01.03.2013 Views

zemo svaneTis masobrivi dasvenebisa da turizmis ...

zemo svaneTis masobrivi dasvenebisa da turizmis ...

zemo svaneTis masobrivi dasvenebisa da turizmis ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Mmanana suxitaSvili<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>turizmis</strong> qalaqgegmarebiTi organizaciis<br />

ZiriTadi principebis gamovlena<br />

wardgenilia doqtoris akademiuri xarisxis<br />

mosapoveblad<br />

saqarTvelos teqnikuri universiteti<br />

Tbilisi, 0175, saqarTvelo<br />

-------------2012 weli<br />

saavtoro ufleba ©2012 “manana suxitaSvili, 2012”<br />

saqarTvelos teqnikuri universiteti<br />

arqiteqturis, urbanistikis <strong>da</strong> dizainis fakulteti


Cven, qvemore xelismomwerni va<strong>da</strong>sturebT, rom gavecaniT manana<br />

suxitaSvilis mier Sesrulebul sadisertacio naSroms<br />

<strong>da</strong>saxelebiT: “<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>turizmis</strong> qalaqTmSeneblobiTi organizaciis ZiriTadi<br />

principebi” <strong>da</strong> vaZlevT rekomen<strong>da</strong>cias saqarvelos teqnikuri<br />

universitetis arqiteqturis, urbanistikis <strong>da</strong> dizainis<br />

fakultetis sadisertacio sabWoSi mis ganxilvas doqtoris<br />

akademiuri xarisxis mosapoveblad.<br />

TariRi -------------- 2012 weli<br />

xelmZRvaneli: arqiteqturis doqtori<br />

sruli profesori givi beriZe<br />

---------------------------------------------------<br />

recenzenti: arqiteqturis doqtori<br />

konstantine amirejibi<br />

----------------------------------------------------<br />

recenzenti: arqiteqturis doqtori<br />

nino xabeiSvili<br />

----------------------------------------------------<br />

ii


saqarTvelos teqnikuri universiteti<br />

------------------ 2012 weli<br />

avtori: manana suxitaSvili<br />

<strong>da</strong>saxeleba: <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong><br />

qalaqgegmarebiTi organizaciis ZiriTadi principebis gamovlena<br />

fakulteti: arqiteqturis, urbanistikis <strong>da</strong> dizainis<br />

fakulteti akademiuri xarisxi: doqtori<br />

sxdoma Catar<strong>da</strong>: --------------------2012 weli<br />

individualuri pirovnebebis an institutebis mier <strong>zemo</strong>moyvanili<br />

<strong>da</strong>saxelebis disertaciis gacnobis mizniT moTxovnis SemTxvevaSi<br />

misi arakomerciuli miznebiT kopirebisa <strong>da</strong> gavrcelebis ufleba<br />

miniWebuli aqvs saqarTvelos teqnikur universitets.<br />

avtoris xelmowera<br />

avtori inarCunebs <strong>da</strong>narCen sagamomcemlo uflebebs <strong>da</strong> arc<br />

mTliani naSromis <strong>da</strong> arc misi calkeuli komponentebis<br />

ga<strong>da</strong>beWdva an sxva raime meTodiT reproduqcia <strong>da</strong>uSvebelia<br />

avtoris werilobiTi nebarTvis gareSe.<br />

avtori irwmuneba, rom naSromSi gamoyenebuli saavtoro<br />

uflebebiT <strong>da</strong>culi masalebze miRebulia Sesabamisi nebarTva<br />

(gar<strong>da</strong> im mcire zomis citatebisa, romlebic moiTxoven mxolod<br />

specifiur mimarTebas literaturis citirebaSi, rogorc es<br />

miRebulia samecniero naSromebis Sesrulebisas) <strong>da</strong> yvela<br />

maTganze iRebs pasuxismgeblobas.<br />

iii


რეზიუმე<br />

saqarTveloSi samTo pirobebSi <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>turizmis</strong> ganviTarebis kuTxiT bolo xanebSi seriozuli nabiJebi<br />

ga<strong>da</strong>idga tradiciulad viTardeba bakuriani, Tbilisma<br />

satelituri ganviTarebis kuTxiT mniSvnelovani biujeturi<br />

investiciebi Cado gu<strong>da</strong>uris infrastruqturaSi; viTardeba<br />

aWarisa <strong>da</strong> guriis samTo kurortebi. gansakuTrebiT sayuradReboa<br />

<strong>zemo</strong> svaneTSi samTo-saTxilamuro industriisaken <strong>da</strong> zoga<strong>da</strong>d<br />

sakurorto-rekreaciuli potencialis aTvisebisaken mimarTuli<br />

qmedebebi, romelic anakliis zRvispira kurortis<br />

ganviTarebasTan erTobliobaSi saqarTvelos turistulsakurorto<br />

industriis aRdgenisa <strong>da</strong> misi Semdgomi,<br />

xarisxobrivad axal donaze ganviTarebis orientirad un<strong>da</strong><br />

miviCnioT. Tumca, isec saTqmelia, rom sul raRac sami wlis win<br />

sadisertacio naSromSi <strong>da</strong>saxuli miznebis ganxorcielebisTvis,<br />

romelic dRes ukve garkveul realobebs asaxaven, bevrad ufro<br />

meti dro iyo gaTvaliswinebuli.<br />

M magram aRsaniSnavia isec, rom miuxe<strong>da</strong>vad ukanasknel xans<br />

saqarTvelos turistul-sakurorto industriis ganviTarebis<br />

Temis aqtualizaciisa, teritoriuli erteulebis miznebisa <strong>da</strong><br />

saerTo saxelmwifoebrivi interesebis kompleqsuri<br />

gaTvaliswinebis, SeTanawyobis <strong>da</strong> harmonizaciis dros xSir<br />

SemTxvevaSi problemaTa mogvareba fragmentul, seqtoruli<br />

xedvebis Sedegebs warmoadgens <strong>da</strong> konkretuli <strong>da</strong>rgobrivi<br />

interesebis mimarTulebiT viTardeba. rogorc Sedegi, am kuTxiT<br />

kvlav problemad rCeba calkeuli teritoriebis sivrciTgegmarebiTi<br />

mowyobis sqemis <strong>da</strong>muSaveba.<br />

meores mxriv, saqarTvelos socialuri <strong>da</strong> ekonomikuri<br />

ganviTarebis mimdinare etapi cxadyofs, rom <strong>masobrivi</strong><br />

<strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> samTo kurortebis formirebisaTvis,<br />

srulfasovani regionuli strategiis doneze regionebis<br />

ganviTarebis doneebs Soris disproporciebis Sesustebisa <strong>da</strong><br />

koreqtirebisaken mimarTuli qmedebebisaTvis qveyanaSi situacia<br />

momwifebulia.<br />

Eevropuli gamocdilebisa <strong>da</strong> moTxovnebis gaziareba<br />

saqarTvelos turistul-sakurorto samTo industriis<br />

ganviTarebis gzaze EerT-erTi umniSvnelovanes <strong>da</strong>sayrdens<br />

warmoadgens <strong>da</strong> ukavSirdeba evrokavSiris regionuli politikis<br />

ZiriTad mizans _ <strong>da</strong>uWiron mxari evrokavSiris wevri qveynebis<br />

naklebganviTarebuli regionebis ganviTarebasa <strong>da</strong> cxovrebis<br />

doneTa gamoTanabrebas,.<br />

am mimarTulebiT ganviTarebis erT-erT TvalnaTliv nimuSad<br />

miCneulia <strong>zemo</strong> svaneTSi <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong><br />

arsebuli potencialis Seswavla <strong>da</strong> gamoyeneba.<br />

naSromis ZiriTadi mizni<strong>da</strong>n gamomdinare disertaciaSi<br />

<strong>da</strong>saxuli <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetili iqna Semdegi amocanebi:<br />

_ Seswavlil <strong>da</strong> gaanalizebnul iqna <strong>zemo</strong> svaneTSi<br />

<strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganviTarebisTvis Sesabamisi<br />

iv


pirobebi, aseve am mimarTulebiT mimdinare globaluri<br />

tendenciebi <strong>da</strong> mosalodneli cvlilebebi;<br />

_ gaanalizebuli iqna <strong>zemo</strong> svaneTSi <strong>masobrivi</strong><br />

<strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganviTarebis uzrunvelmyof faqtorTa<br />

sistema; ganisazRvra <strong>da</strong>rgis ganviTarebis <strong>da</strong> masze moqmedi<br />

sxva<strong>da</strong>sxva gare faqtorebis urTierTkavSiri;<br />

_ ganisazRvra <strong>zemo</strong> svaneTSi sakurorto-turistuli <strong>da</strong><br />

rekreaciuli qalaqgegmarebiTi kompleqsebis ganTavsebis<br />

problemebi, am mimarTulebiT gaanaliz<strong>da</strong> ucxouri gamocdileba<br />

<strong>da</strong> uaxloesi tendenciebi;<br />

_ <strong>da</strong>igegma <strong>zemo</strong> svaneTSi sakurorto-turistuli <strong>da</strong><br />

rekreaciuli qalaqgegmarebiTi kompleqsi <strong>da</strong> gamovlin<strong>da</strong> maTi<br />

ganTavsebis Tavioseburebebi;<br />

_ ganisazRvra <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>turizmis</strong> qalaqTmSeneblobiTi organizaciis specifiuri<br />

kanonzomierebebi;<br />

_ SemuSav<strong>da</strong> gegmarebiT struqturis formirebisa <strong>da</strong><br />

funqciuri zonirebis ZiriTadi principebi.<br />

disertaciaSi Camoyalibebuli xangrZlivvadiani mdgradi<br />

ganviTarebis qalaqgegmarebiTi rekomen<strong>da</strong>ciebis safuZvelze<br />

SesaZlebelia optimalurad iqnas gamoyenebuli <strong>da</strong> <strong>da</strong>culi <strong>zemo</strong><br />

<strong>svaneTis</strong> arsebuli potenciali, gaumjobesdes regionis saerTo<br />

ekonomikuri mdgomareoba <strong>da</strong> mkveTrad amaRldes mosaxleobis<br />

cxovrebis done.<br />

v


Summary<br />

Last time it has been undrtaken serious steps towards development of massive<br />

recreation and mountain tourism in Georgia. Bakuriani is traditionally under<br />

development.Tbilisi has put significant budget investments into Gu<strong>da</strong>uri’s infrastructure<br />

towards satellite development; mountainous resorts of Adjara and Guria are under<br />

development as well. The actions for improving the mountainous-skiing industry in the<br />

Upper Svaneti, as well as towards mastering the resort-recreational potential in general,<br />

which along with the development of the seaside resort of Anaklia should be considered as<br />

the reference point for restoration of the touristic-resort industry and its further development<br />

on a new quality level, are of great importance. Although, we have to also note that just three<br />

years ago, for realization of the aims stated in the dissertation thesis, which seem quite real<br />

already for to<strong>da</strong>y, it was considered much more time.<br />

However, it is noteworthy as well that despite the actualization of the theme of<br />

development of the Georgian touristic-resort industry in the last period, during complexive<br />

consideration, coordination, and harmonization of the aims of the territorial units and of the<br />

common state interests, solving of the problems are often results of the fragmental, sectoral<br />

views, and develop towards the interests of the concrete spheres. As an outcome, it still<br />

remains as a problem the elaboration of the volume-planning arrangement scheme for some<br />

territories.<br />

On the other hands, the current stage of the social and economic development of<br />

Georgia reveals that for forming the massive recreation and touristic mountainous resorts,<br />

the situation is fruitful in the country for weakening and correcting disproportions among the<br />

development levels of the regions on the level of the valuable regional strategy.<br />

Sharing of the European experience and requirements is one of the most important<br />

foun<strong>da</strong>tions for the development of the touristic-resort mountainous industry, and is<br />

connected with the main aim of the EU regional policy - to support development and<br />

equalization of the levels of life of the EU countries’ developing regions.<br />

Towards this direction, one of the apparent samples of the development is learning and<br />

using the existing potential of the Upper Svaneti’s massive recreation and tourism.<br />

According to the main goal of the work, it has been stated and solved the following<br />

objectives in the dissertation thesis:<br />

• It was learnt and analyzed the correspondent conditions for the development of the massive<br />

recreation and tourism in the Upper Svaneti, as well as the global trends and expected<br />

changes towards this direction;<br />

• It was analyzed the system of factors for providing development of massive recreation and<br />

tourism in the Upper Svaneti; was defined the intercommunication between the evolution<br />

of the sphere and the different outside factors that influence on it;<br />

• It was determined the problems of placement of the resort-touristic and recreational urbanplanning<br />

complexes in the Upper Svaneti, and was analyzed the foreign experience and the<br />

closest trends towards this direction;<br />

• It was planned the resort-touristic and recreational urban-planning complex, and were<br />

revealed the pecularities of their placement;<br />

• It was defined the specific regulatories of the massive recreation and touristic urbanplanning<br />

organization in the Upper Svaneti;<br />

• It was elaborated the main principles of the formation and functional zoning of the<br />

planning structure.<br />

According to the long-term sustainable development urban-planning recommen<strong>da</strong>tions<br />

worked out in the dissertation thesis, it is possible to optimally use and preserve the existing<br />

potential of the Upper Svaneti, as well as improve the general economic situation of the<br />

region, and sharply increase the level of life of the population there.<br />

vi


S i n a a r s i<br />

Sesavali --------------------9<br />

wyaroebis mimoxilva ------------------ 15<br />

Tavi I. <strong>zemo</strong> svaneTSi <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong><br />

<strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganviTarebis winapirobebi ----------------- 28<br />

1.1 bunebriv_klimaturi pirobebi ------------------- 33<br />

1.1.1 landSafturi mravalferovneba ------------------- 34<br />

1.1.2 topografia <strong>da</strong> Hhidrografia ------------------- 36<br />

1.1.3 geologia <strong>da</strong> <strong>da</strong> Hhidrologia ------------------- 37<br />

1.1.4 bunebrivi riskebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>binZureba ---------- 38<br />

1.2 kulturul-istoriuli potenciali ------------------- 42<br />

1.3. socialur-ekonomikuri winapirobebi; ------------------- 46<br />

1.4. demografiuli mdgomareoba <strong>da</strong> gansaxlebis sistema-------------- 50<br />

1.5. sakanonmdeblo-normatiuli baza ------------------- 51<br />

1.6. <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> SWOT _ analizi ------------------ 55<br />

Tavi II <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong><br />

qalaqgegmarebiTi organizacia mTiani regionebSi. ------ 58<br />

2.1. mTiani regionebSi <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong><br />

<strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganviTarebis ZiriTadi tendenciebi --------------60<br />

2.1.1. bunebriv_klimaturi pirobebis Taviseburebebi<br />

samTo-saTxilamuro <strong>turizmis</strong> ganviTarebaSi. ---------- 62<br />

2.1.2. samTo_saTxilamuro trasebis Taviseburebebi. ------------ 64<br />

2.2 samTo-rekreaciuli kompleqsebis qalaqgegmarebiTi<br />

proeqtirebis ZiriTadi meTodebis analizi <strong>da</strong> Sefaseba -----66<br />

2.3 samTo rekreaciuli kompleqsebis sivrciT-teritoriuli<br />

<strong>da</strong>gegmva saqarTveloSi ----------86<br />

Tavi III samTo-rekreaciuli kompleqsebis<br />

qalaqgegmarebiTi organizacia <strong>zemo</strong> svaneTSi ---- 97<br />

3.1. rekomen<strong>da</strong>ciebi KqalaqgegmarebiTi garemos<br />

kompleqsuri reorganizaciisaTvis ----------------- 98<br />

3.1.1. samTo-rekriaciuli gegmarebiTi erTeulis<br />

gamovlena <strong>da</strong> sazRvrebis <strong>da</strong>dgena. ---------------- 98<br />

3.1.2. rekreaciuli <strong>da</strong>tvirTva ----------------103<br />

3.2. samTo-rekreaciuli kompleqsis ganviTarebis<br />

uzrunvelmyofi sakomunikacio sistemebi -----------------112<br />

3.3. masiuri <strong>da</strong>svenebis samTo-rekriaciuli raionebis<br />

funqciur-teritoriულi ზონირება ---------------124<br />

Semajamebeli <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi -----------------135<br />

<strong>da</strong>narTebi:<br />

1. <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>da</strong> mimdebare teritoriebis<br />

2 <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>da</strong> misi Semogarenis<br />

disertaciaSi gamoyenebuli abreviaturebi ------------141<br />

gamoyenebuli wyaroebi --------------142<br />

grafikebis nusxa<br />

naxazebis nusxa<br />

vii


naSromi eZRvneba Cems mamas – vili suxitaSvils.<br />

m a d l i e r e b a<br />

madliereba min<strong>da</strong> gamovxato Cemi disertaciis samecniero<br />

xelmZRvanelis, arqiteqturis mecnierebaTa doqtoris, sruli<br />

profesoris givi beriZes mimarT.<br />

aseve madlobas vuxdi, saqarTvelos teqnikuri universitetis<br />

arqiteqturis, urbanistikisa <strong>da</strong> dizainis fakultetis profesor-<br />

maswavleblebs, romlebisganac saocar keTilganwyobas, Cem<strong>da</strong>mi<br />

mudmiv mxar<strong>da</strong>Werisa <strong>da</strong> ndobas vgrZnoibdi doqtoranturaSi<br />

swavlis periodSi<br />

viii


SesavaliD<br />

disertaciis kvlevis sagans warmoadgens <strong>zemo</strong> svaneTSi<br />

<strong>masobrivi</strong> <strong>da</strong>svenebis <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> qalaqTmSeneblobiTi<br />

organizaciis ZiriTadi principebis SemuSaveba.<br />

problemis aqtualoba: Cveni qveynis ganviTarebasa <strong>da</strong> ekononikis<br />

gaZlierebaSi <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganviTarebas<br />

gansakuTrebuli mniSvneloba gaaCnia. saqarTveloSi dRes<br />

UgamoikveTa mosaxleobis <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong><br />

sxva<strong>da</strong>sxva mimarTulebebis aRorZinebis tendenciebi. axal<br />

socialur-ekonomiur pirobebSi saqarTvelos ekonomiuri<br />

warmatebebis erT-erT mniSvnelovan Semadgenel nawils am <strong>da</strong>rgis<br />

ganviTareba warmoadgens, sa<strong>da</strong>c <strong>turizmis</strong> sferos is Tvisebaa<br />

mniSvnelovani, rom igi sxva momijnave <strong>da</strong>rgebsac aviTarebs.<br />

<strong>da</strong>sveneba, masTan <strong>da</strong>kavSirebuli sakurorto mkurnaloba <strong>da</strong><br />

aqtiuri turizmi saWiroa ganvixiloT, rogorc mosaxleobis<br />

cxovrebisa <strong>da</strong> aqtivobis erT-erTi gansxvavebuli <strong>da</strong>moukidebeli<br />

sfero, romelic gansxvavdeba Cveuli Sromisa <strong>da</strong> yofisagan.<br />

D<strong>da</strong>sveneba es iseTi socialuri movlenaa, romelic yvela a<strong>da</strong>mians<br />

aZlevs saSualebas gaataros Tavisufali dro Tavisi<br />

individualuri moTxovnilebebis Sesabamisad. <strong>da</strong>svenabisaTvis<br />

Seqmnili garemo ar un<strong>da</strong> ganvixiloT, a<strong>da</strong>mianis materialur<br />

sacxovrebel garemosagan gancalkevebulad. amisaTvis un<strong>da</strong> moxdes<br />

arqiteqturis, samecniero <strong>da</strong> SemqmedebiT sferoebTan integracia.<br />

<strong>da</strong>sasvenebeli garemos kompleqsuri problemebi un<strong>da</strong> iyos<br />

saxelmwifo politikis sagani. <strong>da</strong>sasvenebeli garemo un<strong>da</strong><br />

ganixilebodes rogorc, sxva materialur sacxovrebel sferoebTan<br />

mWidro urTierTkavSirSi myofi erTi dinamiuri sistema.<br />

saqarTveloSi gansakuTrebul mniSvnelobas iZens <strong>masobrivi</strong><br />

<strong>da</strong>sveneba <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganviTareba samTo pirobebSi. rac erTis<br />

mxriv mTiani regionebis susti socialur-ekonomikuri mdgomareobis<br />

9


gaZlierebis aucileblobaSi, xolo meores mxriv qveynis<br />

sakeTildReod mTiani regionebis rekreaculi resursiT mdi<strong>da</strong>ri<br />

potencialis saTanado simZlavriT gamoyenebaSi gamoixateba am<br />

mimarTebiT bolo xanebSi seriozuli nabijebi ga<strong>da</strong>idga:<br />

tradiciulad viTardeba bakuriani, Tbilisma satelituri<br />

ganviTarebis kuTxiT mniSvnelovani biujeturi investiciebi Cado<br />

gu<strong>da</strong>uris infrastruqturaSi; viTardeba aWarisa <strong>da</strong> guriis samTo<br />

kurortebi. gansakuTrebiT sayuradReboa <strong>zemo</strong> svaneTSi samTo-<br />

saTxilamuro industriisaken <strong>da</strong> zoga<strong>da</strong>d sakurorto-rekreaciuli<br />

potencialis aTvisebisaken mimarTuli qmedebebi, romelic anakliis<br />

zRvispira kurortis ganviTarebasTan erTobliobaSi saqarTvelos<br />

turistul-sakurorto industriis aRdgenisa <strong>da</strong> misi Semdgomi,<br />

xarisxobrivad axal donaze ganviTarebis orientirad un<strong>da</strong><br />

miviCnioT. Tumca, isec saTqmelia, rom sul raRac sami wlis win<br />

sadisertacio naSromSi <strong>da</strong>saxuli miznebis ganxorcielebisTvis,<br />

romelic dRes ukve garkveul realobebs asaxaven, bevrad ufro<br />

oreuli momavali iyo gaTvaliswinebuli.<br />

amasTan, miuxe<strong>da</strong>vad ukanasknel xans saqarTvelos turistul-<br />

sakurorto industriis ganviTarebis aqtualizaciisa, SesamCnevi<br />

xdeba, rom teritoriuli erTeulebis miznebisa <strong>da</strong> saerTo<br />

saxelmwifoebrivi interesebis kompleqsuri gaTvaliswinebis,<br />

SeTanawyobis <strong>da</strong> harmonizaciis dros xSir SemTxvevaSi problemaTa<br />

mogvareba fragmentul, seqtoruli xedvebis Sedegebs warmoadgens<br />

<strong>da</strong> viTardeba konkretuli <strong>da</strong>rgobrivi interesebis mimarTulebiT.<br />

rogorc Sedegi, am kuTxiT kvlav problemad rCeba calkeul<br />

teritoriebisaTvis sivrciT-gegmarebiTi mowyobis sqemis <strong>da</strong>muSaveba.<br />

meores mxriv, saqarTvelos socialuri <strong>da</strong> ekonomikuri<br />

ganviTarebis mimdinare etapi cxadyofs, rom <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong><br />

<strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> samTo kurortebis formirebisaTvis, srulfasovani<br />

regionuli strategiis doneze regionebs ganviTarebis doneebs<br />

10


Soris disproporciebis Sesustebisa <strong>da</strong> koreqtirebisaken mimarTuli<br />

qmedebebisaTvis qveyanaSi situacia momwifebulia.<br />

yvela es problema <strong>da</strong> resursi gansakuTrebiT TvalnaTliv<br />

SeiZleba warmoCenil iqnas <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> magaliTze <strong>da</strong> Sesabamisad,<br />

aRniSnuli regionisaTvis aqtualurad un<strong>da</strong> miviCnioT <strong>masobrivi</strong><br />

<strong>da</strong>svenebis <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganviTarebis qalaqTmSeneblobiTi<br />

organizaciis ZiriTadi principebis ganxilva <strong>da</strong> SemuSaveba.<br />

„<strong>zemo</strong> svaneTi”, erTis mxriv mTisa <strong>da</strong> baris tandemis<br />

ekonomikuri erTianobisa <strong>da</strong> urTierT<strong>da</strong>mokidebulebis gamo, Tumca<br />

warmoadgens “samegrelo_<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong>” samxareo teritoriis<br />

ganuyofel nawils, meores mxriv, Tavis gamorCeulad specifiur _<br />

geografiul, bunebriv-klimatur <strong>da</strong> eTnokulturul pirobebis gamo,<br />

realurad moiTxovs ”samxareo <strong>da</strong>gegmarebis proeqti<strong>da</strong>n” mis calke<br />

gamoyofasa <strong>da</strong> “<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> (raionis) sivrciT-teritoriuli<br />

ganviTarebis gegmis” doneze Seswavlasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>muSavebas. ris<br />

