30.01.2013 Views

The Patriarch's speech about enlightenment

The Patriarch's speech about enlightenment

The Patriarch's speech about enlightenment

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

w m e n a<br />

da<br />

codna<br />

patriarqi ganaTlebisa<br />

da<br />

mecnierebis Sesaxeb<br />

- 1 -


wmena da codna<br />

winamdebare broSuraSi mkiTxveli gaecnoba<br />

sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa<br />

da unetaresis ilia II mier ganaTlebisa da<br />

mecnierebis, rwmenisa da codnis sinTezis, swori<br />

aRzrdisa da pedagogikis mniSvnelobis Sesaxeb gamoTqmul<br />

mosazrebebs, romlebic amokrefilia sapatriarqos<br />

gamomcemlobis SesaniSnavi samtomeulidan<br />

`epistoleni, qadagebani, sityvani 1977-2007~<br />

(red: gvanca koplataZe, grigol ruxaZe).<br />

ISBN 978-9941-404-32-0<br />

- 2 -


saaRdgomo<br />

epistoleni<br />

- 3 -


wmena da codna<br />

- 4 -


`sazogadoebis nawili did imeds amyarebs mecnierul-<br />

teqnikur progresze da miaCnia, rom swored igi mout-<br />

ans kacs bednierebas. mecnierebasa da teqnikas SeuZlia<br />

garkveul wilad Secvalos fizikuri samyaro, Secvalos<br />

Cveni planetis garegnuli saxe, misi flora da fauna,<br />

geografiuli zedapiri... magram adamianis gardaqmna, misi<br />

gakeTilSobileba da sulieri amaRleba isev da isev ada-<br />

mianis xelTaa.<br />

Cvens metad rTul da daZabul droSi bevri ram<br />

aris damokidebuli sazogadoebis, mTeli saxelmwifosa<br />

da calkeuli pirovnebis kulturaze. `sityva kultura<br />

sazogadoebriv mecnierebebsa, da gansakuTrebiT istori-<br />

aSi, ori azriT ixmareba. pirvelis mixedviT kulturaSi<br />

umTavresad igulisxmeba ganaTleba, rodesac, magaliTad,<br />

laparakoben kulturul erebze an sazogadoebis fenebze<br />

da upirispireben maT ukulturo erebsa da klasebs. igive<br />

gagebiT ixmareba gamoTqma, vTqvaT, kulturuli adamiani,<br />

kulturuli manerebi da a.S. kulturas meore, gacile-<br />

biT farTo gagebas sZens yofis mniSvneloba saerTod anu<br />

Sinagani mdgomareoba~ (brokhauzisa da efronis encik-<br />

lopedia, t. 33). kulturas ase ganyofen: materialuri<br />

(aq igulisxmeba cxovrebis pirobebi, Cacmuloba, iaraRi,<br />

SeiaraReba, Zvirfaseuloba da a.S.) da sulieri; masSi Se-<br />

dis: religia, ena, Cveulebani, zneoba, codna, litera-<br />

tura, xelovneba... da sazogadoebrivi kultura anu sax-<br />

- 5 -<br />

saaRdgomo epistoleni


wmena da codna<br />

elmwifoebrivi, politikuri, sazogadoebrivi formebi<br />

da kanonebi...<br />

sazogadoebrivi yofis dRevandeli forma TavisTavad<br />

iTxovs adamianisagan mraval siaxles: axleburad<br />

azrovnebas, RirebulebaTa da warmodgenaTa gadafasebas,<br />

maRal sulier kulturas.<br />

Cvens saukuneSi, rodesac Zalian bevria umaRles dam-<br />

Tav rebuli, xolo danarCenni ki saSualo ganaTlebiT ari-<br />

an, vrwmundebiT, rom mxolod ganaTleba kulturas ar<br />

niSnavs.<br />

cudad aRzrdilTaTvis ganaTleba igivea, rac maxvili<br />

ugnurTa xelSi, _ wers erTi RvTismetyveli. cxovreba<br />

gviCvenebs, rom rwmenis, siyvarulis, Tavmdablobis, Tav-<br />

Sekavebulobis, keTilmosurneobis, Tavazianobis, sxvis-<br />

Tvis WirSi Tanadgomis unaris aRzrdis gareSe didi<br />

xarvezi iqneba daSvebuli pirovnebis CamoyalibebaSi. nu<br />

daviviwyebT, rom Tundac erTi mozardis naklovanebebi<br />

gansazRvrul pirobebSi SeiZleba xasiaTis saSiS Tvisebebad<br />

iqces da gamousworebeli ziani moutanos sazogadoebas.<br />

mociquli pavle romaelTa mimarT epistoleSiwerwer- da: romelsa-igi viqm, ara vici, rameTu ara romeli-igi me<br />

mnebavs, mas viqm, aramed romeli-igi mZuls, mas vhyof (rom.<br />

7, 15). mSvenivrad Tqva hainrix hainem: `msoflio orad<br />

gaiyo da bzarma Cems gulze gaiara~.<br />

mxolod RmerTia msofliosa da kacTa mkurnali da<br />

mxsneli, , mxolodmisi SewevniT SeiZleba Sinagani winaaRm<br />

winaaRm-<br />

winaaRm-<br />

winaaRm-<br />

degobis daZleva, mSvidobis damyareba sakuTar TavTan,<br />

moyvasTan da xalxTan urTierTobis maRali kulturis<br />

miRweva, rac azrTa SemTxveviTi sxvadasxvaobisagan Tavis<br />

aridebasa dada mis mismis sanacvlod sanacvlod sanacvlodsanacvlod optimaluri optimaluri optimalurioptimaluri da da da da daSeTanxmebuSeTanxmebuSeTanxmebuSeTanxmebu- SeTanxmebu-<br />

