28.07.2013 Views

saxelmZRvanelo gamoicema euTos erovnul umciresobaTa ...

saxelmZRvanelo gamoicema euTos erovnul umciresobaTa ...

saxelmZRvanelo gamoicema euTos erovnul umciresobaTa ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>saxelmZRvanelo</strong> <strong>gamoicema</strong> <strong>euTos</strong> <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong> umaRlesi<br />

komisris ofisis mxardaWeriT proeqtis `multilingvuri ganaTlebis<br />

reformis mxardaWera saqarTveloSi~ farglebSi.<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>Si wamodgenili mosazrebebi ekuTvnis `samoqalaqo<br />

integraciisa da erovnebaTSorisi urTierTobebis centrs~ da SesaZloa<br />

ar emTxveodes <strong>euTos</strong> euuk-is Tvalsazriss.<br />

The textbook is published in the framework of the project `Supporting Multilingual<br />

Educational Reform in Georgia`. The project is funded by the office of<br />

OSCE High Commissioner on National Minorities. The contents of this publication<br />

are the sole responsibility of Center for Civil Integration and inter-Ethnic Relations<br />

(CCIIR) and can in no way be taken to reflect the views of the OSCE High<br />

Commissioner on National Minorities.<br />

redaqtori:<br />

Salva tabataZe<br />

2


ISBN 978-9941-0-3084-0<br />

levan axvlediani<br />

maia inasariZe<br />

nino SaraSeniZe<br />

kaxa gabunia<br />

enisa da sagnis integrirebuli swavleba<br />

zogadsaganmanaTleblo skolebis<br />

sabazo da saSualo safexurebze<br />

UDC(uak)37.016+37.016:81-02831 e-688<br />

Tbilisi<br />

2010 weli<br />

3


Sinaarsi<br />

Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5<br />

Tavi I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11<br />

1. enis swavlebis roli da mniSvneloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11<br />

2. mSobelTa CarTuloba bilingvuri swavlebis procesSi . . . . . . . 14<br />

3. ra midgomebi arsebobs enis swavlebaSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17<br />

4. meore enis swavleba sagnobriv Sinaarsze dafuZnebiT . . . . . . . . 20<br />

5. moswavleTaTvis enis aTvisebis procesSi<br />

gamosayenebeli ZiriTadi principebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

6. enis aTvisebis xelSemwyobi da xelis SemSleli aqtorebi . . . . . 29<br />

7. pedagogTa TanamSromloba bilingvuri swavlebis procesSi . . . . 31<br />

8. mSobliuri enis roli bilingvuri ganaTlebis procesSi . . . . . . 34<br />

Tavi 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

1. teqstebze muSaoba bilingvuri ganaTlebis procesSi . . . . . . . . . 39<br />

2. grafikuli organizatorebis gamoyeneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

3. Secdomebze muSaoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

4. bilingvuri gakveTilis Sefaseba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

Tavi 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

1. bilingvuri gakveTilis dagegmva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

2. bilingvuri gakveTilis dagegmvis etapebi . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

Tavi 4: qarTuli enisa da istoriis integrirebuli swavlebis<br />

sanimuSo gakveTilebi da Tematika. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

danarTi (rekomendebuli funqciuri frazebi<br />

sagnis maswavleblebisTvis) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210<br />

4<br />

27<br />

81<br />

194


Sesavali<br />

winamdebare wigni bilingvuri ganaTlebis maswav-<br />

leblebisTvisaa gankuTvnili. misi mizania meToduri daxmareba<br />

gauwios sabazo da saSualo skolis pedagogebs bilingvur<br />

klasebSi saswavlo masalis Tematur dagegmvaSi, gakveTilebis<br />

dagegmvasa da SefasebaSi.<br />

gzamkvlevis am nawilSi mimoxilulia is sakiTxebi, romlebic<br />

maswavlebelma saswavlo masalis dagegmvisa da swavlebis procesSi<br />

unda gaiTvaliswinos. es aris moswavlis swavlis stili da<br />

inteleqtis saxeebi, aseve motivaciis xelSemwyobi faqtorebi. aqve<br />

maswavleblebi gaecnobian Tematur dagegmvis komponentebsa da<br />

gakveTilis dagegmvis zogad principebs; aqve iqneba rekomendaciebi<br />

da axsna-ganmartebebi Sefasebis miznebze, tipebze, saxeebsa da<br />

meTodebze.<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>s meore nawilSi Cven maswavleblebs<br />

SevTavazebT bilingvuri gakveTilebis scenarebs.<br />

5<br />

* * *<br />

ganaTlebis sistemam aucileblad unda gaiTvaliswinos<br />

enobrivi politikis sakiTxebi. ganaTlebis procesi, romelic,<br />

codnis SeZenasTan erTad, moicavs socialuri da kulturuli<br />

faseulobebis dauflebas, xorcieldeba enis saSualebiT.<br />

enis matarebelTa transnacionaluri ganlagebis gamo, erTi da<br />

igive ena erT qveyanaSi SeiZleba warmoadgendes saxelmwifo enas,<br />

meoreSi ki _ <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enas (magaliTad, somxuri da<br />

azerbaijanuli enebi, romlebic saqarTvelos teritoriaze<br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebia, somxeTsa da azerbaijanSi ki - saxelmwifo


enebi). garda amisa, arsebobs adgilobriv eTnikur <strong>umciresobaTa</strong><br />

garkveuli raodenoba, romlebic sakmaod mcirericxovanni arian da<br />

saukuneTa ganmavlobaSi cxovroben SezRudul teritoriaze<br />

(magaliTad, afxazebi, bacbebi). xsenebuli jgufebis warmomavloba<br />

da enebi gansxvavdeba umravlesobis eTnikuri warmomavlobisa da<br />

enisagan.<br />

udidesi mniSvneloba eniWeba qveynis moqalaqeTa cxovrebaSi<br />

saxelmwifo enis flobas: urTierToba saxelmwifo instituciebTan,<br />

oficialuri dokumentebis Sedgena, diskusiebi da debatebi<br />

parlamentsa Tu sxva saxelmwifo dawesebulebebSi - saxelmwifo<br />

enaze mimdinareobs; Sesabamisad, <strong>umciresobaTa</strong> piradi karieris<br />

ganviTarebisa Tu, sazogadod, qveynis cxovrebaSi CarTulobis<br />

uzrunvelyofis TvalsazrisiT, qarTuli enis daufleba uaRresad<br />

saWiro da aucilebelia. Tumca, faqtia, rom dResdReobiT, kvlav<br />

problemaa umciresobebiT kompaqturad dasaxlebul regionebSi<br />

saxelmwifo enis swavla-swavlebis sakiTxi.<br />

saxelmwifo doneze seriozulad dgeba <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

warmomadgenelTa mozardebisTvis Tanamedrove ganaTlebis sistemis<br />

farglebSi saxelmwifo enis iseT doneze swavlebis sakiTxi, rom<br />

maT SeZlon Sromis bazarze arsebul konkurenciaSi mSobliuri<br />

enis matareblebTan Tanabar pirobebSi miiRon monawileoba.<br />

Tumca, saxelmwifo prioritetebi ar SeiZleba iyos wminda<br />

ekonomikuri. maT unda hqondeT socialuri mimarTuleba im mizniT,<br />

rom mosaxleobas gauadvildes adaptacia socialur-ekonomikuri<br />

reorganizaciis periodSi. is garemoeba, rom mosaxleobis did<br />

jgufebs ar SeuZliaT srulfasovani monawileobis miReba<br />

ekonomikur an socialur cxovrebaSi enobrivi problemebis gamo,<br />

adasturebs enobrivi kompetenciebis gavlenas saxelmwifos<br />

socialur erTianobaze. erTi mxriv, socialuri da politikuri<br />

xasiaTis problemebs SeuZliaT daayenon dRis wesrigSi saxelmwifo<br />

6


enis Seswavla im doneze, rom mosaxleobam ar igrZnos Tavi<br />

ganaTlebasa da profesiul karieraSi daCagrulad. meore mxriv,<br />

igive problemebi axdens regionul da <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebis Seswavlis stimulirebas.<br />

bevri mSobeli da Temi miiCnevs, rom Tu bavSvis ganaTlebis<br />

procesSi didi dro eTmoba meore da mesame enas, aman SeiZleba<br />

iqonios uaryofiTi gavlena bavSvis pirvel enaze da mis zogad<br />

ganviTarebaze. mSobliuri enis mniSvnelobis SegrZneba exmareba<br />

adamians imis gansazRvraSi, Tu ra adgili ukavia mas sazogadoebaSi.<br />

ena eTnikuri kuTvnilebis TvalsaCino niSania, amitomac is yvelaze<br />

advilad iqceva xolme ama Tu im eTnikuri jgufis simbolod da<br />

ZiriTad Taviseburebad konfliqtur situaciaSi. gamokvlevebi<br />

aCvenebs, rom konfliqturi situaciis warmoqmnis mizezi xdeba ara<br />

ena, aramed sul sxva problemebi. im dros, rodesac socialuri, da<br />

politikuri faqtorebi SeiZleba gaxdes konfliqtis mizezi, enebi<br />

warmoadgenen araTu problemas, aramed misi gadawyvetis<br />

saSualebasac.<br />

unda ganvasxvavoT erTmaneTisagan is programebi, romlebic<br />

Seqmnilia <strong>umciresobaTa</strong>Tvis im qveynis saxelmwifo enis<br />

swavlebisTvis, sadac isini cxovroben da, meore mxriv, ucxo enebis<br />

swavlebis programebi. meore enis swavleba / Seswavlis saboloo<br />

mizania, <strong>umciresobaTa</strong> warmomadgenlebma aqtiuri monawileoba<br />

qveynis sazogadoebriv cxovrebaSi.<br />

multikulturul sazogadoebaSi yvela wevri unda iyos<br />

Tanasworuflebiani - yvelas (miuxedavad eTnikuri, religiuri Tu<br />

enobrivi sxvaobisa) unda mieces konkurentunarian, Tanaswor<br />

garemoSi arsebobis ufleba.<br />

7


* * *<br />

dResdReobiT saqarTvelos saganmanaTleblo sivrceSi<br />

swavlebis erTaderT formad monolingvuri modeli rCeba:<br />

monolingvuria rogorc dominant (saxelmwifo) enaze mimdinare<br />

swavleba, aseve, eTnikur <strong>umciresobaTa</strong> warmomadgenlebis enebze<br />

mimdinare swavlebis forma: qarTul skolebSi swavlebis ena erTia<br />

(qarTuli); ucxo ena iswavleba, rogorc sagani; aseve, mxolod erT<br />

enaze mimdinareobs swavleba rusul, somxur, azerbaijanul, osur<br />

skolebSi - saxelmwifo ena iswavleba, rogorc sagani, iseve,<br />

rogorc sxva (ucxo) enebi.<br />

es iyo (da dRemde rCeba) sabWouri modeli. ra Tqma unda,<br />

saTanado pirobebis SeqmniT (garemo, ojaxSi salaparako ena,<br />

meTodikurad momzadebuli pedagogebi da sxva) SesaZlebelia<br />

moswavlem garkveul doneze aiTvisos esa Tu is ena, magram,<br />

samwuxarod, arc aseTi pirobebi gvaqvs (gansakuTrebiT, eTnikuri<br />

umciresobebiT kompaqturad dasaxlebul regionebSi) da amocanac<br />

(igulisxmeba konkurenciis gaweva erTian <strong>erovnul</strong> gamocdebSi -<br />

qarTul enaSi) araadekvaturia. maSin, rodesac ganaTlebis sistemis<br />

reforma mowodebulia, saerTod aRmofxvras repetitorobis<br />

instituti, am problemis arseboba Zalauneburad xels uwyobs<br />

(metic - erTaderT SesaZleblobad tovebs) socialuri<br />

TvalsazrisiT gaumarTlebel movlenas.<br />

Sesabamisad, unda vifiqroT institucionalur cvlilebebze -<br />

modelze, romelic principulad Secvlis midgomas saskolo<br />

sivrceSi enobrivi ganaTlebis TvalsazrisiT.<br />

8


9<br />

* * *<br />

saskolo mravalenovani ganaTleba nebismieri bavSvis<br />

momzadebis elementia multikulturul sazogadoebaSi, amasTan,<br />

bavSvis mSobliuri kulturuli garemo ki ar iTrguneba, aramed<br />

viTardeba da ukeT warmoCindeba meore enis garemosTan Sedarebis<br />

fonze.<br />

mravalenovani ganaTlebis (bilingvuri ganaTleba<br />

mravalenovani ganaTlebis konkretuli saxea) ZiriTadi gansxvaveba<br />

monolingvurisgan is aris, rom swavlebis ena mxolod saSualeba ki<br />

ar aris, aramed mizanic. aqedan gamomdinare, orive miznis<br />

(pirobiTad - sagnobrivi da enobrivi) misaRwevad saWiroa<br />

gamudmebuli balansireba sagnobriv Sinaarsze fokusirebul<br />

gakveTilsa da specifikuri enobrivi mimarTulebis gakveTils<br />

Soris.<br />

dasavleTis wamyvan qveynebSi miRebuli forma xdeba meore enis<br />

swavleba Sinaarsze dafuZnebiT (content-based second language teaching),<br />

anu sagnobrivi Sinaarsisa da enis integrirebuli swavleba _<br />

swavlebis meTodika, romelic afarToebs enobriv kompetencias<br />

iseTi konkretuli sagnebis (sabunebismetyvelo, sazogadoebrivi,<br />

esTetikuri) Sinaarsze dayrdnobiT, romelic scildeba enis<br />

swavlebis Cveulebriv, tradiciul gakveTils. maswavlebeli,<br />

konkretuli sagnis swavlebasTan erTad, im enis codnis<br />

gaRrmavebaSic exmareba moswavles, romel enazec xorcieldeba<br />

sagnis swavleba.<br />

sagnobrivi Sinaarsisa da enis integrirebuli swavlebis<br />

mizani, erTi mxriv, saxelmwifo enis saTanado doneze aTviseba,<br />

meore mxriv ki - <strong>umciresobaTa</strong> enebis SenarCunebasa da<br />

ganviTarebaze zrunvaa. aseTi konceptualuri midgoma <strong>umciresobaTa</strong><br />

warmomadgenlebs uxsnis enobrivi da masze, ase vTqvaT, `gadabmuli~<br />

<strong>erovnul</strong>i TviTidentifikaciis dakargvis safrTxis SegrZnebas da


motivacias umaRlebs Semswavlelebsa da maT mSoblebs, Seiswavlon<br />

saxelmwifo ena: maTTvis cxadi xdeba, rom saskolo bilingvuri<br />

ganaTleba mozardis momzadebis instrumentia misi karieruli<br />

winsvlisa da socialur-ekonomikur Tu politikur sferoebSi<br />

warmatebis misaRwevad, amasTan, bavSvis mSobliuri kulturuli<br />

garemo ki ar iTrguneba, aramed viTardeba da ukeT warmoCindeba<br />

meore enis garemosTan Sedarebis fonze.<br />

ganaTlebis tradiciuli sistema umciresobis warmomadgenel<br />

bavSvebs sTavazobs arCevans: an ganaTlebas mSobliur enaze,<br />

romelsac Tan axlavs saxelmwifo enis formaluri swavleba, rac<br />

bavSvebs ar aZlevs saxelmwifo enis srulyofilad Seswavlis<br />

SesaZleblobas, an ganaTlebas saxelmwifo enaze, rac iwvevs<br />

umciresobis mSobliuri enis codnis simwires.<br />

bilingvuri ganaTleba <strong>umciresobaTa</strong> warmomadgenel bavSvebs<br />

sTavazobs orive enis myari codnis SeZenis SesaZleblobas ise, rom<br />

maT es enebi yoveldRiur cxovrebaSi gamoiyenon.<br />

10


Tavi I<br />

1. enis swavlebis roli da mniSvneloba<br />

enis roli adamianis cxovrebaSi ganusazRvrelia: ena ganasxva-<br />

vebs mas cxovelisgan, qmnis adamianad. SeiZleba iTqvas, rom enam<br />

Seqmna adamiani.<br />

adamians sxva cocxal arsebaTagan ganasxvavebs, upirveles yov-<br />

lisa, is, rom mas SeuZlia gamoiyenos sxvaTa mier mopovebuli (war-<br />

sulSi dagrovebuli) codna. es ki enis gareSe warmoudgenelia.<br />

ena xalxis, eris arsebobis upirvelesi niSania. ena ar aris erTi<br />

adamianis, konkretuli piris kuTvnileba - igi sazogadoebrivi mov-<br />

lenaa. metic - ena <strong>erovnul</strong>i msoflxedvaa, samyaros Taviseburi aRq-<br />

ma-Secnoba.<br />

enas ori ZiriTadi funqcia (daniSnuleba) aqvs: upirveles yovli-<br />

sa, igi azrovnebis iaraRia (enis eqspresiuli funqcia); magram<br />

azrovneba warmoudgenelia sazogadoebasTan, xalxTan urTierTobis<br />

gareSe. ase rom, enis meore funqcia uSualod ukavSirdeba pirvels<br />

- igi imavdroulad urTierTobis saSualebaa (enis komunikaciuri<br />

funqcia).<br />

rogorc zemoT iTqva, yoveli ena samyaros Tavisebur xedvas<br />

gvTavazobs da sxvadasxvagvarad aSuqebs cnebebs. erTi da imave cne-<br />

bis or sxvadasxva enaze Seswavla mis sxvadasxva kuTxiT ganxilvas<br />

gulisxmobs. `ramdenic meti ena ici, miT meti kaci xaro~... gadmogv-<br />

cems Zveli qarTuli sibrZne.<br />

saxelmwifo enis dauflebis saSualebebis SeTavazebiT, sax-<br />

elmwifo Tavis moqalaqeebs codnasa da CarTulobas sTavazobs.<br />

11


amasTanave, gansakuTrebiT mniSvnelovania, rom SeTavazeba moxdes<br />

ara mxolod ritorikul doneze, aramed gegmazomieri RonisZiebebis<br />

saxiT. zogadsaganmanaTleblo etapze saxelmwifo enis codnis<br />

uzrunvelyofa erT-erTi pirveli da realisturi amocanaa; amasTa-<br />

nave, cxadia, rom mizanmimarTuli RonisZiebebi mxolod am etapiT<br />

ar unda Semoifarglos. saxelmwifo enis Seswavla yvela asakobrivi<br />

jgufisaTvis unda gaxdes SesaZlebeli, rac uwyveti ganaTlebis<br />

saerTaSoriso mimarTulebasac Tanxvdeba. Tumca dReisaTvis sax-<br />

elmwifo enis swavlebis gaZlierebisaTvis yvelaze bunebrivi<br />

sivrce, rasakvirvelia, skolaa. aq imTaviTve igulisxmeba, rom im<br />

skolebSic, sadac mTeli saswavlo procesi moswavleTa mSobliur,<br />

xolo rusulenovani skolebis SemTxvevaSi _ rusul enaze mimdina-<br />

reobs, qarTuli ena da literatura savaldebulo sagania. Sesabami-<br />

sad, gansakuTrebuli organizaciuli da finansuri Zalisxmevis ga-<br />

reSe problemis gadaWra swored am etapidan aris SesaZlebeli.<br />

Tumca faqtia, rom, iSviaTi gamonaklisebis garda, moswavleebi<br />

skolas ver amTavrebdnen enis codniT aRWurvilebi. aq Tavis rols<br />

TamaSobda qarTuli enobrivi garemos ararseboba, yofiT situa-<br />

ciebSi enis gavrcelebis simwire.<br />

enis Seswavla metad xangrZlivi procesia da did dros moiT-<br />

xovs. yuradReba unda mivaqcioT erT mniSvnelovan detals: sazoga-<br />

dod, ganasxvaveben enobrivi kompetenciis or dones. erTi moicavs<br />

sabazo enobriv kompetencias interpersonaluri komunikaciisaTvis<br />

(siku _ sabazo interpersonaluri sakomunikacio unarebi _ es aris<br />

enis Sre, romelsac viyenebT yofiT situaciebSi da yoveldRiur<br />

urTierTobaSi. enis am Sres bavSvebi iTviseben ezoSi TamaSis,<br />

transportiT mgzavrobis, telefonze saubris, skolaSi<br />

moswavleebTan urTierTobis dros. socialuri urTierTobebi<br />

konteqstSia Casmuli da, rogorc wesi, damxmare saSualebebiTaa<br />

ganmtkicebuli _ Jesti, mimika da sxv. isini funqcionaluria da<br />

12


naklebad moiTxovs kognitur daZabulobas. ena naklebad aris<br />

datvirTuli specifikuri leqsikuri erTeulebiT); meore ki -<br />

kognitur-akademiuri rangis enobriv kompetencias (kalu _<br />

kognitur-akademiuri enobrivi unarebi; kalu aris formaluri<br />

akademiuri swavlis ena. is moicavs mosmenas, laparaks, kiTxvas da<br />

weras sagnobrivi Sinaarsis garSemo).<br />

skola is adgilia, sadac enis orive Sre intensiurad<br />

moqmedebs. swavlisa da cxovrebis sxvadasxva viTarebaSi<br />

moswavleebs orive enobrivi kompetencia esaWiroebaT. enis<br />

efeqturad aTvisebisaTvis, sazogadod, pirvel etapze sabazo<br />

sakomunikacio unarebi unda ganviTardes, rac aratradiciuli<br />

instruqtaJiT ukeT miiRweva.<br />

enebis swavlebis arsebuli, dRes moqmedi saskolo-saswavlo<br />

kursiT SesaZlebelia mxolod pirveli donis (siku) kompetenciebis<br />

daufleba, meore donis (kalu) enobrivi kompetenciis<br />

dasaufleblad ki gacilebiT meti dro da Tvisebrivad sxva tipis<br />

saswavlo strategiis SemuSaveba da damkvidrebaa saWiro; iseTi<br />

strategiisa, romelic moswavles daexmareba am enaze saazrovno<br />

operaciebis Sesrulebas.<br />

swored aseT strategias warmoadgens bilingvuri swavleba.<br />

moswavles uwevs meore enaze konkretuli sagnis Seswavla, rac imas<br />

niSnavs, rom mas uwevs am enaze azrovneba.<br />

13


2. mSobelTa CarTuloba bilingvuri swavlebis procesSi<br />

skola da ojaxi erTmaneTze axdens pirdapir gavlenas da<br />

skolisa da ojaxis TanamSromloba qmnis maqsimalurad efeqtur<br />

saswavlo garemos. bilingvuri ganaTlebis procesSi viTardeba<br />

orenovneba da ormagi wigniereba, radgan skolisa da ojaxis<br />

interesi emTxveva erTmaneTs.<br />

mSoblebs SeuZliaT zegavlena moaxdinon saskolo<br />

urTierTobebze, raTa skolam upasuxos maT moTxovnebs. samwuxarod,<br />

umciresobis moswavleTa mSoblebi gacilebiT iSviaTad<br />

erTiandebian da ayeneben moTxovnebs, realurad ki bilingvizmisa da<br />

bilingvuri ganaTlebis mxardasaWerad maTi xma uaRresad<br />

mniSvnelovania...<br />

skola, ojaxi da Temi urTierTdamokidebuli organizmia da<br />

erTmaneTTan TanamSromlobiT funqcionirebs. mSoblebs mravali<br />

funqcia aqvT; isini arian moxaliseebi, ase vTqvaT, skolis<br />

`arasruli ganakveTis TanamSromlebi~, maswavleblebi saxlSi,<br />

zrdasruli moswavleebi da damxmareebi. ojaxebs SeuZliaT<br />

uzrunvelyon maswavleblebi `codnis fondiT~, rac gulisxmobs<br />

codnasa da informacias, kulturul gamocdilebas, romlis<br />

meSveobiTac es ojaxebi Tavs irCenen, winaurdebian da warmatebebs<br />

aRweven... ojaxis codna, romelic SeiZleba skolam gamoiyenos,<br />

moicavs informacias yvavilebis, xeebis, nargavebis, mcenareTa<br />

Teslebis, soflis meurneobis, wylis ganawilebisa da sanavigacio<br />

sistemebis, administrirebisa da marTvis, cxovelebze zrunvis da<br />

veterinariis, medicinis, manqanaTmSeneblobis, sasoflo<br />

meurneobebis, rewvis, xaliCebis warmoebis eleqtrifikaciis,<br />

xalxuri tradiciebis, simRerebisa da cekvis, saxalxo da bunebrivi<br />

saSualebebiT mkurnalobis, arqeologiis, farikaobis, maTematikisa<br />

14


da biologiis da agreTve uamravi enisa da damwerlobis Sesaxeb.<br />

mSoblebsa da maswavleblebs Soris SesaZlebelia imdenad mWidro<br />

urTierTobebi ganviTardes, rom maswavleblebi iqcnen mSobelTa<br />

socialuri qselis nawilad, rac kidev metad gazrdis mSobelTa<br />

CarTulobas da saswavlo procesis efeqturobas.<br />

aRsaniSnavia, rom Zalian xSirad maswavlebelTa da mSobelTa<br />

urTierToba problematuria, isini xSirad ar TanamSromloben, ver<br />

ugeben erTmaneTs da yalibdeba antagonizmi skolasa da ojaxs<br />

Soris. skolisa da ojaxis urTierTobebis gaanalizebiT xSirad<br />

SesaZlebeli xdeba <strong>umciresobaTa</strong> moswavleebis akademiuri<br />

CamorCenis mizezebis povna da axsna.<br />

mSoblebma aucileblad unda gaacnobieron, rom maT gaaCniaT<br />

uflebebi da valdebulebebi da agreTve Zalaufleba, rom gavlena<br />

moaxdinon sakuTari Svilis ganaTlebis procesze: yvelaze mTavaria<br />

mSoblis dadebiTi damokidebuleba im faqtis mimarT, rom misi<br />

Svili swavlobs or an sam enaze. miuxedavad imisa, rom mSoblebma<br />

SesaZloa ar icodes romelime maTgani, mas mainc Tavisuflad<br />

SeuZlia daexmaros bavSvs, Seiswavlos es enebi. amisaTvis mSobeli<br />

regularulad unda ekiTxebodes bavSvs, ra Temaze saubroben<br />

skolaSi sxvadasxva gakveTilze, ra iyo misTvis mniSvnelovani, ra<br />

ainteresebs da aRelvebs... amiT bavSvi igrZnobs, rom rasac is<br />

akeTebs skolaSi, mniSvnelovani da seriozulia, igi dainteresdeba<br />

ufro metad. kargi iqneba, mSobelma gamoiyenos SesaZlebloba da<br />

iswavlos sakuTari Svilisgan is ena, romelsac ver flobs... es<br />

daexmareba bavSvs TviTSefasebaSi, swavlaSi da, rasakvirvelia,<br />

ganaviTarebs Tavad mSoblis enobriv SesaZleblobebsac.<br />

bevri miiCnevs, rom bavSvs unda elaparakon aramSobliur<br />

enaze, Tu is swavlobs mravalenovan klasSi. sinamdvileSi es ase ar<br />

aris. Tu mSobeli bavSvTan yovelTvis saubrobda mSobliur enaze<br />

da uceb daiwyebs saubars sxva enaze _ warmoiqmneba arabunebrivi<br />

15


situacia, bavSvica da mSobelic igrZnoben Tavs uxerxulad da<br />

Sedegi iqneba sawinaaRmdego... amitom aucilebelia, saxlSi<br />

gaagrZeloT laparaki im enaze, romelzec saubrobdiT adre. bavSvi<br />

sxva enebs mSoblis Carevis gareSec kargad iswavlis mravalenovan<br />

jgufSi.<br />

mSoblebisTvis saukeTeso rCevaa, daamyaron mWidro kontaqti<br />

maswavleblebTan. maswavleblebi iqnebian maTi madlierebi, Tu isini<br />

dausvamen kiTxvebs da mouyvebian, ra problemebi aqvT; aseve,<br />

mizanSewonilia saubari Svilis warmatebebze. erTad unda<br />

ganixilebodes sirTuleebi saSinao davalebebis Sesrulebisas da,<br />

aseve, erTad gamoinaxos gamosavali. bavSvebi da maswavleblebi<br />

iqnebian mSoblebis madlierebi, Tu isini dainteresdebiT, ra xdeba<br />

skolaSi. mSoblebma aucileblad unda miiRon monawileoba<br />

sxvadasxva saxis RonisZiebebSi da daeswron mSobelTa krebebs.<br />

16


3. ra midgomebi arsebobs enis swavlebaSi<br />

zogadad enis Seswavlis (dauflebis) meTodebi SeiZleba<br />

dayvanil iqnes Semdeg nusxamde:<br />

a) ucxo enis originalur wyarosTan Sexeba:<br />

enis matarebelTan urTierToba;<br />

enis matarebelTa metyvelebis mosmena;<br />

radios, magnitofonis, Canawerebis mosmena;<br />

televizoris, videos yureba;<br />

daumuSavebeli da araadaptirebuli teqstebis kiTxva<br />

(Jurnal-gazeTebi, reklamebi, firniSebi da a. S.);<br />

kompiuteruli programebis gamoyeneba;<br />

kompiuterTan urTierToba interaqtiur da avtonomiur<br />

reJimSi;<br />

kursis mosmena, sadac swavleba mocemul ucxo enaze<br />

mimdinareobs.<br />

b) ucxo enaze arsebuli specialurad SerCeuli zepiri<br />

gamoTqmebis an werilobiTi teqstebis gamoyeneba („xelmisawvdomi<br />

informacia“ sawyis etapze);<br />

g) enis matarebelTan uSualo dialogi. magaliTad,<br />

kompetentur mosaubresTan dialogSi monawileoba;<br />

d) ucxo enaze specialurad SemuSavebul da Seqmnil<br />

davalebebSi uSualo monawileoba („gasagebi informacia“<br />

damamTavrebel etapze);<br />

e) TviTswavleba (vinmes xelmZRvanelobiT), dasaxuli miznis<br />

ganxorcieleba da xelmisawvdom saswavlo saSualebaTa gamoyeneba.<br />

kvlevebma gviCvena, rom enebis swavlebis tradiciuli,<br />

gramatikisa da leqsikis dazepirebaze dafuZnebuli moZvelebuli<br />

oficialuri meTodebi, ar aris sakmarisi da rom bavSvebi ukeTesad<br />

swavloben interaqtiuri meTodebiT, roca isini ki ar izepireben,<br />

17


uSualod iyeneben enas. mravalenovani ganaTlebis kidev erTi win<br />

gadadgmuli nabijia, roca igi sxvadasxva enas iyenebs saswavlo<br />

kursis sxvadasxva nawilis Sesaswavlad. amis meSveobiT moswavleebs<br />

aqvT imis SesaZlebloba da stimuli, rom Tavisuflad flobdnen<br />

enebs. mravalenovan swavlebas safuZvlad udevs Zalian moqnili<br />

koncefcia, romelic sxvadasxva modelis gamoyenebas uSvebs,<br />

magaliTad, imis dadgenaSi, Tu saswavlo kursis ra moculoba unda<br />

iswavlebodes TiToeul enaze. gansxvavebuli SeiZleba iyos agreTve<br />

klasebis Semadgenlobac, magaliTad, klasSi garkveul<br />

gakveTilebze SeiZleba iyvnen umciresobisa da umravlesobis<br />

warmomadgeneli bavSvebi. amas didi upiratesoba aqvs sxvadasxva<br />

jgufebis bavSvebis dasaaxloeblad: am gziT uSualod<br />

stimulirdeba integrireba, Semcirdeba erTmaneTis mimarT mtrobis<br />

riski da dasustdeba uaryofiTi stereotipebi, romlebsac zogjer<br />

sxvadasxva saskolo sistema warmoSobs. umravlesobis<br />

warmomadgenel bavSvebs amiT umciresobis warmomadgenel<br />

klaselebTan daaxloebisa da maTi enisa Tu kulturis gacnobis<br />

SesaZleblobac eZlevaT. aqedan gamomdinare, maTSi gaRvivdeba sxva<br />

kulturisa da enis pativiscema iseve, rogorc sakuTarisa. aseTi<br />

bavSvebi ara mxolod ufro tolerantulebi gaizrdebian<br />

mravalferovnebis mimarT, aramed isini ukeTesad gaigeben<br />

mravalferovani sazogadoebis upiratesobas. Semdegi sakiTxi exeba<br />

asakis SerCevas - romeli asakidan SeiZleba mravalenovani<br />

ganaTlebis dawyeba. es is sakiTxia, romelTan dakavSirebiTac<br />

mTeli rigi qveynebis gamocdilebam gviCvena amgvari ganaTlebis<br />

adreul asakSi dawyebis upiratesoba. am dros ZiriTadi aqcenti<br />

gadatanilia patara bavSvebis mier enebis advilad Seswavlis<br />

unarze.<br />

Zalian efeqturad miiCneven mkvlevrebi transenobriv meTods.<br />

transenobrivi meTodi gulisxmobs, rom kiTxva da mosmena<br />

xorcieldeba erT enaze, xolo producireba (laparaki da wera) -<br />

meore enaze da swavlebis procesSi enebis funqciebi xSirad<br />

18


icvleba. magaliTad, gakveTilze moswavleebi kiTxuloben<br />

inglisurad, xolo diskusia am sakiTxze mimdinareobs espanurad,<br />

xolo maswavlebeli diskusiis procesSi akeTebs dazustebebs<br />

inglisurad. gakveTi-lis bolos moswavleebi asruleben weriT<br />

davalebas espanurad. meore gakveTilze enebis daniSnuleba<br />

icvleba, inglisuri gamoiyeneba producirebisTvis, xolo espanuri<br />

_ mosmenisa da kiTxvis unarebis gansaviTareblad...<br />

19


4. meore enis swavleba sagnobriv Sinaarsze dafuZnebiT<br />

saswavlo sagnis Sinaarsisa da enis aTvisebis integrireba<br />

bilingvuri saswavlo procesis erT-erTi mTavari amocanaa,<br />

romelic maswavlebelma unda Seasrulos, raTa Tavisi sagnis<br />

qarTulad swavlebaze warmatebulad gadasvla SeZlos. es marTlac<br />

rTuli problemaa, romlis gadaWrac mxolod maswavlebelTa<br />

TanamSromlobis Sedegad aris SesaZlebeli. aq, upirvelesad,<br />

igulisxmeba qarTulis, rogorc meore enis, maswavleblebsa da sxva<br />

saswavlo sagnebis maswavleblebs Soris aqtiuri da regularuli<br />

TanamSromloba.<br />

bilingvuri ganaTlebis winaaRmdeg erT-erTi mTavari<br />

argumenti is mosazrebaa, TiTqos moswavleebi saswavlo sagans ver<br />

iTviseben meore enis SezRuduli codnis gamo _ maT saswavlo<br />

sagani unda aiTvison enaze, romelic jer kidev aTvisebis<br />

stadiaSia. marTlac, kvlevebi adasturebs, rom akademiuri da<br />

rTuli enis gamoyeneba saswavlo sagnis aTvisebis dros gadaulaxav<br />

sirTuleebs uqmnis im moswavleebs, romelTac swavlebis enis mwiri<br />

codna aqvT. aseve, ar SeiZleba saswavlo sagnis Sinaarsis<br />

Seswavlis gadadeba _ es iwvevs CamorCenas swavlaSi tolebTan<br />

SedarebiT da swavlis survils ukargavs moswavles (ievina, 2009,<br />

gv.79). amas garda, sagnobrivi pedagogebi SiSoben, integrirebul<br />

gakveTilze enobrivi kompetenciebis amaRlebisTvis garkveuli<br />

drois daTmoba daazaralebs <strong>erovnul</strong> saswavlo gegmas mocemul<br />

saganSi (maTematikaSi, fizikaSi, geografiaSi da a.S.), romlis<br />

dafarvac savaldebuloa...<br />

swavlebis enisa da saswavlo sagnobrivi Sinaarsis<br />

integrireba niSnavs enobrivi komponentebis sagnobriv gakveTilebSi<br />

CarTvas. integrirebuli midgoma agebs xids meore enis gakveTilebsa<br />

20


da sagnobriv gakveTilebs Soris. am midgomis gamoyenebis Sedegad<br />

ori dadebiTi Sedegi miiRweva: meore enisa da sxva saswavlo sagnis<br />

masalis (sagnobrivi Sinaarsis) aTviseba.<br />

saswavlo sagnis gakveTilze maswavlebeli saswavlo masalas<br />

moswavlis Semecnebis donis Sesabamisad aswavlis, xolo moswavlis<br />

enis codnis donis Sesabamisad irCevs sakomunikacio aqtivobebs; ase<br />

rom, ena iqceva masalis aTvisebis saSualebad, instrumentad da ara<br />

swavlebis sagnad.<br />

enisa da sagnobrivi Sinaarsis integrirebuli swavleba<br />

ramdenime umniSvnelovanesi unaris ganviTarebas moiTxovs<br />

pedagogisgan: es erTnairad exeba rogorc meore enis pedagogs, aseve<br />

sxva sagnebis maswavleblebsac:<br />

mravalferovani informaciis matareblebis gamoyeneba _<br />

raTa meore enis masala SeZlebisdagvarad martivad aRsaqmeli<br />

gaxdes, maswavlebelma informacia Semecnebis mravalferovani<br />

masalis gamoyenebiT unda miawodos moswavleebs: realuri sagnebis,<br />

cxrilebis, gamosaxulebebis, diagramebis, aseve demonstrirebis,<br />

winaswar wakiTxvisa da weris strategiebis gamoyenebiT.<br />

moswavleebze orientirebuli swavlebis procesis<br />

organizeba _ swavlebis centrSi unda iyos moswavle, misi<br />

interesebi da saWiroebebi. moswavle aris aqtiuri obieqti,<br />

maswavleblis funqciaa, moswavleebis TanamSromlobasa da<br />

TiToeuli moswavlis codnis miRebis procesSi aqtiur CarTvas<br />

Seuwyos xeli. maswavlebelma samuSao ise unda dagegmos, rom<br />

moswav-les analizis unari ganuviTaros, rac asaTvisebeli masalis<br />

SemdgomSi gamoyenebisTvis aris aucilebeli (ievina, 2010, gv. 82).<br />

integrirebuli gakveTilis Catarebas seriozuli momzadeba<br />

esaWiroeba: upirvelesad, gansasazRvria rogorc sagnobrivi, aseve<br />

enobrivi miznebi. gasaazrebeli da dasagegmia TiToeuli aqtivoba _<br />

dasazustebelia SerCeul aqtivobaSi TiToeuli enis _<br />

21


mSobliurisa Tu meore enis _ funqcia (magaliTad, terminebs,<br />

sqemebs, TvalsaCinoebas vadgenT qarTul enaze, aseve, qarTulad<br />

vaZlevT martiv instruqciebs: `upasuxe~, `moyevi gakveTili~,<br />

`Seasrule davaleba~ da sxva); rac Seexeba narativs (magaliTad,<br />

moswavlis mier davalebis moyola), am etapze ar unda vaiZuloT<br />

moswavle, meore enaze daZlios es rTuli davaleba.<br />

integrirebuli midgomis dagegmvisTvis upriania momzadebis<br />

Semdegi xerxi: sanam integrirebuli meTodis gamoyenebas daiwyebdes,<br />

sagnis maswavlebelma unda icodes, Tu ra xerxebs iyenebs meore<br />

enis pedagogi Tavis gakveTilebze. am informaciis misaRebad<br />

maswavleb-lebi erTmaneTis gakveTilebs unda daeswron da klasSi<br />

muSaobis process daakvirdnen. rasakvirvelia, kargia, Tuki sagnisa<br />

da enis maswavleblebi winaswar iqnebian momzadebulebi trenirebis<br />

gziT.<br />

enisa da sxva saswavlo sagnis maswavleblebma, erTad<br />

muSaobis dros, unda daadginon enobrivi sirTuleebi da<br />

moswavlisTvis saWiro unarebi, romlebic Sesabamisi sagnis masalis<br />

aTvisebisTvis aris aucilebeli (magaliTad, <strong>saxelmZRvanelo</strong>s<br />

wakiTxvis unari; savarjiSoebis rveulSi davalebis Sesrulebis<br />

unari; sxvadasxva terminis mniSvnelobis garkvevis unari; sakuTari<br />

azris gamoTqmisa da dasabuTebis unari da sxva).<br />

Semdegi nabiji sagnobrivi da enis maswavleblis erToblivi<br />

muSaobis procesSi im problemebis dadgenaa, romlebic SesaZloa<br />

SeeqmnaT moswavleebs ama Tu im masalis (igulisxmeba sagnobrivi<br />

masala) aTvisebisas. aseTi saxis problemebi SeiZleba warmoiSvas,<br />

magaliTad, imis gamo, rom <strong>saxelmZRvanelo</strong>ebis an sxva, damxmare<br />