Sedega<strong>da</strong>c, qalaqTmSeneblobiT organizaciaze moqmedi faqtorebis<br />

analiziTa <strong>da</strong> xangrZlivvadiani mdgradi ganviTarebis<br />

qalaqgegmarebiTi rekomen<strong>da</strong>ciebis SemuSavebiT SesaZlebeli iqneba,<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> arsebuli potencialis optimaluri <strong>da</strong>cva <strong>da</strong><br />

gamoyeneba, saerTo ekonomikuri mdgomareobis gaumjobeseba <strong>da</strong><br />

mosaxleobis cxovrebis donis mkveTri amaRleba.<br />

sadisertacio naSromis mizani <strong>da</strong> amocanebi: kvlevis mizania<br />

`sivrciTi mowyobisa <strong>da</strong> qalaqTmSeneblobis safuZvlebis Sesaxeb~<br />

(2005) saqarTvelos kanonis mixedviT <strong>da</strong> “<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> sivrciT-<br />

teritoriuli ganviTarebis gegmis” doneze, samTo pirobebis<br />

Sesabamisi <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> qalaqTmSeneblobiTi<br />

organizaciis specifiuri kanonzomierebebis gamovlena <strong>da</strong><br />

gegmarebiT struqturis formirebisa <strong>da</strong> funqciuri zonirebis<br />

ZiriTadi principebis SemuSaveba.<br />

sadisertacio naSromis ZiriTadi mizni<strong>da</strong>n gamomdinare<br />

<strong>da</strong>saxuli <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetili iqna Semdegi amocanebi:<br />

11


_ Seswavlil <strong>da</strong> gaanalizebnul iqna <strong>zemo</strong> svaneTSi <strong>masobrivi</strong><br />

<strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganviTarebisTvis Sesabamisi pirobebi, aseve<br />

am mimarTulebiT mimdinare mosalodneli cvlilebebi <strong>da</strong> zogadi<br />

tendenciebi;<br />

_ gaanalizebuli iqna <strong>zemo</strong> svaneTSi <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong><br />

<strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganviTarebis uzrunvelmyof faqtorTa sistema;<br />

ganisazRvra <strong>da</strong>rgis ganviTarebis <strong>da</strong> masze moqmedi sxva<strong>da</strong>sxva<br />

gare faqtorebis urTierTkavSiri;<br />

_ ganisazRvra <strong>zemo</strong> svaneTSi sakurorto-turistuli <strong>da</strong><br />

rekreaciuli qalaqgegmarebiTi kompleqsebis ganTavsebis<br />

problemebi, am mimarTulebiT gaanaliz<strong>da</strong> ucxouri gamocdileba <strong>da</strong><br />

uaxloesi tendenciebi;<br />

_ <strong>da</strong>igegma <strong>zemo</strong> svaneTSi sakurorto-turistuli <strong>da</strong><br />

rekreaciuli qalaqgegmarebiTi kompleqsi <strong>da</strong> gamovlin<strong>da</strong> maTi<br />

ganTavsebis Tavioseburebebi;<br />

_ ganisazRvra <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>turizmis</strong> qalaqTmSeneblobiTi organizaciis ZiriTadi principebi;<br />

sadisertacio kvlevis Teoriul-meTodologiuri safuZvlebi:<br />

gamoyenebul iqna saqarTvelos konstitucia; saqarTvelos<br />

samoqalaqo kodeqsi; saqarTvelos kanonebi `sivrciTi mowyobisa <strong>da</strong><br />

qalaqTmSeneblobis safuZvlebis Sesaxeb~; `maRalmTiani regionebis<br />

socialur-ekonomikuri <strong>da</strong> kulturuli ganviTarebis Sesaxeb~<br />

;`<strong>da</strong>culi teritoriebis sistemis Sesaxeb~; `<strong>turizmis</strong>a <strong>da</strong> kurortis<br />

Sesaxeb~; `kurortebisa <strong>da</strong> sakurorto adgilebis sanitaruli <strong>da</strong>cvis<br />

zonebis Sesaxeb~; prezidentis brZanebulebiT <strong>da</strong>mtkicebuli<br />

`saqarTvelos kurortebisa <strong>da</strong> sakurorto adgilebis nusxa~.<br />

saqarTvelos mTavrobis <strong>da</strong>dgenilebiT <strong>da</strong>mtkicebuli saqarTvelos<br />

regionuli ganviTarebis 2010_2017 ww. saxelmwifo strategia~.<br />

naSromi eyrdnoba samecniero codnis iseT sabaziso<br />

meTodebs, rogoricaa: sistemur-funqciuri analizi, istoriuli,<br />

12


statistikuri, <strong>da</strong> sxva. agreTve sociologiur kvlevas,<br />

kompiuterul- grafikul analizs <strong>da</strong> GIS sistemebs.<br />

naSromSi gamoyenebul iqna agreTve kompleqsuri analizi,<br />

romelic iTvaliswinebs istoriul, statistikur <strong>da</strong> kartografiul<br />

masalebis Segroveba-Seswavlas; adgilobrivi <strong>da</strong> ucxouri avtorebis<br />

samecniero-saproeqto <strong>da</strong> naturaSi ganxorcielebuli obieqtebis<br />

gacnobas; sociologiuri gamokvlevebis Sedegebis gaTvaliswinebas,<br />

saqarTvelos bunebriv-klimaturi pirobebis Seswavlas <strong>da</strong> maTi<br />

calkeuli faqtorebis gamovlenas, romlebic gavlenas axdenen<br />

qalaqTmSeneblobiTi amocanebis ga<strong>da</strong>wyvetebze. disertaciaSi<br />

gamoyenebulia <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong>admi <strong>da</strong>maxasiaTebeli sivrciT-<br />

teritoriuli organizaciis gansakuTrebiT mniSvnelovani<br />

struqturirebuli modelebi <strong>da</strong> Teoriuli mosazrebebi;<br />

kvlevis obieqts warmoadgens erTiani qalaqgegmarebiTi<br />

warmonaqmni _ samTo-rekriaciuli gegmarebiTi erTeuli, misi<br />

sivrciT-gegmarebiTi organizacia <strong>da</strong> optimaluri rekreaciuli<br />

tevadoba.<br />

sadisertacio naSromis mecnieruli siaxle mdgomareobs imaSi<br />

rom sakurorto-turistuli <strong>da</strong> rekreaciuli qalaqgegmarebiTi<br />

sistemebi ganixileba ara zoga<strong>da</strong>d, aramed konkretuli, kerZod<br />

<strong>svaneTis</strong> bunebriv-klimaturi <strong>da</strong> socialur-ekonomikuri pirobebis<br />

gaTvaliswinebiT, rac mniSvnelovan gavlenas axdenen sistemis<br />

qalaqTmSeneblobiT ganviTarebaze. DSemuSavebulia meToduri<br />

safuZvlebi teritoriis funqciuri zonirebisaTvis <strong>da</strong> tevadobis<br />

<strong>da</strong>saangariSeblad, gamovlenilia samTo-rekriaciuli gegmarebiTi<br />

erTeulis Camoyalibebis, gegmarebiTi sazRvrebis gamovlenisa <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>dgenis ZiriTad faqtorebi.<br />

naSromis praqtikuli mniSvneloba gamoixateba Catarebuli<br />

samecniero-kvleviTi Sedegebis (rekomen<strong>da</strong>ciebis, meToduri<br />

miTiTebebisa <strong>da</strong> axali normatiuli maCveneblebis) <strong>da</strong>nergviT<br />

racionalur teritoriul aTvirsebis, bunebis <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> garemos<br />

13


გაუმჯობესების უზრუნველყოფაში. შედეგად _ ოპტიმალური საპროექტო-<br />

დაგეგმარებითი სამუშაოებis Sedegad racionalurad ga<strong>da</strong>nawildeba<br />

samSeneblo, rekreaciuli <strong>da</strong> sasaoflo-sameurneo teritoriebi,<br />

gaizrdeba mSeneblobis rentabeloba <strong>da</strong> SesamCnevad gaumjobesdeba<br />

mosaxleobis socialur-ekonomikuri pirobebi, rac arqiteqturisa<br />

<strong>da</strong> qalaqTmSeneblobis mTavar princips warmoadgens.<br />

kvlevis Sedegebis aprobacia: naSromSi gamoyenebuli<br />

gamokvlevebis ZiriTadi Sedegebi gamoqveynebulia Semdegi<br />

samecniero Sromebis saxiT:<br />

1. qalaqis garemos aRqmis zogadi <strong>da</strong>xasiaTeba. samecniero<br />

akreditaciis mqone Jurnali “sazrisi” #21 Tbilisi – 2006w.<br />

2. a<strong>da</strong>miani <strong>da</strong> garemo.. samecniero akreditaciis mqone Jurnali<br />

“sazrisi” #21 Tbilisi – 2006w.<br />

3. “<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong><br />

qalaqgegmarebiTi organizaciis ZiriTadi sakiTxebi.‟‟ teqnikuri<br />

universiteti#76 samecniero-teqnikuri konferencia(arqiteqturis,<br />

urbanizaciisa <strong>da</strong> dizainis instituti) _ 2008 w<br />

4. “<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong><br />

qalaqgegmarebiTi organizaciis ZiriTadi sakiTxebi.‟‟;<br />

mecnierebaTa akademiis akreditrebuli Jurnali “mecniereba <strong>da</strong><br />

teqnologiebi” #7-9; _ 2008 w.<br />

5. “seismuri riskisa <strong>da</strong>sxva stiqiur movlenaTa gaTvaliswineba <strong>zemo</strong><br />

<strong>svaneTis</strong> raionis urbanuli <strong>da</strong>gegmarebisas.‟‟ teqnikuri<br />

universiteti#77 samecniero-teqnikuri konferencia(arqiteqturis,<br />

urbanizaciisa <strong>da</strong> dizainis instituti) _ 2009 w<br />

6. “a<strong>da</strong>miani <strong>da</strong> garemo” iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis sax.<br />

universitetis amerikis Seswavlis institutis<br />

amerikadmcodneobis XI yovelwliur saerTaSoriso komferencia<br />

“amerika <strong>da</strong> amerikis Rirebulebebi” _ 2010w.<br />

14


7. .“<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong><br />

uzrunvelyofis sakomunikacio sistemebi”.; stu, “ganaTleba”; #2;<br />

2012w; Tbilisi;<br />

8. “seismuri riskisa <strong>da</strong>sxva stiqiur movlenaTa gaTvaliswineba <strong>zemo</strong><br />

<strong>svaneTis</strong> raionis urbanuli <strong>da</strong>gegmarebisas.; stu, “ganaTleba”; #2;<br />

2012w; Tbilisi;<br />

wyaroebis mimoxilva<br />

naSromi efuZneba literaturul wyaroebs, aseve<br />

internetiT <strong>da</strong> uSualod kvlevis teritoriaze moZiebul masalebs.<br />

un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom qarTul ekonomikur <strong>da</strong> specializebul<br />

(turizmi, mTiani regionebi) literaturaSi sakmaod<br />

xelSesaxebia masala, romelic kompleqsurad warmoadgens<br />

saqarTvelos mTianeTs – problemebiT <strong>da</strong> maTi ga<strong>da</strong>wyvetis<br />

SesaZleblobebiT. un<strong>da</strong> aRiniSnos saqarTvelos mecnierebaTa<br />

akademiis mTiani regionebis Seswavlis kompleqsuri komisiis<br />

(ukanasknel dromde regularulad tardebo<strong>da</strong> konferenciebi),<br />

akademiis sistemis profiluri institutebis saqmianoba, rigi<br />

arasamTavrobo organizaciebis (kavkasiis mTianeTis mdgradi<br />

ganviTarebis centri, saqarTvelos urbanistTa asociacia,<br />

saqarTvelos mTis federacia, moZraoba saqarTvelos mdgradi<br />

ganviTarebisaTvis <strong>da</strong> sxva) grantirebuli miznobriv-Tematuri<br />

kvlevebi, saerTaSoriso organizaciebi (USAID-i, GTZ-i, NDI-i,<br />

IFAD-i, CARE, SDC, Mersi Cory, horizonti, Ria sazogadoeba-<br />

saqarTvelo, evrazia <strong>da</strong> sxva), romlebic wlebis ganmavlobaSi<br />

axorcielebdnen mTian regionebSi sxva<strong>da</strong>sxva saxis saqmianobas.<br />

kurortebisa <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> obieqtebis <strong>da</strong>proeqtebisa <strong>da</strong><br />

mSeneblobis sferoSi aqtiurad moRvaweobdnen ufrosi Taobis<br />

warmomadgenlebi, arqiteqtorebi: s. ficxelauri. v. faferaSvili, i.<br />

zaaliSvili, i. Cxenkeli, v. kedia, g. leJava, l. sumbaZe, k.<br />

javaxiSvili, ekonomistebi S. arCvaZe, l. lorTqifaniZe <strong>da</strong> sxv.<br />

15


Semdgomi Taobi<strong>da</strong>n arqiteqtorebi: e. bagrationi, g. ToTibaZe,<br />

T. kandelaki, b. gabunia, k. focxiSvili, m. Cxenkeli, d. axvlediani, a.<br />

jafariZe, l. lorTqifaniZe, v. orbelaZe, g. gegelia <strong>da</strong> sxv.<br />

kurortebisa <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> organizaciis <strong>da</strong><br />

qalaqTmSeneblobiTi ganviTarebis mecnierul kvlevebs <strong>da</strong> saproeqto<br />

samuSaoebs warmatebiT asruleben arqiteqturis doqtorebi: g.<br />

beriZe, k. amirejibi, g. saluqvaZe, g. SaiSmelaSvili, v. vardosaniZe,<br />

b. maminaiSvili, n. SaviSvili, T. CiCua, g. yifiani, j. malaRuraZe, z.<br />

kiknaZe, e. TevzaZe, m. milaSvili, g. miqiaSvili, T. maxaraSvili, n.<br />

TevzaZe, T. naTiZe, v. <strong>da</strong>viTaia.<br />

gansakuTrebulad aRniSvnis Rirsia geosainformacio<br />

sakonsultacio centri “geografikis” mier Sesrulebuli<br />

samuSaoebi: qalaqgegmarebiTi proeqti _ “<strong>da</strong>ba bakurianis mimdebare<br />

teritoriis miwaTsargeblobis generaluri gegma” (2008w); “axali<br />

gu<strong>da</strong>uris” ganaSenianebis regulirebis gegma (2008w); “mestiis<br />

muniocipalitetis miwaTsargeblobis generaluri gegmis xedva”<br />

(2010w).<br />

sadisertacio naSromis momzadebisas gamoyenebuli iqna<br />

Semdegi samarTleblivi dokumentacia: saqarTvelos konstitucia<br />

(1995); saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi (1997); saqarTvelos kanoni<br />

`sivrciTi mowyobisa <strong>da</strong> qalaqTmSeneblobis safuZvlebis Sesaxeb~<br />

(2005); saqarTvelos kanoni “garemos <strong>da</strong>cvis saxelmwifo kontrolis<br />

Sesaxeb” (2005); saqarTvelos kanoni `maRalmTiani regionebis<br />

kulturuli <strong>da</strong> socialur-ekonomikuri ganviTarebis Sesaxeb~ (1999);<br />

saqarTvelos kanoni `<strong>da</strong>culi teritoriebis sistemis Sesaxeb~ (1996);<br />

saqarTvelos kanoni `<strong>turizmis</strong>a <strong>da</strong> kurortis Sesaxeb~ (1997);<br />

saqarTvelos kanoni `kurortebisa <strong>da</strong> sakurorto adgilebis<br />

sanitaruli <strong>da</strong>cvis zonebis Sesaxeb~ (1998); saqarTvelos<br />

prezidentis 2005 wlis 22 ivlisis # 655 brZanebulebiT<br />

<strong>da</strong>mtkicebuli `saqarTvelos kurortebisa <strong>da</strong> sakurorto adgilebis<br />

nusxa~; saqarTvelos mTavrobis 2010 wlis 25 ivnisis # 172<br />

16


<strong>da</strong>dgenilebiT <strong>da</strong>mtkicebuli `saqarTvelos regionuli ganviTarebis<br />

2010_2017 ww. saxelmwifo strategia”. saqarTvelos garemos <strong>da</strong>cvisa<br />

<strong>da</strong> bunebrivi resursebis ministris 2006 wlis 5 ivlisis # 538<br />

brZanebiT <strong>da</strong>mtkicebuli “garemosaTvis miyenebuli zianis<br />

gaangariSebis meTodika”.<br />

D disertaciis struqtura <strong>da</strong> moculoba: naSromi Sedgeba<br />

Sesavlis, sami Tavis _ <strong>zemo</strong> svaneTSi <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>turizmis</strong> ganviTarebis winapirobebi; <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>turizmis</strong> qalaqgegmarebiTi organizacia mTiani regionebSi; samTo-<br />

rekreaciuli kompleqsebis qalaqgegmarebiTi organizacia <strong>zemo</strong><br />

svaneTSi; <strong>da</strong>skvnebisa <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebis, literaturis<br />

CamonaTvalisagan. disertaciis ZiriTadi teqsti Sedgeba 148<br />

gverdisagan 52 suraTis, 7 sqemisa <strong>da</strong> 4 cxrilisagan. bibliografiis<br />

siaSi warmodgegnilia 75 wyaro (maTgan 33 ucxouri). disertacias<br />

Tan axlavs <strong>da</strong>narTi.<br />

naSromis pirvel TavSi ganxilulia <strong>zemo</strong> svaneTSi <strong>masobrivi</strong><br />

<strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganviTarebis winapirobebi: maT Soris<br />

bunebriv_klimaturi pirobebi<strong>da</strong>n cal-calke qveTavebad aris<br />

warmodgenili: landSaftur mravalferovneba, topografiuli,<br />

hidrografiuli, geologiuri, Hhidrologiuri Taviseburebebi,<br />

bunebrivi riskebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>binZureba. agreTve: kulturul-istoriuli<br />

potenciali; socialur-ekonomikuri winapirobebi; demografiuli<br />

mdgomareoba <strong>da</strong> gansaxlebis sistema; sakanonmdeblo-normatiuli<br />

baza; winapirobebis safuZvelze Catarebulia <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong><br />

SWOT_analizi.<br />

sadisertacio naSromisMmeore TavSi ZiriTa<strong>da</strong>dD saerTaSoriso<br />

praqtikaze <strong>da</strong>yrdnobiT Seswavlilia samTo rekreaciuli kompleqsebi,<br />

maT safuZvelze warmodgenilia <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong><br />

qalaqgegmarebiTi organizacia mTiani regionebSi <strong>da</strong> ganviTarebis<br />

ZiriTadi tendenciebi; samTo-saTxilamuro <strong>turizmis</strong> ganviTarebaSi<br />

17


unebriv_klimaturi pirobebis Taviseburebebi; samTo_saTxilamuro<br />

trasebis Taviseburebebi. samTo-rekreaciuli kompleqsebis<br />

qalaqgegmarebiTi proeqtirebis ZiriTadi meTodebis analizi,<br />

Sefaseba <strong>da</strong> sivrciT-teritoriuli <strong>da</strong>gegmva; calke paragrafi<br />

aqvs miZRvnili samTo rekreaciuli kompleqsebis sivrciT-<br />

teritoriuli <strong>da</strong>gegmvis praqtikas saqarTvelos pirobebSi.<br />

naSromis mesame TavSi gamovlenilia <strong>da</strong> <strong>da</strong>dgenilia<br />

samTo-rekriaciuli gegmarebiTi erTeulis sazRvrebi; ganxilulia<br />

samTo-rekreaciul kompleqsis ganviTarebis uzrunvelmyofi<br />

sakomunikacio sistemebi; <strong>da</strong>dgenilia rekreaciuli <strong>da</strong>tvirTvis<br />

SesaZleblobebi; samTo-rekriaciuli gegmarebiTi erTeulebisaTvis<br />

O<strong>da</strong>dgenilia optimaluri rekreaciuli tevadoba, SemuSavebuliaL<br />

landSaftur-rekreaciuli ka<strong>da</strong>stri <strong>da</strong> maT safuZvelze samTo-<br />

rekreaciuli kompleqsebis qalaqgegmarebiTi organizacia.<br />

terminebis ganmarteba<br />

upirvelesad warmodgenilia kanonSi _ “sivrciTi mowyobisa <strong>da</strong><br />

qalaqTmSeneblobis safuZvlebis Sesaxeb” gamoyenebul specifiuri<br />

terminebi, romelTac aqvT Semdegi mniSvneloba:<br />

1. arealad SeiZleba moviazroT ama Tu im teritoriis nawili,<br />

sa<strong>da</strong>c SeimCneva iseTi obieqtebi, movlenebi Tu procesebi, romlebic<br />

ar gvxdeba am teritoriis sxva nawilebSi;<br />

2. zona teritoriaa, sa<strong>da</strong>c aRiniSneba nebismieri obieqtebis,<br />

movlenebisa Tu procesebis met-naklebad erTnairi raodenobrivi<br />

maCveneblebi;<br />

3. gansaxlebis RerZi _ qveynis gansaxlebis sistemis sivrciTi<br />

mimarTulebis maformirebeli, <strong>da</strong>fuZnebuli sayrden <strong>da</strong>saxlebaTa<br />

urTierTkavSirze satransporto-komunikaciuri <strong>da</strong> funqciur-<br />

gegmarebiTi sistema, romlis garSemo bunebrivad yalibdeba<br />

urbanizebuli derefani;<br />

4. urbanizebuli derefani _ gansaxlebis RerZis garSemo<br />

arsebuli zona, romelic gamoirCeva regionis sxva nawilebisagan<br />

18


arasasoflo-sameurneo saqmianobisa Tu socialur-kulturuli<br />

maCveneblebis maRali doniTa <strong>da</strong> cxovrebis qalaquri wesis<br />

gavrcelebiT.<br />

5. sivrciTi mimarTuleba _ qveynis gansaxlebis sistemis<br />

mizanmimarTuli formirebis ganmsazRvreli, geo Tu Si<strong>da</strong>politikuri<br />

faqtorebiT ganpirobebuli wamyvani geografiuli veqtori;<br />

6. sivrciTi mowyoba – teritoriebis fizikuri garemosa <strong>da</strong><br />

infrastruqturis formirebisaTvis kanonmdeblobis, am <strong>da</strong>rgis<br />

saxelmwifo <strong>da</strong> adgilobrivi politikis, sivrciT-teritoriuli<br />

<strong>da</strong>gegmvis dokumentebis, fizikuri <strong>da</strong> iuridiuli pirebis<br />

moRvaweobis erTobliobiT gansazRvruli pirobebi <strong>da</strong> procesebi;<br />

7. qalaqTmSenebloba – qalaqganviTareba (urbanuli ganviTareba);<br />

<strong>da</strong>saxlebaTa (maT Soris, sasoflo <strong>da</strong>saxlebaTa) fizikuri garemosa<br />

<strong>da</strong> infrastruqturis formirebisaTvis kanonmdeblobis, am <strong>da</strong>rgis<br />

saxelmwifo <strong>da</strong> adgilobrivi politikis, sivrciT-teritoriuli<br />

<strong>da</strong>gegmvis dokumentebis, fizikuri <strong>da</strong> iuridiuli pirebis<br />

moRvaweobis erTobliobiT gansazRvruli pirobebi <strong>da</strong> procesebi;<br />

