16.06.2015 Views

eleqtonuli xelmowera qarTuli samarTlis perspeqtivaSi

eleqtonuli xelmowera qarTuli samarTlis perspeqtivaSi

eleqtonuli xelmowera qarTuli samarTlis perspeqtivaSi

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>eleqtonuli</strong> <strong>xelmowera</strong> <strong>qarTuli</strong><br />

<strong>samarTlis</strong> <strong>perspeqtivaSi</strong><br />

Sesavali<br />

martivi empiriuli swavleba cxadyofs, rom adamianuri yofis nebismier<br />

etapze novatoruli sakomunikacio saSualebebisa da formebis damkvidrebam<br />

mniSvnelovani socialuri Sedegebi gamoiwvia. aRniSnuli mosazreba<br />

gansakuTrebiT aqsiomatiuria komunikaciis eleqtronuli saSualebebis<br />

SemTxvevaSi, romlebmac socialur intereqciis procesSi mniSvnelovnad<br />

Caanacvles komunikaciis klasikuri formebi. sfero, romelic am<br />

eleqronuli saSulebebis meSveobiT iqmneba da rasac xSirad virtualuri<br />

samyaros (kibersferos) saxeliT avRniSnavT, sakmaod pretenziulia. am<br />

sferos Sinaarsi da masSi monawileoba mTlianad gansazRvrulia teqnikuri<br />

wesebis erTobliobiT, romelic uaryofs yvelafers rac masTan<br />

SeuTavsebelia.<br />

vinaidan kibersfero realobis axali ganzomilebaa, is avtomaturad<br />

interaqciaSi modis socialuri cxovrebis normatiul CarCoebTan (anu iseT<br />

normatiul sistemebTan, rogoricaa samarTali, religia, Cveulebebi,<br />

morali da a. S.) e. i. im normatiuli wesebis erTobliobasTan, romlebic<br />

sazogadoebrivi cxovrebis regulirebisaTvis arian mowodebulni da am<br />

TvalsazrisiT qcevis garkveul apriorul modelebs ayalibeben. aRniSnuli<br />

interaqcia gansakuTrebiT sainteresoa <strong>samarTlis</strong> SemTxvevaSi, romlis<br />

legitimuri mizania am axali realobis regulireba da masSi sakuTari<br />

normatiuli wesebis efeqturobis uzrunvelyofa.<br />

gamomdinare kibersferos zemoTaRniSnuli pretenziuli bunebidan,<br />

samarTali iZulebulia klasikur paradigmebze uari Tqvas da axali<br />

midgomebi an formebi airCios. saqme imaSia, rom rigi tradiciuli<br />

kategoriebis fizikuri substancia maTi virtualur samyaroSi gamoyenebis<br />

SesaZleblobas imTaviTve gamoricxavs. magaliTad tradiciuli (xeliT<br />

Sesrulebeli) xelmoweris aplikacia virtualur samyarosTan<br />

SeuTavsebelia. Cveulebrivi xelmoweris kibersferoSi gamouyeneblobis<br />

magaliTi gacilebiT vrceli teqnikuri SeuTavseblobis problemis mxolod<br />

erTi patara fragmentia. Sesabamisad, virtualur sferoze efeqturobis<br />

miRwevis mizniT samarTals bevr klasikur kategoriebze uaris Tqma da maTi<br />

sxva alternativebiT Secvla uwevs. eleqtronuli <strong>xelmowera</strong> da<br />

eleqtronuli dokumenti SegviZlia amgvar alternativad CavTvaloT.<br />

2008 wlis 14 marts saqarTvelos parlamentma miiRo kanoni eleqtronuli<br />

xelmowerisa da eleqtronuli dokumentis Sesaxeb (SemdgomSi “kanoni”).<br />

aRniSnuli sakanonmdeblo aqti TavisTavad novatorulia da socialuri<br />

cxovrebis moTxovnilebebs Seesabameba. meores mxriv, wminda samarTlebrivi<br />

TvalsazrisiT mnivnelovani siaxleebi moaqvs. am statiaSi mokled SevexebiT<br />

eleqtronuli xelmoweris arss da im iuridiul sakiTxebs, romelic am<br />

kategoriis SemoRebasTanaa dakavSirebuli.<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


a aris eleqtronuli <strong>xelmowera</strong>?<br />

eleqtronuli <strong>xelmowera</strong> xelmoweris specifikuri tipia. gansxvavebiT<br />

Cveulebrivi xelnaweriT Sesrulebuli xelmowerisagan misi Seqmna<br />

mTlianad teqnikuri (eleqtronuli) saSualebebiT xdeba. kanonis me-2-e<br />

muxlis e) punqtis mixedviT, “eleqtronuli <strong>xelmowera</strong> warmoadgens<br />

nebismieri eleqtronuli saSualebis gamoyenebiT Seqmnil monacemTa<br />

erTobliobas, romelsac xelmomweri iyenebs eleqtronul dokumentTan misi<br />

kavSiris aRsaniSnavad”. amgvarad, e-<strong>xelmowera</strong> sxva araferi aris Tu ara<br />

