LD39

Clinhada
Lo teatre de
las originas
Una companhiá, lo Teatre de las Originas,
fa parlar d’ela dins lo teatre occitan,
mediterranèu, en posant a las sòrgas dels
rituals tradicionals e ciclics (Carnavals, Sant
Joan etc…) e en menant una reflexion larga
e rica sus la plaça del teatre dins la societat e
sa relacion amb la cultura, la lenga, l’Istòria,
la memòria dels luòcs e dels òmes. Es un
trabalh bèl e ambiciós que desvelha l’ors, lo
lop, lo fuòc, lo fòl, lo tamarro 1 que dormís
dins cadun de nosautres e dins cada vila o
vilatge del miègjorn…
La companhiá del Teatre de las Originas :
Perrine Alranq, Marie Gaspa, Anna Wasniowska,
Isabelle François, Alex Krawczyk, Sûan Czepczynski.
1 - Lo tamarro : bèstia mitica del carnaval
dels joves de Pesenàs.
Lo teatre occitan ?
Lo teatre en occitan, lo teatre d’Occitània ? Lo teatre
a partir de la matèria « occitana » ? Mai de qué seriá
un teatre occitan ? Un teatre sonqu’en lenga d’òc ?
Vaquí de questions essencialas, sovent pausadas pels
primadièrs coma lo Teatre de la Carrièra, lo teatre de
la Mediterranèa, lo teatre de la Rampa, lei recèrcas de
Claudi Alranq, de André Neyton o André Benedetto,
Art Companhiá, Gargamèla… L’Istòria literària occitana
es plena de teatre, cal plan dire que l’espaci occitan,
dins sa pluralitat, noiriguèt una creacion originala a
mièg camin entre las tradicions popularas e l’escritura
dramatica. Podriam tornar a la Renaissença d’Òc dels
sègles 16 e 17, al teatre de Besièrs, a la Fèsta Dieu
d’Ais, a totas las expressions teatralas que faguèron
viure la lenga d’òc, al còr de las fèstas, al còr de las
vilas e d’un monde brusent e colorat qu’avèm de mau
d’imaginar ara. Pausar la question del teatre occitan,
en delai de la sola lenga, es benlèu pausar la question
de la plaça del teatre dins la vida vidanta, dins lo
quotidian de las femnas e dels òmes d’aicí ? E es
benlèu retrobar aquel ligam prigond entre lo teatre e
las grandas fèstas o los grands moments que ritman la
vida de nòstras societats coma los carnavals, las fèstas
dels mòrts, los solsticis, las vendémias etc… Fin finala
assajar de fargar un teatre en relacion dirècta amb la
cultura que l’enròda, la lenga, mai tanben la memòria
collectiva de l’endrech, sa fòrça inalienabla. Mai d’una
via es possibla, evidentament, e l’interès es que i aja
de recèrcas diferentas e d’exploracions multiplas dins
aquel domeni coma dins las arts en general.
La creacion d’una companhiá
Totas aquelas questions e totas aquelas problematicas
son abordadas e enfrentadas pel Teatre de las Originas
que se presenta coma un « teatre-laboratòri dels
imaginaris tradicionals ». Es un collectiu d’artistas,
nascut en 2004 e portat, a la debuta, per d’estudiants
eissits de la licéncia professionala creada per Claudi
Alranq a l’Universitat de Nissa. Lor tòca èra de
desvolopar un teatre de carrièra en relacion amb
son environament, amb la cultura mediterranèa e
occitana. D’annadas d’experimentacions a l’entorn de
rituals de carrièra, sovent delaissats o abandonats,
coma lo Carnaval de la Sant Blasi a Pesenàs, las fèstas
sasonièras coma la fèsta dels mòrts o la Sant Joan
d’estiu, van pauc a cha pauc menar lo collectiu dins
una dralha originala. La creacion de la companhiá ven
afortir e contunhar lo camin entamenat e permet de
dobrir las pòrtas d’una professionalizacion necessària.
Quatre comedianas, un regissor e una costumièra
fòrman lo còr d’aquela « tropa » que redobla
d’esfòrces e d’imaginacion per propausar d’espectacles
(pels mai pichons coma pels grands), d’atalhièrs, de
recèrcas, de rescontres e de creacions « sus mesura ».
Podriam dire que lo Teatre de las Originas s’inscriu
dins la granda aventura del teatre occitan tot en
explorant de novèlas possibilitats, tot en trobant sa
quita esséncia.