teqstebis leqsika zedmetad rTulia. aseT SemTxvevebSi meore enis<br />

maswavlebeli exmareba sagnobriv pedagogs TvalsaCinoebebis<br />

SedgenaSi, sadac maqsimalurad gamartivebuli iqneba Sesaswavli<br />

aucilebeli terminebi da is martivi enobrivi konstruqciebi,<br />

22


omelTa gamoyenebiTac moswavle SeZlebs codnis gamovlenas meore<br />

enaze, ZiriTadi saTqmelis gadmocemas qarTulad.<br />

sagnobrivma maswavlebelma unda daadginos Tavisi sagnis<br />

swavlebis procesSi yvelaze xSirad gamosayenebeli sityvebis<br />

CamonaT-vali. meore enis maswavlebelTan TanamSromlobiT unda<br />

uzrunvelyos am sityvebis sworad gamoyenebis unari. SesaZloa,<br />

Zalian gamoadgeT ZiriTadi sityvebis moswavleebisaTvis winaswar<br />

gacnoba. maswavlebels SeuZlia, gakveTilis ganmavlobaSi<br />

gansakuTrebuli yuradReba gaamaxvilos iseT sityvebze, romelTac<br />

SeuZliaT moswavleTa azrovneba swori mimarTulebiT waiyvanon,<br />

daexmaron mizezSedegobrivi kavSiris povnasa da pasuxebis<br />

moZiebaSi.<br />

integrirebuli gakveTilis axsnisas aucilebelia<br />

mravalferovani vizualuri masalis gamoyeneba; magaliTad, SeiZleba<br />

qaRaldze amowerili da amoWrili, qarTul enaze Sesrulebuli<br />

saWiro terminebis mikroba. es damatebiTi informacia garkveuli<br />

periodis ganmavlobaSi SeiZleba darCes vizualur masalaze<br />

ganTavsebuli. roca darwmundebiT, rom moswavleebma axali<br />

terminebi aiTvises, mikrobili furclebis moxsna SegiZliaT. aseve,<br />

maswavlebelma unda Seqmnas situaciebi, romlebSic mas SeuZlia<br />

darwmundes, rom moswavleebi axal terminebs srulad daeuflnen.<br />

gakveTilis dagegmvisas maswavlebelma unda daisaxos<br />

umniSvnelovanesi miznebi da swored maT moargos Sesabamisi masala,<br />

raTa gamousadegari wvrilmanebisa da detalebis swavlebas<br />

aaridos Tavi. sagnis maswavlebels SeuZlia moZebnos<br />

alternatiuli saswavlo wignebi an sxva masala, romelTa<br />

ganmartebebic ufro Seesabameba meore enis aTvisebis procesSi myof<br />

moswavleebs. maswavlebels, aseve, SeuZlia ukve arsebuli teqstebis<br />

moswavlis enis codnis donis Sesabamisad adaptireba; ar unda<br />

dagvaviwydes, rom saWiroa pirvel rigSi Zalian martivad aRsaqmeli<br />

23


masalis momzadeba axali Temis saswavleblad, xolo Semdeg<br />

gakveTilebze enobrivi mraval-ferovnebis TandaTanobiTi zrda,<br />

sanam Tema srulad iqneba aTvisebuli.<br />

Zalian mniSvnelovania, gakveTilis dasawyisSi miznebi dafaze<br />

daiweros da qarTul enaze xmamaRla davasaxeloT (SesaZlebelia,<br />

moswavleebsac gavameorebinoT es miznebi). sasargeblo iqneba aseve<br />

imis ganmarteba, rom es gakveTili wina da Semdeg gakveTilebTan<br />

mWidro kavSirSia.<br />

sanam moswavleebi raime samuSaos Sesrulebas Seudgebodnen,<br />

maswavlebelma maT savarjiSos sruli aRwera unda gaacnos:<br />

sasurvelia, pedagogma SeZlos am aRweris qarTul enaze wardgena,<br />

Tumca, gaviTvaliswinoT, rom pirobis gageba umniSvnelovanesi<br />

komponentia da mSobliuri enis gamoyenebis SezRudva am<br />

komponentSi mizanSeuwonelia. amis Semdeg maswavlebels SeuZlia<br />

moswavleebs misces ufleba, es davaleba safexurebad Tavad<br />

Seasrulon. es xerxi gansakuTrebiT maTematikisa da sxva zusti<br />

mecnierebebis savarjiSoebis SesrulebisTvisaa xelsayreli.<br />

saWiroa, rom moswavleebs TanamSromlobisa da klasSi<br />

samuSaod urTierTkavSirisTvis winapiroba SevuqmnaT. yovlad<br />

dauSvebelia, rom maswavlebelma mxolod leqciis formati<br />

gamoiyenos _ TviTon ilaparakos bevri, xolo moswavleebi<br />

pasiurebi iyvnen; moswavleebis damoukidebel, wyvilebSi an<br />

jgufebSi muSaoba saukeTeso formaa integrirebuli swavlebisaTvis.<br />

isini aqtiurad unda iyvnen CarTulni gakveTilis yvela monakveTSi.<br />

am SemTxvevaSi moswavleebi kargad aiTviseben rogorc sagnobriv<br />

masalas, aseve, gaiumjobeseben enis codnas. maswavlebelma<br />

xelovnurad unda Seqmnas situaciebi, romlebSic moswavleebs<br />

SesaZlebloba miecemaT, sagnis Sesabamisi leqsika gamoiyenon da<br />

sagnobrivi Sinaarsis Sesaxeb sakiTxebze isaubron, aseve,<br />

werilobiT gamoTqvan azri qarTul enaze.<br />

24


enis aTvisebis procesSi moswavleebi saubrisas Secdomebs<br />

uSveben. es bunebrivi movlenaa. bilingvali maswavlebeli<br />

darwmunebuli unda iyos, rom moswavleebs esmiT informacia da ar<br />

unda miaqcios gadaWarbebiT didi yuradReba orTografiisa da<br />

stilistikis aspeqtebs. ra Tqma unda, maswavlebelma Tavad swori<br />

forma unda SesTavazos, magram misgan gamarTuli metyvelebis<br />

moTxovna gaumarTlebelia. mTavari roli enis sworad gamoyenebis<br />

aTvisebaSi enis maswavlebels uWiravs da ara ama Tu im sagnis<br />

pedagogs.<br />

integrirebuli gakveTilis warmatebuli SedegisaTvis didi<br />

mniSvneloba eniWeba sworad da gemovnebiT SerCeul aqtivobebs.<br />

airCieT aqtivobebi, romlebic moswavleebs daexmareba, Tavad<br />

aRmoaCinon axali informacia; maswavlebeli exmareba moswavleebs<br />

informaciis organizebaSi da Sesasrulebeli moqmedebebis<br />

Tanmimdevrobas ugegmavs. sabunebismetyvelo mimarTulebis an<br />

socialur mecnierebaTa gakveTilebze didi warmatebiT SeiZleba im<br />

xerxebis gamoyeneba, romlebSic moswavleebi proeqtis meTodiT<br />

ikvleven Tavisive arCeul Temas. maswavlebeli moqmedebs rogorc<br />

koordinatori _ moswavle gansazRvravs problemas, eZebs mis<br />

mizezebs, atarebs kvlevebs an eqsperiments da problemis<br />

gadawyvetis gzebs eZebs. enis codnis done, azris gasagebad<br />

gamoTqmis unari da proeqtis SemuSavebis procesSi sxvebis azris<br />

gageba iZens konkretul praqtikul mniSvnelobas. am dros<br />

SesaZlebelia qarTuli enis _ rogorc informaciis mogrovebis,<br />

monacemTa damuSavebis, argumentirebis saSualebad gamoyeneba.<br />

rekomendebulia, maswavlebelma gamoiyenos aqtivobebi,<br />

romlebSic moswavleebisTvis nakluli informaciis moZieba iqneba<br />

saWiro: am tipis aqtivobebs miekuTvneba roluri TamaSebi,<br />

situaciuri, kiTxva-pasuxebis savarjiSoebi, problemebis gadawyveta.<br />

TiToeul moswavles (klasSi an jgufSi) aqvs erTi an ori<br />

25


informaciis fragmenti, romlebic savarjiSos Sesasruleblad aris<br />

aucilebeli, magram ar aris saWiro informaciis srulad miwodeba.<br />

moswavleebma erTad unda imuSaon, unda gacvalon informacia. am<br />

xerxiT maTi metyvelebis da azrovnebis unaris gavarjiSeba da enis<br />

donis gaumjobeseba SeiZleba.<br />

26


5. moswavleTaTvis enis aTvisebis procesSi<br />

gamosayenebeli ZiriTadi principebi<br />

gakveTilze gamoyenebuli terminebi, axali sityvebi da<br />

frazebi gaxadeT moswavleTaTvis gasagebi: moaxdineT maTi peri-<br />

frazireba, gaamartiveT isini, gamoiyeneT Jestikulacia, konteqsti,<br />

realizmi da a.S.<br />

gaxsovdeT, rom gageba (gacnobiereba) da warmoTqma (gadmoce-<br />

ma) ar aris erTi da igive. ar DdaaZaloT moswavleebs, gansakuTre-<br />

biT sawyiss etapze, kiTxvebze pasuxis gacema da sityvebis axsna.<br />

mieciT maT imis saSualeba, rom qceviT da moqmedebebiT moaxdinon<br />

reagireba Tqvens naTqvamze.<br />

praqtikuloba<br />

gadaamowmeT winadadebebi, romelTa warmoTqmasac apirebT<br />

gakveTilze sakuTari TavisaTvis ori SekiTxvis dasmis gziT: vi-<br />

tyodi Tu ara rodesme (davsvamdi Tu ara aseT SekiTxvas) Cems<br />

mSobliur enaze? Cem mier warmoTqmuli azri/SekiTxva dakavSire-<br />

bulia Tu ara im codnasTan da unarebTan, romelTa aTvisebasac va-<br />

pirebT programis mixedviT?<br />

interesunarianoba<br />

moerideT iseTi kiTxvebis dasmas, romelTa pasuxebi winaswar<br />

aris nagulisxmevi.<br />

27


mimzidveloba<br />

airCieT mimzidveli Sinaarsis masala da aseve muSaobis<br />

gasarTobi forma. rodesac maswavleblis mizania moswavlisaTvis<br />

enis ganviTareba, xSirad kiTxvebi da davalebebi warmodgenelia<br />

primitiuli saxiT, inteleqtualuri datvirTvis gareSe.<br />

moswavleebs esaWiroebaT axali, ucnobi masalebi, Secdomebze<br />

swavlis SesaZlebloba. iseTi davaleba, romelic moiTxovs<br />

problemis gadaWras, sadac aris moulodnelobebi, saubrisaTvis<br />

ufro met stimuls warmoadgens, gramatikul savarjiSoebTan<br />

SedarebiT.<br />

mieciT moswavleebs sakmarisad bevri Ria tipis davaleba,<br />

raTa aman gamoiwvios axali daugegmavi sityvebi da struqturis<br />

gadmocemis aucilebloba.<br />

SearCieT iseTi davaleba, romelic moiTxovs erTdroulad<br />

ramdenime unaris CarTvas, gaaerTianeT enobrivi Semoqmedeba da<br />

informatiuli elementebi.<br />

Tanmimdevruloba<br />

gakveTilis dagegmvis procesSi, orientireba moaxdineT<br />

moswavleTa gamocdilebaze, aRwereT, Tu rogor SeuZlia moswavles<br />

axlad SeZenili codnisa da unarebis gamoyeneba, da ramdenad<br />

sasargeblo iqneba maTi gamoyeneba momdevno gakveTilze axali<br />

masalisa da unarebis aTvisebis procesSi.<br />

28


6. swavla-swavlebis principebi zogadsaganmanaTleblo<br />

skolebis sabazo da saSualo safexurebze<br />

bilingvuri swavlebis warmatebiT warmarTvisaTvis aucilebelia<br />

swavla/swavlebis principebis gaTvaliswineba sabazo da saSualo<br />

skolaSi.<br />

principi 1. moswavle swavlobs ukeT, roca iTvaliswineben mis in-<br />

dividualur Taviseburebebs.<br />

amisaTvis maswavlebelma unda:<br />

SearCios swavlebis iseTi meTodebi, romlebic Seesatyvise-<br />

ba moswavlis asakobriv Taviseburebebs;<br />

SesTavazos moswavleebs mravalferovani aqtivobebi, sa-<br />

varjiSoebi, davalebebi maTi individualur TaviseburebaTa<br />

gaTvaliswinebiT (xasiaTi, swavlis stili, inteleqtualuri<br />

unarebi, Zlieri da susti mxareebi).<br />

aRWurvos moswavle saswavlo strategiebiT, romlebic mas<br />

swavlas gauadvilebs da ufro damoukidebels gaxdis.<br />

principi 2. moswavle ukeT iswavlis, Tu mas miecema pirovnuli po-<br />

tencialis ganviTarebis saSualeba.<br />

amisaTvis maswavlebelma unda:<br />

gamoumuSavos moswavleebs dadebiTi damokidebuleba sa-<br />

kuTari Tavis, sxvebis, swavlis, garemomcveli samyaros,<br />

saxelmwifo enis mimarT;<br />

Camouyalibos moswavleebs konstruqciuli damokidebule-<br />

ba Secdomis mimarT da gaacnobierebinos mas, rom Secdoma<br />

29


swavlis procesis ganuyofeli nawilia (Secdomebis gamo-<br />

vlena da gaanalizeba ganapirobebs winsvlas);<br />

mkafiod ganusazRvros moswavles, Tu ras elian misgan;<br />

Seqmnas ndobis atmosfero, sadac iqneba TanamSromloba<br />

da ara konkurencia, Sejibri.<br />

principi 3. moswavle ukeT swavlobs enas, rodesac igi motivirebu-<br />

lia.<br />

amisaTvis maswavlebelma unda:<br />

misces moswavles saSualeba daakvirdes asaTvisebel<br />

masalas damoukideblad, gamoTqvas varaudebi, aRmoaCi-<br />

nos, mixvdes, amoicnos, Seadaros, rasac Tanamedrove<br />

pedagogika codnis konstruirebas, agebas uwodebs;<br />

swavlebis Sinaarsi miusadagos moswavleTa interesebs;<br />

Seqmnas iseTi sakomunikacio, realuri situaciebi, ro-<br />

mlebic mimzidveli iqneba moswavleebisaTvis;<br />

dausaxos moswavleebs realisturi, daZlevadi amoca-<br />

nebi da miznebi, raTa moswavleebma igrZnon warmatebis<br />

gemo;<br />

waaxalisos warmateba, daafasos da Seafasos winsvla.<br />

mniSvnelovania im asakobrivi Taviseburebebis gaTvaliswinebac,<br />

romlebic mniSvnelovnad gansazRvravs warmatebas swavlebasa da<br />

swavlaSi.<br />

am etapze gasaTvaliswinebeli asakobrivi Taviseburebebia:<br />

fizikuri da fsiqikuri puberteti (momwifeba). 11-12 wlidan<br />

individis sulieri organizaciis iseTi cvlileba iCens Tavs,<br />

romelic, pirvel rigSi, mis moqmedebaTa Tu gancdaTa stiqiurad<br />

aRkveTaSi vlindeba. mozardis damokidebuleba movlenebTan da<br />

30


sagnebTan, iseve rogorc socialur sinamdvilesTan, sxvagvaria,<br />

vidre bavSvobis xanaSi. igi SemecnebiTia da ara gulubryvilo.<br />

mozardi cdilobs gaiazros movlenebi, swored amitom am asakSi<br />

iwyeba da Semdeg Zlierdeba mozardis fsiqologiuri da<br />

filosofiuri azrovneba. ganviTarebis am safexurze ”mes” manamde<br />

ramdenadme gaurkveveli cnobiereba icvleba cxadi da<br />

gamokveTili TviTcnobierebiT. masSi iRviZebs kritikuli<br />

damokidebuleba sakuTari Tavis mimarT da ara marto sakuTari<br />

Tavis, aramed sxvebis mimarTac. amitom masTan uxeSi<br />

damokidebuleba, mis kritikaze mZafri reagireba konfliqtis<br />

warmoSobis pirobad iqceva. am konfliqtma SeiZleba<br />

gamousworebebli ziani miayenos mozards. mas yvelaze da<br />

yvelaferze sakuTari Sexeduleba gaaCnia da es maswavlebelma<br />

unda gamoiyenos swavlebisa da swavlis procesSi. misces mas<br />

azris Tavisuflad gamoxatvis saSualeba, maT Soris meore<br />

enazec, ar miaqcios yuradReba aseT dros enobriv Secdomebs.<br />

am periodSi aRmocendeba sakuTari pirovnebis socialuri<br />

aRiarebisadmi Zlieri miswrafeba. mozards uCndeba Zlieri<br />

moTxovnileba, hqondes wona socialur garemoSi. amitom am dros<br />

gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba waxalisebas, sxvebis TvalSi<br />

misi avtoritetis amaRlebas, misi SesaZleblobebis maqsimalur<br />

warmoCenas. am etapze kvlav aqtualuria roluri TamaSebisa da<br />

situaciuri amocanebis gamoyeneba saswavlo procesSi, magram ise,<br />

rom moswavlem ar igrZnos sakuTari ususuroba enaSi. amisaTvis<br />

maswavlebelma winaswar unda moamzados moswavleebi, miawodos<br />

mas is enobrivi konstruqciebi da Sesabamisi leqsika, romlebic<br />

moswavles am amocanebis daZlevaSi daexmareba.<br />

gardamavali asakis erT-erT damaxasiaTebel movlenas<br />

warmoadgens SromiTi unarianobis daqveiTeba. gansakuTrebiT es<br />

SeimCneva vaJebTan. magram amis gadalaxvac SeiZleba, Tu<br />

31


maswavlebeli gamonaxavs swor gzas. erT-erTi piroba,<br />

davaZlevinoT mozards es sirTule, aris is, rom moswavlis<br />

Sroma, Tundac minimaluri SedegiT, dafasebuli da mowonebuli<br />

iqneba. mozardebisaTvis aucilebelia ufrosebis aRiareba, maSin<br />

maT xalisi uCndebaT gaamarTlon maswavlebelTa pozitiuri<br />

Sexeduleba. sakmarisia mozards daakisron ufrosis funqcia<br />

umcrosebis mimarT, rom maT Secvalon swavlisadmi (Sromisadmi)<br />

damokidebuleba. magaliTad, daxmaros umcrosklaselebs<br />

saswavlo proeqtis ganxorcielebaSi, speqtaklis dadgmaSi an<br />

Tundac waukiTxos maT saintereso moTxrobebi / zRaprebi<br />

qarTul enaze.<br />

kidev erTi damaxasiaTebeli Tavisebureba am asakisaTvis aris ara<br />

ubralod urTierTobis moTxovnileba, aramed Zlieri survili _<br />

ipovos gageba sxvebSi. yovel mozardSi Zlieria tendencia iyos<br />

aRiarebuli, gaugon da ar datovon gverdze.<br />

gardamavali asakis, gansakuTrebiT ki misi bolo fazisaTvis<br />

damaxasiaTebelia interesTa sruliad axali wris aRmoceneba.<br />

saxeldobr, mozards uCndeba interesi cxovrebis sxvadasxva<br />

sferos mimarT, gansakuTrebiT ekonomikuri sferos mimarT. man<br />

kargad icis qonebis an karieris mniSvneloba. aqedan gamomdinare,<br />

imis gacnobireba, rom keTildReobis miRweva da cxovrebaSi<br />

adgilis damkvidreba saxelmwifo enis dauflebiT SeiZleba, mas<br />

uRvivebs motivacias da es unda iyos mxardaWerili<br />

maswavleblebis mier.<br />

32


7. enis aTvisebis xelSemwyobi da xelis SemSleli<br />

faqtorebi<br />

xelSemwyobi faqtorebi:<br />

Tavisufali garemo<br />

moswavleebs SeuZliaT icinon, isxdnen TavianT sayvarel po-<br />

zaSi, gadaadgildnen klasSi, saswavlo procesidan miiRon siamovne-<br />

ba.<br />

gariskvis survili<br />

adamianebs, romlebsac uyvarT gariskva, aseve uyvarT gamoc-<br />

noba. isini ar eridebian sasacilo mdgomareobaSi Cavardnas da<br />

Tvlian., rom ,, vinc ar riskavs, is ver imarjvebs.<br />

warmatebaSi darwmunebuli.<br />

1. moswavleebi, romlebic darwmunebulni arian TavianT<br />

warmatebaSi, advilad moiZieben sxva gzas, im SemTxeve-<br />

vaSi, Tu pirveli cda ar gaamarTlebs.<br />

2. moTmineba da gacnobiereba imisa, rom erTbaSad<br />

yvelafris gageba SeuZlebelia.<br />

3. moswavle, romelic martivad miiRebs im faqts, rom<br />

yvelafris gageba erTbaSad SeuZlebelia, im<br />

SemTxvevaSic aqtiurad iTanamSromlebs, Tu davalebis<br />

Sinaarsi Tavidan ar iqneba misTvis srulebiT naTeli.<br />

33


xelisSemSleli faqtorebi:<br />

aRelveba, nerviuloba<br />

yvelaze Zlieri filtri aris nerviuloba. Tu bavSvi nerviulobs,<br />

wrialebs, oflianobs, fexebs iqnevs, es niSnavs, rom enobrivi<br />

informaciis miRebas xvdeba ,,filtri''.<br />

gariskvis survilis arqona.<br />

adamianebi, romlebsac ar uyvarT riski, advilad ikargebian. maT<br />

eSiniaT Secdomebis daSvebis sxvebis TvalSi sasacilod gamoCenis.<br />

warmatebaSi daeWveba.<br />

moswavleebi, romlebsac sakuTari Tavis rwmena ar gaaCniaT,<br />

arc cdiloben, da amas imiT xsnian, rom mainc ar gamouvaT. isini<br />

yovel Secdomas aRiqvamen ara rogorc axlis swavlis<br />

SesaZleblobas, aramed rogorc sakuTar nakls, rom maT ar<br />

SeuZliaT swavla.<br />

didi moculobis informaciasTan Tavis garTmevis<br />

SeuZlebloba.<br />

moswavle romelsac ar SeuZlia imasTan Segueba, rom yvela-<br />

fris erTad gageba SeuZlebelia, maswavleblis mxridan moiTxovs<br />

gamudmebiT axsnas da amJRavnebs mouTmenlobas, Tu maswavlebeli<br />

myisierad ar uxsnis yvela sityvis mniSvnelobas.<br />

34


8. pedagogTa TanamSromloba bilingvuri swavlebis<br />

procesSi<br />

bilingvuri swavlebis procesis warmatebuli realizebisTvis<br />

aucilebelia TanamSromloba moswavleebs Soris, aseve,<br />

maswavleblebs Soris da moswavleTa da maswavleblebs Soris.<br />

aucilebelia, rom am TanamSromlobis mniSvneloba bilingvuri<br />

ganaTlebis mTavarma realizatorebma gaiazron: ara mxolod<br />

qarTulis, rogorc meore enis, maswavleblebma, aramed sxva sagnebis<br />

maswavleblebmac <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong> skolebSi. bilingvuri<br />

swavlebis procesis warmatebuli realizeba SeuZlebelia manam,<br />

sanam TiToeuli maswavlebeli mxolod Tavis sagans uRrmavdeba da<br />

imis Semdeg, roca igi gadis klasidan, ar interesdeba romelime<br />

konkretuli klasis mdgomareobiT, ar iqneba informirebuli imis<br />

Sesaxeb, Tu ras da rogor swavloben moswavleebi sxva<br />

gakveTilebze, gansakuTrebiT qarTulis, rogorc meore enis,<br />

gakveTilebze. ramdenime sagnis qarTul enaze swavlis dawyebis<br />

Semdeg izrdeba moswavlis datvirTva. maswavleblebisTvis<br />

sasargeblo iqneboda, xSirad Seikribon da isaubron imaze, Tu ras<br />

swavloben konkretuli klasis moswavleebi TiToeul saganSi. aseTi<br />

saxis informaciis gacvla aucileblad Seuqmnis maT samuSaos<br />

erTmaneTSi SeTanxmebisa da gaiolebis safuZvels. aseve,<br />

maswavleblebs SeuZliaT erTmaneTis gakveTilebs daeswron, raTa<br />

moswavleebis enis codnis doneSi darwmundnen. es TanamSromloba<br />

momgebiani iqneba maswavleblisTvisac, radganac kolegebs Soris<br />

TanamSromloba axali codnis SeZenas uwyobs xels da afarToebs<br />

TiToeuli maswavleblis warmodgenas Teoriisa da praqtikis<br />

gakveTilebze Sefardebis Sesaxeb.<br />

35


Cveulebrivi daxmareba ar niSnavs TanamSromlobas (rac, ra<br />

Tqma unda aseve aucilebelia), es aris samuSao procesis<br />

urTierTSeTanxmeba da kolegisTvis saswavlo gegmis<br />

daregulirebaSi daxmareba. Tu moswavleebi ver xedaven, rom mas-<br />

wavleblebi gundurad muSaoben, verc TviTon moaxerxeben amas.<br />

TanamSromloba unda ganixilebodes rogorc saSualeba, ro-<br />

melic moswavleTa urTierTkontaqts uzrunvelyofs, igi swavlebis<br />

socialuri mxarea. moswavle swavlebis procesSi erTveba, matu-<br />

lobs misi TviTSegneba da Tavdajereba, igi mzad aris riskisTvis,<br />

radganac klasSi dadebiTi socialur emociuri atmosfero sufevs.<br />

aseTi midgomisTvis Sesabamisi garemos Seqmnas, romlis<br />

centrSic moswavlea moqceuli, upirveles yovlisa, gaazreba sWir-<br />

deba, Tu ra unda gakeTdes imisaTvis, rom miRweul iqnes Tanam-<br />

Sromloba viwro gagebiT. es ara mxolod saubars iTvaliswinebs,<br />

aramed kompleqsur midgomas yvela unaris asaTviseblad. magaliTad,<br />

SesaZlebelia, teqsti TiToeulma moswavlem damoukideblad waikiT-<br />

xos, xolo Semdgom wyvilebSi ganixilon igi da mxolod amis Sem-<br />

deg daiwyon imaves ufro did jgufebSi keTeba da, sabolood,<br />

mTelma klasma erTad ganixilos... aseve, weriTi savarjiSoebis Se-<br />

sruleba nebismier safexurze SeiZleba. wakiTxvis an mosmenis win<br />

SesaZlebelia Temis zogadad ganxilva, raTa moswavleebs gavacnoT<br />

da gavuRvivoT interesi.<br />

jgufebSi da wyvilebSi muSaoba moswavleebs Soris Tanam-<br />

Sromlobas zrdis da maswavleblis mTel klasTan saubris auci-<br />

leblobis dros amcirebs. TanamSromlobis gamoyenebiT swavleba<br />

moswavles ayenebs yuradRebis centrSi da radikalurad cvlis<br />

klasikuri swavlebis models, roca maswavlebeli iwyebs saubars,<br />

moswavle mas pasuxobs, Sedegad maswavlebeli mis pasuxs afasebs.<br />

mcirericxovan jgufebSi muSaoba enis Sesaswavlad uaRresad<br />

mniSvnelovania. gasaTvaliswinebelia komunikaciuri swavlebis far-<br />

36


To SesaZleblobebi: uSualo garemo, Tavisufleba da moswavleTa<br />

CarTuloba, aseve, davalebebis diferenciaciis SesaZlebloba. mci-<br />

rericxovan jgufSi iqmneba bunebrivi dialogisTvis ukeTesi piro-<br />

bebi, vidre klasis organizebis nebismieri sxva xerxis gamoyenebis<br />

dros - moswavleebis organizebis es modeli, maswavleblisTvis mi-<br />

sawvdomi meTodebidan, erT-erTi yvelaze moqnili da pozitiuri,<br />

amasTan, integrirebis SesaZleblobis momcemia: jgufSi samuSao<br />

SeiZleba savarjiSoebze iyos koncentrirebuli, rac aviTarebs ro-<br />

gorc sworad, aseve Tavisuflad metyvelebis unars. mas SeuZlia<br />

sworad metyvelebis unaris ganviTarebis swavlebis efeqturobis<br />

gazrdac da moswavleebs jgufurad organizebuli samuSaos Segue-<br />

baSic daexmareba im donemde, rom maT SeZlon Tavisufali metyve-<br />

lebis savarjiSoebis Sesruleba erToblivad. pozitiur Sedegs aZ-<br />

lierebs maswavlebeli `CareviT~ (araformaluri swavlebiT), Ti-<br />

Toeul jgufTan misvliT, rac moswavleebs enis codnis faseul<br />

informacias aZlevs.<br />

37


9. mSobliuri enis roli bilingvuri ganaTlebis procesSi<br />

bilingvurad muSaobis dros ori ena gamoiyeneba, rogorc swav-<br />

lebis saSualeba anu instrumenti: moswavlis mSobliuri (umcire-<br />

sobis) ena da oficialuri (saxelmwifo) ena; an oficialuri ena da<br />

romelime ucxo ena. es ki imas niSnavs, rom maswavleblebi, romle-<br />

bic TavianT sagans moswavleebs bilingvurad aswavlian, muSaoben<br />

erT gundSi: gegmaven saswavlo masalas ara mxolod romelime kon-<br />

kretuli klasisTvis, aramed TiToeuli konkretuli TemisTvis, Se-<br />

saZlebelia raime konkretuli sakiTxisTvisac. am gziT saswavlo<br />

masalis zedmet gameorebas aridebs Tavs, SeTanxmebulia masalis<br />

Tanmimdevroba, aseve saswavlo masalis Seswavlis procesSi gamoye-<br />

nebadi ori enis urTierTTanamSromloba. aseve, mniSvnelovania<br />

swavlebis meTodebis gaazreba. im SemTxvevaSi, Tuki pedagogebi<br />

namdvilad profesionalurad zrunaven TavianTi moswavleebis cod-<br />

nasa da unarebze, yvela maswavleblis samuSao urTierTSeTanxme-<br />

bulia. amis Sedegad gakveTilisTvis gamoyofili dro efeqturad<br />

aris gamoyenebuli.<br />

swavlebis procesSi, ori enis gamoyenebis dros, ZiriTadi<br />

yuradReba unda mieqces konkretuli sagnis masalis aTvisebis pro-<br />

cess. enebi mxolod instrumentebia. mxolod dargis specialists<br />

SeuZlia Tavisi dargis Sesabamisi leqsikis swavleba. enis pedagogs<br />

- arc mSobliuri enis, arc meore enisas - ar SeuZlia iwinaswarme-<br />

tyvelos, SesTavazos da aswavlos yvelaferi romelime konkretuli<br />

enis farglebSi sxvadasxva mecnierebis sferoSi. amitom saswavlo<br />

sagnis maswavlebeli iyenebs, iribad amdidrebs moswavlis leqsikas<br />

da nawilobriv enasac aswavlis maT, imisda miuxedavad, es aris<br />

moswavleebis mSobliuri ena Tu swavlebis procesSi gamoyenebuli<br />

sxva ena.<br />

38


ar aris SemTxveviTi, rom bilingvuri swavlebis meTodolo-<br />

giis sakiTxebis Seswavlisas gansakuTrebuli yuradReba swavlebis<br />

procesSi, gakveTilis msvlelobis dros, enis gamoyenebas eqceva.<br />

enis arCevis ramdenime midgoma arsebobs. maswavlebels gaazrebuli<br />

unda hqondes, anu winaswar unda dagegmos enis gamoyenebis gegma<br />

gakveTilzec, moswavlis damoukidebeli muSaobis drosac, magali-<br />

Tad, saxlSi.<br />

enebis dagegmarebis meTods bevri aspeqti ganapirobebs.<br />

moswavlis asaki, zogadi ganviTareba, mSobliuri enis flobi-<br />

sa da meore enis aTvisebis done, socialuri gamocdileba,<br />

enis praqtikuli gamoyenebis gamocdileba, SesaZleblobebi,<br />

arsebuli codna da unarebi ganapirobebs imas, Tu ra raode-<br />

nobiT unda gamoviyenoT erTi an meore ena.<br />

saswavlo miznebi, davalebebi ganapirobebs, Tu romel enaze<br />

unda tardebodes esa Tu is mecadineoba Tu samuSao.<br />

dabalansebuli saswavlo masalis aTvisebisTvis gamoyofili<br />

drois monakveTis dagegmva ganapirobebs imas, Tu rodis da<br />

romeli ena unda gamoviyenoT axali Temis swavlis, gameore-<br />

bis, ukve naswavli masalis ganmtkicebis an saSinao davalebis<br />

Sesrulebisa Tu Semowmebis dros.<br />

swavlebis meTodebis arCevani ganapirobebs, Tu ras da ra<br />

enaze aswavlis maswavlebeli, Tu rogor da ra enaze muSao-<br />

ben moswavleebi. mniSvnelovania, Tu ramdenad kargad icnobs<br />

maswavlebeli enis swavlebis meTodebs da ramdenad Seswevs<br />

maTi gamoyenebis unari.<br />

saswavlo sagnis Sinaarsi, misi sirTulis safexuri (Teori-<br />

ulica da yoveldRiur praqtikaSi gamoyenebis SesaZlebloba),<br />

sxva saswavlo sagnebTan kavSirSi, SesaZlebelia saswavlo<br />

masalis nawilis yofaSi aTviseba, aseve, meore enaSi, ganapi-<br />

robebs, Tu rodis unda gamoviyenoT erTi an meore ena.<br />

39


gamoyenebuli saswavlo literatura, masala, masSi gamoyene-<br />

buli enis specifika (bavSvebis asakisTvis damaxasiaTebeli<br />

Tvisebebisa da enis ganviTarebis donis Sesabamisi - rogorc<br />

mSobliur enaSi, aseve meore enaSi) gansazRvravs, Tu rogor<br />

da rodis unda daexmaroT moswavleebs ara mxolod saswavlo<br />

masalis aTvisebaSi, aramed, aseve, mis gagebaSi meore enaze.<br />

sxva sagnebSi enis gamoyenebis gamocdileba (maswavleblis<br />

dagegmili) gansazRvravs, Tu ra ician ukve da ra SeuZliaT<br />

moswavleebs meore enis gamoyenebis dros.<br />

moswavlis saWiroebani ganaTlebis miRebis Semdgom procesSi.<br />

aq naxsenebia enebis (mSobliuri Tu meore) gamoyenebis (dagegma-<br />

rebis) mxolod zogierTi aspeqti, romelTa gaTvaliswineba mniSv-<br />

nelovania bilingvuri swavlebisa da swavlis dros. Tumca, kidev<br />

arsebobs TiToeuli saswavlo sagnis aTvisebis pirobebi. mudmivad<br />

unda vadevnoT Tvalyuri imas, Tu ramdenad iTviseben moswavleebi<br />

swavlebis sagans, izrdeba Tu ara meore enis gamoyeneba, umjobesde-<br />

ba Tu ara maTi mSobliuri enis codna.<br />

aqsiomaturia, rom yvelaze kargia swavlebis enad mSobliuri<br />

enis gamoyeneba. fsiqologiuri TvalsazrisiT, mniSvnelovania,<br />

radgan bavSvi avtomaturad iazrebs da unari aqvs, gamoxatos<br />

sakuTari mosazrebebi, roca procesi misTvis nacnob enaze<br />

mimdinareobs. socialurad mniSvnelovania, radgan moswavle<br />

sakuTari Tavis identificirebas axdens sakuTar TemTan.<br />

saganmanaTleblo kuTxiT, is swavlobs ufro swrafad da kargad<br />

mSobliur enaze, vidre misTvis ucxo enaze.<br />

mniSvnelovania, rom sruli Zalisxmeva mivmarToT, raTa bavSvebma<br />

SeZlon mSobliur enaze ganaTlebis miReba... ganaTlebis kuTxiT,<br />

mniSvnelovania, rom rac SeiZleba met xans gagrZeldes swavlebis<br />

procesSi mSobliuri enis gamoyeneba. swavlis dawyebis pirvel<br />

etapze ki umniSvnelovanesia, moswavle mSobliur enaze swavlobdes,<br />

40


adgan, erTi mxriv, kargad gebulobs am enaze da, meore mxriv,<br />

mSobliur enaze swavleba amcirebs im stress, rac moswavleSi<br />

Cndeba ojaxidan skolaSi Sesvlis dros.<br />

roca swavlebis procesSi ar xdeba mSobliuri enis gamoyeneba,<br />

moswavleebi sakuTar Tavs aRiqvamen CamorCenilebad,<br />

arasrulfasovnebad da sulelebad. maTi kultura Seuracxyofili,<br />

xolo moswavleebi SeSinebulebi, dabneulebi da travmirebulni<br />

xdebian. am yovelives SeiZleba hqondes grZelvadiani efeqtic.<br />

mSobliuri enis codna xels uwyobs meore enis aTvisebas.<br />

kvlevebma daadastures, rom moswavleebs, romlebic flobdnen<br />

mSobliur enas, ufro kargad hqondaT ganviTarebuli werisa da<br />

zepirmetyvelebis unarebi meore enaSi mSobliuri enis armcodne<br />

moswavleebTan SedarebiT. mSobliuri enis codna xels uwyobs<br />

unarebis transfers meore enis Seswavlisas.<br />

enobrivi kodebis Secvla (gadasvla mSobliuri enis<br />

gamoyenebidan - meore enis gamoyenebaze da piriqiT) farTod aris<br />

gavrcelebuli bilingvur klasSi. enobrivi kodebis Secvla ara<br />

mxolod gavrcelebulia umravles saganmanaTleblo situaciaSi,<br />

aramed bunebrivi procesicaa, radgan warmoadgens Seqmnili<br />

siZnelisadmi pragmatul pasuxs, radganac aseTi siZneleebi xSirad<br />

gvxvdeba, roca moswavleebi sagnobriv Sinaars swavloben im enaze,<br />

romelsac srulyofilad ver floben. swavleba moiTxovs Zalian<br />

did yuradRebas, xolo yuradRebis misapyrobad enis Secvla xSirad<br />

gauTviTcnobiereblad xdeba. maswavleblebi xSirad verc<br />

acnobiereben, rodis moaxdines enis Secvla, an saerTod Secvales<br />

Tu ara ena klasSi.<br />

enebis Secvlas klasSi moepoveba pedagogiuri da socialuri<br />

funqciebi mkvlevarTa dakvirvebiT, bilingvur klasSi mimdinare<br />

saubrebi da enebis cvlilebebi kargad asaxavs skolaSi arsebul<br />

konteqstsa da tradiciebs. magaliTad, maswavleblis mier enobrivi<br />

41


kodebis gamocvla SeiZleba niSnavdes gakveTilis dawyebas,<br />

gakveTilis sakiTxze gadasvlas, moswavlesTan specifikur<br />

interaqcias an gakveTilis Sinaarsidan saklaso menejmentze<br />

gadasvlas.<br />

klasSi enis gamoyeneba ganpirobebulia 3 faqtoriT: 1)<br />

maswavleblis enisadmi damokidebulebiT; 2) moswavlis enobrivi<br />

kompetenciiTa da enisadmi damokidebulebiT; 3) moswavlesa da<br />

maswavlebels Soris SeTanxmebiT. sawyis etapze enebis arCevani<br />

ganpirobebulia moswavleTa saWiroebebiT. maswavleblebi xSirad<br />

mimarTaven moswavlisaTvis nacnob enas masalis miwodebisas, Tumca<br />

am SemTxvevebSic did rols TamaSobs ganaTlebis sistemisa Tu<br />

skolis politika, romelic SeiZleba krZalavdes romelime enis<br />

gamoyenebas an piriqiT _ axalisebdes moswavlisaTvis gasageb enaze<br />

masalis miwodebas.<br />

saklaso oTaxSi enis gamoyeneba kidev ramdenime faqtoriTaa<br />

ganpirobebuli, kerZod, enebs Soris arsebuli statusiT, ori enis<br />

TanmimdevrobiTa da sinqronizaciiT, moswavlisa da maswavleblis<br />

SeTanxmebiT da a. S. saklaso oTaxSi mimdinare orenovani procesis<br />

gaazreba da axsna SesaZlebeli xdeba mxolod Temis, ekonomikuri,<br />

istoriuli, socialuri da politikuri konteqstis<br />

gaTvaliswinebiT.<br />

42


Tavi II<br />

1. teqstebze muSaoba bilingvuri ganaTlebis procesSi<br />

bilingvuri swavlebis erT-erTi mniSvnelovani sakiTxia<br />

teqstze muSaoba. ramdenadac bilingvuri klasebisaTvis specialuri<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi ar arsebobs, amdenad ZiriTad saswavlo saSua-<br />

lebad erTenovani <strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi gamoiyeneba. am saxelmZRva-<br />

