12.05.2015 Views

genderi – socialuri da politikuri swavlebani - Center for Social ...

genderi – socialuri da politikuri swavlebani - Center for Social ...

genderi – socialuri da politikuri swavlebani - Center for Social ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Tamar kiknaZe<br />

naTela donaZe<br />

<strong>genderi</strong> – <strong>socialuri</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>politikuri</strong> <strong>swavlebani</strong><br />

momzadebulia socialur mecnierebaTa mxar<strong>da</strong>Weris programis<br />

akademiuri stipendiis safuZvelze<br />

Tbilisi<br />

2006


enobrivi re<strong>da</strong>qtori : lia kaWarava<br />

<strong>da</strong>kabadoneba, ydis dizaini : giorgi bagrationi<br />

wigni momzadebulia fondi “Ria sazogadoeba – saqarTvelos” socialur<br />

mecnierebaTa mxar<strong>da</strong>Weris programis mier <strong>da</strong> gamocemulia “socialur<br />

mecnierebaTa centris” (<strong>Center</strong> <strong>for</strong> <strong>Social</strong> Sciences) mier, ×ÏÍÃÉÓ OSI – Zug,<br />

ÁÖÃÀÐÄÛÔÉÓ ÙÉÀ ÓÀÆÏÂÀÃÏÄÁÉÓ ÉÍÓÔÉÔÖÔÉÓ umaRlesi ganaTlebis mxar<strong>da</strong>Weris<br />

programis (HESP) ×ÉÍÀÍÓÖÒÉ áÄËÛÄßÚÏÁÉÈ.<br />

The book has been developed by support of <strong>Social</strong> Sciences Support Program<br />

of Open Society Georgia Foun<strong>da</strong>tion and published by the <strong>Center</strong> <strong>for</strong> <strong>Social</strong><br />

Sciences, sponsored by the OSI-Zug Foun<strong>da</strong>tion and the Higher Education<br />

Support Program (HESP) of the Open Society Institute-Bu<strong>da</strong>pest.<br />

© socialur mecnierebaTa centri, 2006<br />

© <strong>Center</strong> <strong>for</strong> <strong>Social</strong> Sciences, 2006<br />

q. Tbilisi, 0108, T. WoveliZis q. # 10<br />

el. fosta: contact@ucss.ge<br />

internet gverdi: www.ucss.ge<br />

ISBN: 99940-873-3-9


Sesavali<br />

Tanamedrove mecnierebaSi termini `<strong>genderi</strong>~ (gender), sqesis (sex) biologiuri<br />

gagebisagan gansxvavebiT, sqesis <strong>socialuri</strong> fenomenisa <strong>da</strong> sociologiuri diskursis<br />

aRsaniSnavad ixmareba. igi sazogadoebis <strong>socialuri</strong> struqturis erT-erTi sabaziso<br />

ganzomilebaa, romelic sxva kulturul <strong>da</strong> socialur-demografiul monacemebTan<br />

erTad (rasa, asaki, eTnosi, strata) ayalibebs socialur sistemas. es aris garkveul<br />

kulturaze <strong>da</strong>fuZnebuli mamakacebsa <strong>da</strong> qalebs Soris sazogadoebis ZiriTad socialur<br />

institutebSi konstruirebuli <strong>socialuri</strong> urTierTobebis fun<strong>da</strong>menturi maCvenebeli.<br />

Ggenderuli rolebis (mamakacebisa <strong>da</strong> qalebis) gansazRvra subieqturia <strong>da</strong><br />

konkretul-istoriul xasiaTs atarebs. TiToeul sazogadoebas aqvs Tavisi Cveulebebi,<br />

tradiciebi <strong>da</strong> normebi, romlebic socialur-sqesobriv rolebs gansazRvravs.<br />

GdRes genderuli urTierTobebi ganixileba rogorc mamakacebsa <strong>da</strong> qalebs Soris<br />

sazogadoebrivi cxovrebis sxva<strong>da</strong>sxva sferoSi (marTvis, politikur, ojaxis <strong>da</strong> sxv.)<br />

arsebuli urTierTobebis erT-erTi yvelaze ufro mniSvnelovani aspeqti.<br />

GaRniSnuli problematika saqarTveloSi gansakuTrebuli yuradRebisa <strong>da</strong> analizis<br />

sagani gax<strong>da</strong> gasuli saukunis 90-iani wlebi<strong>da</strong>n. es periodi ki <strong>da</strong>kavSirebulia<br />

mniSvnelovan politikur <strong>da</strong> socialur gar<strong>da</strong>qmnebTan. am procesebis genderul<br />

meTodologiaze <strong>da</strong>yrdnobiT Sewavla <strong>da</strong> ganzogadeba saSualebas iZleva, SemuSavebuli<br />

iqnes iseTi teqnologiebi, romlebic uzrunvelyofs qalis resocializacias,<br />

sazogadoebaSi misi rolisa <strong>da</strong> statusis amaRlebas <strong>da</strong> sasicocxlod mniSvnelovani<br />

strategiebis Camoyalibebas.<br />

Cven SevecadeT Segvejerebina am sakiTxze arsebuli samecniero literatura <strong>da</strong><br />

Segveqmna saleqcio kursi, romelic studentebs <strong>da</strong>exmareba <strong>genderi</strong>s <strong>politikuri</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>socialuri</strong> aspeqtebis SeswavlaSi.<br />

saleqcio kursi Seicavs agreTve specialur terminebs. maTi codna xels Seuwyobs<br />

mkiTxvelebs aRniSnuli problematikis aTvisebaSi.<br />

3


Sinaarsi<br />

Sesavali ..................................................................................................................... 3<br />

Tavi I. <strong>genderi</strong> <strong>da</strong> misi arsi ........................................................................................ 5<br />

1. <strong>genderi</strong>s cneba ................................................................................................ 5<br />

2. sqesis dialeqtika .......................................................................................... 7<br />

3. qalisa <strong>da</strong> mamakacis, rogorc bio<strong>socialuri</strong> fenomenis, maxasiaTeblebi ..... 8<br />

4. seqsizmi <strong>da</strong> misi arsi ...................................................................................... 9<br />

Tavi II. feminizmis nairsaxeobebi <strong>da</strong> maTi roli genderuli<br />

Tanasworobis <strong>da</strong>mkvidrebaSi ..........................................................................12<br />

1. feminizmis warmoSobis wanamZRvrebi ............................................................12<br />

2. feministuri Teoriebi ..................................................................................13<br />

3. <strong>genderi</strong> <strong>da</strong> feminizmi ....................................................................................15<br />

4. <strong>genderi</strong> <strong>da</strong> Tanamedrove feminizmis tipologia ..........................................17<br />

Tavi III. feministuri ekonomikuri Teoria ................................................................20<br />

Tavi IV. qalis roli Tanamedrove sazogadoebaSi .........................................................27<br />

1. qalis rolis <strong>da</strong> statusis evolucia Tanamedrove sazogadoebaSi ................27<br />

2. saxelmwifo politika qalTa sakiTxSi .............................................................30<br />

3. qali <strong>da</strong> masobrivi in<strong>for</strong>maciis saSualebebi ..................................................32<br />

4. qalis <strong>socialuri</strong> statusi rogorc integraluri maCvenebeli .....................34<br />

5. qalisa <strong>da</strong> kacis iuridiuli Tanasworoba Tanamedrove sazogadoebaSi ........35<br />

Tavi V. religia <strong>da</strong> patriarqati ...................................................................................39<br />

1. religiur-eTikuri memkvidreobis gavlena qalTa<br />

sazogadoebriv-politikur procesebSi CarTvaze ...........................................39<br />

2. qali <strong>da</strong> iu<strong>da</strong>izmi ...............................................................................................40<br />

3. qali <strong>da</strong> qristianoba. patriarqaluri socialur-<strong>politikuri</strong><br />

urTierTobebis feministuri revizia ..............................................................44<br />

4. qalis statusi induizmSi .................................................................................48<br />

5. qalis socialur-<strong>politikuri</strong> roli islamSi ..................................................53<br />

6. budizmi – <strong>socialuri</strong> <strong>da</strong> sqesobrivi Tanasworobis mcdeloba ....................60<br />

Tavi VI. qalTa monawileoba Tanamedrove socialur-politikur<br />

procesebSi - genderuli kvlevis aqtualuri problema ...................................65<br />

1. qalTa monawileoba Tanamedrove socialur-politkur procesebSi .............65<br />

2. Sexedulebani qalis socialur-<strong>politikuri</strong> aqtiurobis Sesaxeb ..................67<br />

3. qali-politikosis moRvaweobis stilis Taviseburebani ................................70<br />

4. politikaSi qalis aRqmis subieqturi <strong>da</strong> obieqturi mizezebi .......................72<br />

VII. qalTa moZraobebi Tanamedrove msoflioSi ...........................................................77<br />

1. istoriuli eqskursi .........................................................................................77<br />

2. qalTa moZraoba - qalTa problemebis ga<strong>da</strong>Wris mniSvnelovani faqtori .....79<br />

3. saerTaSoriso <strong>for</strong>umebi - qalTa moZraobis erToblivi<br />

programis gamomuSavebis mniSvnelovani faqtori ...........................................80<br />

Tavi VII. genderuli Tanasworobis problemebi saqarTveloSi .........................................82<br />

I. saqarTvelo <strong>da</strong> qarTveli qali .................................................................................82<br />

2. saqarTvelos qalebis <strong>socialuri</strong> ganwyoba ............................................................84<br />

3. saerTaSoriso sakanonmdeblo aqtebi <strong>da</strong> erovnuli meqanizmebi ..........................87<br />

4.saqarTvelos qalTa monawileoba politikur procesebSi ....................................90<br />

<strong>da</strong>narTi 1 ...............................................................................................................................93<br />

<strong>da</strong>narTi 2 .............................................................................................................................106<br />

<strong>da</strong>narTi 3 .............................................................................................................................110<br />

<strong>da</strong>narTi 4 .............................................................................................................................111<br />

<strong>da</strong>narTi 5 .............................................................................................................................113<br />

<strong>da</strong>narTi 6 .............................................................................................................................119<br />

4


Tavi I<br />

<strong>genderi</strong> <strong>da</strong> misi arsi<br />

1. <strong>genderi</strong>s cneba<br />

kacobrioba qalebisa <strong>da</strong> kacebisagan Sedgeba. sazogadoebaSi maT sxva<strong>da</strong>sxva adgili<br />

ukaviaT <strong>da</strong> gansxvavebul funqciebs asruleben, rac ama Tu im sa<br />

zogadoebis ganviTarebis doniT aris ganpirobebuli. sqesTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

problemebis Seswavlis gareSe SeuZlebelia a<strong>da</strong>mianisa <strong>da</strong> sazogadoebis kompleqsuri<br />

Seswavla, amitom dRes es sakiTxi sxva<strong>da</strong>sxva mecnierebis Seswavlis obieqts warmoadgens,<br />

socialur mecnierebebSi ki mas erT-erTi centraluri adgili uWiravs.<br />

sqesis <strong>socialuri</strong> Teoria sqesTa Soris arsebuli tradiciuli patriarqaluri<br />

urTierTobebis egalitaruli urTierTobebiT Secvlas iTvaliswinebs <strong>da</strong> umTavresi<br />

principis – sqesTa Tanasworuflebianobis realizacias gulisxmobs.<br />

Tanamedrove sazogadoebis ganviTarebam moiTxova arsebuli maskulinuri sazogadoebrivi<br />

mowyobis struqturis, saxelisuflo institutebisa <strong>da</strong> kulturuli normebis<br />

Secvla, agreTve qaluri sawyisis, rogorc inertulisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>qvemdebarebulis, filosofiurad<br />

<strong>da</strong>sabuTebuli stereotipis axleburad gaazreba.<br />

am procesis dinamikis analizis, misi Sedegis gansazRvrisa <strong>da</strong> masze zemoqmedebis<br />

zomebis SemuSavebis dros sociologebi waawydnen sqesis kategoriebis konceptualuri<br />

<strong>da</strong>sabuTebis aucileblobas.<br />

dReisaTvis miCneulia, rom sqess aqvs biologiuri (sex) <strong>da</strong> <strong>socialuri</strong> (gender)<br />

kategoriebi. biologiuri kategoria a<strong>da</strong>mianis biologiur <strong>da</strong> anatomiur Taviseburebebs<br />

iTvaliswinebs, xolo <strong>socialuri</strong> anu genderul-sociokulturul aspeqtebs moicavs.<br />

mTlianobaSi sqesi biologiurisa <strong>da</strong> <strong>socialuri</strong>s erTobliobaa. a<strong>da</strong>mianuri individis<br />

sqesobrivi identifikacia misi ganviTarebis sxva<strong>da</strong>sxva etapze yalibdeba. mecnierulad<br />

<strong>da</strong>sabuTebulia, rom am evoluciuri procesis pirveli rgoli – qromosomuli (genetikuri)<br />

nakrebi - ganayofierebisas iqmneba <strong>da</strong> organizmis momaval genetikur programas<br />

gansazRvravs. bavSvis <strong>da</strong>badebis Semdeg sqesobrivi identifikaciis biologiuri faqtorebi<br />

<strong>socialuri</strong>T ivseba. arsebuli garemocvis zegavleniT xdeba sruli TviTaRqma <strong>da</strong><br />

masTan <strong>da</strong>kavSirebul interesTa, moTxovnilebaTa, RirebulebaTa sistemis Camoyalibeba.<br />

( Lorber., 1982).<br />

termini "<strong>genderi</strong>" momdinareobs berZnuli sityvi<strong>da</strong>n "genos" – <strong>da</strong>badeba, warmoSoba,<br />

jiSi, gvari, STamomavali, sqesi (<strong>for</strong>ma Gender mimReobis <strong>for</strong>maa). <strong>genderi</strong> gulisxmobs,<br />

rom mamakacebis, qalebis <strong>da</strong> garemos urTierTkavSiris analizs, upirveles yovlisa,<br />

safuZvlad un<strong>da</strong> <strong>da</strong>edos ara sqesis, aramed gvaris gamocdileba, sa<strong>da</strong>c qalis sociumi<br />

mTliani sazogadoebrivi sistemis integralur nawilad ganixileba. amasTan, <strong>socialuri</strong><br />

gamokvlevebis meTodologiis pozicii<strong>da</strong>n, cnebas "genderuli urTierToba" erTmniSvnelovani<br />

ganmarteba ara aqvs.<br />

<strong>da</strong>savleTis qveynebSi "genderul kvlevebs" xSirad aigiveben cnebasTan "qalTa<br />

problemebis kvlevebi". farTo mniSvnelobiT cneba "genderuli urTierToba" sqesTa<br />

socialurad organizebul urTierTobas niSnavs. <strong>genderi</strong>, rogorc procesi <strong>da</strong> movlena,<br />

gulisxmobs sqesobrivi gansxvavebis nia<strong>da</strong>gze mamakacis mxri<strong>da</strong>n qalis yovelgvari Cagvris<br />

likvi<strong>da</strong>cias. faqtobrivad, es termini asaxavs socialur-ekonomikur fonze qalTa<br />

<strong>da</strong> mamakacTa urTierTobis fenomens <strong>da</strong>, Sesabamisad, <strong>da</strong>mkvidr<strong>da</strong>, rogorc garkveuli<br />

direqtiuli mimarTuleba qalTa uflebebis <strong>da</strong>cvis sferoSi. <strong>genderi</strong>s mizania qalis<br />

<strong>da</strong>cva seqsizmisagan, rac sqesobriv diskriminacias, anu erTi sqesis meoreze batonobas<br />

niSnavs.<br />

genderuli kvlevebi sul ufro did adgils ikavebs sazogadoebriv-politikur<br />

5


TeoriebSi. sazogadoebriv cxovrebaSi ukve Camoyalib<strong>da</strong> qalTa moqalaqeobrivi <strong>da</strong><br />

<strong>politikuri</strong> monawileobisadmi iseTi mecnieruli <strong>da</strong> <strong>politikuri</strong> midgomebi, romlebic<br />

genderuli gamokvlevebis <strong>da</strong> genderuli politikis saxeliT aris cnobili. genderuli<br />

gamokvlevebi <strong>da</strong> teqnologiebi ara mxolod qalTa <strong>for</strong>umebis, aramed gaeros komisiisa<br />

<strong>da</strong> generaluri asambleis ga<strong>da</strong>wyvetilebaTa doneze ganixileba, xdeba maTi institucionalizacia<br />

<strong>da</strong> saerTaSoriso aqtebiT gamyareba.<br />

bolo 20 wlis manZilze SeiZleba genderuli kvlevis sami ZiriTadi faza gamovyoT.<br />

pirveli faza – es aris feministurad ganwyobili mecnierebis mier humanitarul<br />

mecnierebebSi sindrocentrizmis kritika <strong>da</strong> genderuli kvlevebis, rogorc Teoriuli<br />

codnis sferos <strong>da</strong>fuZnebis mcdeloba. am stadiaze mecnierTa Zalisxmeva koncentrirebuli<br />

iyo “genderuli sibrmavisa” <strong>da</strong> sindrocentrizmis axsnaze tradiciul, specialur<br />

<strong>da</strong> humanitarul mecnierebebSi.<br />

XX s. 70-ian wlebSi Zalian bevri feministuri naSromi <strong>da</strong>ibeW<strong>da</strong>. zogierTi maTganisaTvis<br />

<strong>da</strong>maxasiaTebeli iyo garkveuli radikalizmi. feministuri literaturis mom-<br />

Zlavrebas arc mecnierebi Sexvdnen gulgrilad. Tumca es ideebi yvelaze metad Seexo<br />

maT, vinc ojaxis sociologiis problemebs ikvlev<strong>da</strong>. amave periodSi gamovi<strong>da</strong> sociologiuri,<br />

fsiqologiuri <strong>da</strong> anTropologiuri Sromebi, romlebSic gaanalizebuli iyo<br />

sqesobrivi rolebis diferenciaciis procesi. kvlevebi sqesis sociologiisa <strong>da</strong><br />

fsiqologiis sferoSi popularuli gax<strong>da</strong>. es iyo siaxle, romelic noyier nia<strong>da</strong>gs qmni<strong>da</strong><br />

sqesis problemebis gasaazreblad. sociologiaSi ganviTar<strong>da</strong> <strong>socialuri</strong> diferenciaciis<br />

<strong>da</strong>savluri tradiciuli Teoriebis kritika. profesorma jesi beriordma am<br />

periods uwo<strong>da</strong> “revolucia sociologiaSi”.<br />

erT-erTi pirveli Sroma, romelSic warmoCn<strong>da</strong> <strong>genderi</strong>s sistemis cneba <strong>da</strong> naTlad<br />

iqna mocemuli gansxvaveba biologiur sqessa (sex) <strong>da</strong> socialur sqess (gender) Soris iyo<br />

heil rabiis statia “qalebiT vaWroba” (1974 w.). am statiaSi igi sqess (sex) ganmartav<strong>da</strong><br />

rogorc biologiur reproduqciul gansxvavebas. xolo sqesi (gender), misi azriT, warmoiSoba<br />

maSin, rodesac biologiuri sqesi ganicdis trans<strong>for</strong>macias maskulinuri<br />

kulturis zemoqmedebiT <strong>da</strong> feminuri konstruqciiT.<br />

Semdegi Sroma, romelSic gamoCn<strong>da</strong> termini "<strong>genderi</strong>" (gender), iyo fsiqolog ro<strong>da</strong><br />

uigeris statia “sqesisa <strong>da</strong> <strong>genderi</strong>s axali gansazRvra”. igi 1979 wels gamovi<strong>da</strong>. avtori<br />

masSi sityva sex-s xmarob<strong>da</strong> im SemTxvevaSi, rodesac specialur biologiur meqanizmebs<br />

mimarTav<strong>da</strong>, xolo sityva gender-s mxolod maSin, roca specialur kulturul <strong>da</strong> fsiqologiur<br />

aspeqtebs ganixilav<strong>da</strong>. es aspeqtebi tipuri <strong>da</strong> misaRebia maTTvis, vinc<br />

sazogadoebas garkveuli maxasiaTeblebis, normebis, stereotipebis saSualebiT ganmartavs.<br />

meore fazas warmoadgen<strong>da</strong> saswavlo kursebis farTo integracia e.w. “qalis kvlevebis”<br />

(women’s studies) <strong>da</strong>rgSi, universitetebis saswavlo programebSi, <strong>da</strong> maT safuZvelze<br />

qalTa mdgomareobis gamokvleva, qalTa <strong>da</strong>morCilebuli mdgomareobis Sesaxeb<br />

Teoriebis ganviTareba. am periodis sociologiuri <strong>da</strong> kulturologiuri kvlevebisaTvis<br />

<strong>da</strong>maxasiaTebelia “qalis faqtoris” <strong>da</strong>mateba <strong>da</strong> masze aqcentis gakeTeba, simona<br />

de bovuaris Sromebis, rasizmis, fsiqoanalizisa <strong>da</strong> poststruqturalizmis gavlena.<br />

mesame fazam moqmedebis sfero qalTa sakiTxebis kvlevebi<strong>da</strong>n genderamde gaafar-<br />

Tova; pirvel adgilze <strong>da</strong>ayena midgomebi, romelTa Tanaxmad, a<strong>da</strong>mianTa sazogadoebis<br />

yvela aspeqti kulturisa <strong>da</strong> urTierT<strong>da</strong>mokidebulebis TvalsazrisiT genderulia. am<br />

periodSi aqcentis ga<strong>da</strong>tana “qalis faqtori<strong>da</strong>n” xdeba imaze, Tu rogor arsebobs <strong>da</strong><br />

konstruirdeba <strong>genderi</strong> yvela socialur procesSi.<br />

imis gamo, rom bolo wlebSi ganmtkic<strong>da</strong> axali <strong>da</strong>mokidebuleba sqesisa <strong>da</strong><br />

<strong>genderi</strong>sadmi, maskulinurisa <strong>da</strong> feminurisadmi, es cnebebi ukve aRar miiCneva, rogorc<br />

6


aRac cxadi, bunebrivi movlena, romelic axsnas ar saWiroebs. dRes aRiarebulia, rom<br />

genderuli diferenciacia <strong>da</strong> asimetria arsebobs yvela sazogadoebaSi <strong>da</strong> kulturaSi,<br />

Tumca konkretuli warmodgena maskulinursa <strong>da</strong> feminurze sxva<strong>da</strong>sxva kulturaSi<br />

gansxvavebulia. amitom “genderuli urTierToba ganixileba, - wers gizela boki –<br />

rogorc <strong>socialuri</strong>, <strong>politikuri</strong> <strong>da</strong> kulturuli sidide, romelic arc araistoriul<br />

fenomenze <strong>da</strong>iyvaneba <strong>da</strong> arc erTaderT “sawyis” an “imamentur” mizezamde.<br />

2. sqesis dialeqtika<br />

rogorc mecnierebi aRniSnaven, a<strong>da</strong>mianis bunebrivi monacemebi aRzrdisa <strong>da</strong><br />

sazogadoebis zegavleniT socialurad realizdeba.<br />

sqess ayalibebs aRzrdis sistema: (ojaxi), ganaTleba, kultura, religia, masobrivi<br />

in<strong>for</strong>maciis saSualebebi, saxelmwifo politika <strong>da</strong> sxv.<br />

Tanamedrove mecniereba sqesis problemebis Seswavlas sami mimarTulebiT<br />

axorcielebs:<br />

1. sqesobrivi gansxvavebis fsiqometruli Seswavla <strong>da</strong> inteleqtis kvleva.<br />

magaliTad, inteleqtis kvlevisas amerikeli mecnierebi mividnen im <strong>da</strong>skvnamde, rom<br />

gansakuTrebuli niWiT <strong>da</strong>jildovebulTa Soris ufro meti mamakacia, vidre qali,<br />

magram, amasTan, ufro meti gonebaCamorCenilic.<br />

amerikeli anTropologi u. montegiu Tavis wignSi “qalis bunebrivi upiratesoba”<br />

wer<strong>da</strong>, rom inteleqtualobis saSualo koeficienti qalebs ufro maRali aqvT, vidre<br />

mamakacebs. isini TavianT inteleqts ukeT inarCuneben, ufro emociurebi arian <strong>da</strong><br />

didxansac cxovroben.<br />

2. mamakacebisa <strong>da</strong> qalebis biologiuri gansxvaveba. kognitur (SemecnebiT) sferoSi<br />

genetikuri, hormonaluri <strong>da</strong> neirofiziologiuri determinantebis Taviseburebebis<br />

gaTvaliswineba.<br />

3. sqesobriv rolebTan <strong>da</strong>kavSirebuli im socialur-fsiqologiuri meqanizmebis<br />

analizi, romlebic gavlenas axdens SemecnebiT SesaZleblobebsa <strong>da</strong> saqmianobis sferos<br />

arCevanze.<br />

aRniSnuli kvlevebi kidev erTxel a<strong>da</strong>stureben, rom sqesis analizs dialeqtikurad<br />

un<strong>da</strong> mivudgeT. rogorc o. veiningeri aRniSnavs Tavis naSromSi “sqesi <strong>da</strong> xasiaTi”, yvela<br />

a<strong>da</strong>mianSi ori sawyisia, rom embrionSi sqesis garCeva SeuZlebelia. mxolod misi<br />

arsebobi<strong>da</strong>n xuTi kviris Semdeg Cndeba mamakacisa Tu qalis sqesobrivi Taviseburebebi.<br />

Tumca arsebobs biseqsualuri midrekilebebic, romelTa drosac mudmivi orsqesianoba<br />

a<strong>da</strong>mianis agebulebaSi an mis gonebriv moRvaweobaSi vlindeba. orsqesianobis gamovlinebaa,<br />

agreTve, homoseqsualoba <strong>da</strong> lesboseloba. normalur a<strong>da</strong>mianSi ki (qalsa Tu<br />

mamakacSi) yovelTvis arsebobs sapirispiro sqesisadmi ltolva.<br />

ori sawyisis arsebobas berZeni filosofosi platonic usvams xazs. Tavis naSromSi<br />

“nadimi” igi aRniSnavs, rom a<strong>da</strong>mianSi ori - mamakacuri <strong>da</strong> qaluri - sawyisia Serwymuli,<br />

romlebic sxva<strong>da</strong>sxva viTarebaSi sxva<strong>da</strong>sxvanairad vlindeba.<br />

frangi socialist-utopisti sen-simon klod anri de ruvrua Tavis naSromSi “axali<br />

qristianoba” (1825 w.) mogviTxrob<strong>da</strong> mamakacisa <strong>da</strong> qalis idealuri wyvilisa <strong>da</strong> maTi<br />

erToblivi <strong>politikuri</strong> moRvaweobis Sesaxeb. mas aucileblad miaCn<strong>da</strong>, rom sensimonistebis<br />

sxdomebze sen-simonis mowafe anafantenis savarZlis gverdiT, <strong>da</strong>edgaT<br />

savarZeli, romelic “umaRles qurum qals”, mis Tanamoazres elo<strong>da</strong>. wyvils SeeZlo<br />

mieRo umaRlesi ga<strong>da</strong>wyvetilebebi <strong>da</strong> sazogadoebaSi qalebisa <strong>da</strong> mamakacebis<br />

urTierTobebSi Careuliyo.<br />

sqesis nebismier kvlevaSi aucileblad un<strong>da</strong> ganvsazRvroT, mis romel komponents<br />

7


vikvlevT. erTganzomilebiani komponentebis Seswavla gansakuTrebuli sifrTxiliT un<strong>da</strong><br />

xdebodes. Tu kvlevis mizani qalis <strong>da</strong> mamakacis statusis kvlevaa, Se<strong>da</strong>rebis safuZveli<br />

ar un<strong>da</strong> iyos sqesis biologiuri kategoria, radgan, magaliTad, transseqsualebs qalis<br />

genderuli statusi aqvT, magram isini <strong>da</strong>badebi<strong>da</strong>n ar miekuTvnebian mdedrobiT sqess.<br />

ase rom, mizani <strong>da</strong> mizezi am SemTxvevaSi ar SeiZleba iqnes gaigivebuli.<br />

Tu kvlevis centrSi sqesia, rogorc procesi, marTebulia Seva<strong>da</strong>roT maTi<br />

socializacia, vinc <strong>da</strong>badebi<strong>da</strong>nve mdedrobiT sqess miekuTvneba, izrdebo<strong>da</strong> rogorc<br />

qaliSvili <strong>da</strong> mowifulobaSi qalis statusi aqvs, imaT, vinc mowiful asakSi kacis<br />

statusi miiRo, (magaliTad, imitom, rom mamakacis samuSao mieRo, an sqesis Secvlis<br />

mizniT operacia gaikeTa). zustad aseve un<strong>da</strong> Seva<strong>da</strong>roT individebi, romlebic <strong>da</strong>badebi<strong>da</strong>n<br />

mamrobiTi sqesis arian, izrdebodnen rogorc biWebi, xolo mowifulobaSi mamakacis<br />

statusi miiRes maT, vinc mowiful asakSi qalis statusi miiRes (mudmivi transvestitebi<br />

<strong>da</strong> transseqsualebi). amis Semdeg yvela aRniSnuli jgufi SeiZleba erTmaneTs<br />

Seva<strong>da</strong>roT. aseTi midgomisas aRmoCndeba ara ori, aramed oTxi an eqvsi saxis sqesi.<br />

genderuli statusis ga<strong>da</strong>jaWvis <strong>da</strong> im <strong>socialuri</strong> institutebis kvleva, romlebisTvisac<br />

sqesobriv gansxvavebas ga<strong>da</strong>mwyveti mniSvneloba aqvs, Seicavs im mamakacebisa<br />

<strong>da</strong> qalebis karieris Se<strong>da</strong>rebiT analizs, romlebic ar Seesatyvisebian TavianT genderul<br />

statuss. aRniSnuli analizi saSualebas gvaZlevs gamovikvlioT erTi <strong>da</strong> igive an gansxvavebuli<br />

procesebi, romlebmac ganapirobes maT mier profesiis arCeva <strong>da</strong>, Sesabamisad,<br />

profesiuli warmatebebi. (Epstein, 1988, Kanter, 1977, Lorber, 1984).<br />

3. qalisa <strong>da</strong> mamakacis, rogorc bio<strong>socialuri</strong> fenomenis, maxasiaTeblebi<br />

rogorc mecnierebi aRniSnaven, qalebisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebelia sikeTe, xasiaTis<br />

sirbile, humanuroba, demokratizmi. isini bunebasTan ufro axlos arian, uaryofiTi<br />

ganwyoba aqvT Zaladobis mimarT, ver eguebian uxeSobas, sxvaTa gaWirveba gulTan axlos<br />

miaqvT, advilad eqvemdebarebian aRzr<strong>da</strong>s, a<strong>da</strong>ptacias, mkveTrad sazRvraven Tavis<br />

funqcias ojaxSi, bavSvebis mimarT. qalebSi, mamakacebTan Se<strong>da</strong>rebiT, ufro Zlierad<br />

vlindeba gonieri, uxeSi Zaladobis, rogorc cxoveluri instinqtis gamovlinebis (maT<br />

Soris seqsualuri) sawinaaRmdego grZnoba. qali gacilebiT ufro mijaWvulia kacze <strong>da</strong><br />

mudmivad Txoulobs misgan siyvarulis <strong>da</strong><strong>da</strong>sturebas, winaaRmdeg SemTxvevaSi sulier<br />

wonasworobas kargavs. qalebisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebelia gonivruli zomiereba, aqtiuri<br />

urTierTobebisaken swrafva. mokled rom vTqvaT, qali civilizaciis stabilurobis<br />

garantia.. magram igi moklebuli ar aris negatiur Tvisebebsac, romelTa Soris<br />

aRsaniSnavia: gulmaviwyoba, TavSeukavebloba, isteriuloba, nervozuloba, depresiuli<br />

mdgomareobis mkveTri gamovlineba, Surianoba, bevri laparaki.<br />

kacobriobis naxevars, mamakacebsac, axasiaTebs rogorc <strong>da</strong>debiTi, ise uaryofiTi<br />

Tvisebebi. es Tvisebebia: sazrianoba, moxerxebuloba, gamomgonebloba, axal garemosTan<br />

a<strong>da</strong>ptirebis unari, fsiqikuri saqmianobis aqtiuroba, romelic mis TviT<strong>da</strong>mkvirebasa <strong>da</strong><br />

TviTrealizaciaSi vlindeba. yvela es Tviseba <strong>da</strong>debiT kategorias SeiZleba mivakuTvnoT.<br />

mamakacebis azrovneba qalebisagan meti abstraqtulobiT gansxvavdeba. mamakacebi<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d samsaxurze arian koncentrirebulni <strong>da</strong> ara ojaxze. xSirad simamace maTTvis<br />

SiSis <strong>da</strong>Zlevas ukavSirdeba, xolo aqtiuroba saSualebas aZlevs maT Tavi ufro<br />

mamakacebad SeigrZnon. negatiur Tvisebebs SeiZleba mivakuTvnoT: agresiuloba, Zalauflebisaken<br />

swrafva, avantiurizmi, simkacre, sarkazmi, Tavis Tavze didi warmodgena,<br />

emociebis gamovlenisagan, rogorc sisustisagan Tavis Sekaveba. qalebis mxri<strong>da</strong>n<br />

siyvarulis <strong>da</strong>sa<strong>da</strong>stureblad isini fizikur siaxloves iTxoven. maT uyvarT kom<strong>for</strong>ti,<br />

erTmaneTTan saubrisas xSirad laparakoben samsaxurebriv saqmianobaze, sportze <strong>da</strong> ara<br />

8


saxlze, ojaxze, xelovnebaze. ganawyenebisas xSirad icvlian TavianTi gatacebis obieqts.<br />

biologiurad gansxvavdeba agreTve mamakacisa <strong>da</strong> qalis kunTovani sistema. qalTa<br />

kunTovani sistema axalgazr<strong>da</strong> asakSi mamakacTa kunTovani sistemis 65%-s utoldeba,<br />

xolo xanSiSesulobaSi kidev ufro naklebia. qalebis guli ufro pataraa <strong>da</strong> sisxlis<br />

raodenobac naklebia, sasunTqi organoebic ufro sustia, gansxvavebulia kunTebis<br />

bioqimiuri Sedgeniloba. maT ConCxs specifikuri konstruqcia aqvs.<br />

qalebi mamakacebs uswreben moZraobis tempiT, magram ufro male iRlebian. isini<br />

ufro reagireben garemos gamRizianeblebze, naklebad mdgradi nervuli sistema aqvT <strong>da</strong><br />

fsiqologiurad momentalurad gar<strong>da</strong>iqmnebian. saSualod, qalebisa <strong>da</strong> mamakacebis<br />

gonebrivi monacemebi erTnairia. ingliseli mecnieri entoni barneti wer<strong>da</strong>. rom<br />

gacilebiT ufro metia saSualo ganviTarebis qalebi, vidre mamakacebi. mamakacebSi<br />

ufro xSirad vxvdebiT ukidures gamovlinebebs – an Zalian maRal an <strong>da</strong>bal inteleqts.<br />

(Барнетт, 1968)<br />

mecnieris mtkicebiT, 40 wlis Semdeg qalebi TavianT inteleqts ukeTesad<br />

inarCuneben. e. montegiu aRniSnavs, rom kacebi ufro xSirad avadmyofoben. maT ufro<br />

susti fsiqika aqvT <strong>da</strong> ufro xSirad xvdebian fsiqiatriul <strong>da</strong>wesebulebebSi. isini<br />

qalebze ufro xSirad asruleben sicocxles TviTmkvlelobiT.<br />

Tumca sruliad marTebulia SeniSvna imis Taobaze, rom gonma, rogorc universumma,<br />

ar icis sqesobrivi gansxvaveba. yvelaferi imis gakeTeba, rac SeuZlia mamakacs, SeuZlia<br />

qalsac.<br />

4.seqsizmi <strong>da</strong> misi arsi<br />

cneba seqsizmi iuneskos mier iqna SemoRebuli 1981 wels. igi sqesobriv diskriminacias,<br />

anu erTi sqesis meoreze batonobas niSnavs. iuneskos mierve axsnilia misi<br />

reaqciuli arsi, rac zRu<strong>da</strong>vs qalis pirovnebas, akninebs mis rols sazogadoebaSi, qmnis<br />

qalis negatiur saxes. es ki TavisTavad, arRvevs Tanasworuflebianobis princips <strong>da</strong><br />

a<strong>da</strong>mianuri Rirsebis <strong>da</strong>qveiTebas iwvevs.<br />

seqsizmis Sedegad saTanadod ar xdeba qalis SemoqmedebiTi potencialis gaTvaliswineba<br />

<strong>da</strong> misi Sefaseba mxolod biologiuri Taviseburebebis gaTvaliswinebiT xdeba.<br />

seqsizmis Tanaxmad, sazogadoebaSi SenarCunebuli un<strong>da</strong> iyos bunebrivi wesrigi,<br />

romlis mixedviTac qalebsa <strong>da</strong> mamakacebs sxva<strong>da</strong>sxva funqcia <strong>da</strong> roli aqvT. sociolog<br />

andre miSels, romelic parizis erovnuli kvlevebis centris samecniero xelmZRvanelia,<br />

miaCnia, rom “seqsizmi – es aris pozicia an moqmedeba, romelic a<strong>da</strong>mianebs sqesis<br />

mixedviT amcirebs, uaryofs, saTanadod ar afasebs, maT stereotipebad <strong>da</strong>yofas axdens".<br />

seqsisturi modeli qals, mamakacTan Se<strong>da</strong>rebiT, iseTi uaryofiTi maxasiaTeblebiT<br />

axasiaTebs, romlebic kacs TiTqos ar gaaCnia. am modelis Tanaxmad, mamakacs gacilebiT<br />

ufro meti <strong>da</strong>debiTi Tvisebebi (vaJkacoba, Wkua, TviT<strong>da</strong>mkvidrebis unari, profesiuli<br />

kompetenturoba, riskisa <strong>da</strong> Tavga<strong>da</strong>savlebisadmi midrekileba, iniciativianoba <strong>da</strong> efeqtianoba)<br />

aqvT. andre miSelis azriT, seqsisturi Sexedulebebi yalibdeba ojaxSi, skolaSi,<br />

mozardTa urTierTobebSi, Sromis bazarze, politikaSi, masobrivi in<strong>for</strong>maciebis<br />

saSualebebiT. stereotipuli azrovnebis Sedegad qalebs uCndebaT eWvi sakuTari<br />

SesaZleblobebis, <strong>da</strong>moukideblobis Sesaxeb, rac, TavisTavad, gavlenas axdens sqesTa<br />

Tanasworobaze, romelic deklarirebulia saerTaSoriso, regionuli <strong>da</strong> erovnuli<br />

dekretebiT, konvenciiT qalTa mimarT yvela <strong>for</strong>mis diskriminaciis aRmofxvris Sesaxeb.<br />

seqsizmis Teoria sazogadoebaSi arsebuli bevri problemis ga<strong>da</strong>WraSi qalebis monawileobis<br />

SezRudvis safeZvels qmnis. amiT sazogadoeba mniSvnelovan a<strong>da</strong>mianur resurss<br />

kargavs.<br />

9


iologiuri <strong>da</strong> <strong>socialuri</strong> gansxvavebis gar<strong>da</strong>, seqsizmi sqess kulturul donezec<br />

ganixilavs. am Teoriis Tanaxmad, mamakacuri sawyisi racionaluri, sulieri, RvTaebrivi<br />

<strong>da</strong> kulturulia, xolo qaluri – grZnobaze agebuli, xorcieli, miwieri <strong>da</strong> bunebrivi.<br />

yvelaferi isic ki, rac sqesTan ar aris <strong>da</strong>kavSirebuli (buneba <strong>da</strong> kultura, grZnoba <strong>da</strong><br />

racionalizmi, RvTiuri <strong>da</strong> miwieri) mamakacur sawyisTan aris gaigivebuli. (Феминизм:<br />

перспективы социального знания, 1992) feminizmi seqsizmis mwvave kritikiT gamodis,<br />

gansakuTrebiT kulturis sferoSi <strong>da</strong> sruliad samarTlianad aviTarebs im azrs, rom<br />

maskulinuri kultura ara marto qalebis, aramed mamakacebis degra<strong>da</strong>ciasa <strong>da</strong><br />

aqtiurobis CaxSobas uwyobs xels.<br />

seqsizmis Zirebi sqesobrivi gansxvavebis absolutizaciasa <strong>da</strong> biologizaciaSi un<strong>da</strong><br />

veZeboT, romelTagan bevri maTgani sinamdvileSi konkretuli <strong>socialuri</strong> pirobebi<strong>da</strong>n<br />

<strong>da</strong> kulturuli normi<strong>da</strong>n momdinareobs, mravalwaxnagovani <strong>da</strong> mravalfenovania,<br />

zogierTi ki, saerTod, iluzorulia <strong>da</strong> mxolod warmosaxvis produqtia.<br />

ukanasknel periodSi civilizebul samyaroSi gaZlier<strong>da</strong> brZola seqsizmis<br />

winaaRmdeg, amasTan, wina planze wamovi<strong>da</strong> bevri feministuri idea. sxvagvarad rom<br />

vTqvaT, mimdinareobs mTeli rigi Sexedulebebis, Teoriebis revizia <strong>da</strong> axali,<br />

seqsizmisagan Tavisufali normebis <strong>da</strong>mkvidrebisaTvis brZola.<br />

amerikel mecniers i. hofmans miaCnia, rom religia ki ara, swored sqesia xalxis<br />

opiumi, xolo kali<strong>for</strong>niis universitetis profesori, fsiqologi e. goldbergi Tavis<br />

trilogiaSi “riskia iyo mamakaci”, “axali mamakaci”, “mamakacisa <strong>da</strong> qalis axali<br />

<strong>da</strong>mokidebulebebi” (1965 w.) aRniSnavs: “kom<strong>for</strong>tuloba sqesTa Soris TviTgamoxatvis<br />

saSualebas iZleva. male sqesTa antagonizmi, rogorc warsulis gadmonaSTi, ise<br />

aRiqmeba”.<br />

kiTxvebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebebi:<br />

1. gansazRvreT sqesi rogorc bio<strong>socialuri</strong> fenomeni.<br />

2. rogoria mamakacisa <strong>da</strong> qalis <strong>socialuri</strong> <strong>da</strong> biologiuri gansxvaveba?<br />

3. genderuli kvlevebis ganviTarebis ZiriTadi etapebi.<br />

4. ra aris seqsizmi?<br />

literatura:<br />

1. genderuli Teoriebis anTologia. Tb. bakur sulakauris gamocema. 2002<br />

2. "<strong>genderi</strong>s aqtualuri sakiTxebi". gaeros ganviTarebis programa. Tbilisi. 1998<br />

3. T. kiknaZe qali <strong>da</strong> politika. politologia (leqciebis kursi) Tbilisi. Tsu 2001<br />

4. Силласте Г.Г. Гендерная социология как чстная социологическая теория // Социс. № 11, 2000 г.<br />

5. Элиас Н. Отношения между мужчиной и женщиной: изменение установки. THESIS. № 6. М., 1994 г.<br />

6. Лорбер Дж., Пол как социальная категория . THESIS. № 6. М., 1994<br />

7. Здравомыслова Е.А., Темкина А.А., Социология гендерных отношений и гендерный подход в<br />

социологии // Социс. № 11, 2000<br />

8. Биологическое и социальное в развитии человека. М., 1977<br />

9. Заводская Л..О равенстве прав и обязанностей мужчин и женщин //Человек и труд. 1995. № 8<br />

10


10. Кикнадзе Т. Р. Социально-культурная и духовная трансформация современного общества:<br />

Гендерный аспект. "Социально-гуманитаррые знания, М. 2002<br />

11. Феминизм: перспективы социального знания, М. 1992<br />

12. Lorber J. Gender Inequality. Feminist Theories and Politics. Roxbary Publishing Company. Los<br />

Angeles, Cali<strong>for</strong>nia.<br />

13. Lorber J., Women Physicians: Careers, Status, and Power., New York and London: Tavistook, 1984.<br />

14. Lindsey L.L., Gender Roles. A Sociological Perspective.Prentice Hall, Upper Saddle River, New Jersey<br />

07458.<br />

15. Women, Culture and Society. A Reader, Edited by B.B Ballet, P. McDaniel. <strong>for</strong> The Women’s Studies<br />

Program. Rutgers University – New Brunswick.<br />

16. Epstein E.F. Deceptive Distinctions: Sex, Gender and the <strong>Social</strong> Order. New Haven (CT): Yale<br />

University Press, 1988.,<br />

17. Kanter R.M., Men and Women of the Corporation. New York, Basic Books, 1977.<br />

11


Tavi II<br />

feminizmis nairsaxeobebi <strong>da</strong> maTi roli genderuli<br />

Tanasworobis <strong>da</strong>mkvidrebaSi<br />

1. feminizmis warmoSobis wanamZRvrebi<br />

sxva<strong>da</strong>sxva istoriul epoqaSi qalebis Sesaxeb sxva<strong>da</strong>sxva miTi arsebob<strong>da</strong>. Sua<br />

saukuneebis inkviziciis dros gavrcelebuli iyo miTi kudiani qalebis Sesaxeb, rasac<br />

mravali qalis sicocxle Seewira. XIX saukunis bolos bevri mwerles SemoqmedebaSi<br />

aisaxa miTi sabediswero, Seubralebeli, macduri qalis Sesaxeb. XIX saukuneSi yofil<br />

sabWoTa kavSirSi batonob<strong>da</strong> miTi superqalis Sesaxeb, romelic erTdroulad iyo qali -<br />

de<strong>da</strong>, qali – mosamsaxure <strong>da</strong> qali - sazogado moRvawe.<br />

saWiroa movixsenioT erTi paradoqsic: rac ufro aRmerTebdnen qals <strong>da</strong> Tayvans<br />

scemdnen mas istoriis ama Tu im monakveTSi, miT ufro <strong>da</strong>morCilebul mdgomareobaSi<br />

iyo igi sinamdvileSi. amerikeli mkvlevari beti fri<strong>da</strong>ni am paradoqss ase xsnis: “rac<br />

ufro naklebia realuri funqciebi qalis rolisaTvis, miT ufro rTaven <strong>da</strong> alamazeben<br />

mas uazro detalebiT, raTa sicariele Seavson.”<br />

Tu istorias mivmarTavT, am azris <strong>da</strong><strong>da</strong>sturebas namdvilad movnaxavT. Zveli<br />

berZnebi aRmerTebdnen qalis silamazes, qmnidnen mis skulpturul portretebs,<br />

romlebiTac TavianT taZrebs amSvenebdnen, magram realur cxovrebaSi “zedmet”<br />

gogonebs yridnen an msxverplad swiravdnen, qaliSvilebs yiddnen, qalebs ki, rogorc<br />

usityvo <strong>da</strong> morCil diasaxlisebs, ise uyurebdnen. qalebi saxls iyvnen mijaWvulni, ar<br />

SeeZloT sazogadoebriv saqmianobaSi Careva, qalaqis marTvaSi monawileobis miReba,<br />

qonebis gankargva an floba. maT raimes yidvac ki ar SeeZloT, Tu misi Rirebuleba<br />

gansazRvrul Tanxas aRematebo<strong>da</strong>. mTeli Tavisi sicocxlis manZilze isini ojaxis wevr<br />

mamakacebs, jer mamas, mere qmars, Zmas Tu Svils emorCilebodnen.<br />

saxelganTqmuli berZeni filosofosi sokrate ambob<strong>da</strong>: “sami ram SeiZleba<br />

CavTvaloT bednierebad: is, rom Sen veluri cxoveli ara xar, rom Sen barbarosi ara xar<br />

<strong>da</strong> rom Sen kaci xar <strong>da</strong> ara qali”. aristoteles miaCn<strong>da</strong>, rom “qali imitom aris qali,<br />

rom mas ara aqvs kacuri Tvisebebi, amitom masSi iseT arsebas un<strong>da</strong> vxe<strong>da</strong>vdeT, romelic<br />

bunebriv arasrulyofilebas ganicdis.” hipokrate ki ambob<strong>da</strong>, rom "coli kacs mxolod<br />

orjer axarebs: qorwinebis dRes <strong>da</strong> <strong>da</strong>krZalvis dRes". ebraelebi, iseve rogorc<br />

berZnebi, Tavs rCeul xalxad Tvlidnen. ebraeli mamakacebi ki yovelTvis Semdeg locvas<br />

imeorebdnen: “madlobeli var, RmerTo, rom ar Semqmeni me warmarTad, gaunaTleblad <strong>da</strong><br />

qalad.”<br />

“nekni<strong>da</strong>n Seqmna” qalze seriozul Tav<strong>da</strong>sxmisa safuZveli gax<strong>da</strong>. bibliaSi naTqvamia,<br />

rom mas Semdeg rac RmerTma Seqmna a<strong>da</strong>mi, mas ukv<strong>da</strong>vi suli STabera, evas Sesaxeb ki<br />

bibliaSi raime cnoba ar aris.<br />

sakiTxma, aqvs Tu ara qals suli, samRvdeloebaSi didi kamaTi gamoiwvia. bevri<br />

kidevac eWvsac ki gamoTqvam<strong>da</strong>, aris Tu ara qali a<strong>da</strong>miani.<br />

585 wels msoflio saeklesio krebaze specialurad ganixiles es sakiTxi <strong>da</strong> didi<br />

diskusiebis Semdeg, mxolod erTi xmis upiratesobiT, <strong>for</strong>malurad scnes, rom qals aqvs<br />

suli. aseTi marTlac “gmiruli” aRiareba SesaZlebeli gax<strong>da</strong> saRmrTo werilis<br />

wyalobiT, sa<strong>da</strong>c miTiTebulia, rom Ze RvTisa, ieso qriste, imavdroulad iyo a<strong>da</strong>mianis<br />

Svili, vinai<strong>da</strong>n misi de<strong>da</strong> a<strong>da</strong>miani iyo.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad amisa, zemoT aRniSnul ga<strong>da</strong>wyvetilebas SemdgomSic eWvqveS ayenebdnen <strong>da</strong><br />

saukuneTa Semdeg am sakiTxis ganxilvas isev <strong>da</strong> isev ubrundebodnen. 1690 wels<br />

12


frankfurtSi gamovi<strong>da</strong> wigni “qali a<strong>da</strong>miani ar aris”, 1750 wels ki laifcigSi gamoCn<strong>da</strong><br />

wigni “sayuradRebo sabuTi imisa, rom qali a<strong>da</strong>mianTa modgmas ar miekuTvneba”. Sua<br />

saukuneebSi SeiniSnebo<strong>da</strong> e.w. “kudianebze nadiroba”. inkviziciis mier <strong>da</strong>sjil mamakacTa<br />

<strong>da</strong> qalTa raodenobas mkvlevarebi 1:20, zogi 1:100, <strong>da</strong> 1:1000 SefardebiTac ki<br />

ganixilav<strong>da</strong>.<br />

ai, rogor ganisazRvrebo<strong>da</strong> qalis roli wignSi “col-qmruli cxovrebis Sesaxeb”,<br />

romelic evropaSi gamovi<strong>da</strong> 1943 wels: “qalis movaleoba misi qmris mimarT mdgomareobs<br />

imaSi, rom emsaxuros mas morCilad, iyos mokrZalebuli saubarSi <strong>da</strong> Cacma-<strong>da</strong>xurvaSi.<br />

yuradReba miaqcios wesrigs saxlSi <strong>da</strong> awarmoos saojaxo saqmeebi.”<br />

ukve XIX saukneSi ogiust konti, romelic sociologiis mamamTavrad iTvleba,<br />

aRniSnav<strong>da</strong>, rom sazogadoebaSi qalis araTanasworuflebiani mdgomareoba ganisazRvreba<br />

“qalis organizmis bunebrivi sisustiT. ar SeiZleba arsebobdes kacisa <strong>da</strong> qalis<br />

<strong>socialuri</strong> Tanasworoba. qalis gansakuTrebuli mowodeba ojaxuri movaleobebia.”<br />

egreT wodebuli “qalTa sakiTxi” axal xanaSi, safrangeTis burJuaziuli<br />

revoluciis epoqaSi warmoiSva. qalebma moiTxoves mamakacebTan uflebebis<br />

gaTanasworeba sazogadoebriv <strong>da</strong> pirad cxovrebaSi. “a<strong>da</strong>mianisa <strong>da</strong> moqalaqis uflebaTa<br />

deklaraciis “gamoqveynebis Semdeg gamoqveyn<strong>da</strong> "qalisa <strong>da</strong> moqalaqis uflebaTa<br />

deklaracia", romelic olimpia de guJma <strong>da</strong>wera. qalebma <strong>da</strong>aarses TavianTi klubi,<br />

Jurnalebi, <strong>da</strong>iwyes debatebSi monawileobis miReba. sqesTa Soris garegani gansxvaveba<br />

rom moespoT, mamakacis tansacmeli Caicves. magram konventma qalebs CamoarTva Sekrebis<br />

ufleba <strong>da</strong> <strong>da</strong>xura maTi klubebi. Tavad olimpia de guJi sikvdiliT <strong>da</strong>sajes. amiT<br />

<strong>da</strong>mTavr<strong>da</strong> es moZraoba, romelic ivlisis revoluciis dros aRmocen<strong>da</strong>. am droi<strong>da</strong>n<br />

ixmareba gamoTqma “qalTa emansipacia”. 1948 wels Tebervlis revoluciis droi<strong>da</strong>n qalTa<br />

moZraoba sxva<strong>da</strong>sxva qveyanaSi gavrcel<strong>da</strong>.<br />

2. feministuri Teoriebi<br />

feminizmi (fr. feminisme, laTinuri femina-<strong>da</strong>n - qali) aris qalebisa <strong>da</strong> mamakacebis<br />

uflebebis gaTanabrebisaTvis warmoebuli farTo moZraobisa <strong>da</strong> socialur-<strong>politikuri</strong><br />

Teoriis saerTo saxelwodeba. feministuri moZraobis pirvel etapebze miznad iqna<br />

<strong>da</strong>saxuli qalebisaTvis saarCevno uflebebis mopoveba, amitom moZraobis monawileebs<br />

sufraJistebs (inglisuri sityvi<strong>da</strong>n sufrage – xmis ufleba) uwodebdnen. sufraJizmi<br />

aRmocen<strong>da</strong> inglisSi XIX saukunis meore naxevarSi, mogvianebiT ki gavrcel<strong>da</strong> aSS-Si,<br />

germaniaSi, safrangeTsa <strong>da</strong> msoflios mraval sxva qveyanaSi. saarCevno uflebebisaTvis<br />

brZolaSi pirvelad finelma qalebma moipoves warmateba (1905 w.), Semdeg norvegielebma<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>nielebma. seriozuli nabiji ga<strong>da</strong>idga win 1918-1920 wlebSi, roca qalebs saarCevno<br />

ufleba misces belgiaSi, germaniaSi, poloneTSi, kana<strong>da</strong>Si, aSS-Si <strong>da</strong> zogierT sxva<br />

qveyanaSi. sufraJizmis warmatebebma droebiT SeaCera qalTa <strong>politikuri</strong> moZraobis<br />

saerTo ganviTareba <strong>da</strong> momdevno TiTqmis ormoci wlis ganmavlobaSi igi ZilquSis<br />

mdgomareobaSi iyo. gamoRviZeba anu "qalTa aRorZineba" XX saukunis 60-ian wlebSi<br />

<strong>da</strong>iwyo. misi epicentri gax<strong>da</strong> aSS, sa<strong>da</strong>c swored am wlebSi SeiniSnebo<strong>da</strong> diskriminaciis<br />

sxva<strong>da</strong>sxva <strong>for</strong>mis, pirvel rigSi ki rasizmis likvi<strong>da</strong>ciisaken mimarTuli demokratiuli<br />

procesebis gaaqtiureba. qalTa moZraobam axali, xSirad radikaluri <strong>for</strong>mebi SeiZina,<br />

rac mis saxelwodebaSic - "qalTa ganmaTavisuflebeli" moZraoba ("Women's Liberation")<br />

aisaxa. emansipaciisaTvis brZolis axali talRa ganpirobebuli iyo Rrma struqturuli<br />

cvlilebebiT sociumSi, upirveles yovlisa ki, sazogadoebriv warmoebaSi qalTa Sromis<br />

wilis zrdiT.<br />

60-ian <strong>da</strong> 70-iani wlebis <strong>da</strong>sawyisSi feministurma moZraobam ramdenadme eqstra-<br />

13


vaganturi xasiaTi miiRo, rac gamovlin<strong>da</strong> gamomwvev, tradiciuli sazogadoebisaTvis<br />

uCveulo lozungebSi, protestis gamoxatvis <strong>for</strong>mebSi. feministebi miiswrafodnen ra<br />

gamoeRviZebinaT qalTa Segneba, gaeTavisuflebinaT sazogadoebrivi cnobiereba patriarqalurad<br />

orientirebuli mizan<strong>da</strong>saxulebaTa imperiisagan. am mizniT isini iyenebdnen,<br />

magaliTad, “moednis Teatris” meTodebs. 1968 wels Seqmnili im amerikuli organizaciis<br />

furclebSi, romelsac skan<strong>da</strong>luri saxelwodeba “kudiani” erqva, naTqvamia: “yvelafers,<br />

rac represiulia, aqvs martooden mamakacuri orientacia, Suriania, aRiniSneba<br />

puritanulobiT <strong>da</strong> avtoritarulobiT <strong>da</strong> igi Tqveni kritikis samizned un<strong>da</strong> iqces.<br />

Tqveni iaraRia Teatri, satira, ,,feierverki, magia, sawamlavi, musika, kostumi, niRabi,<br />

simRera, plakatebi, naxatebi, trafaretebi, filmebi, JRarunebi, agurebi, cocxebi, Tofebi,<br />

mojadovebuli Tojinebi, katebi, sanTlebi, zarebi, abreSumi, gazeTis amonaWrebi,<br />

xelyumbarebi, mowamluli beWdebi, sapirwamleebi, audioCanawerebi, Tqveni mSvenieri<br />

moCvenebiTi warmosaxva. Tqveni Zala Tqvenganve momdinareobs iseve, rogorc qalebisa –<br />

qalebisganve <strong>da</strong> igi mravalgzis Zlierdeba Tqvens debTan erToblivi muSaobiT... Tqveni<br />

movaleobaa gaaTavisufloT Tqveni Zmebi (un<strong>da</strong>T maT Tu ara) <strong>da</strong> Tqveni Tavi sqesobrivi<br />

rolebis stereotipebisagan.”<br />

gamaognebel xasiaTs atareb<strong>da</strong> ara marto feministuri protestis <strong>for</strong>mebi, aramed<br />

misi Sinaarsic. kritika Tavs esxmo<strong>da</strong> Tanacxovrebis im safuZvlebs, romlebic,<br />

feministebis azriT, xels uwyob<strong>da</strong> qalebis araTanasworuflebian mdgomareobas:<br />

gaTxovebas, dedobas, <strong>da</strong> sxv. gansjaTa logika ki <strong>da</strong>axloebiT aseTi iyo: “qorwinebaSi,<br />

kanonis mixedviT, mamakaci <strong>da</strong> qali erTi pirovnebaa, e.i. TviT yofna, anu samarTlebrivi<br />

arseboba qalisa gaTxovebisTanave wydeba, radgan igi yovelTvis mamakacis batonobas<br />

gulisxmobs.”<br />

bevri fiqrobs, rom feministuri ideebi jer kidev aRorZinebis epoqaSi Caisaxa.<br />

zogierT mkvlevars pirvel feministad Zveli berZeni filosofosi platoni ⊗ miaCnia.<br />

aRorZinebis epoqaSi Seiqmna qristina de lizanis <strong>da</strong> kornelius agripas pirveli traqtatebi,<br />

romlebSic saubari iyo qalis pirovnebis <strong>da</strong>Trgunvasa <strong>da</strong> mis<strong>da</strong>mi sazogadoebis<br />

usamarTlo <strong>da</strong>mokidebulebaze.<br />

dRes aSkaraa, rom feministuri Teoriebis Casaxva <strong>da</strong> Camoyalibeba mniSvnelovan<br />

wilad momzadebuli iqna socialur-filosofiuri <strong>da</strong> <strong>politikuri</strong> koncefciebiT.<br />

amasTan <strong>da</strong>kavSirebiT, pirvel rigSi, aRsaniSnavia jon lokis, Jan-Jak rusosa <strong>da</strong> jon<br />

stiuart milis liberaluri filosofia, romlis farglebSi viTardebo<strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianis<br />

uflebaTa ZiriTadi Teoriebi. calke un<strong>da</strong> gamovyoT Sarl furies, anri sen-simonisa <strong>da</strong><br />

robert ouenis utopiuri socializmis Teoriis gavlena.<br />

<strong>da</strong> bolos, aRsaniSnavia me-20 saukunis Sua xanebisa <strong>da</strong> miwurulis Teoriebi,<br />

romlebic SeiZleba gavaerTianoT socialur <strong>da</strong> politikur konteqstSi maTSi seqsualurobisa<br />

<strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianis seqsualuri qcevis problemebis ganxilvis safuZvelze. ⊗<br />

rogorc zeviT aRvniSneT, feminizmis ganviTarebis axali etapi me-20 saukunis 60-ian<br />

wlebSi <strong>da</strong>iwyo. am periodSi feminizmis SigniT Camoyalib<strong>da</strong> sami ZiriTadi mimarTuleba:<br />

liberalur-re<strong>for</strong>matoruli, socialisturi <strong>da</strong> radikaluri.<br />

liberalur-re<strong>for</strong>matoruli mimarTuleba ⊗ ZiriTa<strong>da</strong>d ganagrZob<strong>da</strong> ideebs, romlebic<br />

ganmanaTleblobis epoqaSi, mogvianebiT ki m. uolsTonkraftis <strong>da</strong> j. sT. milis mier<br />

viTardebo<strong>da</strong>. qalTa araTanasworuflebianobis mizezs feministebi garkveuli<br />

⊗ <strong>da</strong>savluri diskusiebis mimoxilvebi platonis warmodgenebis Sesaxeb qalis <strong>socialuri</strong> rolis Taobaze. ix.<br />

Феминизм: перспективы социального знания. М. 1992. с. 56-76.<br />

⊗ elis haverloqi, zigmund froidi, vilhelm raixi, margaret midi, herbert markuze, frankfurtis skola,<br />

fukos, deri<strong>da</strong>s <strong>da</strong> liotaris zogierTi naSromi.<br />

⊗ beti fri<strong>da</strong>ni <strong>da</strong> misi momxreebi qalTa erovnuli moZraobi<strong>da</strong>n.<br />

14


samoqalaqo <strong>da</strong> iuridiuli uflebebis uqonlobaSi xe<strong>da</strong>vdnen. Sesabamisad, am problemis<br />

ga<strong>da</strong>Wris saSualebad isini socialur-ekonomikur <strong>da</strong> iuridiul re<strong>for</strong>mebs<br />

miiCnevdnen.<br />

socialisturma mimdinareobam ⊗ marqsistuli <strong>da</strong> feministuri Sexedulebebis sinTezi<br />

moaxdina. qalTa diskriminaciis ZiriTad mizezebad aq kerZo sakuTreba <strong>da</strong> sazogadoebis<br />

klasobrivi struqtura iqna miCneuli. amgvar ideebs jer kidev XIX saukuneSi<br />

gamoTqvam<strong>da</strong> f.engelsi naSromSi "ojaxis, kerZo sakuTrebisa <strong>da</strong> saxelmwifos warmoSoba".<br />

Tumca f.engelsisagan gansxvavebiT, romelic <strong>da</strong>uSveblad miiCnev<strong>da</strong> proletarulisagan<br />

gancalkevebuli, gansakuTrebuli qalTa moZraobis arsebobas, socialisturi feministebi<br />

<strong>da</strong>JinebiT moiTxovdnen qalTa problemebis klasobrivi <strong>da</strong> zogadi <strong>socialuri</strong><br />

problemebi<strong>da</strong>n calke gamoyofas.<br />

ideebis mixedviT yvelaze ufro gamorCeuli <strong>da</strong> gavleniani gax<strong>da</strong> radikaluri<br />

mimarTuleba ⊗ , romelic ikvlev<strong>da</strong> qalTa Cagvris zogad, siRrmiseul safuZvlebs. am<br />

mimarTulebis mimdevarTa azriT, amgvari sistemaa patriarqati – qalebze mamakacebis<br />

dominirebis sistema.<br />

am periodis feministurma moZraobam bevr warmatebas miaRwia. moZraobis efeqtianobaze<br />

metyvelebs sazogadoebrivi cnobierebis gasaocari cvlilebebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>savleTis<br />

qveynebis politikur struqturebSi momx<strong>da</strong>ri realuri Zvrebi: xelisuflebis umaRles<br />

eSelonebsa (parlamentebis, mTavrobebisa <strong>da</strong> xelmZRvaneli partiuli organoebis<br />

CaTvliT) <strong>da</strong> warmoebis marTvis sferoSi qalTa warmomadgenlobis zr<strong>da</strong>.<br />

dReisaTvis zemoT aRniSnuli sami mimdinareoba iseTi gamokveTili saxiT ar<br />

arsebobs, rogorc 60-ian wlebSi. gar<strong>da</strong> amisa, gaCn<strong>da</strong> axali mimarTulebebi: “kulturuli<br />

feminizmi”, romlis Teoretikosebic separatistuli (mamakacebisa <strong>da</strong> maskulinurobisagan<br />

Tavisufali) qaluri kulturis ganviTarebis ideiT gamodian; “humanuri feminizmi”- misi<br />

momxreebi kulturaSi qaluri aqcentebis ganviTarebas <strong>da</strong> rogorc “qaluri”, ise<br />

“mamakacuri” interesebis gaTvaliswinebas, “feminuri” <strong>da</strong> “maskulinuri” Tvisebebis Tanabrad<br />

aRiarebas moiTxoven; “Savi feminizmi”, anu Savkaniani amerikuli feminizmi; aseve<br />

mravali sxva<strong>da</strong>sxva erovnuli Seferilobis feminizmi, mag., laTinur-amrikuli,<br />

afrikuli, musulmanuri <strong>da</strong> sxv., sa<strong>da</strong>c qalebis mdgomareoba ara mxolod sqesis, aramed<br />

rasobrivi <strong>da</strong> erovnuli niSnebis mixedviTac aris gaanalizebuli.<br />

3. <strong>genderi</strong> <strong>da</strong> feminizmi<br />

XX saukunis 70-ian wlebSi warmoiSva sazogadoebaSi qalTa Cagvrisa <strong>da</strong><br />

diskriminaciis mizezebisadmi socialur kulturuli anu e.w. genderuli midgomis<br />

tradicia. am Teoriul muSaobas, rogorc <strong>da</strong>savleTSi miaCniaT, safuZveli Cauyara<br />

frangma filosofosma-egzistencialistma simona de bovuarma Tavis naSromSi "meore<br />

sqesi". swored aq <strong>da</strong>isva pirvelad sakiTxi kulturaSi feminuris –qaluris <strong>da</strong>Trgunvis<br />

Sesaxeb. masSi naCvenebia, rom sazogadoeba akanonebs mamakacurs (maskulinurs), rogorc<br />

pozitiur kulturul normas, xolo qalurs (feminurs), rogorc normi<strong>da</strong>n ga<strong>da</strong>xras.<br />

qeiT mileTi Tavis naSromSi "seqsualuri politika" aviTareb<strong>da</strong> s. bovuaris<br />

naazrevs <strong>da</strong> wer<strong>da</strong> kulturaSi feminuris <strong>da</strong>Trgunvaze, rogorc patriarqatis socialur<br />

politikaze. termini "patriarqati" qeiT mileTis naSromze bevrad ufro adre<br />

moixsenieba, magram swored man mianiWa kulturis analizSi am termins ZiriTadi cnebis<br />

⊗ zila aizensTaini, lin<strong>da</strong> gordoni, meri o''braieni <strong>da</strong> sxv.<br />

⊗ qeiT mileTi, sulamif faiersTouni, andrea dvorniki, qrisTina delfi, meri doili <strong>da</strong> sxv.<br />

15


<strong>da</strong>tvirTva. qeiT mileTis gagebiT, patriarqati mamaTa Zalaufleba gaxlavT. es aris<br />

ojaxuri, ideologiuri, <strong>politikuri</strong> sistema, romelSic qaluri yovelTvis mamakacurs<br />

aris <strong>da</strong>morCilebuli. qalebis <strong>da</strong>Trgunva momdinareobs ara biologiuri gansxvavebi<strong>da</strong>n,<br />

aramed feminuris, rogorc meoradis socialurad <strong>da</strong>kanonebi<strong>da</strong>n, politika <strong>socialuri</strong><br />

Zalauflebis paradigmaa, romelic mowodebulia patriarqatis wesebis Sesabamisad<br />

gaakontrolos qaluri subieqturoba.<br />

sociologiaSi, politologiasa <strong>da</strong> istoriaSi cneba "<strong>genderi</strong>" muSavdeba rogorc<br />

klasis analogiuri, fun<strong>da</strong>menturi mastabilizebeli principi. genderuli pozicii<strong>da</strong>n<br />

socialur-<strong>politikuri</strong> procesebis interpretaciisaTvis gamoiyeneba sociologiuri<br />

modelebi, romlebiTac aixsneba <strong>socialuri</strong> identurobis Camoyalibebis procesi <strong>da</strong> misi<br />

droiTi cvlilebebi, <strong>socialuri</strong> jgufebis warmoSoba <strong>da</strong> <strong>da</strong>Sla uTanasworobis<br />

pirobebSi, gabatonebuli jgufebis kulturuli hegemoniis <strong>da</strong>myareba <strong>da</strong> Seryeva.<br />

<strong>genderi</strong>s problemebis Sesaxeb ufro zusti warmodgena Segveqmneba, Tu gavecnobiT<br />

fransez vulis, judiT lorberis, gizela bokisa <strong>da</strong> sxvaTa publikaciebs.<br />

norbert eliasis <strong>da</strong> natali zemon devisis naSromebi sakmaod mravalmxriv<br />

warmodgenas qmnis axal droSi qalebsa <strong>da</strong> mamakacebs Soris <strong>da</strong>myarebuli urTierTobis<br />

modelis Sesaxeb. amave problemas eZRvneba cnobili ingliseli istorikosis jon<br />

hajnalis statiebi. metad mniSvnelovania agreTve sxva<strong>da</strong>sxva religiaSi qalis rolisa <strong>da</strong><br />

statusis gamokvlevebi, romlebic Caatares nensi Susterma, semuel heilmanma, jina <strong>da</strong><br />

jon bouqrebma, ivlin qeim, blu grinbergma, siuzan seredma, ediT dinma, ruf reqha<br />

verbam <strong>da</strong> sxv.<br />

<strong>genderi</strong>s koncefciaSi, rogorc socialurad konstruirebul, simbolurad interpretirebul,<br />

istoriulad cvalebad modelSi, aSkarad Cans frangi filosofosipostmodernistis<br />

Jak deri<strong>da</strong>s dekonstruqciis Teoriis gavlenis kvali. termini<br />

"dekonstruqcia" niSnavs meta<strong>for</strong>ebis amocnobis process, maTi im faruli logikis<br />

gamomzeurebas, romelic, Cveulebriv, arsebobs, rogorc cnebaTa binaruli opozicia<br />

(mamakaci-qali, subieqti-obieqti, kultura-buneba <strong>da</strong> a.S.). J. deri<strong>da</strong> gviCvenebs, rom ar<br />

arsebobs wmin<strong>da</strong> gansxvavebebi dominaciis gareSe, vinai<strong>da</strong>n amgvar opoziciaSi erTi mxare<br />

yovelTvis meores aris <strong>da</strong>qvemdebarebuli. termini "dekonstruqcia" aRniSnavs zoga<strong>da</strong>d,<br />

nebismieri cnebisaTvis, rogorc ideologiurad an kulturulad konstruirebulisaTvis<br />

fardis ax<strong>da</strong>s <strong>da</strong> ara ubralod bunebrivi realobis asaxvas. (Derri<strong>da</strong>, 1976).<br />

deri<strong>da</strong>s Teoriam didi gavlena moaxdina franguli postmodernistuli feminizmis<br />

warmomadgenlebis – holen sisus, lusi irigareis, iulia qrisTevois Sexedulebebze.<br />

frangul feminizmSi <strong>genderi</strong>s kategoriis analizi dekonstruqciis saSualebiT ufro<br />

egzistenciuri <strong>da</strong> meta<strong>for</strong>uli xasiaTisaa, xolo amerikul feminizmSi <strong>genderi</strong>s kategoria<br />

socialur <strong>da</strong> meTodologiur funqcias asrulebs. <strong>genderi</strong>s konstruqciul<br />

kategoriaSi sqesi kulturuli meta<strong>for</strong>a xdeba <strong>da</strong>, rogorc e. efi aRniSnavs, sulisa <strong>da</strong><br />

bunebis urTierTobas gadmoscems.. suli mamakacia, buneba – qali, xolo Secnoba<br />

aRmocendeba rogorc flobis garkveuli agresiuli aqti: pasiuri buneba ganicdis<br />

gansxeulebas, gaxsnas, a<strong>da</strong>miani mis siRrmeebSi SeaRwevs <strong>da</strong> <strong>da</strong>imorCilebs. a<strong>da</strong>mianis<br />

gaigiveba mamakacuri saxis mqone Semcnob sulTan, bunebisa ki <strong>da</strong>qvemdebarebul mdgomareobaSi<br />

myof qalTan yovelTvis iyo <strong>da</strong> dResac aris <strong>da</strong>savleTis kulturis mTavari<br />

