12.05.2015 Views

Download - Center for Social Sciences

Download - Center for Social Sciences

Download - Center for Social Sciences

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

socialur mecnierebaTa seria<br />

akademiuri<br />

i<br />

wera<br />

damwyebTaTvis<br />

lia kaWarava<br />

xaTuna marwyviSvili<br />

lili xeCuaSvili<br />

Tbilisi<br />

2007


socialur mecnierebaTa seria<br />

mTavari redaqtori:<br />

redaqtori:<br />

dakabadoneba:<br />

ydis dizaini:<br />

marine CitaSvili<br />

lela wiqariSvili<br />

Tamar Sengelia<br />

mamuka cecxlaZe<br />

©<br />

©<br />

socialur mecnierebaTa centri 2007<br />

<strong>Center</strong> <strong>for</strong> <strong>Social</strong> <strong>Sciences</strong> 2007<br />

q. Tbilisi, 0108, T. WoveliZis q. #10<br />

el.fosta: contact@ucss.ge<br />

internet gverdi: www.ucss.ge<br />

ISBN: 978 – 99940 -873 -6-5<br />

ISSN – 1512 -4576


s a r C e v i<br />

Tavi 1. princi<br />

pebi, romlebic nebismier teqstze muSaobisas<br />

gamogadgebaT ................................................................................................................................................ 4<br />

Tavi 2. weris procesis Sefaseba da werisTvis mosamzadebeli<br />

samuSaoebi .................................................................................................................................................... 5<br />

rogor viwyebT weras ............................................................................................................................................................................................. 5<br />

weris procesis analizi ................................................................................................................................................................................... 5<br />

dagegmva: werisTvis mosamzadebeli etapi ....................................................................................................................................12<br />

Tavi 3. abzaci ..................................................................................................................................................................18<br />

ra aris abzaci ........................................................................................................................................................................................................ 18<br />

abzacis ti pebi ......................................................................................................................................................................................................... 33<br />

Tavi 4. ra aris ese .....................................................................................................................................................45<br />

sakvanZo debuleba ............................................................................................................................................................................................... 45<br />

Sesavali ......................................................................................................................................................................................................................... 47<br />

naSromis ZiriTadi nawili _ ganmaviTarebeli abzaci .............................................................................................. 49<br />

daskvna .............................................................................................................................................................................................................................. 52<br />

Tavi 5. argumentirebuli ese ..........................................................................................................................53<br />

argumentirebuli debuleba anu Tezisi ..................................................................................................................................... 53<br />

sawinaaRmdego Sexeduleba ........................................................................................................................................................................ 54<br />

mizezebis axsna da dasabuTeba ............................................................................................................................................................. 55<br />

argumentirebuli eses struqtura .................................................................................................................................................... 56<br />

argumentirebul eseSi argumentebis dalagebis struqtura .............................................................................. 60<br />

argumentirebuli eses Sefasebis meTodebi ............................................................................................................................ 63<br />

Tavi 6. kritika ..............................................................................................................................................................68<br />

kritikulad azrovneba da kiTxva ...................................................................................................................................................... 68<br />

kritikis struqtura ......................................................................................................................................................................................... 78<br />

Tavi 7. plagiati ..........................................................................................................................................................79<br />

ra aris plagiati ................................................................................................................................................................................................. 79<br />

citireba da perifrazireba ..................................................................................................................................................................... 79<br />

rogor avaridoT Tavi plagiats ......................................................................................................................................................... 82<br />

Tavi 8. marTlweris wesebi da savarjiSoebi ..............................................................................84<br />

ricxviTi saxelebis marTlwera .......................................................................................................................................................... 84<br />

sxvaTa sityvis marTlwera......................................................................................................................................................................... 85<br />

Tandebulisa da Tandebuliani sityvebis marTlwera ................................................................................................ 86<br />

saTaurebis marTlwera .................................................................................................................................................................................. 87<br />

qvemdebarisa da Semasmenlis SeTanxmeba ricxvSi............................................................................................................ 88<br />

nacvalsaxelTa marTlweris sakiTxebi ....................................................................................................................................... 89<br />

kompozitebis (rTuli sityvebis) marTlwera ....................................................................................................................... 90<br />

punqtuacia .................................................................................................................................................................................................................... 92<br />

Tavi 9. dokumentis <strong>for</strong>mati socialur mecnierebebSi amerikis<br />

fsiqologiuri asociaciis (APA) stiliT .............................................................99<br />

dokumentis Sedgenis <strong>for</strong>maluri maxasiaTeblebi .......................................................................................................... 99<br />

literaturis citirebis wesebi APA-is standartis mixedviT ......................................................................102<br />

sqolio da SeniSvna ........................................................................................................................................................................................ 104<br />

cxrilebi da suraTebi ................................................................................................................................................................................106<br />

gamoyenebuli literatura .................................................................................................................................................................... 113<br />

danarTi......................................................................................................................................................................................................................... 117<br />

naSromis <strong>for</strong>maluri maxasiaTeblebis Sesafasebeli kiTxvari .................................................................. 118<br />

gamoyenebuli literatura ....................................................................................................................................................................120<br />

3


Tavi 1. principebi, romlebic nebismier teqstze<br />

muSaobisas<br />

gamogadgebaT<br />

gansazRvreT mizani<br />

profesiuli urTierToba sasurveli Sedegis miRwevas gulisxmobs. werilobiT<br />

dokuments imisTvis qmniT, rom raRac unda moxdes an SeiZleba moxdes. amitom,<br />

rodesac raimes daweras gadawyvetT, kargad gansazRreT, ris gakeTebas apirebT.<br />

maSinac ki, rodesac vinmesTvis mxolod raimes Setyobinebas apirebT, mas es<br />

in<strong>for</strong>macia ise unda miawodoT, rom sakuTari gegmebis Secvla Tqven mier<br />

miwodebuli in<strong>for</strong>maciis Sesabamisad moundes. Tu migaCniaT, rom misi mxridan<br />

raime qmedeba ar aris saWiro, maSin es Setyobineba mas arc unda gaugzavnoT.<br />

iyaviT konkretulni<br />

miznis gansazRvra winapirobaa imisa, rom maqsimalurad konkretulni iyoT.<br />

samoqmedo <strong>for</strong>mula, romelic saqmis warmoebaSi konkretuli gadawyvetilebebis<br />

miRebisas mTel msoflioSi farTod gamoiyeneba aseTia: „vin ras rogor rodis<br />

sad da ratom akeTebs~. vinaidan yvela samoqmedo gegma am <strong>for</strong>mulaSi kargad<br />

jdeba, is uklebliv yvela situaciaSi gamogadgebaT.<br />

wereT mkiTxvelisTvis<br />

es swori gadawyvetilebis miRebis saSualebas iZleva, Tu rogor unda<br />

gamoiyurebodes Tqven mier momzadebuli werilobiTi dokumenti. Tqven unda<br />

gaiTvaliswinoT vin iqneba Tqveni mkiTxveli da ratom gaecnoba is Tqven mier<br />

momzadebul dokuments. weris dawyebamde moifiqreT, saWiroa Tu ara potenciuri<br />

mkiTxvelis Sesaxeb damatebiTi in<strong>for</strong>maciis moZieba. mkiTxvelis gaTvaliswinebis<br />

SemTxvevaSi gagiadvildebaT dokumentSi CasarTavi detalebis gansazRvra, radgan<br />

TqvenTvis erTnairad wamgebiani iqneba rogorc zedmeti, ise _ mwiri in<strong>for</strong>maciis<br />

miwodeba.<br />

ZiriTadi azri dasawyisSive warmoadgineT<br />

es principi gamoiyeneba eses, moxsenebiTi baraTis, oficialuri werilebis<br />

Sedgenisas da kiTxvebze pasuxis gacemisas. pirveli rigSi, warmoaCineT ZiriTadi<br />

azri da mxolod amis Semdeg miawodeT damatebiTi mosazrebebi, romlebic ZiriTad<br />

ideas met safuZvlianobas SesZens. sxva sityvebiT, jer gadmoeciT daskvna da<br />

Semdeg daasabuTeT misi siswore. amasTan, nu SeawuxebT mkiTxvels Tqveni fiqris<br />

procesiT, vinaidan am procesisTvis Tvalis midevneba rTulia da did drosac<br />

moiTxovs, ris gamoc didia albaToba, rom adresatis yuradRebas ver miipyrobT.<br />

amitom daiwyeT daskvnebiT.<br />

gamoiyeneT dokumentis Sedgenis standartuli meTodi „gansazRvreTdaalageT-daajgufeT-daaxarisxeT-gadaxedeT~<br />

esaa <strong>for</strong>mula, romelic nebismier rTuli teqstis Sesadgenad gamogadgebaT da<br />

romelic Tanmimdevrulad gansaxorcielebel qmedebebs moicavs: (a) gansazRvreT<br />

mizani, (b) daalageT azrebi da in<strong>for</strong>macia, (g) daajgufeT azrebi, (d) organizebuli<br />

saxe mieciT Tqvens azrebs da (e) gadaxedeT Sedegs.<br />

4


Tavi 2. weris proces<br />

rocesis Sefaseba da werisTvis<br />

mosamzadebeli<br />

samuSaoebi<br />

rogor viwyebT weras<br />

yovelTvis, rodesac ambobT, rom weras iwyebT, am sityviT yvela im fizikur da<br />

fsiqikur aqtivobas gulisxmobT, romelic dasrulebuli naSromis SeqmnaSi<br />

monawileobs. es ar aris ioli Sroma, gamocdili avtorebisTvisac ki wera<br />

Sromatevadi da rTulia. daxvewili statia Tu naSromi didi Sromis fasad _<br />

azrebis mkafiod <strong>for</strong>mulirebis, abzacebis damuSavebisa da struqturirebis<br />

xangrZlivi procesis Sedegad miiRweva.<br />

gaxsovdeT, rom ar arsebobs weris erTaderTi swori gza. ori sxvadasxva avtori<br />

naSromis Seqmnisas ver moaxerxebs identuri rekomendaciebisa da miTiTebebis<br />

gaziarebas, vinaidan TiToeuli maTgani sakuTari Sexedulebebisa da gemovnebis<br />

gaTvaliswinebiT warmarTavs weris process, Tumca mainc arsebobs naSromis Seqmnis<br />

garkveuli etapebi, romlebsac yvela avtori iTvaliswinebs da romlebic nawilobriv<br />

Tanxvdebian kidec erTmaneTs. es etapebia:<br />

• weris procesis analizi. am etapze ganisazRvreba naSromis Tema, mizani,<br />

samizne auditoria anu mkiTxveli da proeqtis sxva elementebi;<br />

• dagegmva. am etapze naSromSi gansaxilveli sakiTxi dakonkretdeba da<br />

in<strong>for</strong>macia Segrovdeba. yuradReba gamaxvilebulia erT konkretul<br />

sakiTxze. ladgeba mopovebuli masala;<br />

• monaxazi. am etapze gamoixateba ideebi, mosazrebebi, maT Soris myardeba<br />

kavSirebi;<br />

• gadasinjva. am etapze xdeba naSromis struqturis, Sinaarsis, stilisa da<br />

gamoxatvis xerxebis xelaxali gaazreba da gaumjobeseba.<br />

weris gamocdilebasTan erTad TandaTanobiT gamoimuSavebT naSromis agebis<br />

Tqveneul stils.<br />

cxadia, werilobiTi naSromi ufro misaRebi iqneba mkiTxvelisTvis, Tu is<br />

gramatikulad da stilisturad gamarTuli iqneba, magram kargi naweris Rirseba<br />

mxolod es ar aris. werisas jer kargad unda darwmundeT, rom saTqmeli zustad<br />

da mkafiod CamoayalibeT da mxolod amis Semdeg SeiZleba gramatikasa da stilze<br />

fiqri (Fowler H.R; Aaron J. E. & Anderson D., 2000).<br />

weris procesis analizi 1<br />

nebismieri werilobiTi naSromi konkretuli mkiTxvelisTvis konkretuli sakiTxis<br />

garkveuli mizniT gansaxilveladaa mowodebuli. Tqven SeiZleba kvlevis Catareba<br />

dagWirdeT. amasTan, Tqven winaSe dadgeba moTxovnebi naSromis moculobasTan,<br />

ga<strong>for</strong>mebis <strong>for</strong>matTan da dasrulebis vadebTan dakavSirebiT.<br />

yovelive zemoT Tqmuli weris situaciis komponentebia, romelTa gaazreba<br />

weris dawyebamde gacilebiT adre mogiwevT. cxrilSi #2.1 mocemulia kiTxvebi<br />

weris procesis komponentebis analizisaTvis (Fowler H.R; Aaron J. E. & Anderson D.,<br />

2000):<br />

1<br />

qveTavi mTlianad momzadebulia Semdeg wyaroze dayrdnobiT: Fowler H. Ramsey; Aaron<br />

Jane E.; Anderson Daniel (2000). The Little, Brown Handbook. 8 th edition. Addison-Wesley<br />

5


cxrili #2.1. kiTxvebi weris procesis komponentebis analizisaTvis<br />

Tema<br />

• ras exeba werilobiTi davaleba? Tu konkretuli davaleba ar gaqvT, ris Sesaxeb<br />

isurvebdiT weras?<br />

• ra gainteresebT mocemuli Temis farglebSi? aris rame, ris Taobazec ukve gaqvT<br />

garkveuli mosazrebebi an gsurT, rom meti icodeT?<br />

• konkretulad ra moTxovnebs giyenebT miRebuli davaleba, rogor unda SexedoT Temas?<br />

mkiTxveli<br />

• vin waikiTxavs Tqvens naSroms? ra ician da ras fiqroben Tqveni mkiTxvelebi<br />

gansaxilvel sakiTxze?<br />

• xasiaTdebian Tu ara Tqveni mkiTxvelebi raime niSan-TvisebiT, romelmac SeiZleba<br />

gavlena moaxdinos naSromis aRqmaze? aseTi maxasiaTebeli SeiZleba iyos, magaliTad,<br />

saganmanaTleblo sistemaSi muSaobis gamocdileba, Tqvens sferoSi muSaobis<br />

gamocdileba, politikuri mosazrebebi.<br />

• ra urTierToba gaqvT mkiTxvelTan? ramdenad <strong>for</strong>maluri an ara<strong>for</strong>maluri unda iyos<br />

Tqveni naSromi?<br />

• ra gsurT, rom ifiqron an moimoqmedon Tqvenma mkiTxvelebma naSromis wakiTxvis<br />

Semdeg?<br />

mizani<br />

• ra mizans isaxavs Tqveni davaleba? magaliTad, raime unda axsnaT, Tu konkretuli<br />

poziciis dasabuTebas unda SeecadoT?<br />

• ratom werT? risi miRweva gsurT Tqveni naSromiT?<br />

• ra gziT SeiZleba miznis srulad miRweva?<br />

kvleva<br />

• ra saxis mtkicebulebebi _ faqtebi, magaliTebi, eqspertTa mosazrebebi _<br />

gamogadgebaT yvelaze metad Tqvens naSromSi gansaxilveli sakiTxis, mkiTxvelisa da<br />

miznis gaTvaliswinebiT?<br />

• moiTxovs Tu ara Tqveni davaleba in<strong>for</strong>maciis wyaroebis moZiebas an sxva iseTi<br />

kvlevis Catarebas, rogoricaa gamokiTxva, interviu anda eqsperimenti?<br />

• davalebis moTxovnebis garda, ra damatebiTi in<strong>for</strong>macia gWirdebaT naSromSi<br />

gansaxilvel sakiTxze? rogor moipovebT mas?<br />

• wyaroebis citirebis romel stils gamoiyenebT naSromSi?<br />

savarjiSo #2.1: qvemoT mocemulia fsiqologiis Sesavlis kursis farglebSi<br />

Sesasrulebeli davaleba. ra moTxovnebs uyenebs es davaleba weris procesis<br />

komponentebs? am davalebis Sesrulebisas rogor upasuxebdiT cxrilSi #1 mocemul<br />

kiTxvebs?<br />

rodis aris fsiqoTerapia yvelaze efeqturi? anu klientis,<br />

Terapevtisa da Teoriis ra mimarTebis SemTxvevaSi miiRweva dadebiTi<br />

Sedegi? Tqveni poziciis, mosazrebebisa da daskvnebis gasamyareblad<br />

citirebuli unda iyos Sesabamisi wyaroebi. moculoba: 1500-1800 sityva.<br />

naSromi eleqtronuli fostiT unda gaigzavnos. naSromebi ganixileba<br />

pirvel noembers.<br />

Temis SerCeva da dakonkreteba. romel sferos ganekuTvneba naSromi?<br />

swavlis periodSi mravali naSromis dawera mogiwevT. werilobiTi davalebis<br />

mocemisas SeiZleba dagikonkreton Tema, an arCevani Tqven mogandon; Tumca, nebismier<br />

SemTxvevaSi, naSromis Seqmnisas unda Sesruldes Semdegi pirobebi:<br />

6


• SerCeuli Tema unda Seesabamebodes miRebul davalebas;<br />

• Tema arc Zalze zogadi unda iyos da arc metad konkretuli; unda<br />

Seesabamebodes naSromis moculobasa da Sesrulebis vadebs;<br />

• Tema unda gainteresebdeT.<br />

naSromis Temis misadageba Tqvens interesebsa da arsebul<br />

gamocdilebasTan<br />

zogierTi davaleba,rogoricaa, magaliTad, laboratoriuli kvlevis angariSi<br />

an SemTxvevis ganxilva politikur mecnierebaSi, sakuTari Tavis warmoCenis mwir<br />

saSualebas iZleva, Tumca, erTi SexedviT, Zalze xist da mosawyen sakiTxebze<br />

muSaobis drosac SegiZliaT, garkveulwilad, Tavisufali iyoT, magaliTad, Tu<br />

unda daweroT ori nacnobi adamianis SedarebiTi daxasiaTeba, Sesadarebeli<br />

adamianebisa da maTi Sedarebis xerxebis SerCeva Tqveni prerogativaa; aseve, Tqvenzea<br />

damokidebuli, ubralod dawerT davalebas, Tu weriT isiamovnebT da bevr axal<br />

Tvisebasac aRmoaCenT am adamianebSi.<br />

rodesac davalebaSi ar aris Tema dakonkretebuli, is Tqvens gamocdilebasa<br />

da interesTa sferoSi SegiZliaT moiZioT. qvemoT mocemulia savaraudo kiTxvebi,<br />

romlebic SeiZleba naSromis Temis SerCevisas gaCndes.<br />

• romeli Temaa TqvenTvis nacnobi an romeli Tema gainteresebT? es SeiZleba<br />

iyos sporti, umuSevroba Tqvens qalaqSi, klasikuri musika da a.S.<br />

• uaxloes warsulSi monawileoba xom ar migiRiaT romelime saintereso<br />

diskusiaSi? es SeiZleba iyos cvlilebebi qalisa da mamakacis urTierTobaSi,<br />

sauniversiteto swavlebis re<strong>for</strong>mirebis warmatebuloba, universitetSi<br />

fsiqologiuri samsaxuris arsebobis aucilebloba da a.S.<br />

• ra waikiTxeT an naxeT am bolo dros? es SeiZleba iyos Zalian saintereso<br />

wigni, sasacilo filmi, skandaluri telegadacema da a.S.<br />

• ra gaxarebT an ra gwyinT? es SeiZleba iyos Tqveni hobi, mezoblebis qceva,<br />

xmauri quCaSi da a.S.<br />

naSromisTvis SerCeuli Temisa da Sesasrulebeli davalebis<br />

SesabamisbaSi moyvana<br />

davalebis miRebis Semdeg yuradRebiT waikiTxeT is da SeecadeT misi<br />

adekvaturi Tema SearCioT. amaSi qvemoT mocemuli kiTxvebi dagexmarebaT.<br />

• ras moiTxoven Cemgan? mravali werilobiTi davaleba moicavs iseT sityvebs,<br />

rogorebicaa ganixileT, aRwereT, gaaanalizeT, warmoadgineT, moaxdineT<br />

interpretacia, axseniT, gansazRvreT, daasabuTeT an SeafaseT. es sityvebi<br />

migiTiTeben, Tu rogor unda miudgeT Temas, rogor azrovnebas moelian<br />

Tqvengan da ra zogadi mizani unda daisaxoT.<br />

• visTvis werT? zogierT davalebaSi dakonkretebulia mkiTxvelis vinaoba,<br />

Tumca, Cveulebisamebr, Tqven Tavad unda gansazRvroT, Tu vin iqneba Tqveni<br />

mkiTxveli _ iqneba es mTeli sazogadoeba, Tanakurselebi, Tqveni ufrosi,<br />

instruqtori, universitetis studentoba, romelime sxva jgufi, Tu individi.<br />

• ra ti pis kvleva mogeTxovebaT? zogjer davalebaSi miTiTebulia, Tu ra<br />

tipis literaturiT unda isargebloT. am wyaroebis gamoyeneba naSromis<br />

sakiTxis mosaZiebladac SeiZleba.<br />

• saWiroebs Tu ara davalebis Tema Semdgom dakonkretebas, raTa naSromis<br />

moculobisa da Sesrulebis vadebis moTxovnebi daakmayofiloT?<br />

7


JurnalSi dasabeWdi statiis SemTxvevaSi ki _ samecniero sazogadoeba, romelic<br />

mocemuli sakiTxiTaa dainteresebuli.<br />

Tu Sesasrulebeli naSromi ar moiazrebs mkiTxvels, Tqven Tavad SegiZliaT<br />

savaraudo mkiTxvelis gansazRvra. magaliTad, aRwerilobiTi teqstis mkiTxveli<br />

SeiZleba Tqveni jgufelebi, megobrebi an mSoblebi iyvnen.<br />

nebismier SemTxvevaSi, vinc ar unda iyos Tqveni mkiTxveli, misi gansazRvra<br />

yovelTvis dagexmarebaT saTqmelis <strong>for</strong>mulirebaSi, saTanado stilis, sityvebisa<br />

da frazebis arCevaSi.<br />

mkiTxvelis moTxovnebi<br />

Tqven, rogorc mkiTxvelma, iciT, rom mkiTxvels sWirdeba:<br />

• konteqsti: kavSiri Tqvens naSromSi wakiTxuls, sakuTar codnasa da<br />

gamocdilebas Soris;<br />

• prognozireba: avtoris miznisa da am miznis miRwevis gzebis codna;<br />

• in<strong>for</strong>macia: konkretuli faqtebi, magaliTebi da sxva detalebi,<br />

romlebic sakiTxs gasagebs, xelSesaxebs, sainteresosa da<br />

damajerebels xdian;<br />

• pativiscema: gancda imisa, rom avtori pativs scems mkiTxvelis<br />

Sexedulebebs, Rirebulebebs da rwmenas, mis gamocdilebasa da<br />

gonebriv SesaZleblobebs;<br />

• xma, toni: gancda imisa, rom avtori realuri, cocxali adamiania;<br />

• lakonuroba da sicxade: naSromSi ar unda iyos gaugebrobebi da<br />

Secdomebi.<br />

akademiur weraSi mkiTxvelis interesebisa da Taviseburebebis gaTvaliswineba<br />

erT-erTi aucilebeli moTxovnaa, romelsac naSromi unda akmayofilebdes, radgan<br />

mkiTxvelis Tavisebureba mniSvnelovanwilad ganapirobebs naSromis Sinaarss,<br />

struqturasa da tons. cxrilSi #2.3 mocemulia kiTxvebi, romlebic mkiTxvelis<br />

ti pis gansazRvrisTvis gamogadgebaT.<br />

gaiTvaliswineT mkiTxveli<br />

mkiTxvelis gaTvaliswineba Tqven mier Seqmnili naSromis sam ZiriTad elementze<br />

imoqmedebs; es elementebia:<br />

• konkretuli in<strong>for</strong>macia, romelsac mkiTxvelis yuradRebis misapyrobad da<br />

SesanarCuneblad iyenebT da romelic mkiTxvels Tqveni daskvnebis<br />

marTebulobaSi arwmunebs. es in<strong>for</strong>macia SeiZleba Sedgebodes konkretuli<br />

detalebisgan, faqtebisgan, magaliTebisgan an nebismieri sxva TvalsaCinoebisgan,<br />

romelic gaamyarebs da gasagebs gaxdis Tqvens mosazrebebs da, amasTanave,<br />

mkiTxvelis gamocdilebis, konkretuli interesebisa da mikerZoebebis<br />

Sesabamisi iqneba.<br />

• roli, romelsac irCevT mkiTxvelTan mimarTebaSi. Tqveni miznidan da<br />

gansaxilveli sakiTxisadmi damokidebulebidan gamomdinare, Tqven gendomebaT,<br />

rom mkiTxvelma garkveuli xedvis kuTxidan aRgiqvaT Tqven da Tqveni<br />

damokidebuleba. SesaZlo roli mravalgvaria. es SeiZleba iyos, magaliTad,<br />

portretisti, mTxrobeli, leqtori, damcveli, interpretatori da a.S.<br />

• toni, romelsac iyenebT. tons werisas igive datvirTva aqvs, rac saubrisas _<br />

furcelze dawerili sityvebi da winadadebebis struqtura iseTsave<br />

in<strong>for</strong>macias Seicavs, rogorsac xmis tembri da simaRle. weris procesidan<br />

9


da Tqveni mosazrebebidan gamomdinare, mkiTxveli elis, rom Tqveni toni<br />

<strong>for</strong>maluri an ara<strong>for</strong>maluri iqneba. naSromSi asaxuli ganwyoba SeiZleba<br />

seriozuli, mSvidi, amaRelvebeli, gamaRizianebeli an sasixarulo iyos.<br />

cxrili #2.3. kiTxvebi, romlebic mkiTxvelis tipis gansazRvraSi dagexmarebaT<br />

• vin aris Cemi mkiTxveli?<br />

• ratom waikiTxavs mkiTxveli Cems naSroms? ras elis is?<br />

• ra msurs, rom mkiTxvelma icodes an moimoqmedos Cemi naSromis wakiTxvis Semdeg da<br />

rogor gavagebino mas es?<br />

• rogori mkiTxvelisTvisaa gankuTvnili Cemi naSromis Tema da mizani? magaliTad:<br />

− asaki an sqesi;<br />

− saqmianoba: studentebi, kolegebi da a.S.<br />

− socialuri an ekonomikuri statusi: mozardebi, manqanis myidvelebi, potenciuri<br />

damqiraveblebi da a.S.<br />

− ganaTleba: moswavle, studenti, umaRlesi ganaTlebis mqone da a.S.<br />

− eTnikuri kuTvnileba: afrikeli, kavkasieli da a.S.<br />

− politikuri da/an religiuri kuTvnileba, moraluri Rirebulebebi da rwmena:<br />

memarjvene, konservatori, qristiani. budisti da a.S.<br />

− hobi da interesebi: nadiroba, koleqcioneroba, xelsaqme da a.S.<br />

• ra gavlenas moaxdens mkiTxvelis maxasiaTeblebi sakiTxisadmi mis damokidebulebaze?<br />

• amJamad ra icis an ra ar icis mkiTxvelma Cem mier wardgenili sakiTxis Sesaxeb?<br />

ramdenad didi masala unda mivawodo mas?<br />

• Tu Cem mier wardgenili sakiTxi specifikuri enis an terminebis gamoyenebas saWiroebs,<br />

ramdenad SemiZlia maTi gamoyeneba an ganmarteba?<br />

• romelma mosazrebebma, ideebma an in<strong>for</strong>maciam SeiZleba gaakvirvos mkiTxveli?<br />

aaRelvos? Seuracxhyos? ra unda gavakeTo am dros?<br />

• ra SeiZleba esmodes mkiTxvels arasworad Cem mier wardgenil sakiTxTan an Cemeul<br />

xedvasTan dakavSirebiT? rogor SemiZlia amis gamosworeba?<br />

• ra urTierToba maqvs mkiTxvelTan? ramdenad <strong>for</strong>malur an ara<strong>for</strong>malur nawers<br />

moelis igi Cemgan? ra roli da rogori toni unda SevarCio?<br />

• rogor moepyroba mkiTxveli Cems naSroms? unda velodo, rom igi TiToeul sityvas<br />

guldasmiT waikiTxavs da zedmiwevniT gaiazrebs, mxolod gadaxedavs axali<br />

in<strong>for</strong>maciis mosaZieblad Tu mxolod daskvnebs gaiTvaliswinebs? rogor unda<br />

Camovayalibo saTaurebi, Sejameba da sxva elementebi?<br />

savarjiSo #2.3: qvemoT mocemuli Temebidan airCieT erTi da TiToeuli tipis<br />

mkiTxvelisTvis upasuxeT cxrilSi #3 mocemul kiTxvebs. gansazRvreT oTxi<br />

mosazreba, romelsac naSromSi moitandiT, SearCieT roli da toni TiToeuli<br />

tipis mkiTxvelisTvis.<br />

1. mowevis gavlena. mkiTxveli: saSualo skolis moswavleebi da<br />

mozrdili mwevlebi;<br />

2. Tqveni mosazreba socialuri dazRvevis Sesaxeb. mkiTxveli:<br />

dazRvevis mqone individebi da dazRvevis armqone individebi,<br />

romlebic ar endobian socialur dazRvevas;<br />

3. ratom unda gaiyvanon ezodan Tqvenma mezoblebma avtoavariaSi<br />

damtvreuli manqana. mkiTxveli: Tqveni mezoblebi da raionis<br />

gamgebeli.<br />

10


ideebis generirebisTvis gamosadegi zogierTi meTodi. isini gamogadgebaT maSin,<br />

rodesac pirvelad daiwyebT fiqrs Temis Sesaxeb da yovelTvis, rodesac ideebi<br />

SemogakldebaT. aqve unda aRiniSnos, rom araa aucilebeli yovel jerze qvemoT<br />

aRwerili yvela meTodis erTdroulad gamoyeneba. isini urTierTSenacvlebadi da<br />

urTierTSemavsebeli SeiZleba iyos yovel konkretul SemTxvevaSi. Tqven irCevT im<br />

meTods, romelic ufro mosaxerxebelia TqvenTvis yovel konkretul situaciaSi.<br />

gonebrivi ieriSi<br />

gonebrivi ieriSi ideebis erTmaneTTan dakavSirebisa da azrovnebis stimulirebis<br />

saSualebaa. gonebrivi ieriSi gulisxmobs erTi sityviT an fraziT dawyebas da<br />

azrebis nebismieri, Tavisufali mimarTulebiT gaSlas. garkveuli drois manZilze<br />

nu cdilobT, rom logikurad ifiqroT da SeecadeT, SeZlebisdagvarad swrafad<br />

CamoweroT nebismieri idea an azri, romelic TavSi mogivaT, maTi gadaxedvisa da<br />

wesrigSi moyvanis gareSe. garkveuli drois Semdeg gadaxedeT Camoweril ideebs<br />

da naxeT, ukavSirdeba Tu ara erTmaneTs ramdenime idea da ramdenad SesaZlebelia<br />

maTi dajgufeba. Tu moaxerxebT amis gakeTebas, ideebis dajgufeba mogawvdiT Temas<br />

an sferos, romelzec SeZlebT weras. gonebrivi ieriSis gamoyeneba SegiZliaT<br />

erTi konkretuli Temis an daumTavrebel naSromSi meti magaliTebis moZiebisTvis<br />

(Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R, 2000).<br />

qvemoT mocemulia gonebrivi ieriSis magaliTi. studentma gonebrivi ieriSiT<br />

Camowerili ideebis CamonaTvalSi varskvlaviT (*) aRniSna is ideebi, romelTac<br />

gamoiyenebs universitetSi saswavlo procesis aRwerisas.<br />

saswavlo procesi universitetSi<br />

TeTri fakulteti * leqtorebi<br />

auditoria baRi * gamocdebi<br />

* leqcia * studenti carci<br />

* Sefaseba kedeli *silabusi<br />

taZari megobrebi<br />

didi kibeebi<br />

savarjiSo #2.5: qvemoT CamoTvlili Temebidan gonebrivi ieriSisTvis airCieT 1 an<br />

2 maTgani da swrafad imuSaveT 15 wuTis manZilze. Semdeg damoukideblad daajgufeT<br />

ideebi. SeadareT Tqven mier gamoyofili jgufebi sxvebisas. yuradReba miaqcieT,<br />

rom sxvadasxva avtori erTi da imave Temis sxvadasxva aspeqtze amaxvilebs<br />

yuradRebas.<br />

• universiteti • mexsiereba • siyvaruli<br />

• mogzauroba • stresi • avtomobilebi<br />

• megobroba • kompiuterebi<br />

• bedniereba<br />

Tavisufali wera<br />

Tavisufali wera SeuCereblad weraa. es niSnavs, rom werT imas, rac TavSi<br />

mogdiT imaze fiqris gareSe, Tu ramdenad kargad da sworad werT. am meTodis<br />

mizania Tqveni gonebis gaTavisufleba emociebisgan. amitom Tavisufali weris<br />

dros nu gawyvetT ideaTa da azrTa nakads. zustad ise CawereT isini, rogorc<br />

13


TavSi mogdiT. nu dabrundebiT ukan da nu gadaikiTxavT. Tavisufali weris dros<br />

daisaxeT mizani, magaliTad, weroT 15 wuTi an daweroT 5 gverdi. Semdeg wereT<br />

uwyvetad manam, sanam ar miaRwevT dasaxul mizans. dasrulebis Semdeg gadaikiTxeT<br />

naweri da moZebneT saintereso ideebi, romlebic, SesaZloa, sasargeblo aRmoCndes<br />

TqvenTvis (Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R, 2000).<br />

qvemoT mocemulia Tavisufali weris magaliTi.<br />

Cemi pirveli dRe universitetSi<br />

maxsovs, rogor davikarge universitetis korpusSi. 17 wlis viyavi. Zalian<br />

vRelavdi... aravis vicnobdi. romeliRac sarTulze aRmovCndi. didi kibeebi...<br />

SoTa rusTavelis biusti... Tu ara? ar maxsovs. SeiZleba, raRac saintereso<br />

davinaxe. amis Semdeg mxolod is maxsovs, rom kibis TavTan Cemnairi dabneuli<br />

bavSvebi idgnen. gamixarda maTi danaxva. jinsebi mecva. mec im bavSvebTan<br />

davdeqi. auditorias eZebdnen. ise vRelavdi, ar vici, ratom, aRar maxsovs,<br />

rogor aRmovCndi leqciaze...<br />

savarjiSo #2.<br />

2.6: airCieT erT-erTi Tema; Tavisufali wera, 5 wuTi.<br />

kiTxvebi<br />

• Cemi saukeTeso megobari<br />

• universiteti<br />

• qarTuli tradiciebi<br />

• Cemi skola<br />

• bavSvobis yvelaze naTeli mogoneba<br />

• Cemi sayvareli saqme<br />

rodesac iwereba sagazeTo statiebi, pirvelsave winadadebaSi avtorebi cdiloben<br />

upasuxon Semdeg kiTxvebs: _ vin, ra, rodis, sad, ratom da xandaxan rogor. Tqven<br />

imave kiTxvebis gamoyeneba SegiZliaT naSromisTvis masalis mosagroveblad. am<br />

kiTxvebis dasma Tqveni Temis sxvadasxva mxridan danaxvisa da Tqveni poziciis<br />

ukeT garkvevis saSualebas mogcemT. am meTodis gamoyenebis SemTxvevaSi dawereT<br />

rac SeiZleba bevri kiTxva. Semdeg TiToeul maTgans SeZlebisdagvarad sruli<br />

pasuxi gaeciT (Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R, 2000).<br />

qvemoT mocemulia kiTxvebis magaliTebi, romelTac Jurnalisti svams siuJetis<br />

momzadebis procesSi.<br />

vin? sad moxda?<br />

ra moxda? ratom moxda?<br />

ra Sedegi miiRes? rogor moxda?<br />

rodis moxda?<br />

es kiTxvebi SeiZleba maSinac gamogadgeT, rodesac naSromis Temis arCevas<br />

cdilobT, gansakuTrebiT ki maSin, rodesac raRacis Txrobas isaxavT miznad an<br />

movlenis mizezebsa da Sedegebze gsurT saubari (Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev<br />

J.R, 2000).<br />

miuxedavad imisa, rom yvela es SekiTxva erTi movlenis Sesaxeb in<strong>for</strong>maciis<br />

mogrovebisTvisaa mowodebuli, konkretuli davalebis Taviseburebidan gamomdinare,<br />

SesaZlebelia Tqven mxolod zogierTi maTgani dagWirdeT. magaliTad (Fowler H.R;<br />

Aaron J. E. & Anderson D., 2000):<br />

rogor moxda? Tu Tqveni davaleba Txrobas moiTxovs, maSin Tqvenma naSromma<br />

unda upasuxos am kiTxvas da ambavi qronologiurad unda daalagoT, magaliTad,<br />

14


saqarTvelo-italiis nakrebi gundebis Sexvedra fexburTSi an meore msoflio<br />

omis dawyeba.<br />

rogor fizikuri maxasiaTeblebi aqvs (garegnoba, suni, gemo, xma, grZnoba)? pirovnebis,<br />

adgilis, nivTis an grZnobebis aRwerisas konkretuli garegnuli maxasiaTeblebi<br />

unda gamoiyenoT, magaliTad, megobris, sayvareli adgilisa Tu Senobis aRwera.<br />

ra mizezebi arsebobs? ra magaliTebis dasaxelebaa SesaZlebeli? gansaxilveli<br />

sakiTxis ilustracia erTi, an meti magaliTis (bavSvTa saxlidan bavSvis Svilad<br />

ayvanis mcdeloba, sami satelevizio serialis dasaxeleba) moyvanas, an logikur<br />

dasabuTebas (ZiriTad sagnad politikuri mecnierebebis arCevis sami mizezi, quCaSi<br />

moZraobis wesebis dacvis aucileblobis damasabuTebeli oTxi mizezi) gulisxmobs.<br />

rasTan gaqvT saqme? ras gulisxmobs is da ras gamoricxavs? es kiTxvebi<br />

gansazRvrebis an ganmartebisTvis dagWirdebaT. naSromSi iseTi abstraqtuli cnebebi,<br />

rogorebicaa, magaliTad, samarTali, megobroba, xelovneba gansakuTrebul ganmartebebs<br />

saWiroeben.<br />

ra maxasiaTeblebi aqvs? analizis SemTxvevaSi sakiTxi nawilebad, elementebad<br />

iSleba da maT Soris arsebuli mimarTebebis garCeva xdeba. analizis pirveli<br />

etapi kritikulad fiqria.<br />

ramdenad hgavs an gansxvavdeba is sxvebisgan? Sedarebisas ideebs, sagnebs,<br />

adamianebs, adgilebsa da a.S. Soris msgavsebebi da gansxvavebebi ganixileba, magaliTad,<br />

gansxvaveba prezidentobis or kandidats Soris, or kompiuterul sistemas Soris<br />

msgavsebebi.<br />

SeiZleba Tu ara misi Sedareba mkiTxvelisTvis nacnob sxva saganTan? es<br />

kiTxva analogiis SemTxvevaSi Cndeba. analogia xSirad gamoiyeneba mkiTxvelisTvis<br />

ucnobi Temis (magaliTad, mTavrobis struqturis) axsnisas nacnob Temaze (magaliTad,<br />

ojaxis struqturaze) miTiTebiT.<br />

ratom xdeba es, an ras iwvevs? mizez-Sedegobrivi analizisas unda aixsnas, Tu<br />

ratom moxda raRac, an ra Sedegebi gamoiwvia, anda orive erTad. magaliTad, depresiis<br />

ganviTarebis mizezebi, an rogor aisaxa sasamarTlos mier gamotanili ganaCeni<br />

braldebulis ojaxis wevrebze.<br />

rogor keTdeba? rogor muSaobs? procesis analizisas axsnilia, Tu rogor<br />

sruldeba raRac. magaliTad, rogor daiweros argumentirebuli ese, anda rogor<br />

xdeba raRac (rogor izrdeba mcenare, rogor muSaobs kompiuteri).<br />

savarjiSo #2.7: savarjiSoSi #2.5 CamoTvlili Temebidan airCieT an Tavad moifiqreT<br />

erTi Tema. Semdeg CamowereT maqsimalurad bevri kiTxva da upasuxeT maT.<br />

dajgufeba/asociaciuri kavSirebis ruka<br />

dajgufeba Tqveni ideebis vizualuri rukis Seqmnis procesia. is gaTavisuflebT<br />

mkacrad sworxazovani Tanmimdevrobisgan. amrigad, is ufro kreatuli fiqrisa da<br />

axali kavSirebis damyarebis saSualebas iZleva. am meTodis gamoyenebisas daiwyeT<br />

imiT, rom Sua furcelze daxazeT marTkuTxedi da masSi CawereT arCeuli Tema.<br />

Semdeg daxazeT meore marTkuTxedi, masSi TemasTan dakavSirebuli idea CawereT<br />

da xaziT SeaerTeT Temis marTkuTxedTan. Semdeg am ideasTan asocirebuli ideebi<br />

dawereT, isinic SemoxazeT da SeaerTeT wina ideasTan. ganagrZeT manam, sanam ideebi<br />

ar gamogelevaT. rodesac daasrulebT, SeiswavleT Tqven mier Seqmnili ruka, raTa<br />

kidev gagiCndeT axali Sexedulebebi Tqveni Temis irgvliv da dainaxoT ideaTa<br />

urTierTdamokidebuleba (Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R, 2000).<br />

qvemoT mocemulia dajgufebis anu asociaciuri kavSirebis rukis magaliTi (ix.<br />

suraTi #2.1). avtors SeuZlia eses dawera Tsu socialur da politikur mecnierebaTa<br />

fakultetis struqturis Sesaxeb.<br />

15


monaxazis Sedgena<br />

monaxazis Sedgena abzacis an eses realurad weris procesia. mas Semdeg, rac<br />

masalas SeagrovebT da zogad gegmas dasaxavT, Tqven mzad xarT sawerad. pirveli<br />

monaxazis werisas miyvebiT ukve Sedgenil zogad gegmas. pirveli monaxazis werisas<br />

yuradReba azrebis furcelze gadatanaze gaamaxvileT. am etapze teqstis gramatikul<br />

sisworeze zedmetad nu iRelvebT. naweris moculobidan gamomdinare, SeiZleba<br />

ramdenjerme scadoT misi dawera.<br />

gadasinjva<br />

pirveli monaxazi realurad mxolod pirveli nabijia saboloo naSromisaken.<br />

realuri muSaoba mxolod misi dasrulebis Semdeg iwyeba. warmatebulma mweralma<br />

icis, rom weris procesi, ZiriTadad, gadasinjvis procesia. amrigad, Tu Tqven werT,<br />

naweris gadasinjvas dro unda dauTmoT. gadasinjva, rogorc wesi, or nawilad<br />

iyofa: _ (1) revizireba/gadamuSaveba anu abzacisa Tu eses Sinaarsis Secvla da<br />

organizeba da (2) masSi sityvebisa da winadadebebis redaqtireba.<br />

revizireba/gadamuSaveba<br />

gadamuSaveba naweris xelaxali gaazreba an gadaxedvaa. werisTvis mosamzadebel<br />

da monaxazis Seqmnis etapebze, ZiriTadad, ideebis moZiebasa da maT gadmocemaze<br />

xarT orientirebuli. axla yuradReba msjelobis ganviTarebaze unda gadaitanoT.<br />

Tqven unda SeafasoT Tqveni naweri. Zalian kargi iqneba, Tu Tqven garda kidev vinme<br />

waikiTxavs monaxazs da ukukavSirs mogcemT. ukukavSiris miRebis Semdeg SegiZliaT<br />

gadawyvitoT, ra saxis cvlilebebi SeitanoT nawerSi. qvemoT mocemulia gadamuSavebis<br />

ZiriTadi gzebi:<br />

1. damateba. SeiZleba daamatoT masala ideis gansamtkiceblad, an daamatoT<br />

winadadebebi da frazebi ideebis erTmaneTTan dasakavSireblad.<br />

2. Semokleba. SeiZleba SeamoakloT is nawili, romelic ar ukavSirdeba Temas<br />

an imeorebs ukve naTqvams.<br />

3. Canacvleba. SeiZleba dagWirdeT Semoklebuli nawilebis Canacvleba.<br />

4. masalis Tanmimdevrobis Secvla. SeiZleba mogindeT winadadebebis an abzacebis<br />

Tanmimdevrobis Secvla.<br />

savarjiSo #2.<br />

2.8: me-5 savarjiSoSi CamoTvlili Temebidan airCieT an Tavad moifiqreT<br />

erTi Tema. Semdeg asociaciuri rukis gamoyenebiT gamosaxeT Tqveni ideebi. daiwyeT<br />

imiT, rom furclis SuaSi wreSi CawereT Tema da imuSaveT mis irgvliv.<br />

redaqtireba<br />

gadamuSavebisas Tqveni ideebis gaZlierebasa da ganmtkicebaze xarT orientirebulni,<br />

rac naweris Sinaarss ukavSirdeba. rodesac bolomde kmayofili darCebiT naweris<br />

SinaarsiT, yuradReba im <strong>for</strong>mas unda miaqcioT, romliTac gadmoscemT Tqvens<br />

mosazrebebs. am TvalsazrisiT, Seileba zogierTi winadadebis perifrazireba anu<br />

redaqtireba dagWirdeT. moaxdineT im winadadebebis perifrazireba, romlebic<br />

bundovani an arazustia. Semdeg gramatikulad gamarTeT winadadebebi.<br />

bolo etapia naweris koreqtura. gadaikiTxeT naweri da naxeT, raime Secdoma xom ar<br />

aris gramatikaSi, sityvebis marTlweraSi an punqtuaciaSi, asoebi xom ar gaqvT gamorCenili.<br />

gaxsovdeT, rom weris procesi fleqsiburi, moqnili procesia. Tqven sqematurad,<br />

mSralad ar unda misdioT am procesis aRweril safexurebs. piriqiT, unda SeZloT<br />

16


safexuridan safexurze gadasvla, zogierTi masalis mosaZieblad SeiZleba<br />

daubrundeT weris wina etaps mas Semdeg, rac gadasinjavT ukve daweril abzacs.<br />

Tqven Tavad unda aRmoaCinoT werisTvis momzadebis, monaxazis Sedgenisa da<br />

gadasinjvis Tqveneuli saukeTeso gza. zogi momzadebis etaps ufro didxans undeba,<br />

zogi monaxazsa da gadasinjvas ufro met dros andomebs. ar arsebobs erTaderTi<br />

dadgenili swori gza. TandaTanobiT Tavad SeqmniT da ganaviTarebT sakuTar<br />

individualur meTods (Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R, 2000).<br />

suraTi #2.1. asociaciuri kavSirebis rukis<br />

magaliTi<br />

politikis<br />

mecnierebaTa<br />

departamenti<br />

sociologiis<br />

departamenti<br />

Jurnalistikis<br />

departamenti<br />

saerTaSoriso<br />

urTierTobebis<br />

departamenti<br />

socialur da<br />

politikur mecn. fak.<br />

socialurekonomikuri<br />

da<br />

politikuri<br />

geografiis<br />

departamenti<br />

fsiqologiis<br />

departamenti<br />

T s u<br />

samkurnalo<br />

saqme<br />

ganviTarebis<br />

fsiqologia<br />

medicinis fakulteti<br />

zogadi<br />

fsiqologia<br />

okupaciuri<br />

Terapia<br />

socialuri<br />

fsiqologia<br />

stomatologia<br />

Sromisa da<br />

sainJinro<br />

fsiqologia<br />

17


Tavi 3. abzaci 2<br />

ra aris abzaci<br />

ra aris abzaci? Tqven, albaT, iciT, rom abzaci winadadebebis jgufia, romelic<br />

vizualurad gamoyofilia wina striqonebisgan. pirveli striqoni momdevno<br />

striqonebTan SedarebiT metadaa Seweuli SigniT, vidre sxvebi; Tumca, bunebrivia,<br />

es ganmarteba sakmarisi ar aris, abzacis ti pisa da misi Semadgeneli elementebis<br />

gasagebad. mniSvnelovania, Tu rogor ukavSirdeba abzacSi winadadebebi erTmaneTs,<br />

rogor da sad iwyeba da sad mTavrdeba is. swored am kiTxvebze pasuxebis gacemas<br />

eZRvneba es Tavi.<br />

abzacis Tema<br />

abzaci winadadebebis jgufia, romelic ayalibebs, aviTarebs erT mTavar ideas,<br />

abzacSi Camoyalibebulia erTi Tema an Temis mxolod erTi aspeqti. Tema aris<br />

abzacis sagani, sakiTxi (subject), romlis Sesaxebac aris es abzaci. magaliTad, waikiTxeT<br />

Semdegi abzaci, romelic sigaretis mowevas exeba:<br />

moweva ZviradRirebuli Cvevaa. Tu gaviTvaliswinebT, rom erTi kolofi<br />

sigareti 1-dan 5 laramde Rirs,xolo mwevelTa umravlesoba dReSi erT kolofs<br />

mainc eweva, erTi wlis ganmavlobaSi maT 365 laridan 1695 laramde unda<br />

daxarjon, magram yvelaferi amiT ar mTavrdeba. sigaretis mwevlebisTvisac ki<br />

arasasiamovno suni aqvs maT tansacmels, avejs, xaliCebsa da fardebs. amis gamo<br />

mwevlebi ufro xSirad recxaven sakuTar nivTebs, vidre aramwevelebi. miuxedavad<br />

imisa, rom Znelia am damatebiTi xarjis zusti gamoTvla, faqtia, rom es kidev<br />

ufro ZviradRirebuls xdis mowevis Cvevas.<br />

am abzacis Temaa sigaretis moweva (Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R, 2000).<br />

savarjiSo #3.1: waikiTxeT qvemoT mocemuli abzacebi da gansazRvreT, ra sakiTxebzea<br />

saubari.<br />

kidev erTi mizezi, ratomac miyvars mdinaris napiri, es misi wynari garemoa,<br />

romelic ganmartoebis saSualebas gaZlevs. me iq, mis garda, sxva mowme ara myavs da<br />

SemiZlia vilaparako da vifiqro. iq xels aravin miSlis da Tan yovelTvis aris is,<br />

vinc mogismens. napiri yvelafers moismens, risi Tqmac ginda. garda amisa, es wynari<br />

adgilia, sadac SegiZlia ifiqro da imsjelo; amisaTvis ganmartoebaa saWiro.<br />

xSirad, roca dabneuli var, napirze mivdivar. es saukeTeso adgilia Cemi<br />

konfliqtebisa da problemebis gadasawyvetad da, saerTod, dasafiqreblad (M. Veronica<br />