eleqtronuli mediumiT Seqmnili monacemi, romelic mimagrebulia sxva<br />

eleqtronul informaciasTan (eleqtronul dokumentTan) da miznad isaxavs<br />

am dokumentisa da masSi ganxorcielebuli nebis gamomvlenis (avtoris)<br />

vinaobis gansazRvras.<br />

kanoniT gaTvaliswinebuli e-xelmoweris definicias ori mniSvnelovani<br />

niSani gaaCnia: maqsimaluri abstraqtuloba da teqnikuri neitraluroba.<br />

kerZod, mocemuli definicia awesebs samarTlebriv da ara teqnikur<br />

koncefcias, romlis mixedviT e-xelmowerisaTvis mTavaria ara gamoyenebuli<br />

teqnologiis saxeoba, aramed wminda samarTlebrivi xasiaTis moTxovna, rom<br />

eleqtronuli saSualebiT Seqmnil <strong>xelmowera</strong>s SeeZlos nebis gamomvlenis<br />

identifikacia an/da auTenTikacia. Sesabamisad, aqcenti xorcieldeba<br />

samarTlebriv da ara teqnikur koncefciaze. am zogadi gadmosaxedidan, e-<br />

<strong>xelmowera</strong>d magaliTad iTvleba <strong>xelmowera</strong> eleqtronul fostaSi Sedgenil<br />

werilze, an PIN-i, romelic Seyvanilia baraTis mflobelis mier, aseve<br />

klasikuri xelmoweris faqsimilia, skanirebuli an kopirebuli <strong>xelmowera</strong>.<br />

eleqtronuli xelmoweris farTo (Ria) ganmartebas gaaCnia Tavisi myari<br />

argumentacia. teqnikuri progresisa da internetis swrafi gavrcelebis<br />

gaTvaliswinebiT aucilebelia teqnikur TvalsazrisiT elastiuri<br />

samarTlebrivi konstruqciebis Seqmna, romlebic aqcents funqciur<br />

elementze gaakeTebs da ar SeizRudeba erTi an ramdenime a priori dadgenili<br />

konkretuli teqnologiis inkorporaciiT, riTac amavdroulad<br />

SesabamisobaSi iqneba teqnikuri neitralurobis principTan.<br />

Tumca e-xelmoweris mxolod teqnikuri neitralurobis principze<br />

damyarebas Tavisi sazRvrebi gaaCnia. rig SemTxvevaSi teqnikuri niuansebi Tu<br />

koncefciebi garkveul samarTlebriv mniSvnelobas iZenen. eleqtronuli<br />

xelmowerebis iuridiuli TvalsazrisiT klasifikacia teqnikuri<br />

gamarTulobisa da usafrTxoebis xarisxis kriteriumebs emyareba. aqedan<br />

gamomdinare e-xelmowerisas gamoyenebuli teqnikis xasiaTi <strong>samarTlis</strong>aTvis<br />

xSir SemTxvevaSi relevanturi ar aris. Sesabamisad, samarTals e-<br />

xelmowerebis Tavisi tipologia gaaCnia, sadac e-xelmoweris saxeobis<br />

adgili sistemaSi misi usafrTxoebis maCvenebliTa da xelmomweris<br />

auTenTikaciis saimedoobiT ganisazRvreba.<br />

kanoni eleqtronuli xelmowerebis Semdegnairi samarTlebriv<br />

klasifikacias gvTavazobs:<br />

a) Cveulebrivi eleqtronuli <strong>xelmowera</strong>, romelic Seqmnilia ZiriTadad<br />

Cveulebrivi da primitiuli eleqtronuli saSualebebis gamoyenebiT.<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


ar gamoirCeva usafrTxoebis maRali xarisxiT (magaliTad, <strong>xelmowera</strong><br />

eleqtronul werilze).<br />

b) mowmobis safuZvelze Seqmnili cifruli <strong>xelmowera</strong>, romelic unda<br />

akmayofilebdes 4 moTxovnas, kerZod, amgvari <strong>xelmowera</strong> 1)<br />

dakavSirebulia mxolod xelmomwerTan anu eqskluziurad miniWebuli<br />

aqvs xelmoweris mflobels; 2) axorcielebs xelmomweris<br />

identifikacias, anu misi vinaobis dadgenas; 3) imyofeba xelmomweris<br />

sruli kontrolis qveS (anu efeqturad daculia aranebadarTuli<br />

gamoyenebisagan); 4) iZleva eleqtronuli dokumentis xelmoweris<br />

Semdeg Setanili cvlilebebis aRmoCenis saSualebas. kanonis mixedviT<br />

amgvari <strong>xelmowera</strong> damzadebulia cifruli xelmoweris mowmobis<br />

safuZvelze, romelic gacemulia araakreditirebuli mowmobis<br />

gamcemis mier.<br />

c) sertifikatis safuZvelze Seqmnili cifruli <strong>xelmowera</strong> – waeyeneba<br />

igive moTxovnebi, rogorc mowmobis safuZvelze Seqmnili <strong>xelmowera</strong>s,<br />

im gansxvavebiT, rom am SemTxvevaSi Sesabamisi sertifikati gacemuli<br />

unda iyos araakreditirebuli mowmobis gamcemis mier.<br />

e-xelmoweris amgvar klasifikacias Tavisi samarTlebrivi implikacia<br />

gaaCnia, razec odnav mogvianebiT visaubrebT. ramdenime sityviT ganvmarTavT<br />

cifruli xelmoweris mniSvnelobas. amis mizezi garkveulwilad imaSic<br />

mdgomareobas, rom cifruli xelmoweris rig teqnologiur aspeqtebs Tavad<br />

kanoni garkveul yuradRebas uTmobs. gansxvavebiT Cveulebrivi e-<br />

xelmowerisagan, cifruli <strong>xelmowera</strong> emyareba e. w. PKI (Public Key<br />

