16.06.2015 Views

eleqtonuli xelmowera qarTuli samarTlis perspeqtivaSi

eleqtonuli xelmowera qarTuli samarTlis perspeqtivaSi

eleqtonuli xelmowera qarTuli samarTlis perspeqtivaSi

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>eleqtonuli</strong> <strong>xelmowera</strong> <strong>qarTuli</strong><br />

<strong>samarTlis</strong> <strong>perspeqtivaSi</strong><br />

Sesavali<br />

martivi empiriuli swavleba cxadyofs, rom adamianuri yofis nebismier<br />

etapze novatoruli sakomunikacio saSualebebisa da formebis damkvidrebam<br />

mniSvnelovani socialuri Sedegebi gamoiwvia. aRniSnuli mosazreba<br />

gansakuTrebiT aqsiomatiuria komunikaciis eleqtronuli saSualebebis<br />

SemTxvevaSi, romlebmac socialur intereqciis procesSi mniSvnelovnad<br />

Caanacvles komunikaciis klasikuri formebi. sfero, romelic am<br />

eleqronuli saSulebebis meSveobiT iqmneba da rasac xSirad virtualuri<br />

samyaros (kibersferos) saxeliT avRniSnavT, sakmaod pretenziulia. am<br />

sferos Sinaarsi da masSi monawileoba mTlianad gansazRvrulia teqnikuri<br />

wesebis erTobliobiT, romelic uaryofs yvelafers rac masTan<br />

SeuTavsebelia.<br />

vinaidan kibersfero realobis axali ganzomilebaa, is avtomaturad<br />

interaqciaSi modis socialuri cxovrebis normatiul CarCoebTan (anu iseT<br />

normatiul sistemebTan, rogoricaa samarTali, religia, Cveulebebi,<br />

morali da a. S.) e. i. im normatiuli wesebis erTobliobasTan, romlebic<br />

sazogadoebrivi cxovrebis regulirebisaTvis arian mowodebulni da am<br />

TvalsazrisiT qcevis garkveul apriorul modelebs ayalibeben. aRniSnuli<br />

interaqcia gansakuTrebiT sainteresoa <strong>samarTlis</strong> SemTxvevaSi, romlis<br />

legitimuri mizania am axali realobis regulireba da masSi sakuTari<br />

normatiuli wesebis efeqturobis uzrunvelyofa.<br />

gamomdinare kibersferos zemoTaRniSnuli pretenziuli bunebidan,<br />

samarTali iZulebulia klasikur paradigmebze uari Tqvas da axali<br />

midgomebi an formebi airCios. saqme imaSia, rom rigi tradiciuli<br />

kategoriebis fizikuri substancia maTi virtualur samyaroSi gamoyenebis<br />

SesaZleblobas imTaviTve gamoricxavs. magaliTad tradiciuli (xeliT<br />

Sesrulebeli) xelmoweris aplikacia virtualur samyarosTan<br />

SeuTavsebelia. Cveulebrivi xelmoweris kibersferoSi gamouyeneblobis<br />

magaliTi gacilebiT vrceli teqnikuri SeuTavseblobis problemis mxolod<br />

erTi patara fragmentia. Sesabamisad, virtualur sferoze efeqturobis<br />

miRwevis mizniT samarTals bevr klasikur kategoriebze uaris Tqma da maTi<br />

sxva alternativebiT Secvla uwevs. eleqtronuli <strong>xelmowera</strong> da<br />

eleqtronuli dokumenti SegviZlia amgvar alternativad CavTvaloT.<br />

2008 wlis 14 marts saqarTvelos parlamentma miiRo kanoni eleqtronuli<br />

xelmowerisa da eleqtronuli dokumentis Sesaxeb (SemdgomSi “kanoni”).<br />

aRniSnuli sakanonmdeblo aqti TavisTavad novatorulia da socialuri<br />

cxovrebis moTxovnilebebs Seesabameba. meores mxriv, wminda samarTlebrivi<br />

TvalsazrisiT mnivnelovani siaxleebi moaqvs. am statiaSi mokled SevexebiT<br />

eleqtronuli xelmoweris arss da im iuridiul sakiTxebs, romelic am<br />

kategoriis SemoRebasTanaa dakavSirebuli.<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


a aris eleqtronuli <strong>xelmowera</strong>?<br />

eleqtronuli <strong>xelmowera</strong> xelmoweris specifikuri tipia. gansxvavebiT<br />

Cveulebrivi xelnaweriT Sesrulebuli xelmowerisagan misi Seqmna<br />

mTlianad teqnikuri (eleqtronuli) saSualebebiT xdeba. kanonis me-2-e<br />

muxlis e) punqtis mixedviT, “eleqtronuli <strong>xelmowera</strong> warmoadgens<br />

nebismieri eleqtronuli saSualebis gamoyenebiT Seqmnil monacemTa<br />

erTobliobas, romelsac xelmomweri iyenebs eleqtronul dokumentTan misi<br />

kavSiris aRsaniSnavad”. amgvarad, e-<strong>xelmowera</strong> sxva araferi aris Tu ara<br />

