LD39

Dorsièr
Dorsièr
« La lenga musicau mairau »
Publicacions atau que desvolopan
l’accès aus hons sonòrs, qui vaden
fondamentaus entà l’aprentissatge
musicau o lingüistic. Los tèxtes que’s
hèn testimònis d’un tròç de vita,
pintraires d’un paisatge, d’un saberhar.
La familha aquesta qu’a la canta
per mejan d’expression. Que pòden
descríver en cançons lo paisatge o las
condicions rudas deu tribalh d’aulhèr.
« Eths que son en trin de’s hargar
cançons tostemps, que sembla que
lo broquet ei prèst a s’aubrir a tot
moment. Que i a cantas de qui
coneishen tots, que son capables
de las cantar atau au canton de la
taula, de s’inventar coplets. Qu’ei ua
vertadèra tradicion familiau » çò nòta
lo Pascal Caumont. Qu’an un estile
de composicion, ua vertadèra lenga
musicau mairau qui’s dessenha. Mes
se los Porte-Labit-Crampe ne son
pas los mei inventius entau ritme,
un auta familha 30 km mei ençà
que’s cargarà de compausar partidas
ritmicas mei originaus. Las cançons e
adobs que’s passejan e hargan atau
un repertòri mei ric. « Au revèrs de çò
que disen personas, que cau cercar
la version originau entà trobar la
version mes pregonda, au contra.
Quan passa d’ua boca a l’auta, que
vad mes rica. » Lo repertòri qu’ei
d’ua grana diversitat de tematicas :
dab cantas d’amor, bucolicas, cantas
entà arríder, parodias deu sacrat,
imitacions de bèstias, o enqüèra los
mites e legendas arcaïcas pirenencs.
La libertat de composicion b’ei grana,
e shens nat complèxe.
Monodia o polifonia ?
La canta pirenenca qu’ei fòrt
coneishuda entà la polifonia.
Mes aquiu que trobaratz sonque
enregistraments d’ua sola persona,
o duas en question-responsa o sus
la medisha linha melodica. N’i a pas
qu’ua sola cançon cantada a duas
votz : « Salut Campvielh », interpretada
per Simon Crampe e Carlo Kustre-
Crampe. Quin ei possible, d’aver ua
tradicion tan hòrta de cant polifonic
en Bigòrra e de non pas aver nat
enregistrament atau sus aqueths
supòrts ? Lo Pascal Caumont que
ns’ac explica per duas rasons. Dejà,
que cantèvan fòrt chic en polifonia
en lo parçan de Gedra. Mes la rason
màger qu’ei tecnica e contextuau. Las
enquistas en las annadas 50 que’s
hesèvan dab un sol micro, e lo Xavier
Ravier que s’adreçèva a ua persona.
Que profieitèva d’aver un informator
tà la lenga, tà dar seguida sus la
canta. Que sabem que s’i cantèvan
en polifonia « en cabaret », en las
tavèrnas o los bistròts, autanplan
en lo país Toí com en las Baronias.
« Aquiu que i avè mantuns tipes,
un que començava de cantar tot
sol, e los autes que s’apielavan tot
seguit, e que cantavan en polifonia.
Mes n’avèn pas encòra tròp l’idea
d’enregistrar la polifonia ad aquesta
epòca » ce’ns precisa lo Pascal.
Collècta e transmission
L’enjòc d’aqueras parucions qu’ei lo
de la transmission : auherir mascadura
aus qui an hami de’s constituir
ua « lenga mairau musicau » e de
s’immergir en aqueth banh. Los
formators en canta tradicionau que
s’emparan suus collectatges entà
neurir la creacion presenta, e muishar
aus aprenents a ahuecats que las
faiçons de cantar e son multiplas.
Aqueths vielhs collectats, per tant
que siin cantaires e cantairas de tot
dia e non-professionaus, qu’an ua
mestreja vocau de las granas. Entad
ac reconéisher, que’s cau des.har deus
formatatges sonòrs, tornar trobar
un curiosèr e ua finessa d’escota,
identificar las particularitats deu
son, deus temperaments musicaus,
e lo riquèr de la lenga cantada. Aquò
qu’ei enqüèra mélher de s’i atacar de
d’òra, tau com ac precisa lo Pascal
Caumont : « los mei joens, tanlèu
que’us preni en cors a partir de 6
o 7 ans, que comenci a hèr briòlas,
a’us hèr enténer petitas causas de
temperament, sense tròp insistir,
sense nomenar causas. Mes sonque
atau de sentir, de s’amusar dab
aquesta faiçon de hèr dab la votz, de
timbrar, d’engatjar lo còs. » Aqueths
archius que son utís entà emprenhà’s,
entà poder trobar ua cèrta libertat
en la practica de la canta, que sii
en lo timbre, las ornamentacions,
las armonias, los adobs, o lo hèit
de’s cambiar las paraulas e d’ajustar
d’autes coplets. Que s’ac hesèvan
atau, los cantaires d’auts còps, en ua
practica de tot dia. Qu’ei la libertat
aquera qui ei de bon apoderà’s.