neloebis moxmareba bilingvuri klasebisaTvis garkveuli meTodikis<br />

gaTva;liswinebas moiTxovs, rac teqstze muSaobis principebs gu-<br />

lisxmobs.<br />

teqstze muSaoba ramdenime etapad unda daiyos. pirveli etapi<br />

gulisxmobs maswavleblis muSaobas teqstze. maswavlebeli winaswar<br />

amzadebs teqsts klasisaTvis. amisaTvis igi iTvaliwinebs klasis<br />

enobriv dones, winaswar aanalizebs im problemebs, romlebic<br />

klasSi SeiZleba gaCndes teqstis damuSavebis procesSi. pirvel<br />

rigSi, unda moxdes teqstis enobrivi damuSaveba. amisaTvis maswav-<br />

lebelma sasurvelia gamoyos ramdenime mimarTuleba:<br />

terminebi<br />

da cnebebi<br />

zogadi<br />

leqsika<br />

frazebi konstruqciebi funqciuri<br />

43<br />

frazebi<br />

gakveTilis enac yoveli etapisaTvis winaswar unda daigegmos.<br />

maswavlebelma winaswar unda gaiazros, Tu romeli sakiTxis Sesax-


eb romel enaze isaubrebs an rogor miawodebs dasamuSavebel masa-<br />

las _ TargmaniT, sqemiT, zepiri ganmartebiT Tu sxva saSualebiT.<br />

ganvixiloT TiToeuli mimarTuleba:<br />

terminebi da cnebebi<br />

rogorc aRiniSna, maswavlebelma teqsti winaswar unda daamu-<br />

Saos. teqstis damuSavebisas calke unda gamoiyos is terminebi da<br />

cnebebi, romlebic mniSvnelovania axali sakiTxisaTvis. misi miwo-<br />

deba klasisaTvis SeiZleba saTanado ganmartebebiT moswavlis<br />

mSobliur enazec, magram umjobesia terminebisa da cnebebisaTvis<br />

grafikuli organizatorebis, sqemebis an cxrilebis gamoyeneba. es<br />

efeqturi saSualeba moswavles daexmareba ara marto terminebisa<br />

da cnebebis aTvisebaSi, aramed masalis kargad gaanalizebasac Seu-<br />

wyobs xels, radgan sagakveTilo procesis dasrulebis Semdeg an<br />

momdevno gakveTilze es masala saSualebas miscems moswavles, im-<br />

sjelos ganxilul sakiTxze sayrdeni sityvebis, gaanalizebuli<br />

cnebebisa da terminebi gamoiyenebiT. Tu arsebobs specialuri<br />

TvalsaCinoeba mocemul sakiTxze, sasurvelia maswavlebelma misi<br />

terminebi da cnebebi aseve calke daamuSavebinos klass, raTa,<br />

TvalsaCinoebaze dayrdnobiT, moswavlem advilad SeZlos termine-<br />

bis aTviseba da maTi msjelobaSi gamoyeneba.<br />

zogadi leqsika<br />

calke unda imuSaos maswavlebelma im sityvebze, romlebic<br />

uSualodaa dakavSirebuli sakiTxTan, magram warmoadgens zogad<br />

leqsikas, anu isini sxva sakiTxebze an sagnebSi msjelobisasac das-<br />

Wirdeba moswavles. maTi aTviseba aamaRlebs moswavleTa enobriv<br />

kompetencias. amgvari leqsika sasurvelia klass miewodos rogorc<br />

TargmaniT, ise ganmartebiTi axsniT, sinonimiTa da antonimiT. leq-<br />

sikis aTvisebisaTvis amgvari sqema SeiZleba gamoviyenoT.<br />

44


sityva<br />

frazebi<br />

sityva<br />

gavrcelebuli<br />

sityvaTSexameba<br />

ganmarteba<br />

teqstis winadadeba<br />

axali winadadeba<br />

sinonimi<br />

antonimi<br />

aseve, calke dasamuSavebelia frazebi, anu is Sesityvebebi,<br />

romlebic Temis analizisas da msjelobisas gamoadgeba moswavles.<br />

isini sayrdeni frazebis rols Seasruleben, amitom sasurvelia<br />

teqstidan calke amoviRoT isini da mivawodoT moswavles saTanado<br />

ganmartebiT (aq SesaZlebelia misi mSobliuri enac davixmaroT).<br />

unda gvaxsovdes, rom teqstis Targmna araefeqturi gzaa; amdenad,<br />

rac ufro metad damuSavdeba teqsti frazebis TvalsazrisiT da<br />

gamoiyofa calkeuli elementebi sagakveTilo procesSi, miT ufro<br />

45


gauadvildebaT maT SemdgomSi rogorc konkretul, mocemul masa-<br />

laze, ise sxva sakiTxebze msjeloba. calkeuli frazebi safuZvlia-<br />

nad unda damuSavdes, radgan isini im enobriv saSualebaTa ricxvs<br />

ganekuTvnebian, romlebic zrdis moswavlis mier enis akademiuri<br />

flobis dones da zogadad amaRlebs mis enobriv kompetencias. sa-<br />

survelia garkveuli frazebis gamoyenebiT Seiqmnas axali teqsti,<br />

rogorc werilobiT, ise zepirad, daisvas SekiTxvebi da ase Semdeg.<br />

konstruqciebi<br />

calkea dasamuSavebeli enobrivi konstruqciebi. maTSi igu-<br />

lisxmeba is gramatikuli sakiTxebi, romlebic metad mniSvnelovania<br />

gamarTuli msjelobisaTvis. mSobliuri enis matareblisaTvis es<br />

sruliad arasaWiro sferoa, magram enis SemswavlelisaTvis ki me-<br />

tad mniSvnelovani, radgan man momavalSi SeZlos ara marto sakiT-<br />

xis Sesaxeb azris gamoxatva, aramed SeZlos gamarTuli, salitera-<br />

turo enis normebis dacviT agebuli msjeloba, sworad gamoiyenos<br />

saxelis brunvis, zmnis, Tandebulis, ricxvis formebi... yovelive es<br />

sakiTxebze msjelobisas unda miewodos enis Semswavlels, radgan<br />

calkeul gramatikul sakiTxebze msjeloba misi gamoyenebis praqti-<br />

kul mxares ar gulisxmobs. aseTi konstruqciebi calke unda damu-<br />

Savdes, raTa moswavlem kargad gaacnobieros romeli enobrivi<br />

forma (brunva, ricxvi, Tandebuli, zmnis dro, sxva gramatikuli ka-<br />

tegoria) unda gamoiyenos konkretul SemTxvevaSi. aseTi konstruq-<br />

ciebis miwodebisas, ra Tqma unda, gramatikul sakiTxebze ki ar ga-<br />

maxvildeba yuradReba, aramed enobriv formebze, rogorc azris ga-<br />

moxatvis saSualebaze. konstruqciebSi maswavlebelma yuradReba<br />

unda gaamaxvilos imaze, rom es konkretuli konstruqcia moiTxovs<br />

konkretul brunvas, mocemul Tandebuls, Sesabamis ricxvis formas<br />

da ase Semdeg, Tumca sruliadac araa saWiro gramatikuli terminis<br />

gamoyeneba. aseTi konstruqciebi calke unda amoiweros da mos-<br />

wavles unda ganemartos, rom swori da gamarTuli msjelobisaTvis<br />

46


saWiroa maTi Seucvlelad gamoyeneba, radgan winaaRmdeg SemTxveva-<br />

Si azri damaxinjdeba an Seicvleba. magaliTisaTvis: am garemoebam<br />

gamoiwvia, sakiTxTan dakavSirebiT mniSvnelovania, am problemis<br />

Taobaze, am movlenebma gamoiwvia saTanado Sedegi... calke gamota-<br />

nili aseTi konstruqciebi xels Seuwyobs moswavleTa gamarTuli<br />

metyvelebis unar-Cvevebis gamomuSavebas.<br />

funqciuri frazebi<br />

aseve calke unda damuSavdes da moswavleebs miewodoT is<br />

funqciuri frazebi, romlebic maswavlebels dasWirdeba sakiTxis<br />

axsnisas. magaliTad: vnaxoT cxrilze, daxazeT cxrili, SeavseT<br />

cxrili, SeusabameT swori forma, daakavSireT, daajgufeT, moaxdi-<br />

neT klasifikacia, miuwereT qarTuli Sesatyvisebi, sqemis / cxrilis<br />

mixedviT imsjeleT... da ase Semdeg. maTi ganmartebis gareSe mos-<br />

wavle ver SeZlebs davalebis sworad Sesrulebas. amdenad, maswav-<br />

lebelma winaswar unda gaTvalos, rogor warimarTeba teqstze mu-<br />

Saoba da moswavleebs specialurad, axsna-ganmartebiT unda miawo-<br />

dos is funqciuri frazebi, romlebic sagakveTilo procesSi das-<br />

WirdebaT, raTa aman SemdgomSi ar gamoiwvios Seferxeba.<br />

bilingvuri swavlebis erT-erTi umniSvnelovanesi sakiTxia<br />

teqstze muSaoba, radgan swored teqstia moswavlisaTvis sagnobri-<br />

vi codnis mimcemi da amave dros igi aris misi enobrivi kompeten-<br />

ciis amaRlebis umTavresi saSualeba, radgan enis akademiuri flo-<br />

bis dones mxolod am gziT vaRwevT. sxva SemTxvevaSi ena mxolod<br />

komunikaciis saSualebad darCeba enis SemswavlelisaTvis. amdenad,<br />

Tu teqstze muSaoba sworad ar warimarTa mizani verc erT sferoSi<br />

ver Sesruldeba da Tavad bilingvuri swavlebis formac safrTxis<br />

qveS dadgeba. es kargad unda axsovdes maswavlebels.<br />

47


2. grafikuli organizatorebis gamoyeneba<br />

ian amos komenskim Tavis naSromSi `didi didaqtika~ didaqtikis<br />

erT-erT umTavresad TvalsaCinoebis principi miiCnia: `oqros kano-<br />

nad unda iqces piroba: moswavleebs unda meceT ufleba, SeigrZnon<br />

yvelaferi, rac ki SesaZlebelia SeigrZnon SegrZnebebis doneze:<br />

xilvadi - mxedvelobiT, xma - smeniT, suni - ynosviT, gemo - gemoTi,<br />

Sesaxebi - SexebiT.~<br />

ratom aris xilvadoba ase mniSvnelovani?<br />

komenskis azriT, ra enasac ar unda vaswavlideT _ mSobliur<br />

enasac ki _ unda vaCvenoT nivTebi, romelTa ganmartebac sityvebia<br />

da unda vaswavloT sityvebiT gamoTqma yvelafrisa, rasac vxedavT,<br />

rasac vexebiT, rasac vWamT, raTa metyvelebis procesi da azri yo-<br />

velTvis paralelurad mimdinareobdes da orive viTardebodes er-<br />

Tad. aravis ar SeiZleba wavakiTxoT is, rac mas ar esmis, an movT-<br />

xovoT imis ganxilva, ris gamoTqmac mas sityvebiT ar SeuZlia.<br />

vizualuri saSualebebi damxmare saswavlo saSualebebia, ro-<br />

melTac aCveneben, demonstrirebas ukeTeben gakveTilze, raTa ufro<br />

gasagebi da advilad aRsaqmeli gaxdes saswavlo masala, miwodebu-<br />

li informacia, Teoriuli azri da ase Semdeg. vizualur saSuale-<br />

bebs, Cveulebriv, saswavlo procesis garkveuli safexuris saWiroe-<br />

bebisa da moTxovnebis, aseve moswavleebis asakidan gamomdinare<br />

Tvisebebis Sesabamisad amzadeben. maT ajgufeben bunebriv, xelovnur<br />

da simbolur vizualur masalad.<br />

vizualuri masala SeiZleba iyos:<br />

a) bunebis obieqtebi (demonstrirebis dros, eqskursiebze da gaseir-<br />

nebis dros),<br />

48


) specialurad Seqmnili saSualebebi (plakatebi, sqemebi, gamosax-<br />

ulebebi, foto suraTebi, naxatebi, geometriuli figurebi, muliaJe-<br />

bi, grafikuli cxrilebi, tabulebi),<br />

g) simboluri saSualebebi (rukebi, globusebi),<br />

d) modelebi (aparatebi, xelsawyoebi),<br />

e) saekrano saSualebebi (kino filmebi, diafilmebi, diapozitivebi<br />

da sxva),<br />

v) audiovizualuri saSualebebi (video Canawerebi, audio Canawere-<br />

bi).<br />

jgufi:<br />

tradiciulad gamoiyeneba vizualuri swavlebis meTodis ori<br />

ilustrirebis meTodi (saswavlo masalis amsaxvel saSuale-<br />

bebTan dakavSirebuli - plakatebis, rukebis, naxazebis, sqeme-<br />

bis, gamosaxulebebis, fotosuraTebis, grafikebis, diagrame-<br />

bis, tabulebis - gamoyenebasTan);<br />

demonstrirebis meTodi (raTa naCvenebi iyos sivrciTi sas-<br />

wavlo saSualebebi);<br />

ilustrireba procesia, romlis mizania Teoriis garkveuli ka-<br />

noni an movlena ukeT gasagebi gaxados magaliTis, vizualuri saSu-<br />

alebebis, sityvieri ganmartebebis, moZraobis da ase Semdeg daxma-<br />

rebiT.<br />

demonstrireba SesaZlebelia vizualuri masalis damzadebis<br />

dros, saswavlo eqsperimentebis dros maT Sesaxeb Sefasebebis da<br />

ganmartebebis gziT, anu maswavleblis, moswavlis an sxva pirovnebis<br />

mier naTqvamis gamoyenebiT. demonstrireba Sesaswavli nivTis, ob-<br />

ieqtis, movlenis cocxlad dakvirvebis SesaZleblobas uzrunve-<br />

lyofs, amgvarad, Sesabamisi saswavlo masalis Sinaarsis ukeTesad<br />

gaazrebas da aTvisebas uwyobs xels.<br />

49


vizualuri saswavlo masalis gamoyeneba rom efeqturi<br />

gaxdes, mniSvnelovania gvaxsovdes da gaviTvaliswinoT ramdenime<br />

piroba da moTxovna.<br />

saswavlo procesSi vizualuri meTodebis gamoyeneba moswav-<br />

leebis vizualur mxatvruli azrovnebis ganviTarebas uwyobs<br />

xels; aaqtiurebs yuradRebas da Semecnebis unars; konkreti-<br />

zacias ukeTebs saswavlo an gamosakvlev Teoriul sakiTxebs;<br />

nanax movlenebs ukeTebs sistematizebasa da klasificirebas;<br />

swavlisadmi interess ukeTebs stimulirebas (Sesabamisad, po-<br />

zitiuri motivaciis Camoyalibebas uwyobs xels); procesis da<br />

movlenebis modelirebis SesaZleblobas iZleva, romelTa<br />

realur droSi dakvirveba SeuZlebelia; saswavlo masalis<br />

aTvisebis donis Sesaxeb konkretuli informaciis miRebis Se-<br />

saZleblobas iZleva;<br />

ar SeiZleba xilvadoba TviTmiznad iqces. vizualuri masalis<br />

optimalurad gamoyeneba niSnavs amis mizandasaxulad keTebas,<br />

saswavlo gakveTilis mizanTan da ZiriTad davalebasTan kav-<br />

Siris gaTvaliswinebiT. xilvadobis meTodi unda daba-<br />

lansdes sxva meTodebis gamoyenebiT.<br />

xilvadoba SeiZleba axali saswavlo masalis axsnis dros<br />

iyos gamoyenebuli, aseve ukve naswavlis ganmtkicebisTvis da<br />

Sefasebis dros. mniSvnelovania gvaxsovdes rom vizualuri<br />

masalis gamoyeneba gakveTilisTvis gamoyofili dros<br />

sagrZnoblad dazogvaSi gvexmareba.<br />

vizualuri masalis damzadeba SeuZlia maswavlebels (gamoye-<br />

nebis win an gamoyenebis dros) da aseve moswavleebs (indivi-<br />

dualurad an jgufebSi, wyvilebSi muSaobaSi). damzadebul<br />

masalaSi maswavlebels Tavisufali adgilebis datoveba<br />

SeuZlia, romelic Semdgom moswavles SeeZleba Seavsos (miax-<br />

atos, miaweros rame, an raimes saxeli daarqvas).<br />

50


vizualuri masalis gamoyenebis dros unda darwmundeT, rom<br />

mas yvela moswavle kargad xedavs.<br />

mniSvnelovania moswavleebis asakobrivi jgufisTvis damax-<br />

asiaTebeli Tvisebebis gaTvaliswineba, mexsierebis dominanti<br />

saxeobebi.<br />

bilingvuri swavlisa da swavlebis dros gansakuTrebiT<br />

mniSvnelovania grafikuli organizatorebis gamoyeneba. es xerxi<br />

kargad Seesabameba ori saswavlo sagnis swavlebis miznebs (meore<br />

enisa da raime sxva sagnisa). grafikuli organizatorebis gamoyene-<br />

biT, maswavlebeli uzrunvelyofs rogorc sagnis masalis, aseve<br />

enis aTvisebis warmatebulobas.<br />

grafikuli organizatorebi da maTi funqciebi:<br />

grafikuli organizatorebi informaciis struqturirebis<br />

xerxia _ mowesrigebis (dajgufebis) uniSvnelovanesi xerxi.<br />

grafikuli organizatorebi informacias vizualurad gvaCve-<br />

neben.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyeneba aqtiur swavlas<br />

uwyobs xels. magaliTad: saSinao davalebis (savarjiSoebis)<br />

Sesrulebis dros, moswavleebi im enas iyeneben, romelzec<br />

laparakoben, kiTxuloben, weren, ismenen, fiqroben, xolo in-<br />

formaciis grafikulad ganlagebis dros isini iyeneben ro-<br />

gorc nacnob, aseve ucnob informacias.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyeneba maswavlebels da<br />

moswavles Soris TanamSromlobas, anu kooperatiul swavle-<br />

bas, uwyobs xels,.<br />

grafikuli organizatorebi gvexmareba teqstis vizualurad<br />

mowesrigebaSi (mis gagebaSi). maTi gamoyeneba SeiZleba:<br />

1) teqstis an axali masalis wakiTxvis win,<br />

51


2) wakiTxvis Semdeg,<br />

3) weris an davalebis werilobiT Sesrulebis win,<br />

4) teqstis an davalebis ganxilvis dros,<br />

5) diskusiis dros,<br />

6) daskvnebis gakeTebis procesSi da a.S.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyeneba moswavlis saswavlo<br />

Temis Sesaxeb arsebuli codnis dadgenaSi (gaazrebaSi) gvex-<br />

mareba, aseve _ axali codnis aTvisebisTvis moswavleebis<br />

momzadebaSi.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyenebis dros, moswavle da<br />

maswavlebeli erTmaneTisgan swavloben (masalasac, erTmane-<br />

Tis gagebas da erTmaneTTan urTierTobas). bilingvuri swav-<br />

lis procesSi aseT TanamSromlobas gansakuTrebuli mniSv-<br />

neloba aqvs. moswavleebi sakuTari codnis struqturirebas<br />

swavloben da aqedan gamomdinare swavlis sakuTar strate-<br />

gias irCeven.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyeneba rogorc vizualuri,<br />

aseve sityvieri (verbaluri) informaciis gamoyenebas ganapi-<br />

robebs. es moswavleebs SesaZleblobas aZlevs airCion, vari-<br />

reba gaukeTon swavlis stils, sakuTari SesaZleblobebis<br />

gaTvaliswinebiT.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyenebis upiratesobebi:<br />

SegviZlia gamoviyenoT iseT auditoriaSi, romelSic<br />

moswavleebis enis codnis done sxvadasxvaa.<br />

SegviZlia gamoviyenoT iseT auditoriaSi, romelSic<br />

moswavleebis aTvisebis unaris done sxvadasxvaa.<br />

SegviZlia ganvaviTaroT da gavafarTooT leqsikuri<br />

maragi.<br />

52


moswavlis codnas awesrigebs, xels uwyobs misi disku-<br />

siis unarisa da SesaZleblobis ganviTarebas, aseve sa-<br />

kuTari azris da mis xelT arsebuli informaciis ga-<br />

moTqmis.<br />

im moswavleTa azrisa da enis integrirebas uwyobs<br />

xels, romelTac gansxvavebuli (sxvadasxva) swavlis<br />

stili aqvT.<br />

ufro xelmisawvdoms xdis nebismieri saxis (esoden<br />

rTul, specifikur da ucxo) informacias (saswavlo sa-<br />

gans).<br />

ras unda mivaqcioT yuradReba grafikuli organizatorebis gamoye-<br />

nebis dros?<br />

yuradReba unda mieqces mTavar informacias, cnebebs, azrebs:<br />

mTavari unda gamoikveTos (ufro didi asoebi an naxatebi,<br />

ufro mkveTri feriT gaxazuli an gaferadebuli), naklebad<br />

mniSvnelovani ufro patara asoebiT, an sxvanairad unda dai-<br />

weros (weris mimarTulebis Secvla SeiZleba).<br />

grafikuli organizatorebi sxvadasxva moswavlis individua-<br />

luri gamocdilebisa da codnis dadgenis SesaZleblobas<br />

gvaZlevs, Semdgom am informaciaze dayrdnobiT axali codnis<br />

miRebis SesaZleblobas. es swavlis process realurad amar-<br />

tivebs da aadvilebs.<br />

xeli SeuwyveT cnebebis da zogadi saxelebis ganviTarebas!<br />

grafikuli organizatorebi gviCveneben mTavar azrs, Sesabami-<br />

si leqsikis daxmarebiT. daexmareT moswavleebs cnebebis Se-<br />

madgeneli nawilebis (atributebis) danaxvaSi. mizani aris ga-<br />

geba da swavla, amitom gamoiyeneT iseTi sityvebis maragi,<br />

53


omlebic ganmartavs, azustebs, ilustrirebas ukeTebs in-<br />

formacias.<br />

xSirad gamoiyeneT wera, kiTxva, azrovneba!<br />

moswavleebs rom grafikuli organizatorebis gamoyeneba an<br />

Sedgena SeeZloT, maT bevri unda ikiTxon, ifiqron da weron.<br />

roca moswavleebi grafikulad asaxaven informacias an kama-<br />

Toben mis Sesaxeb, maT uwevT masalis gadakiTxva, erTmaneTSi<br />

molaparakeba, saubari, damtkiceba, Sesabamisad xedaven movle-<br />

naTa urTierT kavSirs, urTierTobas, movlenebis ganviTare-<br />

bas, mizezebsa da Sedegebs.<br />

wera exmareba da xelSemwyobia dagegmarebisa da ganxilvisa!<br />

grafikuli organizatorebi efeqturi saSualebaa diskusiis<br />

principiT muSaobis, gegmis Sedgenis, weris organizebis dros.<br />

yvelafris Caweris Semdeg SegviZlia naSromis Sinaarsis daj-<br />

gufeba da gadaxarisxeba.<br />

ganaviTareT mimdinare diskusia!<br />

grafikuli organizatorebis gamoyeneba azrebs mimarTulebas<br />

aZlevs. moswavleebi avTentur enas xmaroben - interpretire-<br />

bis, analizis, problemis gadawyvetis, daTanxmebis, ardaTanx-<br />

mebis, TanamSromlobis, Secdomebis daSvebis dros - saswavlo<br />

masalidan romelime specifikuri Temis Seswavlis procesSi.<br />

instruqciebis an grafikuli organizatorebis micemis dros<br />

Tqven exmarebiT dagegmvaSi.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyenebiT maswavlebeli mos-<br />

wavleebs aCvenebs mTavars raime Temis, cnebis Sesaxeb da<br />

xerxs, Tu rogor SeiZleba axali informaciis aTviseba. igi<br />

faqtobrivad rCevas an instruqcias iZleva, Tu rogor SeiZ-<br />

leba swavlis gagrZeleba (rogor SeiZleba am Temis aTviseba).<br />

54


grafikuli organizatorebi Sefasebis instrumentia. grafi-<br />

kuli organizatorebi moswavlis codnis, Segnebis, swavlis,<br />

fiqris donis obieqturad Sefasebis SesaZleblobas iZleva.<br />

55


3. Secdomebze muSaoba<br />

enis Seswavlis procesSi Secdomebi gardauvalia. igi enis aT-<br />

visebis Tanamdevi movlenaa. Sesaswavl enaze metyvelebis unaris<br />

ganviTareba aucileblad iwvevs Secdomebs, romlebic sxvadasxva<br />

faqtorebiTaa ganpirobebuli: rTulia Sesaswavli enis fonematuri<br />

struqturis srulad aTviseba da misi realizeba, sawarmoTqmo apa-<br />

ratis morgeba axali enis monacemebTan, aseve xdeba mSobliuri enis<br />

yalibis meqanikuri gadatana axal enobriv sistemaSi, an adgili aqvs<br />

konstruqciis arasrulad aTvisebas da miRebuli codnis arasrul-<br />

fasovnad gadatanas praqtikaSi. es da sxva mravali sakiTxi gansa-<br />

kuTrebulad TvalsaCinoa saklaso muSaobisas. rogor unda moiqces<br />

maswavlebeli? reagirebis gareSe datovos Secdomebi Tu meyseulad<br />

mianiSnos masze moswavles? mxolod gausworos Secdoma Tu imsje-<br />

los TiToeul maTganze? ra dro dauTmos Secdomebis analizs? Se-<br />

moitanos axali masala Tu isev imuSaos im masalaze, romelic jer<br />

kidev ar auTvisebia moswavles ise, rom ar dauSvas Secdoma? yvela<br />

Secdomaze hqondes reaqcia maswavlebels Tu mxolod zogierTze an<br />

SerCeviT imsjelos TiToeulze? ra dro dauTmos Secdomebis ana-<br />

lizs da rogor miawodos is klass? individualurad unda moxdes<br />

moswavleTa mier daSvebuli Secdomebis analizi Tu igi saklaso<br />

ganxilvis sagani unda gaxdes? _ es kiTxvebi da maTze pasuxis ga-<br />

cema mniSvnelovania saswavlo procesis srulyofilad agebisaTvis<br />

da sagakveTilo procesSi maswavleblis qmedebis sworad warmarT-<br />

visaTvis.<br />

pirveli da mniSvnelovani piroba, romelic unda Sesruldes,<br />

aris is, rom moswavle, romelic cdilobs Sesaswavl enaze martivi<br />

komunikaciis agebas da axerxebs Tundac elementarul komunikacias,<br />

56


ar unda SevaferxoT; anu am SemTxvevaSi uSecdomo metyveleba an<br />

Secdomebis analizi ki araa mTavari, aramed is, rom Sesaswavl<br />

enaze metyvelebis survili gavuCinoT enis Semswavlels / mos-<br />

wavles. es metad mniSvnelovani fsiqologiuri faqtoria, radgan<br />

enis Seswavlisas yvelas uviTardeba kompleqsi imisa, rom igi aras-<br />

worad an arasrulyofilad gadmoscems azrs. Tu maswavlebeli am<br />

SemTxvevaSi yovel Secdomaze reagirebs, sasurveli Sedegis nac-<br />

vlad, rom moswavlem gamarTulad ilaparakos, SesaZloa sruliad<br />

sapirispiro Sedegi miviRoT _ moswavles daekargeba Sesaswavl<br />

enaze metyvelebis survili.<br />

aRsaniSnavia is, rom Secdomebi mosalodnelia yvela doneze,<br />

magram sxvadasxva doneze Secdomebi sxvadasxvagvari iqneba. enis<br />

Seswavlis pirvelive safexurze Cndeba sawarmoTqmo problemebi. Se-<br />

saswavli enis fonematuri struqtura erTbaSad Zneli aRsaqmeli da<br />

warmosaTqmelia. miT ufro, es exeba specifikuri bgerebis sworad<br />

gamoTqmas. Semdgom etapze Tavs iCens sxvadasxvagvari gramatikuli<br />

sakiTxi. Secdomebi mudmivad vlindeba weraSi. yvela am sakiTxs<br />

etapobrivad da mizanmimarTulad unda damuSaveba. Secdomebze mu-<br />

Saoba saswavlo procesis ganuyofel nawilad unda iqces. enis<br />

swavlebisas Secdomebi gardauvalia, amdenad saswavlo procesis<br />

sworad dagegmva gulisxmobs Secdomebze specialur muSaobas. amg-<br />

varad dagegmili saqmianoba ki safuZveli gaxdeba, erTi mxriv, enis<br />

komunikaciuri aspeqtis ganviTarebisa, xolo meore mxriv, igi gana-<br />

viTarebs da aamaRlebs enis akademiuri flobis dones.<br />

Secdomebze muSaoba warmoTqmaSi<br />

sawarmoTqmo problemebi Tavs iCens enis swavlebis pirvelive<br />

dRidan, magram maTi gamosworeba mcire droSi ar moxdeba, rac ar<br />

unda gaZlierebuli da intensiuri muSaoba Catardes am mxriv. enis<br />

codnis donis amaRlebasTan erTad sawarmoTqmo problemebic mcir-<br />

57


deba, magram igi yovelTvis SeiZleba darCes aqcentis saxiT, anu<br />

srulyofilad swori warmoTqmac verasodes ganxorcieldes. ramde-<br />

nadac es SeiZleba ganvixiloT mkveTrad individualuri Tvisebebisa<br />

da unarebis gamovlenad, amdenad misi srulad daZleva mxolod in-<br />

dividis SesaZleblobebs SeiZleba mivandoT. zogierTi individi bu-<br />

nebrivi smenisa da sxva unar-Cvevebis Sedegad enis aTvisebis para-<br />

lelurad axerxebs sawarmoTqmo aparatis srulyofas da uaqcento<br />

metyvelebas, zogisaTvis ki es mudmiv maxasiaTeblad rCeba, Tumca<br />

SesaZloa, misi enobrivi kompetencia maRalic ki iyos. amdenad, sa-<br />

warmoTqmo problemebis analizisas unda moxdes mxolod ZiriTad<br />

problemebze aqcentireba. rogorc cnobilia, bgeris umTavresi max-<br />

asiaTebeli misi sityvaTganmasxvavebeli funqciaa _ bgeraTa Canac-<br />

vlebiT SeiZleba miviRoT sruliad gansxvavebuli mniSvnelobis si-<br />

tyva. amitom enis SemswavlelTan gansakuTrebulad unda mieqces yu-<br />

radReba amgvar problemebs enaSi da masze specialurad Seiqmnas<br />

savarjiSoebi, raTa sawarmoTqmo problema ar gadaizardos enobriv<br />

problemaSi. amisaTvis:<br />

specialurad damuSavdes Sesaswavli enis fonematuri struq-<br />

tura enis Semswavlelis mSobliur enasTan mimarTebiT da ga-<br />

moiyos gansxvavebuli bgerebi; am bgeraTa gamoyenebiT Seiqmnas<br />

winadadebebi da mcire zomis martivi, araavTenturi teqstebi,<br />

romlebsac gamoviyenebT rogorc sawarmoTqmo miznebisaTvis,<br />

ise karnaxisa da werisaTvis. yoveli nacionaluri jgufisaT-<br />

vis unda ganisazRvros SecdomaTa mosalodneli tipebi. maga-<br />

liTad, Turqul da azerbaijanulenovan moswavleebs, agreTve<br />

evropuli enebis umravles warmomadgenlebs uZneldebaT qar-<br />

Tuli enis yru mkveTr TanxmovanTa warmoTqma, rogorebicaa: p,<br />

t, k; rusulenovan enis Semswavlels gauWirdeba yru fSvin-<br />

vierebis warmoTqma: f, T, q. aseve rTulia afrikatebis (Z, c, w,<br />

j, C, W) warmoTqma zemoTCamoTvlili enebis warmomadgenle-<br />

58


isTvis, magram somxurenovani moswavlisaTvis es ar warmoad-<br />

gens gansakuTrebul problemas. qarTulisaTvis specifikuria<br />

enisZirismieri y Tanxmovani da misi sworad warmoTqma<br />

xangrZliv, SesaZloa dauZlevel problemadac ki darCes qar-<br />

Tuli enis SemswavlelisaTvis. amdenad am problemebze auci-<br />

leblad unda gamaxvildes yuradReba, magram srulyofili<br />

warmoTqmis survilma ar unda Seaferxos enis Seswavlis<br />

procesi da arc enis Semswavlels unda gauCndes iseTi gan-<br />

wyoba, rom es dauZleveli procesia. Tu Secdomebi ar cvlis<br />

sityvis mniSvnelobas, maTze specialurad yuradRebis gamax-<br />

vileba arcaa saWiro, radgan amgvari problemebi enobrivi<br />

kompetenciis amaRlebasTan erTad TandaTan Semcirdeba.<br />

gamoiyos iseTi bgerebi, romelTa araswori gamoyeneba gamoiw-<br />

vevs sityvis mniSvnelobis cvlas. qarTulisaTvis aseTia: p -<br />

f: papa - fafa, piri _ firi, puri _ furi, poni _ foni, paqti _<br />

faqti... T _ t: Tari _ tari, Taro _ taro, TuSi _ tuSi... q _<br />

k: qudi _ kudi, qari _ kari, qera _ kera, qula _ kula... c _<br />

w: celi _ weli, curavs _ wuravs... C _ W: Ciri _ Wiri, Cala _<br />

Wala... g _ R: gori _ Rori, gvari _ Rvari, gomi _ Romi, go-<br />

nieri _ Ronieri... R - y: Ria _ yia, Rele _ yeli... da ase Sem-<br />

deg. sasurvelia, enis Semswavlels sakiTxav da sawarmoTqmo<br />

masalad winaswar mivawodoT aseTi sityvebi, raTa man, erTi<br />

mxriv, yuradReba gaamaxvilos maT sworad warmoTqmaze da<br />

meore mxriv, Tavad icodes mosalodneli Secdomis arseboba.<br />

am sityvaTa gamoyenebiT sasurvelia, Seiqmnas winadadebebi an<br />

mcire moculobis teqstebi, romelTa gamoyeneba SeiZleba sa-<br />

kiTxavad, smenisa da gagebis unaris gasaumjobeseblad, kar-<br />

naxiT werisaTvis. aseve mizanSewonili iqneba Casasmeli sa-<br />

varjiSoebis miwodebac, romlebSic Tavad unda gansazRvros<br />

sityvis konteqsturi mniSvneloba da Tavad unda SearCios<br />

59


mocemul sityvaTagan erT-erTi. aseve mniSvnelovania specia-<br />

luri mizniT Seqmnili audio masalis miwodeba an maswav-<br />

leblis mier warmoTqmuli calkeuli sityvebisa da teqstebis<br />

demonstrireba.<br />

momzaddes specialuri savarjiSoebi sawarmoTqmo aparatis<br />

dasaxvewad; amisaTvis SeiZleba misaRebi iyos `enis gasatexeb-<br />

ic~, magram aq unda gaviTvaliswinoT is, rom enis gasatexis<br />

yvela sityva advilad asaxsneli da gasagebi unda iyos enis<br />

SemswavlelisaTvis.<br />

swavlebis procesSi sasurvelia maswavlebelma CainiSnos is<br />

Secdomebi, romlebsac warmoTqmisas uSveben moswavleebi da<br />

Semdgom Seqmnas specialuri savarjiSoebi maTTvis. amgvari<br />

savarjiSoebis SesaZlo tipebis: TvalsaCinoeba, romelzedac<br />

moxdeba swori da araswori formebis gamijvna (ra aris ga-<br />

moxatuli suraTze: qari Tu kari?, romelia wigni da romeli<br />

ciga?...), demonstrirebaze dayrdnobiT gameoreba, simReris an<br />

leqsis audioCanaweris mosmena da Semdgom moswavleebis mier<br />

imave teqstis gameoreba... es ukanaskneli SesaZloa xSirad Ta-<br />

vad maswavlebelma Seasrulos: mis mier wakiTxul an war-<br />

moTqmul teqsts imeoreben moswavleebi.<br />

moiZebnos masala (leqsebi, simRerebi...), romlebic gamosadegi<br />

iqneba sawarmoTqmo daniSnulebiT.<br />

aseve didi mniSvneloba eqneba multiplikaciuri da mxatvru-<br />

li filmebis naxvas specialuri davalebebiT (magaliTad,<br />

kiTxva-pasuxi: ra Tqva am gmirma? ra upasuxa meorem?...).<br />

Secdomebze muSaoba zepirmetyvelebaSi<br />

rogorc ukve iTqva, maswavleblis pirveli rigis amocanaa, rom<br />

ar Seawyvetinos moswavles metyveleba daSvebuli Secdomebis gamo.<br />

magram amave dros:<br />

60


maswavlebelma unda CainiSnos Secdomebi;<br />

maswavlebelma unda moaxdinos SecdomaTa klasifikacia;<br />

unda ganisazRvros SecdomaTa tipebi enis kompetenciis mixed-<br />

viT, anu moxdes im sakiTxebis gamoyofa, romelzedac yura-<br />

dRebis miqceva SesaZlebeli iqneba enis flobis konkretuli<br />

donisaTvis;<br />

Seiqmnas specialuri savarjiSoebi, testebi mosalodneli<br />

Secdomebis gamosasworeblad;<br />

asakisa da enis flobis donis mixedviT daigegmos samuSaoebi<br />

klasSi Sesasruleblad (maswavleblis saubari, specialuri<br />

ganmarteba, axsna, analizi...).<br />

gramatikul Secdomebze muSaoba<br />

gramatikuli Secdomebis gamosworeba metad xangrZlivi pro-<br />

cesia da igi gansakuTrebul muSaobas moiTxovs rogorc maswav-<br />

leblis, ise enis Semswavlelis mxridan.<br />

maswavlebelma unda CainiSnos yvela is Secdoma, romelsac<br />

moswavleebi uSveben zepirmetyvelebisas Tu werisas. magram yvela<br />

Secdomis analizi, bunebrivia, ver moxdeba erTbaSad, radgan igi<br />

moiTxovs rogorc enobrivi kompetenciis garkveul dones, ise ga-<br />

saTvaliswinebelia asakobrivi sakiTxic, radgan arsebobs Secdoma-<br />

Ta meqanikuri da gaazrebuli daZlevis gzebi. dawyebiTi klasebis<br />

moswavleebs sasurvelia mxolod swori forma mivawodoT xSirad<br />

daSvebuli Secdomebis sanacvlod da specialuri analizis gareSe<br />

mivaRwioT maT gamosworebas. asakobrivi da enobrivi kompetenciis<br />

zrdasTan erTad TandaTanobiT moxdeba enobrivi struqturisa da<br />

enobrivi meqanizmebis gaazreba da SecdomaTa safuZvlian analizs<br />

mxolod am SemTxvevaSi eqneba azri.<br />

gramatikuli Secdomebis analizisas mniSvneloba eniWeba imas,<br />

Tu ra iwvevs am tipis Secdomas. am SemTxvevaSi ramdenime aspeqti<br />

61


unda gaviTvaliswinoT: Secdoma SeiZleba gamowveuli iyos mSobli-<br />

uri enis analogiT, radgan enis Semswavlels pirdapir gadmoaqvs<br />

Tavisi enisaTvis damaxasiaTebeli konstruqcia Sesaswavl enaSi;<br />

gramatikul Secdomebs iwvevs enobrivi kompetenciis dabali done,<br />

anu Sesaswavli enis struqturis arcodna da enobrivi meqanizmebis<br />

gauTvaliswinebloba.<br />

rogor unda vimuSaoT gramatikul Secdomebze?<br />

pirvel rigSi unda moxdes SecdomaTa klasifikacia, magali-<br />

Tad: Secdomebi piris formaTa sworad gamoyenebis sakiTxSi,<br />

zmnis droTa formebis warmoebaSi, Secdomebi zmnur kon-<br />

struqciebSi, anu zmnasTan dakavSirebul saxelTa formebis<br />

sworad gamoyeneba, rTuli winadadebebis konstruqciebis<br />

Sedgena Tu sxva tipisa...<br />

sasurvelia Seiqmnas TvalsaCinoeba _ sqemebi, cxrilebi...<br />

romlebic asaxaven, rogorc Sesaswavli enis Taviseburebebs,<br />

aseve moaxdenen mosalodnel SecdomaTa sapirispirod swori<br />

formebis gaaqtiurebas;<br />

unda Seiqmnas specialuri savarjiSoebi TiToeuli sakiTxi-<br />

saTvis: Casma, swori formis SerCeva, areuli Tanmimdevrobis<br />

dalageba, zmnis, winadadebis, teqstis gadayvana sxva drois /<br />

piris formaSi, kiTxva-pasuxi pirTa formebis gaaqtiurebiT,<br />

minidialogis Sedgena mocemuli formebis gamoyenebiT, situ-<br />

aciuri TamaSebi Sesaswavli formebis gamoyenebiT, gamonakli-<br />

sebze specialuri muSaoba da ase Semdeg...<br />

mocemuli formebis gamoyenebiT winadadebebi an teqstis Sed-<br />

gena;<br />

informaciis gameoreba da axali winadadebis / informaciis<br />

damateba;<br />

dialogis Sedgena mocemuli an gansaxilveli formebis ga-<br />

moyenebiT (wyvilebSi muSaoba)...<br />

62


gramatikuli Secdomebze muSaobis erT-erTi efeqturi gzaa<br />

funqciuri gramatikis sakiTxebis miwodeba enis SemswavlelTaT-<br />

vis. igi gansakuTrebulad avlens gramatikis praqtikul daniS-<br />

nulebas da amave dros aviTarebs enobriv kompetenciebs komuni-<br />

kaciuri situaciebis mixedviT.<br />

Secdomebze muSaoba weris mimarTulebiT<br />

weriTi davalebebi metad mniSvnelovania rogorc uSualod<br />

weris unar-Cvevis, ise zogadad enobrivi kompetenciis ganviTarebi-<br />

saTvis. weris procesi metyvelebasTan SedarebiT nela da pasiuri<br />

codnis gaaqtiurebiT mimdinareobs, ramdenadac enis Semswavlels /<br />

moswavles sakmarisi dro aqvs azris gadmosacemad mis mier aTvise-<br />

buli masalidan gaazrebulad SearCios formebi. amdenad werisas<br />

daSvebuli Secdomebi saukeTeso indikatoria gaazrebuli codnis<br />

doneze arsebul problemaTa gamosavlenad. Tu weriT namuSevarSi<br />

Secdomebi mravladaa, es aSkarad aCvenebs, rom enis Semswavleli-<br />

saTvis garkveuli sakiTxebi jer kidev dauZlevelia. amdenad, weri-<br />

sas daSvebul Secdomebze mizanmimarTulad unda imuSaos rogorc<br />

enis Semswavlelmac, aseve maswavlebelma.<br />

weriTi davalebebis saxiT moswavles SesaZloa sxvadasxva sa-<br />

muSao mieces da TiToeuli maTgani Tavisebur midgomasa da muSao-<br />

bas moiTxovs. upirveles yovlisa ki unda aRiniSnos, rom didi<br />

mniSvneloba eniWeba weriTi namuSevris kargad gamoyenebas Secdoma-<br />

Ta analizisaTvis. amitom maswavlebelma aucileblad unda mianiS-<br />

nos yvela Secdomaze, xolo Semdgom gamokveTilad unda miuTiTos<br />

swori forma an azris gamoxatvis swori enobrivi saSualebebi. vi-<br />

zualizaciis es xerxi kargi saSualebaa moswavlisaTvis sakuTar<br />

SecdomaTa gasaanalizeblad.<br />

dawyebiT safexurze efeqturia karnaxi, radgan igi avlens im<br />

problemebs, romlebic mosmenis, gagebis, enis fonematuri struqtu-<br />

63


isa da orTografiis gaazrebis dones avlens. karnaxi kargad ga-<br />

moavlens, ra problemebia bgeraTa aRqmisa da sworad weris Tval-<br />

sazrisiT.<br />

weriTi davalebis erT-erTi saxeobas warmoadgens winadadebe-<br />

bisa da teqstebis Sedgena. am SemTxvevaSi vlindeba gramatikuli<br />

problemebi, rac aseve unda gaxdes Secdomebis gasworebisa da ana-<br />

lizi safuZveli. rveulSi, specialur adgilze, gamokveTilad, um-<br />

jobesia sqematurad da TvalsaCinod, saTiTaod unda gamoikveTos<br />

yvela Secdoma swori variantis CvenebiT.<br />

M metad efeqturi saSualebaa, moswavleTa mier Secdome-<br />

bis gasworeba. amisaTvis rveulSi unda gamoiyos adgili Secdomebis<br />

gasworebisaTvis, sadac moswavle Tavadve dawers Secdomis sanac-<br />

vlod swor, gamarTul variants.<br />

mokled, Secdomebis analizi weris mimarTulebiT amgvarad<br />

SeiZleba warmovidginoT:<br />

karnaxi da misi analizi;<br />

weriTi davaleba da misi analizi;<br />

naweris gasworebisas mieniSnos yvela Secdoma swori formis<br />

miTiTebiT;<br />

gamoiyos specialuri adgili Secdomebis gasworebisaTvis;<br />

Seiqmnas specialuri davalebebi, teqstebi tipur SecdomaTa<br />

gaanalizebisaTvis.<br />

dasasrul, kidev erTxel mivubrundeT im SekiTxvebs, romleb-<br />

ic daisva da sakiTxis gaTvaliswinebiT maT mokled gavceT pa-<br />

suxi:<br />

amdenad, Secdomebi reagirebis gareSe ar unda darCes, magram<br />

TiToeul maTganze dauyovneblivi reagireba Seaferxebs moswav-<br />

lis metyvelebis process. amitom sasurvelia, maswavlebelma Cai-<br />

niSnos Secdomebi, moaxdinos maTi klasifikacia da Semdgom<br />

gaaanalizos isini. enis Seswavlis sawyis safexurze SeiZleba<br />

64


mxolod mieniSnos swori formis Sesaxeb. aseve efeqturi iqneba<br />

TvalsaCinoebebis, gansakuTrebiT ki sqemebis, gamoyeneba. enobrivi<br />

kompetenciis zrdasTan erTad ki sasurvelia SecdomaTa analizi<br />

da maTze garkveuli msjeloba. SecdomaTa klasifikaciis Semdeg<br />

maswavlebelma enis aTvisebis procesSi TandaTanobiT unda gaaa-<br />

nalizos Secdomebi da igi etapobrivad miawodos klass. araa<br />

aucilebeli Secdomebis analizs mTeli sagakveTilo procesi<br />

daeTmos, an garkveuli TanamimdevrobiT moxdes maTze msjeloba.<br />

piriqiT, maTi gaanalizeba SeniSvnis xasiaTs unda atarebdes.<br />

aseve aucilebelia specialuri savarjiSoebis Sedgena, romleb-<br />

Sic ukve gaanalizebuli Secdomebis praqtikaSi gadatana moxde-<br />

ba. es kidev erTxel gamoavlens imas, ramdenad sworad iyeneben<br />

ganxilul formebs. sasurvelia Secdomebi mTel klasTan erTad<br />

gaanalizdes da ara individualurad, Tumca weris mimarTulebiT<br />

amas mainc individualuri xasiaTi eZleva.<br />

65


4. bilingvuri gakveTilis Sefaseba<br />

B bilingvuri swavlebis procesis Sefasebisas gansakuTrebuli<br />

yuradReba eqceva Tavad swavlebis processa da swavlebis<br />

strategiebs (formatuli Sefaseba) da Sedegebs (Semajamebeli<br />

Sefaseba). amisaTvis gamoiyeneba sxvadasxva xerxi, kerZod:<br />

dakvirveba, interviu, testebi da sxva. producirebis unarebis<br />

Sefaseba gulisxmobs pasuxs Semdeg kiTxvebze:<br />

ra informaciis / sametyvelo funqciis gamoyeneba Seu-<br />

ZliaT mSobliur da meore enaze moswavleebs Secdome-<br />

biT Tu uSecdomod (dasaxuli amocanebis Sesrulebis<br />

Sefaseba)?<br />

visTan _ maswavleblebTan, TanatolebTan da stumrebTan<br />

_ SeuZliaT urTierTqmedeba (komunikaciis problema)?<br />

rogoria maTi lingvisturi unarebi (enobrivi konstruq-<br />

ciebis aTvisebis donis Sefaseba da ara Secdomebis aR-<br />

nusxva)?<br />

SemfasebelTa amocanebSi unda Sediodes saswavlo procesis<br />

analizi (dakvirveba klasSi), maswavleblis / moswavleebis /<br />

mSoblebis urTierTobebi, saswavlo masalebi, aseve moswavleTa<br />

kompetenciebis testireba (formatuli / Semajamebeli). klasSi<br />

dakvirvebisas yuradReba unda mieqces ara marto moswavleebis,<br />

aramed maswavleblis qcevasac: ra gavlenas axdens is moswavleebze<br />

da rodis da rogor iyenebs enebs? rogor qmnis motivacias? rogor<br />

reagirebs Secdomebze? Secdomebis gasworebis rogor formebs<br />

iyenebs: modelirebas (swori formis Tanamimdevruli da xSiri<br />

gameoreba Secdomebis pirdapiri Sesworebis gareSe) Tu xelaxla<br />

66


formulirebas (moswavlis SecdomiT naTqvamis sworad da gasagebad<br />

formulireba)? rogor aris organizebuli saswavlo procesi?<br />

moswavleTa progresis Sesafaseblad bilingvur skolaSi<br />

yuradReba unda mieqces maT miRwevebs saganSi. bilingvur skolaSi<br />

moswavles xuTi weli mainc sWirdeba imisaTvis, rom igi daeuflos<br />

meore enas sagnebis Sesaswavlad. Aam xangrZlivobis gamo moswavles<br />

SeiZleba gauCndes sakuTari ususurobis gancda, Camouyalibdes<br />

dabali TviTSefaseba. am problemis gadasawyvetad arsebobs ori<br />

gza: pirveli _ bilingvuri klasis moswavleTa Sefaseba<br />

specialurad maTTvis Sedgenili standartebis mixedviT. am midgomam<br />

SeiZleba mSoblebisa da sagnebis maswavlebelTa gamoiwvios, radgan<br />

maTi survilia, moswavlis Sedegebi Seesabamebodes saxelmwifo<br />

standarts. amis gamo aucilebeli xdeba Cveulebrivi skolebisaTvis<br />

kuTvnili testebis gamoyeneba. Mmagram, amasTan, unda vifiqroT<br />

testebSi garkveuli cvlilebebis Setanis Sesaxeb. magaliTad, aseTi<br />

SeiZleba iyos orenovani testi. aseve SeiZleba moswavleebs<br />

SeiZleba mieceT damatebiTi dro, neba davrToT, isargeblon<br />

leqsikonebiT an gavumartivoT testuri davalebebis pirobebi.<br />

vafasebT ra bilingvur programebs, ar unda<br />

SemovifargloT mxolod enobrivi unarebis SefasebiT. unda<br />

Sefasdes Sinaarsi, mizani da meTodika.<br />

ras<br />

vafasebT?<br />

qvemoT gTavazobT savaraudo CamonaTvalis cxrils:<br />

moswavleTa<br />

Sefaseba<br />

kompetencias<br />

mSobliur enaSi;<br />

kompetencias sa-<br />

ganSi;<br />

67<br />

bilingvuri<br />

swavlebis<br />

komponentebis<br />

Sefaseba<br />

swavlebis meTodika;<br />

saswavlo Sinaarsi;<br />

maswavlebelTa ur-<br />

TierToba moswavle-<br />

bilingvuri<br />

modelis<br />

Sefaseba<br />

modelis efeq-<br />

turoba;<br />

bilingvuri<br />

swavlebis mas-


vin<br />

afasebs?<br />

kompetencias meore<br />

enaSi;<br />

motivacias;<br />

sxva kompetenciebi<br />

(kognituri unare-<br />

bi, socialuri un-<br />

arebi, sxva saswav-<br />

lo una-rebi);<br />

maswavleble-bi;<br />

saatestacio / saga-<br />

mocdo komisia.<br />

mizani moswavleTa Zlieri<br />

rogor<br />

vafasebT?<br />

da susti mxare-<br />

ebis gamovlena;<br />

standartis Sede-<br />

gebis miRweva;<br />

informacia mSo-<br />

belTaTvis;<br />

SerCeva.<br />

kiTxvarebi;<br />

testebi;<br />

interviu;<br />

dakvirveba.<br />

ebTan. wavlebelTa<br />

damkvirvebelTa jgufi.<br />

xarisxis kontroli;<br />

masalebis gadamuSa-<br />

veba;<br />

maswavlebelTa mom-<br />

zadebis done.<br />

interviu;<br />

dakvirveba klasSi<br />

Catarebul samuSa-<br />

oebze;<br />

zepirmetyvelebis<br />

analizi;<br />

saswavlo masalebis<br />

analizi.<br />

68<br />

momzadeba.<br />

gare monitor-<br />

ingis jgufi.<br />

gadawyvetilebis<br />

miReba modelis<br />

SenarCuneba /<br />

arSenarCunebaze,<br />

ganviTarebaze.<br />

saswavlo prog-<br />

ramebisanali- zi;<br />

kiTxvarebi;<br />

kvlevebi.<br />

gakveTilis Sefasebisas, rekomendebulia, rom maswavleblebma<br />

upasuxon Semdeg kiTxvebs:<br />

miRweuli iyo Tu ara gakveTilis gamokveTili miznebi?


