BERRIA, 2011-04-09 - datu-basea22
BERRIA, 2011-04-09 - datu-basea22
BERRIA, 2011-04-09 - datu-basea22
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
4 berria <strong>2011</strong>ko apirilaren 9a, larunbata<br />
Harian › Iritzia<br />
Euskalduna<br />
ork bere burua arraro ikustea, hori<br />
N bai dela arraroa.<br />
Meza medioek subjektibitateak jartzen<br />
dizkizute aukeran,aukeratu egin<br />
behar duzu: luxua ala zaborra,gora ala<br />
behera.Norma burgesa da,zaila da izkin<br />
egitea,zirrikitu guztietara sartzen da,<br />
ur erradioaktiboa bezala.Norma<br />
horrekin alderatu behar duzu zure<br />
bizimodua,eta norma horren arabera<br />
joaten zara zure identitatearen<br />
bilbea josten; saretu egiten<br />
da batzuetan,pasaratu beharra<br />
egoten da,peta-<br />
txuak jarri,barrenak hartu.<br />
Burgesik zintzoenaren pare,zure<br />
galarik onenak jan-<br />
Zuzendaria:<br />
Martxelo Otamendi<br />
Zuzendariordea:<br />
Enekoitz Telleria<br />
Edizio arduraduna:<br />
Lurdes Huizi<br />
Argitaratzailea:<br />
Euskal Editorea SM<br />
Publizitatea: Iragarri SM<br />
Lege gordailua:<br />
SS-0662/03<br />
Batzorde parekidea:<br />
0712I84059<br />
Egoitza nagusia:<br />
Martin Ugalde kultur parkea.<br />
Gudarien Etorbidea, z/g.<br />
20140 Andoain.<br />
Telefonoa:<br />
(0034) 943-30 40 30<br />
Faxa: (0034) 943-30 <strong>09</strong> 43<br />
Webgunea:<br />
www.berria.info<br />
Posta elektronikoa:<br />
berria@berria.info<br />
Publizitatea:<br />
publi@iragarri.net<br />
Harpidetza saila:<br />
(0034) 943 - 30 43 45<br />
Date: <strong>09</strong>/<strong>04</strong>/<strong>2011</strong><br />
Exemplaire: 2.418<br />
Editeur: Euskal Editorea s.l.<br />
Directeur de publication:<br />
Martxelo Otamendi<br />
Comission paritaire:<br />
0712I84059<br />
Delegation Labourd:<br />
Lisses 3, 64100-Baiona.<br />
Tel.: (0033) 559256220.<br />
Fax: (0033) 559254303.<br />
E-mail: lapurdi@berria.info<br />
ORDEZKARITZAK<br />
Araba: Bizenta Mogel, 6.<br />
Posta kodea: 01008<br />
Gasteiz. Telefonoa:<br />
945-15 <strong>04</strong> 52. Erredakzioko<br />
faxa: 945-14 83 07.<br />
Posta elektronikoa:<br />
araba @berria.info.<br />
Bizkaia: Uribitarte kalea, 18,<br />
3. C. Posta kodea: 48001<br />
Bilbo. Telefonoa:<br />
94-435 26 00. Erredakzioko<br />
faxa: 94-423 49 75.<br />
Posta elektronikoa:<br />
bizkaia@berria.info.<br />
Lapurdi: Lisses, 3. Posta<br />
kodea: 64100 Baiona.<br />
Telefonoa: 559-25 62 20.<br />
Faxa: 559-25 43 03.<br />
Posta elektronikoa:<br />
lapurdi @berria.info.<br />
Nafarroa: Iratxeko Monasterioa,<br />
45, 13. Posta kodea:<br />
31011 Iruñea. Telefonoa:<br />
948-36 66 22.<br />
Publizitatea: 948-36 66 23.<br />
Posta elektronikoa:<br />
nafarroa@berria.info.<br />
berria<br />
Jira<br />
Xabier Gantzarain<br />
Garesko udal<br />
eredugarria<br />
Aitor Arana<br />
Idazlea eta hiztegigilea<br />
tzita mundura atera eta itsusi zaudela<br />
esaten dizutenean,orduan konturatzen<br />
zara euskalduna izatea zein nekeza den.<br />
«Euskalduna naiz eta harro nago»<br />
egin zuten oihu milaka euskaldunek<br />
orain dela ia 20 urte.Aldarrikatu beharra<br />