Porta).<br />

abzaci exeba<br />

fsiqologiuri axsna, ZiriTadad, aRiarebs, rom qcevaTa umravlesobaze gavlenas<br />

faqtorTa kombinacia axdens. zogierTi faqtori: genetikuri mocemuloba, motivacia,<br />

inteleqtis done an TviTSefaseba individis SigniT moqmedebs. qcevebis am Sinagan<br />

determinantebs organizmis (organizmuli) cvladebi ewodeba, radgan isini<br />

organizmis Sesaxeb gvawvdian in<strong>for</strong>macias. adamianis SemTxvevaSi am determinantebs<br />

dispoziciuri cvladebi ewodeba. arsebobs, agreTve, garegani faqtorebi. warmoidgineT,<br />

rom bavSvi cdilobs, asiamovnos maswavlebels, raTa jildo miiRos an transportis<br />

2<br />

Tavi momzadebulia Semdeg wyaroze dayrdnobiT: Regina L Smalley., Mary K. Ruetten., &<br />

Joann Rishel Kozyrev (2000). Refining Composition Skills. Heinle & Heinle: Thomson Learning.<br />

18


sacobSi moxvedrili mZRoli agresiuli xdeba. am qcevebze did gavlenas axdens<br />

pirovnebis gareT mimdinare movlenebi. qcevaze garegan zegavlenas garemos anu<br />

situaciis (situaciuri) cvladebi ewodeba. rodesac fsiqologebs qcevis axsna<br />

surT, isini TiTqmis yovelTvis iTvaliswineben axsnis orive tips. warmoidgineT,<br />

rom fsiqologs surs axsnas, ratom iwyebs adamiani sigaretis mowevas. SesaZlebelia<br />

individi gansakuTrebiT midrekilia riskisken (dispoziciuri axsna), an zogierTi<br />

TanatolTa zewolas ganicdis (situaciuri axsna), an orive faqtori aucilebelia<br />

(kombinirebuli axsna) (gerigi, zimbardo, 2007).<br />

abzaci exeba<br />

werisTvis momzadeba: Temis gansazRvra/dakonkreteba<br />

xSirad, rodesac dasawerad raime Temas gaZleven, aRmoCndeba, rom es Tema Zalian<br />

zogadia Tundac erTi gamarTuli abzacis dasawerad. amitom Tqven unda<br />

daakonkretoT Tema. es niSnavs imas, rom Tema unda daiyvanoT erT, SedrebiT viwro<br />

sakiTxamde (Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R, 2000). magaliTad, davalebad gaqvT<br />

Temis dawera Tqveni sayvareli adgilis Sesaxeb da Tqven Tbiliss irCevT. SegiZliaT<br />

daweroT ramdenime winadadeba da SeexoT yvelafers, rac mogwonT TbilisSi<br />

(mTawminda, Zveli Tbilisi, metexi, sioni, nariyala, universitetis baRi, vakis parki,<br />

operis Teatri da a. S.), magram mkiTxvelisTvis ufro saitereso iqneba, Tu erTi<br />

konkretuli adgilis Sesaxeb dawerT.<br />

fsiqika<br />

fsiqikuri<br />

procesebi<br />

kognituri<br />

procesebi<br />

mexsiereba<br />

daswavlis<br />

kanonzomier<br />

ebebi<br />

adamiani<br />

sxeuli<br />

fiziolog<br />

iuri<br />

procesebi<br />

sisxlis<br />

mimoqcevis<br />

sistema<br />

sisxlZarR<br />

vebi<br />

arteriuli<br />

sisxlZarR<br />

vebi<br />

Tbilisi<br />

RirsSesaniSnavi adgilebi<br />

istoriuli Zeglebi<br />

metexi<br />

vTqvaT, davalebad narkotikebis<br />

Sesaxeb abzacis dawera gaqvT. es sakmaod<br />

farTo Temaa imisaTvis, rom erT abzacSi<br />

CaetioT, amitom aucilebelia masTan<br />

dakavSirebuli konkretuli sakiTxis<br />

arCeva.<br />

narkotikebi<br />

marixuana<br />

mowevis gavlena<br />

gavlena kognitur funqciebze<br />

gavlena mexsierebaze<br />

an, vTqvaT, wamlebis Sesaxeb gaqvT<br />

abzaci dasaweri. es Temac Zalze farToa<br />

erTi abzacisTvis. amitom aqac<br />

aucilebelia am TemasTan dakavSirebuli<br />

konkretuli sakiTxis arCeva da mis<br />

Sesaxeb wera.<br />

suraTi #3.1. Tema `adamiani~ _ dakonkretebis<br />

nimuSi.<br />

wamlebi<br />

antikonvulsantebi<br />

fenobarbitali<br />

fenobarbitalis gavlena qcevaze<br />

19


Tema yovelTvis maqsimalurad unda daakonkretoT, magaliTad, Tema adamiani (ix.<br />

suraTi #3.1).<br />

savarjiSo #3.2: daakonkreteT Semdegi Temebi:<br />

• fsiqikuri procesebi<br />

• agresia<br />

• amindi<br />

• Cemi samSoblo<br />

• sigareti<br />

• kompiuteri<br />

mTavari, Tematuri winadadeba<br />

winadadebas, romelic aRwers abzacis Temas, anu romelSic gatarebulia ZiriTadi<br />

azri, mTavari, Tematuri winadadeba (Topic sentence) ewodeba. misi funqcia Temis gacnobaa<br />

(amitom, rogorc wesi, is abzacis pirveli winadadebaa). garda gacnobisa, karg<br />

mTavar winadadebas SeuZlia im Temisadmi avtoris damokidebulebis Cveneba, romelsac<br />

exeba mocemuli abzaci. abzacis Temisadmi avtoris damokidebulebas an azrs<br />

wamyvani azri (controling idea) ewodeba. avtoris damokidebuleba, azri gansazRvravs,<br />

Tu ra iqneba abzacSi ganxiluli. abzacis yvela winadadeba wamyvan azrTan unda<br />

iyos dakavSirebuli da mas unda ganaviTarebdes. sailustraciod kidev erTxel<br />

wavikiTxoT pirveli abzacis mTavari winadadeba:<br />

moweva ZviradRirebuli Cvevaa.<br />

am abzacis Tema mowevis Cvevaa, wamyvani azri ki isaa, rom is Zviria.<br />

mowevis TemasTan dakavSirebiT uamravi azri SeiZleba arsebobdes, maT Soris,<br />

yvelaze gavrcelebuli, albaT, Semdegia: _ moweva mavnebelia janmrTelobisTvis.<br />

savarjiSo #3.3:<br />

waikiTxeT qvemoT mocemuli mTavari winadadebebi. xazi gausviT<br />

Temas da SemoxazeT wamyvani azri.<br />

nimuSi:<br />

kidev erTi gza inflaciis SesaCereblad saxelmwifo biujetis balansirebaa.<br />

20


1. sportis dafinansebis yvelaze didi problema isaa, rom mas<br />

ganaTlebasTan SedarebiT nakleb yuradRebas uTmoben.<br />

2. dabinZureba saSiSia, radgan is ozonis Sres azianebs.<br />

3. studentebis kidev erT problema samsaxuris Sovnaa.<br />

mTavari winadadebis daxvewa<br />

rogorc vnaxeT, Tematuri winadadeba mTavar Temas da wamyvan azrs moicavs,<br />

magram es ar aris sakmarisi. wamyvani azri SeZlebisdagvarad naTeli da konkretuli<br />

aspeqtisken mimarTuli unda iyos. ganvixiloT Semdegi magaliTi:<br />

yavis daleva cudia.<br />

am winadadebis Tema yavis dalevaa, wamyvani azri _ cudia, magram orive sakmaod<br />

bundovania da mTel rig SekiTxvebs badebs. visTvis da risTvis aris cudi? cudia<br />

yavis nebismieri raodenobiT miReba, Tu misi mxolod didi raodenobiT daleva?<br />

mTavari winadadeba ufro konkretuli unda iyos, rac wamyvani azris kargad<br />

CamoyalibebiT miiRweva; magaliTad:<br />

orsulebisTvis dReSi erT Wiqaze meti yavis daleva mavnebelia.<br />

savarjiSo #3.4: waikiTxeT qvemoT mocemuli winadadebis wyvilebi da SemoxazeT<br />

ukeTesi mTavari winadadeba.<br />

1) • universitetSi Cabareba ar aris advili saqme.<br />

• misaRebi gamocdebis dros registracia erT-erTi mtkivneuli procesia.<br />

2) • SesaZloa, `qarwaRebulni~ Zveli filmia, magram mainc kargia.<br />

• filmi `cisferi mTebi~ masSi monawile araCveulebrivi msaxiobebiT<br />

gamoirCeva.<br />

3) • Tbilisis axali ubnebis arqiteqtura Tanamedrove xelovnebis nimuSia.<br />

• quTaisi saintereso qalaqia misi istoriisa da arqiteqturis gamo.<br />

savarjiSo #3.5: mocemulia araswori mTavari winadadebebi. daxveweT isini (SeadgineT<br />

abzaci):<br />

nimuSi: honda araCveulebrivi manqanaa.<br />

honda ekonomiuri manqanaa.<br />

1. Cemi mSobliuri qalaqi araCveulebrivi adgilia.<br />

2. universitetSi bevri ram aris gasaujobesebeli.<br />

3. varjiSi kargia CvenTvis.<br />

4. manqanis tareba saxifaToa.<br />

5. kompiuterebi sasargebloa.<br />

21


6. studentobis periodSi bevri saintereso ramis gakeTeba SeiZleba.<br />

7. televizoris yureba sazianoa CvenTvis.<br />

savarjiSo #3.6: dawereT abzaci, romlis Temaa mowevis Cveva, xolo wamyvani azria,<br />

rom moweva mavnebelia janmrTelobisTvis.<br />

mTavari winadadebis amocnoba<br />

amrigad, mTavari winadadeba Temis dawyebasa da wamyvani azris wardgenas<br />

emsaxureba. sad unda ganvaTavsoT abzacSi mTavari winadadeba? Cveulebriv, radgan<br />

mTavari winadadeba Temis dawyebas uzrunvelyofs, umjobesia, is abzacis dasawyisSi<br />

an dasawyisTan axlos iyos. miuxedavad amisa, abzacis ti pidan gamomdinare,mTavari<br />

winadadeba SeiZleba abzacSi sxvadasxva adgilas ganTavsdes (abzacis SuaSi an<br />

sulac bolos). zogjer arc Tema da arc wamyvani azri araa erTi winadadebiT<br />

gadmocemuli, Tumca, es ar niSnavs imas, rom abzacSi Tema da wamyvani azri saerTod<br />

ar aris. aseT abzacSi Tema da wamyvani azri igulisxmeba; isini naTlad Canan<br />

abzacis ganviTarebaSi. zogadad, ukeTesia, Tu mTavari winadadebebi naTlad,<br />

konkretulad iqneba warmodgenili da es ara mxolod imitom, rom am SemTxvevaSi<br />

idea naTelia, aramed imitomac, rom is abzacis ganviTarebis mimarTulebis<br />

gansazRvraSi dagvexmareba.<br />

savarjiSo #3.7: waikiTxeT qvemoT mocemuli abzacebi da miuTiTeT abzacis mTavari<br />

winadadeba, xazi gausviT Temas da SemoxazeT wamyvani azri. Tu mTavari winadadeba<br />

mocemulia, amowereT.<br />

kvlevebisTvis sxva saintereso sferoa gansxvavebis dadgena Sinagan da garegan<br />

motivaciaSi. Cven Sinaganad motivirebulebi varT, rodesac vakeTebT raimes ubralod<br />

siamovnebisTvis an raime konkretuli qcevis gansaxorcieleblad. Cven saabazanoSi<br />

imitom ki ar vmReriT, rom taSs velodebiT an fulis Sovnas vcdilobT, aramed<br />

imitom, rom mogvwons amis keTeba. Cven imitom vxsniT krosvordebs, vxatavT da<br />

Tvals vadevnebT mzis Casvlas, rom es jildovdeba. Cven ar velodebiT raime<br />

jildos. garegani motivacia, Tavis mxriv, im situaciebs miemarTeba, romlebSic Cven<br />

jildos misaRebad vmoqmedebT. Cven samsaxurSi SeiZleba mxolod imitom davdiodeT,<br />

rom fuli gvWirdeba. SeiZleba mxolod imitom viaroT musikaze, rom mSoblebs<br />

vasiamovnoT. Cven SeiZleba gansakuTrebiT zrdilobianebi viyoT romelime adamianTan,<br />

radgan misgan raRacas veliT (j.p. hiustoni `motivacia~. niu-iorki: makmilani, 1985,<br />

gv. 268).<br />

mTavari winadadeba<br />

22


visac erTxel mainc unaxavs misi cxviri da sxeuli, is arasodes daaviwydeba.<br />

pirveli reaqcia gaoceba iyo, meore _ misi cxviriT aRfrTovaneba, TiTqos es didi<br />

simdidre iyo. misi cxviri, romelic barbara streizandis cxvirze ufro grZeli<br />

iyo, saxis udides nawils ikavebda. rodesac is iRimeboda, cxviris garda araferi<br />

Canda. mas bevr xalxSic ki cxviriT gamoarCevdnen. wina cxovrebaSi is, albaT, koli<br />

an WianWvelaWamia iyo. misi cxviri saparsiviT wvrili iyo. is rom TviTmfrinavi<br />

yofiliyo, advilad SeZlebda Rrublebis gakveTas. igi Zalian gamxdari iyo, 10<br />

dRis naSimSilars hgavda. amave dros, Zalian bevrs Wamda. visac ki is Wamis dros<br />

unaxavs, ukvirda, sad eteoda amdeni sakvebi aseT patara sxeulSi. amis miuxedavad,<br />

is sul ufro xdeboda da cxviri sul ufro ugrZeldeboda. erT mSvenier, qarian<br />

dRes is gafrinda, rogorc meri popinsi (nobutaka macuo).<br />

mTavari winadadeba<br />

inteleqtis testirebis ganviTarebis istoriaSi erT-erTi mTavari adgili<br />

inglisel aristokrats, frensis galtons uWiravs. 1869 wels gamoqveynda misi<br />

wigni `geniosobis memkvidreoba~, romelmac mniSvnelovani gavlena moaxdina<br />

testirebis meTodebis, Teoriebisa da praqtikis Semdgom ganviTarebaze. galtoni<br />

adamianis qcevis Seswavlisas darvinis evoluciuri Teoriis gamoyenebas cdilobda.<br />

mas ainteresebda, Tu rogor da ratom gansxvavdebian adamianebi erTmaneTisgan<br />

maTTvis damaxasiaTebeli unarebis mixedviT (gerigi, zimbardo, 2007).<br />

mTavari winadadeba<br />

cnobierebis yvelaze fundamentur cvlilebebs iwvevs nivTierebebi, romlebic<br />

halucinogenebis anu fsiqodelikebis saxeliT aris cnobili. es nivTierebebi cvlis<br />

rogorc garegani samyaros, ise Sinagani cnobierebis aRqmas. rogorc dasaxelebidan<br />

Cans, es nivTierebebi xSirad iwveven halucinaciebsa da “me”-sa da “arame”-s Soris<br />

sazRvrebis gaqrobas. oTxi yvelaze cnobili halucinogenia meskalini (miiReba<br />

kaqtusisgan), fsilocibini (miiReba sokosgan), LSD da PCP (laboratoriebSi<br />

sinTezirdeba) (gerigi, zimbardo, 2007).<br />

mTavari winadadeba<br />

fsiqologiuri axsna, ZiriTadad, aRiarebs, rom qcevaTa umravlesobaze gavlenas<br />

faqtorTa kombinacia axdens. zogierTi faqtori: genetikuri mocemuloba, motivacia,<br />

inteleqtis done an TviTSefaseba individis SigniT moqmedebs. qcevebis am Sinagan<br />

determinantebs organizmis (organizmuli) cvladebi ewodeba, radgan isini organizmis<br />

Sesaxeb gvawvdian in<strong>for</strong>macias. adamianis SemTxvevaSi am determinantebs dispoziciuri<br />

cvladebi ewodeba. arsebobs, agreTve, garegani faqtorebi. warmoidgineT, rom bavSvi<br />

cdilobs, asiamovnos maswavlebels, raTa jildo miiRos an transportis sacobSi<br />

moxvedrili mZRoli agresiuli xdeba. am qcevebze did gavlenas axdens pirovnebis<br />

23


gareT mimdinare movlenebi. qcevaze garegan zegavlenas garemos anu situaciis<br />

(situaciuri) cvladebi ewodeba. rodesac fsiqologebs qcevis axsna surT, isini<br />

TiTqmis yovelTvis iTvaliswineben axsnis orive tips. warmoidgineT,rom fsiqologs<br />

surs axsnas, ratom iwyebs adamiani sigaretis mowevas. SesaZlebelia individi<br />

gansakuTrebiT midrekilia riskisken (dispoziciuri axsna), an zogierTi TanatolTa<br />

zewolas ganicdis (situaciuri axsna), an orive faqtori aucilebelia (kombinirebuli<br />

axsna) (gerigi, zimbardo, 2007).<br />

mTavari winadadeba<br />

olportma sami saxis niSnebi gamoyo _ kardinaluri, centraluri da meoradi.<br />

kardinaluria niSnebi, romelTa irgvlivac adamiani Tavis cxovrebas agebs. magaliTad,<br />

deda terezasTvis kardinaluri niSani sxvisi keTildReobisTvis sakuTari Tavis<br />

Sewirva iqneboda. yvela adamians ar uviTardeba aseTi yovlismomcveli kardinaluri<br />

niSnebi, samagierod, ZiriTadi niSnebi, rogoricaa, magaliTad, patiosneba an optimizmi,<br />

pirovnebis mTavari maxasiaTeblebia. meoradi niSnebi _ specifikuri pirovnuli<br />

Tvisebebi is Tvisebebia, romlebic individis qcevis winaswarmetyvelebaSi gvexmareba,<br />

magram naklebad gamosadegia individis pirovnebis gagebisaTvis. meoradi niSnebis<br />

magaliTebia is, Tu rogor sakvebsa da tansacmels aniWebs adamiani upiratesobas<br />

(gerigi, zimbardo, 2007).<br />

mTavari winadadeba<br />

egos dacvis meqanizmebi fsiqikuri strategiebia, romlebsac ego idis gamoxatvis<br />

maZiebel impulsebsa da superegos mier am impulsebis uaryofis moTxovnebs Soris<br />

arsebuli yoveldRiuri konfliqtebisagan Tavis dasacavad iyenebs. fsiqoanalitikur<br />

TeoriaSi iTvleba, rom am meqanizmebs sasicocxlo mniSvneloba aqvT individis<br />

mier Zlier Sinagan konfliqtebTan fsiqologiuri gamklavebisas. maTi gamoyenebiT<br />

pirovnebas sakuTari me-s sasiamovno, mosaxerxebeli da socialurad misaRebi xatis<br />

SenarCuneba SeuZlia. magaliTad, Tu bavSvs iseTi Zlieri siZulvilis grZnoba aqvs<br />

mamis mimarT, rom gamoxatvis gzis naxvis SemTxvevaSi saxifaTo iqneba, gandevna<br />

moagvarebs amas da SeiZleba sZlios kidec am grZnobas. SemdgomSi es mtruli<br />

impulsi cnobierad aRar moiTxovs dakmayofilebas da misi arsebobac ki aRar<br />

iqneba cnobierad mocemuli; Tumca, miuxedavad imisa, rom impulsi aRar gamoCndeba<br />

da misi arsebobis Sesaxeb TiTqos aRaranairi niSani ar iqneba, is mainc ar gaqreba.<br />

es gandevnili grZnobebi kvlavac mniSvnelovan rols Seasruleben pirovnebis<br />

funqcionirebaSi, magaliTad, mamasTan Zlieri identifikaciiT bavSvma SeiZleba<br />

TviTRirebulebis gancda aimaRlos da Seamciros aracnobieri SiSi imisa, rom<br />

masSi mtrul ganzraxvas aRmoaCenen (gerigi, zimbardo, 2007).<br />

mTavari winadadeba<br />

pirovnebis obieqtur testebSi Sefasebis micema (qulebis miniWeba) da gamoyeneba<br />

SedarebiT martivia da kargad gansazRvrul wesebs emorCileba. zogierT obieqtur<br />

24


testSi Sefaseba da interpretaciac ki kompiuteruli programebiT xorcieldeba.<br />

saboloo Sefaseba, rogorc wesi, erTniSna ricxvia, romelic erTaderTi ganzomilebis<br />

gaswvriv Tavsdeba, rogoricaa, magaliTad, adaptacia-disadaptacia an sxvadasxva<br />

niSnis qulaTa erTobliobis gaswvriv, rogoricaa impulsuroba, damokidebuleba<br />

an eqstraversia. damuSavebis Semdeg es monacemebi normatiuli SerCevis monacemebTan<br />

Sedardeba (gerigi, zimbardo, 2007).<br />

mTavari winadadeba<br />

rogor CamovayaliboT mTavari winadadeba<br />

abzacisTvis Temis SerCevis Semdeg, bunebrivia, saWiroa, wamyvani azris SerCeva.<br />

erT-erTi meTodi, romelic mTavari winadadebisTvis wamyvani azris daweraSi<br />

dagexmarebaT, TqvenTvis ukve nacnobi meTodebia (gonebrivi ieriSi, Tavisufali<br />

wera, kiTxvebi, asociaciuri kavSirebi). magaliTad, Tqveni qveynis romelime<br />

RirsSesaniSnavi adgilis Sesaxeb unda daweroT abzaci. SegiZliaT daakonkretoT<br />

Tema da romelime kurortis Sesaxeb daweroT.<br />

gamoiyeneT gonebrivi ieriSis meTodi da CamowereT arCeul TemasTan<br />

dakavSirebuli ideebi. magaliTad, Tema `ureki~.<br />

• mziani sanapiro, qviSa, wiwvovani xeebi sanapiro zolze, sufTa kamkama wyali,<br />

mSvidi zRva.<br />

• damsveneblebi yvelgan arian, axali sastumroebi gadaWedilia damsveneblebiT,<br />

turistTa umravlesoba amjobinebs oTaxebs zRvaze gamavali fanjrebiT.<br />

• sakurorto sezoni bevri adamianis dasaqmebas uwyobs xels, damsveneblebs<br />

bevri Semosavali moaqvT adgilobrivi mcxovreblebisTvis.<br />

• kurortma ramdenime seriozuli kompania moizida, romelTac filialebi<br />

gaxsnes.<br />

es CamonaTvali, bunebrivia, SeiZleba, rom gaizardos, Seicvalos; magaliTad,<br />

SegiZliaT daamatoT, rom kurorts ekonomikuri sargebloba moaqvs regionisTvis;<br />

an SegiZliaT daweroT kurortis lamazi adgilebis Sesaxeb, an imis Sesaxeb, Tu<br />

ramdenad sasargebloa kurorti garkveuli daavadebebis samkurnalod da ratomaa<br />

bavSvebis aq dasveneba sasurveli.<br />

savarjiSo #3.8: airCieT erT-erTi Tema da Tavad SeadgineT mTavari winadadeba da<br />

abzaci. am davalebis Sesrulebamde SeecadeT, CamoweroT is in<strong>for</strong>macia da saintereso<br />

ideebi, romlebic abzacis dakonkretebisa da faqtobrivi in<strong>for</strong>maciiT misi Sevsebis<br />

saSualebas mogcemT.<br />

Temebi:<br />

• crurwmena • dabinZureba<br />

• saintereso tradicia • Sadrevani<br />

• sayvareli leqtori • studentebis problemebi<br />

• mniSvnelovani gadawyvetileba<br />

mTavari winadadeba<br />

25


abzaci<br />

dasabuTeba<br />

ideebis Tavmoyrisa da wamyvani azris Camoyalibebis Semdeg aucilebelia Tqveni<br />

CamonaTvalidan im masalis amoReba, romelsac abzacis dasawerad gamoiyenebT. es<br />

masala mTavar winadadebaSi gadmocemuli wamyvani azris dasabuTeba (support) unda<br />

iyos. is ilustraciis, gaSuqebis, axsnis funqcias asrulebs da im Sexedulebas<br />

asabuTebs, romelic mTavar winadadebaSi gadmoeciT. ideis mxardasaWerad yvelaze<br />

xSirad faqtobrivi detalebi gamoiyeneba. aseTi detalebi SeiZleba garkveuli<br />

wyaroebidan _ Jurnalebidan, gazeTebidan, wignebidan _ aRebul faqtebs moicavdes<br />

an sxvisi dakvirvebis Sedegebi iyos. dasabuTebisTvis, ZiriTadad, is in<strong>for</strong>macia<br />

gamoiyeneba, romelmac Tqven Tqvens Sexedulebamde migiyvanaT.<br />

rodesac mTavari winadadebis dasabuTebis mosaZebnad Tqvens in<strong>for</strong>macias amowmebT,<br />

SeiZleba aRmoaCinoT, rom Tqveni masala Sevsebas saWiroebs. magaliTad, ganvixiloT<br />

aseTi mTavari winadadeba: _ `kurorts praqtikulad SeuZlia adgilobrivi<br />

mosaxleobis dasaqmebis problemis gadaWra~. am winadadebis dasabuTeba SeiZleba<br />

iyos is, rom kurortma ramdenime kompania moizida. es SeiZleba gamoviyenoT, rogorc<br />

Semdgomi dasabuTebis safuZveli. ufro metic, in<strong>for</strong>maciis misaRebad SegiZliaT<br />

kiTxvebs mimarToT; magaliTad, `romel kompaniebzea saubari?~ `ra samsaxurs<br />

sTavazoben es kompaniebi adgilobriv mosaxleobas?~ `ra situacia iyo dasaqmebis<br />

TvalsazrisiT kurortze manamde da ra situaciaa axla?~ am kiTxvebze gacemuli<br />

pasuxebi SeiZleba wamyvani azris dasasabuTeblad gamoiyenoT. sabolood, am Tematuri<br />

winadadebisTvis abzacis dasawerad dagrovilma Canawerebma SeiZleba aseTi saxe<br />

miiRos:<br />

umuSevrobis done 1990 wels = 35%; 2000 wels – 8%.<br />

samuSao adgilebi sastumroebSi: marioti _ 100<br />

kopala _ 50<br />

Zveli metexi _ 35<br />

turistebisTvis gankuTvnili xuTi axali maRazia sanapiroze _ 15 samuSao<br />

adgili.<br />

daniuri saxli<br />

nikala<br />

makdonaldsi<br />

isi pari<br />

bata<br />

26


axla SegiZliaT dasabuTeba winadadebebiT CamoayaliboT da Tematuri winadadebis<br />

Semdeg abzacis monaxazi, gegma gaakeToT. kurortis magaliTSi es gegma daaxloebiT<br />

aseTi iqneba:<br />

Tematuri winadadeba:<br />

kurorts praqtikulad SeuZlia adgilobrivi mosaxleobis dasaqmebis<br />

problemis gadaWra.<br />

dasabuTeba:<br />

1. 1990 wlidan 2000 wlamde umuSevroba 35%-dan 8%-mde Semcirda.<br />

2. turistulma industriam bevri samuSao adgili Seqmna.<br />

a) gaixsna sami axali sastumro;<br />

1) sastumro mariotSi 100 adgilobrivi mosaxle dasaqmda;<br />

2) kopalam 50 adamians misca samuSao;<br />

3) Zvel metexSi 35-ma adgilobrivma mosaxlem miiRo samsaxuri.<br />

b) sanapiro zolze xuTi axali maRazia gaixsna, romelSic 15 adamiani<br />

dasaqmda.<br />

g) turistebisTvis mimzidvelma kompaniebma TavianTi filialebi gaxsnes<br />

_ muSaobs `daniuri saxli~, `nikala~ da `makdonaldsi~.<br />

3. kurortma miizida iseTi araturistuli kompaniebi, rogorebicaa „bata~ da<br />

„isi pari~.<br />

amgvari monaxazis gakeTeba sasurvelia ori mizniT: _ (1) amiT SevamowmebT,<br />

ukavSirdeba Tu ara winadadebebi Temas; (2) arian Tu ara winadadebebi logikurad<br />

organizebuli. qvemoT kidev erTi magaliTia mocemuli:<br />

Tematuri winadadeba: sigaretis moweva ZviradRirebuli Cvevaa.<br />

dasabuTeba:<br />

• erTi kolofi sigareti daaxloebiT 2 laramde Rirs.<br />

• mwevelTa umravlesoba dReSi erT kolofs mainc eweva.<br />

• erTi wlis ganmavlobaSi daxarjuli Tanxis raodenoba 365-dan 1695 laramde<br />

meryeobs.<br />

• mwevelebs avejis, xaliCebis, fardebisa da tansacmlis qimwmenda ufro xSirad<br />

uwevT, vidre _ aramwevelebs.<br />

originaluri abzacis yvela winadadeba ar aris zemoT mocemul CamonaTvalSi<br />

(ix. abzaci `moweva ZviradRirebuli Cvevaa~). magaliTad, winadadeba `magram yvelaferi<br />

amiT ar mTavrdeba~, Tumca, es winadadeba namdvilad ukavSirdeba Temas da wamyvan<br />

azrs, magram misi funqcia winadadebebs Soris kavSiris damyarebaa. is abzacis or<br />

nawils akavSirebs erTmaneTTan: sigaretSi gadaxdil Tanxasa da sigaretis mowevis<br />

farul (araTvalsaCino) danaxarjs. aseT winadadebas gardamavali (transition)<br />

winadadeba ewodeba. am CamonaTvalSi, aseve, ar aris, kidev erTi winadadeba: _<br />

`miuxedavad imisa, rom Znelia am damatebiTi xarjis zusti gamoTvla, faqtia, rom es<br />

kidev ufro ZviradRirebuls xdis mowevis Cvevas.~ aseTi tipis winadadebas, romelic<br />

ajamebs abzacis mTavar ideas, daskvniTi winadadeba ewodeba, Tumca, araa aucilebeli,<br />

rom yvela abzaci moicavdes aseT daskvniT winadadebas. winadadebaTa organizacia<br />

Temasa da Tqvens mizanzea damokidebuli. mniSvnelovania, rom masala, romelsac<br />

eyrdnobiT, pirdapir ukavSirdebodes abzacis mTavar winadadebas.<br />

27


savarjiSo #3.9: ganixileT romelime abzaci. dawereT mTavari winadadeba, xazi<br />

gausviT Temas, SemoxazeT wamyvani azri da CamoTvaleT is winadadebebi, romlebic<br />

mTavar winadadebas asabuTebs.<br />

mTavari winadadeba:<br />

dasabuTeba:<br />

1. _____________________________________________<br />

2. _____________________________________________<br />

3. _____________________________________________<br />

4. _____________________________________________<br />

daskvniTi winadadeba:<br />

savarjiSo #3.10: gamoiyeneT Tqven mier dawerili winadadebebi da abzacebi. dawereT<br />

mTavari winadadeba, xazi gausviT Temas, SemoxazeT wamyvani azri. gadaxedeT Tqvens<br />

CamonaTvals da dawereT dasabuTeba mTavari winadadebisTvis. Tu aseTi dasabuTebis<br />

raodenoba mcire aRmoCndeba, gamoiyeneT ideebis Tavmoyris meTodi (kerZod, kiTxvebi)<br />

da winadadebiT CamoayalibeT dasabuTeba.<br />

mTavari winadadeba:<br />

dasabuTeba:<br />

1. _________________________________________________________________<br />

2. _________________________________________________________________<br />

3. _________________________________________________________________<br />

4. _________________________________________________________________<br />

mTlianoba<br />

abzacis TiToeuli winadadeba Temas unda ukavSirdebodes da aviTarebdes<br />

wamyvan azrs. nebismieri winadadeba, romelic ar emsaxureba wamyvani azris<br />

ganviTarebas da zedmetia, unda amoiRoT abzacidan. gaixseneT abzaci, romlis<br />

mTavari winadadeba iyo: sigaretis moweva ZviradRirebuli Cvevaa. Tu am abzacSi<br />

iqneba winadadeba imis Sesaxeb, Tu rogori gamaRizianebelia vinmesTvis sxva mwevlis<br />

mier gaSvebuli kvamlis rgolebis yureba, is unda amoviRoT, radgan ar ukavSirdeba<br />

sigaretis mowevasTan dakavSirebul xarjebs.<br />

magaliTisTvis ganvixiloT Semdegi abzaci:<br />

xanSiSesulTa kidev erTi problema mcire Semosavalia. pensiaze gasvlis Semdeg<br />

isini im kompaniidan iReben pensias, romelSic muSaobdnen an saxelwifo uxdis maT<br />

socialur dazRvevas. am Tanxis raodenoba, rogorc wesi, maTi xelfasis naxevaric<br />

ar aris. pensiaze gasvlis Semdeg isini ucbad aRmoaCenen, rom iZulebulni arian,<br />

cxovrebis stili Seicvalon. gadasaxadebis gadaxdis Semdeg aRmoCndeba, rom maT<br />

aRar darCaT fuli kinoTeatrSi an qalaqgareT wasasvlelad. ra Tqma unda, Sin<br />

darCenis mizezi SeiZleba maTi janmrTelobac iyos. am asakSi xSiria arTriti an<br />

revmatizmi, ris gamoc, maT uWirT fexiT siaruli da, ZiriTadad, saxlSi uxdebaT<br />

28


yofna. cxovrebis stilis Secvla amanac SeiZleba gamoiwvios; Tumca, zogierTma<br />

maTganma SeiZleba aRmoaCinos, rom misi pensia yovelTviur gadasaxadebsac ki ver<br />

wvdeba. erT dRes SeiZleba gaacnobieron, rom eleqtroenergia, telefoni da sakvebi<br />

ukve fufunebaa maTTvis (Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R, 2000).<br />

am abzacis Temaa `xanSi SesulTa kidev erTi problema~, wamyvani azri ki _<br />

mcire SemosavliT cxovreba, amitom yoveli winadadeba SeWirvebul yofas unda<br />

ukavSirdebodes. am abzacSi sami zedmeti winadadebaa:<br />

1. ra Tqma unda, Sin darCenis mizezi maTi janmrTelobac SeiZleba iyos.<br />

2. am asakSi xSiria arTriti an revmatizmi, ris gamoc maT uWirT fexiT siaruli<br />

da, ZiriTadad, saxlSi uxdebaT yofna.<br />

3. cxovrebis stilis Secvla amanac SeiZleba gamoiwvios.<br />

savarjiSo #3.11: xazi gausviT abzacis mTavar winadadebas da amoSaleT zedmeti<br />

winadadebebi.<br />

60-iani wlebidan sagrZnoblad gaizarda samxreT amerikeli novelistebis<br />

popularoba da maTdami interesi. maTgan aRsaniSnavia meqsikeli mwerali karlos<br />

fuentesi, romelsac ekuTvnis `artemio krucis sikvdili~. 1967 wels nobelis<br />

premia literaturaSi mieniWa gvatemalel mwerals migel anxel asturiass.<br />

argentinaSi moRvaweobdnen iseTi mwerlebi, rogorebic arian xorxe luis borxesi,<br />

xulio kortasari, luiza valensuela, manuel huiji. am ukanasknelis nawarmoebis<br />

_ `qali-obobas kocna~ mixedviT filmicaa gadaRebuli. am filmSi mamakacis mTavari<br />

rolis saukeTeso SesrulebisaTvis oskari uiliam harTs gadaeca. ukanasknel<br />

periodSi msoflioze didi STabeWdileba moaxdina novelistma izabela alendam<br />

(`sulebis saxli~). CamonaTvali SeiZleba kidev gagrZeldes, Tumca, maT Soris<br />

yvelaze metad nacnobia gabriel garsia markesi, romelsac 1982 wels romanisTvis<br />

`martoobis asi weli~ nobelis premia mieniWa (Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R,<br />

2000).<br />

umuSevrobasTan dakavSirebuli yvelaze usiamovno problema isaa, rom ar gaqvs<br />

fuli yoveldRiuri xarjebisTvis. adamianTa umravlesobas fuli iseTi aucilebeli<br />

moTxovnebisTvis sWirdeba, rogoricaa gadasaxadebi da sakvebi. tansacmlis yidvac<br />

ki mniSvnelovania da ara aucilebeli. Tu ar muSaobT, vin mogcemT fuls<br />

yoveldRiuri xarjebisTvis? iqneb, naTesavi gyavT, romelic ramdenime TviT gasesxebT<br />

fuls, magram adamianTa umravlesobas ar aqvs imdeni fuli, rom sxvisi gadasaxadebic<br />

ixados (Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R, 2000).<br />

Tu yvela Sesabamis asakSi mokvdeba, maSin sulac ar minda vicocxlo 500 weli<br />

da marto me viyo beberi. xalxi uamrav kiTxvas damisvams warsulis Sesaxeb: rodis<br />

moxda? moxda Tu ara? rogor moxda da a.S. ganuwyvetliv Semawuxeben. mgonia, rom<br />

moxucebs ar moswonT, roca awuxeben. garda amisa, Tu yvela mokvdeboda, me momiwevda<br />

Cemi ojaxis wevrebisa da megobrebis sikvdilis yureba. ar minda Cemi Svilebisa da<br />

SviliSvilebis sikvdils moveswro. me Zalian maxinji viqnebi (Smalley R.L, Ruetten M.<br />

K & Kozirev J.R, 2000).<br />

fsiqoanalizi im saxiT, rogoriTac Seqmna zigmund froidma, intensiuri da<br />

droSi gaxangrZlivebuli Terapiuli teqnikaa, romelic nevrotuli da mSfoTvare<br />

pirovnebis aracnobier motivebsa da konfliqtebs ikvlevs. es konfliqtebi SeiZleba<br />

adreuli bavSvobis gamocdilebas an raime mniSvnelovan, travmul movlenas<br />

ukavSirdebodes. rogorc cnobilia, froidis Teoriis mixedviT, SfoTviTi<br />

29


aSlilobebi im Sinagani konfliqtebis adekvaturad mogvarebis unaris arqonaa,<br />

romlebic warmoiqmneba idis aracnobier, iracionalur impulsebsa da superegos<br />

internalizebul (anu gaSinagnebul) socialur moTxovnebs Soris. idi, ego da<br />

superego pirovnebis struqturis komponentebia, romlebic, froidis Teoriis mixedviT,<br />

mudmiv dinamikur urTierTqmedebaSi imyofebian erTmaneTTan. fsiqoanalizis mizania<br />

intrafsiqikuri harmoniis damyareba, rac idis Zalebis gacnobierebas, superegos<br />

moTxovnebisadmi zedmetad damyolobis Semcirebasa da egos rolis gaZlierebas<br />

gulisxmobs (gerigi, zimbardo, 2007).<br />

masobriv in<strong>for</strong>maciul saSualebaTa Sefaseba winaaRmdegobrivia. erTni mas<br />

ganixilaven sazogadoebrivi azris manipulirebisa da gabatonebuli fenis<br />

xelisuflebis ganmtkicebis instrumentad. Tanamedrove msoflioSi, mkacri<br />

konkurenciis pirobebSi, gamoikveTa masobrivi in<strong>for</strong>maciis saSualebaTa<br />

koncentraciis tendencia, rac Zalze saxifaToa demokratiisaTvis. meoreni amtkiceben,<br />

rom masmedia xels uwyobs sazogadoebis politikur cxovrebaSi realur CarTvasa<br />

da gadawyvetilebis miRebis procesSi mosaxleobis farTo fenebis monawileobas,<br />

rac aucilebelia nebismieri demokratiuli sistemis funqcionirebisTvis.<br />

mani pulaciis Sedegad xalxis cnobierebaSi inergeba iluziuri warmodgenebi<br />

politikur cxovrebaze (Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R, 2000).<br />

damkvirveblis tendenciurobis minimumamde dayvanis mizniT mkvlevrebi iyeneben<br />

standartizacias da operaciul gansazRvrebebs. standartizacia niSnavs monacemTa<br />

Segrovebis yvela fazaze Tanmimdevrulad dalagebuli da yvelasaTvis saerTo<br />

procedurebis gamoyenebas. cvladi ki aris nebismieri faqtori, romelic<br />

raodenobrivad an Tvisebrivad icvleba. testis, an eqsperimentis yvela faza<br />

standartuli unda iyos, anu, kvlevis yvela monawile erTsa da imave pirobebSi<br />

unda imyofebodes. standartizacia niSnavs, rom kiTxvebs erTnairad svamT da pasuxebs<br />

winaswar dadgenili wesebiT aniWebT qulebs. mkvlevarma, agreTve, unda gaiTvaliswinos<br />

damatebiTi cvladebis arsebobac (gerigi, zimbardo, 2007).<br />

fsiqologiuri gazomvis mizania sando da validuri daskvnebis miReba. sandooba<br />

niSnavs fsiqologiuri testirebis an eqsperimentuli kvlevis Sedegad miRebuli<br />

qcevis monacemebis Sesabamisobas da sandoobas. mkvlevrebs xSirad ainteresebT<br />

imgvari gamocdilebis kvleva, romelsac uSualod ver daakvirdebi. esenia Sinagani<br />

fsiqologiuri mdgomareobebi _ grZnobebi, damokidebulebebi, Sexedulebebi. sando<br />

Sedegi, sxva msgavs pirobebSi, Semowmebisas unda gameordes. Tu sazomi instrumenti<br />

sandoa, misi ganmeorebiT gamoyenebisas msgavsi qulebi unda miviRoT (gerigi, zimbardo,<br />

2007).<br />

Tanmimdevruloba<br />

rogorc vnaxeT, abzacs unda gaaCndes Tema, wamyvani azri, es azri dasabuTebuli<br />

unda iyos da mTlianobiT unda xasiaTdebodes. kidev erTi elementi, romelic,<br />

aseve, esaWiroeba abzacs, Tanmimdevrulobaa (coherence), rac gulisxmobs, erTi mxriv,<br />

azrTa logikur mimdinareobas: _ azri ar unda gadadiodes (xtebodes) erTi<br />

sakiTxidan meoreze da, meore mxriv, gadasvla moqnili (lamazi, sxarti) unda iyos.<br />

logikuri Tanmimdevroba winadadebis TanmimdevrulobaSi aisaxeba, romelic<br />

Tqveni miznidan gamomdinare icvleba. magaliTad, Tu gsurT, aRweroT, ra xdeboda<br />

filmSi, Tqveni winadadebebi unda mihyvebodes moqmedebebis Tanmimdevrobas,<br />

dasawyisidan dasasrulamde, magram Tu gsurT, aRweroT yvelaze STambeWdavi momentebi<br />

filmSi, Tqven unda SearCioT ramdenime maTgani da warmoadginoT garkveuli<br />

30


logikuri TanmimdevrobiT. magaliTad, naklebad STambeWdavidan _ metad<br />

STambeWdavisken.<br />

abzaci ar aris Tanmimdevruli, Tu ideebis Tanmimdevruloba ar aris logikuri.<br />

xandaxan weris dros students, SesaZloa, gamorCes raRac, risi dawerac adre<br />

surda da CarTos maSin, roca gaaxsendeba. bunebrivia, es winadadeba uadgilo<br />

iqneba. ganvixiloT Semdegi abzaci, romelSic ramdenime winadadeba uadgilod<br />

aris CarTuli:<br />

miuxedavad imisa, rom oregoni sakmaod patara qalaqia, is zafxulSi bevr<br />

damsvenebels izidavs. Tqven SegiZliaT mdinareze sanaosnod waxvideT; SegiZliaT<br />

icuraoT sanapiroze. damTvalierebelTa umravlesobas gzis napirebze sxvadasxva<br />

kenkrovani xilis krefa izidavs. sazafxulo banakebis gaSlis moyvarulni aq<br />

bevr adgils naxaven karvis gasaSlelad. qalaqi damsveneblebs sTavazobs<br />

ramdenime sakmaod keTilmowyobil sastumros. turistebs qalaqSi maRaziebis<br />

daTvalierebis saSualeba eZlevaT, magaliTad, antikvariatis maRazia. yvelaze<br />

saxaliso saqmianobaa Ria bazris monaxulebaa, sadac adgilobriv mcxovreblebs<br />

sakuTari baRCis dovlaTi aqvT gamofenili. aq sakmaod bevri sasiamovno adgilia,<br />

kafeebiT dawyebuli da restornebiT damTavrebuli. zogierTi am restoranTagani<br />

gemriel kvebas da lamaz interiers gvTavazobs, rom araferi vTqvaT xedebze.<br />

erT-erT maRaziaSi SegiZliaT SeiZinoT adgilobrivi xis produqcia. saTevzaod<br />

siaruli garTobis gavrcelebuli saxeobaa. wylis sporti garTobis yvelaze<br />

mimzidvel aqtivobad miiCneva. rogorc xedavT, es qalaqi bevr siurprizs<br />

gTavazobT sazafxulod. Tuki gindaT, Tqvens ojaxs sasiamovno sazafxulo<br />

ardadegebi mouwyoT, SeecadeT, ewvioT am qalaqs.<br />

am abzacs organizaciis garkveuli principi aqvs: pirvel naxevarSi ganxilulia<br />

is aqtivobebi, romlebic qalaqis Semogarens ukavSirdeba, abzacis meore naxevari<br />

ki qalaqis Sida aqtivobebs eTmoba. Tumca, abzacis bolos Cndeba uadgilo<br />

winadadebebi. sami winadadeba: _ `erT-erT maRaziaSi SegiZliaT SeiZinoT adgilobrivi<br />

xis produqcia;~ `saTevzaod siaruli garTobis sakmaod gavrcelebul saxeobas<br />

warmoadgens;~ `wylis sporti garTobis yvelaze mimzidvel aqtivobad miiCneva.~ –<br />

es winadadebebi aq amovardnilia da uadgilodaa motanili. es abzaci Semdegi<br />

TanmimdevrobiT unda iyos warmodgenili:<br />

miuxedavad imisa, rom oregoni sakmaod patara qalaqia, is zafxulSi bevr<br />

damsvenebels izidavs. wylis sporti garTobis yvelaze mimzidvel aqtivobad<br />

miiCneva. Tqven SegiZliaT mdinareze sanaosnod waxvideT; SegiZliaT icuraoT<br />

sanapiroze. saTevzaod siaruli garTobis gavrcelebuli saxeobaa.<br />

damTvalierebelTa umravlesobas gzis napirebze sxvadasxva kenkrovani xilis<br />

krefa izidavs. sazafxulo banakebis gaSlis moyvarulni aq maTTvis bevr<br />

adgils naxaven karvis gasaSlelad. qalaqi damsveneblebs sTavazobs ramdenime<br />

sakmaod keTilmowyobil sastumros. turistebs qalaqSi maRaziebis<br />

daTvalierebis saSualeba eZlevaT, magaliTad, antikvariatis maRazia. erT-erT<br />

maRaziaSi SegiZliaT SeiZinoT adgilobrivi xis produqcia. yvelaze saxaliso<br />

saqmianobaa Ria bazris monaxuleba, sadac adgilobriv mcxovreblebs sakuTari<br />

baRCis dovlaTi aqvT gamofenili. aq sakmaod bevri sasiamovno adgilia, kafeebiT<br />

dawyebuli da restornebiT damTavrebuli. zogierTi am restoranTagani gemriel<br />

kvebas da lamaz interiers gvTavazobs, rom araferi vTqvaT xedebze. rogorc<br />

xedavT, es qalaqi bevr siurprizs gTavazobT sazafxulod. Tuki gindaT, Tqvens<br />

ojaxs sasiamovno sazafxulo ardadegebi mouwyoT, SeecadeT, ewvioT am qalaqs.<br />

winadadebidan winadadebaze gadasvla moqnili da sxarti unda iyos. es niSnavs<br />

imas, Tu ramdenad kargad mosdevs erTi idea an winadadeba meores. es SeiZleba<br />

garkveuli winadadebebis kombinaciiT an garkveuli frazebis gamoyenebiT vcadoT.<br />

aseT winadadebebsa Tu frazebs gardamavali frazebi (transitional expressions) ewodeba;<br />

31


aseTi frazebia, magaliTad, daviwyoT imiT, rom; amis sapirispirod; agreTve; Tumca;<br />

miuxedavad amisa. aseTi frazebiT abzacis Tanmimdevruloba ufro daxvewili xdeba.<br />

miuxedavad imisa, rom oregoni sakmaod patara qalaqia, is zafxulSi bevr<br />

damsvenebels izidavs. wylis sporti garTobis yvelaze mimzidvel aqtivobad<br />

miiCneva. Tqven SegiZliaT mdinareze sanaosnod waxvideT; SegiZliaT icuraoT<br />

sanapiroze. saTevzaod siaruli garTobis gavrcelebuli saxeobaa.<br />

damTvalierebelTa umravlesobas gzis napirebze sxvadasxva kenkrovani xilis<br />

krefa izidavs. garda amisa, sazafxulo banakebis gaSlis moyvarulni aq maTTvis<br />

bevr adgils naxaven karvis gasaSlelad. maTTvis, vinc qalaqSi darCenas<br />

amjobinebs, qalaqi damsveneblebs sTavazobs ramdenime sakmaod keTilmowyobil<br />

sastumros. turistebs qalaqSi maRaziebis daTvalierebis saSualeba eZlevaT,<br />

magaliTad, antikvariatis maRazia. erT-erT maRaziaSi SegiZliaT SeiZinoT<br />

adgilobrivi xis produqcia. kidev erTi, yvelaze saxaliso saqmianobaa Ria<br />

bazris monaxuleba, sadac adgilobriv mcxovreblebs sakuTari baRCis dovlaTi<br />

aqvT gamofenili. da bolos, aq sakmaod bevri sasiamovno adgilia, kafeebiT<br />

dawyebuli da restornebiT damTavrebuli. zogierTi am restoranTagani gemriel<br />

kvebas da lamaz interiers gvTavazobs, rom araferi vTqvaT xedebze. rogorc<br />

xedavT, es qalaqi bevr siurprizs gTavazobT sazafxulod. Tuki gindaT, Tqvens<br />

ojaxs sasiamovno sazafxulo ardadegebi mouwyoT, SeecadeT, ewvioT am qalaqs.<br />

savarjiSo #3.12: gadaawyveT da gamotoveT zedmeti winadadebebi.<br />

tineijerebi, upirveles yovlisa, sakuTari yoveldRiuri xarjebisaTvis muSaoben;<br />

magaliTad, Cemi biZaSvili tansacmlis maRaziaSi muSaobs da tansacmels TviTon<br />

yidulobs. gasul kviras man mSvenieri tyavis qurTuki iyida. Cemma erT-erTma<br />

megobarma Zveli manqana iyida im fuliT, romelic skolis damTavrebis Semdeg<br />

muSaobiT daagrova. axalgazrdebs surT fulis momavlisTvis Segroveba. maT surT<br />

tansacmlis yidva da fulis Segroveba manqanis, magnitofonisa Tu televizoris<br />

sayidlad. amis magaliTia ganaTlebisTvis fulis Segroveba. Cemi biZaSvili giorgi<br />

amas Tavisi momavlisTvis akeTebs. man miTxra, rom fuls, agreTve, momavali ojaxisTvis<br />

agrovebs (adaptirebulia Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R, 2000).<br />

saSineleba iyo, roca Cemi saqmro manqanis marTvas maswavlida. yvelaferi<br />

kargad midioda, sanam man ufrosoba ar daiwyo. erTi SemeSala, saWe imaze metad<br />

davatriale, vidre saWiro iyo da man iseTi yvirili atexa, gamvlelebs giJi egonaT.<br />

me wynarad SevTavaze, Segvewyvita mecadineoba, is ki yviroda: _ droze daZari<br />

manqanao. ho, sul damaviwyda meTqva, bordiurze rom avxti, boZs davejaxe da manqana<br />