Tema (Fee, 1980)<br />

16


4. <strong>genderi</strong> <strong>da</strong> Tanamedrove feminizmis tipologia<br />

cnobili amerikeli mecnieri judiT lorberi, romelic feministuri moZraobis<br />

erT-erT TvalsaCino mkvlevrad iTvleba, Tavis naSromebSi retrospeqtulad ganixilavs<br />

feminizmis ganviTarebas bolo naxevari saukunis ganmavlobaSi. genderTan mimarTebaSi<br />

igi feminizmis sam ZiriTad tips gamoyofs: re<strong>for</strong>matoruls (gender re<strong>for</strong>m feminisms),<br />

rezistentulsa (gender resistance feminisms) <strong>da</strong> e.w. buntaruls (gender rebellion feminisms).<br />

TiToeuli es mimarTuleba feminizmis zogad Teoriul safuZvlebs eyrdnoba.<br />

re<strong>for</strong>matorebi (liberaluri, marqsisnuli <strong>da</strong> socialisturi, postkoloniuri<br />

feminizmi) TavianTi brZolis arss sazogadoebaSi arsebuli struqturis farglebSi<br />

qalisa <strong>da</strong> mamakacis statusis gaTanabrebaSi xe<strong>da</strong>ven. XX saukunis 60-70-ian wlebSi<br />

warmoCn<strong>da</strong> qalisa <strong>da</strong> mamakacis azrovnebis, fsiqikis, sxeulis, seqsualobisa <strong>da</strong> qmedebebis<br />

Sesaxeb gavrcelebuli Sexedulebebisadmi kritikuli <strong>da</strong>mokidebuleba, romelTa<br />

Tanaxma<strong>da</strong>c, mamakacebi, qalebTan Se<strong>da</strong>rebiT, ufro Zlierebi, Wkvianebi <strong>da</strong> niWierebi<br />

arian; ase rom, sazogadoebrivi saqmianoba maTi sferoa. qalebis <strong>da</strong>niSnuleba ki<br />

dedobrivi siTbo, mzrunveloba <strong>da</strong> ojaxuri saqmianobaa. samuSaos is nawili, romelsac<br />

qalebi saxlSi asruleben virtualuria, <strong>da</strong>uTvleli <strong>da</strong> erovnul ekonomikur statistikaSi<br />

ar figurirebs. re<strong>for</strong>matorebi (liberaluri, marqsistuli <strong>da</strong> socialisturi,<br />

postkoloniuri feminizmi) yuradRebas amaxvileben ojaxSi qalis Sromasa <strong>da</strong> ekonomikaze,<br />

rogorc genderuli uTanasworobis wyaroze.<br />

isini brZolis ZiriTad arss arsebuli genderuli <strong>socialuri</strong> struqturis<br />

farglebSi qalisa <strong>da</strong> mamakacis statusis gaTanabrebaSi xe<strong>da</strong>ven (magaliTad, maT un<strong>da</strong>T<br />

meti qali ixilon msxvili korporaciebis prezidentebad, xelmZRvanel muSakebad).<br />

re<strong>for</strong>matorebma naTeli gaxades is diskriminacia, romelsac qalebi ganicdidnen<br />

<strong>da</strong>saqmebisa <strong>da</strong> ekonomikuri resursebis ganawilebis sferoSi. isini mouwodeben<br />

gaTvaliswinebuli iqnes is potenciali, romelsac qalebi floben, xolo qalebma<br />

TavianTi cxovreba ise warmarTon, rogorc surT. maTi azriT, a<strong>da</strong>mians, miuxe<strong>da</strong>vad<br />

sqesisa, un<strong>da</strong> hqondes arCevanis Tavisufleba, Tanabari aRiareba, Tanasworuflebiani<br />

monawileobis saSualeba cxovrebis yvela sferoSi, <strong>da</strong> Sesrulebuli samuSaosaTvis<br />

Sesabamisi anazRaureba. a<strong>da</strong>mianebs, ganurCevlad sqesisa, un<strong>da</strong> SeeZloT airCion TavianTi<br />

moRvaweobis sfero, imuSaon, iyvnen mecnierebi, politikosebi an romelime sxva profesiis<br />

warmomadgenlebi.<br />

rezistentuli mimarTulebis feministebi (radikalebi, lesboselebi, fsiqoanalitikosebi<br />

<strong>da</strong> sxv. qalis mimarT arsebuli diskriminaciisa <strong>da</strong> seqsualuri Zaladobis<br />

winaaRmdeg gamodian <strong>da</strong> akritikeben im faqts, rom qalis gamocdileba ar aris<br />

warmoCenili ganaTlebisa <strong>da</strong> kulturis warmoebis sferoebSi. isini ibrZvian arsebul<br />

genderul struqturul sazogadoebaSi mamakacebis mier qalebis Seviwroebisa <strong>da</strong><br />

eqspluataciis (gansakuTrebiT, seqsualuri Zaladobis <strong>da</strong> gabatonebuli kulturuli<br />

warmodgenebis) winaaRmdeg.<br />

rezistentuli moZraobis momxreebs miaCniaT, rom sazogadoebis mocemuli<br />

genderuli struqturis pirobebSi, sa<strong>da</strong>c ase sagrZnobia kacebis dominireba, qalTaTvis<br />

genderuli Tanasworoba SeuZlebelia. es mxolod maSin aris SesaZlebeli, Tu isini<br />

mamakacebiviT uemocio <strong>da</strong> karierze orentirebulni gaxdebian. maT metad mniSvnelovnad<br />

miaCniaT qalTa gamocdilebis ganzogadebis perspeqtiva. 1970-80-ian wlebSi maT metad<br />

mniSvnelovani Teoria ganaviTares genderuli ideologiis Zalauflebis (the power of<br />

gender ideology) Rirebulebebisa <strong>da</strong> warmodgenebis Sesaxeb. es Teoria, maTi azriT,<br />

genderul <strong>socialuri</strong> samarTlianobis likvi<strong>da</strong>cias Seuwyobs xels. am moZraobis<br />

momxreebi amtkiceben, rom genderuli uTanasworoba gamyarebulia umetesi religiebiT,<br />

romlebic imas qa<strong>da</strong>geben, rom mamakacis gabatonebuli mdgomareoba RmerTis survilis<br />

17


gamoxatulebaa, mecnierebiT, romelic amtkicebs, rom dominireba hormonaluri <strong>da</strong><br />

genetikuri sxvaobis Sedegia, sakanonmdeblo sistemiT, masmediiT, sportiT, pornografiiT,<br />

romelic mamakacTa Zaladobas, maT mier seqsualur eqspluatacias uwyobs xels.<br />

zogierT feminists miaCnia, rom sazogadoebaSi arsebuli genderuli struqtura<br />

universaluria <strong>da</strong> saukeTeso gamosavali imaSi mdgomareobs, rom Seiqmnas qalebze<br />

orientirebuli sazogadoeba Tavisi kulturiT, eTikiT <strong>da</strong> religiiTac ki. aseTi<br />

mimarTuleba feminizmSi kulturuli feminizmis saxelwodebiT aris cnobili <strong>da</strong> igi<br />

raRac Sualeduria radikalebsa <strong>da</strong> lesboselebs Soris. rezistentuli genderuli<br />

feminizmis zogierT warmomadgenels ki miaCnia, rom imisaTvis, rom aRmoifxvras qalebis<br />

mimarT sistematuri Zaladoba <strong>da</strong> maTi seqsualuri eqspluatacia, saWiroa xangrZlivi<br />

<strong>politikuri</strong> muSaobis warmoeba mosaxleobis farTo fenebTan. magram erT sakiTxSi isini<br />

saerTo poziciebze dganan, rom saWiroa Zalisxmeva <strong>da</strong> brZola imisaTvis, rom qalebma<br />

SeigrZnon TavianTi Zala, irwmunon TavianTi SesaZleblobebi, iswavlon Tu rogor un<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>icvan Tavi seqsualuri Zaladobisagan.<br />

buntaruli feminzmi (multikulturuli, mamakacTa, <strong>socialuri</strong> konstruqciis,<br />

postmodernistuli, homoseqsualTa <strong>da</strong> sxv.) im procesebisa <strong>da</strong> simboloebis dekonstruqcias<br />

axdens, romlebic, maTi azriT, genderuli asimetriis safuZvels warmoadgenen.<br />

buntaruli feminizmi arsebuli genderuli sazogadoebrivi wesrigis kritikiT gamodis<br />

<strong>da</strong> eWvqveS ayenebs mis safuZvels - kacobriobis or sqesad <strong>da</strong>yofas.<br />

e.w. `buntaruli feminizmi~ ilaSqrebs uSualod arsebuli genderuli struqturis<br />

winaaRmdeg. maTi azriT saWiroa sqesi warmoCindes mTeli Tavisi mravalferovani<br />

kategoriebiT <strong>da</strong> im faruli sazRvrebis gaTvaliswinebiT, romlebic arsebobs mamakacebsa<br />

<strong>da</strong> qalebs, mdedrobiTsa <strong>da</strong> mamrobiTs, heteroseqsualebsa <strong>da</strong> homoseqsualebs<br />

Soris. ayeneben ra eWvqveS mamakacisa <strong>da</strong> qalis, heteroseqsualobisa <strong>da</strong> homoseqsualobis,<br />

maskulinurisa <strong>da</strong> feminuris, mdedrobiTisa <strong>da</strong> mamrobiTis dualobas isini<br />

marTebulad ar Tvlian romelime jgufisaTvis raime samarTlebrivi upiratesobis<br />

miniWebas sxvasTan Se<strong>da</strong>rebiT. isini genders rasobriv, eTnikur, religiur, socialur<br />

klasTan, seqsualur orentaciasTan konteqstSi ganixilaven. maTi mtkicebiT arsebulma<br />

genderulma socialurma wesrigma iseve SeiZleba <strong>da</strong>apirispiros mamakaci mamakacTan<br />

rogorc mamakaci qalTan. erTi <strong>da</strong> imave rasobrivi <strong>da</strong> eTnikuri jgufis, an ekonomikuri<br />

struqturis mamakacebsa <strong>da</strong> qalebs gacilebiT ufro meti aqvT saerTo, vidre sxva<strong>da</strong>sxva<br />

jgufis mamakacebs an qalebs. aratradiciuli seqsualuri orientaciis mamakacebi <strong>da</strong><br />

qalebi, geebi <strong>da</strong> lesboselebi, romlebsac soli<strong>da</strong>robis gamZafrebuli grZnoba aqvT,<br />

qmnian koalicias, erTad ibrZvian TavianTi uflebebisaTvis, muSaoben Sidsis Tavi<strong>da</strong>n<br />

asacileblad <strong>da</strong> a. S.<br />

<strong>da</strong>skvnis saxiT SegviZlia aRvniSnoT Semdegi: Tu erTmaneTs Seva<strong>da</strong>rebT <strong>da</strong><br />

gavaanalizebT feministuri moZraobis sam ZiriTad mimarTulebas, maTi erTi saerTo<br />

tendencia un<strong>da</strong> gamovyoT – es aris sazogadoebaSi arsebuli genderuli struqturis<br />

kritika <strong>da</strong> mis winaaRmadeg aqtiuri moqmedeba, galaSqreba qalTa diskriminaciisa <strong>da</strong><br />

eqsploataciis winaaRmdeg, brZola qalTa uflebebis <strong>da</strong>sacavad, sqesTa samarTlebrivi<br />

<strong>da</strong> feqtobrivi Tanasworobis <strong>da</strong>samyareblad. saerTo feministuri ideologiis Tanaxmad,<br />

a<strong>da</strong>mianebs, miuxe<strong>da</strong>vad sqesisa, un<strong>da</strong> hqondeT Tavisufali arCevanis (anu arCevanis<br />

Tavisuflebis) ufleba, sazogadoebrivi cxovrebis yvela sferoSi Tanasworuflebiani<br />

monawileobis saSualeba.<br />

niSandoblivia, rom xSirad identuria ara marto am mimarTulebis Sexedulebebi,<br />

aramed maTi brZolis saSualebebi <strong>da</strong> gzebi, magram aRniSnul feministur moZraobebs ara<br />

marto bevri ram aqvT saerTo, maT Soris bevri gansxvavebac aris. moviyvanT mxo;od<br />

ramdenime ganmasxvavebel niSans.<br />

re<strong>for</strong>matorebi qalisa <strong>da</strong> mamakacis ststusis gaTanabrebis SesaZleblobas Tavad<br />

18


sazogadoebaSi arsebuli <strong>socialuri</strong> struqturis farglebSi xe<strong>da</strong>ven, xolo<br />

rezistentebs SeuZleblad miaCniaT yovelgvari genderuli Tanasworoba sazogadoebrivi<br />

wesrigis farglebSi.<br />

arsebuli mdgomareobis kritikis dros re<strong>for</strong>mistebi aqcents akeTeben sazogadoebrivi<br />

cxovrebis ekonomikur mxareze, rogorc genderuli uTanasworobis wyaroze,<br />

xolo pezistentuli feminizmis mimdevrebi qalebis mimarT seqsualur Zaladobaze<br />

amaxvileben yuradRebas <strong>da</strong> misi likvi<strong>da</strong>ciis, arsebuli mdgomareobis Secvlis gzad<br />

masebTan xangrZliv muSaobas miiCneven.<br />

buntaruli feminizmi ki saerTod saeWvod miiCnevs arsebuli genderuli struqturis<br />

aRiarebul safuZvels – kacobriobis or sqesad <strong>da</strong>yofas. isini Tvlian, rom<br />

sqess ara ori, aramed ramdenime kategoria aqvs <strong>da</strong> nebismieri seqsualuri orientaciis<br />

a<strong>da</strong>mianebis diskriminacia <strong>da</strong>uSvebelia.<br />

zog sakiTxSi feminizmis aRniSnuli mimarTulebebi mkveTrad gansxvavdeba erTmaneTisagan<br />

ideologiiT, midgomebiT, principebiT <strong>da</strong> brZolis meTodebiT.<br />

Cveni azriT, yvelaze progresulia re<strong>for</strong>matoruli feminizmi, romlis mizania<br />

sazogadoebaSi arsebuli genderuli struqturis farglebSi sqesTa Tanasworobisa <strong>da</strong><br />

Tanasworuflebianobis <strong>da</strong>myareba, qalTa potencialis gamoyeneba sazogadoebrivi<br />

cxovrebis yvela sferoSi (gansakuTrebiT, ekonomikaSi), maTi <strong>socialuri</strong> statusis<br />

amaRleba. arsebuli mdgomareobis Sesacvlelad maT saWirod miaCniaT xangrZlivi <strong>da</strong><br />

Tanamimdevruli muSaoba. refomatorebis brZolis saSualebebi <strong>da</strong> meTodebi ar aris<br />

radikaluri, zomierebiT gamoirCeva <strong>da</strong> sazogadoebis didi nawilis mxar<strong>da</strong>WerTa <strong>da</strong><br />

mowonebiT sargeblobs.<br />

kiTxvebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebebi:<br />

1. ra aris feminizmi?<br />

2. feminizmis wanamZRvrebi.<br />

3. feminizmis sami ZiriTadi mimarTuleba.<br />

4. ra gansxvavebaa gendersa <strong>da</strong> feminizms Soris?<br />

5. feminizmis tipologia judiT lorberis mixedviT<br />

literatura:<br />

1. saqarTvelo: qali. sazogadoeba. ganviTareba. saqarTvelos mTavrobisa <strong>da</strong> gaeros<br />

erToblivi proeqti "qalebi ganviTarebis procesSi".<br />

2. T. kiknaZe, qali <strong>da</strong> politika. politologia (leqciebis kursi) Tbilisi. Tsu 2001<br />

3. Женщина и свобода. Материалы международной конференции. М., Наука 1994<br />

4. Зуикова Е. М., Эволюция феминизма в общественном сознании и научном познании // Ученые<br />

записки МГСУ. 1998<br />

5. Шинелева Л. Т., Диалог о женщине М., 1989<br />

6. Lorber J., Gender Inequality. Feminist Theories and Politics. Roxbary Publishing C ompany. Los<br />

Angeles, Cali<strong>for</strong>nia.<br />

7. Bonvillan N., Women and Men Perspective, Prentice Hall, Upper Saddle River, New Jersey 07458.<br />

8. Fee E., Critiques of Modern Sсience: Tee Relakwns hip of Feminism to Oler Radical Epistemologies //<br />

Feminism Approaches to science.<br />

19


Tavi III<br />

feministuri ekonomikuri Teoria<br />

ekonomikur Teoriebs Soris vxvdebiT feministur ekonomikur Teoriasac, sa<strong>da</strong>c<br />

yuradReba gamaxvilebulia qalebTan <strong>da</strong>kavSirebul problemebze.<br />

feministuri ekonomikuri Teoria erTgvarovani ar aris. feministur moZraobaSi<br />

arsebuli sxva<strong>da</strong>sxva poziciis arseboba feministur ekonomikur TeoriebSic povebs<br />

asaxvas. “feministuri ekonomikuri Teoriis ZiriTad arss warmoadgens Sexeduleba<br />

imis Sesaxeb, rom ekonomikuri movaleobebis ganawileba sqesTa Soris arasamarTliania<br />

<strong>da</strong> gamosworebas moiTxovs.” (Bergmann, 1982) feministi ekonomistebi aRiareben,<br />

rom qalebi, kacebTan Se<strong>da</strong>rebiT, naklebad xelsayrel pirobebSi imyofebian <strong>da</strong><br />

samarTlianobis mosazrebi<strong>da</strong>n gamomdinare, TavianTi materialuri mdgomareobis<br />

gaumjobesebas moiTxoven.<br />

feministi ekonomisti l. brauni xazs usvams qalTa araTanasworuflebianobis<br />

faqts <strong>da</strong> aRniSnavs: “feminizmis gansakuTrebul maxasiaTebels warmoadgens is azri,<br />

rom umravles sazogadoebebSi mTeli xnis manZilze qalebi, kacebTan Se<strong>da</strong>rebiT,<br />

uares socialur, ekonomikur <strong>da</strong> politikur mdgomareobaSi imyofebodnen." (Brown,<br />

1989)<br />

sabunebismetyvelo mecnierebebis feministuri kritikiT gamxnevebulma feminist-ekonomistebma<br />

ekonomikuri Teoriis obieqturobis sakiTxic <strong>da</strong>ayenes dRis<br />

wesrigSi. p. inglandis azriT, “aucilebelia ekonomikur kvlevebSi uari vTqvaT Seqmnil<br />

genderul stereotipebze.” (England, 1990). hardingma es azri ganazoga<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />

gamoyo ori ZiriTadi mimarTuleba, sa<strong>da</strong>c feminizms SeuZlia Tavisi mecnieruli<br />

azrovnebis gafarToveba. erTi mxriv, feministuri empirizmi Tavi<strong>da</strong>n aicilebs<br />

seqsizmsa <strong>da</strong> androcentrizms, radgan mecnieruli kvlevis meTodebi SeiZleba<br />

gamoyenebuli iqnes rogorc qalebis, ise mamakacebis qcevis Sesaswavlad. meore<br />

mxriv, feministuri midgomis CarCoebSi qalebis yofiTi gamocdileba, romelic<br />

<strong>da</strong>kavSirebulia araTanswruflebianobasa <strong>da</strong> bavSvebis aRzrdis funqciasTan, maT (e.i.<br />

feministebsac) saSualebas aZlevs hqondeT mecnieruli kvlevis TvalsazrisiT<br />

mniSvnelovani sakuTari perspeqtiva. (Harding, 1986)<br />

swored aRniSnuli Sexedulebebi udevs safuZvlad neoklasikur feministur<br />

ekonomikur Teorias, romelic iTvaliswinebs:<br />

1. kacebisa <strong>da</strong> qalebis keTildReobas Soris arsebuli gansxvavebis dokumentur<br />

mtkicebulebas;<br />

2. sqesTa Tanasworobis miRwevis mizniT warmoebuli politikis aucileblobis<br />

<strong>da</strong>sabuTebas;<br />

3. androcentruli gavlenisagan Tavisufali kvlevebis Catarebas.<br />

ekonomikuri kvlevebis pirveli mimarTuleba (kacebisa <strong>da</strong> qalebis keTildReobas<br />

Soris arsebuli gansxvavebis dokumenturi mtkicebuleba) miznad isaxavs kacebisa <strong>da</strong><br />

qalebis keTildReobas Soris arsebuli gansxvavebis dokumentur fiqsirebas. keTildReobis<br />

done <strong>da</strong>mokidebulia ara marto fulad faqtorebze mag., janmrTeloba,<br />

ojaxuri <strong>da</strong> megobruli kavSirebi, xasiaTis Taviseburebebi, ar SeiZleba mivakuTvnoT<br />

fulad faqtorebs. amasTan, ra Tqma un<strong>da</strong>, fulsac aqvs mniSvneloba. qalis<br />

materialuri keTildReobis ori ZiriTadi maxasiaTebelia misi piradi Semosavali <strong>da</strong><br />

wili ojaxis mTel SemosavalSi. mesame faqtori <strong>da</strong>kavSirebulia drois im<br />

raodenobasTan, romelsac igi samuSaos uTmobs.<br />

ganvixiloT qalebis mdgomareoba (rogorc absoluturi, ise kacebTan mimar-<br />

20


TebaSi) <strong>da</strong> iseTi maCveneblebi rogoricaa: maTi xelfasi, wili Semosavli<strong>da</strong>n <strong>da</strong><br />

samuSaoze <strong>da</strong>xarjuli dro.<br />

ganviTarebul qveynebSi qalTa umravlesoba muSaobs. Tumca, mTel samuSao dRes<br />

<strong>da</strong>saqmebuli qalebi, kacebTan Se<strong>da</strong>rebiT, gasamrjelos or mesameds iReben (aSS-s<br />

monacemebi). es sxvaoba struqturuli xasiaTis mizezebiT SeiZleba avxsnaT. bevri<br />

qali <strong>da</strong>balanazRaurebadi “qaluri” SromiT aris <strong>da</strong>kavebuli. maTgan bevrs ufro<br />

<strong>da</strong>bali xarisxis ganaTleba <strong>da</strong> kvalifikacia aqvs, vidre kacebs. yvelaze ufro<br />

mniSvnelovani ki is aris, rom qalebi, ZiriTa<strong>da</strong>d, bavSvebis aRzrdiT arian <strong>da</strong>kavebulni.<br />

m. gudersoni im <strong>da</strong>skvnamde midis, rom Sromis bazarze egzogenuri faqtorebi<br />

(e.i. sxva<strong>da</strong>sxva sayofacxovrebo funqciebi) anazRaurebaSi gansxvavebis<br />

metad mniSvnelovani wyaroa.” (Guderson, 1987,).<br />

piradi Semosavali qalTa keTildReobis metad mniSvnelovani pirobaa,<br />

gansakuTrebiT gauTxovari, ganqorwinebuli, qvrivi qalebisaTvis <strong>da</strong> martoxela<br />

dedebisaTvis. gaTxovili qalis keTildReoba qmris Semosavalzec aris <strong>da</strong>mokidebuli.<br />

rogor Seicvleba qalis ekonomikuri mdgomareoba, Tu mxedvelobaSi miviRebT<br />

Semosavlebis ganawilebas ojaxis SigniT. a. senas naSromSi laparakia ojaxSi, mis<br />

wevrebs Soris sakvebis araTanaswor ganawilebaze. mag., bangladeSsa <strong>da</strong> <strong>da</strong>savleT<br />

bengaliaSi Catarebulma kvlevebma aCvena, rom qalebi, rogorc wesi, kacebze nakleb<br />

kaloriebs iReben <strong>da</strong> SimSilobis periodSic uWmelobisagan ufro isini zaraldebian.<br />

SemdgomSi Catarebuli kvlevebic a. senas azrs a<strong>da</strong>sturebs. mag., ha<strong>da</strong>di <strong>da</strong> kanburi<br />

filipinebSi Catarebuli kvlevis Sedegad imave <strong>da</strong>skvnamde midian. (Sen, 1992).<br />

Cven, ra Tqma un<strong>da</strong>, meqanikurad ar un<strong>da</strong> vifiqroT, rom ganviTarebad qveynebSi<br />

arsebuli tendencia ganviTarebul qveynebzec vrceldeba, magram aRniSnuli imis<br />

safuZvels iZleva, rom gansxvavebaa ara marto anazRaurebaSi, aramed ojaxis<br />

Semosavlebis ganawilebaSic.<br />

iqneb, naklebi anazRaurebis fonze, qalebs ufro meti Tavisufali dro aqvT?<br />

aRniSnuli hipoTeza empiriulad ar aris <strong>da</strong><strong>da</strong>sturebuli. magaliTad, aSS-Si mamakacebi<br />

samuSaoze met dros xarjaven (im drois gaTvaliswinebiT, romelsac isini<br />

saerTo jamSi xarjaven samsaxursa <strong>da</strong> saxlSi), magram Tu Seva<strong>da</strong>rebT erTi <strong>da</strong> imave<br />

samuSaos Sesasruleblad <strong>da</strong>qiravebuli mamakacebisa <strong>da</strong> qalebis drois <strong>da</strong>naxarjs,<br />

aRmoCndeba, rom qalebi gacilebiT met dros uTmoben mas.<br />

ase rom, Tu feministebis ekonomikuri Teoria aRiarebas ver hpovebs, aRniSnuli<br />

faqti pirveli mimarTulebiT warmoebuli kvleviTi muSaobis warumateblobiT ar<br />

iqneba gamowveuli.<br />

zomebi, romlebic miiReba Tanasworobis misaRwevad.<br />

rac Seexeba sqesTa Tanasworobis miRwevis mizniT warmoebuli politikis<br />

aucileblobis <strong>da</strong>sabuTebas, feministi ekonomistebi gamoyofen araTanasworobis sam<br />

sferos: Sromis anazRaurebas, ojaxis Semosavlebis ganawilebas <strong>da</strong> Tavisufali<br />

drois raodenobas.<br />

bevr qveyanaSi Sromis anazRaurebaSi mamakacebsa <strong>da</strong> qalebs Soris arsebuli<br />

araTanasworobis <strong>da</strong>Zlevis mizniT saxelmwifos mier regulirebis sxva<strong>da</strong>sxva zoma<br />

iqna miRebuli, mag., mTel rig qveynebSi miiRes kanonebi qalTa samuSaoze miRebis<br />

stimulirebisa <strong>da</strong> Tanabari samuSaos SesrulebisaTvis qalTa <strong>da</strong> mamakacTa Tanabari<br />

anazRaurebis Sesaxeb im gaTvliT, rom metma egalitarizmma am sferoSi SeiZleba<br />

Seasustos sxva sferoebSi arsebuli araTanasworobis simZafre (gansakuTrebiT,<br />

ojaxis SigniT Semosavlebis ganawilebis problema).<br />

uTanasworobis <strong>da</strong>Zlevis gzebis arCevani <strong>da</strong>mokidebulia Cvens warmodgenasa <strong>da</strong><br />

ganwyobaze am uTanaworobis mizezebis warmoSobis mimarT. fransez vuli gvTavazobs<br />

sam zogad hipoTezas, romlebmac hipoTezis doneze un<strong>da</strong> axsnas mamakacTa <strong>da</strong> qalTa<br />

21


SromiTi anazRaurebis sxvaobis, upiratesobis miniWebis doneze arsebuli diskriminaciisa<br />

<strong>da</strong> araswori Sefasebebis statistikasTan <strong>da</strong>kavSirebuli diskriminaciis<br />

mizezebi. misi azriT, “axsnis yovel tips saxelmwifo politikisaTvis gasaTvaliswinebeli<br />

Sesabamisi praqtikuli <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi aqvs. maT gaaCniaT<br />

agreTve problemebi, romlebsac isini neoklasikuri ekonomikuri Teoriis winaSe<br />

ayeneben.”... “diskriminaciis modelebi aq warmodgenili <strong>for</strong>mebiT ar mTavrdeba,<br />

magram isini yvelaze ufro xSirad gamoiyeneba diskriminaciis asaxsnelad <strong>da</strong><br />

yvelaze ufro kargad miuTiTebs imaze, rom TavisTavad politikurad<br />

orientirebuli feminizmi sakmarisi ar aris. saWiroa Semdgomi kvlevebi, romlebic<br />

neoklasikuri ekonomikuri Teoriis winaSe axal problemebs <strong>da</strong>ayenebs.” (Wooley,<br />

1993)<br />

diskriminacia upiratesobis miniWebis doneze<br />

frensis vuls miaCnia, rom diskriminaciis am saxeobis arsi imaSi mdgomareobs,<br />

rom mewarmeebs, kolegebs samsaxurSi an momxmareblebs “diskriminaciuli gemovneba<br />

aqvT”, anu isini upiratesobas mamakacebs aniWeben. amis Sedegi ki aris qalebis<br />

<strong>da</strong>bali anazRaureba <strong>da</strong> sirTuleebi samsaxuris Sovnisas. magaliTisaTvis, Tu<br />

<strong>da</strong>mqiravebeli upiratesobas mamakacs aniWebs, Sesabamisad mas met anazRaurebas<br />

sTavazobs, xolo qali iZulebulia nakleb xelfass <strong>da</strong>sjerdes. Tumca, es hipoTeza<br />

pirvelad g. bekeris mier erovnuli niSnis mixedviT arsebuli diskriminaciis<br />

asaxsnelad iqna wamoyenebuli, feministuri ekonomikuri Teoria mas qalebis<br />

diskriminaciis asaxsnelad iyenebs.<br />

g. bekeris mier SemoTavazebuli modelis Tanaxmad, mizanmimarTulma saxelmwifo<br />

politikam SeiZleba xeli Seuwyos meti Tanasworobis <strong>da</strong>myarebas, magram ekonomikuri<br />

efeqtis Semcirebis xarjze. kanonmdeblobam qalebis samsaxurSi miRebasa <strong>da</strong><br />

Tanabari anazRaurebis Sesaxeb SeiZleba ganapirobos meti samarTlianoba, aamaRlos<br />

qalebis anazRaureba <strong>da</strong> gazardos maT mier samuSaos miRebis Sansi. Tumca, aseTi<br />

politikis ganxorcielebas Tan mosdevs, upirveles yovlisa, <strong>da</strong>mqiraveblis<br />

ekonomikuri interesebis Selaxva <strong>da</strong> warmoebis efeqtianobis Semcireba. magram g.<br />

bekers miaCnia, rom Sexeduleba efeqtianobis Semcirebis Sesaxeb mTlad marTebuli<br />

ar aris. mewarmes, mamakacebTan Se<strong>da</strong>rebiT, <strong>da</strong>balanazRaurebadi qalebis raodenobis<br />

gazrdis xarjze SeuZlia <strong>da</strong>matebiTi Semosavlebis miReba, rac, TavisTavad, mas<br />

<strong>da</strong>matebiTi samuSao adgilebis Seqmnis SesaZleblobas miscems <strong>da</strong> diskriminaciis<br />

aRmofxvris saSualebas uzrunveleyofs. (Becker, 1985)<br />

diskriminaciuli modelis safuZveli upiratesobis miniWebis doneze mainc mis<br />

gamomwvev mizezebSi un<strong>da</strong> veZioT. feministi-ekonomistebi (<strong>da</strong> ara marto isini)<br />

cdiloben am mizezebis garkvevas. magaliTad, p. inglandma <strong>da</strong> a. braunma Sromis<br />

bazris segregaciis mizezebis asaxsnelad gamoiyenes n. hodorous Teoria. × mamakacebi<br />

TavianT identurobas eWvqveS ayeneben, roca qalebi arRveven tradicias <strong>da</strong><br />

“mamakacuri” profesiebis aTvisebas iwyeben. n. folberi ixilavs evoluciis process,<br />

romelmac SeiZleba sazogadoebas saukeTeso pirobebi Seuqmnas, sa<strong>da</strong>c qalebi<br />

mamakacebis dominirebas arCeven. g. bodjsoni aqcents akeTebs institutebis rolze<br />

individis miznebis <strong>for</strong>mirebis procesSi.<br />

× am Teoriis Tanaxmad biWebs bavSvobisas dedebi zrdian <strong>da</strong> maT ara aqvT TavianTi sqesis ufros<br />

warmomadgenlebTan sistematuri urTierTobis SesaZlebloba. amis gamo TavianTi mamakacuri<br />

identurobis gamovlenas isini qalis uaryofaSi hpoveben.<br />

22


upiratesobis miniWebis cvlilebas feministuri ekonomikuri TeoriisaTvis<br />

ga<strong>da</strong>mwyveti mniSvneloba eniWeba, radgan sqesTa Tanasworuflebianobis miRweva<br />

(rogorc <strong>da</strong>saqmebis, ise sxva sferoebSi) diskriminaciis gamomwvevi preferenciebis<br />

ga<strong>da</strong>laxvas iTvaliswinebs. Tumca, keTildReobis Teoriis farglebSi saxelmwifos<br />

mier miRebuli zomebis neoklasikuri midgoma TiTqmis, erTmniSvnelovnad,<br />

upiratesobis miniWebis sabaziso winapirobis mdgradobas eyrdnoba. magaliTisaTvis<br />

ganvixiloT, Tu rogor un<strong>da</strong> SevafasoT politika, romelic mimarTulia qalebis<br />

mier samuSaos miRebis SesaZleblobebis gasafarToveblad. SesaZloa, upiratesoba<br />

icvleba, eWvqveS dgeba TviT sazogadoebrivi keTildReobis amaRleba. aseTi kiTxvis<br />

pasuxi ar SeiZleba erTmniSvnelovani iyos <strong>da</strong> swored aRniSnuli sakiTxi<br />

warmoadgens im ZiriTad problemas, romelsac feministebi ekonomikuri Teoriis<br />

winaSe ayeneben. maTi azriT, umTavresi amocanaa SemuSavebuli iqnas modeli.<br />

statistikuri diskriminacia:<br />

midgoma a<strong>da</strong>mianuri kapitalis Teoriis pozicii<strong>da</strong>n<br />

mamakacTa <strong>da</strong> qalTa Soris arsebul uTanasworobas sxvanairad xsnis hipoTeza<br />

statistikuri diskriminaciis Sesaxeb. mravalricxovani faqtebi imaze metyvelebs,<br />

rom ori kandi<strong>da</strong>tis arsebobis SemTxvevaSi, romelTac Tanabari monacemebi aqvT<br />

(erTmaneTisagan mxolod sqesiT gansxvavdebian) upiratesoba mamakacebs eniWebaT.<br />

sxva<strong>da</strong>sxva kvlevaSi samuSaoze ayvanis sxva<strong>da</strong>sxva situacia modelirdebo<strong>da</strong>.<br />

<strong>da</strong>mqiravebels hqon<strong>da</strong> saSualeba, arCevani gaekeTebina kandi<strong>da</strong>t qals <strong>da</strong> mamakacs<br />

Soris. Sedegad aRmoCn<strong>da</strong>, rom mamakacebs ufro xSirad iyvanen universitetebSi,<br />

niSnaven xelmZRvanel an iseT Tanamdebobaze, sa<strong>da</strong>c saWiroa profesiuli momzadeba.<br />

maT ufro maRal xelfass sTavazoben. arsebobs imis <strong>da</strong>ma<strong>da</strong>sturebeli bevri faqti,<br />

rom mamakacebis mier Sesrulebuli samuSao ufro maRal Sefasebas iRebs, vidre<br />

qalebisa. ibadeba bunebrivi SekiTxva: ra aris amis mizezi?<br />

erT-erTi axsna, romelic ekonomikur Teorias Seesabameba, aris diskriminacia<br />

statistikis doneze. mag., SesaZlebelia, mTlianobaSi, mxatvari qalebis namuSevrebi<br />

mamakaci mxatvrebis namuSevrebze ukeTesi ar aris, amitomac bazarze maT naklebi<br />

fasi aqvT <strong>da</strong> Tuki individs miaCnia, rom ori warmodgenili mxatvrobis nimuSi<strong>da</strong>n<br />

(mamakacisa <strong>da</strong> qalis) mamakacis naxats meti Rirebuleba aqvs, gasamtyunari ar aris.<br />

amitomac Tuki igi qalis namuSevars nakleb fass <strong>da</strong>adebs, mas naklebi Sansi aqvs,<br />

rom araracionalurad moiqces. Tumca zogierTi mecnieri (d. eigneri, g.keini)<br />

aRniSnavs, rom statistikuri diskriminacia yovelTvis ar ganapirobebs ekonomikur<br />

diskriminacias. SeiZleba bevri maRalmxatvruli namuSevari saTanadod ar Sefasdes,<br />

xolo m<strong>da</strong>re xarisxisam <strong>da</strong>umsaxureblad ufro maRali Sefaseba miiRos. saSualo<br />

maCvenebeli mainc samarTliani iqneba.<br />

arsebobs Tu ara empiriuli <strong>da</strong><strong>da</strong>stureba hipoTezisa statistikuri diskriminaciis<br />

Sesaxeb? gamokvlevisas gamovlin<strong>da</strong>, rom umravles SemTxvevaSi, miuxe<strong>da</strong>vad<br />

iseTi faqtorebis gaTvaliswinebisa, rogoricaa asaki, muSaobis gamocdileba,<br />

ganaTleba <strong>da</strong> sxv., xelfasis sxvaoba diskriminaciiT aris gamowveuli. Tu hipoTeza<br />

statistikuri diskriminaciis Sesaxeb samarTliania, maSin aRniSnuli ganpirobebulia<br />

sxvaobiT mwarmoeblurobas an a<strong>da</strong>mianuri kapitalis <strong>da</strong>grovebas Soris, romlis<br />

drosac ar aris gaTvaliswinebuli ganaTlebis <strong>da</strong> sxv. maCvenebeli.. am problemis<br />

ufro Rrmad Sesaswavlad mizanSewonilia ganvixiloT, agreTve, diskriminaciis iseTi<br />

modeli, rogoricaa diskriminacia, romelic <strong>da</strong>kavSirebulia araswor SefasebebTan.<br />

23


diskriminacia, romelic <strong>da</strong>kavSirebulia araswor SefasebebTan<br />

qalebis <strong>da</strong>bali anazRaurebis asaxsnelad arsebobs kidev erTi hipoTeza<br />

araswori Sefasebebis Taobaze. a<strong>da</strong>mianebma SeiZleba mc<strong>da</strong>rad gaazviadon sxvaoba<br />

mamakacebisa <strong>da</strong> qalebis saSualo SesaZleblobebis Sesaxeb. diskriminaciis aseT<br />

konservatorul <strong>for</strong>mas xSirad vxvdebiT instituciur struqturebSi. ase<br />

magaliTad, viqtorias epoqis kanonmdebloba qalebs ukrZalav<strong>da</strong> miwisqveSa samu-<br />

Saoebis Sesrulebas (magaliTad, metros matareblis mZRolebad muSaobas). es ZalaSi<br />

rCebo<strong>da</strong> meoce saukunis 80-ian wlebSic. ufro metic, diskriminacia, romelic<br />

mc<strong>da</strong>r SexedulebebTan aris <strong>da</strong>kavSirebuli, gansakuTrebulad mdgradia: qalebs<br />

<strong>da</strong>balanazRaurebad samuSaoze imitom iReben, rom gavrcelebuli azris mixedviT,<br />

isini naklebad kvalificiurebi arian, amasTan, isini Tavis kvalifikacias ver<br />

imaRleben imitom, rom maT mier <strong>da</strong>kavebuli Tanamdebobebi ar iZleva samsaxurebrivi<br />

winsvlis saSualebas.<br />

diskriminacias, romelic <strong>da</strong>kavSirebulia araswor SefasebebTan <strong>da</strong> statistikur<br />

diskriminacias, saxelmwifo politikis TvalsazrisiT, diametralurad sapirispiro<br />

Sedegebamde mivyavarT. Tu qalebi, <strong>da</strong>mqiraveblis araswori qmedebis gamo, <strong>da</strong>bal<br />

anazRaurebas iReben, iseTi zomebi rogoricaa, magaliTad, qalebis samuSaoze<br />

miRebis stimulireba, an Tanabari anazRaurebis kanoniT ganmtkiceba, ubralod<br />

aseTi Secdomis gamosworebas iwvevs <strong>da</strong> ekonomikuri efeqtianobis Semcirebas ar<br />

ganapirobebs. Tu saqme statistikur diskriminaciasTan gvaqvs, maSin iZulebiTi<br />

zomebis gatareba samuSaoze ayvanisas an xelfasis gaTanabrebisas samuSao Zalis<br />

saSualo xarisxis Semcirebas iwvevs (radgan igulisxmeba, rom mamakacebi meti<br />

Sromis nayofierebiT xasiaTdebian), rasac Tan ekonomikuri efeqtianobis kleba<br />

mohyveba. araswor SefasebebTan <strong>da</strong>kavSirebuli diskriminaciis dros saxelmwifo<br />

politikis es zomebi raime <strong>da</strong>nakargebTan ar aris <strong>da</strong>kavSirebuli. statistikuri<br />

diskriminacias SemTxvevaSi ki <strong>da</strong>naklisi sakmaod mniSvnelovania.<br />

m. puiolis azriT, diskrminaciis axsna Sefasebisas <strong>da</strong>Svebuli sistematuri<br />

Secdomebis xarjze feministuri ekonomikuri TeoriisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli ar<br />

aris. magram Tu qalTa <strong>da</strong>qvemdebarebuli mdgomareobis istorias ga<strong>da</strong>vxe<strong>da</strong>vT,<br />

<strong>da</strong>vinaxavT, rom ekonomistebs maT SesaZleblobebze mc<strong>da</strong>ri Sexedulebebi hqon<strong>da</strong>T.<br />

ase rom, hipoTeza diskriminaciisa sistematuri Secdomebis Sesaxeb, SeiZleba<br />

marTebuli iyos <strong>da</strong> swored aqe<strong>da</strong>n gamomdinareobs Semdgomi problemis arsi, rom<br />

a<strong>da</strong>mianebi SeiZleba sistematurad cdebodnen.<br />

Tanasworuflebianobis miRwevis mizniT gatarebuli saxelmwifo politikis<br />

analizma aCvena, rom ekonomistebi iZulebulni arian uari Tqvan tradiciul<br />

ekonomikur modelze, sa<strong>da</strong>c upiratesobis miniWeba endogenuri faqtoris saxiT aris<br />

warmodgenili, xolo Secdomas gansjaSi sistematuri xasiaTi SeiZleba hqondes.<br />

(Pujol, 1992).<br />

<strong>da</strong>, bolos, ganvixiloT androcentruli gavlenisagan Tavisufali kvlevebi.<br />

feministi ekonomistebis mcdeloba, Seqmnan androcentruli gavlenisagan<br />

Tavisufali kvlevebi, mTeli rigi mimarTulebebiT vlindeba. upirveles yovlisa,<br />

isini cdiloben gaaumjobeson ekonomikuri analizis xarisxi. TavianTi modelebis<br />

<strong>da</strong>sasabuTeblad e.w. "analitikur gamartivebas" mimarTaven; magram genderulma<br />

stereotipebma maTi <strong>for</strong>mulirebisas SeiZleba Secdomebi gamoiwvios. gar<strong>da</strong> amisa,<br />

bevri feministi ekonomisti Sewuxebulia imiT, rom TeoriaSi xdeba qalTa<br />

problematikasTan <strong>da</strong>kavSirebuli ekonomikuri sakiTxebis ignorireba an maT<br />

saTanado yuradReba ar eqceva. xSirad, ekonomistebs "ar ZaluZT" <strong>da</strong>inaxon qalTa<br />

mdgomareobasTan an genderul diferenciasTan <strong>da</strong>kavSirebuli problemebi.<br />

24


mTlianobaSi, androcentruli gavlenisagan Tavisufal kvlevebSi ori mimar-<br />

Tuleba SeiZleba gamovyoT. pirveli <strong>da</strong>kavSirebulia SecdomiTi gamartivebis<br />

gamoyenebasTan, romlis winaaRmdeg brZola ufro martivia, xolo meore mimarTulia<br />

ekonomikaSi qalis gauCinarebis winaaRmdeg <strong>da</strong> am mxriv saqme ufro rTula<strong>da</strong>a.<br />

judiT lorberis azriT, qalis "gauCinarebis" yvelaze ufro TvalsaCino magaliTad<br />

gamodgeba qalis upiratesi universaluri CarTva ojaxur meurneobaSi <strong>da</strong> misi,<br />

lorberis, rogorc mikroekonomikis specialistis Sexeduleba. ra Tqma un<strong>da</strong>, ojaxis<br />

meurneobis alternatiuli modelebis Seqmnis mcdeloba fun<strong>da</strong>mentur problemas<br />

ayenebs neoklasikuri ekonomikuri Teoriis winaSe. upirveles yovlisa,<br />

mamakacTa <strong>da</strong> qalTa araTanasworoba Sromis bazarze <strong>da</strong> ojaxis meurneobaSi<br />

nawilobriv ganpirobebulia upiratesobaTa miniWebiT <strong>da</strong> institutebiT. feministi<br />

ekonomistebis sqesTa Tanasworuflebianobis uzrunvelyofa ki <strong>da</strong>kavSirebulia im<br />

imedTan, rom upiratesoba <strong>da</strong> institutebi Sesabamisi saxiT Seicvleba; aqe<strong>da</strong>n<br />

gamomdinareobs keTildReobis ekonomikuri Teoriis analitikuri instrumentebis<br />

Seqmnis aucilebloba, romelic aRniSnuli cvlilebebis analizs iTvaliswinebs.<br />

upiratesobis miniWebis wyaroebis Seswavlas, ojaxuri meurneobis modelis<br />

Seqmnas <strong>da</strong> ekonomikuri Teoriis instituciuri orientaciis gaZlierebis moTxovnas<br />

marto feministi ekonomistebi rodi awarmoeben. mecnierul samyaroSi gamoCndnen<br />

neoklasikuri mimarTulebis ekonomistebi, romlebic feministebis mier wamoyenebul<br />

problemebs uTmoben yuradRebas. Tavis mxriv, feministuri ekonomikuri Teoria<br />

farTod iyenebs sxva<strong>da</strong>sxva Tanamedrove ekonomikuri mimarTulebis ideebs, amasTan,<br />

mas Tavisi gansakuTrebuli adgili ukavia, rac ganpirobebulia, upirveles yovlisa,<br />

imiT, rom aqcenti ga<strong>da</strong>aqvs ekonomikuri samarTlianobis problemebze, aerTianebs<br />

sxva<strong>da</strong>sxva mimarTulebis Sromebs <strong>da</strong> Zlier biZgs iZleva tradiciuli ekonomikuri<br />

Teoriis kritikisaTvis. gar<strong>da</strong> amisa, feministebs mecnierebaSi samyaros aRqmis,<br />

kvlevisa <strong>da</strong> Secnobis axali perspeqtivebi moaqvT, rac maT saSualebas aZlevs<br />

<strong>da</strong>inaxon <strong>da</strong> scadon axsnan mamakacTa <strong>da</strong> qalTa SromiT anazRaurebaSi arsebuli<br />

diskriminaciis mizezebi, ojaxuri meurneobisa <strong>da</strong> ojaxSi ga<strong>da</strong>wyvetilebaTa miRebis<br />

procesis ekonomikuri faqtorebi.<br />

kiTxvebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebebi:<br />

1. ra aris feministuri ekonomikuri Teoriis mizani?<br />

2. feministuri ekonomikuri Teoriis mimarTulebebi.<br />

3. ra ganapirobebs qalTa diskriminacias <strong>da</strong>saqmebis saferoSi?<br />

4. ra zomebi SeiZleba iqnes miiRebuli Tanasworobis misaRwevad?<br />

25


literatura:<br />

1. jaSi C. <strong>genderi</strong> <strong>da</strong> ekonomika "<strong>genderi</strong>,Kkultura., Tanamedroveoba", (red. l.<br />

Ggafrin<strong>da</strong>Svili) Tbilisi, 2005<br />

2. Frances R. Wooley, The Feminist Challenge to Newclassical Economics // Cambridge Journal of<br />

Economics, 1993<br />

3. Guderson M., Male-Female Wage Differentials and Policy Responses // Journal of Economie<br />

Literature, 1987<br />

4. Pujol M.A., Feminism and Antifeminism in Elarly Economie Thought Aldershot Edward Elgar,<br />

1992.<br />

5. Brown L J., Gender and Economic Analyses: A Feminist Perspective. Mimeo. Easterrn,<br />

Washington University, 1989<br />

6. England P., What Can Economic Learns from Feminism. 1990<br />

26


Tavi IV<br />

qalis roli Tanamedrove sazogadoebaSi<br />

1. qalis rolis <strong>da</strong> statusis evolucia Tanamedrove sazogadoebaSi<br />

sazogadoebaSi qalis mdgomareoba yovelTvis iyo gansjis sagani. istoriaSi,<br />

filosofiaSi, sabunebismetyvelo mecnierebebSi <strong>da</strong> sxv. sxva<strong>da</strong>sxvanairad aisaxebo<strong>da</strong><br />

es problema <strong>da</strong> gansxvavebuli <strong>da</strong>skvnebi gamohqon<strong>da</strong>T. qalis <strong>da</strong>niSnulebaze ojaxsa <strong>da</strong><br />

sazogadoebaSi, mis Tan<strong>da</strong>yolil Tvisebebze, Rirsebasa Tu naklze gansakuTrebul<br />

yuradRebas religiac amaxvileb<strong>da</strong>. aTaswleulebis ganmavlobaSi qali moklebuli iyo<br />

saSualebas srulad gamoevlina Tavisi inteleqti. qristianoba gamudmebiT emuqrebo<strong>da</strong><br />

qals anaTemaze ga<strong>da</strong>cemiT <strong>da</strong> mis <strong>da</strong>qvemdebarebul mdgomareobas amtkiceb<strong>da</strong>.<br />

Sua saukuneebSi aseTi <strong>da</strong>mokidebuleba kidev ufro gamyar<strong>da</strong> <strong>da</strong> "sust sqesTan"<br />

urTierToba codvad Seiracxa.<br />

xalxis cnobierebaSi fexmokidebulia azri imis Sesaxeb, rom qalis <strong>socialuri</strong> <strong>da</strong><br />

sazogadoebrivi aqtivoba uaryofiTad moqmedebs bavSvebze, urTierTobebze ojaxSi<br />

<strong>da</strong> a.S. aseTi warmodgenebi qalebSi garkveuli <strong>da</strong>naSaulis grZnobas iwvevs <strong>da</strong> maT<br />

profesiul zr<strong>da</strong>s uSlis xels.<br />

gamudmebiT mimdinareob<strong>da</strong> <strong>da</strong> mimdinareobs kamaTi qalis, rogorc a<strong>da</strong>mianis,<br />

sazogadoebis wevris <strong>da</strong> rogorc intimuri urTierTobebis obieqtis WeSmariti Rirebulebebis<br />

Sesaxeb. sxva<strong>da</strong>sxva epoqaSi mas sxva<strong>da</strong>sxvanairad afasebdnen. Tanamedrove<br />

sazogadoebaSic arsebobs sapirispiro Sexedulebebi qalis <strong>da</strong>niSnulebaze. mimdinareobs<br />

aqtiuri debatebi qalis rolisa <strong>da</strong> statusis Sesaxeb. amasTan cxadia, rom<br />

egalitaruli Teoriis cxovrebaSi gatareba TviT cxovrebiT aris nakarnaxevi. samu-<br />

Sao drois <strong>da</strong>naxarjis ori mesamedi qalebis wilad modis, msoflioSi yovel mesame<br />

ojaxs qali inaxavs <strong>da</strong> miuxe<strong>da</strong>vad amisa, aRniSnul sakiTxze erTgvarovani Sexeduleba<br />

ar aris.<br />

Suasaukneobriv Sexedulebebze qalis Sesaxeb gansakuTrebuli gavlena moaxdina<br />

platonis "Timeosma", romelSic igi amtkiceb<strong>da</strong>, rom laCari <strong>da</strong> uRirsi mamakacebis<br />

suli sikvdilis Semdeg qalebSi ga<strong>da</strong>inacvlebs, xolo mis mier "saxelmwifoSi"<br />

gamoTqmuli azri qalebis emansipaciis Sesaxeb meorexarisxovnad iqna aRqmuli.<br />

qalis, rogorc sazogadoebis srulyofili wevris, WeSmariti Rirebulebis<br />

Sesaxeb, erTi SexedviT, renesansisa <strong>da</strong> re<strong>for</strong>maciis xanaSi un<strong>da</strong> ezrunaT <strong>da</strong>,<br />

marTlac, aqa iq gamoCn<strong>da</strong> imedis Canasaxi, magram yvelaferi es imiT Semoifargla,<br />

rom qali esTetikuri Tayvaniscemis obieqti gax<strong>da</strong>, xolo mis <strong>da</strong>qvemdebarebul<br />

mdgomareobaSi ki araferi Secvlila.<br />

kapitalizmis epoqa qalis <strong>da</strong>niSnulebis Taobaze Sexedulebebisa <strong>da</strong><br />

mimdinareobebis mravalferovnebiT gamoirCeva. napoleon bonaparte, romelmac axali<br />

kodeqsi Seqmna, qalebis aRzrdis gaumjobesebisaken mouwodeb<strong>da</strong>, magram maT ZiriTad<br />

<strong>da</strong>niSnulebad mxolod reproduqciis unari rCebo<strong>da</strong>. burJuaziulma sazogadoebam<br />

warmoaCina mravali fsevdoTeoria, romlebic qalis arasrulfasovnebas usvamdnen<br />

xazs. a. Sopenhaueri, f. nicSe, o. veinengeri <strong>da</strong> sxv. amtkicebdnen, rom bunebam qali<br />

mxolod TvalTmaqcobiT, cbierebiT, Ralatisadmi midrekilebiT <strong>da</strong>ajildova.<br />

"<strong>da</strong>bali tanis, viwromxrebian, farToTeZoebian sqess lamazi SeiZleba uwodos<br />

mxolod seqsualuri vnebiT Tavbru<strong>da</strong>xveulma mamakacma... qali Tavisi bunebiT<br />

ganwirulia <strong>da</strong>morCilebisaTvis, mas batoni sWirdeba... am sqesis yvelaze ufro<br />

brwyinvale warmomadgenlebsac ki araferi WeSmaritad didi <strong>da</strong> TviTmyofadi ar<br />

SeuqmniaT." (Шопенгауер, 1986,). Sopenhaueris es sityvebi kargad asaxavs mamakacTa<br />

27


tiraniisa <strong>da</strong> samarTlis epoqas, agreTve avtoris individualur Sexedulebebs.<br />

nicSec uaryofiTi azris iyo qalebze, maTSi arc talantsa <strong>da</strong> arc Wkuas ar<br />

xe<strong>da</strong>v<strong>da</strong>. "mamakacebma qalebs <strong>da</strong>sakuTrebis surviliT un<strong>da</strong> Sexedon, rogorc<br />

sakuTrebas, romelsac un<strong>da</strong> <strong>da</strong>euflo." <strong>da</strong> Semdeg: "emansipaciis survili briyvi<br />

ganaTlebuli mamrobiTi sqesis saxedrebis gavleniT aris gamowveuli". (Ницше, 1907).<br />

qalebisadmi gansakuTrebuli uaryofiTi SexedulebebiT gamoirCeva <strong>da</strong> maTSi<br />

vercerT <strong>da</strong>debiT Tvisebas ver xe<strong>da</strong>vs germaneli filosofosi o. veinegeri. misi<br />

azriT, genialoba qalisaTvis sruliad miuwvdomelia. mas ar gaaCnia "cnobierebis<br />

originaloba: am ukanasknels igi qmrisagan iRebs. qali cnobierebis gareSe cxovrobs,<br />

kaci ki cnobierad..." qalebi moklebulni arian logikas. "WeSmaritad qalurma arsebam<br />

ar icis arc logikuri, arc zneobrivi imperativi." qaluri emansipaciis yvelaze<br />

ufro didi <strong>da</strong> erTad-erTi mteri – TviT qalia." (Вейненгер, 1992).<br />

mamakacTa <strong>da</strong> qalTa rolebis Teoriuli axsna SeiZleba z. froidisa <strong>da</strong> t.<br />

parsonsis naSromebSic vnaxoT. z. froidi ambob<strong>da</strong>, "anatomia - es bedia". cnobili<br />

amerikeli sociologi, struqturuli funqcionalizmis avtori t. parsonsi ki<br />

Tvli<strong>da</strong>, rom mamakaci mompoveblis, anu instrumentul funqcias asrulebs, xolo<br />

qali, rogorc ojaxis keris Semnaxavi - eqspresiuls. imisaTvis, rom namdvili mamakaci<br />

iyo, erTaderTi gza arsebobs - gqondes prestiJuli samsaxuri <strong>da</strong> moipovo saarsebo<br />

saxsrebi. qalis realuri statusi ki meuRleoba, dedoba <strong>da</strong> ojaxis diasaxlisobaa.<br />

rolebis aseTi <strong>da</strong>nawileba, misi azriT, sazogadoebis stabilurobis sawin<strong>da</strong>ria.<br />

Tumca parsonsis funqcionalizmi mwvave kritikis sagani gax<strong>da</strong>, radgan<br />

funqcionalizmi uars ambobs cvlilebebze sazogadoebriv cxovrebaSi <strong>da</strong> misi<br />

statikurobis momxrea.<br />

qalebisadmi <strong>da</strong>mokidebulebis cvlilebaSi udidesi wvlili Seitanes utopistsocialistebma<br />

<strong>da</strong>, gansakuTrebiT, Sarl furiem. Tavis wignSi "samyarosa <strong>da</strong><br />

sazogadoebis bedi" igi aRniSnav<strong>da</strong>, rom imis mcdeloba, rom yvela qali diasaxlisad<br />

ga<strong>da</strong>iqces, <strong>socialuri</strong> meqanizmis mankierebaze metyvelebs. igi akritikeb<strong>da</strong> yvela<br />

imas, visac miaCn<strong>da</strong>, rom qalis <strong>da</strong>niSnuleba mxolod "qoTni<strong>da</strong>n qafis mox<strong>da</strong> <strong>da</strong> Zveli<br />

Sarvlis kemsvaa". (Фурье, 1951).<br />

S. furie iyo pirveli, vinc aRniSna, rom yovel sazogadoebaSi qalebis emansipacia<br />

mTliani sazogadoebis emansipaciis sazomad SeiZleba CaiTvalos, xolo sazogadoebis<br />

civilizaciis done am sazogadoebaSi qalebis mdgomareobis pir<strong>da</strong>pirproporciulia.<br />

sen-simoni did mniSvnelobas aniWeb<strong>da</strong> qalis sazogadoebriv saqmianobas. Tavis<br />

moZRvrebaSi "wyvilis" Sesaxeb, igi amtkiceb<strong>da</strong>, rom sazogadoebrivi moRvawe un<strong>da</strong><br />

yofiliyo ara calkeuli piri, aramed qali <strong>da</strong> mamakaci erTad, anu "wyvili",<br />

romelsac ufleba hqon<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebebi mieRo <strong>da</strong> qalTa <strong>da</strong> mamakacTa<br />

urTierTobebSi Careuliyo.<br />

aseTive poziciebze idgnen rusi revolucioneri demokratebi. obieqturad<br />

afaseb<strong>da</strong> ra sazogadoebaSi qalis rols, b. belinski wer<strong>da</strong>, rom mamakacebis<br />

upiratesoba moCvenebiTia. (Белинский, Полн. собр. соч.). n. CerniSevskis aRaSfoTeb<strong>da</strong><br />

is faqti. rom qals sazogadoebasa <strong>da</strong> ojaxSi saTanado adgili ar ukavia. misi azriT<br />

"qali mamakacis Tanaswori un<strong>da</strong> iyos". qals cnobier cxovrebaSi aqamde imitom ekava<br />

aseTi <strong>da</strong>kninebuli mdgomareoba, rom Zaladobis batonoba mas SesaZleblobas <strong>da</strong><br />

ganviTarebis survils arTmev<strong>da</strong>. (Чернишевски, Полн. собр. соч.).<br />

Teoria sqesTa Tanasworuflebianobis Sesaxeb SemdgomSi marqsizmmac ganaviTara.<br />

k. marqsi l. kugelmanisadmi miweril werilSi wer<strong>da</strong>: "vinc ramdenadme gacnobilia<br />

istorias, icis, rom diadi sazogadoebrivi ga<strong>da</strong>trialebebi qaluri fermentis gareSe<br />

28


SeuZlebelia" (Маркс, Энгельс, Соч.). marqsi sruliad eTanxmebo<strong>da</strong> S. furies imaSi,<br />

rom konkretuli sazogadoebis progresi am sazogadoebaSi qalis mdgomareobis<br />

mixedviT SeiZleba SevafasoT.<br />

ingliseli mecnieri a. barneti sruliad samarTlianad aRniSnavs, rom qalisadmi<br />

negatiuri <strong>da</strong>mokidebuleba ar <strong>da</strong>mkvidrdebo<strong>da</strong> sazogadoeba Tavisi ganviTarebis<br />

yvela etapze civilizebuli rom yofiliyo. igi ambobs, rom "sakiTxSi tipurisa <strong>da</strong><br />

ucvlelis", mamakacisa <strong>da</strong> qalis <strong>da</strong>maxasiaTebeli niSnebis, maTi temperamentisa <strong>da</strong><br />

SesaZleblobebis Sesaxeb ganuxrelad aris <strong>da</strong>mkvidrebuli dogmaturi, sruliad<br />

auxsneli Sexedulebebi.<br />

umravles sazogadoebebSi qalisa <strong>da</strong> mamakacis sazogadoebrivi mdgomareoba<br />

ganpirobebulia kvlavwarmoebaSi maTi sxva<strong>da</strong>sxva roliT, (Барнетт,1968). cxovrebis<br />

pirobebi qalis qcevasa <strong>da</strong> azrovnebaze Tavis <strong>da</strong>Rs asvam<strong>da</strong>. saukuneebis ganmavlobaSi<br />

isini saxlisa <strong>da</strong> ojaxis saqmiT iyvnen <strong>da</strong>kavebulni, maSin, rodesac mamakacebs Tavisi<br />

moRvaweobis sfero SezRuduli ar hqon<strong>da</strong>T. maT aseT mdgomareobas mecnierebic<br />

amarTlebdnen. mkvidrdebo<strong>da</strong> azri imis Sesaxeb, rom qals ar SeuZlia aiTvisos<br />

tradiciuli mamakacuri saqmianoba. magaliTad, asi wlis win ar iyvnen eqimi qalebi <strong>da</strong><br />

TavisTavad iTvlebo<strong>da</strong>, rom maT am profesiis aTviseba ar ZaluZT. dRes ki eqimebis<br />

naxevarze meti qalebia.<br />

zogierTi mecnieri Tanamedrove sazogadoebaSi gavrcelebuli azris mixedviT,<br />

qalTa <strong>da</strong>niSnulebis Sesaxeb oTx ZiriTad Sexedulebas gamoyofs: patriarqalurs,<br />

ekonomikurs, demografiulsa <strong>da</strong> egalitaruls.<br />

patriarqaluri Sexedulebebis a<strong>da</strong>mianebi amtkiceben, rom samyaro e.w. "bunebriv<br />

safuZvlebs" emyareba, xolo maT ngrevas sazogadoebis ngrevisaken mivyavarT.<br />

"bunebriv safuZvlebSi" isini gulisxmoben sazogadoebaSi funqciebis ganawilebas,<br />

romlis Tanaxma<strong>da</strong>c, qali ojaxis diasaxlisi <strong>da</strong> ojaxis keris Semnaxavia, xolo<br />

mamakaci - mompovebeli, sazogadoebrivi moRvawe <strong>da</strong> ojaxis sazogadoebasTan <strong>da</strong>makav-<br />

Sirebeli. rolebis aseTi ganawileba maT kanonzomierad miaCniaT, radgan, maTi azriT,<br />

sqesobrivi sxvaoba gacilebiT mniSvnelovania, vidre individualuri <strong>da</strong> piradi<br />

Tvisebebi. aqe<strong>da</strong>n gamomdinareobs maTi <strong>da</strong>skvnac: qalebis Cabmam sazogadoebriv<br />

cxovrebaSi ukve mogvitana negatiuri Sedegebi ojaxSi <strong>da</strong> gamoiwvia dedobrivi<br />

instinqtebis rRveva, moraluri aRviraxsniloba, ojaxis ngreva <strong>da</strong> RirebulebaTa<br />

cvla, moxucebi, qmrebi <strong>da</strong> bavSvebi qalebis mzrunvelobis gareSe <strong>da</strong>rCnen, ris gamoc<br />

mimdinareobs mamakacTa feminizacia <strong>da</strong> sxv.<br />

ekonomistebic qalebis <strong>da</strong>saqmebis Semcirebas uWeren mxars <strong>da</strong> amas imiT<br />

asabuTeben, rom maTi Sroma ekonomikuri TvalsazrisiT araefeqturia bavSviani<br />

dedebis xSiri gacdenebis gamo. gar<strong>da</strong> amisa, maTi mtkicebiT, qalebs ufro naklebi<br />

kvalifikacia aqvT, vidre mamakacebs.<br />

demografebis azriT, qals upirvelesad reproduqciis funqcia akisria, xolo<br />

Sobadobis Semcireba sazogadoebis ganviTarebaze uaryofiTad moqmedebs.<br />

egalitaruli azrovnebis momxreebi eWvqveS ayeneben partiarqalur mosazrebebs <strong>da</strong><br />

funqciebis e.w. "bunebriv" ganawilebas socialur iluziad miiCneven. maTi azriT,<br />

patriarqatuli koncefcia Sesabamisi <strong>socialuri</strong> pirobebis Sedegia <strong>da</strong> mas momavali ara aqvs.<br />

sqesTa Soris egalitaruli urTierToba mamakacebisa <strong>da</strong> qalebis urTierTgagebasa<br />

<strong>da</strong> urTierTSevsebazea <strong>da</strong>myarebuli ojaxsa Tu sazogadoebaSi orive<br />

maTganisaTvis Tavisufali arCevnis safuZvelze xdeba. am Sexedulebebis momxreebs<br />

miaCniaT, rom upirveles yovlisa, a<strong>da</strong>mianis normaluri ganviTarebisaTvis saWiroa<br />

Tanabari <strong>socialuri</strong> pirobebis <strong>da</strong> maTi realizebisaTvis saTanado garemos Seqmna,<br />

agreTve mamakacisa <strong>da</strong> qalis Tanasaworuflebianobis sakiTxis politikur sakiTxad<br />

ga<strong>da</strong>qceva.<br />

29


2. saxelmwifo politika qalTa sakiTxSi<br />

Tanamedrove trans<strong>for</strong>mirebulma sazogadoebam SeimuSava <strong>da</strong> ukve cxovrebaSi<br />

<strong>da</strong>nerga sruliad axali, Zvelisagan radikalurad gansxvavebuli sqesTa urTierTobebi.<br />

qalebi Tanamedrove sazogadoebaSi Tavisufali <strong>da</strong> saukeTeso cxovrebiseuli<br />

arCevanis gakeTebas mxolod im SemTxvevaSi SeZleben, Tu isini aqtiurad Caebmebian<br />

axal cxovrebaSi, eziarebian <strong>da</strong> gaiTaviseben axal Rirebulebebs, Tu moxdeba maTi<br />

realuri emansipacia. am amocanis ga<strong>da</strong>saWrelad mniSvnelovani roli eniWeba<br />

saxelmwifo politikas qalTa sakiTxSi. aRsaniSnavia, rom xSirad saxelmwifos mier<br />

gatarebuli RonisZiebebi, maT Soris sakanonmdeblo, ZiriTa<strong>da</strong>d SromiT saqmianobas<br />

<strong>da</strong> socialur sferoebs exeba. isini qalebis sazogadoebrivi statusisa <strong>da</strong> gavlenis<br />

amaRlebas ar iTvaliswinebs.<br />

saxelmwifo politikad miCneulia saxelisuflo institutebis <strong>da</strong> sazogadoebis<br />

mTeli <strong>politikuri</strong> sistemis saqmianoba. misi mizania <strong>socialuri</strong> yofierebis<br />

sxva<strong>da</strong>sxva sferos optimaluri marTva. igi gulisxmobs konkretuli sociokulturuli<br />

istoriuli amocanebis droul ga<strong>da</strong>Wras. efeqturi saxelmwifo politika<br />

uzrunvelyofs im normebis, Rirebulebebisa <strong>da</strong> cxovrebiseuli strategiebis<br />

gavrcelebas, romlebic xels uwyobs saxelmwifosa <strong>da</strong> yvela saxelmwifo struqturis<br />

mier aRiarebuli aucilebeli miznebis miRwevas. saxelmwifo politikis farglebSi<br />

gaTvaliswinebulia rogorc uaxlesi, ise ufro Soreuli miznebis <strong>da</strong>saxva, maTi<br />

miRwevisaTvis saWiro meTodebisa <strong>da</strong> saSualebebis gansazRvra.<br />

saxelmwifo politika qalTa sakiTxSi, anu, rogorc mas uwodeben, qalTa<br />

saxelmwifo politika, im saerTo <strong>socialuri</strong> politikis nawilia, romelic saxelmwifos<br />

socialur programebsa <strong>da</strong> praqtikaSia xorcSesxmuli. igi sazogadoebaSi<br />

aregulirebs urTierTobebs mosaxleobis ZiriTadi <strong>socialuri</strong> jgufebis interesebis<br />

gaTvaliswinebiTa <strong>da</strong> saSualebiT. <strong>socialuri</strong> politika ekonomikazea <strong>da</strong>mokidebuli,<br />

magram meorexarisxovani ar aris, radgan mas didi roli eniWeba sazogadoebis<br />

materialuri <strong>da</strong> sulieri kulturis ganviTarebisaTvis. <strong>socialuri</strong> politikis<br />

ZiriTad amocanas warmoadgens sazogadoebrivi urTierTobebis harmonizacia,<br />

<strong>politikuri</strong> stabilurobisa <strong>da</strong> samoqalaqo Tanxmobis uzrunvelyofa. amis miRweva<br />

mosaxleobis fulad Semosavlebsa <strong>da</strong> sasaqonlo resursebs Soris balansis <strong>da</strong>cviT<br />

aris SesaZlebeli. aucilebelia agreTve sabinao problemebis ga<strong>da</strong>saWrelad saWiro<br />

pirobebis, saqonlisa <strong>da</strong> momsaxurebis raodenobasa <strong>da</strong> xarisxze mosaxleobis<br />

moTxovnilebebis <strong>da</strong>kmayofileba, mosaxleobis janmrTelobis <strong>da</strong>cvis mizniT saTanado<br />

bazis Seqmna. saWiroa mosaxleobis sulierebis, ganaTlebisa <strong>da</strong> kulturis amaRleba.<br />

saxelmwifo politikas qalTa sakiTxSi aucileblad un<strong>da</strong> hqondes <strong>da</strong>moukidebeli<br />

mimarTuleba, vinai<strong>da</strong>n igi qalebis – didi, specifikuri <strong>da</strong> mniSvnelovani problemebis<br />

mqone socialur-demografiuli jgufis – interesebs exeba <strong>da</strong> maT<br />

samarTlebriv <strong>da</strong> socialur statuss ayalibebs; gansazRvravs <strong>da</strong> awesrigebs agreTve<br />

maT urTierTobebs sazogadoebasTan.<br />

saxelmwifo politikas qalTa sakiTxSi konkretul-istoriuli xasiaTi aqvs. is<br />

<strong>da</strong>mokidebulia <strong>politikuri</strong> reJimis xasiaTze, saxelmwifosa <strong>da</strong> sazogadoebaSi<br />

demokratiis doneze, saxelmwifo politikis subieqtebis, upirveles yovlisa ki,<br />

<strong>politikuri</strong> elitis, mier qalTa sakiTxis arsis gagebasa <strong>da</strong> maT poziciaze. ar<br />