SeTanxmebuSeTanxmebu-<br />

- 6 -


li gadawyvetilebebis miRebas gulisxmobs.<br />

kultura ar unda iyos Caketili mxolod muzeumebsa da<br />

TeatrebSi; igi unda igrZnobodes yvelgan: quCaSi, baReb-<br />

sa da skverebSi; restornebsa da kafeebSi, yovel ojaxSi.<br />

kultura ar aris marto sportsa da sazeimo SexvedrebSi<br />

monawileoba, arc medlebisa da jildoebis damsaxureba,<br />

gamofenebis daTvaliereba, biblioTekebsa da kafeebSi<br />

siaruli... kultura aris mudmivi mzadyofna sxvisTvis<br />

sixarulis misaniWeblad, zrunva momavlisaTvis, axal-<br />

gazrdebisa da saerTod adamianisaTvis RvTivminiWebuli<br />

unarisa da SesaZleblobebis gamovlinebisaTvis, moyvasSi<br />

da sakuTar TavSi SemoqmedebiTi Zalisa da mravalmxrivi<br />

talantis aRmoCenisa da gamomzeurebisTvis.<br />

didi kulturul-saganmanaTleblo mniSvneloba aqvs<br />

literaturas, Teatrsa da kinos, saerTod xelovnebas.<br />

talantiTa da niWiT dajildoebul mweralsa da re-<br />

Jisors, romelic TviTonac cxovrebis SuagulSi tri-<br />

alebs da xedavs kacTa gulis idumal zraxvebs, keTili<br />

mwyemsis msgavsad ZaluZs, dagvexmaros rogorc sinamd-<br />

vilis SecnobaSi, ise CvenTvis savali gzebis mignebaSi;<br />

oRond ise, rom Wriloba marto ki ar gaaSiSvlos, aramed<br />

umkurnalos mas, anda gvaswavlos mainc, rogor moviS-<br />

uSoT igi.<br />

kacobriobis kulturis istoria grZeli jaWvis sax-<br />

iT warmogvidgeba, romlis yoveli nawili mWidrod aris<br />

dakavSirebuli wina da momdevno rgolebTan. memkvid-<br />

reoba da urTierTgavlena aris mTavari biZgis mimcemi<br />

kulturis ganviTarebisaTvis.<br />

qarTulma nacionalurma geniam, erovnulTan erTad,<br />

SeiTvisa ra cxovelmyofeli wyaro romauli, berZnuli<br />

- 7 -<br />

saaRdgomo epistoleni


wmena da codna<br />

da aRmosavluri civilizaciebisa, Seqmna udidesi taZari<br />

sulieri Senobisa, romlis mTavari xuroTmoZRvari iyo<br />

qristiani qarTveli kaci. saerTod qristianma adamianma<br />

madlieri rwmeniTa da codniT amokveTa zneobrivi<br />

cxovrebis iseTi brwyinvale kanonebi da magaliTebi,<br />

romlis msgavss ar icnobda qristianobis winare<br />

msoflio.<br />

ase rom, kultura mxolod calkeuli adamianis pi-<br />

radi saqme rodia, igi mTeli xalxis simdidrea.<br />

Cveni mizani ar aris kulturis kanonebze wera, ubral-<br />

od gvsurs meti seriozulobiT davufiqrdeT am proble-<br />

mas da misdami Cvens damokidebulebas.~<br />

- 8 -<br />

qristes aRdgoma<br />

Tbilisi, 1986


`sasuliero seminariasa da akademiaSi ikiTxeba saga-<br />

ni, romelsac `zneobrivi RvTismetyveleba~ ewodeba. Tu<br />

RvTismetyveleba jer kidev miuRebelia Cvens skolebSi,<br />

zneoba xom aucilebelia. sagans davarqvaT `zneobrivi<br />

kultura~ da SevitanoT igi skolis programaSi.<br />

dRes bevrs laparakoben Tanamedrove pedagogikis<br />

naklze. gamoTqmulia mravali mosazreba, SemuSavebulia<br />

programa... magram imas ki aravin dakvirvebia, rom pir-<br />

veli klasidan damamTavrebel klasamde erT skolaSi<br />

moswavleTa sworad aRzrda SeuZlebelia; rom absurdi<br />

da udidesi danaSaulia, roca pirvelklasels vaiZulebT,<br />

TiTqmis imdenive xans ijdes gakveTilze mobilizebuli,<br />

ramden xansac vTxovT, vTqvaT, meaTe klasis moswavles.<br />

swavlebis aseTi formiT xom bavSvs Zalauneburad ro-<br />

botad vzrdiT.<br />

ymawvilis datvirTva Tavdapirvelad msubuqi formiT,<br />

vTqvaT 5 an 10 wuTiT unda daviwyoT. Semdeg ki nel-nela<br />

gavzardoT dro, rom isini sibejiTes TandaTan SeeCvion.<br />

swavlebis procesSi Cveni is naklic unda gaviTvaliswi-<br />

noT, rom qarTvelebs gvaxasiaTebs saqmis kargad dawyeba,<br />

magram damTavreba ki gviWirs, ar gviyvars misi bolomde<br />

miyvana. amitom bavSvs ra xnis ganmavlobaSic davsvamT<br />

gakveTilze, iseTi davaleba unda mivceT, rom im droSi<br />

aucileblad Caetios, daasrulos igi, an saqmis garkveu-<br />

li nawili mainc, rom mas gamoumuSavdes dawyebulis au-<br />

cileblad damTavrebis survili da moTxovnileba.<br />

albaT, yvelaze sasurvelia, skolebi daiyos klasebis<br />

mixedviT: erTi skola iyos pirveli klasebisaTvis, sxva<br />

_ meore klasebisaTvis da a.S. anda erTi skola dawyebiTi<br />

klasebisaTvis, meore _ mozardTaTvis da a.S., samwliani<br />

- 9 -<br />

saaRdgomo epistoleni


wmena da codna<br />

SualediT TiToeuli.<br />

bolo wlebis mRelvarebam dagvanaxa, rom Cveni mo-<br />

qmedeba ZiriTadad grZnobebsa da emociebzea dayrdnobi-<br />

li da rom goneba ar akontrolebs mas. emociuroba kar-<br />

gia, igi Cveni Tvisebaa, magram ar aris sakmarisi. gvaklia<br />

Rrma analizis unari.<br />

saerTod, unda iTqvas, rom Tanamedrove adamianis<br />

azrovneba zedapirulia, moklebulia Rrma gansjas, ras-<br />

ac mecnierebi radios, televiziis, presis, kinos, Teat-<br />

ris da informaciis sxva saSualebebis simravliT xsnian.<br />

kaci ver aswrebs yvelafris aRqmas, amitomac misi goneba<br />

swrafad gadadis erTi sagnidan meoreze.<br />

migvaCnia, rom am xarvezis gamosworeba SegviZlia, Tu<br />

Seiqmneba I klasidan damamTavrebel klasamde saskolo<br />

kursi Rrma azrovnebis swavlebisaTvis, sadac gamoyeneb-<br />

uli iqneba RvTismetyvelebis, logikis, fsiqologiis,<br />

filosofiis, anTropologiis... monapovari, Cveni eris<br />

sulieri da inteleqtualuri potenciali (Teoriuli<br />

masala aucileblad magaliTebiT unda iyos ganmtkice-<br />

buli).<br />

Rrma azrovnebasTan ziareba bavSvs metad gauadvilebs<br />

sxva sagnebis aTvisebas. amasTan, Cven aRvzrdiT namdvi-<br />

lad Wkvian axalgazrdebs, romlebic icxovreben da imo-<br />

qmedeben ara mxolod emociebiT, Tavisufalni iqnebian<br />

maqsimalizmisagan da Cvenze ufro gonierad, rwmeniT da<br />

simarTliT warmarTaven cxovrebas.~<br />

- 10 -<br />

aRdgoma qristesi<br />

Tbilisi, 1990


`cnobili mecnierebi, filosofosebi, RvTismety-<br />

velebi, fsiqologebi Tvlian, rom am saqmes bavSvis da-<br />

badebis pirveli dRidanve unda SevudgeT. amasTan, mudam<br />

unda gvaxsovdes, rom aucilebelia, codnis micemasTan<br />

erTad, grZnobaTa aRzrdazec vizrunoT.<br />

gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces gulis kul-<br />

turas. guli aris adamianis sulieri da xorcieli sic-<br />

ocxlis SeerTebis adgili; aqedan momdinareobs keTili<br />

da boroti zraxvani da qmedebani. Cveni goneba garedan<br />

miRebul informacias agzavnis gulSi; aq xdeba yovelive<br />

amis samarTliani an usamarTlo gansja, romelic Semdeg<br />

Cvens moqmedebaSi vlindeba. guli aris centri mraval-<br />

gvari sulieri gZrnobisa, sxvadasxva gancdisa, cxovelu-<br />

ri vnebisa.<br />

ase rom, gulSi yalibdeba da mwifdeba pirovnebis<br />

zneobrivi safuZvlebi, romelnic Semdeg adamianis cx-<br />

ovrebaSi iCens Tavs.<br />

wminda mefe daviTma, fsalmunTa Semqmnelma, mSvenivrad<br />

icoda gulis mniSvneloba. igi ase SesTxovs Semoqmeds:<br />

guli wmida dahbade CemTana, RmerTo, da suli wrfeli gan-<br />

miaxle guamsa Cemsa (fs. 50, 12).<br />

guli, _ es aris adamianis yvelaze didi siwminde,<br />

kvarcxlbeki uzesTaesisa, taZari sulisa wmidisa. amitom-<br />

ac mimarTavs ufali TiToeul Cvengans: momec me, Svilo,<br />

guli Seni (ig. 23, 26).<br />

amis Sesaxeb dawvrilebiT imitom vsaubrobT, rom<br />

mSoblebi anda pedagogebi roca Svils an moswavles ama<br />

Tu im keTil rCevas aZleven, xSirad maTi naTqvami rCeba<br />

xmad mRaRadeblisa udabnosa Sina. ufrosebis darigeba,<br />

axsna, mtkiceba umetes SemTxvevaSi unayofoa, radgan<br />

- 11 -<br />

saaRdgomo epistoleni


wmena da codna<br />

Tavidanve daSvebuli aqvT erTi didi Secdoma: maT ver<br />

SeZles bavSvis gulis karis gaReba. guli ki mxolod siy-<br />

varuliT ixsneba.<br />

mSobelma Tu maswavlebelma, upirveles yovlisa, ms-<br />

menelTa siyvaruli unda daimsaxuros da gasaRebic mis<br />

xelSi iqneba; gaaRe guli, Sedi Sig, daamyare wesrigi da<br />

Seni gemovnebiT ganalage yoveli; xelis SemSleli ar gey-<br />

oleba.<br />

magram siyvaruli rom davimsaxuroT, jer Cven<br />

unda SeviyvaroT bavSvi namdvili siyvaruliT. didebs<br />

unda axsovdeT, rom bavSvis motyueba SeuZlebelia;<br />

igi gacilebiT imaze mets gZrnobs, vidre Cven gvgonia<br />

(adamianebs Soris xom, garda xilulisa, TvalisTvis<br />

SeumCneveli sulieri kavSiric myardeba).<br />

…maswavlebloba erT-erTi yvelaze sapasuxismgeblo<br />

da sapatio profesiaa mTels msoflioSi, radganac igi<br />

zrdis momaval Taobebs. CvenTan ki pedagogs ara aqvs av-<br />

toriteti arc ojaxSi, arc sazogadoebaSi da arc moswav-<br />

leTa Soris. ufro metic, umravles SemTxvevaSi mowafes<br />

ar uyvars skola da arc aRmzrdelni.<br />

dRes bevrs laparakoben maswavleblis Sromis so-<br />

cialur da sazogadoebriv mniSvnelobaze; amis Taobaze<br />

adgenen sxvadasxva deklaraciebs... saqme ki adgilidan ar<br />

iZvris, piriqiT, ufskrulisken mieqaneba.<br />

Cemi SexedulebiT, yvelaze didi xelfasi, nebism-<br />

ieri profesiis adamianebTan SedarebiT, pedagogebs unda<br />

hqondeT. aq unda mivizidoT yvelaze niWieri kadrebi, is-<br />

eTni, romelnic gamorCeulni iqnebian ara marto codniT,<br />

aramed, upirveles yovlisa, Rrma rwmeniT, siyvaruliT,<br />

- 12 -


didi moTminebiT da sxva keTili TvisebebiT, rasac Sem-<br />

deg isini TavianT moswavleebs gadascemen.<br />

iqneb sjobdes, skolis programa da sagnebi cal-calke<br />

Seiqmnas humanitaruli da teqnikuri ganyofilebebisaT-<br />

vis. e.i. gagvexsna erTi tipis skolebi humanitarebisaT-<br />

vis, meore tipisa ki _ maTTvis, visac teqnikuri sagnebi<br />

itacebs, magram ise, rom orive saxis skolebSi darCenil-<br />

iyo zogadsaganmanaTleblo kursi. sasuliero seminari-<br />

asa da akademiaSi, sxvebTan erTad, iswavleba zneobrivi<br />

RvTismetyveleba. saSualo skolis programaSic SeiZle-<br />

boda Segvetana eTika.<br />

gana dro ar aris davfiqrdeT imaze, tyuilad ra-<br />

tom vaswavliT Cvens bavSvebs mag., algebras, geometrias,<br />

fizikas, qimias da sxva iseT sagnebs, romlebic cxovrebaSi<br />

SeiZleba saerTod ar dasWirdeT; maSin, rodesac arafers<br />

veubnebiT rwmenis, siyvarulis, siZulvilis, Suris, sin-<br />

anulis, Serigebis unaris, ampartavnebis, Tavmdablobis,<br />

samarTlianobis, mowyalebis, siZulvilis, sicruis, si-<br />

marTlis, Sromis mniSvnelobisa da aucileblobis Ses-<br />

axeb.<br />

amitomac Sedegad miviReT sazogadoeba qurdebisa<br />

da borotmoqmedebisa, mliqvnelTa, cruTa da uzneoTa,<br />

dabalma sulierobam sxva mxrivac iCina Cvens xasiaTSi<br />

Tavi: adrindel Cems epistoleSi ukve mqonda imis Sesaxeb<br />

saubari, rasac aq kidev gavimeoreb: qarTvelebi emociuri<br />

xalxi varT, amitomac Cvens moqmedebas xSirad grZnobebi<br />

warmarTavs, grZnoba kargia, igi gulidan momdinareobs,<br />

magram ar aris sakmarisi, aucilebelia gonebis, zogjer<br />

civi gonebis kontroli, rom sworad ganvsazRvroT Cveni<br />

- 13 -<br />

saaRdgomo epistoleni


wmena da codna<br />

saqcielis SesaZlo dadebiTi an uaryofiTi Sedegebi.<br />

am cota xnis winaT erT-erTma cnobilma qarTvelma<br />

mweralma saubrisas ase brZana: Tu vinme damartyams, mec<br />

davartyam da sulac ar vfiqrob, ra SeiZleba amas mo-<br />

hyveso.<br />

diax, es qarTul xasiaTSi devs da igi Cveni didi nak-<br />

lia. ase cxovreba ar gamogvadgeba. aucileblad unda vi-<br />

fiqroT, ra iqneba Semdeg, radganac es `Semdeg~ CvenTvis,<br />

Cveni xalxisTvis SeiZleba sabediswerod iqces.<br />

Cveni Svilebic unda SevaCvioT gansjas, gonier az-<br />

rovnebasa da moqmedebas. amitomac yovelnairad unda<br />

SevecadoT, koncentrireba gavukeToT mTel Cvens su-<br />

lier da inteleqtualur SesaZleblobebs da SevqmnaT<br />

saSualo skolis yvela klasisaTvis filosofiuri Rrma<br />

azrovnebis kursi.<br />

wignebi unda Sedgebodes kanonebisa da Rrma abstraq-<br />

tuli azrovnebis Semcveli magaliTebisagan. ra Tqma<br />

unda, gamoyenebuli unda iyos RvTismetyveleba, logika,<br />

fsiqologia, filosofia, anTropologia, literatura,<br />

istoria da sxva disciplinebi.<br />

programa TandaTan unda rTuldebodes ise, rom saSu-<br />

alo skolis damTavrebis Semdeg miviRoT analitikurad,<br />

Rrmad moazrovne axalgazrdebi.<br />

albaT, aseve saWiroa, mecnierTagan Seiqmnas special-<br />

uri komisia, romelic SeimuSavebs programas da Sead-<br />

gens wignebis serials bavSvebis aRzrdis Taobaze ojaxSi.<br />

yvelanairad unda vecadoT, patarebi Tavidanve mieCvion<br />

fiqrs; dae, maT norC Tavebsa da gulebSi daibados axali<br />

ideebi, Tundac utopiuri; Semdeg es yvelaferi TavisTa-<br />

vad mowesrigdeba.<br />

- 14 -


dRes skoladamTavrebuli ymawvilebi saerTod ar ic-<br />

noben cxovrebas, ar arian masTan Seguebulni, ar arian<br />

Sromas SeCveulni da xSirad sruliad SemTxveviT xvde-<br />

bian ama Tu im saswavlebelSi.<br />

vfiqrob, skolaSi yofnis periodSi moswavleebi<br />

xSirad unda ataron qarxnebSi, fabrikebSi, samecniero<br />

centrebSi, rom maT garkveuli warmodgena SeeqmnaT ama<br />

Tu im saqmianobaze. saSualo skolaSi bavSvma aucile-<br />

blad unda SeiTvisos raime xeloba, romelic mas mTe-<br />

li sicocxlis manZilze gamoadgeba. arCeuli special-<br />

oba unda ainteresebdes moswavles da unda iyos iseTi,<br />

rom am xelobiT, saWiroebis SemTxvevaSi, arCinos Tavisi<br />

Tavic da ojaxic.<br />

bolos minda Sevexo mSoblebisTvisac da maswavle-<br />

blebisTvisac erT metad sayuradRebo sakiTxs, sakiTxs<br />

sityvis mniSvnelobis Sesaxeb.<br />

sityva ar aris marto bgeraTa erTianoba; masSi gan-<br />

sakuTrebuli mistikuri Zalaa Cadebuli.<br />

mSoblebo! arasdros, araviTar SemTxvevaSi ar dasw-<br />

yevloT Tqveni Svilebi, aramed akurTxeT, gecodebodeT<br />

da giyvardeT isini. icodeT, Tqveni sityvebi didi Za-<br />

lisaa da aucileblad Sesruldeba. bibliac gvaswavlis,<br />

rom kurTxeva mSoblebisa ganamtkicebs Svilebis saxlebs,<br />

maT ojaxebs, wyevla ki safuZvlamde angrevs maT.<br />

maswavleblebo! Tqvenma sityvam, Tqvenma keTilma an<br />

uxeSma damokidebulebam SeiZleba gadaarCinos an daRu-<br />

pos aRsazrdeli. xom naTqvamia: xes rom yovel dRe Ses-<br />