eleqtronuli mediumiT Seqmnili monacemi, romelic mimagrebulia sxva<br />

eleqtronul informaciasTan (eleqtronul dokumentTan) da miznad isaxavs<br />

am dokumentisa da masSi ganxorcielebuli nebis gamomvlenis (avtoris)<br />

vinaobis gansazRvras.<br />

kanoniT gaTvaliswinebuli e-xelmoweris definicias ori mniSvnelovani<br />

niSani gaaCnia: maqsimaluri abstraqtuloba da teqnikuri neitraluroba.<br />

kerZod, mocemuli definicia awesebs samarTlebriv da ara teqnikur<br />

koncefcias, romlis mixedviT e-xelmowerisaTvis mTavaria ara gamoyenebuli<br />

teqnologiis saxeoba, aramed wminda samarTlebrivi xasiaTis moTxovna, rom<br />

eleqtronuli saSualebiT Seqmnil <strong>xelmowera</strong>s SeeZlos nebis gamomvlenis<br />

identifikacia an/da auTenTikacia. Sesabamisad, aqcenti xorcieldeba<br />

samarTlebriv da ara teqnikur koncefciaze. am zogadi gadmosaxedidan, e-<br />

<strong>xelmowera</strong>d magaliTad iTvleba <strong>xelmowera</strong> eleqtronul fostaSi Sedgenil<br />

werilze, an PIN-i, romelic Seyvanilia baraTis mflobelis mier, aseve<br />

klasikuri xelmoweris faqsimilia, skanirebuli an kopirebuli <strong>xelmowera</strong>.<br />

eleqtronuli xelmoweris farTo (Ria) ganmartebas gaaCnia Tavisi myari<br />

argumentacia. teqnikuri progresisa da internetis swrafi gavrcelebis<br />

gaTvaliswinebiT aucilebelia teqnikur TvalsazrisiT elastiuri<br />

samarTlebrivi konstruqciebis Seqmna, romlebic aqcents funqciur<br />

elementze gaakeTebs da ar SeizRudeba erTi an ramdenime a priori dadgenili<br />

konkretuli teqnologiis inkorporaciiT, riTac amavdroulad<br />

SesabamisobaSi iqneba teqnikuri neitralurobis principTan.<br />

Tumca e-xelmoweris mxolod teqnikuri neitralurobis principze<br />

damyarebas Tavisi sazRvrebi gaaCnia. rig SemTxvevaSi teqnikuri niuansebi Tu<br />

koncefciebi garkveul samarTlebriv mniSvnelobas iZenen. eleqtronuli<br />

xelmowerebis iuridiuli TvalsazrisiT klasifikacia teqnikuri<br />

gamarTulobisa da usafrTxoebis xarisxis kriteriumebs emyareba. aqedan<br />

gamomdinare e-xelmowerisas gamoyenebuli teqnikis xasiaTi <strong>samarTlis</strong>aTvis<br />

xSir SemTxvevaSi relevanturi ar aris. Sesabamisad, samarTals e-<br />

xelmowerebis Tavisi tipologia gaaCnia, sadac e-xelmoweris saxeobis<br />

adgili sistemaSi misi usafrTxoebis maCvenebliTa da xelmomweris<br />

auTenTikaciis saimedoobiT ganisazRvreba.<br />

kanoni eleqtronuli xelmowerebis Semdegnairi samarTlebriv<br />

klasifikacias gvTavazobs:<br />

a) Cveulebrivi eleqtronuli <strong>xelmowera</strong>, romelic Seqmnilia ZiriTadad<br />

Cveulebrivi da primitiuli eleqtronuli saSualebebis gamoyenebiT.<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


ar gamoirCeva usafrTxoebis maRali xarisxiT (magaliTad, <strong>xelmowera</strong><br />

eleqtronul werilze).<br />

b) mowmobis safuZvelze Seqmnili cifruli <strong>xelmowera</strong>, romelic unda<br />

akmayofilebdes 4 moTxovnas, kerZod, amgvari <strong>xelmowera</strong> 1)<br />

dakavSirebulia mxolod xelmomwerTan anu eqskluziurad miniWebuli<br />

aqvs xelmoweris mflobels; 2) axorcielebs xelmomweris<br />

identifikacias, anu misi vinaobis dadgenas; 3) imyofeba xelmomweris<br />

sruli kontrolis qveS (anu efeqturad daculia aranebadarTuli<br />

gamoyenebisagan); 4) iZleva eleqtronuli dokumentis xelmoweris<br />

Semdeg Setanili cvlilebebis aRmoCenis saSualebas. kanonis mixedviT<br />

amgvari <strong>xelmowera</strong> damzadebulia cifruli xelmoweris mowmobis<br />

safuZvelze, romelic gacemulia araakreditirebuli mowmobis<br />

gamcemis mier.<br />

c) sertifikatis safuZvelze Seqmnili cifruli <strong>xelmowera</strong> – waeyeneba<br />

igive moTxovnebi, rogorc mowmobis safuZvelze Seqmnili <strong>xelmowera</strong>s,<br />

im gansxvavebiT, rom am SemTxvevaSi Sesabamisi sertifikati gacemuli<br />

unda iyos araakreditirebuli mowmobis gamcemis mier.<br />

e-xelmoweris amgvar klasifikacias Tavisi samarTlebrivi implikacia<br />

gaaCnia, razec odnav mogvianebiT visaubrebT. ramdenime sityviT ganvmarTavT<br />

cifruli xelmoweris mniSvnelobas. amis mizezi garkveulwilad imaSic<br />

mdgomareobas, rom cifruli xelmoweris rig teqnologiur aspeqtebs Tavad<br />

kanoni garkveul yuradRebas uTmobs. gansxvavebiT Cveulebrivi e-<br />

xelmowerisagan, cifruli <strong>xelmowera</strong> emyareba e. w. PKI (Public Key<br />