SeiZleba imis <strong>da</strong>viwyebac. rom qalTa sakiTxSi saxelmwifo politikis warmateba<br />

ganisazRvreba rogorc mTeli sazogadoebis arsebuli kulturuli tradiciebiT,<br />

aseve Tavad mTeli mosaxleobis qalTa nawilis Segnebisa <strong>da</strong> aqtiurobis doniT.<br />

qalebis mimarT saxelmwifo politikis Semdeg tipebs ganasxvaveben:<br />

30


patriarqaluri saxelmwifo politika – es aris politika, romelic mamakacsa <strong>da</strong><br />

qals Soris funqciebis gansazRvruli ganawilebis koncefcias efuZneba. qalis<br />

bunebriv socialur funqciad <strong>da</strong> <strong>da</strong>niSnulebad (mowodebad) dedoba, saSinao<br />

meurneobis gaZRola <strong>da</strong> bavSvebis aRzr<strong>da</strong> iTvleba. mamakacs saxelmwifo, profesiuli<br />

<strong>da</strong> sazogadoebrivi saqmianobis (moRvaweobis) subieqtis roli akisria. am koncefciis<br />

Tanaxmad, mamakaci ojaxis ufrosi <strong>da</strong> “marCenalia”, igi <strong>da</strong>makavSirebeli rgolia<br />

ojaxsa <strong>da</strong> mTel sazogadoebas Soris.<br />

qalTa sakiTxSi patriarqaluri politikis ZiriTadi miznebia:<br />

araemansipirebuli qalis idealis propagan<strong>da</strong>;<br />

mmarTvelobiTi ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miRebis procesSi, sazogadoebriv sferoSi<br />

qalebis monawileobis SezRudva;<br />

profesiul saqmianobaSi qalis monawileobis Semcireba;<br />

dedis, colisa (meuRlis) <strong>da</strong> ojaxis diasaxlisis “bunebrivi” funqciebis<br />

SesrulebisaTvis saWiro pirobebis Seqmna;<br />

paternalisturi politika qalTa sakiTxSi - es aris qalis mimarT saxelmwifos<br />

meurveobisa <strong>da</strong> proteqcionizmis politika, romlis safuZvels warmoadgens:<br />

qalebis <strong>socialuri</strong> <strong>da</strong>cvis sistemis organizacia – SeRavaTebis, <strong>da</strong>xmarebebis,<br />

Svebulebebis, qalis Sromis gamoyenebis SezRudvisa <strong>da</strong> a.S. saxiT;<br />

sazogadoebriv warmoebaSi qalebis farTo monawileoba;<br />

qalisa <strong>da</strong> mamakacis iuridiuli <strong>da</strong> <strong>socialuri</strong> mdgomareobis Tanasworoba;<br />

qalis mier dedisa <strong>da</strong> diasaxlisis funqciebis SeTavsebisaTvis saWiro<br />

pirobebis Seqmna.<br />

XX saukunis meore naxevarSi qalebisa <strong>da</strong> mamakacebisaTvis sazogadoebrivi<br />

cxovrebis yvela sferoSi Tanabari SesaZleblobebis Tema bevri saxelmwifos<br />

politikaSi erT-erTi ZiriTadi sakiTxi gax<strong>da</strong>.<br />

gaerTianebuli erebis organizaciam 1976-1985 wlebi qalTa aTwleulad<br />

gamoacxa<strong>da</strong>, romlis devizic iyo: “Tanasworoba, ganviTareba, mSvidoba". es iyo<br />

mniSvnelovani faqtori, romelmac mniSvnelovnad Seuwyo xeli qalTa problemebis<br />

wina planze wamowevas.<br />

1995 w. pekinSi Sedga qalTa meoTxe msoflio konferencia. man miznad <strong>da</strong>isaxa im<br />

prioritetebis <strong>da</strong>dgena, romelTa ganxorcieleba <strong>da</strong> <strong>da</strong>cva aucilebeli iqnebo<strong>da</strong><br />

1986-2000 wlebSi gaeros sistemis farglebSi <strong>da</strong>saxuli strategiis cxovrebaSi<br />

gasatareblad.<br />

mniSvnelovan movlenad iqca agreTve konvenciis miReba qalTa diskriminaciis<br />

yvela <strong>for</strong>mis likvi<strong>da</strong>ciis Sesaxeb. man mouwo<strong>da</strong> "...saxelmwifoebs, miiRon erovnuli<br />

sakanonmdeblo zomebi, romlebic akrZalavs qalTa diskriminacias". konvencia maT<br />

aZlev<strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>cias miiRon mamakacebsa <strong>da</strong> qalebs Soris faqtiuri Tanasworobis<br />

<strong>da</strong>myarebis <strong>da</strong>saCqareblad mimarTuli droebiTi specialuri zomebi, agreTve<br />

specialuri aucilebeli zomebi diskriminaciis SenarCunebis xelisSemwyobi<br />

<strong>socialuri</strong> <strong>da</strong> kulturuli modelebis SecvlisaTvis.<br />

arsebiTi mniSvnelobis gax<strong>da</strong> “qalTa mdgomareobis gaumjobesebis saqmianobis<br />

sferoSi perspeqtiuli strategiebi 1986-2000 wlebSi”. aRniSnul strategiebSi sami<br />

mizania <strong>da</strong>saxuli: Tanasworoba, ganviTareba <strong>da</strong> mSvidoba. aq Tanasworoba ganxilulia<br />

ara mxolod rogorc samarTlebrivi cneba, aramed rogorc qalebis uflebebis,<br />

movaleobebisa <strong>da</strong> SesaZleblobebis realuri Tanasworobis miRwevis saSualeba, Zala.<br />

es Tanasworoba uSualod ukavSirdeba mravalmxrivi socialur-ekonomikuri<br />

ganviTarebis amocanas <strong>da</strong> sazogadoebis progress.<br />

aRniSnul dokumentebSi aRiniSna msoflio sazogadoebis swrafva 2000 wlisaTvis<br />

qalTa diskriminaciis aRmofxvrisaken. isini xels uwyoben sxva<strong>da</strong>sxva qveyanaSi<br />

31


konceptualuri midgomebis, saxelmwifo politikis strategiisa <strong>da</strong> taqtikis<br />

SemuSavebas, erovnuli meqanizmebis Seqmnas. maT un<strong>da</strong> uzrunvelyon miRebuli<br />

programebis (rogorc mimdinare, ise perspeqtiuli) realizaciis monitoringi.<br />

XX saukunis 70-ian <strong>da</strong> 80-ian wlebSi evropis sxva<strong>da</strong>sxva qveyanaSi miRebuli iqna<br />

kanonebi qalisa <strong>da</strong> mamakacis uflebebis Tanasworobis Sesaxeb: inglisSi (1975 w.),<br />

<strong>da</strong>niaSi (1978 w.), norvegiaSi (1978 w.), SveciaSi (1978 w.), avstriaSi (1979 w.),<br />

safrangeTSi (1993 w.) <strong>da</strong> a.S. aRniSnuli kanonebi Seicavs normebs, romlebic<br />

gansazRvravs SesaZleblobaTa Tanasworobas samuSaoze <strong>da</strong>qiravebis <strong>da</strong> <strong>da</strong>Txovnisas,<br />

<strong>da</strong>jildoebis, profesiuli momzadebis, samsaxurSi <strong>da</strong>winaurebis, meuRleebis ojaxuri<br />

valdebulebebis ganawilebisas <strong>da</strong> sxv.<br />

aRsaniSnavia, rom qalTa mdgomareobis gaumjobesebis samarTlebrivi safuZvlebis<br />

re<strong>for</strong>mireba an Tavi<strong>da</strong>n Seqmna, <strong>socialuri</strong> feminologiis instituireba metad<br />

mniSvnelovania <strong>da</strong> erovnuli meqanizmebis funqcionirebis teqnologiebis Seqmnasa <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>muSavebas <strong>da</strong> im organizaciuli struqturebis moqmedebas ukavSirdeba, romlebic<br />

qalTa sakiTxis ga<strong>da</strong>wyvetas emsaxureba. msoflios 90 qveyanaSi erovnuli meqanizmebi<br />

saxelmwifo doneze arsebobs, aqe<strong>da</strong>n 5 qveyanaSi maT premier-ministrebi<br />

xelmZRvaneloben. aseTi saxelmwifo organoebis saqmianobis analizi saSualebas<br />

gvaZlevs <strong>da</strong>vaskvnaT, rom sxva<strong>da</strong>sxva qveyanaSi aRniSnuli sakiTxisadmi arsebobs<br />

gansxvavebuli midgoma <strong>da</strong> organizaciuli struqturebis sxva<strong>da</strong>sxva tipi – qalTa<br />

saqmeebis saministroebi, komitetebi <strong>da</strong> sxv., magram amasTan, u<strong>da</strong>vod ikveTeba erTi<br />

saerTo tendencia – Tanasworuflebianobis uzrunvelsayofi politika muSavdeba <strong>da</strong><br />

misi ganxorcielebis kontroli xdeba ara mxolod sazogadoebriv, aramed saxelmwifo<br />

doneze. sagulisxmoa, rom saorganizacio struqturebi funqcionirebs rogorc did,<br />

ise patara saxelmwifoebSi. maTi Camoyalibebis procesi ki kvlavac grZeldeba.<br />

am struqturebis kompetenciaSi, rogorc wesi, Sedis Semdegi mimarTulebebi:<br />

sqesTa Tanasworuflebianobis principis realizacia; reagireba diskriminaciis<br />

konkretul SemTxvevebze; sain<strong>for</strong>macio moRvaweoba qalTa <strong>politikuri</strong>, ekonomikuri<br />

<strong>da</strong> <strong>socialuri</strong> uflebebis <strong>da</strong>cvis sakiTxebSi, Sesabamisi samecniero gamokvlevebis<br />

organizeba, xelis Sewyoba <strong>da</strong> xelmZRvaneloba, sxva qveynebis gamocdilebis Seswavla.<br />

70-80-iani wlebis <strong>da</strong>savleTisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebelia <strong>socialuri</strong> realobis<br />

konceptualuri gaazreba, qalTa sakiTxis ga<strong>da</strong>wyvetis, sazogadoebaSi qalebis<br />

mdgomareobisadmi midgomebiT <strong>da</strong>ukmayofilebloba. am periodSi <strong>da</strong>savleTis qveynebSi<br />

cdiloben problemis gaazrebi<strong>da</strong>n konceptualur, koordinirebul, grZelvadian<br />

konkretul etapobriv zomebze ga<strong>da</strong>vidnen, rac realurad uzrunvelyofs sqesTa<br />

Tanasworobis principis cxovrebaSi gatarebas.<br />

evropuli Tanamegobrobis farglebSi, samarTlebrivi regulirebis principebis<br />

safuZvelze, SemuSav<strong>da</strong> moqmedebis ori grZelvadiani programa (1982-1985 w.w. <strong>da</strong> 1986-<br />

1999 w.w.), romelTa mizanic Tanabari SesaZleblobebis realizaciaa. aRsaniSnavia, rom<br />

mravalpartiuli sistemis qveynebSi qalebTan masobriv muSaobas mniSvnelovani roli<br />

eniWeba. maTi mxar<strong>da</strong>Wera am partiis gamarjvebas niSnavs.<br />

3. qali <strong>da</strong> masobrivi in<strong>for</strong>maciis saSualebebi<br />

masobrivi in<strong>for</strong>maciis saSualebebs ideebis generators, <strong>politikuri</strong> sistemis<br />

instituciuri cvlilebebis <strong>da</strong>mCqarebels uwodeben <strong>da</strong> meoTxe xelisuflebasTan<br />

aigiveben. faqtobrivad es aris masobrivi komunikacia, romelic teqnikuri <strong>da</strong><br />

eleqtronuli saSualebebiT xorcieldeba <strong>da</strong> xSirad win uswrebs politikur Tu<br />

ekonomikur movlenebs.<br />

32


masmedia ayalibebs sazogadoebriv azrs politikis, ekonomikis, <strong>politikuri</strong><br />

partiebis, sazogadoebrivi organizaciebis, <strong>politikuri</strong> liderebis, pirovnebebis <strong>da</strong><br />

sxv. sakiTxebis Sesaxeb. igi ayalibebs, agreTve. moRvaweobis sferoebs, interesebis<br />

<strong>da</strong>cvis gzebs, xerxebsa <strong>da</strong> mimarTulebebs, Rirebulebebs, ama Tu im a<strong>da</strong>mianis Tu<br />

a<strong>da</strong>mianTa jgufis socialur statuss.<br />

masobrivi in<strong>for</strong>maciis saSualebebis ZiriTad funqcias sazogadoebis politizacia,<br />

misi mmarTvelobaSi monawileoba, stereotipul azrovnebaze zemoqmedeba,<br />

sazogadoebriv azrze apelireba, masebis aqtiurobis gazr<strong>da</strong>, movlenebis mravalwaxnagovani<br />

gaSuqeba, Rirebulebebis Camoyalibeba <strong>da</strong> sxv. warmoadgens. mas SeiZleba<br />

sxva<strong>da</strong>sxva mizani hqondes, iyos obieqturi an araobieqturi, amasTan gasaTvaliswinebelia<br />

misi sami ZiriTadi funqcia: sain<strong>for</strong>macio, percefciuli, (aRqma, warmodgena,<br />

asaxva) <strong>da</strong> interaqtiuli (komunikatorisa <strong>da</strong> auditoriis urTierTqmedeba). man xeli<br />

un<strong>da</strong> Seuwyos moqalaqeobrivi poziciis Camoyalibebas, axsnas pirovnebis uflebebisa <strong>da</strong><br />

Tavisuflebebis arsi, xeli Seuwyos konstituciis <strong>da</strong>cvas, farTod gaaSuqos erovnuli<br />

<strong>da</strong> saerTaSoriso donis programebi <strong>da</strong> dokumentebi, droulad <strong>da</strong> obieqturad<br />

uzrunvelyos sazogadoebis in<strong>for</strong>mireba qveyanaSi momx<strong>da</strong>ri cvlilebebis Sesaxeb.<br />

ra roli SeiZleba Seasrulos masmediam qalTa sakiTxSi? pasuxi erTmniSvnelovania:<br />

Zalian mniSvnelovani. ra Wirdeba Tanamedrove qals? upirveles yovlisa,<br />

humanuri principebis gavrceleba <strong>da</strong> naTeli <strong>da</strong>sturi imisa, rom saWiroa <strong>da</strong>culi<br />

iqnes genderuli pariteti Cveni sazogadoebis cxovrebis yvela sferoSi. masmediam<br />

xeli un<strong>da</strong> Seuwyos qalis axali cxovrebiseuli modelis propagan<strong>da</strong>s, uzrunvelyos<br />

im teqnologiebis gamoyeneba, romlebic ganapirobebs qalis <strong>socialuri</strong> statusis<br />

cvlilebas, agreTve sxva<strong>da</strong>sxva qveynis qalTa gamocdilebis gaziarebas.<br />

beWdviTi produqcia, radio <strong>da</strong> televizia sazogadoebriv cnobierebas ayalibeben.<br />

Jurnal-gazeTebSi <strong>da</strong>beWdili statiebi realur cxovrebiseul suraTs un<strong>da</strong> qmnidnen,<br />

maT zegavlena un<strong>da</strong> moaxdinon sazogadoebrivi cnobierebis <strong>for</strong>masa <strong>da</strong> Sinaarsze,<br />

xalxis samsjavroze gamoitanon kanonebi, <strong>da</strong>dgenilebebi, brZanebulebebi, ganaxorcielon<br />

kavSiri mmarTvelobiT organoebTan <strong>da</strong> saTanado in<strong>for</strong>macia miawodon<br />

mosaxleobas, presaSi moawyon dialogi, sistematurad gaaSuqon qalTa problematika,<br />

farTo propagan<strong>da</strong> gauwion egalitarul Teorias.<br />

<strong>da</strong>savleTis qveynebSi am mxriv mniSvnelovani nabijebi ga<strong>da</strong>idga: mimdinareobs masobrivi<br />

in<strong>for</strong>maciis saSualebebis orientaciis Secvla qalis rolisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>niSnulebis axleburad<br />

gaazrebis mimarTulebiT. mag. iaponiaSi 1989 wels gamocxad<strong>da</strong> "ona–nodzi<strong>da</strong>is", anu<br />

"qalebis eras" <strong>da</strong>sawyisi. adre aq 70-mde qalebis Jurnali gamodio<strong>da</strong>, romlebSic ZiriTadi<br />

adgili Worebs <strong>da</strong> modis siaxleebs eTmobo<strong>da</strong>. 1989 wli<strong>da</strong>n maTi Sinaarsi mkveTrad<br />

Seicvala, xolo iseTma mniSvnelovanma Jurnalma rogoric aris "bungeii siudziu"<br />

qalebisaTvis <strong>da</strong>iwyo specializebuli <strong>da</strong>namatis "krea"-s gamoSveba. aRniSnul <strong>da</strong>matebaSi<br />

ibeWdeba statiebi politikur, ekonomikur <strong>da</strong> sxva seriozul Temebze.<br />

did britaneTis gazeT "gardianSi" diskusiisaTvis qalTa Tematikaze<br />

funqcionirebs sagangebo rubrika, yovelkvireuli Jurnali "ekonomisti" ki aqveynebs<br />

masalebs <strong>da</strong>savleTis qveynebSi qalTa mdgomareobis Sesaxeb. 1990 wels parizis<br />

"a<strong>da</strong>mianis Sesaxeb mecnierebebis saxlma" yovelkvartaluri gamocema feminizmis<br />

problemebs <strong>da</strong>uTmo. amerikuli presa ZiriTa<strong>da</strong>d qalebisaTvis rCevebis micemaze iyo<br />

orientirebuli - Tu rogor un<strong>da</strong> moxiblos qalma yvela saqmian saRamoze, rogor<br />

un<strong>da</strong> aswavlo mamakacs saCuqrebis yidva, rogor un<strong>da</strong> <strong>da</strong>Sorde momabezrebel<br />

sayvarels <strong>da</strong> sxv. ukanasknel xanebSi gaCn<strong>da</strong> ramdenime aTeuli soliduri<br />

gamomcemloba, wignebis maRaziebi, romlebic qalTa problematikaze specializdebian.<br />

gamodis axali Jurnalebi "qalebi kulturasa <strong>da</strong> sazogadoebaSi", "qalis istoria",<br />

"qalis fsiqologia", "qali <strong>da</strong> politika" <strong>da</strong> sxv.<br />

33


4. qalis <strong>socialuri</strong> statusi rogorc integraluri maCvenebeli<br />

<strong>socialuri</strong> statusi, rogorc integraluri maCvenebeli, erTmaneTTan akavSirebs<br />

ramdenime elementsa <strong>da</strong> funqcias. statusi (laT. status - mdgomareoba, pozicia)<br />

asaxavs <strong>socialuri</strong> jgufis, kerZod, qalebisa <strong>da</strong> sazogadoebaSi maTi warmomadgenlebis<br />

samarTlebriv mdgomareobas, maT adgils <strong>socialuri</strong> kavSirebisa <strong>da</strong><br />

urTierTobebis sistemaSi. igi asaxavs agreTve calkeuli individis urTierTobebs<br />

garkveul socialur jgufTan.<br />

qalebi gansakuTrebeli <strong>socialuri</strong> jgufia. isini mosaxleobis naxevars Seadgenen.<br />

maTi cxovreba, sazogadoebaSi arsebuli yvela urTierTobis gar<strong>da</strong>, konkretuli<br />

<strong>socialuri</strong> funqciiTac gamoirCeva. qalebi specifikuri maxasiaTeblebiTac<br />

xasiaTdebian, amitom maTi <strong>socialuri</strong> funqciis Seswavlas gansakuTrebuli mizezebi<br />

aqvs. upirveles yovlisa, es aris sazogadoebis re<strong>for</strong>mirebis procesSi warmoSobili<br />

axali socialur-ekonomikuri urTierTobebi <strong>da</strong> am pirobebSi Tanasworuflebianobis<br />

principis realizeba.<br />

<strong>socialuri</strong> statusi <strong>socialuri</strong> yofiT, aRzrdis sistemiT, saqmianobis xasiaTiT,<br />

idealebiT, individis miznebiT, sazogadoebis individisadmi wayenebuli moTxovnebiT,<br />

saxelmwifo politikisa <strong>da</strong> saxelmwifo ideologiiT aris ganpirobebuli.<br />

<strong>socialuri</strong> statusi bunebrivi monacemebiT – sqesiT, asakiT, agreTve, sulieri<br />

kulturis doniT, sazogadoebaSi arsebuli garkveuli materialuri <strong>da</strong> sulieri<br />

RirebulebebiTac ganisazRvreba. qalis cxovrebiseuli ciklze, pir<strong>da</strong>pir Tu<br />

arapir<strong>da</strong>pir, aSkarad Tu SeniRbulad, gavlenas axdens cxovrebis yvela mxare,<br />

sazogadoebrivi yofis yvela elementi <strong>da</strong> faqtori. maTi asaxvis Sinaarsi <strong>da</strong> xasiaTi<br />

<strong>da</strong>mokidebulia garkveuli <strong>socialuri</strong> jgufisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebel socialur<br />

Tvisebebze. sazogadoebrivi yofa sxva<strong>da</strong>sxva jgufis qalebis cnobierebis, ganaTlebis<br />

donis. msoflmxedvelobis, profesiuli momzadebis ganmsazRvreli faqtoria.<br />

qalis, rogorc mdedrobiTi sqesis warmomadgenlis <strong>socialuri</strong> statusi un<strong>da</strong><br />

ganvasxvavoT misi pirovnuli statusisagan anu im mdgomareobisagan, romelic a<strong>da</strong>mians<br />

garkveul jgufSi, ojaxSi ukavia <strong>da</strong> fasdeba saerTo a<strong>da</strong>mianuri Tvisebebis<br />

TvalsazrisiT. Sesabamisad, erTi mxriv, qals ukavia garkveuli adgili sazogadoebriv<br />

ierarqiaSi, meore mxriv, igi aris de<strong>da</strong>, coli, xelmZRvaneli, profesionali <strong>da</strong> sxv.<br />

garkveul konkretul sferoSi. aqe<strong>da</strong>n gamomdinare cneba "<strong>socialuri</strong> statusi"<br />

mWidrod aris <strong>da</strong>kavSirebuli "<strong>socialuri</strong> rolis" gagebasTan <strong>da</strong> mis dinamikur mxares,<br />

<strong>socialuri</strong> statusis funqcias warmoadgens.<br />

garkveuli individualuri TvisebebiT aRWurvili pirovneba <strong>socialuri</strong> sistemis<br />

meqanikuri rgoli rodia, Tumca es sistema masze garkveul gavlenas axdens.<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebebis racionaluri miReba <strong>da</strong> racionaluri moqmedebebi a<strong>da</strong>mianis<br />

cnobierebaSi, mis qmedebebSi, arsebul socialur sistemaSi momx<strong>da</strong>ri gar<strong>da</strong>texis<br />

Sedegia <strong>da</strong> <strong>da</strong>kavSirebulia sxva pirovnebebTan an individTa jgufTan, romelTac<br />

saerTo miznebi aqvT <strong>da</strong> am miznebis ganxorcielebisaTvis iRvwian.<br />

ase rom, a<strong>da</strong>miani garemomcveli samyaros ara mxolod obieqti, aramed subieqti<br />

– misi Semqmneli <strong>da</strong> masze zemoqmedi Zalacaa. igi gavlenas axdens am samyaroze,<br />

sazogadoebasa <strong>da</strong> mis msoflmxedvelobaze, im miznebi<strong>da</strong>n gamomdinare, romlebic<br />

srulyofil socialur cxovrebas uzrunvelyofen.<br />

sazogadoeba – es aris a<strong>da</strong>mianTa urTierTqmedeba garkveul ekonomikur,<br />

socialur <strong>da</strong> sulier pirobebSi. sazogadoeba <strong>socialuri</strong> institutebisa <strong>da</strong><br />

organizaciebis sistemaa. ingliselma sociologma Tomas botomerma igi gansazRvra<br />

rogorc xalxis didi erToba, romelic <strong>socialuri</strong> organizaciis kompleqsur nimuSSi<br />

erToblivad axorcielebs socialur cxovrebas.<br />

34


<strong>socialuri</strong> institutebi <strong>da</strong> organizaciebi uzrunvelyofen koleqtiuri<br />

cxovrebis garkveuli <strong>for</strong>mis mdgradobas. isini xels uwyoben evolucias, kulturis<br />

ganviTarebas, TviTganviTarebas, aregulireben konfliqtebs <strong>da</strong> sxv.<br />

frangi filosofosisa <strong>da</strong> sociologis o. kontis (1798-1857 w.w.) azriT, sazogadoeba<br />

– izolirebuli individebis, pirad interesebze <strong>da</strong>myarebuli<br />

xelSekrulebebis ubralo Sekreba rodia. sazogadoeba – organuli erTobaa.<br />

marqsizmis klasikosebi xazs usvamdnen, rom sazogadoeba ubralo nakrebi an<br />

individebis meqanikuri agregati araa. "es TviTon a<strong>da</strong>miani <strong>da</strong> misi sazogadoebrivi<br />

urTierTobebia", "xalxis urTierTqmedebis produqtia".<br />

<strong>da</strong>savlur mecnierebaSi sazogadoebis sami sociologiuri paradigma Camoyalib<strong>da</strong>:<br />

funqciuri, romlis Tanaxma<strong>da</strong>c xalxis jgufi moqmedebebis TviTuzrunvelyofad<br />

sistemas warmoadgens <strong>da</strong> droSi ufro xangrZlivi arsebobis unari Seswevs, vidre<br />

individs; bihevioristuli, konkurentuli <strong>da</strong> konfliqturi sistemebis erToba,<br />

romlis safuZvelsac individi (am sityvis sruli gagebiT) warmoadgens.<br />

pirvel SemTxvevaSi, Cven saqme gvaqvs upirovno, socialur jgufebTan, meoreSi –<br />

socialur institutebsa <strong>da</strong> jgufebTan, mesameSi – a<strong>da</strong>mianTan.<br />

sazogadoeba dinamikuri sistemaa, anu Tavisi qvesistemebis (ekonomikuris,<br />

<strong>socialuri</strong>s, <strong>politikuri</strong>s <strong>da</strong> sxv.) mudmiv ganviTarebas ganicdis. a<strong>da</strong>miani<br />

sazogadoebaSi jgufis (an jgufebis) saSualebiT Sedis (samecniero, samrewvelo,<br />

saskolo, sauniversiteto <strong>da</strong> sxv.).<br />

sazogadoeba SeiZleba icvlebodes swrafad an nela, rac sazogadoebriv<br />

progresze, arsebul ideologiaze, politikazea <strong>da</strong>mokidebuli, yvelaferi es ki<br />

mniSvnelovan gavlenas axdens qalis statusze.<br />

5. qalisa <strong>da</strong> kacis iuridiuli Tanasworoba Tanamedrove sazogadoebaSi<br />

a<strong>da</strong>mianis uflebebis istoria ZiriTa<strong>da</strong>d kacobriobis ganviTarebis or<br />

mimarTulebad SeiZleba <strong>da</strong>vyoT. pirveli mimarTuleba warmoadgens brZolas adre<br />

miCqmaluli uflebebis aRiarebisa <strong>da</strong> maTi xelmisawvdomobisaTvis, xolo meore,<br />

piriqiT, arsebuli uflebebisaTvis mimdinare brZolis procesia.<br />

a<strong>da</strong>mianis uflebebi <strong>socialuri</strong> samarTlis <strong>da</strong>mkvidrebis umniSvnelovanesi<br />

iaraRia. Tu uflebas ar eniWeba saTanado mniSvneloba, brZola mimdinareobs misi<br />

<strong>da</strong>nergvisaTvis. uflebebis sayovelTao aRiarebis procesi ganapirobebs uflebaTa<br />

ukeTesad <strong>da</strong>nergvas, xolo <strong>da</strong>nergvis procesi xels uwyobs uflebebis mzard<br />

aRiarebas.<br />

a<strong>da</strong>mianis uflebaTa valdebulebebis safuZvels gaerTianebuli erebis wesdeba<br />

warmoadgens. a<strong>da</strong>mianis Rirsebis principebis sayovelTao aRiarebis safuZvelze,<br />

gaeros Seqmna a<strong>da</strong>mianTa cnobierebis ganviTarebis gansakuTrebuli etapia. mravali<br />

a<strong>da</strong>mianis <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianTa jgufisaTvis meore msoflio omis dros miyenebuli travma<br />

safuZvels iZleo<strong>da</strong>, rom xalxs ganesazRvra TavianTi qveynebis mTavrobebisadmi<br />

mimarTvisa <strong>da</strong> moTxovnebis garkveuli stan<strong>da</strong>rtebi.<br />

1947 wlis a<strong>da</strong>mianTa uflebaTa <strong>da</strong>cvis sayovelTao deklaracia (UDHR) swored am<br />

stan<strong>da</strong>rtebis <strong>da</strong>mkvidrebis pirvel mcdelobas warmoadgen<strong>da</strong>.<br />

gaerTianebuli erebis a<strong>da</strong>mianis uflebaTa <strong>da</strong>cvis sistemis <strong>da</strong>nergvisa <strong>da</strong><br />

ze<strong>da</strong>mxedvelobis mizniT, 1947 wlis TebervalSi Catar<strong>da</strong> gaeros a<strong>da</strong>mianis uflebaTa<br />

<strong>da</strong>cvis komisiis pirveli regularuli sesia.<br />

a<strong>da</strong>mianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis CamoyalibebisaTvis a<strong>da</strong>mianis<br />

uflebaTa <strong>da</strong>cvis komisiis mier SemuSav<strong>da</strong> konvencia (SemdgomSi igi gaiyo <strong>da</strong> <strong>da</strong>erqva<br />

35


paqtebi), agreTve meqanizmebi, rogorc maTi cxovrebis realizaciis <strong>for</strong>mebi,<br />

saCivris, monitoringis, angariSgebisa <strong>da</strong> sxva procedurebis CaTvliT.<br />

gaerTianebuli erebis organizaciis generalurma asambleam 1948 wlis 10<br />

dekembers miiRo a<strong>da</strong>mianis uflebaTa <strong>da</strong>cvis sayovelTao deklaracia.<br />

komisiam Seqmna a<strong>da</strong>mianis uflebaTa <strong>da</strong>cvis pirveli instrumentis monaxazi.<br />

deklaraciis principebis iuridiulad aRiarebul valdebulebad CamoyalibebisaTvis<br />

im saxelmwifoebisaTvis, romlebmac moaxdines misi ratificireba, generalurma<br />

asambleam igi <strong>da</strong>yo or “paqtad”. pirveli samoqalaqo <strong>da</strong> <strong>politikuri</strong> uflebebis<br />

Sesaxeb <strong>da</strong> meore – <strong>socialuri</strong>, kulturuli <strong>da</strong> ekonomikuri uflebebis Sesaxeb. 1966<br />

wels gaerTianebuli erebis mesame komitetma (a<strong>da</strong>mianis uflebaTa <strong>da</strong>cvis generaluri<br />

asamblea) sabolood miiRo ori <strong>da</strong>moukidebeli saerTaSoriso paqti ekonomikuri,<br />

<strong>socialuri</strong> <strong>da</strong> kulturuli uflebebis Sesaxeb (icescr) <strong>da</strong> meore, saerTaSoriso paqti<br />

samoqalaqo <strong>da</strong> politikur uflebaTa Sesaxeb (ICCPR), romlebic a<strong>da</strong>mianis uflebaTa<br />

sayovelTao deklaraciasTan erTianobaSi cnobilia rogorc bili a<strong>da</strong>mianis uflebaTa<br />

Sesaxeb <strong>da</strong>, romelic 1976 wli<strong>da</strong>n amoqmed<strong>da</strong>. ICCPR warmoadgens zogad protokols<br />

(an SeniSvnebs paqtis mimarT), romelic SesaZlebels xdis, saxelmwifoebma Tavis erebs<br />

<strong>da</strong>rTon neba, waradginon peticiebi <strong>da</strong> moiTxovon maTi calke ratificireba.<br />

paqtebi a<strong>da</strong>mianis uflebaTa Sesaxeb, romlebsac xSirad “konvenciebs” uwodeben,<br />

mowodebulni arian gansazRvron a<strong>da</strong>mianis uflebaTa koncefcia <strong>da</strong> Camoayalibon<br />

saxelmwifoTa saxelmZRvanelo stan<strong>da</strong>rtebi. amiT isini sazogadoebas exmarebian<br />

Seqmnan xelsayreli garemo a<strong>da</strong>mianis uflebaTa <strong>da</strong>cvis ganxorcielebisaTvis. paqtebis<br />

ratificireba saxelmwifoebs akisrebs ormag valdebulebas: pirveli, gamoiyenos misi<br />

debulebebi <strong>da</strong> meore, gaxdes saerTaSoriso kontrolis obieqti. qveynebis mier<br />

konvenciebis ratificirebisTanave maT ekisrebaT valdebuleba, regularuli angariSi<br />

waradginon am konvenciebis Sesabamisobisa <strong>da</strong> Sesrulebis Taobaze.<br />

saerTaSoriso konvenciebis pirveli monaxazis Seqmnis Semdeg, gaerom <strong>da</strong>iwyo<br />

specifikur sferoebSi paqtebis, rogorc a<strong>da</strong>mianis uflebaTa <strong>da</strong>cvis garantis<br />

gamoyeneba. pirveli iyo konvencia “genocidis acilebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>sjis Sesaxeb”, romelic<br />

ZalaSi 1948 wels Sevi<strong>da</strong>. ZiriTadi konvencia, romelic exebo<strong>da</strong> qalebs, “konvencia<br />

qalis diskriminaciis yvela <strong>for</strong>mis aRmofxvris Sesaxeb (CEDAW), xelmowerili iqna<br />

1979 wels, ZalaSi Sevi<strong>da</strong> 1981 wels <strong>da</strong> ratificirebul iqna saxelmwifoTa mier,<br />

romelTagan mravalma gamoTqva konvenciasTan mierTebis survili.<br />

aRniSnuli ori konvenciis ganviTarebis Sedegad, gaeros a<strong>da</strong>mianis uflebaTa<br />

<strong>da</strong>cvis sistemaSi ganisazRvra uflebaTa ori ZiriTadi kategoria: pirveli -<br />

samoqalaqo <strong>da</strong> <strong>politikuri</strong> uflebebi <strong>da</strong> meore - ekonomikuri, <strong>socialuri</strong> <strong>da</strong><br />

kulturuli uflebebi, romelTaganac pirvels ewo<strong>da</strong> “pirveli Taobis” <strong>da</strong> meores –<br />

“meore Taobis” uflebebi. (qalis a<strong>da</strong>mianis uflebebi nabij-nabij, 2001)<br />

sazogadoebrivma praqtikam <strong>socialuri</strong> TanamSromlobis sferoSi cxadyo, rom<br />

iuridiuli uflebebisa <strong>da</strong> Tavisuflebebis mTeli kompleqsis arsebobis pirobebSic<br />

ki mosaxleobis garkveul fenebs, <strong>socialuri</strong> an fiziologiuri mizezebis gamo, ara<br />

aqvT arsebobisa <strong>da</strong> moqmedebis Tanabari SesaZleblobani, ris gamoc isini saxelmwifos<br />

mxri<strong>da</strong>n specialur samarTlebriv <strong>da</strong>cvas saWiroeben <strong>da</strong>, SesaZloa, warmoadgendnen<br />

samarTlebrivi urTierTobebis <strong>da</strong>moukidebel subieqtebs. amasTan <strong>da</strong>kavSirebiT,<br />

saerTaSoriso samarTalSi gaCn<strong>da</strong> kidev erTi mimarTuleba - e.w. "a<strong>da</strong>mianTa uflebebis<br />

mesame Taoba", romelic miznad isaxav<strong>da</strong> calkeuli <strong>socialuri</strong> jgufebis sasicocxlo<br />

SesaZleblobebis gafarToebas.<br />

"a<strong>da</strong>mianTa uflebebis mesame Taobis" yuradRebis centrSi arian qalebi. msoflio<br />

Tanamegobroba aRiarebs im faqts, rom miuxe<strong>da</strong>vad garkveuli winsvlisa ori sqesis<br />

Tanasworuflebianobis miRwevis saqmeSi, sazogadoebaSi kvlav arsebobs qalebis<br />

36


diskriminacia, rac sazogadoebis keTildReobis zrdis erT-erTi xelisSemSleli<br />

pirobaa <strong>da</strong> zians ayenebs msoflio civilizaciis humanuri <strong>da</strong> demokratiuli ganviTarebis<br />

procesebs.<br />

1947 wels <strong>da</strong>fuZnebuli gaerTianebuli erebis qalis statusis komisia amzadebs<br />

gamokvlevebs, angariSebsa <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebs a<strong>da</strong>mianis uflebebis Taobaze <strong>da</strong><br />

qalebTan <strong>da</strong>kavSirebul sxva sakiTxebze. misi monawileobiT mox<strong>da</strong> qalis uflebebTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli iseTi konvenciebis, proeqtebis momzadeba, rogoric aris qalis yvela<br />

<strong>for</strong>mis diskriminaciis likvi<strong>da</strong>ciis Sesaxeb <strong>da</strong> gaerTianebuli erebis mier qalTa<br />

sakiTxebTan <strong>da</strong>kavSirebiT wamoyenebuli programebi. komisia gamodio<strong>da</strong> rogorc mniSvnelovani<br />

saerTaSoriso konferenciebis saorganizacio organo <strong>da</strong> koncentrirebuli<br />

iyo qalTa <strong>politikuri</strong>, ekonomikuri <strong>da</strong> <strong>socialuri</strong> statusis gaumjobesebaze.<br />

qalTa ganviTarebis ganyofileba (DAW) pasuxismgebelia qalis statusis komisiisa<br />

<strong>da</strong> qalis yvela <strong>for</strong>mis diskriminaciis salikvi<strong>da</strong>cio komitetis (CEDAW) momsaxurebaze.<br />

DAW koncentrirebulia gaerTianebuli erebis sistemaSi genderuli<br />

sakiTxebis koordinirebasa <strong>da</strong> ZiriTad mimarTulebebSi maT CarTvaze. igi samdivnos<br />

funqcias asruleb<strong>da</strong> qalTa sakiTxebze gaerTianebuli erebis oTxi msoflio konferenciisaTvis:<br />

1975 (mexiko), 1980 (kopenhageni), 1985 (nairobi) <strong>da</strong> 1995 (pekini). konferenciebze<br />

mox<strong>da</strong> qalTa statusis Sefaseba <strong>da</strong> qalTa winsvlis strategiebis <strong>da</strong>saxva. *<br />

gaerTianebuli erebis organizaciis (gero) mier 1975 wlis qalTa saerTaSoriso<br />

wlad gamocxadeba ga<strong>da</strong>iqca msoflios sazogadoebriobis mier sayovelTao progresis<br />

saqmeSi qalebis mier Setanili wvlilis aRiarebad <strong>da</strong> maT winaSe mdgar rTul<br />

problemebze yuradRebis mipyrobis gamoxatulebad. mTeli msoflios masStabiT<br />

Cafiqrebul RonisZiebaTa Soris, romlebic mimarTuli iyo qalTa saerTaSoriso wlis<br />

miznebis misaRwevad, umTavresi yuradReba eTmobo<strong>da</strong> erovnul, regionul <strong>da</strong><br />

saerTaSoriso kvleviT moRvaweobas, monacemebis Segrovebas qalebis mdgomareobis<br />

absoluturad yvela aspeqtis Sesaxeb <strong>da</strong> maT analizs. es garemoeba gaTvaliswinebuli<br />

iyo agreTve aTwleulis programis "gaerTianebuli erebis organizaciis qalebi"-s<br />

farglebSi Casatarebeli im RonisZiebebis <strong>da</strong>muSavebisas, romlebic tardebo<strong>da</strong><br />

deviziT: "Tanasworoba, ganviTareba <strong>da</strong> mSvidoba". am periodSi gaeros sistemaSi<br />

amoqmed<strong>da</strong> qalebis mdgomareobis gasaumjobeseblad gamiznuli saerTaSoriso<br />

saswavlo <strong>da</strong> samecniero-kvleviTi instituti. kvlevis umniSvnelovanesi sferoebis<br />

gansazRvra xdebo<strong>da</strong> aTwliani programis "qalebi: <strong>da</strong>saqmeba, jan<strong>da</strong>cva, ganaTleba,<br />

<strong>politikuri</strong> moRvaweoba" amocanebis Sesabamisad. qalTa dekadis ganmavlobaSi<br />

konvencia qalis mimarT diskriminaciis yvela <strong>for</strong>mis aRmofxvris Sesaxeb<br />

ratificirebuli iqna 130 qveynis mier, rasac uaRresad didi mniSvneloba hqon<strong>da</strong>,<br />

radganac aRniSnuli konvencia warmoadgens specialurad qalebze mimarTul yvelaze<br />

ufro mniSvnelovan saerTaSoriso xelSekrulebas.<br />

1993 wlis venis a<strong>da</strong>mianis uflebaTa msoflio konferenciaze 171 qveynis<br />

warmomadgenlebma miiRes venis deklaracia, romelSic deklarirebulia: "yvela<br />

a<strong>da</strong>mianis ufleba universaluri, ganuyofeli, urTierT<strong>da</strong>mokidebuli <strong>da</strong> urTierT<strong>da</strong>kavSirebulia".<br />

konferencia ga<strong>da</strong>iqca qalTa mier SemuSavebuli xedvisa <strong>da</strong><br />

praqtikis gatarebis saSualebad. misi sawyisi mowodeba <strong>da</strong> dRis wesrigi arc<br />

qalebisaken iyo mimarTuli <strong>da</strong> arc genderuli aspeqtisaken, magram mas Semdeg, rac<br />

konferenciaze warmodgenili iqna a<strong>da</strong>mianis istoriuli statusis xelaxali Sefaseba,<br />

* am konferenciebze miRweul SeTanxmebebs iuridiuli Zala ar gaaCnia; Tumca, aqvT didi moraluri <strong>da</strong><br />

<strong>politikuri</strong> <strong>da</strong>tvirTva. maTi gamoyeneba SeiZleba adgilobrivi, erovnuli an regionuli miznebis<br />

misaRwevad. konferenciis masalebi SeiZleba gamoyenebuli iqnes agreTve saerTaSoriso xelSekrulebebis<br />

(magaliTad, iseTebis, rogoric aris xelSekruleba socialur, ekonomikur <strong>da</strong> kulturul uflebebze)<br />

gasaZliereblad <strong>da</strong> interpretirebisaTvis. rodesac qveyana xels awers aseT xelSekrulebas, mas<br />

saerTaSoriso kanonis statusi eZleva.<br />

37


qalis uflebebis sakiTxi saerTaSoriso sazogadoebriobis yuradRebis centrSi<br />

aRmoCn<strong>da</strong>. swored am kampaniam gaitana peticia, romelic msoflio konferencias<br />

mouwodeb<strong>da</strong> yvela doneze gaeTvaliswinebina a<strong>da</strong>mianis – qalis uflebebi <strong>da</strong> eRiarebina<br />

genderuli Zaladoba, rogorc sayovelTao fenomeni, romelic gansxvavebul<br />

<strong>for</strong>mebs iZens sxva<strong>da</strong>sxva kulturul, masobriv <strong>da</strong> klasobriv garemocvaSi <strong>da</strong> rogorc<br />

a<strong>da</strong>mianis uflebaTa Selaxva, romelzec myisieri reagirebaa saWiro.<br />

marTalia qalis a<strong>da</strong>mianis uflebebis sistema uaRresad mniSvnelovania samarTlebrivi<br />

<strong>da</strong> <strong>politikuri</strong> cvlilebebis lobirebisaTvis rogorc saerTaSoriso, ise<br />

erovnul doneebze, is aseve mniSvnelovani iaraRia yofiT donezec, aswavlis qalebs<br />

im uflebebs, romelic maTma mTavrobebma un<strong>da</strong> aRiaron, is aseve aswavlis maTi<br />

gamocdilebis analizis <strong>da</strong> cvlilebebis <strong>da</strong>gegmvis organizebasac. a<strong>da</strong>mianis uflebaTa<br />

sistema qmnis sivrces, sa<strong>da</strong>c qalis cxovrebas gansxvavebuli yuradReba eTmoba. mTavari<br />

ki is aris, rom aseTi raodenobis saerTaSoriso xelSekrulebebis, SeTanxmebebisa<br />

<strong>da</strong> valdebulebebis arseboba qalebs safuZvliani <strong>politikuri</strong> sayrdeniT <strong>da</strong><br />

avtoritetuli orientirebiT uzrunvelyofs. (S banCi,. 2002).<br />

kiTxvebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebebi:<br />

1. ra aris qalis Sesaxeb uaryofiTi Sexedulebis mizezi?<br />

2. ram ganapiroba qalis Sesaxeb Sexedulebis trans<strong>for</strong>mireba?<br />

3. rogoria saxelmwifo politika qalTa sakiTxis mimarT?<br />

4. gaaanalizeT qalebis mimarT gatarebuli politikis tipebi.<br />

5. raSi mdgomareobs qalis <strong>socialuri</strong> statusi?<br />

literatura:<br />

1. genderuli Teoriebis anTologia. Tb. bakur sulakauris gamocema. 2002<br />

2. qalis a<strong>da</strong>mianis uflebebi nabij-nabij, Tb., gamomc. "logs presi", 2001<br />

3. saerTaSoriso konvevciebi qalis uflebebis sferoSi, saqarTvelos sakanonmdeblo<br />

<strong>da</strong> realurad moqmedi meqanizmebi. Tb., 1998.<br />

4. Элиас Н., Социальная теория, THESIS. № 6. М., 1994 .<br />

5. Лорбер Дж., Пол как социальная категория . THESIS. № 6. М. 1994.<br />

6. Фурье Ш., Избр. Соч., М., 1951, Т.1<br />

7. Белинский Б., Полн. Собр. Соч. Т.12<br />

8. Чернишевский Н.Г. Полн. Собр. Соч., Т.1<br />

9. Маркс К., Энгельс Ф., Соч. Т. 32<br />

10. Кикнадзе Т. Р., Социально-культурная и духовная трансформация современного общества:<br />

Гендерный аспект. "Социально-гуманитаррые знания, М., 2002.<br />

11. Lorber J., Gender Inequality, Feminist Theories and Politics. Roxbary Publishing C ompany. Los<br />

Angeles, Cali<strong>for</strong>nia.<br />

12. Lindsey L.L., Gender Roles. A Sociological Perspective, Prentice Hall, Upper Saddle River, New<br />

Jersey 07458.<br />

13. Women, Culture and Society, A Reader, Edited by B.B Ballet, P. McDaniel. <strong>for</strong> The Women’s<br />

Studies Program. Rutgers University – New Brunswick.<br />

38


Tavi V<br />

religia <strong>da</strong> patriarqati<br />

1. religiur-eTikuri memkvidreobis gavlena qalTa<br />

sazogadoebriv-politikur procesebSi CarTvaze<br />

religia is sferoa, romelSic a<strong>da</strong>miani cxovrobs rogorc sulierebis<br />

matarebeli, es misi zRvruli imedebisa <strong>da</strong> molodinis, monaniebisa <strong>da</strong> ganwmendis, misi<br />

WeSmariti, Rrmad <strong>da</strong>faruli arsis Secnobis wyaroa. xolo a<strong>da</strong>mianebis yoveldRiuri<br />

saqmianoba, maTi miwieri, materialuri bunebiT ganpirobebuli urTierTobebi,<br />

upirveles yovlisa, Zalaufleba <strong>da</strong> <strong>da</strong>qvemdebareba ekonomikisa <strong>da</strong> politikis sferoa.<br />

religiuri tradicia warmoadgens sruliad realur, xelSesaxeb socialur Zalas.<br />

tradiciul sazogadoebaSi religiur institutebs sakraluri avtoriteti gaaCniaT,<br />

amitomac isini realur Zalauflebas floben.<br />

tradicia memkvidreobiTobis erT-erTi mZlavri meqanizmia sazogadoebrivi<br />

cxovrebis yvela sferoSi. igi myari saSualebebiT <strong>da</strong> kanonebiT, normebiT <strong>da</strong><br />

faseulobebiT ga<strong>da</strong>scems a<strong>da</strong>mianebis azrovnebis <strong>da</strong> qcevis garkveul <strong>for</strong>mebs.<br />

swored mdgradi <strong>for</strong>mebiT fiqsirdeba sazogadoebriv cnobierebaSi <strong>da</strong> momaval<br />

Taobebs ga<strong>da</strong>ecema mTeli in<strong>for</strong>macia a<strong>da</strong>mianebis gamocdilebis Sesaxeb. Tuki<br />

religiuri tradicionalizmi ritualebisa <strong>da</strong> dResaswaulebis meSveobiT gadmoscems<br />

miTebsa <strong>da</strong> legendebs, kulturuli tradicionalizmi (mecniereba, xelovneba,<br />

sazogadoebrivi organizaciis sferoebi: politika, ekonomika, samarTali) amas<br />

mudmivad axorcielebs srulyofis procesSi myofi meqanizmebiT, romlebic<br />

iTvaliswinebs praqtikul <strong>da</strong> Teoriul gamocdilebasa <strong>da</strong> codnas garkveuli <strong>da</strong>rgis<br />

Semdgomi ganviTarebisaTvis. amitomac, praqtikulad nebismieri sazogadoeba <strong>da</strong><br />

sfero, raki isini mudmivad ga<strong>da</strong>inacvleben tradicionalizmis erTi <strong>for</strong>mi<strong>da</strong>n<br />

meoreSi, tradicionalizmis garkveul doneze imyofebian <strong>da</strong> garkveul wilad<br />

tradiciuli arian.<br />

tradicia, rogorc sazogadoebrivi movlena, TavisTavad ar arsebobs. igi mxolod<br />

axasiaTebs sazogadoebis qcevis myari <strong>da</strong> ganmeorebiTi <strong>for</strong>mebis mTel kompleqss.<br />

qcevis mudmivad ganmeorebadi saSualebebi droTa ganmavlobaSi gamoimuSavebs<br />

sakuTar ideologiur safuZvels anu SeiZens im ideebsa <strong>da</strong> cnebebs, romlebic<br />

aucilebelia maT gasamarTleblad, SesanarCuneblad <strong>da</strong> aRsadgenad sazogadoebrivi<br />

stabilurobis pirobebSi. sul male Tavad tradiciebi xdeba stabilurobis<br />

safuZveli <strong>da</strong> msoflmxedvelobisa <strong>da</strong> azrovnebis sistemad gar<strong>da</strong>iqmneba, rac<br />

uzrunvelyofs sazogadoebis urTierTobebis simtkices makroistoriul doneze,<br />

<strong>politikuri</strong> stabilurobis CaTvliT. aq ukve sistema gvkarnaxobs ara mxolod<br />

bunebisa <strong>da</strong> sazogadoebrivi cxovrebis ZiriTadi movlenis axsnas, aramed<br />

gansazRvravs kidec sazogadoebrivi amocanebis ga<strong>da</strong>wyvetis ZiriTad midgomebs, e.i.<br />

gvkarnaxobs <strong>socialuri</strong> problemebis ga<strong>da</strong>wyvetis saSualebas, xelisuflebisa <strong>da</strong><br />

subieqtis urTierTobas. aseTi sistemis mTavari gamoxatulebaa sazogadoebrivi<br />

stereotipebi, kanonikuri teqstis avtoriteti, Cveulebrivi samarTali.<br />

“bavSvobaSi qali mamas un<strong>da</strong> emorCilebodes, mowifulobaSi – qmars, qmris<br />

sikvdilis Semdeg – vaJiSvilebs. qali morCilebisagan Tavisufali arasdros un<strong>da</strong><br />

iyos, – ambobs indoelebis “manus kanonebi”.<br />

“madlobeli var ufalo, rom Sen me qalad ar gamaCine”, – imeorebs<br />

yoveldRiur locvaSi orTovoqsi iudeveli.<br />

“colebo, <strong>da</strong>emorCileT Tqvens qmrebs, rogorc ufals, radgan qmari aris colis<br />

mbrZanebeli, viTarca qriste – eklesiis", – gvarigebs biblia.<br />

39


"qmrebi colebze maRla dganan imitom, rom alahma uboZa pirvelT upiratesoba<br />

meoreebze” – gvimtkicebs yurani.<br />

zemoT moyvanili Sexedulebebi sakmaod <strong>da</strong>majereblad cxadyofs, rom<br />

gansxvavebuli religiuri <strong>swavlebani</strong> erTxmad acxadeben sazogadoebaSi qalebis<br />

<strong>da</strong>qvemdebarebuli rolis Sesaxeb. tradiciulad, religiuri moZRvrebebi<br />

sayovelTaod aSuqeben sazogadoebaSi qalis araTanasworuflebian mdgomareobas,<br />

amitomac sruliad gamarTlebuli Cans imis mtkiceba, rom religia usqeso ar<br />

gaxlavT – igi warmoSobiT mamrobiTi sqesisaa.<br />

dRevandel pirobebSi, roca qali cdilobs ganaviTaros Tavisi unari<br />

<strong>da</strong> SesaZleblobani, igi Tavis<strong>da</strong>uneburad dgeba memkvidreobiTi, tradiciulad<br />

miRebuli emociuri ganwyobilebis <strong>da</strong> orientaciis Secvlisa <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>xalisebis winaSe<br />

ara mxolod gare opoziciasTan, aramed sakuTar TavTan brZolis gziTac, im<br />

winaaRmdegobebTan brZolis gziT, romlebic masSi iyo Camoyalibebuli tradiciuli<br />

idealebis <strong>da</strong>fuZnebiT.<br />

sazogadoebriv warmoebaSi qalebis CarTva ganuxrelad izrdeba. es<br />

<strong>da</strong>majereblad mowmobs, rom qalTa <strong>socialuri</strong> statusis ga<strong>da</strong>sinjva obieqturi<br />

aucilebloba xdeba. aRniSnuli kanonzomieri tendenciis tempebi <strong>da</strong> misi<br />

umtkivneuloba <strong>da</strong>mokidebulia ara mxolod ekonomikur ganviTarebaze, aramed<br />

ideologiuri xasiaTis faqtorebzec. maT ricxvs miekuTvneba<br />

stereotipebi, romelTa SenarCuneba a<strong>da</strong>mianis cnobierebaSi udides wilad<br />

<strong>da</strong>mokidebulia religiasa <strong>da</strong> mis institutebze.<br />

dRes xSirad aucilebeli xdeba religiuri praqtikisa <strong>da</strong> tradiciebis gar<strong>da</strong>qmna<br />

<strong>da</strong> xelaxla <strong>for</strong>mireba, raTa isini SesabamisobaSi iqnes moyvanili<br />

Tanasworuflebianobis arsTan, romelic safuZvlad udevs religiur tradiciebs.<br />

Sesworebis, gar<strong>da</strong>qmnisa <strong>da</strong> <strong>for</strong>mulirebis Secvlis mcdelobani mTels msoflioSi<br />

mimdinareobs. msoflios mosaxleobis ori mesamedi Tavis Tavs romelime religias<br />

ukavSirebs, amitom mniSvnelovania vicodeT, rom religiuri xmebi Zalze mniSvnelovan<br />

rols asrulebs <strong>da</strong> Tavisi wvlili Seaqvs Tanasworuflebiani <strong>socialuri</strong><br />

struqturebis ganviTarebis saqmeSi. ufro metic, vinai<strong>da</strong>n qalebis Cabma cxovrebis<br />

yvela sferoSi dRevandeli realobiT aris nakarnaxevi, religiur xmebs raRac<br />

konstruqciulis Setana SeuZliaT am problemis ganxilvaSi.<br />

SeuZliaT Tu ara egreT wodebul erovnul moZRvrebebs imgvarad gar<strong>da</strong>qmna, rom<br />

mxarSi amoudgnen sazogadoebriv progress, romlis erT-erTi komponentic qalTa<br />

diskriminaciis likvi<strong>da</strong>ciaa. am kiTxvas sxva<strong>da</strong>sxvanairad pasuxoben.<br />

erTni, metad konservatulad ganwyobilni, sakiTxis ase <strong>da</strong>yenebas usafuZlod<br />

TviT religiis arsis winaaRmdeg mimarTulad Tvlian. sxvani, romelTa ricxvic<br />

metad mniSvnelovania, mzad arian <strong>da</strong> miiswrafvian moaxdinon re<strong>for</strong>mireba tradiciul<br />

religiur moZRvrebaSi.<br />

2. qali <strong>da</strong> iu<strong>da</strong>izmi<br />

ebraelebi Tavs rCeul xalxad Tvlian, rac RmerTTan maTi sulieri kavSiriT aris<br />

ganpirobebuli. xan<strong>da</strong>xan iu<strong>da</strong>izms ebraelebis sulieri <strong>da</strong> <strong>politikuri</strong> lideris<br />

saxelis mixedviT - "moses kanonsac" uwodeben. iu<strong>da</strong>izmis "wmi<strong>da</strong>" wignebad Tora <strong>da</strong><br />

Talmudi iTvleba. Tora – yveli aRTqmis pirveli xuTi wignis krebiTi saxelwodebaa.<br />

TviT sityva Tora ki miTiTebas, moqmedebis saxelmZRvanelos niSnavs.<br />

wmi<strong>da</strong> wignebi Seicavs ambavs samyarosa <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianis Seqmnis Sesaxeb, aRwers<br />

RmerTisa <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianebis urTierTobas a<strong>da</strong>misa <strong>da</strong> evas samoTxi<strong>da</strong>n gandevnis Semdeg.<br />

40


xuTwigneulis gansakuTrebuli siuJetia RmerTisa <strong>da</strong> ebreli xalxis urTierToba <strong>da</strong><br />

xelSekrulebis – "aRTqmis" <strong>da</strong>deba. wignebSi gansakuTrebuli adgili ukavia agreTve<br />

religiur <strong>da</strong> samarTlebriv sakiTxebs. Toris kulminaciur siuJets warmoadgens mose<br />

winaswarmetyvelis qmedebebis <strong>da</strong> imis aRwera, Tu rogor uboZes mas RvTis "mcnebebi".<br />

Talmudi (moZRvreba, mecniereba) Tav<strong>da</strong>pirvelad miSnas * klasikuri axsna-ganmartebis<br />

aRsaniSnavad ixmarebo<strong>da</strong>, didi xelovnebiT Sesrulebuli ganmarteba ki jemeras<br />

saxeliT aris cnobili. dReisaTvis arsebobs babilonuri <strong>da</strong> ierusalimis (palestinis)<br />

Talmudebi.<br />

iu<strong>da</strong>izmSi yvelaferi Toris mcnebebiT <strong>da</strong> <strong>da</strong>rigebebiT regulirdeba: sakvebis<br />

miReba, piradi urTierTobebi, samsaxuri <strong>da</strong> a.S., xolo imis axsna, rac ToraSi ar aris<br />

asaxuli, mravalsaukunovani ganmartebebisa <strong>da</strong> interpretaciis saSualebiT xdeba. ase<br />

rom iu<strong>da</strong>izmSi avtoritetis sami urTierTga<strong>da</strong>mkveTi struqturaa – RmerTi, Tora<br />

<strong>da</strong> ganswavlul brZenTa mier Toris axsna-ganmarteba <strong>da</strong> interpretacia. Teoriulad<br />

TiToeuli maTgani avtonomiurad arsebobs, magram sinamdvileSi isini dinamikurad<br />

erwymian erTmaneTs. Tumca iTvleba, rom RmerTi Tavis nebas Toris saSualebiT<br />

gamoxatavs, magaram arseboben, agreTve, brZenni-rabinebi, romlebic am nebas<br />

yovelTvis istoriuli periodis Sesabamisad xsnian.<br />

iu<strong>da</strong>izmis umravles kanonebs iziareben rogorc mamakacebi, ise qalebi, magram<br />

Cveni codnis udidesi nawili misi safuZvlebis Sesaxeb <strong>da</strong>kavSirebulia lideri<br />

mamakacebis RmerTTan urTierTobasTan. iu<strong>da</strong>izmi sqesobrivi niSniT aris <strong>da</strong>yofili<br />

<strong>da</strong> mamakacebzea orientirebuli. ebrauli Temebis umravlesobam mniSvnelovani<br />

cvlilebebi Seitana sqesobrivi segregaciis bevr sakiTxSi <strong>da</strong> qals saSualeba misca<br />

ufro mniSvnelovani roli Seesrulebina iu<strong>da</strong>izmis sazogadoebriv sferoSi, Tumca am<br />

monawileobis xarisxi sxva<strong>da</strong>sxva TemSi sxva<strong>da</strong>sxvanairia. orTodoqsuli iu<strong>da</strong>izmi ki<br />

mkacrad icavs Tavis tradiciul poziciebs. siuzan stari am pozicias ase<br />

gadmogvcems: tradiciulad iu<strong>da</strong>izmi mamakacebs mimarTavs, gvaswavlis, rom RvTaebrivi<br />

mimarTva, ZiriTa<strong>da</strong>d, mamakacebis, abramisa <strong>da</strong> moses saSualebiT iqna gadmocemuli,<br />

Sesabamisad, liderobis privilegias igi mamakacebs aniWebs <strong>da</strong> tradiciulad<br />

qalebs ar uSvebs religiuri gamovlinebebis iseT centralur sferoebSi rogoricaa:<br />

ganaTlebis miReba <strong>da</strong> sityvieri monawileoba sinagogaSi. diskriminaciulia iu<strong>da</strong>izmi<br />

memkvidreobis sakiTxebSic. locvebsa <strong>da</strong> kanonebsac mamakacebi qmnian. miuxe<strong>da</strong>vad<br />

amisa, qalebi ebraeli xalxis istoriul ganvTarebaSi metad mniSvnelovan rols<br />

TamaSobdnen. siuzan staris azriT, iu<strong>da</strong>izmi mainc iZleva imis mtkicebis saSualebas,<br />

rom qalebi srulyofili <strong>da</strong> mamakacis Tanasaworuflebianad Seqmnilni a<strong>da</strong>mianuri<br />

arsebebi arian. RmerTma xelSekruleba <strong>da</strong>do mTel ebrael mosaxleobasTan<br />

(mamakacebTan <strong>da</strong> qalebTan) <strong>da</strong> ara marto mamakacebTan. (Sered, 1992). sxva<strong>da</strong>sxva enaze<br />

Targmnil bibliur teqstebSi naTqvamia, rom coli Seqmnilia qmris "<strong>da</strong>mxmared" <strong>da</strong><br />

masSi (qmarSi) siyvarulis grZnobis gasaRviZeblad. ebrauli teqsti sityva "<strong>da</strong>mxmares"<br />

mamrobiT sqesSi xmarobs <strong>da</strong> igi Zvel aRTqmaSi 110-jer meordeba <strong>da</strong> yoveli misi<br />

moxseniebisas laparakia partniorul, Tanasworuflebian urTierTobebze. Tu<br />

mamakaci <strong>da</strong>imsaxurebs, coli misTvis mokavSire <strong>da</strong> partniori iqneba, Tu ara –<br />

mowinaaRmdege. (Кураев, 1996)<br />

marTlac, bibliuri teqstebi xSirad mogviTxroben im erTguli qalebis gulad<br />

qmedebebze, romlebic mamakacebisagan <strong>da</strong>moukideblad moqmedeben zogjer mamakaciliderebis<br />

winaaRmdegac. swored patriarqaluri tradiciebis winaaRmdeg gamodis<br />

rebeka, rodesac aviTarebs RvTaebriv gegmas Tavisi umcrosi vaJiSvilis iakobis<br />

* Zv. w. III saukunaSi Sekrebili <strong>da</strong> aRdgenili Zveli ebrauli kanonebis krebuli, romelic <strong>da</strong>yofilia 6 <strong>da</strong> 63<br />

patara nawilad. aRniSnuli krebuli aris adrindel brZenTa tradiciebis gagrZeleba <strong>da</strong> Talmudis<br />

ganxilvisa <strong>da</strong> Seswavlisas mis safuZvels warmoadgens.<br />

41


<strong>da</strong>sacavad. aseve mose, romelmac Semdeg ebraeli xalxi egvipti<strong>da</strong>n gamoiyvana,<br />

bavSvobaSi sikvdils mxolod qalebis SemweobiT ga<strong>da</strong>urCa, romlebmac faraonis<br />

gegmebi CaSales. Tav<strong>da</strong>pirvelad bebiaqalebi Sifra <strong>da</strong> fua ar <strong>da</strong>emorCilen faraonis<br />

brZanebas – moeklaT yvela iudeveli axalSobili biWi, romelic maT miiRes. moses<br />

<strong>da</strong>badebis Semdeg ki misi ufrosma <strong>da</strong>m – miriamma moaxerxa, rom igi faraonis<br />

qaliSvilma iSvila, xolo misi RviZli de<strong>da</strong> aRmzrdelad aiyvanes. ase rom, miriamma<br />

igi ara mxolod ga<strong>da</strong>arCina, aramed misi iudevelad aRzr<strong>da</strong>c uzrunvelyo.<br />

qalebi mniSvnelovan rols asrulebdnen agreTve israelis religiur ganviTarebaSi.<br />

amis magaliTia debora – winaswarmetyveli <strong>da</strong> Tormet msajulTagan erTaderTi,<br />

romelic misdevs moses tradicias – namdvilad uxelmZRvanelos ebrael<br />

xalxs rogorc mosamarTlem. swored igi STaagonebs vanaks, winaaRmdegoba gauwios<br />

sosaras.<br />

Zv. w. meeqvse saukuneSi winaswarmetyveli hal<strong>da</strong> pasuximgebelia kanonis autenturobaze,<br />

rac saSualebas aZlevs ebraelebs gaakontrolon WeSmariti ebrauli<br />

tradiciebi <strong>da</strong> maTi Sesruleba.<br />

rabinulma iu<strong>da</strong>izmma <strong>da</strong> Talmudis ufro gvianma ganviTarebam ebraelebis<br />

religiuri cxovrebis koncentrireba Toris Seswavlasa <strong>da</strong> sinagogaSi yoveldRiuri<br />

msaxurebis irgvliv moaxdines. rodesac rabinuli iu<strong>da</strong>izmi iu<strong>da</strong>izmis normatiul<br />

<strong>for</strong>mad iqca, qalebi Toris swavlebasa <strong>da</strong> yoveldRiur RvTismsaxurebas Tan<strong>da</strong>Tan<br />

Camoaciles, rac praqtikulad imaSi gamoixatebo<strong>da</strong>, rom sinagogebi <strong>da</strong> akademiebi<br />

faqtobrivad mamakacebis xelSi <strong>da</strong>rCa. miuxe<strong>da</strong>vad amisa, Talmudis aqaduri nawilebi<br />

Seicaven TxrobaTa mTel serias, sa<strong>da</strong>c qalebi Toris Rrma <strong>da</strong> srulyofil codnas<br />

avlenen.<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, iu<strong>da</strong>izmSi Tanasworuflebianobis arsi mdgomareobs<br />

ara marto imaSi, rom qalebi srulyofili a<strong>da</strong>mianebi arian <strong>da</strong> mamakacTa Tanasworad<br />

arian Seqmnilni, aramed imaSic, rom RmerTma xelSekruleba mTel ebrael<br />

mosaxleobasTan <strong>da</strong>do <strong>da</strong> ara marto mxolod mamakacebTan. magram klasikur<br />

moZRvrebaTa umetes nawilSi araferia naTlad naTqvami maTi monawileobis Sesaxeb,<br />

Tumca klasikuri religiuri tradicia xSirad winaaRmdegobaSi modis ebraeli xalxis<br />

realur istoriasTan.<br />

aRmoCn<strong>da</strong>, rom Tav<strong>da</strong>pirvelad qalebi amoRebul iqnen aRTqmis <strong>da</strong>debis<br />

procesi<strong>da</strong>n. aRTqmiT gaTvaliswinebuli wina<strong>da</strong>cveTis ceremonia mxolod mamakacebis<br />

<strong>da</strong>swrebiT Semoifargla <strong>da</strong> TviT sinas mTaze xelSekrulebis <strong>da</strong>debisas mose mxolod<br />

mamakacebs mimarTavs. (gamosvla, 9/15) miuxe<strong>da</strong>vad amisa, rabinuli iu<strong>da</strong>izmi<br />

a<strong>da</strong>sturebs aRTqmis pirvel ceremoniaze qalebis yofnas. <strong>da</strong>, marTlac, mTeli Tavisi<br />

istoriis manZilze ebraeli xalxi grZnob<strong>da</strong>, rom qalebi CarTulni iyvnen saRmrTo<br />

aRTqmaSi <strong>da</strong> mniSvnelovan rolsac ki asrulebdnen. aRTqma <strong>da</strong>ido ara marto abramTan,<br />

aramed sarasTanac. RmerTis TvalSi mxolod abramisa <strong>da</strong> saras vaJiSvili iyo<br />

sruluflebiani memkvidre. moses saSualebiT gadmocemuli aRTqmis pirobebi qalebisa<br />

<strong>da</strong> maT winaSe sazogadoebis sxva wevrebis konkretul valdebulebebs Seicav<strong>da</strong>.<br />

albaT, gacilebiT mniSvnelovania aRTqmis safuZvlebis miRebisa <strong>da</strong> maTi SenarCunebis<br />

grZeli istoria. swored hal<strong>da</strong>, winaswarmetyveli qali, axdens aRTqmis autenturobis<br />

<strong>da</strong>dgenas. <strong>da</strong>, marTlac, mTeli istoriis manZilze ebraeli qalebi Toris<br />

zedmiwevniTi <strong>da</strong>cviT <strong>da</strong> dietis (kaSeris) wesebis Rrma codniT a<strong>da</strong>sturebdnen Tavis<br />

srulyofil monawileobas aRTqmiseul cxovrebaSi. miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom SezRuduli<br />

iyo qalebis mier Toris Seswavla, rabinebi maT kaSeris sakiTxSi did avtoritetebad<br />

miiCnevdnen. rogorc qronikebi a<strong>da</strong>stureben, aseT sakiTxebSi isini sistematurad<br />

mimarTavdnen TavianTi colebis rCevebs.<br />

kidev erTi sagulisxmo faqti, romelic <strong>da</strong>kavSirebulia ToraSi gadmocemuli<br />

42


a<strong>da</strong>mianis Seqmnis Sesaxeb ori ambavis komentirebasa <strong>da</strong> interpretaciasTan. pirvel<br />

monaTxrobSi (<strong>da</strong>badeba 1-2:4) RmerTi samyaros Seqmnis kulminaciur momentSi qmnis<br />

a<strong>da</strong>mians. mamakaci <strong>da</strong> qali, romelTac saxelebi ara aqvT, erTdroulad Seiqmnen<br />

RmerTis xatad <strong>da</strong> mis msgavsad <strong>da</strong> orives miwa ga<strong>da</strong>eca mflobelobaSi. meore<br />

monaTxrobSi (<strong>da</strong>badeba: 2:4 –3:24) pirvelad Seiqmna a<strong>da</strong>mi, mis Semdeg cxovelebi,<br />

xolo eva sul bolos, a<strong>da</strong>mis nekni<strong>da</strong>n Seiqmna, radgan cxovelebSi ver moiZebna a<strong>da</strong>mis<br />

Sesabamisi <strong>da</strong>mxmare.<br />

pirveli monaTxrobis mixedviT a<strong>da</strong>mi <strong>da</strong> eva erTdroulad sruliad Tanasworuflebian<br />

a<strong>da</strong>mianebad Seiqmnen RmerTis msgavsad <strong>da</strong> xatad. meore monaTxrobSi qali<br />

mamakacis nekni<strong>da</strong>n Seiqmna, misTvis, masze <strong>da</strong>mokidebuli <strong>da</strong> <strong>da</strong>qvemdebarebuli.<br />

am ori miTis rabinulma axsnam lilitis Seqmnamde migviyvana. axsnis Tanaxmad<br />

RmerTma faqtobrivad a<strong>da</strong>misaTvis ori qali Seqmna – liliti <strong>da</strong> eva. rogorc<br />

pirveli ambavi gadmogvcems, RmerTma pirveli coli a<strong>da</strong>mis Tanasworad Seqmna, magram<br />

CvenTvis ucnobi mizezis gamo lilitma miatova a<strong>da</strong>mi. miuxe<strong>da</strong>vad RmerTis muqarisa,<br />

liliti uars ambobs <strong>da</strong>ubrundes a<strong>da</strong>ms. amis Semdeg RmerTi a<strong>da</strong>misaTvis meore cols<br />

qmnis, magram amJamad igi misi morCilia, Seqmnilia misgan <strong>da</strong> misTvis.<br />

aseTi interpretacia ewinaaRmdegeba imis mtkicebas, rom mamakaci <strong>da</strong> qali<br />

Seiqmnen rogorc Tanasworuflebianebi. miuxe<strong>da</strong>vad amisa, isini, vinc iu<strong>da</strong>izmSi<br />