SerCeuli strategiebis saSualebiT ramdenad moxerxda gakveTi-<br />

lis winaSe dasmuli amocanebis gadaWra?<br />

Seesabameba Tu ara gakveTilisaTvis gamoyofili drois gadana-<br />

wileba realur SesaZleblobebs da moswavleTa moTxovnebs?<br />

rogor gamoiyeneben moswavleebi gakveTilze miRebul codnas<br />

momavalSi?<br />

ra SeiZleboda gakeTebuliyo sxvagvarad?<br />

TviTSefaseba<br />

imisaTvis, rom moswavle SeeCvios sakuTari pasuxis Semowme-<br />

bas, Camouyalibdes Secdomis mimarT swori damokidebuleba, daZ-<br />

lios SiSi Secdomis winaSe, xSirad unda mivceT sakuTari namuSev-<br />

ris Sefasebis saSualeba. TviTSefaseba mas exmareba imis gacnobie-<br />

rebaSi, rom Secdomebis aRiareba da gamosworeba winsvlis aucile-<br />

beli pirobaa. TviTSefasebiT igi grZnobs met valdebulebas da<br />

cdilobs iyos maqsimalurad obieqturi.<br />

TviTSefasebis ramdenime xerxi arsebobs. yvelaze gavrcele-<br />

bulia swor pasuxebTan moswavleebis pasuxebis Sedareba. moswav-<br />

leebi am Sedarebis gziT Tavad aRmoaCenen sakuTar Secdomebs da<br />

Semdeg aanalizeben, ratom dauSves es Secdomebi, ris codna da-<br />

akldaT, ra ver gaiTvaliswines, iqneb koncentracia ver moaxerxes<br />

sakiTxTan dakavSirebiT an marTebuli gza ar airCies da sxva.<br />

TviTSefasebis procesSi mniSvnelovani swored sakuTari saq-<br />

mianobis refleqsiis procesia. es aRmoaCeninebs moswavles sakuTar<br />

sust mxareebs, romelTa dasaZlevadac unda mimarTos sakuTari Za-<br />

lisxmeva. Sedegiania TviTSefasebis iseTi xerxi, roca moswavle<br />

winaswar SemuSavebuli Sefasebis sqemis mixedviT afasebs sakuTar<br />

naSroms, Semdeg ucvlis mewyviles da erTmaneTis namuSevrebs afa-<br />

69


seben, bolos ki maswavlebeli afasebs. am SemTxvevaSic mniSvnelo-<br />

vania analizis procesi. ra daemTxva Sefasebis am sam SemTxvevaSi<br />

erTmaneTs, ra _ ara da ratom? ris codna ar eyo moswavles Tavad<br />

an mis Tanaklasels obieqturi SefasebisaTvis.<br />

70


Tavi III<br />

1. bilingvuri gakveTilis dagegmva<br />

riT gansxvavdeba bilingvuri gakveTili meore enis swavlebis<br />

gakveTilisgan?<br />

enis gakveTili gakveTili, romelzedac<br />

viTardeba ena<br />

programa yuradReba maxvildeba yuradReba sagnis<br />

enaze da enis Seswav- Sinaarsa da enobriv<br />

lis miznebze (codna unarebze (sagnis<br />

enaze da enis codna) codna da enis<br />

dagegmva<br />

gamoyeneba)<br />

yuradReba enaze, mis yuradReba enis ga-<br />

struqturaze, enis moyenebaze, vsaubrobT<br />

Seswavlis kontrolsa ra sagnis Sinaarsze;<br />

da praqtikul samu- yuradReba im Si-<br />

Saoze enaSi<br />

naarsze,<br />

wignSia.<br />

romelic<br />

aqtivobebi yuradReba producire- yuradReba sagnis Sibaze<br />

orientirebul naarsidangamomdi- aqtivobebze, savarji- nare savarjiSoebze;<br />

Soebi, romlbic unda aqcenti vizualur<br />

da SeiZleba kon- saSualebebze da matroldebodes.salis<br />

CarTva kiTxvisa<br />

da werisaTvis.<br />

enis arCeva maswavlebeli da moswavle iyenebs<br />

moswavleebi (SeZlebis- enas, romelic Seedagvarad)<br />

mTel sabameba mis codnas;<br />

gakveTilze urTi- maswavlebeli iyenebs<br />

erToben samizne enaze. enas mkacrad gegmiurad,<br />

fiqrobs ra<br />

moswavlesa<br />

ganze.<br />

da sa-<br />

71


gakveTilis dagegmvisas, upiratesoba unda mieniWos iseT sis-<br />

temas, sadac gamoyenebulia kritikuli azrovnebis principebi.<br />

sxvagvarad rom vTqvaT, gakveTilis TiToeul fazaSi garkveuli<br />

problemis dasma unda moxdes. aucilebelia imis damaxsovreba, rom<br />

mecadineobis TiToeul fazaSi saWiroa Sesabamisi meTodisa da<br />

strategiis gamoyeneba. swavlebis strategiisa, Tu meTodis SerCevi-<br />

sas mniSvnelovania gakveTilis miznis da Sefasebis kriteriumebis<br />

gaTvaliswineba.<br />

gakveTilis dagegmvisas, pirvel rigSi saWiroa gakveTilze ga-<br />

mokveTili miznebis Sefaseba da am miznebis ganxorcielebis Se-<br />

saZleblobis gansazRvra gakveTilisaTvis gamoyofili drois gan-<br />

mavlobaSi.<br />

aseve saWiroa gakveTilis TiToeuli fazisaTvis strategiis<br />

SemuSaveba. Tumca, unda gvaxsovdes, rom strategia aris mxolod<br />

saSualeba, romelic gvexmareba dagegmili Sedegebis miRwevaSi.<br />

gakveTilis Semdeg saWiroa miRweuli Sedegebis analizi da<br />

maTi Sesabamisobis dadgena winaswar SemuSavebul miznebTan. es<br />

maswavlebels aZlevs imis saSualebas, rom iswavlos sakuTar<br />

gamocdilebaze da ukeTesad dagegmos yoveli momdevno gakveTili.<br />

bilingvuri gakveTili:<br />

maswavleblis ena enis dagegmva masalebi sayrdeni masala<br />

moswavleTaTvis<br />

rogor leqsika da romel enas ra masala ra daxmareba<br />

frazebia saWiro enas rodis damWirdeba dasWirdeba yve-<br />

moswavleTa<br />

gamoviyeneb? da romel las da ra _<br />

organizebisaTvis? enis romeli enaze? calkeuls?<br />

saganTan<br />

kompetencia<br />

dakavSirebuli<br />

leqsika<br />

ganviTardeba?<br />

72


2. bilingvuri gakveTilis dagegmvis etapebi<br />

a. gakveTilis Tema.<br />

b. motivacia.<br />

risTvis aris saWiro es gakveTili?<br />

ramdenad aris dakavSirebuli gakveTilis Tema im codnasTan,<br />

romlis SeZenac sxva gakveTilebis Sedegad moxda?<br />

dakavSirebulia Tu ara gakveTilis Tema adre miRebul<br />

codnasTan da momavalSi misaReb masalasTan?<br />

ramdenad aris gakveTilis Tema dakavSirebuli moswavleTa<br />

pirad gamocdilebasTan da maT interesebTan?<br />

rogor moxerxdeba am gakveTilis saSualebiT swavlis swavla<br />

da kritikuli azrovnebis ganviTareba?<br />

ra saxis informacias miiReben moswavleebi am gakveTilis<br />

saSualebiT?<br />

rogor unda moxdes gakveTilis gegmis SemuSaveba imgvarad,<br />

rom gaiRviZos TiToeuli moswavlis personalurma interesma?<br />

ra saxis kiTxvebis dasma moxdeba moswavleTaTvis, rogor<br />

gaarTmeven Tavs axali Temis gagebas, rogor SeZleben<br />

axali informaciis gaanalizebas, ideebis sinTezirebas da<br />

a.S.<br />

rogor SeiZleba gakveTilis Temis gamoyeneba imgvarad, rom<br />

ganviTardes kiTxvebis dasmis, analizis, diskusiis SesaZ-<br />

lebloba?<br />

Temis rogori aspeqtebiT aris SesaZlebeli moswavleTaTvis<br />

Semdgomi kvleviTi muSaobisaTvis xelSewyoba?<br />

73


ogor moxdeba aRniSnuli gakveTilis saSualebiT meore enis<br />

aTviseba da rogor Camouyalibebs moswavles dadebiT damoki-<br />

debulebas meore enis mimarT?<br />

ra saxis TanamSromloba iqneba sagnis maswavlebelsa da enis<br />

maswavlebels Soris?<br />

gakveTilis romel etapze da ra mizniT moxdeba mSobliuri<br />

enis da meore enis gamoyeneba?<br />

romeli sityvebis SeTvisebaa aucilebeli meore enidan,<br />

moswavlis leqsikonidan romeli sityvebis aqtivizaciaa<br />

aucilebeli?<br />

swavlebis ra saxis meTodebi da meTodologiuri xerxebi<br />

iqneba gamoyenebuli imisaTvis, rom moswavleSi ganaviTaros<br />

zepirsityvieri da werilobiTi saxiT meore enaze azris da<br />

grZnobis gadmocema?<br />

rogor ganxorcieldeba moswavleTa TanamSromloba da maT<br />

mier axalad aTvisebuli leqsikis gamoyeneba?<br />

g. gakveTilis miznebi<br />

yoveli gakveTilisaTvis saWiroa ramdenime miznis win wamoweva:<br />

mizani, romelic dakavSirebulia aTvisebuli masalis SinaarsTan;<br />

mizani, romelic aviTarebs moswavlis kritikul azrovnebas da<br />

misi swavlebis SesaZleblobebs;<br />

mizani, romelic aviTarebs meore enis SesaZleblobebs da iZleva<br />

kulturul garemoSi integrirebis saSualebas;<br />

d. winaswar wayenebuli pirobebi<br />

aucilebelia imis Sefaseba, Tu ra unda icodes da SeeZlos<br />

moswavles imisaTvis, rom warmatebiT gaarTvas Tavi axal masalas.<br />

ra winaswari codna gaaCnia moswavles Temis irgvliv?<br />

74


imisaTvis rom codna SenarCunebuli da xangrZlivi iyos,<br />

aucilebelia misi SeTviseba ukve nacnob da gasageb konteqstSi,<br />

amitom TiToeuli Temis aTvisebamde saWiroa rom moswavle<br />

flobdes winaswar informacias aRniSnuli Temis Sesaxeb.<br />

gvaZlevs Tu ara moswavleTa niWierebis done, azrovneba da<br />

swavlis unari imis saSualebas, rom maT daZlion maswavlebelTa<br />

mier gakveTilisaTvis SemuSavebuli masala?<br />

Tu xdeba swavlebis axali meTodis gamoyeneba,<br />

moswavleebisaTvis aucilebelia informaciis miwodeba. Tu<br />

gakveTilze gegmavT axali meTodis Setanas, maSin moswavleTa<br />

interesis gamowveva aRniSnuli meTodis mimarT SesaZlebelia<br />

kiTxvebis dasmiT. imis aucilebloba, rom Tavidanve ganviTardes<br />

swavlebis SesaZlebloba, Seexeba moswavleTa jgufur muSaobasac<br />

da swavlebis SesaZleblobis gaTavisebas<br />

ra donezea warmodgenili qarTuli enis codna da bilingvurad<br />

swavlebis mzaoba?<br />

maswavleblisaTvis aucilebelia Seafasos klasSi moswavleTa<br />

mier meore enis codnis done. agreTve aucilebelia imis damaxso-<br />

vreba, rom bilingvur meTodebSi mTavar princips warmoadgens ara<br />

gadaTargmna, aramed Sedareba.<br />

e. gakveTilis Sefaseba<br />

Sefasebis dros mniSvnelovania gvaxsovdes gakveTilis gamokve-<br />

Tili miznebi. fasdeba Semdegi:<br />

rogor aris aTvisebuli saswavlo masala;<br />

iswavles Tu ara moswavleebma fiqri da swavla;<br />

Seivses Tu ara moswavleebma meore enis codna;<br />

Sefasebis warmarTva SesaZlebelia sxvadasxva meTodebis<br />

gamoyenebis gziT. Tu Sefasebis procesSi CarTulebi arian<br />

moswavleebi, maT unda icodnen, Tu romeli davaleba fasdeba<br />

dadebiTad. amisaTvis aucilebelia naTlad Camoyalibdes da<br />

75


Seiqmnas im kriteriumebis formulireba, romelTa saSualebiTac<br />

moxdeba davalebis Sefaseba. Sefasebis kriteriumebis SemuSaveba<br />

umjobesia moswavleebTan erTad, uSualod Sesafasebeli davalebis<br />

Sesrulebis win.<br />

v. droisa da masalebis gadanawileba<br />

gakveTilis dawyebamde saWiroa imis gansazRvra, gakveTilis<br />

msvlelobisas saWiro iqneba Tu ara damxmare masalebi da<br />

xelsawyoebi. ufro rTulia drois gadanawileba. drois<br />

mizanmimarTuli gadanawileba warmoadgens erTgvar winapirobas<br />

imisaTvis, rom swavlebis procesi iyos dinamiuri, kargad<br />

mofiqrebuli, efeqturi, raTa maswavlebelma moaxerxos yvela<br />

winaswar dagegmili ideis ganxorcieleba.<br />

76


3. gakveTilis mimdinareobis dagegmva<br />

gakveTilis safuZvels warmoadgens swavlebisa da swavlis<br />

samsafexuriani meTodi<br />

a. gamxnevebis/waxalisebis faza<br />

waxalisebis fazis dagegmvisas aucilebelia iseTi strategiis<br />

SemuSaveba, romelic ukeT moaxerxebs:<br />

Temis irgvliv winaswari codnis gaerTianebas<br />

moswavleTa waxalisebas, swavlis mowadinebas.<br />

b. codnis gaTavisebis faza<br />

codnis gaTavisebis fazis dagegmvisas, unda moxdes imis Sefase-<br />

ba, Tu rogor moxerxdeba SerCeuli strategiis Sedegad gakveTilze<br />

miRebuli codnis gaTaviseba da rogor ganviTardeba TanamSromlo-<br />

bisa da damoukideblad muSaobis unari.<br />

g. ukukavSiris faza<br />

mocemuli fazis dagegmvisas, saWiroa imis gansazRvra, Tu ro-<br />

gor moxdeba SerCeuli strategiis Sedegad codnis SeTviseba,<br />

agreTve rogor imoqmedebs es strategia miRebuli codnis Semoqme-<br />

debiTad gamoyenebis procesze.<br />

kooperatiuli swavlebis mniSvneloba bilingvur ganaTlebaSi<br />

kvlevebi bilingvur ganaTlebaSi amtkicebs, rom jgufuri<br />

kooperatiuli swavlebis organizebisas:<br />

arsebobs Sinaarsis konteqstidan gagebis SesaZlebloba, agreTve<br />

upiratesoba arsebobs bevri drois TvalsazrisiTac da enis<br />

77


srulyofilad gamoyenebis saSualebiTac; Sinaarsisa da koncef-<br />

ciis ukeTesad gasagebad SesaZlebelia mSobliuri enis gamoyene-<br />

bac;<br />

meore enaSi garkveuli unarebis ganviTarebisas, SesaZlebelia<br />

mSobliuri enis codnis sistemiT operireba;<br />

xdeba moswavleTa stimulireba codnisa da enis aTvisebis<br />

procesSi aqtiurad CasarTavad;<br />

warmoCenilia da gamoyenebulia axali saswavlo masalebi;<br />

swavlebis procesSi yuradReba maxvildeba moswavleTa<br />

gansxvavebul Tvisebebze da stilze da viTardeba maTi<br />

mravalmxrivi SesaZleblobebi;<br />

icvleba maswavleblis roli - informaciis mimwodebeli<br />

adamianisgan, is gadaiqceva informaciis SeTvisebis<br />

organizatorad;<br />

tradiciuli gakveTilis msvlelobisas umeteswilad saubrobs<br />

maswavlebeli. aseTi gakveTilis tipuri sqema SegviZlia<br />

warmovadginoT Semdegi saxiT: maswavleblis SekiTxva-moswavlis<br />

,,swori pasuxi am SekiTxvaze. amavdroulad, TvalsaCinoa droSi<br />

SezRudva. Tu moswavle myisierad ver pasuxobs SekiTxvaze, is eZebs<br />

Sesaferis sityvas, aseT SemTxvevaSi ki maswavlebeli mas ar aZlevs<br />

dros da ekiTxeba sxva moswavles. jgufSi muSaobis dros<br />

aucilebelia da SesaZlebelia enis mravalmxrivi funqciebis<br />

gamoyeneba. rodesac moswavleebi saubroben erTmaneTSi, da ara<br />

mxolod maswavlebelTan, mkveTrad izrdeba enis funqciebis<br />

gamoyenebis SesaZlebloba. arsebobs TanamSromlobis meti<br />

variantebi, rac, Tavis mxriv, iZleva enis gavarjiSebis met<br />

saSualebas. mniSvnelovania isic, rom, rodesac moswavleebi<br />

saintereso problemis gadaWras cdiloben, am dros isini enas<br />

iyeneben ara imitom, rom <strong>saxelmZRvanelo</strong>s tradiciuli davaleba -<br />

,,SeadgineT winadadeba'' Seasrulon, aramed srulad iyeneben<br />

78


codnas meore enaSi. miuxedavad imisa, rom maTi saubari yovelTvis<br />

gramatikulad gamarTuli ar aris, am gziT moswavleebs aqvT azris<br />

gadmocemis saSualeba.<br />

aseve SeiZleba Seicvalos tradiciuli karnaxi, rodesac<br />

maswavlebeli dgas klasis winaSe da mTel klass karnaxobs<br />

garkveul teqsts. misi gardaqmna kooperatiul swavlebad<br />

SesaZlebelia moswavleTa dawyvilebis an jgufebad dayofis gziT,<br />

romlis drosac moswavleebi rig-rigobiT karnaxoben erTmaneTs<br />

srul teqsts, an gamotovebul sityvebs. am gziT mcirdeba stresi,<br />

moswavleebi koncentrirebas axdenen davalebaze da aqtiurad<br />

usmenen erTmaneTs. izrdeba TanamSromlobiTi damokidebuleba da<br />

individualuri pasuxismgeblobis grZnoba.<br />

yoveldRiuri urTierTobisas sakmarisia SezRuduli raodenobis<br />

sityvebis maragi da gramatikuli struqtura; sxvadasxva sakiTxTan<br />

dakavSirebiT sakuTari azris dafiqsirebisas moswavleebs<br />

uviTardebaT farTo leqsikis da enis gansxvavebuli modelebis<br />

gamoyenebis moTxovnileba.<br />

maswavleblebi xSirad sifrTxiliT ekidebian jgufebSi<br />

muSaobas. ase, magaliTad: `rogor SeiZleba viyo darwmunebuli,<br />

rom moswavleebi ar daiwyeben saubars mSobliur enaze? vifiqroT<br />

imaze, Tu rogor mivaRwioT sasurvel Sedegs martivi gziT: mkacri<br />

discipliniT Tu mizanmimarTuli davalebebis SedgeniT?~<br />

specialurad konstruirebuli davaleba, sadac yvela moswavles<br />

aqvs raRac nawili informaciisa da davalebis Sesruleba<br />

SesaZlebelia mxolod am informaciis SegrovebiT, iZleva<br />

pirdapiri reagirebis, individualuri pasuxismgeblobisa da<br />

aqtiuri mosmenis saSualebas.<br />

nuTu saocari ar aris is faqti, rom aTeuli wlebis<br />

ganmavlobaSi moswavleebi wyvilebad isxdnen merxebTan da,<br />

miuxedavad amisa, maT ar hqondaT emociis gaziarebisa da<br />

79


erTmaneTis daxmarebis saSualeba. jgufSi muSaobisas dabali<br />

enobrivi SesaZleblobis mqone moswavles aqvs saSualeba,<br />

SeekiTxos sxvas mSobliur enaze, xolo moswavle, romelic<br />

warmatebulia meore enaSi, moaxdens sakiTxebis perifrazirebas da<br />

amiT moaxdens saubris ganviTarebas.<br />

bilingvur ganaTlebaSi izrdeba maswavleblis roli.<br />

tradiciuli sagnis maswavlebeli zogjer fiqrobs: ,,me var sagnis<br />

maswavlebeli, CemTvis mniSvnelovania, Tu rogor aiTvisa moswavlem<br />

sagnobrivi masala. me vafaseb Sinaarss da ara enas. `bilingvuri<br />

ganaTlebis dros TiToeuli maswavleblis roli farTovdeba da is<br />

gadaiqceva aseve enis maswavleblad. pirvel rigSi, yvela<br />

maswavlebeli xdeba enis momxmarebeli, xSirad ki tardeba Semdegi<br />

principi: ,,viswavloT erTad~.<br />

80


Tavi IV<br />

qarTuli enisa da istoriis<br />

integrirebuli swavlebis<br />

sanimuSo gakveTilebi da Tematika<br />

81


Tema<br />

dro da<br />

welTaRricxva<br />

adamianis Sromi-<br />

Ti saqmianoba da<br />

yofa Zvel droSi.<br />

bunebrivi garemo<br />

da uZvelesi civilizaciebis<br />

warmoSoba.<br />

1<br />

2<br />

VII klasi<br />

# Temis mizani enobrivi mizani<br />

o moswavles esmis<br />

welTaRricxvis sistema;<br />

o akavSirebs istoriul<br />

movlenebsa da<br />

faqtebs Sesabamis<br />

istoriul epoqebTan;<br />

o istoriul movlenebs<br />

gadmoscems qronologiuriTanmimdevrobiT;<br />

o drois erTeulebs<br />

ufardebs erTmaneTs;<br />

o asaxelebs im saukunesa<br />

da aTaswleuls,<br />

romelTac miekuTvneba<br />

konkretuli<br />

TariRi.<br />

o moswavle xsnis, Tu<br />

ra gavlenas axdens<br />

bunebrivi pirobebi<br />

dasaxlebis tipebsa<br />

da meurneobis ganvi-<br />

Tarebaze;<br />

o msjelobs sxvadasxva<br />

garemoSi mosaxlebis<br />

gansaxlebis Taviseburebebis<br />

Sesaxeb;<br />

o msjelobs bunebrivi<br />

resursebis racionalur<br />

gamoyenebaze;<br />

o akavSirebs sayofacxovrebo<br />

moxmarebis<br />

sagnebs resursebis<br />

tipTan;<br />

82<br />

o moswavles SeuZlia<br />

TemisaTvis mniSvnelovani<br />

terminebis<br />

qarTulad dasaxeleba,<br />

icis am terminTa<br />

qarTuli ganmartebebi,<br />

SeuZlia sinonimuri<br />

sityvebiTa da<br />

aRweriTi msjelobiT<br />

terminTa Secvla da<br />

maTi meSveobiT mosazrebis<br />

gadmocema.<br />

o moswavles SeuZlia<br />

sworad gamoiyenos<br />

is konstruqciebi,<br />

romlebic sakiTxze<br />

msjelobisas dasWirdeba.<br />

saWiroebis Sem-<br />

TxvevaSi ki SeuZlia<br />

erTi gramatikuli<br />

konstruqciis sxva<br />

konstruqciiT Secvla<br />

ise, rom aagos<br />

swori da gramatikulad<br />

gamarTuli<br />

msjeloba.<br />

o moswavlem icis yvela<br />

im funqciuri<br />

frazis mniSvneloba,<br />

rac Temaze muSaobisas<br />

sWirdeba da<br />

SeuZlia am frazebis<br />

Tavad gamoyenebac.<br />

o moswavles esmis<br />

yvela instruqcia,


a aris religia?<br />

pirvelyofili<br />

religiebi;<br />

warmarToba;<br />

monoTeisturi<br />

religiebi;<br />

religiebi<br />

saqarTveloSi<br />

Zveli samyaro:<br />

uZvelesi saxelmwifos<br />

warmoSoba;<br />

Zv. aRmosavleTis<br />

imperiebi;<br />

berZnuli polisi<br />

– sparta da<br />

aTeni; demokratia<br />

da tirania;<br />

berZen-sparselTa<br />

omebi;<br />

aleqsandre makedoneli;<br />

3<br />

4<br />

o msjelobs bunebriv<br />

faqtorebze, romlebmac<br />

didi roli<br />

iTamaSes uZvelesi<br />

civilizaciebis warmoSobaSi.<br />

o moswavle aanalizebs,<br />

Tu ra mniSvneloba<br />

aqvs religias<br />

sazogadoebis<br />

cxovrebaSi;<br />

o romelime qveynis magaliTze<br />

msjelobs<br />

religiuri tolerantobis<br />

Sesaxeb;<br />

o rukaze uCvenebs<br />

misTvis cnobili<br />

religiebis warmo-<br />

Sobisa da gavrcelebis<br />

arealebs;<br />

o mopovebuli informaciis<br />

safuZvelze<br />

saubrobs saqarTveloSi<br />

mcxovrebi<br />

erovnebebis religiuri<br />

dResaswaulebis<br />

Sesaxeb da adarebs<br />

erTmaneTs;<br />

o sxvadasxva religiebs<br />

adarebs erTma-<br />

neTs.<br />

o moswavle xsnis, Tu<br />

ra gavlenas axdens<br />

bunebrivi pirobebi<br />

dasaxlebis tipebsa<br />

da meurneobis ganvi-<br />

Tarebaze;<br />

o aanalizebs ekonomikasa<br />

da bunebaSi<br />

mecnierul-teqnikuri<br />

progresiT gamowveul<br />

cvlilebebs;<br />

o axasiaTebs da adarebs<br />

erTmaneTs<br />

83<br />

rac Temis irgvliv<br />

arsebuli savarji-<br />

SoebisTvis sWirdeba<br />

da Tavadac SeuZlia<br />

amgvari instruqciebis<br />

ageba.<br />

o moswavle Tavisuflad<br />

asrulebs<br />

tests an sxva specifikur<br />

davalebebs<br />

sakiTxis irgvliv da<br />

Tavadac SeuZlia<br />

amgvari davalebis<br />

Seqmna instruqciebis,<br />

Sesabamisi funqciuri<br />

frazebisa da<br />

konstruqciebis gamoyenebiT.


omi respublikis<br />

epoqaSi;<br />

romis armia;<br />

yofa romSi<br />

romi imperiis<br />

epoqaSi;<br />

romis gaqristianeba;<br />

dasavleT romis<br />

imperiis dacema<br />

dasavleTi da<br />

aRmosavleTi Sua<br />

saukuneebSi:<br />

xalxTa didi gadasaxleba<br />

bizantiis imperia;<br />

arabebi;<br />

frankTa saxelmwifo;<br />

feodalizmi;<br />

kaTolikuri eklesia<br />

da saero<br />

xelisufleba;<br />

monRolebi;<br />

absoluturi monarqia;<br />

parlamentarizmis<br />

warmoSoba;<br />

saqarTvelo Zvel<br />

epaqasa da Sua<br />

saukuneebSi;<br />

5<br />

6<br />

gansxvavebul saxelmwifommarTvelobis<br />

formebs;<br />

o msjelobs politikuri<br />

moRvawis mniSvnelobaze<br />

qveynis istoriaSi;<br />

o axasiaTebs da adarebs<br />

erTmaneTs<br />

gansxvavebul socialurstruqtu-<br />

rebs.<br />

o moswavle xsnis, Tu<br />

ra gavlenas axdens<br />

bunebrivi pirobebi<br />

dasaxlebis tipebsa<br />

da meurneobis ganvi-<br />

Tarebaze;<br />

o aanalizebs ekonomikasa<br />

da bunebaSi<br />

mecnierul-teqnikuri<br />

progresiT gamowveul<br />

cvlilebebs;<br />

o axasiaTebs da adarebs<br />

erTmaneTs<br />

gansxvavebul saxelmwifommarTvelobis<br />

formebs;<br />

o msjelobs politikuri<br />

moRvawis mniSvnelobaze<br />

qveynis istoriaSi;<br />

o axasiaTebs da adarebs<br />

erTmaneTs<br />

gansxvavebul socialurstruqtu-<br />

rebs.<br />

o moswavle xsnis, Tu<br />

ra gavlenas axdens<br />

bunebrivi pirobebi<br />

dasaxlebis tipebsa<br />

da meurneobis ganvi-<br />

Tarebaze;<br />

o aanalizebs ekonomikasa<br />

da bunebaSi<br />

84


axali da uaxlesi<br />

epoqa;<br />

saqarTvelo axal<br />

da uaxless<br />

epoqaSi<br />

ra aris<br />

samarTali?<br />

danaSauli da<br />

sajeli;<br />

sasjelis saxeebi<br />

xalxur samar-<br />

TalSi;<br />

qali da samar-<br />

Tali; bavSvi da<br />

samarTali;<br />

sasamarTlo;<br />

bavSvis uflebebi.<br />

7<br />

mecnierul-teqnikuri<br />

progresiT gamowveul<br />

cvlilebebs;<br />

o axasiaTebs da adarebs<br />

erTmaneTs<br />

gansxvavebul saxelmwifommarTvelobis<br />

formebs;<br />

o msjelobs politikuri<br />

moRvawis mniSvnelobaze<br />

qveynis istoriaSi;<br />

o axasiaTebs da adarebs<br />

erTmaneTs<br />

gansxvavebul socialurstruqturebs;<br />

o aanalizebs kolonializmis<br />

dadebiT<br />

da uaryofiT Sedegebs;<br />

o erTmaneTs adarebs<br />

saxelmwifo mowyobis<br />

demokratiul<br />

da totalitarul<br />

modelebs.<br />

o msjelobs gansxvavebul<br />

kulturebsa da<br />

epoqebSi damkvidrebul<br />

wesebze, normebsa<br />

da kanonebze.<br />

85


gakveTili 1<br />

Tema – istoriuli dro<br />

gakveTilis mizani - moswavleebi gaecnobian istoriuli drois<br />

erTeulebsa da SeZleben maT erTmaneTTan<br />

dakavSirebas.<br />

Sesaswavli leqsika - dro, weli, aTwleuli, saukune,<br />

aTaswleuli, istoriuli dro, geologiuri dro,<br />

aTvlis sistema, cxrili, flifCarti, religia, islami,<br />

teqnika, kalendari.<br />

enobrivi mizani - moswavle Seiswavlis istoriuli periodebis<br />

aRmniSvnel ZiriTad terminebs - mag. Zveli<br />

welTaRricxva, axali welTaRricxva; aseve gaecnoba<br />

istoriis periodebad dayofis aRmniSvnel terminebs -<br />

Zveli dro, Sua saukuneebi, axali dro.<br />

funqciuri frazebi - gadaixazeT, iyofa, iwyeba, mTavrdeba,<br />

dro - 45 wuTi.<br />

gamoiangariSeT, gansazRvreT, SeavseT, CawereT,<br />

daviwyoT Temis zogadi ganxilviT, axla gagacnobT<br />

gakveTilis Temasa da mizans, ras SeviswavliT am<br />

gakveTilze, gadaSaleT <strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi, waikiTxeT<br />

(gaecaniT), SekiTxvebi xom ar gaqvT? wera<br />

dasrulebulia - CamabareT nawerebi.<br />

resursebi - maswavlebeli - didi formatis qaRaldi (flifCarti),<br />

dafa, carci; moswavleebi - <strong>saxelmZRvanelo</strong> me-7<br />

klasi (moswavlis wigni), rveuli, kalmistari, saxatavi<br />

furclebi.<br />

86


aqtivoba 1<br />

aqtivobebi:<br />

maswavlebeli amowmebs saSinao davalebas:<br />

aTvalierebs SerCeviT moswavleTa rveulebs da aseve zepirad<br />

gamoikiTxavs davalebas.<br />

saSinao davaleba<br />

cnoba 1. geologiuri da istoriuli droebi<br />

გეოლოგიური დრო ისტორიული დრო<br />

დედამიწისა და ცოცხალი ბუნების<br />

წარმოშობა-განვითარება<br />

87<br />

ადამიანის მოღვაწეობა<br />

rveulSi gadaixazeT geologiuri da istoriuli drois<br />

cxrili (cnoba 1). qveda, cariel grafebSi CawereT TiTo- TiTo<br />

iseTi movlena, romelsac geologiuri da istoriuli droiT<br />

angariSoben.<br />

(ix - me- 7 klasi <strong>saxelmZRvanelo</strong>, paragrafi 1 - ”dro da istoria”).<br />

aqtivobas maswavlebeli zepiri komentarebiT afasebs.<br />

Sefasebisas iyenebs Semdeg gamoTqmebs: kargia, saintereso<br />

mosazebaa, cxrili kargad Segivsia, Sens saubars aklia<br />

argumetacia, cxrili bolomde ar gaqvs Sevsebuli da a.S.<br />

aqtivobas eTmoba - 5 wT.


aqtivoba 2<br />

maswavlebeli moswavleebs acnobs Sesaswavli gakveTilis<br />

Temasa da mizans da wers dafaze. is saubrobs istoriuli drois<br />

mniSvnelobaze.<br />

aqtivobas eTmoba - 5 wT.<br />

aqtivoba 3<br />

maswavlebeli avalebs moswavleebs gaecnon Sesaswavli<br />

gakveTilis 1-el qveTavs (ix. -me- 7 klasi <strong>saxelmZRvanelo</strong>,<br />

paragrafi 2 - ”istoriuli dro”) da svams SekiTxvebs, romlebsac<br />

moswavleebi adgilidan pasuxoben.<br />

SekiTxvebi:<br />

o Tqveni azriT, ratom sWirdebaT istorikosebs erTiani<br />

aTvlis sistema?<br />

o im SemTxvevSi, Tu istorikosebi gamoiyenebdnen<br />

sxvadasxva aTvlis sistemebs, ra moxdeboda?<br />

am aqtivobas maswavlebeli zepiri komentarebiT afasebs.<br />

Sefasebis kriteriumebi:<br />

o azris sainteresod Camoyalibeba;<br />

o sakuTari mosazrebis argumentireba.<br />

aqtivobas eTmoba - 10 wT.<br />

88


aqtivoba 4<br />

maswavlebeli mokled saubrobs istoriuli drois<br />

erTeulebze da winaswar momzadebuli flifCartis demonstrirebas<br />

axdens an (Tu flifCarti ar aqvs), wers dafaze:<br />

1 weli;<br />

100 weli - 10 aTwleuli - 1 saukune;<br />

1000 weli - 100 aTwleuli - 1 aTaswleuli.<br />

maswavlebeli saubrisas ganumartavs moswavleebs, rom<br />

1-eli saukune grZeldeba 1-eli wlidan 100 wlis CaTvliT,<br />

me-2 saukune 101 wlidan 200 wlis CaTvliT da a.S.<br />

aseve uxsnis aTaswleulebs:<br />

1-eli aTaswleuli _ 1-eli wlidan 1000 CaTvliT,<br />

me-2 aTaswleuli _ 1001 wlidan 2000 wlis CaTvliT da a.S. da wers<br />

dafaze an winaswar aqvs momzadebuli flifCartze.<br />

drois erTeulebis axsnis Semdeg moswavleebma SesaZlebelia<br />

dasvan SekiTxvebi - maswavlebeli pasuxobs.<br />

aqtivobas eTmoba 10 wT.<br />

aqtivoba 5<br />

maswavlebeli moswavleebs aZlevs klasSi Sesasrulebel<br />

davalebas (savarjiSo #1 da savarjiSo #2 - ix. danarTi # 1)). am<br />

davalebis teqsti mas winaswar aqvs dawerili flifCartze (akravs<br />

dafaze), an dabeWdili aqvs Tabaxis furclebze (personalurad<br />

urigebs moswavleebs).<br />

maswavlebeli davalebas amowmebs gakveTilebis Semdeg:<br />

89


maswavlebeli # 1 savarjiSos Sesrulebas afasebs qulebiT.<br />

TiToeuli testuri SekiTxva fasdeba 1 quliT, maqsimalri qulebis<br />

raodenoba 24.<br />

maswavlebeli # 2 savarjiSos Sesrulebas afasebs qulebiT.<br />

TiToeul grafaSi Cawerili swori pasuxi fasdeba 1 quliT. qulebis<br />

maqsimaluri raodenoba 20.<br />

aqtivobas eTmoba 15 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli.<br />

90


savarjiSo # 1<br />

CawereT wlebi xazis zeviT.<br />

91<br />

danarTi #1<br />

mag. 3 saukune = 300 wels mag. 4 aTaswleuli = 40 saukune<br />

a) 5 saukune = - wels a) 3 aTaswleuli = - saukunes<br />

b) 12 saukune = - wels b) 14 aTaswleuli = - saukunes<br />

g) 27 saukune = - wels g) 21 aTaswleuli = - saukunes<br />

d) 35 saukune = - wels d) 38 aTaswleuli = - saukunes<br />

mag. 400 weli = 4 saukunes; mag. 20 saukune = 2 aTaswleuls<br />

a) 800 weli = - saukunes a) 70 saukune = - aTaswleuls<br />

b) 1700 weli = - saukunes b) 130 saukune = - aTaswleuli<br />

g) 23 400 weli = - saukunes g) 250 saukune = - aTaswleuli<br />

d) 43 800 weli = - saukunes d) 460 saukune = - aTaswleuli<br />

mag. 7 aTwleuli = 70 weli; mag. 8 saukune = 80 aTwleuls<br />

a) 135 aTwleuli = - a) 4 saukune = - aTwleuls<br />

b) 187 aTwleuli = - b) 12 saukune = - aTwleuls<br />

g) 230 aTwleuli = - g) 210 saukune = - aTwleuls<br />

d) 343 aTwleuli = - d) 305 saukune = - aTwleuls<br />

maswavlebeli # 1 savarjiSos Sesrulebas afasebs qulebiT.<br />

TiToeuli testuri SekiTxva fasdeba 1 quliT, maqsimalri qulebis<br />

raodenoba 24.