8. sivrciT-teritoriuli <strong>da</strong>gegmva – saqmianoba, romelic<br />

aregulirebs <strong>da</strong>saxlebaTa teritoriebis gamoyenebis, miwaT-<br />

sargeblobis, ganaSenianebisa <strong>da</strong> keTilmowyobis, garemosa <strong>da</strong> uZravi<br />

kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis, rekreaciis sivrciT-<br />

teritoriuli pirobebis, satransporto, sainJinro <strong>da</strong> socialuri<br />

infrastruqturis, aseve ekonomikuri ganviTarebis sivrciT aspeqtebs<br />

<strong>da</strong> gansaxlebis teritoriul sakiTxebs;<br />

9. gansaxleba – mosaxleobis, ekonomikuri <strong>da</strong> sxva saxis aqtivobis<br />

ga<strong>da</strong>nawileba qveynis, afxazeTisa <strong>da</strong> aWaris avtonomiuri<br />

respublikebis, regionis, raionis, <strong>da</strong>saxlebis teritoriaze;<br />

10. <strong>da</strong>saxleba – gansaxlebis gansxvavebuli formebis (tipebis)<br />

saerTo saxelwodeba (qalaqi, <strong>da</strong>ba, Temi, sofeli);<br />

19


11. miwaTsargeblobis <strong>da</strong>gegmva – saqmianoba, romelic gansazRvravs<br />

miwis (<strong>da</strong>saxlebaTa teritoriebis) gamoyenebis saxeobas,<br />

intensivobas <strong>da</strong> pirobebs zonirebis meTodiT;<br />

12. gegmarebiTi regioni – istoriul-kulturuli an/<strong>da</strong> ekonomikuri<br />

niSniT gaerTianebuli, an/<strong>da</strong> specialuri sivrciT-teritoriuli<br />

amocanebis ga<strong>da</strong>sawyvetad formirebuli raionebis teritoriebis<br />

erToblioba;<br />

13. infrastruqtura – sainJinro-teqnikuri <strong>da</strong> socialuri<br />

momsaxurebis, aseve sakomunikacio obieqtebis, nagebobebisa <strong>da</strong><br />

qselebis erToblioba;<br />

14. sivrciT-teritoriuli <strong>da</strong>gegmvis normebi <strong>da</strong> wesebi – <strong>da</strong>gegmvaze<br />

uflebamosili saqarTvelos aRmasrulebeli xelisuflebis<br />

Sesabamisi uwyebis <strong>da</strong> adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />

(mmarTvelobis) organos mier <strong>da</strong>mtkicebuli kanonqvemdebare<br />

normatiuli aqtebi;<br />

15, sivrciT-teritoriuli <strong>da</strong>gegmvis dokumentacia – am kanoniT<br />

gansazRvruli wesiT SemuSavebuli, SeTanxmebuli <strong>da</strong> <strong>da</strong>mtkicebuli<br />

dokumentebi, romlebic Seicavs teqstur <strong>da</strong> grafikul informacias;<br />

16. miwaTsargeblobis generaluri gegma – qalaqTmSeneblobiTi<br />

dokumenti, romelic gansazRvravs <strong>da</strong>saxlebaTa teritoriebis<br />

gamoyenebis <strong>da</strong> ganaSenianebis ZiriTad parametrebs, keTilmowyobis,<br />

garemosa <strong>da</strong> uZravi kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis sivrciT-<br />

teritoriul pirobebs, satransporto, sainJinro <strong>da</strong> socialuri<br />

infrastruqturis, aseve ekonomikuri ganviTarebis sivrciT aspeqtebs<br />

<strong>da</strong> gansaxlebis teritoriul sakiTxebs;<br />

17. ganaSenianebis regulirebis gegma – qalaqTmSeneblobiTi<br />

dokumenti, romelic <strong>da</strong>saxlebaTa teritoriebisTvis adgens<br />

miwaTsargeblobis zonebs (qvezonebs) an/<strong>da</strong> azustebs calkeuli<br />

gegmarebiTi erTeulebis, ganaSenianebis arqiteqturul-gegmarebiT <strong>da</strong><br />

sivrciT-moculobiT maxasiaTeblebs, Senobebis ganTavsebas, maT<br />

gegmarebiT parametrebs; uZravi kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvisa<br />

20


<strong>da</strong> ganviTarebis qalaqTmSeneblobiT maxasiaTeblebs, reliefis<br />

organizebas, teritoriebis keTilmowyobasa <strong>da</strong> gamwvanebas,<br />

sainJinro <strong>da</strong> satransporto infrastruqturiT uzrunvelyofas;<br />

18. qalaqTmSeneblobiTi ka<strong>da</strong>stri (mravalmiznobrivi ka<strong>da</strong>stri) –<br />

sainformacio sistema, romelic moicavs sivrciT-teritoriuli<br />

ganviTarebis reglamentebis monacemebs, informacias socialuri,<br />

satransporto, sainJinro <strong>da</strong> samrewvelo infrastruqturis, Senoba-<br />

nagebobebis ganTavsebisa <strong>da</strong> mdgomareobis Sesaxeb, teritoriebis<br />

ekologiuri, sainJinro-geologiuri <strong>da</strong> seismuri mdgomareobis<br />

Taobaze, agreTve sxva monacemebs, romlebic gamoiyeneba sivrciT-<br />

teritoriuli <strong>da</strong>gegmvis dokumentaciis SemuSavebisaTvis <strong>da</strong><br />

sivrciT-teritoriuli ganviTarebis marTvisaTvis;<br />

19. ganaSenianebis sivrciT-gegmarebiTi wyoba – teritoriebisa <strong>da</strong><br />

ganaSenianebuli garemos Camoyalibebuli an/<strong>da</strong> qalaqTmSeneblobiTi<br />

dokumentaciiT gansazRvruli urTierT-mimarTeba, struqtura <strong>da</strong><br />

maxasiaTebelTa sistema;<br />

20. miwis nakveTi – saka<strong>da</strong>stro erTeuli sazRvrebiT (saka<strong>da</strong>stro<br />

sazRvari) sargeblobis, maTi gankargvisa <strong>da</strong> ganviTarebisaTvis;<br />

Aaqve warmodgenilia sakurorto-rekreaciuli <strong>da</strong> turistuli<br />

sistemebis klasifikacia Sesabamisi terminologiiT.*<br />

21. turisti – fizikuri piri, romelic nebayoflobiT mogzaurobs<br />

mudmivi sacxovrebeli adgilis farglebs gareT, <strong>da</strong>svenebis<br />

gajansaRebis, saqmiani an sxva mizniT, ara nakleb 24 saaTis <strong>da</strong> ara<br />

umetes erTi wlis vadiT <strong>da</strong> romlis mogzaurobac ar anazRaurdeba<br />

droebiTi yofnis adgilis safinanso wyaroebi<strong>da</strong>n;<br />

22. _ organizebuli turisti _ piri, romelsac SeZenili aqvs turi,<br />

anu romlis mogzauroba orturistuli subieqtis (formis, sawarmos,<br />

organizaciis, turoperatoris <strong>da</strong> sxva) mier <strong>da</strong> iRebs misgan<br />

kompleqsur momsaxurebas.<br />

21. _ vizitori _ a) stumari; b) <strong>da</strong>cul teritoriaze kanoniT<br />

gansaZRvruli wesiT <strong>da</strong>Svebuli gareSe piri; g) ukanasknel xans<br />

21


termins umetesad iyeneben yvela ucxoelis mimarT, vinc qveynis<br />

teritoriaze SezRuduli vadiT imyofeba;<br />

22. _ erTdRiani vizitori _ piri, romelic imyofeba mudmivi<br />

sacxovrebeli adgilis farglebs gareT, ucxo garemoSi, <strong>da</strong>svenebis<br />

saqmiani, Tu sxva mizniT, vadiT araumetes 24 saaTisa <strong>da</strong> yofnis<br />

adgilas misi saqmianoba ar aris anazRaurebadi.<br />

23. rekreaciuli resursebis tevadoba dgindeba normis mixedviT:<br />

24. antropogenuri <strong>da</strong>tvirTva, romlis normebi dgindeba sxva<strong>da</strong>sxva<br />

biogeocenozebTan mimarTebaSi sxva<strong>da</strong>sxva bunebriv zonebSi fexiT<br />

sasiarulo, gasaseirnebel, Tu saeqskursio saqmianobisas, bunebrivi<br />

garemos ekologiuri dizbalansis Tavi<strong>da</strong>n acilebis mizniT.<br />

25. <strong>da</strong>saSvebi zRvruli <strong>da</strong>tvirTvebi _ antropoekologiuri<br />

normativebi, romelTa <strong>da</strong>rRvevas mivyavarT sxva<strong>da</strong>sxva donis<br />

geosistemebis mdgradobis rRvevamde, rac a<strong>da</strong>mianebis<br />

janmrTelobis cvlilebebze aisaxeba.<br />

26. rekreaciuli potenciali es aris faqtiur <strong>da</strong> zRvrulad<br />

<strong>da</strong>saSveb rekreantTa raodenobebis Sefardeba, romelis rekreaciuli<br />

resursebis mravalferovnebi<strong>da</strong>n gamomdinareobs “rekreaciuli<br />

potenciali”s gansazRvreba <strong>da</strong>kavSirebulia bunebrivi resursebis<br />

tevadobasTan. rekreaciuli potenciali agreTve SeiZleba<br />

ganvsazRvroT, rogorc teritoriis SesaZlebloba miiRos zRvruli<br />

<strong>da</strong>msveneblis raodenoba, ris Sedega<strong>da</strong>c wonasworobi iqneba<br />

SenarCunebuli.<br />

27 _ „kurorti“ _ es adgilia, romelsac gaaCnia samkurnalo<br />

wyaroebi, samkurnalo talaxi, gansakuTrebuli klimatiuri <strong>da</strong> sxva<br />

bune¬brivi pirobebi (tyeebi, mTebi, zRvebis, mdinareebis, tbebis<br />

sanapiroebi <strong>da</strong> a. S.) <strong>da</strong> keTilmowyobilia sxva<strong>da</strong>sxva <strong>da</strong>avadebebis<br />

samkurnalod, <strong>da</strong> agreTve, <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong>Tvis, sa<strong>da</strong>c arsebobs<br />

Sesabamisi organizebuli samkurnalo-profilaqtikuri<br />

<strong>da</strong>wesebulebebi, romlebic akmayofileben sanitarul-higienur <strong>da</strong><br />

kurortologiur moTxovnilebebs“.<br />

22


28. sarekreacio teritoria – saqarTvelos <strong>da</strong>saxlebuli an/<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>usaxlebeli teritoria, romlis ganviTarebis ZiriTadi<br />

potencialia turizmi <strong>da</strong> rekreacia <strong>da</strong> romelic moicavs<br />

erTmaneTTan <strong>da</strong>kavSirebul bunebriv <strong>da</strong> kulturul kompleqsebs,<br />

turistuli <strong>da</strong> sakurorto infrastruqturis obieqtebs <strong>da</strong> SeiZleba<br />

gamoyenebul iqnes a<strong>da</strong>mianTa <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong>Tvis, maTi rekreaciuli<br />

moTxovnilebebis <strong>da</strong>sakmayofileblad; (30.03.2007. N4574 amoqmeddes<br />

saqarTvelos prezidentis mier Sesabamisi normatiuli aqtebis<br />

gamocemisTanave.)<br />

29. sakurorto-rekreaciuli regioni _ qveynis, avtonomiis, mxaris<br />

teritoriis nawili (saqarTvelos SavizRvis sanapiro, ukrainis<br />

yirimisa <strong>da</strong> odesis sanapiroebi, ruseTis didi soWis sanapiro,<br />

azerbaijanis kaspiszRvis sanapiro <strong>da</strong> a. S.), romlis upiratesi<br />

ganviTarebis safuZvels warmoadgens misi mdi<strong>da</strong>ri<br />

kurortologiuri resursebi. sakurorto-rekreaciuli regionSi<br />

erTiandebian Se<strong>da</strong>re¬biT <strong>da</strong>moukidebeli sakurorto-rekreaciuli<br />

raionebi. sakurorto-rekreaciuli regionis sidide <strong>da</strong>mokidebulia<br />

adgilobriv bunebriv-klimatiur, kurortologiur <strong>da</strong> teritoriul<br />

resursebze, <strong>da</strong> agreTve masSi Semavali sakurorto-rekreaciuli<br />

raionebis raodenobaze.<br />

30. sakurorto-rekreaciuli raioni _ Se<strong>da</strong>rebiT <strong>da</strong>moukidebeli<br />

qalaqTm¬Se¬neblobiTi warmonaqmni, romelic Sedgeba sxva<strong>da</strong>sxva<br />

urTi¬erT¬<strong>da</strong>kavSirebuli funqciuri zonebis jgufebisgan<br />

(samkurnalo-gamajansaRebel kompleqsebis, adgilobrivi<br />

mosaxleobis <strong>da</strong> momsaxure personalis sacxovrebeli <strong>da</strong>bebis,<br />

komunalur-sameurneo <strong>da</strong> soflis meurneobis obieqtebisagan, agreTve<br />

tyeparkebis masivebisagan) saerTo kulturul-sayofacxovrebo,<br />

komunalur-sameurneo, administraciul momsaxurebiT <strong>da</strong> sainJinro<br />

RonisZiebebis saerTo sistemiT. am raionebis saxalxo meurneobis<br />

ganviTarebaSi wamyvani adgili ukaviaT sakurorto meurneobas:<br />

leseliZe _ ganTiadi, gagra, biWvinTa, anaklia, grigoleTi-ureki,<br />

23


qobuleTi, baTumi <strong>da</strong> sxva raionebi saqarTvelos SavizRvis<br />

sanapiroze, agreTve raionebi borjomSi, bakurianSi <strong>da</strong> a. S.<br />

sakurorto-rekreaciuli raionebi warmoadgenen sakurorto-<br />

rekreaciuli regionis struqturul erTeulebs.<br />

31. sakurorto qalaqi an <strong>da</strong>ba _ istoriulad Camoyalibebuli<br />

<strong>da</strong>saxlebuli adgili (punqti), romlis saxalxo meurneobis<br />

ganviTarebaSi wamyvani adgili ukavia sakurorto meurneobas.<br />

sakurorto qalaqi an <strong>da</strong>ba Cveulebriv Sedis sakurorto-<br />

rekreaciul raionSi (soxumi, baTumi, qobuleTi, borjomi) an<br />

warmoadgens <strong>da</strong>moukidebel erTeuls (axtala, qviSxeTi, xovle).<br />

32. sakurorto kompleqsi, <strong>da</strong>svenebis kompleqsi _ rekreaciuli<br />

kompleqsi _ qalaqTmSeneblobiTi warmonaqmni, romelic Sesdgeba<br />

erTgvarovani sakurorto-rekreaciuli <strong>da</strong>wesebulebebis jgufebi<strong>da</strong>n,<br />

gaerTianebulni saerTo arqiteqturul-<strong>da</strong>gegmarebiTi <strong>da</strong> sivrcobriv<br />

ga<strong>da</strong>wyvetebiT, kulturul-sayofacxovrebo <strong>da</strong> komunalur-sameurneo<br />

momsaxurebis centralizaciiT <strong>da</strong> sainJinro RonisZiebebis saerTo<br />

sistemiT. sakurorto kompleqsi, <strong>da</strong>svenebis kompleqsi Sedis<br />

sakurorto-rekreaciul raionSi <strong>da</strong> warmoadgens an <strong>da</strong>moukidebel<br />

qalaqT¬mSeneblobiT erTeuls, an qalaqebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>bebis Semadgenel<br />

nawils (balneologiuri kompleqsi TbilisSi, sinopis kompleqsi<br />

soxumSi).<br />

kompleqsebis <strong>da</strong>saxeleba ganisazRvreba maTSi Semavali<br />

gamaja¬nsaRebeli <strong>da</strong>wesebulebebis tipebis SemadgenlobiT. ase<br />

magaliTad, kompleqsebi, romlebic aerTianeben sakurorto-<br />

profilaqtikuri mkurnalobis <strong>da</strong>wesebulebebs (sanatoriumebi,<br />

sanatoriuli pansio¬natebi <strong>da</strong> profilaqtorebi, sanatoriuli tipis<br />

axalgazrduli banakebi) saxeldebian rogorc sakurorto<br />

kompleqsebi (calkeuli kompleqsebi wyaltuboSi, borjomSi,<br />

abasTumanSi <strong>da</strong> a. S.), xolo kompleqsebi, romlebic aerTianeben<br />

<strong>da</strong>sasvenebel <strong>da</strong>wesebulebebs (<strong>da</strong>svenebis saxlebi, sastumroebi,<br />

axalgazrduli <strong>da</strong>svenebis banakebi, saxelodebian, rogorc<br />

24


<strong>da</strong>svenebis kompleqsebi, rekreaciuli kompleqsebi (calkeuli<br />

kompleqsebi biWvinTaSi, <strong>da</strong> a. S.).<br />

33. sakurorto <strong>da</strong>wesebuleba, <strong>da</strong>svenebis <strong>da</strong>wesebuleba. – aRniSnuli<br />

<strong>da</strong>wesebulebebi warmoadgenen sakurorto mkurnalobis, <strong>masobrivi</strong><br />

<strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> calkeul obieqtebs <strong>da</strong> gansxvavdebian<br />

erTmaneTisagan tipologiuri TaviseburebebiT. maTi mSenebloba<br />

ganxorcielebulia saqarTvelos Savi zRvis sanapirosa <strong>da</strong> mTis<br />

sakurorto adgilebSi.<br />

34. <strong>da</strong>svenebis adgili. – gansazRvruli teritoria, romelic<br />

gamiznulia <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong>Tvis. igi formirdeba Sesafer<br />

bunebriv pirobebSi ((tyeparkebSi, zRvis, tbebis <strong>da</strong> mdinareebis<br />

sanapiroebze <strong>da</strong> a. S.) mosaxleobis socialuri, profesionaluri,<br />

asakobrivi <strong>da</strong> fsiqologiuri faqtorebis gaTvaliswinebiT.<br />

rac Seexeba <strong>turizmis</strong> sistemebis klasifikacias, romelic<br />

ukavSirdeba <strong>turizmis</strong> arealis gamovlenas, turistuli raionebis,<br />

centrebis, calkeuli obieqtebis <strong>da</strong> marSrutebis organizacias,<br />

turis¬tebis ganTavsebisa <strong>da</strong> sxva sakiTxebs, qvemoT mocemuli<br />

Sesabamisi terminologiiT xasiaTdeb:<br />

35. turistuli raioni – gansazRvruli teritoria, romelic<br />

warmoadgens <strong>turizmis</strong> obieqtebis Tavmoyris adgils (unikaluri<br />

bunebis, istoriuli Zeglebis <strong>da</strong> a. S.) sa<strong>da</strong>c organizebulia<br />

turistuli centrebi <strong>da</strong> marSrutebi, gaTvaliswinebulia turistTa<br />

<strong>da</strong> mogzaurTa momsaxurebis <strong>da</strong>wesebulebebis funqcionireba.<br />

calkeuli turistuli raionebi Sedian mxaris an avtonomiuri<br />

erTeulis turistul saerTo sistemaSi. zogierT SemTxvevebSi<br />

turistuli raionebi SeiZleba funqcionirebdes <strong>da</strong>moukideblad<br />

(mesxeTis raionSi, alpinizmisa <strong>da</strong> samTo <strong>turizmis</strong> raionebi<br />

kavkasionis qedis ferdobebze <strong>da</strong> a. S.).<br />

36. turistuli centri. umsxvilesi, msxvili <strong>da</strong> didi qalaqebi,<br />

samrewvelo centrebi, qalaqebi, sa<strong>da</strong>c Tavmoyrilia istoriuli <strong>da</strong><br />

arqiteqturuli Zeglebi (mcxeTa, siRnaRi) <strong>da</strong> sxv.<br />

25


37. turistuli kompleqsi - turistuli <strong>da</strong>wesebulebebis jgufi<br />

(turistebisa <strong>da</strong> mogzaurTa ganTavsebisaTvis gaerTianebuli<br />

qalaqTmSeneblobiTi ga<strong>da</strong>wyvetis sistemiT (kompleqsebi TbilisSi,<br />

baTumSi, qobuleTSi <strong>da</strong> a. S.).<br />

38. turistuli obieqti, calkeuli bunebis Zeglebi, materialuri<br />

kulturis <strong>da</strong> sxva SemecnebiTi mniSvnelobis obieqtebi<br />

(xuroTmoZ¬Rvruli Zeglebi: jvari, varZia, gelaTi, unikaluri<br />

mRivimeebi <strong>da</strong> a. S.).<br />

<strong>da</strong>sasruls gvin<strong>da</strong> avRniSnoT, rom yvela CamoTvlili sakurorto-<br />

rekreaciuli <strong>da</strong> turistuli warmonaqmnebi ikaveben saproeqto-<br />

<strong>da</strong>gegmarebiTi samuSaoebis gansazRvrul taqsonomiur safexurs, rac<br />

ganapirobebs lokalur saproeqto samuSaoebis Sesrulebas <strong>da</strong><br />

proeqtirebaSi stadiurobis <strong>da</strong>cvas (sur. 12, 13, 30).<br />

saWirod migvaCnia agreTve warmovadginoT saTxilamuro<br />

industriaSi saTxilamuro teritoriis ganviTarebisTvis<br />

<strong>da</strong>maxasiaTebeli terminebi <strong>da</strong> teqnikuri Jargonebi, romelTa<br />

ganmartebac qvemoTaa mocemuli:<br />

39. moTxilamuris viziti – saTxilamuro teritoriaze mTeli an<br />

dRe-Ramis garkveuli periodis manZilze sasrialod misuli erTi<br />

a<strong>da</strong>miani. es gamoSvebuli asasvleli bileTebis sruli<br />

raodenobaa. moTxilamuris vizitSi Sedis stumris momsaxureba<br />

mTeli dRis, naxevari dRis, Ramis, saSeRavaTo, zr<strong>da</strong>srulis, bavSvis,<br />

sezonuri an anebismieri sxva bileTis tipi, romelic moTxilamures<br />

an snouborders konkretuli zonis <strong>da</strong>wesebulebebiT sargeblobis<br />

SesaZleblobas aZlevs.<br />

40. mTamsvlelTa gaTvlili raodenoba – moTxilamureTa ra<br />

raodenobis ga<strong>da</strong>yvana SeuZlia sabagiros. saaTobrivi monacemebi<br />

individualuri asvlebis jamia.<br />

41. vgt/saaTSi (000) – (vertikaluri ga<strong>da</strong>myvani transporti saaTSi) –<br />

erT saaTSi 1000 vertikalur metrze ga<strong>da</strong>yvanili a<strong>da</strong>mianebis<br />

raodenoba (sabagiros vertikaluri svla, gamravlebuli saaTSi<br />

26


ga<strong>da</strong>yvanlebis raodenobaze, gayofili 1000). teritoriis mTliani<br />

vgt yvela asvlis vgt-is jamia.<br />

42. moTxovnili vgt/moTxilamure/dRe – yovel dRe <strong>da</strong>Svebul<br />

moTxilamureTa raodenoba (moTxovnili).<br />

43. moTxilamuris (xelsayreli) ga<strong>da</strong>yvanis SesaZlebloba (mgS) –<br />

sasrialo zonaze ra raodenobis moTxilamureTa/snouborderTa<br />

ga<strong>da</strong>adgilebaa SesaZlebeli Wyletvis gareSe, an bunebrivi garemos<br />

<strong>da</strong>zianebis gareSe axlis Senebis perspeqtiva. saTxilamuro zonis<br />

mosaxerxebeli sabagiroebi erT saaTSi Sesrulebuli vgt-s, TiTo<br />

moTxilamureze moTxovnili vtm-s, topografiuli sirTulis <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>mxmare aRWurvilobebis funqciaa.<br />

44. utilizacia – moTTxilamureTa ga<strong>da</strong>yvanis SesaZleblobebiT<br />

gazomili. xelsayreli sezonuri momsaxureba namravlia<br />

saTxilamuro teritoriaze yoveldRiurad ga<strong>da</strong>yvanili<br />

moTxilamureebis <strong>da</strong> saoperacio dReebis raodenobis. utilizacia<br />

erTmaneTs u<strong>da</strong>rebs moTxilamureTa vizitebis realur raodenobas<br />

