PERSATUAN PENDUDUK UMA BAWANG - Equator Initiative

Latarbelakang dan Konteks
Dalam jangka masa 20 tahun antara tahun 1960 dan 1980 sahaja,
Asia telah kehilangan satu pertiga litupan hutan hujan tropika, kadar
tertinggi perubahan hutan di dunia. Pembalakan dan penanaman
tidak mampan memusnahkan litupan pokok, menjadi punca kepada
degradasi alam sekitar di banyak pulau sekitar rantau Asia Tenggara.
Kehilangan habitat mendatangkan ancaman kepada bukan sahaja
terhadap kemandirian spesis, akan tetapi juga kepada komuniti
Pribumi dan cara hidup mereka. Negeri Sarawak, Malaysia terletak
di kawasan barat laut pulau Borneo, merupakan contoh kepada
kemusnahan hutan secara meluas – lebih dari 80 peratus dari hutanhutan
negeri tersebut telah ditebang. Sarawak merupakan negeri
terbesar antara 13 negeri Malaysia, dengan keluasan tanah sebanyak
124,449 km persegi (12.4 juta hektar). Terletak di bahagian barat laut
Borneo, ianya berkongsi sempadan dengan negeri Sabah, negara
Brunei Darussalam, dan Kalimantan, wilayah milik Indonesia di Pulau
Borneo. Ibu negeri bagi negeri Sarawak ialah Kuching, dengan Sibu,
Miri dan Bintulu sebagai bandar-bandar utama negeri tersebut.
Jumlah penduduk Sarawak dianggarkan kira-kira 2.4 juta orang,
yang mana hampir separuh merupakan orang Pribumi Dayak yang
terdiri dari pelbagai subkumpulan etnik yang berbeza. Kaum lain
termasuklah orang Melayu, orang Cina, dan sekumpulan kecil orang
India. Lapan puluh peratus dari jumlah keseluruhan orang Dayak
Sarawak tinggal di kawasan pedalaman dan bergantung kepada
pertanian, pemburuan dan pengumpulan bagi tujuan sara hidup.
Ciri-ciri sistem pemegangan tanah orang Dayak adalah kompleks.
Tanah sememangnya merupakan sumber paling penting bagi
orang Dayak: ia menyediakan rezeki asas mereka, dan kepentingan
utama terhadap kerohanian mereka. Hak penggunaan tanah orang
Dayak termaktub dalam sistem orang asli yang dikenali sebagai
adat, sebuah sistem tempoh tanah yang juga mengasaskan sistemsistem
sosial, ekonomi dan budaya mereka. Hak tanah adat dan
sumber alam telah diiktiraf semasa Dinasti Brooke (1842-1946), oleh
Pentadbiran Penjajah British, dan pengiktirafan ini diteruskan selepas
kemerdekaan Sarawak pada tahun 1963 dan menyertai Persekutuan
Malaysia. Walaupun hak-hak tanah adat ini tidak dimansuhkan oleh
mana-mana perundangan dan masih berkuatkuasa, sebahagian
besar tanah adat milik orang Dayak masih tidak ditandakan secara
rasmi.
Orang Kayan merupakan suku kaum Pribumi seramai 27,000 orang
yang dikategorikan sebagai subkumpulan kepada orang Dayak.
Budaya dan adat mereka adalah hampir serupa kepada budaya
dan adat orang Dayak Borneo. Secara tradisi, orang Kayan tinggal
di rumah panjang di kawasan-kawasn tebing sungai dan aktiviti
pertanian mereka berasaskan pertanian pindah-randah dan
penanaman padi kering. Mereka juga mengusahakan penanaman
sagu, sejenis kanji yang diekstrak daripada empulur batang pokok
sagu (Metroxylon sagu.). Komuniti terpencil Kayan Uma Bawang
terletak di kawasan hutan hujan tropika bahagian utara Sarawak,
berhampiran dengan Sungai Keluan. Pada tahun 1980-an, kawasan ini
mengalami penebangan secara besar-besaran oleh syarikat-syarikat
pembalakan. Ini menimbulkan kesengsaraan kepada komuniti
Uma Bawang kerana sumber asli hutan semakin berkurangan.
4