savarjiSo # 2<br />

SeavseT cxrili<br />

TariRebi aTaswleuli saukune aTwleuli wlebi<br />

1553 erTi xuTi xuTi sami<br />

478<br />

1839<br />

2324<br />

3258<br />

4721<br />

maswavlebeli # 2 savarjiSos Sesrulebas afasebs qulebiT.<br />

TiToeul grafaSi Cawerili swori pasuxi fasdeba 1 quliT. qulebis<br />

maqsimaluri raodenoba 20.<br />

92


gakveTili 2<br />

Tema – saxalifo _ arabTa imperia<br />

gakveTilis mizani - rukaze muSaoba. moswavleebi gaecnobian<br />

arabTa saxalifos da gaigeben, Tu ra teritorias<br />

moicavda es imperia. gaigeben, Tu ra politikas awar-<br />

moebdnen arabebi dapyrobili xalxebis, kerZod, qris-<br />

tianebis da iudevlebis mimarT.<br />

Sesaswavli leqsika - saxalifo, imperia, dapyroba, politika,<br />

qristianebi, iudevelebi, muslimebi, wyaro, samxreTi,<br />

CrdiloeTi, dasavleTi, aRmosavleTi, axlo aRmosav-<br />

leTi, fizikuri ruka, politikuri ruka, vaWroba, gza,<br />

zRva, yure, okeane, naxevarkunZuli, qaravani, saqaravno<br />

gza, transporti. poliTeisturi da monoTeisturi re-<br />

ligia, islami, amira, uflebebi da movaleobebi, mesa-<br />

qonle, miwaTmoqmedi, momTabare, binadari.<br />

enobrivi mizani - moswavleebi gaecnobian islamis, sxva religie-<br />

bis daxasiaTebisas da rukaze muSaobisas gamosayene-<br />

bel cnebebs.<br />

funqciuri frazebi - gadaixazeT, daakvirdiT, SeavseT, CawereT, Ca-<br />

mowereT, daasaxeleT, SeadareT erTmaneTs, gadaSaleT<br />

rveulebi, vin daexmareba amxanags? rogor migaCniaT,<br />

romel ........., aCveneT rukaze ........., CamoTvaleT, daviwyoT<br />

Temis zogadi ganxilviT, axla gagacnobT gakveTilis<br />

Temasa da mizans, ras SeviswavliT am gakveTilze, ga-<br />

daSaleT <strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi, ras niSnavs ...........? romel<br />

saukuneSi ............? vin iyo ...............? waikiTxeT (gaecaniT),<br />

93


dro - 45 wuTi.<br />

SekiTxvebi xom ar gaqvT? wera dasrulebulia - Camaba-<br />

reT nawerebi.<br />

resursebi - dafa, carci; msoflios fizikuri da Tanamedrove po-<br />

aqtivoba 1<br />

litikuri ruka, an axlo aRmosavleTis Tanamedrove<br />

politikuri da fizikuri ruka, <strong>saxelmZRvanelo</strong> (mos-<br />

wavlis wigni), rveuli, kalmistari.<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli gamoikiTxavs 1-el saSinao davalebas: is da-<br />

fasTan rigrigobiT iZaxebs moswavleebs da sTxovs wina gakveTilSi<br />

mocemul rukaze (paragrafi 51, ”arabebi me-6 saukuneSi” - wyaro a)<br />

naCvenebi savaWro gzebis fizikur rukaze Cvenebas da svams Se-<br />

kiTxvebs:<br />

o romel zRvaze, yureze, okeaneze da naxevarkunZulze<br />

gadiodnen rukaze mocemuli saqaravno gzebi?<br />

o rogor migaCniaT, romeli transportis gamoyeneba iqne-<br />

boda aq yvelaze moxerxebuli da ratom?<br />

aseve, sTxovs moswavleebs, Tanamedrove politikur rukaze aC-<br />

venon da daasaxelon is Tanamedrove qveynebi, romlebzec gadioda<br />

rukaze naCvenebi saqaravno gzebi.<br />

Tu gamoZaxebuli moswavlebi ver pasuxoben dasmul amocanasa<br />

da SekiTxvebs an maTi pasuxi moiTxovs damatebas, maswavlebeli<br />

klass sTxovs daxmarebas. SesaZlebelia, transportTan dakavSire-<br />

94


iT, moswavleebs Soris gaimarTos diskusia, rac maswavlebelma<br />

unda waaxalisos.<br />

maswavlebeli aqtivobas afasebs ganmsazRvreli SefasebiT da<br />

mopasuxe moswavleebs uwers qulebs.<br />

aqtivobas eTmoba 10 wuTi.<br />

aqtivoba 2<br />

maswavlebeli gamoikiTxavs me-2 saSinao davalebas:<br />

maswavlebeli usvams moswavleebs im SekiTxvebs, romlebic wina<br />

gakveTilze Caawerina. moswavleebs SekiTxvebze werilobiT unda<br />

epasuxaT saSinao davalebis rveulebSi. es SekiTxvebi exeba 64-e pa-<br />

ragrafs - ”islami~:<br />

SekiTxvebi:<br />

o ras niSnavs sityva islami?<br />

o romel saukuneSi Seiqmna islami?<br />

o vin iyo muhamadi?<br />

o rogori religiaa islami, poliTeisturi Tu monoTeis-<br />

turi, daasabuTeT?<br />

o rogoria alahi muslimTa rwmeniT, msjelobisas daeyr-<br />

deniT paragrafis teqsts?<br />

o paragrafSi (me-20 paragrafs - ”islami”) mocemuli<br />

teqstis mixedviT gansazRvreT, ra aqvT saerTo da gan-<br />

masxvavebeli islamsa da qristianobas? am SekiTxvaze<br />

pasuxisTvis moswavleebs unda SeevsoT qvemoT moce-<br />

muli cxrili.<br />

95


cxrili # 1<br />

ისლამი<br />

განსხვავებები<br />

საერთო<br />

96<br />

ქრისტიანობა<br />

განსხვავებები<br />

kiTxvebze pasuxma moswavleebs Soris SeiZleba gamoiwvios<br />

diskusia, rac maswavlebelma unda waaxalisos.<br />

maswavlebeli aqtivobas afasebs komentarebiT da qulebiT:<br />

Sefasebis kriteriumebi:<br />

a) faqtologiuri masalis codna;<br />

b) azris sainteresod Camoyalibeba;<br />

g) argumentirebuli msjeloba.<br />

aqtivobas eTmoba 15 wuTi.<br />

aqtivoba 3<br />

maswavlebeli xsnis axal gakveTils.<br />

is acnobs moswavleebs Sesaswavli Temis saTaursa da mizans.<br />

moswavleebs sTavazobs gaecnon 97-e paragrafSi ”saxalifo -<br />

arabTa imperia” mocemul cnoba 1-s.<br />

maswavlebeli dafaze wers testebs, romlebic moswavleebma<br />

unda gadaiweron sakuTar rveulebSi da gamotovebuli adgilebi<br />

Seavson (Caweron TiTo sityva):<br />

o arabTa saxelmwifos saxalifo ewoda imitom, rom mas<br />

marTvdnen .........................<br />

o sityva xalifa qarTulad niSnavs ...............................<br />

o amirebi xelmZRvanelobdnen .............................


davalebis dasrulebis Semdeg, moswavleebi adgilidan<br />

kiTxoleben sakuTar pasuxebs.<br />

moswavleTa pasuxebis Sefasebisas maswavlebeli iyenebs<br />

Semdeg gamoTqmebs: kargia; teqsti dakvirvebiT wagikiTxavs; aba kidev<br />

erTxel Caxede cnoba 1-s, xom ar gamogrCa rame, vin Seusworebs am<br />

moswavlis pasuxs da a.S.<br />

aqtivobas eTmoba 5 wuTi.<br />

aqtivoba 4<br />

maswavlebeli moswavleebs urigebs qseroqsze amobeWdil<br />

Tanamedrove politikur rukas (danarTi 1). romelic maT unda<br />

Seadaron 97-e paragrafSi ”saxalifo - arabTa imperia” mocemul<br />

rukas - wyaro a. am Sedarebis safuZvelze moswavleebma rveulebSi<br />

unda Camoweron im Tanamedrove saxelmwifoebis sia, romelTa<br />

teritorias moicavda saxalifo me-7-me-8 saukuneebSi. samuSaos<br />

damTavrebis Semdeg, maswavleblis mier gamoZaxebuli moswavle<br />

kiTxulobs Sedgenil sias da wers dafaze. Tu moswavle srulad<br />

ver Seasrulebs davalebas, siis Sevsebas sxva moswavleebi<br />

agrZeleben.<br />

maswavlebeli umaRles qulas uwers im moswavleebs,<br />

romlebmac yvelaze meti saxelmwifo daasaxeles sworad.<br />

davalebis Sesasruleblad gamoyofilia 5 wuTi.<br />

aqtivobas eTmoba 10 wuTi.<br />

97


aqtivoba 5<br />

dafaze:<br />

maswavlebeli klass aZlevs saSinoa davalebas da wers<br />

waikiTxeT paragrafi 97 - e saxalifo - arabTa imperia<br />

mocemuli b, g da d wyaroebi da CamowereT punqtebad, Tu ra<br />

uflebebi da movaleobebi hqondaT dapyrobil xalxebs arabTa<br />

saxalifoSi.<br />

aqtivobas eTmoba 5 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli.<br />

98


VIII klasi<br />

Tema # Temis mizani enobrivi mizani<br />

regionalizmi:<br />

kavkasia,<br />

balkaneTi<br />

konfliqtebi da<br />

maTi mogvareba<br />

1<br />

2<br />

o moswavle akavSirebs<br />

istoriul movlenebsa<br />

da faqtebs Sesabamis<br />

istoriul epoqebTan.<br />

o moswavle axasiaTebs<br />

kavkasiis regions.<br />

o moswavle msjelobs<br />

saxelmwifoSi mmarTvelobis<br />

formisa da<br />

politkurireJimis<br />

urTierTkavSiris Sesaxeb.<br />

o moswavle ikvlevs sazogadoebisganviTarebis<br />

kulturul safuZvlebs.<br />

o moswavle akavSirebs<br />

istoriul movlenebsa<br />

da faqtebs Sesabamis<br />

istoriul epoqebTan<br />

o moswavle Seiswavlis<br />

konfliqtebis mizezebs,<br />

ganviTarebasa da<br />

Sedegebs.<br />

o moswavle adarebs<br />

sxvadasxva periodis<br />

omebis dros gamoyenebul<br />

iaraRs (mag.: mobilurobis,efeqtianobis,<br />

warmoebisa da<br />

Senaxvis xarjebis<br />

mixedviT);<br />

o moswavle irCevs erTerT<br />

brZolas (an saomar<br />

kampanias) da werilobiT<br />

msjelobs<br />

100<br />

o moswavles SeuZlia<br />

TemisaTvis mniSvnelovani<br />

terminebis<br />

qarTulad dasaxeleba,<br />

icis am terminTa<br />

qarTuli ganmartebebi,<br />

SeuZlia sinonimuri<br />

sityvebiTa da<br />

aRweriTi msjelobiT<br />

terminTa Secvla da<br />

maTi meSveobiT mosazrebis<br />

gadmocema.<br />

o moswavles SeuZlia<br />

sworad gamoiyenos<br />

is konstruqciebi,<br />

romlebic sakiTxze<br />

msjelobisas dasWirdeba.<br />

saWiroebis Sem-<br />

TxvevaSi ki SeuZlia<br />

erTi gramatikuli<br />

konstruqciis sxva<br />

konstruqciiT Secvla<br />

ise, rom aagos<br />

swori da gramatikulad<br />

gamarTuli<br />

msjeloba.<br />

o moswavlem icis yvela<br />

im funqciuri<br />

frazis mniSvneloba,<br />

rac Temaze muSaobisas<br />

sWirdeba da<br />

SeuZlia am frazebis<br />

Tavad gamoyenebac.<br />

o moswavles esmis<br />

yvela instruqcia,<br />

rac Temis irgvliv


migraciebi<br />

komunikaciebis<br />

ganviTareba<br />

3<br />

4<br />

masSi mxedarTmTavris<br />

rolze;<br />

o moswavle aanalizebs<br />

adamianis uflebebis<br />

safuZvlebs da maTi<br />

ganviTarebis istoriul<br />

pirobebs.<br />

o moswavle axasiaTebs<br />

sazogadoebaSi mSvidobianiTanaarsebobisTvis<br />

saWiro piro-<br />

bebs.<br />

o moswavle akavSirebs<br />

istoriul movlenebsa<br />

da faqtebs Sesabamis<br />

istoriul epoqebTan.<br />

o moswavle axasiaTebs<br />

urbanizaciis process.<br />

o moswavle axasiaTebs<br />

mniSvnelovan mogzaurobebsa<br />

da maT Sedegebs.<br />

o moswavle msjelobs<br />

mniSvnelovani politikuri<br />

da ekonomikuri<br />

procesebiT gamowveul<br />

socialur<br />

cvlilebebze<br />

o aanalizebs ekonomikasa<br />

da bunebaSi mecnierul-teqnikuri<br />

progresiT gamowveul<br />

cvlilebebs;<br />

o moswavle akavSirebs<br />

istoriul movlenebsa<br />

da faqtebs Sesabamis<br />

istoriul epoqebTan.<br />

o moswavle msjelobs<br />

komunikaciebis ganvi-<br />

Tarebaze uZvelesi<br />

droidan dRemde.<br />

o irCevs erT-erT umniSvnelovanes<br />

sava-<br />

Wro-saxmeleTo gzas<br />

da werilobiT aRwers<br />

101<br />

arsebuli savarji-<br />

SoebisTvis sWirdeba<br />

da Tavadac SeuZlia<br />

amgvari instruqciebis<br />

ageba.<br />

o moswavle Tavisuflad<br />

asrulebs<br />

tests an sxva specifikur<br />

davalebebs<br />

sakiTxis irgvliv da<br />

Tavadac SeuZlia<br />

amgvari davalebis<br />

Seqmna instruqciebis,<br />

Sesabamisi funqciuri<br />

frazebisa da<br />

konstruqciebis gamoyenebiT.


kultura da<br />

ganaTleba<br />

5<br />

mogzaurTa sakomunikacio<br />

sirTuleebsa<br />

da am gzis socialurekonomikurmniSvnelobas;<br />

o moswavle adgens<br />

sxvadasxva tipis damwerlobis<br />

sias; saubrobs<br />

maT warmoSobasa<br />

da weris meTodSi<br />

momxdar cvlilebebze;<br />

o moswavle Seiswavlis<br />

xelovnebisa da ganaTlebisganviTarebis<br />

safuZvlebs<br />

o ilustraciebis gamoyenebiT<br />

cxrilSi<br />

ajgufebs da ganasxvavebs<br />

sxvadasxva stiliT<br />

nageb arqiteqturis<br />

Zeglebs;<br />

o msjelobs ganaTlebis<br />

miRebis uTanabrobaze<br />

sxvadasxva epoqebsa<br />

da qveynebSi; miuTi-<br />

Tebs am uTanabrobis<br />

mizezebs;<br />

o moswavle ikvlevs sazogadoebisganviTarebis<br />

kulturul safuZvlebs.<br />

o adarebs sxvadasxva<br />

religiebis normebisa<br />

da kanonebis gavlenas<br />

sazogadoebis ganvi-<br />

Tarebaze.<br />

102


gakveTili 1<br />

Tema – saxalifo _ arabTa imperia<br />

gakveTilis Tema - savaWro - saxmeleTo gzebi Zvel drosa da Sua<br />

saukuneebSi.<br />

gakveTilis mizani - moswavleebi gaecnobian warsulis<br />

umniSvnelovaness savaWro - satranzito gzas. aseve,<br />

Seiswavlian kavkasiis da saqarTvelos rols<br />

saerTaSoriso vaWrobaSi. gaecnobian da Seadareben<br />

sxvadasxva epoqis rukebs.<br />

Sesaswavli leqsika - didi abreSumis gza, savaWro - saxmeleTo<br />

gza, tranziti, evropa, azia, xmelTaSuazRvispireTi,<br />

Sua azia, SuamdinareTi, samxreT kavkasia, mcire azia,<br />

aRmosavleT evropa, atlasi, Sua saukuneebi, zepiri<br />

komentari, werilobiTi komentari, komunikacia,<br />

satransporto komunikacia, mogzauri, fragmenti,<br />

dedaqalaqi, CineTis didi kedeli, Savi zRva, mcxeTa,<br />

abreSumi, faifuri, laqi, qsovili, xaliCa, mina, Rvino,<br />

yurZeni, safeiqro nawarmi, imperia, rukis legenda,<br />

samxreTi, CrdiloeTi, dasavleTi, aRmosavleTi,<br />

fizikuri ruka, politikuri ruka, vaWroba, gza, zRva,<br />

okeane, qaravani, saqaravno gza, qarvasla, transporti.<br />

enobrivi mizani - moswavleebi Seiswavlian istoriul-geografiul<br />

rogorc qarTul, aseve saerTaSoriso terminebs,<br />

gaecnobian savaWro terminologias da vaWrobis<br />

sagnebs, romelic istoriuli warsulis Seswavlisas<br />

103


gamoyeneba. moswavleebi Seiswavlian rukaze muSaobisas<br />

gamosayenebel cnebebs.<br />

funqciuri frazebi - daakvirdiT, waikiTxeT, gaecaniT, CamowereT<br />

dro - 45 wuTi.<br />

....... ganmasxvavebeli niSani, daasaxeleT, gaaferadeT,<br />

daitaneT rukaze, SeadareT erTmaneTs, gadaSaleT<br />

rveulebi, vin mipasuxebs, vin daexmareba amxanags?<br />

aCveneT rukaze ........., CamoTvaleT, daviwyoT Temis<br />

zogadi ganxilviT, axla gagacnobT gakveTilis Temasa<br />

da mizans, ras SeviswavliT am gakveTilze, gadaSaleT<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi, ras niSnavs ...........? romel<br />

saukuneSi ............? vin iyo ...............? waikiTxeT (gaecaniT),<br />

SekiTxvebi xom ar gaqvT? wera dasrulebulia -<br />

CamabareT nawerebi.<br />

resursebi - maswavlebeli - dafa, carci; msoflios Tanamedrove<br />

politikuri ruka. moswavleebi - <strong>saxelmZRvanelo</strong> me-8<br />

klasi (moswavlis wigni), rveuli, kalmistari, feradi<br />

fanqrebi an flomasterebi, konturuli ruka.<br />

104


aqtivoba 1<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli gakveTilis Temasa da mizans wers dafaze,<br />

xolo Semdeg mokled mimoixilavs abreSumis gzis mniSvnelobas<br />

warsul epoqebSi.<br />

aqtivoba 2<br />

aqtivobas eTmoba 5 wuTi.<br />

maswavlebeli avalebs moswavleebs gaecnon paragrafSi<br />

mocemul (paragrafi 66 ”savaWro - saxmeleTo gzebi Zvel drosa da<br />

Sua saukuneebSi”) wyaro a-s da wyaro b-s Tavisi komentarebiT da<br />

sakuTar rveulebSi Camoweron 3 ganmasxvavebeli niSani Zvel<br />

atlassa da Tanamedrove rukas Soris.<br />

miniSneba maswavleblisTvis:<br />

gansxvaveba 1. - Zveli atlasi gadatvirTulia naxatebiT, rac rukis<br />

aRqmas arTulebs.<br />

gansxvaveba 2. - Zvel atlass ar aqvs rukis legenda<br />

gansxvaveba 3. - Zvel atlasi esTeturi TvalsazrisiT ufro<br />

gamomsaxvelia, vidre axali ruka da a.S<br />

davalebis Sesrulebis Semdeg, moswavleebi adgilidan<br />

rigrigobiT pasuxoben . erT-erTi moswavle dafaze wers am pasuxebs.<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs ar gaimeoron sxvaTa versiebi.<br />

aseve, sTxovs moswavleebs sakuTar rveulebSi gadaiweron<br />

pasuxebis nusxa da momavali gakveTilisTvis kidev daamaton<br />

pasuxebi.<br />

105


maswavlebeli me - 2 aqtivobas afasebs Semdegi komentarebiT:<br />

sainteresoa, Tu SeiZleba daasabuTe, Sens pasuxs argumentacia<br />

aklia, SemdgomSi meti yuradReba miaqcie, ase Tu imuSave, Sors ver<br />

waxval da a.S.<br />

aqtivoba 3<br />

aqtivobas eTmoba 10 wuTi.<br />

maswavlebeli avalebs moswavleebs wyaro b - s mixedviT<br />

konturul rukaze (danarTi #1)<br />

cisfrad gaaferadon tbebi, zRvebi da okeaneebi, daitanon<br />

wiTeli feriT didi abreSumis gza, xolo Savi fanqriT, punqtiriT<br />

_ misi ganStoebebi.<br />

moswavleebma TviTon SeimuSaon CineTis kedlis aRmniSvneli<br />

pirobiTi niSani da daitanon rukaze.<br />

aseve, moswavleebma sxvadasxva feriT gaaferadon Tanamedrove<br />

saxelmwifoebi da miaweron dasaxeleba.(amisTvis gamoiyenon<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>s boloSi darTuli danarTi #1 ”msoflios<br />

politikuri ruka”).<br />

samuSaos dasrulebis Semdeg, maswavlebeli iZaxebs erTi-or<br />

moswavles da sTxovs, kedelze gakrul msoflios politikur<br />

rukaze, warmoadginon sakuTari namuSevrebi.<br />

Tu gamoZaxebuli moswavle uSvebs Secdomebs, maswavlebeli<br />

mimarTavs klass an TviTon usworebs Secdomas<br />

maswavebeli me - 3 aqtivobas afasebs ganmszRvreli SefasebiT<br />

da wers qulebs.<br />

aqtivobas eTmoba 25 wuTi.<br />

106


aqtivoba 4<br />

maswavlebeli moswavleebs aZlevs saSinao davalebas :<br />

waikiTxeT paragrafi 66 ”savaWro - saxmeleTo gzebi Zvel<br />

drosa da Sua saukuneebSi ” da werilobiT gaeciT pasuxi Semdeg<br />

SekiTxvas (wers dafaze) :<br />

1. ra SehqondaT Cinel vaWrebs dasavleTis qveynebSi?<br />

2. ra SehqondaT dasavlel bizantiel da Sua aziel vaWrebs<br />

CineTSi?<br />

3. ratom dakninda abreSumis gzis mniSvneloba?<br />

4.<br />

wyaro g - Si gamosaxuli rukis mixedviT, CamowereT, romel,<br />

imdroindel qveynebze gadioda savaWro gzebi?<br />

aqtivobas eTmoba 5 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli<br />

107


108<br />

danarTi


gakveTili 2<br />

Tema – rogor warmoiSva sporti?<br />

gakveTilis mizani - moswavleebi gaecnobian sportis warmoSobisa<br />

da misi ganviTarebis tendenciebs.<br />

Sesaswavli leqsika - sporti, sportis saxeobebi, fizikuri<br />

aRzrda, sulieri aRzrda, xeTebi, Sumerebi, egviptelebi,<br />

kretelebi, etruskebi, berZnebi, Cinelebi, indoelebi,<br />

miwis samuSaoebi, mwyemsoba, nadiroba, Tevzaoba,<br />

sakulto ritualebi, SromiT procesi, sabrZolo<br />

moqmedebebi, keramika, skulptura, ferwera, poezia,<br />

lelo, ragbi, alpinizmi, doRi, farikaoba keWnaoba,<br />

banqo.<br />

enobrivi mizani - moswavleebi Seiswavlian sportis saxeobebis<br />

rogorc qarTul, aseve saerTaSoriso terminebs,<br />

gaecnobian xelovnebis dargebis qarTul<br />

teminologias, aseve Seiswavlian adamianis uZvelesi<br />

saqmianobebis aRmniSvnel terminebs qarTulad.<br />

moswavleebi Seiswavlian Zveli xalxebis dasaxelebas<br />

qarTulad.<br />

funqciuri frazebi - daakvirdiT, waikiTxeT, gaecaniT, CamowereT<br />

....... ganmasxvavebeli niSani, daasaxeleT, gadaSaleT<br />

rveulebi, vin mipasuxebs, romel Tqvengans surs? dRes<br />

Cven jgufebSi vimuSavebT, daiyaviT samwevrian<br />

jgufebad! movaleobebi jgufSi dainawileT,airCieT<br />

109


dro - 45 wuTi.<br />

prezentatori, vin daexmareba amxanags? CamoTvaleT,<br />

daviwyoT Temis zogadi ganxilviT, axla gagacnobT<br />

gakveTilis Temasa da mizans, ras SeviswavliT am<br />

gakveTilze, gadaSaleT <strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi, ras niSnavs<br />

...........? vin iyo ...............? waikiTxeT (gaecaniT), SekiTxvebi<br />

xom ar gaqvT? wera dasrulebulia - CamabareT nawerebi.<br />

resursebi - maswavlebeli - dafa, carci; flifCarti, markeri.<br />

aqtivoba - 1<br />

moswavleebi - <strong>saxelmZRvanelo</strong> me-8 klasi (moswavlis<br />

wigni), rveuli, kalmistari, fanqari, saxazavi.<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli gakveTilis Temasa da mizans wers dafaze,<br />

xolo Semdeg mokled mimoixilavs sportis ganviTarebis istorias.<br />

gonebrivi ieriSi<br />

maswavlebeli svams SekiTxvas: `sportis romels saxeobebs<br />

icnobT? gTxovT daasaxeloT~.<br />

moswavleebi pasuxoben. erT-erTi moswavle (maswavlebeli mas<br />

winaswar iZaxebs dafasTan) dafaze wers moswavleebis pasuxebs.<br />

dgeba sportis saxeobebis nusxa.<br />

maswavlebeli am aqtivobas afasebs komentarebiT: kargia,<br />

kidev vin daamatebs, sainteresoa, es ar aris sporti da a.S.<br />

aqtivobas eTmoba 10 wuTi.<br />

110


aqtivoba 2<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs waikiTxon paragrafi 150-is<br />

(`rogor warmoiSva sporti?”) 1-eli qvesaTauri da mocemuli<br />

teqstis mixedviT Seasrulon Semdegi davaleba:<br />

romel konkretul moZraobebs iyenebda adamiani Zvelad<br />

SromiTi, sabrZolo da saritualo moqmedebebis dros? pasuxi<br />

warmoadgineT cxrilis saxiT. maswavlebeli cxrils dafaze an<br />

flifCartze xazavs, romelSic Camowers mxolod sami saxis<br />

moqmedebas (ix. cxrili - 1)<br />

10 wuTs.<br />

maswavlebeli moswavleebs davalebis Sesasruleblad aZlevs<br />

moswavleebi erTiandebian jgufeSi (TiTo jgufSi sami<br />

moswavle). jgufis TiToeuli wevri avsebs ”moqmedebebis” gaswvriv<br />

mxolod erT grafas (mag. jgufis erTi wevri avsebs mxolod<br />

”sakulto ritualebis aRsrulebis” Sesabamiss ”fizikur<br />

moZraobebs” da a.S. ). moswavleebs SeuZliaT, jgufis SigniT,<br />

erTmaneTis daxmareba. grafebis Sevsebis Semdeg, jgufis wevrebi<br />

aerTianeben sakuTar namuSevars erT cxrilSi da aucileblad<br />

miaweren sakuTar saxelebs. moswavleebma grafaSi - fizikuri<br />

moZraoba - unda Caweron ara marto is moZraobebi, romlebic<br />

miTiTebulia <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si, aramed damoukidebladac<br />

moifiqron.<br />

cxrili 1<br />

მოქმედებები ფიზიკური მოძრაობა<br />

საკულტო რიტუალების აღსრულება მაგ. რიტმული მოძრაობები<br />

შრომით პროცესი<br />

საბრძოლო მოქმედებები<br />

111


jgufebSi muSaobis dasrulebis Semdeg moswavleebs<br />

ekrZalebaT raime miamaton sakuTar namuSevars.<br />

davalebis Sesrulebis Semdeg, jgufis romelime wevri<br />

warmoadgens jgufis namuSevars. moswavleTa pasuxebs maswavlebeli<br />

(an maswavleblis mier SerCeuli moswavle) wers dafaze an<br />

flifCartze winaswar daxazul cxrilSi. maswavlebeli sTxovs<br />

moswavleebs, aRar gaimeoron wina gamomsvlelis versia. dgeba<br />

klasis erTiani namuSevari.<br />

aqtivoba 2 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli krebs<br />

jgufur namuSevrebs (maT aucileblad unda eweroT jgufis<br />

wevrebis vinaoba) da afasebs momdevno gakveTilisTvis. namuSevris<br />

Sefaseba xdeba qulebiT. TiToeuli swori fasuxi fasdeba 1 quliT.<br />

aqtivoba 3<br />

aqtivobas eTmoba 20 wuTi.<br />

maswavlebeli avalebs moswavleebs 150-e paragrafis ”rogor<br />

warmoiSva sporti” pirveli qvesaTauris im nawilis wakiTxvas,<br />

sadac Zvel berZnul sportzea saubari.<br />

maswavlebeli moswavleebs aZlevs Semdeg davalebas:<br />

paragrafi 150 - Si wyaro a-Si warmodgenili xelovnebis nimuSebis<br />

(8 suraTis) mixedviT daadginon sportis identuri Tanamedrove<br />

saxeobebi da Seavson cxrili, romelsac is xazavs dafaze<br />

(umjobesia cxrili winaswar hqondes daxazuli flifCartze).<br />

moswavleebi cxrils ixazaven rveulebSi da avseben.<br />

cxrili 2<br />

სურათები სპორტის თანამედროვე სახეობები<br />

სურათი - 1 მაგ. სირბილი<br />

სურათი - 2<br />

112


სურათი - 3<br />

სურათი - 4<br />

სურათი - 5<br />

სურათი - 6<br />

სურათი - 7<br />

სურათი - 8<br />

davalebis dasrulebis Semdeg maswavlebeli moswavleebs<br />

sTxovs adgilidan warmoadginon sakuTari namuSevrebi.<br />

maswavlebeli an mis mier arCeuli moswavle dafaze wers<br />

moswavleTa pasuxebs. maswavlebeli sTxovs moswavleebs ar<br />

gaimeoron pasuxebi. dafaze dgeba erTiani sia.<br />

aqtivoba 3 fasdeba Semdegnairad: maswavlebels SeuZlia im<br />

moswavles, romelic warmoadgens yvelaze met swor pasuxs<br />

dauweros umaRlesi Sefaseba, Tumca, SesaZlebelia, Semoifarglos<br />

mxolod sityvieri SefasebiT: kargia, kargad gimuSavia, SegeZlo<br />

meti sportis saxeobebi Camogewera. zogierTi Seni pasuxi ar aris<br />

swori da a.S.<br />

aqtivobas eTmoba 15 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli<br />

113


Tema<br />

preistoriuli<br />

periodi<br />

saqarTvelo Zvel<br />

droSi<br />

(Zv. w. VI saukunidan<br />

- ax. w IV<br />

saukunemde)<br />

IX klasi<br />

# Temis mizani enobrivi mizani<br />

1<br />

2<br />

o moswavle aanalizebs<br />

sxvadasxva<br />

epoqaSi saqarTveloSi<br />

ekonomikuri<br />

urTierTobebis ganviTarebas;<br />

o msjelobs, Tu rogor<br />

icvleboda saqarTvelosteritoriaze<br />

soflis<br />

meurneoba sasoflo_sameurneoteqnikis<br />

ganviTarebas-<br />

Tan erTad.<br />

o moswavle akavSirebs<br />

istoriul<br />

movlenebsa da faqtebs<br />

Sesabamis istoriul<br />

epoqebTan;<br />

o msjelobs sxvadasxva<br />

epoqaSi saqarTvelosekonomikis<br />

regionTan, imperiasa<br />

da msoflio<br />

ekonomikasTan<br />

integraciaze (mag.<br />

saqarTvelo da kavkasia,<br />

saqarTvelo<br />

da sabWoTa kavSiri,<br />

saqarTvelo da<br />

msoflio);<br />

o moswavle aanalizebs<br />

sxvadasxva<br />

epoqaSi saqarTveloSi<br />

ekonomikuri<br />

urTierTobebis gan-<br />

114<br />

o moswavles SeuZlia<br />

TemisaTvis mniSvnelovaniterminebis<br />

qarTulad dasaxeleba,<br />

icis am<br />

terminTa qarTuli<br />

ganmartebebi,<br />

SeuZlia sinonimuri<br />

sityvebiTa da aRweriTi<br />

msjelobiT<br />

terminTa Secvla<br />

da maTi meSveobiT<br />

mosazrebis gadmocema.<br />

o moswavles SeuZlia<br />

sworad gamoiyenos<br />

is konstruqciebi,<br />

romlebic sakiTxze<br />

msjelobisas das-<br />

Wir-deba. saWiroebis<br />

Sem-TxvevaSi ki<br />

SeuZlia erTi gramatikulikonstruqciis<br />

sxva<br />

konstruqciiT Secvla<br />

ise, rom aagos<br />

swori da gramatikulad<br />

gamarTuli<br />

msjeloba.<br />

o moswavlem icis<br />

yvela im funqciuri<br />

frazis mniSvneloba,<br />

rac Temaze mu-<br />

Saobisas sWirdeba<br />

da SeuZlia am<br />

frazebis Tavad ga


viTarebas;<br />

o msjelobs saqarTvelos<br />

ekonomikaSi<br />

ucxo qveynis<br />

mmarTvelobiT gamowveul<br />

dadebiT<br />

da uaryofiT mxareebze;<br />

o msjelobs, Tu rogor<br />

icvleboda saqarTveloSisoflis<br />

meurneoba sasoflo_sameurneo<br />

teqnikis ganviTarebasTan<br />

erTad;<br />

o msjelobs, Tu rogor<br />

icvleboda savaWrourTierTobebi<br />

saqarTveloSi<br />

transportis ganvi-<br />

TarebasTan erTad;<br />

o aanalizebs saqarTveloSimmarTvelobiTi<br />

struqturebs<br />

uZvelesi droidan<br />

dRemde;<br />

o moswavle ikvlevs<br />

saqarTveloSi socialururTierTobebs<br />

uZvelesi<br />

droidan dRemde;<br />

o aanalizebs sagareo<br />

da saSinao faqtorebis<br />

gavlenas<br />

qarTuli saxelmwifos<br />

warmoSobasa<br />

da ganviTarebaze;<br />

o ikvlevs saqarTveloSi<br />

arsebul religiebs;<br />

o ikvlevs qarTul<br />

kulturas uZvelesi<br />

droidan dRemde.<br />

o moswavle akavSirebs<br />

istoriul<br />

115<br />

moyenebac.<br />

o moswavles esmis<br />

yvela instruqcia,<br />

rac Temis irgvliv<br />

arsebuli savarji-<br />

SoebisTvis sWirdeba<br />

da Tavadac<br />

SeuZlia amgvari instruqciebis<br />

ageba.<br />

o moswavle Tavisuflad<br />

asrulebs<br />

tests an sxva specifikurdavalebebs<br />

sakiTxis<br />

irgvliv da Tavadac<br />

SeuZlia amgvari<br />

davalebis Seqmna<br />

instruqciebis, Sesabamisi<br />

funqciuri<br />

frazebisa da konstruqciebisgamoyenebiT.


saqarTvelo Sua<br />

saukuneebSi<br />

(ax. w. IV saukunidan<br />

- XVIII saukunis<br />

CaTvliT)<br />

3<br />

movlenebsa da faqtebs<br />

Sesabamis istoriul<br />

epoqebTan;<br />

o msjelobs sxvadasxva<br />

epoqaSi saqarTvelosekonomikis<br />

regionTan, imperiasa<br />

da msoflio<br />

ekonomikasTan<br />

integraciaze (mag.<br />

saqarTvelo da kavkasia,<br />

saqarTvelo<br />

da sabWoTa kavSiri,<br />

saqarTvelo da<br />

msoflio);<br />

o moswavle aanalizebs<br />

sxvadasxva<br />

epoqaSi saqarTveloSi<br />

ekonomikuri<br />

urTierTobebis ganviTarebas;<br />

o msjelobs saqarTvelos<br />

ekonomikaSi<br />

ucxo qveynis<br />

mmarTvelobiT gamowveul<br />

dadebiT<br />

da uaryofiT mxareebze;<br />

o msjelobs, Tu rogor<br />

icvleboda saqarTveloSisoflis<br />

meurneoba sasoflo_sameurneo<br />

teqnikis ganviTarebasTan<br />

erTad;<br />

o msjelobs, Tu rogor<br />

icvleboda savaWrourTierTobebi<br />

saqarTveloSi<br />

transportis ganvi-<br />

TarebasTan erTad;<br />

o aanalizebs saqarTveloSimmarTvelobiTi<br />

struqturebs<br />

116


4<br />

uZvelesi<br />

dRemde;<br />

droidan<br />

o moswavle ikvlevs<br />

saqarTveloSi socialururTierTobebs<br />

uZvelesi<br />

droidan dRemde;<br />

o aanalizebs sagareo<br />

da saSinao faqtorebis<br />

gavlenas<br />

qarTuli saxelmwifos<br />

warmoSobasa<br />

da ganviTarebaze;<br />

o ikvlevs saqarTveloSi<br />

arsebul religiebs;<br />

o ikvlevs qarTul<br />

kulturas uZvelesi<br />

droidan dRemde.<br />

o erTmaneTs adarebs<br />

gansxvavebul epoqebSi<br />

saqarTvelos<br />

sxvadasxva kuTxeSi<br />

soflis meurneobis<br />

tradiciuli dargebis<br />

ganviTarebas;<br />

o konturul rukaze<br />

aRniSnavs saqarTvelos<br />

industriul<br />

centrebs da axasiaTebs<br />

erT-erT<br />

maTgans. erTmaneTs<br />

adarebs gegmiur da<br />

sabazro ekonomikas<br />

da msjelobs saqarTveloSigegmiuri<br />

ekonomikidan<br />

sabazroze gadasvliT<br />

gamowveul<br />

cvlilebebze;<br />

o msjelobs sxvadasxva<br />

epoqaSi sa-<br />

117


saqarTvelo axal<br />

axal droSi<br />

(XIX – XX s.s.)<br />

qarTvelos ekonomikis<br />

regionTan, imperiasa<br />

da msoflio<br />

ekonomikasTan<br />

integraciaze (mag.<br />

saqarTvelo da kavkasia,<br />

saqarTvelo<br />

da sabWoTa kavSiri,<br />

saqarTvelo da<br />

msoflio);<br />

o moswavle aanalizebs<br />

sxvadasxva<br />

epoqaSi saqarTveloSi<br />

ekonomikuri<br />

urTierTobebis ganviTarebas;<br />

o msjelobs saqarTvelos<br />

ekonomikaSi<br />

ucxo qveynis<br />

mmarTvelobiT gamowveul<br />

dadebiT<br />

da uaryofiT mxareebze;<br />

o msjelobs, Tu rogor<br />

icvleboda saqarTveloSisoflis<br />

meurneoba sasoflo_sameurneo<br />

teqnikis ganviTarebasTan<br />

erTad;<br />

o msjelobs, Tu rogor<br />

icvleboda savaWrourTierTobebi<br />

saqarTveloSi<br />

transportis ganvi-<br />

TarebasTan erTad;<br />

o aanalizebs saqarTveloSimmarTvelobiTi<br />

struqturebs<br />

uZvelesi droidan<br />

dRemde;<br />

o moswavle ikvlevs<br />

saqarTveloSi so-<br />

118


cialur urTierTobebs<br />

uZvelesi<br />

droidan dRemde;<br />

o aanalizebs sagareo<br />

da saSinao faqtorebis<br />

gavlenas<br />

qarTuli saxelmwifos<br />

warmoSobasa<br />

da ganviTarebaze;<br />

o ikvlevs saqarTveloSi<br />

arsebul religiebs;<br />

o ikvlevs qarTul<br />

kulturas uZvelesi<br />

droidan dRemde.<br />

119


gakveTili 1<br />

Tema – giorgi brwyinvalis epoqa<br />

gakveTilis mizani - moswavleebi gaecnobian, Tu rogor dasrulda<br />

monRolTa batonoba saqarTveloSi. ra faqtorebma<br />

Seuwyves xeli saqarTvelos xelaxal gaerTianebas.<br />

enobrivi mizani - moswavleebi Seiswavlian istoriul warsulSi<br />

saqarTvelos nawilebisa da saqarTvelos mosazRvre<br />

teritoriebis aRmniSvnel terminebs, agreTve gaecnobian<br />

monRolTa saxelmwifosTvis damaxasiaTebel cnebebs.<br />

nacnobi cnebebi - ajanyeba, laSqroba, imperia, momTabareebi,<br />

ilxanTa samefo, ulusi.<br />

Sesaswavli cnebebi - avtonomia, lixTimereTi, lixTamereTi,<br />

Sesaswavli leqsika - qarTlis cxovreba, ajanyeba, samefo, samTa-<br />

vro, laSqroba, imperia, momTabareebi, ilxanTa samefo,<br />

ulusi, avtonomia, lixTimereTi, dasavleT saqarTvelo,<br />

lixTamereTi, aRmosavleT saqarTvelo, samcxe, somxeTi,<br />

trapizonis samefo, mameluqebi, sazRvari, mdinare, de-<br />

daqalaqi, feodali.<br />

funqciuri frazebi - daakvirdiT, waikiTxeT, gaecaniT, gaZlevT<br />

testur davalebas, SeavseT testebi, SemoxazeT swori<br />

pauxebi, amoikiTxeT <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si is frazebi,<br />

romlebic Tqven pasuxs adastureben, daukavSireT isre-<br />

biT, daasaxeleT, waawereT, gadaSaleT rveulebi, vin mi-<br />

pasuxebs, romel Tqvengans surs? vin daexmareba amxa-<br />

120


dro - 45 wuTi.<br />

nags? CamoTvaleT, daviwyoT Temis zogadi ganxilviT,<br />

axla gagacnobT gakveTilis Temasa da mizans, ras Se-<br />

viswavliT am gakveTilze, gadaSaleT <strong>saxelmZRvanelo</strong>e-<br />

bi, ras niSnavs ...........? vin iyo ...............? waikiTxeT (gaeca-<br />

niT), SekiTxvebi xom ar gaqvT? wera dasrulebulia - Ca-<br />

mabareT nawerebi.<br />

resursebi - maswavlebeli - dafa, carci; flifCarti, markeri.<br />

aqtivoba 1<br />

moswavleebi - <strong>saxelmZRvanelo</strong> me-9 klasi (moswavlis<br />

wigni), rveuli, kalmistari,Savi fanqari, feradi fanqre-<br />

bi an flomastrebi.<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli mokled uxsnis moswavleebs gakveTilis Temasa<br />

da mizans (wers dafaze) da sTxovs moswavleebs waikiTxon 52 para-<br />

grafis - ”giorgi brwyinvales epoqa” Sesavali (pirveli ori abza-<br />

ci).<br />

maswavlebels winaswar wers dafaze an flifCartze testur<br />

SekiTxvebs. moswavleebi sakuTar rveulebSi iweren am tests. SesaZ-<br />

lebelia maswavlebelma testebi winaswar dabeWdos da daurigos<br />

individualurad moswavleebs.<br />

maswavlebeli aZlevs instruqcias moswavleebs:<br />

wakiTxuli teqstis mixedviT, SemoxazeT swori pasuxebi.<br />

121


tonoba?<br />

ratom iyo mZime saqarTvelos mosaxleobisTvis monRolTa ba-<br />

swori pasuxebi: 1; 3.<br />

1. xarkis gadaxdis gamo<br />

2. monebiT vaWrobis gamo<br />

3. monRolTa laSqrobebSi monawileobis gamo<br />

4. qarTuli mosaxleobis sxva tertoriebze gada<br />

saxlebis gamo<br />

ramden nawilad daiyo saqarTvelo?<br />

swori pasuxi : 3.<br />

1. xuT nawilad<br />

2. or nawilad<br />

3. sam nawilad<br />

4. oTx nawilad<br />

romeli samefoebis mefeebi iyvnen (daukavSireT isrebiT)?<br />

daviT narini aRmosavleT saqarTvelo<br />

ulu daviTi samcxe<br />

122<br />

dasavleT saqarTvelo<br />

swori pasuxebi: daviT narini - dasavleT saqarTvelo<br />

ulu daviTi - aRmosavleT saqarTvelo.<br />

davalebis dasrulebis Semdeg, maswavlebeli amorCeviT iZax-<br />

ebs moswavleebs da adgilidan sTxovs testur SekiTxvebze pasuxis<br />

gacemas. aseve, avalebs am pasuxebis sisworis dasadastureblad


<strong>saxelmZRvanelo</strong>s teqstidan (Sesavali, pirveli ori abzaci) waikiT-<br />

xon Sesabamisi frazebi.<br />

aqtivoba 2<br />

aqtivoba 1 fasdeba ganmsazRvreli SefasebiT.<br />

aqtivobas eTmoba 15 wuTi.<br />

maswavlebeli avalebs moswavleebs waikiTxon cnoba 1. mas-<br />

wavlebels winaswar wers dafaze an flifCartze testur SekiTxvas.<br />

moswavleebi sakuTar rveulebSi iweren am tests. maswavlebeli<br />

sTxovs moswavleebs teqstis (cnoba 1) mixedviT gamotovebul adgi-<br />

lebSi Caweron sityvebi:<br />

lixTimereTi aris .................................................................<br />

lixTamereTi aris ................................................................<br />

dasavleT da aRmosavleT saqarTvelos Soris sazRvars war-<br />

moadgens ...............................................................................<br />

swori pasuxebi: 1. dasavleT saqarTvelo; 2aRmosavleT saqarTvelo;<br />

3 lixis qedi.<br />

davalebis dasrulebis Semdeg, moswavleebi adgilidan kiT-<br />

xuloben pasuxebs da sakuTar pasuxebs amyareben teqstidan motani-<br />

li citatebiT.<br />

aqtivoba 2 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli akeTebs komentarebs:<br />

kargia. davaleba srulyofilad ar Segisrulebia. citatebi ar See-<br />

sabameba pasuxs da a.S.<br />

aqtivobas eTmoba 10 wuTi.<br />

123


aqtivoba 3<br />

maswavlebeli moswavleebs indivdualurad urigebs kontu-<br />

rul rukas (danarTi #1) da sTxovs moswavlebs wyaro g-s (ruka -<br />

saqarTvelo XIII – XIV saukuneebis mijnaze) mixedviT, konturul<br />

rukaze:<br />

a) waaweron saxelwodebebi samefoebis/samTavros dedaqalaqebs;<br />

b) waaweron saxelwodebebi qalaqebs;<br />

g) waaweron saxelwodebebi im mdinareebs, romelTa saxelwodebeb-<br />

ic mocemulia rukaze;<br />

d) waaweron saxelwodebebi zRvebs;<br />

e) rukaze daitanon ajanyebis adgilebi da waaweron maTi TariRebi;<br />

davalebis dasrulebis Semdeg, maswavlebeli sTxovs moswav-<br />

leebs waaweron sakuTar namuSevrebs saxeli da gvari da krebs maT.<br />

is gakveTilis Semdeg asworebs am namuSevrebs.<br />

aqtivoba 3 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli afasebs namu-<br />