SeiWeWya, uknidan ki sxva manqana mogvadga, romelic Cem gamo gzas ketavda. swored<br />

amitom gabrazda. Cemi saqmro tenisis TamaSsac maswavlida da maSinac miyviroda.<br />

mas undoda, droze dameZra manqana adgilidan, radgan orive mxridan manqanebi<br />

misignalebdnen. me gadavwyvite, rom es is adamiani ar aris, vinc tareba unda<br />

maswavlos (Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R, 2000).<br />

manipulacia adamianis qcevis marTvis teqnologiaa. mani pulaciis obieqti<br />

Tvlis, rom is moqmedebs Tavisufali arCevanis safuZvelze, sinamdvileSi ki mas<br />

marTaven. esaa adamianebis azrisa da miswrafebebis, maTi ganwyobisa da fsiqikuri<br />

mdgomareobis faruli marTva im mizniT, rom mani pulaciis obieqtSi aRZras<br />

manipulaciis saSualebebis mflobelisaTvis sasurveli qceva. manipulaciis Sedegad<br />

xalxis cnobierebaSi inergeba iluziuri warmodgenebi politikur cxovrebaze.<br />

mani pulaciuri teqnologiebisTvis damaxasiaTebelia uaris Tqma argumentebze da<br />

misi Secvla fsiqologiuri STagonebiT, adamianebSi sxvadasxva emociis (SiSis,<br />

SeSfoTebis, iZulebis) gaCeniT (Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R, 2000).<br />

32


odesac fsiqologiuri problemebi Cndeba, adamianTa umetesoba nacnob wreebSi<br />

eZebs ara<strong>for</strong>malur konsultantebs. morwmuneTaTvis es SeiZleba iyos sasuliero<br />

piri. es SeiZleba iyos ojaxis wevri, uaxloesi megobari, piradi eqimi, advokati,<br />

sayvareli maswavlebeli, xelmZRvaneloba an sabWo. sazogadoebaSi arsebuli<br />

ara<strong>for</strong>maluri Terapevtebis mxrebze mravali frustracia da konfliqti gadadis.<br />

sxvebi rCevisTvis mimarTaven da esaubrebian barmenebs, gamyidvelebs, taqsis mZRolebsa<br />

da, nebismiers, vinc mousmens maT. rodesac problemaTa diapazoni SemosazRvrulia,<br />

araprofesionalTa daxmareba sakmaod didia (gerigi, zimbardo, 2007).<br />

fsiqologiaSi winaswarmetyveleba niSnavs, rom garkveuli qceva an mocemuli<br />

kavSiri raRac albaTobiT gamovlindeba. magaliTad, Tu migvaCnia, rom Tqveni megobari<br />

morcxvia, SegviZlia darwmunebiT viwinaswarmetyveloT, rom is uxerxulad igrZnobs<br />

Tavs, Tu ucnob adamianTan gasaubrebas vTxovT. Tqvens megobars warmatebiT rom<br />

daemyarebina ucnobTan kontaqti, diagnozi unda Segvecvala. xSirad qcevis romelime<br />

<strong>for</strong>mis safuZvlad miCneuli mizezebis zusti axsna saSualebas aZlevs mkvlevars<br />

zustad iwinaswarmetyvelos momavali qceva. rodesac romelime qcevis an kavSiris<br />

sxvadasxva axsna arsebobs, maT imis mixedviT Seafaseben, ramdenad kargad SeuZliaT<br />

zusti da amomwuravi winaswarmetyveleba (gerigi, zimbardo, 2007).<br />

sakontrolo kiTxvari gamarTuli abzacisTvis<br />

1. aris Tu ara abzaci sakmarisad konkretuli?<br />

2. Seicavs Tu ara abzaci mTavar (Tematur) winadadebas; Tu ar Seicavs, aris<br />

Tu ara mTavari winadadeba nagulisxmevi?<br />

3. moicavs Tu ara Tqveni mTavari winadadeba wamyvan azrs?<br />

4. aris Tu ara abzaci mTliani, tovebs Tu ara mTlianobis STabeWdilebas<br />

(abzacis winadadebebi amarTleben an upasuxeben Tu ara wamyvan azrs)?<br />

5. aris Tu ara abzaci Tanmimdevruli (anu aris Tu ara winadadebebi<br />

logikurad dakavSirebuli da ikiTxeba Tu ara abzaci Tavisuflad)?<br />

abzacis ti pebi<br />

abzaci SeiZleba iyos TxrobiTi, aRweriTi an axsniTi.<br />

TxrobiTi abzaci<br />

abzacSi winadadebebis dawyobis ramdenime gza arsebobs. winadadebebis wyoba<br />

da abzacis sxva detalebi avtoris mizanzea damokidebuli. vTqvaT, gTxoves skolaSi<br />

Cveulebrivi dilis aRwera. cxadia, Tqven ar daiwyebT imis moyolas, Tu ras akeTebT<br />

skolidan saxlSi misvlisas. amis nacvlad Txrobas daiwyebT imiT, Tu ras akeTebT<br />

skolaSi misvlisTanave. mokled rom vTqvaT, Tqvens azrebsa da moqmedebebs im<br />

drois mixedviT daalagebT, romelSic es moqmedebebi xorcieldeba.<br />

analogiurad, procesis (rogor keTdeba raime) axsnisas Tqven daiwyebT imiT, Tu ra<br />

keTdeba pirvel rigSi da daasrulebT bolo moqmedebiT. droSi mimdinareobis mixedviT<br />

ideebis dalageba qronologiur ganviTarebas gulisxmobs (ix. suraTi #3.2).<br />

faqtebis qronologiuri dalageba, ZiriTadad, ori saxis nawerSi gamoiyeneba,<br />

esaa Txroba da procesis aRwera (rogor gakaveToT raRac _ moqmedebebis aRwera).<br />

Txroba gamocdilebis gaziarebas gulisxmobs. gamocdileba SeiZleba iyos warsuli<br />

(warsuli Txroba), awmyo (awmyo gamocdileba) an tipuri (anu Cveulebrivi gamocdileba).<br />

33


Txroba<br />

qronolo<br />

giuri<br />

dalageba<br />

procesis<br />

aRwera (ra<br />

ris mere)<br />

mogexsenebaT, ideebisa da<br />

winadadebebis qronologiuri<br />

dalageba ar aris rTuli, Tumca,<br />

rTulia abzacis mTlianobis<br />

SenarCuneba. sxva sityvebiT rom<br />

vTqvaT, rTulia wamyvani azris<br />

SerCeva da imis gadawyveta, Tu ra<br />

CavrToT da amoviRoT abzacidan.<br />

warsuli awmyo tipuri<br />

gamocdil<br />

eba<br />

suraTi #3.2: qronologiuri<br />

TanmimdevrobiT dalageba<br />

tipuri gamocdileba<br />

davuSvaT, sazRvargareT mcxovrebi<br />

megobrisgan miiReT werili, romelsac<br />

qarTuli tradiciebi da<br />

dResaswaulebi ainteresebs. Tqven<br />

gadawyviteT, misweroT mas da<br />

Tbilisobis Sesaxeb uamboT.<br />

Tbilisoba weliwadSi erTxel, oqtombris bolo SabaT-kviras imarTeba. am dros<br />

dilidan iketeba qalaqis centraluri quCa _ rusTavelis gamziri da riye. qalaqis<br />

sxvadasxva adgilSi soflis meurneobis produqtebis gamofena-gayidva imarTeba,<br />

sadac SegiZliaT SeiZinoT CurCxelebi, Ciri, sxvadasxvagvari xili, baRCeuli, bostneuli,<br />

xorceuli da sasmelebi. aseT bazrobebTan saxeldaxelod dadgmul magidebsa da<br />

savele samzareuloebs naxavT. aq SegiZliaT kargad danayrdeT: _ miirTvaT mwvadi,<br />

xinkali, xaWapuri da sxva erovnuli kerZebi, romelTac Tqven Tvalwin daamzadeben.<br />

amis garda, specialurad am dRisTvis ewyoba scenebi, sadac warmodgenebs marTaven<br />

Teatris, cirkisa da estradis msaxiobebi. saRamos imarTeba saxalxo seirnoba.<br />

centraluri quCebi gadaWedilia xalxiT. dResaswauli gvian Ramemde grZeldeba.<br />

saRamos mTel qalaqSi mwvadis suni da misi kvamli trialebs.<br />

rogorc xedavT, avtorma qarTuli tradiciebis Tema daakonkreta da erT<br />

konkretul tradiciaze, Tbilisobis dResaswaulze dawera. am abzacSi Temis<br />

Sesabamisi winadadebebi logikurad qronologiuri TanmimdevrobiTaa dalagebuli.<br />

Sesabamisad, abzaci Tanmimdevrulia. amasTan, abzaci mTlianobiTac xasiaTdeba.<br />

yvela winadadeba Seexeba imas, Tu ra xdeba Tbilisobis dros, magram ramdenad<br />

naTlad aris warmoCenili Tavad avtoris damokidebuleba am yvelafris mimarT?<br />

cxadia, es abzaci amaze arafers gveubneba. Tu mas ise SevcvliT, rom masSi gveqneba<br />

mkafio, Zlieri wamyvani azri, avtoris damokidebulebac cxadi gaxdeba CvenTvis.<br />

Tbilisobis mSvenieri da mxiaruli dResaswauli weliwadSi mxolod erTxel,<br />

oqtombris bolo SabaT-kviras imarTeba. miuxedavad imisa, rom am dros iketeba<br />

qalaqis centraluri quCa _ rusTavelis gamziri da riye da amiT ferxdeba<br />

transportis moZraoba, dResaswauli mainc sasixaruloa da xalxi siamovnebiT<br />

erTveba xolme dagegmil RonisZiebebSi. qalaqis sxvadasxva adgilSi soflis<br />

meurneobis produqtebis gamofena-gayidva imarTeba, sadac SedarebiT iafad<br />

SegiZliaT SeiZinoT naturaluri, gemrieli CurCxelebi, Ciri, sxvadasxvagvari<br />

xili, baRCeuli, bostneuli, axalTaxali xorceuli da ugemrielesi Rvino. aseT<br />

bazrobebTan axlos saxeldaxelod gamarTul kafeebs, swrafi kvebis obieqtebsa<br />

da savele samzareuloebs naxavT. aq SegiZliaT kargad danayrdeT: gamocdili<br />

mzareulebi Tqven Tvalwin daamzadeben da SemogTavazeben ugemrieles mwvads,<br />

xinkals, xaWapursa da sxva erovnul kerZebs. amis garda, specialurad am dRisTvis<br />

ewyoba scenebi, sadac mTeli dRis ganmavlobaSi imarTeba saintereso da<br />

Tvalwarmtaci sanaxaobebi bavSvebisTvisa da mozrdilebisTvis. scenebze<br />

SegiZliaT ixiloT estradis popularuli varskvlavebi, Teatris msaxiobebi,<br />

bavSvebis sayvareli zRapruli personaJebi da mxiaruli jambazebi. saRamos<br />

saxalxo seirnoba imarTeba. centraluri quCebi gadaWedilia gaRimebuli<br />

adamianebiT, romlebic Sin kmayofilni da sanovagiT xeldamSvenebulni brundebian.<br />

34


dResaswauli gvian Ramemde grZeldeba. saRamos mTel qalaqSi mwvadis kvamli<br />

da misi Tavbrudamxvevi da madisaRmZvreli suni trialebs.<br />

abzacisTvis mniSvnelovani wamyvani azris („mSvenieri da mxiaruli~) Semcveli<br />

mTavari winadadebis damatebiT avtori mkafiod gamoxatavs Tavis damokidebulebas<br />

Tbilisobis dResaswaulisadmi. amasTan, man zogierTi winadadeba Secvala da<br />

detalebi daamata, raTa dasabuTebas kargad gamoexata Tbilisobis mSveniereba.<br />

savarjiSo #3.13: Tavidan waikiTxeT zemoT mocemuli abzaci da xazi gausviT<br />

meore variantSi Setanil cvlilebebs. ra gavlena iqonia am cvlilebebma abzacze?<br />

savarjiSo #3.14: damokidebulebis gamosaxatad damasabuTebeli winadadebebis<br />

gamoyenebaSi gasavarjiSeblad qvemoT mocemuli winadadebebi orgvarad gadawereT.<br />

pirvel variantSi dauSviT, rom wamyvani azria `sasiamovno~, meoreSi _ `saSineli~.<br />

nimuSSi mocemulia is frazebi, romlebic SeiZleba gamogadgeT winadadebebis werisas.<br />

nimuSi:<br />

Tematuri winadadeba: giorgisTvis yoveli dila xalisiania.<br />

sasargeblo frazebi:<br />

sawolidan wamoxtoma swrafad adgoma<br />

aromatiT tkboba mxiaruli<br />

ylupylupad daleva dakvirvebiT icvams<br />

mSvidi yuradRebiT irCevs<br />

xalisiani mziani<br />

Tematuri winadadeba: daviTi Tvlis, rom misi yoveli dila autanelia.<br />

sasargeblo frazebi:<br />

Tavs Zlivs wevs mowyenilad<br />

Zlivs dgeba buzRuniT<br />

erTianad moyudeba daTrgunulad<br />

tansacmlis dayra Semawuxebeli sinaTle<br />

gaRizianeba<br />

1. sawolidan dgeba.<br />

giorgi<br />

daviTi<br />

2. tansacmels icvams.<br />

giorgi<br />

daviTi<br />

3. fardebs wevs.<br />

giorgi<br />

daviTi<br />

35


4. Cais svams.<br />

giorgi<br />

daviTi<br />

5. mezobels `dila mSvidobisas~ usurvebs.<br />

giorgi<br />

daviTi<br />

savarjiSo #3.15: wina savarjiSos in<strong>for</strong>maciis gamoyenebiT dawereT abzaci giorgis<br />

an daviTis Sesaxeb. Tqveni Tematuri winadadebis wamyvani azris dasabuTebisTvis<br />

mocemuli winadadebebi damatebiTi in<strong>for</strong>maciiT unda SeavsoT.<br />

savarjiSo #3.16: werisTvis mosamzadebeli meTodebis gamoyenebiT daagroveT<br />

in<strong>for</strong>macia Tqveni Cveulebrivi dilis Sesaxeb, airCieT wamyvani azri da dawereT<br />

abzaci.<br />

savarjiSo #3.17: gaixseneT, yovelwliurad rogor aRiniSneba saqarTvelos<br />

damouideblobis dRe. CamowereT, ras akeTeben adamianebi dResasawaulis dawyebamde<br />

da dResaswaulis ganmavlobaSi. miRebuli CamonaTvalis mixedviT SearCieT wamyvani<br />

azri da dawereT abzaci imis Sesaxeb, Cveulebriv, rogor iqcevian xolme adamianebi<br />

am dRes. SeamowmeT, rom yvela winadadeba wamyvani azris dasabuTeba iyos.<br />

warsuli gamocdileba<br />

Cven ganvixileT TxrobiTi abzaci, romelic awmyoSi mimdinare movlenebis<br />

Tanmimdevrobas aRwerda. Tu movlena awmyoSi ar xdeba, maSin is ukve moxda warsulSi.<br />

Cveulebriv, warsulSi momxdaris Sesaxeb mogviTxroben, magaliTad, SeiZleba cxovrebis<br />

mniSvnelovani momentis Sesaxeb gviambon. am dros, pirvel rigSi, erT winadadebaSi<br />

unda Sejamdes am gamocdilebis mniSvneloba. Semdeg logikurad unda dalagdes<br />

winadadebebi da mxolod TemasTan dakavSirebuli winadadebebi daiweros.<br />

momdevno dilas gavogndi: _ iq, sadac adre Cemi neka TiTi iyo, maxinji msuqani<br />

sosisi moCanda, burTiviT gasiebuli da siTxiT savse, TiTis meore saxsridan<br />

wveramde. `ra sisulele iyo... amis gakeTeba~, _ buzRuniT Tqva Tanamgzavrma<br />

mTamsvlelma. rogor SemeZlo aseTi suleli, daudevari da araseriozuli<br />

vyofiliyavi? es iyo meore xarisxis moyinva... me wavbodialdi Cems karavSi, pirquS<br />

martoobaSi msurda yofna. vcdilobdi, menugeSebina sakuTari Tavi. `yvelaferi<br />

kargad iqneba,~ _ Tqva eqimma, magram rogor SemeZlo, ar mefiqra, rom TiTi axla<br />

romc momrCenoda,SemdegSi mainc ufro mgrZnobiare iqneboda. es ambavi 7800 futis<br />

simaRleze moxda. ra moxdeboda 11300 futze, sadac ufro yinavda? sadac Jangbadi<br />

da, Sesabamisad, winaaRmdegobis gawevis unari, naklebi iyo? Rirda ki mwvervalis<br />

dapyroba ase Zvirad _ sakuTari TiTis dakargvis fasad? me davfiqrdi cota xans<br />

da sakmaod mSvidad da Cemda gasaocrad davaskveni is, rasac verasodes warmovidgendi,<br />

Tundac erTi Tvis win: _ TiTi arc ise didi sazRauri iyo: rogorme iolad<br />

gavidodi nekis gareSec (gerigi, zimbardo, 2007).<br />

savarjiSo #3.18: airCieT erT-erTi Tema:<br />

1. gaixseneT nebismieri gamocdileba Tqveni warsulidan, iqneba es SiSis<br />

momgvreli, arafriT gamorCeuli Tu sasiamovnod mosagonari. werisTvis<br />

mosamzadebeli erT-erTi meTodis gamoyenebiT SeagroveT masala<br />

mocemuli Temis Sesaxeb. Semdeg gaakeTeT am gamocdilebiT movlenebis<br />

36


Tanmimdevrobis monaxazi. gansazRvreT Txrobis Tema da abzacis<br />

wamyvani azri. dawereT Tematuri winadadeba da abzaci.<br />

2. gaixseneT SemTxveva, rodesac Tqveni survilis winaaRmdeg imoqmedeT.<br />

SeagroveT masala da gaakeTeT movlenaTa Tanmimdevrobis monaxazi,<br />

gansazRvreT wamyvani azri, dawereT Tematuri winadadeba da abzaci.<br />

savarjiSo #3.19: airCieT Tema da dawereT TxrobiTi abzaci.<br />

1. fsiqologia _ cnobilia, rom organizmebi Ramis Zilis cikliT<br />

xasiaTdebian. isini erTi Ramis ganmavlobaSi ramdenjerme gaivlian<br />

Zilis srul cikls, romelic ramdenime fazas moicavs.<br />

dawereT abzaci, romelSic Tanmimdevrulad iqneba aRwerili organizmis<br />

Ramis Zilis mimdinareoba fazebis mixedviT.<br />

2. fsiqologia _ Jan piaJes miaCnda, rom bavSvis kognituri<br />

ganviTareba SeiZleba oTx Tanmimdevrul, calkeul stadiad daiyos.<br />

yvela bavSvi am stadiebs erTnairi TanmimdevrobiT gadis.<br />

dawereT abzaci, romelSic mokled aRwerT, Tu rogor viTardeba bavSvis<br />

kognituri unarebi piaJes mixedviT.<br />

TxrobiTi abzacis Sesafasebeli kiTxvari<br />

1. TxrobiTi abzaci ambavs an SemTxvevas unda gadmogvcemdes. uambobs<br />

Tu ara Tqveni abzaci mkiTxvels raime ambavs?<br />

2. TxrobiT abzacSi movlenebi qronologiurad aris dalagebuli. aris<br />

Tu ara Tqvens abzacSi daculi winadadebebis qronologiuri<br />

Tanmimdevroba?<br />

3. aqvs Tu ara Tqvens abzacs kargad gamokveTili an nagulisxmevi Tematuri<br />

winadadeba?<br />

4. aqvs Tu ara Tqvens abzacs kargad gamokveTili wamyvani azri?<br />

5. aris Tu ara Tqveni abzaci erTiani anu yvela winadadeba aris Tu ara<br />

wamyvani azris dasabuTeba?<br />

aRweriTi abzaci<br />

TxrobiT abzacebSi aRwerilia movlenebis Tanmimdevroba an raime ambavi. sxva<br />

sityvebiT, maTSi aRwerilia gamocdileba. TxrobiT abzacSi ideebi da winadadebebi<br />

qronologiurad, droSi ganviTarebis mixedviT dalagdeba, magram, rodesac saWiro<br />

xdeba raimes aRwera (ix. suraTi #3.3), vTqvaT, rogor gamoiyureba esa Tu is adgili,<br />

sagani Tu adamiani, cxadia, rom aralogikuri iqneba qronologiuri Tanmimdevrobis<br />

gamoyeneba. rodesac aRvwerT, Tu rogor gamoiyureba raRac anu aRvwerT garegnobas,<br />

mniSvnelovania sivrce da ara dro. Sesabamisad, aRweriT abzacSi winadadebebi da<br />

detalebi dalagdeba imis mixedviT, Tu sad mdebareobs aRsaweri obieqti. teqstis<br />

organizaciis am tips sivrciTi organizacia ewodeba. aRweriT abzacSi aRsaweri<br />

obieqtebis mdebareoba cxadad da gasagebad unda aRiweros.<br />

aRwera<br />

sagani<br />

adgili<br />

suraTi #3.3: aRweris nairsaxeobebi<br />

37


adgilis aRwera<br />

pirvel rigSi, ras aRwerT oTaxis aRwerisas? kedlebs, iataks Tu raime sxva<br />

detals? qronologiurad dalagebuli abzacisgan gansxvavebiT, aRweriT abzacSi<br />

ar arsebobs winadadebebis dalagebis unikaluri da aucilebeli wesi. araa<br />

aucilebeli, rom erTi adgiliT daiwyoT da meoreze gadaxvideT. miuxedavad amisa,<br />

winadadebebi SemTxveviTad ar unda daiweros. aRwera ise unda iyos organizebuli,<br />

rom mkiTxvelma naTlad SeZlos aRwerili scenis warmodgena.<br />

aRweriT abzacSi detalebis dalageba aRsawer saganzea damokidebuli, detalebis<br />

SerCeva da aRwera ki _ aRmweris mizanze.<br />

Tavad TaTqariZis saxl-karis Taobaze mogiTxrobT. warmoidgineT Sua kaxeTis<br />

patara sofelSi erTi adgili da im adgilis Suagulsa _ orsarTuliani saxli<br />

qviTkirisa. ai, is sarTulebi ra ferisa iyo: qveS iyo marani, walmiT daxuruli<br />

da im marnis ukana kedelzed amoyvanili gaxldaT erTi ficruli, romelic<br />

saqveSagebosa hTamaSobda. karga manZilze kidev ficrulis saTornec idga. imas<br />

aqedam xula, romelsac zed hqonda modgmuli sasiminde, baRCac iyo, RobiT gavlili.<br />

RobesTan, erTi furclis xis siaxloves, moCanda Caluri. ezo am cixe-darbazisa,<br />

sigrZezed Tu siganezed karga farTod iyo gaziduli. imas ertya garSemo Robe<br />

(adaptirebulia _ i.WavWavaZe, `kacia-adamiani?!~)<br />

albaT, kargad warmoidgineT, ezoSi sad idga saxli da misi minaSenebi. abzacSi<br />

naTlad aris aRwerili, sad ra mdebareobs. abzaci mTliani da Tanmidevrulia,<br />

magram ras ityviT misi wamyvani azris Sesaxeb? ra STabeWdileba moaxdina Tqvenze<br />

Tavad TaTqariZis saxl-karis aRweram? rogor fiqrobT, ra damokidebuleba aqvs<br />

avtors misdami? albaT, verafers ityviT amis Sesaxeb. imisaTvis, rom abzaci ufro<br />

saintereso gaxdes, mas wamyvani azri unda daematos, romelic aRsaweri obieqtisadmi<br />

avtoris damokidebulebasa da emociebs gamoxatavs. mxolod am SemTxvevaSi SeZlebT,<br />

gaigoT, Tu ras grZnobs da fiqrobs avtori Tavad TaTqariZis saxl-karis Sesaxeb.<br />

ilia WavWavaZis mier dawerili originaluri abzaci swored aseTia _ masSi naTlad<br />

Cans avtoriseuli damokidebuleba:<br />

kargi ram iyo Tavad TaTqariZis saxl-kari. warmoidgineT Sua kaxeTis patara<br />

sofelSi erTi triali, dacemuli adgili da im adgilis Suagulsa _<br />

orsarTuliani saxli qviTkirisa. ai, is sarTulebi ra ferisa iyo: qveS iyo<br />

marani, walmiT daxuruli, da im marnis ukana kedelzed amoyvanili gaxldaT<br />

erTi patara mciredi ficruli, romelic saqveSagebosa hTamaSobda. karga manZilze<br />

kidev ficrulis saTornec idga. imas aqedam xula, romelsac zed hqonda modgmuli<br />

calTvala sasiminde, erTi ubadruki ram da mgloviare. baRCac iyo, RobiT gavlili.<br />

RobesTan, erTi furclis xis siaxloves moCanda Zveli Caluri, droTa brunvisgan<br />

ise gverdzed wamoRerebuli da wamowolili, TiTqos griloSi wamowolas apirebso,<br />

magram beberiviT nekresis qaris tkivilebs uecrad ise wamoxrili da daRrejili<br />

SeukavebiaTo. ezo am cixe-darbazisa, sigrZezed Tu siganezed karga farTod iyo<br />

gaziduli. imas ertya garSemo Zveli tyruSuli Robe, romelic zogierTgan<br />

gadaqceuli iyo da exlandels patrons arc ki mosvlia fiqrad, rom gaekeTebina.<br />

etyoba, rom qarTvelia!... (i.WavWavaZe, `kacia-adamiani?!~)<br />

cxadia, rom meore varianti sakmaod gansxvavdeba pirvelisgan, Tumca, orive<br />

abzacSi erTi da igive saxl-karia aRwerili. Zlieri wamyvani azris Semcveli<br />

Tematuri winadadebis damateba ara marto imas gansazRvravs, Tu ra unda iyos<br />

abzacSi, aramed Tavad aRsaweri obieqtis detalebis aRweris mimarTulebasac<br />

gvkarnaxobs. Zlieri wamyvani azri abzacs Tavs uyris. Tavidan waikiTxeT zemoT<br />

mocemuli ori abzaci da xazi gausviT gansxvavebebs. es cvlilebebi ganamtkicebs<br />

wamyvan azrs da naTel warmodgenas gviqmnis imaze, Tu ra damokidebuleba aqvs<br />

avtors aRwerili saxl-karisadmi.<br />

aRweriT abzacSi detalebi ara marto logikurad unda dalagdes, aramed _<br />

STambeWdavi, naTlad gamokveTilic unda iyos. amisaTvis es detalebi unda daixvewos<br />

38


anu dakonkretdes maTi mniSvneloba.<br />

arsebiTi saxelebis modificirebis sami gza arsebobs: (1) zedsarTavi saxelebis<br />

damateba, (2) zedsarTavi saxelisa da TandebulTa jgufebis damateba da (3)<br />

winadadebebis damateba. TiToeuli modifikatoris damatebis SemTxvevaSi ufro<br />

da ufro dakonkretdeba saganTa is klasi, romelsac mocemuli arsebiTi saxeli<br />

miekuTvneba. magaliTad, ganvixiloT sityva wigni. es sityva farTo klass aRniSnavs.<br />

wigni SeiZleba iyos didi, patara, mwvane, Zveli an axali. is SeiZleba iyos<br />

saxelmZRvanelo an deteqtivi. amitom sityva wigni ar uqmnis mkiTxvels zust<br />

warmodgenas, konkretulad rogor wignzea saubari. Tu wigns davumatebT zedsarTavs<br />

wiTeli, maSin wignebis klasi Semcirdeba da mxolod wiTeli wignebiT Semoifargleba.<br />

Tu Txelydiansac davamatebT, wiTeli wignebis klasi kidev ufro dakonkretdeba<br />

da gveqneba wiTeli Txelydiani wignebis klasi, romelic kidev ufro SeiZleba<br />

dakonkretdes gansazRvrebiTi winadadebis damatebiT da, magaliTad, miviRoT wiTeli<br />

Txelydiani wigni, romlidanac Sua furclebi amoxeulia.<br />

yovelTvis ecadeT, rom detalebi maqsimalurad konkretuli gaxadoT, vinaidan<br />

bundovani aRwerebi obieqtis realurad danaxvis saSualebas ar aZlevs mkiTxvels.<br />

dakonkretebuli detalebi nawers ufro gasagebsa da sainteresos xdian.<br />

aRwerisas detalebis dalageba aRsawer sagansa da mizanzea damokidebuli.<br />

sityvebiT suraTis xatvisas SegiZliaT aRweroT marcxinidan marjvniv, marjvnidan<br />

marcxniv, zemodan qvemoT an qvemodan zemoT.<br />

zogjer aRwera SeiZleba obieqtis irgvliv iyos koncentrirebuli. am SemTxvevaSi<br />

gamokveTilia mocemuli scena, an is, rac uCveuloa am scenaSi. am SemTxvevaSi<br />

SeiZleba sasurveli iyos am obieqtze orientireba da, pirvel rigSi, misi aRwera.<br />

es iqneba pirvelad SemCneulis principiT aRwera. magaliTad, oTaxis aRwerisas<br />

avtorma, pirvel rigSi, SeiZleba aRweros is, rasac mayurebeli, pirvel rigSi, dainaxavda,<br />

vTqvaT, kedlebi, fardebi da oTaxis SuaSi dadgmuli didi sawoli.<br />

msazRvrelis SeTanxmeba sazRvrulTan<br />

msazRvrel-sazRvrulis brunebisas gamoarCeven Semdeg variants:<br />

1) TanxmovanfuZiani msazRvreli:<br />

sax. Wkvian-i kac-i,<br />

moTx. Wkvian-ma kac-ma.<br />

mic. Wkvian kac-s,<br />

naT. Wkviani kac-is.<br />

moq. Wkviani kac-iT,<br />

viT. Wkvian kac-ad,<br />

wod. Wkvian-o kac-o.<br />

* a) Sebrunebuli wyoba:<br />

sax. kac-i Wkvian-i,<br />

moTx. kac-ma Wkvian-ma,<br />

mic. kac-s Wkvian-s,<br />

naT. kac-is Wkvian-is,<br />

moq. kac-iT Wkvian-iT,<br />

viT. kac-ad Wkvian-ad,<br />

wod. kac-o Wkviano.<br />

Sebrunebul wyobas ZiriTadad mxatvrul literaturaSi vxvdebiT da srulad<br />

ibrunvis.<br />

2) xmovanfuZiani msazRvreli:<br />

sax. mokle gza,<br />

moTx. mokle gza-m,<br />

39


mic. mokle gza-s,<br />

naT. mokle gz-is,<br />

moq. mokle gz-iT,<br />

viT. mokle gza-d,<br />

wod. mokle gza-v.<br />

msazRvreli ucvleli rCeba.<br />

a) Sebrunebuli wyoba:<br />

sax. gza mokle,<br />

moTx. gza-m mokle-m,<br />

mic. gza-s mokle-s,<br />

naT. gz-is mokl-is,<br />

moq. gz-iT mokl-iT,<br />

viT. gza-d mokl-ed,<br />

wod. gza-v mokle-v.<br />

3) naTesaobiTbrunviani msazRvreli:<br />

sax. kuWis wylul-i,<br />

moTx. kuWis wylul-ma,<br />

mic. kuWis wylul-s,<br />

naT. kuWis wylul-is,<br />

moq. kuWis wylul-iT,<br />

viT. kuWis wylul-ad,<br />

wod. kuWis wylul-o.<br />

a) Sebrunebuli wyoba:<br />

sax. wylul-i kuWisa,<br />

moTx. wylul-ma kuWisa-m,<br />

mic. wylul-s kuWisa-s,<br />

naT. wylul-is kuWisa,<br />

moq. wylul-iT kuWisa,<br />

viT. wylul-ad kuWisa,<br />

wod. wylul-o kuWisav.<br />

naTesaobiTi da moqmedebiTi TiTqmis ar ixmareba.<br />

* SeniSvna: Tu msazRvreli warmomavlobiT moqmedebiTi an viTarebiTi<br />

brunvis <strong>for</strong>maa, micemiT brunvaSi niSans dairTavs _ yofiTs<br />

problemebs, pirads saqmes.<br />

(momzadebulia: a. arabuli, `qarTuli metyvelebis kultura~, Tb. 2004w. gv.122-124.)<br />

ramdenime msazRvrelis rigi<br />

1. Tu ramdenime msazRvrelidan erTi aris ricxviTi saxeli, meore zedsarTavi an<br />

marTuli msazRvreli (arsebiTi saxeli naT. brunvaSi) da kuTvnilebas ar<br />

gamoxatavs, ricxviTi saxeli pirvel adgilze daismis: aTi lamazi qali, Svidi<br />

mokle gza, (da ara: lamazi aTi qali, mokle Svidi gza).<br />

2. Tu zedsarTavi saxeli an marTuli msazRvreli kuTvnilebas gamoxataven (amxanagis<br />

wigni, froidis naSromi),maSin ricxviTi saxeli meore adgilze daismis: amxanagis<br />

xuTi wigni, froidis aTi naSromi (da ara: xuTi amxanagis wigni, aTi froidis<br />

naSromi).<br />

3. Tu araerTgvar msazRvrelTagan erT-erTi nacvalsaxelia, is yovelTvis pirvel<br />

adgils daiWers: misi samecniero naSromi, Seni oqros beWedi (da ara: samecniero<br />

misi naSromi, oqros Seni beWedi).<br />

40


4. Tu orive msazRvreli zedsarTavia (an mimReoba), erTi viTarebiTi (pirveladi),<br />

meore mimarTebiTi (nawarmoebi), porvel adgilze viTarebiTi zedsarTavi (an<br />

mimReoba) dgeba, meoreze mimarTebiTi: grZeli galeqsili ena, kargi samecniero<br />

naSromi (da ara: galeqsili grZeli ena, samecniero kargi naSromi).<br />

5. Tu orive msazRvreli mimarTebiTi zedsarTavi saxelia, meore adgilze upiratesad<br />

_ur sufiqsiT nawarmoebi zedsarTavi daismis: dangreuli mSobliuri saxli,<br />

ganTqmuli kaxuri Rvino (da ara: mSobliuri dangreuli saxli, kaxuri ganTqmuli<br />

Rvino).<br />

6. roca msazRvrelTagan erTi SeTanxmebulia, meore marTuli da gamoxatavs<br />

sazRvrulis warmomavlobas an daniSnulebas, maSin jer SeTanxmebuli msazRvreli<br />

unda daiweros, Semdeg marTuli: ucxo qveynis Svili, nacionaluri partiis<br />

lideri (da ara: qveynis ucxo Svili, partiis nacionaluri lideri), magram Tu<br />

marTuli msazRvruli sazRvrulTan erTad kuTvnilebas gamoxatavs, maSin<br />

SeTanxmebuli msazRvrulis win unda daisvas: qarTvelebis gulisamaCuyebeli<br />

maspinZloba, agitatoris dausrulebeli leqcia (da ara: gulisamaCuyebeli<br />

qarTvelebis maspinZloba, dausrulebeli agitatoris leqcia).<br />

(momzadebulia: d. TvalTvaZe, n. gafrindaSvili, `marTlweris wesebi da<br />

savarjiSoebi~, Tb. 2004, gv. 54-55.)<br />

savarjiSo #3.20: gaasworeT Secdomebi.<br />

1. sisxliani imeruli fafanaki didxans iyo gamokidebuli moedanze.<br />

2. ori kaci mividnen eremias saxlis WiSkarTan.<br />

3. aRfrTovanebulma Tavadis colma brZaneba gasca.<br />

4. erTma axalgazrda mosxepilma kacma Tofi aiRo xelSi.<br />

5. maimuni cxovrobs cxels qveyanaSi.<br />

6. gza midis xrioks qveyanaSi.<br />

7. axalma Cemma nacnobma gaixara.<br />

8. soflis orRobeebSi daiwyes WriWini mZimed dadebulma Tivis urmebma.<br />

9. gzaSi moxucebul erT cxenosans wavawydi.<br />

10. gaCaRebuls buxars guguni gahqonda.<br />

11. aleqsandre iTxovda Semosasvlelis gzebis Sekvras.<br />

12. ymawvili kaci axalgazrda Sin dabrunda.<br />

13. am miwaze feradi sxvadasxva yvavili daiTeseba.<br />

14. es vaSlebi melam lamazi maxlobeli baRidan mozida.<br />

15. dRes oci „sonis~ feradi televizori gaaTamaSes.<br />

16. xeebi Semosilia foTliT mwvaneTi.<br />

pirovnebis aRwera<br />

xSirad gviwevs cocxali arsebis aRwera, iqneba es adamiani, cxoveli Tu mweri.<br />

rogor aRwerT adamians? davalebidan da subieqtidan gamomdinare, Tqven SeiZleba<br />

aRweroT adamianis garegnoba, qceva an orive erTad. aq mxolod garegnobas SevexebiT.<br />

am dros abzacis organizebis princi pi, ZiriTadad, sivrciTia.<br />

adamianis garegnoba mravalnairad SeiZleba aRiweros. Tqven SeiZleba isaubroT<br />

pirovnebis Cacmis stilze, siarulis maneraze, Tmis fersa da varcxnilobaze, saxis<br />

nakvTebze, sxeulis <strong>for</strong>mebsa da gamometyvelebaze. aseve, SegiZliaT aRweroT<br />

41


pirovnebis saubris manera. is, Tu ris aRweraze SeCerdebiT, damokidebulia Temasa<br />

da Tqvens mizanze. magaliTad, rogor aRuwerT Tqvens Seyvarebuls megobars? raze<br />

isaubrebT: mis Tmaze, Tvalebze Tu xmaze? gaxsovdeT, rom Tqven sityvebiT unda<br />

daxatoT misi portreti, amitom aRwera naTeli da Tanmimdevruli unda iyos;<br />

logikurad ise unda daalagoT, rom Tqvenma megobarma cxadad SeZlos Tqveni<br />

rCeulis warmodgena. amasTan, ukeTesi iqneba, Tu Tqvens nawerSi aRsaweri<br />

pirovnebisadmi damokidebulebac iqneba gadmocemuli (anu unda gqondeT<br />

mniSvnelovani wamyvani azri).<br />

lamaziseuli Casuqebuli qali iyo. tanzed ecva xamis CiTis kaba. kalTebi<br />

aqa-iq gamomwvari hqonda. boloebi sul mompali da Semofxrewili hqonda.<br />

daxeulebidam moCanda sabnis nagleji, kabis qveSa garSemo Camokidebuli, miTom<br />

da iubkaa. Tavzed ekra CirTmedini, qalbatonis gamonacvali. Signidan mouCanda<br />

Savi Tma. ai, amgvari iyo is arseba, romelsac darejani `lamaziseuls~ eZaxda<br />

(adaptirebulia _ i.WavWavaZe, `kacia-adamiani?!~).<br />

es abzaci Tanmimdevrulia? SeZeliT Tu ara lamaziseulis danaxva? cxadia,<br />

abzaci Tanmimdevrulia da lamaziseulic dainaxeT, magram ramdenad mimzidvelad<br />

gamoiyureboda igi? SegiZliaT, zustad warmoidginoT, Tu rogori iyo es personaJi<br />

realurad? albaT, ara. garda amisa, avtoriseul damokidebulebazec verafers<br />

vityviT. arc garegnobaa zedmiwevniT aRwerili. am abzacidan ver SeityobT<br />

lamaziseuli sufTad Cacmul-davarcxnili dadioda Tu Tavidan fexebamde WuWySi<br />

iyo amosvrili; verc imas igebT, ra ferisa da <strong>for</strong>mis samosi ecva. uamravi detalia,<br />

romelic originalur abzacSi CarTo avtorma da lamaziseulis portreti Zalze<br />

metyveli gaxada:<br />

sasacilo ram iyo es lamaziseuli: erTi raRac uSnod Casuqebuli, jmuxi,<br />

WuWyiani, tanzed ecva xamis CiTis kaba, WuWyisgan ver gairCeoda _ ra ferisa iyo;<br />

kalTebi aqa-iq gamomwvari hqonda zamTarSi cecxlTan axlos gdebisgan, boloebi<br />

sul mompali da Semofxrewili hqonda. daxeulebidam moCanda erTi raRac dampalis<br />

sabnis nagleji, kabis qveSa garSemo Camokidebuli, miTom da iubkaa. ai, mexi ki<br />

dageca! amasac ki sdomebia iubka! Tavzed ekra Siga-da-Sig amofleTili CirTmedini,<br />

qalbatonis gamonacvali. am amofleTilebSi muTaqis matylsaviT dasorsvlili<br />

Savi _ ukacravod ar viyo _ wiliani da dauvarcxneli Tma muWa-muWa amoSveroda.<br />

quslebdaxeTqili, muguzaliviT Savi fexebi, wengosgan SeRebili xelebi, cxvirpiri<br />

qvabebis muriT muTxupnuli _ ai, amgvari iyo is cxoveli, romelsac darejani<br />

`lamaziseuls~ eZaxda (i.WavWavaZe, kacia-adamiani?!~).<br />

axla ki namdvilad SeZlebT realuri lamaziseulis danaxvasac da misdami<br />

avtoris damokidebulebis gagebasac. abzacs kargad gamokveTili wamyvani azri<br />

aqvs (sasacilo).<br />

axsniTi abzaci<br />

abzacis organizacia da Sinaarsi mis Temasa da wamyvan azrzea damokidebuli.<br />

Tematuri winadadeba unda dasabuTdes qronologiurad dalagebuli detalebiT<br />

TxrobiT abzacSi da sivrciTad organizebuliT _ aRweriT abzacSi; Tumca, yvela<br />

Temas ver gavSliT TxrobiT an aRweriT abzacSi. davuSvaT, dagavales Tematuri<br />

winadadebis: _ „universitetSi siaruli SeiZleba Zviri iyos~ ganviTareba. cxadia,<br />

aq wamyvani azria Zviri. ra tipis dasabuTebas gamoiyenebdiT am Tematuri<br />

winadadebebisaTvis? naTelia, rom mTavari winadadeba ar moiTxovs Cvengan, rom<br />

raime ambavi movyveT, adgili an pirovneba aRvweroT. is gveubneba, rom Cven wamyvani<br />

azri in<strong>for</strong>maciiT, axsniT, faqtebiT an ilustraciebiT unda davasabuToT.<br />

abzacs, romelic xsnis an aanalizebs Temas, axsniTi abzaci ewodeba. miuxedavad<br />

imisa, rom Temis axsna mravalnairad SeiZleba, axsniTi abzacis gaSlis yvelaze<br />

gavrcelebuli da xSirad gamoyenebadi xerxi specifikuri detalebisa da<br />

42


magaliTebis gamoyenebas gulisxmobs. magaliTad, qvemoT mocemul abzacSi axsnilia,<br />

Tu ratom aris iluziebi Cveni cxovrebis ganuyofeli nawili.<br />

iluziebi Cveni cxovrebis ganuyofeli nawilia. ganvixiloT Cveni planeta<br />

dedamiwis yoveldRiuri gamocdileba. Tqven xedavT mzis `amosvlas~ da `Casvlas~,<br />

Tumca, iciT, rom mze dasabamidan mzis sistemis centrSia moTavsebuli . . . aseve,<br />

roca savse mTvarea caze, geCvenebaT, rom sadac ar unda waxvideT, is Tan mogyvebaT,<br />

Tumca, iciT, rom es ase ar aris. esec iluziaa, romelsac Tqvens Tvalebsa da<br />

mTvares Soris arsebuli udidesi manZili iwvevs. saqme isaa, rom mTvaridan<br />

areklili sinaTlis sxivebi Tqveni moZraobis mimarTulebis mimarT, ZiriTadad,<br />

paraleluri da perpendikularuli rCeba da mniSvneloba ar aqvs am dros, Tu<br />

saiT midixarT (gerigi, zimbardo, 2007).<br />

ganurCevlad imisa, Tu ra tipis abzacs werT, Tqven mTavar winadadebaSi<br />

mocemuli wamyvani azris dasasabuTeblad specifikuri detalebi da konkretuli<br />

magaliTebi gWirdebaT. wamyvani azri aris mTavari/Tematuri winadadebis sityva an<br />

fraza, romelic Temis azrs/ideas an misdami damokidebulebas gamoxatavs. am azrs<br />

an damokidebulebas xSirad generalizacias uwodeben. generalizacia aris debuleba,<br />

romelic SemTxvevaTa umravlesobaSi miesadageba sagnebis, azrebisa Tu adamianebis<br />

jgufs. generalizacia SeiZleba SefasebiTi msjeloba an mosazreba (magaliTad,<br />

`ana sasiamovno adamiania~) anda faqtis konstatireba (magaliTad, `inglisur enaSi<br />

bevri sityva frangulidan aris Semosuli~) iyos.<br />

savarjiSo #3.21: yuradRebiT waikiTxeT qvemoT mocemuli winadadebebi. TiToeul<br />

punqtSi mocemuli oTxi variantidan amowereT is mTavari winadadeba, romelic<br />

saTanado/Sesatyvis generalizacias Seicavs.<br />

1. Tematuri winadadeba: _______________________________________________________<br />

dasabuTeba:<br />

a) sasursaTo maRaziis Taroebze gamofenil mraval produqts<br />

aweria `uqolesterno~.<br />

b) roberte kovalskis `qolesterolisagan gankurnebis 8 kvira~ da<br />

doqtor kenet h. kuperis `qolesterolis kontroli~ am wlis<br />

bestselerebia.<br />

g) herkulesi, romeliczomierad amcirebs qolesterolis dones,<br />

imdenad swrafad iyideba, rom masze moTxovnilebis<br />

dasakmayofileblad sawarmoebi uwyvetad (24 sT) muSaoben.<br />

d) ukanaskneli saprezidento saarCevno kampaniis dros eqimebma<br />

gamoaqveynes samedicino angariSebi wamyvani kandidatebis<br />

sisxlSi qolesterolis Semcvelobis Sesaxeb.<br />

axsniT abzacSi avtori, advokatis msgavsad, raRac mosazrebis damtkicebas<br />

cdilobs. rogorc advokati ver SeZlebs raimes damtkicebas konkretuli faqtebis<br />

dasaxelebis gareSe, ise avtorisTvis SeuZlebelia azris dasabuTeba faqtebis<br />

gareSe. wamyvani azris anu generalizaciis yvelaze kargi dasabuTeba aris faqtobrivi<br />

masala (in<strong>for</strong>macia wyaroebidan, faqtebi, monacemebi da a.S.).<br />

savarjiSo #3.22: yuradRebiT waikiTxeT qvemoT mocemuli mTavari winadadeba da<br />

misi detalebi. Tematuri/mTavari winadadebisTvis aRniSneT is detali, romelic<br />

ver axdens generalizacias (wamyvani azris) saTanado dasabuTebas.<br />

sigaretis moweva mavnebelia janmrTelobisTvis.<br />

a) kvlevebi aCvenebs, rom sigaretis moweva zrdis kibos risks.<br />

b) mwevlebi ufro xSirad avaddebian iseTi respiratoruli daavadebebiT,<br />

rogoricaa bronqiti an enfizema.<br />

43


g) kvlevebi, aseve, aCveneben, rom sigaretis mwevlebs ufro xSirad emarTebaT<br />

gulis Setevebi.<br />

d) metic, sigaretis moweva kbilebs ayviTlebs.<br />

Tu faqtobrivi detalebiT ver xerxdeba dasabuTeba axsniT abzacSi, SeiZleba<br />

sxva saxis dasabuTebis gamoyeneba da es, yvelaze xSirad, aris magaliTi. ganmartebis<br />

Tanaxmad, magaliTi aris erTeuli, romelSic warmodgenilia sagnebis, adamianebisa<br />

Tu ideebis jgufi. sxva sityvebiT rom vTqvaT, magaliTi aris zogadi kategoriis<br />

konkretuli warmomadgeneli. erTi sityviT, magaliTi generalizacias anu wamyvan<br />

azrs ufro gasagebs xdis da amitom dasabuTebis efeqturi saSualebaa.<br />

savarjiSo #3.23: waikiTxeT qvemoT mocemuli abzacebi da gansazRvreT abzacis<br />

tipebi.<br />

Cemma maswavlebelma xeli wyalSi Camayofina. roca erT xelze civi wylis<br />

Wavli Semexo, man meore xelis gulze damawera sityva `wyali~ jer nela, Semdeg<br />

ufro swrafad. me wynarad vijeqi da mTeli gulisyuriT SevigrZnobdi misis<br />

salivanis TiTebis moZraobas. uecrad dameufla bundovani amaRelvebeli gancda,<br />