Tanasworuflebianobis arss uWers mxars, moiTxoven meore istoriis <strong>da</strong>wvrilebiT<br />

Seswavlas <strong>da</strong> amtkiceben, rom sinamdvileSi igi amtkicebs qalebis srulfasovnebas <strong>da</strong><br />

mamakacTan Tanasworobas. isini aRniSnaven, rom qalis mogvianebiT Seqmna ar niSnavs<br />

mis meorexarisxovnebas <strong>da</strong> kacisadmi morCilebas. faqtobrivad, Seqmnis aseTi<br />

Tanamimdevroba eqvivalentobas aRniSnavs, radgan iudeuri poeturi tradiciisaTvis<br />

<strong>da</strong>maxasiaTebelia Tanabari mniSvnelobis elementebis Tavsa <strong>da</strong> boloSi ganlageba. ase<br />

rom, Txrobis struqtura, faqtobrivad, gadmogvcems erTi <strong>da</strong> imave elementis<br />

(mamakacis) Seqmnas, Semdeg modis araTanasworuflebiani elementebis (cxovelebis)<br />

Seqmnis procesi, xolo Txroba mTavrdeba mamakacis Tanabari <strong>da</strong> swori ekvivalenturi<br />

elementis (qalis) Seqmnis istoriiT.<br />

zustad aseve, is faqti, rom qali mamakacis nekni<strong>da</strong>naa Seqmnili, ar niSnavs, rom<br />

mas <strong>da</strong>moukideblad arseboba ar SeuZlia. rodesac mamakaci ambobs, rom qali "Zvali<br />

Cemi ZvalTagani <strong>da</strong> xorci Cemi xorcTagania"... (<strong>da</strong>badeba 2:23) amtkicebs, rom isini<br />

erTi materiisagan arian Seqmnilni <strong>da</strong> maTi arsic erTia.<br />

iu<strong>da</strong>izmi gvTavazobs mTel rig mtkicebulebebs <strong>da</strong> eWvqveS ayenebs patriarqaluri<br />

ojaxis struqturis marTebulobas, romlis Tanaxma<strong>da</strong>c ojaxis wevri qalebi mamebis<br />

sakuTrebas <strong>da</strong> maTi sistematuri kontrolis obieqts wamoadgenen, xolo colis<br />

mTavari <strong>da</strong>niSnuleba qmris seqsualuri moTxovnilebebis <strong>da</strong>kmayofileba <strong>da</strong> vaJi-<br />

Svilebis gaCenaa. es mtkicebulebebi iu<strong>da</strong>izmSi mTeli rigi faqtorebis erTobliobiT<br />

aris warmodgenili.<br />

pirvel faqtorad gvevlineba is, rom Tumca iu<strong>da</strong>izmi ar uaryofs ojaxSi<br />

movaleobebis segregacias sqesobrivi niSniT, igi arasdros amarTleb<strong>da</strong> mis absoluturad<br />

patriarqalur struqturas. Zvel israelSic ki de<strong>da</strong>sa <strong>da</strong> mamas ojaxSi<br />

Tanabari statusi hqon<strong>da</strong>T. RmerTis aRTqmis Sesrulebis metad mniSvnelovani<br />

faqtori iyo moTxovna imis Sesaxeb, rom pativi ecaT rogorc mamisaTvis, ise<br />

dedisaTvis. (<strong>da</strong>badeba 20: 12, meore rjuli 5:16). Tora qvrivebis, bavSvebisa <strong>da</strong><br />

oblebis Sesaxeb mraval debulebas Seicavs, sa<strong>da</strong>c laparakia imaze, rom maT, imis<strong>da</strong><br />

miuxe<strong>da</strong>vad, hyavT Tu ara <strong>da</strong>mcveli mamakacebi, TavianTi uflebebi un<strong>da</strong> hqondeT.<br />

qorwinebis procedura TalmudSi patarZlis yidvis axloaRmosavlur tradiciasTan<br />

axlos dgas, magram swori ar iqneba, Tu mas ganvixilavT, rogorc sakuTrebis<br />

erTi mflobelisagan (mamisagan) meoresaTvis (qmrisaTvis) ga<strong>da</strong>cemis rituals. ebra-<br />

43


uli kanonebis Tanaxmad, qorwinebisaTvis aucilebelia qalis Tanxmoba, xolo mama<br />

un<strong>da</strong> <strong>da</strong>elodos, sanam misi qaliSvili gaizrdeba, raTa man Tavisi arCevani gaakeTos.<br />

aRTqmis mixedviT, aucilebeli pirobaa agreTve is, rom mamakacs coli sakuTari TaviviT<br />

uyvardes, xolo pativi Tavis Tavze metad sces. qmars yovelTvis ekrZalebo<strong>da</strong><br />

colis cema. qmrisa <strong>da</strong> colis urTierT<strong>da</strong>mokidebuleba ki idealur movlenad<br />

iTvleba.<br />

qalze zrunvis <strong>da</strong>ma<strong>da</strong>sturebelia kanoni ojaxisa <strong>da</strong> ganqorwinebis Sesaxeb.<br />

bibliis mixedviT, qals ar SeeZlo aReZra saqme ganqorwinebis Sesaxeb, magram<br />

mogvianebiT rabinebma ebrauli sasamrTloebisaTvis gamosavali naxes <strong>da</strong> mamakacebi<br />

aiZules qalebisaTvis ganqorwineba nebayoflobiT miecaT. aseTma nabijma <strong>da</strong>debiTi<br />

Sedegi gamoiRo <strong>da</strong> SesaZlebeli gaxa<strong>da</strong> gverdi aevloT kanonisaTvis, romlis<br />

Tanaxma<strong>da</strong>c, qalebs, romlebic qmrebma miatoves an <strong>da</strong>qvrivdnen, ar SeeZloT meored<br />

gaTxoveba, radgan ar hqon<strong>da</strong>T <strong>da</strong>mamtkicebeli sabuTi. aseTi viTareba qorwinebaSi<br />

qals mamakacis Tanabar statuss ar aZlev<strong>da</strong> <strong>da</strong> am ukanasknelis dominirebas usvam<strong>da</strong><br />

xazs. ganxorcielebuli cvlilebebi ki naTlad a<strong>da</strong>sturebs egalitaruli<br />

tendenciebis arsebobas <strong>da</strong> ojaxis struqturis moqnilobas iu<strong>da</strong>izmSi.<br />

Semdegi faqtori, romelic patriarqaluri gagebis winaaRmdeg aris mimarTuli,<br />

STamomavlobis reproduqciis meoradobaa. ebrauli kanonebis mixedviT, qorwinebis<br />

upirvelesi mizani harmoniuli urTierTobebia <strong>da</strong> ara Svilebis gaCena. seqsualuri<br />

urTierTobebisas umniSvnelovanesi piroba ki col-qmris fizikuri siamovneba <strong>da</strong><br />

ojaxuri bednierebis Seqmna magram reproduqcia ebrauli ojaxis cxovrebaSi mainc<br />

metad mniSvnelovan rols asrulebs. miuxe<strong>da</strong>vad Torisa <strong>da</strong> Talmudis miTiTebisa,<br />

rom mamakacebi <strong>da</strong> qalebi un<strong>da</strong> ganayofierdnen <strong>da</strong> gamravldnen (<strong>da</strong>badeba 1:28),<br />

iu<strong>da</strong>izmi mxolod mamakacs avalebs izrunos gamravlebaze, rac qalebs uflebas<br />

aZlevs ixmaron Casaxvis sawinaaRmdego saSualebebi, magram aseTi ga<strong>da</strong>wyvetilebis<br />

miRebis dros qali valdebulia izrunos col-qmris, ojaxisa <strong>da</strong> ukve <strong>da</strong>badebuli<br />

Svilebis keTildReobaze. <strong>da</strong>, marTlac, sxva<strong>da</strong>sxva rabinuli axsna–ganmartebis<br />

safuZvelze Svilebs eZlevaT saSualeba <strong>da</strong>gegmon TavianTi ojaxis gamravlebis<br />

procesi <strong>da</strong>, Sesabamisi argumentebis SemTxvevaSi, uari Tqvan didi raodenobiT<br />

STamomavlobis gaCenaze.<br />

3. qali <strong>da</strong> qristianoba. patriarqaluri socialur-<strong>politikuri</strong><br />

urTierTobebis feministuri revizia<br />

samyaro, romelSic qristianoba aRmocen<strong>da</strong> patriarqaluri iyo antikuri samyaros<br />

sazogadoebrivi azri ar cnob<strong>da</strong> qalis <strong>da</strong> mamakacis Tanasworobas.<br />

aristotele Tavis "poetikaSi" wer<strong>da</strong>, rom qali SeiZleba iyos keTilSobili,<br />

Tumca Tavisi bunebiT igi m<strong>da</strong>bali arsebaa. <strong>da</strong>axloebiT aseTi ganwyoba sufev<strong>da</strong><br />

qalisadmi mTeli warmarTuli periodis ganmavlobaSi.<br />

II sauknis romaeli filosofosi celsusi Tavis TxzulebaSi "marTali sityva"<br />

wer<strong>da</strong>, rom Tu RmerTs miwaze sulis gamogzavna undo<strong>da</strong>, ra saWiro iyo igi iseT<br />

uwmindur adgilas moeTavsebina rogoric qalis mucelia. magram amasTan, igi<br />

tradiciuli miTologiis farglebSi <strong>da</strong>saSvebad Tvli<strong>da</strong>, rom RmerTs SeiZleba<br />

Seuyvardes mSvenieri <strong>da</strong> didebuli qali.<br />

Cveni welTaRricxvis pirvel saukuneebSi gaCn<strong>da</strong> e.w. qalTa qeba. qalis mTavar<br />

Rirsebad miCneuli iyo Tavm<strong>da</strong>bloba, erTguleba, sakuTari Riirsebis gmiruli <strong>da</strong>cva.<br />

xSirad laparaki iyo ara realur, aramed sasurvel qalze. SemTxveviTi ar iyo, rom<br />

plutarqe Tavisi Txzulebis pirvelive frazaSi ar eTanxmebo<strong>da</strong> fukidids, romelsac<br />

44


miaCn<strong>da</strong>, rom saukeTesoa is qali, romelzec ucxoebi yvelaze naklebs laparakoben<br />

rogorc saqebrad, ise gasakicxad. moralist plutarqes miaCn<strong>da</strong>, rom, piriqiT, qals<br />

qeba un<strong>da</strong> Seasxa. am periodisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebelia isic, rom warsul droTa gmiri<br />

qalebis qebasTan erTad, gavrcelebuli iyo warmodgena qalis, rogorc bneli<br />

sawyisis matareblis Sesaxeb. literaturaSi gaCn<strong>da</strong> alqajebis, momwamvleli qalebis<br />

saxeebi, romlebic miwisqveSa samyaros saSinel RmerTTan iyvnen <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

(Свенцицкая, 1995).<br />

berZnebs omi a<strong>da</strong>mianisaTvis Cveul mdgomarebad miaCn<strong>da</strong>T. armia polisis Seqmnisa<br />

<strong>da</strong> arsebobis umniSvnelovanesi aspeqti <strong>da</strong> piroba iyo spartaSi ojaxi, rogorc<br />

saxelmwifos pirveladi warmonaqmni, armiam Secvala. warmoiqmna <strong>da</strong> <strong>da</strong>kanon<strong>da</strong><br />

mamakacTa sxva tipis Tanamegobroba - homoseqsualizmi, romelic yvelaze metad<br />

gamovlin<strong>da</strong> TebeSi Zv.w. meoTxe saukuneSi. aq Seiqmna sayvarelTa wmin<strong>da</strong> kavSiri,<br />

romlis wevrebic mxar<strong>da</strong>mxar ibZodnen. msgavsi institutebi mowodebuli iyo brZolis<br />

dros gaeRvivebinaT disciplinirebuli, koleqtiuri mamacobis grZnoba <strong>da</strong> sicocxlis<br />

erToblivi Sewirvis survili aReZraT.<br />

meomari mamakacebisagan gansxvavebiT, qalebi warmoadgendnen imaT, vinc un<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>ecvaT <strong>da</strong> vinc ojaxis meurneobaSi iyo <strong>da</strong>saqmebuli. isini gabatonebuli samxedro<strong>politikuri</strong><br />

samyaros naklebad mniSvnelovan nawils warmoadgendnen. cxadia, aseTi<br />

viTareba sqesobriv segregacias uwyob<strong>da</strong> xels.<br />

qristianoba Tavisi moZRvrebiT <strong>da</strong> institucionaluri struqturiT Tanasworuflebianobis<br />

<strong>da</strong>mcvelad mogvevlina. adre <strong>da</strong>wesebuli normebisagan gansxvavebiT,<br />

ieso qriste xSirad <strong>da</strong> Riad a<strong>da</strong>stureb<strong>da</strong> qalebis Rirsebas. misi sikvdilis Semdeg<br />

isini metad mniSvnelovan rols asrulebdnen eklesiis institutebis SeqmnaSi,<br />

radganac mTavri rituali iyo monaTvla <strong>da</strong> ara wina<strong>da</strong>cveTa.<br />

qristes mowafeebi TemSi gaerTiandnen. pirveli qristianuli organizaciebi<br />

swored Temis saxiT arsebob<strong>da</strong>. morwmuneni aq erTnairi uflebebiT sargeblobdnen,<br />

Tumca iyvnen xelmZRvanelebi – mociqulebi, winaswarmetyvelebi, maswavleblebi,<br />

romelTac aseTi mdgomareoba mxolod maTi piradi Tvisebebis gaTvaliswinebiT<br />

ekavaT <strong>da</strong> rogorc qals, ise mamakacs SeeZlo <strong>da</strong>ekavebina gamorCeuli mdgomareoba. am<br />

periodis qristianul ZeglebSi xSirad vxvdebiT gamoCenili qalebis saxelebs.<br />

Cveni welTaRricxvis meore saukuneSi, rodesac romSi qristianoba oficialur<br />

religiad gamocxad<strong>da</strong>, qalebs sabolood <strong>da</strong>exSoT gza saeklesio ierarqiasa <strong>da</strong> Temis<br />

xelmZRvanelobaSi. Tanasworuflebianoba patriarqaluri instituciuri struqturebiT<br />

Seicvala. aseT cvlilebebs Tan axl<strong>da</strong> saRvTismetyvelo moZRvreba, romelic<br />

patriarqalur wesrigs RvTis nebas miawer<strong>da</strong> <strong>da</strong> <strong>da</strong>JinebiT moiTxov<strong>da</strong> mamakacsa <strong>da</strong><br />

qals Soris iseT urTierTobebs, roca mamakaci xelmZRvanelobs, xolo qali<br />

morCilia.<br />

sazogadoebriv urTierTobaTa patriarqaluri xasiaTi praqtikulad mravali<br />

saukuneis ganmavlobaSi batonob<strong>da</strong>. religiuri samarTali <strong>da</strong> institutebi sayovelTao<br />

patriarqaluri wesebis uryev <strong>da</strong>mcvelebad gamodiodnen. mxolod XVI<br />

saukunem – re<strong>for</strong>maciis periodma, rodesac qristianobaSi radikaluri cvlilebebi<br />

mox<strong>da</strong>, rac gamowveuli iyo feo<strong>da</strong>lizmis nia<strong>da</strong>gze axali burJuaziuli<br />

urTierTobebis CasaxviT <strong>da</strong> ganviTarebiT, Tan moitana "feministuri aRorZnebis" sio.<br />

mokle Sualedma luTersa <strong>da</strong> kalvins Soris moitana Tavisuflebis gaelveba. beatrisa<br />

galendo, franCeska delebriska, ekaterine aragoneli, dedofali meri, ana bekoni,<br />

jein grei, margaret roperi, meri sidnei – ai, re<strong>for</strong>maciis <strong>da</strong>sawyisis ramdenime<br />

gamoCenili qalic saxeli.<br />

keTilismyofel gar<strong>da</strong>qmnaTa sio, Tumca jer kidev susti <strong>da</strong> xanmokle, xelaxla<br />

igrZnobo<strong>da</strong> XVIII saukuneSi, safrangeTisa <strong>da</strong> amerikis burJuaziul revoluciaTa<br />

45


periodSi, romelmac wamoayena lozungi: "Tavisufleba, Tanasworoba <strong>da</strong> samarTlianoba".<br />

magram rogorc ki revoluciuri qariSxali Cacxra, sazogadoebam uceb miiviwya<br />

gamarjvebaSi qalebis wvlili. saxelmwifos yvela sakanonmdeblo <strong>da</strong> aRmasrulebel<br />

organoSi upiratesoba mxolod mamakacebs eZleo<strong>da</strong>T. qalebi Zveleburad<br />

elementaruli <strong>politikuri</strong> uflebebis gareSe <strong>da</strong>rCnen.<br />

mxolod XX saukuneSi miiRo Seuqcevadi xasiaTi diskriminaciis winaaRmdeg<br />

mimarTulma moZraobam. yovel aTwleulSi, gansakuTrebiT 60-iani wlebis <strong>da</strong>sawyisi<strong>da</strong>n,<br />

is sul axal <strong>da</strong> axal Zalebs ikrebs. mis rigebSi erTiandeba Tanamedrove<br />

sazogadoebis sxva<strong>da</strong>sxva warmomadgeneli.<br />

qalTa diskriminaciis winaaRmdeg mimarTulma re<strong>for</strong>matorulma moZraobam<br />

yvelaze didi gaqaneba swored qristianul samyaroSi miiRo, rac <strong>da</strong>savleTis<br />

qveyanebis umravlesobaSi sazogadoebriv progresTan aris <strong>da</strong>kavSirebuli. re<strong>for</strong>matulad<br />

moazrovne Teologebi <strong>da</strong> eklesiis warmomadgenlebi feministuri moZraobis<br />

zegavleniT, <strong>da</strong>, rac mTavaria, Tanamedrove sazogadoebaSi mimdinare cvlilebebis<br />

gaTvaliswinebiT, wmin<strong>da</strong> werilebisa <strong>da</strong> qristianuli sazogadoebis axal interpretaciasac<br />

mimarTaven im mizniT, rom uari Tqvan im debulebebze, romlebic qalebis<br />

diskriminaciis safuZvels warmoadgens. am moZraobis u<strong>da</strong>vo miRwevaa qalebis <strong>da</strong>Sveba<br />

saeklesio eparqiaSi, Tumca konfesionalur TemSi sasuliero pirebs Soris qalTa<br />

raodenoba Zalian mcirea. isini saerTod ar arian saeklesio xelisuflebis umaRles<br />

eSelonebSi.<br />

rogorc marTebulad aRniSnaven feministi qalebi, qristianoba jer kidev rCeba<br />

"mamakacTa religiad", romelic qalTa diskriminaciis gamomwvev stereotipebs uWers<br />

mxars, rasac Semdegi warmodgenebic emsaxureba:<br />

upirveles yovlisa, "RmerTis saxe", rogorc mamakacisa. sinamdvileSi "Zvel<br />

aRTqmaSi" RmerTs sqesi ara aqvs. mTeli istoriis manZilze eklesias mamakacebi<br />

marTavdnen <strong>da</strong> Tavadve ganmartavdnen wmin<strong>da</strong> werils. RmerTis xsenebisas mxolod<br />

mamrobiTi sqesis nacvalsaxels xmarobdnen <strong>da</strong> qristianuli sameba mamrobiTi sqesis<br />

terminebisagan (mama, Ze <strong>da</strong> suli wmin<strong>da</strong>) Sedgeba <strong>da</strong> a.S. yovelive aman sazogadoebriv<br />

cnobierebaSi warmoSva RmerTis, rogorc mamrobiTi sqesis rwmena.<br />

meore, istoria qalis <strong>da</strong>morCilebuli mdgomareobis ganCinebisa, romlis<br />

safuZvelsac bibliuri ambavi - a<strong>da</strong>mis nekni<strong>da</strong>n misi samsaxurisaTvis evas Seqmna -<br />

warmoadgens.<br />

mesame, qristianul simbolikaSi qali warmodgenilia or hipostazSi – evasa <strong>da</strong><br />

wmin<strong>da</strong> mariamis saxiT. pirvelSi gansaxierebulia boroteba <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mis SecodebisaTvis<br />

pasuxismgebloba swored mas ekisrebo<strong>da</strong>. meoreSi – absoluturi umankoeba,<br />

maradiuli qalwuloba. feministebs miaCniaT, rom qristianuli Teologia xels<br />

uwyobs sqesis Sesaxeb mamakacuri ideebis gamomxatveli simbolikis gavrcelebas:<br />

meZavi – seqsualuri borotebaa, seqsualuri siwminde – qalwuloba, seqsualuri<br />

aRwarmoebaa – de<strong>da</strong> (Hole, Livine, 1971) meri deilis sityvebiT, "qalis aRwera<br />

qalwulobis, rZlobis <strong>da</strong> dedobis kategoriebiT niSnavs mis<strong>da</strong>mi midgomas martooden<br />

seqsis CarCoebSi" maSin, rodesac azrad aravis mosdis kacis <strong>da</strong>saxasiaTeblad<br />

mimarTos mxolod "umwikvlo qmrisa <strong>da</strong> mamis" kategoriebs. (Daly, 1968).<br />

meoTxe, mamakacTan Se<strong>da</strong>rebiT qalis ufro <strong>da</strong>bali bunebis "RvTiuri<br />

mtkicebuleba" (rasac qalis <strong>da</strong>morCilebuli mdgomareoba un<strong>da</strong> Seesabamebodes)<br />

qristinuli eklesiis msaxurebma amoikiTxes pavle mociqulis mimarTvebSi. isini<br />

xSirad moixsenieben pasaJebs pirveli korinTelebisadmi mimarTvi<strong>da</strong>n, romlis<br />

Tanaxma<strong>da</strong>c qals ekrZaleba Tavsaburavis gareSe locva, maSin, roca "qmarma ar un<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>ifaros Tavi TavsaburaviT, radgan igi aris RvTis xati <strong>da</strong> dideba, coli ki qmris<br />

dideba, radgan "qmari ki ara aris Seqmnili colisagan, aramed colia Seqmnili<br />

46


qmrisaTvis. (pavles mociqulis epistoleni pirvelT korinTelTa mimarT 11:7- 11:8)<br />

pirvel mimarTvaSi timoTesadmi naTqvamia: "qali mdumared un<strong>da</strong> swavlobdes<br />

yovelgvari morCilebis qveS, xolo qals nebas ar vaZlev ibatonos qmarze, aramed<br />

dumdes un<strong>da</strong>, radgan a<strong>da</strong>mia Seqmnili, Semdeg ki eva." (pavles mociqulis epistoleni,<br />

pirveli timoTes mimarT 2:11- 2:12)<br />

magram feministi qalebis garkveul nawils aseTi re<strong>for</strong>matoroba uperspeqtivod<br />

miaCnia <strong>da</strong> amitom sakuTari "feministuri religiis" Seqmnis an spiritualobis ideas<br />

ayeneben. "spirituli feminizmi" ar aris erTgvarovani moZraoba. igi aerTianebs<br />

qalRmerTis (goddess) Tayvanismcemel, matriarqaluri futurizmis mimdevar<br />

Teoretikosebs, alqajuri praqtikis momxreebs, rasac pirobiTad "feministuri<br />

religia" ewodeba. SeiZleba gamovyoT ramdenime misi maxasiaTebeli.<br />

upirveles yovlisa, patriarqalur momakv<strong>da</strong>v msoflmxedvelobas upirispirdeba<br />

mTlianoba <strong>da</strong> erTmyofadoba, rac qalTa msoflmxedvelobas mosdevs.<br />

RmerTs, rogorc transcendentul Zalas, feministuri religiis Teoretikosebi<br />

upirispireben qalTa modgmis RvTiurobas. istoriuli iu<strong>da</strong>izmisa <strong>da</strong> qristianobis<br />

RmerTebi, - naomi goldbergis azriT, - ar Seefardebian Tanamedrove qalebs, amitom<br />

uaryofili iqnebian <strong>da</strong> Seicvlebian religiuri eqspresiulobis axali qaluri<br />

<strong>for</strong>mebiT. "spirituli fenimizmis" Tanaxmad, qalRmerTi bunebas ar upirispirdeba, ar<br />

aris mis<strong>da</strong>mi transcendentuli, piriqiT, igi bunebis nawilia <strong>da</strong> imyofeba<br />

TanamoqmedebaSi bunebriv ZalebTan, romlebic miaCnia "ara <strong>da</strong>sapyrob raimed, aramed<br />

sakuTari Tavis sxva ganzomilebad" feministuri spirituloba Tavisi arsebiT<br />

Tayvaniscemis ekologiuri <strong>for</strong>maa.<br />

Tumca "spirituli feminizmis" mimdevrebs miaCniaT, rom am religias safuZvlad udevs<br />

erTarsebobis idea, maT ar SeuZliaT ga<strong>da</strong>laxon maT mierve gakritikebuli diqotomizmi.<br />

arsebiTad, maTi azrovneba ar gamodis imave gaorebulobis samyaros sazRvrebi<strong>da</strong>n, romlis<br />

arsebobisTvis isini brals sdeben "mamakacur kulturas". saboloo angariSiT gansxvaveba<br />

prerogativebis arCevaSia. patriarqaluri kultura aqcents akeTebs gonisa <strong>da</strong> kulturis<br />

mniSvnelobaze, "qaluri" - upiratesobas intuiciasa <strong>da</strong> bunebas aniWebs. patriarqaluri<br />

miTebi icvleba matriarqalurad orientirebuli mSvidobismyofelobiT, romelic,<br />

faqtobrivad, qalebis dominirebaze <strong>da</strong>yrdnobil sistemas aidealebs. "Cven vimyofebiT axali<br />

eris - akvariusis (merwyulis) epoqis karibWesTan, - wers elisabed deivisi, - sxva akvariuli<br />

epoqis gariJraJze. roca, ormoc<strong>da</strong>Tormeti aTasi wlis win didma dedofalma baziliom<br />

wesrigi <strong>da</strong> samarTlianoba moitana qaosis samyaroSi, romelic Cveni XX saukunis msgavsad,<br />

moculi iyo ukanonobiTa <strong>da</strong> winaaRmdegobriobiT. qalebi dRes, ise rogorc maSin, amomavali<br />

civilizaciis mqa<strong>da</strong>geblebi arian. Cven Tvals mivapyrobT qalebs, velodebiT ra xsnasa <strong>da</strong><br />

gajansaRebas akvariusis amaRorZinebel wylebSi... maqsimalizmis epoqa <strong>da</strong>sasruls<br />

uaxlovdeba... mxolod sami aTasi wlis ganmavlobaSi gabatonebuli mamakacuri materializmis<br />

mxecis <strong>da</strong>mxobiT SeuZlia kacobriobas ixsnas Tavi. XXI saukunis mecnierebaSi gzas fizikuri<br />

ki ara, sulieri Zala gaikvlevs... mgrZnobierebaze maRalmgrZnobiare percefcia gaimarjvebs<br />

<strong>da</strong> isev ibatoneben qalebi".<br />

ra Tqma un<strong>da</strong>, aseTi saxis moZraobebi izolirebul, alternatiul cxovrebis wess<br />

uweven propagan<strong>da</strong>s. amasTan aRsaniSnavia, rom isini xSirad antagonizmSi modian<br />

maTTan, vinc "swor kulturul xazs ar misdevs".<br />

re<strong>for</strong>matorobas, albaT, Tavisi sazRvrebi gaaCnia,. roca am sazRvrebis<br />

ga<strong>da</strong>laxva ki religiis fun<strong>da</strong>menturi safuZvlebis Seryevas iwvevs. feministuri<br />

religiis Seqmna TavisTavad ararealuria, Tun<strong>da</strong>c mxolod imis gamo, rom mas mxars<br />

ar uWers TviT qalebis umravlesoba, radgan gabatonebulTa <strong>da</strong> qveSevrdomTa<br />

adgilebis ga<strong>da</strong>nacvlebiT kacobrioba ufro bednieri ar gaxdeba.<br />

47


qalis statusi induizmSi<br />

induizmis ganviTareba sam aTaswleulze met xans iTvlis, amasTan, mTeli am xnis<br />

ganmavlobaSi misi tradiciebi mudmivad mdidrdebo<strong>da</strong> <strong>da</strong> viTardebo<strong>da</strong>. istoriuli<br />

gamocdilebis aseTi gavrceleba <strong>da</strong> im xalxebis kulturuli mravalferovneba,<br />

romlebic mas aRiareben <strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva teritoriul sivrceze arian gansaxlebuli,<br />

xsnis induizmis mokle <strong>da</strong> martiv gansazRvrasTan <strong>da</strong>kavSirebul sirTuleebs.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad zemoTqmulisa, Tavisi arsebobis TiTqmis mTel periodSi induizmma<br />

SeinarCuna garkveuli debulebebi, romlebsac SeZleba <strong>da</strong>eTanxmon misi rogorc<br />

Zveli, ise Tanmedrove mimdevrebi.<br />

erT-erTi aseTi debuleba, romelic mokle gamonaTqvamebis saxiT aris<br />

gadmocemuli, Cveni eris <strong>da</strong>sawyisSi gaCn<strong>da</strong> <strong>da</strong> SemdgomSi klasikuri induri samarTlis<br />

- "manus kanonebisa" <strong>da</strong> "manava<strong>da</strong>rmaSastras" safuZvlad iqca. tradiciulad iTvleba,<br />

rom sanskrituli teqsti Sedgenil iqna brZenis mier, romelsac saxelad manu erqva.<br />

igi TiToeuli a<strong>da</strong>mianis cxovrebis normebis, sazogadoebrivi wesrigis, religiuri<br />

ritualebis, mokled, yvelaferi imis, rasac sanskritSi dxarma hqvia, ganmsazRvrel<br />

kanonTa krebulis erT-erT nawils Seadgens.<br />

dRevandeli induizmi Tavisi saerTo maxasiaTeblebiT sakmaod axlo dgas<br />

klasikur induizmTan, romelic ori aTasi wlis win arsebob<strong>da</strong>. magram aucilebelia<br />

aRiniSnos ori umTavresi ganmasxvavebeli niSan-Tviseba. pirveli - es aris induizmis<br />

farTo gavrceleba subkontinetis mosaxleobis <strong>da</strong>bal fenebSi <strong>da</strong> arqauli<br />

tradiciebis Zlieri gavlena maTze. is xalxebi, romlebic e.w. adrevedur <strong>da</strong> manus<br />

periodSi "ucxoebad" iTvlebodnen, aTaswleulis Semdeg induizmis ZiriTad<br />

mamoZravebel Zalad iqcnen. maTi cxovrebis a<strong>da</strong>T-wesebi ganuxrelad Seerwya am<br />

moZRvrebis uZvelesi tradiciebis safuZvlebs.<br />

meore cvlileba "sqesobriv orientaciasTan" aris <strong>da</strong>kavSirebuli. induizmis<br />

tradiciis mixedviT, "mamebis" valis ga<strong>da</strong>x<strong>da</strong> vaJiSvilis gaCeniT xdebo<strong>da</strong> (<strong>da</strong> ara<br />

mxolod bavSvis), rac <strong>da</strong>maxasiaTebelia mamakacur sawyisze orientirebuli<br />

religiisaTvis mag., veduri, klasikuri periodis, Sua saukneebisa <strong>da</strong> dRevandeli<br />

religiebisaTvis. es orientacia SenarCunebulia yvela drois yvela gamolinebaSi –<br />

miTebSi, ritualebSi, doqtrinebSi, simboloebSi. magram Tu imiT vimsjelebT, rom<br />

qali-RmerTebi aqtiurad Semodiodnen im sivrceSi, romelic mamakac RmerTebs ekavaT,<br />

xolo am process Tan sdev<strong>da</strong> qalebis religiuri gaaqtiureba, gansakuTrebiT ki<br />

ritualur cxovrebaSi, u<strong>da</strong>voa, rom qalis roli mTlianad induizmis tradiciis<br />

masStabebSi ganuxrelad izrdebo<strong>da</strong>. sxva sityvebiT rom vTqvaT, induizmi mudmivad<br />

ganicdi<strong>da</strong> ubralo, gaunaTlebeli xalxis gavlenas, romlis naxevarsac qalebi<br />

Seadgendnen. realurad saqme imaSi ki ar iyo, rom induizms qalebis aqtiuroba akl<strong>da</strong>,<br />

aramed saWiro iyo am aqtiurobas aRiareba moepovebina literaturaSi, xelovnebaSi,<br />

agreTve qurumebSi, sataZro <strong>da</strong> samonastro administraciaSi. amis ganxorcieleba ki<br />

mxolod dRes gax<strong>da</strong> SesaZlebeli, rodesac msoflio ganaTlebisa <strong>da</strong> sain<strong>for</strong>macio<br />

SesaZleblobebis wyalobiT udidesi siCqariT icvleba, rodesac aRniSnuli<br />

institutebi <strong>da</strong> <strong>socialuri</strong> cxovrebis sxva elementebi iwyebs induisturi<br />

sazogadoebis, misi klasebis, kastebis, sxva<strong>da</strong>sxva regionSi qalebis mdgomareobis<br />

obieqturi suraTis asaxvas. (O'Flaherty, 1988).<br />

induizmis yvela re<strong>for</strong>mators, XIX saukuni<strong>da</strong>n <strong>da</strong>wyebuli, kargad esmo<strong>da</strong>, rom<br />

qalTa problema ucilobel ga<strong>da</strong>Wras moiTxovs. jer kidev maSin ukve mwvaved<br />

igZnobo<strong>da</strong> bevri Zveli <strong>da</strong> Suasaukuneobrivi Teologiuri miTiTebis ga<strong>da</strong>sinjvis<br />

aucilebloba, maT Soris iseTebisa, romlebic qalebis sazogadoebriv mdgomareobas<br />

exebo<strong>da</strong>. sakiTxebi RmerTis, samyaros, a<strong>da</strong>mianis Sesaxeb axleburad dgebo<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />

48


wydebo<strong>da</strong>. re<strong>for</strong>matorebma ga<strong>da</strong>sinjes TavianTi midgoma wmin<strong>da</strong> teqstebisadmi <strong>da</strong><br />

ganacxades, rom ar SeiZleba am teqstebSi yvelaferi CaiTvalos sayovelTao <strong>da</strong><br />

maradiul WeSmaritebad. wina planze gamodio<strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianis axali ideali, mTavari iyo<br />

ara kasturi miTiTebebis im normebis Sesruleba, romlebic sxva<strong>da</strong>sxva kastis<br />

warmomadgenlebisaTvis sxva<strong>da</strong>sxva iyo, aramed a<strong>da</strong>mianis gansjis unari: ra aris<br />

zneobrivi? ramdenad aris sasargeblo <strong>da</strong> azriani? rogori un<strong>da</strong> iyos is qmedebebi,<br />

romlebic qveyanas keTildReobas moutans? ramdenad didia TiToeuli a<strong>da</strong>mianis<br />

wvlili saerTo erovnul <strong>da</strong> indoeTis keTildReobis saqmeSi?<br />

Sesabamisad, indur sazogadoebaSi icvlebo<strong>da</strong> <strong>da</strong> gansjis sagani xdebo<strong>da</strong> qalis<br />

statusi. "dharmaSastraSi" gadmocemulia a<strong>da</strong>mianis qcevis wesebi (dharma) cxovrebis<br />

sxva<strong>da</strong>sxva stadiaSi (aSramebSi). misi avtorebis Sexedulebebi metad winaaRmdegobrivia.<br />

zogierT adgilas imazec ki aris saubari, rom qalebi de<strong>da</strong>miwaze RmerTis<br />

TvisebebiT aRWurvili arsebebia. amasTan erTad vxvdebiT sxva mosazrebebsac: qalis<br />

bunebisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebelia iseTi cudi Tvisebebi, rogoricaa boroteba, cbiereba,<br />

avxorcoba, qarafSutoba <strong>da</strong> sxv. (Мезенцева, 1993.)<br />

dRes indoeTis konstitucia aRiarebs Tanasworuflebianobas politikur <strong>da</strong><br />

ekonomikur cxovrebaSi. qalebs irCeven parlamentSi, adgilobriv mmarTvelobiT<br />

organoebSi, niSnaven maRal Tanamdebobebze. <strong>da</strong>, mainc, qalebi mosaxleobis yvelaze<br />

ufro <strong>da</strong>bal fenas warmoadgenen. aRniSnuli im faqtSic aisaxeba, rom indoeTi im<br />

gamonaklis qveyanas warmoadgens, sa<strong>da</strong>c mosaxleobaSi qalebi mamakacebze naklebia <strong>da</strong><br />

maTi sicocoxlis xangrZlivobac ufro xanmoklea.<br />

uTanasworobis safuZvlebi<br />

induizmis <strong>for</strong>mirebasTan erTad icvlebo<strong>da</strong> qalebis mdgomareobac. induizmis,<br />

iseve rogorc qalTa mdgomarebis safuZvlebi un<strong>da</strong> veZioT ariul patriarqalur<br />

kulturaSi, romelic adgilobrivi <strong>da</strong> winaariuli periodis kulturis Serwymis<br />

Sedegad warmoiSva <strong>da</strong> sa<strong>da</strong>c qals sakmaod maRali, Tumca ara gabatonebuli<br />

mdgomareoba ekava.<br />

ariuli panTeoni upiratesad mamakaci RmerTebisagan Sedgebo<strong>da</strong>. maT ganuyofeli<br />

ariuli ojaxi <strong>da</strong> samsafexuriani <strong>socialuri</strong> struqtura hqon<strong>da</strong>T (qSatriebi,<br />

brahmanebi <strong>da</strong> vaiSebi). mas Semdeg, rac arielebma adgilobriv mosaxleobaze TavianTi<br />

batonoba gaavrceles, gaCn<strong>da</strong> meoTxe varna . – Sudrebi, romlis SemadgenlobaSic<br />

Seyvanili iyo ara marto adgilobrivi <strong>da</strong>bali fenis mosaxleoba, aramed Sereuli<br />

qorwinebis Sedegad gaCenili STamomavlebic. amis Semdeg kasta (jati) memkvidreobiT<br />

xasiaTs iZens, fuZndeba matrimonialuri wesi <strong>da</strong> calkeul individs aRar SeuZlia<br />

Tavisi statusis Secvla. memkvidreobis miReba ki mxolod vaJiSvilebs <strong>da</strong>ukanon<strong>da</strong>T.<br />

am xanaSi qali jer kidev inarCuneb<strong>da</strong> garkveul Tavisuflebas <strong>da</strong> qorwineba misTvis<br />

savaldebulo ar iyo, xolo mogvianebiT, rodesac miiRes wesi (endogamiis Sesaxeb),<br />

romelic qorwinebas kastis CarCoebiT zRu<strong>da</strong>v<strong>da</strong>, 15-16 wlis qaliSvils SeeZlo<br />

TviTon aerCia saqmro. qvrivebs meored gaTxovebis ufleba hqon<strong>da</strong>T. magram ukve<br />

maSin qalebi "sxva RatakebTan" erTad miekuTvnebodnen im kategorias, romelTac ar<br />

hqon<strong>da</strong>T ufleba <strong>da</strong>swrebodnen mefis karis RonisZiebebs.<br />

qalebis mdgomareobis Semdgomi cvlilebis TvalsazrisiT, metad mniSvnelovania<br />

brahmanizmis reaqcia budizmisa <strong>da</strong> janaizmis gamowvevaze. aRniSnuli axali religiebi<br />

qals met Tavisuflebas <strong>da</strong> arCevanis uflebas aZlev<strong>da</strong>. radikalur siaxles<br />

warmoadgen<strong>da</strong> mamakacebis Tanasworad qalebis monawileoba religiur ritualebSi <strong>da</strong><br />

qorwinebis sanacvlod monazvnobis arCevanis ufleba. adreul budistur<br />

49


literaturaSi vxvdebiT maswavleblebs, mkurnalebs <strong>da</strong> sxva profesiis qalebs,<br />

romlebic iseve, rogorc mocekvaveebi, momRerlebi, heterebi, <strong>da</strong>moukideblad<br />

irCendnen Tavs, <strong>da</strong>moukidebel cxovrebas eweodnen <strong>da</strong> gaTxovebas TavianT profesias<br />

amjobinebdnen. budizmiT gatacebuli bevri qali warCinebul ojaxebs toveb<strong>da</strong>.<br />

brahmanizmis reaqcia ki qalis uflebebis ufro mkacri reglamentacia gaxl<strong>da</strong>T, rac<br />

mamakacisadmi Semdgom <strong>da</strong>qvemdebarebas niSnav<strong>da</strong>.<br />

am periodSi brahmanebma veduri sulieri memkvidreobis codnisa <strong>da</strong> religiuri<br />

teqstebis Seswavlis monopolizeba moaxdines. sxva varnebis (qSatriebis <strong>da</strong> vaiSebis) .<br />

<strong>da</strong>Sveba mniSvnelovnad SezRudes. Cv. w. aR.-is meore saukuneSi aRniSnuli ufleba<br />

waerTvaT samive umaRlesi varnis warmomadgenel qalebs.<br />

qalebis diskriminirebuli mdgomareoba kidev ufro <strong>da</strong>mZimi<strong>da</strong>, rodesac gogonebi<br />

amoiRes "upanaianas" (xelT<strong>da</strong>sxma) religiuri rituli<strong>da</strong>n. aRniSnuli rituali sami<br />

umaRlesi varnis warmomadgenel bavSvebs oficialurad orjer <strong>da</strong>badebulTa ricxvs<br />

miakuTvneb<strong>da</strong>, rac maT winaprebis sulieri memkvidreobis ziarebis, wmin<strong>da</strong> teqstebis<br />

wakiTxvis, ganaTlebis miRebisa <strong>da</strong> garkveul msxverplSewirvaSi monawileobis miRebis<br />

saSualebas aZlev<strong>da</strong>. am ritalis gauqmebis Semdeg qalebi TavianTi mdgomarebiT<br />

Sudrebs gautoldnen.<br />

qalebis orjer <strong>da</strong>badebis xelT<strong>da</strong>sxmisaTvis saqorwilo rituali gamoiyenebo<strong>da</strong>.<br />

vinai<strong>da</strong>n upanaianis rituali Tav<strong>da</strong>pirvelad mowafis <strong>da</strong>badebis aqtad aRiqmebo<strong>da</strong>,<br />

misi saqorwilo ritualiT Secvla qmars colisaTvis umaRles RvTaebad, mis<br />

aRmzrdelad <strong>da</strong> batonad akanoneb<strong>da</strong>. Sesabamisad sapatarZlos asakic Tan<strong>da</strong>Tan<br />

mcirdebo<strong>da</strong>. mTavar moTxovnad <strong>da</strong>rCa xelT<strong>da</strong>sxmis ritualis Catareba manamde, sanam<br />

gogonas menstrualuri cikli <strong>da</strong>ewyebo<strong>da</strong>.<br />

adreul asakSi gaTxovebis ideas <strong>socialuri</strong> sanqciiTac <strong>da</strong>uWires mxari. brahmani,<br />

romelic aTi wlis asakze ufros cols moiyvan<strong>da</strong>, Sudras qmrad iTvlebo<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />

moklebuli iyo yovelgvar privilegiebs. es ki socialur boikots <strong>da</strong> kasti<strong>da</strong>n<br />

gandevnas niSnav<strong>da</strong>. amave beds iziareb<strong>da</strong> qaliSvilis mamac, romelic ver<br />

uzrunvelyof<strong>da</strong> aRniSnul asakamde siZis monaxvas.<br />

qalis mdgomareobaze sazogadoebasa <strong>da</strong> ojaxSi manus kanonebSi sakmaod<br />

kategoriulad aris naTqvami: "arc qaliSvilma, arc axalgazr<strong>da</strong> <strong>da</strong> arc xanSiSesulma<br />

qalma <strong>da</strong>moukideblad araferi ar un<strong>da</strong> gaakeTos TviT sakuTar saxlSic ki. bavSvobaSi<br />

igi mamas un<strong>da</strong> emorCilebodes, mowifulobaSi – qmars, qmris sikvdilis Semdeg –<br />

vaJiSvilebs". an kidev "dRe <strong>da</strong> Rame qali Tavis mamakacebze un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong>mokidebuli.<br />

bavSvobaSi mas mama icavs, mowifulobaSi – qmari, moxucebulobaSi vaJiSvilebi. qali<br />

arasodes varga <strong>da</strong>moukideblobisaTvis". (Законы Ману, 1960)<br />

tradiciuli warmodgenebis mixedviT, qals ara Tu ar Seswevs unari sakuTari<br />

Tavi <strong>da</strong>icvas, aramed igi yvela maCvenebliT mamakacze ufro <strong>da</strong>bla dgas. mas an<br />

saerTod ara aqvs azrovnebis unari an Zalian umniSvnelod. misi SesaZleblobebi,<br />

Zala, Rirseba Zalian SezRudulia <strong>da</strong> amitom igi mxolod imisaTvis varga, rom<br />

mamakacs emsaxuros <strong>da</strong> saxlis saqme akeTos. TviT saxlis saqmeebic ki Semoifargleba<br />

mxolod reproduqciiT, bavSvebze zrunviT, moxucebis movliT <strong>da</strong> ojaxis wevrebis<br />

momsaxurebiT. Se<strong>da</strong>rebiT mniSvnelovani funqciebi – ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miReba,<br />

qonebis floba <strong>da</strong> gankargva – mamakacis funqciaa.<br />

"am samyaroSi qalebis buneba mamakacebisaTvis zianis momtania, amitomac brZenni<br />

maT sifrTxiliT ekidebian". "manus kanonebSi" naTqvamia, rom qalebi nebismier mamakacs<br />

eZlevian, miuxe<strong>da</strong>vad misi asakisa. TavianTi vnebis <strong>da</strong>sakmayofileblad, xasiaTis<br />

cvalebadobisa <strong>da</strong> ugulobis gamo qmrebs Ralatoben, ra mkacra<strong>da</strong>c ar un<strong>da</strong><br />

uTvalTvalo maT. aseTebad Seqmna RmerTma qalebi <strong>da</strong> mamakacma icis ra yovelive es,<br />

sagangebod un<strong>da</strong> ufrTxildes maT." (Законы Ману, 1960).<br />

50


"manus kanonebi" savsea qaluri "boroti sawyisisagan" Tav<strong>da</strong>cvis ideebiT <strong>da</strong><br />

qalebis kontrolis sxva<strong>da</strong>sxva meTods gvkarnaxobs "dRis <strong>da</strong> Ramis sifxizlis",<br />

taqtis, saCuqrebisa <strong>da</strong> garTobebis CaTvliT. qalis monuri erTgulebis <strong>da</strong>kargvis<br />

SiSi <strong>da</strong> upativcemulo gansja maT Sesaxeb monebisadmi <strong>da</strong>mokidebulebas mogvagonebs.<br />

religiuri moZRvrebis miTiTebani a<strong>da</strong>mianTa qcevas aregulireben. Cv. w. aR.-is<br />

pirvel saukuneSi maT pirvelad gamoacxades qalebis mier mkacri monogamiis <strong>da</strong>cvis<br />

aucileblobis Sesaxeb maSin, rodesac mamakacs poligamiis ufleba rCebo<strong>da</strong>, arsebuli<br />

poliandria, levirati <strong>da</strong> meoradi qorwineba qvrivebisaTvis Tan<strong>da</strong>TanobiT socialur<br />

tabud ga<strong>da</strong>iqca. .<br />

sati<br />

VII-VII saukuneebSi aRdgenil iqna qvrivebis TviT<strong>da</strong>wvis praqtika - "sati", uZvelesi<br />

tradicia, romelic jer kidev Zv. w. V saukuneSi gaauqmes. brahmanebma imis mtkiceba<br />

<strong>da</strong>iwyes, rom cols ZaluZs qmari amqveyniuri codvebisagan gaanTavisuflos, Tuki mis<br />

cxe<strong>da</strong>rTan erTad Tavs cocxlad <strong>da</strong>iwvavs. amis Semdeg ki igi bednierad icxovrebs<br />

zecaSi 35 milioni weli. <strong>da</strong> marTlac, indoeTSi dResac SexvdebiT saflavis qvaze<br />

amokveTil im qalTa saxelebs, romlebmac VII-XIX s.s. TviT<strong>da</strong>wva ganaxorcieles.<br />

sataZro prostitucia<br />

qalTa mdgomareobis ganxilvis mizniT metad sainteresoa, agreTve, sataZro<br />

prostituciis institutis ganxilva. "RvTis mona" (deva<strong>da</strong>si) mcirewlovani gogona<br />

gasazrdelad ga<strong>da</strong>ecema taZars. fulis safasurad igi eweva prostitucias, xolo<br />

gasamrjelo xmardeba taZris keTilmowyobasa <strong>da</strong> saWiroebas. epigrafebze <strong>da</strong>yrdnobiT<br />

SeiZleba vimsjeloT, rom sxva<strong>da</strong>sxva dResaswaulsa <strong>da</strong> Tavyrilobaze isini taZris<br />

mocekvaveebad gamodiodnen. aRniSnuli Cveuleba ukve Zv. w. pirvel saukuneebSi<br />

arsebob<strong>da</strong>, igi gansakuTrebiT gavrcel<strong>da</strong> Sua saukuneebSi <strong>da</strong> miuxe<strong>da</strong>vad <strong>for</strong>maluri<br />

akrZalvisa, mas dResac vxvdebiT. magaliTad, 1981 wels Catarebuli kvlevebis<br />

gamoqveynebis Sedegad irkveva, rom maharaStrisa <strong>da</strong> karnatakis raionebSi deva<strong>da</strong>sebis<br />

raodenoba 25-30 aTass aRwev<strong>da</strong> <strong>da</strong> yovelwliurad maT rigebs 5-6 aTasi gogona<br />

ematebo<strong>da</strong>. (Сыркин, 1996).<br />

qalTa problema re<strong>for</strong>matorTa SemoqmedebaSi<br />

qalTa problema re<strong>for</strong>matorTa SemoqmedebaSi maTi saerTo msoflmxedvelobis<br />

WrilSi wydebo<strong>da</strong>. bengalieli inteleqtualis ramohan roias (1772-1833 ww.) azriT<br />

(igi brahmanebis kastas ekuTvno<strong>da</strong> <strong>da</strong> induizmis erT-erTi re<strong>for</strong>matori iyo), praqtikaSi<br />

<strong>da</strong>mkvidrebuli iyo umsgavso Sexedulebebi zneobriobis Sesaxeb. aRniSnuli<br />

Sexedulebebi aisaxebo<strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva araa<strong>da</strong>mianuri a<strong>da</strong>T-wesis ganxorcielebisas, (mag.,<br />

sati, qvrivebisaTvis qorwinebis akrZalva, qorwineba adreul asakSi <strong>da</strong> sxv.).<br />

ramohan roias mimdevrebi gauCndnen bengaliaSi, Semdgom ki maharaStraSi,<br />

penjabSi. isini aqtiurad erTvodnen brZolaSi, romelic qalTa mdgomareobis<br />

Sesacvlelad iyo mimarTuli. am mxriv gansakuTrebiT gamoirCeo<strong>da</strong> svami <strong>da</strong>ianadi<br />

sarasvati (1824-1883 ww.), romelmac didi roli Seasrula qalTa ganaTlebis saqmeSi.<br />

igi amtkiceb<strong>da</strong>, rom qals Seswevs unari aiTvisos veduri teqstebis "maradiuli<br />

WeSmaritetebi". re<strong>for</strong>matorma sakmaod didi muSaoba gaswia im saswavlo <strong>da</strong>wesebulebebis<br />

organizebisaTvis, sa<strong>da</strong>c saswavlo programebi gogonebisaTvis iseTive<br />

<strong>da</strong>tvirTuli iyo, rogorc biWebisaTvis. mas miaCn<strong>da</strong>, rom qaliSvilma saqmro<br />

TviTonve un<strong>da</strong> airCios, rom adreul asakSi qorwineba maTTvis <strong>da</strong>mRupvelia: saqorwino<br />

urTierTobebi mowiful asakSi un<strong>da</strong> <strong>da</strong>iwyos, mas Semdeg, rac axalgazrdebi<br />

ganaTlebis kurss <strong>da</strong>amTavreben.<br />

51


"wmin<strong>da</strong> werilebis" axlebur interpretacias <strong>da</strong> re<strong>for</strong>matorebis mier gaweul<br />

muSaobas induizmis re<strong>for</strong>maciis saqmeSi mniSvnelovani Sedegi hqon<strong>da</strong>. erTxel<br />

<strong>da</strong>wyebuli religiuri teqstebis ga<strong>da</strong>sinjvis procesi, romelic qalTa mdgomareobas<br />

Seexebo<strong>da</strong>, aRar SeCerebula. gasuli saukunis re<strong>for</strong>matorebma uzrunvelyves qalTa<br />

sakiTxisadmi im midgomis safuZvlis Cayra, romelic Semdgom mahaTma gandim (1869-<br />

1948) wamoayena. gandiseuli gageba sazogadoebaSi qalis rolis Sesaxeb SemdegSi<br />

mdgomareobs: religia a<strong>da</strong>mianis mTeli Semoqmedebis safuZvelia (maT Soris<br />

<strong>politikuri</strong>s). amiT igi asabuTebs induizmis normebis, principebisa <strong>da</strong> debulebebis<br />

gamoyenebis saSualebebiT xalxis masebamde arareligiuri, Tavisi mniSvnelobiT<br />

faqtobrivad socialur-<strong>politikuri</strong> ideebis <strong>da</strong>yvanis, gamyarebisa <strong>da</strong> realizebis<br />

saSualebas. amasTan, mas induizmis tradiciul eTikur maqsimebSi Semoaqvs iseTi<br />

debulebebi, romlebmac moZRvrebaSi saerTod ver hpova asaxva: mag., yvela religiis<br />

Tanabari pativiscema, brZola induistur-musulmanuri erTobisaTvis. gar<strong>da</strong> amisa,<br />

gandim moaxdina tradiciuli eTikis zogierTi principebis ga<strong>da</strong>sinjva. (Мезенцева,<br />

1993).<br />

Tumca miuxe<strong>da</strong>vad zemoaRniSnulisa, 1987 wlis seqtemberSi induri gazeTebi<br />

iuwyebodnen satis morigi aqtis ganxorcielebis Sesaxeb. rajasThanis Statis sof.<br />

deoralis mcxovrebi 18 wlis rup kanvari Tavisi qmris cxedris <strong>da</strong>sawvavad<br />

agizgizebul koconSi cocxlad <strong>da</strong>wves. 21-e saukunis mijnaze myofi induizmis arsis<br />

gasagebad metad sagulisxmoa deoralSi momx<strong>da</strong>r faqtTan <strong>da</strong>kavSirebuli kamaTi.<br />

indoeTis mTavrobam, romelic Tanamedrove saxelmwifos sekularizaciis interesebi<strong>da</strong>n<br />

gamomdinare <strong>da</strong> konstituciis farglebSi moqmedeb<strong>da</strong>, swrafi <strong>da</strong> mkacri<br />

reagireba moaxdina am faqtTan <strong>da</strong>kavSirebiT <strong>da</strong> gamosca brZaneba, romlis Tanaxma<strong>da</strong>c<br />

pirebs, romlebic satis ganxorcielebis waqezebaSi iqnebodnen SemCneuli, samu<strong>da</strong>mo<br />

patimroba an sasikvdilo ganaCeni elo<strong>da</strong>T. presaSi gaCn<strong>da</strong> statiebi, romlebic am<br />

anaqronizms <strong>da</strong> mis momxreebs kicxavdnen, magram polemikisas araferi iyo naTqvami<br />

imis Sesaxeb, subkontinentze uamravi wmin<strong>da</strong> adgilia, sa<strong>da</strong>c warsulSi ganxorcielebuli<br />

satis faqtebi didebis SaravandediT aris Semkobili. zogierTi induisturi<br />

seqtis religiuri lideri ki "nebayoflobiTi satis" "sati dharmis" ganxorcielebis<br />

mxar<strong>da</strong>WeriT gamovi<strong>da</strong>.<br />

aRiSnuli SemTxvevis garSemo gamarTulma debatebma <strong>da</strong> rajasThanis mkvidrTa<br />

sazogadoebrivma azrma aCvena, rom rom Tanamedrove induizmis Sesaxeb erTmniSvnelovani<br />

<strong>da</strong>skvnebis gakeTeba ar SeiZleba. bombeis, kalkutasa an hai<strong>da</strong>rabadis<br />

caTambjenebi<strong>da</strong>n SeiZleba ar Cans taZrebi <strong>da</strong> tradiciuli kostumebi, sadResaswaulo<br />

<strong>da</strong> samgloviaro ritualebi, arc garkveuli kastisadmi kuTvnilebis gamomxatveli<br />

mkveTri niSnebi, magram nebismieri qalaqis an soflis gzajvaredinze SeiZleba idges<br />

ramdenime taZari <strong>da</strong> aTeulobiT wmin<strong>da</strong> adgili <strong>da</strong> qan<strong>da</strong>keba, SeiZleba <strong>da</strong>inaxoT<br />

RatakTa procesia, Cacmuloba ama Tu im kastisadmi, profesiisadmi Tu induizmis<br />

sxva<strong>da</strong>sxva mimdinareobisadmi kuTvilebis niSnebi. albaT, Secdoma iqnebo<strong>da</strong> gvefiqra,<br />

rom modernizaciam <strong>da</strong> <strong>da</strong>savleTis gavlenam sazogadoebrivi cxovrebis zogierT<br />

sferoSi uzrunvelyo induizmis mTeli rigi mavne tradiciebis aRmofxvra. 1984 wels<br />

mokluli indoeTis premier-ministris indira gandis biusts TiTqmis yvela qalaqsa<br />

<strong>da</strong> sofelSi SexvdebiT. qalRmerTis msgavsad, es biustebi, Cveulebriv, gzajvaredinebTan<br />

dgas <strong>da</strong> yvavilebiT aris Semkobili. indoeTis mosaxleobis udidesi nawili<br />

mas Tayvans scems. qveyanaSi misi kultia. mimdinareobs indira gandis miTologizacia<br />

– sekularizebuli <strong>politikuri</strong> cxovrebis hagiografiulad gar<strong>da</strong>qmna. aRniSnuli ki<br />

imis <strong>da</strong>sturia, rom induizmi ganuwyvetliv miiwevs TviTganaxlebisaken <strong>da</strong> am<br />

procesis ganviTareba kanonzomieri procesia. (Times of India, 1987).<br />

52


4. qalis socialur-<strong>politikuri</strong> roli islamSi<br />

XXI saukuneSi islamis <strong>politikuri</strong> <strong>da</strong> ideologiuri gaaqtiureba aRaravisaTvis<br />

aris saeWvo, magram kamaTi mis irgvliv ar cxreba. islamis erT-erTi TvalSi sacemi<br />

Taviseburebaa misi sul ufro mzardi gavrceleba evropaSi, amerikis kontinentze<br />

(gansakuTrebiT SeerTebul Statebsa <strong>da</strong> kana<strong>da</strong>Si) <strong>da</strong> avstraliaSi, maSin, rodesac<br />

<strong>da</strong>savleTsa <strong>da</strong> koloniebis yofil mflobel qveynebSi gabatonebulma religiam –<br />

qristianobam muslimanur qveynebSi fexis mokideba ver SeZlo. .<br />

imis kvalobaze, Tu rogor ikidebs fexs islami <strong>da</strong>savleTis qveynebSi <strong>da</strong>,<br />

gansakuTrebiT, CrdiloeT amerikaSi, igi <strong>da</strong>savluri kulturisa <strong>da</strong> sazogadoebrivi<br />

cxovrebis bevr niSan-Tvisebas iTvisebs. am fonze islamis <strong>socialuri</strong> doqtrinis<br />

Seswavla, gansakuTrebiT ki iseTi sakiTxisa, rogoricaa sqesTa Soris urTierToba <strong>da</strong><br />

qalis roli <strong>da</strong> mniSvneloba sazogadoebriv cxovrebaSi, warmoadgens mniSvnelovan<br />

amocanas ara marto wmin<strong>da</strong> Teoriuli mniSvnelobiT, aramed praqtikuli<br />

TvalsazrisiTac.<br />

islamis socialur-<strong>politikuri</strong> <strong>da</strong> ideuri Sexedulebani misi mkvlevarebisaTvis<br />

axali sakiTxi rodia, ufro metic, mecnier aRmosavleTmcodneTaTvis karga<strong>da</strong>a<br />

cnobili "mesame samyaros" qveynebSi sazogadoebriv urTierTobaTa mdgomareoba,<br />

gansakuTrebiT mas Semdeg, rac politikurma islamma moRvaweoba gaaZliera aziisa <strong>da</strong><br />

afrikis did teritoriebze (pakistanSi, avRaneTSi, iranSi, tajikeTSi, TurqeTSi,<br />

su<strong>da</strong>nSi, egvipteSi, alJirSi, agreTve kavkasiasa <strong>da</strong> volgispireTSi). arsebobs mTeli<br />

rigi gamokvlevebi, romlebSic <strong>politikuri</strong> islamis fenomeni ganixileba rogorc<br />

<strong>politikuri</strong> kulturis <strong>da</strong>fuZnebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong> arabul-muslimanuri samyaros socialurekonomikuri<br />

evoluciuri ganviTarebis farglebSi "moqcevis procesi". zogierTi<br />

avtori yuradRebas amaxvilebs axlo aRmosavleTSi socialur-ekonomikur krizissa<br />

<strong>da</strong> politikur demagogiaze anu socialur-klasobrivi gamijvnis procesze.<br />

metad sayuradReboa am sakiTxisadmi im mkvlevarTa midgoma, romlebic<br />

muslimanur qveynebSi mimdinare socialur-politikur procesebs kulturulideologiuri<br />

konfrontaciisa <strong>da</strong> "axali msoflio wesrigisaTvis" brZolis<br />

konteqstSi ganixilaven. <strong>da</strong>savlur mecnierul literaturaSi islamis analizs<br />

mniSvnelovani adgili eTmoba. bolo wlebSi mas ganixilaven, rogorc tradiciul<br />

RirebulebaTa sistemas. islamSi "qalTa sakiTxma" gansakuTrebuli yuradReba miipyro<br />

qalis, rogorc "tradiciebis matareblisa" <strong>da</strong> "didi aRmzrdelobiTi rolis" gamo.<br />

(Плахов, 1992). aRniSnuli sakiTxi gansakuTrebiT aqtualuri gax<strong>da</strong> islamisteqstremistTa<br />

agresiuli moqmedebisa <strong>da</strong> terorizmis amerikasa <strong>da</strong> evropaSi ga<strong>da</strong>tanis<br />

Semdeg.<br />

qalTa mdgomareobis SeswavliT <strong>da</strong>interesebul specialistTa umravlesobas<br />

miaCnia, rom hadisebi, yurani <strong>da</strong> agreTve Sua saukuneebis musliman TeologTa <strong>da</strong><br />

iuristTa Sromebi qalTa mdgomareobisa <strong>da</strong> statusis Sesaxeb yvelaze srul <strong>da</strong><br />

adekvatur warmodgenas iZleva, radgan maTi Tanamedrove mowafeebs <strong>da</strong> memkvidreebs<br />

realuri situaciebis gansazRvrisas aSkara midrekileba aqvT gaazviadon religiuri<br />

dogmebi <strong>da</strong> samarTlebrivi traqtatebi.<br />

Tu yuranis teqsts mivmarTavT, SeiZleba <strong>da</strong>vrwmundeT, raoden sakamaToa amgvari<br />

midgoma. meoTxe suraSi ("qalebi") naTqvamia: "mamakacebi dganan qalebze maRla imitom,<br />

rom alahma pirvelT mianiWa upiratesoba meoreebze <strong>da</strong> imitom, rom isini TavianT<br />

qonebas xarjaven... wesieri qalebi mokrZalebulni arian, inaxaven saidumlos, rasac<br />

alahi inaxavs. xolo visi <strong>da</strong>umorCileblobisac Tqven geSiniaT, <strong>da</strong>iyolieT, <strong>da</strong>agdeT<br />

isini Zirs <strong>da</strong> scemeT <strong>da</strong> Tuki isini Tqvens winaSe <strong>da</strong>naSauls Caidenen, neba geZlevaT<br />

sasjelis zoma ar eZioT." es sura, TiTqos<strong>da</strong>, aSkarad metyvelebs mamakacisa <strong>da</strong><br />

53


qalis araTanasworuflebianobaze, qalis <strong>da</strong>morCilebul mdgomareobaze. albaT<br />

islamis aseTi debulebebis gacnobam aTqmevina simona de bovuars: "yurani ukiduresi<br />

siZulviliT abuCad igdebs qalebs". magram yuranis interpretatorebi zemoT<br />

citirebulis sapirispirod migviTiTeben Semdeg sityvebze: "<strong>da</strong> upasuxa maT RmerTma<br />

maTma: me ar gavwirav qmedebasa arc erTi Tqveni moRvawisa – arc kacTa, arc qalTa<br />

(III 193\195). am strofs islamis modernizaciis momxreebi ganmartaven, rogorc<br />

miniSnebas qalisa <strong>da</strong> mamakacis Tanasworuflebianobaze.<br />

sxva mniSvnelovan wyaroebs qalTa mdgomareobis retrospeqtuli SeswavlisaTvis<br />

warmoadgens istoriuli qronikebi. magram is, vinc am istoriuli wyaroebis<br />

safuZvelze moindomebs muslimani qalebis statusis <strong>da</strong>zustebas, imedgacruebuli<br />

<strong>da</strong>rCeba. aseT qronikebSi qalebi gacilebiT ufro iSviaTad moixseniebian, vidre<br />

mamakacebi. maTi saSualebiT SegviZlia gavigoT, vin iyo esa Tu is qali, romelic<br />

poezias an mecnierebas misdev<strong>da</strong> an <strong>politikuri</strong> intrigebSi monawileob<strong>da</strong>, magram<br />

qalTa saerTo mdgomareobis Sesaxeb warmodgenis SemuSaveba sakmaod Zneli saqmea.<br />

ufro safuZvliania evropel TviTmxilvelTa – elCebis, vaWrebis, mogzaurebis<br />

Setyobinebebi. mecnierebi, romlebic umetesad am wyaroebiT sargebloben, xazs<br />

usvamen, rom isini ufro obieqturi suraTis miRebis saSualebas iZlevian. magram<br />

miuxe<strong>da</strong>vad amisa, evropelebs, umravles SemTxvevaSi, mainc ar SeeZloT muslimanuri<br />

yofis, kulturis, Cveulebebis, tradiciebisa <strong>da</strong> fsiqologiis srulad gageba <strong>da</strong><br />

xSirad maTi aRwerilobani <strong>da</strong> aRqma obieqturi ar iyo. magaliTisaTvis gamodgeba<br />

stambulSi inglisis elCis colis ledi meri uortli montegius gamonaTqvami igi<br />

1917 wels evropelebs imisaTvis lanZRav<strong>da</strong>, rom isini "SfoTaven Turqi qalebis<br />

ubeduri mdgomareobis gamo, romlebic SeiZleba qveynad yvela qalzu ufro<br />

Tavisufalni arian, dros ganuwyvetel siamovnebaSi, seirnobaSi, banaobasa <strong>da</strong><br />

garTobaSi atareben, cxovroben uzrunvelad <strong>da</strong> u<strong>da</strong>rdelad, fuls uangariSod<br />

fantaven axal-axali tansacmelis SesaZenad." (Мейер, 1992).<br />

Znelia erTmniSvnelovnad vupasuxoT kiTxvas, ra gavlena moaxdina islamma qalTa<br />

mdgomareobaze. upirveles yovlisa, saWiroa <strong>da</strong>vazustoT - ras va<strong>da</strong>rebT musliman<br />

qalTa mdgomareobas - V-VII saukuneebis arabeTis beduinebis xanas, VII-IX saukuneebSi<br />

SuamdinareTis glexebis cxovrebas Tu XII-XIV bizantiuri qalaqebSi maT yofas.<br />

aucilebelia gvaxsovdes, rom TviT muslimani qalis yofa ar iyo ucvleli. yuranSi<br />

qalTa uflebebis fiqsacia ki SeiZleba ganvixiloT, rogorc progresuli monapovari<br />

adrefeo<strong>da</strong>luri sazogadoebisaTvis, magram, rogorc TurqeTSi qemalisturma<br />

re<strong>for</strong>mebma gviCvena, arasakmarisi - kapitalisturi ganviTarebis gzaze mdgomi<br />

sazogadoebisaTvis. muslimani qalebis cxovrebaSi kardinalur cvlilebebze SeiZleba<br />

vimsjeloT Tu ganvixilavT Sua aziis yofili sabWoTa respublikebisa <strong>da</strong><br />

azerbaijanis magaliTs. amasTan, islamis swrafma gavrcelebam axlo aRmosavleTis,<br />

iranis, indoeTis feo<strong>da</strong>lur sazogadoebebSi un<strong>da</strong> gvafiqrebinos, rom islamis miReba,<br />

rogoc Cans, ar gulisxmobs arsebiT cvlilebebs socialur organizaciaSi, maT Soris<br />

qalTa mdgomareobaSi. (Мейер, 1992).<br />

yurani mowmobs, rom jihaliis periodSi (winaislamuri periodi) arsebob<strong>da</strong><br />

sisxlaRreviTi qorwineba, axlad<strong>da</strong>badebuli gogonebis miwaSi Cafvlis praqtika,<br />

agreTve sisxlis aRebis wesi. qalebs hyiddnen <strong>da</strong> yidulobdnen, Cuqnidnen, rogorc<br />

monebs, agiravebdnen, sanam qmari an mama vals ar <strong>da</strong>farav<strong>da</strong>. tomebis beladebs<br />

ufleba hqon<strong>da</strong>T erTdroulad aTi coli hyolo<strong>da</strong>T, gar<strong>da</strong> mona qalebisa, romlebic<br />

saTvalavSi ar Sediodnen. qaliSvilis kargad gaTxoveba ki sarfian xelSekrulebasTan<br />

iyo gaigivebuli. lamazi gogonebis gaTxoveba 13 wlis asaki<strong>da</strong>n SeiZlebo<strong>da</strong>.<br />

aRniSnuli Cveuleba yuranSic <strong>da</strong>fiqsir<strong>da</strong> <strong>da</strong> muslimanur qveynebSi dRemde aris Semonaxuli,<br />

Tumca savaldebulo xasiaTs ar atarebs. (Еремеев, 1971).<br />

54


am periodSi arsebob<strong>da</strong> droebiTi qorwinebac, rac mahris ga<strong>da</strong>xdis SesaZleblobis<br />

uqonlobasTan iyo <strong>da</strong>kavSirebuli. aRniSnul SemTxvevaSi qali mamakacs colad<br />

moyav<strong>da</strong> droebiT, garkveuli droiT <strong>da</strong> garkveul fasad. qorwinebis amgvari <strong>for</strong>ma<br />

dResac SenarCunebulia Siituri mimarTulebis muslimanur qveynebSi (irani, erayi) <strong>da</strong><br />

mas ufro xSirad moxuci <strong>da</strong> martoxela a<strong>da</strong>mianebi mimarTaven, raTa erTmaneTs<br />

meurneobis warmoebaSi miexmaron (fizikuri siaxlovis gareSe). neba<strong>da</strong>rTuli iyo<br />

agreTve mamakacs colad SeerTo gar<strong>da</strong>cvlili mamis erT-erTi coli, Tu igi misi<br />

mSobeli de<strong>da</strong> ar iyo. aRniSnuli qmedebis mizani iyo SeenarCunebinaT "rZali" mamis<br />

gvareulobaSi <strong>da</strong> axali patarZlisaTvis mahri ar ga<strong>da</strong>exa<strong>da</strong>T (Еремеев, 1971).<br />

zogierTi mkvlevari cdilob<strong>da</strong> islamis winadroindeli qorwinebis tradiciebSi<br />

matriarqatis gadmonaSTebi moenaxa, rodesac erT qalTan qorwinebaSi ramdenime<br />

mamakaci imyofebo<strong>da</strong>. Cveni azriT, qorwinebis aseTi <strong>for</strong>mis WeSmariti mizezi<br />

ekonomikuri problemebia. amasTan <strong>da</strong>kavSirebiT SeiZleba moviyvanoT arabeTis<br />

samxreTSi iemenisa <strong>da</strong> hadramautis mTian raionebSi dRemde gavrcelebuli tradicia,<br />

sa<strong>da</strong>c bunebrivi <strong>da</strong> ekonomikuri pirobebi gansakuTrebiT mZimea. Tumca aRniSnuli<br />

praqtika ramdenadme Semcir<strong>da</strong>, mainc gvxvdeba erT qalze ori mamakacis (Cveulebriv,<br />

