BERRIA, 2011-04-09 - datu-basea22
BERRIA, 2011-04-09 - datu-basea22
BERRIA, 2011-04-09 - datu-basea22
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
38 berria <strong>2011</strong>ko apirilaren 9a, larunbata<br />
Plaza›Kultura<br />
Xabier Gereño, idazle eta euskararen langile nekaezina (Bilbo, 1924-<strong>2011</strong>). ZALDIEROA<br />
Argi bat iluntasunean<br />
Xabier Gereño idazlea eta ohorezko<br />
euskaltzaina hil da; 150 obratik gora idatzi<br />
zituen, eta euskara izan zuen kezka nagusi<br />
Hainbat agerkaritan idatzi zuen, eta Cinsa<br />
liburu eta diskoen argitaletxea sortu zuen<br />
Gorka Erostarbe<br />
Ezinbestean, adinaren higatzeak<br />
eraginda, erritmo lasaiagoan bizi<br />
zen azken urteetan. Baina ezerk<br />
nabarmenarazi bazuen, lanerako<br />
grinak, aktibitateak eta ekimen<br />
sustatzaile izateak nabarmenarazi<br />
zuen Xabier Gereño idazle eta<br />
ohorezko euskaltzaina. «Lanean<br />
eta hurbileko etorkizunean baino<br />
ez dut pentsatzen, badakit eta<br />
etorkizun luzerik ez dudala»,<br />
esan zuen Euskadi Irratian egindako<br />
elkarrizketan, 20<strong>04</strong>an. Atzo<br />
hil zen Gereño, Bilbon, 86 urte zituela.<br />
Alargundu zenez geroztik,<br />
Bilbo bizi izan zen, San Ignazioko<br />
Bakearen Erregina egoitzan, bere<br />
Deustuko etxetik gertu. Astelehenean<br />
egingo diote hileta elizkizu-<br />
na, Deustuko San Pedro elizan,<br />
19:00etan.<br />
Ipurterrea zen berez, eta euskararen<br />
eta euskal kulturaren<br />
inguruko kezka izan zuen bere<br />
jardunbideen lema bizi osoan.<br />
Idazle oparoa izan zen, izan denik<br />
eta oparoenetakoa. Guztira, 150<br />
liburutik gora argitaratu zituen.<br />
Antzerkia eta eleberria landu<br />
zituen oroz gain. Frankismoaren<br />
garai ilunetan argia eman nahi<br />
izan zion euskarari, eta euskarazko<br />
idazkuntzari, eta idazle berantiarra<br />
izanagatik, gogoz eta konbikzio<br />
sendoarekin heldu zion<br />
langintza horri. Alabaina, idatzi<br />
zuen literaturaz besterik, eta<br />
egin zuen bestelako ekarpenik.<br />
Besteak beste, agerkari hauetan<br />
eman zituen argitara bere idazla-<br />
nak: Txistulari, Karmel, Dantzari<br />
—berak sortu zuen—, Zeruko<br />
Argia eta Anaitasuna, Aizu!, Bilbao<br />
eta El Mundo.<br />
Euskal abesti berrien txapelketa<br />
eratu zuen Bilbon, 1965. urtean,<br />
baina agintariek debekatu egin<br />
zuten. Txapelketa horretan, Benito<br />
Lertxundik eta Lourdes Iriondok<br />
hartu zuten parte, besteak<br />
beste. 1950eko hamarkadan, Miarritzeko<br />
eta Baionako udalekin<br />
batera, hainbat jaialdi antolatu zituen<br />
Ipar Euskal Herrian ere. Euskal<br />
Herriko Txistularien Elkarteko<br />
sortzaile ere izan zen, eta Bilboko<br />
San Anton orfeoia sortu zuen<br />
taldeko partaidea ere izan zen.<br />
Xabier Lopez de Gereño Arrarte<br />
zuen izena, baina Xabier Gereño<br />
deiturarekin egin zen ezagun.<br />
Bilbon jaio zen, 1924ko abuztuaren<br />
12an. 1936ko gerra hasi zenean,<br />
aita lanetik bota zuten, eta familiak<br />
Kanarietako Las Palmas<br />
hirira alde egin zuen. Hiri horretako<br />
goi mailako Merkataritza Eskolan<br />
ikasi zuen, eta, Bilbora itzuli<br />
zenean, Merkataritza intendente<br />
ikasketak amaitu zituen. 33<br />
urtetan, kontularitza ardura izan<br />
zuen La Aeronautica S.A. lantegian.<br />
Haren enpresan lankide<br />
zuen Manuel Landaluze txistulariarekin<br />
txistua ikasi zuen, eta<br />
dantza taldeen ekintzak eta bidaiak<br />
antolatzeari ekin zion. Euskal<br />
kulturaren dinamizatzaile eta<br />