Zaxo, gaxmio, gaxmeba. nurasodes nu etyviT bavSvebs, rom<br />

uniWoni da cudni arian, SeibraleT isini da nu daam-<br />

cirebT klasis winaSe.<br />

- 15 -<br />

saaRdgomo epistoleni


wmena da codna<br />

gansakuTrebuli yuradRebiT moeqeciT e.w. Znelad-<br />

aRsazrdelT. swored maTgan gamodian genialuri ada-<br />

mianebi an cnobili damnaSaveni. aseTi bavSvebi floben<br />

did energias da iTxoven gansxvavebul damokidebulebas.<br />

kargi aRmzrdelis xelSi isini gamorCeul pirovnebebad<br />

Camoyalibdebian, Tu ara da maTi ganviTareba sxva<br />

mimarTulebiT wava.<br />

yovelTvis gaxsovdeT: TiToeul Tqvens moswavleSi<br />

Cadebulia raRac gansakuTrebuli niWi da unari. miex-<br />

mareT mas, gamoavlinos igi.<br />

pedagogs, romelic ver iokebs sibrazes, sajarod<br />

kicxavs da Seuracxyofs moswavleebs, unda eyos vaJka-<br />

coba da gambedaoba imisa, rom TviTon datovos skola.<br />

igi SeiZleba gamodges nebismier sawarmoSi, dawesebule-<br />

baSi, magram ara skolaSi, radganac is ver SeZlebs rw-<br />

meniTa da siyvaruliT aRzardos keTilisa da borotis<br />

garCevis unaris mqone momavali Taoba. es ki Cvens winaSe<br />

mdgari metad rTuli, magram aucileblad gadasawyveti<br />

amocanaa.<br />

yvelaferi unda gavakeToT, rom xeli SevuwyoT bavSve-<br />

bis sulier amaRlebas, xeli SevuwyoT maTi norCi, Seury-<br />

vneli gulis kulturis srulyofas. wmida ioane kron-<br />

Standteli ambobs: `guli metad faqizi, sulieri, msub-<br />

uqi da Tavisi bunebiT zeciuria. gaufrTxildiT mas. nu<br />

daamZimebT, nu gaamiwierebT. iyaviT metad TavdaWerilni<br />

Wama-smisas da saerTod erideT xorciel siamovnebebs.<br />

guli taZaria RvTisa. vinc daangrevs RvTis taZars,<br />

mas daswyevlis ufali~. sxva adgilas ki igive wmindani<br />

wers: `gulis sicocxle siyvarulSia, xolo RvarZli da<br />

mtroba moyvasisa klavs mas. ufali imitom gvacxovrebs<br />

- 16 -


am soflad, rom RvTisa da moyvasis siyvarulma mTlianad<br />

moicvas Cveni guli. amas elis igi yvelasgan. es aris mize-<br />

zi da mizani qveynis arsebobisa~.<br />

- 17 -<br />

saaRdgomo epistoleni<br />

paseqi qristesi<br />

Tbilisi, 1991


wmena da codna<br />

`dRes Cvens inteligencias imaze meti pasuxismge-<br />

bloba ekisreba, vidre TviTon grZnobs. is roli, rasac<br />

Tavis droze asrulebda samefo dinastia, Tavadaznau-<br />

roba, eklesiasTan erTad unda itvirTos inteligenciam.<br />

igi unda iqces erisTvis WeSmariti gzis gamkvlevad,<br />

erovnuli mrwamsis, kulturis da xelovnebis damcvelad<br />

da Semqmnelad. amitomac xeli unda SevuwyoT misi didi<br />

niWisa da maRali Tvisebebis maqsimalur gamovlinebas<br />

erisa da RvTis samsaxurad.<br />

Tu normaluri sazogadoebis Seqmna gvsurs, Cvenma<br />

inteligenciam, erismTavrebma upirvelesad unda iz-<br />

ru non mozardi Taobis swor aRzrdaze. adamianis bu-<br />

neba dacemulia da Cveni codvismieri Tvisebani asa-<br />

kisdamixedviT gamovlindebian. amitomac bavSvebma Ta-<br />

vidanve unda iswavlon avis da kargis garCeva, brZola<br />

borotebasTan da uflis SewevniT daZlion mankieri<br />

midrekilebani. am rTul saqmes maswavleblebi sifrTxiliT<br />

unda moekidon. kargi iqneba, Tu isini uznaZis ganwyobis<br />

TeoriiT ixelmZRvaneleben da pirovnul TvisebaTa<br />

gaTvaliswinebiT miudgebian TiToeul aRsazrdels.<br />

bavSvebs Tavidanve unda gavuRviZoT grZnoba adamianis<br />

Rirsebis danaxvisa da dafasebisa, ganvamtkicoT rwmena<br />

imisa, rom yoveli CvenTagani RvTisagan gansakuTrebuli<br />

niWiTaa dajildoebuli, oRond aucilebelia am madlis<br />

gamovlena.<br />

mozardi Taoba unda davuaxlovoT Sromas, SevayvaroT<br />

- 18 -


miwa, yvavilebi, cxovelebi, buneba; vaswavloT masTan<br />

kavSiri, raTa man Semdeg advilad daamyaros harmoniuli<br />

urTierToba garemosTan.<br />

...saWiroa maRali inteleqtis mqone diplomatebis<br />

aRzrda; saWiroa diplomatiuri skolis daarseba, sadac<br />

axalgazrdebi SeiTviseben Cveni xalxis da msoflio qvey-<br />

nebis diplomatiur gamocdilebas da SeZlebisdagvarad<br />

gaakeTeben yvelafers, raTa saqarTvelom Tavisi adgili<br />

daikavos msoflio erTa Soris.~<br />

- 19 -<br />

saaRdgomo epistoleni<br />

aRdgoma qristesi<br />

Tbilisi 1992


wmena da codna<br />

`eqvsi dRe iSrome da ofliT SeniT Wame puri Seni ar-<br />

sobisa, _ gvibrZanebs ufali. es dasja ki ara, kurTxevaa<br />

RvTisa.<br />

gaxsovdeT, locvisa da dauRalavi Sromis gareSe<br />

RvTis saTnos verafers gavakeTebT: verc miwis nayofs<br />

movipovebT, verc namdvil srul codnas SeviZenT, verc<br />

sulier cxovrebaSi mivaRwevT rames. Rvawlis gareSe war- war-<br />

moudgenelia im zneobrivi Tvisebebis SeZena, rac auci-<br />

lebelia Cveni ukvdavi sulisaTvis.<br />

siyvaruliT mogmarTavT Cveno axalgazrdebo: nu<br />

eZebT iol gzebs; isini mxolod daRupvisaken gibiZge-<br />

ben. nu gaxdebiT mewvrilmaneni da movaWreni; yidva-<br />

gayidva da masTan dakavSirebuli sxva urTierTobani<br />

afuWebs da amaxinjebs adamianis suls. Cveni winaprebi-<br />

saTvis XIX saukuneSic ki es xeloba arasasurvel saqmed<br />

iTvleboda. mixedeT miwas; miwa dagapurebT da gagaT-<br />

bobT Tqven. bunebasTan kavSiri ajansaRebs kacis sulsa<br />

da sxeuls. yvelaferi unda gakeTdes, rom Seicvalos<br />

Cveni dRevandeli yofa, amaRldes zneoba, amuSavdes<br />

Cveni warmoebebi, qarxnebi, fabrikebi, ayvavdes meur-<br />

neobebi.~<br />

- 20 -<br />

aRdgoma qristesi<br />

Tbilisi, 1994


`saqarTvelos kulturuli, inteleqtualuri, Tun-<br />

dac materialuri potencialis aRorZineba sulieri amaR-<br />

lebiT unda daiwyos. mecnierebis da mis warmomadgenelTa<br />

sulieroba iqneba saTave Cveni qveynis ganaxlebisa.<br />

inteligenciaSi didi potenciuri Zalaa. warsuli dr-<br />

ois umZimes periodebSic moazrovne fena Cveni qveynisa<br />

xalxSi nergavda ganaTlebisa da socialuri progresis<br />

maRal idealebs, cdilobda miaxloveboda Rrma filos-<br />

ofiur sakiTxebs da absoluturi WeSmaritebis proble-<br />

mas. erTaderTi, rac mas aklda, es iyo WeSmariti sarwmu-<br />

noebis sruli gaazreba. Tavisi funqciis sworad Sefasebas<br />

da Sesrulebas inteligencia SeZlebs mxolod maSin, Tu<br />

Tavis codnas rwmenas daukavSirebs. oden am SemTxvevaSi<br />

miaRwevs is did da sasurvel Sedegebs.~<br />

- 21 -<br />

saaRdgomo epistoleni<br />

aRdgoma qristesi<br />

Tbilisi, 1995


wmena da codna<br />

`sakiTxi gonebisa da grZnobebis urTierTmimarTebisa<br />

friad aqtualuria CvenTvis, Cveni xalxisaTvis, radgan<br />

Cven bunebiT zedmetad mgrZnobiareni varT. samwuxarod,<br />

gonebam da grZnobebma adgilebi gacvales, amitom xSirad<br />

CvenSi TavdauWereli da aulagmavi grZnobebi gonebaze<br />

batonoben da imoneben mas. swored amis gamo mogvdis am-<br />

deni Secdoma. amitomac kvlav vubrundebi ideas, romel-<br />

ic erTxel ukve gamovxate: Cvenma saSualo skolebma<br />

da umaRlesma saswavlo dawesebulebebma logikuri da<br />

filosofiuri azrovnebis kursi unda SemoiRon, am gziT<br />

Cveni axalgazrdoba logikur azrovnebas iswavlis da is<br />

Secdomebi aRar mouva, romelnic xSirad sabedisweroni<br />

xdebian. Cveni mTavrobisa da ganaTlebis saministros<br />

mier es sakiTxi seriozulad unda iqnes Seswavlili. qris-<br />

tianuli ideali ara pasiuri, aramed aqtiuri gonebaa.<br />

aucilebelia Ziebani, ganaTebani da aRmoCenani. adamians<br />

yovelTvis unda hqondes grZnoba daukmayofileblobisa<br />

da swrafva siaxlisaken.~<br />

- 22 -<br />

aRdgoma qristesi<br />

Tbilisi, 1996


`da mainc, vis unda daekisros mTavari pasuxismgeblo-<br />

ba momavali Taobis formirebaze?<br />

am saqmis mxolod mSoblebze mindoba ar iqneba swori,<br />

radgan isini xSirad samsaxuriT arian dakavebulni da sa-<br />

Tanadod ver iclian SvilebisaTvis. verc mxolod skola<br />

aiRebs am tvirTs.<br />

vfiqrob, yvelaze efeqturia sami Zalis _ ojaxis, sko-<br />

lisa da eklesiis SeTanxmebuli moqmedeba. unda Seiqmnas<br />

avtoritetuli komisia da gamoikveTos TiToeulis pasu-<br />

xismgebloba da movaleoba. damRupveli iqneba Sedegi, Tu<br />

aRzrdis programa da moqmedeba ar iqneba SeTanxmebuli<br />

ojaxs, skolasa da eklesias Soris.<br />

ganaTlebis saministrom aucileblad unda SeimuSa-<br />

os programa Cveni momavali Taobis sulieri, fizikuri<br />

da inteleqtualuri ganviTarebisa. skoladamTavrebuli<br />

axalgazrda momzadebuli unda iyos rogorc ojaxuri<br />

cxovrebisaTvis, ise sazogadoebrivi problemebis gada-<br />

salaxad.<br />

igive iTqmis specialuri da umaRlesi saswavleblis<br />

studentebzec. samwuxarod, Cven verafriT ver vTavi-<br />

sufldebiT Zveli stereotipebisa da standartebisagan.<br />

ganaTlebis programebis SemuSaveba ki dauSvebelia an-<br />

Tropologiis, logikis, fsiqologiis, socialuri filo-<br />

sofiis gauTvaliswineblad. cnobili fsiqologi aleqsi<br />

leontievi XX s-is ganaTlebas axasiaTebda, rogorc su-<br />

lis gaRatakebis process informaciiT gamdidrebis xar-<br />

jze. igive mdgomareobaa dResac.<br />

mTavari is ki ar aris, Tu ra raodenobis sagans vaswa-<br />

vliT axalgazrdas, aramed is, Tu ra Sedegs mogvcems<br />

Cvens mier micemuli codna, rogor waadgeba is ymawvilis<br />

- 23 -<br />

saaRdgomo epistoleni


wmena da codna<br />

sulier Tu praqtikul cxovrebas. amitomac vimeoreb, au-<br />

cilebelia daiZlios zRvari ojaxs, eklesias, kulturasa<br />

da ganaTlebas Soris.<br />

kultura da ganaTleba paralelur wrfeTa msgavsi<br />

ki ar aris, aramed xSirad Tanmxvedri cnebebia. kultu-<br />

risa da ganaTlebis kavSiri bunebrivad badebs eklesia-<br />

sa da ojaxTan urTierTobis aucilebel moTxovnilebas.<br />

mxolod aseT garemoSi SeiZleba aRizardos harmoniulad<br />

ganviTarebuli pirovneba, mxolod am SemTxvevaSi eqneba<br />

adamians srulfasovani warmodgena samyaroze da gamou-<br />

muSavdeba unari kritikul situaciebSi swori gadawyve-<br />

tilebebis miRebisa.~<br />

- 24 -<br />

paseqi qristesi<br />

19 aprili, 1998


`mecnierebaca da religiac saSualebaa obieqturi re-<br />

alobis Sesacnobad da isini xels unda uwyobdnen WeSma-<br />

ritebis gziT kacobriobis ganviTarebas.<br />

cnobili mkvlevari maqs planki Segvaxsenebs: „mecnie-<br />

reba da religia sinamdvileSi ar upirispirdebian erTma-<br />

neTs, aramed nebismieri moazrovne kacisaTvis isini auci-<br />

lebelia erTmaneTis Sesavsebad da gasaRrmaveblad“.<br />

am azrs uZvelesi droidanve aviTarebda qristes ek-<br />

lesia, magram aq mniSvnelovani is aris, rom imaves imeo-<br />

rebs Tanamedrove mecnierebac, romelic garkveuli pe-<br />

riodis ganmavlobaSi TiTqos daupirispirda religias,<br />

Tumca es droebiTi movlena iyo da am etapma, madloba<br />

RmerTs, ukve ganvlo.~<br />

- 25 -<br />

saaRdgomo epistoleni<br />

aRdgoma qristesi<br />

Tbilisi, 30 (17) aprili, 2000


wmena da codna<br />

`yvelaze mZime brZola sakuTar TavTan gviwevs. jer<br />

kidev antikur xanaSi icodnen am WeSmaritebis Sesaxeb.<br />

dananebiT ambobs aleq sandre makedonelze misi biografi<br />

kvintus kurciusi: „is, vinc ver gatexa sparsTa uricxvma<br />

laSqarma, damarcxda vnebaTagan“.<br />

...saerTod, ufro metad gvmarTebs analitikuri<br />

azrovnebis unaris gamovlena, vidre gulis karnaxiT<br />

siaruli. Cveni yoveli nabiji awonili da gamarTlebuli<br />

unda iyos.<br />

Rirsi makari aRmsarebeli wers: „sibrZne mdgomareobs<br />

imaSi, rom sagnebi da movlenebi davinaxoT ise, rogorc<br />

isini sinamdvileSi arian, mTeli maTi Sinagani Tavisuf-<br />

lebiT“. marTlad xedvis unari ki sufTa gulidan modis.<br />

RmerTma mogvces Zala swori xedvisa, RmerTma mogvc-<br />

es unari WeSmaritebasTan ziarebisa da maSin Cven namdvil<br />

Tavisuflebas movipovebT.<br />

Cvens qveyanaSi mimdinare procesebze gansakuTrebuli<br />

pasuxismgebloba unda itvirTos inteligenciam da axal-<br />

gazrdobam. swored isini unda dadgnen Cveni sulieri da<br />

erovnuli Rirebulebebis sadarajoze.<br />

msurs erTgvari siamayis grZnobiT aRvniSno, rom<br />

saqarTveloSi inteligentTa Soris TiTqmis ar yofilan<br />

mebrZoli aTeistebi. ma rTalia, umravlesobam komunis-<br />

tur periodSi eklesiuroba dakar ga, magram RvTisadmi<br />

Sinagani rwmena SeinarCuna da mas bolomde Tan atarebda.<br />

amitomac iyo, rom 1977 wels, rodesac RvTis gangebiT<br />

sapatriarqo taxtze amirCies, eklesiisTvis dasaxmare-<br />

blad pirvelad inteligencia da axalgazrdoba movida.<br />

didi madlierebiT minda gavixseno q-ni babo (barbare)<br />

- 26 -


dadiani, aleqsandre (Sura) banZelaZe, guram pataraia,<br />

levan cucqiriZe, lamara da grigol abaSiZeebi, irakli<br />

abaSiZe, erasti da elene vaCnaZeebi, nana xatiskaci, me-<br />

dea jafariZe da rezo TabukaSvili, lili gegelia, rezo<br />

CxeiZe, medea Caxava, zurab kiknaZe, elguja giunaSvili,<br />

giorgi cincaZe, baCana bregvaZe da sxvani.<br />

maT uTvalTvalebdnen, aviwrovebdnen, uSlidnen Cven-<br />

Tan siaxloves, magram isini ar uSindebodnen zewolas.<br />

minda SevCerde axalgazrdebzec, romelTa yofnac<br />

eklesiaSi maSin, faqtobrivad, Tavganwirva iyo. ramde-<br />

ni winaaRmdegobis gadalaxva mouxda magaliTad zurab<br />

WavWavaZes, rom wlebis ganmavlobaSi SeenarCunebina Tan-<br />

amSromloba da kavSiri sapatriarqosTan. cnobili filos-<br />

ofosis, filosofiis institutis direqtoris, b-n niko<br />

WavWavaZis Svili Tavadac SesaniSnavi mecnieri iyo. zura-<br />

bi komkavSiridan garicxes, cils swamebdnen, cdilobdnen,<br />

gavlena moexdinaT mis mSoblebze, daemcirebinaT da mZ-<br />

ime mdgomareobaSi CaegdoT mTeli ojaxi.<br />

es gza gaiara komunisturi mmarTvelobis dros ekle-<br />

siaSi mosuli axalgazrdobis udidesma nawilma, romelTa<br />

Soris gansakuTrebiT minda gamovyo tragikulad gardacv-<br />

lili soso (ioseb) wereTeli da giorgi Wanturia.<br />

amas imitom vambob, rom dResac inteligencias da<br />

axalgazrdobas seriozuli problemebis gadalaxva moux-<br />

debaT, Tu aqtiurad Caebmebian qveynis aRmSeneblobaSi da<br />

macxovnebeli gzidan ar gadauxveven.~<br />

- 27 -<br />

saaRdgomo epistoleni<br />

aRdgoma qristesi<br />

Tbilisi, 2001