Zmebis) qorwinebis SemTxvevebi.<br />

jihaliis droindel arab qals gaTxoveba SeeZlo mxolod Tavisi tomis mamakacze,<br />

raTa STamomalobas Seenaxa am tomis kulturul-enobrivi specifikuri niSnebi.<br />

mamakacs ki SeeZlo colad SeerTo ramdenime qaliSvili sxva<strong>da</strong>sxva tomi<strong>da</strong>n. tomis<br />

mier aseTi faqtebis waxaliseba miznad isaxav<strong>da</strong> sxva tomebis warmomadgenlebTan<br />

naTesauri kavSirebis <strong>da</strong>myarebas <strong>da</strong> Tavisi tomis kulturuli kavSirebis<br />

gafarToebas. praqtikaSi iyo agreTve gacvliTi qorwineba, roca erTi tomis <strong>da</strong> <strong>da</strong><br />

Zma qorwindebo<strong>da</strong> meore tomis Zmasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>ze, ris Sedega<strong>da</strong>c orive mxare<br />

Tavisufldebo<strong>da</strong> mahris ga<strong>da</strong>saxadisagan.<br />

qals ar hqon<strong>da</strong> ufleba yofiliyo qmris, mSoblebisa <strong>da</strong> Tavisi Svilebis<br />

memkvidre. mokled rom vTqvaT, mas ufleba hqon<strong>da</strong>, mxolod eWama <strong>da</strong> ecocxla. amave<br />

dros misi valdebulebebi ramdenimejer aRematebo<strong>da</strong> mis fizikur SesaZleblobebs.<br />

ojaxur viTarebaSi qals SeeZlo qmarze garkveuli zegavlenis moxdena, rac maT<br />

pirovnul <strong>da</strong> intimur urTierTobebze iyo <strong>da</strong>mokidebuli, magram sazogadoebis winaSe<br />

qals morCilis roli un<strong>da</strong> eTamaSa. qmars SeeZlo stumrebis miReba dRisa <strong>da</strong> Ramis<br />

nebismier dros, ebrZanebina colisaTvis sufris gaSla <strong>da</strong> a.S. es wes-Cveuleba<br />

dRemdea Semonaxuli, gansakuTrebiT soflad. aseT faqtebs Cvens sinamdvileSic<br />

vxvdebiT, rodesac qali "morCilis" rols TamaSobs, magram ojaxur urTierTobebSi<br />

mas wonadi sityva ekuTvnis.<br />

qalis <strong>da</strong>bali <strong>socialuri</strong> statusis specifikuri Tvisebebi winaislamur periodSi<br />

gamomdinareob<strong>da</strong> tomebs Soris arsebuli urTierTobebi<strong>da</strong>n. tomebs Soris arsebuli<br />

winaaRmdegobani brZolisaTvis mudmiv mzadyofnas <strong>da</strong> misi warmoebis unars<br />

moiTxov<strong>da</strong>, Sesabamisad, mamakacs misi <strong>socialuri</strong> mniSvnelobiT wina planze ayeneb<strong>da</strong>.<br />

magram aqac iyo gamonaklisi. zogjer mamakacebTan erTad mamakacur tanisamosSi<br />

ga<strong>da</strong>cmul qalebsac SexvdebodiT. (Даул, 1981).<br />

qali <strong>da</strong> yurani<br />

islamis istoriisa <strong>da</strong> Teoriis SeswavlisaTvis ZiriTad wyarosa <strong>da</strong> dokuments<br />

yurani warmoadgens. mahmadis (muhamedi) sicocxleSi igi zepiri <strong>for</strong>miT arsebob<strong>da</strong>.<br />

zogma mTeli yurani ico<strong>da</strong> zepirad, zogma ki nawyvetebi. sxva<strong>da</strong>sxva wakiTxvis<br />

Sedegad jer ramdenime werilobiTi krebuli Seiqmna. Semdeg, xalifa osmanis dros<br />

(644-556 w.w.) isini kanonikurad qceul krebulad gaerTian<strong>da</strong>. saukuneebis manZilze<br />

sxva<strong>da</strong>sxva qveyanaSi misma Seswavlam warmoSva yuranis ganmartebaTa kompleqsuri<br />

55


kvlevis aucilebloba. yurani SeiZleba ganxiluli iqnes rogorc istoriis,<br />

kulturis, sazogadoebrivi, samrTlebrivi, <strong>socialuri</strong> urTierTobebis wyaro. mas<br />

arabul-muslimanur samyaroSi iseTi adgili ukavia, rom misi ganmarteba sxva<strong>da</strong>sxva<br />

istoriul periodsa <strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva socialur-kulturul garemoSi Zalian did<br />

interess iwvev<strong>da</strong> <strong>da</strong> axlac iwvevs.<br />

yurani sakmaod did yuradRebas uTmobs sqesTa Soris urTierTobebis Temebs.<br />

masSi saubaria iseT sakiTxebze, rogoricaa mahri, mravalcolianoba, ganqorwineba,<br />

urTierTobebi Svilebsa <strong>da</strong> mSoblebs Soris, sasjeli col-qmruli Ralatisas <strong>da</strong> sxv.<br />

igi gansazRvravs agreTve ojaxSi qonebriv urTierTobebs, ojaxuri urTierTobebis<br />

sxva zneobriv <strong>da</strong> samarTlebriv normebs. magram yurans, rogorc mTavar normatiul<br />

dokuments, ar SeeZlo moecva yvela detali, romelic praqtikul cxovrebaSi<br />

SeiZleba wamoiWras, amitom winaswarmetyveli muhamedi ganmartav<strong>da</strong> "yuranis<br />

WeSmaritebebs", Sehqon<strong>da</strong> masSi sqesTa Soris urTierTobebis <strong>da</strong>saregulirebeli<br />

saWiro detalebi. muhamedis gamonaTqvamebi (hadisebi) warmoadgens yuranis Semavsebel<br />

kodeqss, romlis safuZvelzec xdebo<strong>da</strong> muslimanuri samarTlebrivi sistemis –<br />

SariaTis kanonebis SemuSaveba <strong>da</strong> romelic Seicavs sisxlis samarTlis kodeqssa <strong>da</strong><br />

muslimanuri moralis sakiTxebs. hadisebi <strong>da</strong> TviT muhamedis cxovrebis wesi iwodeba<br />

sunad (tradiciad). sunebi muhamedis uaxloesma Tanamoazreebma <strong>da</strong> colebma gadmogvces.<br />

mag., rogorc muslimanebi Tvlian, aiSem, muhamedis mesame colma, 1210 hadisi<br />

gadmogvca.<br />

islamur TeologiaSi yuranisa <strong>da</strong> sunis axsnasa <strong>da</strong> ganmartebas "Tavsiris"<br />

(ganmarteba) saxelwodeba aqvs. Tavsirebi VIII saukuni<strong>da</strong>n gamoCn<strong>da</strong>. isini xSirad<br />

winaaRmdegobrivi <strong>da</strong> erTmaneTis gamomricxavi iyo. muhameds iseT gamonaTqvamebs<br />

miawerdnen, rac muslimanuri Temis pirobebSi mas ar SeeZlo eTqva. Tavsiris<br />

krebulTa Semdgenlebis ZirTad amocanas warmoadgen<strong>da</strong> yuranis gaugebari aiaTebis<br />

teqstobrivi ganmarteba. yuranis Sinaarsis ganmartebas muslimani Teoretikosebi<br />

dResac ganagrZoben <strong>da</strong> mas Tanamedrove yofas usa<strong>da</strong>geben.<br />

Tavisi kanonikurobisa <strong>da</strong> normatiulobis Sedegad, yurani gacilebiT ufro<br />

mkacri gamodga qalebis mimarT, vidre winaswarmetyveli muhamedi, romlis cxovrebiseuli<br />

misiac ufro <strong>da</strong>moZRvrasa <strong>da</strong> imis axsnaSi mdgomareob<strong>da</strong>, risi Secnobac<br />

yuranis debulebebSi a<strong>da</strong>mianebs ar SeeZloT. muhamedi qalis Sesaxeb ambob<strong>da</strong>: "erideT<br />

qalebs, romlebsac aqvT lamazi garegnoba, magram urigo qceva".<br />

"Tu Sen mama <strong>da</strong> de<strong>da</strong> erTdroulad mogixmoben, jer midi de<strong>da</strong>sTan".<br />

"qali neknisagan aris Seqmnili. Tu Sen Seecdebi gaasworo es mrude Zvali,<br />

gatexav mas, amitom ukeTesia rbilad moeqce qals".<br />

"ar moklaT mterTa TqvenTa colebi <strong>da</strong> Svilebi".<br />

"pativi eciT qalebs, isini Tqveni dedebi, colebi <strong>da</strong> debi arian".<br />

sqesTa urTierTobebis regulirebas emsaxurebo<strong>da</strong> agreTve sxva samarTlebrivi<br />

wyaroebic, mag., fiqhi (samarTali) Tavisi orTodoqsuli skolebiT, magram islamis<br />

<strong>socialuri</strong> doqtrinis mTavari principi mainc yuranSi, sunaSi, TavsirSi <strong>da</strong> maze<br />

<strong>da</strong>fuZnebul SariaTis kanonebSia mocemuli.<br />

muslimanur sazogadoebaSi gogona un<strong>da</strong> aRizardos yuranis Sesabamisad, romlis<br />

Tanaxmad: "qmrebi colebze maRla dganan, imitom, rom alahi pirvelT aZlevs<br />

upiratesobas meoreebze <strong>da</strong> imitom, rom isini Tavis qonebas xarjaven". amitom<br />

gogonam adreuli asaki<strong>da</strong>n un<strong>da</strong> icodes, rom momaval meuRles upiratesi<br />

mdgomareoba eqneba mikuTvnebuli, xolo Tavad mas garkveuli funqciebis Sesruleba<br />

mouwevs. yurani mamakacs avaldebulebs SeirTos morwmuneTa "<strong>da</strong>cvis qveS aRzrdili<br />

qaliSvilebi" (mase a. t. 1 gv. 125). "a<strong>da</strong>b-ul salahini" colis SerTvis msurvelT aseT<br />

<strong>da</strong>rigebas aZlevs: "patarZali un<strong>da</strong> iyos qalwuli. saWiroa iseTi qalis SerTva,<br />

56


omelic qmars oTxi TvisebiT un<strong>da</strong> jobdes, xolo oTxi TvisebiT ufro <strong>da</strong>bla un<strong>da</strong><br />

idges. asaki, simaRle, qoneba <strong>da</strong> warmoSoba cols un<strong>da</strong> hqondes ufro <strong>da</strong>bali, vidre<br />

saqmros, xolo silamaze, xasiaTi, zrdiloba <strong>da</strong> sinaze sacoles un<strong>da</strong> hqondes ufro<br />

maRali, vidre saqmros". ("a<strong>da</strong>b-ul salaxini").<br />

Zveli droi<strong>da</strong>n uSviloba arasasurveli iyo rogorc ojaxisaTvis, ise mTeli<br />

sazogadoebisaTvis. xSiri epidemiebi, bavSvTa sikvdilianoba, mousavlianoba, omebi<br />

mosaxleobis demografiul suraTze uaryofiT gavlenas axden<strong>da</strong>, amitom qalisadmi<br />

<strong>da</strong>mokidebuleba misi reproduqciis unariT ganisazRvrebo<strong>da</strong>. istoriam Semogvinaxa<br />

Zv. w. 1350 wels qanaaneli mefis mier <strong>da</strong>werili werili, romelSic igi wer<strong>da</strong>: "Cemi<br />

yana (Cemi qveyana) gaxma, rogorc uqmro qali, radgan mas mxvneli ara hyavs".<br />

egvipteli brZeni ptahotepi Tavis vaJs moZRvrav<strong>da</strong>: "roca <strong>da</strong>vaJkacdebi, coli<br />

iTxove <strong>da</strong> Seni saxli Sehqmeni. giyvardes coli, rogorc wesia, aRavse misi sxeuli,<br />

Caacvi <strong>da</strong> <strong>da</strong>asaCuqre. igi Seni yanaa, romelic gulmodgined un<strong>da</strong> <strong>da</strong>amuSavo".<br />

yuranma moiwona adreuli qorwineba <strong>da</strong> uaryofiTad Seafasa monazvnoba <strong>da</strong><br />

ucolod cxovrebis wesi. mamakacebisaTvis qorwinebis asaki man – 15-16 wli<strong>da</strong>n<br />

gansazRvra, xolo qalebisaTvis 13-14 wli<strong>da</strong>n.<br />

mravalcolianoba (poliginia)<br />

mravalcolianoba patriarqaluri urTierTobebis ganviTarebis Sedegi gaxl<strong>da</strong>T.<br />

igi <strong>da</strong>maxasiaTebeli iyo mTeli rigi xalxebisaTvis aziasa <strong>da</strong> aRmosavleT evropis<br />

qveynebSi, CrdiloeT afrikasa <strong>da</strong> xmelTaSua zRvis aRmosavleTSi. SemdgomSi zogma<br />

maTganma qristianoba miiRo, zogma ki islami. ebraelebi, romlebmac qristianoba<br />

miiRes, ganagrZobdnen iseTi wesebis Sesrulebas, rogoricaa wina<strong>da</strong>cveTa, Roris<br />

xorcis Wamis akrZalva, ebrauli marxva. maT ori coli mohyav<strong>da</strong>T <strong>da</strong> uars ambobdnen<br />

SabaTs muSaobaze. mravalcolianoba praqtikuli mosazrebiT iyo gamowveuli.<br />

mamakacis, rogorc mebrZolis mniSvneloba yvela socialur parametrs sWarbob<strong>da</strong>.<br />

islamis <strong>da</strong>mkvidrebisa <strong>da</strong> sagareo eqspansiis mizniT warmoebuli brZolebis Sedegad<br />

muslimanuri Temis SigniT mkveTrad Semcir<strong>da</strong> mamakacTa ricxvi <strong>da</strong> gaCn<strong>da</strong> martoxela<br />

qalTa (colebis, dedebis, qaliSvilebis) didi raodenoba. am problemis <strong>socialuri</strong><br />

regulireba mox<strong>da</strong> poligamiis (kerZod, poliginiis) SemoRebiT.<br />

yuranSi naTqvamia: "iTxoveT is qalebi, romlebic Tqven gasiamovneben – ori,<br />

sami, oTxi. xolo visac geSiniaT, rom ar iqnebiT marTali, iTxoveT erTi an sami,<br />

visac Tqveni marjvena gaumklavdeba." (yurani 3/4) TviT mahmads, gadmocemis Tanaxmad,<br />

14 coli hyav<strong>da</strong>, sikvdilis momentSi ki – 9. sanam misi pirveli coli - hadije<br />

cocxali iyo, mahmads meore coli ar mohyav<strong>da</strong>. magram Semdeg misi colebi gaxdnen<br />

aiSe – misi biZis, uaxloesi TanamebrZolisa <strong>da</strong> momavali pirveli xalifis abu-baqris<br />

qaliSvili; jafsa –momavali meore xalifis omaris qaliSvili,, um-habiba - misi erTerTi<br />

gavleniani momxris qaliSvili. colebs Soris iyvnen agreTve muhamedis<br />

mimdevarTa qvrivebi, romelTa qmrebi rwmenisaTvis brZolaSi <strong>da</strong>iRupnen.<br />

SariaTis mixedviT, qmarma TiToeul Tavis cols un<strong>da</strong> misces calke sacxovrebeli<br />

bina, uzrunvelyos maTi cxovreba, kargad moepyras, <strong>da</strong>icvas maTTan saxlSi misvlis<br />

rigiToba. colma, Tavis mxriv, Tavisi movaleoba un<strong>da</strong> Seasrulos. ra Tqma un<strong>da</strong>,<br />

mravalcolianoba iyo <strong>da</strong> <strong>da</strong>rCa SesaZlebeli mxolod mdi<strong>da</strong>ri muslimanebisaTvis.<br />

zemoT CamoTvlili mizezebis gar<strong>da</strong>, yurani mravalcolianobaSi xe<strong>da</strong>v<strong>da</strong> ojaxurgvarovnuli<br />

<strong>da</strong> sazogadoebrivi kavSirebisa <strong>da</strong> urTierTobebis <strong>da</strong>myarebis gziT<br />

muslimanuri Temis ganmtkicebis saSualebas.<br />

filosofosi al-hazali iesos <strong>da</strong> muhamedis magaliTze xsni<strong>da</strong>, ratom aris<br />

poligamia mizanSewonili: "kiTxuloben, kurTxeuli ieso <strong>da</strong>rCa ucolod, xolo Cvens<br />

57


arakurTxeul winaswarmetyvels muhameds amdeni coli hyav<strong>da</strong>, Tumca orive maTgani<br />

umaRles sikeTed RvTis msaxurebas Tvli<strong>da</strong>. pasuxic aseTia: yvelafers sjobs,<br />

SevaerToT erTica <strong>da</strong> meorec, Tu rCeuli amisaTvis saWiro Zalasa <strong>da</strong> sidiades<br />

flobs. Cvenma yovlad <strong>da</strong>locvilma winaswarmetyvelma miiRo aseTi Zala <strong>da</strong> RvTisadmi<br />

erTguleba SeaerTa qorwinebasTan. Tumca mas cxra coli hyav<strong>da</strong>, igi mTlianad<br />

uZRvni<strong>da</strong> Tavis Tavs RvTis samsaxurs".<br />

TviTon muhamedma, TiTqos<strong>da</strong> Tavis marTlebisaTvis, aseTi aiaTebi warmoTqva: "o,<br />

winaswarmetyvelo, Cven neba mogeciT Sen, iyolio colad isini, vinc jildod mogeca<br />

<strong>da</strong> isinic, visac marjvena Seni <strong>da</strong>eufla maTgan, vinc alahma giboZa, Seni mamidebis<br />

qaliSvilebic, Seni dedis Zmis qaliSvilebic, Seni deidebis qaliSvilebic, morwmune<br />

qalic, radgan man Tavi miuZRvna winaswarmetyvels <strong>da</strong> Tu igi mis colobas<br />

moindomebs... amis Semdeg Sen sxva qali aRar gergeba, arc maTi sxva qalebiT Secvla<br />

SegiZlia, maSinac ki, Tu maTi silamaze <strong>da</strong>gko<strong>da</strong>vs, Tu ara maTiT, visac Seni marjvena<br />

<strong>da</strong>eufla" (yurani 33-49).<br />

yuranisa <strong>da</strong> sxva <strong>da</strong>rigebebis Tanaxmad, cols moeTxoveba misdios garkveul<br />

wesebs: ar gamovides saxli<strong>da</strong>n, Tu qmrisagan nebarTvas ar miiRebs, agreTve aravin<br />

SeuSvas Tavis saxlSi, yovelgvari iZulebis gareSe Seasrulos diasaxlisis yvela<br />

movaleoba, Tavisi ganwyobileba SeuTanxmos qmris ganwyobilebas – roca is<br />

mxiarulia, colmac mxiaruli saxe un<strong>da</strong> miiRos, Tu is mowyenilia, colma TanagrZnoba<br />

un<strong>da</strong> gamoxatos qmris sazrunavsa <strong>da</strong> sa<strong>da</strong>rdebelze; ikmaros is saSualebani <strong>da</strong><br />

pirobebi, rac mas qmarma Seuqmna. qmris sikvdilis Semdeg ataros samgloviaro<br />

tansacmeli <strong>da</strong>, Tu surs saiqioSi Sexvdes gar<strong>da</strong>cvlili qmars, meored aRar<br />

gaTxovdes.<br />

sqesobrivi segregacia <strong>da</strong> Cadri<br />

islamuri samarTali mkacrad aregulirebs sqesTa Soris urTierTobebs. morwmune<br />

muslimani qali arasodes Sedis socialur kontaqtSi mamakacTan, Tu igi masTan<br />

mahramis valdebulebiT ar aris <strong>da</strong>kavSirebuli. aucilebel SemTxvevebSic ki (mag.<br />

eqimTan wasvlisas) mas yovelTvis Tan axlavs naTesavi, romlis Tan<strong>da</strong>swrebiTac igi<br />

kontaqts amyarebs sawinaaRmdego sqesis ucxo warmomadgenelTan. Tanamedrove<br />

pirobebSi, magaliTad, studentebisaTvis, romlebic <strong>da</strong>savleTis universitetebSi<br />

swavloben, rogorc wesi, <strong>da</strong>saSvebia auditoriaSi profesor-maswavleblebTan marto<br />

<strong>da</strong>rCena. magram aRniSnuli mxolod gamonakliss warmoadgens. yvela sxva islamuri<br />

qcevis stan<strong>da</strong>rti <strong>da</strong>culi un<strong>da</strong> iqnes. (Данни, 1998).<br />

qalTa karCaketiloba <strong>da</strong> amis Sedegad sqesobrivi segregacia, islamis gamogoneba<br />

rodia, Tumca masTan asocirdeba. gaTxovili qalisaTvis garemo samyarsTan<br />

urTierTobis SezRudva <strong>da</strong>maxasiaTebeli iyo Zveli <strong>da</strong> Sua saukuneebis umravlesi<br />

tradiciuli sazogadoebebisaTvis. rogorc "despotur" aRmosavleTSi, ise<br />

"demokratiul" saberZneTSi, qali Tavis adgilsamyofels (iqnebo<strong>da</strong> es berZnuli<br />

ginekea, Tu iranuli zanana) ar scildebo<strong>da</strong>. mas ar hqon<strong>da</strong> ufleba monawileoba mieRo<br />

mamakacTa saubarSi, ar SeeZlo maTTan erTad sufrasTan <strong>da</strong>mj<strong>da</strong>riyo <strong>da</strong> fexze mdgari<br />

emsaxurebo<strong>da</strong> maT. mxolod mamakacebisagan moSorebiT, "sufTa mdgomareobaSi", TeTr<br />

zewarSi gaxveuls (rasac mogvianebiT pavle mociqulma "maszed Zalauflebis niSani"<br />

uwo<strong>da</strong>), SeeZlo qals RvTismsaxurebas <strong>da</strong>swrebo<strong>da</strong>. magram fics sakurTxevelTan an<br />

sasamarTloSi Zala maSin hqon<strong>da</strong>, Tu mas qmari an mamakaci naTesavi a<strong>da</strong>stureb<strong>da</strong>.<br />

pirvel gandegilebad TviT winaswarmetyvelis colebi gaxdnen. TavianTi qmrebis<br />

maRali mdgomareoba maT avaldebuleb<strong>da</strong>T "gansakuTrebuli" wesiT ecxovraT. amis<br />

gaTvaliswinebiT, yuranis istoriografebma istoriulad SeiZleba <strong>da</strong>a<strong>da</strong>sturon<br />

58


yuranSi ama Tu im aiaTis gaCenis dro. arsebobs agreTve uamravi lege<strong>da</strong> Cadris<br />

tarebasTan <strong>da</strong>kavSirebiT. erT-erTi aseTi legen<strong>da</strong> ukavSirdeba muhamedis sayvarel<br />

cols – aiSas, . magram rogorc ar un<strong>da</strong> iyos, zewris tareba <strong>da</strong>kavSirebulia Zvel<br />

drosa <strong>da</strong> e.w. "evas kompleqsTan". susti sqesis warmomadgenlebma, romlebic SeiZleba<br />

"angelosebma advilad acdunon" Tavi un<strong>da</strong> <strong>da</strong>iburon. berZnul miTebSi ar iyvnen<br />

angelosebi, magram iyvnen RmerTebi, romlebsac xSirad SecdomaSi Seyav<strong>da</strong>T miwieri<br />

lamazmanebi. bibliaSi qalebis Semcdenlebad RmerTis Svilebi – angelosebi<br />

gvevlinebian.<br />

socialur-<strong>politikuri</strong> aqtiuroba<br />

muslimanuri qveynebisaTvis qalTa specifikuri problemebia <strong>da</strong>maxasiaTebeli:<br />

zogierT qveyanaSi – es aris Sromisa <strong>da</strong> <strong>politikuri</strong> uflebebis problema (saudis<br />

arabeTi <strong>da</strong> sparseTis yuris qveynebi), zogan sazogadoebrivi mentalitetis (arabuli<br />

qveynebi), zogan ganaTlebis problema (sparseTis yure <strong>da</strong> afrikis CrdiloeTi), zogan<br />

ki dedobis problema (egvipte, palestina, erayi, iemeni, libani).<br />

miuxe<strong>da</strong>vad qalebis aqtiuri monawileobisa erovnul-ganmanTavisuflebel<br />

moZraobasa (Tumca istoriam ineba, rom yvela muslimanuri qveyana ar yofiliyo<br />

CarTuli aseT brZolaSi) <strong>da</strong> <strong>politikuri</strong> cxovrebaSi (siria, iemeni, egvipte), am<br />

qveynebSi <strong>politikuri</strong> cxovrebaSi qalebis monawileobas <strong>for</strong>maluri xasiaTi aqvs, rac<br />

ori faqtoriT aris ganpirobebuli: upirveles yovlisa, imiT, rom mmarTvel reJims<br />

ar gaaCnia demokratiuli tradiciebisa <strong>da</strong> racionaluri politikis gamocdileba <strong>da</strong><br />

meore – TviT qalebs ara aqvT socialur-<strong>politikuri</strong> aqtiurobisaTvis saWiro<br />

profesiuli <strong>da</strong> fsiqologiuri Cvevebi.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom mTel rig muslimanur qveynebSi qalTa <strong>politikuri</strong><br />

uflebebi konstituciebiT aris gamyarebuli (siria, egvipte, irani, tunisi, iemeni,<br />

erayi <strong>da</strong> sxv.) maTi <strong>politikuri</strong> aqtiuroba sakmaod <strong>da</strong>balia. praqtika Teoriisagan<br />

Sors dgas ara marto qalebis aqtiurobis, aramed sazogadoebaSi maTi mdgomareobis<br />

<strong>da</strong> statusis TvalsazrisiT.<br />

am mxriv, metad sayuradReboa TviT muslimani qalebis mcdelobebi Tanamedrove<br />

sazogadoebaSi Secvalon TavianTi mdgomareoba. sul ufro izrdeba qalTa<br />

organizaciebis ricxvi, romlebic saerTaSoriso organizacia "qalTa plat<strong>for</strong>maSi"<br />

arian gaerTianebulni.<br />

dReisaTvis islamur moZraobaSi SeiniSneba sami ZiriTadi mimarTuleba. pirvel<br />

mimarTulebas miekuTvnebian religiuri moRvaweebi, romlebic gamodian<br />

ara<strong>politikuri</strong> aqciebiT <strong>da</strong> miaCniaT, rom maTi aqtiurobis ZiriTadi sfero<br />

ganaTleba, kultura <strong>da</strong> <strong>socialuri</strong> yofaa, radganac axalgazrdobis, gansakuTrebiT<br />

qaliSvilebis, religiuri suliT aRzr<strong>da</strong> qveynis islamur momavals uzrunvelyofs.<br />

maT sapirispirod, e.w. "re<strong>for</strong>matorebi", romelTa raodenobac sakmaod didia,<br />

<strong>politikuri</strong> aqciebis momxreni arian <strong>da</strong> TavianTi <strong>politikuri</strong> moRvaweobis centrSi<br />

saxelmwifosa <strong>da</strong> sazogadoebis re<strong>for</strong>mas ayeneben.<br />

mesame jgufs miekuTvnebian radikaluri mimarTulebis islamistebi, romlebic<br />

mzad arian qveynis saTaveSi nebismieri gziT (<strong>politikuri</strong>T Tu SeiaraRebuli)<br />

movidnen. swored am jgufma 1995 wels moaxdina alJiris saxelmwifosa <strong>da</strong><br />

sazogadoebis paralizeba. maTi eqstremizmi "qalTa sakiTxis" ga<strong>da</strong>Wris gzaze sakmaod<br />

rTul barierebs qmnis.<br />

59


5. budizmi – <strong>socialuri</strong> <strong>da</strong> sqesobrivi Tanasworobis mcdeloba<br />

budizmi msoflioSi erT-erT yvelaze gavrcelebuli religiaa (qristianobasa <strong>da</strong><br />

islamTan erTad). igi warmoiSva CrdiloeT indoeTSi Zv. w. VI-V s.s-Si. mis Semqmnelad<br />

iTvleba sidharTa gautama, igive Sakia (sakia) – muni (gandegili Sakiebis tomi<strong>da</strong>n).<br />

Tqmulebis Tanaxmad, igi Sakiebis tomis beladis Sudho<strong>da</strong>nis vaJi iyo <strong>da</strong> Zv. w. 623-544<br />

w.w. cxovrob<strong>da</strong>. gautamam 29 wlis asakSi <strong>da</strong>tova ojaxi <strong>da</strong> asketuri moxetiale<br />

cxovreba <strong>da</strong>iwyo. 7 wlis Semdeg igi axali rwmenis mqa<strong>da</strong>gebeli gax<strong>da</strong> <strong>da</strong> safuZveli<br />

Cauyara pirvel ber-monazvnur Tems – sanghis. SemdgomSi Sakia-muns uwodes bu<strong>da</strong><br />

(sanskr. budha - gasxivosnebuli), xolo mis moZRvrebas – budizmi.<br />

budizmis ZiriTadi doqtrinaa moZRvreba "oTxi keTilSobili WeSmaritebis"<br />

Sesaxeb: arsebobs – tanjva, misi mizezi, tanjvaTa Sewyveta (nirvana – ganTavisuflebis<br />

mdgomareoba) <strong>da</strong> rvamagi gza – nirvanisaken mimavali gza.<br />

budizmis gavrcelebis Semdgom periodSi mox<strong>da</strong> misi or Stod gayofa: adreul<br />

budizms uwodeben "hinaianas" ("patara etli" anu xsnis "viwro gza"), xolo<br />

mogvianebiT, Cv. w I saukuneSi warmoSobil <strong>for</strong>mas – "mahaianas" ("didi etli" anu<br />

xsnis "didi gza").<br />

indoeTSi budizmis ayvavebis xanad iTvleba Zv. w. I aTaswleulis Sua xanebi – ax.<br />

w I aTaswleulis <strong>da</strong>sawyisi.<br />

X s-Si budizmma indoeTSi <strong>da</strong>karga gabatonebuli mdgomareoba <strong>da</strong> Tan<strong>da</strong>Tan<br />

<strong>da</strong>uaxlov<strong>da</strong> induizms – indoeTis axal religias. budizmi, rogorc <strong>da</strong>moukidebeli<br />

religiuri moZRvreba, farTod gavrcel<strong>da</strong> samxreT-aRmosavleT <strong>da</strong> CrdiloeT aziis<br />

qveynebSi. iq <strong>da</strong>mkvidr<strong>da</strong> hinaiana – samxreTis budizmis anu Terava<strong>da</strong> budizmis –<br />

sityvasityviT – uxucesTa moZRvrebis saxelwodebiT.<br />

arsebobs budizmis sxva<strong>da</strong>sxva seqta <strong>da</strong> skola.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad gansxvavebebisa, budizmis yvela religiur-filosofiur<br />

mimdinareobasa <strong>da</strong> saxeobaSi arsebul warmodgenaTa erTiani birTvi budizms sxva<br />

religiebisagan ganasxvavebs.<br />

budizmis mixedviT, cxovreba tanjvaa. a<strong>da</strong>miani Tavad aris sakuTari tanjvis<br />

mizezi <strong>da</strong> ara gare pirobebi, arasrulyofili sazogadoeba <strong>da</strong> zebunebrivi Zalis<br />

zemoqmedeba. tanjvaTa mizezi a<strong>da</strong>mianis azrebis, sityvebisa <strong>da</strong> moqmedebebis<br />

erToblivi Zalis karmaSi mdgomareobs (sanskr. Karma –"saqme, qmedeba, moqmedeba").<br />

ufro metic, karma Tavad sicocxlis mizezia. a<strong>da</strong>mianebi Tavad qmnian TavianT Tavs.<br />

maTi fizikuri ieri (saxe) maTi yofierebis Sedegs warmoadgens. is yalibdeba <strong>da</strong><br />

viTardeba sicocxlis, siamovnebis, Zalauflebis, flobisa <strong>da</strong> Tavisuflebis survilis<br />

zemoqmedebiT. garkveulwilad a<strong>da</strong>miani xdeba iseTi, rogoric mas un<strong>da</strong>, rom iyos.<br />

Tavad a<strong>da</strong>mianebma un<strong>da</strong> moipovon gamarjveba tanjvaze TaviTkontrolis saSualebiT.<br />

TviTSezRudvis preqtika <strong>da</strong> meditacia iwvevs gasxivosnebas (sanskr. "bodhi")<br />

– gamoRviZebasa <strong>da</strong> tanjvis Sewyvetas (nirvanas).<br />

gza gasxivosnebisa <strong>da</strong> nirvanisaken iwyeba rwmeniT <strong>da</strong> Semdeg grZeldeba<br />

gulmowyalebis, zneobrivi disciplinisa <strong>da</strong> meditaciis saSualebiT.<br />

budizmi saboloo jamSi nirvanisaken swrafvaa, romelsac a<strong>da</strong>miani sakuTari<br />

keTili saqmeebiTa (kargi karmiT) <strong>da</strong> sxvebis keTil saqmeebSi TanamonawileobiT<br />

axorcielebs.<br />

bu<strong>da</strong>s miaCn<strong>da</strong>, rom rogorc eriskacebi, ise bermonazvnebi erTnairad un<strong>da</strong><br />

iswrafvodnen nirvanisaken. maTi Zalisxmeva mxolod intensiurobis doniT gansxvavdeba.<br />

maT Soris un<strong>da</strong> iyos urTierTkavSiri,. Tumca bu<strong>da</strong> ibrZo<strong>da</strong> cxovrebis bermonazvnuri<br />

wesisaTvis, is xels uwyob<strong>da</strong> im eriskacebs, romlebic budizms<br />

aRiarebdnen; Tavis berebs ki mouwodeb<strong>da</strong>, kavSiri hqono<strong>da</strong>T sazogadoebasTan <strong>da</strong><br />

60


masTan mTlianad ar gaewyvitaT kavSiri. bermonazvnebi eriskacebis sazogadoebis<br />

gverdiT un<strong>da</strong> cxovrobdnen <strong>da</strong> am sazogadoebis STagonebis wyaro, gamaTavisuflebeli<br />

TviTdisciplinis magaliTi <strong>da</strong> maswavleblebi un<strong>da</strong> iyvnen. eriskacebma ki<br />

pativi un<strong>da</strong> scen bermonazvnebs <strong>da</strong> sakuTari Tavi imisTvis un<strong>da</strong> moamzadon, rom uari<br />

Tqvan yovelgvar sikeTeze <strong>da</strong> am gziT miaRwion nirvanas. bu<strong>da</strong>s mier naCvenebi gzebi<br />

gulisxmobs mxolod sakuTar Zalebze <strong>da</strong>yrdnobis aucileblobas, mkacr zneobriobas,<br />

civ racionalizmsa <strong>da</strong> meditacias.<br />

bu<strong>da</strong>m Tavis gzas nirvanisaken uwo<strong>da</strong> "Sualeduri gza, romelic gadis grZnobadi<br />

moTxovnilebebis Tavawyvetil <strong>da</strong>kmayofilebasa (gedonizmi) <strong>da</strong> mkacr gandgomas<br />

(asketizmi) Soris". misi gza gansakuTrebul yuradRebas cnobierebis disciplinaze<br />

amaxvileb<strong>da</strong>.<br />

bu<strong>da</strong>m uaryo farTod gavrcelebuli rwmena maradiuli sulisa <strong>da</strong> maradiuli<br />

RmerTis Sesaxeb, romlebic yvela cvlilebis safuZvels warmoadgens. budizmis<br />

mixedviT, ar arsebobs subieqtisa <strong>da</strong> obieqtis, sulisa <strong>da</strong> materiis <strong>da</strong>pirispireba, ar<br />

arsebobs RmerTi, rogorc Semoqmedi <strong>da</strong> aucilebeli umaRlesi arseba. bu<strong>da</strong> im<br />

<strong>da</strong>skvnamde mivi<strong>da</strong>, rom cvalebadoba a<strong>da</strong>mianis yofierebis ganuyofeli Tvisebaa.<br />

a<strong>da</strong>miani, iseve rogorc yvelaferi, rac mis garSemoa, mudmivad moZraobs, yovel wams<br />

aRorZindeba <strong>da</strong> Wkneba. amasTan, ar arsebobs am cvlilebebis ucvleli subieqti,<br />

ucvleli a<strong>da</strong>mianuri "me". gadmocemis Tanaxmad, bu<strong>da</strong>s bolo sityvebi iyo: "yvelaferi,<br />

rac warmoiSoba, qreba, gulmodgined eZieT xsna".<br />

aRsaniSnavia, rom adreuli budizmi qa<strong>da</strong>geb<strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianTa Tanasworobas, ganur-<br />

Cevlad maTi kasturi <strong>da</strong> wodebrivi kuTvnilebisa. is aRiareb<strong>da</strong> maTi "xsnis" Tanabar<br />

uflebas. a<strong>da</strong>mianis xsna <strong>da</strong>mokidebulia ara RmerTebis <strong>da</strong>xmarebaze, ara mis socialur<br />

mdgomareobasa <strong>da</strong> warmoSobaze, aramed mxolod mis mondomebaze.<br />

mTeli Tavisi istoriis manZilze budizmi uaryof<strong>da</strong> raime gansxvavebas<br />

mamakacebsa <strong>da</strong> qalebs Soris gasxivosnebis miRwevis gzebTan <strong>da</strong>kavSirebiT. budizmis<br />

mTavari debulebis Tanaxmad, yvela a<strong>da</strong>mians, miuxe<strong>da</strong>vad sqesisa <strong>da</strong> <strong>socialuri</strong><br />

statusisa, SeuZlia miaRwios gasxivisnebas. Tumca, niSandoblivia, rom budizmis<br />

ganviTarebis adreul etapebze de<strong>da</strong>Ta samonastro ordenebi instituciurad<br />

mamakacTa ordenebs eqvemdebarebo<strong>da</strong>. es <strong>da</strong>qvemdebareba Tavad bu<strong>da</strong>s mier iyo<br />

<strong>da</strong>dgenili. Tav<strong>da</strong>pirvelad man uari Tqva ukve <strong>da</strong>arsebul ordenSi qalebis miRebaze,<br />

Semdeg ki maTTvis calke ordeni <strong>da</strong>afuZna. de<strong>da</strong>Ta ordeni berebis kontrols<br />

eqvemdebarebo<strong>da</strong>.<br />

aseTma instituciurma subordinaciam gamoiwvia de<strong>da</strong>Ta ordenebis gaufasureba,<br />

mogvianebiT ki – maTi <strong>da</strong>cema. Teravadis (e.w. samxreTis budizmis) Tanaxmad<br />

gasxivosnebas mxolod im a<strong>da</strong>mianebma SeiZleba miaRwion, romlebic mTel TavianT<br />

sicocxles samonastro cxovrebas miuZRvnian. amgvarad, de<strong>da</strong>Ta monastrebis <strong>da</strong>cemam<br />

mkacrad SezRu<strong>da</strong> qalebis imedi, mieRwiaT gasxivosnebisaTvis. magram miuxe<strong>da</strong>vad<br />

amisa, maRali saero wris qalebi mniSvnelovan rols asrulebdnen religiur<br />

cxovrebaSi. isini xSirad finansur mxar<strong>da</strong>Weras uwevdnen mamakacebis monastrebs.<br />

hinaianisagan gansxvavebiT, mahaianis budizmSi qalebis monastrebis <strong>da</strong>cemas aseTi<br />

mniSvneloba ar hqon<strong>da</strong>, radgan gasxivosnebis miRweva ar Semoifarglebo<strong>da</strong> mxolod<br />

samonastro elitiT. mahaiana amtkicebs, rom nebismieri cxovrebiseuli gza,<br />

monasterSi an mis gareT, SeiZleba iqces gasxivosnebis miRwevis saSualebad. mahaianis<br />

teqstebSi moTxrobilia im <strong>da</strong>qorwinebul mamakacebsa <strong>da</strong> gaTxovil qalebze,<br />

romlebmac gasxivosnebis gzaze warmatebas miaRwies.<br />

bu<strong>da</strong>s miaCn<strong>da</strong>, rom qalebma SeiZleba miaRwion gasxivosnebis dones <strong>da</strong> ar<br />

arsebobs misi miRwevis gansxvavebuli gzebi qalebisa <strong>da</strong> mamakacebisaTvis. erT-erTi<br />

fici, romelsac zogierTi beri debs, mouwodebs maT, ar <strong>da</strong>amciron qalebi <strong>da</strong> xeli<br />

61


Seuwyon maT gasxivosnebis miRwevaSi.<br />

budizmma yvelasaTvis xelmisawvdomi gaxa<strong>da</strong> samonastro cxovreba, miuxe<strong>da</strong>vad<br />

sqesisa <strong>da</strong> kastisa. man a<strong>da</strong>mianebs SesTavaza am cxovrebaSi xelmeored <strong>da</strong>badebis<br />

gzebi. brahmanizmisagan gansxvavebiT, budizmma aRiara <strong>socialuri</strong> Tanasworoba <strong>da</strong><br />

uari Tqva induistur Sexedulebaze, romlis Tanaxmad mamakacebsa <strong>da</strong> qalebs<br />

sxva<strong>da</strong>sxva gza aqvT. budizmi mouwodeb<strong>da</strong> yvela qals – qaliSvils, romelic<br />

gaTxovebas elodeba, cols, romelic Svilebs zrdis, Tu qvrivs – Tavi <strong>da</strong>enebebinaT<br />

ubiwo cxovrebisaTvis induistur sazogadoebaSi <strong>da</strong> gasxivosnebisaken swrafva<br />

gamoeCinaT.<br />

budizmi gax<strong>da</strong> ara marto Tavisuflebis miRwevis alternatiuli saSualeba,<br />

aramed agreTve sazogadoebaSi qalebis Cagruli mdgomareobisagan ganTavisuflebis<br />

saSualebac.<br />

budizmi patriarqaluri ojaxuri struqturis ryevis mraval wyaros Seicavs.<br />

upirveles yovlisa, samonastro Temis, rogorc ojaxuri cxovrebis alternativis<br />

gavlenam Searyia ojaxis mniSvneloba sazogadoebaSi. patriarqatis dros mamakaci –<br />

ojaxis ufrosi – sazogadoebis mniSvnelovan elements warmoadgens, magram<br />

budizmSi, romlis rwmenis mixedviT gasxivosnebis miRweva SesaZlebelia samonastro<br />

TemSi, mcirdeba ojaxis roli. es gansakuTrebiT mkafiod aris gamoxatuli Teravadis<br />

budizmSi, sa<strong>da</strong>c gasxivosnebisaken gza SesaZlebelia ojaxur cxovrebaze xelis<br />

aRebiT <strong>da</strong> samonastro Temis wevrad gaxdomiT. induizmisagan gansxvavebiT, Tereva<strong>da</strong>s<br />

budizmi samonastro cxovrebas qorwinebis srul alternativad ganixilavs. ojaxs<br />

meorexarisxovani statusi miekuTvneba mahaianis budizmSic, romlis qa<strong>da</strong>gebis<br />

mixedviT, gasxivosnebis miRweva ojaxSi <strong>da</strong>rCeniTac SeiZleba. aseT situaciaSi<br />

gasxivosneba SesaZlebelia, magram misi miRweva ufro rTulia. am SemTxvevaSic, Tumca<br />

nakleb, samonastro cxovreba ojaxur cxovrebaze metad fasdeba.<br />

budizmi, aniWebs ra ojaxs meorexarisxovan statuss, aryevs saerTod ojaxur<br />

cxovrebas <strong>da</strong> ara kerZod patriarqalurs. mtkiceba, rom qals SeuZlia miaRwios<br />

gasxivosnebas, ara mxolod imas gulisxmobs, rom qals aqvs gasxivosnebis miRwevis<br />

unari, aramed imasac, rom es misTvis socialurad kanonieria. marTlac, Tu Svilebma<br />

monasterSi wasasvlelad orive mSoblis nebarTva un<strong>da</strong> miiRon, colebisaTvis qmrebis<br />

aseTi nebarTva saWiro ar aris.<br />

budizmis istoriuli <strong>da</strong>msaxureba qalebis winaSe imaSi mdgomareobs, rom man<br />

indoeTSi SesaZlebeli gaxa<strong>da</strong> maTi religiuri cxovreba <strong>da</strong> ojaxis patriarqaluri<br />

struqturis Sesusteba. pirvel rigSi, qalebs ojaxis alternatiuli varianti miecaT.<br />

arCevanis SesaZleblobam qals meti ufleba misca rogorc gaTxovebaze Tanxmobis<br />

gamocxadebis dros, ise ojaxur cxovrebaSi. budizmi adgens Tanasworobas meuRleebs<br />

Soris <strong>da</strong> awesebs ara mxolod colebis valdebulebebs qmrebis mimarT, aramed qmrebis<br />

valdebulebebsac qalebis mimarT. vinai<strong>da</strong>n rogorc de<strong>da</strong>m, ise mamam nebarTva un<strong>da</strong><br />

miscen TavianT Svilebs monasterSi sacxovreblad wasasvlelad, cxadia, rom Svilebi<br />

ekuTvnian rogorc mamas, ise de<strong>da</strong>s. ufro metic, gaTxovil qalebs garkveuli<br />

finansuri <strong>da</strong>moukidebloba aqvT, radgan SeuZliaT memkvidreobiT miiRon sakuTreba<br />

<strong>da</strong> Tavad gankargon is.<br />

col-qmruli cxovrebis Sesaxeb budisturi Sexeduleba arRvevs warmodgenas imis<br />

Sesaxeb, rom qvrivi qalis seqsualurobas misi meuRle marTavs. budizmSi qali Tavis<br />

col-qmrul movaleobas qmris sikvdilamde asrulebs. misgan ar moiTxoven erTgulebas<br />

xelmeored gaTxovebaze uaris TqmiT, amis nacvlad, mas SeuZlia arCevanis<br />

gakeTeba: ar SeuerTdes religiur Tems, <strong>da</strong>rCes marto an xelmeored gaTxovdes.<br />

<strong>socialuri</strong> ierarqiisa <strong>da</strong> patriarqaluri ojaxis struqturis rRvevis faruli<br />

potencialis miuxe<strong>da</strong>vad, budizmi, Cveulebriv, a<strong>da</strong>mianis fsiqologiur mdgomareoba-<br />

62


ze amaxvilebs yuradRebas <strong>da</strong>, amgvarad, iSviaTad cdilobs, socialur struqturebs,<br />

romlebic qalebs Cagraven kanoniereba waarTvas.<br />

aRsaniSnavia, rom budizmi egueba garemomcvel kulturas, maSinac ki, Tu<br />

kultura efuZneba mamakacis gabatonebul rols <strong>da</strong> axalisebs Zlieri sqesis aseT<br />

mdgomareobas. miuxe<strong>da</strong>vad amisa, budizmSi <strong>socialuri</strong> Tanasworobis qveteqsti<br />

warmoadgens wyaros sazogadoebaSi qalebis statusis gasaTanabreblad. . Tumca, un<strong>da</strong><br />

aRiniSnos, rom budizmma istoriulad xeli ar Seuwyo qalebis Tanabari statusis<br />

<strong>da</strong>mkvidrebas socialur sferoSi. budisturi kacTmoyvareobis qa<strong>da</strong>geba arasdros<br />

gamodio<strong>da</strong> monobis, qonebrivi uTanasworobis, qalTa <strong>da</strong>Cagruli mdgomareobisa <strong>da</strong><br />

<strong>socialuri</strong> uTanasworobis sxva gamovlenaTa winaaRmdeg.<br />

dRemde budistur qveynebSi gabatonebulia patriarqaluri <strong>socialuri</strong> struqtura<br />

<strong>da</strong> Tvalsazrisi, rom qalebi mamakacebTan Se<strong>da</strong>rebiT <strong>da</strong>bla dganan.<br />

budizmma mniSvnelivani gavlena moaxdina rogorc indoeTis sazogadoebrivi<br />

cxovrebis yvela sferoze, ise im qveynebis kulturaze, sa<strong>da</strong>c igi gavrcel<strong>da</strong>.<br />

aRsaniSnavia, rom budizmma Tavisi arsebobis mravalsaukunovani istoriis manZilze<br />

bevr sxva<strong>da</strong>sxva kulturul tradiciasa <strong>da</strong> individualur moTxovnilebasTan<br />

a<strong>da</strong>ptaciis procesSi SeiTvisa gansxvavebuli adgilobrivi religiebi <strong>da</strong> rwmenebi,<br />

Tavisi kulti mravali wes-CveulebiT gaamdidra. swored aman ganapiroba, rom<br />

budizmi sxva<strong>da</strong>sxva qveyanaSi gansxvavebuli xasiaTisaa.<br />

amJamad bu<strong>da</strong>s moZRvrebas mTel msoflioSi uamravi (xuTas milionze meti)<br />

mimdevari hyavs. budizmi gavrcelebulia tibetSi, monRoleTSi, CineTSi, iaponiaSi,<br />

nepalsa <strong>da</strong> aRmosavleTis bevr sxva qveyanaSi. mas bevri mimdevari hyavs evropasa <strong>da</strong><br />

CrdiloeT amerikaSi. budizmi ZiriTadi religiaa bevr aziur qveyanaSi. man didi<br />

gavlena moaxdina msoflios mosaxleobis ori mesamedis cxovrebis wesze.<br />

kiTxvebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebebi:<br />

1. religiur-eTikuri memkvidreobis gavlena qalTa sazogadoebriv-politikur procesebSi<br />

CarTvaze.<br />

2. feministebis azriT, qristianobaSi ra warmodgenebi emsaxureba: qalTa diskriminacias?<br />

3. egalitarizmis elementebi iu<strong>da</strong>izmSi.<br />

4. ras iTvaliswineb<strong>da</strong> induizmis re<strong>for</strong>ma qalTa sakiTxSi?<br />

5. ra aris sati?<br />

6. ra aris sataZro prostitucia?<br />

7. rogoria qalis statusi islamSi?<br />

8. rogor miTiTebebs iZleva yurani qalis Sesaxeb?<br />

9. qalis roli budizmSi.<br />

10. ra Sexeduleba aqvs budizms mamakacebisa <strong>da</strong> qalebis mier gasxivosnebis miRwevis<br />

saSualebebis Sesaxeb?<br />

11. ra aris budizmis istoriuli <strong>da</strong>msaxureba qalebis winaSe?<br />

63


literatura:<br />

1. Диакон Андрей Кураев, Мужчина и женщина в книге в книге Бытия 2$3 (9$10) М., 1996<br />

2. "Законы Ману", Пер. Эльмановича С.Д., М., 1960<br />

3. Свенцицкая И.С., Женщина в раннем христианстве. Женщины античного мира. - М., 1995<br />

4. Мезенцева О., Статус женщины в индуизме ХIХ-ХХ в.в. Феминизм: Восток. Запад. Россия. -<br />

М., Наука, издательская фирма "Восточная литература", 1993.<br />

5. Еремеев Л.Б., Ислам. Политиздат, 1971.<br />

6. Данни Ф.М., Ислам и мусульманская община. Религиозные традиции мира – М., Кронн-<br />

Пресс, 1998. Т. 1.<br />

7. Даул Джиржис, Религия арбов до ислама. Бейрут. 1981.<br />

8. Семенова Л.А., Из истории средневековой Сирии. М., Наука, 1992.<br />

9. Ванина Е.Ю., Рабыни и царицы: знаменитые женщины индийского средневековья. М.,<br />

изд.фирма “Восточная литература“, Ран, 1999.<br />

10. Вендман Е., Женщина в древнем мире. М., 1990<br />

11. Гелленр Э., Ислам: иной взгляд на права человека – “Век ХХ и Мир“, 1990, № 3.<br />

12. Кикнадзе Т.Р., Женщина в религии и политике. Религия. История. Современность. М.,<br />

“Юнити“ 1998.<br />

13. Мейер М. С., Послесловия редактора к книге Бахрие Учок "Женщина-правитель в<br />

мусульманских государствах", М., "Наука", 1992<br />

14. Плахов В. Д., Традииция и Общество., М., Мысль, 1992<br />

15. The annual review of women in world religions. V.1-3 – Albany, 1992-94.<br />

16. Allik T., Human finitude and the concept of women’s experience // Mod. theology. – Ox<strong>for</strong>d;<br />

Cambridge, 1993. – v.9, N 1.<br />

17. Amaru B.H., The first woman, wives, and mothers in Jubilees // J. of Biblicallit.: JBL. – Atlanta<br />

(Ga), 1994 – v.113, N 4.<br />

18. Barnes Nancy Shuster. “ Buddhism”. Women in World Religions. Ed. Arvind Sharma, Albany,<br />

N.Y., State University of N.Y. Press, 1987, 105-34.<br />

19. Daly M., The Church and the Second Sex N.Y., 1968.<br />

20. Hole J. and Livine E., Rebirth of Femimism W.J. 1971.<br />

21. Sered Susan Starr, Women as Ritual Experts: The Religious Lives of Elderly Jewish Women in<br />

Jerusalem. N.Y., Ox<strong>for</strong>d UP, 1992.<br />

22. O'Flaherty W. D., Textual Sources <strong>for</strong> the Study of Hinduism. Manchester Press, 1988.<br />

23. Times of India, New Delhi, December 11, 1987.<br />

64


Tavi VI<br />

qalTa monawileoba Tanamedrove socialur-politikur<br />

procesebSi - genderuli kvlevis aqtualuri problema<br />

1. qalTa monawileoba Tanamedrove socialur-politkur procesebSi<br />

mesame aTaswleulis <strong>da</strong>dgoma radikaluri cvlilebebiT aRiniSneba, rac saSualebas<br />

iZleva vilaparakoT axali civilizaciis warmoSobaze, romelSic warsulis<br />

kulturul tradiciaTa mravalferovneba Serwymuli iqneba a<strong>da</strong>mianTa urTierTobebisa<br />

<strong>da</strong> sazogadoebis mowyobis universalur safuZvlebTan.<br />

Tanamedrove sazogadoebaSi mimdinare procesebis gageba SeuZlebelia ufro zogadi<br />

<strong>socialuri</strong> problemebis, maT Soris modernizaciis, globalizaciisa <strong>da</strong> integraciis<br />

problemebis gaTvaliswinebisa <strong>da</strong> analizis gareSe. .<br />

dRes termins "globaloba" ZiriTadi koduri mniSvneloba eniWeba. mas uamravi<br />

<strong>da</strong>tvirTva aqvs – msoflmxedvelobrivi, mecnieruli, ideologiuri, kulturuli <strong>da</strong><br />

sxv. globalizacia, rogorc principi, moiTxovs a<strong>da</strong>mianis, sazogadoebisa <strong>da</strong> bunebis<br />

urTierTkavSirebis erTobliobis erT struqturad ganxilvas. es sistema permanentulad<br />

krizisul mdgomareobaSia, radgan kacobriobis dRevandeli yofierebisaTvis<br />

<strong>da</strong>maxasiaTebeli yvela <strong>da</strong>Zabuloba <strong>da</strong> konfliqti, katastrofa <strong>da</strong> afeTqeba, ase Tu<br />

ise, sakvlevi sferos sazRvrebSi iyris Tavs. amasTan <strong>da</strong>kavSirebiT yalibdeba<br />

planetaze mimdinare procesebis globalurad gaazrebis meqanizmi. globaluri<br />

problemebi, romelTa ga<strong>da</strong>wyvetazec a<strong>da</strong>mianTa civilizaciis arseboba <strong>da</strong> progresi<br />

aris <strong>da</strong>mokidebuli. am problemebis ga<strong>da</strong>wyveta erovnuli Zalisxmevis saerTaSoriso<br />

TanamSromlobis efeqturi sistemis saqmianobasTan racionaluri Serwymis meSveobiT<br />

aris SesaZlebeli. mecnier-globalistebis azriT, globalur problemebs zogadsakacobrio<br />

<strong>da</strong> sayovelTao masStabi aqvs, gamoirCeva kompleqsurobiT, dinamizmiT,<br />

simwvaviT. isini erTmaneTTan mWidrod aris <strong>da</strong>kavSirebuli. maTi warmoSoba <strong>da</strong><br />

ganviTareba ganapiroba, erTi SexedviT, gansxvavebuli, erTmaneTTan <strong>da</strong>ukavSirebeli<br />

teqnikur-ekonomikuri, socialur-<strong>politikuri</strong>, bunebrivi procesebis urTierTqmedebam<br />

<strong>da</strong> urTierzegavlenam. isini gamoxatulebas poulobs moralur-eTikur, msoflmxedvelobriv,<br />

filosofiur Sexedulebebsa <strong>da</strong> koncefciebSi, romelTa safuZvelze<br />

globalur problemebs gansaxvavebuli socialur-ekonomikuri wyobis saxelmwifoebi<br />

sxa<strong>da</strong>sxvanairad gaiazreben <strong>da</strong> maT ga<strong>da</strong>sawyvetad gansxvavebul gzebsa <strong>da</strong> meTodebs<br />

irCeven.<br />

meoce saukunis meore naxevarSi gaaqtiur<strong>da</strong> sazogadoebriv urTierTobaTa<br />

humanizaciis procesi. realuri Tanasworobis problema kacobriobis ganviTarebis<br />

globalur problemaTa rigs miekuTvna. msoflio Tanamegobroba im <strong>da</strong>skvnamde mivi<strong>da</strong>,<br />

rom uflebaTa iuridiulma Tanasworobam, romlisTvisac amdeni Zala <strong>da</strong> energia iqna<br />

<strong>da</strong>xarjuli, molodini ver gaamarTla. Tanasworoba kanoniT faqtobriv Tanasworobas<br />

rodi niSnavs.<br />

sazogadoebrivma praqtikam <strong>socialuri</strong> TanamSromlobis sferoSi cxadyo, rom<br />

iuridiuli uflebebisa <strong>da</strong> Tavisuflebebis mTeli kompleqsis arsebobis pirobebSic<br />

ki mosaxleobis garkveul fenebs, <strong>socialuri</strong> an fiziologiuri mizezebis gamo, ara<br />

aqvT arsebobisa <strong>da</strong> moqmedebis Tanabari SesaZleblobani, ris gamoc isini saxelmwifos<br />

mxri<strong>da</strong>n specialur samarTlebriv <strong>da</strong>cvas saWiroeben <strong>da</strong>, SesaZloa, warmoadgenen<br />

samarTlebrivi urTierTobebis <strong>da</strong>moukidebel subieqtebs. amasTan <strong>da</strong>kavSirebiT<br />

saerTaSoriso samarTalSi gaCn<strong>da</strong> kidev erTi mimarTuleba e.w. "a<strong>da</strong>mianTa uflebebis<br />

mesame Taoba", romelic miznad isaxavs calkeuli <strong>socialuri</strong> jgufebis sasicocxlo<br />

65


SesaZleblobebis gafarToebas.<br />

"a<strong>da</strong>mianTa uflebebis mesame Taobis" yuradRebis centrSi arian qalebi. msoflio<br />

Tanamegobroba aRiarebs im faqts, rom miuxe<strong>da</strong>vad garkveuli winsvlisa ori sqesis<br />

Tanasworuflebianobis miRwevis saqmeSi, sazogadoebaSi kvlav arsebobs qalebis<br />

diskriminacia, romelic sazogadoebis keTildReobis zrdis erT-erTi xelisSemSleli<br />

pirobaa <strong>da</strong> zians ayenebs msoflio civilizaciis humanuri <strong>da</strong> demokratiuli<br />

ganviTarebis procesebs.<br />

moipoves ra mamakacebTan Tanaswori <strong>politikuri</strong> uflebebi, qalebi sul ufro<br />

did warmatebebs aRweven politikur saqmianobasa <strong>da</strong> marTvis saqmeSi. maT xelmZRvaneli<br />

postebi ukaviaT saerTaSoriso organizaciebSi, sxva<strong>da</strong>sxva qveynis parlamentebsa<br />

<strong>da</strong> mTavrobebSi, politikur <strong>da</strong> sazogadoebriv moZraobebSi. politika,<br />

romelic sul axlo warsulSi mamakacTa saqmed iTvlebo<strong>da</strong>, dRes bevri qalis<br />

cxovrebiseul orientirad iqca, magram, arcTu iSviaTad, sazogadoebrivi cnobiereba<br />

qalTa politikur karieras skeptikurad uyurebs <strong>da</strong> xSirad TviTon qalebic garkveuli<br />

eWvis qveS ayeneben TavianTi <strong>politikuri</strong> karieris SesaZleblobebs.<br />

SemTxveviTi araa, rom swored politika warmoadgens im sferos, sa<strong>da</strong>c yvelaze ufro<br />

TvalnaTliv igrZnoba <strong>da</strong>pirispireba qalTa iuridiul <strong>da</strong> faqtobriv mdgomareobaSi.<br />

sazogadoebis cvlilebis koncefciebi <strong>da</strong> programebi iTvaliswinebs sazogadoebrivi<br />

cnobierebis, politikisa <strong>da</strong> marTvis garkveul modelebs varaudoben, rom<br />

sulieri, <strong>politikuri</strong> <strong>da</strong> mmarTvelobiTi zemoqmedebis obieqts TviTganviTarebis<br />

unari aqvs, xolo subieqtma iseTi zemoqmedeba un<strong>da</strong> moaxdinos TviTregulirebis<br />

meqanizmebze, romelic uzrunvelyofs maT maqsimalur Tavisufal ganviTarebas.<br />

sazogadoebis ganviTarebis istoria gviCvenebs rom Teoria yovelTvis ar pasuxobs im<br />

kiTxvebs, romlebsac <strong>socialuri</strong> sinamdvile ayenebs <strong>da</strong> misi ganxorcieleba <strong>da</strong>mokidebulia<br />

socialur-istoriul socialur-kulturul <strong>da</strong> sxv. faqtorebze, romelTa<br />

moqmedebis rolisa <strong>da</strong> Sedegebis winaswar gamocnoba sakmaod rTulia.<br />

dRevandeli sazogadoebis sasurveli moderizaciis mniSvnelovani <strong>for</strong>maluri<br />

niSnebia: radikaluroba, cvlilebaTa kompleqsuroba, ganviTarebis koherentuloba,<br />

rac sazogadoebis yvela qvesistemis cvlilebas niSnavs. modernizaciis niSnebs Soris<br />

gamoyofen: ekonomikur zr<strong>da</strong>s, <strong>politikuri</strong> mmarTvelobis warmomadgenlobiT sistemas,<br />

kulturaSi sekularul normebs, <strong>socialuri</strong> <strong>da</strong> sivrculi mobilurobis maRal<br />

maCvenebels, warmatebisaken swrafvas, empaTias, rogorc Tanamedrove pirovnebis<br />

mniSvnelovan Tvisebas. (Бергер, 1997).<br />

modernizaciis procesebis Sesaxeb mecnierTa umetesobas gansxvavebuli Sexedulebebi<br />

aqvs. zogierTi mkvlevari modernizaciul procesebs ukavSirebs axal droSi<br />

<strong>da</strong>savleT evropis qveynebSi momx<strong>da</strong>r movlenebs <strong>da</strong> miaCnia, rom isini istoriulad<br />

aucilebeli <strong>da</strong> savaldebuloa yvela qveynisaTvis, romlebmac ganviTarebis <strong>da</strong>savluri<br />

modeli airCies. (Хабермас, 1994). mecnierTa garkveul nawils miaCnia, rom modernizacia<br />

aris ga<strong>da</strong>svla tradiciuli<strong>da</strong>n Tanamedrove sazogadoebaze <strong>da</strong>, amave dros,<br />

aseT ga<strong>da</strong>svlasTan <strong>da</strong>kavSirebuli sxvebis gamocdilebis gacnobierebuli, Segnebuli<br />

aTviseba. zogi mkvlevari modernizacias uwodebs swrafvas - tradiciul sociokulturaSi<br />

<strong>politikuri</strong> <strong>da</strong> ekonomikuri institutebis trans<strong>for</strong>maciasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>savlur<br />

analogiebTan maT (upirveles yovlisa sabazro ekonomikuri urTierTobebsa <strong>da</strong><br />

demokratiuli <strong>politikuri</strong> wyobis) <strong>da</strong>axloebas. (Кантор, Капустин, 1999)<br />

modernizaciis Sesaxeb arsebobs agreTve koncefcia, romelic gamoiyeneba<br />

rogorc ganviTarebisa <strong>da</strong> TanamSromlobis ZiriTadi programa Tanamedrove samyaros<br />

globalizaciis procesebis fonze gaerTianebuli erebis organizaciis farglebSi<br />

(Мюрдаен, 1972).<br />

socialur-politikur sferoSi modernizacia ukavSirdeba a<strong>da</strong>mianebis, socialu-<br />

66


i <strong>da</strong> <strong>politikuri</strong> institutebis mkafio specializacias sxva<strong>da</strong>sxva saxis saqmianobaSi,<br />

romelic sul ufro naklebad xdeba <strong>da</strong>mokidebuli sqessze, asakze, socialur<br />

warmoSobaze, pirad kavSirebze <strong>da</strong> trans<strong>for</strong>maciis ganviTarebasTan erTad, a<strong>da</strong>mianis<br />

pirovnuli TvisebebiT ganisazRvreba. socialur-<strong>politikuri</strong> modernizacia gulisxmobs<br />

ierarqiuli <strong>da</strong>qvemdebarebisa <strong>da</strong> vertikaluri <strong>da</strong>mokidebulebis Secvlas Tanasworuflebiani<br />

partniorobiT, romelic saerTo interesebis safuZvelze yalibdeba.<br />

magram am process Tan axlavs a<strong>da</strong>mianebs Soris urTierTobebis dros pirovnuli<br />

saxis <strong>da</strong>kargva, ojaxis rolisa <strong>da</strong> funqciebis, agreTve demografiuli struqturis<br />

Secvla.<br />

aRniSnuli procesebi aseve gulisxmobs <strong>da</strong>savlur RirebulebebTan asimilirebas<br />

<strong>da</strong> erovnuli tradiciebis trans<strong>for</strong>macias, radgan, rogorc miCneulia, es tradiciebi<br />

ar Seesabameba aqtualur socialur realobas. trans<strong>for</strong>maciis klasikuri<br />

evropuli gza niSnav<strong>da</strong> <strong>politikuri</strong> <strong>da</strong> samarTlebrivi institutebis cvlilebas im<br />

adreuli cvlilebebis safuZvelze <strong>da</strong> gavleniT, romlebic RirebulebiT orientaciebSi,<br />

moTxovnilebebsa <strong>da</strong> interesebSi mox<strong>da</strong>. aRniSnuli ganpirobebuli iyo ara<br />

imdenad sulieri kulturis ganviTarebiT, ramdena<strong>da</strong>c warmoebis evoluciiT, misi<br />

teqnikur-teqnologiuri maxasiaTeblebisa <strong>da</strong> miznobrivi mimarTulobis SecvliT.<br />

sulier-ideologiuri <strong>da</strong> ekonomikuri eqspansia warmoadgens trasn<strong>for</strong>maciis ZiriTad<br />

wyaros msoflio TanamegobrobaSi.<br />

rogorc msoflio gamocdilebam aCvena, arsebuli sazogadoebrivi urTierTobebis<br />

sabaziso safuZvels warmoadgens ara sakanonmdeblo iniciativebi <strong>da</strong> finasuri <strong>da</strong><br />

teqnikur-teqnologiuri gavlenebi warmoebis sferoSi, aramed Rirebulebebis radikaluri<br />

trans<strong>for</strong>macia, rac cvlis maT interesebs.<br />

ekonomistebi, politologebi, kulturologebi, praqtikulad codnis yvela<br />

humanitaruli mimarTulebis warmomadgenlebi cdiloben moxazon am a<strong>da</strong>mianuri Tanacxovrebis<br />

SesaZlo parametrebi <strong>da</strong> tendenciebi, romelsac axali tipis <strong>politikuri</strong><br />

kulturis Seqmnasa <strong>da</strong> patriarqati<strong>da</strong>n <strong>da</strong>balansebul biarqatizmamde mivyavarT.<br />

2. Sexedulebani qalis socialur-<strong>politikuri</strong> aqtiurobis Sesaxeb.<br />

dekabristebis erT-erTi lideris, nikita muraviovis konstituciis proeqtSi<br />

SeiZleba movnaxoT metad mniSvnelovani SeniSvna: "qali ara marto ar warmoadgens<br />

politikur uflebaTa subieqts, aramed mas sakanonmdeblo organos Ria sxdomebze<br />

<strong>da</strong>swrebac ki ekrZaleba. orpalatiani parlamenti Tavisi sxdomebis dros, Cveulebrivad,<br />

<strong>da</strong>saSvebad miiCnevs mayurebelTa <strong>da</strong>swrebas, magram qalebs <strong>da</strong> arasrulwlovnebs<br />

(e.i. 21 wlamde mamakacebs) palataSi Sesvla ekrZalebaT".<br />

aseTi Sexeduleba qalTa uflebebze politikaSi XIX saukunis pirvel naxevarSi<br />

sruliad bunebrivad gamoiyurebo<strong>da</strong> ara marto ruseTSi, aramed mTel evropaSi.<br />

aRniSnuli Sexedulebis ga<strong>da</strong>xedva TviT cxovrebam moitana. samkuTxedis - eklesia–<br />

samzareulo-bavSvebi - CarCoebi<strong>da</strong>n gamosvla gulisxmob<strong>da</strong> sazogadoebriv cxovrebaSi<br />

sruluflebian monawileobas, potenciurad qalebisaTvis <strong>politikuri</strong> uflebebis<br />

miniWebas – e.i. upirveles yovlisa, uflebas, aerCiaT <strong>da</strong> yofiliyvnen arCeuli<br />

sakanonmdeblo xelisuflebis organoebSi. qalTa emansipaciuri moZraobis ZiriTadi<br />

Sinaarsi XIX saukunis meore naxevarsa <strong>da</strong> XX saukunis <strong>da</strong>sawyisSi evropasa <strong>da</strong><br />

amerikaSi swored qalTa iuridiuli <strong>da</strong> <strong>politikuri</strong> Tanasworuflebianoba iyo.<br />

sazogadoebaSi dRemde gavrcelebuli azris mixedviT, samsaxurSi Cabmuli qalebis<br />

Taobaze arsebobs negatiuri stereotipi, romlis Tanaxmad qalTa <strong>da</strong>saqmeba<br />

uaryofiTad moqmedebs bavSvTa aRzr<strong>da</strong>sa <strong>da</strong> ojaxur urTierTobebze. aseTi<br />

67


warmodgenebi qalebSi garkveulwilad iwvevs <strong>da</strong>naSaulis grZnobas, xels uSlis maT<br />

socialur-politikur aqtiurobas <strong>da</strong> profesiul TviTrealizacias.<br />

Fam mxriv, sainteresoa cnobili amerikeli mkvlevari qalis beti fri<strong>da</strong>nis azri.<br />

Tavis wignSi "qalurobis saidumlo" igi aRniSnavs, rom momuSave qalTa bavSvebi<br />

naklebad vardebian ukiduresobebSi (arc Zalian agresiulebi arian <strong>da</strong> arc Zalian<br />

Senelebuli reaqcia aqvT), skolaSi ukeTesad swavloben, ufro ganviTarebuli aqvT<br />

sakuTari Tavis pativiscema, vidre diasaxlisi dedebis Svilebs.<br />

meore kvlevam, romlis drosac Seswavlil iyo umaRlesi ganaTlebis mqone<br />

dedebi, aCvena, rom maTi samsaxuri uaryofiTad ar moqmedebs arc maT ojaxur<br />

urTierTobebsa <strong>da</strong> fsiqologiur klimatze <strong>da</strong> arc bavSvebis problemebis ricxvsa <strong>da</strong><br />

seriozulobaze, (Фридан, 1994)<br />

arnold grinis kvlevebma gamoalina faruli problema, rac imaSi mdgomareobs,<br />

rom saSualo amerikuli ojaxis diasaxlisis roli bevr de<strong>da</strong>s aiZulebs TavianT<br />

qaliSvilebsa <strong>da</strong> vaJiSvilebSi CaaxSon pirovneba <strong>da</strong> infantilizmis grZnoba ganuviTaron.<br />

(Фридан, 1994)<br />

istoriuli gamocdilebac mowmobs: imis gamo, rom qalebma miiRes ganaTleba,<br />

<strong>da</strong>iwyes Sroma warmoebaSi, gamoiyenes TavianTi <strong>politikuri</strong> uflebebi, sazogadoebam<br />

mxolod moigo. Semdgomi nabiji qalebis winsvlaSi axali socialur-<strong>politikuri</strong><br />

rolis aTvisebasa <strong>da</strong> yvela doneze mmarTvelobaSi monawileobis miRebaSia.<br />

gansakuTrebul yuradRebas imsaxurebs im faseulobaTa sistemis <strong>da</strong>muSaveba <strong>da</strong><br />

ganviTarebis teqnologiis <strong>da</strong>nergva, romelic uzrunvelyofs iniciativiani, suverenuli,<br />

gonieri qalis Camoyalibebas. aseTi <strong>socialuri</strong> teqnologiebis moTxovnileba<br />

gamowveulia radikalurad Secvlili socio-kulturuli procesebisadmi a<strong>da</strong>ptaciis<br />