zegoen euskaldun izatearen harrotasuna.Eta<br />
gaur,badago beharrik,aldarrikatzen<br />
du inork,balio du orduko mezuak,<br />
nola ikusten du gaur euskaldunak bere<br />
burua?<br />
Asko izan gara AEK-ko beteranoak,eta<br />
zirrara eragiten du<br />
oraindik ere Korrikak.Ez dakit zein<br />
urtetan izan zen.Korrikaren<br />
bueltan disko bat prestatu<br />
zuten,eta han,erdi ezkutuan,Jeremiah<br />
Johnsonek<br />
kantu bat utzi zigun,etor-<br />
Hil honetan, Garesko<br />
Udalaren ekimenez,Itzarbeibarko<br />
eta inguruko<br />
euskaldunei<br />
zuzenduta dagoen «Itzarbeibarko<br />
euskara» ikastaroa egiten ari gara<br />
Garesen bertan.<br />
Iruñetik hegoaldera joanda dagoen<br />
Itzarbeibarren, Gares dagoen<br />
ibarrean, duela laurogei bat urte<br />
galdu zen bertako euskara, aspaldi<br />
hasitako hizkuntz-galera prozesuaren<br />
eraginez. Gero, Euskal Herriko<br />
beste anitz lekutan bezala, 1970-<br />
80ko hamarkadetan, itzarbeibartar<br />
euskaltzaleen ekimenez euskara<br />
poliki-poliki ibarrera itzultzen hasi<br />
zen, gaueskolak eta ikastetxeak horretarako<br />
bide zirela. Denok dakigu<br />
ekimen horiei esker erdietsi direla<br />
Hego Euskal Herrian, euskararen<br />
historiari dagokionez, aurreko<br />
mendeetan inoiz gertatu gabeko bi<br />
gauza garrantzitsu: batetik, euskararen<br />
galera geografikoa geldiarazi<br />
zen —Araban eta Nafarroa Garaian<br />
bereziki— eta, bestetik, euskaldunen<br />
kopurua handitzen hasi<br />
zen emeki-emeki, gaur egun ere jarraitzen<br />
duen ibilbidean.<br />
Hori guztia, ordea, ez da ezerezetik<br />
etorri. Horrelako hizkuntz-ekimen<br />
handiek gutxienez hiru euskarri<br />
izan behar dituzte: herritarren<br />
gehiengoaren aldeko jarrera modu<br />
aktiboan nahiz pasiboan, bertako<br />
agintarien laguntza, eta kanpoko<br />
agintariek —estatuak edo estatuek—<br />
aurka ez egitea (benetan alde<br />
ez baitute ia inoiz egiten). Herritarren<br />
ahalegina, esan dugun bezala,<br />
abian da eta emaitza onak ditu.<br />
Agintariei dagokienez, denetik<br />
kizunerako: «Euskalduna<br />
naiz eta arraro nago».<br />
daukagu: benetan euskararen aldeko<br />
jarrera dutenak —euskaldun<br />
izan nahiz ez—, kontua bost axola<br />
zaienak eta, azkenik, laguntza beti<br />
murrizten edo are ukatzen dutenak.<br />
Euskal Herriko gure hiru lurralde<br />
administratiboetan hiru<br />
agintari-eredu horien adibideak<br />
dauzkagu, beti ere erabateko hegemoniarik<br />
gabe.<br />
Bestetik, mintzagai dugun prozesu<br />
hau ezin da leku guztietan<br />
(edo hiru lurraldeetan multzoka<br />
hartuta) berdina izan. Gure eremua<br />
hiru zati eginik egoteaz gain,<br />
osorik hartuta, beste bi zati ditu:<br />
euskara bizirik gorde den eremua,<br />
eta jatorrizko hizkuntza historian<br />
zehar galdu duen eremua. Ezinezkoa<br />
da, horrela, bi eremu horietan<br />
berdin jokatzea hizkuntz berreskurapenean:<br />
eremu guztiz erdaldunduan<br />
motelagoa izanen da beti berreskurapena,<br />
bistan denez.<br />
Ezkorrak direnek hizkuntz-helburu<br />
hauek berez ezinezkoak direla<br />
diote, Unamunoren esaldi ezaguna<br />