wmena da codna<br />

`Cveni yofis erT-erTi mTavari damaxasiaTebeli mo-<br />

vlenaa centralizebuli, winaswar dagegmili ekonomikis<br />

Secvla Tavisufali sabazro cxovrebis wesiT. totali-<br />

tarul reJims SeCveuli xalxi, samwuxarod, advilad ver<br />

uRebs alRos drois moTxovnilebebs da dabneuli saso-<br />

warkveTilebaSi vardeba.<br />

aucilebelia analitikuri azrovneba, axali ideebi,<br />

gonieri, SorsmWvreteli adamianebi, raTa am periodis-<br />

Tvis damaxasiaTebeli riskic da msxverplic maqsimalu-<br />

rad Semcirdes.~<br />

- 28 -<br />

aRdgoma qristesi<br />

Tbilisi, 2002


`gansakuTrebul yuradRebas aseve saWiroebs skole-<br />

bsa da sxva saswavlo dawesebulebebSi Cveni axalgazrde-<br />

bis aRzrdis sakiTxi. ukve ramdenime welia mimdinareobs<br />

saubari saswavlo programebis ganaxlebasa da axlis Se-<br />

muSavebaze.<br />

bolo dros mosaxleobaSi didi mRelvareba gamoiwvia<br />

bavSvebis seqsualuri aRzrdis proeqtma. is, rac kulu-<br />

arulad iyo cnobili, albaT, ver ganxorcieldeba sazo-<br />

gadoebis mkveTrad uaryofiTi poziciis gamo. jer-jero-<br />

biT ucnobia movlenebi rogor ganviTardeba, magram unda<br />

iTqvas, rom saswavlo programebze pasuxismgebloba mxo-<br />

lod ganaTlebis saministros ar unda daekisros; gana-<br />

Tlebis reforma qveynis prezidentisa da mTavrobis gan-<br />

sakuTrebul yuradRebas saWiroebs da, radgan saqme eris<br />

momavals exeba, misi ganxilva farTo sazogadoebriobis<br />

msjelobis sagnad unda iqces.<br />

Tu jansaRi, qveynis erTguli, Zlieri Taobis aRzrda<br />

gvsurs, didi dro unda daeTmos qarTuli literaturisa<br />

da saqarTvelos istoriis swavlebas, Sromis kulturas,<br />

azrovnebis ganviTarebas, samSoblosadmi Tavdadebisa da<br />

vaJkacobis amsaxveli qarTuli da ucxouri nawarmoebebis<br />

gacnobas.<br />

kargad gvesmis, rom ar SeiZleba mxolod Zveli ste-<br />

reotipebiT cxovreba. jer kidev romaelebi ambobdnen:<br />

droni icvlebian da Cvenc vicvlebiT masTan erTado, ma-<br />

gram isic aucilebelia, rom axali Rirebulebebis SeTvi-<br />

sebisas, ar davkargoT Cveni tradiciuli da zneobrivi<br />

faseulobani.<br />

calke unda Seiqmnas aRzrdis programa, rac gulisx-<br />

mobs urTierTobebis kulturisa da qcevis wesebis Seswa-<br />

- 29 -<br />

saaRdgomo epistoleni


wmena da codna<br />

vlas. dRes skolebsa da umaRles saswavleblebSi es me-<br />

tad mniSvnelovani funqcia ugulvebelyofilia da mis-<br />

Tvis mxolod ojaxi zrunavs. saWiroa aRzrdis saerTo<br />

meTodiT xelmZRvanelobdes da urTierTkavSirSi iyos<br />

ojaxic, eklesiac da saswavlebelic, anu gamTliandes is<br />

garemo, sadac mozardi yalibdeba.<br />

cnobili xelovani, SesaniSnavi mkvlevari, warmatebu-<br />

li fermeri an biznesmeni, kargi muSa an niWieri axalga-<br />

zrda rogorc adamiani, SeiZleba sulac ar iyos zneobri-<br />

vi pirovneba. sulieri Rirsebebis gareSe ki nebismieri<br />

adamiani fass kargavs da misi arseboba qveyanas did si-<br />

keTes ver moutans. imedia, Cven ar gvsurs aseTi Taobis<br />

aRzrda.~<br />

- 30 -<br />

aRdgoma qristesi<br />

Tbilisi, 2004


`Tanamedrove adamianis tragedia imaSia, rom kultu-<br />

ra da mecniereba (gansakuTrebiT filosofia) didad das-<br />

cilda eklesias.<br />

bevrs eCveneba, rom mecnierul-teqnikuri miRwevebi<br />

dadasturebaa adamianuri gonebis srulyofilebisa da<br />

hgoniaT, rom mecnierebas droTa viTarebaSi mTeli samya-<br />

ros saidumloebaTa axsna SeuZlia. amitomac Semoqmedis<br />

rwmena an naklebad gacnobierebuli adamianebis damaxasia-<br />

Teblad da dReisaTvis sruliad zedmetad miaCniaT, anda<br />

imdenad misaRebad, ramdenadac SeiZleba igi gamoadgeT<br />

mosaxleobis dabali fenebis marTvis saSualebad. isini<br />

uaryofen saswauls, radgan nebismier saswaulSi aris is,<br />

rasac logikiTa da miwieri kanonebiT ver axsni.<br />

morwmuneTaTvis ki cxovreba RvTisa da samyaroSi<br />

misi saswaulebis aRiarebis gareSe warmoudgenelia. mS-<br />

venivrad Tqva goeTem: rogoradac ar unda moindomos<br />

adamianma, buneba da masSi mimdinare procesebi gonebaze<br />

unaSTod ar iyofa, anu yvelgan da yvelaferSi rCeba ad-<br />

gili iracionalurisaTvis, rwmenisaTvis.<br />

rwmena ar gamoricxavs mecnierebas: piriqiT, mis mi-<br />

Rwevebsa da mtkicebulebebs iyenebs da axali aRmoCene-<br />

bisaTvis TviTonac iRvwis (XIX-XX saukuneebSi araerTi<br />

gamogoneba ukavSirdeba morwmune mecnierTa da mkvlevar<br />

sasuliero pirTa saxelebs). misTvis gasagebia, rom esa Tu<br />

is Teoria an hipoTeza SeiZleba xval saerTod miuRebeli<br />

aRmoCndes, an ukeTesiT Seicvalos. es ki imitom xdeba,<br />

rom adamianis goneba da misi SesaZleblobebi SezRudu-<br />

lia da srulyofilebisagan daSorebuli. maSin, rodesac<br />

WeSmariti qristianuli swavleba iseTivea, rogoric iyo<br />

pirvel saukuneebSi, macxovrisa da misi mowafeebis mier<br />

- 31 -<br />

saaRdgomo epistoleni


wmena da codna<br />

gadmocemuli da wminda eklesiis mier aRiarebuli. es<br />

imitom, rom ieso qriste ara marto srulyofili adamia-<br />

nia, aramed _ WeSmariti RmerTic da misi swavleba ucdo-<br />

melia.~<br />

`saqarTvelo mxolod maSin gadarCeba da daimkvidre-<br />

bs Rirseul adgils msoflioSi, Tu is, Tavis tradicie-<br />

bze dayrdnobiT, Seqmnis Tanamedrove teqnologiebsa da<br />

miRwevebze dafuZnebul qarTul saxelmwifos.<br />

am ori pirobis Sesruleba metad mniSvnelovania Cveni<br />

arsebobisa da Semdgomi ganviTarebisaTvis. Tundac erT-<br />

erTi maTganis mokleba umZimesi Sedegis momtani iqneba<br />

qveynisaTvis. aucileblad unda gaviTvaliswinoT isic,<br />

rom erTa TviTmyofadobis umTavres faqtorad dRes<br />

kulturuli arealiRa rCeba, radgan msoflio inte-<br />

graciis pirobebSi Tanamedrove qveynebis politikuri da<br />

ekono mikuri sazRvrebi TandaTan kargavs Tavis uwindel<br />

daniSnulebas. kultura mxolod mwerlobaSi, xelovne-<br />

basa da mecnierebaSi ar vlindeba, aramed mTeli sazoga-<br />

doebis cnobierebasa da yofa-cxovrebaSic.<br />

...Cveni didi resursia inteleqtualuri potencial-<br />

ic. qveyanam ar unda dakargos is samecniero monapovari,<br />

rac mas gaaCnia. amis magaliTia baltiispireTis qveynebi,<br />

ro melTac TiTqmis srulad gamoiyenes sabWoTa periodis<br />

samecniero Tu ekonomikuri miRwevebi, ramac ganapiroba<br />

am qveynebis swrafi ganviTareba. CvenTan procesebi,<br />

samwuxarod, sxvagvarad ganviTarda, daiSala qveynis eko-<br />

no mikuri sistema da gauqmda mTeli rigi sawarmoebi.<br />

ar SeiZleba igive bedi ewios mecnierebas. mraval<br />

dargSi saqarTvelos msoflioSi aRiarebuli mkvlevarebi<br />

- 32 -


hyavs. saerTod, nebismieri qveynis ganviTarebaSi samecni-<br />

ero sfero gadamwyvet rols asrulebs; mis Camoyalibebas<br />

didi Tanxa da didi dro sWirdeba. gamousworebeli Sec-<br />

doma iqneba, qveyanam ar gamoiyenos is samecniero poten-<br />

ciali, romelic mas gaaCnia.<br />

saerTod, warmatebiT mxolod is erebi da saxelmwi-<br />

foebi viTardebodnen, romlebic alRos uRebdnen drois<br />

moTxovnebs. samocianelTa moRvaweobiT qarTvelma xalx-<br />

ma Rirseuli pasuxi gasca rTuli epoqis gamowvevebs da<br />

ara marto fizikurad gadarCa, aramed damoukideblobi-<br />

saTvis sulieradac moemzada.<br />

XX saukunis bolos aRorZinebul erovnul moZraobas<br />

mravali Rirseuli warmomadgeneli hyavda da bevrma mis<br />

idealebs sicocxlec Seswira. dRes asparezze ukve sxva<br />

axalgazrdebi arian. saWiroa ar daikargos TaobaTa erTo-<br />

ba da erovnul faseulobaTa dacva axali moTxovnebis<br />

Sesabamisad gagrZeldes.<br />

jer kidev ilia ambobda: dRes sxva omia, omi wignisa<br />

da codnis, codva ar aris cecxlsa da maxvilSi gamota-<br />

rebuli qarTuli droSa CrCilma da matlma SeWamoso?<br />

es sityvebi dResac aqtualuria, oRond Tana m e drove<br />

pirobebSi vi T a reba kidev ufro rTu ldeba imiT, rom ka-<br />

cobriobam Seqmna brZolis axali forma – in f ormaciuli<br />

omi. qve ynebisa da politi kur Za lTa dapirisp i reba dRes<br />

ZiriTadad am saSualebiT xorci el d eba, momavalSi ki mas,<br />

albaT, gadamwyveti mni Svneloba eqneba.~<br />

- 33 -<br />

saaRdgomo epistoleni<br />

aRdgoma qristesi<br />

Tbilisi, 2006


wmena da codna<br />

`mociqulTa mier naqadagebi qristianobis aRiare-<br />

bam sxvadasxva qarTveluri tomi erTi rwmeniT, erTi<br />

eniT, erTi kulturiT erTian qarTvel erad SeaduRaba<br />

da unikaluri, TviTmyofadi da mravalferovani qarTu-<br />

li civilizacia Seqmna, romelmac didi wvlili Seitana<br />

zogadqristianuli kulturis ganviTarebaSi;<br />

sazRvargareT qarTvelebma adreuli saukuneebidanve<br />

ganamravles kulturul-saganmanaTleblo kerebi. ukve<br />

V saukunidan ierusalimis maxloblad arsebobs petre<br />

iberisa da misi maswavleblis, ioane lazis mier Seqmnili<br />

samonastro savane, romelic lazTa monastris saxeliT<br />

aris cnobili. garda amisa, qarTvelebi wmida miwaze 40-ze<br />

met taZars flobdnen; Cven monastrebi gvqonda, agreTve,<br />

konstantinopolSi, egvipteSi, kvi prosze, saberZneTSi,<br />

bulgareTSi..... rac maSindel msoflio civilizaciasTan<br />

aqtiuri urTierTobis saSualebas gvaZlevda da erovnu-<br />

li kulturis CamoyalibebaSic gvexmareboda.<br />

...msoflioSi mimdinare procesebs rom ar CamovrCeT,<br />

saWiroa informaciis floba da analitikuri azrovneba,<br />

miTumetes, didi saxelmwifoebis dainteresebis sfero-<br />

Si myofi iseTi mcirericxovani qveynisaTvis, rogoric<br />

saqarTveloa.<br />

amitomac analitikuri azrovneba saWiroa bavSvobi-<br />

danve iswavlebodes. am sagnis SemoReba didad daexmareba<br />

Cvens niWier axalgazrdebs, advilad daeuflon Tavis<br />

momaval specialobebs.<br />

raki adamianis xasiaTis Camoyalibeba adreuli asaki-<br />

dan iwyeba. kargi iqneba, Tu sabavSvo baRebSi, baton dim-<br />

itri uznaZis ganwyobis Teoriaze dayrdnobiT, patarebs<br />

gavuRvivebT ro gorc erTmaneTis, ise saerTod, adamianis<br />

- 34 -


Tanadgomis survils, patiebis unars, ufrosis pativis-<br />

cemas, mamulis siyvaruls. es damokidebuleba gahyveba<br />

maT skolaSic da mTel cxovrebaSic.<br />

skolaSi aucileblad unda iyos fsiqologi, romelic<br />

pedagogebTan da mSoblebTan erTad daakvirdeba moswav-<br />

les da daexmareba RvTisagan boZebuli niWis gamovlenasa<br />

da ganviTarebaSi.<br />

aRzrdis saqmeSi maswavlebels gadamwyveti mniS-<br />

vneloba aqvs. amitomac ar SeiZleba skolaSi SemTxveviTi<br />

adamianebi muSaobdnen. samwuxarod, amas CvenTan saTanado<br />

yuradReba ar eqceva, ris gamoc yvelaze metad momavali<br />

Taoba ziandeba. maswavlebels bavSvebi unda uyvardes da<br />

mSobeliviT unda moeqces maT. amasTan, TviTonac unda<br />

Seayvaros maT Tavisi Tavic da Tavisi saganic. aucilebe-<br />

lia, rom igi ar Semoifarglos mxo lod sagnis swavlebiT<br />

da cxovrebisTvisac moamzados isini. am mizniT moswav-<br />

leebTan unda Caataros klasgareSe Sexvedrebi da sau-<br />

brebi maT momavalze, im problemebze, romelnic SeiZle-<br />

ba cxovrebaSi SexvdeT; aswavlos avisa da kargis garCeva,<br />

aswavlides swrafi reagirebis kulturas.<br />

mimaCnia, rom yvelaze maRali xelfasi saSualo da<br />

umaRlesi skolebis pedagogebs unda hqondeT, radgan<br />

isini ayalibeben qveynisa da eris momavals da ar arse-<br />

bobs sxva, amaze metad sapasuxismgeblo, profesia. peda-<br />

gogis saqmianoba unda iyos prestiJuli da es wodebac<br />

didi Sromis fasad unda mieniWos ama Tu im adamians.<br />

Tu am principebiT vixelmZRvanelebT, gonier, anali-<br />

tikuri azrovnebis unaris mqone Taobas gavzrdiT, rac<br />

daexmareba mas zneobrivad jansaR pirovnebebad Camoyali-<br />

bebaSic, radgan adamiani, Segnebulad Tu ar emsaxureba<br />

- 35 -<br />

saaRdgomo epistoleni


wmena da codna<br />

borotebas, adre Tu gvian aucileblad gaacnobierebs,<br />

rom es cxovreba mxolod gamocda da momzadebaa mara-<br />

diulobisaTvis da uars aRar ityvis yvelaze Zvirfasze<br />

_ uflis siyvarulze.~<br />

- 36 -<br />

aRdgoma qristesi<br />

Tbilisi, 2007


saSobao<br />

epistoleni<br />

- 37 -


wmena da codna<br />

- 38 -


`qristianobis madliT Zalmosili Svilebi Cveni erisa<br />

iRvwodnen Cveni enis, Cveni mwerlobis, Cveni filosofi-<br />

uri azrovnebisa da mecnierebis winsvlisa da ayvavebi-<br />

saTvis. Cveni eris didi Svilebi upirvelesad iRvwodnen<br />

TavianTi sulieri amaRlebisa da ganwmendisaTvis, raTa<br />

amis Semdeg qristes madliT Zalmosilni udides mec-<br />

nierul, filosofiur da literaturul moRvaweobas<br />

Sesdgomodnen.~<br />

- 39 -<br />

saSobao epistoleni<br />

qristes Soba<br />

1980/1981<br />

q. Tbilisi


wmena da codna<br />

`saqarTvelom jer kidev uZvelesi droidan SeiTvisa<br />

maRali kulturis sxvadasxva nakadi. misTvis axlo iyo<br />

kacobriobis sulis yvelaze mtkivneuli da amaRlebuli<br />

problemebi: sulis srulyofisa da adamianis ganRmrTo-<br />

bisa sarwmunoebis da siyvarulis saSualebiT, eklesii-<br />

sa da saxelmwifos, qristianobamdeli da qristianuli<br />

kulturebis urTierTobisa, filosofiuri azrovnebisa,<br />

mwerlobisa da arqiteqturisa, ferwerisa da musikisa;<br />

yovelive es mwvaved idga da dResac dgas Cveni xalxis<br />

winaSe. rac yvelaze mTavaria, saqarTvelos yovelTvis<br />

hqonda udidesi Sinagani Zala, Tavisi mowameebis, gan-<br />

manaTleblebis, poetebis, mxatvrobisa da Tavisi uSi-<br />

Sari da Tavisuflebismoyvare xalxis saxiT. erTi mTa-<br />

vari wyaroTagani, saidanac qarTvelebi iRebdnen Tavi-<br />

anT sulier Zalebs _ esaa uZvelesi da madliani qarTuli<br />

ena, romelzec saocrad mdidari literatura Seiqmna,<br />

esaa ena, romlis Sesaxeb Rirsma mama ioane-zosimem Tqva:<br />

`yoveli saidumlo amas enasa Sina damarxul ars~.<br />

- 40 -<br />

qristes Soba<br />

1981 / 1982<br />

q. Tbilisi


`Cven ar gvaqvs ufleba Tanamedrove civilizaciis<br />

yvela ubedurebis sawyisad mecniereba davsaxoT. adamiani<br />

ubralod sulierad moumzadebeli Sexvda mecnierul aR-<br />

moCenebs. pirovnebis sulieri ganviTarebis procesi me-<br />

tad CamorCa teqnikur progress da radgan erTi meores<br />