<strong>da</strong>Cqarebis uzrunvelyofis aucileblobiT. qalebisaTvis es teqnologiebi un<strong>da</strong><br />

iTvaliswinebdes maTi <strong>socialuri</strong> mdgomareobis specifikas <strong>da</strong> masobriv cnobierebaSi<br />

iseTi genderuli stereotipebis batonobas, romlebic qalTa TviTrealizaciis<br />

sferoebs zRu<strong>da</strong>vs.<br />

aucilebelia, rom qals mieces SesaZlebloba airCios saxli an samsaxuri, an<br />

SeuTavsos isini erTmaneTs. Tu mas aqvs gonebrivi Sromisadmi interesi, moTxovnileba<br />

sxva<strong>da</strong>sxva profesiul sarbielze moaxdinos Tavisi SemoqmedebiTi SesaZleblobebis<br />

realizeba, aseT faseulobaTa orientacias un<strong>da</strong> mivesalmoT <strong>da</strong> mxari<br />

un<strong>da</strong> <strong>da</strong>vuWiroT. Tu survili ar iqneba qalSi pirovneba, individi <strong>da</strong>vinaxoT, es ver<br />

waadgeba sazogadoebis socialur <strong>da</strong> politikur progress.<br />

mamakacsa <strong>da</strong> qals Soris rolebis ganawilebis procesis mniSvnelovani Sedegia is,<br />

rom es procesi Seexo ara mxolod ojaxis, aramed politikisa <strong>da</strong> xelisuflebis<br />

sferoebsac, romlebsac sazogadoebrivi mmarTvelobis institutad aRviqvamT. es<br />

ukanaskneli dRes aRar aris gamorCeulad mamakacTa sfero. qalebma uzrunvelyves<br />

TavisTvis xelisuflebis institutebis misawvdomoba <strong>da</strong> politikaSi aqtiuri<br />

monawileobis ufleba.<br />

mniSvnelovani cvlileba qalTa socialur statusSi iyo maT mier saarCevno<br />

uflebis miReba. qalebma sxva<strong>da</strong>sxva qveyanaSi saarCevno xma sxva<strong>da</strong>sxva dros miiRes:<br />

fineTSi - 1907 wels, <strong>da</strong>niaSi – 1915 wels, Sveciasa <strong>da</strong> kana<strong>da</strong>Si – 1918 wels, ssrk-Si –<br />

1918 wels, aSS-Si – 1920 wels, didi britaneTSi – 1928 wels, safrangeTSi – 1944 wels.<br />

XX saukunem mniSvnelovani cvlilebebi Seitana GpolitikaSi qalTa rolis gazrdis<br />

saqmeSi. Seicvala qalis <strong>socialuri</strong> roli, rasac Semdegi niSnebi axasiaTebs:<br />

1. globaloba, e.i. moicavs msoflios sxva<strong>da</strong>sxva regions, qveyanas;<br />

2. cvlilebebi xdeba erTdroulad sxva<strong>da</strong>sxva sferoSi (politika, ekonomika,<br />

ganaTleba, ojaxi);<br />

3. qalTa <strong>socialuri</strong> rolis cvlileba umtkivneulod ar mimdinareobs. mas bevri<br />

68


winaaRmdegoba axlavs.<br />

rolebis Zveleburi mkacri ganawileba (kaci – Semomtani, ZiriTadi muSaki, qali<br />

ki – de<strong>da</strong>, diasaxlisi) Tavad cxovrebam <strong>da</strong>arRvia. qalebi bevr qveyanaSi farTod<br />

Caebnen ekonomikur cxovrebaSi. <strong>da</strong>savleTSi qalis sazogadoebriv warmoebaSi Cabmis<br />

aRmniSvneli termini "vardisferi sayeloebi" gaCn<strong>da</strong> 1985 wels qalebma Seadgines<br />

muSaxelis 45% (Griffin S., 1978).<br />

Tanamedrove <strong>politikuri</strong> moRvaweobis ZirTad kriteriumad, ra Tqma un<strong>da</strong>,<br />

gvevlineba erToblivi moqmedeba, rogorc mamakacebis, ise qalebis, rogorc<br />

umravlesobis, ise umciresobis interesebis gaTvaliswinebiT, winaaRmdegobaTa<br />

Tavi<strong>da</strong>n acilebis, materialuri dovlaTis ganawilebisas winaaRmdegobaTa <strong>da</strong>Zlevis<br />

gziT. dRes sazogadoebis "gaa<strong>da</strong>mianurebis" sakiTxi ufro mniSvnelovania, vidre<br />

wuxili imis Sesaxeb, Tu romeli sqesi ufro met Zalauflebas flobs.<br />

qalTa politikaSi Cabmis procesi progresuli, civilizebuli sazogadoebis<br />

ganviTarebis tendenciis maCvenebelia. dResdReisobiT <strong>da</strong>savleT evropisa <strong>da</strong><br />

CrdiloeT amerikis qveynebis, iaponiis, avstraliis, axali zelandiis <strong>da</strong> sxv. qalebis<br />

maRali samTavrobo postebi ukaviaT. gansakuTrebiT mniSvnelovania qalebis<br />

aqtiuroba SveciaSi, sa<strong>da</strong>c maT ministrTa postebis naxevari ukaviaT, fineTSi – 30%,<br />

xolo qveynis prezidenti qalia, <strong>da</strong>niaSi – 37%, norvegiaSi – 42%. (Женщины<br />

скандинавских народов на рубеже XXI века ,2000).<br />

Owlebis ganmavlobaSi norvegiis prezidenti iyo gru harlem brutlandi, didi<br />

britaneTis premier-ministri – margaret TetCeri, israelisa – gol<strong>da</strong> meiri,<br />

indoeTisa – indira gandi, filipinebisa – korason akino, pakistanisa – benazir<br />

fxuto, nikaraguasi – violeta barios de Camoro <strong>da</strong> sxv.<br />

70-80-ian wlebSi kanonmdebloba mamakacebisa <strong>da</strong> qalebis Tanasworobis Sesaxeb<br />

miRebul iqna did britaneTSi (1975), norvegiaSi, <strong>da</strong>niaSi, SveciaSi (1975), avstriaSi (1979),<br />

gfr-Si (1980), safrangeTSi (1983), <strong>da</strong> sxv. saxelmwifoebSi.<br />

90-ian wlebSi sakanonmdeblo xelisuflebis wevrTa Soris SveciaSi, germaniaSi,<br />

avstriaSi, norvegiaSi, fineTSi, qalebma Seadgines 23-<strong>da</strong>n 40%-mde. qalTa<br />

warmomadgeloba sxva<strong>da</strong>sxva qveynis parlamentebSi ase gamoiyureba:<br />

10%-mde 10-20% 20-30% 30-40%<br />

brazilia<br />

didi britaneTi<br />

ungreTi<br />

saberZneTi<br />

indonezia<br />

ruseTi<br />

iugoslavia<br />

iaponia<br />

avstralia<br />

angola<br />

belgia<br />

kana<strong>da</strong><br />

espaneTi<br />

italia<br />

safrangeTi<br />

Sveicaria<br />

CineTi<br />

argentina<br />

avstria<br />

germania<br />

islandia<br />

kuba<br />

Svecia<br />

fineTi<br />

norvegia<br />

<strong>da</strong>nia<br />

niderlandebi<br />

am periodisaTvis msoflios qveynebis parlamentrTa Soris 89% mamakacebi, xolo<br />

11% qalebi iyo. (Уськов,1993).<br />

qalTa warmomadgenlobis garantiisaTvis mniSvnelovan rols asrulebs kvotebi.<br />

evropis qveynebSi qalTa warmomadgelobis qvotebi <strong>da</strong>wesebulia yvela xelmZRvanel<br />

(partiul, saparlameto, aRmasrulebel) organoSi. kvotebi arsebobs evropis<br />

ramdenime qveynis parlamentebSi: evroparlamentSi – 19% qalia, holandiaSi – 25%,<br />

<strong>da</strong>niaSi – 30% <strong>da</strong> sxv. kandi<strong>da</strong>turebis wamoyeneba xdeba ara marto sqesis mixedviT,<br />

aramed profesiuli <strong>da</strong> saqmiani Tvisebebis gaTvaliswinebiT, xolo maTi<br />

realizaciisaTvis saTanado momzadebaa saWiro, romelic iTvaliswinebs saqmiani<br />

69


kontaqtebis eTikas, politikur ganaTlebas <strong>da</strong> sxv.<br />

civilizebuli <strong>politikuri</strong> kulturis qveynebSi <strong>da</strong>wyebulia politikis<br />

feminizacia. sul ufro xSirad wina planze gamodis e.w. "saTaTbiro demokratia",<br />

xolo amosaval principebad gvevlineba Tanasworoba politikur sferoSi,<br />

xelisuflebis ga<strong>da</strong>nawileba, uaris Tqma wmin<strong>da</strong> mamakacur warmomadgenlobaze,<br />

politikis humanizacia <strong>da</strong> demokratizacia. ase rom, qalebs SesaZlebloba aqvT<br />

mravalferovneba <strong>da</strong> zneobrivi sawyisi Seitanon politikaSi.<br />

magram aseT gar<strong>da</strong>qmnaTa gzaze bevri <strong>da</strong>mabrkolebeli mizezia. mxolod erTi<br />

gafiqrebac ki imis Sesaxeb, rom qalebi SeiZleba monawileobdnen cxovrebis yvela<br />

sferoSi, gansakuTrebiT, iseTebSi, sa<strong>da</strong>c mxolod Zlieri <strong>da</strong> mkacri mamakacebi<br />

saqmianoben, maT mZafr winaRmdegobas iwvevs.<br />

modiT, gavarkvioT, SeiZleba marTlac arsebobs realuri mizezebi, romelTa gamo<br />

qalebs ar SeuZliaT miiRon xmaTa umravlesoba sapalamento arCevnebis dros, ar<br />

SeuZliaT uxelmZRvanelon ekonomikur gaerTianebebs, imsaxuron armiaSi generlis<br />

wodebis miRebamde <strong>da</strong> sxv. Tu Cven aseT mizezebs aRmovaCenT, dRes mimdinare<br />

movlenebi ucnaurad mogveCvneba, magram aseTi mizezebi ar arsebobs.<br />

rodesac amerikis SeerTebul StatebSi qalebma arCevnebSi monawileobis ufleba<br />

miiRes, prezidentma uoren hartingma ganacxa<strong>da</strong>: "politikur cxovrebaSi qalTa<br />

mosvliT SegviZlia imedi viqonioT, rom maTi inteleqti, maTi organizatoruli<br />

SesaZleblobani, maTi bunebis sinatife <strong>da</strong> keTilismyofeli gavlenis niWi xels<br />

Segviwyobs sazogadoebis socialur mowyobaSi".<br />

es naTqvami iyo 1921 wlis 4 marts, magram jerjerobiT qalTa monawileoba<br />

saxelmwifo mmarTvelobaSi, maTi mcire ricxvis gamo, mkrTalad gamoiyureba. qalTa<br />

politikaSi CarTvis procesi sakmaod nela mimdinareobs. venaSi gamarTul gaeros<br />

konferenciaze a<strong>da</strong>mianis uflebebis Sesaxeb (1993 w.) qalebi gamovidnen TavianTi<br />

uflebebis <strong>da</strong>sacavad <strong>da</strong> aRniSnes, rom maT ar surT "meore xarisxovan" moqalaqeebad<br />

yofna. pekinis konferenciaze miRebul dokumentebSic aRniSnulia, rom Tanasworoba<br />

<strong>politikuri</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miRebisas Tavisebur sa<strong>da</strong>veebs warmoadgens, romlis<br />

gareSec saxelmwifo politikis <strong>for</strong>mirebisas realuri Tanasworobis miRweva<br />

naklebad SesaZlebelia. Tanabari monawileoba politikaSi ga<strong>da</strong>mwyvet rols asrulebs<br />

qalTa mdgomareobis gaumjobesebis saerTo procesSi.<br />

problema imaSi mdgomareobs, rom bevr qveyanaSi qalebi saxelisuflebo<br />

struqturebSi sakmaod sustad arian warmodgenilni. erTgvari "bumi" patriarqaluri<br />

ganwyobiT Seicvala. saministroebSi <strong>da</strong> xelisuflebis sxva organoebSi qalebis<br />

raodenoba sakmaod mcirea. dReisaTvis maTi raodenoba sakanonmdeblo organoebSi<br />

10%-ia, ufro naklebia aRmasrulebel xelmZRvanel Tanamdebobaze. bevri <strong>politikuri</strong><br />

partiisa <strong>da</strong> saxelmwifo struqturebis tradiciuli Sexedulebebi xels uSlis qalTa<br />

monawileobas sazogadoebriv cxovrebaSi. (qalTa meoTxe msoflio konferenciis<br />

masalebi. Tb., 1995, gv. 93).<br />

3. qali-politikosis moRvaweobis stilis Taviseburebani<br />

sazogadoebriv cnobierebaSi qali-politikosis Sefasebis gansakuTrebuli<br />

kriteriumebi arsebobs. rogorc wesi, maT gacilebiT ufro maRal moTxovnebs<br />

uyeneben, vidre mamakac politikosebs. qals ufro meti pozitiuri Tvisebebi un<strong>da</strong><br />

hqondes, un<strong>da</strong> iyos Sromismoyvare, inteleqtualurad momzadebuli, gamoirCeodes<br />

intuiciis unariT. mamakacma romelime politikur <strong>for</strong>umze an Sexvedraze SeiZleba<br />

gaakeTos skan<strong>da</strong>luri gancxadeba – yviriliT, isteriulobiT, SeuracxyofebiT,<br />

70


zogjer suleluric ki. aseTi qmedeba Cveulebriv movlenad aRiqmeba, magram Tu<br />

amgvarad moiqceva qali, umetes SemTxvevaSi masze ityvian: "qalia <strong>da</strong> mets ras un<strong>da</strong><br />

moelode misgan".<br />

magram dRes sul ufro xSirad gaismis mowodeba politikaSi qaluri<br />

subkulturis <strong>da</strong>nergvis Sesaxeb, rodesac erTmaneTs Seerwymis mamakacuri Zala,<br />

swrafva batonobisaken <strong>da</strong> qalis sawyisi – aRzr<strong>da</strong>, <strong>da</strong>qvemdebareba aqtiurobis<br />

stimulirebis gziT. aRniSnulma axali <strong>politikuri</strong> wesrigisaken, qalis rolisa <strong>da</strong><br />

statusis cvlilebis, misi inteleqtualuri potencialis sruli gamoyenebisa <strong>da</strong><br />

sazogadoebrivi cnobierebis gar<strong>da</strong>qmnisaken un<strong>da</strong> migviyvanos.<br />

XX saukunem politikur kulturaSi mniSvnelovani cvlilebebi Seitana. qalebi<br />

ekonomikurad <strong>da</strong>moukideblebi gaxdnen, ramac pozitiuri Zvrebisaken wagviyvana<br />

Tun<strong>da</strong>c im gagebiT, rom maT SeswevT unari <strong>da</strong>moukideblad ga<strong>da</strong>wyviton TavianTi<br />

bedi. mamakacebis mier SemuSavebuli paradigmuli wesi ki mainc ar Secvlila.<br />

ekonomikurad <strong>da</strong> politikurad sazogadoebas kvlav mamakaci xelmZRvanelobs, xolo<br />

qali meorexarisxovan rols asrulebs. qalebis epizoduri gamoCena xelisuflebis<br />

saTaveSi saerTo suraTs realurad ar cvlis, radganac garemo <strong>da</strong> Rirebulebrivmsoflmxedelobrivi<br />

klimati "mamakacuri suliT aris gaJRenTili".<br />

mamakacebi mimdinare procesebs xSirad Zalauflebis <strong>da</strong>maxinjebuli prizmi<strong>da</strong>n<br />

afaseben, ris Sedega<strong>da</strong>c Zalaufleba maTTvis TviTmiznad aris qceuli. Cveni<br />

epoqisaTvis ki, romlisTvisac in<strong>for</strong>macia wamyvan elementad iqca, sul ufro naTeli<br />

xdeba, rom "Zalisa" <strong>da</strong> "flobis" strategiuli paradigma gamousadegaria. saWiroa<br />

axali paradigma, romelic <strong>da</strong>myarebuli iqneba ara "flobaze", aramed "yofaze" <strong>da</strong><br />

gaiTvaliswinebs racionalurisa <strong>da</strong> emociur-intuiciuris erTianobas. aRinSnul<br />

imperativs kargad pasuxoben qalebi, radganac maT bunebiT ufro harmoniuli<br />

struqtura aqvT <strong>da</strong> SeswevT imis unari, rom gaiTvaliswinon flobasa <strong>da</strong> Zalaze<br />

<strong>da</strong>myarebuli civilizaciis principuli naklovanebebi.<br />

sqesis problema aqtualuri xdeba maSin, rodesac civilizacia iseTi principuli<br />

siZneleebis winaSe dgeba, romlebic ver ga<strong>da</strong>iWreba arsebuli pirobebisa <strong>da</strong><br />

kulturuli normebis CarCoebSi. swored industriuli civilizaciis krizisul<br />

situaciaSi, romelmac sxva<strong>da</strong>sxva sferoSi iCina Tavi, aiZula sazogadoeba miemarTa<br />

genderuli problemisaTvis. * amerikeli feministi qali ane kent ruSi Tavis wignSi<br />

"feminizmi <strong>da</strong> Terapia" (1974 w.) wers, rom feminizmi politikis Terapiad mogvevlina,<br />

igi mas moraluri <strong>da</strong>cemisagan ixsnis. <strong>da</strong> es SemTxeviT ar aris. rTul situaciaSi,<br />

romelic Tavadve Seqmnes, mamakacebi yovelTvis qalebs mimarTaven.<br />

SeiZleba gamovyoT qalebisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli mTeli rigi specifiuri Tvisebebi.<br />

aRniSnuli Tvisebebis gaTvaliswineba xels Seuwyobs azrovnebis sivrcis<br />

gafarToebas <strong>da</strong> winapiroba iqneba axali, harmoniuli sociumis Sesaqmnelad.<br />

specialistebis azriT, qalebs politikaSi SemoaqvT mTeli rigi mniSvnelovani<br />

Rirebulebebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>matebiTi kompetenturoba. isini gacilebiT ufro naklebad arian<br />

midrekilni konfrontaciisadmi <strong>da</strong> iSviaTad mimarTaven problemebis ga<strong>da</strong>Wras<br />

Zaladobis gziT, miznis miRwevisas Tanamimdevrulobas, gamomgoneblobas <strong>da</strong><br />

a<strong>da</strong>mianur urTierTobebSi kontaqturobis maRal unars avlenen. marTvisas qalebi<br />

naklebad avtoritarulebi arian <strong>da</strong> xSirad uars amboben ZviradRirebuli anturaJis<br />

Seqmnaze, romelic <strong>da</strong>maxasiaTebelia umaRlesi rangis CinovnikebisaTvis. <strong>da</strong>bolos<br />

maRal ierarqiul struqturebSi qalebis yofna Zalze <strong>da</strong>debiTad moqmedebs maTi<br />

kolega mamakacebis qcevaze – akavebs, disciplinas matebs <strong>da</strong> akeTilSobilebs maT<br />

qmedebebs.<br />

* sayuradReboa, rom sqesis problema socialurad aRqmadi gax<strong>da</strong> Se<strong>da</strong>rebiT arc Tu didi xnis win, bolo<br />

<strong>da</strong>axloebiT 100-150 welia.<br />

71


gacilebiT met yuradRebas imsaxurebs, agreTve, qalTa eleqtoratis, maTi<br />

motivaciisa <strong>da</strong> qcevis, <strong>politikuri</strong> organizaciis, ganaTlebis sakiTxebis, agreTve<br />

qalTa <strong>politikuri</strong> momzadebis sakadro politikis Seswavla. Cveni codna am mxriv,<br />

mcirea <strong>da</strong> ufro intuiciasa <strong>da</strong> improvizaciazea <strong>da</strong>myarebuli.<br />

4. politikaSi qalis aRqmis subieqturi <strong>da</strong> obieqturi mizezebi<br />

sazogadoebriv cnobierebaSi arsebobs mniSvnelovani asimetria mamakacisa <strong>da</strong><br />

qalis, rogorc <strong>politikuri</strong> liderisa <strong>da</strong> xelmZRvanelis SefasebaSi. erTi mxriv,<br />

rogorc wesi, sakmaod rTulad aRiqmeba qalis SesaZleblobebi, rogorc liderisa,<br />

<strong>da</strong>moukidebeli, obieqturi pirovnebisa, romelsac gaaCnia masStaburad fiqrisa <strong>da</strong><br />

<strong>politikuri</strong> manevrirebis unari.<br />

meore mxriv, xelmZRvaneli muSakis stereotipuli modeli qal-liderze<br />

Tavisebur gavlenas axdens. igi yalibdeba "mamakacuri" stan<strong>da</strong>rtis safuZvelze, ris<br />

Sedega<strong>da</strong>c tansacmeli, qcevis manera Tavisebur cvlilebas ganicdis <strong>da</strong> saxezea<br />

ramdenadme "maskulinizebuli" qali, romlisTvisac <strong>da</strong>maxasiaTebelia qcevis sixiste<br />

<strong>da</strong> TviT<strong>da</strong>jerebuloba. Sedegad komprometirebulia qali-lideris idea. Tumca am<br />

SemTxvevaSi SesaZlebeli <strong>da</strong> sasurveli iqnebo<strong>da</strong> dRis wesrigSi <strong>da</strong>mdgariyo<br />

tradiciulad gamomuSavebeli normebis <strong>da</strong> qcevis Cveuli ritualis Secvla.<br />

msoflios umetesi qveynebis konstituciebSi <strong>da</strong>fiqsirebulia qalisa <strong>da</strong> mamakacis<br />

Tanasworuflebisanoba cxovrebis yvela sferoSi, mT Soris politikaSi. ar arsebobs<br />

pirdpiri samarTlebrivi aqtebi, romlebic SezRu<strong>da</strong>vdnen qalebis politikur <strong>da</strong><br />

mmarTvelobiT struqturebSi monawileobas, magram bevr qveyanaSi aris normatiuli<br />

aqtebi sxva<strong>da</strong>sxva SromiTi SeRavaTis Sesaxeb, romlebic, pirvel rigSi, <strong>da</strong>kav-<br />

Sirebulia mSoblobis institutTan <strong>da</strong> orientirebulia mxolod erT mSobelze -<br />

de<strong>da</strong>ze. de<strong>da</strong>s am SemTxvevaSi uxdeba ojaxuri <strong>da</strong> samsaxurebrivi funqciebis<br />

SeTavseba. Sesabamisad, qali aRiqmeba muSakad, romelsac bevri SeRavaTi aqvs <strong>da</strong><br />

marTvelobiT struqturebSi <strong>da</strong>winaurebisaTvis arasaimedo kandi<strong>da</strong>tia.<br />

socialur-ekoomikuri faqtorebis gar<strong>da</strong> moqmedebaSi modis socialur-kulturuli<br />

normac, romelic aregulirebs a<strong>da</strong>mianis qmedebas garkveul situaciaSi. mis<br />

safuZvels warmoadgens SezRudvebi <strong>da</strong> akrZalvebi, romelTa saSualebiT sazogadoeba<br />

Tavisi wevrebis qmedebaTa stan<strong>da</strong>rtizebas axdens. gar<strong>da</strong> amisa, is Seicavs <strong>da</strong>debiT<br />

ganawessac, romelic miuTiTebs, Tu rogor un<strong>da</strong> <strong>da</strong> SeiZleba moiqces a<strong>da</strong>miani. am<br />

normebis Sesruleba metwilad Sinagani fsiqologiuri ganawesiT aris ganpirobebuli.<br />

lideris qcevis normebi sazogadoebis socionormatiuli kulturiT aris ganpirobebuli.<br />

namdvilad misaRebia i. konis mosazreba imis Taobaze, rom sqesTa Soris sazogadoebriv<br />

urTierTobaTa xasiaTi <strong>da</strong>mokidebulia ara imdenad Sromis <strong>da</strong>nawilebaze<br />

sqesis mixedviT <strong>da</strong> mamakacebisa <strong>da</strong> qalebis specifikur movaleobebze, ramdena<strong>da</strong>c<br />

Zalauflebis ganawilebaze, mamakacuri <strong>da</strong> qaluri saqmianobis sazogadoebrivi<br />

aRiarebis zomaze. (Кон, 1988).<br />

tradiciuli <strong>da</strong>mokidebuleba qalisadmi mTeli sicxadiT swored mmarTvelobiT<br />

sferoSi vlindeba, rogorc privilegirebuli, prestiJuli saqmianobis <strong>da</strong>rgSi,<br />

romelic maRal socialur-ekonomikur statuss uzrunvelyos.<br />

qalTa politikur mmarTvelobaSi CarTvisaTvis metad mniSvnelovania gaTvaliswinebuli<br />

iqnes Semdegi faqtorebi: profesiuli zr<strong>da</strong> <strong>da</strong> profesiuli kompetenturoba,<br />

individis konkurentunarianoba, socialur-sayofacxovrebo sferos struqturis<br />

xarisxi.<br />

72


ga<strong>da</strong>wyvetilebis miReba saqmianobis gansakuTrebuli <strong>for</strong>maa, romelic moiTxovs<br />

maRal pasuxismgeblobas <strong>da</strong>, arcTu iSviaTad, drois zedmet <strong>da</strong>naxarjsac. amdenad,<br />

qalebis monawileoba ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miRebaSi mniSvnelovanwilad <strong>da</strong>mokidebulia<br />

sayofacxovrebo pirobebis kardinalur gar<strong>da</strong>qmnaze im mizniT, rom man ar Seaferxos<br />

qalis individualuri Tvisebebis gamovlenisa <strong>da</strong> realizebis procesi.<br />

xSirad diskusiis sagani xdeba SekiTxva: rad un<strong>da</strong> qals maRali Tanamdebobrivi<br />

posti? asaxeleben alternativas: an xelmZRvaneloba, an siyvaruli, ojaxi, bedniereba.<br />

aseTi alternativa, ubralod, dResdReobiT koreqtuli ar aris. siyvaruli,<br />

ojaxi, bavSvebi partniorobas, rogorc qalebis, ise mamakacebis Tanabar monawileobas<br />

moiTxovs.<br />

rogorc istoriuli gamocdileba gviCvenebs, qalis yovel nabijs axali<br />

<strong>socialuri</strong> rolis aTvisebis gzaze Tan sdevs uaryofiTi reaqcia sazogadoebis<br />

konservatiulad ganwyobili nawilisagan, romelic am movlenaSi Tavisi Cveuli<br />

privilegiebis <strong>da</strong>kargvis saSiSroebas xe<strong>da</strong>vs. ase iyo, rodesac qalebi ibrZodnen<br />

ganaTlebis <strong>da</strong> muSaobis uflebebis misaRebad, <strong>politikuri</strong> TavisuflebebisTvis.<br />

sxva<strong>da</strong>sxva saerTaSoriso centrebis <strong>da</strong> institutebis mier Catarebuli kvlevebi<br />

cxadyofen, rom qalebis monawileoba mmarTvelobis nebismier doneze stabilurobis<br />

faqtoria. iq, sa<strong>da</strong>c qalebi mmarTvelobiT struqturebSi 40%-s Seadgenen,<br />

sazogadoeba ufro stabilurad viTardeba <strong>da</strong> socialurad aris orientirebuli.<br />

kvotebis problema<br />

rogorc msoflio gamocdilebam gviCvena, qalebis politikaSi integracia<br />

SesaZlebelia ganxorcieldes egalitaruli politikis <strong>for</strong>mirebis, qalTa realuri<br />

Tanasworobis saqmeSi saxelmwifos, wamyvani <strong>politikuri</strong> partiebisa <strong>da</strong> sazogadoebriobis<br />

farTo masebis rolis gazrdis xarjze. (Шинелева,1996). msoflio<br />

praqtiki<strong>da</strong>n gamomdinare, umaRles sakanonmdeblo organoebSi qalTa<br />

warmomadgenlobis gazr<strong>da</strong>ze warmatebulad moqmedebs Semdegi faqtorebi:<br />

partiuli kvota, anu, parlamentSi proporciuli saarCevno sistemiT,<br />

kandi<strong>da</strong>ti-qalebis raodenobis gazrdis <strong>politikuri</strong> mizani;<br />

kanonmdebloba, romlis Tanaxmad sqesTa Tanafardoba partiebis mier<br />

wardgenil kandi<strong>da</strong>tTa siebSi un<strong>da</strong> Seesebamebodes qveynis demografiul maCvenebels;<br />

saarCevno sistemis Secvla erTman<strong>da</strong>tiani (maJoritaruli) warmomadgenlobi<strong>da</strong>n<br />

proporciul warmomadgenlobaze.<br />

aucilebelia Setanili iqnes koreqtivebi ara marto saxelmwifos arsebul<br />

ideologiaSi, armed qalTa mimarT moqmed kanonmdeblobaSi. saubaria imaze, rom<br />

aRmoifxvras uTanasworoba, romelic qalTa konkurentunarianobas obieqturad<br />

amcirebs.<br />

mizanSewonilia SemuSavebuli iqnes qvotebis sistema, romelsac Tan un<strong>da</strong> sdevdes<br />

mTeli saarCevno sistemis koreqtireba <strong>da</strong> romlis mizanic iqneba partiul siebSi<br />

qal-kandi<strong>da</strong>tTa raodenobis gazr<strong>da</strong>.<br />

SemuSavebul un<strong>da</strong> iqnas miRebul ga<strong>da</strong>wyvetilebaTa genderuli eqspertizis<br />

sistema, agreTve qalTa uflebebis <strong>da</strong>cvaze sistematuri kontroli <strong>da</strong> sakadro<br />

politika.<br />

saxelmwifom <strong>da</strong> sazogadoebrivma organizaciebma un<strong>da</strong> uzrunvelyon <strong>politikuri</strong><br />

liderobis skolebis Seqmna, romlebic xels Seuwyobs qalebis momzadebas<br />

<strong>politikuri</strong> saqmianobisaTvis.<br />

zomebi, romelic zogierTma evropis sabWos qveyanam ganaxorciela genderuli<br />

balansis gasaumjobeseblad<br />

73


qveyana<br />

gatarebuli zomebi<br />

belgia belgiaSi 1994 wels miiRes kanoni, romlis mizania xeli Seuwyos<br />

qalTa <strong>da</strong> mamakacTa balansirebul monawileobas saarCevno siebSi.<br />

am kanonis mixedviT, yvela politikur arCevnebSi kandi<strong>da</strong>tebis<br />

mxolod 2/4 SeiZleba iyos erTi <strong>da</strong> imave sqesis. winaaRmdeg<br />

SemTxvevaSi, adgilebi, romlebic qalebs un<strong>da</strong> SeevsoT, vakanturi<br />

rCeba. praqtkulad es niSnavs, rom yovel partiul siaSi<br />

<strong>da</strong>wesebulia 1/4 kvota qali kandi<strong>da</strong>tebisaTvis.<br />

2000 wels senatis <strong>da</strong> warmomadgenelTa palatis mier mox<strong>da</strong> belgiis<br />

konstituciis meore Tavis ga<strong>da</strong>sinjva. qalTa <strong>da</strong> mamakacTa<br />

Tanasworoba garantirebulia konstituciiT, romelic acxadebs,<br />

rom kanoni, dekreti an wesi qalebs <strong>da</strong> mamakacebs maTi uflebebisa<br />

<strong>da</strong> Tavisuflebebis Tanabari gamoyenebis garantias aZlevs<br />

gansakuTrebulad uwyobs xels maT Tanabar monawileobas arCeviT<br />

<strong>da</strong> sajaro Tanamdebobeze. gar<strong>da</strong> amisa, konstitucia iTvaliswinebs<br />

Sereul monawileobas mTavrobebSi.<br />

parlamentSi gansaxilvelad aris agreTve Setanili kanonproeqti,<br />

romlis mizania nebismieri donis saarCevno siebi Tanabari iyos. am<br />

kanonproeqtis Tanaxmad, yovel siaSi sxvaoba TiToeuli sqesis<br />

warmomadgenelTa Soris erTs ar un<strong>da</strong> aRematebodes. gar<strong>da</strong> amisa,<br />

siis TavSi ori kandidiati un<strong>da</strong> iyos sxva<strong>da</strong>sxva sqesis<br />

warmomadgeneli.<br />

irlandia irlandiaSi eqvsi ZiriTadi <strong>politikuri</strong> partii<strong>da</strong>n samSi moqmedebs<br />

kvotis sistema (20%-<strong>da</strong>n 40%-de qali kandi<strong>da</strong>tebi). <strong>da</strong>narCeni sami<br />

partii<strong>da</strong>n erTma, qalTa warmomadgenlobis gazrdis mizniT, miiRo<br />

pozitiuri samoqmedo gegma, xolo meorem qalTa 40%-iani<br />

warmomadgenloba <strong>da</strong>awesa.<br />

islandia islandiaSi oTxi ZiriTadi <strong>politikuri</strong> partii<strong>da</strong>n ors aqvs qalTa<br />

<strong>da</strong> mamakacTa Tanabari monawileobis wesi. erTma partiam miiRo<br />

genderuli balansis samoqmedo gegma.<br />

islandiis parlamentma 1991 wels miiRo <strong>da</strong>dgenileba qalTa<br />

<strong>politikuri</strong> monawileobis RonsiZiebaTa gazrdis Sesaxeb. socialur<br />

sakiTxTa saministros mier Seqmnilma komitetma organizeba gauwia<br />

sareklamo kampanias, romelic qalebs mouwodeb<strong>da</strong> politikaSi<br />

mieRoT monawileoba, sazogadoebis <strong>da</strong> <strong>politikuri</strong> partiebis<br />

yuradRebas miapyrob<strong>da</strong> politikur procesebSi <strong>da</strong> saarCevno siebis<br />

warmodgenisas genderuli balansis sakiTxebze.<br />

makedonia makedoniaSi qalTa arasamTavrobo organizaciebis lobirebiT 2002<br />

wels parlamentma miiRo kanoni kvotis Sesaxeb: @40% qalTa<br />

warmomadgenloba yvela partiul siaSi.<br />

SvedeTi SvedeTSi <strong>politikuri</strong> partiebi mxars uWeren 40/70 wess<br />

Tanamdebobebze <strong>da</strong> saarCevno siebSi <strong>da</strong>saxelebis dros, rac<br />

praqtikulad niSnavs, rom arc mamakacTa <strong>da</strong> arc qalTa raodenoba<br />

ar un<strong>da</strong> iyos 40%-ze naklebi. socialisturi demokratiuli partia<br />

Tavis 1994 wli<strong>da</strong>n Tavis saarCevno sias mamakacTa <strong>da</strong> qalTa<br />

monacvleobiT adgens, ris Sedega<strong>da</strong>c mTavrobaSi qalebis<br />

raodenoba 45%-ia, palamentSi ki – 44%.<br />

espaneTSi espaneTSi <strong>politikuri</strong> partiebi TviTon gansazRvraven, rogor<br />

gazardon qalTa warmomadgenloba xelisuflebaSi. Sedegad,<br />

mTavrobaSi 21% qalebia, xolo parlamentSi 28%.<br />

norvegia norvegiaSi yvela sajaro Tanamdebobaze, sabWoSi Tu komitetSi,<br />

qalTa warmomadgenloba un<strong>da</strong> iyos 40% mainc. saparlamento<br />

arCevnebs es kvota ar exeba. politikur partiaTa umetesoba<br />

TviTon adgens araoficialur wess <strong>da</strong> meTods, rac TiTqmis kvotis<br />

identuria. aRniSnuli politikis gatarebis Sedegad mTavrobaSi<br />

qalTa raodenoba 42%-ia, parlamentSi ki - 47%.<br />

74


luqsemburgi luqsemburgSi samma yvelaze ufro mniSvnelovanma partiam,<br />

romlebic parlamentSia (palataSi) warmodgenili ganaxorciela<br />

Si<strong>da</strong> pozitiuri RonsiZiebebi. socialur-qristianulma partiam<br />

amocanad <strong>da</strong>isaxa sruli Tanasworobis miRweva partiul Tanamdebobebze<br />

<strong>da</strong> parlamentSi. saarCevno siebSi 1/4 qalebia. mwvaneTa<br />

partiam gamoacxa<strong>da</strong> kvota 50/50. Sedegad qalebis raodenoba<br />

mTavrobaSi 40%-ia, xolo parlametSi – 18%.<br />

didi<br />

britaneTi<br />

did britaneTSi 2002 wlis dekemberSi miRebuli iqna kanoni,<br />

romelic politikur partiebs nebas rTavs ganaxorcielon pozitiuri<br />

zomebi qalTa <strong>da</strong> mamakacTa araTanabari warmomadgenlobis<br />

Sesamcireblad.<br />

malta maltaSi leiboristulma partiam generalur konferenciaSi<br />

monawileobis misaRebad SemoiRo kvotis sistema: 1999 w. - 25%; 2000<br />

w. - 40%; 2001 w. - 45%; 2002 w. – 40%, xolo partiul<br />

Tanamdebobebze 20%-iani kvota.<br />

poloneTi poloneTSi ZiriTadi <strong>politikuri</strong> partiebi aRiareben qalTa<br />

monawileobis gazrdis aucileblobas, magram araviTar specialur<br />

RonisZiebebs ar axorcieleben.<br />

portugalia portugaliaSi erTaderTi partia, romelsac <strong>da</strong>wesebuli aqvs 25%-<br />

iani kvota rogorc partiuli TanamdebobisaTvis, ise saarCevno<br />

siebisaTvis, aris socialisturi partia. 2002 wlis arCevnebSi es<br />

partia 97 adgiliT mesame adgilze gavi<strong>da</strong>. parlamentis 240<br />

wevri<strong>da</strong>n 22 qalia (22,9%).<br />

safrangeTi<br />

fineTi<br />

somxeTi<br />

safrangeTSi orma politikurma partiam - socialisturma <strong>da</strong> mwvaneTa<br />

partiam ganaxorciela pozitiuri RonisZiebani partiis SigniT.<br />

1999 wels mox<strong>da</strong> konstituciis ga<strong>da</strong>sinjva <strong>da</strong> gamocxad<strong>da</strong> arCeviT<br />

Tanamdebdebobebsa <strong>da</strong> arCeviT organoebSi qalTa <strong>da</strong> mamakacTa monawileobis<br />

misawvdomoba. me-4 muxli kanons avalebs pasuxismgeblobas<br />

Tanabar misawvdomlobaze xolo muxli 4 acxadebs, rom politikurma<br />

partiebma xeli un<strong>da</strong> Seuwyon aRniSnuli principis ganxorcielebas. 2000<br />

wlis 4 maiss miRebuli iqna specialuri kanoni qalebisa <strong>da</strong> mamakacebis<br />

Tanabari misawvdomobis Sesaxeb. kanonproeqti mTavrobis mier iqna<br />

wardgenili. mTavrobam airCia, erTi mxriv, balansirebuli warmomadgenloba<br />

(50% TiTeuli sqesis kandi<strong>da</strong>ti), meore mxriv, ar Seexo xmis<br />

micemis sistemas. saparlamento arCevnebSi yovel saarCevno siaSi<br />

"sxvaoba qal <strong>da</strong> mamakac kandi<strong>da</strong>tTa raodenobas Soris erTs ar un<strong>da</strong><br />

aRematebodes" xolo adgilobriv <strong>da</strong> regionul arCevnebSi 8 kandi<strong>da</strong>turisagan<br />

Sedgenil yovel jgufSi 4 qali <strong>da</strong> 4 mamakaci un<strong>da</strong> iyos.<br />

ufro metic, kanonis Tanaxmad, Tu politikur partiaSi qalTa kandi<strong>da</strong>tebis<br />

<strong>da</strong> mamakac kandi<strong>da</strong>tebis sxvaoba 2%-s aRemateba, maSin partiis<br />

<strong>da</strong>finanseba Semcirdeba im procentebis naxevris raodenobiT, rasac es<br />

gansxvaveba Seadgens, (mag., 10% - sxvaoba, 5% - <strong>da</strong>finansebis Semcireba).<br />

amis Sedegad 2001 welis arCevnebiT senatSi qalTa raodenoba gaormag<strong>da</strong>,<br />

2001 wlis municipalur arCevnebSi qalTa raodenobam 47,5% Seadgina.<br />

fineTSi 1995 wlis qvotis kanoni avalebs xelisuflebas xeli<br />

Seuwyos qalTa <strong>da</strong> mamakacTa Tanasworobis miRwevas. qvotis kanoni<br />

ar exeba saparlamento <strong>da</strong> municipalur arCevnebs. saerTo klimati<br />

qveyanaSi aseTia: mTavrobaSi qalTa warmomadgenloba – 44,4%,<br />

parlamentSi – 47%.<br />

somxeTSi 1999 wels miRebuli iqna saarCevno kodeqsi, romlis<br />

Tanaxmad partiuli siebi un<strong>da</strong> Seicavdes qali kandi<strong>da</strong>tebis<br />

aranakleb 5%-sa.<br />

75


kiTxvebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebebi:<br />

1. msoflioSi mimdinare procesebis gavlena Tanamedrove sazogadoebaSi qalis rolsa<br />

<strong>da</strong> statusze.<br />

2. ra Sexedulebebia sazogadoebaSi qalis socialur-<strong>politikuri</strong> aqtiurobis Sesaxeb?<br />

3. qalis, rogorc-politikosis moRvaweobis stilis Taviseburebebebi ra zomebi aris<br />

miRebuli genderuli balansis gasaumjobeseblad?<br />

literatura:<br />

1. genderuli Teoriebis anTologia. Tb., bakur sulakauris gamocema, 2002<br />

2. "<strong>genderi</strong>s aqtualuri sakiTxebi". Ggaeros ganviTarebis programa, Tbilisi, 1998.<br />

3. qalis a<strong>da</strong>mianis uflebebi nabij-nabij. Tb., gamomc. "logs presi", 2001<br />

4. saerTaSoriso konvevciebi qalis uflebebis sferoSi; saqarTvelos sakanonmdeblo<br />

<strong>da</strong> realurad moqmedi meqanizmebi. Tb., 1998.<br />

5. qali <strong>da</strong> arCevnebi. "genderuli ganviTarebis asociacia". Tbilisi, 2002<br />

6. Бергер И., На чем держится теория модернизации? "РЖ Социлогия", 1997 № 4<br />

7. Женщины скандинавских народов на рубеже XXI века.Орел 2000<br />

8. Кон И.С., Введение в сексологию. М., 1988<br />

9. Мюрдаен Г., Современные проблемы «третьего мира» М., 1972<br />

10. Уськов Г.С., Твои права, человек. М., 1993<br />

11. Хабермас Ю., Модернизация – несовершенный проект. Ж. Вопросы Философии, 1994, № 4<br />

12. Фридан Б. Загадки женственности М., 1994<br />

13. Шинелева Л.И. Женщина и власть. Интеграция в политику // Пеформа, 1996 №11<br />

76


1. istoriuli eqskursi<br />

Tavi V II<br />

qalTa moZraobebi Tanamedrove msoflioSi<br />

rogorc zemoT aRvniSnavdiT, qalTa moZraobebi ganmanaTleblobis xanis ganman-<br />

Tavisuflebel <strong>da</strong> demokratiuli ideebis CasaxvasTan aris <strong>da</strong>kavSirebuli. mis pirvel<br />

manifests ki "qalis <strong>da</strong> moqalaqis uflebaTa deklaracia" warmoadgens, romelic frangma<br />

mweralma qalma olimpia de guJma "a<strong>da</strong>mianisa <strong>da</strong> moqalaqis uflebaTa deklaraciis" (1791<br />

w) sapasuxod <strong>da</strong>wera. man moiTxova qalebis sruluflebian moqalaqeTa kategoriaSi<br />

CarTva, romlis mTavari ideac qalis, rogorc Tavisufali pirovnebis aRiareba <strong>da</strong> misi<br />

TviTrealizaciis SesaZlebloba iyo. amave ideas usvam<strong>da</strong> xazs I. furie, rodesac ambob<strong>da</strong>:<br />

"qalTa uflebebis gazr<strong>da</strong> yovelgvari <strong>socialuri</strong> progresis mTavari principia."<br />

TanasworobisaTvis mebrZoli qalebi Tav<strong>da</strong>pirvelad cdilobdnen Tavisi miznebisaTvis<br />

samarTlis sferoSi progresuli re<strong>for</strong>mebis gatarebis gziT mieRwiaT.<br />

safrangeTis burJuaziuli revoluciis dros qalebi monawileobas iRebdnen yvela<br />

farTomasStabian saxalxo gamosvleaSi. magram miuxe<strong>da</strong>vad amisa, revoluciis beladebi<br />

ugulvelyofdnen qalTa Tanasworobis ideas <strong>da</strong> qalTa pirveli organizaciebi –<br />

revoluciuri klubebi, romlebic aqtiur monawileobas iRebdnen <strong>politikuri</strong> brZolaSi<br />

Tan<strong>da</strong>Tan <strong>da</strong>xures.<br />

inglisSi qalTa Tanasworuflebianobis idea wamoyenebul iqna meri uolston kraftis<br />

(1759-1797) mier wignSi "qalTa uflebebis <strong>da</strong>sacavad" (1792).<br />

XIX saukunis <strong>da</strong>sawyisSi qalTa moZraobis aqtivistebi yuradRebas amaxvileben<br />

Tanaswor uflebebze ganaTlebis miRebis sakiTxSi. am moTxovnebs emateba ufleba<br />

Sromaze. safrangeTSi mwifdeba idea qalis ojaxSi monobis winaaRmdeg, xolo aSS-sa <strong>da</strong><br />

did britaneTSi – mamakacebTan Tanaswori saarCevno xmis uflebis mopovebis Sesaxeb.<br />

XIX saukuneSi burJuaziulma revoluciebma evropis mTel rig qveynebSi qalTa<br />

<strong>politikuri</strong> <strong>da</strong> moqalaqeobrivi TansaworobisaTvis moZraobas axali impulsi misces.<br />

gaCn<strong>da</strong> qalTa klubebi, mravalricxvovani qalTa kavSirebi. 1848 wels aSS-Si Sedga<br />

istoriaSi qalTa uflebebis <strong>da</strong>cvis pirveli yriloba.<br />

XIX sauknis bolosa <strong>da</strong> XX saukunis <strong>da</strong>sawyisSi qalTa organizaciebi gaCn<strong>da</strong> evropis,<br />

aziisa <strong>da</strong> amerikis bevr qveyanaSi. 1888 wels amerikeli qalebis iniciativiT Seiqmna<br />

qalTa pirveli saerTaSoriso organizacia – qalTa saerTaSoriso sabWo. 1904 wels<br />

<strong>da</strong>ars<strong>da</strong> sufraJistTa saerTaSoriso organizacia - qalTa saamomrCevlo uflebaTa<br />

saerTaSoriso aliansi. amasTan erTad iqmnebo<strong>da</strong> saqvelmoqmedo, religiuri, erovnuli<br />

qalTa organizaciebi. iyo mcdelobebi Seqmniliyo calkeuli qalTa profkavSiruli<br />

organizaciebi, rac kapitalistur qveynebSi muSaTa moZraobis gaaqtiurebasTan iyo<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli. rig evropis qveynebSi qalTa moZraobebi sul ufro proletarul<br />

mimarTulebas iZenen, Tanasworobis idea mWidrod ukavSirdeba mSromelTa <strong>socialuri</strong><br />

Cagvris winaaRmdeg mimarTul saerTo amocanebs. gansakuTrebiT aqtiuri iyo amgvari<br />

moZraoba germaniaSi, sa<strong>da</strong>c klara cetkinis xelmZRvanelobiT <strong>da</strong>iwyes Jurnalis gamocema,<br />

regularulad iwveo<strong>da</strong> sruliadgermaniis qalTa konferenciebi. 1907, wels<br />

StudgartSi <strong>da</strong> 1910 wels kopenhagenSi Sedga qal-socialistTa saerTaSoriso<br />

konferenciebi. kopenhagenSi, sa<strong>da</strong>c 17 qveynis delegati qalebi eswrebodnen, miRebuli<br />

iqna ga<strong>da</strong>wyvetileba 8 marti <strong>da</strong>wesebuliyo qalTa saerTaSoriso dRed.<br />

pirveli msoflio omis wlebSi mimdinareobs difenenciaciis procesi. am periodSi<br />

isxeba saerTaSoiso pacefisturi moZraoba. 1915 wels haagaSi amerikeli sazogadoebrivi<br />

moRvawis jein a<strong>da</strong>msis iniciativiT <strong>da</strong>ars<strong>da</strong> qalTa saerTaSoriso komiteti "myari<br />

mSvidobisaTvis (1919 wli<strong>da</strong>n qalTa saerTaSoriso liga "mSvidobisa <strong>da</strong> Tavisuflebi-<br />

77


saTvis"), muSaoba qalTa Soris gaaqtiures social-demokratebmac, ris Sedega<strong>da</strong>c Seiqmna<br />

qalTa saerTaSoriso socialisturi samdivnos. gaCn<strong>da</strong> qalTa specializebuli organizaciebi<br />

– qalTa saerTaSoriso federacia sauniversiteto ganaTlebiT (1919 w.) Ria<br />

karis internacionali <strong>da</strong>sqmebul qalTa ekonomikuri ganTavisuflebisaTvis (1929 w.) <strong>da</strong><br />

sxv. kominternTan Seiqmna qalTa saerTaSoriso samdivno.<br />

faSizmis saSiSroebam qalTa antifaSisturi moZraobis Camo.yalibeba gamoiwvia, romelic<br />

erTiani saxalxo frontis Semdgeneli nawili iyo. 1934 wels parizSi Catar<strong>da</strong><br />

faSizmisa <strong>da</strong> omis sawinaaRmdego qalTa msoflio kongresi, xolo 1938 wels - marselSi<br />

omissawinaaRmdego qalTa kongresi. meore msoflio omis dros qalTa bevri organizacia<br />

aqtiurad ibrZo<strong>da</strong> faSizmis wanaaRmdeg.<br />

faSizmis <strong>da</strong>marcxebis Semdeg qalTa moZraobaSi axali procesebi viTardeba. sul<br />

ufro didi aqcenti keTdeba qalTa uflebebis <strong>da</strong>cvaze, bavSTa keTildReobis uzrunvelyofaze,<br />

izrdeba zogad<strong>socialuri</strong>, erovnuli <strong>da</strong> saerTaSoriso sakiTxebis, mSvidobisa<br />

<strong>da</strong> usafrTxoebis problemebis speqtri.<br />

Tanmedrove pirobebSi <strong>da</strong>savleTsa <strong>da</strong> aSS-Si qalTa moZraoba – es aris qalTa<br />

aqtiuri gamosvlebi, Tanabari ublebebisaTvis samuSaoze miRebisas, profesiis aTvisebis,<br />

xelmZRvanel Tanamdebobaze <strong>da</strong>niSvnis <strong>da</strong> qveynis <strong>politikuri</strong> cxovrebaSi monawileobisas.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad arsebuli kanonmdeblobisa am qveynebSi jer kidev ar aris uzrunvelyofili<br />

qalTa inteleqtualuri potencialis sruli realizeba. dRemde moqmedeben<br />

patrirqaluri azrovnebis stereotipebi, romlebic qalTa diskriminacias uwyoben xels.<br />

qalebi ZirTa<strong>da</strong>d <strong>da</strong>saqmebulni arian momsaxurebis sferoSi, administraciuli aparatis<br />

<strong>da</strong>bal Tanamdebobebze. Tumca zogierT qveynebSi qalebma SeZles aRiareba moepovebinaT<br />

iseT sferobSi, romlebic wmin<strong>da</strong> mamakacurad iTvlebo<strong>da</strong>. aSS-Si mosamarTle qalTa<br />

raodenoba 1985-1995 wels 7%-<strong>da</strong>n 18%-de gaizar<strong>da</strong>, operatorebisa <strong>da</strong> sain<strong>for</strong>macio<br />

sistemebis specialistebisa 11%-<strong>da</strong>n 28%-mde, ekonomistebisa – 13,3%-<strong>da</strong>n 34,5%-mde,<br />

arqiteqtorebisa 4,3%-<strong>da</strong>n 11%-mde. rogorc amerikeli mkvlevarebi aRniSnaven, Tumca<br />

qalebma SeZles garRveva <strong>da</strong> aiTvises profesiebi, romelic wmin<strong>da</strong> mamakacur profesiebad<br />

iTvlebo<strong>da</strong>, Tanasworobisagan isini jer kidev Sors arian. (Working Women. P.<br />

XII).<br />

MqalTa moZraobis ganviTarebSi udidesi roli iTamaSa gaerTianebuli erebis<br />

organizaciam, romelic Tavisi Seqmnis dRi<strong>da</strong>n (1945 wlis 24 oqtomberi) Tanaswori<br />

uflebebis garantad gvevlineba. rogorc zemoT aRvniSneT gaerom miiRo konvencia<br />

qalTa mimarT yvela saxis diskriminaciis aRmofxvris Sesaxeb. mniSvnelovani wvlili<br />

Seitana am sakiTxSi, agreTve, iuneskom (parizi) – gaeros organizaciam ganaTlebis,<br />

mecnierebisa <strong>da</strong> kulturis <strong>da</strong>rgSi, romelic 1946 wels Seiqmna. gar<strong>da</strong> saerTaSoriso<br />

TanamSromlobis ganviTarebisa ganaTlebis <strong>da</strong> kulturi <strong>da</strong>rgSi, samecniero-teqnikuri<br />

<strong>da</strong> kulturuli in<strong>for</strong>maciis gavrcelebisa iuneskom gamovi<strong>da</strong> programiT ganaTlebis<br />

<strong>da</strong>rgSi diskriminaciis winaaRmdeg <strong>da</strong> erovnuli kulturebis <strong>da</strong>cvisaTvis.<br />

Tanamdrove etapze qalTa moZraobam axali gaazreba, Sinaarsi <strong>da</strong> prioritetebi<br />

SeiZina, rac imasTan aris <strong>da</strong>kavSirebuli, rom yalibdeba RirebulebaTa <strong>da</strong> idealTa<br />

axali sistema, viTardeba <strong>da</strong> ixveweba feministuri Teoria, romelic moqalaqeobriv<br />

uflebebzea <strong>da</strong>fuZnebuli, icvleba urTierTobebi ojaxSi, yalibdeba ojaxisa <strong>da</strong> qcevis<br />

axali modeli. sxva sityvebiT rom vTqvaT, qalTa moZraobam, Teoriisa <strong>da</strong> praqtikis<br />

Serwymis, <strong>politikuri</strong>, ekonomikuri, samecnieroa, sulieri, <strong>socialuri</strong> problemebis<br />

ga<strong>da</strong>Wrisadmi kompleqsuri midgomis xarjze, axali xarisxi SeiZina. dReisaTvis SveciaSi<br />

moqmedebs qalTa social-demokratiuli kavSiri, germaniaSi – partiebsa <strong>da</strong><br />

profkavSirebSi 100-ze meti qalTa organizacia <strong>da</strong> seqcia. aSS-Si 1000-ze meti qalTa<br />

organizacia, aqe<strong>da</strong>n 100- ze meti saerToerovnuli. isini aerTianeben sxva<strong>da</strong>sxva<br />

78


<strong>politikuri</strong> mrwamsis mqone milionze met qals. arsebobs sauniversiteto ganaTlebis<br />

mqone qalTa amerikuli asociacia - qalTa yvelaze ufro msxvili erovnuli<br />

gaerTianeba, filialebiT mTels qveyanaSi. mis programas Seadgens: Tanabari uflebebi <strong>da</strong><br />

SesaZleblobebi yvela amerikeli qalisaTvis, gansakuTrebiT politikaSi; sakanonmdeblo<br />

bazis gafarToeba; samedicino momsaxurebis gaumjobeseba <strong>da</strong> sxv.<br />

qalTa moZraobebis amofrqveva <strong>da</strong>savleTsa <strong>da</strong> aSS- Si XX saukunis 60-ian wlebze<br />

modis. es aris feminizmis, rogorc socialur-<strong>politikuri</strong> Teoriis ganviTarebis periodi,<br />

rac Tavis mxriv, <strong>da</strong>kavSirebulia <strong>da</strong>saqmebul qalTa socialur-<strong>politikuri</strong> aqtiobis<br />

zr<strong>da</strong>sTan, romelTa raodenobac dRiTi-dRe izrdeba. Seicvala qalTa <strong>socialuri</strong><br />

prioritetebi, maTi imiji. uaris Tqves ra mxolod colobis, disasaxisobisa <strong>da</strong> qmrebis<br />

<strong>da</strong>mxmareebis rolze, qalebi iRwvian TviTrealizaciis, <strong>socialuri</strong> aRiarebisa <strong>da</strong><br />

mamakacTan Tanabari partnioruli urTierTobebisaTvis. am periodSi xdeba qalTa<br />

erovnuli <strong>da</strong> saerTaSoriso moZraobebis <strong>da</strong> organizaciebis <strong>for</strong>mireba. qalebis<br />

moqalaqeobrivi aqtiurobis zr<strong>da</strong>, maTi mcdeloba Taviseburi gavlena moaxdinon<br />

politikaze, intersi globaluri problemebisadmi, gansakuTrebiT ki im problemebisadmi,<br />

romlebic a<strong>da</strong>mianis sasicocoxlo interesebSi Sedis, protesti gamalebuli<br />

SeiaraRebis winaaRmdeg, garemos <strong>da</strong>cva – es yvelaferi qalTa moZraobas Tanamedrove<br />

demokratiis sakmaod mZlavr Zalad aqcevs.<br />

2. qalTa moZraoba - qalTa problemebis ga<strong>da</strong>Wris mniSvnelovani faqtoria<br />

qalebi sul ufro farTod ebmevian SromiT saqmianobaSi <strong>da</strong> momuSaveTa 40%-s<br />

Seadgenen. maTi mier iqmneba materialuri <strong>da</strong> sulieri Rirebulebebis 1/3~. qalTa Cabmam<br />

cxovrebis yvela sferoSi gaamwvava bevri problema, romelic sazogadoebaSi maT<br />

mdgomareobasTan, sakuTari uflebebis <strong>da</strong>sacavad qalebis gaaqtiurebasTan aris <strong>da</strong>kav-<br />

Sirebuli. bevr ganviTarebul qveyanaSi, sa<strong>da</strong>c qalTa <strong>da</strong> mamakacTa saerTo ganaTlebsa<br />

<strong>da</strong> profesionalur momzadebaSi sxvaoba didi ar aris, ekonomikuri gar<strong>da</strong>qmnis zogierT<br />

seqtorSi mkveTrad gaizar<strong>da</strong> umuSevroba <strong>da</strong> arastabiluri <strong>da</strong>saqmebis tendencia qalTa<br />

Soris. sistematural izrdeba <strong>da</strong>saqmebul qalTa raodenoba, Sesabamisad mcirdeba maTi<br />

Semosavlebi <strong>da</strong> SesaZlebloba iyvnen <strong>da</strong>mokuidebeli. (Шинелева, 1995).<br />

mTel msoflioSi SeniSneba diskriminacia Sromis anazRaurebaSi. qalebi oficialurad<br />

mamakacebze 25-40%-iT naklebs iReben. mag. germaniaSi sxvaoba Sromis anazRaurebaSi<br />

Seadgens 38%-s, safrangeTSi – 28%-s. didi britaneTSi 40%-s, aSS-Si 40%-s.<br />

xSirad qalebi, romlebsac specialuri ganaTleba aqvT ver Souloben samsaxurs<br />

specialobis mixedviT. gar<strong>da</strong> amisa, qalebi SezRudulni arian codnisa <strong>da</strong> Cvevebis<br />

miRebaSi, ramac maTi profesionalizmis zr<strong>da</strong> un<strong>da</strong> uzrunvelyos. bevri saswavlo<br />

programa isev mxolod mamakacebis interesebzea orientirebuli. aseTi midgoma<br />

aRrmavebs uTanasworobas, aZlierebas diskriminaciul tendenciebs <strong>da</strong> akninebs<br />

mosaxleobis qalTa nawilis TviTSegnebas. yvela zemoT CamoTvllili faqtori<br />

ganapirobebs qalTa moZraobis gaaqtiurebas.<br />

sxva<strong>da</strong>sxva qveynis qalebi sxva<strong>da</strong>sxva <strong>for</strong>miT gamodian umuSevrobis, inflaciis,<br />

SeiaraRebis, mzardi saxelmwifo xarjebis, genderuli uTanasworobis <strong>da</strong> sxv. winaaRmdeg<br />

<strong>da</strong> ibrbvian Tanabari uflebebisa <strong>da</strong> SesaZleblobebisaTvis, profesionaluri<br />

momzadebisa <strong>da</strong> Semdgomi zrdisaTvis.<br />

protests iwvevs, agreTve, genderuli midgoma qalebis fizikuri <strong>da</strong> fsiqologiuri<br />

mdgomareobisadmi. zogierT qveyanaSi mcirdeba jan<strong>da</strong>cvaze gamoyofili xarjebis<br />

raodenoba, rac uaryofiTad moqmedebs ara marto qalebis, aramed momavali Taobis<br />

janmrTelobaze.<br />

79


janmrTelobis mdgomareobasTan aris <strong>da</strong>kavSirebuli qalebis fsiqologiuri<br />

mdgomareoba. <strong>da</strong>ucveloba, ususuroba, stresebi, Zaladoba ojaxSi, alkoholizmi,<br />

narkomania – yvelaferi es uaryofiT gavlenas axdens qalTa socialur statusze.<br />

qalTa moZraobebi garkveuli programebis realizaciisaTvis iRvwian, romlebic<br />

qalebs saSualebas aZlevs gamoimuSaon sakuTari Tavis pativiscemis grZnoba, SeiZinon<br />

codna <strong>da</strong> gamocdileba, ibrZolon sakuTari uflebebisaTvis <strong>da</strong> gaiumjobeson pirobebi,<br />

uzrunvelyon socialur <strong>da</strong> <strong>politikuri</strong> procesebSi aqtiuri CarTva.<br />

3. saerTaSoriso <strong>for</strong>umebi qalTa moZraobis<br />

erToblivi programis gamomuSavebis mniSvnelovani faqtori<br />

qalTa masobrivi demokratiuli moZraoba saerTo demokratiuli moZraobis<br />

Semadgeneli nawilia. meore msoflio omis <strong>da</strong>mTavrebis Semdeg, 1945 wels <strong>da</strong>ars<strong>da</strong> qalTa<br />

saerTaSoriso demokratiuli federacia. qalTa moZraobis istoriaSi es iyo pirveli<br />

masobrivi demokratiuli organizacia. igi gamoxatav<strong>da</strong> mTeli planetis qalebis<br />

sasicocxlo interesebs: gamodio<strong>da</strong> qalTa emansipaciis, Tanasworuflebianobis,<br />

ganiaraRebis, mSvidobis, erovnuli <strong>da</strong>moukideblobis, Tavisulebisa <strong>da</strong> demokratiis<br />

moTxovniT.<br />

Tavis saqmianobaSi saerTaSoriso demokratiuli organizacia TanamSromlob<strong>da</strong> ara<br />

marto sxva<strong>da</strong>sxva qalTa, aramed axalgazrdul organizaciebTan, profkavSirebTan <strong>da</strong><br />

sxv. xSirad Tavis moTxovnebs igi gaeros tribuni<strong>da</strong>nac aJRereb<strong>da</strong>.<br />

1967 wels gaeros generaluri asamleis mier miRebuli deklaracia qalTa<br />

diskriminaciis likvi<strong>da</strong>ciis Sesaxeb swored misi saqmianobis Sedegi iyo iseT qalTa<br />

saerTaSoriso oragnizaciebTan erTad, rogorebicaa qalTa saerTaSoriso sabWo,<br />

iuridiuli profesiebis qalTa saerTaSoriso federacia, qalTa saerTaSoriso aliansi<br />

<strong>da</strong> sxv.<br />

qalTa moZraobis ganviTarebasa <strong>da</strong> ganmtkicebaSi udidesi roli iTamaSes msoflio<br />

konferenciebma, romlebic qalTa mdgomareobas eZRvnebo<strong>da</strong>. pirvelma konferenciam,<br />

romelic mexikoSi Catar<strong>da</strong> (1975 w.) miiRo moqmedebis gegma, romlis safuZvelzec gaeros<br />

generalurma asambleam gamoacxa<strong>da</strong> qalTa saerTaSoriso aTwleuli (1975-1985) aTwleulis<br />

realizaciis msvlelobisas 1979 wels gaeros generalurma asamleam miiRo konvencia qalTa<br />

mimarT yvela saxis diskriminaciis likvi<strong>da</strong>ciis Sesaxeb.<br />

meore msoflio konferencia Sedga kopenhagenSi 1980 wkls. man miiRo moqmedebis<br />

programa qalTa aTwleulis meore naxevrisaTvis. gansakuTrebuli yuradReba <strong>da</strong>eTmo<br />

jan<strong>da</strong>cvis, ganaTlebis <strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebis problemebs.<br />

mexikos <strong>da</strong> kopenhagenis konferenciebis momzadebisa <strong>da</strong> Catarebis saqmeSi<br />

mniSvnelovani roli iTamaSes berlinis (1975 w.), praRis (1981 w.) msoflio kogresebma.<br />

1985 wels nairobiSi Sedga mesame msoflio konferencia, romelic qalTa aTwleulSi<br />

Catarebul muSaobisa <strong>da</strong> misi Sedegebis ganxilvas mieZRvna.<br />

meoTxe msoflio konferencia (pekini 1995 w.), iseve rogorc wina konferenciebi, Catar<strong>da</strong><br />

Tanasworobis, mSvidobis, ganviTarebis deviziT. dRis wesrigSi CarTul iqna Zaladobis<br />

problemac. konferenciam gansazRvra qalTa moZraobis ganviTarebis prespeqtivebi Semdgom<br />

wlebSi, miiRo "moqmedebis plat<strong>for</strong>ma", romelSic aisaxa sakvanZo problemebi,<br />

strategiuli miznebi <strong>da</strong> msoflioSi qalTa mdgomareobis gaumjobesebis RonisZiebebi.<br />

saerTaSoriso Sexvedrebi sxva<strong>da</strong>sxvanair xasiaTs atareben <strong>da</strong> garkveulad maTi<br />

mizania zegavlena moaxdinon saxelmwifoTa politikaze, raTa uzrunvelyon qalTa<br />

sruluflebiani <strong>da</strong> srulyofili monawileoba cxovrebis yvela sferoSi.<br />

80


kiTxvebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebebi:<br />

1. qalTa saerTaSoriso moZraobis <strong>da</strong>niSnuleba<br />

2. qalTa saerTaSoriso moZraobis Sedegebi<br />

3. <strong>da</strong>asaxeleT saerTaSoriso <strong>for</strong>umebi <strong>da</strong> maTi ga<strong>da</strong>wyvetilebebis realizaciis Sedegebi<br />

literatura<br />

1. saerTasoriso konvenciebi qalis uflebebis sferoSi, saqarTvelos sakanonmdeblo<br />

baza <strong>da</strong> realurad moqmedi meqanizmebi. Tbilisi. 1998<br />

2. qali gar<strong>da</strong>maval periodSi. Tbilisi, 1998<br />

3. qali, mamakaci <strong>da</strong> sazogadoeba, Tbilisi, 1998<br />

4. saqarTvelo: qali. sazogadoeba. ganviTareba. GsaqarTvelos mTavrobisa <strong>da</strong> gaeros<br />

erToblivi proeqti "qalebi ganviTarebis procesSi".<br />

5. Платформа действий IV Всемирной конференции по положению женщин. ООН. 1995<br />

6. Борьба за улучшение положения женщин, гуманмтарное развитие мира //<br />

Международная жизнь. 1995ю № 3<br />

7. Шинелева Л.Т. Путь в XXI век. IV Всемиирная конференция по положению женщин в<br />

Пекине. 1995<br />

81


Tavi VIII<br />

genderuli Tanasworobis problemebi saqarTveloSi<br />

I. saqarTvelo <strong>da</strong> qarTveli qali<br />

odiTganve cnobilia, rom qarTveli xalxis zneobrivi siwmindis, Sromismoyvareobis,<br />

vaJkacuri suliskveTebisa <strong>da</strong> qarTuli xasiaTis CamoyalibebaSi qali TvalsaCino rols<br />

asruleb<strong>da</strong>. mTeli Cveni mravalsaukunovani warsuli mdi<strong>da</strong>ria gamoCenil qalTa<br />

saxelebiT. maTi dedoba, mamulisaTvis Tav<strong>da</strong>deba, fizikur mSvenierebasTan Serwymuli<br />

patiosneba, maRali zneoba samSoblos sindisis simbolo iyo. Soreul warsulSi qalis<br />

rolze mogviTxrobs qarTuli zepirsityviereba <strong>da</strong> werilobiTi Zeglebi. isini naTlad<br />

metyvelebs qveynisaTvis Tav<strong>da</strong>debul qalTa sagmiro saqmeebze. maT didi <strong>da</strong>msaxureba<br />

miuZRviT saqarTvelos materialuri <strong>da</strong> sulieri kulturis Seqmnasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>cvaSi.<br />

qarTveli qalebi ara marto ojaxur saqmianobas eweodnen, aramed mZime gansacdelis Jams<br />

aqtiurad monawileobdnen qveynis <strong>da</strong>cvasa <strong>da</strong> mtris ganadgurebaSi. qarTveli qali<br />

ojaxSi mu<strong>da</strong>m erTguli de<strong>da</strong> iyo, brZolaSi - Seudrekeli <strong>da</strong> uSiSari mebrZoli,<br />

sazogadoebriv cxovrebaSi - aqtiuri <strong>da</strong> energiuli.<br />

saqarTvelos mfarveli, rogorc sayovelTao<strong>da</strong>a aRiarebuli, qalia –<br />

RvTismSobeli mariami. aseve qali - wmin<strong>da</strong> nino - miCneulia qarTvelebis ganmanaTleblad<br />

<strong>da</strong> qristianobis gamavrceleblad. Zlieri saqarTvelos erT-erTi simboloc qalia –<br />

Tamar mefe.<br />

feo<strong>da</strong>lur saqarTveloSi qalTa <strong>socialuri</strong> statusi qveynis geo<strong>politikuri</strong><br />

mdgomareobis, rTuli <strong>politikuri</strong> viTarebisa <strong>da</strong> socialur-ekonomikuri ganviTarebis,<br />

agreTve geografiuli faqtorebis, kulturuli <strong>da</strong> istoriuli Taviseburebebis fonze<br />

yalibdebo<strong>da</strong>. Sua saukuneebis saqarTveloSi mamakacis Zalauflebas qalze arasdros<br />

hqonia iseTi ukiduresi <strong>for</strong>mebi, rogorc aRmosavleTis muslimanur <strong>da</strong> <strong>da</strong>savleTis<br />

qristianul qveynebSi. profesori giorgi na<strong>da</strong>reiSvili aRniSnavs, rom feo<strong>da</strong>lur<br />

saqarTveloSi ar arsebob<strong>da</strong> pirveli Ramis ufleba. SoTa rusTavelma ki jer kidev me-12<br />

saukuneSi Tavis ukv<strong>da</strong>v qmnilebaSi "vefxistyaosani" qalisa <strong>da</strong> mamakacis Tanasworobis<br />

idea umaRles doneze aiyvana.<br />

qalis uflebrivi mdgomareobis maCvenebelia misTvis miniWebuli ganqorwinebis<br />

uflebac, romelic mTel qristianul samyaroSi akrZaluli iyo. Tu qarTuli samarTlis<br />

Zeglebs mivmarTavT, vnaxavT, rom kanoni ganqorwinebas <strong>da</strong>saSvebad Tvli<strong>da</strong> zog Sem-<br />

TxvevaSi (mag., qmris Ralatis, mamakacis impotenciis dros). ojaxis mitovebis Sem-<br />

TxvevaSi ki orive sqesis meuRle isjebo<strong>da</strong>. magram miuxe<strong>da</strong>vad yovelive zemoT Tqmulisa,<br />

qalis <strong>socialuri</strong> funqcia meuRleobiT, axali Taobis kvlavwarmoebiT <strong>da</strong> saojaxo<br />