Sevris sizustesa da akuratulobas da wers qulebs.<br />

aqtivoba 4<br />

dafaze:<br />

aqtivobas eTmoba 18 wuTi.<br />

maswavlebeli moswavleebs aZlevs saSinao davalebas da wers<br />

waikiTxeT 52 paragrafis ”giorgi brwyinvales epoqa” bolo<br />

qveTavi ”giorgi brwyinvale” da dawere patara ese - ”ratom Searqves<br />

Tanamedroveebma giorgi V-s ”brwyinvale”?<br />

aqtivobas eTmoba - 2 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli.<br />

124


125<br />

danarTi


gakveTili 2<br />

Tema – daviT IV aRmaSeneblis epoqa<br />

gakveTilis mizani - moswavleebi gaecnobian daviT aRmaSeneblis<br />

moRvaweobas. saqarTvelos gaTavisuflebas selCukTa<br />

batonobisgan da mis gadaqcevas maxlobeli<br />

aRmosavleTis erT-erT uZlieress saxelmwifod.<br />

enobrivi mizani - moswavleebi Seiswavlian me-12 saukunis<br />

saqarTvelos istoriul - geografiul terminologias,<br />

aseve gaecnobian sxvadasxva iaraRis qarTul<br />

dasaxelebas.<br />

Sesaswavli leqsika - qarTlis cxovreba, selCukebi, sasulTno,<br />

jvarosnebi, momTabareebi, samefo elita, mesiis<br />

maxvili, yivCaRebi, aRmaSenebeli, veluri, akademia, kaxeT-<br />

hereTi, samefo, samTavro, xarkis gadaxda, laSqroba,<br />

imperia, momTabareebi, kaspiis zRva, Savi zRva, lixis<br />

qedi, sazRvaris gafarToeba, dedaqalaqi, feodali,<br />

iaraRi, xmali javSani, muzaradi, rkinis niRabi, gelaTis<br />

da iyalTos akademiebi,monasteri.<br />

funqciuri frazebi - daakvirdiT, waikiTxeT, gaecaniT, gaZlevT<br />

testur davalebas, SeavseT testebi, SemoxazeT swori<br />

pauxebi, aageT drois xazi, romelzec daitanT,<br />

daasaxeleT, gadaSaleT rveulebi, vin mipasuxebs, romel<br />

Tqvengans surs? vin daexmareba amxanags? CamoTvaleT,<br />

daviwyoT Temis zogadi ganxilviT, axla gagacnobT<br />

gakveTilis Temasa da mizans, ras SeviswavliT am<br />

gakveTilze, gadaSaleT <strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi, SeavseT<br />

gamotovebuli adgilebi, ras niSnavs ...........? vin iyo<br />

126


...............? vin metyvis? vin mipasuxebs? waikiTxeT (gaecaniT),<br />

SekiTxvebi xom ar gaqvT? wera dasrulebulia - CamabareT<br />

nawerebi.<br />

dro - 45 wuTi<br />

resursebi - maswavlebeli - dafa, carci. saqarTvelos fizikuri<br />

aqtivoba 1<br />

ruka. moswavleebi - <strong>saxelmZRvanelo</strong> me-9 klasi (mos-<br />

wavlis wigni), rveuli, kalmistari. saweri furclebi.<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli moswavleebs acnobs gakveTilis Temasa da mi-<br />

zans, wers dafaze da sTxovs maT:<br />

waikiTxeT 38 paragrafis Sesavali, daakvirdiT saqarTvelos fizi-<br />

kur rukas, gaixseneT geografiidan saqarTvelos reliefuri age-<br />

buleba da gaeciT Semdeg SekiTxvas pasuxi:<br />

- ratom uWirdaT selCuk momTabare dampyroblebs aRmosavleT<br />

saqarTvelodan dasavleT saqarTveloSi gadasvla, daasabuTeT?<br />

(am pasuxisTvis moswavleebma unda gaixsenon, Tu rogor geogra-<br />

fiul garemoSi cxovrobdnen momTabareebi. SesaZlebelia maswavle-<br />

belma ganumartos qarTuli sityva ”veluris” mniSvneloba. sityva<br />

”veluri” momdinareobs qarTuli sityva velidan e.i. velis macxo-<br />

vrebeli).<br />

swori pasuxi maswavleblisTvis: aRmosavleT saqarTvelodan<br />

dasavleT saqarTveloSi gadasvla selCukebisTvis rTuli iyo imis<br />

gamo, rom am or regions hyofs lixis qedi. lixis qedi, qarTvele-<br />

127


is mier, yovelTvis kargad iyo gamagrebuli cixeebiTa da sxva<br />

TavdacviTi nagebobebiT. amave dros, selCukebis samSoblo cen-<br />

traluri aziis stepebebs moicavda, sadac uzarmazari gaSlili<br />

velebi da mindvrebia. mTebi am adgilebSi naklebad gvxdeba. amis<br />

gamo, maT ZiriTad damrtymel Zalas cxenosnebi warmoadgendnen.<br />

amitom momTabare selCukebi ar iyvnen miCveulebi mTebSi da vi-<br />

wro xeobebSi brZolas.<br />

maswavlebeli garkveul dros aZlevs moswavleebs mosafi-<br />

qreblad. maswavlebeli sTxovs mopasuxes gamovides dafasTan da<br />

pasuxis gacemisas aCvenos rukaze lixis qedi.<br />

Tu moswavle srulad ver gascems SekiTxvas, SesaZlebelia,<br />

maswavlebelma sxva moswavleebi daixmaros.<br />

aqtivoba 1 fasdeba ganmsazRvreli SefasebiT - maswavlebeli mos-<br />

wavles afasebs qulebiT.<br />

aqtivoba 2<br />

aqtivobas eTmoba 10 wuTi.<br />

maswavlebeleli sTxovs moswavleebs waikiTxon paragrafi 38-<br />

is ”daviT IVaRmaSeneblis epoqa” avtoriseuli teqstis is monakve-<br />

Ti, sadac saubaria XI s-is 90-iani wlebis Sesaxeb.<br />

maswavlebeli svams SekiTxvas:<br />

ratom gaxda SesaZlebeli selCukebisTvis xarkis Sewyveta XI<br />

s-is 90-iani wlebSi? daasaxeleT ori sagareo faqtori.<br />

moswavleebi adgilidan pasuxoben.<br />

swori pasuxi maswavleblisTvis: selCukTa sasulTno areu-<br />

lobam moicva da daiSala;<br />

selCukebs dasavleTidan jvarosnebma Seuties.<br />

128


aqtivoba 2 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli akeTebs komentarebs:<br />

kargia, pasuxi daasabuTe saelmZRvanelos teqstis mixedviT, pasuxi<br />

ar aris srulyofili da a.S.<br />

aqtivoba 3<br />

aqtivobas eTmoba 5 wuTi.<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs daakvirdnen wyari d-s, sa-<br />

dac gamosaxulia sxvadsxva xalxebis iaraRi. moswavleebma unda<br />

Seadaron erTmaneTs yivCaRuri (2) da jvarosnuli maxvilebi (4) da<br />

gascen pasuxi Semdeg SekiTxvas:<br />

Tqveni azriT, romeli maxvili ufro mosaxerxebelia brZo-<br />

lisTvis? pasuxi daasabuTe.<br />

moswavleebi adgilidan pasuxoben.<br />

moswavleebma am SekiTxva SeiZleba sxvadasxvanairad upasuxon.<br />

mTavaria maTi pasuxi iyos argumentirebuli.<br />

aqtivoba 3 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli akeTebs komentarebs:<br />

kargia, pasuxs aklia argumentacia, saintereso mosazrebaa, me ver<br />

gaviziareb Sens mosazrebas, Tumca is mainc sainteresoa da a. S.<br />

aqtivobas eTmoba 10 wuTi.<br />

129


aqtivoba 4<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs waikiTxon paragrafi 38-is<br />

”daviT IVaRmaSeneblis epoqa” avtoriseuli teqstis is monakveTi,<br />

sadac saubaria daviTis mier akademiebis daarsebaze.<br />

maswavlebeli wers dafaze Semdeg SekiTxvebs:<br />

a) daviT aRmaSenebelma daaarsa ........................... da .............................. akademiebi;<br />

b) gelaTis akademiaSi aswavlidnen Semdeg sagnebs: ..................................,<br />

........................................, ........................................, ........................................, ........................................<br />

da a.S.<br />

g) saqarTvelos romel kuTxeSi mdebaroebdnen iyalTos da gela-<br />

Tis akademiebi?<br />

gelaTis akademia mdebareobda ...........................................<br />

iyalTos akademia mdebareobda ..............................................<br />

maswavlebeli aZlevs miTiTebas moswavleebs:<br />

SeavseT gamotovebuli adgilebi!<br />

maswavleblis davalebiT, moswavleebi furclebze iweren SekiTx-<br />

vebs da iwyeben muSaobas.<br />

davalebis damTavrebis Semdeg, maswavlebeli krebs nawerebs<br />

da asworebs gakveTilis Semdeg. moswavleTa namuSevrebze aucileb-<br />

lad unda iyos dawerili maTi gvari da saxeli.<br />

aqtovoba 4 fasdeba ganmsazRvreli SefasebiT.<br />

aqtivobas eTmoba 10 wuTi.<br />

aqtivoba - 5<br />

maswavlebeli sTxovs moswavlebs paragrafi 38 - Si ”daviT<br />

IVaRmaSeneblis epoqa” gaecnon wyari e - s, romelzec datanilia<br />

daviTis epoqis saqarTvelos ruka.<br />

130


srulebas:<br />

maswavlebeli moswavleebs avalebs Semdegi davalebis Se-<br />

wyaro e - s mixedviT, aageT drois xazi, romelzec daitanT<br />

daviTis mier qalaqebis aRebis da SemoerTebis TariRebs.<br />

moswavleebi samuSaos furclebze asruleben. moswavleTa na-<br />

muSevrebze aucileblad unda iyos dawerili maTi gvari da saxeli.<br />

maswavlebeli krebs nawerebs da asworebs gakveTilis Semdeg.<br />

aqtovoba 4 fasdeba ganmsazRvreli SefasebiT.<br />

aqtivobas eTmoba 10 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli.<br />

131


X klasi<br />

Tema # Temis mizani enobrivi mizani<br />

ra aris istoria?<br />

ratom vswavlobT<br />

istorias?<br />

berZeni da romaeli<br />

istorikosebi<br />

Sua saukuneebis istoriografia<br />

axali drois<br />

istorikosebi<br />

1<br />

o moswavle aanalizebs<br />

da afasebs<br />

erTi da imave istoriulimovlenis<br />

gansxvavebul<br />

interpretaciebs.<br />

o adarebs or wyaros,<br />

romlebic<br />

konkretul istoriul<br />

movlenaze<br />

(pirovnebaze)<br />

gvawvdis gansxvavebulinformacias<br />

(an gvaZlevs<br />

erTi da imave istoriulimovlenis<br />

an pirovnebis<br />

gansxvavebul Sefasebas);msjelobs<br />

im faqtorebze,<br />

romlebmac<br />

ganapiroba konkretuli<br />

movlenis<br />

gansxvavebuli interpretaciebis<br />

arseboba (mag.: istoriuli<br />

wyaros<br />

Seqmnis epoqa da<br />

garemo, avtoris<br />

erovneba, misi politikuri<br />

Tu religiuriorientacia,<br />

socialuri<br />

statusi da sxv.);<br />

o adarebs konkretul<br />

istoriul<br />

132<br />

o moswavles SeuZlia<br />

TemisaTvis<br />

mniSvnelovani<br />

terminebis qar-<br />

Tulad dasaxeleba,<br />

icis am terminTa<br />

qarTuli<br />

ganmartebebi,<br />

SeuZlia sinonimuri<br />

sityvebiTa da<br />

aRweriTi msjelobiT<br />

terminTa Secvla<br />

da maTi meSveobiT<br />

mosazrebis<br />

gadmocema.<br />

o moswavles SeuZlia<br />

sworad gamoiyenos<br />

is konstruqciebi,romlebic<br />

sakiTxze<br />

msjelobisas das-<br />

Wir-deba. saWiroebis<br />

Sem-TxvevaSi ki<br />

SeuZlia erTi<br />

gramatikuli konstruqciis<br />

sxva<br />

konstruqciiT<br />

Secvla ise, rom<br />

aagos swori da<br />

gramatikulad gamarTulimsjeloba.<br />

o moswavlem icis<br />

yvela im funqciuri<br />

frazis mniSvneloba,<br />

rac Te-


movlenaze (pirovnebaze)<br />

arsebul<br />

ori (an sami) istorikosis<br />

gansxvavebul<br />

Tvalsazriss, afasebs<br />

mas da ayalibebs<br />

sakuTar Sexedulebas<br />

am istoriulimovlenis<br />

(pirovnebis)<br />

Sesaxeb;<br />

o aanalizebs pirvelad<br />

da meorad<br />

wyaroebs;<br />

o gamoTqvams saku-<br />

Tar mosazrebas<br />

istoriuli wyaros<br />

avtoris Sesaxeb<br />

da kritikulad<br />

afasebs, Tu<br />

ramdenad sandoa<br />

igi (mag.: ikvlevs<br />

iyo Tu ara avtori<br />

movlenis<br />

TviTmxilveli, Tu<br />

sargeblobda<br />

sxvaTa informaciiT;<br />

moqmedebda<br />

Tu ara cenzura<br />

wyaros avtorze).<br />

o moswavle aanalizebs<br />

da afasebs<br />

erTi da imave istoriulimovlenis<br />

gansxvavebul<br />

interpretaciebs.<br />

o adarebs konkretul<br />

istoriul<br />

movlenaze (pirovnebaze)<br />

arsebul<br />

ori (an sami) istorikosis<br />

gansxvavebul<br />

Tvalsazriss, afa-<br />

133<br />

maze muSaobisas<br />

sWirdeba da<br />

SeuZlia am frazebis<br />

Tavad gamoyenebac.<br />

o moswavles esmis<br />

yvela instruqcia,<br />

rac Temis<br />

irgvliv arsebuli<br />

savarjiSoebisTvis<br />

sWirdeba da Tavadac<br />

SeuZlia amgvariinstruqciebis<br />

ageba.<br />

o moswavle Tavisuflad<br />

asrulebs<br />

tests an sxva specifikurdavalebebs<br />

sakiTxis<br />

irgvliv da Tavadac<br />

SeuZlia amgvari<br />

davalebis<br />

Seqmna instruqciebis,<br />

Sesabamisi<br />

funqciuri frazebisa<br />

da konstruqciebisgamoyenebiT.


ogor vswavlobT<br />

istorias?<br />

2<br />

sebs mas da ayalibebs<br />

sakuTar Sexedulebas<br />

am istoriulimovlenis<br />

(pirovnebis)<br />

Sesaxeb;<br />

o ganasxvavebs istoriul<br />

faqts<br />

istoriuli interpretaciisagan;<br />

msjelobs, ramdenad<br />

aris dakavSirebuli<br />

isini<br />

erTmaneTTan;<br />

o aanalizebs pirvelad<br />

da meorad<br />

wyaroebs;<br />

o kritikulad afasebs,<br />

Tu ramdenad<br />

sandoa wyaro (mag.:<br />

ikvlevs, iyo Tu<br />

ara avtori movlenisTviTmxilveli,<br />

Tu sargeblobda<br />

sxvaTa informaciiT;moqmedebda<br />

Tu ara<br />

cenzura wyaros<br />

avtorze);<br />

o istoriuli wyarodan<br />

zusti Sinaarsis<br />

gamotanis<br />

mizniT adgens istoriulimovlenis<br />

monawileebs,<br />

misi ganviTarebis<br />

adgilsa da dros,<br />

gamomwvev faqtorebsa<br />

da Sedegebs;<br />

o adgens istoriuli<br />

wyaros mTavar sakiTxs;<br />

o wyaroebze muSaobisas<br />

mxedveloba-<br />

Si iRebs istori-<br />

134


uli movlenis monawileebis<br />

gansxvavebul faseulobebs,interesebs,Sexedulebebs,<br />

motivebsa da<br />

sxva adamianur<br />

mxareebs;<br />

o istoriul wyaroebze<br />

muSaobisas<br />

adgens mizez-<br />

Sedegobriv kavSirebs;<br />

msjelobs<br />

pirovnebis rolze<br />

istoriaSi, ideebis<br />

gavlenasa da<br />

SemTxveviTobis<br />

faqtorze;<br />

o istoriuli wyarodan<br />

gamotanil<br />

informacias ajgufebssazogadoebrivicxovrebis<br />

sxvadasxva<br />

sferos (politika,<br />

ekonomika, kultura,<br />

religia, socialuri<br />

urTier-<br />

Tobebi) mixedviT;<br />

o kiTxulobs istoriul<br />

rukas istoriulimovlenis<br />

ganviTarebis<br />

adgilze geografiuliinformaciis<br />

mopovebis<br />

mizniT.<br />

o moswavle gegmavs<br />

da atarebs istoriul<br />

kvlevas;<br />

o damoukideblad an<br />

maswavleblis<br />

daxmarebiT irCevs<br />

sakvlevad misTvis<br />

saintereso isto-<br />

135


ogor gadmovcemT<br />

istorias?<br />

3<br />

riul sakiTxs;<br />

o kvlevis interesebidan<br />

gamomdinare,<br />

maswavleblis<br />

daxmarebiT moi-<br />

Ziebs, ecnoba da<br />

afasebs pirvelad<br />

wyaroebs;<br />

o wers istoriul<br />

Temas;<br />

o istoriuli Temis<br />

daweris mizniT<br />

irCevs misTvis<br />

saintereso sakiTxs<br />

da TandaTan<br />

akonkretebs mas;<br />

o istoriuli Temis<br />

daweris mizniT<br />

irCevs misTvis<br />

saintereso sakiTxs<br />

da TandaTan<br />

akonkretebs mas;<br />

o adgens Temis daweris<br />

gegmas, rac<br />

gulisxmobs: a)<br />

gegmis Sedgenis<br />

dros ufro mniSvnelovani<br />

ideebis<br />

erT jgufSi gan-<br />

Tavsebas, SedarebiT<br />

naklebad<br />

mniSvnelovnisas ki<br />

_ meoreSi da a.S.;<br />

o citatis motanisas,parafrazirebisas<br />

an sxvisi<br />

mosazrebis gamoyenebisasaucileblad<br />

uTiTebs<br />

wyaros;<br />

o Temas daurTavs<br />

gamoyenebuli literaturis<br />

sias;<br />

o axdens gverdebis<br />

danomvras;<br />

136


o meore (an mesame<br />

variantis) daweris<br />

Semdeg axdens Temis<br />

redaqtirebas;<br />

o Temis saboloo<br />

variantis wardgenis<br />

win kidev<br />

erTxel kiTxulobsredaqtirebul<br />

variants.<br />

gakveTili 1<br />

Tema – muSaoba sxvadasxva tipis wyaroebze; erTi ambavi da<br />

sxvadasxva wyaro<br />

gakveTilis mizani - moswavleebi aanalizeben da afaseben erTi<br />

da imave istoriuli movlenis gansxvavebul<br />

interpretaciebs. adareben konkretul istoriul<br />

movlenaze arsebul ori (an sami) istorikosis<br />

gansxvavebul Tvalsazriss da afaseben mas.<br />

enobrivi mizani - moswavleebi Seiswavlian istoriuli wyaros<br />

sxvadsxva tipebis aRmniSvnel terminologias.<br />

Sesaswavli leqsika - istoriuli wyaro, istoriuli kvleva,<br />

wyaroebis klasifikacia, nivTieri wyaro, werilobiTi<br />

wyaro, pirveladi wyaro, meoradi wyaro.<br />

funqciuri frazebi - daakvirdiT, waikiTxeT, gaecaniT, SemoxazeT<br />

swori pauxebi, aageT drois xazi, romelzec daitanT,<br />

daasaxeleT, mocemuli wyaroebis mixedviT daadgineT,<br />

gadaSaleT rveulebi, vin mipasuxebs, romel Tqvengans<br />

137


dro - 45 wuTi.<br />

surs? vin daexmareba amxanags? CamoTvaleT, daviwyoT<br />

Temis zogadi ganxilviT, pasuxi saWiroebs<br />

argumentacias, daasabuTeT, axla gagacnobT gakveTilis<br />

Temasa da mizans, ras SeviswavliT am gakveTilze,<br />

gadaSaleT <strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi, SeavseT gamotovebuli<br />

adgilebi, ras niSnavs ...........? vin iyo ...............? vin metyvis?<br />

vin mipasuxebs? waikiTxeT (gaecaniT), SekiTxvebi xom ar<br />

gaqvT? wera dasrulebulia - CamabareT nawerebi.<br />

resursebi - maswavlebeli - dafa, carci. moswavleebi -<br />

aqtivoba 1<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong> me-10 klasi (moswavlis wigni), rveuli,<br />

kalmistari.<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli acnobs moswavleebs gakveTilis Temasa da<br />

mizans da mokled saubrobs sxvadasxva tipis istoriuli wyaroebis<br />

mniSvnelobaze.<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs davaleba sakuTar<br />

rveulebSi Seasrulon, xolo Semdeg aZlevs am davalebis<br />

instruqcias:<br />

- waikiTxeT, 13 paragrafis ”muSaoba sxvadasxva tipis<br />

wyaroebze; erTi ambavi da sxvadasxva wyaro”, Sesavali, wyaro 1, 2<br />

da 5.<br />

138


- wyaro 1, 2 da 5 Sinaarsis mixedviT SeasruleT Semdegi<br />

davaleba:<br />

maswavlebeli SekiTxvebs wers dafaze.<br />

CamowereT wyaroebSi naxsenebi yvela istoriuli piris<br />

saxeli;<br />

dawereT wyaroebSi naxsenebi RmerTis saxeli;<br />

dawereT wyaroebSi naxsenebi geografiuli saxelebi.<br />

swori pasuxebi:<br />

amuliusi, numitori, romulusi, remusi;<br />

marsi;<br />

tibri, romi.<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs adgilidan upasuxon.<br />

aqtivoba 1 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli TiTo swor pasuxSi<br />

wers TiTo qulas.<br />

aqtivoba 2<br />

aqtivobas eTmoba 10 wuTi.<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs davaleba sakuTr<br />

rveulebSi Seasrulon, xolo am davalebis instruqcias zepirad<br />

eubneba:<br />

- sqemis mixedviT warmosaxeT wyaro 1, 2 da 5 naxsenebi<br />

istoriuli pirebis naTesauri kavSirebi:<br />

1. am pirebis saxelebi CasviT CarCoebSi<br />

2. kavSirebis aRsaniSnavad gamoiyeneT isrebi.<br />

erT-erTi SesaZlo swori pasuxi:<br />

139


samuSaos damTavrebis Semdeg maswavlebeli Camoivlis merxebs<br />

Soris da akvirdeba namuSevrebs da erT-erT moswavles, romelmac<br />

davaleba kargad Seasrula, sTxovs dafaze daxazos sqema.<br />

aqtivoba 2 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli akeTebs<br />

zepir komentarebs: kargia, kargad gimuSavia, naxazi ar aris<br />

srulyofili, wyaroebSi miTiTebuli yvela piris saxeli ar Cans<br />

naxazSi da a.S.<br />

aqtivoba 3<br />

amuliusi<br />

(Zma)<br />

aqtivobas eTmoba 10 wuTi.<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs, zepirad, adgilidan gascen<br />

pasuxi Semdeg SekiTxvebs.<br />

paragrafSi mocemuli wyaroebis mixedviT daadgineT:<br />

1. aris Tu ara liviusi Tanamedrove im movlenebisa, romelzec<br />

is wyaro 2 - Si saubrobs? daasabuTeT.<br />

swori pasuxi: ar aris, radganac liviusi moRvaweobda Zv.w I -<br />

ax. w I saukuneebSi, xolo romis daarseba wyaro me-5 - is Tanaxmad<br />

moxda Zv.w VIII saukuneSi.<br />

romulusi<br />

(SviliSvili)<br />

2. romeli wyaroebia nivTieri da werilobiTi?<br />

swori pasuxi: nivTieri - 3, 4; werilobiTi - 1,2,5.<br />

3. romel wyaroSia gadmocemuli mecnierTa varaudi?<br />

140<br />

numitori<br />

(papa)<br />

remusi<br />

(SviliSvili)


swori pasuxi: me- 5 - Si.<br />

moswavleebi adgilidan pasuxoben. SekiTvebze pasuxebis<br />

gacemisas SeiZleba moswavleebs Soris gaimarTos diskusia, rasac<br />

maswavlebelma xeli unda Seuwyos.<br />

aqtivoba 3 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli akeTebs zepir<br />

komentarebs: kargia, sainteresoa, zustad gaeci pasuxi, pasuxi ar<br />

aris srulyofili, vin daamatebs da a.S.<br />

aqtivoba 4<br />

aqtivobas eTmoba 10 wuTi.<br />

maswavlebeli moswavleebs aZlevs Semdeg or davalebas:<br />

- sakuTar rveulebSi werolobiT, ramdenime winadadebiT<br />

gaeciT pasuxi Semdeg SekiTxvas (pasuxi unda iyos ramdenime):<br />

1. davaleba.<br />

ratom aris aucilebeli mravali wyaros gamoyeneba erTi<br />

istoriuli faqtis dasadgenad? pasuxi daasabuTeT<br />

savaraudo swori pasuxebi:<br />

a) wyaroebi sxvadasxva dros aris Seqmnili. (sakuTari azris<br />

dasacavad moswavlem ganvlili masalidan aucileblad<br />

argumentebi da magaliTebi unda moiyvanos).<br />

b) wyaros Semqmneli SeiZleba iyos mikerZoebuli (iyos<br />

opozicioneri an xelisuflebis warmomadgeneli), an<br />

simarTles ver werdes cenzuris gamo da sxva. amitom<br />

aucilebelia sxva wyaroebiT gadamowmeba. (sakuTari azris<br />

dasacavad moswavlem ganvlili masalidan aucileblad<br />

argumentebi da magaliTebi unda moiyvanos).<br />

141


g) wyaros Semqmnels SeiZleba cudi mTxrobelebi<br />

(informatorebi) hyavda, romlebic sxvadasva mizeziT<br />

damaxinjebul informacias awvdidnen, amitom aucilebelia<br />

sxva wyaroebiT gadamowmeba. (sakuTari azris dasacavad<br />

moswavlem ganvlili masalidan aucileblad argumentebi da<br />

magaliTebi unda moiyvanos).<br />

d) sxvadsxva adamianebi erTsa da imave movlenas<br />

sxvadasxvanairad afaseben da a.S.<br />

(sakuTari azris dasacavad moswavlem ganvlili masalidan<br />

aucileblad argumentebi da magaliTebi unda moiyvanos).<br />

2. davaleba<br />

numeraciis mixedviT ganalageT paragraSi mocemuli 1, 2, 3, 4, 5<br />

wyaroebi uZvelesidan uaxlesamde<br />

swori pasuxi:<br />

1 4 3 2 5<br />

maswavlebeli krebs rveulebs da namuSevrebs asworebs<br />

gakveTilis Semdeg.<br />

aqtivoba 4 fasdeba Semdegnairad: maswavlebels afasebs<br />

naSroms -1. davalebas qulebis meSveobiT winaswar SemuSavebuli<br />

kriteriumebis mixedviT.<br />

kriteriumebi<br />

o ayalibebs Tezisebs;<br />

o amyarebs Teziss saTanado argumentebiT;<br />

o magaliTebi adekvaturad mohyavs;<br />

o enobrivad gamarTulia.<br />

142


2. davaleba fasdeba qulebis mixedviT.<br />

aqtivobas eTmoba 15 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli.<br />

143


gakveTili 2<br />

Tema – ruka, rogorc istoriuli wyaro<br />

gakveTilis mizani - moswavleebi gaecnobian rukas, rogorc<br />

istoriul wyaros, Seiswavlian rukis elementebs da<br />

misi meSveobiT SesZleben garkveuli informaciis<br />

mopovebas.<br />

Sesaswavli leqsika - istoriuli ruka, rukis legenda, rukis<br />

saxelwodeba, cnobebi Semsruleblis Sesaxeb,<br />

informacia gamocemis adgilisa da drois Sesazeb,<br />

toponimi, kartografia.<br />

enobrivi mizani - moswavleebi Seiswavlian istoriul rukis<br />

Semadgeneeli elementebis dasaxelebebs<br />

funqciuri frazebi - daakvirdiT, waikiTxeT, gaecaniT, SeavseT<br />

dro - 45 wuTi.<br />

testi, daasaxeleT, danarTi ............, vin mipasuxebs,<br />

romel Tqvengans surs? vin daexmareba amxanags?<br />

imuSaveT wyvilebSi, vin warmoadgens Tavisi wyvilis<br />

namuSevars? CamoTvaleT, daviwyoT Temis zogadi<br />

ganxilviT, pasuxi saWiroebs argumentacias, samuSao<br />

furclebs daawereT Tqveni saxeli da gvari,<br />

daasabuTeT, axla gagacnobT gakveTilis Temasa da<br />

mizans, ras SeviswavliT am gakveTilze, gadaSaleT<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi, vin metyvis? vin mipasuxebs?<br />

waikiTxeT (gaecaniT), SekiTxvebi xom ar gaqvT? wera<br />

dasrulebulia - CamabareT nawerebi.<br />

144


esursebi - maswavlebeli - dafa, carci; msoflios politikuri<br />

aqtivoba 1<br />

da fizikuri rukebi, umjobesia romelime istoriuli<br />

ruka. danarTebi #1 da #2, romlebsac individulurad<br />

urigebs maswavlebeli moswavleebs. moswavleebi -<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong> me-10 klasis (moswavlis wigni),<br />

rveuli, kalmistari.<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli moswavleebs acnobs gakveTilis (paragrafi 31,<br />

ruka, rogorc istoriuli wyaro) mizansa da Temas. dafaze gakruli<br />

rukis magaliTze, is umartavs moswavleebs rukis elementebs<br />

(saTaurs, masStabs, legendas, zogierTs pirobiT niSans da a.S. ) da<br />

saubrobs rukis mniSvnelobaze istoriis Seswavlis procesSi.<br />

Semdeg, sTxovs moswavleebs gaecnon (paragrafi 31, ruka, rogorc<br />

istoriuli wyaro) Sesavals.<br />

aqtivoba 2<br />

aqtivobas eTmoba 10 wuTi.<br />

maswavlebeli aZlevs moswavleebs Semdeg davalebas:<br />

- daakvirdiT wyaro 1-s da wyaro 3 - s (budizmis da<br />

induizmis gavrceleba 500 wlisTvis da islamis gavrceleba)<br />

da SeavseT testi, romelic mocemulia #1 danarTSi.<br />

- danarTSi ”saxeli da gvari” - is gaswvriv<br />

aucileblad CawereT Tqveni saxeli da gvari<br />

davalebis dasrulebis Semdeg maswavlebeli krebs testebs da<br />

gakveTilis Semdeg asworebs.<br />

145


aqtivoba 2 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli TiToeul<br />

swor pasuxSi wers TiTo qulas<br />

aqtivoba 3<br />

aqtivobas eTmoba 15 wuTi.<br />

maswavlebeli aZlevs moswavleebs Semdeg davalebas:<br />

imuSaveT wyvilebSi. mewyvileebi eTaTbirebian da dasmul<br />

SekiTxvebze Sejerebul pasuxs scemen.<br />

daakvirdiT wyaro 2-s (qristianobis gavrceleba evropaSi) da<br />

gaeciT pasuxebi SekiTxvebs, romlebic mocemulia #2 danarTSi<br />

danarTSi ”saxeli da gvaris” gaswvriv aucileblad<br />

CawereT mewyvileebis saxeli da gvari<br />

davalebis dasrulebis Semdeg, maswavlebeli krebs<br />

moswavleTa namuSevrebs. es imisTvis keTdeba, rom moswavlebs ar<br />

hqondeT sakuTar namuSevarSi Secdomebis Casworebis<br />

SesaZlebloba.<br />

amis Semdeg maswavlebeli amorCeviT iZaxebs erT- erT<br />

moswavles dafasTan (msoflios politikur rukasTan) da sTxovs<br />

sakuTari wyvilis pasuxebis gacnobas klasisTvis.<br />

maswavlebeli ubrunebs mopasuxes sakuTar namuSevars.<br />

(mewyvileebi TviTon irCeven prezentators)<br />

prezentatori pasuxobs.<br />

SesaZlebelia, moswavlem arasworad upasuxos, maSin<br />

maswavlebeli mimarTavs klass.<br />

SesaZlebelia moswavlis pasuxma gamoiwvios TanaklaselebSi<br />

azrTa sxvadasxvaoba. maswavlebelma amgvar diskusias xeli unda<br />

Seuwyos.<br />

afasebs<br />

prezentatoris poziciis dacvis ufleba aqvs mis mewyviles.<br />

moswavleTa namuSevrebs maswavlebeli gakveTilis Semdeg<br />

146


aqtivoba 3 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli TiToeul<br />

swor pasuxSi wers TiTo qulas. am quliT is afasebs orive<br />

mewyviles.<br />

aqtivobas eTmoba 20 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli<br />

147


148<br />

danarTi # 1<br />

saxeli da gvari ....................................... ...........................................................<br />

SemoxazeT swori pasuxi:<br />

1. budizmi warmoiSva:<br />

a) CineTSi; b) indoeTSi; g) iaponiaSi; d) nepalSi.<br />

2. budizmi gavrcelda:<br />

swori pasuxi: b)<br />

a) tibetSi, iaponiaSi, k.Sri-lankaze, arabeTSi;<br />

b) CineTSi, indoneziaSi, iranSi, koreaSi;<br />

g) CineTSi, iaponiaSi, koreaSi, k.Sri- lankaze;<br />

d) arc erTi pasuxi ar aris swori.<br />

swori pasuxi: g)<br />

CawereT gamotovebul adgilas swori pasuxi.<br />

3. budizmi iaponiaSi uSualod ........................ Sevida.<br />

4. induizmi gavrcelebulia:<br />

swori pasuxi: koreidan<br />

a) indoeTSi, iaponiaSi, k. sumatraze, CineTSi;<br />

b) samxreT - aRmosavleT aziaSi, indoeTSi, birmaSi, k.Sri-<br />

lankaze;<br />

g) indoeTSi, CineTSi, koreaSi, avRaneTSi;<br />

d) samxreT - aRmosavleT aziaSi, birmaSi, k.Sri- lankaze,<br />

iaponiaSi.<br />

swori pasuxi: b)<br />

5. rukaze (wyaro 1) datanebuli patara rukis mixedviT,<br />

induizmi da budizmi gavrcelebulia:<br />

a) aRmosavleT aziaSi;<br />

b) dasavleT aziaSi;


g) axlo aRmosavleTSi;<br />

d) arc erTi pasuxi ar aris swori.<br />

daakvirdiT wyaro 3 -s.<br />

6. islami warmoiSva:<br />

a) apeninis naxevarkunZulze;<br />

b) indostanis naxevarkunZulze;<br />

g) balkaneTis naxevarkunZulze;<br />

d) arabeTis naxevarkunZulze.<br />

swori pasuxi: a)<br />

swori pasuxi: d)<br />

7. muslimTa batonobis qveS espaneTi moeqca:<br />

a) 622- dan - 630 - wlamde;<br />

b) 632 - dan - 661 - wlamde;<br />

g) 661 - dan - 750 - wlamde;<br />

d) arc erTi pasuxi ar aris swori.<br />

swori pasuxi: g)<br />

8. muslimTa batonobis qveS qveS 661-dan - 750 wlamde<br />

moeqca:<br />

a) somxeTi, saqarTvelo, saberZneTi;<br />

b) azerbaijani, somxeTi, egvipte;<br />

g) saqarTvelo, somxeTi, azerbaijani.<br />

d) saqarTvelo, azerbaijani, italia.<br />

swori pasuxi: g)<br />

9. muslimTa batonobis qveS qveS 632-dan - 661- wlamde<br />

moeqca:<br />

a) egvipte, irani;<br />

b) Crdilo afrika, irani;<br />

g) egvopte, espaneTi<br />

d) arc erTi pasuxi ar aris swori.<br />

swori pasuxi: a)<br />

149


10. rukaze (wyaro 3) datanebuli patara rukis mixedviT,<br />

islami gavrcelebulda:<br />

a) afrikaSi, samxreT amerikaSi, aziaSi;<br />

b) aziaSi, evropaSi, avstraliaSi;<br />

g) aziaSi, afrikaSi, CrdiloeT amerikaSi;<br />

d) aziaSi, afrikaSi, evropaSi.<br />

swori pasuxi: d)<br />

150


151<br />

danarTi # 2<br />

saxeli da gvari ....................................... ...........................................................<br />

gaeciT werilobiT pasuxi Semdeg SekiTxvebs.<br />

a) daasaxeleT evropis Tanamedrove sami qveyana, romlebic<br />

ZiriTadad 486 wlisTvis gaqristiandnen;<br />

..........................................., ..........................................., ............................................... .<br />

erT-erTi swori pasuxi: safrangeTi, italia, irlandia.<br />

b) daasaxeleT evropis Tanamedrove sami qveyana, romlebic<br />

ZiriTadad 486 - dan 1050 wlemde gaqristiandnen;<br />

..........................................., ..........................................., ................................................ .<br />

erT-erTi swori pasuxi: norvegia, Sotlandia, ruseTi.<br />

g) wyaro 2 - Tan erTad daixmareT Tanamedrove politikuri<br />

ruka da gansazRvreT is Tanamedrove sami qveyana, romlebSic<br />

yvelaze monastebi iyo (wyaro #2 - Si es monastrebi wreSi<br />

Caxatuli jvriT aris gamosaxuli)<br />

..............................................., ..........................................., ................................................ .<br />

erT-erTi swori pasuxi: belgia, Sveicaria, germania.<br />

d) romeli evropuli qveyana iyo muslimTa gavlenis qveS?<br />

........................................... .<br />

swori pasuxi: espaneTi.<br />

e) romel kontinentebze gavrcelda qristianoba 1050<br />

wlisTvis?<br />

.................................................... , ................................................ .<br />

swori pasuxi: evropa da afrika.


XI klasi<br />

Tema # Temis mizani enobrivi mizani<br />

winare istoriuli<br />

epoqa<br />

1<br />

o moswavle<br />

aanalizebs<br />

pirvelyofil<br />

sazogadoebaSi<br />

momxdar<br />

mniSvnelovan<br />

ekonomikur<br />

cvlilebebs;<br />

o irCevs erT-erT ekonomikuriurTierTobebis<br />

formas da<br />

adarebs saqarTvelosa<br />

da sxva romelime<br />

qveyanaSi (regionSi)<br />

mis Camoyalibebasa<br />

da ganvi-<br />

Tarebas;<br />

o irCevs erT-erT epoqas<br />

da msjelobs<br />

teqnologiuri<br />

cvlilebebisa da<br />

ekonomikis ganviTarebisurTierTgavlenaze;<br />

o moswavle aanalizebs<br />

religiis gavlenas<br />

materialur<br />

da sulier kulturaze;<br />

o adarebs saqarTvelosa<br />

da sxva qveynebiswinaqristianul<br />

religiur warmodgenebs<br />

da maT<br />

gavlenas xelovnebasa<br />

da yofaze;<br />

152<br />

o moswavles SeuZlia<br />

TemisaTvis<br />

mniSvnelovani<br />

terminebis qar-<br />

Tulad dasaxeleba,<br />

icis am<br />

terminTa qar-<br />

Tuli ganmartebebi,<br />

SeuZlia<br />

sinonimuri sityvebiTa<br />

da aRweriTi<br />

msjelobiT<br />

terminTa Secvla<br />

da maTi<br />

meSveobiT mosazrebisgadmocema.<br />

o moswavles SeuZlia<br />

sworad gamoiyenos<br />

is konstruqciebi,romlebic<br />

sakiTxze<br />

msjelobisas<br />

dasWirdeba. sa-<br />

Wiroebis Sem-<br />

TxvevaSi ki Seu-<br />

Zlia erTi gramatikulikonstruqciis<br />

sxva<br />

konstruqciiT<br />

Secvla ise, rom<br />

aagos swori da<br />

gramatikulad<br />

gamarTuli msjeloba.<br />

o moswavlem icis<br />

yvela im funq-


Zveli msoflio da<br />

saqarTvelo<br />

2<br />

o moswavle<br />

aanalizebs Zvels<br />

msoflioSi momxdar<br />

mniSvnelovan<br />

ekonomikur<br />

cvlilebebs;<br />

o irCevs ekonomikuri<br />

urTierTobebis erTerT<br />

formas da<br />

adarebs saqarTvelosa<br />

da sxva<br />

romelime qveyanaSi<br />

(regionSi) mis<br />

Camoyalibebasa da<br />

ganviTarebas;<br />

o irCevs erT-erT<br />

epoqas da msjelobs<br />

teqnologiuri<br />

cvlilebebisa da<br />

ekonomikis<br />

ganviTarebis<br />

urTierTgavlenaze;<br />

o cxrilSi ajgufebs<br />

aRmosavluri da<br />

dasavluri<br />

ekonomikuri<br />

urTierTobebisTvis<br />

damaxasiaTebel<br />

niSnebs da<br />

msjelobs maT Soris<br />

arsebul<br />

msgavsebebsa da<br />

gansxvavebebze;<br />

o aanalizebs mmarTvelobiTistruqturebisCamoyalibebasada<br />

cvlilebebs.<br />

o msjelobs konkretul<br />

epoqaSi saxelmwifosmmarTvelobiT<br />

struqtureb-<br />

Si cvlilebebis Sesaxeb;<br />

o ikvlevs socialuri<br />

struqturebis ur-<br />

153<br />

ciuri frazis<br />

mniSvneloba,<br />

rac Temaze mu-<br />

Saobisas sWirdeba<br />

da SeuZlia<br />

am frazebis Tavad<br />

gamoyenebac.<br />

o moswavles esmis<br />

yvela instruqcia,<br />

rac Temis<br />

irgvliv arsebuli<br />

savarji-<br />

SoebisTvis<br />

sWirdeba da Tavadac<br />

SeuZlia<br />

amgvari instruqciebis<br />

ageba.<br />

o moswavle Tavisufladasrulebs<br />

tests an<br />

sxva specifikur<br />

davalebebs sakiTxis<br />

irgvliv<br />

da Tavadac<br />

SeuZlia amgvari<br />

davalebis Seqmna<br />

instruqciebis,<br />

Sesabamisi funqciuri<br />

frazebisa<br />

da konstruqciebis<br />

gamoyenebiT.