TiTqos raRac daviwyebuli brundeboda da rogorRac enis saidumlos farda<br />

aexada. maSin mivxvdi, rom `w-y-a-l-i~ aris is mSvenieri grili raRac, xelebze rom<br />

mexeboda. am cocxalma sityvam gamoafxizla Cemi suli, mianiWa mas sinaTle, imedi,<br />

sixaruli da Tavisufleba; miuxedavad imisa, rom siZneleebi amiT ar dasrulebula,<br />

maT SedarebiT iolad vumklavdebodi (gerigi, zimbardo, 2007).<br />

zafxulobiT, roca santa esperansas mosaxleoba erTiaTad izrdeba<br />

turistuli sezonis gamo, aq ara mxolod damsveneblebi arian, aramed dRiuri<br />

muSaobis msurvelnic, radgan servisis sferos Tavad mosaxleoba ver audis<br />

turistebis siWarbisa da kunZulis mosaxleobis tradiciebis ramdenadme<br />

Taviseburebis gamo (aka morCilaZe, “mister diqslis mdumare yuTi”).<br />

Cvilebi xedavdnen Semdeg movlenas: ekrani zemoT iweoda ise, rom maT<br />

SeeZloT imis danaxva, rom mis miRma araferi iyo da isev eSveboda. Semdeg daxril<br />

sibrtyeze patara vagoni gordeboda, romelic sademonstracio yuTs gaivlida da<br />

siCqaris Semcirebis gareSe ekranis ukan uCinardeboda, Semdeg ekranis meore mxaridan<br />

gamoCndeboda da sabolood sademonstracio yuTis marjvena mxares gamodioda<br />

(Baillargeon, 1986).<br />

amanda fsiqoTerapevti iyo. is saSualo asakis, warmosadegi, gemovnebiT<br />

Cacmuli, gawonasworebuli qali iyo. misi kilo, romelic Cems gamocdil smenas ar<br />

gamoparvia, maRal sazogadoebaSi aRzrdaze an, sul cota, samxreTul daxvewilobaze<br />

mianiSnebda. amanda Wkviani da kompetenturi qali Canda, romelsac CemTvis daxmarebis<br />

gaweva SeeZlo (gerigi, zimbardo, 2007).<br />

44


Tavi 4. ra aris ese 3<br />

ese abzacTa garkveuli jgufia, romelSic Camoyalibebulia erTi ZiriTadi<br />

idea. abzacisagan gansxvavebiT, eses ufro <strong>for</strong>maluri (zusti) struqtura aqvs.<br />

masSi TiToeul abzacs sxvadasxva funqcia akisria:<br />

1. Sesavali _ Cveulebriv, es erTi (ori an meti) abzacia, romelic gansaxilvel<br />

Temasa da eses ZiriTad ideas _ sakvanZo debulebas gadmogvcems.<br />

2. ganmaviTarebeli abzaci _ ayalibebs centraluri ideis da Temis sxvadasxva<br />

aspeqts. is SeiZleba ganixilavdes mizezebs, Sedegebs, magaliTebs, procesebs,<br />

klasifikacias anda Sedarebebs. is, agreTve, SeiZleba aRwerdes an<br />

mogviTxrobdes rames.<br />

3. daskvna _ moicavs azrebs, romlebic Camoyalibebulia eseSi. esaa daskvniTi,<br />

saboloo sityva.<br />

is, Tu ramdeni abzaci iqneba eseSi, mTlianad damokidebulia Temis sirTuleze.<br />

zogierT eses ori an sami abzaci aqvs, zogs ki _ 20 da 30 abzaci.<br />

sakvanZo debuleba<br />

eses, iseve, rogorc abzacs, erTi mTavari wamyvani azri aqvs. sakvanZo debuleba<br />

_ es aris winadadeba, romelic moicavs eses ZiriTad ideas. abzacis mTavari<br />

winadadebis msgavsad, sakvanZo debuleba moicavs gamonaTqvams, romelSic<br />

gadmocemulia damokidebuleba, mosazreba an idea Temis Sesaxeb, magram, mTavari<br />

winadadebisgan gansxvavebiT, sakvanZo debuleba ufro farToa da masSi mTeli<br />

esesaTvis aris gadmocemuli wamyvani azri. faqtobrivad, TiToeul ganmaviTarebel<br />

abzacs wamyvani azri unda hqondes, romelic exmaureba an ukavSirdeba ZiriTad<br />

ideas _ sakvanZo debulebas.<br />

sakvanZo debulebasTan dakavSirebiT aucilebelia gvaxsovdes Semdegi:<br />

1. sakvanZo debuleba gadmocemuli unda iyos sruli winadadebis saxiT, unda<br />

gamoxatavdes dasrulebul azrs da ar unda iyos dasmuli kiTxvis saxiT; anu<br />

sakvanZo debuleba unda iyos dasrulebuli azri, romelic, rogorc wesi,<br />

gadmocemulia rTuli winadadebiT.<br />

mcdari sakvanZo debuleba:<br />

sibnelis SiSi. (me meSinia sibnelis an Cemi sibnelis SiSi)<br />

swori sakvanZo debuleba:<br />

sibnelis SiSi Cems cxovrebas autanels xdis.<br />

2. sakvanZo debulebaSi gadmocemulia azri, damokidebuleba an idea da ara ubralod<br />

Tema, romelic eseSi iqneba Camoyalibebuli da ganviTarebuli. sakvanZo debuleba<br />

acnobs azrs, damokidebulebas raime sakiTxTan dakavSirebiT, Tumca, ara im<br />

saxiT, rom “me vapireb ganvixilo~, radgan sakvanZo debulebaSi xdeba romelime<br />

sakiTxTan dakavSirebiT Tqveni poziciis gancxadeba da ara imaze miniSneba, Tu<br />

rogor iqneba warmodgenili da gaSlili is Tqvens naSromSi.<br />

mcdari sakvanZo debuleba:<br />

ganvixilavT radiaciis gavlenas.<br />

3<br />

Tavi momzadebulia Semdeg wyaroze dayrdnobiT: Regina L Smalley., Mary K. Ruetten., & Joann<br />

Rishel Kozyrev (2000). Refining Composition Skills. Heinle & Heinle: Thomson Learning.<br />

45


swori sakvanZo debuleba:<br />

xSirad radiaciis Sedegebi sruliad prognozirebadia.<br />

3. sakvanZo debuleba unda gamoxatavdes azrs, Sexedulebas da ara faqts, romlis<br />

WeSmaritebaSic Znelad Tu SeiZleba eWvi Seeparos vinmes. ramdenadac sakvanZo<br />

debulebiT gadmocemulia damokidebuleba anda idea Temis Sesaxeb. sakvanZo<br />

debuleba, romelsac SeiZleba vinme ar daeTanxmos, unda aixsnas da dasabuTdes.<br />

mcdari sakvanZo debuleba:<br />

Zroxa gvaZlevs rZes.<br />

swori sakvanZo debuleba:<br />

rZe, romelsac Zroxa gvaZlevs, yovelTvis ar Seesabameba adamianis<br />

moTxovnebs.<br />

mcdari sakvanZo debuleba:<br />

kolejSi Cabarebas bevri nakli da bevri dadebiTi mxare aqvs (ar aris<br />

sakamaTo Tema).<br />

swori sakvanZo debuleba:<br />

kolejSi Cabareba aSkarad sjobs arCabarebas.<br />

4. sakvanZo debuleba unda gamoxatavdes mxolod erT ideas erT TemasTan<br />

dakavSirebiT, winaaRmdeg SemTxvevaSi, naSromi dakargavs erTianobas. Tu masSi<br />

gadmocemulia ori an meti idea, arsebobs riski, rom ese ar iqneba logikurad<br />

gamarTuli da winadadebebi erTmaneTs azrobrivad ver daukavSirdeba (unity,<br />

coherence).<br />

mcdari sakvanZo debuleba:<br />

Tbilisis saxelmwifo universitetSi Cabareba SeiZleba gasarTobi ram<br />

iyos da me aRmovaCine, rom didi qalaqis gareubani ufro kargi<br />

sacxovrebeli adgilia, vidre _ koleji.<br />

swori sakvanZo debuleba:<br />

Tbilisis saxelmwifo universitetSi Cabareba gasarTobi (mxiaruli)<br />

ramaa.<br />

savarjiSo #4.1: guldasmiT waikiTxeT debulebebi. gansazRvreT, aris Tu ara<br />

debuleba sakvanZo.<br />

1. genetikis upiratesobebi.<br />

2. Cemi survilia, ganvixilo sakuTari Sexeduleba olimpiur<br />

TamaSebze.<br />

3. studentebs wignis maRaziaSi muSaobis neba unda darTon.<br />

4. rodesac pirvelad vestumre SeerTebul Statebs, ar<br />

vsargeblobdi swrafi kvebis obieqtebiT da gaocebuli viyavi<br />

savaWro centrebiT.<br />

5. ratom ar minda, rom mosamarTle gamovide?<br />

6. saqarTvelos respublikur da konservatul partiebs Soris<br />

gansxvaveba.<br />

7. ucxo enis codna yvelasaTvis kargia.<br />

8. vapireb, aRvwero sakuTari saxli.<br />

9. Tbilissa da quTaiss Soris bevri msgavseba da gansxvavebaa.<br />

46


savarjiSo # 4.2: waikiTxeT winadadebebi. gansazRvreT, romeli maTgani ar aris<br />

sakvanZo debuleba. gadawereT TiToeuli maTgani. gadaaqcieT is sakvanZo<br />

debulebad.<br />

nimuSi: me vapireb, agixsnaT, Tu ratom gadavwyvite kolejSi Cabareba.<br />

kolejSi swavlis gagrZeleba rTulad misaRebi gadawyvetileba iyo.<br />

1. qimiuri narCenebis Senaxvis safrTxe.<br />

_______________________________________________________________________<br />

2. qalaqsa da sofelSi cxovreba bevri ramiT hgavs da gansxvavdeba<br />

erTmaneTisgan.<br />

_______________________________________________________________________<br />

3. Tbilisi saqarTveloSi yvelaze didi qalaqia.<br />

_______________________________________________________________________<br />

4. zRvispira qalaqSi cxovreba gacilebiT ukeTesia, vidre mTian adgilze.<br />

_______________________________________________________________________<br />

5. saqarTvelos universitetebi ufro met humanitarul kursebs saWiroeben;<br />

maT, agreTve, meti socialuri aqtivoba esaWiroebaT.<br />

_______________________________________________________________________<br />

sakvanZo debuleba<br />

Sesavali<br />

sakvanZo debuleba mTeli eses mTavari debulebaa. ar arsebobs wesi, romlis<br />

mixedviTac sakvanZo debuleba raime gansakuTrebul adgilze unda iyos ganTavsebuli,<br />

Tumca, Cveulebriv, is Sesaval abzacSia xolme mocemuli. debuleba unda aixsnas<br />

da ganimartos ganmaviTarebel abzacSi.<br />

Sesavali abzacis maxasiaTeblebi<br />

1. Sesavali abzaci waradgens Temas. esaa pirveli, rasac mkiTxveli ecnoba.<br />

aqedan gamomdinare, cxadia, rom am abzacma unda miawodos mkiTxvels<br />

in<strong>for</strong>macia gansaxilveli Temis Sesaxeb.<br />

2. Sesavali abzaci unda miuTiTebdes, zogadad rogor iqneba Tema gaSlili.<br />

kargi Sesavali abzaci unda miuTiTebdes, agreTve, ra iqneba ganxiluli<br />

eseSi: _ mizezebi, Sedegebi, magaliTebi; iqneba Tu ara gadmocemuli eseSi<br />

procesis aRwera, axsna Tu klasifikacia.<br />

3. zogadad, Sesavali unda moicavdes sakvanZo debulebas. esaa zogadi wesi.<br />

xandaxan sakvanZo debuleba SeiZleba nawerSi ufro mogvianebiT gamoCndes,<br />

xandaxan _ dasasrulSic. zogierT SemTxvevaSi debuleba pirdapir arc<br />

aris mocemuli da igulisxmeba. sasurvelia, rom sakvanZo debuleba<br />

SesavalSive naTlad iyos gadmocemuli.<br />

4. idealur SemTxvevaSi Sesavali abzaci imdenad saintereso unda iyos, rom<br />

naSromis wasakiTxad iwvevdes mkiTxvels. ramdenadac Sesaval abzacs Temis<br />

gacnobis funqcia aqvs da is gamomwvevi unda iyos, amitom sasurvelia,<br />

sakvanZo debuleba ar iyos moTavsebuli zustad Sesavali abzacis<br />

dasawyisSi. Tqven ara mxolod unda gaacnoT mkiTxvels Tema, sanam<br />

gadmoscemT Tqvens Sexedulebasa da mosazrebas, aramed unda moxibloT<br />

47


kidec igi, rom pirveli winadadebis Semdeg man gaagrZelos kiTxva. pirvelsave<br />

winadadebaSi Tqveni Sexedulebis gadmocema, Cveulebriv, aRaraa saintereso;<br />

faqtobrivad, Tu mkiTxveli ar eTanxmeba Tqvens azrs, savaraudod, is aRar<br />

gaagrZelebs kiTxvas. amitom sakvanZo debuleba unda moTavsdes Sesavali<br />

abzacis bolos an daaxloebiT mis dasasrulTan axlos.<br />

savarjiSo #4.3: ganixileT Semdegi abzacebi. xazi gausviT sityvas an sityvebs,<br />

romlebic pirvel winadadebaSi Cndeba da xelmeored aris mocemuli sakvanZo<br />

debulebis saxiT (Smalley R. L, Ruetten M. K. & Kozirev J.R. 2000).<br />

kompiuteri daxvewili manqanaa, romelic Zalian swrafad inaxavs da ixsenebs<br />

in<strong>for</strong>macias. is Zalian martivi da saintereso ramaa gamoyenebis TvalsazrisiT,<br />

Tumca, zogierTs eSinia kidec misi. mec meSinoda kompiuteris, meSinoda<br />

warumateblobis, radgan araferi vicodi programirebis Sesaxeb, magram Semdeg<br />

mivxvdi, rom kompiuterTan muSaobis procesi Zalze martivia .<br />

rodesac Zalian axalgazrdebi viyaviT, gvjeroda, rom SeuZlebelia mSoblebma<br />

raime arasworad gaakeTon. isini srulyofil arsebebad gveCvenebodnen, romlebmac<br />

yvela Cvens kiTxvaze icodnen pasuxi da romlebsac yvela Cveni problemis gadaWra<br />

SeeZloT; Tumca, roca gavizardeT, davinaxeT, rom mSoblebic uSveben Secdomebs.<br />

Cven televiziis epoqaSi vcxovrobT, sadac televizori drois flangvis<br />

saSualebaa. adamianebi sul ufro da ufro met dros atareben televizorTan da<br />

sxvas arafers akeTeben. zogierTi uaryofs amas da ambobs, rom televizoris<br />

yureba sulac ar aris drois kargva, radgan televizoris saSualebiT adamiani<br />

Zalian bevr rames swavlobs. darwmunebuli var, rom Tu didxans da yuradRebiT<br />

gadavxedavT satelevizio programebs, namdvilad SeiZleba saganmanaTleblo<br />

gadacemebis moZebna, magram, umeteswilad, televizoris yureba drois flangvaa.<br />

dRevandeli bavSvebi Cveni momavalia. erT dRes isini dominantur Zalad iqcevian.<br />

Tu maT Sesaferis xelmZRvanelobas gauweven da Tu mSvenieri bavSvoba eqnebaT,<br />

roca gaizrdebian, isini did daxmarebas gauweven Cvens sazogadoebas. sxva sityvebiT<br />

rom vTqvaT, dRevandeli bavSvebi mniSvnelovan gavlenas moaxdenen Cvens<br />

sazogadoebaze momavalSi, magram mSoblebma unda gaiTvaliswonon is Sesaferisi<br />

garemo, romelic maT Svilebs mTeli bavSvobis manZilze esaWiroebaT.<br />

Sesavali abzacis Sefaseba<br />

1. gvamcnobs, waradgens Tu ara abzaci Temas?<br />

2. mianiSnebs Tu ara abzaci, rogor iqneba Tema SemdegSi gaSlili da<br />

Camoyalibebuli?<br />

3. moicavs Tu ara abzaci sakvanZo debulebas?<br />

4. aris Tu ara abzaci gamomwvevi, damaintrigebeli?<br />

savarjiSo #4.4: SeadareT abzacebi zemoT mocemuli SekiTxvebis mixedviT. aris<br />

Tu ara abzacSi mocemuli yvela elementi? (Smalley R. L, Ruetten M. K. & Kozirev J.R. 2000).<br />

48


Cven yvela vicnobT msuqani, mxiaruli adamianis xats. aris Tu ara es ase?<br />

samwuxarod, es araswori stereoti pia. msuqani adamianebi yovelTvis ar arian<br />

aseTi bednierni .<br />

`Cven yvelani qalaqisken mivemarTebiT~, _ am sityvebs uamravi sofleli ambobs<br />

dRes. roca maT gadaadgilebis mizezebis dasaxelebas sTxoven, isini martivad<br />

upasuxeben, rom qalaqSi cxovreba gacilebiT ganviTarebulia, vidre _ sofelSi.<br />

qalaqSi arsebobs transporti, sakomunikacio saSualebebi, saganmanaTleblo da<br />

samedicino momsaxureba. aseve, aq samsaxuris dawyebis ufro meti Sansia. me veTanxmebi<br />

am adamianebs, magram ifiqres Tu ara maT sakuTar janmrTelobaze? ifiqres Tu ara<br />

im safrTxeze, romelic maT Svilebs emuqreba? am safrTxem SeiZleba ar iCinos<br />

Tavi pirveli eqvsi Tvis manZilze, magram is aucileblad gamovlindeba momavalSi,<br />

roca qalaqi sxvadasxva erovnebisa da warmoSobis adamianebiTa da uamravi manqaniT<br />

gaivseba. miuxedavad imisa, rom sofeli moklebulia momsaxurebis zogierT sferos,<br />

romelic zemoT iqna naxsenebi, is CemTvis kvlav rCeba saukeTeso sacxovrebel<br />

garemod .<br />

msurs Cemi mSobliuri qalaqis Sesaxeb giamobT. esaa patara qalaqi daaxloebiT<br />

8000 mcxovrebiT. mTavari saqmianoba aq saxelmwifosTvis muSaobaa, ramdenadac is<br />

samxreTis dedaqalaqia .<br />

gasul wels Cemma biZaSvilma giorgim samsaxurisTvis banks mimarTa. mogexsenebaT,<br />

rodesac aseTi TxovniT mimarTav organizacias, mzad unda iyo imisaTvis, rom bevri<br />

orazrovani kiTxvisTvis mogiwevs pasuxis gacema. zogierTi SekiTxva, romelsac<br />

gisvamT interviueri, SeiZleba ganaTlebasa da wina samsaxurs exebodes, magram<br />

giorgi ar iyo momzadebuli SekiTxvevebisTvis. interviuerma mas kiTxvebi dausva,<br />

giorgim ki umravlesobas ver upasuxa, radgan ar iyo momzadebuli interiviusTvis.<br />

Sesabamisad, ver moewyo samsaxurSi. Tu ar gsurT imave situaciaSi aRmoCndeT, unda<br />

moemzadoT gasaubrebisTvis.<br />

savarjiSo #4.5: mocemulia Temebi. gamoiyeneT ideebis Tavmoyris meTodi da<br />

daajgufeT in<strong>for</strong>macia Temis irgvliv. airCieT Tema, romelic yvelaze metad mogwonT<br />

da dawereT Sesavali abzaci.<br />

Temebi:<br />

1. Cems samSobloSi uamravi RirsSesaniSnavi adgilia, romelTa naxvac<br />

Rirs.<br />

2. Sidsis virusi msoflio problemaa.<br />

3. televizoris yureba ar aris drois flangva.<br />

4. axali weli saukeTeso dResasawaulia.<br />

naSromis ZiriTadi nawili _ ganmaviTarebeli abzaci<br />

ganmaviTarebeli abzacis funqcia sakvanZo debulebis axsna, ilustrireba, ganxilva<br />

da dasabuTebaa. ganmaviTarebeli abzacis maxasiaTeblebia:<br />

1. TiToeuli ganmaviTarebeli abzaci unda ganixilavdes mTavari Temis mxolod<br />

erT aspeqts, magaliTad, Tu Tqven werT naSroms sigaretis mowevis gavlenis Sesaxeb<br />

adamianis janmrTelobaze, maSin TiToeul ganmaviTarebel abzacs unda hqondes<br />

Tema `sigaretis gavlena~.<br />

49


2. ganmaviTarebeli abzacis wamyvani azri unda exmaurebodes sakvanZo debulebis<br />

ZiriTad ideas. Tu sakvanZo debuleba isaa, rom `moweva damangreveli Cvevaa~, maSin<br />

TiToeuli abzaci am gavlenis damangrevel Sedegebs unda Seexebodes.<br />

3. ganmaviTarebeli abzaci Tanmimdevruli, logikuri unda iyos, sxartad, moqnilad<br />

unda ikiTxebodes da mTlianobiT unda xasiaTdebodes. aseve, abzacebic logikurad<br />

unda iyos erTmaneTTan dakavSirebuli, iseve, rogorc masSi Semavali calkeuli<br />

winadadebebi. winadadebebis erTmaneTTan dakavSirebis principebi ZalaSia abzacebis<br />

erTmaneTTan dakavSirebis SemTxvevaSic.<br />

Temis dakonkretebis meTodi sakvanZo debulebis SemTxvevaSic gamoiyeneba. sakvanZo<br />

debuleba ufro zogadia, vidre mTavari winadadeba. garda amisa, TiToeuli<br />

ganmaviTarebeli abzaci ganixilavs sakvanZo debulebaSi mocemuli mTavari Temis<br />

erT aspeqts. debulebis SerCevis Semdeg is logikurad TiToeuli abzacisTvis<br />

Temebad unda daiyos. es Temebi, arsebiTad, Tqveni debulebis dasabuTebaa.<br />

erT-erTi meTodi, romlis saSualebiTac xdeba sakvanZo debulebis Temebad<br />

dayofa, debulebis kiTxvad gadaqcevaa. kiTxvaze pasuxebi SeiZleba ganmaviTarebeli<br />

abzacis Temad iqces.<br />

1. sakvanZo sofeli saukeTeso sacxovrebeli garemoa CemTvis.<br />

debuleba:<br />

kiTxva: ra aqcevs sofels saukeTeso garemod?<br />

pasuxi: • adamianTa axlo urTierTobebi.<br />

• naklebad dabinZurebuli garemo.<br />

• usafrTxo cxovreba.<br />

2. sakvanZo gasaubrebaze kargi STabeWdilebis mosaxdenad aucilebelia<br />

debuleba: momzadeba.<br />

kiTxva: rogor unda moemzado gasaubrebisTvis?<br />

pasuxi: • dagegmo da winaswar unda moifiqro pasuxebi savaraudo<br />

SekiTxvebze.<br />

• SearCio, ras Caicvam.<br />

• ar unda daigviano.<br />

3. sakvanZo televizoris yureba ar aris drois fuWad kargva.<br />

debuleba:<br />

kiTxva: ratom ar aris televizoris yureba drois fuWad kargva?<br />

pasuxi: • Rirebuli saganmanaTleblo gadacemebi.<br />

• televizia relaqsaciis saukeTeso saSualebaa.<br />

• in<strong>for</strong>maciis wyaroa.<br />

4. sakvanZo<br />

debuleba:<br />

kiTxva:<br />

pasuxi:<br />

baTumi da foTi ufro metad hgvanan erTmaneTs, vidre xalxs<br />

hgonia.<br />

ratom? riT hgvanan es qalaqebi erTmaneTs?<br />

• orive qalaqi didia.<br />

• orivegan sxvadasxva eTnikuri jgufebi cxovrobs.<br />

• orive saporto qalaqia.<br />

savarjiSo #4.6:<br />

6: mocemulia sakvanZo debulebebi ori Tematuri winadadebiT.<br />

yuradRebiT waikiTxeT TiToeuli sakvanZo debuleba da mTavari winadadeba.<br />

gansazRvreT, ra logikiT xdeba Temis dakonkreteba da daumateT TiTo mTavari<br />

winadadeba.<br />

1. sakvanZo debuleba:<br />

qalaqi aris adgili, sadac me vicxovrebdi.<br />

mTavari winadadebebi:<br />

50


1. me mizidavs gasarTobi adgilebis mravalferovneba.<br />

2. momwons resursebis xelmisawvdomoba.<br />

3. ___________________________________________________<br />

2. sakvanZo debuleba:<br />

sigaretis moweva saSiSia Tqveni janmrTelobisTvis.<br />

mTavari winadadebebi:<br />

1. sigaretis Warbma mowevam SeiZleba yelis daavadeba gamoiwvios.<br />

2. moweviT SeiZleba filtvebi daiziano.<br />

3. ___________________________________________________<br />

3. sakvanZo debuleba:<br />

sirbili ar aris erTaderTi gza sisxlis momoqcevis gasaumjobeseblad.<br />

mTavari winadadebebi:<br />

1. bevrisTvis efeqturi varjiSia velosipedis tareba.<br />

2. sisxlis mimoqcevis gasaumjobesebeli saSualebaa curvac.<br />

3. ____________________________________________________________<br />

4. sakvanZo debuleba:<br />

universitetSi aucilebelia ucxo enis Seswavla.<br />

mTavari winadadebebi:<br />

1. studentebi SeZleben sxva qveynebis kulturis gacnobas..<br />

2. ucxo enis codna momaval saqmianobaSi dagexmarebaT.<br />

3. ___________________________________________________<br />

savarjiSo #4.7:<br />

7: waikiTxeT qvemoT mocemuli sakvanZo debulebebi da TiToeulisTvis<br />

sami mTavari winadadeba dawereT.<br />

1. inglisuri enis swavla advili araa.<br />

1. ___________________________________________________<br />

2. ___________________________________________________<br />

3. ___________________________________________________<br />

2. avtobusiT mgzavroba SeiZleba arc ise usafrTxo iyos.<br />

1. ___________________________________________________<br />

2. ___________________________________________________<br />

3. ___________________________________________________<br />

3. umuSevrobam SeiZleba adamians sakuTari Tavis pativiscema daakargvinos.<br />

1. ___________________________________________________<br />

2. ___________________________________________________<br />

3. ___________________________________________________<br />

51


daskvna<br />

Sesavali abzacis funqcia Temis wardgena, Temis gacnobaa. Sesabamisad, daskvniTi<br />

abzacis funqcia diskusiis damTavreba, ganviTarebis logikuri dasasrulia. Tu<br />

ganmaviTarebeli abzaci aviTarebs, gaSlis sakvanZo debulebas, bunebrivia, rom mas<br />

daskvna mosdevdes.<br />

daskvna mTlianad ganmaviTarebel abzaczea damokidebuli, Tumca, arsebobs<br />

daskvnis daweris standartuli wesebi:<br />

• daskvnaSi ganxiluli qveTemebis (an Temis sxvadasxva aspeqtis) xelaxali<br />

gacxadeba unda xdebodes. es mimoxilva ufro mokle unda iyos, ramdenadac<br />

es sakiTxebi vrclad unda iyos ganxiluli ganmaviTarebel abzacSi.<br />

• daskvnaSi SeiZleba sakvanZo debulebis xelaxali gacxadebac, magram,<br />

tavtologiis Tavidan acilebis mizniT, es SeiZleba sxva sityvebiT moxdes.<br />

sakvanZo debulebis gameoreba misi mniSvnelobis dasabuTebaa.<br />

• daskvnaSi ar unda xdebodes axali Temis anda Temis axali aspeqtis gaCena,<br />

romelic ar iyo naxsenebi ganmaviTarebel abzacebSi.<br />

savarjiSo #4.8: mocemulia sakvanZo debulebebi dasabuTebuli debulebebiTa da<br />

daskvnebiT. ganixileT, aris Tu ara daskvna logikuri mocemuli winadadebebisTvis.<br />

daasabuTeT Tqveni daskvna.<br />

sakvanZo debuleba:<br />

televizoris yureba ar aris drois flangva.<br />

a) is sasargeblo saganmanaTleblo saSualebaa;<br />

b) is garTobis saukeTeso saSualebaa, romelic modunebis saSualebas<br />

iZleva;<br />

g) is masalas iZleva ojaxuri diskusiebisTvis.<br />

kritikosebi agrZeleben televizoris kritikas, magram misi<br />

saganmanaTleblo Rirebulebis da kidev imis gamo, rom is ulev masalas<br />

iZleva diskusiisTvis, Cveni ojaxi televizoris xangrZliv yurebas<br />

agrZelebs. aseve moiqcevian sxvebic. marTlac, televizoris yureba drois<br />

gayvanis, drois flangvis saukeTeso saSualebaa.<br />

52


Tavi 5. argumentirebuli ese<br />

argumentirebuli eses mizania raime azris sisworeSi mkiTxvelis darwmuneba.<br />

argumentebis motanis saWiroeba maSin Cndeba, rodesac adamianebi ar eTanxmebian<br />

erTmaneTs raime sakiTxTan dakavSirebiT. erTi mxare mosazrebas gamoTqvams da am<br />

mosazrebis mxardaWeris mizezebs gvTavazobs. meore mxare sawinaaRmdego Sexedulebas<br />

gvawodebs da aseve gvTavazobs mis dasabuTebas.<br />

SeiZleba ori adamianis azri romelime konkretuli sakiTxze ar daemTxvas<br />

erTmaneTs, Tumca es ar niSnavs imas, rom is namdvilad sadavo da sakamaTo sakiTxia.<br />

magaliTad, erT-erTi mxare Tvlis, rom marwyvis nayini ukeTesia, vidre Jolosi,<br />

magram ar arsebobs aranairi xerxi, romliTac erTi SeZlebs meoris gadarwmunebas<br />

da sakuTari azris sisworeSi darwmunebas, radgan garkveuli aromatis mqone<br />

nayinisTvis upiratesobis miniWeba gemovnebis sakiTxia da ara logikisa da<br />

dasabuTebis; Tumca, SesaZloa sakamaTo iyos is, rom erT-erTi maTgani ufro<br />

popularulia, vidre meore. am SemTxvevaSi dasasabuTeblad SesaZlebelia gayiduli<br />

produqtis raodenobis maCveneblebis faqtebis motana. analogiurad, orma adamianma<br />

SeiZleba bevri ikamaTos da mainc ver SeTanxmdebs imis Taobaze, arsebobs Tu ara<br />

RmerTi; SeuZlebelia, erT-erTma daarwmunos meore da Seacvlevinos Sexeduleba,<br />

radgan religiur sakiTxebze Sexeduleba rwmenas efuZneba da ara logikasa da<br />

Semowmebad faqtebs. aseve, Tu ar emTxveva azri imis Sesaxeb, vin moigo erovnuli<br />

Cempionati, mcire gamokvlevis Semdeg SesaZlebelia amis dadgena. aq argumentad<br />

faqtebi gveqneba. amrigad, gemovneba, faqtebi da rwmena ar aris sakamaTo da sadavo<br />

Temebi.<br />

sakamaTod da sadavod SeiZleba iseTi sakiTxi iqces, romelic mosazrebas,<br />

azrs, Sexedulebas efuZneba, romlis dasabuTebac SesaZlebelia faqtebiT, eqspertTa<br />

mosazrebebiT, empiriuli monacemebiT an logikuri mizezebiT. magaliTad, Tqven<br />

gsurT daasabuToT mosazreba, rom skolis moswavleebma fizikuri momzadebis<br />

kursi yvela semestrSi unda gaiaron. Tqven amis gakeTeba relevanturi faqtebiTa<br />

da logikuri mizezebiT unda moaxerxoT, radgan sawinaaRmdego Sexedulebis<br />

mqone adamianebsac TavianTi dasabuTeba aqvT sakuTari mosazrebis sasargeblod.<br />

fizikuri momzadebis kursis saWiroeba iseTi sakiTxia, romelsac ori mxare aqvs,<br />

is ar aris arc rwmenis, arc faqtebisa da arc gemovnebis saqme (Smalley R.L, Ruetten M.<br />

K & Kozirev J.R, 2000).<br />

argumentirebuli debuleba anu Tezisi<br />

naSromebis umaravlesobas gamarTuli sakvanZo debuleba aqvs, magaliTad,<br />

„amerikaSi pirvelma vizitma travma momayena~ debulebis centraluri ideaa travma,<br />

magram es ar aris argumentirebuli debuleba. vinaidan argumentirebuli ese<br />

aucileblad unda moicavdes argumentirebul debulebas, romelSic avtori<br />

mkiTxvelis darwmunebas, misi Sexedulebis Secvlasa da sakuTar mosazrebaze<br />

gadayvanas ecdeba, argumentirebuli ese damajerebeli da logikurad gamarTuli<br />

unda iyos.<br />

argumentirebuli sakvanZo debuleba anu Tezisi sxva tipis debulebebisgan<br />

ZiriTadad imiT gansxvavdeba, rom masSi gadmocemulia pozicia, romelic Semdeg<br />

unda dasabuTdes. magaliTad, fizikuri kulturis kursis Sesaxeb sakvanZo debulebas<br />

SeiZleba Semdegi saxe hqondes: `saxelmwifo universitetis studentebma yovel<br />

semestrSi unda gaiaron fizikuri kulturis kursi~. ra Tqma unda, viRac SeiZleba<br />

ar daeTanxmos am mosazrebas da sapirispiro Sinaarsis sakvanZo debuleba<br />

SemogvTavazos: `saxelmwifo universitetis studentebma ar unda gaiaron fizikuri<br />

kulturis kursi yovel semestrSi~ (Smalley R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R, 2000).<br />

53


savarjiSo #5.1: waikiTxeT qvemoT mocemuli sakvanZo debulebebi da dasviT `+~<br />

im debulebebTan, romlebic, Tqveni azriT, argumentirebulia.<br />

1. ___ kolejis studentebi ar unda iyvnen SezRudulni saleqcio kursis<br />

arCevaSi.<br />

2. ___ momaval mSoblebs bavSvebis gaCenisTvis licenzia unda sWirdebodeT.<br />

3. ___ Tbilisis samSeneblo kodeqsi araadekvaturia.<br />

4. ___ TbilisSi arsebul universitetebs Soris am universitets yvelaze<br />

meti studenti hyavs.<br />

5. ___ studentebma unda gamoTqvan TavianTi mosazreba maswavleblebis<br />

miReba-gaTavisuflebis Taobaze.<br />

6. ___ biblioTekaSi pornografiuli wignebi unda aikrZalos.<br />

7. ___ am universitets ar unda hyavdes fexburTis gundi.<br />

8. ___ am raionis moqalaqeebs iaraRis tarebis ufleba unda miscen.<br />

9. ___ saqarTvelos mTavrobam meti ltolvili unda daakmayofilos<br />

sacxovrebeli pirobebiT.<br />

10. ___ adamianebma mxari ar unda dauWiron klonirebas, romelsac bevri<br />

uaryofiTi Sedegis motana SeuZlia kacobriobisTvis.<br />

sawinaaRmdego Sexeduleba<br />

argumentirebuli eses werisas unda gvaxsovdes, rom mizani Tqveni mosazrebis<br />

sisworeSi mkiTxvelis darwmunebaa. aqedan gamomdinare, daiwyeT daSvebiT, rom<br />

mkiTxveli ar geTanxmebaT. winaaRmdeg SemTxvevaSi, sakamaToc araferi iqneboda.<br />

agreTve, aucilebelia gaxsovdeT, rom Tu mkiTxveli ar eTanxmeba Tqvens azrs, es<br />

sulac ar niSnavs imas, rom is Tqvenze naklebad Wkviani da ganaTlebulia. Tavi<br />

aarideT iseT gamonaTqvams, rogoricaa: _ „is, vinc ar eTanxmeba mosazrebas, rom<br />

saxelmwifo universitetis studentebma unda gaiaron fizikuri kulturis kursi,<br />

cdeba da saTanadod ver afasebs realobas~. wereT obieqturad, logikurad,<br />

dasabuTebulad da gamoxateT pativiscema sapirispiro Sexedulebis mqone mkiTxvelis<br />

mimarT.<br />

Zalian mniSvnelovania im argumentis gaTvaliswineba, romelsac sawinaaRmdego<br />

mosazrebis mqone adamiani eyrdnoba. Tqveni azriT, ra mizezebis gamo SeiZleba<br />

inarCunebdes igi am pozicias? SeecadeT, gadmosceT da gamoyoT is mniSvnelovani<br />

mizezebi, romelTa gamoc Tqveni oponenti SeiZleba ar dageTanxmoT. Tu Tqven ar<br />

gaiTvaliswinebT am mizezebs da mxolod sakuTar argumentebs miiRebT mxedvelobaSi,<br />

mkiTxvelis darwmunebis naklebi Sansi gaqvT. magaliTad, gsurT universitetSi<br />

fizikuri momzadebis kursis swavlebis sakiTxis ganxilva da gaqvT Semdegi<br />

argumentebi:<br />

1. studentebs moswonT es kursi da siamovnebas iReben;<br />

2. studentebi mniSvnelovan socialur Cvevebsa da gunduri muSaobis unarebs<br />

iZenen;<br />

3. studentebi gacilebiT ukeTesad iswavlian, Tu isini fizikurad janmrTelebi<br />

iqnebian.<br />

Tqveni argumentebi udavod kargia. Tqveni oponenti SeiZleba eTanxmebodes<br />

kidec maT, magram misi poziciis mTavari argumenti SeiZleba pasuxismgeblobis<br />

sakiTxi iyos: namdvilad universitetis saqmea studentis janmrTelobaze zrunva?<br />

Tu yuradRebas ar miaqcevT am arguments, ar ganixilavT mas da ar daarwmunebT<br />

54


oponents, rom universitetSi fizikuri momzadebis kursi adekvaturi moTxovnaa,<br />

naklebad mosalodnelia, rom mkiTxveli dageTanxmoT; sawinaaRmdego Sexedulebis<br />

ganxilvis SemTxvevaSi ki ufro metad dauWerT mxars sakuTar mosazrebas (Smalley<br />

R.L, Ruetten M. K & Kozirev J.R, 2000).<br />

savarjiSo #5.2: waikiTxeT sakvanZo debulebebi da moifiqreT mizezebi, romelTa<br />

gamoc SeiZleba daeTanxmo an ar daeTanxmo am debulebas. CamoTvaleT rac SeiZleba<br />

meti mizezi orive SemTxvevisTvis. Semdeg xazi gausviT im mizezebs, romelic, Tqveni<br />

azriT, yvelaze damajereblad migaCniaT.<br />

nimuSi:<br />

sakvanZo debuleba: marixuanas moweva legalizebuli unda iyos.<br />

argumentebi:<br />

kontrargumentebi:<br />

a) is sasiamovno gasarTobi<br />

relaqsantia;<br />

b) mTavrobas ar aqvs ufleba,<br />

migviTiTos, riT SegviZlia<br />

gaverToT da riT ara;<br />

g) is sasargeblo medikamentia;<br />

d) bevri adamiani isedac moixmars<br />

mas.<br />

a) is adiqturi nivTierebaa;<br />

b) mTavrobam ar unda dauSvas mavne<br />

narkotikis ukontrolo<br />

gavrceleba;<br />

g) misi zemoqmedebis qveS myofma<br />

adamianebma SeiZleba ziani<br />

miayenon erTmaneTsa da<br />

sazogadoebas;<br />

d) mis moxmarebas ufro saxifaTo<br />

narkotikebis gamoyeneba SeiZleba<br />

mohyves.<br />

SeecadeT, maqsimalurad bevri argumenti da kontrargumenti moitanoT Semdegi<br />

debulebebisTvis:<br />

1. studentebi ar unda iyvnen SezRudulni saleqcio kursis arCevaSi.<br />

2. mecnieruli miznebisTvis dauSvebelia cxovelebze cdebis Catareba.<br />

3. sikvdiliT dasja gaumarTlebelia.<br />

4. adreuli qorwineba miuRebelia.<br />

mizezebis axsna da dasabuTeba<br />

argumentirebul eseSi Tqveni mosazrebis dasabuTebis ramdenime xerxi arsebobs.<br />

faqtebi. vinaidan mizani Tqveni mosazrebis marTebulobaSi mkiTxvelis<br />

darwmunebaa, abzacebis organizebis nebismieri tipis gamoyeneba SegiZliaT. magaliTad,<br />

Tu migaCniaT, rom mkacri kontroli unda dawesdes qimiuri narCenebis Senaxvasa da<br />

ganadgurebaze, am sakiTxTan dakavSirebiT Tqven mier mowodebuli erT-erTi argumenti<br />

SeiZleba is iyos, rom swored qimiuri narCenebi iwveven garemos dabinZurebas.<br />

SegiZliaT, ganixiloT am narCenebis ganadgurebis Sedegebi. garda amisa, SeiZleba<br />

moitanoT qimiuri narCenebis ganadgurebis Sedegad garemos dabinZurebis magaliTebi.<br />

aseve, SegiZliaT aRweroT am narCenebis ganadgurebis procesi da axsnaT, Tu riT<br />

da rogor binZurdeba am dros garemo. nebismier SemTxvevaSi, Tqveni mosazrebis<br />

dasasabuTeblad faqtebis motana dagWirdebaT. faqtebi unda moicavdes monacemebs,<br />

romlebic obieqturad dadasturebuli da sazogadod miRebulia. magaliTad,<br />

rogoricaa istoriuli faqtebi, mecnieruli kvlevis Sedegebi da statistikuri<br />

monacemebi. faqtebis mosapoveblad SeiZleba garkveuli Teoruli Ziebis Catarebac<br />

dagWirdeT.<br />

55


konkretuli magaliTi. dasabuTeba konkretuli magaliTebis gamoyenebiTac<br />

SesaZlebelia. Tu magaliTi pirovnuli gamocdilebidan mogaqvT, gadaamowmeT, rom<br />

am magaliTis ganzogadeba namdvilad SesaZlebelia SedarebiT did jgufze.<br />

eqspertTa mosazreba. dasabuTebisTvis eqspertTa mosazrebis motanac<br />

SeiZleba. eqsperti aris adamiani, romelsac gansakuTrebuli codna aqvs mocemul<br />

sakiTxze misi profesiis, gamocdilebisa da sakiTxis Taobaze Catarebuli kvlevebis<br />

Sesaxeb in<strong>for</strong>mirebulobis gamo. eqspertis azris dasamowmeblad aucilebelia<br />

citirebis wesebis codna (Fowler H.R; Aaron J. E. & Anderson D., 2000).<br />

sawinaaRmdego mosazrebis aRiareba da gabaTileba<br />

argumentirebul eseSi unda gaabaTiloT sawinaaRmdego Sexedulebis argumenti.<br />

vinaidan sakiTxs ori mxare aqvs da Tqven erT-erTi Sexedulebis sasargeblod<br />

gamoxatavT pozicias da gsurT am poziciis marTebulobaSi mkiTxvelis darwmuneba,<br />

Tqven ara marto imis dasabuTeba mogiwevT, rom marTali xarT, aramed imisac, rom<br />

Tqveni oponenti cdeba, an, sul mcire, rom Tqveni mosazreba ufro sando da<br />

mniSvnelovania, vidre oponentisa.<br />

sawinaaRmdego argumentis (anu kontrargumentis) gabaTileba mosazrebis<br />

simcdaris dasabuTebas niSnavs. aqedan gamomdinare, aucilebelia oponentis<br />

argumentebis mxedvelobaSi miReba da imis Cveneba, rom Tqveni argumentebi ufro<br />

sando, ukeTesi da Rirebulia. Tu oponents Rirebuli argumenti aqvs, Tqven unda<br />

aRiaroT misi Rirebuleba, daeTanxmoT, rom is namdvilad validuria da ganagrZoT<br />

Tqveni Sexedulebis ganxilva (Fowler H.R; Aaron J. E. & Anderson D., 2000).<br />

argumentirebuli eses struqtura<br />

argumentirebuli ese SeiZleba komponentebad an etapebad daiyos, romelTagan<br />

Semdegi oTxi TiTqmis yovelTvis unda iyos: (1) Sesavali, (2) sakiTxis dasma, (3)<br />

mosalodneli winaaRmdegoba da (4) daskvna.<br />

Sesavali<br />

iseTi literaturuli Janris garda, rogoricaa, magaliTad, deteqtivi,<br />

mkiTxveli, Cveulebriv, pirdapir ar erTveba xolme moqmedebaSi. eses dasawyisSi<br />

avtori, ZiriTadad, waradgens xolme im sakiTxs, romelsac SemdgomSi ganixilavs.<br />

Sesavali nawilis mizania gansaxilvel sakiTxze mkiTxvelis yuradRebis mipyroba<br />

da misTvis orientaciis gansazRvra Semdgomi ganxilvis Temis TvalsazrisiT.<br />

Sesavals, Cveulebriv, nabij-nabij mivyavarT zogadi situaciidan konkretul<br />

gansaxilvel sakiTxamde. magaliTad, Tu albaneTSi adamianis uflebaTa dacvis<br />

evropuli konvenciis me-13 punqtis darRvevis Sesaxeb Temis ganxilva gsurT, Temaze<br />

saubris dawyeba ufro zogadad, adamianis uflebaTa dacvis sakiTxiT iqneba umjobesi.<br />

amis Semdeg mkiTxvelis yuradRebas albaneTSi adamianis uflebebs miapyrobT da<br />

bolos konkretulad albaneTSi konvenciis me-13 muxlis darRvevis sakiTxis<br />

ganxilvaze gadaxvalT.<br />

miuxedavad imisa, rom warmatebuli Sesavlis weris mza <strong>for</strong>mula ar arsebobs,<br />

Cveulebriv, is moicavs Semdeg elementebs:<br />

Sesavali debuleba: Tqveni eses pirveli winadadeba sakmaod saintereso<br />

unda iyos, rom mkiTxvels kiTxvis gagrZelebis survili gauCndes. Tema STambeWdavi<br />

56


itorikuli xerxebiT unda miawodoT mkiTxvels. gamoiyeneT saintereso debulebebi<br />

an dasviT ZiriTadi kiTxva. mkiTxveli Temamde unda miiyvanoT da im konkretul<br />

sferoze gaumaxviloT yuradReba, romelsac ganixilavT, raTa igi Tqveni debulebis<br />

dasabuTebisTvis moamzadoT.<br />

sakvanZo debuleba: es, Cveulebriv, pirveli abzacis bolo winadadeba da<br />

eses mamoZravabeli Zalaa. is gviCvenebs pozicias, romelsac asabuTebT, romel<br />

Sexedulebasac icavT.<br />

avtoris pozicia: akademiur weraSi miRebulia, Cveuli da sasurvelic kia,<br />

rom mkiTxvels dasawyisSive auwyos avtorma Tavisi pozicia.<br />

argumentirebuli eses Sesavlis weris zogadi princi pi:<br />

magaliTi:<br />

sazogadoebaSi rom icxovroT da mis saqmianobaSi aqtiuri monawileoba<br />

miiRoT, sazogadoebis wevrebTan sistematuri urTierToba unda gqondeT. amitom<br />

adamianTa umravlesoba mowadinebulia, kargad flobdes komunikaciis unar-<br />

Cvevebs. komunikaciis kargi unar-Cveva ara marto Tqveni, aramed Tqveni<br />

garSemomyofebis warmatebis sawindaria, vinaidan komunikaciis kargi unaris<br />

SemTxvevaSi meti Sansi gaqvT, rom maT sworad aRiqvan Tqveni ideebi.<br />

urTierTobis unar-Cvevebis profesiul doneze Seswavla ioli ar aris.<br />

sauniversiteto kursebSi urTierTobis Seswavla TiTqmis ar aris<br />

gaTvaliswinebuli, ganviTarebadi qveynebis mosaxleobam ki TiTqmis araferi<br />

icis komunikaciis profesiul doneze damyarebis Sesaxeb, romelsac mxolod<br />

wignebiT ver iswavliT.<br />

axals ras gvetyvis es wigni? Rrmad varT darwmunebulni, rom Tqvens<br />

daxmarebas SevZlebT, vinaidan Cven mier axsnili princi pebi SeuzRudavad<br />

gamoiyeneba,xolo konkretuli instruqciebi principebis praqtikaSi danergvis<br />

saSualebas iZleva. . .<br />

am SesavalSi swored zemoT xsenebuli princi pia gamoyenebuli: rogorc<br />

xedavT,es efeqturi da moxerxebuli principi didi daxmarebas gagiwevT damajerebeli<br />

Sesavlis SeqmnaSi.<br />

situacia – faqtia, rom sazogadoebis cxovrebaSi monawileobisaTvis<br />

saWiroa urTierTobebis damyareba. isic faqtia, rom adamianTa umravlesobas surs<br />

komunikaciis unar-Cvevebis daxvewa, vinaidan esmiT, rom urTierToba warmatebis<br />

umTavresi pirobaa, marTalia, rom araTu umravlesobas, aramed uklebliv yvelas<br />

surs, ukeT exerxebodes urTierTobis damyareba, magram unda daiSvas, rom vinme<br />

SeiZleba ewinaaRmdegebodes am mosazrebas (magaliTad, biZaTqvenis biZa...) amitom<br />

umjobesia daiweros „umravlesoba~, raTa iseTi mosazreba iqnes gadmocemuli,<br />

romelsac cota Tu SeewinaaRmdegeba.<br />

sirTule – magram situacia SeiZleba garTuldes – arasrulfasovani<br />

swavleba universitetebSi (rac dasavleTTan mimarTebiT sworia, radgan komunikaciis<br />

xelovneba arsad iswavleba), urTierTobis unar-Cvevis ucodinroba ganviTarebad<br />

qveynebSi, am unar-Cvevis mxolod wigniT swavlebis sirTule.<br />

kiTxva – SeiZleba warmoiSvas iseTi SekiTxva, romelic arsebiTi iqneba<br />

TqvenTvis, rogorc mkiTxvelisaTvis: axali ra SeiZleba miTxras am wignma?<br />

gadawyveta – Cveni amoxsna umTavres mosazrebas pirvel adgilze aTavsebs.<br />

esenia: principebi, romelTa gamoyeneba nebismier dros SeiZleba, iseve, rogorc<br />

Sesabamisi <strong>for</strong>mulebis gamoyenebiT maTi koreqtireba (h. gutbrodi, n. danelia, 2006).<br />

57


sakiTxis wardgena<br />

SesavalSi gansaxilveli sakiTxisTvis niadagis momzadebisa da poziciis<br />

gancxadebis Semdeg eses ZiriTadi nawili Tqveni moqmedebis adgilia, romelSic<br />

gaSliT gansaxilvel sakiTxs da mkiTxvels Tqvens simarTleSi daarwmunebT. kargad<br />

warmodgenili sakiTxi daarwmunebs mkiTxvels, rom radgan garkveuli warmodgenili<br />

faqtebi simarTles Seesabameba da mkiTxveli eTanxmeba avtoris garkveul<br />

mosazrebebs, igi miiRebs avtoris daskvnebs, rogorc Rirebulsa da mniSvnelovans.<br />

akademiur weraSi sakiTxis wardgena, Cveulebriv, gancxadebis gakeTebiT an<br />

mtkicebulebebis miwodebiT da Semdeg am mtkicebulebebis dasabuTebiT (faqtebiTa<br />

da magaliTebiT) xdeba; Tumca aseve, SesaZlebelia dasabuTebisa da samagaliTo<br />

situaciebis mimoxilviT dawyeba da Semdeg daskvnis gakeTeba. qvemoT mocemuli<br />

abzaci cenzuris Sesaxeb dasabuTebis ilustraciaa:<br />

cenzura, Tavisi bunebiT, ewinaaRmdegeba demokratiuli sazogadoebis<br />

principebs (Tezisi). is Zireulad arademokratiulia, radgan zRudavs gamoxatvis<br />

saSualebas da umciresobas upiratesobas aniWebs, ukarnaxos umravlesobas,<br />

Tu risi naxva, wakiTxva an mosmena SeuZlia an ar SeuZlia mas (dasabuTeba).<br />

magaliTad, sajaro biblioTekidan nebismieri mizeziT sakamaTo wignis amoReba<br />

mis avtors im mravali mkiTxvelisken uWris gzas, romelsac wignTan Sexebis<br />

sxva saSualeba ara aqvs. amave dros, individTa rCeuli jgufi, romelic wignis<br />