<strong>da</strong> gaTvlil xelsayrel sezonuri SesaZleblobebs .<br />

45. teritoriis punqti – <strong>da</strong>xrilobis kuTxis <strong>da</strong> adgilmdebareobis<br />

gaTvaliswinebiT, saTxilamuro gzis asaSeneblad xelsayeli<br />

teritoria.<br />

Tavi I.<br />

<strong>zemo</strong> svaneTSi <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganviTarebis<br />

winapirobebi<br />

winapirobebis SejerebulmaA analizma mogvca saSualeba <strong>zemo</strong><br />

<strong>svaneTis</strong> portul-turistuli kompleqsebisaTvis ganviTarebisaTvis<br />

gamogveyo lokaluri teritoriebi<br />

<strong>zemo</strong> svaneTi sezonuri pikuri funqciuri <strong>da</strong>tvirTvebis wlis<br />

mTel periodze ga<strong>da</strong>sanawileblad ga<strong>da</strong>mwyveti mniSvneloba eniWeba<br />

zamTris periodSi zamTris sportis saxeobis, pirvel rigSi<br />

27


samTo_saTxilamuro sportis ganviTarebas, xolo zafxulis<br />

periodSi <strong>turizmis</strong> sxva<strong>da</strong>sxva saxeobebis _ saqveiTo, sacxenosno,<br />

eqstremaluri, sportuli, saganmanaTleblo, frinvelebze <strong>da</strong>kvirveba<br />

<strong>da</strong> sxva _ ganviTareba. adgilze arsebobs amis yvela piroba _<br />

istoriul-kulturuli memkvidreoba, bunebriv-klimaturi pirobebi,<br />

sastumroebis swrafad ganviTarebadi qseli, naturaluri<br />

produqtebi.<br />

turistuli marSrutebis konfiguraciis TvalsazrisiT <strong>zemo</strong><br />

svaneTi pasuxobs rogorc (1) xazovani, ise (2) sxivisebri sqemebis<br />

moTxovnilebebs. pirvel SemTxvevaSi turistul marSrutebSi<br />

erTveba istoriuli gzebis mimarTulebebi _ mag., mestii<strong>da</strong>n<br />

uSbisaken, adiSisken an uSgulisaken; meore SemTxvevaSi sxva<strong>da</strong>sxva<br />

mimarTulibiT turistuli marSrutis centri<strong>da</strong>n; <strong>zemo</strong> svaneTSi<br />

marSrutebi miemarTeba, ZiriTa<strong>da</strong>d erTi romelime centri<strong>da</strong>nAN <strong>da</strong><br />

moicavs istoruli, arqeologiuri Tu arqiteqturuli Zeglebis<br />

simravles, riTac esoden mdi<strong>da</strong>ria <strong>zemo</strong> svaneTi (<strong>da</strong>narTi ?).<br />

saqarTveloSi dRes UgamoikeTa mosaxleobis <strong>masobrivi</strong><br />

<strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> sxva<strong>da</strong>sxva mimarTulebebis aRorZinebis<br />

tenciebi. axal socialur-ekonomiur wyobaSi saqarTvelos<br />

ekonomiuri warmatebebis erT-erT mniSvnelovan Semadgenel nawils<br />

am <strong>da</strong>rgis ganviTareba warmoadgens..<br />

. maradiuli TovliTa <strong>da</strong> myinvarebiT <strong>da</strong>faruli kavkasioni, Savi<br />

zRvis sanapiros subtropikuli zona, wyaluxvi mdinareebi <strong>da</strong><br />

CanCqerebi, samkurnalo mineraluri wylebi <strong>da</strong> kurortebi,<br />

mravalprofiliani <strong>da</strong> mdi<strong>da</strong>ri ekonomikuri raionebi, istoriisa <strong>da</strong><br />

kulturis Zeglebi - yvelaferi es gansakuTrebiT xelsayrel<br />

pirobebs qmnis saqarTveloSi am mimarTulebebis ganviTarebisaTvis.<br />

saqarTveloSi <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganviTarebas xels<br />

uwyobs uamravi istoriul-arqiteqturuli Zeglis arseboba,<br />

28


saqarTveloSi <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganvTarebas aseve<br />

xels uwyobs qveynis gansakuTrebiT xelsayreli geografiuli<br />

mdebareoba. bunebam uxvad <strong>da</strong>ajildova saqarTvelo. mTels<br />

msoflioSi arc ise bevria adgilebi, sa<strong>da</strong>c Se<strong>da</strong>rebiT mcire<br />

teritoriaze ganlagebulia amdeni gansxvavebuli landSafti -<br />

notio subtropikebi<strong>da</strong>n mudmiv Tovlamde <strong>da</strong> myinvarebamde.<br />

saqarTvelos teritoriaze Seswavlilia 2000-mde mineraluri<br />

wyaro. mineraluri wylebi farTod gamoiyeneba balneologiaSi<br />

sxva<strong>da</strong>sxva avadmyofobaTa samkurnalod.<br />

saqarTvelos erT-erTi ZiriTadi sakurorto faqtoria hava. mTisa <strong>da</strong><br />

zRvis Serwymuli hava qmnis saukeTeso klimatur pirobebs mravali<br />

<strong>da</strong>avadebis samkurnalod. klimatoTerapiaSi gansakuTrebiT<br />

efeqturia zRvispira, <strong>da</strong>bal <strong>da</strong> saSualomTiani raionebis hava.<br />

mniSvnelovani bunebrivi sakurorto-rekreaciuli resursia mdi<strong>da</strong>ri<br />

mcenareuloba (maT Soris wiwviani <strong>da</strong> farTofoTlovani tyeebi).<br />

dRes saqarTvelo 102 kurorts iTvlis. borjomis xeobis klimaturi<br />

kurortebi: wyaltubo, abasTumani, borjomi, waRveri, cemi, likani,<br />

bakuriani. Savi zRvispireTis klimaturi pirobebi: axali aToni,<br />

biWvinTa, soxumi, gagra, baTumi, qobuleTi, maxinjauri, cixisZiri, <strong>da</strong><br />

sxv. balneologiuri kurortebi: nabeRlavi, skuri, zvare, sulori,<br />

aspinZa, caiSi, nunusi, uwera <strong>da</strong> sxv. gar<strong>da</strong> kurortebisa aseve<br />

registrirebulia 340 sakurorto adgili.<br />

bunebis gansakuTrebuli mravalferovnebisa <strong>da</strong> silamazis, mravali<br />

kulturuli Zeglisa <strong>da</strong> mdi<strong>da</strong>ri <strong>da</strong> uZvelesi istoriis gamo,<br />

saqarTvelo aris <strong>turizmis</strong> mniSvnelovani centri.<br />

29


saqarTveloSi arsebobs bunebrivi RirsSesaniSnaobani, nakrZalebi,<br />

tbebi, CanCqerebi, mRvimeebi, mwvervalebi, myinvarebi, mdi<strong>da</strong>ri<br />

istoriuli Zeglebi <strong>da</strong> samTo-saTxilamuro centrebi.<br />

turistebsa <strong>da</strong> samTo-saTxilamuro sportis moyvarulebs Soris<br />

Zalzed popularulia bakuriani <strong>da</strong> gu<strong>da</strong>uri.<br />

saqarTveloSi alpinizmi Zalzed popularuli sportia.<br />

saqarTvelos yvelaze cnobil mwvervalebs warmoadgens yazbegi<br />

(5033m), TeTnuldi (4853 m), Sxara (5068 m), uSba (4700 m), jangiTau (5059<br />

m) <strong>da</strong> sxv. saqarTvelos umaRlesi mwvervalia Sxara.<br />

<strong>masobrivi</strong> <strong>da</strong>sveneba <strong>da</strong> turizmi saqarTvelos erT-erTi<br />

mniSvnelovani <strong>da</strong>rgia. maradiuli TovliTa <strong>da</strong> myinvarebiT<br />

<strong>da</strong>faruli kavkasioni, Savi zRvis sanapiros subtropikuli zona,<br />

wyaluxvi mdinareebi <strong>da</strong> CanCqerebi, samkurnalo mineraluri wylebi<br />

<strong>da</strong> kurortebi, mravalprofiliani <strong>da</strong> mdi<strong>da</strong>ri ekonomikuri raionebi,<br />

istoriisa <strong>da</strong> kulturis Zeglebi - yvelaferi es gansakuTrebiT<br />

xelsayrel pirobebs qmnis saqarTveloSi <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>turizmis</strong> ganviTarebisaTvis.<br />

winapirobaTagan erT-erTi umniSvnelovanesi rekreciuli<br />

resursebis gamovlineba <strong>da</strong> rekreciuli potencialis <strong>da</strong>dgenaa.<br />

sarekreacio resursebi sakurorto, turistuli <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong>Tvis<br />

gankuTvnili teritoriebis Sinaarsis ganmsazRvrelia vinai<strong>da</strong>n<br />

rekriaciuli raionebi ZiriTa<strong>da</strong>d iseT teritoriebze yalibdeba<br />

sa<strong>da</strong>c kargad aris Serwymuli klimaturi pirobebi, mdi<strong>da</strong>ri mwane<br />

safari <strong>da</strong> SesaniSnavi Tvalwarmtaci buneba, mTebi <strong>da</strong> platoebi,<br />

CanCqerebi <strong>da</strong> wyalsacavebi, istoriuli RirSesaniSnaobebi,<br />

yovelive is rac ase izi<strong>da</strong>vs <strong>da</strong>msvenebelsa <strong>da</strong> turists.<br />

sarekriacio potencialis gamovlenisaTvis naTel suraTs<br />

gvaZlevs agreTve <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ekonomikis<br />

30


Sesaxeb statistikuri monacemabis analizi, romelic rekriaciul-<br />

urbanuli amocanebis ga<strong>da</strong>wyvetisaTvis mniSvnelovan masalasac<br />

warmoadgens.<br />

rekriaciuli resursebi aris bunebrivi <strong>da</strong> antropogenuli<br />

warmoSobis, e.i. yalibdeba a<strong>da</strong>mianis moRvaweobis Sedegad.<br />

suraTi :.1 sarekriacio resursebis sqema: (g. beriZis mixedviT 197?)<br />

rekiaciisaTvis xelsayrel bunebriv garemos garkveul<br />

teritoriaze qmnis reliefis, klimatis, mcenareuli safaris,<br />

samkurnalo wyaroebis, landSaftis, kulturuli memkvidreobis<br />

Zeglebis erToblioba.<br />

Aamave teritoriaze rekiaciisaTvis xelsayrel anTropogenul<br />

resursebs qmnis sameurneo-ekonomiuri monacemebi, istoriul-eTn<br />

ografiuli <strong>da</strong> istoriuli Zeglebi.<br />

31


<strong>zemo</strong> svaneTi am mxriv namdvilad gamorCeul regionad<br />

SeiZleba miviCnioT, sa<strong>da</strong>c bunebriv-klimaturi pirobebis maRali<br />

Rirebuleba <strong>turizmis</strong> ganviTarebis didi potencialsa <strong>da</strong><br />

perspeqtivebs ganapirobebs. Tavis mxriv <strong>turizmis</strong> ganviTareba<br />

moagvarebs arsebul bevr problemas: aucilebeli iqneba gzebisa <strong>da</strong><br />

xidebis aRdgena, transportis amoqmedeba, leqtroenergiis moyvana,<br />

sursaTiTa <strong>da</strong> aucilebeli sayofacxovrebo probuqtebiTa <strong>da</strong><br />

nivTebiT uzrunvelyofa <strong>da</strong> a.S. <strong>zemo</strong> svaneTSi <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong><br />

<strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganvTarebas aseve xels uwyobs qveynis gansakuTrebiT<br />

xelsayreli geografiuli mdebareoba.<br />

bunebam uxvad <strong>da</strong>ajildova saqarTvelo. mTels msoflioSi arc<br />

ise bevria adgilebi, sa<strong>da</strong>c Se<strong>da</strong>rebiT mcire teritoriaze<br />

ganlagebulia amdeni gansxvavebuli landSafti - notio<br />

subtropikebi<strong>da</strong>n mudmiv Tovlamde <strong>da</strong> myinvarebamde maRal mTian<br />

adgilebSi.<br />

sxava<strong>da</strong>sxva tipis rekriaciisaTvis sxva<strong>da</strong>sxva bunbrivi<br />

resursebia saWiro. <strong>da</strong>svenebis saxeobi<strong>da</strong>n gamomdinare icvleba<br />

moTxovnebis Sefaseba. zoga<strong>da</strong>d maRalmTian raionebSi<br />

gavrcelebulia saTxilamuro, sacxenosno, samTasvlelo, samTo<br />

turizmi. Tumca am SemTxvevaSi svaneTi gamonakliss warmoadgens,<br />

radganac aq mSvenieri pirobebia <strong>masobrivi</strong> <strong>da</strong>svenebis samkurnalo<br />

sanatiriumebisaTvis; unikaluri simdidris matarebelia mxaris<br />

kulturul-istoriuli potenciali.<br />

qvemoT ganvixilavT <strong>svaneTis</strong> rekreaciul resursebs mTeli<br />

Tavisi mravalferovnebiT.<br />

1.1 bunebriv_klimaturi pirobebi<br />

kodoris qedi<strong>da</strong>n vidre fasis mTamde <strong>svaneTis</strong> kavkasionad<br />

iwodeba. mis samxreT kalTebzea ganlagebuli saqarTvelos<br />

32


yvelaze maRalmTiani kuTxe - svaneTi, romelic moicavs mdinareebis<br />

engurisa <strong>da</strong> cxeniswylis xeobebs Sua weli<strong>da</strong>n saTaveebamde.<br />

istoriul svaneTSi Sedio<strong>da</strong> agreTve e.w. afxazeTis svaneTi<br />

(mdinare kodoris ze<strong>da</strong> nawili), <strong>zemo</strong> raWisa <strong>da</strong> leCxumis<br />

mosazRvre regionebi. <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> hifsometriuli simaRle<br />

800-i<strong>da</strong>n 3600 metramdea. teritoria moicavs 3044,5 km2 -s, rac<br />

saqarTvelos teritoriis 4,4 %-ia.<br />

mosaxleobis raodenoba Seadgens 14248 kacs, mosaxleobis<br />

simWidrove - 4,6 kaci 1 km2 -ze.<br />

suraTi 2: <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> orografiuli ruka<br />

1.1.1. landSafturi mravalferovneba. <strong>zemo</strong>-<strong>svaneTis</strong> erTerTi<br />

mniSvnelovani maxasiaTebelia. rTuli <strong>da</strong> mravalferovani reliefi,<br />

myinvarebi, Rrmad <strong>da</strong>Raruli mTaTa sistemebi, zegnebi <strong>da</strong> platoebi<br />

egzotikur landSaftebs warmoqmnis, romlebic <strong>da</strong>mSvenebulia<br />

mdi<strong>da</strong>ri mcenareuli safariT.<br />

svaneTSia Tavmoyrili kavkasionis umTavresi mwvervalebi <strong>da</strong><br />

umsxvilesi myinvarebi, romelTa jamuri farTi 300 kv.km aRwevs <strong>da</strong><br />

gvirgviniviT adgas kavkasions. umniSvnelovanesi mwvervalebia:<br />

wurungala (4220 m). ailama (4550 m), Sxara (5068 m), janRa (5060 m),<br />

gestola (4860 m), tixtingeni (4620 m). TeTnuldi (4860 m), mazeri (4010<br />

33


m), CaTini (4370 m). aqvea saqveynod cnobili orTava uSbas cicabo<br />

kldovani masivi (4700 m). kavkasionze sirTulis <strong>da</strong> silamazis<br />

etaloni uSbaa, alpebSi - materhorni (4478 m).<br />

kavkasionis qedi saimedod icavs saqarTvelos teritorias<br />

CrdiloeTis civi klimatis zegavlenisagan, xolo Savi zRvis<br />

siaxlove qmnis tenianobis xelsayrel reJims mcenareuli safaris<br />

formirebisa <strong>da</strong> farTod gavrcelebisaTvis. bunebrivi mcenareulis<br />

simdidriT, <strong>zemo</strong>-<strong>svaneTis</strong> teritoria msoflios unikaluri,<br />

geobotanikuri mravalferovnebiT gamorCeul teritoriaTa ricxvs<br />

miekuTvneba.<br />

. <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> klimaturi reJimis Camoyalibebaze did gavlenas<br />

axdens kavkasionis mTavari qedebis mimarTuleba, romelic<br />

ganapirobebs haeris masebis ga<strong>da</strong>tanis mimarTulebebs. upiratesia<br />

<strong>da</strong>savleTis <strong>da</strong> aRmosavleTis mimarTulebis qarebi. amindis mkveTri<br />

cvlilebebi <strong>da</strong>kavSirebulia swored sahaero masebis SemoWrasTan<br />

aRniSnuli mimarTulebebiT. sxva mimarTulebiT haeris masebis<br />

ga<strong>da</strong>adgileba SezRudulia. mTavari kavkasionis qedi CrdiloeTis<br />

haeris masebis SemoWrisaTvis TiTqmis ga<strong>da</strong>ulaxavia.<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> havas gansazRvravs mzis radiaciis, rTuli<br />

reliefis <strong>da</strong> atmosferuli cirkulaciis urTierTqmedebis<br />

Taviseburebani. <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>da</strong>savleT nawili xangrZlivi Tbili<br />

periodiT xasiaTdeba. ianvrisAsaSualo tempratura Seadgens (-0,6),<br />

agvistoSi (20,9), savegetacio periodis xangrZlivoba aRwevs 191<br />

dRes, am periodSi aqtiur temperaturaTa jami 3090 gradusia.<br />

klimati ufro mkacria <strong>svaneTis</strong> centralur nawilSi. beCoSi ianvris<br />

saSualo temperatura (-6,1)-ia, xolo ivlis-agvistoSi (16,8).<br />

savegetacio periodis xangrZlivoba 147 dRea, beCoSi ki 150 dRe.<br />

Aaqaur temperaturaTa jami 2140 gradusia. Nnaleqebis saSualo<br />

wliuri raodenoba centralur zolSi Seadgens 1000-1100mm, wlis<br />

Tbil periodSi 730-75mm-ia. saSualo wliuri temperatura +8.5C<br />

gradusi, yvelaze Tbili=16.8 C gradusi. fardobiTi tenianoba 75%.<br />

34


<strong>da</strong>ba mestia mofarebulia Zlieri qarebisagan _ qaris saSualo<br />

wliuri siCqare aq 2 m/wm ar aRemateba; gabatonebulia CrdiloeTisa<br />

<strong>da</strong> samxreT-<strong>da</strong>savleTis qarebi. ufro detalurad haeris<br />

temperaturuli maCveneblebi moyvanilia <strong>da</strong>narT 1-Si.<br />

saqarTvelos subtropikul sartyelSi gansakuTrebuli<br />

mdgomareobis gamo mzis naTebis xangrZlivobis (weliwadSi 2000 sT-<br />

ze meti) <strong>da</strong> radiaciis <strong>da</strong>Zabulobis TvalsazrisiT aRiniSneba mzis<br />

radiaciis maRali maCveneblebi.<br />

naleqebis raodenoba gu<strong>da</strong>urSi aris 1585, bakurianSi 949, xolo<br />

mestiaSi 992, es niSnavs rom mestia ufro mSralia vidre bakuriani.<br />

mzis naTebis aqtivobiT 272 , cota CamorCeba gu<strong>da</strong>urs. tenianoba<br />

bakurianSi 77, gu<strong>da</strong>uri 74, mestia 55: mestia ufrob mSralia,<br />

vidre gu<strong>da</strong>uri <strong>da</strong> bakuriani<br />

<strong>zemo</strong> svaneTSi mkafio<strong>da</strong>a gamoxatuli mcenareTa gavrcelebis<br />

vertikaluri zonaluroba. aq alpuri sartyeli vrceldeba 2450-<br />

2500 m-<strong>da</strong>n 3100-3200 m-mde, tyiszolis ze<strong>da</strong> sazRvari ki 2400-2500 m<br />

aRwevs. wiwvovani mcenareebis koromebi 800-900 m-<strong>da</strong>n gvxvdeba. tyiani<br />

sartylis qve<strong>da</strong> nawilSi gabatonebulia kolxeTisaTvis<br />

<strong>da</strong>maxasiaTebeli reliqturi Sereuli <strong>da</strong> farTofoTlovani tyeebi<br />

Sereuli tyeebis qvesartyelSi gvxvdeba mono <strong>da</strong> bidominanturi<br />

koromebi. maRalmTian sartyelSi gabatonebulia muqwiwvovani<br />

<strong>da</strong> Sereuli tyeebi tyeebis nawili reliqturi qvetyiTaa (wyavi,<br />

Wyori) warmodgenili. ubalpur sartyelSi (1800-1900 m-<strong>da</strong>n 2450-2500 m-<br />

mde) mcenareuli safaris Semadgenlobis mravalferovneba<br />

kulminacias aRwevs. aq Camoyalibebulia tye-buCqnar-mdelos<br />

mravalferovan-mcenareuli kompleqsebi. meCxer tyian zolSi<br />

Warbobs subalpuri juja <strong>da</strong> tanbrecili mcenareuloba: maRalmTis<br />

muxa, nekerCxali, litvinovis aryi, kavkasiuri soWi <strong>da</strong> sxva.<br />

subalpuri mcenareulobis kolorituli warmomadgenelia<br />

reliqturi marad mwvane dekas mier Seqmnili buCqnari, romelic<br />

Crdilo <strong>da</strong> <strong>da</strong>savleTi eqspoziciis ferdobebis did farTobebzea<br />

35


gavrcelebuli. subalpuri fitolandSaftis friad mniSvnelovani<br />

Semadgenelia balaxeuli safari <strong>svaneTis</strong> saswaulebrivad mdi<strong>da</strong>ri<br />

biomravalferovneba, samkurnalo mcenareebis siuxve <strong>da</strong> maRali<br />

ekologiuri sisufTave, mineraluri wylebis simravle, svanuri<br />

xalxuri medicinis safuZvelia<br />

1.1.2 topografia <strong>da</strong> hidrografia ganixileba mdinare<br />

enguris (94 km), auzSi <strong>da</strong> sam ZiriTad zonad iyofa:<br />

• xeobis ze<strong>da</strong> nawili laxanamde (1,000-3,500 m zRvis doni<strong>da</strong>n),<br />

sakmaod didi <strong>da</strong>ba-soflebiT (saxlebi, saxnav-saTesi miwa <strong>da</strong><br />

saxerxebi) mWidrod <strong>da</strong>saxlebuli teritoria;<br />

• xeobis centraluri nawili: laxani<strong>da</strong>n jvaramde, romelic<br />

xasiaTdeba viwro <strong>da</strong> cicabo ferdobebiT, ar aris mosaxerxebeli<br />

a<strong>da</strong>mianis cxovrebisaTvis <strong>da</strong> amitom aq gvxvdeba sul ramdenime<br />

patara <strong>da</strong>saxleba, maT Soris sofeli xaiSi.<br />

• xeobis qve<strong>da</strong> nawili moicavs jvris qvemoT mdebare adgilebs,<br />

sa<strong>da</strong>c mdinare enguri miedineba kolxeTis sanapiro<br />

<strong>da</strong>blobze <strong>da</strong> Sav zRvas uerTdeba anakliasTan. am<br />

monakveTis udides nawilSi mdinare bunebrivad hyofs<br />

saqarTvelos afxazeTisgan.<br />

1.1.3 geologia <strong>da</strong> hidrologia. <strong>zemo</strong> svaneTSi nia<strong>da</strong>gebi ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

miekuTvneba mTisa <strong>da</strong> tyis Savmiwas, arc ise Rrmad wasuli<br />

nia<strong>da</strong>gebis rigs, Tixovan miwas. tyis zonis <strong>zemo</strong>T<br />

gavrcelebulia mTis mdelos kordiani <strong>da</strong> kordian-torfiani<br />

nia<strong>da</strong>gebi <strong>da</strong> alpuri zonis mcire sisqis kordian-torfiani mTis<br />

mdelos nia<strong>da</strong>gi. mdinareebis xeobebSi fragmentulad gvxvdeba<br />

aluviuri nia<strong>da</strong>gebi. nia<strong>da</strong>gi aqa iq Zlier erozias ganicdis.<br />

<strong>zemo</strong> svaneTi mdi<strong>da</strong>ria mdinareebiT. mTavari arteriaa md. enguri.<br />

misi marjvena Senakadebia: adiSisWala, mulxra mestiaWalianad,<br />

dolra, nakra, nenskra, ormeleTi, larakvakva <strong>da</strong> sxva. marcxena<br />