ar ganapirobebs, dairRva wonasworoba; aman ki warmoSva<br />

saSiSroeba da Cvens winaSe daayena mravali gadauWreli<br />

problema.~<br />

- 41 -<br />

saSobao epistoleni<br />

qristes Soba<br />

1992 / 1993<br />

q. Tbilisi


wmena da codna<br />

`Zalian xSirad codnas da rwmenas upirispirebdnen<br />

erTmaneTs, rac metad uaryofiTad moqmedebda rogorc<br />

rwmenaze, ise mecnierebaze. codna da rwmena TviTmizani<br />

ki ar aris, aramed gzaa WeSmaritebisa da RvTisaken mi-<br />

mavali. yovelTvis unda gvaxsovdes didi mistikosisa da<br />

filosofosis, maqsime aRmsarebelis sityvebi: `codna,<br />

RvTis SiSisagan aulagmavi, Sobs qedmaRlobas~.<br />

vfiqrob, gansakuTrebuli yuradReba unda mivaqcioT<br />

dawyebiT, saSualo da umaRles saswavleblebs, romlis<br />

programebic kardinalur cvlilebebs moiTxovs.<br />

skolebSic da institutebSi sruliad ar eqceva yur-<br />

adReba axalgazrdobis zneobriv aRzrdas. Cveni gogonebi<br />

da ymawvilebi moklebulni arian elementarul sarwmu-<br />

noebriv da moralur aRzrdas, ar ician eTikuri normebi,<br />

ojaxSi da sazogadoebaSi qcevis wesebi.<br />

Zvel dros am sakiTxebiT mSoblebi iyvnen dakaveb-<br />

ulni, axla dedac da mamac msaxuroben da ara aqvT dro<br />

SvilebisaTvis, anda TviTonac ar yofniT done saTanado<br />

aRzrdis misacemad.<br />

dRes Cvens axalgazrdobas ZiriTadad quCa ayalibebs,<br />

ris samwuxaro Sedegsac ukve imkis TiTqmis yvela ojaxi.<br />

mTavrobis xelmZRvanelobiT, mimaCnia, unda Seiqmnas<br />

mecnierTa kompetenturi komisia, romelic Tavis mxriv<br />

Camoayalibebs calkeul qvejgufebs saswavlo progr-<br />

amebis Sesadgenad. aseTi komisiebi, albaT ukve arsebo-<br />

ben, magram isini unda gaZlierdes da maTi muSaobis efeq-<br />

turoba Semowmdes.<br />

upirveles amocanad aseve migvaCnia, rogorc saSua-<br />

lo, ise umaRlesi saswavleblebisTvis Rrma azrovnebis<br />

kursis Sedgena.<br />

- 42 -


gulis karnaxs, romelic Cvens xalxSi xSirad batonobs<br />

gonebis gansjaze, xSirad mivyavarT gauTvaliswinebel da<br />

mZime Sedegebamde.<br />

dRes, rodesac ase bevri siZnelea gadasalaxi, aucile-<br />

belia Rrma, abstraqtuli da analitikuri azrovneba, rac<br />

mogvcems saSualebas ganvWvritoT SesaZlo koliziebi<br />

ama Tu im moqmedebisa da Tavi avaridoT araswor gadaw-<br />

yvetilebebs.<br />

dawyebiT da saSalo skolebSi metad sasurvelia<br />

ikiTxebodes sulieri da zneobrivi kulturis kursi,<br />

romelic Seexeba RmerTs, sarwmunoebis, siyvarulis,<br />

borotebisa da sikeTis, ampartavnebis, Tavmdablobis, mi-<br />

tevebis, Serigebis, adamianebTam urTierTobis sakiTxebs<br />

an nebismieri normaluri adamianis cxovrebis yov-<br />

ladaucilebel normebs.<br />

yvela umaRles saswavlebelSi kargi iqneboda, rom<br />

iswavlebodes zneobrivi filosofiis kursi. ar arse-<br />

bobs iseTi RvTismetyveli an filosofosi, romelic ar<br />

exebodes adamianis zneobis sakiTxebs. am filosofosTa<br />

gansjis gacnoba metad gaamdidrebs Cveni axalgazrdobis<br />

sulier samyaros.<br />

skolebSi aucilebelia esTetikuri kursis Setana.<br />

xalxSi TandaTan ikargeba silamazis grZnoba. adamiani im-<br />

denad gauxeSda, rom aRarc bunebis aRqmis unari aqvs, arc<br />

musikis gancdisa. kultura sulierebisagan daiSrita, uRv-<br />

To da usulo gaxda. xelovneba, romelmac unda aRzardos<br />

adamianebi da sulieri amaRlebisa da zneobrivi srulyofis<br />

kibeze aiyvanos isini, uSinaarso gasarTobad iqca.<br />

SevZlebT am winaaRmdegobebis gadalaxvas? SevZlebT<br />

SevaRoT axalgazrdebis Sinagani samyaros kari, raTa dai-<br />

- 43 -<br />

saSobao epistoleni


wmena da codna<br />

wyos iq feriscvalebis diadi procesi? Znelia es, magram<br />

yovladaucilebeli.<br />

amisTvis ar unda daviSuroT Cveni mwiri SesaZle-<br />

blobani da gavakeToT yvelaferi Cveni momavali Taobis,<br />

qveynis xvalindeli dRis swori aRzrdisaTvis.~<br />

- 44 -<br />

qristes Soba<br />

1993/1994<br />

q. Tbilisi


`maRali kultura da ganviTarebuli teqnika xalxis<br />

bednierebisTvis ar aris sakmarisi; aris Rirebulebani,<br />

romelic ama Tu im eris cxovrebaSi saukuneobiT iqmnebian<br />

da yalibdebian da romelTa dakargvac danaSaulia. CvenT-<br />

vis aseTia: marTlmadidebluri sarwmunoeba, mociqulTa-<br />

gan boZebuli, musika, _ yvelas rom aRafrTovanebs, Cveni<br />

ena da damwerloba, idumalebiT savse da didebuli; gasa-<br />

ocari xelovneba, xatwera, arqiteqtura, Cveni mSvenieri<br />

wes-Cveulebani.<br />

mimaCnia, rom Cveni xalxisa da gansakuTrebiT axal-<br />

gazrdobis sulieri aRzrdisa da amaRlebis mizniT unda<br />

daarsdes kulturis didi centri, sadac binas daidebs<br />

sasuliero da saero xelovnebis gamorCeuli nimuSebi,<br />

moewyoba droebiTi da mudmivi gamofenebi Tanamedrove<br />

qarTveli da ucxoeli ostatebisa.<br />

kulturis am centrSi calke adgili unda daeTmos qa-<br />

rTul arqiteqturas, unda daarsdes minanqris, Wedurobis,<br />

xeze kveTis, qargvis, qsovis, qvis damamuSavebeli saxelos-<br />

noebi. yovelive amisTvis, vfiqrob, Sesaferisi rusTavelis<br />

prospeqtze mdebare yofili mTavrobis sasaxlis Senoba<br />

iqneba. am SemTxvevaSi igi ara marto sagamofeno adgilad,<br />

aramed Cvens sulier da zneobriv skoladac iqceva.<br />

rodesac Cveni kulturis TviTmyofadobis SenarCu-<br />

nebaze vlaparakobT, es imas rodi niSnavs, rom sakuTar<br />

naWuWSi Caketva gvsurs da sxvisgan aRarafris swavla aRar<br />

gvWirdeba. ara, Cven gonier Sromismoyvare futkars unda<br />

davemsgavsoT, romelic neqtars mxolod im yvavilebisgan<br />

agrovebs, romelic TaflisTvisaa gamosadegi.~<br />

- 45 -<br />

saSobao epistoleni<br />

qristes Soba<br />

1994/1995, q. Tbilisi


wmena da codna<br />

saaxalwlo epistole<br />

`gvaxsovdes, asomTavruli da nusxa-xucuri damwer-<br />

lobis xmarebidan gandevniT Cvenive nebiT vaSenebT yru<br />

kedels warsulsa da momavals Soris. Tanamedrove qa-<br />

rTveli kacisaTvis TandaTan ucxo da gaugebari xdeba<br />

uZvelesi qarTuli gamocemebi, TumcaRa isini imave Rv-<br />

Tiuri madliT gasxivosnebuli, dinji da darbaisluri<br />

qarTuliT gviamboben eris gardasuli cxovrebis Wirsa<br />

da dalxinebas.<br />

yovelma saSualo skoladamTavrebulma unda icodes<br />

asomTavruli da nusxa-xucuri wera-kiTxva. am saSviliS-<br />

vilo saqmeSi daufasebeli daxmarebis gaweva SeuZliaT<br />

Zveli qarTuli enis maswavleblebs.<br />

vTxov qarTvel morwmuneT, gamoiCinon sibejiTe da<br />

gulmodgineba, Seiswavlon asomTavruli da xucuri dam-<br />

werloba, ar moSalon xidi _ akveduki, gadebuli sax-<br />

elovan warsulsa da bednier momavals Soris, rogorc<br />

erTaderTi gza, romliTac moaRwia Cvenamde enam, rwmenam<br />

da qarTveli kacis geniam.<br />

ZvelqarTuli damwerlobis codna yoveli qarTvelis<br />

valia. igi farad da maxvilad epyra mociqulTa swor wmida<br />

ninos, romelmac qarTveli eri sabolood aziara qristes<br />

rwmenas. ZvelqarTul enaze metyvelebdnen qarTveli wmi-<br />

danebi; Rirsni mamani da dedani, romelTa Rvawli ganu-<br />

zomelia RvTismSoblis wilxvedri saqarTvelosTvis, misi<br />

warsulis, awmyosa da momavlis naTelyofaSi.~<br />

- 46 -<br />

ianvari, 1982


saaxalwlo epistole<br />

gardamoixile zeciT, RmerTo,<br />

da ixile da moxede venaxsa amas, da ganamtkice ese,<br />

romel daasxa marjueneman Senman.<br />

- 47 -<br />

(mRvdelmTavris kondaki)<br />

`bolo wlebSi Cvens saxelmwifoSi safuZveli Caeyara<br />

SesaniSnav wamowyebas, romelsac ewodeba `Cven veZebT ta-<br />

lantebs~. aseTi masobrivi Zieba unda iyos yvela dargSi.<br />

gansakuTrebuli movaleoba am mxriv ekisrebaT Cvens mec-<br />

nierebs, poetebs, xelovnebis muSakebsa da saerTod yvela<br />

Segnebul adamians.~<br />

saSobao epistoleni<br />

Tbilisi, 1983


wmena da codna<br />

saaxalwlo epistole<br />

saqarTvelos wminda eklesiis RvTivkurTxeul Svilebs<br />

Zeno da asulno RvTisano, sulierno Svilno Cemno!<br />

`RmerTman... keTilsa kacsa winaSe missa<br />

misca sibrZne da mecniereba, da sixaruli~<br />

- 48 -<br />

(eklesiaste 2, 26)<br />

`ojaxi aris is garemo, sadac bavSvis fsiqika yalibde-<br />

ba. aq ismens is pirvel zRapars, aq eziareba rwmenasa da<br />

siyvaruls, aq Rvivdeba misi suli, aq iqceva pirovnebad.~<br />

Tbilisi, 1987


saaxalwlo epistole<br />

`movediT Cemda yovelni maSuralni da tvrT-mZi-<br />

meni, da me gangisueno Tquen. aRiReT uReli Cemi Tquen<br />

zeda, da iswaveT Cemgan, rameTu mSvd var da mdabal gu-<br />

liTa, da hpooT gansuenebaY sulTa TquenTaY~<br />

- 49 -<br />

(maTe 11, 28-29)<br />

(maTe 11, 28-29)<br />

`farTo gagebiT mecniereba erTobliobaa yovelgvari<br />

codnisa, romelsac gonebrivi Semowmeba an gaangariSeba<br />

aqvs gavlili da cnobil sistemur wesrigSia moyvanili,<br />

dawyebuli TeologiiT, metafizikis, wminda maTematikiT<br />

da damTavrebuli numizmatikiT... istoriulad dada-<br />

sturebulia, rom mecniereba Tumca gamoyofilia da da-<br />

moukideblad ganagrZobs ganviTarebas, magram igi ama Tu<br />

im filosofiuri sistemidan yovelTvis iRebda dasabu-<br />

Tebul gamaerTianebel sawyiss (brokhauzisa da efronis<br />

enciklopedia).<br />

rodesac mecnierebaze vsaubrobT, uneburad ismis<br />

kiTxva: ewinaaRmdegeba Tu ara erTmaneTs mecniereba da<br />

rwmena?<br />

saSobao epistoleni<br />

bolo aTwleulebis manZilze bevri iTqva da daiwera<br />

iseTi, rac, erTi SexedviT, maT dapirispirebas amtkicebs.<br />

amtkicebs imasac, TiTqos mecnierebiT yvelafris axsna<br />

SeiZlebodes; magram, gana SeiZleba mecnierebis saSuale-<br />

biT gadawydes sulieri problemebi, roca igi uZluria,<br />

gaarkvios fizikuri wesrigis esa Tu is movlenac ki?<br />

gana SeiZleba mecniereba da rwmena daupirispirdes<br />

erTmaneTs, roca isini adamianis SemoqmedebiTi azrovne-<br />

bis sruliad gansxvavebul sferoebs miekuTvnebian: erTi


wmena da codna<br />

fizikurs, xolo meore suliers? isini ki ar upirispir-<br />

debian, aramed avseben erTmaneTs.<br />

TavisTavad mecniereba RvTisgan nakurTxia. igi ada-<br />

mianis inteleqtis, adamianis, rogorc RvTis xatebis, mi-<br />

Rwevaa. amitomac mecnierebis monapovari dalocvilia da<br />

unda gamoiyenebodes pirovnebis sulieri da fizikuri<br />

keTildReobisaTvis mxolod da ara mis dasaTrgunad.<br />

Tanamedrove pirobebSi, roca feriscvaleba xdeba<br />

socialur-eTikur sferoSi, roca mimdinareobs deval-<br />

vaciis rTuli procesi, roca tradiciuli Rirebulebis<br />

nacvlad ibadeba axali mecnierul-teqnikuri siaxleni,<br />

mTavaria, ar davkargoT TviTon pirovneba, ar davukar-<br />

goT mas is Tvisebebi, rac gaaCnia adamians, rogorc RvTis<br />

xatebas.<br />

arada dRes sazogadoebis progresze xSirad msje-<br />

loben TiToeuli mosaxlis keTildReobis mixedviT; su-<br />

lieri da zneobrivi kulturis gacilebiT mniSvnelovani<br />

problemebi ki xSirad meore planze rCeba.<br />

Tu gvsurs sazogadoebis winsvla, unda vizrunoT<br />

misi kulturis amaRlebaze, rac gulisxmobs adamianSi<br />

adamianurobis gamovlenas, adamianis `gaadamianebas~, rom<br />

igi iyos ara marto matarebeli sikeTisa da silamazisa,<br />

romliTac dagvajildova Semoqmedma, aramed am maradiul<br />

RirebulebaTa mTesvelic.<br />

axalgazrdebis cxovreba rom swori gziT warvmar-<br />

ToT, gansakuTrebuli yuradReba unda mivaqcioT gulis<br />

kulturas; gulis siwminde erT-erTi yvelaze didi ma-<br />

dlia.~<br />

- 50 -<br />

Tbilisi, 1988


saaxalwlo epistole<br />

saqarTvelos eklesiis RvTivkurTxeul Svilebs,<br />

mkvidrTa saqarTveloYsa da ucxoeTSi mcxovreb<br />

Cvens TanamemamuleT<br />

`mieaxleniT RmerTsa, da mogeaxlos Tquen~<br />

- 51 -<br />

saSobao epistoleni<br />

(iakobi 4, 8)<br />

`zogjer amboben: mecniereba da rwmena erTmaneTs<br />

ewinaaRmdegebao. ar aris swori. gana SeiZleba isini dau-<br />

pirispirdnen urTierTs, rodesac Cveni yofis sul sxva-<br />

dasxva sferoebs moicaven: rwmena _ suliers, mecniereba<br />

_ materialurs? isini erTmaneTs ki ar gamoricxaven, ara-<br />

med avseben da aucilebelni arian pirovnebisa da sazoga-<br />

doebis normaluri ganviTarebisa da arsebobisaTvis.~<br />

Tbilisi, 1985


wmena da codna<br />

saaxalwlo epistole<br />

saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis<br />

RvTivkurTxeul erTgul Svilebs<br />

`netaria da wmindaa, visac wili udevs pirvel aRdgomaSi.<br />

meore sikvdils ara aqvs xelmwifeba masze~<br />

- 52 -<br />

(gamocx. 20, 6)<br />

`codnis dagroveba dabadebidanve iwyeba. Cvil asak-<br />

Sive bavSvs Sexeba aqvs mSoblebTan, axloblebTan, gare-<br />

mosTan, saidanac iZens igi e.w. empiriul codnas. skola,<br />

umaRlesi saswavlebeli, mecnieruli moRvaweoba... afar-<br />

Toeben da aRrmaveben pirovnebis Tvalsawiers, ibadeba<br />

axali ideebi, Cndeba axali siRrmeebi. codnis gafarToe-<br />

ba ar unda SeCerdes. magram es, upirveles yovlisa, unda<br />

xdebodes wignebis kiTxviT, TviTanaliziT, dialogis<br />

gziT da ara televiziis gadacemebis saSualebiT, rome-<br />

lic zedapirul informacias iZleva mxolod.<br />

WeSmariti codna da WeSmariti mecniereba aucileblad<br />

miiyvans adamians RmerTTan. samwuxarod, xdeba isec, rom<br />

zogierTi mTeli cxovreba eZebs, magram ver iZens WeSmarit<br />

codnas anu im codnas, romelic mas RmerTTan daaaxlovebs.<br />

mociquli pavle pirdapir ambobs: `is, vinc mTeli cxovreba<br />

eZebs da ver poulobs, misi samsjavro ukve Semdgaria~. arada,<br />

ramdeni adamiani wavida amqveynidan ise, rom WeSmaritebasTan<br />

ar hqonia Sexeba; es imitom, rom an saerTod ar eZebdnen mas,<br />

anda ar eZebdnen iq, sadac misi povna SeiZleboda.<br />

Cveni cxovrebisa da saqmianobis yvelaze saimedo sayr-<br />

deni da orientiri aris marTlmadidebluri sarwmunoeba. me<br />

xazs vusvam marTlmadideblur sarwmunoebas, radgan swored<br />

araswori sarwmunoeba aSorebs yvelaze xSirad adamians WeS-


maritebisagan da saboloo jamSi Rupavs mas. unda gvaxsov-<br />

des, WeSmaritebis Zieba rTuli procesia; rudunebiT savse,<br />

sulieri, inteleqtualuri da fizikuri Sromaa, romlisa-<br />