Infrastructure) teqnologias da dafuZnebulia asimetriuli kriptografiis<br />

teqnologiaze, romelic iyenebs or gansxvavebul, magram erTmaneTTan<br />

maTematikurad dakavSirebul gasaRebs: daxuruli (private) da Ria (public)<br />

gasaRebebi (kanonis mixedviT “gasaRebebis wyvili”). daxuruli gasaRebi<br />

gamoiyeneba cifruli xelmoweris Sesaqmnelad da eleqtronuli dokumentis<br />

Sinaarsis daSifrvisaTvis. sxvanairad rom vTqvaT, am gasaRebiT informaciis<br />

gamgzavni xels awers eleqtronulad nebis gamovlinebas. Sesabamisad<br />

daxuruli gasaRebi eqvemdebareba mkacri dacvis reJims. Ria gasaRebi<br />

gamoiyeneba adresatis mier cifruli xelmoweris dasadastureblad<br />

(Sesamowmeblad). amgvari gasaRebi sajaroa. misi codna aucilebelia<br />

adresatisaTvis, rom moaxdinos gamomgzavnis vinaobis usafrTxo Semowmeba.<br />

orive gasaRebi, romlebic warmoadgenen garkveuli cifrebis erTobliobas<br />

(maTematikuri algoriTmi), asimetriulia. gasaRebebSi gamoyenebuli cifrebi<br />

gansxvavebulia da Ria gasaRebidan ar gamomdinareobs daxuruli gasaRebi,<br />

rac am ukansknelis dacvas uzrunvelyofs. 1<br />

1 qveviT SevecdebiT cifruli xelmoweris praqtikuli gamoyenebis ilustracia SemogTavazoT:<br />

giorgis (gamgzavni) surs gaugzavnos daviTs (mimRebi) informacia cifruli xelmoweris gamoyenebiT.<br />

pirvel rigSi, giorgi adgens eleqtronul dokuments, romlisganac e. w. “haS funqciis” meSveobiT<br />

qmnis dokumentis cifrul arqivs (message digest, hush value). es ukanaskneli warmoadgens<br />

korespondenciis maTematikur variants. miRebul arqivs giorgi daSifravs daxuruli gasaRebis<br />

meSveobiT. gasaRebiT daSifruli arqivi, romelic igzavneba originalur dokumentTan erTad,<br />

warmoadgens cifrul <strong>xelmowera</strong>s. daviTi Ria gasaRebis meSveobiT, romelic misTvis winaswar aris<br />

cnobili, gaSifravs miRebul informacias, riTac imavdoulad adasturebs imas, rom arqivi<br />

daSifrulia im daxuruli gasaRebis meSveobiT, romelic giorgis kontrolis qveS imyofeba. amave<br />

dros daviTs SeuZlia Seamowmos, rom gamogzavnili informacia xelmoweris Semdeg ar Secvlila. am<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


cifruli xelmoweris sertifikati (mowmoba)<br />

cifruli xelmoweris gamoyenebis aucilebeli aspeqtia e. w. cifruli<br />

xelmoweris sertifikati (mowmoba). funqciuri identurobis principidan<br />

gamomdinare eleqtronuli <strong>xelmowera</strong> asrulebs Cveulebrivi<br />

xelmowerisaTvis damaxasiaTebel funqcias, kerZod, nebis gamovlenis<br />

avtoris identifikacias. gansxvavebiT Cveulebrivi xelmowerisagan, romelic<br />

warmoadgens xelmomweris pirovnulobis (individualobis) anarekls,<br />

eleqtronuli xelmoweris gamoyenebis SemTxvevaSi amgvari pirovnuli<br />

elementis gamoxatvasTan ar gvaqvs saqme. xelmomweri teqnikuri<br />

saSualebebis gamoyenebiT ukavSirebs cifrul <strong>xelmowera</strong>s eleqtronul<br />

dokuments. Sesabamisad eleqtronuli komunikaciebis SemTxvevaSi „xelis<br />

mowera“ relatiuria da procesualuri mniSvnelobiT e-xelmoweris<br />

gamoyeneba ufro „dakavSirebas“ emsgavseba. imis gaTvaliswinebiT, rom e-<br />

xelmowerisas xelmomweris pirovnuli elementi ikargeba, am ukanasknels<br />

cifruli xelmoweris SemTxvevaSi uzrunvelyofs sertifikati (mowmoba),<br />

romelic gacemulia cifruli xelmomweris damamzadeblis mier.<br />

sertifikatis (mowmobis) meSveobiT cifruli <strong>xelmowera</strong> da unikaluri<br />

gasaRebebis wyvili asocirebulia (dakavSirebulia) garkveul pirTan.<br />

kerZod, is miuTiTebs xelmoweris mflobelis (xelmomweris) vinaobas da<br />

imavdroulad adasturebs, rom xelmoweris mflobeli zustad is piria,<br />

vinc Tavis Sesaxeb amas amtkicebs. am mizniT, kanonis mixedviT<br />

damamzadebeli sertifikatis (mowmobis) gacemamde valdebulia gulmodgined<br />

Seamowmos sertifikatis (mowmobis) maZieblis vinaoba.<br />

rac Seexeba substancias, rogorc wesi, sertifikati (mowmoba) eleqtronuli<br />

monacemia. 2 eleqtronulad xelmowerili dokumentis mimRebs SeuZlia<br />

gaecnos mis Sinaars. amaSi vlindeba sertifikatis (mowmobis) samarTlebrivi<br />

mniSvneloba. misi moqmedeba gaTvlialia ZiriTadad “gareT”, mesame pirebTan<br />

urTierTobebSi da aniWebs maT garantias, rom SeuZliaT daeyrdnon<br />

sertifikats (mowmobas) da Sesabamisad eleqtronulad xelmoweril<br />

dokuments.<br />

drois beWedi (Time stamp)<br />

dokumentze xelis mowerasTan erTad zogjer aucilebelia im drois<br />

miTiTeba, roca <strong>xelmowera</strong> Sesrulda. rig SemTxvevebSi xelis moweris<br />