ekintzaile izan zen frankismo garairik<br />
minenean, eta ez zuen etsi<br />
bere langintzan. Hainbestekoa<br />
zen Gereñoren aktibitatea, ezen<br />
Gabriel Aresti adiskideak inurritxo<br />
deitzen baitzion; «oso behargina<br />
nintzelako».<br />
Bi aldiz espetxeraturik<br />
Euskal kulturgintzan barneratzen<br />
hasi orduko pilatu zitzaizkion<br />
trabak eta arazoak Gereñori.<br />
Euskara akademia bat sortu nahi<br />
izateagatik, hamabost egun igaro<br />
zituen espetxeraturik. Ez zen izan<br />
preso eraman zuten aldi bakarra,<br />
20 urte geroago berriro kartzelatu<br />
baitzuten, Basaurin (Bizkaia).<br />
Beste zenbait lagunekin batera<br />
Cinsa liburu eta disko argitaletxea<br />
sortu zuen, 1961ean. 42 disko<br />
eta beste zenbait liburu argitaratu<br />
zituzten. Merkataritza enpresen<br />
egitura erabilita euskal kul-<br />
turaren aldeko ekintzak zabaltzea<br />
zuen helburu argitaletxe horrek;<br />
musika, bereziki. 1968an, Julen<br />
Lekuonaren Ez, ez dut nahi<br />
kantuak behar zuen baimenik ez<br />
zuen eskuratu, eta beste hamabost<br />
egun eman behar izan zituen<br />
espetxean.<br />
Bi espetxeratzeez gain, atxiloketa<br />
gehiago ere pairatu behar<br />
izan zituen euskaltzale eta ekimen<br />
antolatzaile modura. Bigarren<br />
espetxealdiaren ostean, 1968<br />
inguruan hasi zen literatura idazten.<br />
40ak ondo igarota zituela hasi<br />
zen idazten. Aitor Zuberogoitiak<br />
Euskal kulturaren<br />
dinamizatzaile izateari<br />
ekin zion frankismo<br />
garairik minenean<br />
Azken urteetan<br />
aitortu zuen euskal<br />
nazionalismotik<br />
aldendu egin zela<br />
Jakin aldizkarian 2003an egin<br />
zion elkarrizketan azaltzen du<br />
ekimen batetik bestera igarotzeko<br />
arrazoia: «Izan ere, horixe baita<br />
nire filosofia: ate bat ixten denean,<br />
leihoa zabaldu beharra<br />
dago. Eta, hori zarratuz gero, beste<br />
bat ireki. Geldirik ez egon».<br />
Hasi bazen hasi zen idazten, eta ia<br />
atsedenik gabe idatzi ere hurrengo<br />
urte luzeetan. Arantza artean<br />
(1969) eta Argi bat iluntasunean<br />
(1970) izan ziren bere bi lehen nobelak,<br />
biak ere gatazka eta kezka<br />
sozialen ingurukoak. Eleberri eta<br />
antzezlanez gain, euskara ikasteko<br />
hainbat liburu eta biografia<br />
ere idatzi zituen; Zumalakarregi,<br />
Napoleon edo Mahomaren gainekoak,<br />
esaterako.<br />
Politikan ez sartzeko aholkua<br />
emana zion aitak, baina trantsizioaren<br />
urteetan Euskadiko Ezkerraren<br />
jarraitzaile bihurtu zen,<br />
Juan Mari Bandresen eraginez,<br />
batez ere. Euskadiko Ezkerraren<br />
desagertzea eta emaztearen heriotza<br />
aldi bertsuan gertatu ziren,<br />
eta zera zioen horren inguruan:<br />
«Batzuk PSEra joan ziren, beste<br />
batzuk EAra, eta ni hemen geratu<br />
nintzen, zahar etxean». Edonola<br />
ere, azken urteetan aitortu zuen<br />
euskal nazionalismotik aldendu<br />
egin zela, norbera jaiotako lekuak<br />
hainbesteko garrantzirik ez<br />
duela aldarrikatuz.<br />
Geratu zen zahar etxean, baina<br />
ez geldi. Euskal Irrati Telebistako<br />
lehen Administrazio-Kontseiluko<br />
kide izan zen, eta 1980tik<br />
1988ra arte Euskaltzaindian lan<br />
egin zuen, erakunde horretako<br />
kontabilitatea antolatuz; eta euskarazko<br />
ereduak sortu zituen langintza<br />
horretarako. Lehenagotik<br />
zuen harremana Euskaltzaindiarekin.<br />
1965eko irailaren 24an izen<strong>datu</strong><br />
zuten euskaltzain urgazle,<br />
eta 1998ko apirilaren 24an izen<strong>datu</strong><br />
zuten euskaltzain ohorezko.
Change language