SromiT ganisazRvrebo<strong>da</strong>. qali, upirveles yovlisa, saojaxo movaleobis SesrulebiT<br />

un<strong>da</strong> yofiliyo <strong>da</strong>kavebuli. qalis mier mamakacuri samuSaoebis Sesruleba sazogadoebis<br />

mxri<strong>da</strong>n mowonebiT ar sargeblob<strong>da</strong>.<br />

magram XIX saukuneSi ukve <strong>da</strong>iwyo qalis funqciebisadmi konservatiuli <strong>da</strong>mokidebulebis<br />

mZafri kritika. didma qarTvelma mweralma <strong>da</strong> moazrovnem ilia WavWavaZem<br />

qalTa sakiTxi sazogadoebriv moqalaqeobriv uflebas <strong>da</strong>ukavSira. igi qalis profesiul<br />

Sromas sazogadoebis normaluri ganviTarebis <strong>da</strong> qalis Tavisuflebis aucilebel<br />

pirobad Tvli<strong>da</strong>.<br />

ilia, rogorc progresulad moazrovne sazogado moRvawe, aRiareb<strong>da</strong> qalis<br />

Tanaswor uflebebs <strong>da</strong> movaleobebs, sazogadoebrivi saqmianobis <strong>da</strong> kulturis yovel<br />

<strong>da</strong>rgSi. qalTa ganmaTavisuflebel moZraobaSi igi xe<strong>da</strong>v<strong>da</strong> im Canasaxebs, romlebsac<br />

mohqon<strong>da</strong> qalis uflebrivi gaTanabreba mamakacebTan. i. WavWavaZe wer<strong>da</strong>: "Sors ar aris<br />

is dro, rodesac de<strong>da</strong>Ta saqme Tavisas gaitans <strong>da</strong> es mTeli naxevari sqesi kacobriobisa<br />

82


mowveul iqneba wuTisoflis sufrazed Tavisi kuTvnilis adgilis <strong>da</strong>saWerad". (i. WavWavaZe,<br />

1928 ).<br />

qalTa moZraobam, ilias azriT, cxadi gaxa<strong>da</strong>, rom qalebs SeuZliaT sazogadoeriv<br />

SromaSi Caeban, faseuloba Seqmnan <strong>da</strong> amitom is "usamarTloba, romelic dRes aqomamde<br />

de<strong>da</strong>Ta sqess, am naxevars mTelis kacobriobisas saZiZao<strong>da</strong>n <strong>da</strong> samzareulo<strong>da</strong>n gared ar<br />

uSveb<strong>da</strong> <strong>da</strong> amaT gareT araviTars saqmeSi monawiled ara xdi<strong>da</strong>, ase, rom lukma-puris<br />

saSovris gzasac ar aZlev<strong>da</strong>, didxans veRar gauZlebs erTxel fexadgmul moZraobas".<br />

(iqve gv. 279).<br />

ilias, upirveles yovlisa, saWirod miaCn<strong>da</strong> TviT qalTa masebis <strong>da</strong>intereseba TavianTive<br />

gaTavisuflebis saqmiT. mas "ukbilo sayvedurad <strong>da</strong> uqm Civilad miaCn<strong>da</strong> qalebis<br />

mamakacebze wuwuni - ai Tqve gulqva kacebo, ratom Tqvens uflebas Cvenc ar gagvinawilebT"<br />

<strong>da</strong> qalTa ganTavisuflebis mTavar pirobad TviT qalebis iniciativa <strong>da</strong><br />

aqtiuroba miaCn<strong>da</strong>. es iniciativa <strong>da</strong> TviTmoqmedeba qalebs un<strong>da</strong> <strong>da</strong>ewyoT TavianTi<br />

swavla-ganaTlebis uzrunvelyofiT, vinai<strong>da</strong>n amis gareSe, ilias azriT, sul uqmia<br />

laparaki maT gaTanasworebaze mamakacebTan. am gziT maT SeuZliaT moipovon a<strong>da</strong>mianuri<br />

ufleba <strong>da</strong> Rirseba, anu gaTavisufldnen. amitom iyo, rom ilia WavWavaZe didi<br />

sixaruliT Seegeba "qarTveli qalis werils", romelic 1889 wlis 4 martis "iveriaSi"<br />

<strong>da</strong>ibeW<strong>da</strong> saTauriT:P "sazogadoebis sayuradRebod", sa<strong>da</strong>c "qarTveli qali" * mouwodeb<strong>da</strong><br />

qalebs TviTon aeRoT Tavze qalTa saswavleblis gaxsna <strong>da</strong> sakuTari ganaTlebis<br />

xelmZRvaneloba. mxolod am gziT SeeZloT qarTvel qalebs Tavi <strong>da</strong>eRwiaT im TiTqos<br />

"uwmindesi <strong>da</strong> usamRvToesi <strong>da</strong>niSnulebi<strong>da</strong>n" rogoricaa mxolod dedoba, coloba, doba.<br />

yovelive es ilias miaCn<strong>da</strong> qalis sapatio movaleobad, magram misi <strong>da</strong>niSnulebis mxolod<br />

amiT amowurva – did regresul, usamarTlo <strong>da</strong> reaqciul saqmed. swavla-ganaTlebis<br />

gziT <strong>da</strong>amtkicebs qali, rom igi sruluflebiani a<strong>da</strong>miania <strong>da</strong> SeuZlia, mamakacis<br />

msgavsad, Seasrulos yoveli sazogadoebrivi <strong>da</strong> saxelmwifoebrivi funqcia <strong>da</strong> amave<br />

dros iyos saukeTeso de<strong>da</strong>, coli <strong>da</strong> <strong>da</strong>. am Temis <strong>da</strong>samtkiceblad ilia qalTa<br />

emansipaciis mowinaaRmdege g. TumanovTan kamaTis dros mimarTavs karl marqss:<br />

"moviyvanT marqsis naTqvams", - wers ilia <strong>da</strong> mohyavs misi Semdegi sityvebi: "rogoric<br />

de<strong>da</strong>kacia, iseTi ojaxicaa, rogoric ojaxia, iseTi saxelmwifocaa" (i. WavWavaZe , 1928 ).<br />

ilia eTanxmeba am sityvebs, rogorc u<strong>da</strong>vo WeSmartebas qalis rolis Rirseulad<br />

<strong>da</strong>fasebisaTvis <strong>da</strong> energiulad ibrZvis qalis farTo mecnieruli <strong>da</strong> teqnikuri<br />

ganaTlebis uzrunvelyofisaTvis <strong>da</strong> sazogadoebrivi aqtiurobisaTvis.<br />

swored misi moRvaweobis periodSi aRiniSna qalis uflebebis zr<strong>da</strong> rogorc ojaxSi,<br />

ise sazogadoebriv asparezze, rasac kapitalizmis ganviTarebamac Seuwyo xeli.<br />

Camoyalib<strong>da</strong> muSa qalebis fena. XX saukuknis <strong>da</strong>sawyisSi gaixsna kavkasiaSi pirveli<br />

qalTa umaRlesi saswavlebeli - qalTa umaRlesi kursebi. garkveuli warmateba iqna<br />

miRweuli wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis saqmianobaSi<br />

erT-erT pirvel qalTa <strong>for</strong>malur organizacias, "qarTvel qalTa saqvelmoqmedo<br />

organizacias", romelmac farTo saqvelmoqmedo <strong>da</strong> saganmanaTleblo muSaoba Caatara,<br />

swored ilias meuRle – olRa guramiSvili xelmZRvanelob<strong>da</strong>.<br />

qalTa organizaciebis masobrivi Seqmnis tendenciebi saqarTveloSi 1905 wlis<br />

revoluciis Semdeg gaCn<strong>da</strong>. iqamde gamokveTil saganmanaTleblo <strong>da</strong> saqvelmoqmedo<br />

sferos qalTa uflebaTa <strong>da</strong>cva miemata.<br />

qalTa pirveli <strong>for</strong>malizebuli, xSirad droebiTi, gaerTianebebi sxva<strong>da</strong>sxva wris,<br />

komisiis <strong>da</strong> komitetis saxiT funqcionirebdnen, maTgan aRsaniSnavia ukve zemoT<br />

xsenebuli "qarTvel qalTa saqvelmoqmedo organizacia", "Tbilisel qalTa wris<br />

komisia", "qarTvel qalTa sazogadoeba" <strong>da</strong> sxv. maTSi iseTi gamoCenili sazogado<br />

* am qarTveli qalis vinaoba dRemde gamourkvevelia.<br />

83


moRvawe qalebi iyvnen Cabmuli, rogorebic iyvnen olRa guramiSvili, nino tatiSviliyifiani,<br />

ekaterine gabaSvili, anastasia TumaniSvili.<br />

1902 wels "Tbilisel qalTa wris" mier <strong>da</strong>ars<strong>da</strong> saswavlebeli Raribi gogonebisa-<br />

Tvis, romelic miznad isaxav<strong>da</strong> qalTa erovnul tradiciebze aRzr<strong>da</strong>s. skolas mniSvnelovan<br />

materialur <strong>da</strong>xmarebas uwev<strong>da</strong> <strong>da</strong>viT sarajiSvilis meuRle – ekaterine<br />

<strong>for</strong>aqiSvili.<br />

skola mTavrobam 1908 wels <strong>da</strong>xura, rac mZlavri biZgi aRmoCn<strong>da</strong> iseTi<br />

sazogadoebrivi organizaciebis SeqmnisaTvis rogoricaa mag. sazogadoeba "codna".<br />

qalTa wris monawile iyo mariam jambakur-orbeliani, romelmac SemdgomSi Tamar<br />

WavWavaZe-bagration-gruzinskisTan erTad <strong>da</strong>arsa saqvelmoqmedo organizacia e.w.<br />

"<strong>da</strong>mwvrobis komiteti", romelmac mniSvnelovani muSaoba Caatara 1905 wlis masobrivi<br />

gamosvlebis Sedegad <strong>da</strong>zaralebuli mosaxleobis <strong>da</strong>saxmareblad.<br />

erT-erTi pirveli organizacia, romelic qalTa samarTlebrivi sakiTxebiT iyo<br />

<strong>da</strong>interesebuli, - "Tbilisel qalTa sazogadoeba" <strong>da</strong>arsebuli iqna cnobili Jurnalistisa<br />

<strong>da</strong> mwerali qalis dominika erisTavis mier, romelic cnobili iyo "gandegilis"<br />

fsevdonimiT. organizacia eyrdnobo<strong>da</strong> ruseTis qalTa sazogadoebis programas <strong>da</strong><br />

aqcents qalTa Tavisuflebis ideaze akeTeb<strong>da</strong>. igi ideas qalTa Tavisuflebis Sesaxeb<br />

farTo propagan<strong>da</strong>s uwev<strong>da</strong> <strong>da</strong> imavdroulad eweo<strong>da</strong> qvelmoqmedebas, awyob<strong>da</strong> musikalur<br />

<strong>da</strong> literaturul saRamoebs.<br />

mniSvnelovani iyo sazogadoeba "ganaTlebis" mier warmoebuli muSaoba qarTuli<br />

skolis ganviTarebis saqmeSi. skolas mwerali anastasia TumaniSvili-wereTeli xelmZRvanelob<strong>da</strong>.<br />

qalTa ganaTlebisa <strong>da</strong> uflebebis <strong>da</strong>mcveli sazogadoebebi gaCn<strong>da</strong> rogorc TbilisSi,<br />

ise provinciebSic. mniSvnelovani iyo maTze social-demokratiuli ideologiis gavlena.<br />

1905 wels anastasia gedevaniSvilis mier <strong>da</strong>ars<strong>da</strong> "qalTa Tanasworobis saqarTvelos<br />

kavSiri", romelic miznad qalTa politikur gaTavisuflebas isaxav<strong>da</strong>. regionuli<br />

organizaciebi<strong>da</strong>n aRsaniSnavia "saqarTvelos qalTa foTis sazogadoeba", romlis<br />

mizanic muSa-qalTa gaTviTcnobireba iyo. organizaciis <strong>da</strong>maarsebeli iyo mwerali,<br />

social-demokrati qali lidia mamulaSvili-megreliZe.<br />

zogierT regionul organizacias Tavisi filialebi soflebSic hqon<strong>da</strong>. aseT<br />

organizaciaTa ricxvs miekuTvnebo<strong>da</strong> mwerali qalis anastasia xoStaria-erisTavis mier<br />

1913 wels gorSi <strong>da</strong>arsebuli qalTa gaerTianeba "mandili".<br />

2. saqarTvelos qalebis <strong>socialuri</strong> ganwyoba<br />

im periodSi, rodesac saqarTvelo ssrk-is nawils Seadgen<strong>da</strong>, aq mimdinare yvela<br />

<strong>politikuri</strong>, ekonomikuri <strong>da</strong> <strong>socialuri</strong> movlena, ase Tu ise, saqarTvelosTvisac iyo<br />

<strong>da</strong>maxasiaTebeli. yofil sabWoTa kavSirSi qarTveli qalebi Tavisi ganaTlebiT,<br />

profesionalizmiTa <strong>da</strong> kvalifikaciiT liderobdnen. 1989 wlis aRweris Sedegad yovel<br />

1000 qali<strong>da</strong>n 204-s umaRlesi ganaTleba hqon<strong>da</strong>. qalebs ekavaT xelmZRvaneli postebi<br />

saxalxo ganaTlebis, jan<strong>da</strong>cvis <strong>da</strong> sxva sferoebSi. rogorc gamokvlevebi a<strong>da</strong>sturebs,<br />

swored qalebi gamoirCeodnen saqmisadmi erTgulebiT, keTilsindisieri <strong>da</strong>mokidebulebiT,<br />

maRali profesionalizmiT <strong>da</strong> xelmZRvanelobis kargi unariT.<br />

saqarTveloSi 1990 wlis ekonomikuri krizisis <strong>da</strong>wyebamde qalebi Cabmuli iyvnen<br />

farTomasStabian ekonomikur saqmianobaSi. qalTa SromiT saqmianobaSi Cabmis masStabebi<br />

gansakuTrebiT maRali iyo soflis meurneobaSi, sazogadoebrivi kvebis sistemaSi,<br />

komunikaciebis sferoSi <strong>da</strong> mrewvelobis ramdenime <strong>da</strong>rgSi (msubuqi, kvebis, qimiuri <strong>da</strong><br />

navTob-qimiuri mrewveloba), agreTve ekonomikis yvela ZiriTad araindustriul<br />

84


seqtorSi.<br />

erovnuli ekonomikis e.w. mamakacur seqtorSic ki (mSenebloba, transporti,<br />

manqanaTmSenebloba, saSeni masalebi <strong>da</strong> a.S.) qalTa monawileobam 30-40%-s miaRwia.<br />

qalebi umravlesobas warmoadgendnen iseT prestiJul profesiebSi, rogoricaa:<br />

maswavlebeli, eqimi, kulturisa <strong>da</strong> xelovnebis warmomadgeneli, msubuqi <strong>da</strong> kvebis<br />

mrewvelobis inJineri. zogadi ganaTlebis doniT <strong>da</strong> profesiuli kvalifikaciiT<br />

qarTveli qalebi liderobdnen sxva sabWoTa respublikebis qalebs Sorisac.<br />

Sesabamisad, zemoT CamoTvlil seqtorebSi qarTvel qalebs hqon<strong>da</strong>T konkretuli<br />

asparezi <strong>da</strong> SesaZleblobebi karieris ganviTarebis TvalsazrisiT, magram totalitaruli<br />

saxelmwifos pirobebSi, maTi monawileoba mmarTvelobiT <strong>da</strong> politikur struqturebSi<br />

mkveTrad SezRuduli iyo. qalebi ZiriTa<strong>da</strong>d marTvis saSualo rgolSi iyvnen<br />

warmodgenili, maSin, rodesac mamakacebs TiTqmis yvela umaRlesi posti eWiraT.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad amisa, rogorc zemoT aRvniSneT, sabWoTa kavSirSi arsebob<strong>da</strong> miTi imis<br />

Sesaxeb, rom qalTa problema ga<strong>da</strong>Wris procesSi iyo <strong>da</strong> feminizmis yovelgvari<br />

gamovlineba negatiur burJuaziul moZraobad aRiqmebo<strong>da</strong>.<br />

am periodSi qalTa problemebze arsebuli in<strong>for</strong>macia agebuli iyo socialistur <strong>da</strong><br />

kapitalistur saxelmwifoebSi qalebis mimarT gatarebuli politikis <strong>da</strong>pirispirebaze.<br />

Tanac, socialisturi politika aSkarad Selamazebuli iyo. igive SeiZleba iTqvas<br />

sazogadoebaSi qalis <strong>socialuri</strong> <strong>da</strong> <strong>politikuri</strong> mdgomareobis asaxvis, qalTa sazogadoebriv-<strong>politikuri</strong><br />

moZraobis xasiaTis, masStabebisa <strong>da</strong> aRweris Sesaxeb.<br />

sinamdvileSi ssrk konstituciasa <strong>da</strong> sxva kanonebSi Cawerili qalTa <strong>da</strong> mamakacTa<br />

uflebebis <strong>for</strong>maluri Tanasworoba realuri uflebebis Tanasworobis garantias ar<br />

iZleo<strong>da</strong>. gaeros mier miRebuli <strong>da</strong> 1981 w. sabWoTa kavSirSi ratificirebuli konvencia<br />

qalTa diskriminaciis yvela <strong>for</strong>mis likvi<strong>da</strong>ciis Sesaxeb ar gax<strong>da</strong> qveynis saSinao<br />

cxovrebis kanoni.<br />

qalebma mamakacebTan Tanabar mdgomareobas mxolod ramdenime sferoSi miaRwies,<br />

romelTa ricxvs ganaTleba miekuTvnebo<strong>da</strong>. SemoRebuli iqna savaldebulo <strong>da</strong>wyebiTi,<br />

Semdeg ki saSualo ganaTleba, saSualo specialuri <strong>da</strong> umaRlesi ganaTlebis miRebis<br />

SesaZleblobam gamoiwvia qalebisa <strong>da</strong> mamakacebis saganmanaTleblo SesaZleblobebis<br />

Tan<strong>da</strong>TanobiT gaTanabreba, magram socialurma saganmanaTleblo praqtikam mTeli rigi<br />

problemebi gamoavlina.<br />

saqmianobis TiTqmis yvela sferoSi qalebi Camocilebuli iyvnen ga<strong>da</strong>wyvetilebaTa<br />

miRebisagan. mamakacebTan Se<strong>da</strong>rebiT, maT bevrad ufro meti siZnele hqon<strong>da</strong>T profesiul<br />

zr<strong>da</strong>Si, karieraSi, e.i. qalebisTvis realurad mxolod horizontaluri profesiuli<br />

ga<strong>da</strong>nacvlebebi arsebob<strong>da</strong>, xolo vertikaluri – Zalauflebis umaRlesi eSelonebisken<br />

– mamakacebis prerogativa iyo, mag. sxva<strong>da</strong>sxva rangis mamakac specialistebs Soris<br />

xelmZRvanelebi iyvnen 48%, xolo qalebs Soris mxolod 2%. aRsaniSnavia, rom<br />

sxva<strong>da</strong>sxva Semcirebis dros pirvelad qalebs amcirebdnen.<br />

profesiuli diskriminaciisa <strong>da</strong> segregaciis Sedegi ✲<br />

gax<strong>da</strong> mniSvnelovani gansxvaveba<br />

qalisa <strong>da</strong> mamakacis anazRaurebebs Soris. 80-iani wlebis bolos qalebi im muSakTa did<br />

nawils Seadgendnen, romlebic minimalur xelfass iRebdnen. erTnair samuSao adgilebze,<br />

Tanamdebobebze momuSave mamakacebisa <strong>da</strong> qalebis xelfasebs Soris gansxvaveba 35-40%-s<br />

warmoadgen<strong>da</strong>.<br />

qalebi Camocilebuli iyvnen saxelmwifo politikis SemuSavebasa <strong>da</strong> ganxorcielebaSi<br />

srulfasovani monawileobi<strong>da</strong>n, amis mizezi iyo tradiciuli sazogadoebis konservatulpatriarqaluri<br />

safuZvlebi, romlebsac maRali sicocxlisunarianoba <strong>da</strong> sociokultu-<br />

✲<br />

qalTa profesiuli segregacia aris "qalTa" profesiebis sferoebis an "qalTa" samuSao adgilebis<br />

<strong>for</strong>mireba "mamakacTa profesiebs Soris. am SemTxvevaSi qalis Sromis Taviseburebad iqca misi<br />

araprestiJuloba <strong>da</strong> mcire anazRaureba.<br />

85


ul procesebSi qalTa integraciaze realuri zegavlenis (zemoqmedebis) unari<br />

gamoavlines.<br />

qalis mimarT paternalisturi politika iTvaliswineb<strong>da</strong> mraval SeRavaTsa <strong>da</strong><br />

ojaxebis <strong>da</strong>xmarebas, rac ZiriTa<strong>da</strong>d adgilebze xorcieldebo<strong>da</strong>. 90-iani wlebis<br />

<strong>da</strong>sawyisisTvis <strong>da</strong>wesebulebebsa <strong>da</strong> sawarmoebs maTTan momuSave qalebisTvis un<strong>da</strong> miecaT<br />

15-ze meti saxeobis SeRavaTi <strong>da</strong> fuladi <strong>da</strong>xmareba.<br />

aRsaniSnavia, rom gar<strong>da</strong>qmnis periodis ekonomikuri re<strong>for</strong>mebis ganxorcielebis<br />

Sedegad momuSave qalebis mdgomareoba ara Tu gaumjobes<strong>da</strong>, aramed, piriqiT, mkveTrad<br />

gauares<strong>da</strong>, mox<strong>da</strong> maTi samuSao adgilebze Semcireba.<br />

mamakacebi naklebad monawileobdnen saSinao meurneobasa <strong>da</strong> bavSvebis aRzr<strong>da</strong>Si,<br />

amitom momsaxurebisa <strong>da</strong> sazogadoebrivi kvebis samsaxuri cu<strong>da</strong>d iyo ganviTarebuli. am<br />

mimarTulebiT SemuSavebulma saxelmwifo programebma ver SeZlo qalis maRali<br />

sayofacxovrebo <strong>da</strong>tvirTvis Semcireba.<br />

qveyanaSi viTardebo<strong>da</strong> dedobisa <strong>da</strong> bavSvobis <strong>da</strong>cvis sistema. omis Semdgom<br />

periodSi mniSvnelovnad gafarTov<strong>da</strong> saavadmyofoebisa <strong>da</strong> samSobiaro saxlebis qseli,<br />

saqorwilo-saojaxo kanonmdeblobam gansazRvra mamis movaleobebi, saalimento valdebulebebi<br />

ganqorwinebis SemTxvevaSi, agreTve colisa <strong>da</strong> Svilebis uflebebi qonebaze.<br />

gaTanabr<strong>da</strong> qorwinebaSi <strong>da</strong> qorwinebis gareSe <strong>da</strong>badebuli bavSvebis uflebebi.<br />

sabWoTa saxelmwifoSi safuZveli Caeyara <strong>da</strong> Seiqmna bavSvTa sazogadoebrivi<br />

aRzrdis sistema. marTvis centralizaciisa <strong>da</strong> gegmianobis miuxe<strong>da</strong>vad, bavSvebis<br />

aRzrdis problema sxva<strong>da</strong>sxva respublikaSi sxva<strong>da</strong>sxvanairad wydebo<strong>da</strong>. am sferoSi<br />

qalTa sakiTxSi saxelmwifo politikisTvis deklaraciuloba iyo <strong>da</strong>maxasiaTebeli. igi ar<br />

iTvaliswineb<strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva regionis specifikurobas, gansxvavebuli cxovrebis wess.<br />

amgvarad, sabWoTa periodSi qalTa sakiTxSi saxelmwifo politikisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli<br />

iyo:<br />

• sazogadoebrivi cxovrebis yvela sferoSi qalebis monawileobis uflebebis<br />

sakanonmdeblo aRiareba;<br />

• sqesTa Tanasworobis principis realizaciis mizniT administraciuli meTodebis<br />

gamoyeneba;<br />

• qalis ara marto dedobrivi, aramed <strong>socialuri</strong> funqciis aRiareba;<br />

• qalebis statusis mimarT saxelmwifo politikis deklaraciuli xasiaTi.<br />

magram qalebisa <strong>da</strong> mamakacebis realuri Tanasworobis miRwevas arsebiTad xels<br />

uSli<strong>da</strong> Semdegi faqtorebi:<br />

- qalTa problemebis <strong>da</strong>moukidebeli statusis maskulinuri uaryofa, maTi klasobrivi<br />

interesebisadmi <strong>da</strong>qvemdebareba, qalTa moZraobis ideologiis STanTqma klasobrivpartiuli<br />

ideologiiT, rac mTeli sabWoTa periodisTvis iyo <strong>da</strong>maxasiaTebeli;<br />

- qalze mamakaci-patriarqis Zalauflebis totalitaruli saxelmwifos ZalauflebiT<br />

Secvla;<br />

- qalebis CamoSoreba ga<strong>da</strong>wyvetilebaTa miRebisagan saqmianobis TiTqmis yvela<br />

sferoSi, siZneleebi profesiul zr<strong>da</strong>Si, karieraSi, e.i. maTTvis mxolod horizontaluri<br />

profesiuli ga<strong>da</strong>nacvlebis realuri SesaZlebloba, xolo vertikaluri –<br />

xelisuflebis umaRlesi eSelonebisaken ga<strong>da</strong>nacvleba mamakacTa prerogativa iyo;<br />

- qalebis Camocileba saxelmwifo politikis SemuSavebasa <strong>da</strong> ganxorcielebaSi<br />

srulfasovani monawileobisagan;<br />

"qalTa" politikis efeqturi <strong>socialuri</strong> politikiT ganmtkicebis ararseboba;<br />

qalebis sayofacxovrebo saqmeebiT <strong>da</strong>tvirTvis maRali done.<br />

SeiZleba <strong>da</strong>vaskvnaT, rom sabWoTa periodis saxelmwifo politika qalebis mimarT<br />

paternalistur-deklaraciul tips ganekuTvneba.<br />

gar<strong>da</strong>mavali periodis demokratiul procesebsa <strong>da</strong> ekonomikur cvlilebebs<br />

86


<strong>politikuri</strong> qaosi <strong>da</strong> cxovrebis pirobebis ukiduresi gauareseba moyva. <strong>da</strong>irRva<br />

RirebulebaTa adre arsebuli sistema, rasac ar mohyolia RirebulebaTa axali sistemis<br />

Seqmna. radikalurma socialur-politikurma cvlilebebma Rrma kvali <strong>da</strong>aCnia a<strong>da</strong>mianTa<br />

cxovrebis wess. saTanado gamocdilebasa <strong>da</strong> samarTlebriv <strong>da</strong>cviT meqanizmebs<br />

moklebuli moqalaqeebi moulodnelad riskis situaciaSi aRmoCndnen – iniciativisa <strong>da</strong><br />

pasuxismgeblobis simZimis centrma saxelmwifo<strong>da</strong>n maTze ga<strong>da</strong>inacvla. moSlili<br />

ekonomikisa <strong>da</strong> qaoturi socialur-<strong>politikuri</strong> cxovrebis pirobebSi pirovnebisaTvis,<br />

faqtobrivad, umTavres problemad axal istoriul viTarebasTan Segueba iqca.<br />

politikurma, ekonomikurma krizisma <strong>da</strong> SeiaraRebulma konfliqtebma, upirveles<br />

yovlisa, qalebze iqonia gavlena. qalebi fizikuri <strong>da</strong> seqsualuri Zaladobis upirvelesi<br />

msxverpli gaxdnen. imave konfliqtebma gamoiwvia konfliqtebis zonebi<strong>da</strong>n migraciis<br />

rTuli problema * (ltolvilTa 54,4% qalia, maTgan – 97% afxazeTi<strong>da</strong>n, xolo 3% -<br />

cxinvalis regioni<strong>da</strong>n). aRniSnulma pirobebma Secvala qalTa cxovrebis stili, xeli<br />

SeuSala maT personalur <strong>da</strong> socialur ganviTarebas, ris Sedega<strong>da</strong>c sazogadoebrivi<br />

cxovrebi<strong>da</strong>n gariyuli aRmoCn<strong>da</strong> mosaxleobis is mniSvnelovani nawili, romelTa<br />

interesebic arasrulyofilad aisaxa axal institutebSi.<br />

mkveTrad Semcir<strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebul qalTa ricxvi (1989-94 wlebSi 1250 aTasi<strong>da</strong>n 750<br />

aTasamde). amis gar<strong>da</strong>, qalTa <strong>da</strong>saqmebis prioritetul sferoebSi (samecniero-kvleviTi<br />

moRvaweoba, medicina, kultura, msubuqi <strong>da</strong> kvebis mrewveloba) <strong>da</strong>balma anazRaurebam<br />

gamoiwvia qalTa mniSvnelovani gaRatakeba. zemoTaRniSnuli procesebi qalis<br />

reproduqciul qcevaSic aisaxa, rac TavisTavad uaryofiT gavlenas axdens qveynis<br />

demografiul suraTze.<br />

bolo periodSi mox<strong>da</strong> sqesobriv urTierTobebze sazogadoebrivi azris liberalizacia,<br />

sazogadoeba ufro Semwynarebeli gax<strong>da</strong> ganqorwinebis mimarTac. aman<br />

bunebrivad Seasusta meuRleTa urTierTobebis oficialuri registraciis<br />

aucilebloba, rac aisaxa oficialuri statistikis Sesabamisi maCveneblebis SemcirebiT<br />

<strong>da</strong> mainc, qalebi ufro momzadebulebi aRmoCndnen mwvave krizisis ga<strong>da</strong>satanad.<br />

ojaxis ga<strong>da</strong>rCenis mizniT qalTa umravlesobam xeli mihyo araregistrirebul bizness<br />

(cxoba, wvrili vaWroba, SromiTi migracia). dRes xSirad, swored qali xdeba ojaxis<br />

erTaderTi marCenali. Tumca es mas Zvirad ujdeba - icvleba misi cxovrebis niri <strong>da</strong><br />

xeli eSleba mis pirovnul, sazogadoebriv <strong>da</strong> socialur ganviTarebas. magram qali<br />

yvelaze naklebad fiqrobs Tavis interesebze an maT lobirebaze, amis Sedegad<br />

sazogadoeba kargavs mosaxleobis sakmaod did segments, romlis interesebi adekvaturad<br />

ar aisaxeba axal institutebSi. meore mxriv, ikargeba ganaTlebuli kadrebi, profesionalebi;<br />

kadrebis <strong>da</strong>nakargi <strong>da</strong> sqesTa disbalansi <strong>da</strong>saqmebis sferoSi ki garkveulad<br />

xels uwyobs socialur ukmayofilebas <strong>da</strong> socialur–politikur arastabilurobas.<br />

3. saerTaSoriso sakanonmdeblo aqtebi <strong>da</strong> erovnuli meqanizmebi<br />

qalebis istoriuli <strong>da</strong> Tanamedrove <strong>socialuri</strong> mdgomareobis analizi sxva<strong>da</strong>sxva<br />

qveyanaSi asabuTebs, rom qalebis problemebi internacionaluri xasiaTisaa <strong>da</strong><br />

gamoixateba yoveli qveynis socialur-ekonomikuri, <strong>politikuri</strong> <strong>da</strong> kulturuli<br />

ganviTarebis doniT <strong>da</strong> rom am problemebis realizacia moiTxovs ara mxolod<br />

yovelmxriv axal midgomas qalis mimarT, aramed saxelmwifos <strong>da</strong> kanonebis<br />

mxar<strong>da</strong>Werasac.<br />

*<br />

samxreT oseTisa <strong>da</strong> afxazeTis konfliqtebis Sedegad dRes saqarTveloSi 400 aTasi migrantia.<br />

oficialurad <strong>da</strong>registrirebulia 286642 ltolvili. aqe<strong>da</strong>n 275096 (95,97%) – afxazeTi<strong>da</strong>n, 11546 (4,0)<br />

– samaCablo<strong>da</strong>n.<br />

87


saqarTvelos qalTa <strong>da</strong>cvis sferoSi mniSvnelovani roli eniWeba saerTaSoriso<br />

sakanonmdeblo aqtebs <strong>da</strong> erovnuli kanonmdeblobisa <strong>da</strong> realurad moqmedi meqanizmebis<br />

SemuSavebas.<br />

saqarTvelo 1994 wlis 22 seqtembers SeuerT<strong>da</strong> konvencias 'qalTa diskriminaciis<br />

yovelgvari <strong>for</strong>mis aRmofxvris' Sesaxeb, riTac man valdebuleba aiRo, rom 'miiRebs<br />

yvela saWiro zomas qveynis politikur <strong>da</strong> sazogadoebriv cxovrebaSi qalTa mimarT<br />

diskriminaciis aRmosafxvrelad, saxeldobr, qalebisaTvis mamakacebTan Tanabar<br />

pirobebSi, uzrunvelyofs arCevnebsa <strong>da</strong> sajaro referendumebSi xmis micemis uflebas,<br />

sajarod arCeul organoebSi kandi<strong>da</strong>turis wamoyenebis SesaZleblobas <strong>da</strong> monawileobas<br />

mTavrobis politikis Camoyalibebasa <strong>da</strong> ganxorcielebaSi <strong>da</strong> imis SesaZleblobas, rom<br />

<strong>da</strong>ikavon saxelmwifo postebi <strong>da</strong> Seasrulon yvela saxelmwifoebrivi funqcia nebismier<br />

samTavrobo doneze, monawileoba miiRon saxelmwifo organizaciebisa <strong>da</strong> asociaciebis<br />

saqmianobaSi, romlebic <strong>da</strong>interesebulni arian qveynis sazogadoebrivi <strong>da</strong> <strong>politikuri</strong><br />

cxovrebis problemebiT. (muxli 7) .<br />

1995 wels saqarTvelos parlamentma miiRo saqarTvelos konstitucia.<br />

konstituciis me-14 punqtSi naTqvamia: 'a<strong>da</strong>miani <strong>da</strong>badebiT Tavisufalia <strong>da</strong> kanonis<br />

winaSe Tanasworia, ganurCevlad rasisa, kanis ferisa, sqesisa, <strong>politikuri</strong> <strong>da</strong> sxva<br />

Sexedulebebisa, erovnuli, eTnikuri <strong>da</strong> <strong>socialuri</strong> kuTvnilebisa, warmoSobisa,<br />

qonebrivi <strong>da</strong> wodebrivi mdgomareobisa an sacxovrebeli adgilisa.<br />

FparlamentSi Seiqmna a<strong>da</strong>mianis <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> erovnul umciresobaTa komiteti <strong>da</strong><br />

de<strong>da</strong>Ta, bavSvTa <strong>da</strong> ojaxis uflebis <strong>da</strong>cvis specialuri qvekomiteti, erovnuli uSiSroebis<br />

sabWos aparatSi ki erovnuli uSiSroebis sabWos mdivnis moadgilis Tanamdeboba<br />

a<strong>da</strong>mianis uflebaTa <strong>da</strong>cvis sakiTxebSi. aRmasrulebel mTavrobaSi Camoyalib<strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianis<br />

uflebaTa <strong>da</strong>cvis sakiTxTa ganyofileba, ombucmenis instituti, romelsac mieniWa<br />

farTo uflebamosileba a<strong>da</strong>mianTa uflebebis <strong>da</strong>cvis kontrolis saqmeSi. am ganyofilebis<br />

samuSaos sferoSi Sevi<strong>da</strong> qalTa uflebebis sakiTxebi. erT-erT mniSvnelovan nabijs<br />

warmoadgen<strong>da</strong> parlamentar qalTa jgufebis Seqmna. 1992 wlis ivnisSi saqarTvelos<br />

parlamentSi Seiqmna parlamentar qalTa klubi. klubis moqmedebis gegmaSi asaxulia<br />

pekinis qalTa meoTxe msoflio konferenciis plat<strong>for</strong>mis Tormetive prioriteti.<br />

1995 wels <strong>da</strong>iwyo gaerTianebuli erebisa <strong>da</strong> saqarTvelos mTavrobis erToblivi<br />

proeqtis – "genderuli ganviTareba" ganxorcieleba. aRniSnuli programa, ZirTa<strong>da</strong>d,<br />

pekinis arasamTavrobo organizaciebis <strong>for</strong>umebisa <strong>da</strong> pekinis qalTa konferencii<strong>da</strong>n<br />

gamomdinare Sexedulebebis safuZvelze SemuSav<strong>da</strong>. aRniSnuli proeqtis iniciativiT<br />

momzad<strong>da</strong> proeqti saqarTvelos qalTa mdgomareobis <strong>da</strong> maTi problemebis Sefasebis<br />

Sesaxeb. momzad<strong>da</strong> cnobari qalTa arasamTavrobo organizaciebis Sesaxeb. muSaoba <strong>da</strong>iwyo<br />

axalma programam - 'qalebi ganviTarebis procesSi. Catara<strong>da</strong> qalTa problemebisadmi<br />

miZRvnili seminarebi <strong>da</strong> konferencia, ganxorciel<strong>da</strong> genderul problemebTan <strong>da</strong>kav-<br />

Sirebuli gamokvleva, gamoica broSurebi, momzad<strong>da</strong> satelevizio <strong>da</strong> radio ga<strong>da</strong>cemebi.<br />

gaeroSi gaigzavna angariSi saqarTveloSi diskriminaciis yvela <strong>for</strong>mis aRmofxvris<br />

<strong>da</strong> konvenciis cxovrebaSi gatarebis Sesaxeb. uSiSroebis sabWos a<strong>da</strong>mianis uflebebis<br />

ganyofilebam SeimuSava specialuri programebi yvela sferoSi qalTa uflebebis <strong>da</strong>cvasTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebiT.<br />

1996 wels saqarTvelo SeuerT<strong>da</strong> konvencias “mamakacTa <strong>da</strong> qalTa Tanabari Rirebulebis<br />

Sromis Tanabari anazRaurebis Sesaxeb”, 2002 wels<br />

“qalTa mimarT diskriminaciis yovelgvari <strong>for</strong>mis aRmofxvris' Sesaxeb” <strong>da</strong>matebiT<br />

oqms <strong>da</strong> imave konvenciis me-20 muxlis pirveli punqtis Sesworebis ratificirebis Taobaze”.<br />

samoqmedo plat<strong>for</strong>ma, romelic pekinis qalTa konferenciaze iqna miRebuli,<br />

iTvaliswineb<strong>da</strong> 1997 wlis bolosaTvis samoqmedo gegmis SemuSavebas yvela saxelmwifos<br />

88


mier, Sesabamis organizaciebsa <strong>da</strong> arasamTavrobo organizaciebTan konsultaciis safuZvelze,<br />

romelic miznad isaxav<strong>da</strong> pekinis samoqmedo plat<strong>for</strong>mis ganxorcielebas.<br />

konferenciaze, romelic 1998 wlis 24 aprils Catar<strong>da</strong>, miRebuli iqna gaeros<br />

ganviTarebis programis mier SemuSavebuli samoqmedo gegma saqarTveloSi 1998-2000<br />

wlebSi qalTa mdgomareobis gaumjobesebis Sesaxeb, "qalebi ganviTarebis procesSi",<br />

romelic prezidentis mier iqna <strong>da</strong>mtkicebuli. samoqmedo gegma pekinis plat<strong>for</strong>mis<br />

Tormeti prioriteti<strong>da</strong>n Svids moicavs.<br />

samoqmedo gegmis mTavari mizani iyo genderuli Tanasworobis uzrunvelyofa<br />

saqarTvelos sazogadoebrivi cxovrebis yvela sferoSi. igi iTvaliswineb<strong>da</strong> agreTve<br />

qalTa <strong>da</strong>xmarebis aucileblobas gar<strong>da</strong>maval periodSi arsebul socialur problemaTa<br />

ga<strong>da</strong>WrasTan <strong>da</strong>kavSirebiT, rac gulisxmobs konkretuli cvlilebebis Setanas kanonmdeblobaSi.<br />

(qalTa mdgomareoba saqarTveloSi, 2000).<br />

erovnuli instituciuri meqanizmis <strong>da</strong>fuZneba u<strong>da</strong>od winga<strong>da</strong>dgmuli nabiji iyo<br />

genderuli Tanasworobis <strong>da</strong> qalTa diskriminaciis aRmofxvris saxelmwifo politikis<br />

SemuSavebis TvalsazrisiT.<br />

metic, 1999 wels qalTa diskriminaciis yvela <strong>for</strong>mis aRmofxvris komitetSi angariSis<br />

wardgenis Semdeg saxelmwifos mier gatarebuli specialuri zomebi a<strong>da</strong>sturebs<br />

genderuli problemis ga<strong>da</strong>Wris politikur nebas.<br />

qalTa diskriminaciis yvela <strong>for</strong>mis aRmofxvris komitetis rekomen<strong>da</strong>ciebis sapasuxod<br />

saxelmwifom gamosca specialuri brZanebuleba, romelic mimarTuli iyo qalTa<br />

uflebebis <strong>da</strong>cvis gaumjobesebisaken.<br />

samwuxarod, saqarTvelos prezidentis #511, 1999/11/05 brZanebuleba – “saqar-<br />

TveloSi qalTa uflebebis <strong>da</strong>cvis ganmtkicebis RonisZiebaTa Sesaxeb”, <strong>da</strong>rCa <strong>for</strong>malur<br />

pasuxad qalTa diskriminaciis yvela <strong>for</strong>mis aRmofxvris komitetis rekomen<strong>da</strong>ciebze <strong>da</strong><br />

umniSvnelo gavlena moaxdina qalTa winsvlaze.<br />

“qalTa mimarT Zaladobis aRmofxvris deklaraciis” sapasuxod gamoica saqarTvelos<br />

prezidentis #64, 2000/25/02 brZanebuleba <strong>da</strong> <strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong> 2000-2002 wlebis “qalTa<br />

mimarT ZaladobasTan brZolis erovnuli gegma”.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad CamoTvlili RonisZiebebisa, gar<strong>da</strong>maval periodSi qalTa winsvlis<br />

TvalsazrisiT didi Zvra ar momx<strong>da</strong>ra.<br />

2003 wlis, 23 noembris “vardebis revoluciis” Semdeg saqarTveloSi ganxorciel<strong>da</strong><br />

mTeli rigi administraciuli cvlilebebi. am cvlilebebma garkveuli gavlena moaxdina<br />

qalTa winsvlis sakiTxze – marTalia, uSiSroebis sabWosTan arsebuli qalTa winsvlis<br />

komisia 2004 wlis ianvarSi gauqm<strong>da</strong>, magram mis sanacvlod Camoyalib<strong>da</strong> saqarTvelos<br />

parlamentis TavjdomaresTan arsebuli genderuli Tanasworobis sakiTxebis sakonsultacio<br />

sabWo.<br />

dReisaTvis saqarTveloSi qalTa asze meti arasamTvarobo organizaciaa registrirebuli.<br />

isini sakmaod mniSvnelovan rols asruleben qalTa problematikis wina planze<br />

wamowevis, genderuli balansis miRwevisaTvis saWiro RonisZiebebis inicirebisa <strong>da</strong><br />

lobirebis saqmeSi. maTi saqmianoba aCvenebs, Tu rogor Seicvala problemaTa prioritetebis<br />

miSvneloba qarTveli qalebisaTvis. Tu re<strong>for</strong>mebis sawyis etapze, mwvave<br />

socialur-ekonomikuri krizisis periodSi, isini yuradRebas humanitaruli <strong>da</strong>xmarebis<br />

programebze amaxvilebdnen, bolo periodisaTvis (gansakuTrebiT, 1995 wlis pekinis<br />

konferenciis Semdeg) gaizar<strong>da</strong> maTi aqtiuroba a<strong>da</strong>mianis uflebebis <strong>da</strong>cvis, demokratiuli<br />

Rirebulebebis <strong>da</strong>mkvidrebis, <strong>politikuri</strong> <strong>da</strong> samrTlebrivi re<strong>for</strong>mebis, qalTa<br />

<strong>politikuri</strong> aqtivobis gazrdis mimarTulebiT. magram es organizaciebi, rogorc wesi,<br />

mxolod qalebisagan Sedgeba <strong>da</strong>, Sesabamisad, ar aris genderulad <strong>da</strong>balansebuli. erTi<br />

mxriv, aRniSnuli faqti xels uwyobs qalebis problemis irgvliv koncentracias, magram,<br />

meore mxriv, seriozuli <strong>da</strong>brkolebaa genderuli balansis mizniT mamakacebisa <strong>da</strong><br />

89


qalebis erToblivi muSaobis gzaze. gar<strong>da</strong> amisa, albaT, aucilebelia gaizardos am<br />

problematikaze momuSave mecnierebis ricxvi, romlebic uzrunvelyofen qalTa Temaze<br />

msoflioSi arsebuli gamokvlevebis ganzogadebas <strong>da</strong> qarTul sinamdvilesTan a<strong>da</strong>ptirebas,<br />

agreTve erovnuli klevebis Catarebas <strong>da</strong> am <strong>da</strong>rgSi qarTuli samecniero<br />

literaturis Seqmnas.<br />

4. saqarTvelos qalebis monawileoba politikur procesebSi<br />

trans<strong>for</strong>mirebadi sazogadoebisaTvis aucilebelia, rom mis moqalaqeebs hqondeT<br />

garemomcveli sinamdvilisa <strong>da</strong> misi cvalebadobis prognozirebis unari. es maT<br />

saSualebas miscems, miiRon praqtikuli ga<strong>da</strong>wyvetilebebi <strong>da</strong> imoqmedon maTi ganxorcielebisaTvis.<br />

sazogadoebis trans<strong>for</strong>maciis Tanamedrove gageba gulisxmobs mis demokratizaciasa<br />

<strong>da</strong> humanizacias, cxovrebis patriarqaluri ganwyobebisa <strong>da</strong> normebis ga<strong>da</strong>laxvas,<br />

warsulSi sazogadoebaSi miRebuli bevri cnebisa <strong>da</strong> warmodgenis ga<strong>da</strong>fasebas.<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, gar<strong>da</strong>maval sazogadoebaSi gansakuTrebuli mniSvneloba<br />

eniWeba qalTa sakiTxs.<br />

qarTuli sazogadoebis trans<strong>for</strong>maciis Tanamedrove tendenciebis analizi, ise<br />

rogorc <strong>socialuri</strong> makrosistemisa, romelic rTul socialur, ekonomikur, politikur,<br />

kulturul cvlilebebs ganicdis, saWiroebs socio-genderuli koncefciebis gamoyenebas.<br />

genderul urTierTobebs <strong>da</strong> yovel socialur erTobaSi arsebul urTierTqmedebebs<br />

Tavisi garkveuli specifika aqvs, gansxvavdeba konkretuli sociokulturuli,<br />

mentaluri, maT Soris, demografiuli TaviseburebebiT, gaaCnia mravalroliani funqcia.<br />

genderuli midgoma efuZneba sqesTa urTierTobis sociokulturul dinamikas <strong>da</strong> ar<br />

<strong>da</strong>hyavs igi mxolod gansazRvrul biologiur urTierTobebze. rogorc ukve aRvniSneT,<br />

Cveni istoriis sabWoTa periodSi qalTa emansipacias ideologiuri xasiaTi hqon<strong>da</strong>,<br />

farTod iyo deklarirebuli <strong>da</strong> saxelmwifos oficialurad uWer<strong>da</strong> mas mxars. amJamad<br />

mimdinare trans<strong>for</strong>maciuli procesebi mniSvnelovan gavlenas axdens sazogadoebaSi<br />

qalis statusisa <strong>da</strong> rolis Secvlaze.<br />

Tanamedrove saqarTveloSi mamakacisa <strong>da</strong> qalis rolebis tradiciuli Tanafardoba<br />

icvleba. Tavad cxovreba gvkarnaxobs maTi axali identifikaciis moTxovnas. amasTan,<br />

erT-erTi ZiriTadi determinanti xdeba genderuli urTierTobebis cvlilebebi <strong>da</strong><br />

Tanaswori uflebebis, Tavisuflebebsa <strong>da</strong> SesaZleblobebis principis praqtikuli realizacia.<br />

saqarTveloSi didi ar aris im qalebis procenti, visac maRali Tanamdebobebi ukavia<br />

aRmasrulebel organoebsa <strong>da</strong> parlamentSi, an<strong>da</strong> adgilibrivi xelisuflebis organoebSi.<br />

isini raime gavlenas ver moaxdenen ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRbis procesze. amdenad,<br />

qalebi Cveulebriv, xdebian mamakacebis <strong>politikuri</strong> mmarTvelobis obieqtebi. miuxe<strong>da</strong>vad<br />

qalebis problemebisadmi miZRvnili nairobis 1985 Wlis saerTaSoriso kongresis<br />

gancxadebisa imis Taobaze, rom "saxelmwifom un<strong>da</strong> uzrunvelyos qalebis monawileoba<br />

erovnul, saxelmwifoebriv <strong>da</strong> adgilobriv saxelisuflebo organoebSi <strong>da</strong> es un<strong>da</strong><br />

ganxorcieldes Sesabamisi sakanonmdeblo RonisZiebebis saSualebiT", saqarTvelos<br />

mTavrobisaTvis es problema ar gaxlavT wamyvani <strong>da</strong> ramdenadme mniSvnelovani.<br />

saqarTvelos mosaxleobis 53% qalebia. isini yvelaze did socialur jgufs<br />

warmoadgenen <strong>da</strong> am jgufis qcevaze mniSvnelovnad aris <strong>da</strong>mokidebuli qveynis warmatebuli<br />

ganviTareba. swored amitom, qalis rolisa <strong>da</strong> adgilis analizis gareSe SeuZlebelia<br />

sazogadoebaSi mimdinare politikur <strong>da</strong> socialur re<strong>for</strong>mebTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

cvlilebebis Sefaseba.<br />

gar<strong>da</strong>mavali periodisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebelma mZafrma politikurma <strong>da</strong> socialur-<br />

90


ekonomikurma procesebma, faseulobebis cvlilebam <strong>da</strong> axal sistemaze ga<strong>da</strong>svlam<br />

uaryofiTi zegavlena moaxdina qalis statusze, rac gamovlin<strong>da</strong> ekonomikur <strong>da</strong><br />

socialur-politikur cxovrebaSi mamakacebisa <strong>da</strong> qalebis monawileobis disbalansSi.<br />

saqarTvelos <strong>politikuri</strong>, ekonomikuri <strong>da</strong> <strong>socialuri</strong> sferoebis ganviTarebis<br />

procesebSi qalTa monawileobis xarisxi metad mcirea. amis erT-erTi mizezi ki isev<br />

eTnikur cnobierebaSi un<strong>da</strong> veZeboT - qalebi ar aRiqmebian Tanasworuflebian<br />

partniorebad <strong>da</strong> maTi profesiuli, inteleqtualuri <strong>da</strong> piradi Rirsebebi saTanadod ar<br />

fasdeba. SeiZleba iTqvas, rom saqarTveloSi realurad ar arsebobs genderuli<br />

Tanasworoba, radgan kanonmdebloba mxolod im SemTxvevaSi xorcieldeba, Tu igi ganmtkicebulia<br />

mTeli rigi RonisZiebebiT, romlebic mimarTulia sxva<strong>da</strong>sxva sferoSi<br />

erTdroul fun<strong>da</strong>mentur gar<strong>da</strong>qmnebze. miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom saqarTveloSi qalebs aqvT<br />

xmis ufleba, saarCevno procesebSi maTi monawileoba kidev ufro <strong>da</strong>balia.<br />

gabatonebuli Sexeduleba, romlis Tanaxmad qalTa aqtiuroba politikaSi arc ise<br />

sasurvelia – igi mxolod diasaxlisad, mzrunvel de<strong>da</strong>d, meuRled <strong>da</strong> qaliSvilad<br />

moiazreba – ganapirobebs am mdgomareobas.<br />

sabWoTa periodTan Se<strong>da</strong>rebiT Semcir<strong>da</strong> xelisuflebis organoebSi qalTa<br />

warmomadgenlobac. Tu 1990 wels saqarTvelos ssr umaRles sabWoSi deputatTa 16%<br />

qalebi iyvnen, dRes es cifri ar aRemateba saparlamento xelisuflebaSi 7%-s, xolo<br />

aRmasrulebel xelisuflebaSi 10%-s. arc adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebSia<br />

saxarbielo mdgomareoba - aq qali mxolod 11%-ia.<br />

Tumca, raodenobrivma cvlilebam xarisxobriv zr<strong>da</strong>sTan migviyvana. dRes susti<br />

sqesis warmomadgenlebi politikaSi midian ufro gaazrebulad, TavianTi programebiT <strong>da</strong><br />

ara statistebis rolSi, rogorc adre iyo.<br />

saqarTvelos <strong>politikuri</strong> speqtris Seswavlam <strong>da</strong>gvanaxa, rom jerjerobiT ar aris<br />

gamokveTili realuri <strong>politikuri</strong> Zala, romelic win wamoswev<strong>da</strong> qalTa problemebs <strong>da</strong><br />

genderuli Tanasworobis misaRwevad aqtiurad <strong>da</strong> kvalificirebulad mimarTav<strong>da</strong> Tavis<br />

Zalisxmevas. aRsaniSnavia, rom bolo wlebSi rigma politikurma partiebma – socialistebma,<br />

mrewvelebma, leiboristebma, axalma memarjveneebma - Camoayalibes Si<strong>da</strong> partiuli<br />

qalTa jgufebi (klubebi), magram am jgufebis saqmianoba ZiriTa<strong>da</strong>d qvelmoqmedebazea<br />

mimarTuli. garkveulad gaaqtiurdnen axali demokratebic <strong>da</strong> TanamSromloba <strong>da</strong>iwyes<br />

qalTa organizaciebTan. partiaTagan yvelaze mniSvnelovani ganacxadi moqalaqeTa<br />

kavSirs ekuTvnis, romelic qalebisaTvis saarCevno siebSi 30%-ani kvotis SemoRebas<br />

apireb<strong>da</strong>, magram parlamentma amas mxari ar <strong>da</strong>uWira. miuxe<strong>da</strong>vad yovelive zemoTqmulisa,<br />

mainc xazgasasmelia, rom arc erT partias ar gaaCnia qalTa problemebze mimarTuli<br />

konkretuli programebi <strong>da</strong> maTi ga<strong>da</strong>Wris konkretuli strategia.<br />

un<strong>da</strong> vifiqroT, rom es mdgomareoba warmavalia <strong>da</strong> saqarTvelos qalebi uaxloes<br />

momavalSi sul ufro aqtiur monawileobas miiReben sazogadoebriv-politikur procesebSi,<br />

ufro meti raodenobiT gaxdebian <strong>politikuri</strong> liderebi <strong>da</strong> saxelmwifo<br />

mosamsaxureebi.<br />

Tu msoflio tendenciebs <strong>da</strong> Cvens sazogadoebaSi mimdinare demokratiul procesebs<br />

gaviTvaliswinebT, gansakuTrebiT mniSvnelovania, rom saqarTvelos qalebi yovelmxriv<br />

mzad arian marTvaSi monawileobisa <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebebis misaRebad <strong>socialuri</strong>, ekonomikuri,<br />

<strong>politikuri</strong>, kulturuli <strong>da</strong> sulieri cxovrebis yvela sferoSi <strong>da</strong> yvela<br />

doneze.<br />

gar<strong>da</strong>mavali periodis saqarTveloSi <strong>politikuri</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebebis sxva<strong>da</strong>sxva<br />

doneze qalTa monawileobis xarisxis gansazRvraSi <strong>da</strong>gvexmareba 1995, 1998, 1999, 2003<br />

wlebSi Catarebuli arCevnebis genderuli aspeqtis mimoxilva (ix. <strong>da</strong>narTi 1, 2), sa<strong>da</strong>c<br />

ufro detalura<strong>da</strong>a warmodgenili 2002 wlis TviTmmarTvelobis <strong>da</strong> 2003 wlis saparlamento<br />

arCevnebi.<br />

91


kiTxvebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>valebebi:<br />

1. qarTvel qalTa roli saqarTvelos istoriaSi<br />

2. qalTa <strong>socialuri</strong> roli <strong>da</strong> statusi feo<strong>da</strong>lur saqarTveloSi<br />

3. saqarTvelos qalTa <strong>socialuri</strong> aqtivoba XIX saukunis bolosa <strong>da</strong> XX saukunis <strong>da</strong>sawyisSi<br />

4. ilia WavWavaZe, rogorc saqarTveloSi qalTa moZraobis aqtiuri mxar<strong>da</strong>mWeri<br />

saqarTvelos qalTa socialur-<strong>politikuri</strong> aqtivoba sabWoTa periodSi<br />

5. ra zegavlena moaxdina saqarTvelos qalebze gar<strong>da</strong>mavali periodis procesebma?<br />

6. qalTa arasamTavrobo organizaciebis roli qalTa uflebebis <strong>da</strong>cvis saqmeSi<br />

7. saerTaSoriso sakanonmdeblo aqtebi <strong>da</strong> erovnuli meqanizmebi<br />

8. saqarTvelos qalTa monawileoba Tanamedrove politikur procesebSi<br />

literatura:<br />

1. i.WavWavaZe Txzulebani, 1928 w., t. VIII., "qarTuli wignis" gamocema. gv. 278).<br />

2. qafiaSvili i. "Zveli qarTveli qarTveli mwignobari qalebi" Tbilisi,<br />

"lomisi", 1994<br />

3. xomeriki l., javaxiSvili m. "qalTa sazogadoebrivi saqmianoba saqarTveloSi". XIX<br />

saukunis meore naxevari <strong>da</strong> XX saukunis <strong>da</strong>sawyisi Tbilisi 2005<br />

4. kiknaZe T. "qali <strong>da</strong> politika" politologia (saxelmZrvanelo o. gogiaSvilis<br />

re<strong>da</strong>qtorobiT) Tsu, 2003<br />

5. surmaniZe l. "qali qarTil mentalitetSi". G<strong>genderi</strong>s aqtualuri problemebi. Tb. 1997<br />

6. na<strong>da</strong>raia l. "qali <strong>da</strong> politika Tanamedrove saqarTveloSi, "<strong>genderi</strong>,Kkultura.,<br />

Tanamedroveoba" (red. l. Ggafrin<strong>da</strong>Svili), Tbilisi, 2005<br />

7. "<strong>genderi</strong>,Kkultura., Tanamedroveoba", (red. l. gafrin<strong>da</strong>Svili) Tbilisi, 2005<br />

8. durgliSvili n., "cvlileba socialur garemoSi <strong>da</strong> qarTuli ojaxi". Tbilisi. 1997<br />

9. saerTasoriso konvenciebi qalis uflebebis sferoSi , saqarTvelos sakanonmdeblo<br />

baza <strong>da</strong> realurad moqmedi meqanizmebi. Tbilisi. 1998<br />

10. qalTa <strong>da</strong>saqmebis sakiTxebi. Tbilisi, 1998<br />

11. qali gar<strong>da</strong>maval periodSi. Tbilisi, 11998<br />

12. qali, mamakaci <strong>da</strong> sazogadoeba, Tbilisi, 1998<br />

13. qalTa mdgomareobis socialur-fsiqologiuri gamojvleva, Tbilisi 1999<br />

14. qalTa mdgomareoba saqarTveloSi. gaeros ganviTarebis programa, Tb., gamomc.<br />

"nekeri", 2000<br />

92


<strong>da</strong>narTi 1<br />

1995 - 1999 wlis saparlamento arCevnebi saqarTveloSi<br />

saqarTvelos bolo ori mowvevis parlamentSi qalTa warmomadgenloba principulad<br />

ucvleli rCebo<strong>da</strong> - 1995–1999 wlebSi deputat qalTa ricxvi 17-s ar aRemateba.<br />

saqarTvelos parlamentis fraqciebsa <strong>da</strong> partiebSi 1999 wlis 1 seqtembris<br />

monacemebiT qalTa warmomadgenloba Semdegia:<br />

fraqciebi <strong>da</strong> partiebi<br />

qali-kandi<strong>da</strong>tebi<br />

moqalaqeTa kavSiri 11<br />

edp 1<br />

saxalxo partia -<br />

aRorZineba 1<br />

leiboristuli fraqcia 2<br />

imedi -<br />

socialisturi partia 1<br />

afxazeTi -<br />

mamuli -<br />

fraqciis gareSe 1<br />

rogorc ukve aRvniSneT, 1999 wlis noembris arCevnebis Semdeg parlamentSi qalTa<br />

warmomadgenlobas raodenobrivi cvlileba ar ganucdia. qvemoT moyvanil cxrilSi<br />

asaxulia parlamentSi arCeul qalTa adgili maT warmdgen partiaTa saarCevno siebSi:<br />

partiis <strong>da</strong>saxeleba<br />

I aTeulSi<br />

saqarTvelos moqalaqeTa kavSiri 1<br />

(#6)<br />

saarCevno bloki -“saqarTvelos<br />

aRorZineba”<br />

saarCevno bloki “mrewveloba<br />

ga<strong>da</strong>arCens saqarTvelos”<br />

1<br />

(#9)<br />

II aTeulSi<br />

1<br />

(#13)<br />

0 1<br />

(#12)<br />

III aTeulSi<br />

1<br />

(#20)<br />

0 1<br />

(#27)<br />

IV aTeulSi<br />

0 0<br />

3<br />

(#32)<br />

(#34)<br />

(#39)<br />

V aTeulSi<br />

1<br />

(#49)<br />

0 2<br />

(#43)<br />

(#44)<br />

VI-VII aTeulSi<br />

3<br />

(#61)<br />

(#64)<br />

(#67)<br />

0<br />

jamSi, axal parlamentSi proporciuli siebiT arCeuli iqna 15 qali, maJoritaruli<br />

wesiT - 1 deputati qali, xolo Zveli parlamenti<strong>da</strong>n avtomaturad ga<strong>da</strong>vi<strong>da</strong> afxazeTis<br />

deputaciis 1 warmomadgeneli qali.<br />

aranakleb sainteresoa qalTa warmomadgeloba im partiaTa saarCevno siebSic,<br />

romlebsac 7%-iani barieris ga<strong>da</strong>laxvis potencia hqon<strong>da</strong>T:<br />

93


partiis <strong>da</strong>saxeleba<br />

saqarTvelos leiboristuli<br />

(Sromis) partia<br />

erovnul-demokratiuli<br />

aliansi – mesame gza<br />

I aTeulSi<br />

II aTeulSi<br />

0 1<br />

(#16)<br />

1<br />

(#1)<br />

III aTeulSi<br />

IV aTeulSi<br />

0 2<br />

(#34)<br />

(#39)<br />

V aTeulSi<br />

1<br />

(#40)<br />

0 0 0 1<br />

(#43)<br />

VI-VII aTeulSi<br />

1<br />

(#69)<br />

1<br />

(#68)<br />

bloki “saxalxo partia –<br />

didgori”<br />

1<br />

(#8)<br />

0 0 0 1<br />

(#42)<br />

1<br />

(#66)<br />

1998 wlis TviTmmarTvelobis arCevnebi<br />

1998 wlis TviTmmarTvelobis arCevnebSi sakrebulos wevrad arCeul iqna 1526 qali,<br />

rac arCeulTa saerTo raodenobis 14.2% Seadgens. qalaq Tbilisis sakrebulos 55<br />

wevri<strong>da</strong>n 7 iyo qali, anu 12.7%. raionebis mixedviT aseTi suraTia:<br />

regionis <strong>da</strong>saxeleba arCeuli qalebis<br />

saerTo ricxvi<br />

arCeuli wevrebis<br />

saerTo ricxvi<br />

arCeuli<br />

qalebis%<br />

mcxeTa-TianeTi 125 750 16.6<br />

kaxeTi 241 1727 13.9<br />

qvemo qarTli 79 1289 6.1<br />

Si<strong>da</strong> qarTli 148 1078 13.7<br />

samcxe-javaxeTi 94 964 9.5<br />

imereTi 329 2294 14.3<br />

raWa-leCxumi 109 694 15.7<br />

samegrelo-svaneTi 212 1615 13.1<br />

guria 93 782 11.8<br />

aWara 89 918 9.6<br />

sagulisxmoa, rom arCeul qalTa umravlesoba soflebis sakrebulos wevrebi arian,<br />

rac Seexeba qalaqebsa <strong>da</strong> raionul centrebs, maTi warmomadgenloba minimaluria.<br />

TbilisSi arCevnebSi monawileoba miiRo mosaxleobis 40-50%-ma, maT Soris naxevarze<br />

metma qalma (51-53%). msgavsi suraTi gamoikveTa guriasa <strong>da</strong> zemo svaneTSi. rac Seexeba<br />

qvemo qarTls (marneuli, bolnisi, gar<strong>da</strong>bani), aq qalTa <strong>politikuri</strong> aqtivoba ramdenadme<br />

naklebi iyo (35-49%). aq gamoCn<strong>da</strong> qalTa diskriminaciac saarCevno procesSi, roca qalis<br />

<strong>da</strong>uswreblad, qalis pasportiT, ojaxis ufrosi (mamakaci) avseb<strong>da</strong> biuletens <strong>da</strong> mis<br />

magivrad akeTeb<strong>da</strong> arCevans.<br />

94


qalTa <strong>politikuri</strong> aqtiuroba adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebSi<br />

2002 ivniss adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebSi maJoritaruli wesiT kenWi<br />

iyara 13293 kandi<strong>da</strong>tma, aqe<strong>da</strong>n 1538 iyo qali. sakrebulos wevri gax<strong>da</strong> 674 qali. olqebis<br />

mixedviT suraTi Semdegnairia:<br />

olqi<br />

#<br />

olqis <strong>da</strong>saxeleba qali kandi<strong>da</strong>tebi arCeuli<br />

qalebis<br />

saerTo<br />

ricxvi<br />

arCeuli<br />

wevrebis<br />

saerTo<br />

ricxvi<br />

11 sagarejo 37 12 108 11.1<br />

12 gurjaani 42 15 117 12.8<br />

13 siRnaRi 27 7 70 10<br />

14 dedoflis wyaro 30 12 60 20<br />

15 lagodexi 34 18 79 22.8<br />

16 yvareli 27 7 59 11.9<br />

17 Telavi 45 13 84 15.5<br />

18 axmeta 34 8 77 10.4<br />

19 TianeTi 22 14 60 23.3<br />

20 rusTavi 14 0 15 0<br />

21 gar<strong>da</strong>bani 31 7 131 5.3<br />

22 marneuli 5 1 108 0.9<br />

23 bolnisi 9 2 78 2.6<br />

24 dmanisi 7 6 80 7.5<br />

25 walka 11 12 150 8<br />

26 TeTriwyaro 26 14 100 14<br />

27 mcxeTa 37 8 86 9.3<br />

28 duSeTi 63 15 87 17.2<br />

29 yazbegi 15 4 30 13.3<br />

30 kaspi 21 12 89 13.5<br />

31 axalgori 5 4 40 10<br />

32 gori 44 16 143 11.2<br />

33 qareli 20 8 99 8<br />

35 xaSuri 36 11 70 15.7<br />

36 borjomi 26 10 60 16.7<br />

37 axalcixe 38 7 84 8.3<br />

38 adigeni 27 9 125 7.2<br />

39 aspinZa 17 3 60 5<br />

40 axalqalaqi 13 5 112 4.5<br />

41 ninowmin<strong>da</strong> 6 2 50 4<br />

43 oni 13 13 90 14.4<br />

arCeuli<br />

qalebis%<br />

95


44 ambrolauri 23 12 95 12.6<br />

45 cageri 12 7 80 8.8<br />

46 lentexi 19 10 40 25<br />

47 mestia 27 14 80 17.5<br />

48 xaragauli 42 20 99 20.2<br />

49 Terjola 25 3 95 3.2<br />

50 saCxere 12 11 67 16.4<br />

51 zestafoni 30 11 99 11.1<br />

52 baR<strong>da</strong>Ti 26 9 65 13.8<br />

53 vani 38 9 100 9<br />

54 samtredia 35 11 79 13.9<br />

55 xoni 30 10 62 16.1<br />

56 WiaTura 47 9 84 10.7<br />

57 tyibuli 21 7 54 13<br />

58 wyaltubo 37 14 89 15.7<br />

59 quTaisi 15 0 15 0<br />

60 ozurgeTi 66 24 149 16.1<br />

61 lanCxuTi 33 9 61 14.8<br />

62 Coxatauri 37 14 115 12.2<br />

63 abaSa 19 8 82 9.8<br />

64 senaki 53 19 79 24.1<br />

65 martvili 21 13 105 12.4<br />

66 xobi 23 13 105 12.4<br />

67 zugdidi 32 15 159 9.4<br />

68 walenjixa 28 9 74 12.2<br />

69 Cxorowyu 24 10 65 15.4<br />

70 foTi 10 1 15 6.6<br />

75 gulrifSi 6 2 24 8.3<br />

am cxrilis mixedviT, axlad arCeul raionul sakrebuloebSi qalTa warmomadgenloba<br />

saSualod 11.8% -ia, rac wina arCevnebTan Se<strong>da</strong>rebiT qalTa warmomadgenlobis klebaze<br />

migviTiTebs – 2.4% (1998 wels sakrebulos wevri gax<strong>da</strong> 14.2% qali). amis mizezi<br />

Zalauflebis koncentraciasa <strong>da</strong> saarCevno procesebSi Zaladobrivi meTodebis zr<strong>da</strong>Si<br />

un<strong>da</strong> veZeboT.<br />

96


aWaris avtonomiuri respublika<br />

rogorc zemoT avRniSneT aWaris avtonomiur respublikaSi adgilobrivi<br />

TviTmmarTvelobis arCevnebi Catar<strong>da</strong> 2002 wlis 16 ivniss. xazi un<strong>da</strong> gaesvas im<br />

garemoebas, rom aWaris arCevnebs akl<strong>da</strong> gamWvirvaloba <strong>da</strong> arCevnebis msvlelobaze<br />

in<strong>for</strong>maciis mopoveba metad Wir<strong>da</strong>.<br />

olqi<br />

#<br />

olqis<br />

<strong>da</strong>saxeleba<br />

qali<br />

kandi<strong>da</strong>tebi<br />

arCeuli<br />

qalebis<br />

saerTo<br />

ricxvi<br />

arCeuli wevrebis<br />

saerTo ricxvi<br />

1 q. baTumi 4 4 35 11.4<br />

2 q. qobuleTi 5 3 19 15.8<br />

3 qobuleTi 39 35 244 14.3<br />

4 xelvaCauri 35 31 208 14.9<br />

5 qe<strong>da</strong> 15 9 94 9.6<br />

6 Suaxevi 6 5 106 4.7<br />

7 xulo 16 13 148 8.8<br />

arCeuli<br />

qalebis%<br />

qalTa warmomadgenloba sakrebuloebSi aWaris avtonomiuri respublikis masStabiT<br />

saSualod 8.8%-ia.<br />

statistikuri masalis analizma didi sxvaoba gamoavlina sxva<strong>da</strong>sxva regions Soris,<br />

sa<strong>da</strong>c qalTa warmomadgenlobis yvelaze maRali maCvenebeli aris lentexis raionSi -<br />

25%, xolo yvelaze <strong>da</strong>bali ki – marneulis raionSi – 0,9%.<br />

qalaqebi<br />

raionul sakrebuloebTan Se<strong>da</strong>rebiT qalaqebsa <strong>da</strong> raionul centrebSi qalTa<br />

warmomadgenloba kidev ufro <strong>da</strong>balia:<br />

qalaqis <strong>da</strong>saxeleba arCeuli qalebi arCeulTa saerTo ricxvi<br />

Tbilisi 5 49<br />

sagarejo 2 5<br />

gurjaani 0 5<br />

siRnaRi 0 5<br />

dedoflis wyaro 0 5<br />

lagodexi 2 7<br />

yvareli 0 7<br />

Telavi 2 9<br />

axmeta 0 7<br />

rusTavi 0 15<br />

gar<strong>da</strong>bani 0 7<br />

marneuli 0 9<br />

bolnisi 1 7<br />

dmanisi 0 5<br />

97


walka 0 5<br />

TeTriwyaro 0 5<br />

mcxeTa 0 7<br />

duSeTi 2 7<br />

kaspi 1 9<br />

gori 2 9<br />

qareli 2 7<br />

xaSuri 1 9<br />

borjomi 1 9<br />

axalcixe 0 9<br />

axalqalaqi 0 7<br />

ninowmin<strong>da</strong> 0 5<br />

oni 1 5<br />

ambrolau-ri 1 5<br />

cageri 1 5<br />

Terjola 0 5<br />

saCxere 0 7<br />

zestafoni 0 9<br />

baR<strong>da</strong>Ti 0 5<br />

vani 1 5<br />

samtredia 1 9<br />

xoni 1 7<br />

WiaTura 0 9<br />

tyibuli 1 9<br />

wyaltubo 0 9<br />

quTaisi 0 15<br />

ozurgeTi 2 9<br />

lanCxuTi 0 7<br />

Coxatauri 0 5<br />

abaSa 1 7<br />

senaki 1 9<br />

martvili 1 5<br />

xobi 2 5<br />

zugdidi 0 9<br />

walenjixa 1 7<br />

Cxorowyu 0 5<br />

foTi 1 15<br />

baTumi 4 35<br />

qobuleTi 3 19<br />

98


aq arCeuli iqna 49 qali, rac qalaqebis sakrebulos wevrebis saerTo raodenobis<br />