Infrastructure) teqnologias da dafuZnebulia asimetriuli kriptografiis<br />

teqnologiaze, romelic iyenebs or gansxvavebul, magram erTmaneTTan<br />

maTematikurad dakavSirebul gasaRebs: daxuruli (private) da Ria (public)<br />

gasaRebebi (kanonis mixedviT “gasaRebebis wyvili”). daxuruli gasaRebi<br />

gamoiyeneba cifruli xelmoweris Sesaqmnelad da eleqtronuli dokumentis<br />

Sinaarsis daSifrvisaTvis. sxvanairad rom vTqvaT, am gasaRebiT informaciis<br />

gamgzavni xels awers eleqtronulad nebis gamovlinebas. Sesabamisad<br />

daxuruli gasaRebi eqvemdebareba mkacri dacvis reJims. Ria gasaRebi<br />

gamoiyeneba adresatis mier cifruli xelmoweris dasadastureblad<br />

(Sesamowmeblad). amgvari gasaRebi sajaroa. misi codna aucilebelia<br />

adresatisaTvis, rom moaxdinos gamomgzavnis vinaobis usafrTxo Semowmeba.<br />

orive gasaRebi, romlebic warmoadgenen garkveuli cifrebis erTobliobas<br />

(maTematikuri algoriTmi), asimetriulia. gasaRebebSi gamoyenebuli cifrebi<br />

gansxvavebulia da Ria gasaRebidan ar gamomdinareobs daxuruli gasaRebi,<br />

rac am ukansknelis dacvas uzrunvelyofs. 1<br />

1 qveviT SevecdebiT cifruli xelmoweris praqtikuli gamoyenebis ilustracia SemogTavazoT:<br />

giorgis (gamgzavni) surs gaugzavnos daviTs (mimRebi) informacia cifruli xelmoweris gamoyenebiT.<br />

pirvel rigSi, giorgi adgens eleqtronul dokuments, romlisganac e. w. “haS funqciis” meSveobiT<br />

qmnis dokumentis cifrul arqivs (message digest, hush value). es ukanaskneli warmoadgens<br />

korespondenciis maTematikur variants. miRebul arqivs giorgi daSifravs daxuruli gasaRebis<br />

meSveobiT. gasaRebiT daSifruli arqivi, romelic igzavneba originalur dokumentTan erTad,<br />

warmoadgens cifrul <strong>xelmowera</strong>s. daviTi Ria gasaRebis meSveobiT, romelic misTvis winaswar aris<br />

cnobili, gaSifravs miRebul informacias, riTac imavdoulad adasturebs imas, rom arqivi<br />

daSifrulia im daxuruli gasaRebis meSveobiT, romelic giorgis kontrolis qveS imyofeba. amave<br />

dros daviTs SeuZlia Seamowmos, rom gamogzavnili informacia xelmoweris Semdeg ar Secvlila. am<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


cifruli xelmoweris sertifikati (mowmoba)<br />

cifruli xelmoweris gamoyenebis aucilebeli aspeqtia e. w. cifruli<br />

xelmoweris sertifikati (mowmoba). funqciuri identurobis principidan<br />

gamomdinare eleqtronuli <strong>xelmowera</strong> asrulebs Cveulebrivi<br />

xelmowerisaTvis damaxasiaTebel funqcias, kerZod, nebis gamovlenis<br />

avtoris identifikacias. gansxvavebiT Cveulebrivi xelmowerisagan, romelic<br />

warmoadgens xelmomweris pirovnulobis (individualobis) anarekls,<br />

eleqtronuli xelmoweris gamoyenebis SemTxvevaSi amgvari pirovnuli<br />

elementis gamoxatvasTan ar gvaqvs saqme. xelmomweri teqnikuri<br />

saSualebebis gamoyenebiT ukavSirebs cifrul <strong>xelmowera</strong>s eleqtronul<br />

dokuments. Sesabamisad eleqtronuli komunikaciebis SemTxvevaSi „xelis<br />

mowera“ relatiuria da procesualuri mniSvnelobiT e-xelmoweris<br />

gamoyeneba ufro „dakavSirebas“ emsgavseba. imis gaTvaliswinebiT, rom e-<br />

xelmowerisas xelmomweris pirovnuli elementi ikargeba, am ukanasknels<br />

cifruli xelmoweris SemTxvevaSi uzrunvelyofs sertifikati (mowmoba),<br />

romelic gacemulia cifruli xelmomweris damamzadeblis mier.<br />

sertifikatis (mowmobis) meSveobiT cifruli <strong>xelmowera</strong> da unikaluri<br />