Tvisac yrmobidanve unda movamzadoT momavali Taoba.<br />

gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces bavSvebis<br />

religiur aRzrdas, maTSi namdvili qristianuli sulis<br />

gaRvivebas. miTumetes dRes, rodesac Cveni garemo samya-<br />

ro sapirispiro mimarTulebiT viTardeba.<br />

mozards Tavidanve unda gavuRvivoT `wmida werili-<br />

sadmi~ mowiweba da siyvaruli, eklesiuri cxovrebis sur-<br />

vili. davanaxoT codva da codviTi midrekilebani, vaswa-<br />

vloT garCeva sikeTisa da borotebisa, vaswavloT sina-<br />

nuli, Serigeba, unari danaSaulis aRiarebisa, simarTlis<br />

dacvisa, isini unda mivaCvioT siyvaruliT cxovrebas,<br />

sxvisi tkivilis gaTavisebas, zrunvas gaWirvebulebisa da<br />

avadmyofebisadmi da saerTodac: unda aRvzardoT maTSi<br />

survili, icxovron da iRvawon RmerTTan, moyvasTan da<br />

bunebasTan Tanxmobasa da kavSirSi.<br />

rodesac vlaparakobT saswavlo programebis reorgani-<br />

zaciaze, aucileblad unda vifiqroT Sromis swavlebazec,<br />

raTa aRvzardoT iseTi pirovnebebi, romelTaTvisac Sro-<br />

ma iqneba bunebrivi sasicocxlo moTxovnileba. samwuxarod,<br />

arc ojaxSi, arc skolasa da umaRles saswavleblebSi am mi-<br />

marTulebiT dResdReobiT araferi keTdeba. televiziiTa da<br />

masobrivi informaciis saSualebebiT miRebuli mswraflcva-<br />

lebadi yoveldRiuri informaciebi da susti STabeWdilebe-<br />

bi ki gulmodgine Sromisa da muyaiTobis survils ukargaven<br />

axalgazrdebs. ufro metic, sazogadoebaSi ukve gaCenilia<br />

uaryofiTi damokidebuleba Sromisadmi da mis sanacvlod<br />

batonobs survili cxovrebis ioli gzebis Ziebisa.<br />

- 53 -<br />

saSobao epistoleni


wmena da codna<br />

yovel movlenas Cven ori saxiT aRviqvamT: Teoriu-<br />

lad da praqtikulad. Teoriul codnas mecniereba iZle-<br />

va, praqtikuls _ yoveldRiuri gamocdileba. Teoriuli<br />

codna Rirebulia maSin, Tu igi cxovrebaSia gamoyenebu-<br />

li. amasTan namdvili codna zneobriv da keTil saqmeebSi<br />

vlindeba. amitomac Tqva antikuri xanis cnobilma filo-<br />

sofosma sokratem, rom codna sikeTeao.~<br />

- 54 -<br />

qristes Soba<br />

1998/99


`dRes erT-erTi umZimesi problemaa RirebulebaTa<br />

gaufasurebac. adamianebs, gansakuTrebiT ki axalgazrde-<br />

bs, arwmuneben, TiTqos samSoblos siyvaruli, ufrosisa-<br />

dmi pativiscema, patiosnad cxovreba (enisa da sarwmuno-<br />

ebis dacva) da sxva, Cveni erisaTvis damaxasiaTebeli tra-<br />

diciebi, moZvelda; arada, rogor SeiZleba moZveldes is,<br />

rac maradiul Rirebulebebs warmoadgens.<br />

...fsevdokultura, romelic ase eZaleba dRes Cvens<br />

axalgazrdobas, aSorebs mas WeSmarit kulturasa da xe-<br />

lovnebas. dapirispireba amgvar mdare, ugemovno da na-<br />

mdvil kulturas Soris, romelsac saukuneebis manZilze<br />

qmnida Cveni xalxi da romelmac drois gamocdas gauZlo,<br />

aSkaraa. samwuxarod, xSiria SemTxvevebi, roca presac<br />

da televiziac saeWvo Rirebulebis ucxour xelovne-<br />

bas uwevs propagandas. imedi maqvs, qarTveli eri, uflis<br />

wyalobiT, namdvilsa da yalbs erTmaneTisagan advilad<br />

gaarCevs, swor gadawyvetilebas miiRebs da amiT gadagva-<br />

rebisagan Tavis Sinagan „mesac“ daicavs.~<br />

- 55 -<br />

saSobao epistoleni<br />

qristes Soba<br />

Tbilisi, 2001/2002


wmena da codna<br />

`samwuxarod, mecnierul-teqnikur ganviTarebasTan<br />

erTad xdeba adamianis individualuri saxis dakargva,<br />

ufasurdeba sicocxle, iqmneba iseTi meqanizmebic, ro-<br />

melic TiTqmis aRar emorCileba adamianis kontrols da<br />

faqtobrivad misTvis mtrul Zalad SeiZleba iqces. yo-<br />

velive amis paralelurad kacobrioba ayalibebs erTian<br />

kontrolirebad teqnologiur sistemas. am sistemas ki<br />

aucileblad sWirdeba WeSmariti sarwmunoebiT aRvsili,<br />

siyvaruliT, nebisyofiTa da pasuxismgeblobis grZnobiT<br />

dajildoebuli adamianebi, razec naklebad fiqroben.<br />

migvaCnia, rom marTlmadidebel eklesias unda hqon-<br />

des mWidro kontaqti mecnierebTan da is sasicocxlo da,<br />

SeiZleba iTqvas, sabediswero sakiTxebi, romelic aRelve-<br />

bs msoflios, eklesiis yuradRebis miRma ar unda darCes.<br />

dadga dro, rodesac Tanamedrove civilizaciis pro-<br />

blemebis saRvTismetyvelo da filosofiuri gadawyveta<br />

sasicocxlod aucilebeli Seiqna. am mxriv Cvens eklesia-<br />

Si pirveli nabijebi ukve gadaidga. is urTierToba, rome-<br />

lic bolo dros Camoyalibda saqarTvelos samociqulo<br />

eklesias, sasuliero da saero umaRles saswavleblebs,<br />

mecnierebaTa akademiebsa da sxva samecniero-kulturul<br />

centrebs Soris imedis momcemia da, vfiqrobT, karg Se-<br />

degs gamoiRebs. Cven megobrul xels vuwvdiT Cvens inte-<br />

ligencias da moxarulni viqnebiT, Tu SevZlebT erTma-<br />

neTTan viTanamSromloT qveynis sakeTildReod. sazru-<br />

navi ki mravladaa.<br />

...rCeba erTi gamosavali: unda SevZloT axalgazr-<br />

debSi yovelive negatiurisa da uzneobisadmi imunite-<br />

tis gamomuSaveba da maTTvis myari moraluri safuZvlis<br />

- 56 -


Seqmna. adrec araerTgzis miTqvams, rom dRes, rogorc<br />

arasdros, saWiroa kavSiri ojaxs, skolasa da eklesias<br />

Soris. vfiqrob, xelisufleba TviTon unda iyos amiT<br />

dainteresebuli, radgan, procesebi Tu ase ganviTarda,<br />

safrTxe, upirveles yovlisa, ojaxs da saxelmwifos emu-<br />

qreba.<br />

...gana ar aris dro seriozulad dafiqrdes xelisu-<br />

flebac, eklesiaca da inteligenciac qveyanaSi danaSau-<br />

lebebisa da TviTmkvlelobaTa ricxvis katastrofuli<br />

zrdis mizezebze? Cven valdebulni varT vizrunoT eris<br />

momavalze. vfiqrob, saxelmwifosa da eklesias Soris da-<br />

debuli sakonstitucio SeTanxmeba unda iqces qveynis-<br />

Tvis sasargeblo erToblivi muSaobis safuZvlad, unda<br />

droulad moxdes am mniSvnelovani dokumentis realize-<br />

ba cxovrebaSi, Tuki gvsurs avaSenoT ganviTarebuli de-<br />

mokratiuli saxelmwifo, zneobrivi safuZvlebiT.~<br />

- 57 -<br />

saSobao epistoleni<br />

qristes Soba<br />

Tbilisi, 2002/2003


wmena da codna<br />

`movuwodeb Cvens axalgazrdebs analitikuri, fi-<br />

losofiuri, Rrma azrovnebisaken. „saerTod filosofia<br />

iswrafis, sazogadoebis ganviTarebis sxvadasxva etapze<br />

Searigos goneba, grZnoba da nebeloba zneobrivi msofl-<br />

mxedvelobis kriteriumebis gamomuSavebis mizniT“ (n.<br />

groti), es ki Sobs axal ideebs, romelTac CvenTvis ucnob<br />

kiTxvebamde mivyavarT. Rrma analizisa da Ziebis survi-<br />

li ki RmerTis Secnobis did SesaZleblobas iZleva. maS,<br />

„eZiebdeT da hpovoT, irekdiT da gangeRoT Tqven“ (mT.<br />

7,7).~<br />

- 58 -<br />

qristes Soba<br />

Tbilisi, 2003-2004


`saerTod, mecnierebasa da ganaTlebas qveynis gan-<br />

viTarebisaTvis gadamwyveti mniSvneloba aqvs, radgan<br />

swavlis procesSi xdeba momavali Taobis formireba pi-<br />

rovnebebad. amitomac skola da, zogadad, saswavlebeli<br />

marto codnas ki ar unda aZlevdes mozards, aramed man<br />

unda aRzardos igi da Tavisi qveynis Rirseul moqalaqed<br />

Camoayalibos. am saqmeSi metad didia ojaxisa da ekle-<br />

siis roli. saswavlebeli, rogorc xalxis mier daqirave-<br />

buli dawesebuleba, valdebulia, Tavisi saqmianoba sazo-<br />

gadoebis interesebis Sesabamisad warmarTos da radga-<br />

nac sazogadoebas faqtobrivad ojaxTa erToblioba da<br />

eklesia (romlis wevria Cveni mosaxleobis absoluturi<br />

umravlesoba) Seadgens, ganaTlebis sistema eklesiisa da<br />

ojaxis tradiciul Rirebulebebs unda Seesabamebodes<br />

(visac survili aqvs gansxvavebul garemoSi aRzardos<br />

Svilebi, SeuZlia es kerZo saswavleblebSi ganaxorcie-<br />

los). es aris swored imis sawindari, rom momavali Taoba<br />

avaciloT Tundac iseT saSinel sens, rogoric narkoma-<br />

nia da sxva mankierebania.~<br />

- 59 -<br />

saSobao epistoleni<br />

qristes Soba<br />

Tbilisi, 2007


wmena da codna<br />

- 60 -


sityvani<br />

- 61 -


wmena da codna<br />

- 62 -


sityva, warmoTqmuli<br />

intronizaciis aTi wlisTavTan dakavSirebiT<br />

`gelaTis, iyalTosa da gremis akademiebis Semdeg<br />

saqarTvelos eklesias mravali saukunis manZilze aRar<br />

Rirsebia umaRlesi sasuliero saswavlebeli. Tu Cven<br />

qarTul sasuliero mwerlobasa da RvTismetyvelebas ga-<br />

davxedavT, vnaxavT, rom isini swored maSin idgnen ma-<br />

Ral doneze, roca saqarTveloSi es umaRlesi sasuliero<br />

saswavleblebi moqmedebdnen.~<br />

- 63 -<br />

sityvani<br />

25 dekemberi, 1987


wmena da codna<br />

sityva, warmoTqmuli SoTa rusTavelis saxelobis<br />

saxelmwifo akademiur TeatrSi gamarTuli<br />

rusTavelis sazogadoebis damfuZnebel sxdomaze<br />

`rac Seexeba eklesias, kargad mogexsenebaT, rom yo-<br />

veli qarTveli moZRvari, sasuliero piri _ mwignobari<br />

da ganaTlebuli pirovneba iyo, rasac samonastro cxo-<br />

vrebis maRali done ganapirobebda. monastrebi ara marto<br />

sulieri da asketuri moRvaweobis savaneebs warmoadgen-<br />

da, aramed did mecnierulsa da kulturul centrebsac.<br />

isic kargad mogexsenebaT, Tu warsulSi ra didi tradi-<br />

ciebi arsebobda saqarTveloSi sasuliero ganaTlebisa.<br />

didi mniSvneloba aqvs qarTuli kulturis gacnobas<br />

ucxoelTaTvis. yvelam unda icodes, vin varT da ra wvli-<br />

li SevitaneT msoflio saganZurSi. am mxriv bevri ramis<br />

gakeTeba SeuZliaT ucxoel qarTvelologebs, maTTan<br />

urTierToba ki mosagvarebelia. samwuxarod, es urTier-<br />

Toba jerjerobiT TiTqosda TviTdinebasaa micemuli.<br />

amas aRniSnavs yvela qarTvelologi, visTanac ki misau-<br />

bria. isini gamoTqvamen gulistkivils, rom maTi muSaoba<br />

arakoordinirebulia. Zalian xSiria SemTxveva, roca ori<br />

mecnieri erTsa da imave Temaze muSaobs da amis Sesaxeb<br />

arc erTma icis da arc meorem. amitom, vfiqrobT, Cvens<br />

mecnierebaTa akademiasTan, an universitetTan unda Sei-<br />

qmnas centri, romelic konsultacias gauwevs sazRvarga-<br />

- 64 -


eT mcxovreb qarTuli kulturis sakiTxebiT daintere-<br />

sebul pirebs, miscems saWiro Temebs dasamuSaveblad da<br />

daainteresebs maT CvenTvis mniSvnelovani sakiTxebiT. es<br />

aucilebelia, rogorc saerTo saqmisaTvis, ise erovnuli<br />

TvalsazrisiT.<br />

bolos, minda davloco rusTavelis sazogadoeba, dav-<br />

loco sruliad saqarTvelo.~<br />

- 65 -<br />

sityvani<br />

19 marti, 1988


wmena da codna<br />

sityva, warmoTqmuli Tbilisis sasuliero akademiis<br />

gaxsnisadmi miZRvnil sxdomaze<br />

`SemTxveviTi ar aris, rom daviT aRmaSenebelma umaR-<br />

lesi saswavlebeli monasterTan daaarsa. asketizmi da<br />

mecniereba, orive, rCeulTa xvedria da maTi Serwyma ide-<br />

alur pirovnebaSi xdeboda. aseTi rCeulni mravlad hya-<br />

vda saqarTvelos: petre iberi, efrem mcire, aToneli ma-<br />

mani, ioane petriwi, arsen iyalToeli, miqael modrekili,<br />

ioane minCxi... TviT daviT aRmaSenebeli da sxvani.<br />

SemTxveviTi ar aris isic, rom gelaTis akademias uwo-<br />

debdnen meore ierusalims da meore aTens. ierusalimiT<br />

aRiniSneboda misi maRali sulieroba, xolo aTeniT _ ma-<br />

Rali mecnieruli done.<br />

gelaTis akademia iyo is centri, sadac ixveweboda da mu-<br />

Savdeboda literaturul-filosofiuri azrovneba da termi-<br />

nologia. aq iTargmneboda aramarto cnobil RvTismetyvelTa<br />

da filosofosTa naSromebi, aramed antikuri filosofiis<br />

rCeuli nimuSebic, iwereboda originaluri Sromebi.<br />

rwmenis asamaRleblad gansakuTrebuli yuradReba<br />

eqceoda logikisa da fsiqologiis swavlebas, ar cxre-<br />

boda saRmrTo werilSi egzegetikuri muSaoba.<br />

aseTi unda iyos Cveni gezic. amave dros, unda gavi-<br />

TvaliswinoT is problemebi, romelic dRes dgas Cveni<br />

erisa da kacobriobis winaSe. Tbilisis sasuliero akade-<br />

mia unda iqces damakavSirebel xidad Tanamedrove mec-<br />

nierebasa da RvTismetyvelebas Soris.<br />

rogorc mogexsenebaT, am saukuneSi bevri cdilobda<br />

rwmena da mecniereba gaeTiSa da daepirispirebina erTma-<br />

neTisTvis.<br />

- 66 -


gana SeiZleba mecniereba da rwmena daupirispirdes<br />

erTmaneTs? isini xom adamianis SemoqmedebiTi azrovnebis<br />

sruliad gansxvavebul sferoebs moicaven: erTi _ fizi-<br />

kurs, meore _ suliers. maSasadame, isini ki ar ewinaaRm-<br />

degebian, aramed avseben erTmaneTs.<br />

mecniereba RvTisagan nakurTxia. igi adamianis, ro-<br />

gorc RvTis xatebis miRwevaa. oRondac yovelnairad<br />

unda vecadoT, rom mecnierul-teqnikuri revoluciis<br />

am metad rTul dros swori mimarTuleba da gamoyeneba<br />

mivceT adamianis gonebis nayofs, unda vecadoT, rom mec-<br />

nierulma winsvlam xeli ar SeuSalos pirovnebis sulier<br />

ganviTarebas.<br />

me minda Cemi sityva davamTavro solomon brZenis<br />

gamonaTqvamiT: `dasawyisi sibrZnisaY ars SiSi RmrTisa...<br />

gulsa Sina saxierisa kacisasa ganisvenebs sibrZne~...<br />

- 67 -<br />

sityvani<br />

1 oqtomberi, 1988


wmena da codna<br />

sityva, warmoTqmuli misi uwmidesobis,<br />

serbeTis patriarqis pavles pativsacemad<br />

gamarTul darbazobaze<br />

`aRdgenil iqna gelaTis mecnierebaTa akademia, ro-<br />

melmac eklesiis egidis qveS gaaerTiana mecnierebis ga-<br />

moCenili moRvaweebi. akademiam miznad daisaxa mecniere-<br />

bisa da RvTismetyvelebis daaxloeba da TanamSromloba.<br />

vfiqrobT, swored es aris is gza, romelmac unda Seakav-<br />

Siros Cveni eklesia da mecniereba, rwmena da codna.<br />

gansakuTrebuli pasuxismgebloba akisria eklesiebs<br />

Cveni axalgazrdobis sulieri da moraluri sijansaRis<br />

saqmeSi. ganaTlebis moRvaweebTan erToblivad saWiroa<br />

Seiqmnas specialuri aRmzrdelobiTi programebi, rom-<br />

lebSic aisaxeba zneobisa da eTikis normebi da mniSvne-<br />

loba marTlmadideblobisa Cvens cxovrebaSi. am saqmeSi<br />

didi roli unda iTamaSos Cvenma masobrivi informaciis<br />

saSualebebma, televiziam. procesi aseTi sasikeTo Zvre-<br />

bisa Cvens sazogadoebaSi ukve dawyebulia.~<br />

- 68 -<br />

29 agvisto, 1996


eklesia mxolod gaerTianebisaTvis zrunavs<br />

`RvTis madli rom mogecemaT, amis Semdeg ufals unda<br />