zusti drois gansazRvra samarTlebrivad mniSvnelovania. 3 dro, romelic<br />

mizniT Ria gasaRebis meSveobiT daviTi qmnis gamogzavnili informaciis arqivs da adarebs mas<br />

giorgisagan miRebul arqivTan. Tu orive arqivi identuria, gamogzavnili informaciis mTlianoba da<br />

ucvleloba daculia. saqme imaSia, rom xelmoweris Semdeg giorgis mier garkveuli cvlilebis<br />

Setana dokumentSi avtomatiurad iwvevs absoliturad gansxvavebuli arqivis Seqmnas. aRsaniSnavia is,<br />

rom Tanamedrove kompiuteruli programebi uzrunvelyofen aRniSnuli, erTi SexedviT, rTuli<br />

procesis mTlianad avtomatizirebul reJimSi myisier warmarTvas.<br />

2 Tumca kanoni ar krZalavs misi qaRaldis formatiT gacemas.<br />

3 warmovidginoT situacia, roca xelSekrulebis dadebis Semdeg, romelic mxareebma daadastures<br />

cifruli xelmoweris meSveobiT, erTi mxare gadawyvets dokumentis gabaTilebas. am mizniT is yalbad<br />

ganacxadebs piradi gasaRebis dakargvas, ris Sedegad sertifikatis gamcemi gaauqmebs sertifikats.<br />

xelSekrulebis dadebis zusti drois dadgenis gareSe Zalian rTuli iqneba imis garkveva,<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