Las parucions a viéner
Lo permèr volume qu’ei lo resumit
d’un quinzenat d’òras de bandas
magneticas deu Xavier Ravier. Pirèna
Immatèria que preved de sortir au
mensh quate volumes atau, d’apitar
ua colleccion, d’alandar au paisatge
sonòr de Gasconha : en Comenge, en
Armanhac, en las Lanas o en Biarn...
E que i a de qué téisher. Tesaurs,
que n’i a. En los projèctes a viéner,
que s’i parla tanben de l’edicion de
la conferéncia de l’istorian geografe
Gilbert Peiròt, Geografia cantada
en Bigòrra. La version conferéncia
cantada qu’estó presentada au
hestau Tarba en Canta au mes de
junh passat, dab tres joens cantaires,
estudiants deu conservatòri de Tarba,
qui interpretèn la cançon de Milharís
o enqüèra la famosa Cançon de
Grangèr. Duas cantas a tornar trobar
hens lo permèr volume de « Memòria
en partatge ».
PASCAL
CAUMONT
Passaire e cantaire contrabandèr
Professor e coordonator deu departament de l’Oralitat deu
Conservatòri de Tarba, Pascal Caumont que gavida tanben lo còr
Vox Bigerri, e assegura la direccion artistica deu hestau de polifonia
Tarba en Canta. Dab l’associacion Pirèna Imatèria, que dirigí la
parucion de dus volumes Memòria en partatge. Hòrt estacat a
l’oralitat e a la lenga occitana, que’s delecta d’observar e de neurir
los ligams teishuts mercés a la musica populara.
Gessit d’ua familha de musicaires
populars de l’Armanhac, originari de
Miranda d’un costat e de la Ribèra Baisha
de l’aute, que comptabiliza en la soa
familha mei de trenta-cinc musicians.
Tocaires de bals o de bandàs en passacarrèra,
que son en ua foncion hestiu e
sociau de la musica. « Jo que soi estat
format atau, en jogar trompeta e en
cantar au hons deu bus un chic n’importa
qué, en polifonia sauvatja ». Quan decidí
de se’n har lo mestièr, que se n’anà
estudiar la musica au conservatòri a
Tolosa. « Au cap d’un moment, que’m
didèi que n’èra pas la sola musica de qui
aimavi. Qu’aimi la musica en societat,
on lo monde e s’amassa ». Atau que’s
tornà virar de cap tà la musica e la canta
tradicionaus. Tà çò de la lenga, que parlà
occitan entiò l’atge de 7 ans dab lo granpair.
Que s’i tornà au moment quan passà
lo bac au licèu a Tolosa, justament dab un
professor d’occitan de Miranda :
« Que parlava coma calèva ! (arríders)
A partir d’aquí, que’m tornèi interessar
a la lenga. »
quan èra joena. » Enter 2005 e 2010,
lo Conservatòri occitan que’u passà
comanda tà ua seria d’enquistas. Adara
que segueish entà Pirèna Imatèria : « que
tieni a guardar aquera practica deu
collectatge, qu’ei genhèc d’encontrar lo
monde. N’ei pas sonque lo repertòri qui
ei interessant, qu’ei la faiçon : quin van
pausar la votz, obrir lo son, frasar, hèr
briòlas... Qu’ei açò qui’m passiona. »
De banhà’s en aqueth contèxte pirenenc,
qu’esfaça las termièras administrativas
e hè brocar las relacions hòrtas, qui an
existit de tostemps a jamei, d’ua part
e de l’auta de las montanhas. « Que
vedi los Pirenèus com un maine dab ua
continuitat deu Bascoat a la Catalonha.
Que i a ua mena de civilizacion dab ua
grana diversitat, on ei interessant de
véger tot çò qui ns’assembla. Qu’avi ajòus
qui èran contrabandèrs, enter Catalonha
e Gasconha. Que m’agrada a còps de
díser cap a la canta tradicionau : qu’ei mei
interessant d’estar contrabandèrs que
non pas guardas-termièra. Pr’amor que’s
neurish d’un costat a l’aute. »
Que’s hesó los permèrs collectatges
Passaire de memòria e de la canta
quan passèva lo diplòma de professor :
tradicionau, lo Pascal Caumont
en Gasconha, en Catalonha, en Italia, en
que’s hè a còps contrabandèr de las
Espanha.... o en çò de la soa companha
esteticas musicaus, dab notadament la
A seguir sus :
Anna Enjalbert, sortida d’ua familha
collaboracion de Vox Bigerri e Jim Black, voxbigerri.com
de cantaires de Roergue. « Qu’èi
batedor jazz american.
Caroline Dufau
tanben collectat la mia gran-mair de
qui avè dançat e cantat lo rondèu
Caroline Dufau
10 – Lo Diari Lo Diari – 11