3<br />

TierTmimarTebebs<br />

o adarebs erTi da<br />

igive epoqis ori an<br />

sami qveynis socialur<br />

struqturebs<br />

da miuTiTebs<br />

gansxvavebebsa da<br />

msgavsebebze;<br />

o moswavle aanalizebs<br />

religiis gavlenas<br />

materialur<br />

da sulier kulturaze.<br />

o adarebs saqarTvelosa<br />

da sxva qveynebiswinaqristianul<br />

religiur warmodgenebs<br />

da maT<br />

gavlenas xelovneba-<br />

sa da yofaze;<br />

o moswavle<br />

aanalizebs Zvels<br />

msoflioSi momxdar<br />

mniSvnelovan<br />

ekonomikur<br />

cvlilebebs.<br />

o irCevs erT-erT ekonomikuriurTierTobebis<br />

formas da<br />

adarebs saqarTvelosa<br />

da sxva romelime<br />

qveyanaSi (regionSi)<br />

mis Camoyalibebasa<br />

da ganvi-<br />

Tarebas<br />

o irCevs erT-erT epoqas<br />

da msjelobs<br />

teqnologiuri<br />

cvlilebebisa da<br />

ekonomikis ganviTarebisurTierTgavlenaze;<br />

o cxrilSi ajgufebs<br />

aRmosavluri da dasavluriekonomiku-<br />

154


Sua saukuneebi da<br />

saqarTvelo<br />

ri urTierTobebisTvis<br />

damaxasiaTebel<br />

niSnebs da msjelobs<br />

maT Soris arsebul<br />

msgavsebebsa<br />

da gansxvavebebze;<br />

o aanalizebs mmarTvelobiTistruqturebisCamoyalibebasada<br />

cvlilebebs.<br />

o msjelobs konkretul<br />

epoqaSi saxelmwifosmmarTvelobiT<br />

struqtureb-<br />

Si cvlilebebis Sesaxeb;<br />

o ikvlevs socialuri<br />

struqturebis ur-<br />

TierTmimarTebebs<br />

o adarebs erTi da<br />

igive epoqis ori an<br />

sami qveynis socialur<br />

struqturebs<br />

da miuTiTebs<br />

gansxvavebebsa da<br />

msgavsebebze;<br />

o moswavle aanalizebs<br />

religiis gavlenas<br />

materialur<br />

da sulier kulturaze.<br />

o msjelobs, Tu ra<br />

gavlena moaxdina<br />

qristianobam qarTveli<br />

xalxis xelovnebasa<br />

da yofaze;<br />

avlebs paralelebs<br />

sxva romelime qristianul<br />

qveyanasTan;<br />

o msjelobs, Tu rogor<br />

icvleboda ur-<br />

TierTdamokidebuleba<br />

saero da sasulieroxelisuflebas<br />

Soris.<br />

155


4<br />

o sxvadasxva epoqebsa<br />

da qveynebSi da ra<br />

gavlenas axdenda es<br />

cvlilebebi qveynis<br />

kulturul ganvi-<br />

Tarebaze;<br />

o irCevs qarTul<br />

sakulto Tu saero<br />

daniSnulebis<br />

Zeglebs da avlebs<br />

paralelebs<br />

analogiuri<br />

daniSnulebis mqone<br />

sxva qveynebis<br />

Zeglebis<br />

arqiteqturasTan.<br />

o moswavle aanalizebs<br />

Zvel msoflioSi<br />

momxdar<br />

mniSvnelovan<br />

ekonomikur<br />

cvlilebebs.<br />

o irCevs ekonomikuri<br />

urTierTobebis erTerT<br />

formas da adarebs<br />

saqarTvelosa<br />

da sxva romelime<br />

qveyanaSi (regionSi)<br />

mis Camoyalibebasa<br />

da ganviTarebas;<br />

o irCevs erT-erT epoqas<br />

da msjelobs<br />

teqnologiuri<br />

cvlilebebisa da<br />

ekonomikis ganviTarebisurTierTgavlenaze;<br />

o cxrilSi ajgufebs<br />

aRmosavluri da dasavluriekonomikuriurTierTobebisTvis<br />

damaxasiaTebel<br />

niSnebs da msjelobs<br />

maT Soris arsebul<br />

msgavsebebsa da<br />

156


axali<br />

msoflio<br />

da<br />

saqarTvelo<br />

gansxvavebebze;<br />

o aanalizebs mmarTvelobiTistruqturebisCamoyalibebasada<br />

cvlilebebs.<br />

o • msjelobs konkretul<br />

epoqaSi saxelmwifosmmarTvelobiT<br />

struqtureb-<br />

Si cvlilebebis Sesaxeb;<br />

o ikvlevs socialuri<br />

struqturebis ur-<br />

TierTmimarTebebs<br />

o adarebs erTi da<br />

igive epoqis ori an<br />

sami qveynis socialur<br />

struqturebs<br />

da miuTiTebs<br />

gansxvavebebsa da<br />

msgavsebebze;<br />

o moswavle aanalizebs<br />

religiis gavlenas<br />

materialur da<br />

sulier kulturaze.<br />

o msjelobs, Tu ra<br />

gavlena moaxdina<br />

qristianobam qarTveli<br />

xalxis xelovnebasa<br />

da yofaze;<br />

avlebs paralelebs<br />

sxva romelime qristianul<br />

qveyanasTan;<br />

o msjelobs, Tu rogor<br />

icvleboda ur-<br />

TierTdamokidebuleba<br />

saero da sasulieroxelisuflebas<br />

Soris sxvadasxva<br />

epoqebsa da qveynebSi<br />

da ra gavlenas<br />

axdenda es<br />

cvlilebebi qveynis<br />

kulturul ganviTarebaze.<br />

157


o irCevs qarTul sakulto<br />

Tu saero<br />

daniSnulebis Zeglebs<br />

da avlebs paralelebsanalogiuri<br />

daniSnulebis<br />

mqone sxva qveynebis<br />

Zeglebis arqiteqturasTan.<br />

o adarebs mTisa da<br />

baris socialur<br />

struqturebs da<br />

poulobs msgavsebebsa<br />

da gansxvavebebs<br />

o irCevs erT-erT saxelmwifos<br />

da msjelobs,<br />

Tu ra gavlenas<br />

axdens am qveynis<br />

ekonomikur prioritetebze<br />

is nedleuli,<br />

romelic mis<br />

teritoriaze moipoveba.<br />

o irCevs or revolucias<br />

da adarebs maT<br />

gamomwvev mizezebs,<br />

mimdinareobis processa<br />

da Sedegebs;<br />

am analizis safuZvelze<br />

klasSi jgufuri<br />

muSaobisas<br />

qmnis revoluciis<br />

zogad models.<br />

o irCevs romelime<br />

konkretul epoqas,<br />

gamohyofs qarTuli<br />

saxelmwifos (saxelmwifoebis)interesebs<br />

da msjelobs<br />

gadadgmuli politikur<br />

nabijebis Sesaxeb.<br />

o irCevs or imperias<br />

da erTmaneTs adarebs<br />

maT ekonomikur<br />

158


politikas periferiebsa<br />

da koloniebSi<br />

(mag. inglisisa<br />

da espaneTis politika<br />

maT koloniebSi);<br />

o irCevs erT-erT ekonomikur<br />

Teorias da<br />

msjelobs, Tu ra<br />

gavlena moaxdina man<br />

ama Tu im qveynis<br />

(regionis) ekonomikur<br />

ganviTarebaze.<br />

159


gakveTili 1<br />

Tema – aleqsandre makedoneli<br />

gakveTilis mizani - moswavleebi gaecnobian aleqsandre<br />

makedonelis moRvaweobas, gaanalizeben misi samxedro<br />

taqtikis siaxleebs, Seadareben sxvadsxva<br />

moazrovneebisa da mecnierTa mosazrebebs aleqsandres<br />

pirovnebis Sesaxeb.<br />

enobrivi mizani - moswavleebi Seiswavlian elinisturi<br />

saxelmwifoebis da istoriul - geografiul<br />

dasaxelebebs. aseve gaecnobian aleqsandre<br />

makedonelis epoqis sajariso danayofebisa da<br />

SeiaraRebis rigorc qarTul, aseve saerTaSoriso<br />

istoriul terminologias.<br />

Sesaswavli leqsika - aqamenianTa dinastia, elinizmi,<br />

diadoqosebi, elinisturi saxelmwifoebi:<br />

ptolemaiosebis samefo, selevkidebis samefo,<br />

makedoniis samefo, pontos samefo, pergamonis samefo,<br />

dinastia, imperatori, avantiuristi, geniosi,<br />

saxelmwifo moRvawe, sardali, brZolis sqema, sajariso<br />

danayofebi, sajariso danayofebis tipebi, falanga,<br />

qveiTi meomari, cxenosani meomari, sabrZolo etlebi,<br />

funqciuri frazebi - daakvirdiT, waikiTxeT, gaecaniT,<br />

daasaxeleT, gadaixazeT dafidan cxrili, SeavseT<br />

cxrilis grafebi, warmoadgineT Tqveni mosazrebebi<br />

werilobiT, daasabuTeT Tqveni pasuxi, samuSao<br />

160


dro - 45 wuTi.<br />

furclebs daawereT Tqveni saxeli da gvari, daviwyoT<br />

Temis zogadi ganxilviT, axla gagacnobT gakveTilis<br />

Temasa da mizans, ras SeviswavliT am gakveTilze,<br />

gadaSaleT <strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi, SekiTxvebi xom ar<br />

gaqvT? wera dasrulebulia - CamabareT nawerebi.<br />

resursebi - maswavlebeli - dafa, carci. moswavleebi -<br />

aqtivoba 1<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong> me-11 klasi (moswavlis wigni), rveuli,<br />

saweri furclebi, kalmistari.<br />

aqtivobebi:<br />

maswavlebeli acnobs moswavleebs gakveTilis Temasa da<br />

mizans da zogadad axsenebs Zv.w. me-5 - me-4 saukuneebSi berZnul-<br />

sparsul samyaroSi mimdinare politikur procesebs. maswavlebeli<br />

sTxovs moswavleebs:<br />

- sawer furclebze dawereT Tqveni saxelebi da gvarebi<br />

- waikiTxeT 11 paragrafis ”aleqsandre makedoneli”<br />

Sesavali. aseve, gaecaniT gavgamelasTan brZolis sqemas da<br />

suraTebze gamosaxul berZen-sparsel meomarTa aRWurvilobas.<br />

161


davaleba I<br />

- 11 paragrafis Sesavlis da am paragrafis bolos arsebuli<br />

rukis mixedviT, CamowereT aziis da afrikis is teritoriebi,<br />

romlebic daipyro aleqsandre makedonelma.<br />

swori pasuxi: mcire azia, mesopotamia, xmelTaSua zRvis<br />

aRmosavleTi sanapiro, egvipte, dRevandeli iranis teritoria, Sua<br />

azia da indoeTis nawili.<br />

davaleba II<br />

- gadaixazeT dafidan cxrili (maswavlebeli winaswar<br />

xazavs am cxrils) da gavgamelasTan brZolis sqemis mixedviT,<br />

SeavseT cxrilis oTxive grafa.<br />

1. pirvel grafaSi CawerT aleqsandre makedonelis sajariso<br />

danayofebis tipebs,<br />

2. meore grafaSi sparselTa sajariso danayofebis tipebs,<br />

3. xolo mesame da meoTxe grafaSi CawerT saerTos da<br />

gansxvavebuls am jarebis sajariso danayofebis tipebs Soris.<br />

swori pasuxi:<br />

ალექსანდრე<br />

მაკედონელის<br />

ჯარი<br />

1. ცხენოსნები<br />

2. მძიმე ქვეითი<br />

ჯარი<br />

3. მსუბუქი<br />

ქვეითი ჯარი<br />

სპარსელთა ჯარი მსგავსება განსხავება<br />

1. ცხენოსნები<br />

2. ქვეითი ჯარი<br />

3. ეტლები<br />

4. სპილოები<br />

162<br />

1. ცხენოსნები<br />

2. ქვეითი ჯარი<br />

1. ეტლები<br />

2. სპილოები


davaleba III<br />

- daakvirdiT suraTebs da mokled, ramdenime winadadebiT,<br />

SeadareT makedoneli da sparseli meomrebis samxedro<br />

arWurviloba, CamowereT mxolod gansxvavebebi.<br />

ramdenime swori pasuxi:<br />

makedonelebisgan gansxvavebiT sparselebs hqondaT mSvild-isari;<br />

gansxvavebuli iyo maTi Cafxutebi (muzaradebi);<br />

sparselebs suraTis mixedviT ar hqondaT farebi da a.S.<br />

davalebis dasrulebis Semdeg, moswavleebi furclebs<br />

abareben maswavlebels.<br />

aqtivoba 1-is fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli qulebiT<br />

afasebs moswavleebs.<br />

aqtivoba 2<br />

aqtivobas eTmoba 20 wuTi.<br />

maswavlebeli moswavleebs aZlevs Semdeg davalebas:<br />

maswavlebeli dafaze xazavs cxrils<br />

- gaecaniT 11 paragrafis ”aleqsandre makedoneli” - a), b),<br />

g), d), e), v), z), T), i), k), l) wyaroebs.<br />

- gadaxazeT cxrili sawer furclebze da daawereT Tqveni<br />

saxeli da gvari.<br />

- cxrilis saTanado grafaSi daajgufeT wyaroebi imis<br />

mixedviT, Tu rogor afasebdnen istorikosebi aleqsandre<br />

makedonelis pirovnebas, dadebiTad an uaryofiTad.<br />

163


swori pasuxi:<br />

დადებითი შეფასება უარყოფითი შეფასება<br />

ა) - პლუტარქე<br />

დ) - პოლიბიოსი<br />

ე) - ფლავიუს არიანე<br />

ზ) - იოჰან გუსტავ დროიზენი<br />

თ) - უილიამ ტარნი<br />

კ) - რობინ ფოქსი<br />

164<br />

ბ) - არისტოტელე<br />

გ) - დემადესი<br />

ვ) - ჯორჯ გროტი<br />

ი) - პიტერ გრინი<br />

კ) - პოლ კოლტრეჯი<br />

davalebis dasrulebis Semdeg maswavlebeli krebs furclebs<br />

da asworebs namuSevrebs gakveTilis Semdeg.<br />

aqtivoba 2 - is Sefaseba xdeba Semdegnairad: maswavlebeli<br />

wers qulebs - TiToeuli swori pasuxi fasdeba erTi quliT.<br />

aqtivoba 3<br />

aqtivobas eTmoba 23 wuTi.<br />

maswavlebeli moswavleebs aZlevs saSinao davalebas:<br />

saSinao davaleba - 1<br />

- Tqven mier wakiTxuli wyaroebidan - (a), b), g), d), e), v), z),<br />

T), i), k), l)) - romels emxrobiT da romels ara. azris<br />

gasamyareblad moiyvaneT argumentebi.<br />

- warmoadgineT Tqveni mosazrebebi werilobiT.<br />

aqtivobas eTmoba 2 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli.


gakveTili 2<br />

Tema – georgievskis traqtati<br />

gakveTilis mizani - moswavleebi gaecnobian georgievskis<br />

traqtatis muxlebs da imsjeleben qarTl-kaxeTisa da<br />

ruseTisTvis mis dadebiT da uaryofiT Sedegebze. aseve<br />

gaecnobian qarTvel istorikosTa Sexedulebebs am<br />

sakiTxTan dakavSirebiT da Seadareben maT Tvalsazriss<br />

erTmaneTs. gamoxataven sakuTar pozicias am istoriuli<br />

movlenis mimrT.<br />

enobrivi mizani - moswavleebi Seiswavlian qarTul da<br />

saerTaSoriso diplomatiur terminebs, aseve gaecnobian<br />

im cnebebs, romlebic marTlmadidebluri eklesiis<br />

mowyobisas gamoiyeneba.<br />

Sesaswavli leqsika - nacnobi cnebebi - aRmosavleTis sakiTxi,<br />

saeklesio ierarqia, batalioni, xelSekruleba,<br />

traqtati, traqtatis muxlebi, amierkavkasia, qarTl -<br />

kaxeTi, diplomatia, samSvidobo xelSekruleba,<br />

mfarveloba, ruseTis wminda sinodi, patriarqi,<br />

imperatori.<br />

funqciuri frazebi - daakvirdiT, waikiTxeT, gaecaniT,<br />

daasaxeleT, vin mipasuxebs, romel Tqvengans surs? vin<br />

daexmareba amxanags? imuSaveT jgufebSi, airCieT<br />

jgufis lideri, vin warmoadgens Tavisi jgufis<br />

namuSevars? daasabuTeT Tqveni pasuxi, pasuxi<br />

saWiroebs argumentacias, samuSao furclebs daawereT<br />

165


dro - 45 wuTi.<br />

Tqveni saxeli da gvari, naSromebi Sefasdeba winaswar<br />

mocemuli kriteriumebis mixedviT, daviwyoT Temis<br />

zogadi ganxilviT, axla gagacnobT gakveTilis Temasa<br />

da mizans, ras SeviswavliT am gakveTilze, gadaSaleT<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi, vin metyvis? vin mipasuxebs?<br />

daexmareT mopasuxes, Tu arsebobs sxva mosazreba,<br />

SekiTxvebi xom ar gaqvT? wera dasrulebulia -<br />

CamabareT nawerebi.<br />

resursebi - maswavlebeli - dafa, carci. moswavleebi -<br />

aqtivoba 1<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong> me-11 klasi (moswavlis wigni), saweri<br />

furclebi, rveuli, kalmistari.<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli acnobs moswavleebs gakveTilis Temasa da mizans<br />

da mokled mimoixilavs me-18 saukunis me- 2 naxevris saqarTvelosa<br />

da amierkavkasiis mdgomareobas. is sTxovs moswavleebs waikiTxon<br />

66 paragrafis `georgievskis traqtatis” Sesavali (gamuqebuli<br />

SriftiT dabeWdili) da upasuxon wina paragrafidan Semdeg<br />

SekiTxvas:<br />

- ra iyo aRmosavleTis sakiTxi?<br />

erT-erTi moswavle pasuxobs.<br />

aqtivobas. eTmoba 5 wuTi.<br />

166


aqtivoba 2<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs, Seqmnan oTxwevriani jgufebi<br />

da am jgufis wevrebi indivdualurad gaecnon 66-e paragrafis<br />

`georgievskis traqtati~ wyaro a)-s.<br />

- wyaros gacnobis Semdeg, daxazeT cxrili (cxrili # 1)<br />

Tqvens sawer furclebze. (maswavlebeli am cxrils dafaze xazavs).<br />

- jgufebSi airCieT lideri, romlis daniSnuleba iqneba<br />

samuSoas ganawileba(jgufis wevrebTan moTaTbirebis Semdeg),<br />

jgufis wevrebisTvis daxmarebis gaweva da naSromis prezentacia.<br />

- jgufis TiToeuli wevri individualurad (SesaZlebelia<br />

lideris daxmarebiT) avsebs cxrilis mxolod erT grafas.<br />

- grafebis Sevsebis Semdeg, lideri, jgufis wevrebTan<br />

SeTanxmebiT, aerTianebs maT namuSevars erT cxrilSi.<br />

- sawer furclebs aucileblad miawereT jgufis wevrebis<br />

saxeli da gvari<br />

cxrili # 1<br />

რომელი მუხლები იყო<br />

ქართლ-კახეთისთვის<br />

სასარგებლო?<br />

რომელი მუხლები იყო<br />

რუსეთისთვის<br />

სასარგებლო?<br />

167<br />

რომელი მუხლები იყო<br />

ორივე მხარისთვის<br />

სასარგებლო?<br />

- samuSaos dasrulebis Semdeg, lideri akeTebs jgufis<br />

namuSevris prezentacias klasis winaSe.<br />

- prezentaciis dros prezentators evaleba muxlebis<br />

CamoTvlisas maTi argumentebiT gamyareba.<br />

- aqtivobis dasrulebis Semdeg Sefasdeba prezentatori,<br />

diskusiaSi aqtiurad monawileni da zogierTi jgufis wevri -<br />

jgufur muSaobaSi Setanili wvlilisTvis


maswavlebeli winaswar acnobs moswavleebs Sefasebis<br />

kriteriumebs<br />

muSaobis proceSi maswavlebeli dadis merxebs Soris,<br />

rCevebiT exmareba moswavleebs da akvirdeba maT muSaobas, raTa<br />

SesaZlebloba mieces Seafasos moswavlebis jgufuri muSaoba.<br />

maswavlebeli amorCeviT iZaxebs erT- erTi jgufis<br />

prezentators.<br />

prezentaciis dros, TiToeuli muxlis wakiTxvis Semdeg,<br />

maswavlebeli ekiTxeba sxva jgufis liderebs:<br />

- gaqvT Tu ara gansxvavebuli versia, daasaxeleT?<br />

- migaCniaT Tu ara, rom prezentatoris argumentebi moisustebs,<br />

ratom?<br />

prezentaciis dros SesaZlebelia gaimarTos diskusia, rasac<br />

maswavlebelma xeli unda Seuwyos.<br />

aqtivoba 2 fasdeba Semdegnairad:<br />

maswavlebeli afasebs moswavleebs sxvadasxva parametriT:<br />

1. jgufuri muSaobaSi Setanili wvlilisTvis;<br />

2. prezentaciisTvis<br />

3. dikusiaSi monawileobisTvis<br />

maswavlebeli afasebs jgufis wevrebis muSaobas Semdegi<br />

kriteriumebiT:<br />

კრიტერიუმები 1 2 3 4<br />

მასზე დაკისრებულ დავალებას გაართვა თავი<br />

უსმენდა სხვებს და იცავდა რიგითობას<br />

საკუთარ იდეებს აცნობდა სხვებს<br />

ეხმარებოდა სხვებს<br />

168


cxrilSi 1, 2, 3, 4 aRniSnavs jgufis wevrebs. am grafis qveviT,<br />

TiToeul kriteriumSi iwereba qula.<br />

maswavlebeli afasebs prezentators Semdegi kriteriumebiT:<br />

კრიტერიუმები ქულები<br />

საუბრობს გამართულად და თავდაჯერებულად<br />

საუბარი არგუმენტირებულია<br />

თავს ართმევს კრიტიკულ შეკითხვებს<br />

იღებს კრიტიკულ შენიშვნებს<br />

იცავს საუბრისას დროის ლიმიტს<br />

maswavlebeli afasebs diskusiaSi monawiles Semdegi kriteriumebiT:<br />

კრიტერიუმები ქულები<br />

საუბრობს გამართულად და თავდაჯერებულად<br />

საუბარი არგუმენტირებულია<br />

იცავს დისკუსიის წესებს და თანაკლასელის მიმართ<br />

კორექტულია<br />

იცავს საუბრისას დროის ლიმიტს<br />

aqtivobas eTmoba 25 wuTi.<br />

169


aqtivoba 3<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs:<br />

- gaecaniT wyaro: b), g), d), e), da v)-s da SeavseT cxrili<br />

(maswavlebeli cxrils winaswar xazavs dafaze):<br />

- wyaros gacnobis Semdeg, daxazeT cxrili (cxrili # 2)<br />

Tqvens sawer furclebze.<br />

- am furclebze dawereT Tqveni saxeli da gvari<br />

- cxrilis Sevsebisas, saTanado grafaSi unda CaweroT:<br />

cxrili # 2<br />

romeli politikuri moRvawe da mecnieri Tvlida<br />

georgievskis traqtatis dadebas da mis Sedegebs<br />

dadebiTad da romeli uaryofiTad.<br />

პოლიტიკური<br />

მოღვაწეები და<br />

წყარო ბ)<br />

მეცნიერები<br />

გრიგოლ პოტიომკინი<br />

წყარო გ)<br />

გერონტი ქიქოძე<br />

წყარო დ)<br />

სარგის კაკაბაძე<br />

წყარო ე)<br />

საქართველოს<br />

ისტორიის ნარკვევები<br />

წყარო ვ)<br />

ივანე ჯავახიშვილი<br />

ტრაქტატის დადების და<br />

მისი შედეგების<br />

დადებითი შეფასება<br />

170<br />

ტრაქტატის დადების<br />

და მისი შედეგების<br />

უარყოფითი შეფასება


davalebis dasrulebis Semdeg, maswavlebeli krebs rveulebs<br />

da asworebs gakveTilis Semdeg.<br />

aqtivoba 3 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli TiToeul swor<br />

pasuxSi wers 2 qulas.<br />

e. i 2× 5 = 10<br />

aqtivobas eTmoba 15 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli.<br />

171


XII klasi<br />

Tema # Temis mizani enobrivi<br />

mizani<br />

o msjelobs<br />

o moswavles Se-<br />

teqnologiuri<br />

uZlia TemisaTvis<br />

cvlilebebisa da mniSvnelovani<br />

saqarTvelo da<br />

msoflio XX<br />

saukunis dasawyisSi<br />

da I msoflio omi<br />

ekonomikis<br />

ganviTarebis<br />

urTierTgavlenaze;<br />

o msjelobs romelime<br />

konfliqtis (omis)<br />

ekonomikur<br />

winapirobebsa da<br />

Sedegebze;<br />

o msjelobs, Tu<br />

rogor icvleboda<br />

sxvadasxva epoqaSi<br />

saxelmwifos roli<br />

qveynebis<br />

ekonomikuri<br />

terminebis qar-<br />

Tulad dasaxeleba,<br />

icis am<br />

terminTa qarTuli<br />

ganmartebebi,<br />

SeuZlia sinonimuri<br />

sityvebiTa<br />

da aRweriTi<br />

msjelobiT terminTa<br />

Secvla da<br />

maTi meSveobiT<br />

mosazrebis gadmocema.<br />

urTierTobebis o moswavles SeuganviTarebaSi;<br />

Zlia sworad<br />

o irCevs erT-erT gamoiyenos is<br />

ekonomikur Teorias konstruqciebi,<br />

da msjelobs, Tu ra romlebic saki-<br />

1<br />

gavlena moaxdina man<br />

ama Tu im qveynis<br />

(regionis)<br />

ekonomikur<br />

ganviTarebaze;<br />

o msjelobs saqarTvelos<br />

ekonomikis<br />

regionis, imperiisa<br />

da msoflio<br />

ekonomikasTan<br />

integraciaze (mag.<br />

saqarTvelo da<br />

kavkasia, saqarTvelo<br />

da ruseTis imperia,<br />

saqarTvelo da<br />

msoflio).<br />

172<br />

Txze msjelobisas<br />

dasWirdeba.<br />

saWiroebis Sem-<br />

TxvevaSi ki<br />

SeuZlia erTi<br />

gramatikuli<br />

konstruqciis<br />

sxva konstruqciiT<br />

Secvla<br />

ise, rom aagos<br />

swori da gramatikulad<br />

gamar-<br />

Tuli msjeloba.<br />

o moswavlem icis<br />

yvela im fun-


o adarebs saxelmwifo<br />

mmarTvelobis<br />

sxvadasxva sistemas<br />

(monarqiuli,<br />

konstituciur_monar<br />

qiuli,<br />

saparlamento,<br />

saprezidento,<br />

avtoritaruli<br />

respublika); iZleva<br />

sakuTar Sefasebas<br />

TiToeulis<br />

negatiuri da<br />

pozitiuri mxareebis<br />

Sesaxeb;<br />

o adarebs saxelmwifo<br />

mowyobis<br />

gansxvavebul<br />

sistemebs<br />

(unitaruli,<br />

federaciuli,<br />

konfederaciuli),<br />

iZleva sakuTar<br />

Sefasebas<br />

TiToeulis<br />

negatiuri da<br />

pozitiuri mxareebis<br />

Sesaxeb; msjelobs,<br />

Tu romeli sistema<br />

iqneboda saukeTeso<br />

Tanamedrove<br />

saqarTvelosTvis.<br />

o gamoTqvams sakuTar<br />

mosazrebas<br />

pirovnebis qonebriv<br />

da socia-lur<br />

mdgomareobas Soris<br />

urTierTmimar-Tebis<br />

Sesaxeb.<br />

o adarebs ori an sami<br />

qveynis socialur<br />

struqturebs da miu-<br />

TiTebs<br />

gansxvavebebsa da<br />

msgavsebebze;<br />

173<br />

qciuri frazis<br />

mniSvneloba, rac<br />

Temaze muSaobisas<br />

sWirdeba<br />

da SeuZlia am<br />

frazebis Tavad<br />

gamoyenebac.<br />

o moswavles esmis<br />

yvela instruqcia,<br />

rac Temis<br />

irgvliv arsebulisavarjiSoebisTvis<br />

sWir-<br />

deba da Tavadac<br />

SeuZlia amgvari<br />

instruqciebis<br />

ageba.<br />

o moswavle Tavisuflad<br />

asrulebs tests<br />

an sxva specifikurdavalebebs<br />

sakiTxis<br />

irgvliv da Tavadac<br />

SeuZlia<br />

amgvari davalebis<br />

Seqmna instruqciebis,Sesabamisi<br />

funqciuri<br />

frazebisa da<br />

konstruqciebis<br />

gamoyenebiT.


saqarTvelo da<br />

msoflio or<br />

msoflio oms<br />

Soris<br />

bolSevizmi<br />

msoflio<br />

ekonomikuri<br />

2<br />

o aanalizebs saqarTveloSi<br />

politikur<br />

par-tiebsa da<br />

sxvadasxva<br />

socialur fenas<br />

Soris urTierTmimarTebas;<br />

avlebs<br />

paralelebs evropis<br />

qveynebTan;<br />

o irCevs erT-erT<br />

revolucias da wers<br />

Temas mmarTvelobiT<br />

da socialur struqtrurebSi<br />

am revoluciiT<br />

gamowveul<br />

cvlilebebze<br />

o msjelobs saerTaSoriso<br />

terorizmze da<br />

am problemis gadaWris<br />

gzebze.<br />

o saklaso diskusiisas<br />

msjelobs evropuli<br />

da aRmosavluri<br />

kul-turebis<br />

urTierTmi-marTebaze<br />

da TiTo-eulis<br />

gavlenaze XX<br />

saukunis qarTul<br />

kulturaze.<br />

o moswavle msjelobs<br />

msoflio da<br />

qarTuli kulturis<br />

ganviTarebis<br />

tendenciebze.<br />

o msjelobs teqnologiuricvlilebebisa<br />

da ekonomikis<br />

ganviTarebis<br />

urTierTgavlenaze;<br />

o msjelobs romelime<br />

konfliqtis (omis)<br />

ekonomikur winapirobebsa<br />

da Sedegebze;<br />

o msjelobs, Tu rogor<br />

icvleboda<br />

174


krizisi<br />

faSizmi<br />

• demokratiuli<br />

qveynebi<br />

sxvadasxva epoqaSi<br />

saxelmwifos roli<br />

qveynebis ekonomikuriurTierTobebis<br />

ganviTarebaSi;<br />

o irCevs erT-erT<br />

ekonomikur Teorias<br />

da msjelobs, Tu ra<br />

gavlena moaxdina man<br />

ama Tu im qveynis<br />

(regionis) ekonomikur<br />

ganviTarebaze;<br />

o msjelobs saqarTvelos<br />

ekonomikis<br />

regionis, imperiisa<br />

da msoflio ekonomikasTan<br />

integraciaze<br />

(mag. saqarTvelo da<br />

kavkasia, saqarTvelo<br />

da ruseTis imperia,<br />

saqarTvelo da<br />

msoflio).<br />

o adarebs saxelmwifo<br />

mmarTvelobis sxvadasxva<br />

sistemas (monarqiuli,konstituciur_monarqiuli,<br />

saparlamento, saprezidento,avtoritaruli<br />

respublika);<br />

iZleva sakuTar<br />

Sefasebas TiToeulis<br />

negatiuri da<br />

pozitiuri mxareebis<br />

Sesaxeb;<br />

o adarebs saxelmwifo<br />

mowyobis gansxvavebul<br />

sistemebs<br />

(unitaruli, federaciuli,konfederaciuli),<br />

iZleva<br />

sakuTar Sefasebas<br />

TiToeulis negatiuri<br />

da pozitiuri<br />

mxareebis Sesaxeb;<br />

175


msjelobs, Tu romeli<br />

sistema iqneboda<br />

saukeTeso<br />

Tanamedrove saqar-<br />

TvelosTvis;<br />

o gamoTqvams sakuTar<br />

mosazrebas pirovnebis<br />

qonebriv da<br />

socialur mdgomareobas<br />

Soris urTierTmimarTebisSesaxeb;<br />

o adarebs ori an sami<br />

qveynis socialur<br />

struqturebs da<br />

miuTiTebs gansxvavebebsa<br />

da msgavsebebze;<br />

o aanalizebs saqarTveloSi<br />

politikur<br />

partiebsa da sxvadasxva<br />

socialur<br />

fenas Soris urTierTmimarTebas;<br />

avlebs paralelebs<br />

evropis qveynebTan;<br />

o irCevs erT-erT<br />

revolucias da wers<br />

Temas mmarTvelobiT<br />

da socialur struqtrurebSi<br />

am revoluciiT<br />

gamowveul<br />

cvlilebebze<br />

o msjelobs saerTa-<br />

Soriso terorizmze<br />

da am problemis<br />

gadaWris gzebze.<br />

o saklaso diskusiisas<br />

msjelobs evropuli<br />

da aRmosavluri<br />

kulturebis urTierTmimarTebaze<br />

da<br />

TiToeulis gavlenaze<br />

XX saukunis<br />

qarTul kulturaze.<br />

176


saqarTvelo da<br />

msoflio civi omis<br />

epoqaSi<br />

3<br />

o moswavle msjelobs<br />

msoflio da<br />

qarTuli kulturis<br />

ganviTa-rebis<br />

tendenciebze.<br />

o msjelobs, Tu<br />

rogor icvleboda<br />

sxvadasxva epoqaSi<br />

saxelmwifos roli<br />

qveynebis ekonomikuriurTierTobebis<br />

ganviTarebaSi;<br />

o msjelobs saerTaSoriso<br />

terorizmze da<br />

am problemis gada-<br />

Wris gzebze.<br />

o msjelobs teqnologiuri<br />

cvlilebebisa<br />

da ekonomikis ganvi-<br />

Tarebis urTierTgavlenaze;<br />

o msjelobs romelime<br />

konfliqtis (omis)<br />

ekonomikur winapirobebsa<br />

da Sedegebze;<br />

o irCevs erT-erT<br />

ekonomikur Teorias<br />

da msjelobs, Tu ra<br />

gavlena moaxdina man<br />

ama Tu im qveynis<br />

(regionis) ekonomikur<br />

ganviTarebaze;<br />

o msjelobs saqarTvelos<br />

ekonomikis<br />

regionis, imperiisa<br />

da msoflio ekonomikasTanintegraciaze<br />

(mag. saqarTvelo<br />

da kavkasia, saqarTvelo<br />

da ruseTis<br />

imperia, saqarTvelo<br />

da msoflio);<br />

o adarebs saxelmwifo<br />

mmarTvelobis sxva-<br />

177


dasxva sistemas<br />

(monarqiuli, konstituciur_monarqiuli,<br />

saparlamento, saprezidento,avtoritaruli<br />

respublika);<br />

iZleva sakuTar<br />

Sefasebas TiToeulis<br />

negatiuri da<br />

pozitiuri mxareebis<br />

Sesaxeb;<br />

o adarebs saxelmwifo<br />

mowyobis gansxvavebul<br />

sistemebs (unitaruli,federaciuli,konfederaciuli),<br />

iZleva saku-<br />

Tar Sefasebas TiToeulis<br />

negatiuri da<br />

pozitiuri mxareebis<br />

Sesaxeb; msjelobs,<br />

Tu romeli sistema<br />

iqneboda saukeTeso<br />

Tanamedrove saqar-<br />

TvelosTvis;<br />

o gamoTqvams sakuTar<br />

mosazrebas pirovnebis<br />

qonebriv da<br />

socialur mdgomareobas<br />

Soris<br />

urTierTmimarTebis<br />

Sesaxeb;<br />

o adarebs ori an sami<br />

qveynis socialur<br />

struqturebs da<br />

miuTiTebs gansxvavebebsa<br />

da msgavsebebze;<br />

o aanalizebs saqarTveloSi<br />

politikur<br />

partiebsa da sxvadasxva<br />

socialur<br />

fenas Soris urTier-<br />

TmimarTebas; avlebs<br />

paralelebs evropis<br />

178


qveynebTan;<br />

o irCevs erT-erT<br />

revolucias da wers<br />

Temas mmarTvelobiT<br />

da socialur struqtrurebSi<br />

am revoluciiT<br />

gamowveul<br />

cvlilebebze<br />

o msjelobs saerTa-<br />

Soriso terorizmze<br />

da am problemis<br />

gadaWris gzebze.<br />

o saklaso diskusiisas<br />

msjelobs evropuli<br />

da aRmosavluri<br />

kulturebis urTierTmimarTebaze<br />

da<br />

TiToeulis gavlenaze<br />

XX saukunis<br />

qarTul kulturaze;<br />

o moswavle msjelobs<br />

msoflio da qar-<br />

Tuli kulturis<br />

ganviTarebis tendenciebze.<br />

o msjelobs qalaqisa<br />

da soflis xvedriT<br />

wilze Tanamedrove<br />

saqarTvelosa da<br />

sxva qveynebis ekonomikaSi;<br />

o gamohyofs Tanamedrove<br />

saqarTvelos<br />

saxelmwifo interesebs<br />

da msjelobs<br />

mis mier gadadgmuli<br />

politikuri nabijebis<br />

Sesaxeb;<br />

o msjelobs saerTa-<br />

Soriso terorizmze<br />

da am problemis<br />

gadaWris gzebze;<br />

o msjelobs, Tu<br />

rogor icvleboda<br />

sxvadasxva epoqaSi<br />

179


sabWoTa kavSiris<br />

daSla da<br />

saqarTvelos<br />

gaTavisufleba<br />

4<br />

saxelmwifos roli<br />

qveynebis ekonomikuriurTierTobebis<br />

ganviTarebaSi;<br />

o msjelobs saerTa-<br />

Soriso terorizmze<br />

da am problemis<br />

gadaWris gzebze;<br />

o msjelobs teqnologiuri<br />

cvlilebebisa<br />

da ekonomikis ganvi-<br />

Tarebis urTierTgavlenaze;<br />

o msjelobs romelime<br />

konfliqtis (omis)<br />

ekonomikur winapirobebsa<br />

da Sedegebze;<br />

o irCevs erT-erT<br />

ekonomikur Teorias<br />

da msjelobs, Tu ra<br />

gavlena moaxdina man<br />

ama Tu im qveynis<br />

(regionis) ekonomikur<br />

ganviTarebaze;<br />

o msjelobs saqarTvelos<br />

ekonomikis<br />

regionis, imperiisa<br />

da msoflio ekonomikasTanintegraciaze<br />

(mag. saqar-<br />

Tvelo da kavkasia,<br />

saqarTvelo da<br />

ruseTis imperia,<br />

saqarTvelo da<br />

msoflio);<br />

o adarebs saxelmwifo<br />

mmarTvelobis sxvadasxva<br />

sistemas (monarqiuli,konstituciur_monarqiuli,<br />

saparlamento, saprezidento,avtoritaruli<br />

respublika);<br />

iZleva sakuTar<br />

180


Sefasebas TiToeulis<br />

negatiuri da<br />

pozitiuri mxareebis<br />

Sesaxeb;<br />

o adarebs saxelmwifo<br />

mowyobis gansxvavebul<br />

sistemebs<br />

(unitaruli, federaciuli,konfederaciuli),<br />

iZleva saku-<br />

Tar Sefasebas TiToeulis<br />

negatiuri da<br />

pozitiuri mxareebis<br />

Sesaxeb; msjelobs,<br />

Tu romeli sistema<br />

iqneboda saukeTeso<br />

Tanamedrove saqar-<br />

TvelosTvis;<br />

o gamoTqvams sakuTar<br />

mosazrebas pirovnebis<br />

qonebriv da<br />

socialur mdgomareobas<br />

Soris ur-<br />

TierTmimarTebis Sesaxeb;<br />

o adarebs ori an sami<br />

qveynis socialur<br />

struqturebs da<br />

miuTiTebs gansxvavebebsa<br />

da msgavsebebze;<br />

o aanalizebs saqarTveloSi<br />

politikur<br />

partiebsa da sxvadasxva<br />

socialur fenas<br />

Soris urTierTmimarTebas;<br />

avlebs<br />

paralelebs evropis<br />

qveynebTan;<br />

o irCevs erT-erT<br />

revolucias da wers<br />

Temas mmarTvelobiT<br />

da socialur struqtrurebSi<br />

am revoluciiT<br />

gamowveul<br />

181


cvlilebebze;<br />

o msjelobs saer-<br />

TaSoriso terorizmze<br />

da am problemis<br />

gadaWris gzebze;<br />

o saklaso diskusiisas<br />

msjelobs evropuli<br />

da aRmosavluri<br />

kulturebis urTierTmimarTebaze<br />

da<br />

TiToeulis gavlenaze<br />

XX saukunis<br />

qarTul kulturaze;<br />

o moswavle msjelobs<br />

msoflio da qar-<br />

Tuli kulturis<br />

ganviTarebis tendenciebze.<br />

182


gakveTili 1<br />

Tema – pirveli msoflio omis dasasruli da Sedegebi<br />

gakveTilis mizani - moswavleebi gaecnobian, ra SedegebiT dam-<br />

Tavrda pirveli msoflio omi. imsjeleben am omiT<br />

miyenebuli zaralisa da msxverplis odenobaze. aseve<br />

gaecnibian omis Sedegad evropis politikuri rukis<br />

cvlilebas da erTa ligis Seqmnis process .<br />

enobrivi mizani - moswavleebi gaecnobian pirveli msoflio omis<br />

Sedegebis Seswavlisas gamosayenebel qarTul da<br />

saerTasoriso terminlogias.<br />

Sesaswavli leqsika - pirveli msoflio omi, antanta, samTa kavSi-<br />

ri, mobilizacia, reparacia, zavi, erTa liga, evakua-<br />

cia, qvemexi, tyviamfrqvevi, naRmtyorcni, aeroplani,<br />

funqciuri frazebi - daakvirdiT, waikiTxeT, gaecaniT, daasax-<br />

dro - 45 wuTi.<br />

eleT, vin mipasuxebs, romel Tqvengans surs? vin<br />

daexmareba amxanags? gadaixazeT dafidan cxrili,<br />

SeavseT cxrilis grafebi, warmoadgineT Tqveni<br />

mosazrebebi werilobiT, samuSao furclebs daawe-<br />

reT Tqveni saxeli da gvari, daviwyoT Temis zogadi<br />

ganxilviT, axla gagacnobT gakveTilis Temasa da mi-<br />

zans, ras SeviswavliT am gakveTilze, gadaSaleT sax-<br />

elmZRvaneloebi, vin metyvis? vin mipasuxebs? daexmareT<br />

mopasuxes, Tu arsebobs sxva mosazreba, SekiTxvebi xom<br />

ar gaqvT? wera dasrulebulia - CamabareT nawerebi.<br />

183


esursebi - maswavlebeli - dafa, carci. winaswar dabeWdili<br />

aqtivoba 1<br />

SekiTxvebi. moswavleebi - <strong>saxelmZRvanelo</strong> me-12 klasi<br />

(moswavlis wigni), rveuli, saweri furclebi, kalmis-<br />

tari.<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli acnobs moswavleebs gakveTilis Temasa da mi-<br />

zans. maswavlebeli svams SekiTxvebs pirveli msoflio dawye-<br />

bis mizezebis da misi mimdinareobis Sesaxeb. moswavleebi pasux-<br />

oben.<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs:<br />

- TiToeulma Tqvenganma sawer furclebze daweros sakuTari<br />

saxeli da gvari.<br />

- waikiTxeT 11 paragrafis ”pirveli msoflio omis (II gakve-<br />

Tili) omis dasasruli da Sedegebi” Savi SriftiT gamoyo-<br />

fili Sesavali da werilobiT gaeciT pasuxi Semdeg SekiTx-<br />

vebs:<br />

maswavlebeli winaswar wers dafaze am SekiTxvebs an TiToeul<br />

moswavles urigebs dabeWdili saxiT.<br />

1. ramdeni qveyana iRebda monawileobas pirvel msoflio<br />

omSi?<br />

2. romeli qveynebi danebdnen? CamowereT rigiTobis mixed-<br />

viT.<br />

184


3. ramdeni adamiani daiRupa da ramdeni dasaxiCrda pirvel<br />

msoflio omSi?<br />

4. ramdeni saxelmwifo iyo Cabmuli pirvel msoflio om-<br />

Si?<br />

weris dasrulebis Semdeg, maswavlebeli amorCeviT iZaxebs<br />

erT moswavles da avalebs:<br />

- gaacani klass Seni pasuxebi.<br />

- Tu gamomsvleli sworad ver pasuxobs, maswavlebeli ekiTxeba<br />

sxva moswavleebs.<br />

aqtivoba 1 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli qulebiT afa-<br />

sebs moswavleebs.<br />

aqtivobas eTmoba 15 wuTi.<br />

aqtivoba 2<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs:<br />

- TiToeulma Tqvenganma sawer furclebze daweros sakuTari<br />

saxeli da gvari.<br />

- gaecaniT 11 paragrafSi ”pirveli msoflio omis (II gakve-<br />

Tili) omis dasasruli da Sedegebi” mocemul cxrils - ro-<br />

melSic asaxulia pirvel msoflio omSi daRupuli adamiane-<br />

bis raodenoba.<br />

- am cxrilis mixedviT pasuxi gaeciT Semdeg SekiTxvebs<br />

maswavlebeli am SekiTxvebs winaswar wers dafaze an Ti-<br />

Toeul moswavles urigebs dabeWdili saxiT.<br />

1. 1. CamowereT xuTi qveyana, romelTac yvelaze meti ada-<br />

mianis hyavda mobilizebuli I msoflio omSi.<br />

2. CamowereT xuTi qveyana, romlesac yvelaze meti adamiani<br />

daeRupa I msoflio omSi.<br />

185


3. CamowereT xuTi qveyana, romlesac yvelaze meti adamiani<br />

daeWra I msoflio omSi.<br />

4. CamowereT xuTi qveyana, romlesac yvelaze meti adamiani<br />

hyavda ugzo-ukvlod dakarguli I msoflio omSi.<br />

5. 1, 2, 3, 4 SekiTxvebze pasuxebis gaTvaliswinebiT upasuxeT -<br />

adamianuri resursebis gaTvaliswinebiT, romelma qveyanam<br />

ganicada yvelaze metad zarali?<br />

davalebis dasrulebis Semdeg, maswavlebeli krebs furclebs<br />

da asworebs gakveTilis Semdeg,<br />

aqtivoba 2 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli yovel pa-<br />

suxebs afasebs qulebiT.<br />

aqtivobas eTmoba 10 wuTi.<br />

aqtivoba 3<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs:<br />

- gaecaniT 11 paragrafis ”pirveli msoflio omis (II gakve-<br />

Tili) omis dasasruli da Sedegebi” qveTavs - erTa liga.<br />

moswavleebis mier am qveTavis gacnobis Semdeg, maswavlebeli<br />

svams SekiTxvebs, romelTac moswavleebi adgilidan pasuxoben:<br />

1. ra funqcia daekisra erTa ligas?<br />

2. vin iyo erTa ligis Seqmnis ideis avtori?<br />

moswavleebi adgilidan pasuxoben<br />

aqtivoba 3 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli moswavleTa<br />

pasuxebs afasebs komentarebiT: kargia, teqsti dakvirvebiT wai-<br />

kiTxe, Seni pasuxi ara aris sruli, garda <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si wa-<br />

kiTxulisa, raimes xom ar daamatebdi.<br />

aqtivobas eTmoba 5 wuTi<br />

186


aqtivoba 4<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs:<br />

- TiToeulma Tqvenganma sawer furclebze daweros sakuTari<br />

saxeli da gvari.<br />

- daakvirdiT 11 paragrafSi ”pirveli msoflio omis (II gak-<br />

veTili) omis dasasruli da Sedegebi” mocemul or rukas da<br />

SeavseT cxrili.<br />

maswavlebeli Sesavseb cxrils xazavs dafaze.<br />

- cxrilis pirvel grafaSi CamowereT evropis is saxelmwifoe-<br />

bi, romelTa teritoriazec omis damTavrebis Semdeg war-<br />

moiSvnen axali saxelmwifoebi.<br />

- cxrilis meore grafaSi CawerT omis Semdeg wamoSobili axa-<br />

li saxelmwifoebi.<br />

სახელმწიფოები, რომელთა<br />

ტერიტორიაზეც ომის<br />

დამთავრების შემდეგ<br />

წარმოიშვნენ ახალი<br />

სახელმწიფოები<br />

მაგ. ავსტრო-უნგრეთი<br />

”............................”<br />

187<br />

ომის შემდეგ წამოშობილი ახალი<br />

სახელმწიფოები<br />

მაგ. ჩეხოსლოვაკია<br />

”..........................”<br />

”...........................”<br />

”...........................”<br />

”...........................”<br />

”...........................”