gasaRebebis wyvili asocirebulia (dakavSirebulia) garkveul pirTan.<br />

kerZod, is miuTiTebs xelmoweris mflobelis (xelmomweris) vinaobas da<br />

imavdroulad adasturebs, rom xelmoweris mflobeli zustad is piria,<br />

vinc Tavis Sesaxeb amas amtkicebs. am mizniT, kanonis mixedviT<br />

damamzadebeli sertifikatis (mowmobis) gacemamde valdebulia gulmodgined<br />

Seamowmos sertifikatis (mowmobis) maZieblis vinaoba.<br />

rac Seexeba substancias, rogorc wesi, sertifikati (mowmoba) eleqtronuli<br />

monacemia. 2 eleqtronulad xelmowerili dokumentis mimRebs SeuZlia<br />

gaecnos mis Sinaars. amaSi vlindeba sertifikatis (mowmobis) samarTlebrivi<br />

mniSvneloba. misi moqmedeba gaTvlialia ZiriTadad “gareT”, mesame pirebTan<br />

urTierTobebSi da aniWebs maT garantias, rom SeuZliaT daeyrdnon<br />

sertifikats (mowmobas) da Sesabamisad eleqtronulad xelmoweril<br />

dokuments.<br />

drois beWedi (Time stamp)<br />

dokumentze xelis mowerasTan erTad zogjer aucilebelia im drois<br />

miTiTeba, roca <strong>xelmowera</strong> Sesrulda. rig SemTxvevebSi xelis moweris<br />

zusti drois gansazRvra samarTlebrivad mniSvnelovania. 3 dro, romelic<br />

mizniT Ria gasaRebis meSveobiT daviTi qmnis gamogzavnili informaciis arqivs da adarebs mas<br />

giorgisagan miRebul arqivTan. Tu orive arqivi identuria, gamogzavnili informaciis mTlianoba da<br />

ucvleloba daculia. saqme imaSia, rom xelmoweris Semdeg giorgis mier garkveuli cvlilebis<br />

Setana dokumentSi avtomatiurad iwvevs absoliturad gansxvavebuli arqivis Seqmnas. aRsaniSnavia is,<br />

rom Tanamedrove kompiuteruli programebi uzrunvelyofen aRniSnuli, erTi SexedviT, rTuli<br />

procesis mTlianad avtomatizirebul reJimSi myisier warmarTvas.<br />

2 Tumca kanoni ar krZalavs misi qaRaldis formatiT gacemas.<br />

3 warmovidginoT situacia, roca xelSekrulebis dadebis Semdeg, romelic mxareebma daadastures<br />

cifruli xelmoweris meSveobiT, erTi mxare gadawyvets dokumentis gabaTilebas. am mizniT is yalbad<br />

ganacxadebs piradi gasaRebis dakargvas, ris Sedegad sertifikatis gamcemi gaauqmebs sertifikats.<br />

xelSekrulebis dadebis zusti drois dadgenis gareSe Zalian rTuli iqneba imis garkveva,<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