adibide: «Errazagoa izango da<br />
dinosauro bat berpiztea, euskara<br />
suspertzea baino.» Ez da egia, ordea:<br />
borondatea izanez gero dena<br />
egin daiteke. Euskaldunok, gainera,<br />
lanabes garrantzitsua daukagu:<br />
euskara batua. Berebiziko garrantzia<br />
du hizkuntz berreskurapen<br />
prozesuetan eredu batu eta txukun<br />
bat edukitzeak. Asko dira munduan,<br />
gure hizkuntz egoeran edo<br />
okerragoan egonik, hizkuntza baturik<br />
gabe aurrerapauso handirik<br />
egin ezinik dabiltzan herriak. Hemen,<br />
beraz, eremu osoan ulergarria<br />
den hizkera daukagu eta horixe<br />
erabiltzen dugu berreskurapenbide<br />
baliagarri gisa. Egin zitekeen<br />
onena da.<br />
Gauzak horrela, bertako euskara<br />
galdu zuten Arabako eta Nafarroa<br />
Surfin EH’<br />
ende multzoa ginen Bidarte eta Ge-<br />
J taria arteko baselizaren maldan,<br />
itsasoan borobiltzen zihoan Parlamentiako<br />
uhinari beha: zakurrak paseatzen<br />
zituzten adinekoak, mobileta zaratalarien<br />
gaineko gaztetxoak, marka garestiz<br />
apaindu kirolari atzerritarrak. Guztiek<br />
soa largora hedatzen genuen, handik<br />
salbamendua ala ezbehar larria<br />
etorriko balitzaigun. Tsunamia irudikatzean<br />
menturaz Hokusaiek begimen<br />
berdina zeukan.<br />
Laida, Belarra, Parlamentia:<br />
olatu ospetsuak<br />
ditugu gure uretan. Denak<br />
ezkerrekoak, ohartzen zaretenez.<br />
Harro izatekoa<br />
Bira<br />
Itxaro Borda<br />
Garaiko ibarretan, emeki-emeki,<br />
gero eta euskaldun gehiago daude,<br />
eta euskara batua dute oro har komunikabide<br />
euskarazko beren harremanetan.<br />
Egoera ideala da hori.<br />
Euskara ongi ikasi duten herritar<br />
horien artean, bada multzo bat bere<br />
ibarreko euskara nolakoa den jakin<br />
nahi duena eta, ahal den neurrian,<br />
ikasi nahi lukeena. «Ibarreko<br />
euskara» ezagutzeko gogoa sor daiteke,<br />
beraz, behin norbera euskaldunduz<br />
gero.<br />
Nahi horretaz jabeturik, Garesko<br />
Udala aspaldi ari da, beharrezkoa<br />
den euskara batua ikasteko bidea<br />
errazteaz gain, ibarrean<br />
1930eko hamarkadan galdu zen<br />
euskalkiaren material idatziak herritarren<br />
eskueran jartzen. Berebiziko<br />
garrantzia izan du ekimen horretan,<br />
Garesko Udaleko alkate, zinegotzi<br />
eta langileen jarrera eraginkorrak.<br />
Haiei esker, gaur egun<br />
askoz errazago eskura daiteke ibarreko<br />
euskarazko materiala, aldizkari<br />
espezializatuetan sakabanaturik<br />
zegoenean baino. Garesko agintariek<br />
herritarrei beren hizkuntz<br />
hondarea berreskuratzen laguntzeko<br />
egin daitekeen guztia egin<br />
dute: bertako euskararen berri<br />
eman zuten 1990eko hamarkadan<br />
«El euskera en Valdizarbe/Izarbeibarreko<br />
euskara» liburuxkan, eta<br />
gero bertako euskalkiaren «Itzarbeibarko<br />
aldaera» hiztegia aurkeztu<br />
zuten Udalean 2005ean, geroago<br />
gehienbat ibarreko erdaldunei zuzendutako<br />
«Diccionario Castellano-<br />
Vasco de Valdizarbe» hiztegia<br />
20<strong>09</strong>an argitaratzeko, eta 2010ean<br />
«Itzarbeibarko euskara» ikasliburua<br />
eskaintzeko.<br />