sTxovoT, mogceT codna, risTvisac intensiuri mecadine-<br />

obaa saWiro. aqve minda gavixseno erTi Cveni profesoris<br />

sityvebi: sasuliero seminaria da akademia codnas ki ara,<br />

gasaRebs aZlevso. ai, am gasaRebiT unda gaaRo mecnie-<br />

rebis darbazi da Sexvide. saWiroa wignTan xangrZlivad<br />

jdoma. saRmrTo wignebis garda, aucileblad unda vki-<br />

TxulobdeT filosofiursa da anTropologiur Txzu-<br />

lebebs, fsiqologias, logikasa da istorias. aucilebe-<br />

lia wakiTxulis gansja, anu garCeva imisa, raa misaRebi da<br />

ra dasagmobi. Cveni qalaqis maRaziebi da quCebSi gamota-<br />

nili daxlebi dRes sxvadasxva wigniTaa savse, amitom Cven<br />

TviTon unda SegveZlos gansja, romeli mogvcems maTgan<br />

WeSmarit codnas da romeli ara.~<br />

- 69 -<br />

sityvani<br />

14 seqtemberi, 1991


wmena da codna<br />

sityva, warmoTqmuli ganaTlebis saministroSi<br />

`unda davloco is adamianebi, romelTac ekisrebaT<br />

didi misia _ qarTuli enis, istoriisa da geografiis swa-<br />

vleba araqarTul skolebSi. upirveles yovlisa, Cvenma<br />

pedagogebma moswavleebs unda Seayvaron saqarTvelo da<br />

sakuTari Tavi; roca moswavles uyvars maswavlebeli, igi<br />

didi sixaruliT swavlobs mis sagans; aRsazrdelebma (da<br />

maTma mSoblebma) unda gaiTavison, rom maTTvis aRniSnu-<br />

li sagnebis codna aucilebelia, Tu momavalSi saxelmwi-<br />

fos cxovrebaSi aqtiuri monawileobis miReba surT.<br />

RmerTi giZRodeT da geweodeT; darwmunebuli var,<br />

rom Tqveni moRvaweoba karg Sedegebs gamoiRebs.~<br />

- 70 -<br />

20 seqtemberi, 2004


sityva, warmoTqmuli mecnierebaTa akademiaSi<br />

`Tqven kargad mogexsenebaT, rom saqarTvelos marTl-<br />

madidebeli eklesia mudam xels uwyobda mecnierebis gan-<br />

viTarebis process. CvenTan iyo da dResac aris saocari<br />

tradicia, romelic jer kidev uwmidesi da unetaresi<br />

kalistrates patriarqobis dros damkvidrda: mecniere-<br />

bi, Cveni kulturis muSakebi ikribebodnen patriarqTan<br />

xuTSabaTobiT da imarTeboda msjeloba ama Tu im sak-<br />

iTxze. Cven vagrZelebT am tradicias. da moxaruli varT,<br />

rom gvaqvs xSiri Sexvedrebi rogorc mecnierebTan, ise<br />

sazogado moRvaweebsa da xelovnebis warmomadgenlebT-<br />

anac.<br />

erTma didma mecnierma brZana: Cvens winaSe ori didi<br />

wignia _ biblia da mecniereba bunebis Sesaxebo. da Tu<br />

vinme ityvis, rom isini ewinaaRmdegebian erTmaneTs, es<br />

imas niSnavs, rom Tavad ver igebs an erTs, an meores.<br />

urTierToba rwmenasa da codnas Soris erTi uZve-<br />

lesi problemaTagania da igi jer kidev I-II saukuneebSi<br />

ganixileboda. amis damadasturebelia Sroma klimenti<br />

aleqsandrielisa, romelsac ewodeba „stromata“ anu<br />

„xaliCebi“, sadac naTqvamia, rom orive, codnaca da rw-<br />

menac, aucilebelia adamianisaTvis. es udidesi mecnieri<br />

da filosofosi imis Sesaxebac msjelobs, Tu romelia<br />

pirveladi da askvnis, rom pirveladi rwmenaa da codna<br />

masze aris daSenebuli. bolos igi saocar daskvnas akeT-<br />

ebs imis Taobaze, rom mxolod morwmune adamiani aris<br />

mona RvTisa, xolo morwmune da Tanac ganaTlebuli,<br />

megobaria RvTisa, rogorc amas Tavad saxareba gvaswav-<br />

lis: ufali Cveni ieso qriste mociqulebs mimarTavs:<br />

„megobarno Cemno; me ar giwodebT Tqven monas, aramed<br />

- 71 -<br />

sityvani


wmena da codna<br />

megobars, radgan Tqven ukve yvelaferi iciT, rac gad-<br />

mogeciT“.<br />

Tqven kargad mogexsenebaT, rom TiTqmis yoveli mon-<br />

asteri saqarTveloSi ara marto sulieri moRvaweobis ad-<br />

gili iyo, aramed didi mecnieruli centric, magaliTad,<br />

iverTa monasteri aTonis mTaze, petriwoni da mravali<br />

sxva. Cven gvinda, rom es tradicia aRdges, rac ar aris<br />

advili. iciT, rogori mZime gza ganvlo eklesiam am 200<br />

wlis manZilze, magram Cven yvelafers vakeTebT imisaTvis,<br />

rom tradicia, romelic axasiaTebda qarTul eklesias, kv-<br />

lav gacocxldes da Cveni urTierTobebi axal simaRleze<br />

avides. swored am mizniT davaarseT sruliad saqarTvelos<br />

kaTolikos-patriarqis fondi, romelic Cveni sulierebis,<br />

mecnierebisa da kulturis aRorZinebasa da ganviTarebas<br />

moemsaxureba. zogierTi Tqvengani ukve arCeulia sabWoSi,<br />

romelic am fondis ganmgebeli iqneba.<br />

...arsebobs gamoTqma: „me gexmarebi Sen imisaTvis, rom<br />

Sen sakuTar Tavs daexmaro.“ Cveni muSaoba etapobrivi<br />

unda iyos.<br />

oriode dRis win Cvens radioSi batoni SoTa nadiraS-<br />

vilis Zalian saintereso leqcias vusmendi, sadac ba-<br />

toni SoTa saubrobda imaze, rom wina mTavrobebma ver<br />

SemogvTavazes iseTi idea, romelsac xalxi gahyveboda da<br />

mxars dauWerda. Cven am fondiT iseTi idea unda Sevqm-<br />

naT, rom mTeli eri amogvidges mxarSi da amaSi Tqveni<br />

daxmareba Zalian gvWirdeba.<br />

...minda, mogaxsenoT kidev erTi ram: ramdenime wlis<br />

win me gamovTqvi Tvalsazrisi saskolo programaSi Rrma<br />

- 72 -


azrovnebis, ganyenebuli Tu filosofiuri azrovnebis<br />

kursis Setanis Taobaze. ra Tqma unda, masSi logikac<br />

Sevidoda, anTropologiaca da filosofiac. SeiZleboda<br />

am kurss dialogebis saxe miscemoda. igi xels Seuwyob-<br />

da gonebis ganviTarebas. radgan rogorc Cvens fizikur<br />

kunTebs sWirdeba varjiSi, aseve sWirdeba varjiSi Cvens<br />

gonebasac.<br />

Tqven kargad mogexsenebaT, rom qarTvelebi emociu-<br />

ri xalxi varT da CvenSi gulisa da grZnobebis kultura<br />

Warbobs. Cven jer vakeTebT da gakeTebuls gonebiT mx-<br />

olod Semdeg vakontrolebT. piriqiT ki unda iyos, ga-<br />

sakeTebeli saqme da gadasadgmeli nabiji, jer gonebiT<br />

unda ganvsajoT da gaviazroT da Semdeg gavakeToT da<br />

gadavdgaT. es Zalian seriozuli sakiTxia. Tu Cven Sevi-<br />

tanT saSualo skolaSi aseT sagans, maSin saSualo skolis<br />

damTavrebisas gveyoleba moazrovne adamiani, romelic<br />

im Secdomebs, romlebsac dRes uSvebs axalgazrda, aRar<br />

dauSvebs. vfiqrob, aseTi kursis Seqmna am fondis erT-<br />

erTi mizanic iqneba da mis ganxorcielebaSi ganaTlebis<br />

ministric dagvexmareba. bevria iseTi sakiTxi, romelic<br />

gadadebas ar iTmens da gadaWras axlave moiTxovs. ma-<br />

galiTad, Tqven kargad mogexsenebaT, rom milionze meti<br />

axalgazrda gasulia ucxoeTSi, zogi maTgani dabrunde-<br />

ba, zogi, albaT, _ ara. rogor davexmaroT, rom maT ar<br />

daiviwyon mSobliuri ena da ar moswydnen TavianT fes-<br />

vebs? Cven amazec unda vifiqroT .<br />

ase rom, es fondi Zalian mniSvnelovan rols Seas-<br />

rulebs da Tqveni daxmareba Zalian gvWirdeba. kidev<br />

erTxel madlobas mogaxsenebT yuradRebisaTvis.~<br />

- 73 -<br />

sityvani<br />

6 Tebervali, 2005


wmena da codna<br />

`Sesrulda 15 weli, rac mkiTxvelma gazeT `madlis~<br />

pirveli nomeri miiRo da marTlac saswauli moxda,<br />

`madlma~ madli moitana saqarTveloSi. am TxuTmeti wlis<br />

ganmavlobaSi gazeTSi qveyndeboda bibliis komentarebi,<br />

kulturis, erisa da eklesiis istoriis sakiTxebi, ekle-<br />

siisa da inteligenciis urTierTobis amsaxveli werilebi<br />

da interviuebi, statiebi Tavdadebul winaparTa da gamo-<br />

Cenil pirovnebaTa Sesaxeb. `madli~ Cveni axalgazrdobis<br />

maswavleblad da sayvarel gamocemad iqca.~<br />

kaTolikos-patriarqis molocva<br />

- 74 -<br />

29. 05. 2005


sityva, warmoTqmuli saerTaSoriso<br />

simpoziumis `qristianoba Cvens cxovrebaSi _<br />

warsuli, awmyo, momavali~ gaxsnaze<br />

`oriaTaswlovani istoria Cveni qveynisa naTlad mow-<br />

mobs, rom Cveni kultura, arqiteqtura, mwerloba qris-<br />

tianul sarwmunoebaze iyo dafuZnebuli. qristianoba<br />

iyo is mTavari Zala, romelzec Sendeboda Cveni sulieri<br />

Senoba. amasTan erTad, minda vTqva, rom saqarTveloSi<br />

qristianoba da qristianuli rwmena mudam iyo dakav-<br />

Sirebuli codnasa da mecnierebasTan. Cveni istoriidan<br />

kargad viciT, rom yoveli monasteri, yoveli sulieri<br />

savane ara marto sulieri moRvaweobis adgili, aramed<br />

didi mecnieruli centric iyo.<br />

...Cven dRes vcxovrobT mesame aTaswleulSi, metad<br />

rTul periodSi, romelsac globalizaciis periods<br />

uwodeben. xSirad arasworad ganmartaven imas, Tu ras ni-<br />

Snavs globalizacia Cvens cxovrebaSi. upirveles yovli-<br />

sa, unda iTqvas, rom igi mecnierebisa da teqnikis ganvi-<br />

Tarebam gamoiwvia, da amdenad gardauvali procesia. Cven<br />

mas ver SevaCerebT da arc aris saWiro. zogierTi glo-<br />

balizaciaSi erTsaxovani sazogadoebis Seqmnas gulisx-<br />

mobs, rac mcdari Sexedulebaa; sakacobrio faseulobam<br />

ar unda daTrgunos da ar unda dafaros is erovnuli<br />

da sulieri faseulobani, romelnic ama Tu im qveya-<br />

nasa da xalxs gaaCnia. sxvaTa azriT, globalizacia _ es<br />

aris hegemonia Zlieri qveynebisa, arc esaa swori; es rom<br />

moxdes (da me vfiqrob, rom es arasdros moxdeba), kaco-<br />

- 75 -<br />

sityvani


wmena da codna<br />

brioba dakargavs kulturaTa im mravalsaxeobas, im did<br />

erovnulsa da sulier faseulobebs, romelnic ama Tu<br />

im erma saukuneebis ganmavlobaSi Seqmna. zogierTi glo-<br />

balizacias kulturul Cernobilsac ki uwodebs, rac, ra<br />

Tqma unda, aseve mcdaria. Cven realurad unda SevxedoT<br />

am process da imis Sesaxeb unda vifiqroT, ra wvlili<br />

SevitanoT masSi da rogor SevxvdeT am movlenebs.~<br />

- 76 -<br />

24 noemberi, 2005


sityva, warmoTqmuli saerTaSoriso<br />

simpoziumis `qristianoba Cvens cxovrebaSi _<br />

warsuli, awmyo, momavali~ daxurvis dRes<br />

`TiTqmis yvelaferi, rac gakeTda musikaSi, litera-<br />

turaSi, arqiteqturasa Tu mecnierebaSi _ damyarebuli<br />

iyo da dResac emyareba qristianul sarwmunoebas. sa-<br />

qarTvelo aris is qveyana, sadac saocrad iyo Serwymuli<br />

codna da rwmena; Cven amis araerTi magaliTi gvaqvs.~<br />

- 77 -<br />

sityvani<br />

26 noemberi, 2005


wmena da codna<br />

sityva, warmoTqmuli mecnierebaTa akademiaSi<br />

`codnisa da rwmenis sakiTxi uZvelesi problemaa.<br />

Tqven kargad mogexsenebaT, rom jer kidev pirvel sauku-<br />

neebSi idga es sakiTxi da mas Zalian aqtiurad Seexo iseTi<br />

cnobili mecnieri, rogoric iyo klimenti aleqsandrie-<br />

li Tavis seriozul naSromSi „stromatebi“. misi azriT,<br />

adamians aucileblad sWirdeba codnac da rwmenac, ma-<br />

gram pirveladi mainc rwmenaa, anu rwmenaze unda iyos<br />

aSenebuli codna da saerTod mecniereba. saocari daskv-<br />

na gamoaqvs klimenti aleqsandriels. igi ambobs, rom Tu<br />

adamiani mxolod morwmunea, igia monaa RvTisa, magram<br />

Tuki is morwmunecaa da ganaTlebulic, maSin megobaria<br />

RvTisa. es termini „megobari RvTisa“ saxarebidanaa aRe-<br />

buli; ufali Cveni ieso qriste mimarTavs mociqulebs:<br />

„megobarno Cemno“ da ganmartavs, rom monam ar icis, ras<br />

fiqrobs da ras akeTebs batoni, xolo megobarma icis.~<br />

- 78 -<br />

24 ianvari, 2006


qadagebani<br />

- 79 -


wmena da codna<br />

- 80 -


`aucileblad unda viSromoT da Cven-Cveni saqme vake-<br />

ToT. dRes axalgazrdebis erTi nawili dausaqmebelia.<br />

daamTavreben romelime saswavlebels da an samsaxurs ver<br />

Souloben, an, ubralod, Sroma ar undaT. Cven gadavwyvi-<br />

teT, rom sapatriarqosTan soflis meurneobis koleji<br />

Seiqmnas, romelSic saSualo ganaTlebis mqone, 30 wlis<br />

asakamde axalgazrdebi iswavlian. msurvelebma sabuTebi<br />

sapatriarqos kancelariaSi unda Semoitanon. saswavle-<br />

belSi Cairicxebian Rirseulebi, isini vinc gasaubrebas<br />

gaivlian da gamocdebs Caabareben. Cven unda gvaxsovdes,<br />

rom qarTveli kaci mudam mSromeli iyo. samwuxarod,<br />

am bolo aTwleulebis ganmavlobaSi man Sromis unari,<br />

ufro sworad, Sromis survili dakarga, maSin roca miwas-<br />

Tan da bunebasTan mudam gansakuTrebuli siaxlove hqon-<br />

da. saerTod, buneba adamians ara mxolod asazrdoebs,<br />

aramed kurnavs kidevac. masTan siaxlovisas sicocxlis<br />

wyurvili Zlierdeba da axali ideebi ibadeba. Cveni saswa-<br />

vlebeli Zalian seriozuli iqneba; studenti, romelic<br />

leqciebs umizezod ramdenjerme gaacdens, gairicxeba,<br />

radgan kolejSi mxolod iman unda iswavlos, romelic am<br />

saqmes seriozulad moekideba. sapatriarqos miwis didi<br />

nakveTebi aqvs. ase rom, specialistebs, romlebic ko-<br />

lejs daamTavreben, Cven TviTonve davasaqmebT. saswav-<br />

lebeli mravalprofiliani iqneba: gamwvaneba, ekologia,<br />

samkurnalo mcenareebis gamravleba-gamoyeneba da sxv.<br />

kolejSi mxolod im axalgazrdebs miviRebT, romelnic<br />

arc arsad swavloben da arc arsad muSaoben, radgan ra-<br />

- 81 -<br />

qadagebani


wmena da codna<br />

mdenime adgilas paralelurad swavla da muSaoba imas<br />

niSnavs, rom arsad arafers gaakeTeben. studentebs sti-<br />

pendia daeniSnebaT, ase rom, puris fuli eqnebaT. es kar-<br />

gi wamowyeba SemdegSi SeiZleba dagvirgvindes da koleji<br />

umaRles saswavleblad gadaiqces. axalgazrdebs Cven mar-<br />

to fermerobas ki ar SevaswavliT, aramed locvasac da<br />

saxarebis kiTxvasac, raTa ufalTanac da eklesiasTanac<br />

ufro axlos iyvnen; sikeTes, siyvarulsa da erTmaneTis<br />

patiebas vaswavliT, rac ase sWirdeba dRes saqarTvelos<br />

da rac Cvens ers ixsnis. Cvens qveyanas mxolod rwmena,<br />

locva da Sroma gadaarCens.~<br />

- 82 -<br />

sioni, 16 seqtemberi,<br />

2001


`me vfiqrob, rom amqveynad sakuTari adgilis migne-<br />

ba TviT pirovnebazea damokidebuli. axalgazrdam pro-<br />

fesiad is unda airCios, ris gakeTebac yvelaze metad<br />

uyvars, moswons da exerxeba.~<br />

- 83 -<br />

qadagebani<br />

sioni, 17 Tebervali, 2002


wmena da codna<br />

`kidev erTxel minda SegaxsenoT, rom unda davicvaT<br />

Cveni erovnuli da sulieri saunje, Cveni kulturuli<br />

memkvidreoba, romelic aseve Cveni udidesi saunjea da<br />

romliTac amayobs ara marto qarTveli kaci, aramed mas<br />

kacobriobac Tavisad miiCnevs. Cven yvelaferi unda ga-<br />

vakeToT, raTa es saunje SevinarCunoT da ara marto Se-<br />

vinarCunoT, aramed gavaZlieroT da gavamravloT kidec.<br />