gamomdinareobs kompiuterSi dayenebuli saaTidan, ar aris saimedo da<br />

advil manipulacias eqvemdebareba. eleqtronul komunikaciebSi xelmoweris<br />

drois aRniSvnis funqcias asrulebs e. w. drois beWedi (kanonis mixedviT,<br />

drois aRniSvna). es ukanaskneli uzrunvelyofs mtkicebulebas imis Sesaxeb,<br />

rom dokumenti arsebobda drois konkretul monakveTSi da teqnikuri<br />

TvalsazrisiT saimedoa. mis damzadebas uzrunvelyofs sertifikatis<br />

gamcemi, romelic mas cifrulad awers xels.<br />

e-xelmoweris gamoyenebasTan dakavSirebuli urTierTobis subieqturi<br />

substrati<br />

eleqtronuli xelmoweris gamoyeneba warmoadgens iuridiul faqts, romlis<br />

Sedegad warmoSobili urTierTobebi mravalwaxnagovania da ZiriTadad sami<br />

subieqtis monawileobiT xasiaTdeba: e-xelmomweris mflobeli, nebis<br />

gamovlenis adresati da sertifikatis (mowmobis) gamcemi. aRniSnuli pirebis<br />

interaqcia qmnis garkveul samkuTxeds, sadac warmoSobili urTierToebebis<br />

Sinaarsi maTi uflebebiTa da movaleobebiT aris determinirebuli.<br />

kanonis erT-erTi mTavari mizania zustad da naTlad gansazRvruli qcevis<br />

kodeqsis dadgena, anu samkuTxedis subieqtebisaTvis zusti da konkretuli<br />

ufleba-movaleobebis katalogis dadgena. amavdroulad, qcevis wesis<br />

gansazRvra unda emyarebodes subieqtebis teqnikuri SesaZleblobebis<br />

aspeqts da unda iTvaliswinebdes samkuTxedis farglebSi arsebuli Tu<br />

potenciuri riskebis gonivrul da proporcionalur gadanawilebas.<br />

a. Sertifikatis (mowmobis) gamcemi (cifruli xelmoweris<br />

damamzadebeli)<br />

mxolod cifruli xelmoweris gamoyeneba eleqtronuli komunikaciisa da<br />

identifikaciis procesis srul usafrTxoebas ver uzrunvelyofs. saqme<br />

imaSia, rom gamgzavns SeuZlia cifruli xelmowerisa da gasaRebis wyvilis<br />

avtonomiurad generireba da amavdroulad cifruli xelmoweris<br />

sertifikatSi (mowmobaSi) Tavisi vinaobis Secvla an sxvagvarad<br />

prezentacia. adresats ar gaaCnia garantia, rom informaciis gamgzavni<br />

swored is piria, vinc sertifikatSia miTiTebuli. amgvarad aucilebelia<br />

damatebiTi (mesame) piris arseboba, romelic uzrunvelyofs komunikaciis<br />

monawileebis identifikaciisa da teqnikurad usafrTxo garemos Seqmnas.<br />

amgvar subieqtad eleqtronuli komunikaciebSi gamodis cifruli<br />

xelmoweris damamzadebeli (igive cifruli xelmoweris sertifikatis<br />

(mowmobis) gamcemi). am ukanasknels samkuTxedis farglebSi centraluri<br />

adgili ukavia, gansakuTrebiT cifrul xelmoweris namdvilobisa da<br />

teqnikuri gamarTulobis TvalsazrisiT. aRniSnuli aspeqti gansakuTrebiT<br />

mniSvnelovania mesame pirebTan mimarTebaSi, romlebic eleqtronuli<br />

saSualebebiT komunikaciis dros eyrdnobian nebis gamovlenis avtoris<br />

cifruli xelmoweris sertifikats (mowmobas). eleqtronuli komunikaciis<br />

usafrTxoebis uzrunvelyofaSi sertifikatis gamcemis rolis<br />

xelSekruleba dadebulia sertifikatis gauqmebamde Tu mis Semdeg (gansakuTrebiT maSin, roca<br />

xelSekruleba xangrZlivi vadiTaa dadebuli).<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


gaTvaliswinebiT, es ukanaskneli xSirad moixsenieba rogorc trusted third<br />

person (saimedo mesame piri).<br />

sertifikatis (mowmobis) gamcemis urTierToba xelmoweris mflobelTan<br />

saxelSekrulebo safuZvelzea agebuli. is faqti, rom sertifikatis gamcemi<br />

ar asrulebs mxolod nardobas (sertifikatis gacema da cifruli<br />

xelmoweris damzadebas), da moicavs sertifikatis moqmedebis periodSi<br />

garkveuli momsaxureobis gawevas miuTiTebs, imaze rom saxelSekrulebo<br />

urTierToba am SemTxvevaSi tipologiuri TvalsazrisiT Sereulia da<br />

agebulia ori saxelSekrulebo tipis (nardobisa da davalebis) niSnebis<br />

erTobliobaze.<br />

b. cifruli xelmoweris sertifikatis (mowmobis) mflobeli<br />

pirvel rigSi, erTmaneTisagan unda ganvasxvavoT ori termini „cifruli<br />

xelmoweris mflobeli” da “xelmomweri”. orive cnebis subieqturi<br />

substrati xSir SemTxvevaSi erTmaneTs emTxveva. magram garkveul<br />

situaciebSi am ori terminis ukan SeiZleba gansxvavebuli pirebi idgnen.<br />

rogorc ukve aRvniSneT, cifruli xelmoweris gamoyeneba ar emyareba<br />

xelmomweris pirovnuli elementis artikulacias. es ukanaskneli cifruli<br />

xelmoweris gamoyenebisa da masTan dakavSirebuli nebis gamovlenis<br />

namdvilobis winapirobas ar warmoadgens. cifruli xelmowerisaTvis<br />

mTavaria misi „dakavSireba“ eleqtronul monacemTan (eleqtronul<br />

dokumentTan), romlis Sesruleba SeuZlia sxva pirs, garda cifruli<br />

xelmoweris mflobelisa. termini „xelmoweris gandoba“, romelic<br />

Cveulebrivi xelmowerisas warmomadgenlobas gulisxmobs, cifruli<br />

xelmoweris SemTxvevaSi SegviZlia sityva-sityviTi mniSvnelobiT<br />

gamoviyenoT. Sesabamisad, cifruli xelmoweris gamoyeneba SeiZleba moxdes<br />

sxva piris mier, romelic am miznisaTvis cifruli xelmoweris mflobelis<br />

mier aris gansazRvruli. garkveulwilad msgavs situacias vawydebiT im<br />

SemTxvevaSi, roca sertifikatis (mowmobis) mflobeli iuridiuli piria.<br />

gamomdinare tradiciuli swavlebidan, es ukanaskneli, warmoadgens ra<br />

fiqtiur da aramaterialur konstruqcias, Tavis nebas axorcielebs<br />

bunebrivi da realuri organizmebis - fizikuri pirebis meSveobiT. amgvari<br />

konstruqcia logikurad moiTxovs ori subieqtis: xelmomwerisa da<br />

sertifikatis (mowmobis) mflobelis erTmaneTisagan gamijvnas. pirvel<br />

SemTxvevaSi, saubaria fizikur pirze, romelic axdens cifruli xelmoweris<br />

logikur dakavSirebas eleqtronul dokumentTan. meore SemTxvevaSi im<br />

pirze, vinc nebis am gamovlenasTan dakavSirebuli samarTlebrivi Sedegebis<br />

matarebelia. msgavseba Cveulebrivi <strong>xelmowera</strong>sTan mimarTebaSi aq SeiZleba<br />

davinaxoT imaSi, rom eleqtronuli xelmoweris gamoyeneba, anu misi<br />

dakavSireba eleqtronul monacemTan (Tundac gansxvavebuli formiT)<br />

mxolod fizikuri piris mier xdeba. mflobelis qveS igulisxmeba fizikuri<br />

piri, iuridiuli piri an saxelmwifo dawesebuleba, romlebic flobs<br />

cifruli xelmoweris sertifikats (mowmobas) (imavdroulad warmoadgens<br />

cifruli xelmoweris sertifikatis (mowmobis) gamcemTan dadebuli<br />

xelSekrulebis mxares). Sesabamisad, cifruli xelmoweris gamoyeneba<br />

SeiZleba moxdes uflebamosili piris asistentis an damxmare personalis<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