Senakadebia: muSuriswyali, yoSra, lasili, harSura, lail-Wala,<br />

xumfreri, xelra, ifari, xaiSura, kasleTi, xuberi <strong>da</strong> sxva.<br />

36


Mmdinareebi sazrdooben wvimis, Tovlis, miwisqveSa <strong>da</strong> myinvaruli<br />

wyliT. aris tbebic, romelTa Soris mniSvnelovania namyvamis,<br />

uRviris, adiSis, unwraSisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>laris tbebi.<br />

wylis dineba xeobaSi emorCileba sezonur variaciebs,<br />

maqsimaluri 600-900 m3/w siCqariT gviandel gazafxulsa <strong>da</strong> adreul<br />

zafxulSi, rac ganpirobebulia Tovli dnobiT <strong>da</strong> didi naleqebiT.<br />

minimaluri siCqare zamTarSi Seadgens <strong>da</strong>xloebiT 20 m3/w.<br />

mdinare enguri xasiaTdeba wylis <strong>da</strong>binZurebis <strong>da</strong>bali doniT.<br />

wyali maRalxarisxiania, gamoirCeva masSi gaxsnili Jangbadis<br />

maRali SemcvelobiTa <strong>da</strong> maRali mineralizaciiT, Tumca, Raribi<br />

biologiuri produqtiulobiT.<br />

miwisqveSa wylebis moculoba Seadgens regionis wylis<br />

resursebis saerTo maragis 25%.<br />

hidromineraluri resuresebis TvalsazirisiT, ukve cnobil _<br />

nenerkvis <strong>da</strong> laxamulis (naxSirmJava), dolis (gogirdovani); beCos<br />

naxSirmJava_rkinisebri) mineralur civ wyarosTan erTad<br />

<strong>da</strong>fiqsirebulia ormocamde mineraluri wyaro: TeTnaSera, nakra,<br />

noRari, ladRina, faledi, laxamula, faris-Wala, eweri, Welisi,<br />

qvemo lixa, qxini, mazeri, Sixra, tvebiSi, beCo, baRv<strong>da</strong>nari,<br />

uSxvanaris narzani, laRami, mestia, doli- svifti, yanveTi, svifi,<br />

lesrara, labskal<strong>da</strong>, arcxili, JamuSi (mulaxis), muJali, waneri,<br />

boRreSi, labraSi, adiSi, <strong>da</strong>vberi, lasili, inari-laxili, xalde,<br />

xaldeSuri, xaiSi, qasleTi.<br />

1.1.4. bunebrivi riskebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>binZureba. rekreciuli resursebis<br />

erT-erTSemzRudvel faqtorad zonisTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli stiqiuri<br />

movlenebis arseboba, simZlavre <strong>da</strong> <strong>da</strong>culobis xarisxi miiCneva.<br />

stiqiur movlenebs aqvT unari gaanadguros ekonomikuri<br />

infrastruqtura <strong>da</strong> Seaferxos rekreciuli ganviTarebis<br />

SesaZleblobebi.<br />

seismuri riski. <strong>zemo</strong> svaneTi warmoadgens alpur-himalaiuri<br />

seismuri sartylis nawils, igi mdebareobs samxreTi<strong>da</strong>n _<br />

37


afrikul-arabuli filis, xolo CrdiloeTi<strong>da</strong>n _ evraziis filis<br />

Tanxvedris wertilSi <strong>da</strong> gamoirCeva seismuri aqtivobis maRli<br />

doniT, rac axlo warsulis geodinamikuri aqtivobis sxva<br />

gamovlinebebTan (<strong>da</strong>naoWeba, <strong>da</strong>bzarva, mTaTwarmoqmna) erToliobaSi<br />

svaneTs ayenebs realuri bunebrivi safrTxis winaSe <strong>da</strong> potenciurad<br />

infrastruqturisa <strong>da</strong> garemosadmi .did zianis momtania.<br />

suraTi 3:. saqarTveloSi <strong>da</strong>fiqsirebuli miwisZvrebis epicentrebi<br />

enguris auzSi aRricxulia ramdenime Zlieri (6.0 bali simZlavris)<br />

miwisZvra. saqarTvelos istoriaSi erTerTi yvelaze mZlavri, Svidbaliani<br />

miwisZvra (rukaze #8) mox<strong>da</strong> 1350 wels leCxum-svaneTSi, sakvlevi<br />

teritorii<strong>da</strong>n arc ise Sors. saqarTvelos seismuri qseli sakvlev<br />

teritoriaze moicavs or sadgurs: enguris kaSxalTan <strong>da</strong> ze<strong>da</strong> xeobaSi.<br />

enguris kaSxali agebulia 8 Bbaliani miwisZvris SesaZleblobis<br />

gaTvaliswinebiT.<br />

miwisZvrebi aRiniSneba didi kavkasionis gayolebaze, ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

samxreT oseTSi <strong>da</strong> mcire kavkasionis gaswvriv (ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

javaxeTis zeganze).<br />

38


suraTi 4:. samxreT Kkavkasiis sawyisi seismuri zonirebis ruka<br />

wyaldidoba, mewyeri <strong>da</strong> zvavi sakvlevi teritoria iseve,<br />

rogorc saqarTvelos sxva mTiani regionebi dgas zogierTi saSiSi<br />

geologiuri <strong>da</strong> hidro-meteorologiuri safrTxis winaSe,<br />

rogorebicaa wyaldidoba, mewyeri <strong>da</strong> zvavi. am safrTxeebs<br />

iwvevs fizikuri garemos sxva<strong>da</strong>sxva komponenti (hidrologia,<br />

klimati, geologia <strong>da</strong> nia<strong>da</strong>gebi, topografia,<br />

mcenareuli safari) <strong>da</strong> agreTve wyalgamyofSi mimdinare<br />

saqmianoba (satyeo meurneobebi, soflis meurneoba). am<br />

safrTxeebis, gansakuTrebiT ki wyaldidobisa <strong>da</strong> mewyris<br />

mudmivma xasiaTma bolo wlebSi zogierT sofelSi (mestia,<br />

mulaxi, wvirmi, a.S. ) macxovrebeli bevri ojaxi aiZula<br />

ufro usafrTxo raionebSi ga<strong>da</strong>svla (ICRC, 2005). 1987 wels<br />

sofeli beCo aRiarebuli iqna didi riskis zonad <strong>da</strong> ojaxebs<br />

misces rCeva morigi mewyruli saSiSroebis gamo <strong>da</strong>uyovnebliv<br />

<strong>da</strong>etovebinaT xeoba<br />

39


olodroindeli kvlevebi cxadyofs, rom klimatis<br />

cvlilebam SeiZleba zegavlena iqonios am hidro-meteorologiur<br />

movlenaTa xangrZlivobaze, sixSiresa <strong>da</strong> intensivobaze <strong>da</strong><br />

gazardos saSiSroeba (UNEP, UNDP, OSCE, 2004).<br />

<strong>da</strong>binZurebis done <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> mdinareebSi iseve,<br />

rogorc saqarTvelos did mdinareTa umetesobaSi zomieria.<br />

sakanalizacio sistema qalaq mestiaSi mxolod 50% moicavs<br />

<strong>da</strong> saerTod ar arsebobs bevr sofelSi. cudma sanitarulma<br />

mdgomareobam (tualetebi) SesaZloa gamoiwvios wylis<br />

<strong>da</strong>binZureba. wyaldidobis Semdeg mestiis wyalSi aRiniSneba E.<br />

Coli Cxiris maRali done. UNECE, 2003). Tumca, wylis fizikur-<br />

qimiuri xarisxi mainc kargia. azotis, fosforisa <strong>da</strong> organuli<br />

nivTierebebis done savele misiisas gazomvis Sedegad zomieri<br />

aRmoCn<strong>da</strong>. <strong>zemo</strong> svaneTSi samrewvelo narCenebi iSviaTia. mis<br />

ZiriTad wyaros warmoadgens mdinaris gaswvriv ganlagebuli<br />

saxerxebi. zog adgilas naxerxi <strong>da</strong> sxva narCenebi pir<strong>da</strong>pir<br />

mdinareSi Caedineba, rac zrdis wyalSi organuli masalebis<br />

Semcvelobis dones.<br />

globalur doneze un<strong>da</strong> gamoiyos teritoriis, zonirebis,<br />

gansaxlebisa <strong>da</strong> arsebuli ganaSenianebis rekonstruqciis<br />

saSualebebi, xolo lokalur doneze infrastruqturis sivrciTi<br />

<strong>da</strong> sakomunikacio reorganizaciis gzebi.<br />

<strong>turizmis</strong>a <strong>da</strong> <strong>masobrivi</strong> <strong>da</strong>svenebis raionebis <strong>da</strong>gegmarebisas<br />

warmoqmnili qalaqTmSeneblobiTi problemebis ga<strong>da</strong>sawyvetad<br />

samuSaoebisaTvis mizanSewonilia, rom gaTvaliwinebuli iqnas<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebi:<br />

_ <strong>da</strong>dgindes <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> raionis qalaqgegmarebiTi<br />

ganviTarebis ZiriTadi mimarTulebebi seismuri riskis <strong>da</strong> sxva<br />

saSiSi stiqiuri movlenebis (Tovlis zvavi, mewyeri, Rvarcofi <strong>da</strong><br />

a.S) gaTvaliswinebiT;<br />

40


_ seismuri riskis <strong>da</strong> sxva saSiSi stiqiuri movlenebis<br />

(Tovlis zvavi, mewyeri, Rvarcofi <strong>da</strong> a.S) Sefaseba un<strong>da</strong> <strong>da</strong>eyrdnos<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> teritoriis saSiSi stiqiuri movlenebis<br />

mikro<strong>da</strong>raionebis rukas;<br />

_ zonirebis rukaze un<strong>da</strong> naTlad Candes <strong>da</strong>ba an sofeli<br />

saSiSi stiqiur movlenebis romel zonas ganekuTvneba. magaliTad<br />

xaiSi, laxami, lewferi, lekalmaxi, dizi, SdiRiri, tvibiSi, mazeri,<br />

ifxi, mestia , wvirmi, uSguli <strong>da</strong>mewyvris saSiSroebis zonaSia;<br />

svifi, tviberi, ifari, bogreSi, lalxori, wvirmi, JabeSi<br />

miwisZvrebis maRali seismuri riskis areSia moTavsebuli; xaiSi,<br />

yari, qve<strong>da</strong> vedi, dizi, kiCxul<strong>da</strong>Si, mestia, laxiri, aca, viCnaJi<br />

Rvarcofis saSiSroebis qveSaa moqceuli. tita, ze<strong>da</strong> marRi, iJnaSi,<br />

tvibiSi, iSxvnari, murymeli, CaJaSi. Jibiani, Cvibiani, mestiis<br />

zogierTi ubani miekuTvneba zvavsaSiS zonas.<br />

_ saWiroa <strong>da</strong>muSavdes seismuri riskis <strong>da</strong> sxva stiqiuri<br />

movlenebis Sedegebis Semcirebis mizanmimarTuli programa,<br />

romelic iqneba safuZveli qalaqgegmarebiTi ganviTarebis<br />

monitoringis Casatareblad samuSaoebis yvela doneze;<br />

_ istoriul soflebSi un<strong>da</strong> Catardes sarekonstruqcio<br />

samuSaoebi seismuri riskis <strong>da</strong> sxva saSiSi stiqiuri movlenebis<br />

(Tovlis zvavi, mewyeri, Rvarcofi <strong>da</strong> aS) Sesamcireblad. rac<br />

gansazRvravs sarekonstruqcio qalaqTgegmarebiT samuSaoebis<br />

rigiTobas;<br />

_ seismuri <strong>da</strong> sxva bunebrivi riskebi un<strong>da</strong> gaTvaliswinebul<br />

iqnas satransporto <strong>da</strong> sxva sakomunikacio sistemis ganviTarebisas;<br />

_ <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> zonirebis rukaze aRniSnuli saSiSi stiqiuri<br />

movlenebis (Tovlis zvavi, mewyeri, Rvarcofi, miwisZvra) moqmedebis<br />

adgilmdebareoba <strong>da</strong>kavSirebulia arsebul <strong>da</strong>saxlebul<br />

teritoriebTan. amave dros arsebobs SesaZleblobebis maRali<br />

procenti <strong>turizmis</strong>a <strong>da</strong> <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong>Tvis vargisi axali<br />

raionebis ganviTarebisa xeluxlebel teritoriebze. am<br />

41


teritoriebis drouli <strong>da</strong>rezerveba (bronireba) qalaqTmSeneblobis<br />

aqtualur amocanas warmoadgens.<br />

seismuri <strong>da</strong> sxva saSiSi stiqiuri movlenebis faqtorebis<br />

gamovlenisa <strong>da</strong> kvlevis Sedegad SemuSavebuli rekomen<strong>da</strong>ciebis<br />

qalaqTgegmarebis procesSi CarTva <strong>da</strong> tipologiis sakiTxebis maTi<br />

gaTvaliswinebiT ga<strong>da</strong>wyveta uzrunvelyofs <strong>svaneTis</strong> <strong>turizmis</strong><br />

industriis usafrTxoebis gazr<strong>da</strong>s.<br />

suraTi 5:. <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> seismuri riskisa <strong>da</strong> bunebis seismuri<br />

movlenebis zonirebis ruka<br />

1.2.. kulturul-istoriuli potenciali<br />

<strong>svaneTis</strong> kulturul-istoriuli potenciali <strong>turizmis</strong><br />

ganviTarebis TvalsazrisiTac unikaluri simdidris matarebelia.<br />

istoriuli wyaroebis mixedviT, kavkasionis mTavari qedis<br />

samxreT-aRmosavleT kalTebze <strong>da</strong>saxlebul qarTvelTa tomis,<br />

<strong>svaneTis</strong> istoria iwyeba Cvens welTaRricxvamde mesame<br />

aTaswleulSi. arqeologebis mier aRmoCenili Zveli Zeglebi sof.<br />

lenjerSi miekuTvneba qvis xanas (neoliTs). xolo yvelaze adreuli<br />

cnoba svanTa Sesaxeb gvxvdeba berZen <strong>da</strong> romael istorikosebTan<br />

strabonTan (Zv. w. 64 /63.a.w. 23/24 ww.) <strong>da</strong> pliniusTan (ax.w. 23/24 ww).<br />

42


strabonis mixedviT, svanebi I saukuneSi ,,dioskuriis mTianeTSi<br />

mcxovreb tomTagan' aRematebodnen mezobel tomebs ZaliTa <strong>da</strong><br />

ZlierebiT <strong>da</strong> 200 000 kaciani laSqris Sekreba SeeZloT.<br />

svaneTi, rogorc administraciuli erTeuli, jer kolxeTis,<br />

Semdeg egrisisa <strong>da</strong> afxazeTis (<strong>da</strong> saqarTvelos) samefoebis<br />

SemadgenlobaSi Sedio<strong>da</strong>, bolos feo<strong>da</strong>lur monarqiaSi ki _<br />

saerisTavos .warmoadgen<strong>da</strong>.<br />

svanebma qristianoba lazikasTan erTad 523 wels miiRo <strong>da</strong><br />

amitom svanebisaTvis saliteraturo enad imTaviTve saerTo<br />

qarTuli ena iTvlebo<strong>da</strong>. svanebi mniSvnelovan rols asrulebdnen<br />

saqarTvelos Zveli <strong>da</strong> axali samefoebis cxovrebaSi. Savlianebi<br />

afxazeTis mTavrebi <strong>da</strong> mefeebi iyvnen, xolo farjianebi,<br />

var<strong>da</strong>niZeebi <strong>da</strong> gelovanebi iwodebian rogorc <strong>svaneTis</strong>, odiSisa <strong>da</strong><br />

guriis erisTavebad, agreTve erTiani saqarTvelos samefos<br />

meWurWleTuxucesebad <strong>da</strong> man<strong>da</strong>turTuxucesebad.<br />

me-19 saukunis bolos svaneTSi moqmedi 200-mde eklesia-<br />

monasteria, Ees eklesia-monastrebi Tanamedrove saqarTvelos<br />

kulturis saunje <strong>da</strong> saganZuria.<br />

Sua saukuneebis <strong>svaneTis</strong> arqiteqturisa <strong>da</strong> saxviTi<br />

xelovnebis Zeglebi <strong>da</strong> arqeologiuri masala mkafiod<br />

metyvelebs svani xalxis mdi<strong>da</strong>r kulturul warsulze. aq<br />

dRemdea SemorCenili SewirulobebiT mdi<strong>da</strong>ri 70 eklesia <strong>da</strong><br />

mravali sakulto nageboba, maT Soris warmarTuli xasiaTis<br />

niSebic. marto latalis TemSi aRwerilia 24 eklesia, sof. adiSSi –<br />

7 <strong>da</strong> a.S. ZeglTa didi umravlesoba agebulia X-XV saukuneebSi <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>mSvenebulia saqarTvelos feo<strong>da</strong>luri xanisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli<br />

freskuli mxatvrobiT. ifraris, lagurkis (wmin<strong>da</strong> kvirikes) <strong>da</strong><br />

nakifaris eklesiebi samefo karis mxatvris, Tevdores mieraa<br />

moxatuli XI-XII saukuneebis mijnaze, latalis macxvariSis eklesia<br />

miqael maRlakels <strong>da</strong>umSvenebia qristianuli ferweruli naxatebiT<br />

(XII s.) <strong>da</strong> sxva, rac centralur xelisuflebasTan mWidro<br />

43


TanamSromlobaze miuTiTebs. eklesiebis nawili adgilobrivi<br />

mosaxleobis mier aris agebuli <strong>da</strong> moxatuli - sof. uRvalis wm.<br />

giorgis eklesia Zmebs anton <strong>da</strong> miqael umfrianebs (XIV s.)<br />

auSenebiaT, sofel laRamis macxovris eklesia - Salva qirqiSlians<br />

(XV s.), lenjeris muxeris mTavarangelozi - iveldians (XV-XVI s.s.)<br />

<strong>da</strong> a.S.<br />

saqarTvelos mTianeTSi ZvelTaganve arsebuli tradiciis<br />

Tanaxmad, morwmuneni SewirulobebiT amdidrebdnen eklesiebs. am<br />

tradiciis Sedegad <strong>svaneTis</strong> eklesiebSi <strong>da</strong>grovilia morwmuneTa<br />

mier sxva<strong>da</strong>sxva dros Sewiruli mdi<strong>da</strong>ri istoriuli mniSvnelobis<br />

mqone masala Zvirfasi oqro-vercxlis nivTebis, samkaulebis,<br />

sanadiro-saomari iaraRis, jvar-xatebis, nanadirevis rqebis,<br />

numizmatikuri erTeulebis, xelnawerebis <strong>da</strong> sxvaTa saxiT. maTi<br />

didi nawili adgilobrivi nawarmia, nawili ki Semotanili. xatisa<br />

<strong>da</strong> Temis ridiT am simdidres XX saukunemde xels aravin axleb<strong>da</strong>.<br />

amJamad eklesiebSi arsebul simdidres saxelmwifo icavs. am<br />

siwmindeebis didi nawili gamofenilia <strong>da</strong>ba mestiaSi <strong>svaneTis</strong><br />

istoriul-eTnografiul muzeumSi.<br />

svaneTi mdi<strong>da</strong>ria Sua feo<strong>da</strong>luri xanis xuroTmoZRvruli<br />

ZeglebiT, sacxovrebeli kompleqsebiT, koSkebiT, sameurneo<br />

<strong>da</strong>niSnulebis nagebobebiT, originaluri CuqurTmebiT Semkuli<br />

avejiT <strong>da</strong> sayofacxovrebo nivTebiT.<br />

<strong>svaneTis</strong> arqiteqturul Rirebulebebs Soris gamorCeuli<br />

adgili ukavia ganviTarebis istoriuli TviTmyofadobiT<br />

Camoyalibebul, citadelis funqciaSeZenil, didi ojaxisaTvis<br />

gankuTvnil svanur sacxovriss: svanuri sacxovrebeli kompleqsis<br />

erT-erTi umniSvnelovanesi nawili koSkia. igi warmoadgens 5X5 m<br />

kveTis mqone oTxkuTxa wakveTili naSeneb piramformis qviT i<strong>da</strong>s,<br />

romlis simaRle 25 metris farglebSi meryeobs. koSki 4 an 5<br />

sarTuliania. ze<strong>da</strong> sarTulze <strong>da</strong>tanebulia sarkmelebi, romelTa<br />

Siga zomebi gareTaze metia, rac mniSvnelovnad afarTovebs<br />

44


mxedvelobis ares <strong>da</strong> zrdis koSkis Tav<strong>da</strong>cvisunarianobas.<br />

ferdobTan axlos agebuli koSki aucileblad wiboTia<br />

orientirebuli ferdobisaken. koSkis sivrculi orientacia,<br />

saZirkvlis naxevrad sferuli forma <strong>da</strong> masiuroba uzrunvelyofs<br />

mis mdgradobas, rac araerTxel <strong>da</strong><strong>da</strong>sturebula svaneTSi momx<strong>da</strong>ri<br />

stiqiuri movlenebis (zvavi, Rvarcofi <strong>da</strong> sxva) dros. konkretuli<br />

sacxovrebeli (maCubi) didi orsarTuliani Senobaa. pirveli<br />

sarTuli gamoiyenebo<strong>da</strong> sacxovreblad <strong>da</strong> pirutyvis <strong>da</strong>sabinaveblad,<br />

meore sarTulze inaxavdnen Tivas. saxli Tbebo<strong>da</strong> SuacecxliT, aqve<br />

mzaddebo<strong>da</strong> saWmelic. rogorc wesi, saxli midgmuli iyo koSkze.<br />

kompleqss gars ertya galavani, galavans SigniT Tavsdebo<strong>da</strong><br />

eklesia unikaluri jvar-xatebiT <strong>da</strong> siwmindeebiT. pureulis<br />

salewi kalo, dilegebi <strong>da</strong> saidumlo gvirabi, romelic kompleqss<br />

gare samyarosTan akavSireb<strong>da</strong>.<br />

<strong>svaneTis</strong> teritoriaze sakmaod karga<strong>da</strong>a SemorCenili<br />

saguSago –saTvalTvalo koSkebis sistema. saSiSroebis SemTxvevaSi<br />

pirvel koSkze anTebdnen specialurad momzadebul Tivas. alis<br />

<strong>da</strong>naxvisas igive meordebo<strong>da</strong> yovel momdevno koSkze <strong>da</strong> mTeli<br />

xeoba swrafad modio<strong>da</strong> saomar mzadyofnaSi. SezRuduli<br />

xilvadobis SemTxvevaSi signali ga<strong>da</strong>icemo<strong>da</strong> Tofis gasroliT.<br />

gar<strong>da</strong> amisa, iyo msxvili safortifikacio nagebobebi,<br />

romlebic kavkasionis uReltexilebs akontrolebdnen. msgavsi<br />

nagebobebis nangrevebi SerCenilia, magaliTad, mdinare tviberis<br />

xeobaSi ori karibWis saxiT.<br />

<strong>svaneTis</strong> istoriisa <strong>da</strong> kulturis erT-erTi Semadgeneli nawilia<br />

musikaluri folklori. <strong>svaneTis</strong> mkacri bunebisa <strong>da</strong> yofis<br />

Sesabamisad, musikaluri folkloric mkacri <strong>da</strong> omaxiania. simRerebi<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d eZRvneba laSqrobebs, omebs, omis gmirebs, religiur<br />