gamomdinareobs kompiuterSi dayenebuli saaTidan, ar aris saimedo da<br />

advil manipulacias eqvemdebareba. eleqtronul komunikaciebSi xelmoweris<br />

drois aRniSvnis funqcias asrulebs e. w. drois beWedi (kanonis mixedviT,<br />

drois aRniSvna). es ukanaskneli uzrunvelyofs mtkicebulebas imis Sesaxeb,<br />

rom dokumenti arsebobda drois konkretul monakveTSi da teqnikuri<br />

TvalsazrisiT saimedoa. mis damzadebas uzrunvelyofs sertifikatis<br />

gamcemi, romelic mas cifrulad awers xels.<br />

e-xelmoweris gamoyenebasTan dakavSirebuli urTierTobis subieqturi<br />

substrati<br />

eleqtronuli xelmoweris gamoyeneba warmoadgens iuridiul faqts, romlis<br />

Sedegad warmoSobili urTierTobebi mravalwaxnagovania da ZiriTadad sami<br />

subieqtis monawileobiT xasiaTdeba: e-xelmomweris mflobeli, nebis<br />

gamovlenis adresati da sertifikatis (mowmobis) gamcemi. aRniSnuli pirebis<br />

interaqcia qmnis garkveul samkuTxeds, sadac warmoSobili urTierToebebis<br />

Sinaarsi maTi uflebebiTa da movaleobebiT aris determinirebuli.<br />

kanonis erT-erTi mTavari mizania zustad da naTlad gansazRvruli qcevis<br />

kodeqsis dadgena, anu samkuTxedis subieqtebisaTvis zusti da konkretuli<br />

ufleba-movaleobebis katalogis dadgena. amavdroulad, qcevis wesis<br />

gansazRvra unda emyarebodes subieqtebis teqnikuri SesaZleblobebis<br />

aspeqts da unda iTvaliswinebdes samkuTxedis farglebSi arsebuli Tu<br />

potenciuri riskebis gonivrul da proporcionalur gadanawilebas.<br />

a. Sertifikatis (mowmobis) gamcemi (cifruli xelmoweris<br />

damamzadebeli)<br />

mxolod cifruli xelmoweris gamoyeneba eleqtronuli komunikaciisa da<br />

identifikaciis procesis srul usafrTxoebas ver uzrunvelyofs. saqme<br />

imaSia, rom gamgzavns SeuZlia cifruli xelmowerisa da gasaRebis wyvilis<br />

avtonomiurad generireba da amavdroulad cifruli xelmoweris<br />

sertifikatSi (mowmobaSi) Tavisi vinaobis Secvla an sxvagvarad<br />

prezentacia. adresats ar gaaCnia garantia, rom informaciis gamgzavni<br />

swored is piria, vinc sertifikatSia miTiTebuli. amgvarad aucilebelia<br />

damatebiTi (mesame) piris arseboba, romelic uzrunvelyofs komunikaciis<br />

monawileebis identifikaciisa da teqnikurad usafrTxo garemos Seqmnas.<br />

amgvar subieqtad eleqtronuli komunikaciebSi gamodis cifruli<br />

xelmoweris damamzadebeli (igive cifruli xelmoweris sertifikatis<br />

(mowmobis) gamcemi). am ukanasknels samkuTxedis farglebSi centraluri<br />

adgili ukavia, gansakuTrebiT cifrul xelmoweris namdvilobisa da<br />

teqnikuri gamarTulobis TvalsazrisiT. aRniSnuli aspeqti gansakuTrebiT<br />

mniSvnelovania mesame pirebTan mimarTebaSi, romlebic eleqtronuli<br />

saSualebebiT komunikaciis dros eyrdnobian nebis gamovlenis avtoris<br />

cifruli xelmoweris sertifikats (mowmobas). eleqtronuli komunikaciis<br />

usafrTxoebis uzrunvelyofaSi sertifikatis gamcemis rolis<br />

xelSekruleba dadebulia sertifikatis gauqmebamde Tu mis Semdeg (gansakuTrebiT maSin, roca<br />

xelSekruleba xangrZlivi vadiTaa dadebuli).<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


gaTvaliswinebiT, es ukanaskneli xSirad moixsenieba rogorc trusted third<br />

person (saimedo mesame piri).<br />

sertifikatis (mowmobis) gamcemis urTierToba xelmoweris mflobelTan<br />

saxelSekrulebo safuZvelzea agebuli. is faqti, rom sertifikatis gamcemi<br />

ar asrulebs mxolod nardobas (sertifikatis gacema da cifruli<br />

xelmoweris damzadebas), da moicavs sertifikatis moqmedebis periodSi<br />

garkveuli momsaxureobis gawevas miuTiTebs, imaze rom saxelSekrulebo<br />

urTierToba am SemTxvevaSi tipologiuri TvalsazrisiT Sereulia da<br />

agebulia ori saxelSekrulebo tipis (nardobisa da davalebis) niSnebis<br />

erTobliobaze.<br />

b. cifruli xelmoweris sertifikatis (mowmobis) mflobeli<br />

pirvel rigSi, erTmaneTisagan unda ganvasxvavoT ori termini „cifruli<br />

xelmoweris mflobeli” da “xelmomweri”. orive cnebis subieqturi<br />

substrati xSir SemTxvevaSi erTmaneTs emTxveva. magram garkveul<br />

situaciebSi am ori terminis ukan SeiZleba gansxvavebuli pirebi idgnen.<br />

rogorc ukve aRvniSneT, cifruli xelmoweris gamoyeneba ar emyareba<br />

xelmomweris pirovnuli elementis artikulacias. es ukanaskneli cifruli<br />

xelmoweris gamoyenebisa da masTan dakavSirebuli nebis gamovlenis<br />

namdvilobis winapirobas ar warmoadgens. cifruli xelmowerisaTvis<br />

mTavaria misi „dakavSireba“ eleqtronul monacemTan (eleqtronul<br />

dokumentTan), romlis Sesruleba SeuZlia sxva pirs, garda cifruli<br />

xelmoweris mflobelisa. termini „xelmoweris gandoba“, romelic<br />

Cveulebrivi xelmowerisas warmomadgenlobas gulisxmobs, cifruli<br />

xelmoweris SemTxvevaSi SegviZlia sityva-sityviTi mniSvnelobiT<br />

gamoviyenoT. Sesabamisad, cifruli xelmoweris gamoyeneba SeiZleba moxdes<br />

sxva piris mier, romelic am miznisaTvis cifruli xelmoweris mflobelis<br />

mier aris gansazRvruli. garkveulwilad msgavs situacias vawydebiT im<br />

SemTxvevaSi, roca sertifikatis (mowmobis) mflobeli iuridiuli piria.<br />

gamomdinare tradiciuli swavlebidan, es ukanaskneli, warmoadgens ra<br />

fiqtiur da aramaterialur konstruqcias, Tavis nebas axorcielebs<br />

bunebrivi da realuri organizmebis - fizikuri pirebis meSveobiT. amgvari<br />

konstruqcia logikurad moiTxovs ori subieqtis: xelmomwerisa da<br />

sertifikatis (mowmobis) mflobelis erTmaneTisagan gamijvnas. pirvel<br />

SemTxvevaSi, saubaria fizikur pirze, romelic axdens cifruli xelmoweris<br />

logikur dakavSirebas eleqtronul dokumentTan. meore SemTxvevaSi im<br />

pirze, vinc nebis am gamovlenasTan dakavSirebuli samarTlebrivi Sedegebis<br />

matarebelia. msgavseba Cveulebrivi <strong>xelmowera</strong>sTan mimarTebaSi aq SeiZleba<br />

davinaxoT imaSi, rom eleqtronuli xelmoweris gamoyeneba, anu misi<br />

dakavSireba eleqtronul monacemTan (Tundac gansxvavebuli formiT)<br />

mxolod fizikuri piris mier xdeba. mflobelis qveS igulisxmeba fizikuri<br />

piri, iuridiuli piri an saxelmwifo dawesebuleba, romlebic flobs<br />

cifruli xelmoweris sertifikats (mowmobas) (imavdroulad warmoadgens<br />

cifruli xelmoweris sertifikatis (mowmobis) gamcemTan dadebuli<br />

xelSekrulebis mxares). Sesabamisad, cifruli xelmoweris gamoyeneba<br />

SeiZleba moxdes uflebamosili piris asistentis an damxmare personalis<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