mier, romlebic uflebamosili piris Sesabamisi nebarTvis safuZvelze<br />

ganaxorcielebs eleqtronuli xelmoweris nebis gamovlenasTan<br />

(garigebasTan) dakavSirebas. amasTan erTad moqmedebs gasabaTilebeli<br />

prezumfcia, rom xelmomwers surda garigebis dadeba arsebuli SinaarsiT<br />

da es ukanaskneli namdvilad Seesabameba mis nebas. Tuki es ase ar aris,<br />

eleqtronulad xelmoweris samarTlebrivi Sedegebi unda Sefasdes<br />

warmomadgenlobis Sesaxeb zogadi wesebis mixedviT.<br />

movaleobaTa katalogi, romelic sertifikatis (mowmobis) mflobelisTvisaa<br />

dawesebuli, ZiriTadad gamsWvalulia zogadi „mzrunvelobis<br />

valdebulebiT“ (duty to care) da konkretuli valdebulebebis Sinaarsi<br />

swored aRniSnuli principis imperativiTaa gansazRvruli. aqedan<br />

gamomdinare, xelmomweri valdebulia gamoiCinos gulisxmiereba<br />

eleqtronuli (cifruli) xelmoweris dispoziciis dros da ar dauSvas<br />

daxuruli gasaRebis arasanqcionirebuli gamoyeneba; ar isargeblos<br />

daxuruli gasaRebiT, Tuki misTvis cnobili gaxda gasaRebis<br />

komprometirebis faqti da amis Sesaxeb dauyonebliv acnobos sertifikatis<br />

gamcems; ar gamoiyenos is daxuruli gasaRebi, romlis moqmedeba<br />

SeCerebulia an gauqmebulia. 4 CamoTvlili valdebulebis darRvevis<br />

SemTxvevaSi pasuxismgeblobis pirobebi ganisazRvreba samoqalaqo kodeqsis,<br />

kerZod zianis anazRaurebis Sesaxeb muxlebis mixedviT.<br />

Ex hypothesi SegviZlia warmovidginoT situacia, roca mesame piri<br />

keTilsindisierad daeyrdno cifrulad xelmoweril nebis gamovlenas,<br />

magram es ukanaskneli ar warmoadgens cifruli xelmoweris mflobelis<br />

namdvil nebas (am SemTxvevaSi SeiZleba visaubroT „cifruli xelmoweris<br />

qurdobaze“, romelzec kanoni saubrobs, rogorc „cifruli xelmoweris<br />

arasanqcionirebul gamoyenebaze“). Tuki mesame piri aRniSnuli garigebis<br />

baTilobis Sedegad miiRebs garkveul zians, pasuxismgeblobis subieqtis<br />

gansazRvra am SemTxvevaSi ramdenime aspeqtzea damokidebuli, kerZod, aris<br />

Tu ara cnobili is piri, vinc arasanqcionirebulad iyenebda cifrul<br />

<strong>xelmowera</strong>s, an rogoria sertifikatis mflobelis gulmodgineobis xarisxi<br />

sakuTari cifruli xelmoweris dasacavad. im SemTxvevaSi, Tu ucnobia<br />

xelmoweris arasanqcionirebuli gamomyenebeli, mesame piris alternatiuli<br />

samarTlebrivi saSualebaa amtkicos xelmomweris mier gulisxmierebisa da<br />

saTanado mzrunvelobis valdebulebis darveva da amiT daamtkicos, rom<br />

arsebos mizezobrivi kavSiri valdebulebis daRvevasa da miyenebul zians<br />

Soris.<br />

g. mesame piri<br />

aRniSnuli subieqtis qveS moiazreba yvela is piri, vinc warmoadgens e-<br />

xelmoweriT dadasturebuli nebis gamovlenis pirdapir adresats, an<br />

garemoebebis gaTvaliswinebiT SeiZleba daeyrdnos eleqtronulad<br />

xelmoweril dokuments.<br />

mesame piri samarTlebrivi pozicia samkuTxedis farglebSi gansxvavebulia,<br />

imis gaTvaliswinebiT, rom igi warmoadgens mxolod nebis gamovlenis<br />

mimRebs. misi mdgomareoba statikuria rogorc samarTlebrivi (nebis<br />

4 dawvrilebiT ix. kanonis me-9-e muxlis meore punqti<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


gamovlenis namdvilobisaTvis), ise institucionaluri TvalsazrisiT<br />

(monawileobas ar iRebs cifruli xelmoweris infrastruqturaSi).<br />

Sesabamisad, rogorc wesi, mesame piri neitraluria valdebulebebisagan.<br />

misTvis mTavaria, zianis Tavidan acilebis mizniT gonivrulad daeyrdnos<br />

sertifikats (mowmobas), anu Seamowmos misi namdviloba. nebis gamovlenaze<br />

gonivruli dayrdnoba mesame piris mier zianis anazRaurebis moTxovnis<br />

aucilebeli winapirobaa.<br />

e-xelmoweris samarTlebrivi aRiareba<br />

e-xelmoweris samarTlebrivi reglamentaciis mizani inter alia mdgomareobs<br />

amgvari xelmoweris iuridiul aRiarebaSi, kerZod misi gamoyenebisas<br />

relevanturi samarTlebrivi Sedegebis dakavSirebaSi. am SemTxvevaSi,<br />

saubaria diskriminaciis akrZalvis principis gamovlinebaze, romlis arsi<br />

mdgomareobs imaSi, rom, sakomunikacio saSualebebi, romlis meSveobiT<br />

“xorci esxmeba” <strong>samarTlis</strong> subieqtebis nebas, iuridiuli TvalsazrisiT<br />