”...........................”<br />

188<br />

”.............................”<br />

”..............................”<br />

davalebis dasrulebis Semdeg, maswavlebeli krebs furclebs<br />

da asworebs gakveTilis Semdeg,<br />

aqtivoba 4 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli yovel<br />

pasuxebs afasebs qulebiT.<br />

aqtivobas eTmoba 15 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli


gakveTili 2<br />

Tema – meore msoflio omis Sedegebi<br />

gakveTilis mizani - moswavleebi gaecnobian, ra SedegebiT<br />

damTavrda meore msoflio omi. imsjeleben am omiT<br />

miyenebuli zaralisa da msxverplis odenobaze. aseve<br />

gaecnibian niurnbegis procesis Sedegebs.<br />

enobrivi mizani - moswavleebi gaecnobian meore msoflio omis<br />

Seswavlisas gamosayenebel qarTul da saerTaSoriso<br />

terminlogias.<br />

Sesaswavli leqsika - meore msoflio omi, genocidi, leningradis<br />

blokada, nacizmi, niurnbergis procesi, kolonia,<br />

msoflio ruka.<br />

funqciuri frazebi - daakvirdiT, waikiTxeT, gaecaniT, daasax-<br />

dro - 45 wuTi.<br />

eleT, vin mipasuxebs, romel Tqvengans surs? vin daex-<br />

mareba amxanags? sqemis mixedviT pasuxi gaeciT Semdeg<br />

SekiTxvebs, SeavseT cxrilis grafebi, warmoadgineT<br />

Tqveni mosazrebebi werilobiT, samuSao furclebs<br />

daawereT Tqveni saxeli da gvari, daviwyoT Temis zo-<br />

gadi ganxilviT, axla gagacnobT gakveTilis Temasa da<br />

mizans, ras SeviswavliT am gakveTilze, gadaSaleT sax-<br />

elmZRvaneloebi, vin metyvis? vin mipasuxebs? daexmareT<br />

mopasuxes, Tu arsebobs sxva mosazreba, SekiTxvebi xom<br />

ar gaqvT? wera dasrulebulia - CamabareT nawerebi, sa-<br />

Sinao davaleba geqnebaT ...<br />

189


esursebi - maswavlebeli - dafa, carci. winaswar dabeWdili<br />

aqtivoba 1<br />

SekiTxvebi Tanamedrove msoflios politikuri ruka.<br />

moswavleebi - <strong>saxelmZRvanelo</strong> me-12 klasi (moswavlis<br />

wigni), rveuli, saweri furclebi, kalmistari.<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli acnobs moswavleebs gakveTilis Temasa da mi-<br />

zans. maswavlebeli svams SekiTxvebs meore msoflio omis mizezeb-<br />

sa da mis mimdinareobis Sesaxeb. moswavleebi pasuxoben.<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs:<br />

- TiToeulma Tqvenganma sawer furclebze daweros sakuTari<br />

saxeli da gvari.<br />

- waikiTxeT 41 paragrafis ”meore msoflio omis Sedegebi” Sa-<br />

vi SriftiT gamoyofili Sesavali da werilobiT gaeciT pa-<br />

suxi Semdeg SekiTxvebs:<br />

maswavlebeli winaswar wers dafaze am SekiTxvebs an TiToeul mos-<br />

wavles urigebs dabeWdili saxiT.<br />

1. ramdeni qveyana iRebda monawileobas meore msoflio omSi?<br />

2. msoflios romel teritoriebze mimdinareobda omi?<br />

3. romeli koloniebi gaxdnen damoukidebeli saxelmwifoebi?<br />

4. germaniis romeli teritoriebi gadaeca poloneTsa da safran-<br />

geTs?<br />

5. ra teritoriebi Caigdo xelSi ssrk -ma?<br />

6. sul ramdeni milioni adamiani daiRupa am omSi? aqedan ramdeni<br />

iyo samxedro da ramdeni mSvidobiani moqalaqe?<br />

190


weris dasrulebis Semdeg, maswavlebeli amorCeviT iZaxebs erT mos-<br />

wavles da avalebs:<br />

- gaacani klass Seni pasuxebi.<br />

- 2, 3, 4, da 5 SekiTxvebze pasuxis gacemisas gamoiyene ruka.<br />

Tu gamomsvleli sworad ver pasuxobs, maswavlebeli ekiTxeba<br />

sxva moswavleebs.<br />

aqtivoba 1 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli qulebiT afa-<br />

sebs moswavleebs.<br />

aqtivobas eTmoba 15 wuTi.<br />

aqtivoba 2<br />

maswavlebeli svams SekiTxvas, romelsac moswavleebma adgi-<br />

lidan unda upasuxon:<br />

- Tu SevadarebT I da II msoflio omebs, davinaxavT, rom mSvi-<br />

dobiani mosaxleobis msxverpli, rogorc raodenobrivad,<br />

aseve procentulad bevrad meti iyo II msoflio omSi, vidre<br />

- I -Si. ratom? gaixseneT wina gakveTilebi.<br />

maswavlebeli pasuxis mosafiqreblad moswavleebs garkveul<br />

dros aZlevs.<br />

mosafiqrebeli drois gasvlis Semdeg, maswavlebeli amorCeviT<br />

iZaxebs erT moswavles.<br />

pasuxis gacemisas SesaZlebelia moswavleebs Soris gaimarTos<br />

diskusia, rasac maswavlebelma xeli unda Seuwyos<br />

aqtivoba 2 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli moswavleebs<br />

Semdegi kriteriumebiT afasebs (am kriteriumebs maswavlebeli wi-<br />

naswar acnobs moswavleebs) da am kriteriumebis mixedviT wers qu-<br />

lebs, iyenebs aTqulian sistemas:<br />

კრიტერიუმები ქულები<br />

პრობლემის განხილვამდე აყალიბებს ძირითად<br />

თეზისს<br />

191


მსჯელობა გამყარებულია არგუმენტებით<br />

საუბრობს ლოგიკურად და დამაჯერებლად<br />

aqtivoba 3<br />

aqtivobas eTmoba 15 wuTi.<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs:<br />

- TiToeulma Tqvenganma sawer furclebze daweros sakuTari<br />

saxeli da gvari.<br />

- gaecaniT 41 paragrafSi ”meore msoflio omis Sedegebi”<br />

mocemul sqemas - ”meore msoflio omSi daRupuli<br />

adamianebis raodenoba”<br />

- am sqemis mixedviT pasuxi gaeciT Semdeg SekiTxvebs:<br />

- maswavlebeli am SekiTxvebs winaswar wers dafaze an<br />

TiToeul moswavles urigebs dabeWdili saxiT.<br />

1. CamowereT xuTi qveyana, romlesac yvelaze meti<br />

adamiani daeRupa:<br />

raodenobrivad<br />

procentulad<br />

2. CamowereT xuTi qveyana, romlesac yvelaze meti<br />

samxedro daeRupa.<br />

3. CamowereT xuTi qveyana, romlesac yvelaze meti<br />

mSvidobiani moqalaqe daeRupa.<br />

4. romel qveyanaSi daiRupa yvelaze meti ebraeli?<br />

5. romeli kontinentis mosaxleoba daiRupa yvelaze meti?<br />

- gaiTvaliswineT 1-el SekiTxvaSi raodenobrivi da<br />

procentuli maCveneblebi SeiZleba erTmaneTs ar daemTxves.<br />

davalebis dasrulebis Semdeg, maswavlebeli krebs furclebs da<br />

asworebs gakveTilis Semdeg,<br />

192


aqtivoba 3 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli yovel<br />

pasuxebs afasebs qulebiT.<br />

aqtivoba 4<br />

aqtivobas. eTmoba 13 wuTi.<br />

maswavlebeli moswavleebs aZlevs saSinao davalebas:<br />

- Tqven gevalebaT saxlSi daweroT Txzuleba;<br />

- gaecnaiT 41 paragrafSi ”meore msoflio omis Sedegebi”<br />

ganTavsebul suraTebs da waikiTxeT am paragrafis bolo<br />

monakveTi, romelSic saubaria niurnbergis procesze. aseve<br />

gadaavleT Tvali wina paragrafebs, romelSic saubaria<br />

nacistur germaniaze da dawereT Txzuleba (igi minimum<br />

erTi gverdi unda iyos). am Txzulebis saTauria:<br />

”imsaxurebdnen Tu ara nacizmis liderebi sikvdiliT<br />

dasjas?”<br />

aqtivoba 4 fasdeba Semdegnairad: maswavlebeli moswavleTa<br />

nawerebs Semdegi kriteriumebiT afasebs (am kriteriumebs<br />

maswavlebeli winaswar acnobs moswavleebs) da am kriteriumebis<br />

mixedviT wers qulebs, iyenebs aTqulian sistemas:<br />

კრიტერიუმები ქულები<br />

თხზულების შესავალში აყალიბებს ძირითად<br />

თეზისს<br />

მსჯელობა გამყარებულია არგუმენტებით<br />

მსჯელობს ლოგიკურად<br />

მსჯელობა ობიექტურია<br />

aqtivobas. eTmoba 2 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli.<br />

193


ekomendebuli funqciuri frazebi sxvadasxva<br />

sagnis maswavleblebisTvis<br />

1. misalmeba da socialuri kontaqti<br />

_ dila mSvidobisa!<br />

_ gamajobaT! rogor brZandebiT?<br />

_ gamarjobaT, bavSvebo! dasxediT!<br />

_ gamajobaT! daviwyoT muSaoba!<br />

_ mogesalmebiT! daikaveT Tqveni adgilebi!<br />

2. moswavlis gamokiTxva, misi gamoZaxebis gziT<br />

_ ... (moswavlis saxeli), modi, geTayva, mogviyevi ... !<br />

_ ... (moswavlis saxeli), gTxov, gamodi dafasTan!<br />

194<br />

danarTi<br />

_ ... (moswavlis saxeli), SegiZlia ganmarto / Camoayalibo / daa-<br />

saxelo / dawero / gvaCveno ... ?<br />

_ ... (moswavlis saxeli), gTxov, ganmarte / Camoayalibe / daasax-<br />

ele / CamoTvale / dawere / gvaCvene ... !<br />

3. movaleobebis gadanawileba<br />

_ msurvelebi xom ar arian?<br />

_ mWirdeba damxmare, romelic... .<br />

_ romel Tqvengans surs?<br />

_ aris vinme, vinc mzad iqneboda... ?<br />

_ Tu arc erTs ar surs, maSin gTxov Sen, ... (moswavlis saxeli),<br />

moitane / gaarkvie... !<br />

_ me gavanawileb movaleobebs.


_ kargi, ... (moswavlis saxeli), gTxov moitane...! xolo Sen, ...<br />

(moswavlis saxeli), unda gawmindo dafa!<br />

_ Semdeg kviraSi ... (moswavlis saxeli) da ... (moswavlis saxeli)<br />

Seasruleben Semdeg movaleobebs: ...<br />

_ Semdeg kviraSi morigeebi iqnebian ... (moswavlis saxeli) da ...<br />

(moswavlis saxeli).<br />

_ ... (moswavlis saxeli), gTxov, daarige furclebi / gawminde<br />

dafa / moitane wignebi / daalage klasi / gaaRe fanjara!<br />

neli!<br />

_ ... (moswavlis saxeli), Sen iqnebi TamaSis wamyvani / xelmZRva-<br />

4. gancxadebebi<br />

_ dRes viwyeb axal Temas ... -is Sesaxeb.<br />

_ gakveTilis bolos Catardeba testi / Tavisufal Temaze ... .<br />

_ axla gagacnobT sakontrolo samuSaos Sedegebs.<br />

_ Semdeg gakveTilze muzeumSi mivdivarT eqskursiaze.<br />

_ xval mokle gakveTili iqneba, radganac skolaSi Tojinebis<br />

Teatris speqtakli / sportuli Sejibri / maswavlebelTa kreba<br />

tardeba.<br />

_ momaval kviraSi / Semdeg gakveTilze sakontrolo weraa.<br />

_ paraskevs, 18 saaTze mSobelTa krebaa.<br />

_ yuradReba! gakveTilebis cxrili Seicvala!<br />

_ am gakveTilis Semdeg ... .<br />

5. saSinao davalebebis akreba<br />

_ gadaSaleT Tqveni rveulebi.<br />

_ saSinao davaleba yvelam ukve dawera / Seasrula / gaakeTa /<br />

gaigo / SeZlo dasruleba.<br />

195


6. wina gakveTilis Temis gameoreba<br />

_ gasul / wina gakveTilze Cven vsaubrobdiT / davwereT ... .<br />

_ gavimeoroT mTavari cnebebi!<br />

_ gaixseneT cnebebi, romelic ganvixileT ... !<br />

_ ra darCa TqvenTvis gaugebari wina gakveTilze axsnili<br />

masalidan?<br />

_ gavixsenoT ramdenime faqti / TariRi / cneba / wesi / mizezebi /<br />

warmoqnis mizezebi!<br />

_ daasaxeleT wina gakveTilze naswavli terminebi!<br />

_ CamoayalibeT ...!<br />

_ gadaSaleT wignebi da gaimeoreT ...!<br />

7. axali Temis wardgena<br />

_ am kviraSi ganvagrZob saubars ...-is Sesaxeb.<br />

_ dRes gavecnobiT ... .<br />

_ daviwyoT ... Temis ganxilva / Seswavla.<br />

_ dRes SevavsebT ... -is Sesaxeb Semajamebel cxrils.<br />

_ aseTi problemis gadawyvetas SevecdebiT: ... .<br />

_ Tqven ras fiqrobT, ra aris ... ?<br />

_ dRes wina gakveTilze dawyebul Temis ... Sesaxeb gavagrZelebT<br />

musaobas / saubars.<br />

8. Temis, konkretuli detalebis ganmarteba:<br />

8.1. SekiTxvebi<br />

Txovna, gamoTqvan azri:<br />

_ ras fiqrob am sakiTxze / Temaze / mosazrebaze?<br />

_ ra azri / warmodgena gaqvs am sakiTxze?<br />

_ ras fiqrob ...-ze?<br />

_ eTanxmebi am mosazrebas / gamonaTqvams?<br />

196


_ safuZvlianad geCveneba es Tu ara?<br />

_ Sen ra mosazreba gaqvs?<br />

_ eTanxmebi amas?<br />

_ Sen rogor geCveneba?<br />

SekiTxvebi faqtebis Sesaxeb:<br />

_ romelia udidesi ... ?<br />

_ ra aris umTavresi ... ?<br />

_ rodis daiwyo / dasrulda ... ?<br />

_ sad mdebareobs ... ?<br />

_ ra simaRlisaa... ?<br />

_ romel jgufs miekuTvneba ... ?<br />

_ sad gaemgzavra ... ?<br />

_ ramden xans iarseba ... ?<br />

_ ra iyo ... ?<br />

Txovna, ganmarton:<br />

_ es rogor xdeba?<br />

_ Seni sityvebiT agvixseni!<br />

_ ra aris am moqmedebis mizezebi / Sedegebi?<br />

_ risTvis iqneboda es sasargeblo ... ?<br />

_ ratom moxda ... ?<br />

_ rogor gaxda ... ?<br />

Txovna, daamtkicon:<br />

_ SegiZlia ganmarto amwuTas naTqvami?<br />

_ SegiZlia daamtkico Seni mosazreba / gamonaTqvami?<br />

_ SegiZlia raime dokumentis / avtoritetuli avtoris citireba?<br />

_ es mosazreba safuZvlianad geCveneba?<br />

ras fiqroben danarCenebi?<br />

197


daskvnis gakeTebis Txovna<br />

_ gTxov, miTxari ra aris am TavSi / naSromSi ZiriTadi /<br />

mniSvnelovani?<br />

_ ra iyo am Tavis / naSromis mTavari azri?<br />

_ gTxov, am Tavis / naSromis / Temis Sesaxeb Sesaxeb mokle<br />

Sinaarsi dawere!<br />

_ rogor ggonia, ra iyo umniSvnelovanesi TariRebi / movlenebi /<br />

adgilebi am ... ?<br />

8.2. plakatebis da sxva vizualuri masalis<br />

gamoyeneba<br />

_ plakatze gamosaxulia / naCvenebia ... .<br />

_ dRevandel gakveTilze gamoviyenebT plakats / sqemas / films,<br />

raTa vnaxoT ... .<br />

_ ras adasturebs es eqsperimenti / es savarjiSoebi...?<br />

_ wignSi mocemuli naxatebi / gamosaxulebebi / cxrilebi<br />

gvaZlevs informacias ... .<br />

_ rukaze / wignSi / cxrilSi / koleqciaSi / cxrilSi SegiZliaT<br />

ixiloT ... .<br />

_ ra saintereso faqtebi / movlenebi naxeT am ... ?<br />

8.3. terminologia<br />

_ gavimeoroT aTvisebuli terminebi!<br />

_ amoiwere terminebi teqstidan! ganmarte isini!<br />

_ ipove teqstSi terminis aseTi ganmarteba: ... !<br />

_ es sityva ... TargmanSi niSnavs ... .<br />

_ es termini rveulSi CaviniSnoT!<br />

198


8.4. mniSvnelobis, Targmanis Sesaxeb SekiTxvebi<br />

_ ra aris am sityvis mniSvneloba / cnebis definicia?<br />

_ es cneba Seni sityvebiT ganmarte!<br />

_ rogor iTargmneba es ... enaze?<br />

_ rogor iTqmis es ... enaze?<br />

8.5. kiTxva<br />

_ waikiTxe teqsti wignis ... gverdze!<br />

_ ra aris teqstis mTavari azri / dedaazri?<br />

_ waikiTxe teqsti da dawere gegma / mokle Sinaarsi!<br />

_ ipove teqstSi aseT kiTxvebze pasuxebi: ... !<br />

8.6. Temebis dakavSireba axali Temis axsnis dros<br />

movlenebis Tanmimdevroba<br />

_ pirvel rigSi, ... , Semdeg ... .<br />

_ daviwyoT imiT, rom ... .<br />

_ upirveles yovlisa ... .<br />

_ Tavidan ... .<br />

_ daaxloebiT 2000 wels ... .<br />

_ maSin ... da Semdeg ... .<br />

_ ese igi ... amis Sedegad ... .<br />

_ am drois ganmavlobaSi ... .<br />

_ da bolos ... .<br />

_ dasasrul ... .<br />

movlenebis mniSvneloba:<br />

_ yvelaze mniSvnelovani, rac unda gavigoT, aris ... .<br />

_ mTavari problema is iyo, rom ... .<br />

199


_ kidev ufro mniSvnelovani is iyo, rom ... .<br />

_ gasaocari is iyo, rom ... .<br />

azris gamoTqma:<br />

_ Cemi azriT, ... .<br />

_ me vfiqrob, rom ... .<br />

_ me mimaCnia, rom ... .<br />

_ me vityodi, rom ... .<br />

_ SesaZlebelia, ise iyos, rom ... ?<br />

_ SesaZlebelia, rom ... .<br />

_ me maqvs eWvi, rom ... .<br />

_ me vgrZnob, rom ... .<br />

_ veWvob, rom ... .<br />

_ oficialuri azri aris - ... .<br />

SeTavazeba:<br />

_ me maqvs SemoTavazeba ... .<br />

_ SegviZlia ... .<br />

_ iqneb SegviZlia ... ?<br />

_ erTi xerxi, romlis daxmarebiTac SegviZlia situaciis gaum-<br />

jobeseba, aris ... .<br />

_ ar SegviZlia ... ?<br />

_ iqneb mogvesinja ... .<br />

_ Tqvens adgilze me movsinjavdi ... .<br />

_ adre Cven yovelTvis ... .<br />

_ tradiciuli midgoma aseTia: ... .<br />

_ ase moviqceT: ... .<br />

_ xom ar ajobebda, rom ... ?<br />

200


aime TemaSi CaRrmaveba:<br />

_ aqve ... .<br />

_ kidev ... .<br />

_ kidev ufro ... .<br />

_ aq gviCndeba SekiTxva ... .<br />

_ Tumca, ZiriTadi azri isaa, rom ... .<br />

_ am faqtma SeiZleba aseT sakiTxze dagva-<br />

fiqros: ... .<br />

_ mindoda Tqveni yuradReba kidev erTi aspeqtisTvis /<br />

garemoebisTvis / faqtisTvis / sakiTxisTvis mimeqcia.<br />

_ ara mxolod es, aramed aseT ... .<br />

_ garda imisa, rom ... .<br />

_ aqve davZendi, rom ... .<br />

mizezebis ganmarteba:<br />

_ es im mizezebis gamo moxda: ... .<br />

_ amitomac ... .<br />

_ am mizeziT ... .<br />

_ imasTan dakavSirebiT ... .<br />

_ amis gamo ... .<br />

_ ase ... .<br />

_ amis Sedegad ... .<br />

_ Sesabamisad ... .<br />

_ amgvarad ... .<br />

_ es aris imis mizezi, rom ... .<br />

winaswar gansazRvruli situaciebi, winapirobebi:<br />

Tu ase moxdeba, maSin ... .<br />

roca ase xdeba, Cveulebriv ... .<br />

201


ogorc ki es moxdeba, SegviZlia davelodoT ... .<br />

Tu rodesme aseTi situaciis mowmeni gaxdebiT, yuradRebiT daak-<br />

virdiT, rom ... .<br />

nu eliT, rom ... , sanam, upirveles yovlisa, ar iqneba ... .<br />

analizi:<br />

es aris ...-is magaliTi.<br />

es adasturebs, rom ... .<br />

es gavfiqrebinebs, rom ... .<br />

es SeiZleba niSnavdes, rom ... .<br />

es SeiZleba iyos ... SemTxveva. es amtkicebs, rom ... .<br />

amis interpretireba SeiZleba, rogorc ... .<br />

moswavlis naTqvamis gameoreba:<br />

_ axla Sen ambob, rom ... .<br />

_ sxva sityvebiT vityodi, ... .<br />

_ Tu sworad gagige, gindoda geTqva, rom ... .<br />

_ Seni naTqvamis gameorebiT ... .<br />

_ Sen migaCnia, rom ... .<br />

wina naTqvamSi Sesworebebis Setana:<br />

_ amiT mindoda meTqva, rom ... .<br />

_ amis safuZvelze vfiqrob, rom ... .<br />

_ vcdilob giTxraT, rom ... .<br />

_ imaves vityvi sxva sityvebiT: ... .<br />

roca mimzidvelad gamoiyureba:<br />

_ gamoiyureba ise, TiTqos ... , magram sinamdvileSi ... .<br />

_ erTi SexedviT SesaZloa ase mogeCvenebaT ... , magram, faqtobri-<br />

vad ... .<br />

202


upiratesoba:<br />

_ me mirCevnia, rom ... .<br />

_ me ufro momwons, roca Tqven ... .<br />

eWvis gamoTqma:<br />

_ eg SesaZlebelia, magram ... .<br />

_ eg simarTlea, magram Tu dafiqrebulxar, rom ... .<br />

_ geTanxmebi, magram gaiTvaliswine, rom ... .<br />

_ eg kargi azria, erTaderTi ... .<br />

_ ki, oRond gaxsovdes, rom ... .<br />

_ eg SesaZlebelia, magram Tu gaiTvaliswine is faqti, rom ... .<br />

sakiTxis sxva aspeqtze yuradRebis gadatana:<br />

_ SesaZlebelia, magram ... .<br />

_ ar dagaviwydes, rom ... .<br />

_ rasac Sen ambob, marTalia, Tumca ... .<br />

_ me mainc mgonia, rom ... .<br />

ganmartebis Txovna:<br />

_ SegiZlia ganmarto, rogor ... ?<br />

_ gTxov gangvimarte Seni pasuxi / azri!<br />

_ SegiZlia ganmarto, ratom airCie es pasuxi?<br />

_ gTxov, gaSale Seni pasuxi!<br />

_ es imas niSnavs, Sen fiqrob, rom ... ?<br />

ganzogadeba:<br />

_ saerTod ... .<br />

_ zogadad Tu ganvixileT ... .<br />

_ zogadad saubrisas ... .<br />

203


ame?<br />

_ Cveulebriv ... .<br />

_ rogorc yovelTvis ... .<br />

_ tipobrivia is, rom ... .<br />

8.9. codnis Semowmeba da gasameorebeli kiTxvebi<br />

_ yvelaferi gaigeT?<br />

_ SekiTxvebi xom ar gaqvT?<br />

_ ... wakiTxvis / mosmenis / yurebis Semdeg gaugebari xom ar aris<br />

_ ras niSnavs es termini / cneba / warmodgena?<br />

_ gTxovT, Tqveni sityvebiT gadmosceT!<br />

_ am TavSi / naSromSi / TemaSi romelia sami mTavari nawili?<br />

_ ra iyo amis naklovaneba / gamomwvevi mizezebi / safuZveli?<br />

_ rogori Sedegebi gamoiwvia arCevnebma / skandalma / gamoyofam<br />

/ gaerTianebam?<br />

saxeb.<br />

_ rogori gamoxmaureba / Sedegebi mohyva am movlenebs?<br />

9. miTiTebebi samuSaos organizebis Sesaxeb<br />

jgufuri samuSao<br />

_ dRes Cven jgufebSi / wyvilebSi vmuSaobT!<br />

_ daiyaviT patara jgufebad 3-dan 5-mde adamiani jgufSi!<br />

_ danarCens wyvilebSi muSaobiT SevasrulebT!<br />

_ davaleba jgufSi waikiTxeT!<br />

_ dawereT ... , ris Sesaxebac SeTanxmdiT!<br />

_ dainawileT movaleobebi jgufSi!<br />

_ 15 wuTis Semdeg unda moyveT Tqveni samuSaos / miRwevebis Se-<br />

_ jgufidan erTi adamiani gamoyaviT / airCieT jgufSi erTi ada-<br />

miani, romelic Tqvens azrs gagvacnobs da erTi - romelic infor-<br />

macias Caiwers!<br />

204


miTiTebebi jgufSi diskusiis dros<br />

_ pirvel rigSi, daiyaviT jgufebad!<br />

_ pirvel jgufs eqneba Tema ... , meore jgufs eqneba ... da mesame<br />

jgufs eqneba ... .<br />

_ airCieT erTi, vinc ilaparakebs da erTi adamiani, vinc yvela-<br />

fers Caiwers!<br />

_ TiToeulma moswavlem unda moamzados moTxroba Tavisi idee-<br />

bis / faqtebis da maTi CarTviT / maT gaacnos danarCenebi.<br />

_ gTxov, Cvenc gagvacani Seni azri!<br />

_ Sen ra azris xar?<br />

_ Sen rogor fiqrob?<br />

_ mogviyevi!<br />

_ Seadare Seni mosazreba jgufis mosazrebas!<br />

_ isaubre da sakiTxi ganixile Seni jgufis wevrebTan!<br />

_ daasabuTe Seni mosazreba magaliTebis / konkretuli faqtebis<br />

daxmarebiT!<br />

_ roca Tqvens jgufebSi yvelani mzad iqnebiT, mogviyveT, Tu ra<br />

gaakeTeT, Cven yuradRebiT mogismenT.<br />

_ Seni referati / aRmoCena yvelas gagvacani!<br />

_ daakonkrete Seni ideebi!<br />

_ sxvebsac SesTavaze azri gamoTqvan da SekiTxvebi dasvan!<br />

TamaSebi rolebis ganawilebiT<br />

_ dRe rolebSi TamaSi monawileobas miiReben ... .<br />

_ gTxovT, gadiT da derefanSi daicadeT!<br />

_ rolebis CamonaTvali waikiTxeT!<br />

_ TamaSi wamyvani iqneba ... .<br />

_ airCieT da gainawileT rolebi Tqvens jgufSi!<br />

_ mayureblebo, daaxasiaTeT msaxiobebi!<br />

205


individualuri davalebebi<br />

_ amjerad individualurad vmuSaobT!<br />

_ yuradRebiT waikiTxe davaleba!<br />

_ damoukideblad Seavse / Seasrule ... !<br />

_ ipove ... / Seadare ... / daadgine ... / daaskveni ... / gvanaxe ... /<br />

daamtkice, rom ... / ipove ... / Camoayalibe ... / daajgufe ... / aRniSne ...<br />

/ moniSne ... / gamoikvlie ... / demonstrireba gaakeTe ... / aRwere ... !<br />

_ Sens gankargulebaSi 10 wuTia.<br />

_ SeTxze ambavi am sityvebis gamoyenebiT!<br />

_ waSale zedmeti sityvebi!<br />

_ gamoiyene cxrili / ruka / atlasi / sayrdeni sityvebi!<br />

_ ipove / moZebne <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si / ... gverdze / rukaze ... !<br />

_ daajgufe ... warmoSobis / zomis / simaRlis / mniSvnelovnebis<br />

mixedviT!<br />

_ Seadare sididis / farTis mixedviT!<br />

_ mocemuli gegmis mixedviT aRwere ... !<br />

_ Seadgine ... sqema!<br />

_ gaarkvie ... wyoba / funqciebi!<br />

sakontrolo samuSaoebi da gamocdebi<br />

_ airCieT / moniSneT swori pasuxi!<br />

_ gadaxazeT araswori debuleba / sityvebi!<br />

_ teqstis wakiTxvis Semdeg upasuxeT kiTxvebs da SeavseT<br />

tabula!<br />

_ wereT fanqriT / pastiT!<br />

_ am davalebis Sesrulebis dros ar SeiZleba koreqtoris /<br />

leqsikonis / <strong>saxelmZRvanelo</strong>s gamoyeneba.<br />

_ moifiqreT da uwodeT gamosaxulebas saxeli!<br />

_ ganmarteT am sityvaTa mniSvneloba!<br />

206


saSinao davalebebi<br />

_ gadaSaleT dRiurebi da CaiwereT ... !<br />

_ Semdegi kviris ganmavlobaSi dawereT Tema ... Sesaxeb!<br />

_ dawereT moTxrobis / statiis / Tavis gegma!<br />

_ gaxazeT mTavari!<br />

_ saxlSi unda iswavloT ... Tavis mexuTedan meSvide gverdamde.<br />

10. aTvisebuli Temis mokle Sinaarsi<br />

_ dRes Tqven gaigeT ... .<br />

_ dRevandeli Temis umTavresi nawili iyo ... .<br />

_ axla Tamamad SegviZlia ganvacxadoT, rom ... .<br />

_ warmodgena SeviqmeniT ... Sesaxeb.<br />

_ mokled rom vTqvaT, ... .<br />

_ yovelive naTqvamis gaTvaliswinebiT, ... .<br />

_ adre naswavlis gameorebis Sedegad, ... .<br />

11. klasis gakontroleba<br />

_ gTxovT yuradRebas!<br />

_ nu laparakobT!<br />

_ imuSaveT damoukideblad!<br />

_ gTxovT, nu xmaurobT!<br />

_ wynarad isxediT!<br />

_ imuSaveT odnav Cumad!<br />

_ iyaviT yuradRebiT!<br />

_ usafrTxoebis wesebi daicaviT!<br />

_ nu uSli sxvebs!<br />

12. Sefaseba<br />

_ gmadlobT samuSaosTvis!<br />

207


daT!<br />

_ Zalian kargi namuSevaria.<br />

_ dRes kargi Sedegebi gvqonda!<br />

_ es Sen / Tqven Zalian kargad / kargad gamogivida / gamogivi-<br />

_ mSvenieria! brwyinvalea! sakmaod kargia!<br />

_ brwyinvale naSromia!<br />

_ mSvenieri azria!<br />

_ kargi pasuxia!<br />

_ Tqveni naSromebi Sinaarsiani da sainteresoa.<br />

_ yvelaferi SevZeliT, rac gvqonda dagegmili.<br />

_ dRes Tqven kargad imuSaveT!<br />

_ ratom ar aris yvela piroba Sesrulebuli?<br />

_ rogor moxda, rom ar aris ... ?<br />

_ Tqven zedapirulad imuSaveT.<br />

_ ratom ar gadaamowmeT faqtebi?<br />

_ es saerTod ar Seexeba am Temas.<br />

_ ase Tu imuSaveT, Sors ver wavalT.<br />

_ am naSroms azri saerTod ar aqvs.<br />

_ darwmunebuli var ukeT SegeZlo.<br />

_ SemdgomSi meti yuradReba miaqcie ... .<br />

_ Sengan ukeTes / ufro moculobiT pasuxs velodi.<br />

_ unda Seecado da kidev ukeTesi gamova.<br />

_ ise, ara uSavs, magram dagaviwyda dagewera / gagexaza /<br />

gamogeTvala / dagemtkica ... .<br />

13. dasasruli<br />

_ raime SekiTxvebi xom ar gaqvT?<br />

_ yvelaferi gasagebia?<br />

_ Semdeg gakveTilze gavagrZelebT.<br />

_ momeciT dRiurebi, niSnebs CagiwerT!<br />

208


_ Semdeg gakveTilze moitaneT ... .<br />

_ yvelaze kargi Sedegebi dRes ... hqondaT.<br />

_ gaxsovdeT, rom xval unda wamoiRoT ... !<br />

_ ar dagaviwydeT, rom xval gakveTili 09:45 -ze daiwyeba!<br />

14. damSvidobeba<br />

_ momaval Sexvedramde!<br />

_ SevxvdebiT Semdeg gakveTilze!<br />

_ warmatebiT!<br />

_ gmadlobT, dReisTvis sul es aris.<br />

_ Tavisuflebi xarT.<br />

_ gmadlobT yuradRebisTvis.<br />

_ kargad iyaviT, Semdeg Sexvedramde!<br />

209


ibliografia:<br />

zurab baRaSvili, marika oZeli, komunikaciuri kompetenciis ganvi-<br />

Tareba (2006).<br />

kolin beikeri, bilingvizmisa da bilingvuri ganaTlebis<br />

safuZvlebi. ,,samoqalaqo integraciisa da<br />

erovnebaTSorisi urTierTobebis centris’’ 2010 wlis<br />

qarTuli versiis gamocema.<br />

bilingvuri ganaTleba, samagido wigni maswavleblebisTvis;<br />

Tbilisi, 2009.<br />

kaxa gabunia, enisa da sagnobrivi Sinaarsis integrirebuli swavlebis<br />

Taviseburebebi bilingvur klasSi; bilingvuri<br />

ganaTleba, # 1, 2010.<br />

nino doborjginiZe, maia inasariZe, mosmenisa da zepirmetyvelebis<br />

unaris ganviTareba (2006).<br />

maia inasariZe, maia naWyebia, qarTuli enisa da literaturis swavlebis<br />

Tanamedrove meTodebi; Tbilisi, 2006.<br />

maia inasariZe, nino doborjginiZe, kiTxvis unar-CvevaTa ganviTareba<br />

(2006).<br />

meTodikuri miTiTebani qarTulis, rogorc meore enis swavlebis<br />

procesSi (maswavlebelTa gzamkvlevi); Tbilisi, 2007.<br />

maia meliqiZe, Wabuki qiria, qarTuli enis gramatikis swavleba<br />

(2006).<br />

multilingvuri ganaTlebis programis debuleba, 2010, saqarTvelos<br />

ganaTlebisa da mecnierebis saministro.<br />

marika oZeli, zurab baRaSvili, komunikaciuri kompetenciis ganvi-<br />

Tareba (2006).<br />

saqarTvelos <strong>erovnul</strong>i saswavlo gegmebisa da Sefasebis centri,<br />

<strong>erovnul</strong>i saswavlo gegma; http://www.ncac.ge/index.php?m=854<br />

Salva tabataZe, maia inasariZe, qeTevan CaCxiani, Wabuki qiria<br />

interkulturuli ganaTlebis praqtikuli<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong> maswavleblebisTvis; Tbilisi, 2010.<br />

Wabuki qiria, maia meliqiZe, leqsikaze muSaobis meTodika meore enis<br />

swavlebisas (2006).<br />

nino SaraSeniZe, Secdomebis analizi da maTze muSaoba enis<br />

aTvisebis procesSi; bilingvuri ganaTleba, # 3, 2010.<br />

Tamar jayeli, marine xuciSvili, meore enis swavleba dawyebiT<br />

skolaSi (2006).<br />

210


Tamar jayeli, marine xuciSvili, weris unar-CvevaTa ganviTareba<br />

(2006).<br />

English Language Arts, A Curriculum Guide for the Middle Level (Grades 6-9) Saskatchewan<br />

Education<br />

English Language Arts 6-9: A Bibliography for the Middle Level<br />

Tibinská, Eva, Teória a prax jazykového vzdelávania v oblasti materinského jazyka na<br />

základných školách na Slovensku. - In: Studia Academica Slovaca. 30.<br />

Prednášky XXXVII. letného seminára slovenského jazyka a kultúry.<br />

Red. J. Mlacek. Bratislava, Stimul - Centrum informatiky a vzdelávania<br />

FF UK 2001, s. 315 - 328.<br />

Tibinská, Eva, Základné zásady didaktiky a metodiky vyučovania slovenčiny ako cudzieho<br />

jazyka. In: Studia Academica Slovaca 34. Prednášky XLI. letného<br />

seminára slovenského jazyka a kultúry.Ed. J.Mlacek, M. Vojtech. Bratislava,<br />

Stimul - Centrum informatiky a vzdelávania FF UK 2005, s.<br />

165 -173.<br />

Čvrtníčková, D. a kol.: Cieľové požiadavky na hodinách SJaL<br />

Metodická príručka prináša nové chápanie problematiky výučby SJaL<br />

Čvrtníčková, D. a kol.: Klasifikácia slohových prác<br />

Anotácia: Súbor žiackych slohových prác niektorých žánrov a ich klasifikácia.<br />

Dagmar Čtvrtníčková<br />

ŠPECIALIZAČNÉ INOVAČNÉ ŠTÚDIUM,Názov projektu: Inovácia obsahu a metód<br />

vyučovania SjaL<br />

Ministerstvo školstva Slovenskej republiky, UČEBNÉ PLÁNY PRE 1. AŽ 9. ROČNÍK<br />

ZÁKLADNÝCH ŠKÔL, Schválilo Ministerstvo školstva Slovenskej<br />

republiky , 2003<br />

Brasee, E.N. & Capelluti, J. Dissolving boundaries: Toward an integrative curriculum.<br />

Columbus,1995<br />

Jacobs, H.H. Mapping the big picture: Integrating curriculum and assessment, Alexandria,<br />

1997<br />

Martinello, M.L. & Cook, G.E. Interdisciplinary inquiry in teaching and learning. New<br />

York: Merrill, 1994.<br />

211


gamomcemloba<br />

`saimedo~<br />

212

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!