Garbi dago, beraz, agintariek eraginkor<br />
lagun dezaketela hizkuntza<br />
gutxitua alde guztietatik normalizatzeko<br />
ibilbidean. Nafarroa Ga-<br />
ere bada naski. Lurrekoak edo lehorrekoak,<br />
euskaldunak molde berezi batez<br />
denak surfariak gara, politika, kultura<br />
ala hizkuntza mailan. Bitsa eskuetan<br />
gazitzen doakigula, uhinen bizkarretan<br />
erori ala altxa aitzinatzea gustatzen zaigu<br />
eta hondartzaratzean, trantxituak,<br />
guhaurek asmatu taulak ahurraz laztantzen<br />
ditugu, ateka gaitz bat gehiago<br />
pasatzeko orduan lagundu gaituztelako.<br />
Hargatik gertatzen da askotan<br />
igerikaz ez dakigula eta horrek<br />
egoera laztu diezagukeela.<br />
Surfarien begirada daukadala<br />
konturatzen naiz Lapurdiko<br />
kostako xendretarik nabilanean.<br />
Aldi berean lasaia,<br />
konfiantxazkoa, antsia<br />
apurraz bustia eta uhinen<br />
orainaz gozatzeko aldarrizalea.<br />
raian eta bertako euskara galdu<br />
zen eremuaren bihotzean, Garesko<br />
Udalaren eredua txalogarria da,<br />
eta euskalkian idatzirik dauden<br />
testuak dauzkaten ibar guztietara<br />
zabal daiteke. Borondate kontua<br />
da. Gesalatz ibarrean jadanik agintariek<br />
bilerak egin dituzte helburu<br />
berarekin, Garesko emaitza ederra<br />
ikusi eta gero.<br />
Nik neuk, Itzarbeibarko euskarazko<br />
testuak ezagutu ahal izan ditudalako<br />
eta, gero, Hiria argitaletxearen,<br />
Nafarroako Gobernuaren<br />
eta Garesko Udalaren laguntzaz argitaratu<br />
ahal izan direnez, eskaera<br />
bat egin nahi diet Nafarroa Garaiko<br />
gure agintariei: euskararekiko<br />
hainbeste urteko jarrera uzkur,<br />
epel eta antzua behingoz betiko alde<br />
batera utz dezatela, eta Gares aldera<br />
begira jar daitezela, eremu erdaldunduan<br />
bertako euskararen<br />
arloan zer egin daitekeen ikasteko.<br />
Ez daitezela egon argitaletxeren<br />
batek, irakasleren batek edo idazleren<br />
batek hiztegiren bat noiz aurkeztuko<br />
dien zain, gero hori argitaratzeko<br />
eta kontua ahazturik uzteko:<br />
hori ere egin behar da, jakina,<br />
eta Nafarroako Gobernuak hainbat<br />
lan interesgarri argitaratu du<br />
horrela —besteengandik jasota—,<br />
baina ez da nahikoa. Berak izan behar<br />
du ekimena, Garesko Udalaren<br />
moduan: agintariak direnez eta<br />
ahalmena dutenez, herritarren<br />
berdintasuna sustatu behar dute,<br />
haiei euskara eta gaztelania ikasteko<br />
modua erraztuz, hau da, haiei<br />
berdintasun bidea zabalduz. Gobernuak<br />
hala nahi izanez gero, euskal<br />
testuak dauzkaten ibar erdaldundu<br />
guztietako material guztia<br />
urte gutxitan jar liteke erabili nahi<br />
dituztenen eskuetan, txukun argitaraturik<br />
eta euskara batuaren<br />
aberasgarri. Itzarbeibarko euskaltzaleen<br />
ahaleginari bertako agintari<br />
askok egoki erantzun diote, eta<br />
hortxe daukagu emaitza.<br />
Zorionak, beraz, itzarbeibartarrei<br />
oro har, eta esker mila Garesko<br />
Udalari, Gabriel Arestiren hitzetan<br />
esanda, «herriaren ahotik hartu<br />
duena herriari emateagatik». Ez<br />
dut uste demokratikoagoa izaterik<br />
dagoenik.
Change language