misaRebia (ra Tqma unda im pirobiT, rom aRniSnul saSualebebs Cveulebrivi<br />

komunikaciisaTvis damaxasiaTebeli aRqmisa da garkveulobis Tvisebebi<br />

gaaCniaT). Sesabamisad, eleqtronuli instrumenti, rogorc Sinagani nebis<br />

manifestaciis an am nebis dadasturebis mediumi, ar SeiZleba daiCagros<br />

mxolod Tavisi teqnikuri (eleqtronuli) bunebis gamo. eleqtronuli<br />

saSualebis gamoyenebasTan dakavSirebuli samarTlebrivi Sedegebis negacia<br />

gonivrul mizezs unda emyarebodes, (magaliTad teqnikur gaumarTaobas an<br />

saeWvoobas) da amgvari uaryofa ar SeiZleba gamarTldes mxolod im<br />

argumentiT, rom <strong>xelmowera</strong> Tu dokumenti eleqtronuli formiTaa<br />

mocemuli.<br />

e-xelmoweris samarTlebrivi aRiarebis niSnebi jer kidev 1996 wels<br />

miRebul samoqalaqo kodeqsSi SeiZleba inaxos. kerZod, am kodeqsis 69-e<br />

muxlis meore punqtis mixedviT “meqanikuri saSualebebiT aRbeWvda<br />

dasaSvebia iq, sadac es miRebulia Cveulebad”. am winadadebidan a priori e-<br />

xelmoweris zogadi samarTlebrivi aRiareba ar gamomdinareobs. miuxedavad<br />

imisa, rom SesaZlebelia obieqturi interpretaciis gziT amgvar daskvnamde<br />

misvla, sicxadisaTvis upriani iqneboda kanonmdebels aRniSnuli<br />

gaTanabrebis idea mkafiod Camoeyalibebina kanonSi an samoqalaqo kodeqsSi<br />

cvlilebebis/damatebebis Setanis gziT. am TvalsazrisiT, kanonma yuradReba<br />

mxolod cifruli xelmoweris pirad <strong>xelmowera</strong>sTan, xolo eleqtronuli<br />

dokumentis werilobiT dokumentTan gaigivebaze gaamaxvila.<br />

<strong>qarTuli</strong> kanonmdebloba pozitiuri wesiT ar ganmartavs Tu konkretulad<br />

ra igulisxmeba garigebis werilobiT formaSi. amgvari definiciis ar<br />

arsebobis pirobebSi Teleologiuri ganmartebisa da garemoebebis bunebidan<br />

gamomdinare, werilobiT formas sul mcire ori funqcia (niSani) gaaCnia: a)<br />

nebis gamovlenis saimedo materializacia (fiqsaciis funqcia). aRniSnuli<br />

gulisxmobs iseTi mediumis gamoyenebas, romelic moaxdens nebis gamovlenis<br />

Sinaarsis ~daWeras~ mesame pirebisaTvis aRsaqmeli formiT da mis<br />

dafiqsirebas (Senaxvas) relatiurad xangrZlivi periodiT. am SemTxvevaSi,<br />

mediumis mier nebis gamovlenis konservaciis unari konstituciuri<br />

xasiaTisaa. Sesabamisad, mxolod iseTi nebis gamovlena, romlis dafiqsireba<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


araa SesaZlebeli stabiluri mediumis meSveobiT ar akmayofilebs fiqsaciis<br />

kriteriums (magaliTad, signalebis an sxva enobrivi simboloebis gadacema,<br />

romelic aRqma SesaZlebelia, magram ara misi stabiluri Senaxva). aRniSnul<br />

funqcias tradiciulad asrulebs qaRaldi; b) nebis gamovlenis<br />

auTenTikacia, anu misi personalizacia da garkveul <strong>samarTlis</strong> subieqtTan<br />

dakavSireba Sesabamisi samarTlebrivi Sedegebis matareblis dadgenis<br />

mizniT. aRniSnuli funqciis ganmaxorcielebelia xeliT Sesrulebuli<br />

<strong>xelmowera</strong>, romliTac xelmomweri adasturebs mis nebis gamovlenas. 5<br />

cifruli xelmoweris gaTanabreba pirad <strong>xelmowera</strong>sTan (Sesabamisad<br />

eleqtronuli formis werilobiTi formis substitutad damkvidreba) am<br />

SemTxvevaSi unda daeyrdnos e. w. funqciuri identurobis princips. kerZod,<br />

Tu e-dokuments SeuZlia ganaxorcielos fiqsaciis funqcia igive xarisxiT,<br />

rogorc qaRalds da xolo cifrul <strong>xelmowera</strong>s ZaluZs moaxdinos piris<br />

dadgena iseve warmatebulad, rogorc xeliT Sesrulebul <strong>xelmowera</strong>s,<br />