TariRebs, saxelovan mefeebs (magaliTad Tamar mefes), nadirobis<br />

qalRmerT <strong>da</strong>lis <strong>da</strong> sxva. bevri simRera qristeSobamdea Seqmnili <strong>da</strong><br />

warmarTul elementebsac Seicavs (magaliTad “lile” – eZRvneba<br />

45


mzis RvTaebas, “qalTidi” <strong>da</strong> sxva). roca <strong>svaneTis</strong> cis qveS am<br />

simRerebs ismenT, Semorkaluli xarT Tovliani mTebiT <strong>da</strong><br />

imyofebiT koSkebis “tyveobaSi”, ganicdiT saocar metamorfozas,<br />

kargavT drois ganzomilebas <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>dixarT Suasaukuneebis<br />

samyaroSi.<br />

1.3. socialur-ekonomikuri winapirobebi;<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> sameurneo saqmianoba mimdinare etapze<br />

mTlianad aris <strong>da</strong>mokidebuli orografiaze <strong>da</strong> Sesabamisad mcire<br />

zomebiTa <strong>da</strong> diskretulobiT gamoirCeva. svaneTSi saxnav-saTesi<br />

miwebi kerZo sakuTrebaSi, xolo saTib-saZovrebi <strong>da</strong> tye _ saerTo<br />

saTemo sargeblobaSia. amis gar<strong>da</strong>, arsebobs xatis tye <strong>da</strong> miwa,<br />

romelic eklesiis moTxovnebisa <strong>da</strong> religiuri<br />

dResaswaulebisaTvis gamoiyeneba. trdiciuli wesebiT xorcieldeba<br />

saTib-saZovarTa <strong>da</strong> tyiT sargeblobis, saZovrebis monacvleobis,<br />

miwis ganawilebis, nakveTebis, sazRvris <strong>da</strong>dgenis <strong>da</strong> sxva sameurneo<br />

sakiTxebi.<br />

socialur-ekonomikuri winapirobebi : <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> sameurneo<br />

saqmianoba mimdinare etapze mTlianad aris <strong>da</strong>mokidebuli<br />

orografiaze <strong>da</strong> Sesabamisad mcire zomebiTa <strong>da</strong> diskretulobiT<br />

gamoirCeva. svaneTSi saxnav-saTesi miwebi kerZo sakuTrebaSi, xolo<br />

saTib-saZovrebi <strong>da</strong> tye _ saerTo saTemo sargeblobaSia. amis gar<strong>da</strong>,<br />

arsebobs xatis tye <strong>da</strong> miwa, romelic eklesiis moTxovnebisa <strong>da</strong><br />

religiuri dResaswaulebisaTvis gamoiyeneba. trdiciuli wesebiT<br />

xorcieldeba saTib-saZovarTa <strong>da</strong> tyiT sargeblobis, saZovrebis<br />

monacvleobis, miwis ganawilebis, nakveTebis, sazRvris <strong>da</strong>dgenis <strong>da</strong><br />

sxva sameurneo sakiTxebi.<br />

memkvidreobiT miRebuli mamulis <strong>da</strong>kanonebas svanebi savaldebulod<br />

ar miiCnevdnen, am kuTxeSi miwa arsebobis mTavari wyaroa, miwis<br />

TiToeul gojs zustad gawerili sameurneo <strong>da</strong>niSnuleba aqvs,<br />

zogierT adgilze kartofilis kargi mosavali modis, zogan ki<br />

46


lobio an fetvi un<strong>da</strong> <strong>da</strong>iTesos. svaneTSi mcxovreb ojaxs<br />

aucileblad un<strong>da</strong> hqondes saTibi, radgan grZeli <strong>da</strong> mkacri<br />

zamTris pirobebSi saqoneli TiviT un<strong>da</strong> gamokvebon.<br />

- rom turistuli infrastruqturis ganviTareba maTTvis miwis<br />

warTmevis xarjze mimdinareobs:<br />

- istoriulad, svaneTSi saxnav-saTesi miwebi kerZo sakuTrebaSi<br />

iyo, saTib-saZovrebi <strong>da</strong> tye ki, saerTo saTemo sargeblobaSi. gar<strong>da</strong><br />

amisa, arsebob<strong>da</strong> e.w. xatis tye <strong>da</strong> miwa, romelic eklesiis<br />

moTxovnebisa <strong>da</strong> religiuri dResaswaulebisTvis gamoiyenebo<strong>da</strong>.<br />

saTib-saZovriTa <strong>da</strong> tyiT sargeblobis process, saZovrebis<br />

monacvleobis, miwis ganawilebis Tu nakveTebis sazRvris <strong>da</strong>dgenis<br />

sakiTxebs tradiciulad maxvSi aregulireb<strong>da</strong>. kuTvnili nakveTebis<br />

sazRvrebis Taobaze adgilobrivebi erTmaneTSi arian SeTanxmebuli<br />

<strong>da</strong> rogorc Tavad amboben, svaneTSi miwis nakveTi SemoRobili<br />

aravis aqvs. "haRvrolai" sxvisi kuTvnili miwis sazRvris <strong>da</strong>mrRvevs<br />

niSnavs <strong>da</strong> svaneTSi yvelaze Seuracxmyofel sityvad iTvleba.<br />

sameurneo saqmianobisaTvis ara nakleb aris ganpirobebuli<br />

agreTve vertikaluri zonalobiT. <strong>zemo</strong> svaneTi zomierad<br />

civ mTa-tyian, mTa-velian <strong>da</strong> mTa-mdelos nia<strong>da</strong>gur klimatur zonas<br />

ganekuTvneba, xolo meurneobis Sesabamisi <strong>da</strong>rgebi _ mexileoba,<br />

mesaqonleoba <strong>da</strong> mebostneoba adgilobrivi bazris moTxovna-<br />

miwodebis moculobi<strong>da</strong>n gamomdinare ver iZleva ekonomikuri<br />

ganviTarebis saTanado masStabbs.<br />

saSualo xelfasi saxelmwifo seqtorSi aSS dolarze<br />

gaangariSebiT 95 Seadgens, xolo kerZo seqtorSi – 120<br />

dolars. saSualo wliuri Semosavali erT sul mosaxleze<br />

gaangariSebiT, eqspertuli gaTvlebis Tanaxmad, <strong>da</strong>axloebiT 300<br />

dolars Seadgens.<br />

47


Semosavlebis warmodgenili mwiri maCvenebeli TviT<strong>da</strong>saqmebis<br />

sasoflo-sameurneo struqturasTan, mis xvedriT wilTan <strong>da</strong> am<br />

sferos ara sakmaris ganviTarebasTan aris <strong>da</strong>kavSirebuli.<br />

<strong>da</strong>saqmebulTa ricxvSi didi xvedriTi wili uWiravT<br />

TviT<strong>da</strong>saqmebulebs (84.1%), es aris ZiriTa<strong>da</strong>d soflebis<br />

mosaxleoba, visac aqvs 1 heqtari an meti farTobi miwis nakveTi.<br />

mravalferovnebiT ar gamoirCeva <strong>zemo</strong> svaneTSi eTnikuri<br />

Semadgenloba. <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> mosaxleoba uaRresad erTgvarovania:<br />

_ 2002 wlis aRweram aq 14,261 mosaxli<strong>da</strong>n, sul aRricxa 12 afxazi, 3<br />

osi, 11 somexi, 52 rusi <strong>da</strong> 1 ukraineli.<br />

igive, 2002 wlis aRweram mosaxleobis ganaTlebis<br />

TvalsazrisiT, Semdegi suraTi <strong>da</strong>afiqsira:<br />

• umaRlesi _ 1, 623 (12,5 %);<br />

• <strong>da</strong>umTavrebeli umaRlesi _ 371 (2,9%);<br />

• saSualo profesiuli _ 1, 579 (12,2%);<br />

• saSualo sruli zogadi _ 4, 448 (34,4%);<br />

• sabazo zogadi _ 1, 387 (10,7%);<br />

• <strong>da</strong>wyebiTi zogadi _ 2, 036 (15,7%).<br />

meores mxriv, <strong>zemo</strong> svaneTi saqarTvelos im regionTa ricxvs<br />

miekuTvneba, romelTa socialur-ekonomikuri ganviTarebis<br />

prioritetebi, dRevandeli CamorCenilobis miuxe<strong>da</strong>vad, sruliad<br />

mkafiod ikveTeba. es prioritetebi efuZneba <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> rogorc<br />

bunebriv resursebs, ise kulturul <strong>da</strong> istoriul memkvidreobas.<br />

mxaris Semdgomi ekonomikuri ganviTarebis mniSvnelovan<br />

resurss Seicavs <strong>svaneTis</strong> energetikuli potenciali. <strong>zemo</strong><br />

svaneTs wylis resursebis didi maragi gaaCnia, mdinare engurs ki<br />

48


wyaluxvobiT pirveli adgili ukavia qveyanaSi. angariSgasawevia<br />

agreTve mineraluri wylebis siuxve, romelTa raodenoba 200-s<br />

aRemateba. mestia cnobilia agreTve oqros, vercxlis, molibdenis,<br />

baritis, <strong>da</strong>riSxnis, volfranis, marmarilos sabadoebiT.<br />

Tumca umTavresi, rac <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> ekonomikas gaaZlierebs<br />

<strong>da</strong> stimuls miscems mxaris ekonomikuri potencialis kompleqsur<br />

ganviTarebas, ra Tqma un<strong>da</strong> aris turizmi.<br />

am sferosTan uSualo<strong>da</strong>a <strong>da</strong>kavSirebuli adgilobrivi sasoflo-<br />

sameurneo produqciis moxmareba <strong>da</strong> Sesabamisad warmoeba. miT<br />

ufro, Tu gaviTvaliswinebT iqauri produqtebis _ xorcis, rZis,<br />

kartofilis, Taflis, Tevzis xarisxs <strong>da</strong> adgilobrivi samzareulos<br />

Taviseburebas. am mxriv perspeqtiulia am nedleulis ga<strong>da</strong>muSaveba<br />

<strong>da</strong> eqsporti. <strong>turizmis</strong> ganviTarebis kvalobaze, ekonomiurad<br />

momgebiani iqneba sakalmaxe meurneobebis mowyoba, ris praqtikac<br />

saqarTveloSi arsebobs. mosawyobia samonadireo meurneobebic _<br />

egerTa momsaxurebis CaTvliT.<br />

ekonomikis ganviTarebis seriozul rezervs <strong>zemo</strong> svaneTSi<br />

arsebuli wyaroebis bazaze mineraluri wylis CamosxmasTan<br />

erToblobaSi, warmoadgens agreTve klimaturi <strong>da</strong> balneologiuri<br />

sakurorto resursebi,.<br />

gansakuTrebiT perspeqtiulia md. enguris energoresursebis<br />

gamoyeneba; am mxriv hidroeleqtrosadgurebis kaskadi principulad<br />

ga<strong>da</strong>wyvet<strong>da</strong> saqarTveloSi eleqtroenergiis warmoebis amocanas.<br />

Tanamedrove midgomas saWiroebs iseTi Zvirfasi bunebrivi<br />

resursebis gamoyeneba, rogoricaa xe-tye, gansakuTrebiT misi<br />

unikaluri jiSebi. <strong>da</strong>sanergia adgilze xe-tyis <strong>da</strong>muSavebis<br />

Tanamedrove, unarCeno teqnologia nacvlad morebis gatanis<br />

49


dRevandeli praqtikisa. paralelurad asamoqmedebelia tye-<br />

koromebis aRdgenis miviwyebuli praqtika.<br />

1..4. demografiuli mdgomareoba <strong>da</strong> gansaxlebis sistema<br />

saqarTvelos sxva maRalmTiani regionebisgan gansxvavebiT, <strong>zemo</strong><br />

<strong>svaneTis</strong> demografiuli mdgomareoba, saarsebo resursebTan<br />

mimarTebaSi yovelTvis <strong>da</strong>balansebulad warmodgebo<strong>da</strong>. amgvari<br />

suraTi arc bolo droindelma socialur-ekonomikurma Zvrebma<br />

Secvala radikalurad.<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> mudmivi mosaxleobis raodenoba saqarTvelos<br />

mosaxleobis 2002 wlis pirveli erovnuli aRweris monacemebiT<br />

14, 248 a<strong>da</strong>mians Seadgen<strong>da</strong> (6,899 mamakaci <strong>da</strong> 7,349 qali);<br />

aqve un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom mosaxleobis <strong>da</strong>fiqsirebuli<br />

maqsimaluri raodenoba 1889 wlis monacemebiT aRiricxeba <strong>da</strong> 17,<br />

597 mosaxles Seadgens, am periodebs ganekuTvneba <strong>da</strong>ba mestiis<br />

monacemebic, romelic Sesabamisad Seadgens: 1989 w._ 2, 763 kacs,<br />

xolo 2002 w. _2, 575 kacs; aRniSnuli mcire gansxvavebebi zonaSi<br />

mosaxleobis stabilurobasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>balansebulobaze migvaniSnebs<br />

<strong>da</strong> am TvalsazrisiT SeiZleba mravalmxriv yuradsaRebad miviCnioT.<br />

raionSi cxovrobs <strong>da</strong>axloebiT 3000 iZulebiT ga<strong>da</strong>adgilebuli<br />

piri. eseni arian devnilebi mezobeli afxazeTi<strong>da</strong>n. aRweraSi<br />

<strong>da</strong>fiqsirebulia 3,950 ojaxi. ojaxis saSualo moculoba<br />

saqarTvelos <strong>da</strong>narCen nawilSi mcxovrebi ojaxebis moculobaze<br />

metia. aq ojaxi 3-is nacvlad 6 wevrisagan Sedgeba.<br />

mosaxleobis simWidrovis maCvenebelia 4,68 piri 1 kvadratul<br />

kilometrze.<br />

mestiis municipalitetSi gansaxlebis sistemas dRes<br />

qmnis 1 <strong>da</strong>ba (mestia), 15 Temi, 134 sofeli.<br />

50


svanuri soflebi mWidro <strong>da</strong>saxlebiT gamoirCeea. Tumca Tavad<br />

<strong>da</strong>saxlebuli punqtebi mcire zomiT xasiaTdebian, vinai<strong>da</strong>n miwis<br />

farTobi didi <strong>da</strong>saxlebuli punqtebis warmoqmnis saSualebas ar<br />

iZleva <strong>da</strong> amasTan Tavad soflebs Soris sameurneod gamosadegi<br />

teritoriebi saxnav-saTess <strong>da</strong> saTib-saZovrebs ukaviaT.<br />

orografiuli TvalsazrisiT sameurneod gamosadegi teritoriebis<br />

arc Tu ise mcire nawili saerTo saTemo sargeblobaSi arsebul<br />

tyeebs, agreTve xatis tyesa <strong>da</strong> miwas ukavia, romelic eklesiis<br />

moTxovnebis <strong>da</strong> religiuri dResaswaulebisTvis gamoiyeneba. XIX s.<br />

bolos svaneTSi asormocze meti sofeli iyo.<br />

1.5. sakanonmdeblo-normatiuli baza<br />

saqarTvelos xelisuflebis politikur neba _ maqsimalurad<br />

Seuwyos xeli qveynis socialur-ekonomikur ganviTarebas, sa<strong>da</strong>c<br />

mniSvnelovan segments sakurorto-turistuli <strong>da</strong> rekreaciuli<br />

infrastruqturis ganviTareba warmoadgens, upirveles yovlisa<br />

qveynis sakanonmdeblo-normatiul bazaSi aisaxeba;<br />

saqarTveloSi amJamad moqmedebs naTlad gansazRvruli <strong>da</strong><br />

mkafiod ierarqizebuli sakanonmdeblo-normatiuli sistema, romlis<br />

Semadgenel bevr normatiul aqts Tavis mxriv sivrciTi-gegmarebiTi<br />

mniSvneloba gaaCnia <strong>da</strong> amdenad isini qalaqmaformirebeli<br />

Sinaarsisaa.<br />

• am sistemaSi umaRlesi ierarqiuli poziciis mqone saqarTvelos<br />

konstituciis mixedviT _<br />

_ muxli 37 adgens:<br />

3. yvelas aqvs ufleba cxovrobdes janmrTelobisaTvis uvnebel<br />

garemoSi, sargeblobdes bunebrivi <strong>da</strong> kulturuli garemoTi; yvela<br />

valdebulia gaufrTxildes bunebriv <strong>da</strong> kulturul garemos.<br />

51


4. a<strong>da</strong>mianis janmrTelobisaTvis usafrTxo garemos<br />

uzrunvelsayofad, sazogadoebis ekologiuri <strong>da</strong> ekonomikuri<br />

interesebis Sesabamisad, axlandeli <strong>da</strong> momavali Taobebis<br />

interesebis gaTvaliswinebiT saxelmwifo uzrunvelyofs garemos<br />

<strong>da</strong>cvasa <strong>da</strong> racionalur bunebaTsargeblobas<br />

. _ muxli 31 adgens:<br />

`saxelmwifo zrunavs qveynis mTeli teritoriis Tanabari<br />

socialur_ekonomikuri ganviTarebisaTvis. maRalmTiani regionebis<br />

socialur_ekonomikuri progresis uzrunvelsayofad~,<br />

SemuSavebulia saqarTvelos kanoni `maRalmTiani regionebis<br />

socialur_ekonomikuri <strong>da</strong> kulturuli ganviTarebis Sesaxeb~ ( 1999<br />

w.). es kanoni xels uwyobs: <strong>turizmis</strong>, sakurorto <strong>da</strong> rekreaciuli<br />

meurneobis ganviTarebas; bunebrivi <strong>da</strong> istoriul_arqiteqturuli<br />

Zeglebis <strong>da</strong>cvas, restavracias <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> samsaxurSi CarTvas;<br />

samTo_saTxilamuro <strong>da</strong> sportis sxva saxeobebis ganviTarebas;<br />

arqeologiuri kvleva_Ziebis warmatebiT warmarTvas; maRalmTiani<br />

regionebisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli tradiciuli Sina-rewvis<br />

sxva<strong>da</strong>sxva <strong>da</strong>rgebis (meTuneoba, Weduroba, xeze kveta, meWurWleoba,<br />

qsova, qargva, nabdis Telva, xalxuri sakravebis warmoeba <strong>da</strong> sxva)<br />

ganviTarebas, saxalxo ostatebTan Segirdul swavlebas; mcire <strong>da</strong><br />

saSualo biznesisa <strong>da</strong> mewarmeobis ganviTarebas adgilobrivi<br />

bunebrivi <strong>da</strong> SromiTi resursebis racionaluri gamoyenebis gziT;<br />

maRalmTiani regionebis mosaxleobis sayofacxovrebo <strong>da</strong> sameurneo<br />

saqmianobis eleqtroenergiiT uzrunvelsayofad mcire simZlavris<br />

eleqtrosadgurebis mSeneblobis <strong>da</strong> energiis ganaxlebadi wyaroebis<br />

gamoyenebis proeqtebis <strong>da</strong>finansebas; kadrebis momzadebas<br />

maRalmTiani regionebis mdgradi ganviTarebis mizniT; maRalmTian r<br />

egionebSi <strong>da</strong>culi teritoriebis kategoriebis ganviTarebas~.<br />

saqarTvelos kanoni `<strong>turizmis</strong>a <strong>da</strong> kurortebis Sesaxeb~ (1997<br />

w.) iZleva `turistis~ normatiul ganmartebas; es aris .`fizikuri<br />

52


piri, romelic nebayoflobiT mogzaurobs mudmivi sacxovrebeli<br />

adgilis farglebs gareT, <strong>da</strong>svenebis, gajansaRebis, saqmiani an sxva<br />

mizniT, aranakleb 24 saaTis <strong>da</strong> araumetes erTi wlis vadiT <strong>da</strong><br />

romlis mogzaurobas ar anazRaurdeba droebiTi yofnis adgilis<br />

safinanso wyaroebi<strong>da</strong>n~ (m.2.2.). aqvea motanili `kurortis~<br />

ganmarteba _ `sakurorto adgili, romelzec ganlagebulia<br />

samkurnalo <strong>da</strong> gamajansaRebeli <strong>da</strong>wesebuleba, nageboba <strong>da</strong><br />

infrastruqturis sxva obieqtebi~ (m. 2.7)<br />

amave sakanonmdeblo bazis ganviTarebas emsaxureba<br />

saqarTvelos kanoni `kurortebisa <strong>da</strong> sakurorto adgilebis<br />

sanitaruli <strong>da</strong>cvis zonebis Sesaxeb~ (1998 w.).<br />

.saqarTvelos prezidentis mier 2003 wels <strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>muSav<strong>da</strong>. `saqarTveloSi <strong>turizmis</strong> ganviTarebis erovnuli<br />

koncefcia <strong>da</strong> samoqmedo programa~. mas safuZvlad <strong>da</strong>edo qarTveli<br />

<strong>da</strong> ucxoeli eqspertebis mier momzadebuli Semdegi masalebi:<br />

`<strong>turizmis</strong> ganviTareba <strong>da</strong> sastumroTa qselis Seqmna<br />

saqarTveloSi~ _ aSS-s vaWrobisa <strong>da</strong> ganviTarebis saagento (TDA)<br />

_ 1998 w.;<br />

_ `saqarTvelos turizmi~ _ israelis <strong>turizmis</strong> saministro_ 1999 w.;<br />

`strategiuli rCevebi saqarTveloSi <strong>turizmis</strong> ganviTarebisTvis~<br />

_ (TACIS) _ 2000 w.;<br />

`<strong>turizmis</strong> ganviTarebis strategia~ (TACIS) _ 2001 w.<br />

saqarTvelos prezidentma 2005 wlis 29 noembers saqarTveloSi<br />

turistuli infrastruqturis ganviTarebis mizniT brZanebuleba #<br />

968 gamosca `saqarTvelos kurortebis, sakurorto adgilebis, Savi<br />

zRvis sanapiro teritoriis <strong>da</strong> samTo_saTxilamuro centrebisaTvis<br />

sarekreacio teritoriis statusis miniWebisa <strong>da</strong> sazRvrebis<br />

<strong>da</strong>mtkicebis Sesaxeb~.<br />

debuleba `kurortebSi, kurortebis sanitaruli <strong>da</strong>cvis<br />

zonebSi <strong>da</strong> <strong>da</strong>cul teritoriebze atmosferuli haeris <strong>da</strong>cvis<br />

53


gansakuTrebuli moTxovnebis Sesaxeb~ adgens, rom kurortebSi<br />

wesdeba mavne nivTierebaTa zRvrulad <strong>da</strong>saSvebi koncentraciis<br />

Semamcirebeli koeficienti 0,8. atmosferuli haeris <strong>da</strong>binZurebis<br />

Sefasebas aregulirebs `atmosferuli haeris mavne nivTierebebiT<br />

<strong>da</strong>binZurebis indeqsis gamoTvlis wesi~ (2001 w.).<br />

debuleba `saxelmwifo ekologiuri eqspertizis Catarebis<br />

wesis Sesaxeb~ (2003 wlis 14 agvisto) iTxovs `saqmianobaTa~<br />

saxeobebis `garemoze <strong>zemo</strong>qmedebis Sefasebas~. amasTan, `saqmianobad~<br />

iTvleba iseTi qmedebebi, rogoricaa: ` gansaxlebisa <strong>da</strong><br />

ganviTarebis gegmebisa <strong>da</strong> proeqtebis ganxorcieleba,<br />

infrastruqturuli proeqtebis, ganaSenianebisa <strong>da</strong> seqtoruli<br />

ganviTarebis gegmebis SemuSavebasTan <strong>da</strong>kavSirebuli saqmianoba~.<br />

debuleba `saxelmwifo tyisa <strong>da</strong> saxelmwifo tyis fondis<br />

miwebis sazRvrebis <strong>da</strong>dgenisa <strong>da</strong> Secvlis Sesaxeb.~. (2002 w).<br />

gansakuTrebulad sayuradReboa <strong>zemo</strong> svaneTSi saxelmwifo tyis<br />

fondis arsebobis gamo.<br />

saqarTvelos kanoni `wylis Sesaxeb~ (1997 w.) adgens<br />

ze<strong>da</strong>piruli wylis obieqtebis kategoriebs, maTi <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong><br />

movla_patronobis pirobebs.<br />

qalaqgegmarebis TvalsazrisiT mniSvnelovani kanonis muxli<br />

14, p.3 moiTxovs wylis <strong>da</strong>cvis RonisZiebaTa <strong>da</strong>gegmvas <strong>da</strong><br />

integrirebas:<br />

debuleba `wyal<strong>da</strong>cviTi zolis Sesaxeb~ <strong>da</strong>mtkicebulia 1998 w<br />

7 maiss.<br />

saqarTvelos kanoni `saqarTvelis zRvisa <strong>da</strong> mdinareTa<br />

napirebis regulirebisa <strong>da</strong> sainJinro <strong>da</strong>cvis Sesaxeb~ (2000 w.).<br />

adgens <strong>da</strong>saxlebaTa teritoriis zonirebis specifikur pirobebs.<br />

.1..6.. <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> SWOT _ analizi<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> sakurorto-turistuli <strong>da</strong> rekreaciuli<br />

ganviTarebis <strong>da</strong>debiTi <strong>da</strong> uaryofiTi mxareebi Sefasebvulia SWOT*<br />