mier, romlebic uflebamosili piris Sesabamisi nebarTvis safuZvelze<br />

ganaxorcielebs eleqtronuli xelmoweris nebis gamovlenasTan<br />

(garigebasTan) dakavSirebas. amasTan erTad moqmedebs gasabaTilebeli<br />

prezumfcia, rom xelmomwers surda garigebis dadeba arsebuli SinaarsiT<br />

da es ukanaskneli namdvilad Seesabameba mis nebas. Tuki es ase ar aris,<br />

eleqtronulad xelmoweris samarTlebrivi Sedegebi unda Sefasdes<br />

warmomadgenlobis Sesaxeb zogadi wesebis mixedviT.<br />

movaleobaTa katalogi, romelic sertifikatis (mowmobis) mflobelisTvisaa<br />

dawesebuli, ZiriTadad gamsWvalulia zogadi „mzrunvelobis<br />

valdebulebiT“ (duty to care) da konkretuli valdebulebebis Sinaarsi<br />

swored aRniSnuli principis imperativiTaa gansazRvruli. aqedan<br />

gamomdinare, xelmomweri valdebulia gamoiCinos gulisxmiereba<br />

eleqtronuli (cifruli) xelmoweris dispoziciis dros da ar dauSvas<br />

daxuruli gasaRebis arasanqcionirebuli gamoyeneba; ar isargeblos<br />

daxuruli gasaRebiT, Tuki misTvis cnobili gaxda gasaRebis<br />

komprometirebis faqti da amis Sesaxeb dauyonebliv acnobos sertifikatis<br />

gamcems; ar gamoiyenos is daxuruli gasaRebi, romlis moqmedeba<br />

SeCerebulia an gauqmebulia. 4 CamoTvlili valdebulebis darRvevis<br />

SemTxvevaSi pasuxismgeblobis pirobebi ganisazRvreba samoqalaqo kodeqsis,<br />

kerZod zianis anazRaurebis Sesaxeb muxlebis mixedviT.<br />

Ex hypothesi SegviZlia warmovidginoT situacia, roca mesame piri<br />

keTilsindisierad daeyrdno cifrulad xelmoweril nebis gamovlenas,<br />

magram es ukanaskneli ar warmoadgens cifruli xelmoweris mflobelis<br />

namdvil nebas (am SemTxvevaSi SeiZleba visaubroT „cifruli xelmoweris<br />

qurdobaze“, romelzec kanoni saubrobs, rogorc „cifruli xelmoweris<br />

arasanqcionirebul gamoyenebaze“). Tuki mesame piri aRniSnuli garigebis<br />

baTilobis Sedegad miiRebs garkveul zians, pasuxismgeblobis subieqtis<br />

gansazRvra am SemTxvevaSi ramdenime aspeqtzea damokidebuli, kerZod, aris<br />

Tu ara cnobili is piri, vinc arasanqcionirebulad iyenebda cifrul<br />

<strong>xelmowera</strong>s, an rogoria sertifikatis mflobelis gulmodgineobis xarisxi<br />

sakuTari cifruli xelmoweris dasacavad. im SemTxvevaSi, Tu ucnobia<br />

xelmoweris arasanqcionirebuli gamomyenebeli, mesame piris alternatiuli<br />

samarTlebrivi saSualebaa amtkicos xelmomweris mier gulisxmierebisa da<br />

saTanado mzrunvelobis valdebulebis darveva da amiT daamtkicos, rom<br />

arsebos mizezobrivi kavSiri valdebulebis daRvevasa da miyenebul zians<br />

Soris.<br />

g. mesame piri<br />

aRniSnuli subieqtis qveS moiazreba yvela is piri, vinc warmoadgens e-<br />

xelmoweriT dadasturebuli nebis gamovlenis pirdapir adresats, an<br />

garemoebebis gaTvaliswinebiT SeiZleba daeyrdnos eleqtronulad<br />

xelmoweril dokuments.<br />

mesame piri samarTlebrivi pozicia samkuTxedis farglebSi gansxvavebulia,<br />

imis gaTvaliswinebiT, rom igi warmoadgens mxolod nebis gamovlenis<br />

mimRebs. misi mdgomareoba statikuria rogorc samarTlebrivi (nebis<br />

4 dawvrilebiT ix. kanonis me-9-e muxlis meore punqti<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


gamovlenis namdvilobisaTvis), ise institucionaluri TvalsazrisiT<br />

(monawileobas ar iRebs cifruli xelmoweris infrastruqturaSi).<br />

Sesabamisad, rogorc wesi, mesame piri neitraluria valdebulebebisagan.<br />

misTvis mTavaria, zianis Tavidan acilebis mizniT gonivrulad daeyrdnos<br />

sertifikats (mowmobas), anu Seamowmos misi namdviloba. nebis gamovlenaze<br />

gonivruli dayrdnoba mesame piris mier zianis anazRaurebis moTxovnis<br />

aucilebeli winapirobaa.<br />

e-xelmoweris samarTlebrivi aRiareba<br />

e-xelmoweris samarTlebrivi reglamentaciis mizani inter alia mdgomareobs<br />

amgvari xelmoweris iuridiul aRiarebaSi, kerZod misi gamoyenebisas<br />

relevanturi samarTlebrivi Sedegebis dakavSirebaSi. am SemTxvevaSi,<br />

saubaria diskriminaciis akrZalvis principis gamovlinebaze, romlis arsi<br />

mdgomareobs imaSi, rom, sakomunikacio saSualebebi, romlis meSveobiT<br />

“xorci esxmeba” <strong>samarTlis</strong> subieqtebis nebas, iuridiuli TvalsazrisiT<br />