ra Tqma unda, es sulac ar niSnavs sxva kulturaTa ua-<br />

ryofas. maTgan unda SeviTvisoT is, rac CvenTvis sasar-<br />

gebloa, rac sasargebloa adamianis sulieri ganviTare-<br />

bisTvis, misi sulis cxonebisaTvis, xolo rac ar aris<br />

misaRebi, is unda uarvyoT. dae, amis garCevis unari gvi-<br />

boZos RmerTma!~<br />

- 84 -<br />

sioni, 2 noemberi, 2003


`...qarTveli kaci unda gaufrTxildes erovnul fa-<br />

seulobebs _ mamuls, enas, sarwmunoebas, Cvens istorias,<br />

kulturas, mwerlobas, musikas _ yovelive erovnuls. da<br />

kidev, rac mniSvnelovania _ es aris qristianuli menta-<br />

liteti, marTlmadidebluri azrovneba. ai, es ori Zala _<br />

WeSmariti rwmena da Cveni didebuli kultura _ gadaar-<br />

Cens saqarTvelos.~<br />

qadageba yovladwminda RvTismSoblis<br />

taZrad miyvanebis dResaswaulze<br />

- 85 -<br />

qadagebani<br />

sioni, 4 dekemberi, 2003


wmena da codna<br />

`Cveni mizani mudam iyo da aris sulieri, zneobri-<br />

vi da kulturuli faseulobebis dacva, maTi SenarCune-<br />

ba. Tqven iciT, axla rTuli periodia integraciisa da<br />

globalizaciisa. msoflioSi metad rTuli da Seuqceva-<br />

di procesebi mimdinareobs. am dros erma unda gadaar-<br />

Cinos Tavisi sulieri faseulobani. magram faqtia, SeuZ-<br />

lebelia, rom SeaCero umsgavso satelevizio gadacemebi,<br />

romelic am bolo dros ase gaxSirda eTerSi. saqarTve-<br />

loSi jer kidev SeiZleba, sTxovo da viRacas gaagebino,<br />

ra aris keTili da ra boroti, magram ucxoeTs amas ver<br />

auxsni. amitom, Cvenma xalxma unda gamoimuSavos garkveu-<br />

li imuniteti, SeiZinos sulieri Zala, ra Tqma unda, WeS-<br />

mariti sarwmunoebis niadagze. am imunitetis wyalobiT,<br />

codvam da borotebam ver unda daipyros adamianis gone-<br />

ba da guli. me araerTxel miTqvams TqvenTvis, Tu rogor<br />

aRwevs sulSi boroteba: adamianSi jer igi Tvalidan Se-<br />

dis, Semdeg gonebaSi adis, mere gulamde aRwevs, bolos<br />

ki mTels sxeuls moicavs. am dros ukve Znelia masTan<br />

brZola. magram roca adamians aqvs sulieri Zala, su-<br />

lieri imuniteti, SeuZlia gaumklavdes codvas, radgan<br />

Zala Seswevs sulieri barieri aRmarTos da codva Tavis<br />

gonebasa da gulSi aRar SeuSvas.<br />

...kidev erTxel minda giTxraT, rom fsevdokultura<br />

daubrkoleblad Semodis CvenTan, rac metad saSiSia. me<br />

imis Tqma ki ar msurs, rom Cven Zalian kargebi da sxvebze<br />

ukeTesebi varT, aramed imisi, rom sikeTis borotebisgan<br />

garCevis unari unda gvqondes.<br />

- 86 -


araerTxel miTqvams TqvenTvis erTi iaponeli poetis<br />

SesaniSnavi patara leqsi: „movida gazafxuli da ayvavda<br />

alubali, magram movida Tovli da me veRar varCev, sad<br />

aris yvavili da sad _ Tovli~. es adamianebzea naTqva-<br />

mi. dRes adamianebs uWirT garCeva keTilisa da boroti-<br />

sa; zogjer ver xedaven, sad aris kultura da sad fse-<br />

vdokultura, romelic warwymedeli da damRupvelia.~<br />

qadageba iliaobis dResaswaulze<br />

- 87 -<br />

qadagebani<br />

sioni, 2 agvisto, 2004


wmena da codna<br />

`Cven vcxovrobT rTul dros, roca sxvadasxva lo-<br />

zungi vrceldeba sazogadoebaSi da didad abnevs xalxs.<br />

xSirad sibrZnesa, kulturasa da sikeTesTan erTad Semo-<br />

dis crukultura, Semodis iseTi ram, romelsac ziani<br />

moaqvs adamianisa da sazogadoebisTvis.<br />

...dRes saqarTvelos eklesia yvelafers akeTebs imi-<br />

saTvis, rom daicvas Cveni sulieri, erovnuli da zneob-<br />

rivi faseulobani. es ar aris ioli saqme. radgan arcTu<br />

ise cotani arian isini, romelTac yalbi faseulobani Se-<br />

moaqvT.~<br />

qadageba mTavarangelozobis dResaswaulze<br />

- 88 -<br />

sioni, 21 noemberi, 2004


`Cven, agreTve, didi yuradReba unda mivaqcioT qarTul<br />

xelovnebas da qarTul kulturas. qarTuli kultura gva-<br />

mTlianebs, igi Cveni enacaa, Cveni mamulic, sagaloblebic,<br />

arqiteqturac, mxatvrobac, xatwerac, anu yvelaferi, rac<br />

qarTvelma kacma Seqmna. saocaria, am patara erma udidesi<br />

kulturuli sa unje daagrova da msoflio saganZurSi Sei-<br />

tana, maSin, roca zogierTma Cvenze didma qveyanam, Cvenze<br />

bevrad mravalricxovanma erma es ver SeZlo. es imas niSnavs,<br />

rom Semoqmedebis Zalas da unars ufali gvaZlevs.<br />

qarTvelma aucileblad unda Seicnos, risi niWi misca<br />

mas ufalma, da Tavisi adgili ipovos.<br />

saWiroa, Seiqmnas kulturis Tu xelovnebis centri,<br />

sadac momavali Taoba, Cveni axalgazrdoba sulierad<br />

aRizrdeba. saqarTvelos patriarqi var da mec ar vici<br />

bolomde, risi patroni varT. dRes eqsponatTagan zogi<br />

ucxoeTSia gatanili, zogic xelovnebis muzeumis sacaveb-<br />

Sia Caketili. xelovnebis muzeumSi arsebul eqsponatTa<br />

mxolod mesamedia gamofenili, danarCeni saunje ki aT-<br />

euli wlebis ganmavlobaSi sawyobebSi inaxeba da maT ve-<br />

ravin naxulobs. axalgazrdobas unda hqondes saSualeba<br />

icodes, risi patronebi varT. is axalgazrda, romelic am<br />

xelovnebas iswavlis da amasTan, marTlmadidebeli rwme-<br />

niT aRizrdeba, _ verc narkomani gaxdeba, verc qurdi,<br />

verc avazaki da verc sxva raime cudis Camdeni.~<br />

- 89 -<br />

qadagebani<br />

wminda samebis lavra<br />

28 noemberi, 2004


wmena da codna<br />

`saerTod minda vTqva, rom dRes mecnierebs da mec-<br />

nierebas gansakuTrebuli yuradRebis miqceva sWirdeba,<br />

radgan gansakuTrebiT uWirT. saqarTvelos eklesia qeds<br />

ixris Cveni mecnierebis winaSe da didad afasebs maT Sro-<br />

mas. minda vTqva, rom komunisturi reJimis dros, Cveni<br />

mecnierebi da inteligencia fasdaudebel Rvawls eweod-<br />

nen saqarTvelosaTvis, Cveni erovnuli da sulieri fa-<br />

seulobebis gadarCenisaTvis.<br />

Tqven albaT gsmeniaT, uwmidessa da unetares ka-<br />

listrate cincaZesTan xuTSabaTobiT mecnierebi stum-<br />

robdnen da saWirboroto sakiTxebze erTad msjelobdnen.<br />

maT samSoblos siyvaruli aerTianebdaT.~<br />

- 90 -<br />

sioni, 16 ianvari, 2005


`akademiaSi Sexvedraze erTi mecnieris naTqvami gavix-<br />

sene. igi ambobs: Cvens winaSe ori didi wignia _ biblia da<br />

buneba, sabunebismetyvelo mecnierebebiTurT. vinc ambobs,<br />

rom es ori wigni erTmaneTs ewinaaRmdegeba, igi maT an swo-<br />

rad ver kiTxulobs, an romelime maTgans ver igebs; piriqiT,<br />

mecniereba da sarwmunoeba erTmaneTs avseben. dRes dadga<br />

swored is Jami, roca Cven erTad unda viyoT.~<br />

- 91 -<br />

qadagebani<br />

wminda samebis lavra<br />

13 Tebervali, 2005


wmena da codna<br />

`Tu axalgazrda sulierad mtkice ar aris da erov-<br />

nul sa fuZvelze myarad ar dgas, advili SesaZlebelia,<br />

gadagvarebis safrTxis winaSe aRmoCndes: daiviwyos Cveni<br />

kultura, Cveni istoria, Cveni faseulobani, mSobliuri<br />

ena da samwuxaro Sedegi miviRoT.~<br />

- 92 -<br />

wminda samebis lavra<br />

2 oqtomberi, 2005


`Cven vcxovrobT droSi, romelsac ewodeba globali-<br />

zaciis periodi; Cven vcxovrobT im dros, roca sxva qvey-<br />

nebidan saqarTveloSi iWreba kultura da masTan erTad _<br />

fsevdokulturac. Cven unda gvqondes iseTi maRali inte-<br />

leqti, iseTi safuZvliani codna da ganaTleba (ara marto<br />

codna, aramed ganaTlebac, _ naTeli unda su fevdes Cvens<br />

gulsa da gonebaSi!), rom gavarCioT, sad aris ku ltura da<br />

sad fsevdokultura; amisaTvis varT dRes mowodebulni.<br />

saqarTvelos eklesia mudam axlos iyo mecnierebasTan<br />

da mudam icavda da xels uwyobda mis ganviTarebas. rwmeni-<br />

sa da codnis urTierTdamokidebuleba uZvelesi sakiTxia;<br />

qristiani moazrovneni jer kidev I-II saukuneebSi msjelo-<br />

bdnen amis Taobaze. iseTi didi filosofosi da mecnieri,<br />

rogoric klimenti aleqsandrieli iyo, dawvrilebiT ga-<br />

nixilavs am sakiTxs da ambobs, rom adamianisaTvis orive<br />

aucilebelia: codnac da rwmenac. misi daskvniT, mxolod<br />

morwmune aris mona RvTisa, xolo morwmune da amave dros<br />

mcodne da ganaTlebuli adamiani megobaria uflisa. swo-<br />

red am srulyofis kibeze unda avmaRldeT.<br />

macxovari ambobs: „iyaviT srul, viTarca mamaY Tqveni ze-<br />

caTai srul ars”. adamiani verasodes gaxdeba iseTi srulyo-<br />

fili, rogorc mamazecieria. magram es aris miTiTeba imaze,<br />

rom adamianis ganviTarebas, srulyofas ar aqvs dasasruli _<br />

codnis miRebaSi iqneba es, Tu sulier cxovrebaSi. adamiani,<br />

romelic srulyofis kibeze maRla adis, svlas sasufevel-<br />

Sic agrZelebs; xolo adamiani, romelic amqveynad sulierad<br />

ecema, is dacemas imqveyanadac gaagrZelebs.~<br />

qadageba sveticxovlobis dResaswaulze<br />

sveticxoveli, 14 oqtomberi, 2005<br />

- 93 -<br />

qadagebani


wmena da codna<br />

`...unda davicvaT Cveni erovnuli faseulobani, Cveni<br />

kultura da mecniereba. Cveni universiteti wminda mefe<br />

daviT aRmaSeneblis xsenebis dRes SemTxveviT ar ukur-<br />

TxebiaT; arc isaa SemTxeviTi, rom dRes Cvens wirvas pro-<br />

fesor-maswavleblebi eswrebian; RmerTma dalocos Cveni<br />

mecnierebi.<br />

minda aRvniSno, rom bolo ori saukunis ganmavlo-<br />

baSi, roca saqarTvelom politikuri damoukidebloba<br />

dakarga, da qarTulma eklesiam avtokefalia, misi mova-<br />

leoba _ sulieri winamZRvroba erisa, qarTvelma mecnie-<br />

rebma itvirTes. Cven Tavs vixriT Tqvensa da aw ukve gar-<br />

dacvlil mecnierTa winaSe. didia Tqveni Rvawli; saqar-<br />

Tvelo warmoudgenelia mecnierebis gareSe, Cveni didi<br />

saxelovani moRvaweebisa.<br />

me araerTxel miTqvams TqvenTvis da axlac vambob:<br />

saqarTvelos samociqulo eklesia mudam Tqvens gverdiT<br />

idga da ase iqneba momavalSic. eklesia mudam izrunebs<br />

imisaTvis, rom Cvens mecnierebs momavali moRvaweobisa-<br />

Tvis saTanado pirobebi Seeqmnas. me maqvs survili, rom<br />

wmida samebis lavris teritoriaze aSendes patara sastu-<br />

mro specialurad mecnierebisaTvis, raTa maT nebismier<br />

dros SeeZloT mosvla da sulieri dasveneba am wmida sa-<br />

vaneSi.<br />

kidev erTxel gilocavT didebul dResaswauls. vfi-<br />

qrob, rom rwmenasTan SeerTebuli codna da Cveni erov-<br />

nuli faseulobani gadaarCens saqarTvelos. Zalian moxa-<br />

- 94 -


uli var, rom Cveni mecnierebi TandaTan uaxlovdebian<br />

eklesias. mecnierebas didi da seriozuli Sedegebi eq-<br />

neba im SemTxvevaSi, Tu mis gzas morwmune da sulierad<br />

Zlieri adamianebi daadgebian. urwmuno adamianebi mec-<br />

nierebaSi saSiSi Zalaa.~<br />

qadageba daviTobis dResaswaulze<br />

wminda samebis lavra, 8 Tebervali, 2006<br />

- 95 -<br />

qadagebani


wmena da codna<br />

`...dRes Cven Cveni universitetisaTvis, Cveni suliere-<br />

bisa da mecnierebis savanisaTvis vloculobT. Tbilisis<br />

saxelmwifo universiteti unda iyos magaliTi ara marto<br />

mecnierebisa da codnisa, aramed aseve maRali suliere-<br />

bisa, sikeTisa, simSvidisa. universitetma unda uCvenos<br />

magaliTi mTel saqarTvelos sikeTisa, Sendobisa, ur-<br />

TierTmitevebisa. dRes universiteti mravali problemis<br />

winaSe dgas da upirvelesad es problemebi konkretul<br />

adamianebs exebaT. Cven gvesmis, rom erTsa da imave mdgo- mdgo-<br />

mareobaSi arc pirovneba da Tundac arc universiteti<br />

ar unda rCebodes da igi mudmivad unda viTardebodes.<br />

SesaniSnavad Tqva ufalma: iyaviT srulyofilni, viTarca<br />

mama Tqveni zecieri srulyofil ars. cxadia, es imas ar<br />

niSnavs, rom adamiani odesme mamazeciers miswvdeba; es<br />

mowodeba ubralod imaze migviTiTebs, rom adamians mud-<br />

mivi da dausrulebeli ganviTareba axasiaTebs; igive unda<br />

axasiaTebdes nebismier sazogadoebasac. universitetis<br />

ganviTareba im dRidan daiwyo, roca igi Cvenma didma win-<br />

aprebma daarses da sruliad saqarTvelos kaTolikos-<br />

patriarqma akurTxa. universitetis damaarseblebs, iv.<br />

javaxiSvils, k. kekeliZesa da sxvebs, me mamebs vuwodeb.<br />

maT kargad axsovdaT daviT aRmaSeneblis sityvebi, rom-<br />

lebic man gelaTis akademiis daarsebisas warmoTqva: ge-<br />

laTis akademia Tavisi didi mecnierebiT meore aTina<br />

unda gaxdes, xolo didi sulierebiT axali ierusalimio.<br />

CemTvis gasagebia ganaTlebis saministros da reqtoris<br />

survili, rom universiteti ufro Zlieri gaxdes, ufro<br />

maRal dones miaRwios akademiurobis da SeiZleba sul-<br />

ierebis TvalsazrisiTac, magram isic unda gvaxsovdes,<br />

rom mTavari Zala universitetisa Cveni saTayvanebeli da<br />

- 96 -


pativcemuli profesor-maswavleblebia. upirveles yov-<br />

lisa, isini adamianebi arian, romelTa ukanac dganan maTi<br />

ojaxebi _ Svilebi da SviliSvilebi; aseve unda gaviTval-<br />

iswinoT is didi damsaxurebac, romelic maT Cveni erisa<br />

da eklesiis, Cveni qveynisa da msoflio mecnierebis wi-<br />

naSe miuZRviT.<br />

saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da<br />

unetaresis kalistrates dros, maSin, roca eklesiac<br />

idevneboda da mecnierebac, qarTveli mecnierebi kaTo-<br />

likos-patriarqTan Sexvedras mainc axerxebdnen. isini<br />

xuTSabaTobiT stumrobdnen uwmidessa da unetaress da<br />

masTan mecnierulsa Tu sulier sakiTxebze saubrobdnen.<br />

es xuTSabaTobebi SemdegSic gagrZelda. CemTan modiodnen<br />

profesor-maswavleblebi da Semdeg im sakiTxebze, romle-<br />

bzec Cven gvqonda saubari, leqciebze studentebs esau-<br />

brebodnen. yovelive es imaze metyvelebs, rom miuxedavad<br />

xelisuflebis mcdelobisa, daeyo Cveni xalxi, qarTvel<br />

ers mainc erTi suli da erTi suliskveTeba hqonda. unda<br />

gvaxsovdes, rom istoriuladac da dResac erTaderTi<br />

Zala, romelic Cvens ers amTlianebs, saqarTvelos ek-<br />

lesiaa.vcdilobT, rom Cvens xalxSi erTsulovneba sufe-<br />

vdes. yvelas unda axsovdes, rom Tanamdeboba droebiTia,<br />

da rom uflis winaSe yvelafrisaTvis pasuxi unda vagoT,<br />

pasuxi unda gavceT RmerTs, Cvens ersa da winaprebs yo-<br />

veli Cveni saqmisTvis.~<br />

- 97 -<br />

qadagebani<br />

wminda samebis lavra,<br />

25 ivnisi, 2006


wmena da codna<br />

- 98 -

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!