Sesaxeb iRebs gadawyvetilebas, faqtobrivad, ukrZalavs sazogadoebas am wignis<br />

wakiTxvas (es damasabuTebeli winadadebis ori magaliTia). aqedan gamomdinare,<br />

es qmedeba, diqtaturas ufro uwyobs xels, vidre demokratias (Tavdapirveli<br />

mtkicebulebis gameoreba).<br />

am Tezisisa da dasabuTebis ZiriTadi sayrdeni is varaudia, romelsac<br />

mtkicebuleba efuZneba. varaudi aris filosofiuri an moraluri Tvalsazrisi,<br />

romelsac vimedovnebT, rom sazogadoebaSi sxva adamianebi, Cveni mkiTxvelis CaTvliT,<br />

gaiziareben. magaliTad, diskusia saxelmwifo samedicino samsaxuris dafinansebis<br />

Sesaxeb SeiZleba daeyrdnos varauds, rom ar SeiZleba adamianis sicocxle fuliT<br />

Sefasdes. umetes SemTxvevaSi imedi gvaqvs, rom Cveni mkiTxveli iziarebs Cvens<br />

varauds. winaaRmdeg SemTxvevaSi, saeWvoa, rom maT is mtkicebulebebi miiRon, romlebsac<br />

am varaudis safuZvelze vakeTebT. Tu es ase ar aris, maSin unda davasabuToT es<br />

varaudic. am SemTxvevaSi varaudi Tavad iqceva mtkicebulebad, romelsac dasabuTeba<br />

sWirdeba.<br />

mosalodneli winaaRmdegoba<br />

akademiuri ritorika avtorisgan sawinaaRmdego Sexedulebis codnas moiTxovs.<br />

Cveulebriv, eses werisas sakuTar Sexedulebebs warmoadgenen, Semdeg ki sawinaaRmdego<br />

Sexedulebebis kritikuli ganxilva xdeba; Tumca SesaZlebelia im SexedulebiT<br />

dawyeba, romelsac ar eTanxmebiT da misi gakritikeba an uaryofa sakuTari poziciis<br />

dasabuTebisTvis. erTi SexedviT, argumentis sawinaaRmdego mxaris Cveneba SeiZleba<br />

Tqveni poziciisTvis wamgebianad mogeCvenoT. miuxedavad amisa, uamravi mizezi arsebobs<br />

imisTvis, rom sawinaaRmdego azri icodeT.<br />

Tu mxedvelobaSi ar iRebT sawinaaRmdego azrs, e. i. ganzrax malavT sawinaaRmdego<br />

azris dasabuTebas. sawinaaRmdego azris gauTvaliswineblobam ki sruliad<br />

SesaZlebelia mkiTxvelis pativiscema dagakargvinoT. unda gaxsovdeT, rom mkiTxvelis<br />

daTanxmebas, darwmunebas cdilobT da ara mis SecdomaSi Seyvanas.<br />

argumenti ufro damajerebeli iqneba, Tu sawinaaRmdego azric iciT. yovelTvis,<br />

roca vinmes darwmunebas cdilobT, gamoCndebian adamianebi, romlebic ar geTanxmebian.<br />

58


maTi winaaRmdegobis gaTvaliswinebiT da imis CvenebiT, rom maTi sapirispiro azri<br />

naklebad Rirebuli da safuZvliania, vidre Tqveni Sexedulebebi, an imis CvenebiT,<br />

rogor migiyvanaT sapirispiro azris codnam Tqveni poziciis Secvlamde, aZlierebT<br />

Tqvens azrs.<br />

sawinaaRmdego azris gaTvaliswinebis Cveva srulyofils xdis kritikul<br />

azrovnebas, avtors kamaTSi CarTvasa da imis aRqma-gacnobierebas aiZulebs, rom<br />

sxva Tvalsazrisi ara marto arsebobs, aramed mas Tavisi dasabuTebac aqvs.<br />

sawinaaRmdego poziciasTan gamklavebis xerxebi<br />

rogorc wesi, sawinaaRmdego pozicia unda daadginoT da ramdenadac<br />

SesaZlebelia, es safuZvlianad da miukerZoeblad unda gaakeToT. sawinaaRmdego<br />

azris damaxinjebiT da gaubraloebiT, albaT, mxolod yvelaze morCili mkiTxvelis<br />

simpaTias moi povebT. sawinaaRmdego Sexedulebis gadmocemisas sasurvelia:<br />

• SesTavazoT gamosavali, romelsac sawinaaRmdego Sexeduleba Tqvens<br />

arguments upirispirebs;<br />

• miuTiToT dasabuTebis sust mxareebsa da problemebze, romlebic amarTleben<br />

sawinaaRmdego mtkicebulebas.<br />

• daTmoT sawinaaRmdego Sexedulebis sasargeblod anda SesTavazoT<br />

kompromisuli pozicia da sakiTxis gadaWra.<br />

cenzuris Sesaxeb zemoT motanil magaliTSi naCvenebia, Tu rogor uwyobs<br />

xels sawinaaRmdego argumentis gaTvaliswineba avtoris debulebis gaZlierebas.<br />

zemoT warmodgenili Sesavali abzacis Semdeg, romelSic Tezisia mocemuli, modis<br />

ramdenime abzaci, romelSic dasabuTebulia, rom cenzura `cudi azria~ sxvadasxva<br />

mizezis gamo. amis Semdeg avtors ramdenime (erTis an metis) abzacis CarTva SeuZlia,<br />

romelSic argumentis meore mxares moitans da garkveul daTmobaze wava.<br />

miuxedavad imisa, rom cenzura saxifaToa Tavisufali sazogadoebisTvis,<br />

zogierTi Sewuxebuli moqalaqe cenzuris momxrea da, SesaZloa, amisi myari<br />

safuZvelic hqondes, rodesac isini aRniSnaven, rom bavSvebi televiziiT naCvenebi<br />

filmebiT Zaladobis msxverplni xdebian (daTmoba da sawinaaRmdego azris<br />

gaTvaliswineba). televiziiT marTlac bevr Zaladobas gadmoscemen (daTmoba<br />

da Tanxmobis momenti). amis sapasuxod, SeiZleba yvela teleqselma ganaviTaros<br />

TviTcenzura (kompromisuli gadawyvetilebis SeTavazeba). Tu televiziebi amas<br />

ufro didi pasuximgeblobiT moekidebian da mdare gemovnebis masalis Tavidan<br />

acilebas Seecdebian, xelisuflebis moxeleebs, religiur jgufebsa da Sewuxebul<br />

mSoblebs aRar dasWirdebaT maT gadawyvetilebebSi Careva.<br />

cxadia, es abzaci (mcireodeni cvlilebebiT) SeiZleba Sesavlis Semdeg, cenzuris<br />

winaaRmdeg mTavar argumentze gadasvlis win modiodes. sad moaTavsebT<br />

kontrarguments, ra moculobis iqneba is da rogor warmoadgenT, es mxolod Tqveni<br />

arCevania efeqturi argumentirebuli eses werisas.<br />

daskvna<br />

bevrma studentma xSirad aRar icis, ra daweros daskvnaSi, rodesac SesavalSi<br />

ukve gamoTqmuli aqvs sakuTari pozicia.<br />

daskvna eses Zalian mniSvnelovani nawilia, radgan jamdeba sakvanZo debuleba<br />

da misi argumentebi, romlebic mkiTxvels naTel warmodgenas uqmnis avtoris<br />

poziciaze. am etapze ar aris rekomendebuli iseTi axali azris wamoweva, romelic<br />

saerTod ar ganxilula eses ZiriTad nawilSi. aramomgebiania daskvnis gamoyeneba<br />

59


sakuTari naazrevis CvenebisTvis. amiT datovebT STabeWdilebas, rom nebismiers<br />

SeuZlia, rac moesurveba, is ifiqros. marTalia, nebismiers aqvs sakuTari azris<br />

qonis ufleba, magram unda gaxsovdeT, rom argumentirebuli eses werisas Tqveni<br />

mizania mkiTxvelisTvis Tqveni mosazrebis ara marto gacnoba, aramed misi darwmuneba,<br />

rom, rasac fiqrobT, myari da dasabuTebuli poziciaa, romelic manac SeiZleba<br />

gaiziaros an aRiaros mainc.<br />

garda amisa, Zalze aramomgebiania am etapze imis Cveneba, rom arc erTi pozicia<br />

ar aris meoreze ukeTesi an uaresi.<br />

daskvnis zogadi maxasiaTeblebi<br />

argumentebis sinTezi: daskvnaSi unda gaimeoroT argumentebis mTavari<br />

momentebi da mokled SeajamoT isini. SeecadeT, mkiTxvels aCvenoT, Tu rogor<br />

esadageba erTmaneTs sakiTxi, dasabuTeba da magaliTebi, romlebic argumentebis<br />

dasamtkiceblad gamoiyeneT;<br />

sakvanZo debulebis gameoreba: kvlav CamoayalibeT da xazi gausviT Tqveni<br />

Tavdapirveli debulebis mniSvnelobas, radgan mTeli ese am sakiTxis dasabuTebasa<br />

da mxardaWeras mieZRvna. zogi avtori fiqrobs, rom Tezisis sityvasityviT gameoreba<br />

efeqturi ritorikuli xerxia, zogs ki miaCnia, rom umjobesia misi perefrazi.<br />

daskvniTi debulebebi: es nawili ukve argumentirebuli eses dasasrulia,<br />

romelic saboloo STabeWdilebas tovebs mkiTxvelze. daskvniTi debulebis daweris<br />

ramdenime xerxi arsebobs:<br />

• problemis momavali ganixileT, rogorc sakamaTo sakiTxi. es<br />

gaaZlierebs Tqveni eses mniSvnelobas. agreTve, SeiZleba daexmaros<br />

mkiTxvels, gamoiyenos axali in<strong>for</strong>macia da ufro globalurad<br />

Sexedos sakiTxs;<br />

• mkiTxvels fiqris sagani mieciT, magaliTad, Tqveni eses “realur<br />

cxovrebaSi” gamoyenebis gza;<br />

• miubrundiT Sesaval debulebas, raTa Tqveni ese gamTliandes;<br />

• kiTxva zogadad dasviT, mimarTeT mkiTxvels, rac mas ganxilul<br />

sakiTxTan dakavSirebiT iseTi axali warmodgenebis SeqmnaSi<br />

daexmareba, romlebic daskvnis wakiTxvamde ar uCndeboda. am xerxiT<br />

SeiZleba Tqvens ZiriTad azrebs mouyaros Tavi da axali<br />

mosazrebebis gaCenis winapirobad eqces (Fowler H.R; Aaron J. E. &<br />

Anderson D., 2000).<br />

argumentirebuli eseSi argumentebis<br />

dalagebis struqtura 4<br />

rogorc ukve aRiniSna, argumentirebuli eses ZiriTad ideas sakvanZo debuleba<br />

anu Tezisi ewodeba. Teziss sWirdeba dasabuTeba misi Semdgomi, ganmaviTarebeli<br />

ideebiT, romelTac argumentebi ewodebaT, argumentebs ki, Tavis mxriv, dasabuTeba<br />

aqvT da maT qveargumentebi ewodebaT. qveargumentebs xSirad ganamtkicebs dasabuTeba,<br />

romelic, ZiriTadad, yovelTvis konkretuli magaliTia.<br />

4<br />

qveTavi momzadebulia Semdeg wyaroze dayrdnobiT: hans gutbrodi, nana danelia.<br />

saqmiani urTierTobebi. gamomcemloba `universali~, Tbilisi, 2006.<br />

60


argumentebis dalagebis sam ti ps ganvixilavT:<br />

monaxazi, gegma (outline)<br />

am dalagebas aseTi struqtura aqvs:<br />

Tezisi<br />

1. argumenti<br />

a) qveargumenti<br />

(1) magaliTi<br />

2. argumenti<br />

a) qveargumenti<br />

piramida<br />

(1) magaliTi<br />

idealur SemTxvevaSi (ix. suraTi #5.1) argumentebma erTsa da imave kiTxvas<br />

unda upasuxon: `ratom?~<br />

monaxazi da piramida, princi pSi, sxvadasxvagvari vizualuri gamosaxulebiT<br />

mocemuli erTi da igive struqturaa.<br />

T = A + A + A<br />

1<br />

1<br />

1<br />

1<br />

2<br />

A = S A + S A + S A<br />

2<br />

3<br />

1<br />

3<br />

1<br />

es toloba gviCvenebs, rom radgan Tezisi qveargumentebis jamia, qveargumentebSi<br />

ar unda iyos iseTi ram, rac TezisSi ar aris asaxuli.<br />

suraTi #5.1: piramida<br />

Tezisi<br />

(T)<br />

1arg.<br />

(A1)<br />

2 arg.<br />

(A2)<br />

3 arg.<br />

(A3)<br />

1 qvearg.<br />

(S1A1)<br />

2 qvearg.<br />

(S2A1)<br />

3 qvearg.<br />

(S3A1)<br />

1 qvearg.<br />

(S1A2)<br />

2 qvearg.<br />

(S2A2)<br />

3 qvearg.<br />

(S3A2)<br />

magali<br />

Ti<br />

argumentirebuli wre<br />

argumentirebuli wris centrSi (ix. suraTi #5.2) Cveni Tezisia moTavsebuli.<br />

Semdeg doneze argumentebia ganlagebuli, Semdeg ki qveargumentebi modis da Tu<br />

Tqven mier gamoTqmuli mosazreba Zalze detaluria, maT SeiZleba magaliTic<br />

mohyvebodes.<br />

argumentirebul wres Semdegi TanmimdevrobiT viyenebT: pirvel etapze jer<br />

warmovadgenT Teziss (ZiriTad pozicias), Semdeg _ pirvel arguments, Semdeg ki<br />

mimovixilavT qveargumentebs da bolos vbrundebiT TezisTan. meore etapze<br />

warmovadgenT meore arguments, mis qveargumentebs (Tu gvaqvs, magaliTs) da isev<br />

vubrundebiT Teziss.<br />

61


suraTi #5.2: argumentirebuli wre<br />

S 3 A 1<br />

A 3<br />

Tezisi<br />

A 1<br />

S 2 A 1<br />

A 2 S 1 A 1<br />

aseTi wris gamoyenebiT sakmaod rTuli in<strong>for</strong>maciis dalageba SegviZlia ise,<br />

rom is mkiTxvelisTvis da TqvenTvis xelmisawvdomi gaxdes. darwmundiT, rom wre<br />

yvela mimarTulebiT Tanmimdevrulia. Tezisi unda ajamebdes yvela ZiriTad<br />

arguments. es struqtura daRmavali gziT muSaobs: argumentebi uSualod/pirdapir<br />

unda dasabuTdes qveargumentebiT, xolo qveargumentebi Tqveni dasabuTebis Sejameba<br />

unda iyos.<br />

Sejameba zusti unda iyos. es niSnavs imas, rom mxolod is azrebi/ideebi (anu<br />

argumentebi, qveargumentebi da a.S.) unda iyos masSi CarTuli, romelTac uSualod<br />

SeaqvT wvlili SejamebaSi.<br />

magaliTi:<br />

Tezisi:<br />

argumenti:<br />

qveargumenti:<br />

vizualizacia masalis aTvisebaSi gvexmareba.<br />

vizualizacia masalis aTvisebaSi gvexmareba, radgan masSi<br />

naTlad aris mocemuli azrebis urTierTmimarTeba.<br />

vizualizacia masalis aTvisebaSi gvexmareba, radgan masSi<br />

naTlad aris mocemuli azrebis urTierTmimarTeba maTi<br />

Sesatyvisobis Cvenebis gziT.<br />

argumentebis raodenoba<br />

argumentebis struqturaSi dalagebisas optimaluria samidan xuTamde (3-<br />

5) argumentis moyvana. yvela sxva danarCeni mosazreba unda dalagdes ufro<br />

qveda doneze, rogorc qveargumentebi. gaxsovdeT, rom Tqven mkiTxvelisTvis<br />

werT da dro/adgili SezRuduli gaqvT. Tu samidan xuTamde Zlier arguments<br />

moitanT, SeZlebT mkiTxvelis darwmunebas. Tu am argumentebiT ver daarwmunebT<br />

mas, Semdgomi argumentebi, miT umetes, aRar dagWirdebaT. metic, Tu Tqven yvela<br />

im arguments moitanT nawerSi, rac gagaxsendebaT, is imdenad grZeli gamogivaT,<br />

rom aravin waikiTxavs.<br />

rCevebi:<br />

moiyvaneT mxolod 3-5 argumenti;<br />

argumentebis dalagebis Tanmimdevroba (siZlieris mixedviT) auditoriazea<br />

damokidebuli, Tumca rekomendebulia siZlieriT meore argumenti pirvel<br />

adgilze moTavsdes, Semdeg yvelaze susti argumenti da bolos yvelaze<br />

Zlieri;<br />

cudi argumenti faravs danarCen karg/Zlier argumentebs;<br />

argumentTa raodenoba verasodes Caanacvlebs maT xarisxs;<br />

62


argumentebi ar unda faravdes erTmaneTs da unda iyos<br />

mTlianobaSi erTmaneTis Semavsebeli;<br />

piramidis struqturis gamoyenebiT dawerili argumentirebuli<br />

ese, romelSic motanilia 3 argumenti, idealur variantSi 3-4<br />

gverdi unda gamovides.<br />

argumentirebuli eses Sefasebis meTodebi<br />

argumentirebuli eses Sesavlis wyvilSi Sefasebis meTodi<br />

xmamaRla kiTxva<br />

avtori Sesavals xmamaRla orjer kiTxulobs, msmenelebi Cumad usmenen da<br />

SeniSvnebs iweren.<br />

gvacnobs Tu ara Sesavali Temas?<br />

rogoria Temis dakonkretebis meTodi?<br />

mianiSnebs Tu ara abzaci imas, rogor iqneba Tema gaSlili, ra<br />

sakiTxebi iqneba ganxiluli?<br />

aris Tu ara Sesavali saintereso, damaintrigebeli?<br />

aris Tu ara dakonkretebuli Tezisi?<br />

toni, romliTac avtori wers.<br />

SeniSvna: kiTxulobs mxolod avtori. msmenelebi ise iweren SeniSvnebs,<br />

rom avtors ar awyvetineben kiTxvas.<br />

fiqri<br />

msmenelebi TavisTvis fiqroben SeniSvnebze, emzadebian, weren:<br />

<br />

<br />

<br />

jer pozitiur Sefasebas, ra aris kargad dawerili (dasabuTebiT);<br />

negatiur Sefasebas (dasabuTebiT);<br />

gzas, romelsac SesTavazeben avtors naweris gasaumjobeseblad.<br />

msmenelis SeniSvnebi<br />

msmeneli gamoTqvams azrebs.<br />

SeniSvna: saubrobs mxolod msmeneli, avtori usmens da iwers mis<br />

SeniSvnebs.<br />

avtoris pasuxi<br />

ras eTanxmeba, ras _ ara. ris gaTvaliswinebas apirebs, axsna-ganmartebebi.<br />

SeniSvna: saubrobs mxolod avtori.<br />

63


argumentirebuli eses Sesafasebeli kiTxvari<br />

1. ra aris eses Tema? ra sakiTxia ganxiluli eseSi?<br />

2. waradgens, gvacnobs Tu ara Sesavali abzaci (abzacebi) Temas?<br />

3. mianiSnebs Tu ara Sesavali imas, rogor iqneba Tema gaSlili? (daasabuTeT)<br />

4. aris Tu ara Sesavali dakonkretebuli? (miuTiTeT Temis dakonkretebis principi)<br />

5. aris Tu ara Sesavali saintereso? (daasabuTeT)<br />

6. gamoyaviT eses sakvanZo debuleba/Tezisi.<br />

7. aris Tu ara Tezisi dakonkretebuli? gadmoeciT is Tqveni sityvebiT.<br />

8. konkretuli SeniSvnebi SesavalTan dakavSirebiT.<br />

9. konkretuli SeniSvnebi TezisTan dakavSirebiT.<br />

64


10. avtoris mTavari argumenti.<br />

11. motanilia Tu ara yvela SesaZlo mZlavri argumenti debulebis dasasabuTeblad?<br />

romelimes xom ar daamatebdiT?<br />

12. aris Tu ara argumentebi damajerebeli? (daasabuTeT)<br />

13. ganxilulia Tu ara sawinaaRmdego Sexeduleba?<br />

14. konkretuli kontrargumentebi, romlebsac abaTilebs avtori.<br />

15. aris Tu ara gabaTilebuli yvela SesaZlo kontrargumenti? romelimes xom ar<br />

daamtebdiT?<br />

65


16. midis Tu ara avtori daTmobaze da gvTavazobs Tu ara kompromisul gadawyvetas?<br />

(daasabuTeT)<br />

17. aris Tu ara abzacebi mTliani, Sekruli? Tu ara, miuTiTeT konkretul abzacsa<br />

da winadadebebze, romelic am moTxovnas ar akmayofilebs.<br />

18. aris Tu ara abzacebi Tanmimdevruli? (daasabuTeT)<br />

19. aris Tu ara ese mTliani? (daasabuTeT)<br />

20. aris Tu ara ese Tanmimdevruli? (daasabuTeT)<br />

66


21. aris Tu ara daskvna logikuri? (daasabuTeT)<br />

22. raime SeniSvna xom ar gaqvT daskvnasTan dakavSirebiT?<br />

23. romelia eses saukeTeso nawili? (daasabuTeT)<br />

24. romeli nawili saWiroebs yvelaze met damuSavebas? (daasabuTeT)<br />

67


Tavi 6. krit<br />

itika<br />

ika 5<br />

swavlis procesSi da swavlis dasrulebis Semdegac Tqvengan moelian, rom<br />

kritikulad iazrovnebT, waikiTxavT da dawerT. kritikuli niSnavs „kreatuls~,<br />

„skeptikurs~. kritikulad operireba niSnavs imas, rom eWvi geparebaT da amowmebT<br />

sxvebis naTqvams da sakuTar azrsa da nafiqrals gamoTqvamT. am konteqstSi sityva<br />

kritikuli ar niSnavs „negatiurs~. misi mniSvneloba berZnuli sityvidan<br />

„gancalkeveba~, „gamijvna~, „wvdoma~ momdinareobs. kritikulad moazrovne, iqneba es<br />

mkiTxveli, Tu avtori, sakiTxs Semadgenel nawilebad dayofs da arkvevs, Tu ra<br />

mimarTebaSi imyofebian es nawilebi erTmaneTTan, rogor ukavSirdeba es sakiTxi<br />

sxva sakiTxebs da (xSirad) msjelobs sakiTxis Tvisebebsa da Rirebulebaze.<br />

Tqven yoveldRiur cxovrebaSi ukve operirebT kritikulad, rodesac megobrebTan<br />

arkvevT urTierTobas („ras gulisxmobda am sityvebSi?~), an rodesac wina dRiT<br />

nanax films arCevT („rogor fiqrob, is cudi tipi Zalian gamomwvevad iqceoda?~).<br />

aseTi kiTxvebi im mizezebis gamokveTaSi gexmarebaT, Tu ra da ratom gemarTebaT<br />

da ra mniSvneloba aqvs Tqvens gamocdilebas.<br />

aq azrovnebisa da (sapirispiro poziciidan) kiTxvis praqtikul, aseve, weris<br />

ufro <strong>for</strong>malur meTodebs warmogidgenT. bunebrivad ibadeba kiTxva: risTvis<br />

aris saWiro am meTodebis mizanmimarTulad swavla?<br />

− kritikulad azrovneba swavlisa da muSaobis unars gagiumjobesebT. sadac<br />

ar unda iyoT, Tqvengan moelian wakiTxulisa da mosmenilis Sefasebas, aseve<br />

_ Tqveni mosazrebebis gamoTqmas;<br />

− kritikulad azrovneba Tqveni sakuTari qmedebebisa da mosazrebebis ukeT<br />

gagebaSi, sapirispiro mosazrebebTan maTi mniSvnelobis Sefasebasa da Tqveni<br />

msjelobebisa da motivebis damajereblad gamoTqmaSi dagexmarebaT;<br />

− Tqveni damoukidebloba da Tavisufleba didadaa damokidebuli kritikulad<br />

azrovnebis, kiTxvisa da weris unarze.<br />

kritikulad azrovneba da kiTxva<br />

nebismier saganze SesaZlebelia kritikulad fiqri da azrovneba, iqneba es<br />

avtobusSi yurmokruli argumenti, Tqveni sayvareli musikosis axali albomi,<br />

programuli uzrunvelyofa, megobris ideebi, fexburTi da ZaRlis sakvebic ki.<br />

nebismieri maTganis „gamocalkevebiTa~ da „wvdomiT~ Tqven misi ukeT gagebis, sxva<br />

movlenebTan Tu sakiTxebTan misi mimarTebisa da Sefasebis SesaZlebloba geZlevaT.<br />

kritikuli azrovneba swavlis periodSi, ZiriTadad, naweri teqstebis (moTxroba,<br />

Jurnalis statia, internet-korespondencia, vebgverdi) an vizualuri obieqtebis<br />

(foto, grafiki, diagrama, filmi) damuSavebisas gamogadgebaT. nebismieri sagnis<br />

kritikulad ganxilva, gadamuSavebis sul mcire, sam doneze xorcieldeba: (1) ras<br />

gveubneba an gviCvenebs avtori, (2) ra ar uTqvams an uCvenebia avtors, magram naSromSi<br />

mocemulia (igulisxmeba an ara), (3) Tqven ras fiqrobT. naSromis (vizualuris<br />

CaTvliT) TiToeuli donis ganxilva kiTxvis mTel rig meTodebs (ix. cxrili #6.1)<br />

saWiroebs. swored amaze visaubrebT qvemoT.<br />

5<br />

Tavis ZiriTadi nawili momzadebulia Semdeg wyaroze dayrdnobiT: Fowler H. Ramsey;<br />

Aaron Jane E.; Anderson Daniel (2000). The Little, Brown Handbook.<br />

68


cxrili #6.1. kritikuli kiTxvis meTodebi<br />

• wera: kiTxvis dros SeniSnvnebis Cawera;<br />

• gadaxedva: ukan dabruneba, gadaTvaliereba,<br />

Tvalis gadavleba;<br />

• kiTxva: teqstze muSaoba da Seswavla;<br />

• Sejameba: Sinaarsis gaazreba da gageba;<br />

• sakuTari kritikuli pasuxis Camoyalibeba<br />

analizi: nawilebad dayofa;<br />

interpretacia: mniSvnelobebisa da daSvebebis<br />

gaazreba da gaSla;<br />

sinTezi: nawilebis SeerTeba, kavSirebis<br />

damyareba;<br />

Sefaseba: xarisxisa da Rirebulebis Sefaseba.<br />

kritikuli kiTxvis meTodebi ar aris erTmaneTis miyolebiT aucileblad<br />

gasavleli safexurebi. Tqven SeiZleba ar gamoiyenoT yvela maTgani yoveli<br />

konkretuli naSromis SemTxvevaSi. zogjer, rodesac aucilebelia teqstis<br />

detalurad kritikulad wakiTxva, SeiZleba ubralod ar gqondeT mimoxilvis,<br />

wakiTxvisa da xelaxali wakiTxvis dro. sxva SemTxvevebSi, naweris wakiTxvis mizezi<br />

(Tqveni mizani) ganapirobebs imas, Tu kiTxvis romel meTods gamoiyenebT. suraTze<br />

#6.1 sqematurad mocemulia kritikuli kiTxvis etapebi.<br />

suraTi #6.1: kritikuli kiTxvis etapebi<br />

kritikuli<br />

kiTxva<br />

wera kiTxvis<br />

procesSi<br />

• in<strong>for</strong>maciis da<br />

ideebis Cawera<br />

momavali<br />

miznebisTvis;<br />

• maqsimaluri<br />

in<strong>for</strong>maciis<br />

miRebis saSualeba;<br />

• wignTan<br />

urTierTqmedeba;<br />

• ormxriv CanawerTa<br />

dRiuri<br />

gadaTva<br />

liereba<br />

• moculoba;<br />

• gamomcemloba;<br />

• Sinaarsi;<br />

• avtori;<br />

• Tqven TviTon<br />

wakiTxva<br />

• pirveli<br />

wakiTxva<br />

(gadakiTxva);<br />

• gameorebiT<br />

wakiTxva (ukve<br />

nela,<br />

detaluri<br />

kiTxva).<br />

Sejameba<br />

• sityvebisa da<br />

cnebebis moZebna<br />

(romlebic ar<br />

gvesmis);<br />

• teqstis calkeul<br />

nawilTa<br />

identifikacia, maT<br />

Soris kavSiri;<br />

• TiToeuli<br />

nawilisTvis<br />

Sejamebis dawera;<br />

• avtoris ZiriTadi<br />

ideis gamokveTa;<br />

• mTliani abzacis<br />

dawera: ZiriTadi<br />

idea dasabuTebiT;<br />

• gamoiyeneT Tqveni<br />

sityvebi.<br />

kritikuli<br />

pasuxis<br />

<strong>for</strong>mireba<br />

• analizi;<br />

• sinTezi;<br />

• interpretacia;<br />

• Sefaseba.<br />

iseTi saqmianobac ki, rogoricaa Jurnal „Tbiliselebis~ wakiTxva, kiTxvis<br />

sxvadasxva meTods moiazrebs, arCeuli meTodi ki wakiTxvis mizanzea damokidebuli<br />

(ix. cxrili #6.2).<br />

69


nebismier saswavlo kursSi Semavali davalebebic gansxvavdeba erTmaneTisgan<br />

maTSi wamoyenebuli moTxovnebis mixedviT. wignis kiTxva SeiZleba saWiroebdes<br />

weras, gadaxedvas, kiTxvasa da Sejamebas, magram ara _ intensiur kritikul kiTxvas;<br />

Jurnalis statiis Sefasebisas ki zemoT CamoTvlili yvela meTodis gamoyeneba<br />

SeiZleba.<br />

cxrili #6.2. wakiTxvis miznisa da kiTxvis meTodis<br />

urTierTmimarTeba<br />

mizani<br />

Worebis gageba eqimis mosacdelSi<br />

Jurnal „Tbiliselebis“, rogorc<br />

Cveni popkulturis artefaqtis,<br />

ganxilva, romelic asaxavs da<br />

xSirad afasebs kidec Tanamedrove<br />

Rirebulebebs<br />

kiTxvis meTodi<br />

swrafi,<br />

arakritikuli<br />

detaluri,<br />

kritikuli<br />

wera kiTxvis dros<br />

arsebobs ori kargi mizezi imisaTvis, rom weroT kiTxvis dros: (1) Caweril<br />

in<strong>for</strong>maciasa da ideebs momavalSi gamoiyenebT da (2) wakiTxuli naSromidan mets<br />

gaigebT.<br />

kritikuli kiTxva aqtiuri kiTxvaa, Tqven urTierTobT naSromTan, CarTuli<br />

xarT masSi. is Tqvens gamocdilebas emateba, giCenT ideebsa da kiTxvebs. kiTxvis<br />

dros saweri kalmisa Tu dafis gamoyenebiT nawerze werilobiT reagirebT, riTac<br />

mocemul naSroms Tqvens „enaze TargmniT~ (Tqveni sityvebiT gadmoscemT) da TqvenTvis<br />

mis rekonstruqcias axdenT.<br />

gadaxedva, gadaTvaliereba<br />

mxatvruli literaturis nimuSis kiTxvisas, Cveulebisamebr, am safexurs<br />

toveben (`axtebian~), magram sxva tipis naSromebis kritikulad wakiTxvisas es<br />

nayofieri safexuria garkveuli molodinebisa da pirveladi kiTxvebis<br />

<strong>for</strong>mirebisTvis manamde, sanam sityva-sityviT gaarCevdeT naSroms. gadaxedva kiTxvis<br />

process metad in<strong>for</strong>maciulsa da nayofiers xdis.<br />

gadaxedvis erT-erTi gzaa gadaTvaliereba, romelic mowodebulia Sinaarsis,<br />

avtorisa da naSromisadmi Tqveni damokidebulebis ZiriTadi maniSneblebis<br />

mosaZieblad. gverdebis uxalisod gadafurcvlisa Tu ekranze Tvalis gadavlebiT<br />

garbenisgan gansxvavebiT, gadaTvaliereba in<strong>for</strong>maciis moZiebis fokusirebuli,<br />

koncentrirebuli aqtivobaa. teqstis gadaTvalierebisas SegiZliaT qvemoT mocemuli<br />

kiTxvebi gamoiyenoT (ix. cxrili #6.3).<br />

kiTxva<br />

kiTxva, TavisTavad, ar aris erTsafexuriani procesi. Tqveni ZiriTadi mizania<br />

pirveli safexuris gageba, romliTac operirebs teqsti anu is, rasac avtori<br />

realurad ambobs.<br />

pirveli wakiTxva<br />

Tavdapirvelad axali masala SeZlebisdagvarad swrafad da uwyvetad waikiTxeT;<br />

Tan SeecadeT, gamokveToT arsi (dedaazri) da igrZnoT avtoris toni.<br />

70


cxrili #6.3. gadaxedvisas gamosadegi kiTxvebi<br />

masalis moculoba sakmarisad mcirea Tu ara masalis moculoba, rom erTbaSad<br />

waikiTxoT, Tu meti dro dagWirdebaT?<br />

publikaciis faqtebi iZleva Tu ara publikaciis TariRi in<strong>for</strong>macias misi<br />

savaraudo gavrcelebisa da mimdinare konteqstis Sesaxeb?<br />

specializdeba Tu ara publikacia erTi mimarTulebiT<br />

(vTqvaT, samecniero statiebi Tu popularuli wignebi)?<br />

Sinaarsis maniSneblebi ras geubnebaT naSromis saTauri, rezume an abstraqti,<br />

qvesaTaurebi, ilustraciebi da sxva maxasiaTeblebi? ra<br />

kiTxvebi giCndebaT amasTan dakavSirebiT?<br />

avtori ras geubnebaT avtoris biografiuli monacemebi misi<br />

publikaciis, interesebis, tendenciebisa da reputaciis<br />

Sesaxeb?<br />

Tqven xedavT Tu ara raime konkretul sirTules SinaarsTan<br />

dakavSirebiT? Tqveni mxridan ra saxis mikerZoebam SeiZleba<br />

moaxdinos gavlena Sinaarsze reagirebisas? magaliTad,<br />

SfoTvam, cnobismoyvareobam, mowyenilobam anda avtoris<br />

radikalurad gansxvavebulma xedvam.<br />

<br />

<br />

<br />

ukeTesi koncentraciisTvis ikiTxeT wynar adgilas, iseTi gamRizianeblebisgan<br />

moSorebiT, rogoricaa, vTqvaT, musika an saubari.<br />

gamoyaviT dro kiTxvisTvis. Tu CqarobT, an sxva rameze gaqvT yuradReba<br />

gadatanili, ver gaigebT wakiTxuls.<br />

SeecadeT, muSaobisgan siamovneba miiRoT; SeecadeT, wakiTxuli imas<br />

daukavSiroT, rac ukve iciT. moipoveT axali in<strong>for</strong>macia, saintereso<br />

kavSirebi, mniSvenlovani argumentebi, iumori, kargi magaliTebi.<br />

kiTxvis dros mokle CaniSvnebi gaakeTeT. aRniSneT ZiriTadi erTeulebi,<br />

rogoricaa, magaliTad, abzaci, romelic ver gaigeT da romelsac xelmeored<br />

wakiTxvisas miubrundebiT.<br />

pirveli wakiTxvisas nu SeCerdebiT TiToeul ucxo, gaugebar sityvaze da nu<br />

daiwyebT misi mniSvnelobis garkvevas. ase veRar iqnebiT koncentrirebulni, codnas<br />

ki ver miiRebT imdens, rom koncentrirebis dakargvad Rirdes. amitom SeecadeT,<br />

rom ucnobi sityvebis mniSvneloba konteqstis mixedviT ivaraudoT, SemoxazeT es<br />

sityvebi da xelmeored wakiTxvisas gaarkvieT maTi mniSvnelobebi.<br />

ganmeorebiTi wakiTxva<br />

pirveli gadakiTxvis Semdeg, sul mcire, kidev erTxel unda waikiTxoT naSromi.<br />

amjerad nela ikiTxeT. am dros Tqveni ZiriTadi mizani Sinaarsisa da misi<br />

struqturis (agebis principis) wvdomaa. es niSnavs, rom Tqven xelaxla unda<br />

waikiTxoT abzaci, Tu ver mixvdiT, ris Tqma surda avtors, leqsikonSi unda<br />

moiZioT saWiro sityvebi anda vebgverdebze moZebnoT saTanado bmulebi („linkebi~).<br />

teqstis kiTxvisas SeniSvnebisa da komentarebis gakeTebisaTvis Tavisuflad<br />

gamoiyeneT kalami an klaviatura:<br />

Tu pirdapir teqstze ver axerxebT SeniSvnebis miweras (is Tqveni ar aris an<br />

eleqtronuli versia gaqvT), calke furcelze CamowereT SeniSvnebi da<br />

komentarebi.<br />

71


Tu pirdapir teqstze muSaobis saSualeba gaqvT, maSin TqvenTvis mosaxerxebeli<br />

nebismieri sistemis gamoyeneba SegiZliaT, magaliTad: _ gaugebari frazebis<br />

gaswvriv mindorze dasviT „?~ niSani, SemoxazeT ucnobi, gaugebari sityvebi,<br />

ZiriTad sakiTxebsa da azrebs xazi gausviT, „*~-iT aRniSneT is debulebebi,<br />

romelsac eTanxmebiT, xolo `!~-iT ki isini, romlebic aRmafrTovaneblad,<br />

gamaogneblad da mimzidvelad migaCniaT, „mere ra?~ SegiZliaT miaweroT<br />

iseT frazebsa Tu debulebebs, romlebic aradamajereblad geCvenebaT.<br />

savarjiSo #6.1: qvemoT mocemulia souel Tomasis statia „studenturi sesxi~,<br />

romelic sten<strong>for</strong>dSi daibeWda 1993 wels Jurnal huverSi 131-133 gverdebze. mocemuli<br />

teqsti, sul mcire, orjer waikiTxeT da SeecadeT gaigoT, ras wers avtori. CainiSneT<br />

yvela Tqveni komentari, SekiTxva Tu asociacia, romelic kiTxvisas gagiCndebaT.<br />

gaarkvieT yvela ucnobi sityvis mniSvneloba da SeecadeT, Tavad gasceT pasuxi<br />

gaCenil kiTxvebs.<br />

studenturi sesxi<br />

souel Tomasi<br />

Sowell, Thomas, “Student Loans.” Is Reality Optional? And Ather Essays.<br />

Stan<strong>for</strong>d: Hoover, 1993.131-33.<br />

ekonomikis pirveli gakveTilis Tema deficitis cnebaa: _ adamianTa moTxovnebis<br />

srulad dakmayofilebisaTvis sakmarisi ram arasodes arsebobs.<br />

politikis pirvel gakveTils ki ekonomikis pirveli gakveTilis ugulebelyofa<br />

warmoadgens. rodesac politikosi xedavs adamianTa jgufs, romelic Civis, rom<br />

raRac imdeni ar aqvs, ramdenic surs, politikosis mier miRebuli „gadawyvetileba”<br />

maTTvis am raRacis ufro meti raodenobiT micemaa, magram saidan moaqvT<br />

politikosebs es „ufro meti”? cxadia, isini erTs (viRac petres) arTmeven da<br />

meores (viRac pavles) aZleven.<br />

cxadia, cota xnis Semdeg politikosebi aRmoaCenen, rom axla petres ar aqvs es<br />

raRac sakmarisi odenobiT. isev ifeTqebs maTSi TanagrZnobis talRa da axla<br />

petres gadarCenas ecdebian. imis nacvlad, rom politikosebma aRiaron, rom petres<br />

gaZarcva pavles moTxovnilebis dasakmayofileblad TavisTavad miuRebeli qceva<br />

iyo, isini axla toms, diksa da haris Zarcvaven da ase exmarebian petres.<br />

am grZeli istoriis dasasruli aseTi iqneba: _ politikosebi ucbad aRmoaCenen,<br />

rom kolejis uamravi studenti yelamde valebSi Cafluli amTavrebs universitets.<br />

maTTvis dResaviT naTeli xdeba, rom mTavrobam daxmareba unda gauwios gadamxdelebs.<br />

ramdenad mZimea is tvirTi, romelzec ase xSirad saubroben politikosebi da<br />

Jurnalistebi? saxelmwifo kolejebis studentebisTvis es Tanxa daaxloebiT 7 000<br />

dolaria, kerZo kolejis studentebisTvis ki _ 9 000 dolars uaxlovdeba.<br />

Cveulebrivi, saSualo donis avtomobilis yidva am valze gacilebiT meti jdeba,<br />

magram, rogorc wesi, manqanis valis dafarva ufro swrafad xdeba, vidre aTwliani<br />

studenturi valis. metic, manqanis yidva ramdenime weliwadSia SesaZlebeli, kolejSi<br />

erTxel swavlis valis dafarva ki TiTqmis mTeli cxovrebis manZilze grZeldeba.<br />

cxadia, kolejis kursdamTavrebulebs ufro meti Semosavali aqvT, vidre sxvebs.<br />

Tu es asea, maSin ratomRaa atexili aseTi panika maTi valebis gamo? saSualo<br />

Semosavlis mqone kolejis kursdamTavrebuli pirvel wels wliuri Semosavlis<br />

10%-ze naklebs ixdis sesxis dasafarad, momaval wlebSi ki es procenti gadasaxadis<br />

zrdasTan erTad sul ufro da ufro mcirdeba.<br />

politikuri isteria da media-reklama dabali Semosavlis mqone studentebze<br />

akeTebs aqcents, romelTac didi vali aqvT aRebuli. Tqven SeiZleba gulisamaCuyebeli,<br />

sruliad uCveulo, aratipuri istoriebic ki moisminoT. realurad ki gasul<br />

aTwleulSi perspeqtiuli studentebi sesxs iRebdnen rogorc maRali Semosavlis<br />

mqone pirebisagan, ise _ saxelmwifo programebidan.<br />

72


1978 wlamde saxelmwifo programebidan sesxis aReba kolejis mxolod im<br />

studentebs SeeZloT, romelTa ojaxebis Semosavali garkveul niSnulze dabali<br />

iyo. es niSnuli TiTqmis orjer aRemateboda saSualo Semosavals, magram rokfeleris<br />

da vanderbiltsis msgavs mdidar adamianebs am sesxiT sargeblobis uflebas ar<br />

aZlevda. Tanamedrove „TanagrZnobis~ epoqaSi ki kongresma es SezRudvebic gaauqma.<br />

am faqtma yvelasaTvis gaxsna gza. rogori mdidaric ar unda yofiliyo adamiani,<br />

mas Zalian mcire saprocento ganakveTiT SeeZlo saxelmwifosagan Tanxis sesxeba,<br />

Svilebis ganaTlebisaTvis Segrovili fuli ki SeeZlo sxva saqmeSi Caedo, saidanac<br />

maRal procents miiRebda. studenturi sesxis gadaxdis dros mSoblebs SvilebisTvis<br />

Segrovili TanxiT SeeZloT am valis gadaxda da miRebuli procentuli sxvaobis<br />

miTviseba.<br />

swrafad mzardma sesxebma politikosebsa da medias aCvena, Tu ra didi „saWiroebaa”<br />

amisa. is faqti, rom studentebi Tavs arideben droulad valis gadaxdas, gviCvenebs,<br />

Tu ramdenad „mZimea~ vali maTTvis. sinamdvileSi ki maT, vinc valis gadaxdas<br />

gaurbis, rogorc wesi, SedarebiT mcire sesxi aqvT aRebuli da xSirad isini<br />

swavlis periodSi kolejidanac arian garicxulni. upasuxismgeblo adamianebi<br />

yvela saqmeSi upasuxismgebloni arian.<br />

kolejis standartebis gauaresebas mniSvnelovnad ganapirobebs maTi mzardi<br />

advilad misawvdomoba maTTvis, vinc ganaTlebis miRebas seriozulad ar ekideba.<br />

koleji ar aris adgili, sadac SegiZlia dro ataro, araferi akeTo da amaSi<br />

viRacam fuli ixados. ra Tqma unda, ganaTleba Zviri Rirs, magram gadasaxadebi<br />

Zalian mZime tvirTad awevT ara marto saxelmwifo universitetebsa da qalaqis<br />

kolejebs, aramed sul ufro mzard „kerZo~ saswavleblebsac.<br />

uamravi saxelmwifo subsidia da sesxis programa bevr adamians socialuri<br />

resursebis uzarmazari raodenobis maTTvis dabali saprocento ganakveTiT<br />

gamoyenebis SesaZleblobas aZlevs. 1970 wlidan ramdenime aseuli procentiT<br />

gaizarda federaluri daxmareba umaRlesi ganaTlebisaTvis. aman kolejebs swavlis<br />

gadasaxadis naxtomiseburad gazrdis da profesorebisaTvis ufro mdare xarisxis<br />

swavlebis procesSi sul ufro metis gadaxdis saSualeba misca.<br />

bunebrivia, yvela, vinc aseTi SeRavaTebiT sargeblobs, am isteriebisa da reklamebis<br />

iniciatoria. is amiT cdilobs gadasaxadebis gadamxdelTa fuliT sargeblobis<br />

gaxangrZlivebas, magram Cven sulelebi viqnebiT, Tu gavagrZelebT maTTvis<br />

ganusazRvreli raodenobis Tanxaze qviTrebis gamoweras.<br />

Tu Tqven am faqtebs ekonomikis kuTxidan SexedavT, amas gacvlas uwodeben,<br />

politikaSi ki _ siZunwes. rogorc Cans, Tuki am sakiTxs ubralod sxva kuTxiT<br />

mivudgebiT, deficiti aRar iqneba.<br />

Sejameba<br />

mocemuli teqstis miRma qveteqstis ufro Rrma Sinaarsis danaxvamde da mis<br />

mimarT sakuTari mosazrebis Camoyalibebamde, Tqven zustad unda gaarkvioT da<br />

gaigoT, realurad ras ambobs avtori. teqstis Sinaarsis wvdomisa da misi Zlieri<br />

da susti mxareebis danaxvis saukeTeso saSualebaa teqstis Sejameba anu ZiriTadi<br />

punqtebis, mosazrebebis dawmenda, gamijvna, gamoyofa da sakuTari sityvebiT gadmocema.<br />

Tqven mogiwevT davalebebis Sesruleba, romelSic mcire zomis Sejamebas<br />

mogTxoven, amasTan, Sejameba kvleviTi (samecniero statia, sakurso Tu sabakalavro)<br />

naSromisa da iseTi sxva tipis nawerebis arsebiTi, mniSvnelovani nawilia, romelSic<br />

wyaroebis gamoyeneba dagWirdebaT. Tumca, am SemTxvevaSi, wakiTxulis ukeT gagebis<br />

mizniT mis Sejamebaze visaubrebT.<br />

Sejameba mocemuli teqstis ZiriTadi mosazrebebis SeZlebisdagvarad mokled,<br />

ramdenime winadadebiT gadmocemas gulisxmobs. rodesac ramdenime abzacis an<br />

mokle statiis Sejamebaa saWiro, is ar unda aRematebodes originaluri (mTliani)<br />

teqstis erT mexuTeds. ufro didi moculobis naSromisTvis, rogoricaa wignis<br />

73


erTi Tavi an mTlianad wigni, miRebuli Sejameba sawyis teqstTan SedarebiT sakmaod<br />

mcire zomis unda iyos. Sejamebis monaxazis Seqmnis procesis aRwera mocemulia<br />

cxrilSi #6.4.<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

cxrili #6.4. Sejamebis monaxazis Seqmnis procesis aRwera<br />

moZebneT da gaarkvieT im sityvebisa da cnebebis mniSvnelobebi, romlebic xels<br />

giSlian avtoris mier dawerili teqstis Sinaarsisa da masSi mocemuli kavSirebis<br />

danaxvaSi.<br />

daamuSaveT teqsti da gamoyaviT nawilebi (qveTavebi, seqciebi) _ calkeuli abzacebi<br />

an abzacTa erTobliobebi, romlebic erT Temas Seexeba. raTa ufro naTlad<br />

gamoikveTos, Tu rogor ukavSirdeba naSromis nawilebi erTmaneTs, SeecadeT, Sinaarsi<br />

grafikulad gamosaxoT (piramidis saxiT) an monaxazi gaakeToT (ix. werisTvis<br />

mosamzadebeli etapi).<br />

ukve garCeuli nawilebi erTi-ori winadadebiT SeajameT. yuradReba am nawilis<br />

ZiriTad punqtebze gaamaxvileT da gamotoveT magaliTebi, faqtebi da dasabuTebebi.<br />

erTi-ori winadadebiT CawereT avtoris ZiriTadi idea.<br />

dawereT erTi mTliani (da Tu saWiroa metic) abzaci, romelic ZiriTadi ideiT<br />

daiwyeba da dasabuTebis funqcias naSromis TiToeuli nawilis Sejamebisas dawerili<br />

winadadebebi Seasruleben. es abzaci mokled (SemWidrovebulad) da zedmiwevniT<br />

unda aRwerdes mTlian naSroms.<br />

wereT Tqveni sityvebiT. werisas naSromis Sinaarsi im sityvebiT unda gadmosceT,<br />

romelic TqvenTvis iqneba gasagebi, amitom yovelTvis Tqveni sityvebiT wereT da nu<br />

SeecdebiT TqvenTvis ucxo da uCveulo sityvebis gamoyenebas.<br />

erTi abzacis Sejamebac ki SeiZleba rTuli da Sromatevadi iyos.<br />

SeniSvna: sakuTari sityvebiT Sejamebisas darwmundiT, rom plagiatori ar xarT.<br />