misaRebia (ra Tqma unda im pirobiT, rom aRniSnul saSualebebs Cveulebrivi<br />

komunikaciisaTvis damaxasiaTebeli aRqmisa da garkveulobis Tvisebebi<br />

gaaCniaT). Sesabamisad, eleqtronuli instrumenti, rogorc Sinagani nebis<br />

manifestaciis an am nebis dadasturebis mediumi, ar SeiZleba daiCagros<br />

mxolod Tavisi teqnikuri (eleqtronuli) bunebis gamo. eleqtronuli<br />

saSualebis gamoyenebasTan dakavSirebuli samarTlebrivi Sedegebis negacia<br />

gonivrul mizezs unda emyarebodes, (magaliTad teqnikur gaumarTaobas an<br />

saeWvoobas) da amgvari uaryofa ar SeiZleba gamarTldes mxolod im<br />

argumentiT, rom <strong>xelmowera</strong> Tu dokumenti eleqtronuli formiTaa<br />

mocemuli.<br />

e-xelmoweris samarTlebrivi aRiarebis niSnebi jer kidev 1996 wels<br />

miRebul samoqalaqo kodeqsSi SeiZleba inaxos. kerZod, am kodeqsis 69-e<br />

muxlis meore punqtis mixedviT “meqanikuri saSualebebiT aRbeWvda<br />

dasaSvebia iq, sadac es miRebulia Cveulebad”. am winadadebidan a priori e-<br />

xelmoweris zogadi samarTlebrivi aRiareba ar gamomdinareobs. miuxedavad<br />

imisa, rom SesaZlebelia obieqturi interpretaciis gziT amgvar daskvnamde<br />

misvla, sicxadisaTvis upriani iqneboda kanonmdebels aRniSnuli<br />

gaTanabrebis idea mkafiod Camoeyalibebina kanonSi an samoqalaqo kodeqsSi<br />

cvlilebebis/damatebebis Setanis gziT. am TvalsazrisiT, kanonma yuradReba<br />

mxolod cifruli xelmoweris pirad <strong>xelmowera</strong>sTan, xolo eleqtronuli<br />

dokumentis werilobiT dokumentTan gaigivebaze gaamaxvila.<br />

<strong>qarTuli</strong> kanonmdebloba pozitiuri wesiT ar ganmartavs Tu konkretulad<br />

ra igulisxmeba garigebis werilobiT formaSi. amgvari definiciis ar<br />

arsebobis pirobebSi Teleologiuri ganmartebisa da garemoebebis bunebidan<br />

gamomdinare, werilobiT formas sul mcire ori funqcia (niSani) gaaCnia: a)<br />

nebis gamovlenis saimedo materializacia (fiqsaciis funqcia). aRniSnuli<br />

gulisxmobs iseTi mediumis gamoyenebas, romelic moaxdens nebis gamovlenis<br />

Sinaarsis ~daWeras~ mesame pirebisaTvis aRsaqmeli formiT da mis<br />

dafiqsirebas (Senaxvas) relatiurad xangrZlivi periodiT. am SemTxvevaSi,<br />

mediumis mier nebis gamovlenis konservaciis unari konstituciuri<br />

xasiaTisaa. Sesabamisad, mxolod iseTi nebis gamovlena, romlis dafiqsireba<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


araa SesaZlebeli stabiluri mediumis meSveobiT ar akmayofilebs fiqsaciis<br />

kriteriums (magaliTad, signalebis an sxva enobrivi simboloebis gadacema,<br />

romelic aRqma SesaZlebelia, magram ara misi stabiluri Senaxva). aRniSnul<br />

funqcias tradiciulad asrulebs qaRaldi; b) nebis gamovlenis<br />

auTenTikacia, anu misi personalizacia da garkveul <strong>samarTlis</strong> subieqtTan<br />

dakavSireba Sesabamisi samarTlebrivi Sedegebis matareblis dadgenis<br />

mizniT. aRniSnuli funqciis ganmaxorcielebelia xeliT Sesrulebuli<br />

<strong>xelmowera</strong>, romliTac xelmomweri adasturebs mis nebis gamovlenas. 5<br />

cifruli xelmoweris gaTanabreba pirad <strong>xelmowera</strong>sTan (Sesabamisad<br />

eleqtronuli formis werilobiTi formis substitutad damkvidreba) am<br />

SemTxvevaSi unda daeyrdnos e. w. funqciuri identurobis princips. kerZod,<br />

Tu e-dokuments SeuZlia ganaxorcielos fiqsaciis funqcia igive xarisxiT,<br />

rogorc qaRalds da xolo cifrul <strong>xelmowera</strong>s ZaluZs moaxdinos piris<br />

dadgena iseve warmatebulad, rogorc xeliT Sesrulebul <strong>xelmowera</strong>s,<br />