_ analizis meSveobiT<br />

54


--------------------------------<br />

SWOT _ asaxavs inglisur abreviaturas:: S(Strong) anu `Zlieri~;<br />

W(Wea) _ `susti~; OO(Oportunities) _ `SesaZleblobebi~; T(Threat) _<br />

`safrTxe~.<br />

Zlieri mxareebi <strong>da</strong><br />

SesaZleblobebi<br />

S O<br />

1. Kkargi <strong>da</strong> unikaluri<br />

bunebriv_klimaturi<br />

pirobebi, alpuri zona -<br />

samkurnalo mcenareebiT;<br />

2. landSafturi<br />

teritoriebis<br />

mravalferovneba:<br />

xelTuqmneli<br />

unikaluri bunebrivi<br />

landSaftebi<br />

3. haerisa <strong>da</strong> nia<strong>da</strong>gis<br />

<strong>da</strong>binZurebis<br />

mniSvnelovani wyaroebis<br />

ararseboba<br />

4. Termuli <strong>da</strong> mineraluri<br />

wyaroebis siaxlove<br />

5. <strong>da</strong>culi teritoriebis<br />

ganviTarebis winapirobebi<br />

<strong>da</strong> ekologiuri derefnis<br />

formirebis<br />

SesaZleblobebi;<br />

6. gansaxlebis<br />

mikrosistemaSi<br />

CarTuloba, qveynis<br />

sivrciT-gegmarebiTi<br />

integracia;<br />

7. energoresursebiT<br />

uzrunvelyofa energiis<br />

alternatiuli wyaroebis<br />

gamoyenebis SesaZlebloba<br />

(mzis energia, qaris<br />

energia, nakeli)<br />

susti mxareebi <strong>da</strong><br />

sirTuleebi<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

4.<br />

5.<br />

6.<br />

W T<br />

`axali Taobis~ qalaqgegmarebiTi<br />

dokumentaciis<br />

ararseboba<br />

Aaxali moTxovnebis<br />

Sesabamisi gegmarebiTi<br />

struqturis<br />

mouwesrigebloba<br />

arasamTavrobo <strong>da</strong> saTemo<br />

organizaciebis<br />

ararseboba<br />

sazogadoebrivi<br />

sivrceebis<br />

ganuviTarebloba<br />

Si<strong>da</strong>sasakomunikacio<br />

sazogadoebrivi<br />

transportis ararseboba<br />

mezobel soflebTan<br />

satransporto kavSirebis<br />

<strong>da</strong>bali done<br />

7. sazafxulo sportis Ria<br />

moednebis nakleboba (mini<br />

fexburTi, kalaTburTi,<br />

frenburTi, CogburTi <strong>da</strong><br />

sxva).<br />

8. brendis arseboba 8. saqonlisgan<br />

<strong>da</strong>binZureba<br />

quCebis<br />

9. istoriul-kulturuli<br />

<strong>masobrivi</strong> iaffasiani<br />

memkvidreobis,<br />

9. turistuli bazebis<br />

arqiteqturisa <strong>da</strong><br />

(banakebis) simcire <strong>da</strong><br />

55


istoriis niSnis mqone<br />

obieqtTa arseboba.<br />

10. mZlavri<br />

turistul_rekreaciuli<br />

potenciali; kulturuli<br />

turizmi, eko-turizmi,<br />

eqstremaluri turizmi,<br />

rekreaciuli <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>svenebis turizmi,<br />

samkurnalo turizmi,<br />

agro-turizmi,<br />

samonadireo turizmi,<br />

sacxenosno turizmi.<br />

11. `kolxeTis erovnuli<br />

parkis~; “anakliis”<br />

sazRvao kurortis<br />

siaxlove <strong>da</strong> masTan<br />

turistuli kooperirebis<br />

SesaZlebloba<br />

12. samTo <strong>turizmis</strong>a <strong>da</strong><br />

kulturuli memkvidreobis<br />

<strong>da</strong>interesebisadmi<br />

tradiciis arseboba;<br />

turistebis maspinZlobis<br />

xangrZlivi gamocdileba<br />

masStaburi sportuli<br />

13. Sejibrebis Catarebis<br />

potenciuri SesaZlebloba<br />

14. სამთო-სათხილამურო<br />

სპორტის გაძლიერება;<br />

samTo-saTxilamuro<br />

sportis teqnikuri<br />

uzrunvelyofa (sabagiro<br />

gzebis mSenebloba<br />

15. sastumroebis qselis<br />

swrafi ganviTareba<br />

16. sakonferencio centris<br />

funqciis ganviTareba<br />

17. საგზაო ინფრასტრუქტურის<br />

მშენებლობა–რეაბილიტაციის<br />

მიმდინარე სამუშაოები;<br />

საავტომობილო სატრანსპორტო<br />

მომსახურების გაუმჯობესება<br />

10.<br />

11.<br />

12.<br />

13.<br />

14.<br />

15.<br />

16.<br />

17.<br />

mouvleloba<br />

socialuri<br />

infrastruqturis (m.S.<br />

sazkvebis obieqtebis,<br />

sazogadoebrivi<br />

tualetebis, qselis,<br />

garTobis obieqtebis,)<br />

CamorCeniloba<br />

adgilze makontrolebeli<br />

arqiteqturulqalaqTmSeneblobiTi<br />

samsaxuris ararseboba.<br />

are keTilmowyobis (nagvis<br />

konteinerebis, skamebis,<br />

ganaTebis) usistemoba<br />

sasoflo-sameurneo<br />

produqtis bazris<br />

mouwyobloba<br />

_ sagzao moZraobis<br />

gazrdilma moculobam<br />

SeiZleba gamoiwvios<br />

regionisTvis endemuri<br />

jiSebis<br />

populaciebis Semcireba;<br />

_ zamTris mZime<br />

klimaturi pirobebi<br />

transportisaTvis;<br />

savaWro obieqtebis m<strong>da</strong>re<br />

esTetikuri saxe<br />

56


18. “ანაკლია– ზუგდიდი–<br />

მესტიის” <strong>da</strong> “ქუთაისი-<br />

ცაგერი-ლენტეხი-უშგულის”<br />

გზების რეაბილიტაციის<br />

სტიმულირება;<br />

19. teqnikurad gamarTuli<br />

aeroporti<br />

1000 m sigrZis<br />

20. სასოფლო-სამეურნეო<br />

ნატურალური და<br />

ეკოლოგიური პროდუქციის<br />

წარმოება და მისი<br />

21<br />

რეალიზაციის შესაძლებლობა;<br />

ზემო სვანეთის პროდუქციის<br />

გატანის ხელშეწყობა შიდა და<br />

უცხოურ ბაზარზე;<br />

18. <strong>da</strong>bis quCebSi qveiTTa <strong>da</strong><br />

avtomobilebis,<br />

marxilebis, saqonlis<br />

moZraobis gaumijnaoba<br />

19.<br />

20.<br />

sainJinro<br />

infrastruqturis <strong>da</strong>bali<br />

done, wyalsaden-<br />

kanalizaciis moSliloba.<br />

samisamarTo sistemis<br />

Camouyalibebloba<br />

21.<br />

_ satrnsporto<br />

saSualebebis<br />

ga<strong>da</strong>adgilebis sezonuri<br />

SezRudva an SezRuduli<br />

saxeobebis gatareba;<br />

22 _ ეკონომიკის გამოცოცხლება; 22. myari sayofacxovrebo<br />

narCenebis marTvis<br />

sistemis ararseboba<br />

23 saga<strong>da</strong>saxado bazis<br />

23 sportuli nagebobebis<br />

gafarToebis perspeqtiva<br />

24 mzardi interesi uZravi<br />

qonebis SeZenisa <strong>da</strong><br />

ganviTarebis<br />

TvalsazrisiT<br />

25 Qუცხოური<br />

ზრდა<br />

ინვესტიციების<br />

26 ადგილობრივი მოსახლეობის<br />

დასაქმება;<br />

4.<br />

nakleboba<br />

25 savelosipedo bilikebis<br />

ararseboba<br />

_ ekologiuri<br />

wonasworobis<br />

<strong>da</strong>rRvevis riski;<br />

<strong>zemo</strong>Tmoyvanil winapirobaTa SWOT analizis Sedegad, erTis mxriv,<br />

Zlieri mxareebisa <strong>da</strong> SesaZleblobebis ganviTareba, xolo meore<br />

mxriv, susti mxareebisa <strong>da</strong> safrTxeebis Serbileba mxolod erTiani<br />

kompleqsuri gegmarebiTi dokumentis _ “<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong><br />

miwaTmowyobis generaluri gegmis: farglebSi <strong>da</strong>saxuli Semdegi<br />

strategiuli mimarTu¬lebebiT iqneba SesaZlebeli:<br />

1. qalaqTmSeneblobiTi teritoriis kompleqsuri analizi;<br />

2. qalaqTmSeneblobiT ganviTarebis strategiuli mimarTulebebi;<br />

57


3. bunebisa <strong>da</strong> kulturuli memkvidreobis Zeglebis <strong>da</strong>cva;<br />

4. sarekreacio zonebis gamoyofa:<br />

5. socialuri infrastruqturis ganviTareba:<br />

6. teritoriis bunebrivi karkasis gaTvaliswineba;<br />

7. satransporto infrastruqturis ganviTareba;<br />

8. teritoriebis drouli <strong>da</strong>rezerveba;<br />

9. qalaqTmSeneblobiTi tipologia sakurorto-sarekreacio<br />

profilisa <strong>da</strong> maTi sakurorto meurneobis organizaciis<br />

Sesabamisad;<br />

10. sakurorto-sarekriacio raionebis <strong>da</strong>gegmarebis formebi <strong>da</strong><br />

maTi adgili gegmarebiTi samuSaoebis taqsonometriul<br />

sistemaSi.<br />

Tavi II<br />

<strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> qalaqgegmarebiTi organizacia<br />

mTiani regionebSi.<br />

<strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> intensiurma ganviTarebam<br />

msoflioSi ganapiroba mTis regionebis swrafi ganviTareba <strong>da</strong> xeli<br />

Seuwyo mTaSi sxva<strong>da</strong>sxva saxis <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> samTo <strong>turizmis</strong><br />

popularizacias. samTo turizmi moicavs iseT saxeobebs,<br />

rogoricaa: samTo-saTxilamuro turizmi, mTis laSqroba, kldeze<br />

cocva, deltaplanizmi, speleologiuri turizmi, paraplanizmi,<br />

sacxenosno, samanqano turizmi <strong>da</strong> a.S.<br />

bolo ormoc<strong>da</strong>aTi wlis ganmavlobaSi fenomenaluri zrdis<br />

Sedegad turistuli industria msoflioSi gax<strong>da</strong> ufro metad<br />

kompleqsuri <strong>da</strong> rTuli.. am etapze man miaRwia iseT dones, rodesac<br />

aucilebeli gax<strong>da</strong> tradiciuli <strong>da</strong> Tanamedrove bazris segmentebis<br />

kvlevebis aqtivizacia samomxmareblo moTxovnebis gaTvaliswinebiT.<br />

mniSvnelovan amocanas warmoadgens teritoriis turistuli<br />

<strong>da</strong>raioneba, ris Sedega<strong>da</strong>c SesaZlebeli gaxdeba ufro efeqturad,<br />

sxva ekonomikuri <strong>da</strong>rgebisaTvis zians miuyeneblad <strong>da</strong> bunebaze<br />

58


minimaluri <strong>zemo</strong>qmedebiT gamoviyenoT teritoriebi a<strong>da</strong>mianebis<br />

<strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> maTi kulturis ganviTarebisaTvis.<br />

Zalian mniSvnelovania, rom saqarTveloში (maT Soris svaneTSi)<br />

სამთო turizmi Tavisi bunebriv-klimaturi potenciali<strong>da</strong>n<br />

gamomdinare iyos mravalferovani: sportuli, rekriciuli, saqmiani,<br />

profesiul-gamoyenebiTi, komerciuli, kulturul-saganmanaTleblo,<br />

reabilitaciuri, saSemswavleblo, saeqskursio, samxareTmcodneo,<br />

gasarTobi, saTavga<strong>da</strong>savlo, kombinirebuli, programuli <strong>da</strong> sxva.<br />

saqarTveklos samTo turizmSi ganviTarebis didi perspeqtivebi<br />

gaaCnia saTavga<strong>da</strong>savlo turizms, mogzaurobas, mTebis <strong>da</strong>laSqvras,<br />

TxilamurebiT srials, cxenebiT jiriTs, specialuri <strong>da</strong>interesebis<br />

turizms (Rvinis moyvarulTaTvis <strong>da</strong> gurmanebisaTvis, foto<br />

ga<strong>da</strong>mReblebisaTvis <strong>da</strong> sxva).<br />

Cveni qveynis ekonomikis ganviTarebisTvis mniSvnelovania is rom,<br />

saqarTvelos ekonomika sakmaod diversificirebulia. Tavis mxriv<br />

turistuli industriaც Tavisi SinaarsiT diversificirebuli<br />

ekonomikis ganviTarebas uwyobs xels. warmatebuli turistuli<br />

saqmianoba Tavis TavSi gulisxmobs masTan <strong>da</strong>kavSirebul ekonomikis<br />

mravali sferos ganviTarebas, magaliTad: soflis meurneobas,<br />

vaWrobas, medicinas, momsaxureobas, adgilobrivi mrewvelobas <strong>da</strong><br />

sxva. Tavad turistuli industriis Semadgeneli nawilebia<br />

samewarmeo saqmianobis Semdegi saxeebi: sastumroebis industria,<br />

kvebis sistemebi, gasarTobi <strong>da</strong> atraqcionebis sistemebi, saeqskursio<br />

<strong>da</strong> sareklamo saqmianoba, <strong>turizmis</strong> infrastruqtura, sabanko,<br />

safinanso, sainformacio momsaxureoba <strong>da</strong> sxva.<br />

<strong>zemo</strong>T aRniSnuli<strong>da</strong>n gamomdinare, im rolis gaTvaliswinebiT<br />

rac masobriv <strong>da</strong>svenebasa <strong>da</strong> turizms aqvs mikuTvnebuli, rogorc<br />

59


msoflio ekonomikaSi, aseve qveynis ganviTarebis erTian<br />

strategiaSi, miT umetes mimdinare – ekonomikisa <strong>da</strong> sazogadoebis<br />

kompleqsuri transformaciis periodSi, Zalze aqtualur<br />

xasiaTs iZens, gansakuTrebiT saqarTvelos mTian <strong>da</strong> maRalmTian<br />

regionebSi <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> qalaqgegmarebiTi<br />

organizaciis kvleva. sa<strong>da</strong>c kompleqsuri strategiis gamoyenebis<br />

safuZvelze SesaZlebeli iqneba, rogorc arsebuli potencialis<br />

optimaluri gamoyeneba <strong>da</strong> <strong>da</strong>cva, aseve regionis saerTo<br />

ekonomikuri mdgomareobis gaumjobeseba <strong>da</strong> mosaxleobis<br />

cxovrebis donis mkveTri amaRleba.<br />

2.1. mTiani regionebSi Tanamedrove <strong>turizmis</strong> ganviTarebis<br />

ZiriTadi tendenciebi (saerTaSoriso praqtika)<br />

amJamad msoflios turistuli industriis ZiriTad regions<br />

<strong>da</strong>savleTi evropa warmoadgens. am regionis xvedriTi wili 60-iani<br />

wlebis <strong>da</strong>swyisSi msoflio <strong>turizmis</strong> nakadebis 60% aWarbeb<strong>da</strong>,<br />

xolo 90-ani wlebisaTvis a.S.S.-s, avstraliisa <strong>da</strong> sxva<br />

ganviTarebuli qveynebis konkurenciis miuxe<strong>da</strong>vaT 65-70%-mde<br />

gaizar<strong>da</strong>.<br />

evropuli <strong>turizmis</strong> bumi, romelic ukve ramdenime aTeul<br />

wels gautol<strong>da</strong>, Semdegi sxva<strong>da</strong>sxva mizeziT SeiZleba ganimartos:<br />

1. saukeTeso pirobebis mqone mravalferovani rekriaciuli<br />

raionebis didi raodenoba <strong>da</strong>svenebis, mkurnalobis,<br />

organizebuli eqskursiebisa <strong>da</strong> mogzaurobisaTvis;<br />

2. erTmaneTis mimarT evropis qveynebis geografiuli siaxlove;<br />

3. mosaxleobis ZiriTadi nawilis cxovrebis maRali done;<br />

4. satransporto kavSirebisa <strong>da</strong> komunikaciebis ganviTarebuli<br />

qselebi;<br />

5. Se<strong>da</strong>rebiT mcire teritoriaze kulturul-istoriul <strong>da</strong><br />

bunebis Zeglebis didi koncentracia;<br />

6. saqalaqo <strong>da</strong>saxlebebis maRali simWidrove;<br />

60


7. <strong>turizmis</strong> industriis maRali done <strong>da</strong> organizaciis didi<br />

gamocdileba;<br />

ucxoeli turistebis raodenobiT regionSi pirvel adgilzea<br />

“didi sameuli” _ safrangeTi, italia, espaneTi.<br />

“meore eSelons” qmnian qveynebi: avstria, didi britaneTi,<br />

germania, Sveicaria.<br />

mesames _ <strong>da</strong>narCeni qveynebi.<br />

ucxoel turistTa ZiriTa<strong>da</strong>d momwodeblebs CrdiloeT <strong>da</strong> Sua<br />

evropis qveynebi warmoadgenen. maSin roca samxreT evropis qveynebSi<br />

turistTa Semodineba sagrZnoblad aRemateba gamaval nakads.<br />

Swored am qveynebSi gansakuTrebiT maRalia Semosavlebi<br />

saerTaSoriso turizmi<strong>da</strong>n.<br />

myari turistulma nakadebma droTa ganmavlobaSi <strong>da</strong>savleT<br />

evropis farglebSi iseTi turistul-rekreaciuli raionebis<br />

formireba gamoiwvia, sa<strong>da</strong>c turistuli funqciebis specializacia<br />

sportul-gamajansaRebeli, istoriul-geografiuli <strong>da</strong> kulturul-<br />

saganmanaTleblo mimarTulebebiT ganmsazRvrels an erT-erT<br />

umniSvnelovaness warmoadgens.<br />

<strong>da</strong>savleT evropis mTian raionebSi samTo turizmi<strong>da</strong>n yvela<br />

Semosavlebis naxevarze meti samTo-saTxilamuro turizmze modis.<br />

specialistebis SefasebiT, msoflioSi 70 milionamde moTxilamurea.<br />

aqe<strong>da</strong>n 55 milioni samTo-saTxilamuro sports misdevs.70 milioni<strong>da</strong>n<br />

20 milioni CrdiloeT amerikaSi, 24 milioni iaponiaSi, xolo 25<br />

milioni evropaSi cxovrobs. saTxilamuro sportis industria<br />

miliardobiT Semosavals iZleva. misi wili sportis imdustriaSi<br />

yovelwliurad izrdeba. regionebi, romlebic TavianT teritoriaze<br />

qmnian saTxilamuro sportis industriul centrebs, turistuli<br />

saqmianobi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> samTo-saTxilamuro <strong>turizmis</strong> industriis<br />

momsaxure Tanmdevi <strong>da</strong>rgebi<strong>da</strong>n saga<strong>da</strong>saxado begaris saxiT sakmaod<br />

maRal biujetur Semosavals Rebuloben.<br />

61


<strong>da</strong>savleT evropis amTo-saTxilamuro kurorti-liderebi<br />

samTo-saTxilamuro sportis moyvarulebs izi<strong>da</strong>ven mTeli<br />

msoflio<strong>da</strong>n; uzrunvelyofen maRal Semosavlebs; gviCveneben<br />

gamorCeuli donis servisis <strong>da</strong> komfortis magaliTs <strong>da</strong><br />

warmoadgenen NsamTo-saTxilamuro <strong>da</strong>svenebisEmomzadebis etalons.<br />

2.1.1. bunebriv_klimaturi pirobebis Taviseburebebi samTo-<br />

saTxilamuro <strong>turizmis</strong> ganviTarebaSi<br />

aqtiuri <strong>da</strong>svenebis sxva<strong>da</strong>sxva saxeobebs Soris samTo-<br />

saTxilamuro sriali yvelaze metad aris <strong>da</strong>mokidebuli bunebriv<br />

pirobebze. Aase magaliTad: didi mniSvneloba eniWeba mTis<br />

ferdobebeze sakmaod sqeli, mdgradi Tovlis safarvelis arsebobas<br />

4-5 Tvis ganmavlobaSi. aranaklebi mniSvneloba moxerxebuli <strong>da</strong><br />

mimzidveli <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong>Tvis akisria agreTve adgilis simaRles,<br />

reliefis Taviseburebebs, srialisaTvis gamosadeg amindis pirobebs;<br />

mwvane safaris xasiaTs, mewyeriisa <strong>da</strong> qvaTa cvenisagan <strong>da</strong>culobas,<br />

landSaftis mravalferovnebasa <strong>da</strong> unikalurobas.<br />

Tavis mxriv Tovlis raodenoba simaRlesTan erTad<br />

<strong>da</strong>mokidebulia mis adgilmdebareobazec _ zRvasTan siaxlove, mTis<br />

ferdobebis mimarTulebebi, mwvane safari bevrwilad gansazRvravs<br />

adgilis mniSvnelobasa <strong>da</strong> Rirebulebas. simaRlezea <strong>da</strong>mokidebuli<br />

agreTve aklimatizaciis xarisxi __ organizmis unari Seeguos<br />

Jangbadis naklebobas <strong>da</strong> maRalmTiani garemosaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebel<br />

sxva Taviseburebebs.<br />

¬_ zRvis doni<strong>da</strong>n 2000 m.-mde. janmrTeli a<strong>da</strong>miani praqtikulad<br />

ar ganicdis araviTar siZneleebs; aq organizmis Semguebluri<br />

reaqcia praqtikulad SeumCnevlad mimdinareobs. aseT zonas<br />

“indeferentuls“ miakuTvneben.<br />

_ 2000 m.–<strong>da</strong>n 4000m.Mm-mde gipoqsiisadmi (Jangbadis nakleboba)<br />

Segueba ufro rTulia, Tumca saSualo a<strong>da</strong>mianis sarezervo<br />

62


SesaZleblobebi SeguebisaTvis savsebiT sakmarisia. aseT zonas<br />

“sruli kompensaciis zonas.” miakuTvneben. fizikuri <strong>da</strong>tvirTvebis<br />

ga<strong>da</strong>tana aseT simaRleze savsebiT SesaZlebelia Tu meTxilamure<br />

aklimatizacias Se<strong>da</strong>rebiT <strong>da</strong>bal simaRleze Ggaivlis (magaliTad,<br />

TxilamurebiT sriali 1500_ 2000 m simaRleze) 3-<strong>da</strong>n 5 dRis<br />

ganmavlobaSi.<br />

_ 2000-m-<strong>da</strong>n maRal simaRleze aklimatizacia ufro rTulad<br />

mimdinareobs. es “arasruli kompensaciis” zonaa, sa<strong>da</strong>c xdeba<br />

organizmis funqciebis arasakmarisi aRdgena. Sesabamisad, am zonaSi<br />

srials Tavisi gansakuTrebuli reJimi esaWiroeba, rogoricaa,<br />

<strong>da</strong>tvirTvebis Tan<strong>da</strong>TanobiTi <strong>da</strong> zomieri xasiaTi, <strong>da</strong>svenebis<br />

pauzebi. am wesebis <strong>da</strong>rRvevam SesaZloa a<strong>da</strong>mianSi MmTis<br />

avadmyofobis niSnebi gamoiwvios, ramac, rig SemTxvevebSi Ses<br />

aZlebelia barSi misi evakuaciis saWiroeba gamoiwvios.<br />

Y yinva, qari, mze _ praqtikulad samTo-saTxilamuro <strong>da</strong>svenebis<br />

mudmivad Tanmxleb faqtorebs warmoadgenen. am faqtorebTan Segueba,<br />

winaaRmdegoba <strong>da</strong> sistematiuri varjiSi janmrTelobis<br />

gaumjobesebisa <strong>da</strong> organizmis gakaJebisa saukeTeso saSualebebia.<br />

samTo-saTxilamuro srialisaTvis ferdobebis SerCevisas didi<br />

yuradReba eqceva adgilis mewyerianobas, romlis warmoqmna ara<br />

marto Tovlis naleqis simravliTa <strong>da</strong> sxva klimatur pirobebiTaa<br />

gamowveuli, aramed <strong>da</strong>mokidebulia: ferdobebis <strong>da</strong>xris kuTxesa <strong>da</strong><br />