“diskriminaciis akrZalvis” WrilSi, ar arsebobs formaluri dabrkoleba<br />

eleqtronuli formis werilobiT formasTan gasaTanabreblad.<br />

kanoni am TvalsazrisiT Tavis midgomas ayalibebs mesame muxlSi, romelic<br />

SegviZlia CamovayaliboT Semdegnairad: garigebis werilobiTi forma<br />

daculia, Tu gamoiyeneba sertifikatis an mowmobis safuZvelze Seqmnili<br />

cifruli <strong>xelmowera</strong>. magram, im SemTxvevaSi, roca werilobiT formas<br />

kanonmdebloba moiTxovs, aucilebelia mxolod sertifikatis safuZvelze<br />

damzadebuli cifruli xelmoweris gamoyeneba. winaaRmdeg SemTxvevaSi<br />

sxvagvarad dadasturebuli e-dokumenti arara garigebad CaiTvleba.<br />

kanonis mixedviT gansxvaveba sertifikatis safuZvelze damzadebul cifrul<br />

<strong>xelmowera</strong>sa da mowmobis safuZvelze damzadebul cifrul <strong>xelmowera</strong>s<br />

Soris mxolod erT aspeqtSi vlindeba: pirvel SemTxvevaSi xelmoweris<br />

damamzadeblad gamodis piri, romelic akreditirebulia akreditaciis<br />

erTiani erovnuli organos mier, maSin roca, meore SemTxvevaSi,<br />

akreditaciis gavla aucilebeli ar aris.<br />

amasTanave, eleqtronuli formis werilobiT formasTan samarTlebriv<br />

gaTanabrebas Tavisi SezRudvebi gaaCnia. kerZod, kanonis me-3-e muxlis me-6-e<br />

punqtis mixedviT werilobiTi formis Canacvleba eleqtronuli formiT<br />

nebismier SemTxvevaSi dauSvebelia valis arsebobis aRiarebis, Tavmdebobis,<br />

samidRemCio rCenisa da anderZis SemTxvevebSi. 6 meores mxriv, kanonis mier<br />

arCeuli midgoma Camoayalibos gamonaklisebi gaTanabrebis principidan<br />

seriozul xarvezs Seicavs. saqme imaSia, rom eleqtronuli formis<br />

gamoricxva ar ukavSirdeba mxolod gamafrTxilebeli funqciis<br />

Seusruleblobas. amgvari SezRudva gamomdinareobs garigebis Sinaarsidan<br />

(bunebidan) an kanonmdeblobis mier gamoyenebuli cnebebidan. magaliTad,<br />

garemoebebis bunebidan nakarnaxevia, rom rigi fasiani qaRaldebi<br />

5<br />

ix. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 69-e muxlis pirveli punqti, romlis mixedviT “martivi<br />

werilobiT formis arsebobisas garigebis namdvilobisaTvis sakmarisia… mxareTa <strong>xelmowera</strong>”.<br />

6 am SemTxvevebSi, eleqtronuli formis gamoricxvis winapirobas warmoadgens e. w. gamafrTxilebeli<br />

funqcia, romelsac tradiciulad ukavSireben werilobiT formas. gamafrTxilebeli funqcia<br />

gamomdinareobs fiqciidan, rom werilobiTi forma icavs xelmomwers naCqarevi gadawyvetilebisagan,<br />

aiZulebas mas yuradRebiT moekidos teqstis Sinaars da misi mowonebis, xelis moweris win kargad<br />

awon-dawonos is samarTlebrivi Sedegebi, romlebic garigebidan SeiZleba gamomdinareobdes.<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


(magaliTad, Ceki an Tamasuqi) SeiZleba Sedges mxolod qaRaldis meSveobiT<br />

da eleqtronuli formis gamoyeneba am SemTxvevaSi gamoricxulia.<br />

analogiurad, kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli moTxovna garigebis<br />

notarialuri an sxva oficialuri wesiT damowmebis Sesaxeb avtomaturad<br />

niSnavs imas, rom dokumenti, romelic eqvemdebareba amgvar damowmebas, ar<br />

SeiZleba warmodgenili iyos eleqtronuli formiT, aramed mxolod<br />

qaRaldis meSveobiT. Sesabamisad, dauSvebelia im garigebebis eleqtronuli<br />

formiT ganxorcieleba, romelTa ad validatem damokidebuli sanotaro an<br />

sxva oficialur damowmebaze. Sesabamisad, kanonis is CamonaTvali, romelic<br />

Seicavs srul da amomwurav garigebaTa im CamonaTvals, sadac akrZalulia<br />

e-formis gamoyeneba, sinamdvileSi arasrulia. am SemTxvevaSi,<br />

rekomendirebulia kanonmdebelma zogadi da yovlismomcveli xasiaTis<br />

klauzula (catch all clause) SemoiRos da eleqtronuli formis akrZalva sxva<br />

garigebebzec gaavrcelos.<br />

daskvna<br />

miuxedvad imisa, rom kanonis miReba eleqtronuli saSyalebebis<br />

samarTlebrivi aRiarebis TvalsazrisiT win gadadgmul nabijs warmoadgens,<br />

e-xelmoweris infrastruqturis Camoyalibeba rig damatebiT winapirobebze<br />

damokidebuli. kerZod, sertifikatis safuZvelze damzadebuli cifruli<br />

xelmoweris damzadeba saqarTveloSi jerjerobiT SeuZlebelia, imis gamo<br />

rom amgvari xelmoweris damamzadeblis Sesabamisi akreditaciis<br />

procedurebi sakanonmdeblo formiT ar aris reglamentirebuli.<br />

Sesabamisad, sertifikatis safuZvelze xelmowerili e-dokumentis<br />

gaTanabrebas werilobiT dokumentTan jerjerobiT mxolod formalur<br />

xasiaTi gaaCnia.<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!