“diskriminaciis akrZalvis” WrilSi, ar arsebobs formaluri dabrkoleba<br />

eleqtronuli formis werilobiT formasTan gasaTanabreblad.<br />

kanoni am TvalsazrisiT Tavis midgomas ayalibebs mesame muxlSi, romelic<br />

SegviZlia CamovayaliboT Semdegnairad: garigebis werilobiTi forma<br />

daculia, Tu gamoiyeneba sertifikatis an mowmobis safuZvelze Seqmnili<br />

cifruli <strong>xelmowera</strong>. magram, im SemTxvevaSi, roca werilobiT formas<br />

kanonmdebloba moiTxovs, aucilebelia mxolod sertifikatis safuZvelze<br />

damzadebuli cifruli xelmoweris gamoyeneba. winaaRmdeg SemTxvevaSi<br />

sxvagvarad dadasturebuli e-dokumenti arara garigebad CaiTvleba.<br />

kanonis mixedviT gansxvaveba sertifikatis safuZvelze damzadebul cifrul<br />

<strong>xelmowera</strong>sa da mowmobis safuZvelze damzadebul cifrul <strong>xelmowera</strong>s<br />

Soris mxolod erT aspeqtSi vlindeba: pirvel SemTxvevaSi xelmoweris<br />

damamzadeblad gamodis piri, romelic akreditirebulia akreditaciis<br />

erTiani erovnuli organos mier, maSin roca, meore SemTxvevaSi,<br />

akreditaciis gavla aucilebeli ar aris.<br />

amasTanave, eleqtronuli formis werilobiT formasTan samarTlebriv<br />

gaTanabrebas Tavisi SezRudvebi gaaCnia. kerZod, kanonis me-3-e muxlis me-6-e<br />

punqtis mixedviT werilobiTi formis Canacvleba eleqtronuli formiT<br />

nebismier SemTxvevaSi dauSvebelia valis arsebobis aRiarebis, Tavmdebobis,<br />

samidRemCio rCenisa da anderZis SemTxvevebSi. 6 meores mxriv, kanonis mier<br />

arCeuli midgoma Camoayalibos gamonaklisebi gaTanabrebis principidan<br />

seriozul xarvezs Seicavs. saqme imaSia, rom eleqtronuli formis<br />

gamoricxva ar ukavSirdeba mxolod gamafrTxilebeli funqciis<br />

Seusruleblobas. amgvari SezRudva gamomdinareobs garigebis Sinaarsidan<br />

(bunebidan) an kanonmdeblobis mier gamoyenebuli cnebebidan. magaliTad,<br />

garemoebebis bunebidan nakarnaxevia, rom rigi fasiani qaRaldebi<br />

5<br />

ix. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 69-e muxlis pirveli punqti, romlis mixedviT “martivi<br />

werilobiT formis arsebobisas garigebis namdvilobisaTvis sakmarisia… mxareTa <strong>xelmowera</strong>”.<br />

6 am SemTxvevebSi, eleqtronuli formis gamoricxvis winapirobas warmoadgens e. w. gamafrTxilebeli<br />

funqcia, romelsac tradiciulad ukavSireben werilobiT formas. gamafrTxilebeli funqcia<br />

gamomdinareobs fiqciidan, rom werilobiTi forma icavs xelmomwers naCqarevi gadawyvetilebisagan,<br />

aiZulebas mas yuradRebiT moekidos teqstis Sinaars da misi mowonebis, xelis moweris win kargad<br />

awon-dawonos is samarTlebrivi Sedegebi, romlebic garigebidan SeiZleba gamomdinareobdes.<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge


(magaliTad, Ceki an Tamasuqi) SeiZleba Sedges mxolod qaRaldis meSveobiT<br />

da eleqtronuli formis gamoyeneba am SemTxvevaSi gamoricxulia.<br />

analogiurad, kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli moTxovna garigebis<br />

notarialuri an sxva oficialuri wesiT damowmebis Sesaxeb avtomaturad<br />

niSnavs imas, rom dokumenti, romelic eqvemdebareba amgvar damowmebas, ar<br />

SeiZleba warmodgenili iyos eleqtronuli formiT, aramed mxolod<br />

qaRaldis meSveobiT. Sesabamisad, dauSvebelia im garigebebis eleqtronuli<br />

formiT ganxorcieleba, romelTa ad validatem damokidebuli sanotaro an<br />

sxva oficialur damowmebaze. Sesabamisad, kanonis is CamonaTvali, romelic<br />

Seicavs srul da amomwurav garigebaTa im CamonaTvals, sadac akrZalulia<br />

e-formis gamoyeneba, sinamdvileSi arasrulia. am SemTxvevaSi,<br />

rekomendirebulia kanonmdebelma zogadi da yovlismomcveli xasiaTis<br />

klauzula (catch all clause) SemoiRos da eleqtronuli formis akrZalva sxva<br />

garigebebzec gaavrcelos.<br />

daskvna<br />

miuxedvad imisa, rom kanonis miReba eleqtronuli saSyalebebis<br />

samarTlebrivi aRiarebis TvalsazrisiT win gadadgmul nabijs warmoadgens,<br />

e-xelmoweris infrastruqturis Camoyalibeba rig damatebiT winapirobebze<br />

damokidebuli. kerZod, sertifikatis safuZvelze damzadebuli cifruli<br />

xelmoweris damzadeba saqarTveloSi jerjerobiT SeuZlebelia, imis gamo<br />

rom amgvari xelmoweris damamzadeblis Sesabamisi akreditaciis<br />

procedurebi sakanonmdeblo formiT ar aris reglamentirebuli.<br />

Sesabamisad, sertifikatis safuZvelze xelmowerili e-dokumentis<br />

gaTanabrebas werilobiT dokumentTan jerjerobiT mxolod formalur<br />

xasiaTi gaaCnia.<br />

2009 წ., ირაკლი სოკოლოვსკი, იურისტი www.mkd.ge e-mail: info@mkd.ge

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!