Sejamebis Tqveni sityvebiT werisas Tu raimes sxvaTa mier dawerils iyenebT,<br />

aucileblad unda miuTiToT wyaro, romlidanac iRebT am azrs, ideasa Tu pozicias.<br />

savarjiSo #6.2: daubrundiT wina savarjiSoSi mocemul teqsts da Tqveni sityvebiT<br />

dawereT misi erTabzaciani Sejameba.<br />

kritikuli pasuxis <strong>for</strong>mireba<br />

wakiTxulis Sinaarsis _ avtoris mier naTqvamis _ wvdomisa da gaazrebis<br />

Semdeg Tqven ukve SegiZliaT teqstTan mibruneba da imis garkveva, Tu ra ar uTqvams<br />

avtors pirdapir, magram igulisxma, ra ivarauda, anda ra mosazreba SemogvTavaza.<br />

kiTxvis am etapze Tqveni yuradReba avtoris ganzraxvaze an/da mizanze da am miznis<br />

miRwevis xerxebze gadadis. wasakiTxi teqstis Taviseburebebidan da kiTxvis miznidan<br />

gamomdinare, Tqven arkvevT, Tu rogor asabuTebs avtori sakuTar pozicias, rogoraa<br />

teqsti organizebuli, rogori eniT wers igi da rogoria teqstis sxva elementebi.<br />

kritikuli azrovneba da kiTxva oTx operacias gulisxmobs: esenia analizi,<br />

interpretacia, sinTezi da (xSirad) Sefaseba. miuxedavad imisa, rom es operaciebi<br />

qvemoT Tanmimdevruladaa ganxiluli, realurad isini mWidrod urTierTqmedeben<br />

da faraven erTmaneTs. pirveli sami operacia xSirad gaerTianebulia da maT<br />

erTad analizs uwodeben, xolo Sefaseba ganixileba, rogorc am procesis Sedegi.<br />

analizi<br />

sakiTxis ukeT gagebis mizniT mimarTaven mis Semadgenel nawilebad<br />

(elementebad) dayofas, daSlas. wasakiTx teqstSi am elementebis gamoxSirvisaTvis<br />

dasviT SekiTxva, romelSic teqstis analizis mizani iqneba mocemuli: _ ratom<br />

74


gainteresebT, an ris garkvevas cdilobT. es SekiTxva erTgvari gamadidebeli SuSis<br />

funqcias Seasrulebs _ is gamokveTs zogierT Strixs da SeumCnevlad datovebs<br />

danarCenebs. qvemoT (ix. cxrili #6.5) sailustraciod mocemulia kiTxvebi, romelTa<br />

dasmac SesaZlebelia Jurnal `sarkis~ mimarT; aseve, aRniSnulia, am JurnalTan<br />

dakavSirebul romel nawils, elements Seexeba TiToeuli maTgani.<br />

rogorc magaliTidan Cans, analizis mizniT kiTxvebis gamoyenebiT Tqveni<br />

yuradReba teqstis relevantur anu saTanado maxasiaTeblebze warimarTeba,<br />

irelevanturi ki yuradRebis miRma rCeba. magaliTad, Jurnal `sarkis~ mier garkveuli<br />

momsaxurebis gamoyenebisken biZgis Sesaxeb kiTxvaze pasuxis gasacemad Tqveni<br />

yuradReba iseT debulebebze unda SeaCeroT, romlebic momsaxurebisa da garTobis<br />

saSualebebis moxmarebas Seexeba: _ silamazis salonebis, klubebisa Tu solariumebis<br />

sareklamo fotoebze, im cnobili adamianebis interviuebze, romlebic ukve<br />

sargebloben SemoTavazebuli momsaxurebiT da kmayofilni arian. amasTan, Tqven<br />

unda gamotovoT („gadaaxteT~) is debulebebi, romlebic mcirediT an saerTod ar<br />

exeba moxmarebis Temas. magaliTad, konkretuli ojaxis amaRelvebeli istoria an<br />

romelime cnobili wyvilis mogonebebi piradi cxovrebidan.<br />

cxrili #6.5. konkretul elementebze mimarTuli kiTxebi analizisTvis.<br />

kiTxvebi analizisTvis<br />

• qmnis Tu ara Jurnali `sarke~<br />

stereotipebs?<br />

• sTavazobs Tu ara Jurnali<br />

dadebiT rolur modelebs<br />

Tavis mkiTxvelebs?<br />

• JurnalSi mocemuli statiebi<br />

da maTi Tanmxlebi fotoebi<br />

ubiZgeben Tu ara mkiTxvels,<br />

rom gaxdes SeTavazebuli<br />

momsaxurebisa da garTobis<br />

saSualebebis momxmarebeli?<br />

elementebi<br />

• stereotipebi: eqsplicituri da implicituri<br />

stereotipebi an gamowvevebi JurnalSi.<br />

• roluri modelebi: teqsti da fotoebi dadebiTi an<br />

uaryofiTi roluri modelebis funqcias asruleben.<br />

• biZgi moxmarebisTvis: momsaxurebisa da garTobis<br />

saSualebebis moxsenieba, momxmareblebze aqcentis<br />

gakeTeba, SeTavazebuli momsaxurebisa da bednierebis an<br />

warmatebis gaTanabreba.<br />

interpretacia<br />

cxadia, rom mTelis elementebis identificireba procesis mxolod dasawyisia.<br />

amitom am etapis bunebrivi gagrZelebaa TiToeuli elementisa da maTgan Seqmnili<br />

mTelis mniSvnelobisa Tu mniSvnelovnebis interpretirebaa. interpretacia, rogorc<br />

wesi, gulisxmobs mocemul sakiTxze avtoris daSvebis, mosazrebisa Tu rwmenis<br />

wvdomas (mtkicebulebebze dayrdnobiT daskvnebis gamotanas).<br />

sityva daSveba aq ufro viwro mniSvnelobiT gamoiyeneba, vidre yoveldRiur<br />

metyvelebaSi, romelSic is SeiZleba molodins (`vvaraudob, rom aanazRaurebs~),<br />

spekulacias (`es naklebad dasaSvebia~), anda Secdomas (`angariSi varaudebiT iyo<br />

savse~) aRniSnavdes. ufro zustad Tu ganvmartavT, daSveba aris is, rac individis<br />

varaudiT, marTali da gardauvalia. TiToeul adamians Tavisi mosazrebebi aqvs.<br />

adamianebi aseTi daSvebebis garemocvaSi cxovroben.<br />

miuxedavad imisa, rom aseTi yovlismomcvlia, daSvebebi yovelTvis ar aris<br />

pirdapir da gasagebad mocemuli. momxsenebeli an avtori, SesaZloa, gulisxmobdes,<br />

rom misi auditoria an mkiTxveli ukve icnobs mis daSvebebs da miRebuli aqvs isini,<br />

Tumca SeiZleba auditoriam an mkiTxvelma sruliad araferi icodes am daSvebebis<br />

Sesaxeb anda momxsenebeli/avtori sruliad Segnebulad Tavs ikavebdes sakuTari<br />

daSvebebis deklarirebisgan auditoriis/mkiTvelis mier miuReblobis SiSis gamo.<br />

75


swored amitomaa saWiro kritikulad wakiTxvis dros avtoriseuli daSvebebis<br />

interpretireba.<br />

sinTezi<br />

Tu analizisa da interpretaciis procesiT dakmayofildebiT da aq SewyvetT<br />

teqstis kritikulad wakiTxvas, mxolod calkeuli elementebisa da SesaZlo<br />

mniSvnelobebis grova SegrCebaT xelSi da ver SeZlebT mocemuli teqstis, rogorc<br />

erTi mTlianobis aRqmas. sinTezis etapze nawilebis an calkeuli erTeulebis<br />

urTierTdakavSireba xdeba. Tqven kavSirebisa da daSvebebis Sesaxeb daskvnebis<br />

gamotaniT axal mTlianobas qmniT.<br />

sinTezis saSualebiT Tqven raRac axals, sawyisi masalisgan gansxvavebuls<br />

qmniT. magaliTad, Jurnal `sarkis~ mkiTxvelebisTvis is garTobis saSualebaa, xolo<br />

Tqven, kritikulad wakiTxvis Semdeg (rodesac Tqven gaaanalizeT, interpretireba<br />

da sinTezireba moaxdineT) es Jurnali (yovel SemTxvevaSi, misi is konkretuli<br />

nawili, romelic daamuSaveT) momxmarebelTa kulturis <strong>for</strong>mirebis mniSvnelovan<br />

saSualebad aRiqviT. es gansxvaveba kritikulad wakiTxvidan gamomdinareobs.<br />

qvemoT mocemulia analizis, interpretaciisa da sinTezisTvis gamosadegi<br />

kiTxvebi (ix. cxrili #6.6).<br />

cxrili #6.6. kiTxvebi analizis, interpretaciisa da sinTezisTvis<br />

• ra mizniT kiTxulobT?<br />

• ra kiTxvebi giCndebaT naSromTan dakavSirebiT? romeli kiTxvebi gainteresebT yvelaze<br />

metad an romeli kiTxvebi iZleva yvelaze met SesaZleblobas? ra elementebi unda<br />

iqnes detalurad ganxiluli? Sedegad, romeli elementebis ignorirebaa SesaZlebeli?<br />

• ra interpretacias aZlevT elementebis mniSvnelobasa da mniSvnelovnebas rogorc<br />

individualur doneze anu calkeul elementTan, ise _ mTlian naSromTan mimarTebiT?<br />

ra daSvebebi gaqvT naSromis Taobaze? avtoris daSvebebis Taobaze?<br />

• rogor axdenT maT sinTezs? ra mimarTebaa elementebs Soris? ra mimarTebaa am<br />

konkretul naSromasa da sxva Sromebs Soris?<br />

• ra daskvnas akeTebT naSromis Sesaxeb? ras matebs es daskvna naSroms?<br />

Sefaseba<br />

xSirad kritikulad kiTxva da wera mxolod analiziT, interpretaciiTa da<br />

sinTeziT Semoifargleba. Tqven ganmartavT avtoris naTqvamis Tqveneul gagebas,<br />

magram Tavad arafers ambobT. kritikulad kiTxvisa da werisas mxolod maSin<br />

unda ganacxadoT da daicvaT Tqveni pozicia naSromis xarisxisa da mniSvnelovnebis<br />

Sesaxeb, rodesac misi Sefasebac mogeTxovebT. SefasebaSi erTad SekrebT Tqvens<br />

mosazrebebs, ganmartavT, Tu ratom arian isini zogadad misaRebni da maT debulebebis<br />

<strong>for</strong>miT ayalibebT; amasTan, Tavad asabuTebT Tqvens TiToeul mosazrebas<br />

originaluri teqstis citirebis saSualebiT.<br />

Sefaseba kompetenturobis garkveul dones moiTxovs. SeiZleba ifiqroT, rom<br />

gakliaT codna da gamocdileba imisaTvis, rom sxvisi naSromis logikasa da<br />

azrTa dinebas mihyveT, gansakuTarebiT maSin, rodesac teqsti rTulia an misi<br />

avtori kargad cnobili pirovnebaa. sruliad marTalia, rac ufro metad xarT<br />

in<strong>for</strong>mirebulni da meti iciT mocemul sferoSi, miT ukeT waikiTxavT kritikulad,<br />

magram isic gaxsovdeT, rom keTilsindisierad kiTxva da analizi Sinagan<br />

darwmunebulobas SegZenT da SeZlebT imis garCevas, Tu rogor weria realurad,<br />

Tqven rogor aRiqvamT dawerils da amaSi xels ar SegiSliT Tqveni gamocdileba,<br />

dakvirvevebi da damokidebulebebi.<br />

76


qvemoT mocemulia sxvadasxva tipis naSromis SefasebisTvis gamosadegi kiTxvebi<br />

(ix. cxrili #6.7).<br />

cxrili #6.7. kiTxvebi SefasebisTvis<br />

• ra reaqcia gaqvT naSromze? konkretulad ras exmaurebiT naSromSi?<br />

• Seesabameba Tu ara naSromi ZiriTad ideas? aris Tu ara faqtebi, magaliTebi da<br />

sxva mtkicebulebebi naTlad da adekvaturad mocemuli?<br />

• miaRwia Tu ara avtorma dasaxul mizans? aris Tu ara es mizani Rirebuli?<br />

• aris Tu ara avtori avtoritetuli, gulwrfeli da imsaxurebs Tu ara ndobas?<br />

• aris Tu ara naSromi mTliani? Seesabameba Tu ara misi yvela nawili ZiriTad<br />

ideas? aris Tu ara is Tanmimdevruli _ gasagebad mihyveba Tu ara misi nawilebi<br />

erTmenTs?<br />

• Tu naSromi Seicavs ferad grafikebs, sqemebs, multimediis elementebs (eleqtronuli<br />

versiis SemTxvevaSi), es elementebi naSromis Sinaarss amdidreben da avseben, Tu<br />

ubralod aqsesuaris funqcias asruleben?<br />

• mTlianobaSi ramdenad Rirebulia naSromi? ra Rirebuleba aqvs mas ufro farTo<br />

konteqstSi ganxilvisas?<br />

• eTanxmebiT Tu ara naSromSi mocemul mosazrebebs? SegiZliaT daasabuToT an<br />

uaryoT isini?<br />

savarjiSo #6.3: waikiTxeT qvemoT mocemuli debulebebi masobrivi in<strong>for</strong>maciis<br />

saSualebebis Sesaxeb da gaiazreT ara marto maTi Sinaarsi, aramed is mizezebic,<br />

romelTa gamoc SeiZleba avtors ase efiqra da nimuSis mixedviT werilobiT<br />

gaarCieT TiToeuli maTgani.<br />

nimuSi:<br />

debuleba<br />

analizi<br />

yovel wels ufro da ufro meti wignis gamomcemlobis<br />

gauCinareba xdeba, radgan didi kompaniebi STanTqaven patarebs.<br />

ratom gaakeTa avtorma es ganacxadi? garkveuli sityvebi<br />

miuTiTebs avtoris mizanze: ufro da ufro meti gamomcemloba;<br />

radgan, didi kompaniebi STanTqaven patarebs.<br />

interpretacia `ufro da ufro meti~ niSnavs, rom sxva kompaniebs mouwiaT<br />

gaqroba. `radgan~ akonkretebs mizezs. STanTqavs gulisxmobs<br />

momxmareblis mtaceblur qcevas. avtoris daSveba: didi<br />

kompaniebi iqcevian, rogorc mtacebeli cxovelebi. didi<br />

kompaniebis amgvari qceva iwvevs patarebis gaqrobas, rac ufro<br />

meti kompaniebia, miT ukeTesi.<br />

sinTezi<br />

Sefaseba<br />

avtori yuradRebas amaxvilebs didi kompaniebis mtaceblur<br />

qcevaze, romelTac akisrebs pasuxismgeblobas patara<br />

gamomcemlobebis gauCinrebasa da maTi ricxvis totalur<br />

Semcirebaze.<br />

debuleba mimarTulia didi gamomcemlobebis winaaRmdeg,<br />

romlebsac ekisrebaT pasuxismgebloba kompaniaTa ricxvis<br />

saerTo Semcirebaze. magram aris ki mxolod didi<br />

gamomcemlobebi pasuxismgebeli amaze? da bolos, ratomaa<br />

kompaniaTa ricxvis Semcireba cudi?<br />

1. Jurnal–gazeTebi in<strong>for</strong>maciis miRebis ukeTesi saSualebaa, vidre<br />

televizia, radgan isini kiTxvas saWroeben da ara ubralod yurebas.<br />

2. virtualuri („onlain~) urTierToba safrTxes uqmnis pirispir<br />

urTerTobis unars.<br />

77


kritikis struqtura<br />

teqstis kritikulad wakiTxvis Semdeg iwereba misi kritika. kritika~ teqstis<br />

<strong>for</strong>malizebuli, kritikuli Sefasebaa. is, aseve, pasuxicaa, Tumca kritikulad wera<br />

metad skurpulozuri samuSaoa, vidre imis Tqma, rom teqsti `didebuli~, `saintereso~<br />

an `aradamakmayofilebelia~. CamoTvlili Sefasebebi reaqciebia, Tumca isini sakiTxs<br />

yvelasTvis gasagebs ver xdian, amitom Tqven unda axsnaT, Tu rogor mixvediT am<br />

daskvnebamde.<br />

Tu kritikulad kiTxvis zemoT aRweril process SevajamebT, SeiZleba iTqvas,<br />

rom kritikis daweramde Tqven unda gaarkvioT, ra Tqva avtorma, ramdenad kargad<br />

SeZlo sakuTari mosazrebebis gadmocema, ra daSvebebi udevs safuZvlad mis<br />

argumentebs, ra sakiTxebia ganxiluli, ra gamoyeneba SeiZleba moeZebnos am sakiTxebs.<br />

kritikaSi, iqneba es dadebiTi, Tu uaryofiTi Sefaseba, samarTlianad da gasagebad<br />

unda Sejamdes teqsti. aseve, mocemuli unda iyos Tqveni sakuTari mosazrebebi.<br />

kritikuli Sefasebis werisas aucileblad mogiwevT Tqveni codnis, rwmenisa<br />

da varaudis gadasinjva, Sesabamisad, kritika axal codnas SegZenT.<br />

kritika SeiZleba oTx nawilad daiyos, esenia: Sesavali, Sejameba, Tqveni pasuxi<br />

teqstze da daskvna (ix. cxrili #6.8).<br />

cxrili #6.8. kritikuli eses struqtura<br />

Sesavali<br />

• naSromis saTauri da avtoris saxeli;<br />

• naSromis wyaro, saidan iqna aRebuli, sad daibeWda;<br />

• sakiTxis zogadi mimoxilva da avtoris ZiriTadi argumentebi.<br />

• naSromis Sesaxeb in<strong>for</strong>maciis miwodeba mkiTxvelisTvis, raTa man ukeT aRiqvas<br />

gansaxilveli teqsti. es masala SeiZleba moicavdes:<br />

− imis axsnas, Tu ratomaa es sakiTxi amJamad saintereso da ratom daiwera masze<br />

es naSromi;<br />

− biografiuli cnobebi avtoris Sesaxeb;<br />

− pirobebi, viTareba, romelSic daiwera mocemuli naSromi;<br />

− miTiTeba savaraudo mkiTxvelze.<br />

• sakiTxis Sesaxeb SesaZlo arsebuli urTierTsapirispiro Sexedulebebi;<br />

• miTiTeba imaze, Tu rogor dayofT naSroms sadiskusiod, ra elementebs ganixilavT;<br />

• Tqveni pozicia naSromis mimarT.<br />

Sejameba<br />

• avtoris Tvalsazrisis Sejameba; naSromis mokle mimoxilva _ ZiriTadi mosazrebebi;<br />

• avtoris mizani.<br />

pasuxi teqstze<br />

• avtoris romel Sexedulebebs eTanxmebiT;<br />

• romels ar eTanxmebiT;<br />

• ratom? erTad SeajameT es mizezebi da moitaneT Tqveni argumentebi; am nawilSi, aseve,<br />

SeiZleba pasuxis gaeces Semdeg kiTxvebs:<br />

− ramdenad Rirebulia naSromi?<br />

− ras iZleva es naSromi axals?<br />

− ramdenad sainteresoa naSromi?<br />

− ra wvlili SeiZleba Seitanos am naSromma mkiTxvelis profesiul zrdaSi?<br />

daskvna<br />

• daskvna mTeli teqstis validurobis Sesaxeb;<br />

• mxolod Tqveneuli Sefasebebis Sejameba;<br />

• ramdenad warmatebulad miaRwia avtorma dasaxul mizans;<br />

• ramdenad Rirebulia naSromi, misi Zlieri da susti mxareebi.<br />

wyaro: http://homepage.uhwo.hawaii.edu/∼writing/critique.htm. bolo naxva: 25.05.2007<br />

savarjiSo #6.4: dawereT im statiis kritika, romelic mocemulia savarjiSoSi #6.1.<br />

78


Tavi 7. plagiati<br />

ra aris plagiati<br />

plagiati inteleqtualuri qurdobaa da gulisxmobs erTi adamianis mier<br />

nebismieri sxva adamianis sityvebisa Tu mosazrebebis gamoyenebas am adamianis (anu<br />

originaluri azrisa Tu sityvebis avtoris) wvlilis sworad warmoCenis gareSe<br />

an misi ignorirebiT. plagiatis gamo SeiZleba ar CagiTvalon Sesrulebuli davaleba,<br />

gavlili kursi an samsaxuridanac ki dagiTxovon (Campbell, 2007. abz. 1).<br />

termini „plagiati~ laTinuri plagiatrus-dan momdinareobs da adamianTa motacebas<br />

niSnavda. aleqsander lindli Tavis naSromSi `plagiati da originaluroba~<br />

(1952) mas gansazRvravs, rogorc „avtorobis mcdar daSvebas: esaa sxva adamianis<br />

gonebis nayofis sakuTar naSromad gasaRebis mcdari qmedeba~. amrigad, rodesac<br />

akademiur weraSi adamiani sxvisi naSromidan erT frazas, mTlian winadadebas,<br />

ramdenime winadadebasa Tu mTlian abzacs iRebs, ucvlelad an arsebiTad<br />

saxecvlilad gadaaqvs is Tavis naSromSi avtorisa da naSromis wyaros miuTiTeblad,<br />

is plagiatoria. plagiatTan ara marto maSin gvaqvs saqme, rodesac adamiani sakuTrad<br />

asaRebs sxva adamianis winadadebebsa Tu konkretul frazebs, aramed maSinac, rodesac<br />

sxvis argumentebs sakuTrad warmoaCens (Carter, 2007, abz. 1).<br />

SeiZleba ifiqroT, rom akademiur weraSi SeuZlebelia plagiatis gareSe<br />

naSromis Sesruleba, vinaidan nebismieri davalebis Sesrulebisas pirveli, rasac<br />

nebismieri Tqvengani akeTebs, davalebis Sesabamisi literaturis mimoxilvaa saWiro<br />

in<strong>for</strong>maciis, ideebis, argumentebisa Tu magaliTebis mosaZieblad (Carter, 2007, abz. 2).<br />

cxadia, aravin ibadeba, vTqvaT, daviT aRmaSeneblis mefobis periodis saqarTvelos<br />

cxovrebis detalebis anda fizikis fundamenturi aqsiomebis Tandayolili codniT.<br />

amitom, bunebrivia, rom rodesac romelime konkretul Temaze gaqvT dasaweri naSromi,<br />

Tqven sxvaTa naSromebs mimarTavT in<strong>for</strong>maciisTvis da zogjer erTi sityvisTvisac<br />

ki. es Cveuli praqtikaa studentebisa Tu mecnierebis muSaobisas, Tumca es<br />

avtomaturad ar niSnavs plagiats.<br />

rodesac werilobiT naSromSi sxvaTa mosazrebebis, frazebisa da winadadebebis<br />

gamoyeneba saTanado wesebis dacviT xorcieldeba, maSin sruliad SesaZlebelia<br />

plagiatisgan Tavis arideba.<br />

citireba da perifrazireba<br />

citireba erTi adamianis mier sakuTar naSromSi nebismieri sxva adamianis<br />

sityvebis gamoyenebas niSnavs. citirebis dros aucilebelia sxvisi naSromidan<br />

amoRebuli teqstis brWyalebSi Casma da saTanado wesebis dacviT teqstis wyaros<br />

miTiTeba.<br />

perifrazi erTi adamianis mier sakuTar naSromSi nebismieri sxva adamianis<br />

mosazrebebis sakuTari sityvebiT gadmocemas niSnavs. swored am xerxs iyeneben<br />

adamianiebi yvelaze xSirad TavianT naSromebSi ukve gamoqveynebuli masalebis<br />

gamoyenebisas (Writing Tutorial Services, Indiana University, 2004).<br />

perifrazi mxolod sityvebis gadanacvlebas ar niSnavs. sxvaTa naSromis Sejameba<br />

da perifrazi xSirad originaluri teqstis avtoris naazrevis xelaxal gaazrebas,<br />

sakuTari kulturisa da sametyvelo enis Taviseburebebis gaTvaliswinebasa da<br />

leqsikur maragTan morgebas gulisxmobs (Campbell, 2007. abz. 3).<br />

miuxedavad imisa, rom perifrazis dros sakuTar sityvebs iyenebT, mainc<br />

aucilebelia in<strong>for</strong>maciis wyaros zustad miTiTeba, radgan idea, azri, ZiriTadi<br />

in<strong>for</strong>macia Tqven ar gekuTvniT (Writing Tutorial Services, Indiana University, 2004).<br />

79


misaRebi da miuRebeli perifrazi<br />

qvemoT mocemulia originaluri teqsti joi uiliamsis wignis `lizi bodeni:<br />

ojaxi da danaSauli 1890-ian wlebSi _ SemTxvevis aRwera~ pirveli gverdidan:<br />

industriis ganviTareba, qalaqebisa da mosaxleobis zrda me-19 saukunis<br />

bolos amerikis istoriaSi ganviTarebisa da winsvlis sami yvelaze TvalsaCino<br />

magaliTia. mas Semdeg, rac axali, didi da orTqlze momuSave qarxnebi aRmosavleT<br />

amerikis peizaJis Cveul maxasiaTeblad iqca, miwaTmoqmedi fermerebi am qarxnebis<br />

muSebad iqcnen. amave qarxnebSi emigrantTa mozRvavebuli talRisTvis Seiqmna<br />

samuSao adgilebi. industrializaciam didi qalaqis (rogoricaa fol riveri,<br />

masaCusetsi, sadac bordenebis ojaxi cxovrobda) urbanizaciac moitana Tan.<br />

swored es qalaqebi iqca rogorc warmoebis, ise _ komerciuli saqmianobisa da<br />

vaWrobis centrebad.<br />

miuRebeli perifrazi, plagiatis magaliTi:<br />

industriis ganviTareba, qalaqebisa da mosaxleobis zrda me-19 saukunis<br />

bolos amerikis ganviTarebis sami ZiriTadi faqtoria. mas Semdeg, rac qveynis<br />

aRmosavleT nawilSi orTqlze momuSave kompaniebi ufro SesamCnevi gaxda,<br />

miwaTmoqmedi fermerebi am qarxnebis muSebad iqcnen. amave qarxnebma uzrunvelhyo<br />

samuSao adgilebi emigrantTa mozRvavebuli talRisTvis. didi qalaqis<br />

(rogoricaa fol riveri sadac bordenebis ojaxi cxovrobda) industrializaciam<br />

is rogorc warmoebis, ise _ komerciuli saqmianobisa da vaWrobis centrad<br />

aqcia.<br />

es nawyveti ori mosazrebis gamo ganixileba, rogorc plagiatorobis magaliTi:<br />

• avtorma mxolod ramdenime sityva da fraza Secvala da ramdenime winadadeba<br />

gadaanacvla;<br />

• avtorma ar daasaxela arc erTi mosazrebisa Tu faqtis wyaro.<br />

yuradReba miaqcieT, rom es abzaci imis gamocaa problemuri, rom masSi Secvlilia<br />

zogierTi winadadebis mniSvneloba. magaliTad, gamoyenebulia fraza `orTqlze<br />

momuSave kompaniebi~, riTac sruliad dakargulia originalur teqstSi qarxnebze<br />

gakeTebuli aqcenti.<br />

misaRebi perifrazi:<br />

fol riveri, sadac bordenebis ojaxi cxovrobda, me-19 saukunis amerikis<br />

tipuri Crdilo-aRmosavluri industriuli qalaqi iyo. orTqlze momuSave<br />

warmoebis ganviTarebas muSaxelis miwaTmoqmedebidan manufaqturul warmoebaze<br />

gadanacvleba mohyva, ramac, Tavis mxriv, mosaxleobis zrda da didi urbanuli<br />

dasaxlebebis warmoqmna gamoiwvia. fol riveri swored erT-erTi aseTi<br />

industriuli da komerciuli centri iyo (uiliamsi, gv. 1).<br />

es nawyveti misaRebi perifrazia, radgan avtori:<br />

• zustad teqstSi mocemul in<strong>for</strong>macias iyenebs da mas sakuTari sityvebiT<br />

gadmoscems;<br />

• mkiTxvels acnobs wyaros, saidanac es in<strong>for</strong>macia amoiRo.<br />

misaRebi perifrazisa da citirebis kombinirebuli magaliTi:<br />

fol riveri, sadac bordenebis ojaxi cxovrobda, me-19 saukunis amerikis<br />

tipuri Crdilo-aRmosavluri industriuli qalaqi iyo. orTqlze momuSave<br />

warmoebis ganviTarebis Sedegad `miwaTmoqmedi fermerebi am qarxnebis muSebad<br />

iqcnen~ da emigrantebisTvisac Seiqmna samuSao adgilebi. amasTan, mosaxleobis<br />

zrdam dasaxlebuli punqtebis zomebis zrda gamoiwvia. fol riveri erT-erTi<br />

80


aseTi dasaxleba iyo, romelic `iqca rogorc warmoebis, ise komerciuli<br />

saqmianobisa da vaWrobis centrad~ (uiliamsi, gv. 1).<br />

es nawyveti misaRebia, radgan avtori:<br />

• zustad gadmoscems mocemuli originaluri teqstidan aRebul in<strong>for</strong>macias;<br />

• teqstSi mocemuli ideebis wyaros asaxelebs;<br />

• brWyalebis gamoyenebiTa da gverdis dasaxelebiT miuTiTebs, Tu romeli<br />

frazebi aqvs uSualod originaluri teqstidan aRebuli.<br />

yuradReba miaqcieT, rom avtors es frazebi an winadadebebi sakuTar naSromSi<br />

brWyalebSi Casmis gareSe rom gamoeyenebina, plagiatTan gveqneboda saqme. sxva<br />

adamianis frazebisa Tu winadadebebis sakuTar naSromSi gamoyeneba brWyalebSi<br />

Casmis gareSe maSinac ki ganixileba plagiatad, rodesac naSromSi miTiTebulia is<br />

wyaro, romlidanac man es fraza Tu winadadeba amoiRo (Writing Tutorial Services,<br />

Indiana University, 2004).<br />

savarjiSo #7.1: waikiTxeT qvemoT mocemuli situacia, upasuxeT kiTxvebs da<br />

SeasruleT davaleba ( Ãóäâèí Äæ, 2004, ñò. 89)<br />

studenti werda sakurso naSroms tyuilis Sesaxeb da kiTxulobda pol ekmanis<br />

wigns `tyuili~. is gaecno gavrcelebul situacias, rodesac adamiani realurad<br />

simarTles ambobs, magram am dros nerviulobs da ise Cans, TiTqos ityuebao. qvemoT<br />

mocemulia ramdenime amonaridi wignidan:<br />

...simarTlis ardajerebis kidev erTi mniSvnelovani wyaroa e.w. otelos<br />

Secdoma. es maSin xdeba, rodesac erTi adamiani cdilobs meoris tyuilSi<br />

gamoWeras, is ver acnobierebs, rom Tu simarTlis mTqmeli adamiani nerviulobs<br />

an stresul situaciaSi imyofeba, SeiZleba moeCvenos, rom is ityueba.<br />

...patiosan adamianebs SeiZleba eSinodeT, rom ar daujereben da es SiSi<br />

SeiZleba tyuilSi gamoWeris SiSad aRiqvan.<br />

...am Secdomas otelos Secdoma vuwode, radgan mkvlelobis scena Seqspiris<br />

tragediaSi aseTi Secdomis mSvenieri da Zalze cnobili SemTxvevaa... (Ekman,<br />

1985; p. 169-170).<br />

studentis sakurso naSromSi waikiTxavdiT Semdeg abzacs:<br />

simarTlis ardajereba kidev erTi problemaa tyuilis amocnobisas. zogjer<br />

adamiani, romelic vinmes tyuilSi gamoWeras cdilobs, ar iTvaliswinebs, rom<br />

Tu simarTlis mTqmeli adamiani stresul situaciaSia an nerviulobs, SeiZleba<br />

moeCvenos, rom es adamiani ityueba. es fenomeni otelos Secdomis saxeliTaa<br />

cnobili. amrigad, zogjer SeiZleba adamiani simarTles ambobdes, magram am<br />

dros eSinodes, rom aravin daujerebs. amis Sedegad is ise Cans, rogorc adamiani,<br />

romelsac eSinia, rom tyuilSi gamoiWeren.<br />

rodesac students Semowmebuli naSromi daubrunda, is Sokirebuli iyo: profesorma<br />

igi plagiatorobaSi daadanaSaula da aradamakmayofilebeli Sefaseba dauwera.<br />

kiTxvebi:<br />

• rogor fiqrobT, ratom moxda ase?<br />

• rogor unda daewera students igive abzaci ise, rom is profesors<br />

plagiatorobaSi ar daedanaSaulebina?<br />

davaleba: dawereT abzacis swori varianti.<br />

81


ogor avaridoT Tavi plagiats<br />

imisaTvis, rom plagiatorobis safrTxe ar dagemuqroT, yovelTvis daicaviT<br />

qvemoT mocemuli sami ZiriTadi wesi:<br />

• Tu nebismieri sxva adamianis ideebs iyenebT, zustad daasaxeleT wyaro;<br />

• Tu Tqvens naSromSi bundovnad Cans, rogor gamoiyeneT esa Tu is wyaro,<br />

ise SecvaleT misi motanis <strong>for</strong>ma, rom es sruliad calsaxad gasagebi<br />

gaxdes;<br />

• Tu vinme dagexmaraT werilobiTi naSromis Sesrulebisas, aucileblad<br />

moixsenieT is da gamoyaviT, daafaseT misi wvlili (Georgetown University,<br />

2007. abz. 2).<br />

qvemoT mocemulia is konkretuli strategiebi, romlebic dagexmarebaT<br />

plagiatorobisgan Tavis aridebaSi.<br />

yovelTvis CasviT brWyalebSi nebismieri ram, rasac pirdapir amoiRebT<br />

teqstidan, gansakuTrebiT, werisTvis mosamzadebel etapze, rodesac CaniSvnebs<br />

akeTebT;<br />

gaakeTeT perifrazi, Tumca gadaamowmeT, rom perifrazirebis nacvlad ubralod<br />

sityvebis gadanacvleba ar gamogivideT;<br />

yuradRebiT waikiTxeT teqsti, romlis perifrazsac akeTebT, Semdeg xeli<br />

daafareT teqsts an Tvalebi daxuWeT, raT Tvali ar gageqceT da originalSi<br />

Caxedvis gareSe Tqveni sityvebiT CawereT teqsti.<br />

SeadareT perifrazi originals da darwmundiT, rom ar gaqvT gamoyenebuli<br />

igive frazebi an sityvebi, xolo in<strong>for</strong>macia (anu Sinaarsi) zustadaa<br />

gadmocemuli.<br />

Tqven ar gWirdebaT iseTi faqtebis wyaros miTiTeba, romlebic sayovelTaodaa<br />

cnobili da romelTa Sesaxebac uamrav wyaros moiZiebT.<br />

magaliTi: `jon kenedi aSS-is prezidentad 1960 wels airCies~.<br />

es winadadeba sayovelTaod cnobil faqts aRwers, amitom Tqven ar<br />

gevalebaT misi dokumentireba anu wyaros miTiTeba, Tumca aucilebelia<br />

dokumentireba maSin, rodesac mogaqvT iseTi faqtebi, romlebic ar aris<br />

sayovelTaod cnobili da iseTi ideebi, romlebic faqtebis interpretacias<br />

gulisxmoben.<br />

magaliTi: organizacia amerikuli ojaxis koaliciis axali wignis `ojaxis<br />

sakiTxebi da kongresi~ mixedviT, prezident buSisa da kongresis<br />

82


urTierTobis Sedegad veto daedo am organizaciis mier wardgenil<br />

kanonproeqts (6).<br />

mosazreba imis Taobaze, rom `prezident buSisa da kongresis urTierTobis<br />

Sedegad veto daedo am organizaciis mier wardgenil kanonproeqts~<br />

interpretaciaa da ara _ faqti. Sesabamisad, Tqven unda miuTiToT konkretuli<br />

wyaro, saidanac amoiReT es mosazreba (Writing Tutorial Services, Indiana University,<br />

2004).<br />

savarjiSo #7.2: qvemoT mocemulia perifrazirebisa da citirebis ramdenime varianti.<br />

SeadareT TiToeuli maTgani sawyis nawyvets. romelia plagiatorobis magaliTi,<br />

arazusti perifrazireba anda orive erTad? romelia swori varianti? daasabuTeT<br />

(Fowler H.R; Aaron J. E. & Anderson D., 2000).<br />

originaluri teqsti:<br />

me veTanxmebi sociologebs, rom fsiqiatriuli iarliyebis miwera saxifaToa.<br />

sazogadoebas SeuZlia saSineli tkivili miayenos adamianebs janmrTelobisa<br />

da fsiqikuri aSlilobis, fsiqikuri aSlilobisa da cudad moqcevis erTmaneTSi<br />

areviTa da diskriminaciiT.<br />

jorj vailanti, cxovrebisadmi adaptacia, gv. 361.<br />

variantebi:<br />

1. jorj vailantis Tanaxmad, sazogadoeba xSirad tkivils ayenebs adamianebs<br />

fsiqiatriuli iarliyebis miweriT, fsiqikuri aSlilobis, janmrTelobisa<br />

da cudad moqcevis cnebebis erTmaneTSi areviT (361).<br />

2. jorj vailantis Tanaxmad, fsiqiatriuli iarliyebis miwera (rogoricaa<br />

`homoseqsualizmi~ da `Sizofrenia~) saxifaToa. sazogadoebas SeuZlia<br />

saSineli tkivili miayenos adamianebs janmrTelobis fsiqikur aSlilobasTan,<br />

fsiqikuri aSlilobis cudad moqcevasTan areviT... (361)<br />

3. jorj vailantis Tanaxmad, roca fsiqiatriuli iarliyi erTmaneTisgan<br />

gamijnavs janmrTelobasa da fsiqikur aSlilobas an fsiqikur aSlilobasa<br />

da cudad moqcevas, amas SeuZlia saSineli tkivili miayenos im adamianebs,<br />

romelTac es iarliyi miaweres (361).<br />

4. fsiqiatriul iarliys SeuZlia cudi gavlena iqonios im adamianze, romelsac<br />

es iarliyi miaweres, ambobs jorj vailanti. iarliyi ver ganasxvavebs<br />

erTmaneTisgan janmrTelobas, avadmyofobasa da gansxvavebul qcevas (361).<br />

5. iseTi iarliyebi, rogoricaa `homoseqsualzmi~ da `Sizofrenia~, SeiZleba<br />

mtkivneuli aRmoCndes, radgan maTi saSualebiT SeuZlebelia erTmaneTisgan<br />

ganvasxvavoT janmrTeloba, avadmyofoba da gansxvavebuli qceva (361).<br />

6. `me veTanxmebi sociologebs, rom fsiqiatriuli iarliyebis miwera saxifaToa.<br />

sazogadoebas SeuZlia saSineli tkivili miayenos adamianebs janmrTelobisa<br />

da fsiqikuri aSlilobis, fsiqikuri aSlilobisa da cudad moqcevis<br />

erTmaneTSi areviTa da diskriminaciiT~ (vailanti, 361).<br />

83


Tavi 8. marTlweris wesebi da savarjiSoebi<br />

ricxviTi saxelebis marTlwera<br />

raodenobiTi ricxviTi saxeli:<br />

1) erTad iwereba yvela ricxviTi saxeli erTidan asis CaTvliT, agreTve _ aseulTa<br />

saxelebi (oTxasi, xuTasi, aTasi).<br />

2) cal-calke iwereba raodenobiTi ricxviTi saxelebi, romlebic Sedgeba martivi<br />

an rTuli komponentebisagan: xuTas ormocdarva, aTas Svidas ocdaeqvsi, xuTi<br />

milion oTxi aTas Svidasi.<br />

rigobiTi ricxviTi saxelis arabuli cifrebiT gamosaxvisas:<br />

1) mawarmoebeli me- TavsarTis Semdeg defisi iwereba da Semdeg saTanado ricxvi:<br />

me-7; me-15.<br />

2) roca me- TavsarTi rTuli ricxviTi saxelis ukanasknel nawils moudis, maSin<br />

jer saTanado ricxvi, Semdeg defisi da bolos -e iwereba: 27-e; 267-e.<br />

* SeniSvna: `pirveli~ arabuli cifriT unda daiweros 1-li; 1-ls; 1-lSi.<br />

3) rigobiTi ricxviTi saxelis romauli cifrebiT gamosaxvisas mawarmoebels ar<br />

vwerT, sworia: XIX; XVII da ara: me-XIX; me-XVII.<br />

4) ricxvis cifriT gamoxatvisas brunvis niSani (garda saxelobiTisa) cifrs defisiT<br />

gamoeyofa: 6-ma, 27-s; XII-s, XIV-s.<br />

5) Tu rigobiTi ricxviTi saxeli arabuli cifriTaa gadmocemuli, -e mawarmoebeli<br />

da brunvis niSani erTad iwereba: 45-em, 27-ed. aseTive wesiT daerTvis ricxviT<br />

saxels nawilaki da Tandebuli: 25-eSi, me-9-Si, me-10-ze.<br />

6) -ve nawilakdarTuli ricxviTi saxelis brunebisas gabatonebulia Sezrdili<br />

saxeoba: oTxive, oTxivem; dasaSvebia aseTi <strong>for</strong>mebic: oTxsave, oTxisave, oTxmave,<br />

magram mcdari <strong>for</strong>mebia: oTxTave, oTxTaveni, oTxTaves.<br />

* SeniSvna: defisi saWiroa maSinac, roca sxvadasxva ricxviTi saxelia<br />

SeerTebuli: aTi-TerTmeti, 80-90.<br />

wilobiTi ricxviTi saxeli::<br />

1) wiladis gamomxatveli sityvebi iwereba cal-calke: erTi meoTxedi, sami mexuTedi.<br />

2) swori <strong>for</strong>mebia: or-naxevari, xuT-naxevari, xuTlar-naxevari.<br />

(d. TvalTvaZe; n. gafrindaSvili; gv. 48-50)<br />

savarjiSo #8.1: gaasworeT Secdomebi.<br />

1. XX-e saukuneSi bevri ram aRmoaCines.<br />

2. xuTas ocda rva kaci daeswro TaTbirs.<br />

3. 19-e saukune, didze didi asi weli.<br />

4. me-15-e rigSi nodari idga.<br />

5. samiaTas Svidasocdasami adamiani movida stadionze.<br />

6. giorgi X-e daRonda.<br />

84


7. me-45 qarxana Sors iyo.<br />

savarjiSo #8.2: gamosaxeT rigobiTi ricxviTi saxelebi arabuli cifrebiT.<br />

1. ocdameerTe saukuneSi bevri ram moxdeba.<br />

2. giorgi meaTe sarTulze cxovrobs.<br />

3. pirveli sarTuli saxls TiTqmis ar hqonda.<br />

4. meore Svili sad muSaobs?<br />

5. meoTxe klasi meore sarTulze ganTavsda.<br />

6. ocdameore sarTulze asvla fexiT SeuZlebelia.<br />

7. xuTas ocdamecamete mxedars sikvdili undoda.<br />

sxvaTa sityvis marTlwera<br />

mosaubre sxva piris naTqvamis an ganzraxvis ucvlelad gameorebis gamosaxatavad<br />

qarTulSi gamoyenebulia nawilakebi: -meTqi, -Tqo da -o.<br />

1) -meTqi ixmareba pirveli piris (mosaubris) winaT naTqvamis an ganzraxvis<br />

ganmeorebiT gadmosacemad: CemTvis vTqvi, am kacs ra emarTeba-meTqi; ase megona,<br />

damunjda-meTqi. mravlobiT ricxvSi -meTqis nacvlad -o nawilaki ixmareba:<br />

ase vambobdiT _ didi kacia, radgan Tavisi RvawliT xalxis saqme gaaumjobesao.<br />

2) -Tqo ixmareba pirveli piris naTqvamTan, rodesac pirveli piri meore pirs<br />

sTxovs an avalebs, rom Tavisi naTqvami mesame pirs gadasces: uTxari, roca<br />

bebia kvdeboda-Tqo, Sen glocavda-Tqo; daarwmune yvela, rom baSi-aCuki movkali-<br />

Tqo.<br />

3) -o nawilaki daerTvis mesame piris naTqvams an ganazraxs: aTasi maneTic rom<br />

momceT, mainc ar gavyidio _ SemouTvala petrem pavles; cxenis daRupvas<br />

Civis imereli, rogor ver gadavarCineo.<br />

-meTqi da -Tqo nawilakebi sityvisagan defisiT gamoiyofa, o winadadebis wevrTan<br />

erTad iwereba.<br />

savarjiSo #8.3: gaasworeT sxvaTa sityvis gadmosacemad umarTebulod naxmari<br />

<strong>for</strong>mebi.<br />

1. _ aTanase madliani kacia, ar ityvis uars. an ratom unda Tqvas? mas<br />

araferi dauSavebia da TqvenTvis ki didi Semweoba iqneba, an maincdamainc<br />

ra saWiroa gaumxiloT aTanases, rom sofona gerad aris dawerili. aTanasem<br />

xom xelnaweris kiTxva ar icis... erTi sityviT, Sen amaze mets nuras<br />

etyvi: saqmeze mwerali mogviyvaneT da dagveswariT-Tqva. (e. ninoSvili)<br />

2. Tu gkiTxon, raze gesaWiroebiTo, Tqven ase uTxariT: mwerali gvikeTebs<br />

qaRalds da iman gviTxra, saWiro arian, sxva ara vici-Tqo. (e. nininoSvili)<br />

3. Cven rom mivediT, viTom loginSi iwva da eZina. ise tkbilad eZina-Tqva,<br />

ise magra, rom Segvecoda da aRar gavaRviZeT-meTqi. (l. qiaCeli)<br />

4. gana amisTana kacis mokvla didi codva unda iyos-Tqva? _ vfiqrobdi<br />

gulmosuli da brazmoreuli. (ilia)<br />

5. maS, RvTis samarTalma aRar unda gaiRviZos-Tqva? _ vambobdi da ufro<br />

vbrazdebodi.<br />

6. cxenis daRupvas Civis, rogor ver gadavarCine-Tqo.<br />

85


7. maspinZels vetyvi, saqme gvaqvs, usaTuod xval adrianad wasasvleli var-<br />

Tqva.<br />

8. me madli movaxsene da siciliT vuTxari: dRes kidev gadavrCi-Tqo. (akaki)<br />

9. ase vuTxari TqvenTvis arc mosvla mikiTxavs da arc wasvlas gkiTxavTo.<br />

(e. ninoSvili)<br />

10. _ asi maneTic rom mogecaT, arc fulze mogyididiT da arc samagieroze<br />

gagicvlidiT, _ SeuTvala bagratma pasuxad. (e. ninoSvili)<br />

Tandebulisa da Tandebuliani sityvebis marTlwera<br />

-ze, -Si, -Tan Tandebulebis darTvisas zog sityvaSi Tavs iyris ori erTnairi<br />

Tanxmovani (aqedan erTi fuZiseulia): asparezze, baliSSi, baraTTan.<br />

-Si micemiTSi dasmul saxels daerTvis da brunvis niSans akargvinebs saxels:<br />

`wign-s-Si~!wignSi; `skola-s-Si~!skolaSi;<br />

calke mdgom Tandebulsa da zmnisarTebTan saxelis SewyobaSi rom Secdomebi ar<br />

davuSvaT, unda davicvaT wesebi:<br />

1. Soris, Sua _ unda vixmaroT yovelTvis micemiT brunvaSi dasmul saxelebTan:<br />

klaselebs Soris, Tvalsa da xels Sua.<br />

2. garda, iqiT, aqeT, ukan, Semdeg, qveS, gamo, winaSe, win, mier, gaRma, gamoRma, winaT,<br />

zeviT, qveviT, qvemoT, magier, nacvlad, axlos, Soriaxlo, maxloblad, msgavsad,<br />

moSorebiT, irgvliv, garSemo, piras, Ziras, Sesaxeb da sxva TandebulzmnisarTebi<br />

ixmareba naTesaobiT brunvaSi dasmul saxelebTan: amis garda,<br />

saxlis iqiT, erTi kviris win, amxanagis mier.<br />

3. zemoT CamoTvlil <strong>for</strong>maucvlel sityvebs Sewyobili piris nacvalsaxelebi<br />

ar unda avurioT kuTvnilebiT nacvalsaxelebSi. Sens, Cvens, Tqvens<br />

kuTvnilebiTi nacvalsaxelebis naTesaobiTi brunvis <strong>for</strong>maa da ara piris<br />

nacvalsaxelebis, amitom sworia: Sen mier, Tqven win, Cem mimarT, Cem garda,<br />

Cven winaSe (da ara: Sens mier, Tqvens win, Cems mimarT, Cems garda, Cvens<br />

winaSe)<br />

* SeniSvna: igive wesi vrceldeba Soris, Sua zmnisarTul Tandebulebzec:<br />

Cven Soris, Cven Sua, me da Sen Soris, Sen da Cem Soris.<br />

4. erTi da igive Tandebuli SeiZleba daerTos ramdenime sityvas. Tu Tandebuli<br />

daerTvis „da~ kavSiriT SeerTebul or sityvas, maSin is meore sityvasTan<br />

daismeba: turistebi Camovidnen Tbilissa da baTumSi, magidasa da iatakze<br />

wignebi eyara.<br />

* SeniSvna: aseT SemTxvevaSi uTandebulo sityva a xmovniT unda<br />

iyos gavrcobili.<br />

5. -gan Tandebuli daerTvis naTesaobiTsa da moqmedebiT brunvaSi dasmul<br />

saxelebs. naTesaobiTis SemTxvevaSi saxeli miugebs kiTxvaze visgan an<br />

risgan: werili miviRe megobrisgan, xolo moqmedebiTi brunva miugebs kiTxvaze<br />

saidan: manZili saxlidan skolamde.<br />

6. Tanamedrove qarTulSi daniSnulebis aRmniSvneli Tandebuli -Tvis xSirad<br />

gvxvdeva saTaurSi: „gogolis SexedulebaTa sakiTxisaTvis xelovnebaze~,<br />

„demokratiuli aRzrdisaTvis~. aseTi saTaurebi xSirad gamoyenebulia<br />

winadadebis wevrad da romelime brunvaSi unda Caisvas: Jurnal<br />

„demokratiuli aRzrdisaTvis~ redaqcias / „saxalxo ganaTlebis~ redaqcias.<br />

qarTulSi „aRzrdisaTvisis~ <strong>for</strong>ma arabunebrivia. riT SeiZleba aseTi <strong>for</strong>mis<br />