Las amiras, un projècte
Dins un mond voat a la globalizacion e al regne
del mercat, las recèrcas d’aquela tropa de Pesenàs
son luènh d’èstre anecdoticas… Cal plan dire que
l’espectacle (lo teatre coma la musica per exemple)
es sovent resumit a son aspècte mercant, redusit a
sa foncion economica. Sèm sovent dins una relacion
de consomacion. Lo Teatre de las Originas assaja el
de sortir d’aquel rapòrt en s’acercant del ritual festiu
qu’es una abolicion de las frontièras entre l’artista e lo
public. Fin finala l’idèa es de participar a l’elaboracion
d’un moment collectiu, fòrt, inter-generacional,
puslèu que de sonque presentar un espectacle. Lo
teatre deven un laboratòri per restaurar las tradicions
popularas oblidadas que fasián lo ciment de nòstras
societats dins una amira evolutiva e modèrna : pas
question de « conservar » una fèsta ancestrala mas
al contrari de la desvelhar, la transformar e la portar
a la nautor dels enjòcs del temps nòstre. Lo chantièr
es de talha, las demandas nombrosas, e entra dins
una soscadissa qu’es facha ara a l’escala mondiala :
l’UNÈSCO i trabalha e nos recòrda l’importància de las
fèstas ritualas per marcar lo passatge de las sasons,
los moments del calendièr agricòla o los periòdes
d’una vida umana tant coma la riquesa e l’espessor
de las memòrias collectivas. Podèm dire que lo Teatre
de las Originas òbra a la valorizacion del patrimòni
immaterial cultural (lo PCI, definit per l’UNÈSCO), es
aital que metèt a l’onor los famoses animals totemics
del Lengadòc amb un espectacle-ritual de carrièra : lo
charivari del PCI.
En sala o per carrièra
Lo Teatre de las Originas trabalha en francés e
en occitan, mescla las lengas e s’apièja adonc sul
patrimòni cultural immaterial per empurar una creacion
constanta. A l’ora d’ara la companhiá propausa dos
espectacles en sala, un espectacle de carrièra e
d’espectacles jove public a costat de comandas e de
trabalhs mai particulars, a l’entorn d’una fèsta locala o
d’un projècte pedagogic en mitan escolar, per exemple.
Los artistas an costuma de trabalhar amb de musicians,
es d’alhors amb Saboï que, primièr, comencèron
d’explorar los rituals de carrièra e las danças d’estransi.
Es aital que montèron la pèça Carnaval Aquò Rai
amb lo grop Grai’òli qu’es una vertadièra velhada en
musica, contes, cants : un percors iniciatic a las originas
de Carnaval e de sas fòrmas divèrsas dins la cultura
populara occitana. Mai recentament, presentèron
una pèça pels pichons (a partir de 5 ans) Cap a l’aucèl
escricha per Perrine Alranq e Anna Wasniowska :
un trabalh bèl a l’entorn dels rituals sasonièrs, de
l’ecologia, de la question de la trasmission. Participèron
a un projècte en mitan escolar, a Maruèjols, al collègi
Marcel Pierrel : i montèron un espectacle amb los
escolans que foguèt presentat a l’escasença d’un Total
Festum e qu’aligava problematica ecologica, politica,
fèsta del solstici e contes de la bèstia del Gavaudan.
Lo Teatre de las Originas participa tanben al projècte
academic occitan de Las Encontradas (Acadèmia
de Montpelhièr) que recampa los escolans que fan
d’occitan a l’escòla publica, cada annada, dins los
departaments de l’Acadèmia (Losèra, Aude, Gard, Erau).
Temporadas, rituals e deambulacions
La companhiá es en plen bolh e desbartassa
joiosament son camin de travèrsa dins l’univèrs
del teatre. Un camin que passa per de rendètz-vos
annadièrs, regulièrs : inscriches dins lo cicle natural
de las sasons. Es aital que Lo Teatre de las Originas
desvolopa son trabalh intitolat « temporadas » : basat
suls quatre moments fòrts de l’an que son Carnaval, la
Sant Joan (solstici d’estiu), Martror (Fèsta dels mòrts)
e Nadal (lo solstici d’ivèrn). Aqueles espectaclesrituals
mesclan deambulacions, musica, teatre e fan
participar lo « public », lo transfòrman en actor de la
fèsta. Aquelas creacions unicas se pòdon sonque jogar
a l’escasença dels periòdes tradicionals e s’adaptan als
luòcs investits, a son istòria, sa populacion. Es adonc
evident qu’aquelas « temporadas » devon entrar dins
un projècte global d’implicacion sul territòri. Lo teatre
s’inscriu aital dins la durada e al pus pròche de las
collectivitats umanas, marca los esperits d’un public
que deven actor d’un moment fòrt e tòrna prene en
man son luòc de vida.
Silvan Chabaud
Totas las entresenhas e las datas de venir sus :
www.theatredesorigines.fr
24 – Lo Diari Lo Diari – 25