10,4% Seadgens. es monacemi 1,4% naklebia regionalur maCvenebelTan Se<strong>da</strong>rebiT <strong>da</strong> kidev<br />

erTxel a<strong>da</strong>sturebs im faqts, rom iq sa<strong>da</strong>c Zalauflebis koncentracia matulobs <strong>da</strong><br />

ufro mniSvnelovani ga<strong>da</strong>wyvetilebebi miiReba, qalTa warmomadgenloba klebulobs.<br />

qalebi partiul siebSi<br />

arCevnebSi monawile <strong>politikuri</strong> partiebis saarCevno siebis pirvel eqvs<br />

(potenciurad gamsvlel) aTeulSi qali-kandi<strong>da</strong>tebi Semdeg adgilebs ikavebdnen:<br />

partiis <strong>da</strong>saxeleba<br />

I<br />

aTeulSi<br />

II<br />

aTeulSi<br />

III aTeulSi<br />

IV aTeulSi<br />

V<br />

aTeulSi<br />

VI-VII<br />

aTeulSi<br />

saqarTvelos moqalaqeTa kavSiri -<br />

#1<br />

saarCevno bloki “aRorZineba –<br />

XXI” - #2<br />

saarCevno bloki “mrewveloba<br />

ga<strong>da</strong>arCens saqarTvelos” #3<br />

saqarTvelos leiboristuli<br />

(Sromis) partia - #4<br />

erovnul-demokratiuli partia -<br />

#5<br />

saarCevno bloki “saxalxo partia<br />

– tradicionalistTa kavSiri” -<br />

#6<br />

saarCevno bloki “erTiani<br />

komunisturi partia (stalinuri)<br />

<strong>da</strong> mSromelTa sabWoebi” - #7<br />

1 (#9) 1<br />

(#14)<br />

0 2<br />

(#16)<br />

(#18)<br />

0 1<br />

(#19)<br />

0 1<br />

(#10)<br />

1<br />

(#1)<br />

1<br />

(#16)<br />

0 2<br />

(#14)<br />

(#18)<br />

1<br />

(#7)<br />

mwvaneTa partia - #9 4<br />

(#5)<br />

(#6)<br />

(#7)<br />

(#8)<br />

1<br />

(#19)<br />

4<br />

(#14)<br />

(#15)<br />

(#17)<br />

(#18)<br />

1<br />

(#27)<br />

2<br />

(#20)<br />

(#29)<br />

3<br />

(#20)<br />

(#28)<br />

(#29)<br />

1<br />

(#24)<br />

4<br />

(#20)<br />

(#23)<br />

(#25)<br />

(#29)<br />

1<br />

(#29)<br />

2<br />

(#26)<br />

(#27)<br />

5<br />

(#20)<br />

(#21)<br />

(#25)<br />

(#27)<br />

(#28)<br />

0 2<br />

(#46)<br />

(#48)<br />

1<br />

(#31)<br />

3<br />

(#36)<br />

(#37)<br />

(#38)<br />

3<br />

(#32)<br />

(#37)<br />

(#39)<br />

4<br />

(#30)<br />

(#33)<br />

(#34)<br />

(#38)<br />

4<br />

(#32)<br />

(#34)<br />

(#36)<br />

(#38)<br />

1<br />

(#38)<br />

3<br />

(#31)<br />

(#38)<br />

(#39)<br />

2<br />

(#43)<br />

(#45)<br />

3<br />

(#46)<br />

(#47)<br />

(#48)<br />

2<br />

(#63)<br />

(#67)<br />

1<br />

(#44)<br />

2<br />

(#40)<br />

(#46)<br />

2<br />

(#42)<br />

(#44)<br />

4<br />

(#40)<br />

(#42)<br />

(#48)<br />

(#49)<br />

2<br />

(#50)<br />

(#51)<br />

3<br />

(#50)<br />

(#51)<br />

(#54)<br />

3<br />

(#50)<br />

#51)<br />

(#53)<br />

4<br />

(#71)<br />

(#73)<br />

(#76)<br />

(#79)<br />

3<br />

(#57)<br />

(#58)<br />

(#59)<br />

4<br />

(#51)<br />

(#52)<br />

(#53)<br />

(#55)<br />

3<br />

(#51)<br />

#56)<br />

(#59)<br />

3<br />

(#52)<br />

#55)<br />

(#57)<br />

99


merab kostavas sazogadoeba - #10 2<br />

(#6)<br />

(#8)<br />

helsinkis kavSiri – erovnuli<br />

aRorZineba – erovnuli <strong>for</strong>umi -<br />

#11<br />

saqarTvelos<br />

qristianuldemokratiuli<br />

kavSiri - #16<br />

<strong>da</strong>viT aRmaSeneblis partia - #23<br />

saarCevno bloki “saqarTvelos<br />

erovnuli erTianobis partia” -<br />

#24<br />

2<br />

(#3)<br />

(#4)<br />

100<br />

0 5<br />

(#20)<br />

(#21)<br />

(#22)<br />

(#23)<br />

(#28)<br />

2<br />

(#12)<br />

(#15)<br />

7<br />

(#20)<br />

(#23)<br />

(#24)<br />

(#25)<br />

(#27)<br />

(#28)<br />

(#29)<br />

in<strong>for</strong>macia ar mogvawo<strong>da</strong><br />

in<strong>for</strong>macia ar mogvawo<strong>da</strong><br />

2<br />

(#7)<br />

(#9)<br />

7 (#10)<br />

(#12)<br />

(#13)<br />

(#14)<br />

(#17)<br />

(#18)<br />

(#19)<br />

6<br />

(#20)<br />

(#21)<br />

(#22)<br />

(#24)<br />

(#26)<br />

(#29)<br />

nacionalistebi - #27 0 1 (#11) 4<br />

(#20)<br />

(#24)<br />

(#27)<br />

(#29)<br />

<strong>politikuri</strong> kavSiri”Tanadgoma” -<br />

#31<br />

saqarTvelos inteleqtualTa liga<br />

- #32<br />

saarCevno bloki “nacionaluri<br />

moZraoba – demokratiuli fronti<br />

- #34<br />

1<br />

(#9)<br />

1<br />

(#9)<br />

1<br />

(#7)<br />

1 (#15) 3<br />

(#23)<br />

(#27)<br />

(#29)<br />

7 (#10)<br />

(#12)<br />

(#13)<br />

(#14)<br />

(#15)<br />

(#18)<br />

(#19)<br />

6<br />

(#24)<br />

(#25)<br />

(#26)<br />

(#27)<br />

(#28)<br />

(#29)<br />

0 1<br />

(#24)<br />

3<br />

(#32)<br />

(#35)<br />

(#38)<br />

7<br />

(#30)<br />

(#31)<br />

(#32)<br />

(#33)<br />

(#36)<br />

(#37)<br />

(#38)<br />

4<br />

(#31)<br />

(#34)<br />

(#35)<br />

(#37)<br />

3<br />

(#30)<br />

(#31)<br />

(#37)<br />

3<br />

(#34)<br />

(#36)<br />

(#38)<br />

6<br />

(#30)<br />

(#31)<br />

(#32)<br />

(#33)<br />

(#34)<br />

(#35)<br />

2<br />

(#30)<br />

(#34)<br />

3<br />

(#42)<br />

(#45)<br />

(#47)<br />

3<br />

(#47)<br />

(#48)<br />

(#49)<br />

7<br />

(#40)<br />

(#42)<br />

(#43)<br />

(#44)<br />

(#47)<br />

(#48)<br />

(#49)<br />

4<br />

(#41)<br />

(#45)<br />

(#46)<br />

(#49)<br />

5<br />

(#40)<br />

(#43)<br />

(#47)<br />

(#48)<br />

(#49)<br />

6<br />

(#40)<br />

(#41)<br />

(#46)<br />

(#47)<br />

(#48)<br />

(#49)<br />

1<br />

(#42)<br />

3<br />

(#52)<br />

#53)<br />

(#54)<br />

(#59)<br />

1<br />

(#51)<br />

4<br />

(#51)<br />

#52)<br />

(#54)<br />

(#58)<br />

9<br />

(#51)<br />

(#52)<br />

(#53)<br />

(#54)<br />

(#55)<br />

(#56)<br />

(#57)<br />

(#58)<br />

(#59)<br />

8<br />

(#50)<br />

(#51)<br />

(#52)<br />

(#53)<br />

(#54)<br />

(#56)<br />

(#57)<br />

(#59)<br />

9<br />

(#50)<br />

#51)<br />

(#53)<br />

(#54)<br />

(#55)<br />

(#56)<br />

(#57)<br />

(#58)<br />

(#59)<br />

1<br />

(#54)


konstituciur uflebaTa <strong>da</strong>cvis<br />

partia (k.u.d.p.) - #35<br />

“saqarTvelos<br />

qristian-konservatoruli partia<br />

– zurab Jvanias gundi - #36<br />

“saqarTvelos social-demokratiuli<br />

partia (ssdp) - #37<br />

4<br />

(#3)<br />

(#5)<br />

(#6)<br />

(#9)<br />

1<br />

(#3)<br />

1<br />

(#9)<br />

axali memarjveneebi - #38 2<br />

(#2)<br />

(#7)<br />

socialisturi partia - #39 2<br />

(#1)<br />

(#2)<br />

saarCevno bloki “erToba” – j.<br />

patiaSvili, al. WaWia - #40<br />

1<br />

(#6)<br />

0 2<br />

(#24)<br />

(#26)<br />

0 3<br />

(#23)<br />

(#24)<br />

(#29)<br />

5 (#10)<br />

(#11)<br />

(#14)<br />

(#16)<br />

(#18)<br />

3<br />

(#27)<br />

(#28)<br />

(#29)<br />

1 (#18) 2<br />

(#26)<br />

(#29)<br />

2 (#15)<br />

(#18)<br />

1<br />

(#26)<br />

1 (#18) 1<br />

(#28)<br />

1<br />

(#30)<br />

4<br />

(#35)<br />

(#37)<br />

(#38)<br />

(#39)<br />

6<br />

(#30)<br />

(#32)<br />

(#33)<br />

(#34)<br />

(#35)<br />

(#39)<br />

2<br />

(#46)<br />

(#47)<br />

8<br />

(#41)<br />

(#43)<br />

(#44)<br />

(#45)<br />

(#46)<br />

(#47)<br />

(#48)<br />

(#49)<br />

4<br />

(#41)<br />

(#45)<br />

(#46)<br />

(#49)<br />

0 2<br />

(#45)<br />

(#47)<br />

1<br />

(#30)<br />

2<br />

(#36)<br />

(#37)<br />

2<br />

(#43)<br />

(#46)<br />

3<br />

(#41)<br />

(#43)<br />

(#49)<br />

3<br />

(#50)<br />

(#51)<br />

(#52)<br />

3<br />

(#50)<br />

(#51)<br />

(#52)<br />

2<br />

(#50)<br />

(#53)<br />

2<br />

(#53)<br />

#58)<br />

4<br />

(#50)<br />

#53)<br />

(#56)<br />

(#58)<br />

2<br />

(#50)<br />

#53)<br />

procentuli gamoangariSeba 12.9 18.6 32.4 29 32.4 36.2<br />

im partiaTa wina rigebi, romelTac ga<strong>da</strong>laxes oTx procentiani barieri <strong>da</strong> miiRes<br />

monawileoba Tbilisis arCevnebSi kidev ufro naTlad aCvenebs kanonzomierebas – aq<br />

qal-kandi<strong>da</strong>tTa raodenoba kidev ufro klebulobs <strong>da</strong> a<strong>da</strong>sturebs faqts, rom qalebi<br />

ganidevnebian Zalauflebis sfero<strong>da</strong>n.<br />

partiis <strong>da</strong>saxeleba<br />

I aTeulSi<br />

II aTeulSi<br />

III aTeulSi<br />

IV aTeulSi<br />

V aTeulSi<br />

VI-VII<br />

aTeulSi<br />

saarCevno bloki “aRorZineba –<br />

XXI” - #2<br />

saarCevno bloki “mrewveloba<br />

ga<strong>da</strong>arCens saqarTvelos” #3<br />

0 2<br />

(#16)<br />

(#18)<br />

0 1<br />

(#19)<br />

2<br />

(#20)<br />

(#29)<br />

3<br />

(#20)<br />

(#28)<br />

(#29)<br />

1<br />

(#31)<br />

3<br />

(#36)<br />

(#37)<br />

(#38)<br />

2<br />

(#43)<br />

(#45)<br />

3<br />

(#46)<br />

(#47)<br />

(#48)<br />

3<br />

(#50)<br />

(#51)<br />

(#54)<br />

3<br />

(#50)<br />

#51)<br />

(#53)<br />

101


saqarTvelos leiboristuli<br />

(Sromis) partia - #4<br />

saarCevno bloki “nacionaluri<br />

moZraoba – demokratiuli<br />

fronti - #34<br />

0 1<br />

(#10)<br />

1<br />

(#7)<br />

1<br />

(#24)<br />

0 1<br />

(#24)<br />

3<br />

(#32)<br />

(#37)<br />

(#39)<br />

2<br />

(#30)<br />

(#34)<br />

2<br />

(#63)<br />

(#67)<br />

1<br />

(#42)<br />

4<br />

(#71)<br />

(#73)<br />

(#76)<br />

(#79)<br />

1<br />

(#54)<br />

“saqarTvelos<br />

qristiankonservatoruli<br />

partia –<br />

zurab Jvanias gundi - #36<br />

1<br />

(#3)<br />

axali memarjveneebi - #38 2<br />

(#2)<br />

(#7)<br />

0 3<br />

(#23)<br />

(#24)<br />

(#29)<br />

1<br />

(#18)<br />

2<br />

(#26)<br />

(#29)<br />

4<br />

(#35)<br />

(#37)<br />

(#38)<br />

(#39)<br />

8<br />

(#41)<br />

(#43)<br />

(#44)<br />

(#45)<br />

(#46)<br />

(#47)<br />

(#48)<br />

(#49)<br />

0 2<br />

(#45)<br />

(#47)<br />

3<br />

(#50)<br />

(#51)<br />

(#52)<br />

2<br />

(#53)<br />

#58)<br />

procentuli gamoangariSeba 6.7 8.3 20 20 30 26.7<br />

102


qalebi partiul siebSi<br />

(I-VI aTeulSi)<br />

saarCevno subieqtebi <strong>da</strong> sakrebulos wevri qalebi<br />

qali kandi<strong>da</strong>tebi arCeulni iyvnen adgilobriv TviTmarTvelobaSi Semdegi saarCevno<br />

subieqtebis wardginebis Sedegad:<br />

1. sainiciativo jgufi - #99<br />

2. saqarTvelos moqalaqeTa kavSiri - #1<br />

3. saarCevno bloki “aRorZineba – XXI” - #2<br />

4. saarCevno bloki “mrewveloba ga<strong>da</strong>arCens saqarTvelos” - #3<br />

5. saqarTvelos leiboristuli (Sromis) partia - #4<br />

6. erovnul-demokratiuli partia - #5<br />

7. saarCevno bloki “saxalxo partia-tradicionalistTa kavSiri - #6<br />

8. merab kostavas sazogadoeba - #10<br />

9. <strong>politikuri</strong> kavSiri “Tanadgoma” - #31<br />

10. konstituciur uflebaTa <strong>da</strong>cvis partia - #35<br />

11. axali memarjveneebi (axlebi) - #38<br />

12. socialisturi partia - #39<br />

13. sruliad saqarTvelos <strong>politikuri</strong> organizacia “lemi” - #41<br />

qalaqi Tbilisi<br />

xuTi qali-kandi<strong>da</strong>ti gax<strong>da</strong> qalaq Tbilisis sakrebulos wevri, romlebic waradgines<br />

Semdegma partiebma:<br />

1. saarCevno bloki “nacionaluri moZraoba – demokratiuli fronti” – #34 - 1<br />

2. saqarTvelos leiboristuli (Sromis) partia – #4 - 1<br />

3. axali memarjveneebi – #38 - 2<br />

4. saqarTvelos qristian-konservatiuli partia –`Jvanias gundi~ – #36 – 1<br />

<strong>da</strong>narCen olqebSi suraTi Semdegia:<br />

olqi #<br />

99<br />

#<br />

1<br />

#<br />

2<br />

#<br />

3<br />

#<br />

4<br />

#<br />

5<br />

#<br />

6<br />

#<br />

10<br />

#<br />

31<br />

#<br />

35<br />

#<br />

38<br />

#<br />

39<br />

sagarejo 10 2<br />

gurjaani 6 2 2 1 4<br />

siRnaRi 3 1 1 1 1<br />

dedoflis 9 3<br />

wyaro<br />

lagodexi 13 1 1 3<br />

yvareli 3 1 1 2<br />

Telavi 3 9 1<br />

axmeta 3 1 3 1<br />

TianeTi 7 1 4<br />

gar<strong>da</strong>bani 7<br />

marneuli 1<br />

#<br />

41<br />

103


olnisi 1 1<br />

dmanisi 6<br />

walka 2 10<br />

TeTriwyaro 11 1 2<br />

mcxeTa 7 1<br />

duSeTi 5 9 1<br />

yazbegi 3 1<br />

kaspi 8 4<br />

axalgori 4<br />

gori 9 1 6<br />

qareli 8<br />

xaSuri 11<br />

borjomi 7 1 2<br />

axalcixe 6 1<br />

adigeni 6 1 1 1<br />

aspinZa 2 1<br />

axalqalaqi 4 1<br />

ninowmin<strong>da</strong> 1 1<br />

oni 2 11<br />

ambrolauri 8 1 2 1<br />

cageri 7<br />

lentexi 1 3 1 5<br />

mestiia 3 2 9<br />

xaragauli 18 2<br />

Terjola 1 2<br />

saCxere 9 2<br />

zestafoni 8 1 2<br />

baR<strong>da</strong>Ti 5 1 2 1<br />

vani 2 4 1 2<br />

samtredia 4 7<br />

xoni 2 1 2 2 3<br />

WiaTura 7 1 1<br />

tyibuli 6 1<br />

wyaltubo 12 2<br />

ozurgeTi 15 3 2 4<br />

lanCxuTi 1 5 3<br />

Coxatauri 13 1<br />

abaSa 7 1<br />

104


senaki 15 3 1<br />

martvili 7 2 1 3<br />

xobi 7 2 4<br />

zugdidi 14 1<br />

walenjixa 7 1 1<br />

Cxorowyu 6 3 1<br />

foTi 1<br />

gulrifSi 2<br />

sul 395 11 29 48 14 13 7 1 3 10 54 14 14<br />

% 60.8 1.9 5.1 8.4 2,4 2.3 1.2 0.2 0.5 1.7 9.4 2.4 2.4<br />

masalis Seswavlam naTelyo, rom politikurad aqtiuri qalebisaTvis ufro<br />

xelsayrelia sainiciativo jgufis mxar<strong>da</strong>Wera, vidre politikur partiebSi gawevrianeba<br />

– sainiciativo jgufis wardginebis Sedegad sakrebuloebSi arCeuli qalebis<br />

procentuli maCvenebeli 3.26% aRemateba igive wesiT arCeuli mamakacebis procentul<br />

maCvenebels.<br />

aWaris avtonomiuri respublika<br />

aWaraSi adgilobriv TviTmmarTvelobis arCevnebSi monawileoba miiRes Semdegma<br />

saarCevno subieqtebma:<br />

1. saarCevno bloki “aRorZineba – XXI” - #2<br />

2. <strong>politikuri</strong> moZaraoba “mrewveloba ga<strong>da</strong>arCens saqarTvelos” aWaris respublikuri<br />

organizacia - #3<br />

3. erovnul-demokratiuli partiis aWaris samxareo biuro - #5<br />

4. saqarTvelos axali komunisturi partiis aWaris respublikuri organizacia - #14<br />

olqi #2 #3 #5 #14<br />

q. baTumi 4<br />

q. qobuleTi 3<br />

qobuleTi(r) 33 1 1<br />

xelvaCauri 30 1<br />

qe<strong>da</strong> 8 1<br />

Suaxevi 5<br />

xulo 13<br />

sul 96 2 2<br />

% 96 2 2<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebSi saarCevno bloki<br />

“aRorZineba – XXI” – erTad aWaris avtonomiur respublikaSi sxva saarCevno<br />

subieqtebic iRebdnen monawileobas, aq Catarebuli arCevnebis tendenciuroba <strong>da</strong><br />

erTpartiuloba sruliad naTelia – aWaris yvela olqSi saarCevno bloki “aRorZineba<br />

– XXI” arCeul iqna 97-100%. swored amiT aixsneba is faqti, rom aWaraSi arCeuli yvela<br />

qali-kandi<strong>da</strong>ti am saarCevno blokis warmomadgenelia.<br />

105


<strong>da</strong>narTi 2<br />

2003 wlis 2 noembris maJoritarul saparlamento arCevnebSi kenWi iyara 456<br />

kandi<strong>da</strong>tma, aqe<strong>da</strong>n 65 iyo qali, romelTagan mxolod 3 gax<strong>da</strong> maJoritari deputati -<br />

quTaisis, yvarlisa <strong>da</strong> bolnisis olqebis.<br />

olqis<br />

#<br />

olqis<br />

<strong>da</strong>saxeleba<br />

wardgenili<br />

kandi<strong>da</strong>tebis<br />

ricxvi<br />

106<br />

wardgenili<br />

qalikandi<strong>da</strong>tebis<br />

ricxvi<br />

arCeuli<br />

kandi<strong>da</strong>tebis<br />

sqesi<br />

1. mTawmin<strong>da</strong> 12 2 mamakaci<br />

2. vake 7 3 mamakaci<br />

3. saburTalo 9 1 mamakaci<br />

4. krwanisi 8 1 mamakaci<br />

5. isani 10 0 mamakaci<br />

6. samgori 8 2 mamakaci<br />

7. CuRureTi 9 0 mamakaci<br />

8. didube 15 3 mamakaci<br />

9. naZaladevi 10 2 mamakaci<br />

10. gl<strong>da</strong>ni 9 1 mamakaci<br />

11. sagarejo 5 1 mamakaci<br />

12. gurjaani 11 1 mamakaci<br />

13. siRnaRi 4 1 mamakaci<br />

14. dedofliswyaro 5 0 mamakaci<br />

15. lagodexi 8 1 mamakaci<br />

16. yvareli 6 3 qali<br />

17. Telavi 10 1 mamakaci<br />

18. axmeta 6 1 mamakaci<br />

19. TianeTi 6 0 mamakaci<br />

20. rusTavi 8 2 mamakaci<br />

21. gar<strong>da</strong>bani 2 0 mamakaci<br />

22. marneuli 5 0 mamakaci<br />

23. bolnisi 4 1 qali<br />

24. dmanisi 4 0 mamakaci<br />

25. walka 8 2 mamakaci<br />

26. TeTriwyaro 3 0 mamakaci<br />

27. mcxeTa 5 1 mamakaci<br />

28. duSeTi 5 2 mamakaci<br />

29. yazbegi 6 1 mamakaci<br />

30. kaspi 4 0 mamakaci<br />

31. axalgori 4 1 mamakaci<br />

32. gori 7 0 mamakaci<br />

33. qareli 7 0 mamakaci<br />

34. xaSuri 5 0 mamakaci<br />

35. borjomi 6 1 mamakaci<br />

36. axalcixe 7 1 mamakaci<br />

37. adigeni 3 0 mamakaci<br />

38. aspinZa 9 0 mamakaci<br />

39. axalqalaqi 6 0 mamakaci<br />

40. ninowmin<strong>da</strong> 2 0 mamakaci<br />

41. oni 5 1 mamakaci<br />

42. ambrolauri 3 0 mamakaci<br />

43. cageri 2 0 mamakaci<br />

44. lentexi 1 0 mamakaci<br />

45. mestia 4 0 mamakaci<br />

46. xaragauli 6 0 mamakaci


47. Terjola 4 0 mamakaci<br />

48. saCxere 8 0 mamakaci<br />

49. zestafoni 12 0 mamakaci<br />

50. baR<strong>da</strong>Ti 5 0 mamakaci<br />

51. vani 5 0 mamakaci<br />

52. samtredia 5 1 mamakaci<br />

53. xoni 8 0 mamakaci<br />

54. WiaTura 12 1 mamakaci<br />

55. tyibuli 2 0 mamakaci<br />

56. wyaltubo 4 0 mamakaci<br />

57. quTaisi 10 3 qali<br />

58. ozurgeTi 5 0 mamakaci<br />

59. lanCxuTi 6 0 mamakaci<br />

60. Coxatauri 1 0 mamakaci<br />

61. abaSa 6 0 mamakaci<br />

62. senaki 6 1 mamakaci<br />

63. martvili 7 0 mamakaci<br />

64. xobi 6 1 mamakaci<br />

65. zugdidi 8 1 mamakaci<br />

66. walenjixa 3 0 mamakaci<br />

67. Cxorowyu 4 1 mamakaci<br />

68. foTi 11 1 mamakaci<br />

69. baTumi 6 0 mamakaci<br />

70. qe<strong>da</strong> 3 0 mamakaci<br />

71. qobuleTi 8 2 mamakaci<br />

72. Suaxevi 3 0 mamakaci<br />

73. xelvaCauri 5 2 mamakaci<br />

74. xulo 3 2 mamakaci<br />

75. liaxvi 11 1 mamakaci<br />

saerTo raodenoba 456 54 74 mamakaci/3 qali<br />

am cxrilis Tanaxmad, maJoritaruli wesiT wardgenil kandi<strong>da</strong>tTa saerTo ricxvis<br />

11.8% qali iyo, xolo arCeul deputatTa saerTo ricxvSi ki mxolod 3.9%. qal <strong>da</strong><br />

mamakac kandi<strong>da</strong>tebs arCevnebSi gamarjvebis gansxvavebuli SesaZleblobac eZleo<strong>da</strong>T –<br />

qalebma Seadgines 5.6%., xolo mamakacebisaTvis es cifri gacilebiT meti aRmoCn<strong>da</strong> –<br />

18.4%.<br />

gamoavlindnen saarCevno subieqtebic, romelTac yvelaze meti qali maJoritari<br />

kandi<strong>da</strong>ti waradgines: 1. saqarTvelos erovnuli-saxelmwifoebrivi <strong>politikuri</strong><br />

gaerTieneba “mZleveli” (11 kandi<strong>da</strong>ti); 2. sainiciativo jgufi (8 kandi<strong>da</strong>ti); mesame<br />

adgili gainawiles saqarTvelos leiboristuli (Sromis) partiam <strong>da</strong> blokma “jumber<br />

patiaSvili – <strong>politikuri</strong> gaerTianeba “erToba”. sami saarevno subieqtis mier<br />

warmodgenilma maJoritarma kandi<strong>da</strong>tma qalebma SeZles saparlamento arCevnebSi<br />

gamarjveba: quTaisSi “burjanaZe - demokratebis”, yvarelSi sainiciativo jgufisa <strong>da</strong><br />

bolnisSi - nacional – demokratebis kandi<strong>da</strong>tebma.<br />

2004 wlis 28 martis saparlamento proporciul arevnebSi monawile <strong>politikuri</strong><br />

partiebis saarCevno siebis pirvel eqvs (potenciurad gamsvlel) aTeulSi qalma<br />

kandi<strong>da</strong>tebma Semdegi adgilebi <strong>da</strong>ikaves:<br />

107


partiis <strong>da</strong>saxeleba<br />

“saqarTvelos<br />

partia”-#1<br />

socialisturi<br />

“demokratiuli aRorZinebis<br />

kavSiri”-#2<br />

saarCevno bloki “memarjvene<br />

opozicia – mrewveloba,<br />

axlebi” -#3<br />

saqarTvelos leiboristuli<br />

partia -#4<br />

“nacionalurma moZraoba -<br />

demokratebma” - #5<br />

“saqarTvelos erTiani<br />

komunisturi partia”- #6<br />

saarCevno bloki “edp -<br />

tradicionalistebi”-#7<br />

saqarTvelos erovnulsaxelmwifoebrivi<br />

<strong>politikuri</strong><br />

gaerTieneba “mZleveli” - #8<br />

I<br />

aT-Si<br />

1<br />

(#9)<br />

2<br />

(#3)<br />

(#8)<br />

2<br />

(#4)<br />

(#9)<br />

1<br />

(#7)<br />

2<br />

(#1)<br />

(#5)<br />

II<br />

aT-Si<br />

1<br />

(#19)<br />

1<br />

(#17)<br />

1<br />

(#14)<br />

1<br />

(#15)<br />

1<br />

(#17)<br />

III IV<br />

aT-Si aT-Si<br />

0 1<br />

(#35)<br />

1<br />

(#29)<br />

1<br />

(#27)<br />

3<br />

(#30)<br />

(#33)<br />

(#34)<br />

0 2<br />

(#34)<br />

(#37)<br />

1<br />

(#21)<br />

0 2<br />

(#41)<br />

(#49)<br />

V VI<br />

aT-Si aT-Si<br />

5 6<br />

(#40) (#50)<br />

(#43) (#51)<br />

(#45) (#53)<br />

(#47) (#55)<br />

(#48) (#57)<br />

(#58)<br />

0 0<br />

2<br />

(#44)<br />

(#49)<br />

0 3<br />

(#42)<br />

(#45)<br />

(#48)<br />

moxsnilia sakuTari gancxadebis safuZvelze<br />

1<br />

(#4)<br />

2<br />

(#5)<br />

(#7)<br />

1<br />

(#15)<br />

0 4<br />

(#21)<br />

(#22)<br />

(#24)<br />

(#25)<br />

0 1<br />

(#37)<br />

3<br />

(#32)<br />

(#33)<br />

(#35)<br />

3<br />

(#40)<br />

(#41)<br />

(#48)<br />

5<br />

(#40)<br />

(#41)<br />

(#42)<br />

(#43)<br />

(#44)<br />

konstituciur uflebaTa moxsnilia sakuTari gancxadebis safuZvelze<br />

<strong>da</strong>cvis partia - #9<br />

“nacionalistebi”-#10 0 0 3<br />

(#22)<br />

(#23)<br />

(#24)<br />

4<br />

(#33)<br />

(#34)<br />

(#36)<br />

(#38)<br />

2<br />

(#45)<br />

(#48)<br />

bloki “samSoblo” -#11 1<br />

(#9)<br />

2<br />

(#12)<br />

(#13)<br />

1<br />

(#20)<br />

3<br />

(#31)<br />

(#32)<br />

(#35)<br />

6<br />

(#40)<br />

(#41)<br />

(#43)<br />

(#44)<br />

(#46)<br />

(#48)<br />

3<br />

3<br />

(#53)<br />

(#56)<br />

(#58)<br />

0<br />

4<br />

(#51)<br />

(#53)<br />

(#57)<br />

(#58)<br />

4<br />

(#52)<br />

(#53)<br />

(#55)<br />

(#56)<br />

7<br />

(#50)<br />

(#51)<br />

(#52)<br />

(#53)<br />

(#54)<br />

(#55)<br />

(#57)<br />

5<br />

(#50)<br />

(#52)<br />

(#55)<br />

(#56)<br />

(#58)<br />

108


saarCevno bloki “nacionaluri<br />

moZraoba” -#12<br />

bloki “jumber patiaSvili –<br />

<strong>politikuri</strong> gaerTianeba<br />

“erToba” - #13<br />

demokratiuli samarTlis<br />

partia -#14<br />

saqarTvelos erovnuli<br />

ideologiis partia -#15<br />

partia “no<strong>da</strong>r naTaZe –<br />

saxalxo fronti” -#16<br />

samarTlianoba -#17<br />

<strong>politikuri</strong> moZraoba<br />

“Tavisufleba” -#18<br />

sruliad saqarTvelos saxalxo<br />

aliansi -#20<br />

2<br />

(#3)<br />

(#7)<br />

3<br />

(#15)<br />

(#16)<br />

(#17)<br />

0 2<br />

(#10)<br />

(#14)<br />

3<br />

(#4)<br />

(#5)<br />

(#9)<br />

2<br />

(#5)<br />

(#6)<br />

1<br />

(#6)<br />

2<br />

(#18)<br />

(#19)<br />

3<br />

(#14)<br />

(#15)<br />

(#19)<br />

2<br />

(#14)<br />

(#15)<br />

2<br />

(#21)<br />

(#25)<br />

1<br />

(#23)<br />

5<br />

(#20)<br />

(#22)<br />

(#23)<br />

(#25)<br />

(#28)<br />

5<br />

(#22)<br />

(#23)<br />

(#24)<br />

(#27)<br />

(#28)<br />

1<br />

(#23)<br />

5<br />

(#31)<br />

(#32)<br />

(#33)<br />

(#35)<br />

(#36)<br />

3<br />

(#30)<br />

(#35)<br />

(#36)<br />

8<br />

(#30)<br />

(#32)<br />

(#43)<br />

(#35)<br />

(#36)<br />

(#37)<br />

(#38)<br />

(#39)<br />

5<br />

(#31)<br />

(#32)<br />

(#33)<br />

(#34)<br />

(#38)<br />

3<br />

(#42)<br />

(#45)<br />

(#47)<br />

1<br />

(#40)<br />

2<br />

(#44)<br />

(#49)<br />

4<br />

(#41)<br />

(#44)<br />

(#46)<br />

(#47)<br />

0 1<br />

(#46)<br />

moxsnilia sakuTari gancxadebis safuZvelze<br />

1 1 0 1 2<br />

(#7) (#17)<br />

(#31) (#45)<br />

0 1<br />

(#11)<br />

1<br />

(#21)<br />

3<br />

(#31)<br />

(#33)<br />

(#34)<br />

5<br />

(#50)<br />

(#51)<br />

(#56)<br />

(#57)<br />

(#59)<br />

1<br />

(#59)<br />

4<br />

(#52)<br />

(#54)<br />

(#55)<br />

(#58)<br />

8<br />

(#51)<br />

(#52)<br />

(#53)<br />

(#54)<br />

(#56)<br />

(#57)<br />

(#58)<br />

(#59)<br />

1<br />

(#59)<br />

2<br />

(#57)<br />

(#48) (#58)<br />

0 0<br />

procentuli gamoangariSeba 31.1 13.8 17.5 21.9 18.1 23.8<br />

2004 wlis 28 martis saparlamento proporciuli arCevnebis Sedegad, 7%-iani barieri<br />

ga<strong>da</strong>laxa mxolod orma politikurma subieqtma – “nacionalurma moZraoba -<br />

demokratebma” 67.02%-iT <strong>da</strong> saarCevno blokma “memarjvene opozicia – mrewveloba,<br />

axlebi” - 7.62%-iT. Am procentebis Sesabamisad, “nacionalurma moZraoba -<br />

demokratebma” miiRes 135 man<strong>da</strong>ti, romelTagan 15 man<strong>da</strong>ti qalebma moipoves. rac Seexeba<br />

“memarjvene opozicia – mrewveloba, axlebs”, maT wilad xv<strong>da</strong>T 15 man<strong>da</strong>ti, aqe<strong>da</strong>n 3 –<br />

qalebs.<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, maJoritaruli arCevnebis Sedegad arCeuli iqna 77<br />

deputati, aqe<strong>da</strong>n 3 – qali. rac Seexeba afxazeTis deputacias, romelsac 1995 wli<strong>da</strong>n<br />

avtomaturad ugrZeldebo<strong>da</strong> man<strong>da</strong>ti, 2004 wlis mowvevis parlamentma gaauqma maTi<br />

uflebamosileba, ris gamoc parlaments gamoakl<strong>da</strong> 11 wevri.<br />

dRes parlamentSi 22 qalia, rac warmoadgens parlamentarebis saerTo ricxvis 9.7%-<br />

s. un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom wina mowvevis parlamentebTan Se<strong>da</strong>rebiT, es monacemi winsvlaa –<br />

parlamentSi qalTa warmomadgenloba 3%-iT gaizar<strong>da</strong>.<br />

(monacemebi aRebulia: l. na<strong>da</strong>raia "qali <strong>da</strong> politika Tanamedrove saqarTveloSi, "<strong>genderi</strong>,<br />

Kkultura., Tanamedroveoba" (red. l. gafrin<strong>da</strong>Svili), Tbilisi, 2005)<br />

109


<strong>da</strong>narTi 3<br />

saerTaSoriso konvenciebi, romelsac saqarTvelo SeuerT<strong>da</strong>:<br />

a<strong>da</strong>mianis uflebaTa sayovelTao deklaracia<br />

euTos dokumentacia, 1995 wlis 15 seqtembris ga<strong>da</strong>wyvetileba<br />

samoqalaqo <strong>da</strong> politikur uflebaTa saerTaSoriso paqti, 1994 wlis 25 ianvari.<br />

ekonomikur, socialur <strong>da</strong> kulturul uflebaTa saerTaSoriso paqti, 1994 wlis<br />

25 ianvari<br />

konvebcia "qalTa diskriminaciis yvela <strong>for</strong>mis likvi<strong>da</strong>ciis Sesaxeb", 1994 wlis 22<br />

seqtemberi<br />

N111 konvencia "Sromisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebis sferoSi diskriminaciis Sesaxeb", 1995 wlis<br />

5 maisi<br />

N100 konvencia "Tanabari Rirebulebis SromaSi qalTa <strong>da</strong> mamakacTa Tanabari<br />

anazRaurebis Sesaxeb" 1996 wlis 29 maisi<br />

saqarTvelos axali kanonmdebloba, romelic efuZneba konvencias qalTa diskriminaciis<br />

yvela <strong>for</strong>mis aRmofxvris Sesaxeb, Seqmnilia qalTa uflebebis <strong>da</strong>cvis mizniT.<br />

kanonmdeblobis mixedviT, qalTa uflebani <strong>da</strong>culia samoqalaqo kodeqsiT<br />

gansazRvruli normebiT:<br />

fexmZime qalTa uflebani<br />

de<strong>da</strong>Ta <strong>da</strong> bavSvTa uflebani, rac kanonqvemdebare aqtebiT aris gaTvaliswinebuli<br />

patimar qalTa uflebani<br />

arasrulwlovanis uflebani<br />

qalis winaaRmdeg mimarTuli <strong>da</strong>naSaulebebi.<br />

110


<strong>da</strong>narTi 4<br />

saqarTvelos prezidentis brZanebuleba<br />

saqarTveloSi qalTa uflebebis <strong>da</strong>cvis ganmtkicebis RonisZiebaTa Sesaxeb<br />

a<strong>da</strong>mianis ZiriTad uflebaTa <strong>da</strong> TavisuflebaTa <strong>da</strong>cva garantirebulia saqarTvelos<br />

konstituciiT <strong>da</strong> gamocxadebulia umniSvnelovanes saxelmwifoebriv prioritetad. am<br />

mimarTebiT saqarTveloSi mravali RonisZieba ganxorciel<strong>da</strong>. seriozuli nabijebi<br />

ga<strong>da</strong>idga qalis – a<strong>da</strong>mianis uflebebis uzrunvelyofis mizniT. Seiqmna qalTa<br />

ganviTarebis saxelmwifo politikis SemmuSavebeli komisia, prezidentis gankargulebiT<br />

<strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong> qalTa ganviTarebis samoqmedo gegma, SemuSav<strong>da</strong> janmrTelobis <strong>da</strong>cvis<br />

erovnuli programis proeqtebi, romlebSic qalTa janmrTelobis <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebis<br />

specialuri RonisZiebebia gaTvaliswinebuli. qalis – a<strong>da</strong>mianis uflebebis <strong>da</strong>cva<br />

uaRresad aqtualuri problemaa saerTaSoriso doneze <strong>da</strong> CvenTan saqarTveloSi. "qalTa<br />

diskriminaciis yvela <strong>for</strong>mis aRmofxvris konvencias" saqarTvelo SeuerT<strong>da</strong> 1994 wels,<br />

xolo 1999 wels saqarTvelos pirveladi moxseneba ganxiluli iqna qalTa diskriminaciis<br />

aRmofxvris komitetSi <strong>da</strong> <strong>da</strong>debiTi Sefaseba <strong>da</strong>imsaxura. komitetma saqarTvelos<br />

moawo<strong>da</strong> Tavisi <strong>da</strong>skvniTi komentarebi. Semdgomi muSaobis rekomen<strong>da</strong>ciebiT. saqarTvelos<br />

konstituciis, a<strong>da</strong>mianis uflebaTa sferoSi saerTaSoriso xelSekrulebebis,<br />

pekinis samoqmedo plat<strong>for</strong>mis ganxorcielebis, qalTa diskriminaciis aRmofxvris<br />

komitetis rekomen<strong>da</strong>ciebis ganxorcielebis mizniT:<br />

1. eTxovos saqarTvelos parlaments imsjelos droebiT specialur RonisZiebebze<br />

qalTa poziciebis gasaumjobeseblad <strong>politikuri</strong> warmomadgenlobis speroSi, kerZod,<br />

politikur cxovrebaSi monawileobis kvotebis sakiTxze.<br />

2. saqarTvelos iusticiis saministrom (j.xecuriani) – ucxoel eqspertTa monawileobiT<br />

ganaxorcielos saqarTvelos kanonmdeblobis genderuli analizi <strong>da</strong> mis<br />

safuZvelze SeimuSaos sakanonmdeblo wina<strong>da</strong>ebebi am sferoSi moqmedi kanonmdeblobis<br />

srulyofisa <strong>da</strong> saerTaSoriso samarTlebriv normebTan SesabamisobaSi moyvanis mizniT.<br />

kerZo samarTlebrivi urTierTobebis mowerigebisas gansakuTrebuli yuradReba<br />

miaqcios qalTa pir<strong>da</strong>piri an iribi diskriminaciis gamoricxvas.<br />

3. qalTa ganviTarebis saxelmwifo politikis SemmuSavebelma komisiam (r. beriZe) qalTa<br />

arasamTavrobo organizaciebTan TanamSromlobiT: - monitoringi gauwios moqmedebis<br />

erovnuli gegmis ganxorcielebas, moamzados rekomen<strong>da</strong>ciebi samTavrobo struqturebisaTvis<br />

am gegmis gansaxorcieleblad Casatarebeli samuSaos Sesaxeb; -<br />

moamzados qalTa mimarT Zaladobis, maT Soris, ojaxuri Zaladobis winaaRmdeg brZolis<br />

samwliani erovnuli programa, romelic gaiTvaliswinebs krizisuli centrebis<br />

Seqmnas, sakonsultacio samsaxurebis gafarTovebas msxverpli qalebisaTvis <strong>da</strong>xmarebis<br />

gasawevad, seqsualuri eqspluataciis msxverpli qalebisaTvis reabilitaciis<br />

programebis Seqmnas.<br />

4. saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministrom (k. TargamaZe) <strong>da</strong> saqarTvelos<br />

prokutaturam (j. babilaSvili) – mTeli qveynis masStabiT Seagrovos <strong>da</strong> <strong>da</strong>amuSaos<br />

monacemebi qalTa winaaqmdeg Zaladobis TiToeuli SemTxvevis Sesaxeb; - mkacri aRwera<br />

Caataros ojaxuri Zaladobis faqtebis gamisavlenad <strong>da</strong> ganaxorcielos RonisZiebebi<br />

maT aRmosafxvrelad.<br />

5. saqarTvelos Sromis, <strong>socialuri</strong> <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebis saministrom (T. gazdeliani)<br />

SeimuSaos farTomasStabiani RonisZiebebis gegma, romelTa mizani iqneba qalTa<br />

ekonomikuri statusis gaumjobeseba maTi momzadebis <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>mzadebis gziT, qalTa<br />

monawileobis xelSewyoba erovnuli ekonomikis yvela sferoSi.<br />

6. saqarTvelos janmrTelobis <strong>da</strong>cvis saministrom (a. jorbenaZe) – Caataros qalebis<br />

<strong>da</strong>saqmebisaTvis janmrTelobis aucilebeli stan<strong>da</strong>rtebis analizi <strong>da</strong> gamiricxos am<br />

stan<strong>da</strong>rtebiT qalTa iribi an pir<strong>da</strong>piri diskriminaciis SesaZlebloba Sromis<br />

bazarze; - SeimuSaos <strong>da</strong> gaataros RonisZiebaTa farTo sistema de<strong>da</strong>Ta <strong>da</strong> bavSvTa<br />

sikvdilianobis <strong>da</strong> abortebis maRali maCveneblis winaaRmdeg brZolis, qalebisaTvis<br />

aucilebeli samedicino samsaxuris gawevis, kontraceptivebis popularizaciis <strong>da</strong><br />

gavrcelebis mizniT; - sa<strong>da</strong>zRvevo sistemaSi gansakuTrebuli yuradReba mieqces<br />

pacienti qalebis saavadmyofoebSi <strong>da</strong> sxva samedicino <strong>da</strong>wesebulebebSi mkurnalobis<br />

111


uzrunvelyofas.<br />

7. saqarTvelos ganaTlebis saministrom (a. kartozia) Caataros saxelmZRvaneloebis<br />

genderuli analizi atereotipebis aRmosafxvrelad cxovrebis yvela sferoSi qalTa<br />

<strong>da</strong> mamakacTa Tanasworuflebianobis <strong>da</strong>mkvidrebis mizniT.<br />

8. saqarTvelos sagareo saqmeTa saministrom (i. meneRariSvili) gansakuTrebuli<br />

yuradReba miaqcios molaparakebebis procesSi qalTa warmomadgenlobis CarTvas.<br />

9. saqarTvelos saqarTvelos ltolvilTa <strong>da</strong> gansaxlebis saministrom (v. vaSakiZe)<br />

SeimuSavos ltolvili <strong>da</strong> iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebuli qalebisaTvis <strong>da</strong>xmarebis<br />

specialuri programa.<br />

10. saqarTvelos soflis meurneobisa <strong>da</strong> sursaTis saministrom (b. gulua) – SeimuSaos<br />

specialuri programebi soflad momuSave qalebis <strong>da</strong>saxmareblad; - gansakuTrebuli<br />

yuradReba miaqcios <strong>da</strong>mtkicebuli programebis ganxorcielebis procesSi qalTa<br />

monawileobas.<br />

11. saqarTvelos socialur-ekonomikuri in<strong>for</strong>maciis saxelmwifo departamentma (T.<br />

beriZe) socialur-ekonomikuri in<strong>for</strong>maciis saxelmwifo departamentis yovelwliur<br />

angariSSi specialurad <strong>da</strong>amuSaos statistikuri monacemebi genderul WrilSi.<br />

12. saqarTvelos saxelmwifo kancelariasTan arsebulma marTvisa <strong>da</strong> in<strong>for</strong>maciis centrma<br />

(z. jiblaZe) gamosces qalTa diskriminaciis yvela <strong>for</strong>mis aRmofxvris konvencia <strong>da</strong><br />

pekinis samoqmedo plat<strong>for</strong>ma <strong>da</strong> gaavrcelos rogorc mTlianad sazogadoebaSi, ise<br />

saqarTvelos saxelmwifo struqturebSi.<br />

13. saqarTvelos finansTa saministrom (d. onofriSvili) 2000 wlis biujetSi<br />

gaiTvaliswinos a<strong>da</strong>mianis uflebaTa dokumentebis gamosacemi xarjebi.<br />

14. qalTa diskriminaciis aRmofxvris komitetis <strong>da</strong>skvniTi komentarebi gamoqveyndes<br />

presaSi am brZanebulebis gamoqveynebisTanave.<br />

15. ga<strong>da</strong>egzavnos es brZanebuleba gasacnobad saministroebs, samTavrobo struqturebs<br />

<strong>da</strong> adgilobrivi mmarTvelobis organoebs.<br />

16. am brZanebulebis Sesrulebis koordinacia <strong>da</strong> kontroli <strong>da</strong>evalos erovnuli<br />

uSiSroebis sabWos mdivnis moadgiles a<strong>da</strong>mianis uflebaTa <strong>da</strong>cvis sakiTxSi (r. beriZe).<br />

e.SevardnaZe<br />

112


<strong>da</strong>mtkicebulia saqarTvelos prezidentis N308 brZanebulebiT,<br />

<strong>da</strong>narTi 5<br />

1998 wlis 18 ivnisi<br />

saqarTveloSi qalTa mdgomareobis gaumjobesebisaken mimarTul RonisZiebaTa gegma<br />

1998-2000 ww.<br />

prioritetebi<br />

miznebi strategiebi aRmasruleblebi<br />

xangrZl<br />

ivoba<br />

1.institucionaluri meqanizmebis Seqmna<br />

1. genderul<br />

sakiTxebze<br />

in<strong>for</strong>mirebulobis<br />

gaumjobeseba,<br />

problemis Sesaxeb<br />

detaluri<br />

in<strong>for</strong>maciis<br />

momzadeba<br />

2. genderuli<br />

faqtoris<br />

gaTvaliswineba<br />

saxelmwifo<br />

politikasa <strong>da</strong><br />

kanonmdeblobaSi<br />

1. qalTa sakiTxebis<br />

departamentis<br />

<strong>da</strong>fuZneba;<br />

2. samTavrobo<br />

struqturebSi qalTa<br />

erTeulebis Seqmna;<br />

3. biujetis,<br />

saga<strong>da</strong>saxado<br />

politikisa <strong>da</strong><br />

swavlebis programebis<br />

SemuSvebis sqesTa<br />

Tanasworobis<br />

sakiTxebis<br />

gaTvaliswineba;<br />

4. genderuli Tanasworobis<br />

Sesaxeb<br />

sazogadoebisaTvis<br />

in<strong>for</strong>maciis miwodeba<br />

seminarebis, debatebis,<br />

publikaciebis,<br />

<strong>for</strong>umebisa <strong>da</strong><br />

masobrivi in<strong>for</strong>maciis<br />

saSualebebis<br />

gamoyenebiT<br />

5. yvela kanonisa <strong>da</strong><br />

kanonproeqtis Sefaseba<br />

genderuli<br />

TvalsazrisiT<br />

6. qalTa <strong>da</strong> mamakacTa<br />

mdgomareobis Sesaxeb<br />

statistikuri<br />

monacemebis Sekreba <strong>da</strong><br />

analizi<br />

7. sazogadoebaSi qalisa<br />

<strong>da</strong> mamakacis<br />

mdgomareobis Sesaxeb<br />

masalebis gamoqveyneba;<br />

1. saqarTvelos<br />

parlamenti<br />

2. saqarTvelos<br />

mTavroba<br />

3. saqarTvelos<br />

parlamenti,<br />

finansTa <strong>da</strong><br />

ekonomikis<br />

saministroebi<br />

4. qalTa Sesaxeb<br />

saxelmwifo politikis<br />

SemmuSavebeli<br />

komisia<br />

(SemdgomSi "komisia")<br />

<strong>da</strong> saqar-<br />

Tvelos mTavrobisa<br />

<strong>da</strong> gaeros<br />

ganviTarebis<br />

erToblivi programa,<br />

qalebi ganviTarebis<br />

procesSi;<br />

5. iusticiis<br />

saministro,<br />

axalgazr<strong>da</strong><br />

iuristTa<br />

asociacia;<br />

6. statistikis<br />

saxelmwifo<br />

departamenti<br />

7. qalebi ganvi-<br />

Tarebis procesSi -<br />

proeqti<br />

1. 1999-<br />

2000<br />

2. 1998-<br />

1999<br />

3. 1998-<br />

1999<br />

4. 1998-<br />

1999<br />

5. 1998-<br />

1999<br />

6. 1998-<br />

1999<br />

7. 1998-<br />

2000<br />

113


2. qalTa rolisa <strong>da</strong> monawileobis gazr<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebaTa<br />

<strong>for</strong>mirebis procesSi<br />

3. ekonomikuri politika<br />

1. qalTa<br />

monawileobis gazr<strong>da</strong><br />

xelisuflebaSi<br />

1. qalTa ekonomikuri<br />

<strong>da</strong>moukideblobis<br />

xelSewyoba<br />

2. sabazro ekonomikisa<br />

<strong>da</strong> mcire<br />

biznesisaTvis gamoyofili<br />

kreditebis,<br />

mcire fermebisa <strong>da</strong><br />

TviT<strong>da</strong>saqmebuli<br />

pirebis (gansakuTrebiT<br />

qalebis) Sesaxeb<br />

in<strong>for</strong>maciis<br />

xelmisawvdomobis<br />

uzrunvelyofa<br />

1. yvela sferoSi qalTa<br />

monawileobis Sesaxeb<br />

in<strong>for</strong>maciis Segroveba<br />

<strong>da</strong> gamoqveyneba<br />

2. qalTa swavleba<br />

liderisa <strong>da</strong> <strong>politikuri</strong><br />

aqtiurobisaTvis<br />

aucilebeli<br />

unar-Cvevebis<br />

ganviTarebisaTvis;<br />

3. marTvis yvela<br />

rgolSi qalTa kadrebis<br />

rezervis momzadeba;<br />

4. diplomatur samsaxurebsa<br />

<strong>da</strong> saer-<br />

TaSoriso organizaciebSi<br />

qalTa monawileobis<br />

gazr<strong>da</strong>;<br />

5. saqarTveloSi<br />

produqtiuli asakis<br />

qalTa direqtoriis<br />

Seqmna, maTi kvalifikaciisa<br />

<strong>da</strong> unaris,<br />

gamocdilebisa <strong>da</strong><br />

ganaTlebis Sesaxeb<br />

in<strong>for</strong>maciis CaTvliT<br />

1. specialuri<br />

programis SemuSaveba<br />

kerZo seqtorSi<br />

momuSave qalebisaTvis<br />

2. soflad mcxovreb<br />

qalTa Semosavlebis<br />

gazrdis<br />

uzrunvelmyofi<br />

programis SemuSaveba<br />

3. qalTa mcire <strong>da</strong><br />

saSualo biznesis<br />

ganviTarebis<br />

meqanizmebis SemuSaveba;<br />

4. ganviTarebis gegmis<br />

SemuSavebis genderuli<br />

parametrebis<br />

gaTvaliswineba;<br />

1. komisia, proeqti<br />

"qalebi ganvi-<br />

Tarebis procesSi",<br />

statistikis<br />

saxelmwifo<br />

departamenti;<br />

2. proeqti "qalebi<br />

ganviTarebis<br />

procesSi";<br />

3. saqarTvelos<br />

mTavroba, roeqti<br />

"qalebi ganviTarebis<br />

procesSi";<br />

4. saqarTvelos<br />

mTavroba, sagareo<br />

saqmeTa saministro;<br />

5. komisia, proeqti<br />

"qalebi ganvi-<br />

Tarebis procesSi";<br />

6. saqarTveloSi<br />

qalTa<br />

arasamTavrobo<br />

organizaciebis<br />

direqtoriis<br />

gamoqveyneba;<br />

1. ekonomikis<br />

saministro<br />

2. soflis meurneobisa<br />

<strong>da</strong><br />

sursaTis,<br />

ekonomikis, Sromis,<br />

<strong>da</strong>saqmebisa <strong>da</strong><br />

socuzrunvelyofis<br />

saministroebi;<br />

proeqti "qalebi<br />

ganviTarebis<br />

procesSi"<br />

3. saqarTvelos<br />

parlamenti, soflis<br />

meurneobisa <strong>da</strong><br />

sursaTis,<br />

ekonomikis <strong>da</strong><br />

finansTa saministroebi;<br />

saxelmwifo<br />

qonebis marTvis<br />

saministro <strong>da</strong><br />

profkavSirebi;<br />

1. 1998-<br />

1999<br />

2. 1998-<br />

2000<br />

3. 1998-<br />

1999<br />

4. 1998-<br />

2000<br />

5. 1998-<br />

1999<br />

6. 1998<br />

1. 1998-<br />

2000<br />

2. 1998-<br />

2000<br />

3. 1998-<br />

2000<br />

4. ekonomikis<br />

saministro;<br />

4. 1998-<br />

2000<br />

114


1. gar<strong>da</strong>maval<br />

periodSi qalTa<br />

Soris siRatakis<br />

zrdis SeCereba<br />

1. makroekonomikuri investiciebisa<br />

<strong>da</strong> saga<strong>da</strong>saxado<br />

politikis siRatakis<br />

doneze zegavlenis<br />

genderuli TvalsazrisiT<br />

Sefaseba;<br />

2.soflad mcxovrebi<br />

qalebisaTvis siRatakis<br />

aRmofxvris programis<br />

SemuSaveba;<br />

1. ekonomikis,<br />

finansTa, Sromis,<br />

socuzrunvelyo_fi<br />

sa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebis,<br />

saxelmwifo marTvis<br />

qonebis<br />

saministroebi,<br />

proeqti "qalebi<br />

ganviTarebis<br />

procesSi";<br />

1. 1998-<br />

1999<br />

4.qalebi <strong>da</strong> siRatake<br />

3. makroekonomikuri<br />

kreditebis gamoyenebiT<br />

iseTi specialuri programebis<br />

SemuSaveba <strong>da</strong><br />

ganxorcieleba, romlebic<br />

xels Seuwyoben qalTa<br />

ojaxebis Semosavlebs;<br />

4. demografiuli<br />

procesebis Seswavla <strong>da</strong><br />

saTanado proeqtebis<br />

SemuSaveba;<br />

5. qalTa migraciisa <strong>da</strong><br />

erovnul ekonomikaze misi<br />

zegavlenis Sefaseba;<br />

6. martoxela dedebisaTvis,<br />

mravalSviliani<br />

ojaxebisaTvis,<br />

pensionerebisa <strong>da</strong><br />

invalidebisaTvis<br />

<strong>socialuri</strong> <strong>da</strong>xmarebis<br />

proeqtebis SemuSaveba;<br />

7. xelaxali treningis<br />

axali programebis<br />

SemuSaveba;<br />

8. kanonmdeblobaSi<br />

cvlilebebis Setana<br />

<strong>da</strong>mcveli meqanizmebis<br />

gaZlierebis,<br />

prostituciis, maTxovrobis,<br />

SimSilobis<br />

aRmofxvris mizniT,<br />

jan<strong>da</strong>cvis momsaxurebaTa<br />

gawevisa <strong>da</strong> kulturul<br />

cxovrebaSi monawileobis<br />

uzrunvelyofa, werakiTxvis<br />

ucodinarobis<br />

aRmofxvris axali<br />

meTodebis <strong>da</strong>nergva;<br />

9. maRalmTiani regionebis<br />

eqimebisaTvis,<br />

maswavleblebisa <strong>da</strong><br />

kulturuli <strong>da</strong>wesebulebebis<br />

muSakTaTvis<br />

SeRavaTebis <strong>da</strong>weseba;<br />

2. soflis<br />

meurneobis <strong>da</strong><br />

sursaTis<br />

saministro;<br />

3. ekonomikis<br />

saministro<br />

4. Sromis, <strong>socialuri</strong><br />

uzrunvelyofisa<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebis<br />

saministro,<br />

demografiis<br />

instituti<br />

5. ltolvilTa <strong>da</strong><br />

migraciis<br />

saministro, komisia;<br />

6. Sromis, <strong>socialuri</strong><br />

uzrunvelyofisa<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebis<br />

saministro;<br />

7. Sromis,<br />

<strong>socialuri</strong><br />

uzrunvelyofisa <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>saqmebis<br />

saministro<br />

8. saqarTvelos<br />

parlamenti, Sromis,<br />

<strong>socialuri</strong><br />

uzrunvelyofisa <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>saqmebis,<br />

ganaTlebis,<br />

jan<strong>da</strong>cvis,<br />

iusticiisa <strong>da</strong><br />

kulturis<br />

saministroebi<br />

9. saqarTvelos<br />

parlamenti;<br />

2. 1998-<br />

2000<br />

3. 1998-<br />

2000<br />

4. 1998-<br />

1999<br />

5. 1998-<br />

2000<br />

6. 1998-<br />

1999<br />

7. 1998-<br />

2000<br />

8. 1998-<br />

2000<br />

9. 1999<br />

115


5. qali <strong>da</strong> SeiaraRebuli konfliqtebi<br />

1. qalTa CarTva<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis<br />

miRebis yvelanair<br />

procesSi<br />

2. konfliqtebis<br />

ganmavlobaSi <strong>da</strong> mis<br />

Semdgom periodSi<br />

qalTa winaaRmdeg<br />

Zaladobis<br />

gamomricxavi<br />

meqanizmebisa <strong>da</strong><br />

politikis SemuSaveba;<br />

3. konfliqtebis<br />

ganmavlobaSi <strong>da</strong> mis<br />

Semdgom periodSi<br />

qalTa uflebebis<br />

<strong>da</strong>mcavi meqanizmebis<br />

SemuSaveba;<br />

1. qalTa CarTva<br />

samSvidobo<br />

molaparakebebSi;<br />

2. specialuri iuridiuli<br />

meqanizmebis<br />

SemuSaveba <strong>da</strong> am<br />

procesebSi qalTa<br />

monawileobis<br />

uzrunvelyofa;<br />

3. ganqorwinebuli<br />

ojaxebis problemaTa<br />

mogvareba;<br />

4. SeiaraRebuli<br />

konfliqtebis dros<br />

<strong>da</strong>karguli piradi<br />

qonebis <strong>da</strong>brunebis<br />

meqanizmebis SemuSaveba;<br />

5, Tavisufali<br />

ga<strong>da</strong>adgilebis uflebis<br />

aRdgena;<br />

6. SeiaraRebuli<br />

kinfliqtebis<br />

msxverplTa<br />

reabilitaciis<br />

programebis SemuSaveba;<br />

7. arasamTavrobo<br />

organizaciebis CarTva<br />

konfliqtebis<br />

ga<strong>da</strong>Wris procesSi;<br />

1. saqarTvelos<br />

parlamenti,<br />

sagareo saqmeTa<br />

saministro;<br />

2. saqarTvelos<br />

parlamenti,<br />

iusticiis<br />

saministro;<br />

3. iusticiis<br />

saministro <strong>da</strong><br />

saxelmwifo<br />

uSiSroebis<br />

saministro;<br />

4. iusticiis<br />

saministro<br />

5. saxelmwifo<br />

uSiSroebis<br />

saministro;<br />

6. arasamTavrobo<br />

organizaciebi,<br />

ltolvilTa <strong>da</strong><br />

mograciis<br />

komiteti;<br />

7. komisia;<br />

1. 1998-<br />

1999<br />

2. 1998-<br />

1999<br />

3. 1998-<br />

1999<br />

4. 1998-<br />

1999<br />

5. 1998<br />

6. 1998<br />

7. 1998-<br />

1999<br />

116


6.qalebi <strong>da</strong> maTi janmrTelobis gaumjobeseba<br />

1. qalis janmrTelobis<br />

yvela<br />

aspeqtisadmi<br />

yuradRebis miqceva;<br />

2. qalTa interesebis<br />

gaTvaliswineba<br />

saqarTveloSi<br />

jan<strong>da</strong>cvis<br />

programebisa <strong>da</strong> im<br />

strategiebis SemuSavebisas,<br />

romlebic<br />

msoflio bankis,<br />

unisebisa <strong>da</strong> gaeros<br />

jan<strong>da</strong>cvis organizaciis<br />

dokumentebSi<br />

umaRlesi prioritetis<br />

sakiTxebad<br />

iTvleba;<br />

3. umuSevar <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>ucvel qalTa<br />

ufaso mkurnalobis<br />

programaTa<br />

SemuSaveba<br />

1. jan<strong>da</strong>cvis sistemis<br />

yvela profesionalisaTvis<br />

swavlebis<br />

yuradRebis miqceva;<br />

2. qalTa janmrTelobis<br />

<strong>da</strong>cvis gaZliereba;<br />

3. jan<strong>da</strong>cvaSi <strong>da</strong> <strong>socialuri</strong><br />

uzrunvelyofis<br />

sferoSi gatarebuli<br />

re<strong>for</strong>mebis<br />

qalTa janmrTelobis<br />

mdgomareobaze<br />

zegavlenis Sefaseba;<br />

4. ojaxis <strong>da</strong>cvis<br />

programebis SemuSaveba<br />

umuSevari <strong>da</strong> <strong>da</strong>ucveli<br />

qalebisaTvis;<br />

5. mkerdis kibos profilaqtikis<br />

Sesaxeb<br />

programebis SemuSaveba;<br />

6. qalTa <strong>da</strong> bavSvTa<br />

Soris iodis deficitis<br />

profilaqtikis<br />

programaTa mxar<strong>da</strong>Wera<br />

<strong>da</strong> rekomendireba;<br />

7. qalTa Soris tuberkulozis<br />

profilaqtikisa<br />

<strong>da</strong> mkurnalobis<br />

programebis<br />

SemuSaveba;<br />

8. samuSao adgilze<br />

qalTa janmrTelobis<br />

<strong>da</strong>cvis regulireba;<br />

9. axalgazr<strong>da</strong> de<strong>da</strong>Ta<br />

<strong>da</strong> fexmZime qalebis<br />

janmrTelobis sruli<br />

<strong>da</strong>cvis uzrunvelyofa;<br />

10. qalTaTvis<br />

profilaqtikuri,<br />

saganmanaTleblo,<br />

kulturuli<br />

seminarebisa <strong>da</strong><br />

swavlebis mowyoba;<br />

1. jan<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong><br />

ganaTlebis<br />

saministroebi;<br />

2. jan<strong>da</strong>cvis<br />

saministro<br />

3. jan<strong>da</strong>cvis,<br />

Sromis, soc.<br />

uzrunvelyofisa <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>saqmebis<br />

saministroebi;<br />

profkavSirebi;<br />

4. jan<strong>da</strong>cvis,<br />

Sromis, soc.<br />

uzrunvelyofisa <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>saqmebis<br />

saministroebi;<br />

profkavSirebi;<br />

5. jan<strong>da</strong>cvis<br />

saministro;<br />

6. jan<strong>da</strong>cvis<br />

saministro;<br />

7. jan<strong>da</strong>cvis<br />

saministro;<br />

8. jan<strong>da</strong>cvis<br />

saministro;<br />

jan<strong>da</strong>cvis, Sromis,<br />

soc.<br />

uzrunvelyofisa <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>saqmebis<br />

saministroebi;<br />

profkavSirebi;<br />

9. jan<strong>da</strong>cvis<br />

saministro;<br />

10. jan<strong>da</strong>cvis<br />

saministro; Sromis,<br />

soc.<br />

uzrunvelyofisa <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>saqmebis<br />

saministroebi;<br />

profkavSirebi;<br />

1.1998-<br />

1999<br />

2. 1998-<br />

1999<br />

3. 1998-<br />

1999<br />

4. 1998-<br />

1999<br />

5. 1998<br />

6. 1998<br />

7. 1998-<br />

1999<br />

117


1. saqarTvelos<br />

kanonmdeblobisa <strong>da</strong><br />

funqcionirebadi<br />

meqanizmebis<br />

TavsebadobaSi moyvana<br />

1. samTavrobo<br />

struqturebisaTvis<br />

swavlebis Catareba<br />

qalTa uflebebis<br />

sakiTxebze;<br />

1. komisia, proeqti<br />

"qalebi<br />

ganviTarebis<br />

procesSi";<br />

1. 1998-<br />

1999<br />

2. genderuli<br />

diskriminaciis yvela<br />

faqtoris aRmofxvra<br />

2. saerTaSoriso<br />

konvenciebisa <strong>da</strong> pekinis<br />

moqmedebaTa plat<strong>for</strong>mis<br />

Targmna <strong>da</strong> gamoqveyneba;<br />

2. proeqti "qalebi<br />

ganviTarebis<br />

procesSi";<br />

2. 1998<br />

3. qalTa arasamTavrobo<br />

organozaciebisaTvis<br />

treningis Catareba<br />

qalTa uflebebis<br />

Sesaxeb;<br />

3. komisia, proeqti<br />

"qalebi<br />

ganviTarebis<br />

procesSi";<br />

3. 1998-<br />

2000<br />

7. qalTa uflebani<br />

4. qalTa uflebebis<br />

Sesaxeb specialuri<br />

saganmanaTleblo<br />

programebis SemuSaveba<br />

saSualo skolebisa <strong>da</strong><br />

umaRlesi<br />

saswavleblebisaTvis;<br />

5. kanongamtarebeli<br />

organoebisaTvis qalTa<br />

uflebebis Sesaxeb<br />

treningis Catareba;<br />

6. mas mediis<br />

saSualebebisaTvis<br />

seqsizmis Temaze<br />

specialuri seminaris<br />

mowyoba;<br />

7.antidiskriminaciul<br />

sakiTxebze treningis<br />

Catareba.<br />

4. ganaTlebis,<br />

jan<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong><br />

kulturis<br />

saministroebi;<br />

5. iusticiis,<br />

Sinagan saqmeTa<br />

saministroebi,<br />

saxelmwifo<br />

prokuroris ofisi;<br />

6. komisia, proeqti<br />

"qalebi<br />

ganviTarebis<br />

procesSi";<br />

7. komisia, proeqti<br />

"qalebi<br />

4. 1998-<br />

2000<br />

5. 1998-<br />

2000<br />

6. 1998-<br />

2000<br />

7. 1998-<br />

2000<br />

ganviTarebis<br />

procesSi".<br />

118


119<br />

<strong>da</strong>narTi 6


120


121


122


123


124


125


126


127


128


129


130


131


132


133


sakiTxebi diskusiisa <strong>da</strong> weriTi <strong>da</strong>valebebisaTvis<br />

1. gansazRvreT sqesi rogorc bio<strong>socialuri</strong> fenomeni.<br />

2. rogoria mamakacisa <strong>da</strong> qalis <strong>socialuri</strong> <strong>da</strong> biologiuri gansxvaveba?<br />

3. genderuli kvlevebis ganviTarebis ZiriTadi etapebi.<br />

4. ra aris seqsizmi?<br />

5. ra aris feminizmi?<br />

6. feminizmis wanamZRvrebi.<br />

7. feminizmis sami ZiriTadi mimarTuleba.<br />

8. ra gansxvavebaa gendersa <strong>da</strong> feminizms Soris?<br />

9. feminizmis tipologia judiT lorberis mixedviT<br />

10. ra aris feministuri ekonomikuri Teoriis mizani?<br />

11. feministuri ekonomikuri Teoriis mimarTulebebi.<br />

12. ra ganapirobebs qalTa diskriminacias <strong>da</strong>saqmebis saferoSi?<br />

13. ra zomebi SeiZleba iqnes miiRebuli Tanasworobis misaRwevad?<br />

14. religiur-eTikuri memkvidreobis gavlena qalTa sazogadoebriv-politikur<br />

procesebSi CarTvaze.<br />

15. feministebis azriT, qristianobaSi ra warmodgenebi emsaxureba: qalTa diskriminacias?<br />

16. egalitarizmis elementebi iu<strong>da</strong>izmSi.<br />

17. ras iTvaliswineb<strong>da</strong> induizmis re<strong>for</strong>ma qalTa sakiTxSi?<br />

18. ra aris sati?<br />

19. ra aris sataZro prostitucia?<br />

20. rogoria qalis statusi islamSi?<br />

21. rogor miTiTebebs iZleva yurani qalis Sesaxeb?<br />

22. qalis roli budizmSi.<br />

23. ra Sexeduleba aqvs budizms mamakacebisa <strong>da</strong> qalebis mier gasxivosnebis miRwevis<br />

saSualebebis Sesaxeb?<br />

24. ra aris budizmis istoriuli <strong>da</strong>msaxureba qalebis winaSe?<br />

25. msoflioSi mimdinare procesebis gavlena Tanamedrove sazogadoebaSi qalis<br />

rolsa <strong>da</strong> statusze.<br />

26. ra Sexedulebebia sazogadoebaSi qalis socialur-<strong>politikuri</strong> aqtiurobis Sesaxeb?<br />

27. qalis, rogorc-politikosis moRvaweobis stilis Taviseburebani<br />

28. ra zomebi aris miRebuli genderuli balansis gasaumjobeseblad?<br />

29. qalTa moZraobebis ZiriTadi etapebi<br />

30. qalTa msoflio konferenciebi <strong>da</strong> maTi mniSvneloba<br />

31. qalis uflebrivi mdgomareoba Zvel saqarTveloSi.<br />

32. qalis soialur-<strong>politikuri</strong> aqtivoba me-19 saukuneSi<br />

33. ilia rogorc feministuri moZraobis momxre<br />

34. saerTaSoriso sakanonmdeblo aqtebi <strong>da</strong> erovnuli meqanizmebi<br />

35. qarTveli qali gar<strong>da</strong>maval periodSi<br />

36. a<strong>da</strong>mianis uflebebis arsi <strong>da</strong> miznebi<br />

37. a<strong>da</strong>mianis uflebebis “mesame Taoba" <strong>da</strong> qalebi.<br />

134

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!