Secla? a) msazRvrel-sazRvrulis rigis SecvliT: redaqcia Jurnalisa<br />

86


„demokratiuli aRzrdisaTvis~, redaqciam Jurnalisa „demokratiuli<br />

aRzrdisaTvis~. b) msazRvrel-sazRvrulis Cveulebrivi wyobiT, oRond<br />

saTauri gamoiyos tireTi: Jurnalis _ „demokratiuli aRzrdisaTvis~ _<br />

redaqcias.<br />

7. aseTive viTarebaa -ze, -Si, -Tan Tandebulian sakuTar saxelebTan: s. Ciqovanis<br />

poemaSi „simRera daviT guramiSvilze~ (da ara: s. Ciqovanis poema „simRera<br />

daviT guramiSvilze~)<br />

(g. SalamberiZe, „qarTuli marTlwera~, Tb. 1965, gv. 113-115)<br />

savarjiSo #8.4: mcdari <strong>for</strong>mebi gaasworeT Tanamedrove saliteraturo qarTulis<br />

normaTa mixedviT.<br />

1. cota xnis Semdeg amohyo Tavi cxenma da iwyo curva gverdigverd.<br />

mxedari zurgze ekra da Tavs uWerda.<br />

2. imis xelismomkides es SemTxveva TavSi arc ki mosvlia, iqamdis<br />

garTuliyo sakuTari mdgomareobiT.<br />

3. mxolod xmis kankalze SeatyobdiT, rom sawyeni sityvebi gulamdis<br />

Caswvdomoda.<br />

4. yovel sityvazed, yovel kiTxvazed laxvari mitrialebs gulSid.<br />

5. derefnis win, erTi ociod nabijzed, uSvelebeli kakali dgas.<br />

6. glexkacobis kvalobazed oTaraanT qvrivs bevri Senatroda.<br />

7. yinulad qceuli nawuri CurCxelebsaviT ekida xis totebs.<br />

8. _ qalaqiTgan geaxlebiT, Cemo batono, _ upasuxa Tedom.<br />

9. mze iq wverzed Semdgariyo.<br />

10. arCili da kesoc gamosuliyvnen saxlidam.<br />

11. oTxi uremi oTx kuTxiv mosdgomoda saTives.<br />

12. am dros giorgis Toxi mxarzed gaedo da modioda.<br />

13. _ petre, ai, petre! _ dauZaxa Soridam Tivis mdgmels.<br />

14. im mxriv, saidamac giorgi modioda, arCils win uremi efara.<br />

saTaurebis marTlwera<br />

1. Tu saTauri erT, or da metsityviania da saxelobiTi brunvis <strong>for</strong>miTaa<br />

gadmocemuli, iseve ibrunvis, rogorc sazRvruli, romlis winac SeTanxmebuli<br />

msazRvreli daismis: sax. wigni „qarTlis cxovreba~, moTx. wignma „qarTlis<br />

cxovrebam~, mic. wign „qarTlis cxovrebas~, naT. wign „qarTlis cxovrebis~, moq.<br />

wign „qarTlis cxovrebiT~, viT. wign „qarTlis cxovrebad~, wod. wigno „qarTlis<br />

cxovreba(v)~, Tu msazRvreli xmovanfuZiania, maSin is ucvlelia da ibrunvis<br />

mxolod sazRvruli.<br />

2. Tu saTauri narTaniani mravlobiTis („Serisxulni~), an romelime brunvis <strong>for</strong>miT<br />

(„vumRer samSoblos~) aris warmodgenili, an Tandebuliania („aspinZisaTvis~) da<br />

an vrcelia („demokratiis ganviTarebis gzebi saqarTveloSi~), maSin ibrunvis<br />

msazRvreli:<br />

sax. S. nadiraSvilis monografia „pirovnebis socialuri fsiqologia~.<br />

moTx. S. nadiraSvilis monografiam „pirovnebis socialuri fsiqologia~.<br />

mic. S. nadiraSvilis monografias „pirovnebis socialuri fsiqologia~.<br />

naT. S. nadiraSvilis monografiis „pirovnebis socialuri fsiqologia~.<br />

87


moq. S. nadiraSvilis monografiiT „pirovnebis socialuri fsiqologia~.<br />

viT. S. nadiraSvilis monografiad „pirovnebis socialuri fsiqologia~.<br />

wod. S. nadiraSvilis monografia(v) „pirovnebis socialuri fsiqologia~.<br />

sworia: besikis leqsSi „aspinZisaTvis” (da ara: besikis leqs „aspinZisaTvisSi~).<br />

* SeniSvna: Tandebulebi da brunvis niSnebi brWyalebis SigniT unda daiweros:<br />

dawesebuleba „kaTarzisSi~ (da ara: dawesebuleba „kaTarzis~-Si).<br />

* SeniSvna: qarTulSi saTauris Semdeg wertili ar iwereba.<br />

(d. TvalTvaZe, n. gafrindaSvili, „marTlweris wesebi da savarjiSoebi~, Tb.<br />

2004w. gv. 56)<br />

qvemdebarisa da Semasmenlis SeTanxmeba ricxvSi<br />

Zvel qarTulSi narian mravlobiTSi dasmuli qvemdebare Semasmenels yovelTvis<br />

iTanxmebda ricxvSi, -eb-ian mravlobiTSi dasmuli ara. Semdeg nariani mravlobiTi<br />

-eb-iani mravlobiTiT Seicvala. am sakiTxTan dakavSirebiT unda vicodeT:<br />

1. -eb-ian mravlobiTSi dasmul sulieri sagnis aRmniSvnel qvemdebares<br />

Semasmeneli mravlobiT ricxvSi Seewyoba: moswavleebi swavloben, ZaRlebi<br />

yefen, buzebi bzuian.<br />

2. -eb-ian mravlobiTSi dasmul usulo sagnis aRmniSvnel qvemdebares Semasmeneli<br />

mxolobiT ricxvSi Seewyoba: saxlebi dgas, mdinareebi adidda, saavadmyofoebi<br />

aSenda.<br />

3. gapirovnebis SemTxvevaSi usulo sagnis aRmniSvnel qvemdebares Semasmeneli<br />

mravlobiT ricxvSi Seewyoba: wuTebi miqrian, foTlebi CurCuleben.<br />

4. moqmedebiTi gvaris zmniT gadmocemuli Semasmeneli qvemdebares Seewyoba<br />

ricxvSi: faqtebi gvarwmuneben, magaliTebi gviCveneben, elsadgurebi gvaZleven.<br />

5. krebiT saxelebs Semasmeneli mxolobiT ricxvSi Seewyoba: xalxi Relavs,<br />

axalgazrdoba dros atarebs.<br />

6. Tu qvemdebares gansazRvrebad axlavs ricxviTi saxeli (iseTi saxeli, romelic<br />

erTze mets gulisxmobs), Semasmeneli mxolobiT ricxvSi Seewyoba: samasma<br />

aragvelma Tavi isaxela, bevrma wyalma Caiara.<br />

7. roca Serwymul winadadebaSi ramdenime qvemdebare gvaqvs, isini Semasmenels<br />

ise Seerwymian, rogorc mravlobiTSi dasmuli qvemdebare. sulieri: gia da<br />

nika swavloben; usulo: saxli da ofisi aSenda; gapirovneba: nakaduli da<br />

mdinare CuxCuxeben; moqmedebiTi gvaris aRmniSvneli zmna: cda da gamokvleva<br />

gvarwmuneben.<br />

8. Sedgenili Semasmenlis SemTxvevaSi:<br />

a) Tu Sedgenili Semasmenlis saxelad nawilad gamoyenebulia arsebiTi<br />

saxeli, maSin igi mravlobiT ricxvSi dasmul zmnur nawils mravlobiTis<br />

<strong>for</strong>miT unda Seewyos: isini studentebi arian, amxanagebi moswavleebi<br />

arian.<br />

b) Tu Sedgenili Semasmenlis saxelad nawilad mimReobaa gamoyenebuli, is<br />

mxolobiTi <strong>for</strong>miT Seewyoba zmnur nawils: mayureblebi aRtacebuli<br />

iyvnen, isini gabrazebuli arian.<br />

g) Tu mimReoba arsebiT an zedsarTav saxelad aris qceuli, aseT SemTxvevaSi,<br />

is mravlobiT ricxvSi dasmul zmnur nawils mravlobiTis <strong>for</strong>miT<br />

Seewyoba: Cemi ufrosi Zmebi maswavleblebi arian, Cven axali qveynis<br />

mSeneblebi varT.<br />

88


* SeniSvna: Sedgenil SemasmenelSi „arian~ meSveli zmna ar SeiZleba Semokldes<br />

da saxelad nawils SeuerTdes. mcdari <strong>for</strong>mebia: isini studentebia,<br />

Zmebi maRlebia / unda iyos: isini studentebi arian, Zmebi maRlebi<br />

arian.<br />

(g. SalamberiZe, „qarTuli marTlwera~, Tb. gv. 125-127)<br />

savarjiSo #8.5: monaxeT qvemdebareebi, gadaiyvaneT mravlobiT ricxvSi da SeuwyveT<br />

Semasmenlebi.<br />

1. dilis niavma daqrola, nisli Searyia, moeSvela mzis Suqic da nislma<br />

aRSfoTebuli sayviriviT, romlisTvisac ganTiads moeswro, wynarad mTamTa<br />

daiwyo parva. gamoCnda xeoba da masTan erTad gvelsaviT daklaknili,<br />

gamxecebuli da aqafebuli Tergi. soflebic moZraobaSi mosuliyvnen. yvelgan<br />

xalxi midi-modioda, soflebis win jgufdeboda da raRacas mRelvarebda.<br />

yovel sofelTan xalxis Sua moCanda sasoflo droSa, romelic niavisgan<br />

wynarad frialebda.<br />

am xanSi wmindis samebis samrekloze zarebis rekva ar wydeboda. erTbaSad<br />

xalxi SeinZra, gaisma „gergetulas~ simRera. grgvinvasaviT banis mimcemma<br />

xalxma qudebi moixada. medroSeni droSebiT gauZRvnen wina: ukan wamohyva<br />

mowiwebiT xalxi, romelic Tavisi pativisa da saxelis niSans, saxalxo<br />

wmindans, cecxlSiac warbSeuxrelad gahyveboda (a. yazbegi).<br />

2. zed saurme gzis pirad idga erTi Zveli sabZeli, gomurze midgmuli.<br />

gomuris CasavalSi CardaxsaviT iyo win wamoweuli. am sabZelis garSemo<br />

adamianis kvali ara Canda. is iyo, mgonia, ayrilis kacisa, an amowyvetilisa<br />

Tavminebebuli da patroniviT daviwyebuli. rasakvirvelia, xSirad Semxvedria<br />

am sabZlisaken avla da Cavla, arc erTxel arc erTi sulieri me iq ar<br />

daminaxavs, Tu iqneboda isic xandaxan zurgwamxdari, daWlevebuli glexkacis<br />

cxenebi, romelic uilajobiT Sors ver wasuliyo da sabZelis garSemo<br />

sjijgnida golvisagan gamxmar balaxs (ilia).<br />

3. Cqara ipova pirveli xe. xeli Seavlo Stoebs da miealersa. odnav Seirxnen<br />

foTlebi da nami daapkures ucnobs.<br />

frTxili nabiWiT ahyva mgzavri saurme gzas. nela midioda, nabijs<br />

iTvlida. xeliT sinjavda Saras da kaklis xeebis nawvimar Stoebs. wyvdiadi<br />

wamowoliliyo yvelgan. ra moCanda irgvliv.<br />

koSkTan misuli Sedga. mkafiod Semoesma ZaRlis yefa da es yefa ucnobma<br />

icno. kankaliT daeSva qvemoT da xarataanT karebs miadga.<br />

nacvalsaxelTa marTlweris sakiTxebi<br />

1. xSiria kuTvnilebiTi nacvalsaxelebis misi da Tavisi xmarebis aRrevis SemTxvevebi.<br />

orive nacvalsaxeli mesame piris (is, man, mas) kuTvnilebas gamoxatavs. Tu obieqti<br />

(kuTvnilebis sagani) zmniT gamoxatuli moqmedebis subieqts ekuTvnis, maSin<br />

unda gamoviyenoT Tavisi: giorgim Tavisi wigni maTxova. roca obieqti (kuTvnilebis<br />

sagani) subieqtis kuTvnileba ar aris, maSin nacvalsaxeli misi unda gamoviyenoT:<br />

giorgim misi (sxvisi) wigni maTxova. aseTi SemTxvevebis Tavidan asacileblad<br />

(misi Tu Tavisi) CavunacvloT winadadebaSi sxvisi da Tu is Seuferebeli aRmoCnda,<br />

amis Semdeg gamoviyenoT Sesabamisi nacvalsaxeli.<br />

nacvalsaxeli Tavisi gamoiyeneba maSin, roca subieqti mxolobiT ricxvSia dasmuli,<br />

krebiTi saxelia an mravlis gamomxatveli nacvalsaxelia: giorgim Tavisi, brbom<br />

Tavisi, zogma Tavisi.<br />

89


Tu subieqti mravlobiTi ricxvis <strong>for</strong>miTaa gamoxatuli, maSin unda vixmaroT<br />

nacvalsaxeli TavianTi: nestanma da nanam TavianTi kabebi italiur maRaziaSi<br />

SeiZines.<br />

2. I piris nacvalsaxels (me-s) Tandebulian micemiTsa da naTesaobiTSi Cem enacvleba<br />

(Cemze, Cemken, CemTvis)<br />

3. Tandebulian I da II piris nacvalsaxelebs s ar daerTvis (Senken, Cem mier, Tqven<br />

Sua).<br />

4. maT piris nacvalsaxelia, maTi _ kuTvnilebiTi. maT ixmareba zmnasTan erTad:<br />

maT gaakeTs, maT ecotavaT. maT piris nacvalsaxeli ar dairTavs moTxrobiTi<br />

brunvis niSans, mcdari <strong>for</strong>mebia: maTma gaakeTes, maTma miaRwies. kuTvnilebiTi<br />

nacvalsaxeli ki saxels axlavs da brunvis niSans dairTavs: maTma mondomebam,<br />

maTma naTqvamma (da ara: maT mondomebam, maT naTqvamma).<br />

5. nacvalsaxeli Cvengani, Tqvengani, maTgani aRniSnavs erT romelimes, amitom<br />

swori <strong>for</strong>mebia: TiToeuli Cvengani, TiToeuli Tqvengani da ara: TiToeuli<br />

TqvenTagani, TiToeuli CvenTagani.<br />

6. kuTvnilebiT nacvalsaxelebs (rogorc wesi, msazRvrulia) micemiTSi s unda<br />

daerTos: Cems saxls, Sens megobars, maTs gaZlebas (da ara: Cem saxls, Sen megobars,<br />

maT gaZlebas).<br />

7. gansazRvrebiT da ganusazRvrelobiT, aseve ricxviTi saxelis Semcvel<br />

nacvalsaxelebTan arsebiTi saxeli mxolobiT ricxvSi daismis: yvela bavSvi,<br />

ramdenime Senoba, imdeni Tevzi (da ara: yvela bavSvebi, ramdenime Senobebi, imdeni<br />

Tevzebi).<br />

8. -Rac nawilakdarTuli nacvalsaxelebis mravlobiTi ricxvis <strong>for</strong>mebia viRacebi,<br />

raRacebi, raRac-raRacebi (da ara: viRaceebi, raRaceebi).<br />

9. erTi da igive sazRvrulTan ase ibrunvis:<br />

sax. erTi da igive saxli<br />

moTx. erTma da imave saxlma<br />

mic. erTsa da imave saxls<br />

naT. erTisa da imave saxlis<br />

moq. erTi da imave saxliT<br />

viT. erT da imave saxlad<br />

wod. ...........................................<br />

kompozitebis (rTuli sityvebis) marTlwera<br />

erTcnebiani kompozitebi<br />

erTad, udefisod, iwereba:<br />

• fuZegaormagebuli kompozitebi, romelTac axali, gansxvavebuli mniSvneloba<br />

aqvT: wamwami, TavTavi...<br />

• fuZegaormagebuli kompozitebi, romelTa nawilebi mniSvnelobamoklebuli<br />

marcvlebia: laplapi, cimcimi...<br />

• fuZegaormagebuli kompozitebi, romelTa fuZeSi bgeris Secvla an damateba<br />

xdeba: aremare, qoxmaxi...<br />

• ,,da~ kavSiriT SeerTebuli fuZegaorkecebuli kompozitebi: sxvadasxva,<br />

pirdapir... da ricxviTi saxelebi 21-dan 100-mde: ocdaori, samocdaoTxi...<br />

90


• ori sityvis SeerTebis Sedegad miRebuli kompozitebi, miuxedavad fuZis<br />

Semadgeneli pirveli nawilis brunvis <strong>for</strong>misa: jariskaci, SviliSvili,<br />

vardisferi...<br />

• mravalwevriani kompozitebi: Tavgzaabneuli, Tavqudmoglejili...<br />

• rTuli sityvebi, romlebSic pirveli wevri zmnisarTi an Tandebulia: zegavlena,<br />

Tanaklaseli...<br />

• kompozitebi, romlebSic msazRvreli kuTvnilebiTi nacvalsaxelia da meore<br />

adgilze dgas: dedaCemi, mamaTqveni...<br />

• kompozitebi, romlebSic atributuli msazRvrelis fuZe Sezrdilia arsebiTi<br />

saxelis fuZes: qalbatoni, lukmapuri, avdari...<br />

• -a sufiqsdarTuli fuZegaorkecebuli kompozitebi: narnara, kamkama...<br />

mravalcnebiani kompozitebi<br />

defisiT iwereba:<br />

• mniSvnelobiT erTmaneTTan dakavSirebuli fuZeebis gaerTianebiT miRebuli<br />

rTuli sityvebi: ded-mama, da-Zma, oqro-vercxli...<br />

• sinonimuri mniSvnelobis kompozitebi: Zal-Rone, sicil-kiskisi...<br />

• antonimuri mniSvnelobis kompozitebi: did-patara, sikvdil-sicocxle...<br />

• fuZegaorkecebuli ricxviTi saxelebi: or-ori, Svid-Svidi...<br />

• fuZegaorkecebuli zedsarTavebi: cxel-cxeli, patar-patara...<br />

• saxelis fuZis gaorkecebiT miRebuli brunvis niSnis uqoneli zmnizedebi:<br />

quCa-quCa, mindor-mindor...<br />

• erTi da imave fuZis mqone zmniswiniT gansxvavebuli kompozitebi: miixedmoixeda,<br />

aiar-Caiara...<br />

erTad iwereba:<br />

• kuTvnilebiTi kompozitebi, miuxedavad fuZeTa raodenobisa: maRalqusliani,<br />

lamazkabiani, samsarTuliani...<br />

• orcnebiani defisiani kompoziti, romelsac sityvis sawarmoebeli afiqsi<br />

daerTvis: daZmuri, colSviliani, ucolSvilo...<br />

(d. TvalTvaZe, n. gafrindaSvili, „marTlweris wesebi da savarjiSoebi~, Tb. 2004w.<br />

gv. 62, 67)<br />

savarjiSo #8.6: gaasworeT Secdomebi.<br />

1. me is Tbilisis erTerT cnobil restoranSi davpatiJe.<br />

2. onise da maTia Zmad naficebi iyvnen.<br />

91


3. guSin Zmis Svilma miambo es araki.<br />

4. sxvada sxva dargis cnobili mecnierebi Camovidnen.<br />

5. giorgi Tav qudmoglejili garboda.<br />

6. ar surda esmas Tavadis-Svilis coloba.<br />

7. is Zalian gaaoca fexda fex mimyolma megzurma.<br />

8. gogim ver gaigo mariamis abda ubda laparaki.<br />

9. vin icis, ratom garboda ivane iaraR asxmuli.<br />

10. aravin icoda ratom ar dawera mecnierma wliuri angariSi.<br />

11. orori da samsami lariT aba, ras iyididi.<br />

12. misi xvewnamudara aravis mousmenia.<br />

13. mas Tavisi colSvili ar anaRvlebda.<br />

14. aseTi kaS-kaSa mze iyo erTi Tve.<br />

15. ras miedmoedo TviTonac ar icoda.<br />

16. Cami-Cumi ar ismoda.<br />

17. es taepi 20 marcvliania.<br />

18. 4 adgiliani kupe dajavSna.<br />

19. isini Tana mSromlebi iyvnen.<br />

20. glex kacoba Sromobda, magram uSedegod.<br />

21. navT qura mainc unda Seinaxo.<br />

22. iagom yurimokra am saubars.<br />

23. vin icis kidev ras ilaq-laqebda.<br />

24. isini dReda Rame erTad iyvnen.<br />

25. Tav-dauzogavi iyo ivane.<br />

26. Zalian uyvarda qaT-qaTa TeTreulSi wola.<br />

27. yovelgvari siyvaruli deda-Sviluria.<br />

28. quCa quCa daexeteboda giorgi.<br />

29. xuT sarTulian saxlSi cxovrobda elene.<br />

30. onisem cxeni gaaWen gamoaWena.<br />

punqtuacia<br />

metyvelebis kulturisaTvis anu marTlmetyvelebisa da marTlwerisaTvis didi<br />

mniSveloba aqvs sasveni niSnebis sworad gamoyenebas. punqtuacia (laT. Punctum,<br />

wertili) sasveni niSnebis gamoyenebis wesebs gulisxmobs. is gamoxatavs winadadebis<br />

sxvadasxva Sinaarss, grafikulad gamoyofs winadadebis nawilebs, migvaniSnebs, ra<br />

urTierTobaa winadadebis nawilTa Soris.<br />

1. wertili<br />

dasrulebuli TxrobiTi winadadebis bolos wertili iwereba. mag: qveyana<br />

damSvidda. qali, kaci da bavSvi yvela saqmes kidebda xels.<br />

92


wertils vsvamT Semasmenelian (mag: daiSalnen stumrebi.) da uSemasmenlo,<br />

saxeldebiTi winadadebis bolosac (mag.: saRamo. mkrTali sinaTle.).<br />

wertils vxmarobT maSin, roca ricxvebs rigis gamosaxatavad viyenebT (mag.:<br />

enaTmecnierebis dargebia: 1. gramatika. 2. stilistika.).<br />

wertili sityvis Sewyvetis (Semoklebis) niSanic aris. sof. (sofeli), e.w. (egreT<br />

wodebuli).<br />

* SeniSna: wertils ar vwerT moTxrobis, leqsis,werilis,samecniero statiis,<br />

naSromis, zRapris da a.S. saTaurebis bolos.<br />

2. kiTxvis niSani<br />

kiTxvis niSans vwerT kiTxviTi winadadebis bolos. mag.: ra moxda? vin movida?<br />

saidan gaCndi aq?<br />

a) kiTxvis niSani daismis kiTxvis Semcveli damokidebuli winadadebis bolos,<br />

roca moubari gadmoscems Tavis da sxvis naTqvams. mag.: bolos hkiTxa man _<br />

vin xar, Svilo? vin aris aq? _ ikiTxa maspinZelma.<br />

b) kiTxvis niSani daismis nawilakiani pirdapiri sxvisi naTqvamis bolosac.<br />

mag.: man mkiTxa _ ra ginda Cemgan? tyis mcvelma hkiTxa _ vina xar?<br />

g) zogjer erTad ramdenime kiTxva iyris Tavs, aseT SemTxvevaSi mZimeebs vixmarT,<br />

kiTxvis niSans ki winadadebis bolos vsvamT. mag.: ra vuTxra, rogor gavagebino,<br />

ras mivmarTo?<br />

3. Zaxilis niSani<br />

Zaxilis niSani daismis:<br />

• Zaxilis winadadebis bolos.<br />

• brZanebiTi winadadebis bolos.<br />

• mimarTvasTan, roca is calkea xmarebuli (mag.: Zmebo! amxanagebo!) da<br />

maSinac, roca Zlieri grZnobiT gadmoicema (mag: ar gecodebi, Cemo sosia!)<br />

• Zaxilis niSani iwereba SorisdebulTanac, Tu mZafri grZnobiTaa<br />

warmoTqmuli: vaime! oh! va!<br />

• Zaxilis niSani ixmareba migebiT nawilakTan, Tu is calkea da Zlier<br />

grZnobas gamoxatavs: ki! diax!<br />

• Zaxilis niSani ixmareba STabeWdielabis gasaZliereblad gameorebuli<br />

Sorisdebulis, mimarTvis an nawilakis bolos: kargi, kargi! egre iyos!<br />

• zogjer teqstSi gvxvdeba frCxilebSi Casmuli (!) Zaxilis niSani, rac<br />

moyvanili azrisadmi mTqmelis damokidebulebas (dacinvas, gakvirvebas,<br />

aRSfoTebas) gamoxatavs. mag.: bevrs miaCnia, rom dRes saqarTveloSi<br />

mecniereba mokvda (!)<br />

4. kiTxva-Zaxilis niSani<br />

a) kiTxva-Zaxilis niSani (?!) daismis maSin, roca winadadebaSi kiTxvasTan erTad<br />

gamoxatulia gakvirveba an aRtaceba: nuTu Tvalebi matyueben?!<br />

b) kiTxva-Zaxilis niSani ixmareba wyvetilad warmoTqmuli iseTi arasruli<br />

winadadebis gamosayofadac, romelic gamoxatavs rogorc kiTxvas, ise<br />

gakvirvebas: rao?! rao?!<br />

93


g) zogjer teqstSi gvxdeba frCxilebSi Casmuli (?!) kiTxva-Zaxilis niSani. amiT<br />

avtors surs gamoxatos sxvisi naTqvamis mimarT eWvica da gakvirvebac:<br />

parlamentis Tavmjdomarea (?!)<br />

5. wertil-mZime<br />

a) wertil-mZime erTmaneTisagan gamoyofs (mijnavs) erTnair enobriv elementebs.<br />

wertil-mZime daismis rTul qvewyobil winadadebaSi, rodesac meordeba mTavari<br />

winadadebis Semasmeneli: axla saWiro iyo mxolod nafiqri saqmis asruleba;<br />

saWiro iyo moenaxa misi mxsneli; saWiro iyo ornaqmarevi uSvilo qali.<br />

b) wertil-mZime daismis damoukidebel winadadebebs Soris, romlebic erT rTul<br />

winadadebad arian gaerTianebuli ukavSirod: avarda korianteli; yvela mtvriT<br />

daifara.<br />

g) wertil-mZime daismis CamonaTvalTa bolos:<br />

weris zogadi miznebi:<br />

1) mkiTxvelis garToba;<br />

2) grZnobebisa da mosazrebebis gamoxatva;<br />

3) mkiTxvelisaTvis raimes axsna;<br />

4) mkiTxvelis darwmuneba.<br />

6. mravalwertili<br />

a) mravalwertili iwereba daumTavrebeli azris, gawyvetili winadadebis bolos:<br />

Cven xedvad da smenad uRononi varT da iq ki... iq ki ramodena Rone yofila<br />

Seqmnisa... giorgi...<br />

b) mravalwertili daismis winadadebaSi an TviT sityvebSi mRelvarebiT an sxva<br />

raime mizeziT (enis mokideba) gamowveuli Seferxebis gamosaxatavad: giorgi<br />

majobe... vkvdebi. –siz...mar...Si? gaocebiT ikiTxa erisTavma da piri gaaRo.<br />

g) mravalwertili daismis citatis TavSi an boloSi, Tu citirebuli dasawyisi<br />

an bolo ar emTxveva winadadebis dasawyiss an bolos dedanSi: ilia werda:<br />

`... Tu mTqmelsa da gamgones erTmaneTis ena ar esmiT, iq arc Tqmaa da arc<br />

gagoneba...~<br />

d) mravalwertili daismis citataSi romelime sityvis an winadadebis gamotovebis<br />

aRsaniSnavad: `kacia adamianSi~ vkiTxulobT: `maWankali ... gaxldaT erTi<br />

moxucebuli, darbaiseli, lamazi da qvrivi dedakaci~.<br />

7. orwertili<br />

a) orwertili daismis Serwymul winadadebaSi erTgvari wevrebis win _ yvela me<br />

Camomekida: mamasaxlisi, gziri.<br />

* SeniSvna: Tu ganmazogadebeli sityva erTgvar wevrebs mosdevs, tire<br />

daiwereba. (mag.: damWknari diyi, Supa, Sambi, aryi da cacxvi _<br />

yvelanairad SfoTavdnen.).<br />

b) orwertili daismis winadadebis bolos, romelsac mosdevs pirdapiri an<br />

iribi naTqvami: ymawvilma kacma miiwia misken da xmadadablebiT hkiTxa: _<br />

Tqven marTla eZebT sadedinacvlo qals?<br />

g) orwertili daismis citatis win. ilia werda: `CvenTvis RmerTs ara dauSavebia<br />

ra, ara dauzogvia ra, ara dauklia ra; Tu qveyanaze erTi-ori kuTxea imisTana,<br />

94


om kacs eTqmodes, _ qriste RmerTma Tavisi kalTa uxvebisa daibertyao,<br />

imaTSi ukanaskneli saqarTvelo ar aris.~<br />

d) orwertili daismis ukavSiro rTuli winadadebis bolos, romelsac mosdevs<br />

erTi an ramdenime winadadeba da masSi axsnilia, dakonkretebulia is, razedac<br />

saWiroa saubari mTavar winadadebaSi: `qveyanaze ori mopirispire Zala<br />

arsebobs: simdidre da siRaribe, Zlieri da susti~.<br />

e) orwertili daismis mTavar winadadebasTan maSinac, roca momdevnoSi mocemulia<br />

mizezi, Sedegi, safuZveli imisa, ris Sesaxebac masSia saubari: Sah-abazi cecxliTa<br />

da maxviliT SemoiWra kaxeTs da musri gaavlo: cixe-qalaqebi daaqcia, soflebi<br />

aaoxra.<br />

8. mZime<br />

a) mZime daismis Serwymuli winadadebis erTnair wevrebs Soris: Aaivanze darCnen<br />

besarioni, pelagia da solomoni. goCas daRonebuli, gafiTrebuli, sevdiani<br />

Tvalebi zRvisken miepyro.<br />

b) mZime daismis majgufebeli (mag.: xan ucnauri var, xan brZeni), macalkevebeli<br />

(mag.: an momacileT borkili, an xmliT momWeriT Tavi) kavSirebis win, Tu<br />

makavSirebeli sityva gameorebulia.<br />

g) mZime daismis magram, oRond, xolo, Tu, Tumca, Torem mapirispirebeli kavSirebis<br />

win: Cven Tund sul erT dRes davixocebiT, oRond Sen iyav, mefev, dRegrZeli!<br />

d) mZime daismis winadadebaSi gameorebuli sityvebis win: ZiZias Sestrfodnen<br />

bevrni, Zalian bevrni.<br />

e) mZime daismis Sedarebis dros, kavSirebTan rogorc, TiTqos, vidre: xelebi win<br />

gaiSvira, TiTqos undoda xelSi aeyvana vinme.<br />

v) mZimeebiT gamoiyofa gameorebuli sityvebi da gamoTqmebi:<br />

1. gankerZoebuli gansazRvreba: am saxls walmiT daxuruli marani edga,<br />

oTxkuTxiv Ria da farRalala.<br />

2. gankerZoebuli garemoeba: Tbilisis samxreTiT, ormoci versis manZilze,<br />

aris mozrdili sofeli.<br />

3. danarTi: marine, kacis ufrosis qaliSvili, karTan idga.<br />

4. mimarTva: axla ki, amxanagebo, davlioT Cveni maspinZlis sadRegrZelo!<br />

5. CarTuli: CarTul sityvebad xSirad gamoyenebulia: amrigad, amgvarad,<br />

ase vTqvaT, ase rom, davuSvaT, erTi sityviT, ra Tqma unda, rasakvirvelia,<br />

magaliTad, vfiqrob, sxvaTa Soris, Cemi azriT, erTi mxriv da sxv. es<br />

sakiTxi, Cemi azriT, isev moiTxovs ganxilvas. CemTvis, ra Tqma unda,<br />

moulodneli ar iyo.<br />

6. migebiTi nawilaki: 1. dadebiTi _ ki, ho, diax da 2. uaryofiTi _ ara, vera.<br />

_ ho, imas vambobdi. _ ara, ver wamoval. _ ki, batono!<br />

7. Sorisdebulebi: oh, eh, uh, vah, vai, fu, viS, hoi, ui, vaSa da sxv. mZimiT<br />

gamoiyofa: oh, Sena xar? vai, ra carielia es savse qveyana uadamianod!<br />

8. mZime daismis rTul qvewyobil winadadebaSi ukavSirod SeerTebis dros:<br />

Tergi rbis, Tergi Rrialebs, kldeni bans eubnebian.<br />

9. mZime daismis qvewyobil winadadebaSi mTavarsa da damokidebul<br />

winadadebebs Soris.<br />

95


1) damokidebuli winadadeba mTavris Semdeg: bundovnad axsovda, rom<br />

is da kirile cxenebze Sesxes da sadRac gaaqanes.<br />

2) mTavari winadeba damokidebulis Semdeg: vinc moyvaresa ar eZebs, igi<br />

Tavisa mteria.<br />

3) damokidebuli winadadeba mTavarSi moqceuli: swored im dros, roca<br />

ori darbaiseli mama-Svili buxris win sayvedurobdnen, Teimuraz<br />

mefe marTla CaketilSi ijda.<br />

9. tire<br />

a) tire iwereba winadadebis romelime gamotovebuli wevris (qvemdebare, Semasmeneli,<br />

damateba, kavSiri) adgilas: elferobiT vardi aris, sinaziT ki — morcxvi ia.<br />

Tvali mqonia — minaxavs, yuri mqonia — msmenia.<br />

b) tire iwereba ganmazogadebeli sityvebis win. kaci, qali, didi, patara, eri, mRvdeli<br />

— misTvis sul yvela erTi iyo. waiRebdnen xelsawyoebs — culs, najaxs, Toxs.<br />

g) tire iwereba danarTis win, Tu is winadadebis boloSia, xolo Tu winadadebaSia<br />

moqceuli, orive mxridan tireebiT gamoiyofa. Cemi ojaxi — winandeli, awindeli<br />

da momavali — icode, saZirkvelia Cveni cxovrebis.<br />

d) tireebiT gamoiyofa winadadebebi, sityvebi, romlebic teqstSi CarTulia misi<br />

axsnisa da Sevsebis mizniT: amas winaT — sul ori kvira ar iqneba — kinaRam<br />

soflis sasamarTlom gomurSi ar daamwyvdia.<br />

e) tire iwereba or winadadebas Soris, Tu meoreSi gamoxatuli azri mkveTrad<br />

upirispirdeba pirvels: ikra petrem jibes xeli da — orive moWrili hqonda.<br />

v) tire iwereba mZimis Semdeg, rodesac CarTuli winadadeba vrcelia: Cvenc — ai,<br />

amoagdo RmerTma avi kacis qoqi — erT russ gavurigdiT, rva maneTi miveciT, rom<br />

qalaqSi CaveyvaneT.<br />

z) tire iwereba mZimis Semdeg, rodesac rTul qvewyobil winadadebaSi mTavar<br />

winadadebas win uZRvis ramdenime damokidebuli winadadeba: ra iyo es mizezi,<br />

saidan qroda niavi, romelsac, mas, rogorc nadirs, suns ayrida da akrTobda, —<br />

moxuci ver mimxvdariyo.<br />

T) tire iwereba dialogebSi personaJTa metyvelebis da avtoris remarkebis<br />

gamosayofad:<br />

— Seni saxelic miTxari — mkiTxa man.<br />

— aki, giTxari ukve! — axla me vupasuxe.<br />

— sadauri xar? — isev mkiTxa man.<br />

i) tire iwereba sakuTar saxelebs Soris, romelTa erToblioba qmnis raime moZRvrebis<br />

an samecniero dawesebulebis dasaxelebas: marqsizm-leninizmi, saswavlosaaRmzrdelo<br />

programa.<br />

10. frCxilebi<br />

1. frCxilebSi Caismis:<br />

a) sityvebi, romlebic winadadebaSi CarTulia gadmocemuli azris gansamartavad,<br />

dasazusteblad: aRmoCnda, rom mamaCemma dagvitova qoxi, damsxvreuli taxti,<br />

96


erTi Zveli Wilofi, erTi daglejili fardagi (dedaCemis mziTvebi), erTi<br />

Zveli logini, sami Cinuri jami, erTi qvabi da ori Samfuri.<br />

b) sityvebi da winadadebebi, romlebic moyvanilia damatebiTi SeniSvnis saxiT:<br />

rogor momiwonebs kato (kato moses meuRles erqva saxelad), roca getyvi am<br />

ambavs.<br />

* SeniSvna: frCxilebSi mocemul winadadebas azrobrivi kavSiri ar aqvs<br />

am winadadebasTan.<br />

2. aris SemTxvevebi, roca mocemuli winadadeba azrobriv kavSirs amyarebs<br />

winadadebasTan, magram damatebiTi, meorexarisxovani SeniSvnis saxiT: Tanaswori<br />

iaraRiT brZolas ar gaveqcevi (rom gaveqce, sadamdis unda virbino?).<br />

a) stenografiul angariSebSi frCxilebSi Caismis frazebi, romlebic miuTiTeben<br />

msmenelTa damokidebulebasa da azrze: oratoris gamosvla dasrulda<br />

(moZraoba darbazSi).<br />

b) frCxilebSi Caismis citirebuli avtoris saxeli, gvari da naSromis saTauri<br />

citatis bolos: `cdis pirebi unda yofiliyvnen in<strong>for</strong>mirebuli im zegavlenis<br />

Sesaxeb, rac SeeZlo maTze moexdina eqsperiments~ (baumridi).<br />

g) frCxilebSi Caismis remarkebi dramatul teqstSi: anduyafari (oTaxidan) _<br />

vin laparakobs manda?<br />

11. brWyalebi<br />

a) brWyalebSi Caismis citatebi. ilia wers: `qriste RmerTi jvars ecva qveynisaTvis<br />

da Cvenc jvars vecviT qristesTvis~.<br />

b) brWyalebSi Caismis gazeTebis, organizaciebis, dawesebulebebis da a.S.<br />

saxelwodebebi da saTaurebi: samkiTxvelo darbazSi magidaze ewyo gazeTebi:<br />

`kviris palitra~, `alia~, Jurnalebi — `anabeWdi~ da `sarke~.<br />

g) brWyalebSi Caismis ironiulad gamoyenebuli sityvebi: osma Secdoma „Seiswora~<br />

_ me wagaqcies, seni wili me, mena.<br />

d) brWyalebSi Caismis barbarizmebi da moZvelebuli sityva-gamoTqmebi: Semawuxe<br />

amdeni kiTxviT, „poJolusta~ damexseni.<br />

savarjiSo #8.7: dasviT sasveni niSnebi.<br />

1. ritualis safuZveli ontogenezisSi yalibdeba yoveldRiurad deda-Svilis<br />

misalmebidan rac ganviTarebis sruliad sxvadasxva safexurze mdgomi arsebebisaTvis<br />

sasicocxlod aucilebeli emociuri moTxovnilebaa. drois garkveuli intervali<br />

amgvari mzrunvelobis gamovlineba bavSvs uqmnis Tavisi rogorc sasurveli arsebis<br />

gancdas da amzadebs imisTvis rom SemdgomSi gaumklavdes separaciisa da<br />

mitovebulobis gancdas. dedas amgvari ritualizacia exmareba gadalaxos<br />

ambivalenturoba erTi mxriv bavSvis ganuwyveteli moTxovnebiT gamowveul<br />

diskom<strong>for</strong>ts da meore mxriv Tavgadakluli da mzrunveli dedis gancdebs Soris<br />

rogoric is cdilobs rom iyos (CitaSvili m., 1998.).<br />

2. 1932 wels ki iungi wers ar mqonia arc erTi SemTxveva, rom yvela Cemi pacienti<br />

Tavisi cxovrebis meore naxevarSi es aris daaxloebiT 35 wlis zemoT ar yofiliyos<br />

dakavebuli cxovrebaze saWiro religiuri Sexedulebis ZiebiT. SeiZleba sruliad<br />

sarwmunod iTqvas rom TiToeuli gaxda avad radgan dakarges macocxlebeli<br />

religia romelic asakis miuxedavad amyarebs mimdevrebs da arc erTi bolomde ar<br />

gankurnebula manamde sanam ar daubrunda Tavis religiur Sexedulebebs. (iungi,<br />

1932, gv. 334)<br />

97


3. TavisTavad avtoritarizmis ara toleranturobisa da konservatizmis skalebis<br />

interpretirebisas gamoiyeneba cvladebis iseTi sistemebi rogoricaa inteleqti,<br />

ganaTleba socialur-ekonomikuri statusi da nacionaluri regioni. yvela am<br />

SemTxvevaSi konservatizmis gamoyeneba sruliad sxvadasxva konteqstiT SeiZleba<br />

Segvxvdes.<br />

4. veberi axdens msoflio religiebis klasifikacias misi azriT indoeTi aris<br />

Teoriulad da praqtikulad samyarosadmi yvelaze mtrulad ganwyobili religiuri<br />

eTikis akvani. konfucianeloba piriqiT samyaros mimReblobiT xasiaTdeba. iseTi<br />

religiebi rogorebicaa islami da qristianoba samyaros iReben misi gaumjobesebis<br />

pirobiT.<br />

5. ebi seiqsezi statiaSi RmerTis xati-ganviTarebasTan ganviTarebasTan<br />

dakavSirebuli perspeqtiva msjelobs RmerTis xatis arsisa da masTan dakavSirebuli<br />

fsiqologiuri kanonzomierebebis raobis Sesaxeb da am damokidebulebaTa<br />

TvalsaCino ilustrirebas axdens pekis ana-maria rizultos hiuston smitisa da<br />

sakuTari fsiqoTerapiuli praqtikidan moyvanili magaliTebiT (CitaSvili m., 1998).<br />

6. berlinis xelSekrulebam Cven erTi didi sikeTe SegvZina da am mxriT SarSandeli<br />

weliwadi CvenTvis friad Rirsaxsovaria: Cveni Zmebi Cveni sisxlxorci CvenTan<br />

erTad `mebrZoli Savis bedisa~ Cvenis gmirebis bude Cvenis uwindelis ganaTlebisa<br />

da swavlis akvani Cveni Zveli saqarTvelo, _ dRes Cven SemogvierTda, da Tu<br />

kargad moeqcevian _ vis xelTac aw imaTi bedia, CvenTan iqneba kidec samudamod.<br />

warsulma omma bevri sisxli dansTqa qarTvelobasa, bevrma vaJkacma dasdo Tavi<br />

bevrma Cvenma oficerma Tavisi ymawvilkacobis dReni dalia am omSi, bevri wavidameTqi<br />

am wuTisoflidam TvistomTagan dautirebeli bevri daixoca saxelovanis<br />

sikvdiliT,_ da maTi saxeli arc ki aravin axsena da aRiara. sawyalno egre<br />

gulgmirad Tavdadebulno ymawvilkacno Tqven saca Wiri iyo pirvelni iyaviT<br />

nebiT Tu uneblied da saca lxini iyo ukanasknelni!... saxeli da dideba Tqvenc<br />

romelnic bedma sikvdilisagan gixsnaT. (ilia)<br />

98


Tavi 9. dokumentis <strong>for</strong>mati socialur<br />

mecnierebebSi<br />

amerikis fsiqologiur<br />

iqologiuri<br />

asociaciis (APA) stiliT<br />

6<br />

dokumentis Sedgenis <strong>for</strong>maluri maxasiaTeblebi<br />

Tavfurceli<br />

Tavfurcelze mocemuli unda iyos naSromis sruli dasaxeleba, Tqveni saxeli<br />

da gvari, kursis dasaxeleba, xelmZRvanelis gvari da saxeli, TariRi. garda amisa,<br />

rogorc Tavfurcelze (Tumca, qarTulad Sesrulebul naSromebSi es komponenti<br />

yovelTvis ar aris mocemuli), ise mTel naSromSi furclis zeda marjvena mxares<br />

mocemuli unda iyos naSromis mimdinare (anu Semoklebuli) saTauri da gverdis<br />

nomeri.<br />

nimuSi<br />

½“ daZlevis strategiebi 1<br />

oTxi xazi<br />

5 pozicia<br />

daZlevis strategiebisa da<br />

xazebs<br />

Soris<br />

ormagi<br />

intervali,<br />

centrSi<br />

pirovnuli profilis urTierTmimarTeba<br />

avtori: saxeli, gvari<br />

fsiqologia 03<br />

xelmZRvaneli: saxeli, gvari<br />

Tbilisi, 2007<br />

abstraqti<br />

naSromis pirveli nawili, romelsac abstraqti ewodeba, ajamebs kvlevis sakiTxs,<br />

meTods, Sedegebsa da daskvnas. Cveulebriv, is erTi abzaciTaa warmodgenili calke<br />

gverdze da daaxloebiT 100 sityvas moicavs, romelSic pirveli striqoni ar aris<br />

Seweuli.<br />

6<br />

qveTavi momzadebulia Semdeg wyaroze dayrdnobiT: Publication Manual of the American<br />

Psychological Association, 5 th edition.<br />

99


abstraqti<br />

½“<br />

daZlevis strategiebi 2<br />

5 pozicia<br />

sami xazi<br />

abstraqti<br />

centrSi<br />

oTxi xazi<br />

pirveli striqoni ar aris Seweuli<br />

teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti<br />

1 ½“ teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti<br />

teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti<br />

xazebs<br />

Soris<br />

ormagi<br />

intervali<br />

teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti 1“<br />

teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti<br />

Sesavali<br />

naSromis ZiriTadi nawili iwyeba naSromis sruli dasaxelebiT (arasavaldebulo)<br />

da SesavliT (romlis miTiTebac ar xdeba). Sesavali mokled waradgens sakvlev<br />

problemas, meTods, in<strong>for</strong>maciul fons (sakiTxTan dakavSirebiT arsebul sxva<br />

kvlevebs) da kvlevis mizans.<br />

naSromis pirveli gverdi<br />

½“<br />

daZlevis strategiebi 2<br />

5 pozicia<br />

daZlevis strategiebisa da pirovnuli<br />

profilis urTierTmimarTeba<br />

centrSi<br />

xuTi pozicia<br />

teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti<br />

1 ½“ teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti<br />

teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti<br />

xazebs<br />

Soris<br />

ormagi<br />

intervali<br />

teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti 1“<br />

teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti<br />

teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti<br />

100


meTodi<br />

naSromis Semdegi nawili, romelsac „meTodi~ ewodeba, gvawodebs detalur<br />

in<strong>for</strong>macias cdis pirebis, cdis masalis, xelsawyoebis, instrumentebis (magaliTad,<br />

kiTxvarebis) da proceduris Sesaxeb. dasaxeleba „meTodi~ ilustraciis<br />

TvalsazrisiT, pirvel qvesaTaurs warmoadgens. rodesac meore da mesame<br />

qvesaTaurebis motanaa saWiro, gamoiyeneT qvemoT mocemuli <strong>for</strong>mati, xazebs Soris<br />

ormagi intervaliT:<br />

meore qvesaTauri<br />

pirveli qvesaTauri<br />

mesame qvesaTauri, romelic ukve teqstTan erTadaa mocemuli.<br />

nimuSi<br />

daZlevis strategiebi? *<br />

teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti<br />

teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti<br />

teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti<br />

SerCeva<br />

meTodi xazebs Soris ormagi intervali<br />

teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti<br />

teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti<br />

teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti teqsti<br />

Sedegebi<br />

Sedegebis nawilSi Sejamebulia kvlevaSi mopovebuli monacemebi. mocemulia<br />

maTi analizi da is cxrilebis, grafikebisa da diagramebis saxiTaa warmodgenili.<br />

Sedegebis ganxilva (Discussion)<br />

Sedegebis ganxilva warmoadgens naSromis Semdeg nawils, romelSic mocemulia<br />

monacemTa interpretacia da daskvnebi. rodesac ganxilva Zalian moklea, is SeiZleba<br />

gavaerTianoT naSromis wina nawilTan saTauriT: Sedegebi da diskusia.<br />

naSromis sxva <strong>for</strong>maluri maxasiaTeblebi: _ manZili, gverdebis<br />

numeracia, ilustraciebi<br />

• mindori: marcxniv – 1,5", zemoT – 0,5", danarCeni – 1";<br />

101


• gverdebis nomrebi – mimdinare saTaurTan – marjvena zeda kuTxeSi;<br />

• cxrilebisa da grafikebis danomvra.<br />

amonaridis motana<br />

40 sityvaze naklebi<br />

literaturis citirebis wesebi<br />

APA-is is standartis mixedviT<br />

40 sityvaze naklebi amonaridi brWyalebSi unda Caisvas da teqstSi unda iyos<br />

CarTuli.<br />

jorj vailanti eTanxmeba sociologebs, rom „fsiqiatriuli iarliyebis<br />

miwera saxifaToa. sazogadoebas SeuZlia adamianebs saSineli tkivili<br />

miayenos janmrTelobis da fsiqikuri aSlilobebis, fsiqiqikuri<br />

aSlilobis da gansxvavebuli qcevis erTmaneTSi areviTa da diskriminaciiT.~<br />

40 sityvaze meti<br />

40 sityvaze meti amonaridi brWyalebSi ar unda Caisvas da teqstSi ar unda<br />

iyos CarTuli. is gamoeyofa ZiriTad teqsts zemoT da qvemoT xazebs Soris<br />

ormagi intervaliT, xolo citatis striqonebs Soris erTmagi intervaliT.<br />

xuTi<br />

pozicia<br />

1994 wels gamocemul wignSi „msoflios mwvervalze~ Jurnalisti rebeka<br />

stefensi everestze asvlas aRwers:<br />

everestis romantika – ai, ra mxiblavda da mizidavda. mwvervalze<br />

rom avediT, sul cota, orasi an samasi adamiani mainc viyaviT – sxvadasxva<br />

erovnebis, sarwmunoebisa da rasis warmomadgeneli. TiToeul Cvengans<br />

mwvervalze asvlis dauZleveli survili amoZravebda. everesti yvelaze<br />

maRali adgilia msoflioSi da uamravi mizezi arsebobs, romelic misken<br />

iseve izidavs adamianebs, rogorc CrdiloeT Tu samxreT polusisken da<br />

okeanis siRrmeebisken.<br />

avtorTa citireba<br />

1. avtori, romelsac ar moixseniebT teqstSi<br />

milgremis eqsperimentis erT-erTi kritikosi aRniSnavda, rom cdis pirebi<br />

„unda yofiliyvnen in<strong>for</strong>mirebulni im zegavlenis Sesaxeb, rac SeeZlo<br />

maTze moexdina eqsperiments~ (baumrindi, 1968, gv. 44).<br />

rodesac ar moixseniebT avtors, frCxilebSi CasviT misi gvari da wyaros gamocemis<br />

TariRi. rodesac pirdapiri citireba xdeba da ara _ perifrazireba an Sinaarsis<br />

mokled gadmocema, maSin gverdebic unda mieTiTos. Semadgeneli komponenti, zemoT<br />

moyvanili magaliTis msgavsad, erTmaneTisgan wertilebiT unda gamoiyos). es<br />

literatura ise miuTiTeT, rom gasagebi iyos, Tu romeli wyaro miuTiTeT da ise,<br />

rom es xels ar uSlides naSromis wakiTxvas. zemoT mocemul variants aseTi<br />

<strong>for</strong>mac SeiZleba mieces:<br />

milgremis eqsperimentis erT-erTi kritikosis SexedulebiT (baumrindi,<br />

1968), cdis pirebi „unda yofiliyvnen in<strong>for</strong>mirebulni im zegavlenis Sesaxeb,<br />

romelic SeeZlo maTze moexdina eqsperiments~ (gv. 34).<br />

102


2. avtori, romelsac moixseniebT teqstSi<br />

baumrindi (1968) aRniSnavda, rom milgremis eqsperimentis cdis pirebi “unda<br />

yofiliyvnen in<strong>for</strong>mirebulni im zegavlenis Sesaxeb, rac SeeZlo maTze<br />

moexdina eqsperiments (gv. 34).<br />

rodesac Tqven miuTiTebT avtoris gvars, aRar aris saWiro misi miTiTeba<br />

frCxilebSi. avtoris gvaris gverdiT miuTiTeT TariRi. Tu mogaqvT citata<br />

igive wyarodan imave abzacSi, maSin aRar aris saWiro damowmebis gameoreba,<br />

ramdenadac isedac naTelia, rom imave wyaros eyrdnobiT, magaliTad:<br />

baumrindi eqsperimentis logikur dasabuTebasac akritikebs.<br />

3. naSromi, romelsac ori avtori hyavs<br />

pepinski da destefano (1987) miuTiTeben, rom maswavlebelTa metyvelebaSi<br />

xSirad vlindeba maTi faruli miswrafebebi.<br />

erT-erTi kvlevis Tanaxmad (pepinski da destefano, 1987), maswavlebelTa<br />

metyvelebaSi xSirad vlindeba maTi miswrafebebi.<br />

rodesac gamoyenebuli literaturis miTiTeba inglisur enaze xdeba, teqstSi<br />

avtorebis gvarebi `da~ kavSiriT ukavSirdeba erTmaneTs, xolo frCxilebSi<br />

ori avtoris dakavSirebisas ,,&~ simbolo gamoiyeneba, magaliTad, (Pepinsky &<br />

DeStefano, 1987).<br />

4. naSromi, romelsac xuTi avtori hyavs<br />

pepinski, duni, smiti, renti da korsoni (1993) aRweren, Tu rogor vlindeba<br />

Sexedulebebi JestebiT.<br />

pirveli citirebis SemTxvevaSi xuTive (an samive) avtoris gvaris miTiTeba<br />

xdeba, rogorc es zemoT moyvanil magaliTSia naCvenebi, xolo meored amave<br />

avtorTa moxseniebisas mxolod pirveli avtoris gvari da `da sxv.~ unda<br />

miuTiToT.<br />

pepinsikis da sxv., kvlevaSi (1993) Jestebi Tavis daqnevasac moicavs da<br />

TvalebiT kontaqtsac.<br />

rodesac ori an meti wyaro gamoqveynebulia erTsa da imave wels, am SemTxvevaSic<br />

imave wesiT xdeba Semokleba da imdeni avtoris gvari unda miuTiToT, ramdenic<br />

saWiroa wyaroebis erTmaneTisgan gasarCevad (magaliTad, pepinsiki, duni da sxv.,<br />

1993) da (pepinski, bredli da sxv., 1993).<br />

5. naSromi, romelsac eqvsi an meti avtori hyavs.<br />

erT-erTi kvleva (rutteri da sxv., 1996) cdilobs gansxvavebebis axsnas<br />

mozardebis magaliTze.<br />

eqvsi avtoris SemTxvevaSi, pirveli citirebis drosac ki mxolod pirveli<br />

gvari miuTiTeT, romelsac mosdevs `da sxv.,~. Tu erTsa da imave wels gamocemuli<br />

ori wyaro gvaqvs, Semokleba imave wesis mixedviT xdeba, rogorc me-4 punqtSia<br />

mocemuli.<br />

6. naSromi, romelic avtorTa jgufs ekuTvnis.<br />

adreuli winaswarmetyveleba ar aRmoCnda dasabuTebuli (lorencis kvleva,<br />

1997).<br />

103


institutis, saagentos, korporaciis an avtorTa sxva jgufis SemTxvevaSi, jgufis<br />

saxelwodeba aRiniSneba, rogorc individualuri saxeli.<br />

7. ucnobi avtoris naSromi<br />

erT-erT statiaSi (`sikvdilis ufleba~, 1997) aRniSnulia, rom . . .<br />

anonimuri naSromis SemTxvevaSi avtoris gvaris nacvlad naSromis saTauri<br />

miuTiTeT. saTauri brWyalebSi unda Caisvas (Tumca, gamoyenebuli literaturis<br />

CamonaTvalSi saTauri brWyalebSi ar Caismis).<br />

8. erTisa da imave avtoris ori an meti Sroma<br />

daaxloebiT 7 wlis asakSi bavSvebi aqtiurad iyeneben Jestebs sakuTari<br />

monayolis efeqturobis gasaZliereblad (Gardnei, 1973a).<br />

erTisa da imave avtoris ori an meti wyaros miTiTebis SemTxvevaSi TariRiT<br />

mkiTxvels awodebT in<strong>for</strong>macias imis Sesaxeb, Tu romel wyaroze saubrobT,<br />

magram Tu orive naSromi erTsa da imave wels aris gamoqveynebuli, am SemTxvevaSi<br />

weli asoebiTac aRiniSneba (rogorc es zemoT magaliTSia naCvenebi). aseve,<br />

aRiniSneba gamoyenebuli literaturis CamonaTvalSic.<br />

9. sxvadasxva avtoris ori an meti Sroma<br />

ori kvlevis (markoni da hambleni, 1990; herkovici, 1994) Sedegebi aCvenebs,<br />

rom...<br />

aseT SemTxvevaSi wyaroebis miTiTeba anbanuri TanmimdevrobiT xdeba.<br />

10. arapirdapiri wyaro<br />

damadasturebeli sabuTebi Cndeba vondis eqsperimentebSi (citirebulia<br />

kvlevaSi: markoni da hambleni, 1990).<br />

sityva `citirebuli~ miuTiTebs, rom vondis miTiTebuli kvleva mopovebulia<br />

(aRmoCenilia) markonisa da hamblenis kvlevaSi. gamoyenebuli literaturis<br />

CamonaTvalSi ki mxolod markoni da hambleni unda miuTiToT.<br />

11. eleqtronuli wyaroebi<br />

fergunsoni da hopkinsi (1998) ar monawileobdnen TvalsaCino mtrulobis<br />

eqsperimentSi (abz. 7).<br />

eleqtronuli wyaroebis citireba eqvemdebareba zemoT aRniSnul citirebis<br />

standartebs. miTiTebuli unda iyos avtoris gvari da gamoqveynebis TariRi. mxolod<br />

am SemTxvevaSi, amonaridis motanisas, statiisa da wignebisagan gansxvavebiT, gverdis<br />

nacvlad abzacis nomeri unda miuTiToT.<br />

sqolio da SeniSvna<br />

sqolio<br />

sqolio avsebs da amdidrebs teqstSi mocemul ZiriTad in<strong>for</strong>macias. sqolioSi<br />

ar unda iyos mocemuli rTuli, ararelevanturi anda araarsebiTi in<strong>for</strong>macia.<br />

vinaidan sqolio mkiTxvelis yuradRebas iqcevs, teqstSi misi CarTva mxolod<br />

maSinaa rekomendebuli, rodesac is aZlierebs, amyarebs ZiriTad teqstSi mimdinare<br />

msjelobasa Tu gamoTqmul azrs.<br />

104


es mcire nawyvetebi, faqtobrivad, mouTiTebs abstraqtulobaze, romelic<br />

damaxasiaTebelia mTlianad msxvilmasStabiani gamokiTxvisaTvis, romelTa<br />

analizi realurad arsebuli adamianebis gamocdilebisa da arCevanisgan<br />

damoukideblad xorcieldeba.<br />

sqolioSi mxolod erTi azri unda iyos mocemuli. Tu erTze met abzacs werT an<br />

maTematikuri <strong>for</strong>mula mogyavT, maSin umjobesi iqneba, rom es ZiriTad teqstSi an/<br />

da danarTSi gaakeToT da ara sqolioSi.<br />

sqolioSi, aseve, SeiZleba miuTiToT, romel sxva avtorTan SeiZleba ama Tu im<br />

masalis moZieba.<br />

miiCnevdnen ra gamokiTxvaTa Sedegebs sargeblianobis motivis uSualo<br />

sazomad, gutmanma da misma kolegebma amerikis 1976 wlis saprezidento<br />

arCevnebisTvis SeimuSaves indiferentulobis sazomi (sxvaoba am skalaze <strong>for</strong>disa<br />

da karteris maCveneblebs Soris) da gaucxoebis sazomi (kandidatis prioritetis<br />

skalaze absoluturi done). miCiganis universitetis 1972-1976 wlebis monacemebis<br />

analizis Sedegad maT daadgines, rom xmis micemis albaTobaze statistikurad<br />

mniSvnelovani gavlena hqonda sargeblianobis absolutur dones, magram ara<br />

kandidatTa Sedarebis sxvaobas.<br />

kargad Sesrulebul naSromSi arsebiTi in<strong>for</strong>macia ZiriTad teqstSi unda iyos<br />

mocemuli da ara _ sqolioSi.<br />

cxrilis Tanmxlebi SeniSvna<br />

cxrilis Tanmxlebi SeniSvna Tavsdeba cxrilis qvemoT, sadac axsnilia cxrilSi<br />

warmodgenili monacemebi an mocemulia damatebiTi in<strong>for</strong>macia maT Sesaxeb.<br />

cxrili N#9.1. liberaluri demokratiis zrda 1990-1995 wlebSi<br />

liberaluri<br />

msoflios mosaxleoba<br />

demokratiebi<br />

1900<br />

1910<br />

1920<br />

1930<br />

1940<br />

1950<br />

1960<br />

1970<br />

1980<br />

1990<br />

1995<br />

qveynebi<br />

4<br />

9<br />

18<br />

15<br />

12<br />

26<br />

32<br />

31<br />

35<br />

39<br />

40<br />

mosaxleoba<br />

(milionebiT)<br />

130<br />

163<br />

371<br />

346<br />

217<br />

869<br />

1169<br />

1263<br />

1636<br />

2070<br />

2263<br />

raodenoba<br />

(milionebiT)<br />

1608<br />

n.a.<br />

1860<br />

2008<br />

2294<br />

2516<br />

3019<br />

3693<br />

4450<br />

5246<br />

5765<br />

demokratiul<br />

saxelmwifoSi<br />

mcxovrebTa %<br />

SeniSvna: demokratiuli qveynebis monacemTa wyaro iyo londonis ekonomikis<br />

skolis samTavrobo politikis kvlevis ganyofilebis masalebi. monacemebi<br />

msoflios mosaxleobis Sesaxeb ix.: Borrie, 1970: 6, 1950-wlidan ki _ `gaero:<br />

msoflio mosaxleoba _ molodini da perspeqtivebi~.<br />

8<br />

n.a.<br />

20<br />

18<br />

10<br />

34<br />

39<br />

34<br />

37<br />

39<br />

39<br />

105


cxrilebi da suraTebi<br />

cxrilebi<br />

cxrilebi Tu teqsturi masala<br />

cxrilebi mkvlevars didi raodenobiT monacemebis kompaqturad, moxerxebulad<br />

warmodgenis saSualebas aZlevs. cxrilebSi, rogorc wesi, konkretuli ricxobrivi<br />

monacemebi garkveuli TanmimdevrobiT dalagebul svetebad da mwkrivebadaa<br />

wamodgenili, rac aiolebs maT urTierTSedarebas.<br />

ramdenime mosazrebis gamo xelsayrelia, rom winaswar gaiazroT da gadawyvitoT,<br />

ramden cxrils CarTavT naSromSi; kerZod:<br />

1. Tu naSromSi didi raodenobiT cxrilebi geqnebaT, mkiTxvels SeiZleba<br />

gauWirdes maTi daxarisxeba da Tvali veRar miadevnos Tqvens azrebs.<br />

2. araTanabari gadanawileba cxrilebsa da teqsts Soris _ bevri cxrili da<br />

mcire moculobis teqsti _ SeiZleba problemebis winapiroba gaxdes naSromis<br />

<strong>for</strong>maluri mxaris ga<strong>for</strong>mebisas, rodesac verbaluri nawili xSirad wydeba<br />

cxriliT, mkiTxvels uWirs xolme teqstis Tanmimdevrulad aRqma da avtoris<br />

logikuri jaWvisTvis Tvalis midevneba.<br />

3. cxrilebis Casma arTulebs naSromis <strong>for</strong>malur organizebas da amitom<br />

cxrilebiT mdidari naSromis dabeWdva ufro Zviri jdeba, vidre cxrilebiT<br />

naklebad datvirTuli teqstia.<br />

amitom teqstis gasamartiveblad cxrilebis saxiT mxolod yvelaze arsebiTi,<br />

SinaarsTan uSualod dakavSirebuli monacemebi moitaneT.<br />

naklebefeqturi varianti:<br />

normaluri mozardis fsiqologiuri me-s aRwerisas mozardTa 91% eTanxmeba<br />

debulebas: „normalur pirobebSi Tavs mSvidad vgrZnob~, gamokiTxul mozardTa<br />

90% siamovnebas iRebs cxovrebisgan; gamokiTxulTa igive raodenoba, Cveulebriv,<br />

akontrolebs Tavs, 86% Tavs janmrTelad da Zlierad grZnobs, erTi procentiT<br />

naklebi mozardebi, ZiriTadad, bednierebi arian da, bolos, mxolod 83%-s<br />

aniWebs kargi xumroba siamovnebas, rodesac sevdiani da mowyenilia.<br />

ufro efeqturi varianti:<br />

mkiTxvelisTvis gacilebiT ioli iqneba am Sedegebis aRqma da gaazreba, rodesac<br />

isini cxrilSia mocemuli, Tumca rodesac monacemebi uCveulod cotaa (erTi sveti<br />

an mwkrivi), maSin umjobesia, rom isini teqstSi CarToT da ar gaitanoT calke<br />

cxrilad.<br />

gansazRvreT im monacemTa raodenoba, romlis motanac aucilebelia teqstSi<br />

mimdinare msjelobis gasagebad da Semdeg gadawyviteT, cxrilis an grafikis saxiT<br />

warmoadgenT maT Tu teqstSi CarTavT. araarsebiTi an ukiduresad detalizebuli<br />

monacemebi SeiZleba saerTod amoiRoT naSromidan anda danarTSi gaitanoT.<br />

cxrilebi, romlebSic raodenobrivi monacemebia warmodgenili, mxolod maSinaa<br />

efeqturi, rodesac monacemebi gasagebad, naTlad da iolad aRsaqmeladaa<br />

organizebuli. cxrilSi Sesadarebeli erTeulebi (magaliTad, saSualo, standartuli<br />

gadaxra, SerCevis zoma da a.S.) erTmaneTis gverdiT unda ganTavsdes. am princi pis<br />

106


mixedviT, sxvadasxva maCvenebeli cxrilis sxvadasxva nawilSi Tavsdeba. cxrilSi<br />

#9.3. swored am princi piTaa monacemebi dalagebuli.<br />

cxrili #9.2. normaluri mozardis fsiqologiuri me<br />

debuleba<br />

mozardTa procenti,<br />

romelic eTanxmeba<br />

TiToeul debulebas<br />

normalur pirobebSi Tavs mSvidad vgrZnob.<br />

91<br />

siamovnebas viReb cxovrebisagan.<br />

90<br />

Cveulebriv, Tavs vakontroleb.<br />

90<br />

Tavs janmrTelad da Zlierad vgrZnob.<br />

86<br />

ZiriTadad, bednieri var.<br />

85<br />

kargi xumroba maSinac maniWebs siamovnebas, roca<br />

sevdiani, mowyenili var.<br />

83<br />

SeniSvna: cxrili aRebulia r. gerigi, f. zimbardo `fsiqologia da cxovreba~, 2007<br />

cxrili #9.3. SeWmuli namcxvrebis saSualo raodenoba<br />

SeuzRudavi<br />

kveba<br />

SezRuduli<br />

kveba<br />

gansxvaveba<br />

gemrieli namcxvrebi<br />

sakontrolo jgufi<br />

mSfoTvare jgufi<br />

6.2<br />

5.1<br />

5.1<br />

7.6<br />

-1.1<br />

+2.5<br />

ugemuri namcxvrebi<br />

sakontrolo jgufi<br />

mSfoTvare jgufi<br />

3.0<br />

2.7<br />

2.6<br />

3.7<br />

-0.4<br />

+1.0<br />

SeniSvna: cxrili aRebulia r. gerigi, f. zimbardo, `fsiqologia da cxovreba~, 2007<br />

cxrilisa da teqstis urTierTmimarTeba<br />

in<strong>for</strong>maciuli cxrili avsebs teqsts da ar imeorebs mas. mkiTxvels teqstSi<br />

unda miuTiToT cxrilze da uTxraT, Tu ras miaqcios yuradReba. teqstSi mxolod<br />

cxrilis yvelaze gamokveTili nawilebi gaarCieT. Tu cxrilSi motanil mTel<br />

masalas teqstSi gaarCevT, maSin cxrili aRaraferSi gWirdebaT.<br />

darwmundiT, rom cxrili TavisTavad gasagebi unda iyos. TiToeuli cxrili<br />

teqstSi unda iyos integrirebuli, magram teqstis gareSec sruliad gasagebi unda<br />

iyos. ganmarteT yvela abreviatura (gamonaklisia iseTi statistikuri abreviaturebi,<br />

rogoricaa M, SD da df), gamokveTili teqstisa Tu frCxilebis mniSvneloba. yovelTvis<br />

miuTiTeT sazomi erTeulebi.<br />

107


cxrilis miTiTeba teqstSi. teqstSi cxrilebi maTi nomrebiT moixsenieT:<br />

rogorc aris cxrilSi #8 mocemuli, cdis pirTa...<br />

gamokiTxulTa naxevari aRiarebs (ix. cxrili #8), rom...<br />

ar gamoiyenoT frazebi `zemoT/qvemoT mocemul cxrilSi~ an `32-e gverdze<br />

warmodgenil cxrilSi~, vinaidan naSromis sxvadasxvagvari <strong>for</strong>matirebisas<br />

yovelTvis SeiZleba Seicvalos rogorc cxrilis adgilmdebareoba teqstSi, ise _<br />

gverdebis numeracia.<br />

cxrilebis urTierTmimarTeba<br />

SeecadeT, rom ar gaimeoroT monacemebi sxvadasxva cxrilSi da erTad warmoadginoT.<br />

Cveulebriv, monacemTa identuri mwkrivebi an svetebi ar unda meordebodes or an<br />

met cxrilSi.<br />

erT naSromSi warmodgenili yvela cxrili erTnairad unda iyos <strong>for</strong>matirebuli,<br />

raTa gaioldes maTi aRqma da maTSi warmodgenili monacemebis Sedareba. gamoiyeneT<br />

erTnairi <strong>for</strong>mati, dasaxeleba, saTaurebi da terminologia (magaliTad, saSualo<br />

maCvenebeli an centraluri tendenciis maCvenebeli).<br />

cxrilebis danomvra<br />

cxrilebi yovelTvis inomreba arabuli cifrebiT.<br />

cxrili N2, cxrili N3 cxrili N4 da a.S.<br />

da ara: cxrili 2, cxrili 2a, cxrili 2b da a.S.<br />

cxrilebis dasaxeleba<br />

TiToeul cxrils mokle, magram gasagebi da axsniTi saTauri unda hqondes.<br />

zedmetad telegrafuli:<br />

kolejis ZiriTad sagansa da Sedegebs Soris damokidebuleba (gaugebaria, ra<br />

tipis monacemebia cxrilSi warmodgenili).<br />

zedmetad detalizebuli:<br />

kolejis studentebis mier ZiriTad saganSi _ fsiqologiaSi, fizikaSi,<br />

inglisursa da maTematikaSi miRebuli saSualo qulebi A, B da C testebSi (aq<br />

meordeba cxrilis nawilebis saTaurebiT gadmocemuli in<strong>for</strong>macia).<br />

kargi:<br />

kolejis sxvadasxva ZiriTad sagnebSi studentebis mier miRebuli saSualo<br />

Sefasebebi.<br />

cxrilSi an mis romelime saTaurSi mocemuli abreviatura SeiZleba cxrilis<br />

dasaxelebaSi frCxilebSi iyos motanili.<br />

Tematuri apercepciis testiT (TAT) miRebuli Sedegebi.<br />

108


suraTebi<br />

ramdenad gvWirdeba suraTi<br />

APA-is standartiT Sesrulebul naSromebSi cxrilisgan gansxvavebuli<br />

nebismiri tipis ilustracias suraTi (figure) ewodeba. suraTi SeiZleba iyos diagrama,<br />

grafiki, foto, naxati an sxva gamosaxuleba.<br />

JurnalebSi raodenobrivi monacemebis aRsawerad xSirad cxrilebs aniWeben<br />

xolme upiratesobas, vinaidan maTSi zusti, konkretuli in<strong>for</strong>maciaa mocemuli,<br />

suraTebze, ki, Cveulebisamebr, mkiTxvelma unda Seafasos monacemis mniSvneloba;<br />

Tumca, meore mxriv, suraTze erTi SexedviTac kargad Cans Sedegebis paterni. isini<br />

gansakuTrebiT gamosadegia or cvlads Soris mimarTebis (an am mimarTebis<br />

ararsebobis) da arawrfivi damokidebulebis aRsawerad. garda amisa, kargad<br />

momzadebuli suraTi SeiZleba teqstze ufro struqturirebulad an TvalsaCinod<br />

gadmogvcemdes ama Tu im Sedegsa Tu cnebas.<br />

naSromis Seqmnisas suraTis gamoyenebis gadawyvetilebis miRebisas gamosadegia<br />

Semdeg kiTxvebze pasuxis gacema:<br />

• ra azris gadmocema gsurT suraTiT?<br />

• aucilebelia suraTis gamoyeneba? Tu is imeorebs teqsts, maSin ar gWirdebaT.<br />

Tu avsebs teqsts an lakonurad gadmoscems xangrZliv msjelobas, maSin is<br />

in<strong>for</strong>maciis gadmocemis optimaluri saSualeba SeiZleba iyos.<br />

• Tqveni miznisTvis romeli tipis suraTia (grafiki, diagrama, ruka, foto Tu<br />

sxva rame) yvelaze adekvaturi? SesaZlebelia Tu ara martivi grafikiT gadmoices<br />

Tqveni azri da ar dagWirdeT ZviradRirebuli fotoebis gamoyeneba?<br />

suraTis standartebi<br />

kargi suraTis standartia simartive, TvalsaCinooba da Tanmimdevruloba. kargi suraTi:<br />

• avsebs teqsts da ar imeorebs mas;<br />

• mxolod arsebiT faqtebs aRwers;<br />

• ar moicavs vizualurad yuradRebis gamfantav detalebs;<br />

• martivia wasakiTxad – misi elementebi (tipi, xazebi, dasaxelebebi, simboloebi<br />

da a.S.) sakmarisad didi zomisaa, rom nabeWdi saxiT wakiTxvadi iyos;<br />

• martivia gasagebad – misi mizani TvalsaCinodaa mocemuli;<br />

• konsistenturia – erT naSromSi erTnairi stiliT Sesrulebuli msgavsi<br />

suraTebia. sxva sityvebiT, erTnairi zomis asoebiT gakeTebuli warwerebi,<br />

erTnairi sisqis xazebi da erTi tipis vizualuri maxasiaTeblebi aqvT;<br />

• detalurad damuSavebuli da momzadebulia.<br />

suraTis tipebi<br />

mkiTxvelisTvis monacemebis<br />

warsadgenad sxvadasxva saxis<br />

suraTebi SeiZleba gamoviyenoT.<br />

zogjer saWiro tipis suraTis<br />

arCeva martivia, zogjer ki – ara.<br />

kargad momzadebuli suraTebi<br />

Sedegebis mTlian paterns<br />

dasamaxsovrebels xdis.<br />

14<br />

12<br />

10<br />

8<br />

6<br />

4<br />

2<br />

0<br />

suraTi #2<br />

Jan Feb Mar Apr May Jun<br />

111


grafiki monacemTa simravleebs Soris mimarTebebs – Sedarebasa da ganawilebas<br />

– gviCvenebs anda SeiZleba gviCvenebdes, magaliTad, maT absolutur mniSvnelobebs,<br />

procentul ganawilebasa Tu indeqsebs. grafikSi xazebi gasagebad unda iyos<br />

mocemuli da masSi ar unda iyos zedmeti detalebi. in<strong>for</strong>macia horizontalur da<br />

vertikalur RerZebze mzardi TanmimdevrobiT da Sedarebadi erTeulebiT unda<br />

iyos warmodgenili.<br />

• gafantvis grafiki calkeuli<br />

wertilebisgan Sedgeba, romlebic erTi<br />

movlenis calkeul an ori cvladis<br />

(abscisasa da ordinataze gadazomil)<br />

mniSvnelobebs warmoadgenen (ix. suraTi<br />

N1). wertilebis mniSvnelovani<br />

klasterebi korelaciebs asaxaven.<br />

magaliTad, diagonalis gaswvriv dajgufebuli<br />

wertilebi wrfiv korelacias<br />

gamosaxaven, xolo Tu wertilebi zustad<br />

diagonalis wrfeze lagdebian, maSin<br />

korelaciis koeficienti mis maqsimalur<br />

mnSvnelobas +1-s utoldeba.<br />

35<br />

30<br />

25<br />

20<br />

15<br />

10<br />

5<br />

0<br />

suraTi N3<br />

Jan Feb Mar Apr May Jun<br />

• wrfivi grafiki or raodenobriv<br />

cvlads Soris damokidebulebis<br />

saCveneblad gamoiyeneba. damoukidebeli<br />

cvladi horizontalur RerZze<br />

gadaizomeba, damokidebuli ki –<br />

vertikalurze (ix. suraTi #2). RerZebze<br />

danayofebi sazomis erTeulebs<br />

gviCvenebs. RerZebiT aRniSnuli skalebi<br />

SeiZleba iyos wrfivi, logariTmuli an<br />

logariTmul–wrfivi.<br />

Mar<br />

Apr<br />

suraTi N4<br />

May<br />

Feb<br />

Jan<br />

•svetebiani grafiki gamoiyeneba maSin, rodesac damoukidebeli cvladi<br />

kategorialuria (magaliTad, sxvadasxva eqsperimentuli situacia. ix. suraTi #3).<br />

• wriuli diagrama (pie) procentuli ganawilebisa da proporciis saCveneblad<br />

gamoiyeneba. Sesadarebeli erTeulebis raodenoba xuTs ar unda aRematebodes.<br />

segmentebi klebadi TanmimdevrobiT unda iyos dalagebuli, yvelaze didi segmenti<br />

ki vertikaluri xazidan iwyebodes.<br />

suraTis identificireba da teqstSi moxsenieba<br />

suraTebi arabuli cifrebiT aRiniSneba da inomreba teqstSi moxseniebis<br />

TanmimdevrobiT (anu suraTi #1, suraTi #2 da a.S.) suraTs nomeri ewereba zeda<br />

marjvena kuTxeSi.<br />

teqstSi moxseniebis wesebi:<br />

rogorc me–2 suraTzea naCvenebi, es damokidebuleba. . .<br />

maT Soris aRmoCnda mWidro kavSiri (ix. suraTi #2).<br />

ar gamoiyenoT frazebi „zemoT mocemul suraTze~ an „me-12 gverdze mocemul<br />

suraTze~, vinaidan suraTis mdebareoba da gverdebis numeracia SeiZleba Seicvalos.<br />

suraTis nomers Tan unda axldes dasaxeleba, romelic unda iyos sakmaod<br />

detaluri da amomwuravi.<br />

112


organizacia<br />

wyaroebis miTiTeba anbanuri TanmimdevrobiT gvarebis mixedviT xdeba. Tu Sromis<br />

avtori ar aris aRniSnuli, maSin miTiTeba saTauris pirveli sityvebis mixedviT<br />

xdeba.<br />

xazebs Soris intervali<br />

xazebs Soris ormagi intervali (Tumca qarTulSi erTnaxevaric dasaSvebia _<br />

SesaTanxmebelia xelmZRvanelTan).<br />

abzacis pirveli Seweuli striqoni (indention)<br />

TiToeuli striqonisTvis Sesabamisi abzaci unda iqnes gamoyenebuli. APA-is<br />

stiliT rekomendebulia TiToeuli wyaros pirveli striqonisTvis 5–7 poziciis<br />

gamotoveba.<br />

Rodrigues, R. (1982). A hanger of memory: The education of Richard Rodrigeues. Boston:<br />

Godine.<br />

Tumca arsebobs meore variantic: roca miTiTebul literaturaSi pirvel<br />

striqonSi pirveli sityva, piriqiT, gamoweulia da meore striqoni 5 poziciiT<br />

Seweulia.<br />

Rodrigues, R. (1982). A hanger of memory: The education of Richard Rodrigeues. Boston:<br />

Godine.<br />

hkiTxeT xelmZRvanels, romeli variantis gamoyeneba gevalebaT.<br />

avtorebi<br />

pirvelad unda miuTiToT avtoris gvari, Semdeg saxeli (erTmaneTisgan mZimeebiT<br />

gamoiyofa). rogorc wesi, saxelis (aseve, meore saxelis) misaTiTeblad inicialebi<br />

gamoiyeneba. bolo avtoris gvaris win & kavSiri iwereba.<br />

gamocemis TariRi<br />

gamocemis weli unda miuTiToT frCxilebSi avtoris an avtorebis gvarebis<br />

gverdiT. Cveulebrivad, es aris xolme weli, magram zogierTi ti pis gamocemebisTvis<br />

(magaliTad, Jurnalebi da sagazeTo statiebi) unda miuTiToT Tve da, iSviaT<br />

SemTxvevaSi, dReebic.<br />

saTauri<br />

inglisur enaze wignis an statiis saTauris miTiTebis SemTxvevaSi, didi asoTi<br />

iwereba mxolod saTauris pirveli sityva, qvesaTauris pirveli sityva da sakuTari<br />

saxelebi. sxva yvela danarCeni sityva iwereba patara asoebiT. statiis saTauri<br />

brWyalebSi ar unda Caisvas.<br />

gamocemis adgili<br />

wyarosTvis, romelic periodul gamocemas ar warmoadgens, unda miuTiToT<br />

gamocemis adgilic. Tu gamomcemeli romelime konkretul universitets warmoadgens<br />

da qalaqis (an provinciis) dasaxeleba miTiTebulia universitetis saxelwodebaSic,<br />

maSin misi gameoreba saWiro aRar aris.<br />

114


gamomcemlobis dasaxeleba<br />

araperioduli wyaroebisTvis gamomcemlobis miTiTebac aucilebelia. gamocemis<br />

adgilis Semdeg orwertili da Semdeg gamomcemlobis dasaxeleba unda miuTiToT.<br />

zogierTi gamomcemlobisaTvis SesaZlebelia Semoklebuli variantic gamoiyenoT<br />

(William Morrow-is nacvlad Morrow). SesaZloa gamotovoT sityvebi: gamomcemeli,<br />

kompania da a.S. (”CO.,” ”Inc.,” ”Publisher”). Tumca asociaciebis, korporaciebis da<br />

universitetis gamocemlobebis miTiTebisas sruli saxelwodebebi unda aRiniSnos<br />

da am SemTxvevaSi gamomcemlobis dasaxelebis gamotoveba ar xdeba (magaliTad,<br />

“Harvard University Press“).<br />

gverdebis numeracia<br />

wignebis an gazeTebis gverdebis miTiTebisas abreviatura – `gv.~ – miuTiTeT.<br />

gverdebisTvis yvela cifri moitaneT: `667-668.~<br />

wignebi<br />

1. wigni, romelsac erTi avtori hyavs<br />

Rodriguez, R. (1982). A Hanger of Memory: The Education of Richard Rodrigeues. Boston:<br />

Godine.<br />

avtoris saxelis sruli miTiTebis nacvlad misi iniciali unda miuTiToT,<br />

Tumca misi saxeli wyaros dasaxelebaSic ikiTxeba. didi asoTi saTauris da<br />

qvesaTuris mxolod pirveli sityva da sakuTari saxelia mocemuli.<br />

2. wigni, romelsac ori an meti avtori hyavs<br />

Nesselroade, J.R., & Baltes, P.B. (1999). Longitudinal research in behavioral studies. New<br />

York: Academic Press.<br />

avtorebis gvarebs erTmaneTisgan & gamoyofs.<br />

3. wigni, romelsac redaqtori hyavs<br />

Dohrenwend, B. S., & Dohrenwend, B. P. (Eds). (1994). Stressful life events: Their nature<br />

and effects. New York: Weley.<br />

redaqtorTa saxelebi miuTiTeT, rogorc avtoris saxeli da gvari, magram<br />

frCxilebSi Semoklebuli <strong>for</strong>miT mocemuli unda iyos: „(red.)“. inglisurenovani<br />

wyaros miTiTebis SemTxvavSi Tu redaqtori erTia: „(Ed)“, Tu<br />

ramodenime – „(Eds).“ iqve, frCxilebSi unda miuTiTeT gamocemis welic.<br />

4. wigni, romelsac mTargmneli hyavs<br />

Trajan. P. D. (1927). Psychology of animals (H.Simone, Trans.). Washington, DC: Halperin.<br />

5. wigni, romlis avtori mkvlevarTa jgufia<br />

Lorenz Research. (1997). Research in social studies teaching. Baltimore: Arrow Books.<br />

roca wignis avtori avtorTa jgufia, rogoricaa, magaliTad, mkvlevarTa jgufi,<br />

saxelmwifo saagento, korporacia da a.S. aseT SemTxvevaSi, jgufis saxeli unda<br />

miuTiToT, rogorc individualuri sakuTari saxeli. gamoyenebuli literaturis<br />

nusxaSi ki anbanuri TanmimdevrobiT swored es saxeli unda gaiTvaliswinoT.<br />

6. wigni, romlis avtori ucnobia<br />

Mariam-Webster’s collegiate dictionary (10 th ed.). (1997). Sprinfield, MA: Mariam-Webster.<br />

115


Tu wignis avtori ucnobia unda miuTiToT wignis saxelwodeba anbanuri<br />

TanmimdevrobiT.<br />

7. erTi da imave avtoris ori an meti Sroma, romelic erTsa da imave welsaa<br />

gamoqveynebuli<br />

Gardner, H. (1973a). The arts and human Development. New York: Weliy.<br />

Gardner, H. (1973b). Ithe guest <strong>for</strong> mind: Pieaget, Levi-Strauss, and the structuralist movement.<br />

New York: Knopf.<br />

rodesac gamoyenebulia erTi da imave avtoris erTsa da imave wels<br />

gamoqveynebuli Sroma, isini unda miuTiToT anbanuri TanmimdevrobiT, saTauris<br />

pirveli sityvis mixedviT da gamocemebi unda gamoirCes erTmaneTisgan asoebis<br />

(a, b da a.S. ) saSualebiT.<br />

magram Tu uTiTebT erTi da imave avtoris or sxvadasxva Sromas, romlebic<br />

erTsa da imave wels ar aris gamoqveynebuli, aseT SemTxvevaSi, jer unda<br />

miuTiToT ufro adre gamoqveynebuli Sroma.<br />

8. wigni, romelic xelaxla gamoica<br />

Bollinger, D.L. (1975). Aspects of language (2nd ed). NewYork. Harcourt Brace Jovanovich.<br />

xelaxali gamocemis TariRi saTauris Semdeg unda miuTiToT. Semdeg<br />

gamomcemloba unda aRiniSnos.<br />

9. wigni, romelic erTze meti tomisagan Sedgeba<br />

Lincoln, A. (1953). The collected works of Abraham Lincoln (R.P. Basler, Ed.). (Vol.5). New<br />

Brunswick, NJ: Rutgers University Press.<br />

Lincoln, A. (1953). The collected works of Abraham Lincoln (R.P. Basler, Ed.). (Vols.1-8).<br />

New Brunswick, NJ: Rutgers University Press.<br />

10. statia an Tavi redaqtirebuli wignidan<br />

Paykel, E. S. (1994). Life stress and psychiatric disorder: Applications of the clinical approach.<br />

In B.S. Dorhewend & B.P. Dorhenwend (Eds.), Stressful life events: Their nature and<br />

effects (pp. 239-264). New York Weliy.<br />

gamocemis TariRi aucileblad unda aRiniSnos. statiis an Tavis saTauris<br />

Semdg unda miuTiToT, romeli wyarodan aris amoRebuli nakveTi. gverdebis<br />

numeracia unda miuTiToT frCxilebSi.<br />

perioduli gamocemebi: samecniero Jurnalebi, Jurnalebi da gazeTebi<br />

11. statia yovelwliuri Jurnalidan<br />

Emery, R.E. (1992). Marital turmoil: interpersonal conflict and the children of discord and<br />

divorce. Psychological Bulletin, 92, 310-330<br />

statiis saTauri brWyalebSi ar unda Caisvas. Jurnalis saxelwodeba<br />

daxrili unda iyos.<br />

12. statia Jurnalidan, romelsac calkeuli nomrebi aqvs<br />

Dacey, J. (198). Managment participation in corporate buy-outs. Management Perspectives,<br />

7(4), 20-31<br />

Jurnalis nomeri daxrili ar unda iyos, is frCxilebSi unda CasvaT.<br />

116


13. statiis abstraqti<br />

Emery, R.E. (1992). Marital turmoil: interpersonal conflict and the children of discord and<br />

divorce. Psychological Bulletin, 92, 310-330 (From Psychological Abstracts, 69, Item 1320)<br />

rodesac abstraqti da ara statiis sruli teqstia gamoyenebuli, frCxilebSi<br />

mowodebul unda iyos amomwuravi in<strong>for</strong>macia: saTauri, tomis nomeri, gverdebi,<br />

abzacis nomeri. ramdenadac saTaurSi sityva abstraqti ar figurirebs, amitom<br />

is unda miuTiToT wyaros saTaursa da periodizacias Soris, rom cxadi<br />

gaxdes, ra gamoiyeneT.<br />

14. statia Jurnalidan<br />

Van Gelder, L. (1996, Desember). Countdown to motherhood: When shoud you have a baby?<br />

Ms., 37-39, 74.<br />

Tu Jurnals aqvs calkeuli gamocemebi da nomrebi, aucileblad unda iyos<br />

aRniSnuli. aseve, nomris gamocemis sruli TariRi da statiis gverdebi unda<br />

iyos dafiqsirebuli, oRond abrevituris (gv.) gareSe.<br />

15. sagazeTo statia<br />

Lewis, P.H. (1999, Jenuary 21 ). Many updates cause profitable confusion. The New York Times,<br />

pp. D1, D5.<br />

unda miuTiToT, rogorc gamocemis weli, aseve, Tve da dRe. gverdebis<br />

misaTiTeblad SeiZleba gamoiyenoT abraviatura: „gv.~<br />

16. xelmouwereli statia<br />

The right to die. (1976, Octomber 11). Time, 121. 101<br />

miuTiTeT CamonaTvalSi anbanuri TanmimdevrobiT statiis saTauris mixedviT.<br />

iseve, rogor anonimuri avtoris wignis miTiTebis SemTxvevaSi.<br />

17. mimoxilva<br />

Dinnage, R. (1987, November 29). Against the master and his men [Review of the book A mind<br />

of her own: The life of Karen Horney]. The New York Times Book Review, 10-11.<br />

Tu mimoxilva dasaTaurebuli araa, gamoiyeneT frCxilebSi mocemuli in<strong>for</strong>macia,<br />

rogorc saTauri.<br />

wignis miTiTebis SemTxvevaSi saTauri daxrili unda iyos, Jurnalebis SemTxvevaSi<br />

ki dasaxelebaa daxrili.<br />

danarTi<br />

danarTi or mizans emsaxureba. is avtors mkiTxvelisTvis kiTxvis Seuwyvetlad<br />

detaluri in<strong>for</strong>maciis miwodebisa da weris stilis, wesebis dacvis saSualebas<br />

aZlevs.<br />

Cveulebrivad, danarTSi maTematikuri dasabuTeba, didi cxrilebi, kiTxvaris<br />

nimuSebi an kvlevaSi gamoyenebuli sxva xelsawyoebi da kompiuteruli programebia<br />

aRwerili.<br />

naSromi SeiZleba erT an met danarTs moicavdes.<br />

117


danarTis identifikacia da teqstSi motana<br />

Tu naSroms mxolod erTi danarTi aqvs, mas mxolod danarTi ewereba. Tu mas<br />

ramdenime danarTi aqvs, maSin unda miuTiToT: danarTi A, danarTi B da a.S. im<br />

TanmimdevrobiT, ra TanmimdevrobiTac is teqstSia motanili. TiToeul danarTs<br />

unda hqondes saxelwodeba. teqstSi danarTebi Sesabamisi saxelwodebebiTaa motanili:<br />

orive kvlevam erTi da igive Sedegi aCvena (ix. danarTi A da danarTi B).<br />

ZiriTadi nawili da saTaurebi<br />

teqstis msgavsad, danarTs aqvs saTauri da qvesaTauri (danarTis SigniT saTauris<br />

donis gansazRvris mizniT danarTi teqstisgan gancalkevebiT unda iyos mocemuli,<br />

magaliTad, ZiriTad teqsts SeiZleba oTxdoniani saTauri hqondes, magram Tu danarTs<br />

ordoniani saTuri aqvs, dasaTaureba xdeba iseve, rogorc ordoniani ZiriTadi teqstis).<br />

ZiriTadi teqstis msgavsad, danarTi SeiZleba moicavdes cxrilebs da suraTebs<br />

da, agreTve, vrclad mocemul maTematikur <strong>for</strong>mulebs. danarTis cxrilebi da<br />

suraTebi unda dainomros. agreTve, unda dainomros maTematikuri <strong>for</strong>mulebi, Tu<br />

es aucilebelia Semdgomi miTiTebisTvis. cxrilebis nomers Tan unda daerTos<br />

danarTis dasaxelebac (magaliTad, cxrili NA1).<br />

im SemTxvevaSi, roca danarTi erTia, danarTis cxrilebis da suraTebis<br />

gadanomrvisas gamoiyeneT aso „A,“ rom ZiriTadi teqstis cxrilebisgan da<br />

suraTebisgan garCeva SesaZlebeli iyos. danarTSi citirebis wesebi igivea, rac<br />

ZiriTadi teqstis SemTxvevaSi: _ danarTis yvela cxrili da suraTi miTiTebuli<br />

unda iyos danarTSi da danomrili unda iyos motanis rigis mixedviT.<br />

cxrilebi, romlebic danarTis saxiTaa mocemuli<br />

Tu cxrili mTlianad danarTs warmoadgens, centrSi mocemuli danarTis saxelwodeba<br />

da saTauri cxrilis nomris da saTauris Canacvlebasac warmoadgens. mravaldoniani<br />

cxrilebi calkeuli danarTebis saxiT moitaneT. Tu aseTi cxrilebi (magram ara<br />

teqsti) kombinirebulia erT danarTSi, danomreT cxrilebi.<br />

kiTxvarebi da testebi<br />

Tu Tqven gsurT gamoaqveynoT axali testi APA-is JurnalSi, maSin saavtoro<br />

uflebebis mflobeli iqneba APA (avtors, romelsac surs, rom rom saavtoro<br />

uflebebi SeinarCunos, unda miuTiTos: „saavtoro ufleba [weli] [avtoris gvari]).<br />

Tu gsurT miuTiToT sxva avtoris kiTxvari an testi, amis ufleba werilobiTi<br />

<strong>for</strong>miT unda moipovoT.<br />

<strong>for</strong>mati<br />

naSromis <strong>for</strong>maluri maxasiaTeblebis Sesafasebeli<br />

kiTxvari<br />

• warmodgenili naSromi Sesrulebulia Tu ara A4 <strong>for</strong>matis furcelze?<br />

• mTel naSromSi citirebis, gamoyenebuli literaturis, avtoris SeniSvnis,<br />

sqolios, suraTebis dasaxelebis da cxrilis yvela nawilis CaTvliT, daculia<br />

Tu ara striqonebs Soris ormagi (qarTulSi _ 1,5) intervali? aris Tu ara<br />

naSromi mowesrigebuli da guldasmiT ga<strong>for</strong>mebuli?<br />

• mindvrebi aris Tu ara, sul mcire, 1" anu 2,54 sm?<br />

118


• calke gverdebze aris Tu ara mocemuli Tavfurceli, abstraqti, gamoyenebuli<br />

literatura, avtoris SeniSvna, cxrilebi da suraTebi (erTi cxrili/suraTi<br />

erT gverdze) calke gverdebze?<br />

• Tanmimdevrulad aris Tu ara gadanomrili gverdebi Tavfurclidan<br />

gamoyenebuli literaturis CaTvliT?<br />

Tavfurceli da abstraqti<br />

• Sedgeba Tu ara saTauri 10-12 sityvisgan?<br />

• Tavfurcelze miTiTebulia Tu ara instituti/dawesebuleba, sadac Sesrulda<br />

naSromi?<br />

• Tavsdeba Tu ara abstraqti 120 sityvaSi?<br />

abzacebi da saTaurebi<br />

• aris Tu ara erTi abzaci erT winadadebaze meti, magram ara umetes erTi<br />

xelnaweri gverdisa?<br />

• qvesaTaurebi zustad asaxaven Tu ara naSromis struqturas?<br />

• erTnairi qvesaTaurebi erTnairi <strong>for</strong>matiTaa Sesrulebuli Tu ara?<br />

abreviatura<br />

• amoRebulia Tu ara naSromidan yvela araarsebiTi da arasaWiro abreviatura?<br />

ganmartebulia Tu ara yvela saWiro da naSromSi Setanili abreviatura?<br />

• cxrilebsa da suraTebSi mocemuli abreviaturebi axsnilia Tu ara cxrilis<br />

Tanmxleb SeniSvnasa Tu suraTis legendaSi?<br />

gamoyenebuli literatura<br />

• gamoyenebuli literatura citirebulia rogorc teqstSi, ise boloSi<br />

saTauriT `gamoyenebuli literatura~? sxva sityvebiT, rac teqstSia mocemuli,<br />

miTiTebulia boloSic da piriqiT?<br />

• teqstSi citirebuli da gamoyenebuli literaturis CamonaTvalSi mocemuli<br />

wyaroebi erTnairadaa dawerili da Tanxvdeba Tu ara gamocemis wlebi?<br />

• srulad aris Tu ara mocemuli Jurnalis dasaxelebebi?<br />

• gamoyenebuli literatura dalagebulia Tu ara avtorTa gvarebis mixedviT<br />

anbanuri TanmimdevrobiT?<br />

sqolio<br />

• miTiTebulia Tu ara teqstSi yvela sqolio?<br />

• gadanomrilia Tu ara sqolioebi Tanmimdevrulad da sworadaa Tu ara<br />

isini ganlagebuli teqstSi?<br />

cxrilebi da suraTebi<br />

• TiToeuli cxrilis svetebs aqvs Tu ara saTauri?<br />

• cxrilebSi amoRebulia Tu ara yvela vertikaluri xazi?<br />

• suraTebis elementebi aris Tu ara sakmarisad didi zomis, raTa suraTis<br />

zomebis Semcirebis SemTxvevaSi mainc wakiTxvadi iyos?<br />

• TiToeuli suraTi danomrilia Tu ara Tanmimdevrulad da aqvs Tu ra<br />

mokle saTauri?<br />

119


• yvela suraTi da cxrili moxseniebulia Tu ara teqstSi da danomrilia Tu<br />

ara moxseniebis rigis mixedviT?<br />

bolo SeniSvna<br />

miuxedavad imisa, rom APA-is standartiT mogeTxovebaT naSromis Sesruleba,<br />

konkretuli departamentisa Tu pedagogis moTxovna SesaZloa, garkveulwilad,<br />

gansxvavdebodes APA-is standartisgan. am SemTxvevaSi upiratesoba departamentis/<br />

maswavleblis moTxovnebs eniWeba. orive – APA-isa da departamentis/maswavleblis<br />

– moTxovnebis codna students naSromis damakmayofileblad momzadebis saSualebas<br />

miscems. Tumca gaxsovdeT, rom akademiuri sazogadoeba SeTanxmebulia weris stilze<br />

da namdvilad ar Secvlis mas erTi individis axirebis gamo.<br />

gamoyenebuli literatura<br />

arabuli a., qarTuli metyvelebis kultura, gamomcemloba „universali~, Tbilisi,<br />

2004.<br />

gutbrodi h., danelia n. saqmiani urTierTobebi. gamomcemloba `universali~, Tbilisi,<br />

2006.<br />

TvalTvaZe d., gafrindaSvili n. marTlweris wesebi da savarjiSoebi, Tbilisi, 2004.<br />

SalamberiZe g., qarTuli marTlwera, gamomcemloba „ganaTleba~, Tbilisi, 1965.<br />

SaniZe a., qarTuli enis gramatikis safuZvlebi, Tsu, Tbilisi, 1973.<br />

Ãóäâèí Äæ., Èññëåäîâàíèå â ïñèõîëîãèè, ìåòîäû è ïëàíèðîâàíèå. 3-å èçä. Ïèòåð, 2004.<br />

Carter D., Beyond the Loan Word: Plagiarism and Academic Writing. Published in http://<br />

www.engelsk.au.dk/en/studies/exams/guides/plagiarism (2000, Revised 07.05.2007). bolo naxva<br />

15.08.2007<br />

Campbell S., The Problem of Plagiarism Published in<br />

http://www-personal.umich.edu/~sdcamp/up540/writingtips.html (last updated: February 22, 2007).<br />

bolo naxva 15.08.2007<br />

Fowler H. Ramsey; Aaron Jane E.; Anderson Daniel (2000). The Little, Brown Handbook. 8 th edition.<br />

Addison-Wesley.<br />

Georgetown University. What is Plagiarism. Published in http://gervaseprograms.georgetown.edu/hc/<br />

plagiarism.html (2007). bolo naxva 15.08.2007<br />

Publication Manual of the American Psychological Association, 5 th edition. Published by APA.<br />

Regina L Smalley., Mary K. Ruetten., & Joann Rishel Kozyrev (2000). Refining Composition Skills.<br />

Heinle & Heinle: Thomson Learning.<br />

Writing Tutorial Services, Indiana University, Bloomington, IN. Plagiarism: What It is and How to<br />

Recognize and Avoid It. Published in http://www.indiana.edu/~wts/pamphlets/plagiarism.shtml<br />

(2004). bolo naxva 15.08.2007<br />

120

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!