Mmcenareuli safaris xasiaTze. zvavebis maqsimaluri raodenoba<br />

<strong>da</strong>maxasiaTebelia gautyianebeli <strong>da</strong> amozneqili ferdobebisaTvis,<br />

romelTa qanobi 25-<strong>da</strong>n 50° diapazonSi mdebareobs.<br />

kvlevebma gviCvena, rom yvelaze didi popularobiT sargeblobs<br />

is samTo-saTxilamuro raionebi, romleTa somaRlea 1500m.-<strong>da</strong>m 1800m.-<br />

mde zRvis doni<strong>da</strong>n <strong>da</strong> maTTvis <strong>da</strong>maxasiaTebelia zomierad <strong>da</strong>bali<br />

temperatura, (saSualo temperatura ianvarSi 5-6 gradusamdea C),<br />

mzis didi xangZlivoba (1900-2000 sT. weliwadSi), Tovlis<br />

63


aodenoba 3 m.-mde, aqtiuri <strong>da</strong>svenebis obieqtebis ganlageba<br />

mewyerisagan usafrTxo teritoriebze.<br />

<strong>da</strong>savleT evropis kurortebis raodenobiT, trasebis<br />

keTilmowyobiTa <strong>da</strong> mimzidvelobiT.<br />

samTo rekreaciuli kompleqsebis sivrciT-teritoriuli<br />

<strong>da</strong>gegmvis ucxouri gamocdileba.<br />

samTo-saTxilamuro turizmSi sivrciT-teritoriuli <strong>da</strong>gegmvis<br />

evropuli gamocdilebi<strong>da</strong>n yvelaze ganviTarebuli _ avstriuli,<br />

franguli, Sveicaruli <strong>da</strong> italiuri gamocdileba umTavresad<br />

imitom un<strong>da</strong> gaviziaroT, rom maTsa <strong>da</strong> <strong>zemo</strong> svaneTs Soris<br />

bunebriv-klimaturi TvalsazrisiT bevri saerTos moZieba<br />

SeiZleba. miT umetes rom, rom zoga<strong>da</strong>d samTo <strong>da</strong> maT Soris<br />

samTo-saTxilamuro sferoSi SesamCnevad imata gaTviTcnobierebul<br />

turistTa raodenobam, Sesabamisad gaizar<strong>da</strong> <strong>da</strong> mravalferovani<br />

gax<strong>da</strong> maTi moTxovnebi; fasTan Se<strong>da</strong>rebiT bevrad mniSvnelovani<br />

yuradReba eqceva trasebis mravalferovnebas, maT simaRles,<br />

sabagiroTa tipebs, xarisxsa <strong>da</strong> raodenobas; mxolod amis<br />

Semdgom aqcevs turisti yuradRebas sastumros kategoriasa <strong>da</strong><br />

serviss.<br />

2.1.2. samTo_saTxilamuro trasebis Taviseburebebi.<br />

samTo-saTxilamuro centrebis upirvelesi ERirsebebi<br />

<strong>da</strong>mokidebulia saTxilamuro trasebis mravalferovnebasa <strong>da</strong><br />

sigrZeze. sirTulis mixedviT gamoyofen oTxi tipis trasebs,<br />

romelTa markireba xdeba sxva<strong>da</strong>sxva ferebiT:<br />

advili – mwvane; saSualu sirTulis _ lurji; rTuli _ wiTeli;<br />

gansakuTrebulad rTuli _ Savi.<br />

turistebi trasebs irCeven SesaZleblobebis mixedviT, raSic<br />

maT exmareba sabagiro sadgurebTan gakruli trasebis feradi<br />

sqemebi. trasebis reglamentacia aseTi saxiT miRebulia yvela<br />

qveynisaTvis, sa<strong>da</strong>c masobrivad aris ganviTarebuli samTo-<br />

64


saTxilamuro sporti im mizniT, rom moTxilamureTa usafrTxoebis<br />

uzrunvelyofisaTvis isini Sesabamis trasebze ga<strong>da</strong>nawildnen.<br />

nebismier samT-saTxilamuro kompleqsSi ZiriTadi trasebisagan<br />

gamoyofilia sasrialo adgilebi <strong>da</strong>mwyeb moTxilamureTaTvis <strong>da</strong><br />

bavSvebisaTvis.<br />

Tanamedrove warmodgeniT trasa ara marto ferdobia, aramed<br />

rTuli teqnikuri nagebobaa, es aris specialurad Seqmnili<br />

gansakuTrebuli profilis monakveTebi, romlebic akmayofileben<br />

rogorc Tanamedrove sportis, iseve <strong>masobrivi</strong> srialis moTxovnebs.<br />

yvelaze mkacr moTxovnebs sportul trasebs uyeneben. amitom,<br />

saswavlo <strong>da</strong> turistul trasebTan Se<strong>da</strong>rebiT sportuli<br />

trasebisaTvis gamosadegi diapazoni ufro SezRudulia.<br />

saukeTeso trasebi reliefis mravalferovnebiT gamoirCeva:<br />

swrafi <strong>da</strong>RmarTebi, bugorebi, swori <strong>da</strong> <strong>zemo</strong>T avardnili adgilebi,<br />

tramplinebi <strong>da</strong> isev Zlieri <strong>da</strong>RmarTebi <strong>da</strong> a.S.<br />

trasis proeqtirebisas gasaTvaliswinebelia erTgvarovani<br />

Tovlis safari, adgilis simaRle, qarebis mimarTulebebi,<br />

ferdobebis eqspozicia.<br />

trasebi ferdobebze gahyavT sxva<strong>da</strong>sxva simrudis rbili<br />

ga<strong>da</strong>svlebiT, zigzagiseburi lentis magvarad. rTul monakveTebs<br />

cvlis ufro martivi, grZeli qanobis ufro naklebi <strong>da</strong>xris kuTxis<br />

mqone monakveTebi., romlebzec moTxilamures SeuZlia <strong>da</strong>isvenos.<br />

trasis sigane dgindeba reliefTan mkacr mimarTebaSi, rTuli<br />

adgilebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>brkolebebis gaTvaliswinebiT.<br />

trasis gamtarianobas sabagiro gzebis warmadoba ganapirobebs,<br />

rac sabolood sarekreacio raionis an centris tevadobaze axdens<br />

gavlenas. ase magaliTad:<br />

msoflio preqtiki<strong>da</strong>n miRebuli gamocdilebi<strong>da</strong>n gamomdinare,<br />

sarekreacio centris sastumro-sacxovrebeli fondi am centris<br />

mosamsaxure trasebisa <strong>da</strong> sabagiroebis gamtarunarianobas 25%-ze<br />

metad ar un<strong>da</strong> aRematebodes.<br />

65


ganviTarebul samTo-saTxilamuro raionebSi, mag. alpebSi, qve<strong>da</strong><br />

sadgurebis gamtarunarianoba 3 - 5 jer aRemateba mimdebare<br />

saTxilamuro kompleqsebSi saZile adgilebis raodenobas. es imas<br />

niSnavs, rom ze<strong>da</strong> sadgurSi asasvlelad moTxilamureebs<br />

esaWiroebaT araumetes 20 wuTisa. samTo-saTxilamuro trasebze<br />

ganTavsebulia: mimarTulebis maniSnebeli, gamafrTxilebeli <strong>da</strong><br />

amkrZalavi markirebuli niSnebi. niSnebs trasebze ganalageben im<br />

drois gaTvaliswinebiT, romelic iq sa<strong>da</strong>c amas situacia moiTxovs<br />

moTxilamures esaWiroeba informaciis gasaazreblad <strong>da</strong> Sesabamisi<br />

moqmedebebis Sesasruleblad (Cveulebriv saxifaTo adgilamde 25<br />

_50 m-iT miaxlovebamde). niSnebis ise ganaTavseben, rom sruliad<br />

gamoricxon Sejaxeba <strong>da</strong> Sesabamisad moTxilamuris tramvireba<br />

markireba aris trasis keTilmowyobis erT-erTi yvelaze martivi <strong>da</strong><br />

aucilebeli saSualeba, romelic amavdroulad samTo-saTxilamuro<br />

kompleqsis kulturuli momsaxureobis dones gansazRvravs<br />

2.2. samTo-rekreaciuli kompleqsis qalaqgegmarebiTi<br />

proeqtirebis ZiriTadi meTodebis analizi <strong>da</strong> Sefaseba<br />

evropaSi pirveli samTo-rekriaciis formireba me-20 saukunis<br />

50-ian w.w. <strong>da</strong>iwyo alpebSi _ italia, safrangeTi, Sveicaria, avstria.<br />

2.2.1 safrangeTSi pirveli mcdeloba samTo-rekriaciis<br />

suraTi 6:. kurSaveli. (Courchevel) safrangeTi;<br />

66


kompleqsuri ga<strong>da</strong>wyvetisa iyo 1948 wels, rodesac kurSavelis<br />

velze <strong>da</strong>iwyo funqcionireba savois samTo-saTxilamuro bazam, rac<br />

Tav<strong>da</strong>pirvelad <strong>da</strong>ba-<strong>da</strong>saxlebebis adgilas ramodenime patara<br />

\\sastumros stiqiur MmSeneblobebSi aisaxa, sa<strong>da</strong>c 60-iani wlebis<br />

<strong>da</strong>sawyisisTvis samTo <strong>da</strong>svenebis organizacia ukve <strong>da</strong>msaveneblebis<br />

mzardD moTxovnilebebs <strong>da</strong>kmayofilebaSi ga<strong>da</strong>izar<strong>da</strong>.<br />

safrangeTSi saTxilamuro sportiT <strong>da</strong>kavebuli <strong>da</strong>msveneblebis<br />

raodenoba yovelwliurad 10%-iT matulob<strong>da</strong>.<br />

50-iani wlebis bolosaTvis samTo-sarekriacio kompleqsSi<br />

sastumroebis arqiteqruruli saxe Sveicariis soflisTvis<br />

<strong>da</strong>maxasiaTebeli, orqanobiani saxuravis mqone Sales tipis saxlis<br />

magaliTze Camoyalib<strong>da</strong>, romelic<br />

suraTi 8:. Sale; Sveicaria;<br />

SemdgomSi mTis arqiteqtuasTan gax<strong>da</strong> asocirebadi. aseTi<br />

arqiteqtura Jenevi<strong>da</strong>n 65 km.-s <strong>da</strong>SorebiT, savoiSi, (Savoy)<br />

safrangeTi iqna gamoyenebuli;<br />

suraTi 7. Sale; Sveicaria;<br />

suraTi 8. savoi ; (Savoy) safrangeTi;<br />

67


60-ian wlebSi safrangeTSi, avoriazSi (avoriaz) Seiqmna kidev axali<br />

tipis samTo-rekriaciuli <strong>da</strong>saxlebebi, rogoricaa „‟ la plan”, “avoriaz”,<br />

<strong>da</strong> “Champs Fleuris” romlebic <strong>da</strong>Tvlili iyo 12500 adgilze. samTo<br />

rekriaciuli kompleqsi “avoria‟‟ ganTavsebulia ze<strong>da</strong> savoiSi zRvis<br />

doni<strong>da</strong>n 1800m-ze .igi 30km.-iT aris <strong>da</strong>Sorebuli rkinigzis sadgurs.<br />

moicavs 2000 adgilze gaTvlil xuT kompleqss <strong>da</strong> gaTvlilia<br />

rogorc rogorc zamTris, aseve sazafxulo <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong>Tvis.<br />

suraTi 9:. avoria; (avoriaz) safrangeTi;<br />

samTo-rekriaciuli kompleqsi “Flaine” mdebareobs ze<strong>da</strong> savoiSi<br />

zRvis doni<strong>da</strong>n 1600 me-ze <strong>da</strong> ganlagebulia sam doneze.<br />

qva<strong>da</strong> palatoa “Flaine -1”, romelic Sedgeba blokuri sistemis<br />

mcire zoms kotejebisagan; sastumro, romelic emsaxureba<br />

satransporto magistrals; agreTve saTxilamuro trasa <strong>da</strong>mwyeb<br />

moTxilamureTaTvis.<br />

Sua plato, sa<strong>da</strong>c ganTavsebulia sastumroebi binebiTa <strong>da</strong><br />

nomrebiT; savaWro centri; sportuli centri yinulis moedniT;<br />

liftebiT, romlebic akavSireben qve<strong>da</strong> platos sastumroebs ze<strong>da</strong><br />

platoze ganTavsebul “Flaine-3”<br />

,kompleqsi “Flaine” gaTvlilia 6000 adgilze.<br />

68


Sales tipis arqiteqturaa gamoyenebuli. samTo rekriaciuli<br />

kompleqsi “ la plani” _la plagne (suraTi 9:) kompleqsi<br />

amfiTeatrzea ganlagebuli <strong>da</strong> <strong>da</strong>yofilia sam funqciur zonad:<br />

sacxovrebel <strong>da</strong> momsaxureobis zonad, fexiTsasiarulo gzebiTa <strong>da</strong><br />

N<br />

suraTi 10:. flain-2; (Flaine) <strong>zemo</strong> savoia, safrangeTi;<br />

sastumros win <strong>da</strong>Tovlili teritoriiT, satransporto<br />

kavSirebiTa <strong>da</strong> manqanebis sadgomebiTa <strong>da</strong> saTxilamuro trasebiT<br />

<strong>da</strong>mwyebi. moTxilamureebisaTvis sacxovrebel zonaSi 90%<br />

sastumroebis farTobisa binebis tipis sacxovrebeli blokebisagan<br />

Sedgeba, martoxela (18kv.m.) <strong>da</strong> ojaxebisaTvis (60kv.m.) <strong>da</strong> mxolod<br />

10%-ia <strong>da</strong>Tmobili sastumros tipis nomrebisaTvis. Senobebi <strong>da</strong><br />

maRaziebi erTmaneTTan <strong>da</strong>kavSirebili arian fexiT sasiarulo<br />

gzebiT <strong>da</strong> aqvT ori sxva<strong>da</strong>sxva doneze Sesasvleli: erTi<br />

<strong>da</strong>kavSirebulia Si<strong>da</strong> fexiT sasiarulo gzebTan, xolo meore<br />

saTxilamuro trasebTan. Senobebis mimdebare Tovliani teritoria<br />

gatvirTulia<br />

69


suraTi 11:. flain-2; (Flaine) <strong>zemo</strong> savoia, safrangeTi;<br />

suraTi 12:. Lla plani (la plagne) <strong>zemo</strong> savoia, safrangeTi;<br />

funikulioriT, sabagiroebiT <strong>da</strong> eskalatorebiT. samTo-rekriaciuli<br />

kompleqsebSi mogvianebiT <strong>da</strong>iwyes gamoyeneba Ria, <strong>da</strong>xuruli <strong>da</strong><br />

maRaziebi; supermarketebi; traqtirebi; savaWro galerea). Laq<br />

gaTvaliswinebulia <strong>da</strong>xuruli ga<strong>da</strong>sasvlelebi mTel teritoriaze.A<br />

la planis kompleqsi warmoadgens fexiT sasiarulo <strong>da</strong><br />

satransporto komonikaciebis kombinirebuli sistეmis magaliTs.<br />

warmoadgens erTian, uwyvet wrfovan moculobas. igi ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

samTo-saTxilamuro sportisaTvis aris gankuTvnili. igi Tavisi<br />

moxazulobiT mogvagonebs uzarbazar gems <strong>da</strong> Tavisi masStaburobiT<br />

mTis medidur peizaJs Seesabameba.<br />

70


suraTi 13: samTo rekriaciuli kompleqsi “la plani”:<br />

1 _ mwvane savargulebi; 2 _ saTxilamuro zona; 3 _ satransporto<br />

komunikaciebi; 5 _ <strong>da</strong>xurul satransporto komunikaciebi; 6 _<br />

sabagiro gzebis sadgurebi<br />

suraTi 14:: Lla plani (la plagne) <strong>zemo</strong> savoia, safrangeTi; Taviseburi samTorekriaciuli<br />

kompleqsi “em la plani” aSenebulia mTis wverze 2000m.-ze<br />

zRvis doni<strong>da</strong>n. kompleqsi kompaqturad aris <strong>da</strong>gegmarebuli,<br />

71


suraTi 15:.<br />

zonireba samTo-rekriaciuli kompleqsis “le zark-1800” (safrangeTi)<br />

1_ sacxovrebeli sivrce; 2 _ lifti; 3 _ teqnikuri sarTul; 4 _<br />

quCa; 5 _ magistrali<br />

me-20 saukunis 70-ani wlebi<strong>da</strong>n dRemde samTo-sarekriacio<br />

raionebis ganviTarebam mTis <strong>da</strong>saxlebebs. mniSvnelovnad Seucvala<br />

saxe Camoyalib<strong>da</strong> <strong>da</strong>saxleba- “Tovlis qalaqis” axali tipi, aseTi<br />

qalaqis <strong>da</strong>maxasiaTebeli niSania, mudmiv <strong>da</strong> <strong>da</strong>roebiT mosaxleobas<br />

Soris didi gancalkeveba. dRes SamonSi (<strong>zemo</strong> savois departamenti)<br />

cxovrobs 9830 mudmivi macxovrebeli. igi warmoadgens centrs<br />

mTel msoflioSi samTo_saTxilamuro regionisa<br />

suraTi 16:. შამონ-მონბლანი (Shamonix-mont_blanc) <strong>zemo</strong> savoia, safrangeTi;<br />

72


Samoni-momblan, romelsac yovelwliurad stumrobs 5000000 turisti<br />

msoflios sxava<strong>da</strong>sxva kuTxi<strong>da</strong>n. safrangeTis alpebSi SeiZleba<br />

eqvsi “Tovlis qalaqi” <strong>da</strong>iTvalos, romlebis ganviTar<strong>da</strong> samTo<br />

<strong>turizmis</strong> meSveobiT. aseTi qalaqebis <strong>da</strong>gegmarebisas gamoiyeneba<br />

kompaqturi an <strong>da</strong>nawevrebuli kompozicia. kompaqturi kompozicia<br />

integrirebuli kompleqsebis saxiT gavrcel<strong>da</strong> safrangeTSi: “la<br />

plani”, “em la plani”, “le zark-1600”, “le zark-1800”, “le zark-2000”.<br />

reliefi<strong>da</strong>n gamomdinare aseTi kompoziciebis ganlageba<br />

SesaZlebelia magaliTad: mTis masivis Tavze, kompoziciam gaimeoros<br />

misi moxazuloba; ganlagdes mTis ferdobze, gegmarebiTi<br />

struqturis mixedviT kompaqtur kompleqsebad, xolo ganaSenianebis<br />

mixedviT _ wyvetil an uwyvet-mTlian kompoziciebad.<br />

suraTi 17:. samTo-rekriaciuli kompleqsis gegmarebiTi organizacia<br />

“pereisurdi” (safrangeTi);<br />

1 _ mimRebi-administraciuli centri; 2,3 _ sportul-samayureblo;<br />

4 _ savaWro centri; 5 _ sabagiro gzebis sadguri; 6 _ <strong>da</strong>xuruli<br />

<strong>da</strong><strong>da</strong>sasvlelebi;<br />

7 _ sacxovrebeli korpusebi; 8 _ avtosadgomebi<br />

73


kompaqturi <strong>da</strong>saxleba oTx polusiania, momsaxureobis centri,<br />

romlis irgvliv aris ganlagebuli sacxovrebeli korpusebi. es<br />

samTo-rekriaciuli kompleqsi mdebareobs peiresudis xeobaSi<br />

pirineis mTebze (safrangeTi) 1650 m. zRvis doni<strong>da</strong>n. kompleqsis<br />

Semadgeneli nagebobebi Tavmoyrilia <strong>da</strong>xuruli yinulis moednisa<br />

<strong>da</strong> savaWro zonis garSemo. kompleqsis SigniT nebismier adgilas<br />

SesaZlebelia moxvde <strong>da</strong>xuruli fexmavali ga<strong>da</strong>savlelebis<br />

saSualebiT, romelTa orive mxares savaWro obieqtebia<br />

moTavsebuli. aivnebis safexurisebri ritmika fasadze<br />

orientirebulia saTxilamuro trasebisaken. kompaqturi <strong>da</strong>saxleba<br />

moicavs sacxovrebel, momsaxureobis, fexiTsasiarulo <strong>da</strong><br />

satransporto zonebs.<br />

suraTi 18:. Lla plani (la plagne) <strong>zemo</strong> savoia, safrangeTi;<br />

samTo-rekriaciuli kompleqsi “la plani”-is (la plagne) sastumro<br />

karkasis Si<strong>da</strong> sivrce <strong>da</strong>yofilia vertikalur zonebad:<br />

sacxovrebeli, fexiT sasiarulo, momsaxureobis <strong>da</strong> satransporto.<br />

74


dRes safrangeTi msoflio lideria, rogorc samTo-<br />

saTxilamuro kurortebis (400 meti), aseve keTilmowyobili<br />

trasebis raodenobiT, rac eqvsi aTas kilometr <strong>da</strong>muSavebul<br />

fedobebSi <strong>da</strong> oTxi aTasze met funikulorsa <strong>da</strong> sabagiro gzaSi<br />

gamoixateba. safrangeTis umTavres kurortebs gaaCniaT ara nakleb<br />

300 km saTxilamuro trasebisa <strong>da</strong> 100 sabagiro gzisa, sa<strong>da</strong>c<br />

trasebis umetesoba skis aux pieds-is (“sriali sastumros kari<strong>da</strong>n”)<br />

principiTaa <strong>da</strong>proeqtebuli <strong>da</strong> mimdebare centrebTan, rig<br />

SemTxvevebSi mdeloebTan sabagiroebis erTiani sistemiT arian<br />

gaerTianebulebi.<br />

2.2.2. Sveicarias gansakuTrebiT gamorCeuli roli akisria samTo-<br />

rekriaciuli <strong>da</strong>svenebis populiarizaciaSi, rac gamoixateba samTo-<br />

rekriaciuli kompleqsebis didi simravliT.. metad sainteresoa<br />

integrirebuli samTo-rekriaciuli kompleqsi “urtie” (Svaicaria).<br />

erTi kompleqsi <strong>da</strong>proeqtebulia arwivis budis msgavsad <strong>da</strong> kldis<br />

qimzea gadmokidebuli. (“arwivis bude” 800 adgilze), xolo meore –<br />

mTis wverze 2000m.-ze zRvis doni<strong>da</strong>n (4000 adgilze) imeorebs mTis<br />

moxazulobas. aq Si<strong>da</strong> sivrcis organizacia gamoixateba aqtiuri<br />

centris gamovleniT, mTavari quCis saxiT _ didi aivani <strong>da</strong><br />

ga<strong>da</strong>xuruli quCa _ sazogadoebrivi centri, sai<strong>da</strong>nac kompleqsis<br />

yvela donisaTvis xorcieldeba kavSiebi.<br />

jer kidev me-20 saukunis 60-ian wlebSi gaCn<strong>da</strong> idea Sveicariisa<br />

<strong>da</strong> safrangeTis; italiisa <strong>da</strong> safrangeTis samTo-rekriaciuli<br />

kompleqsebis gaerTianebisa egreT wodebuli saTxilamuro gziT,<br />

SveicariisTan aseTi erTianoba moicavs sabagiroebis saerTo qsels<br />

<strong>da</strong> saTxilamuro trasebs 200 km.-is manZilze. saTxilamuro gzis<br />

gaswvriv aSenebulia mravali samTo-rekriaciuli kompleqsi. ase<br />

<strong>da</strong>proeqt<strong>da</strong> Sveicariis mxri<strong>da</strong>n e.w. Tovlis qalaqi vilari,<br />

75


omelic moicavs sastumroebs nomrebiT, Sales tipis sacxovrebel<br />

saxlebsa <strong>da</strong> momsaxureobis sadgurebs.<br />

suraTi 19:. Sveicaria, vilari;<br />

suraTi 20:. volari (villars) samTo qalaqi, Sveicaria<br />

76


aseve saerTo saTxilamuro infrastruqtura gaaCniaT safrangeTisa<br />

<strong>da</strong> italiis samTo-rekreaciul <strong>da</strong>saxlebebs: frangul rosiersa<br />

(la rosiere) <strong>da</strong> italiur tuils (la thuile) Soris.<br />

suraTi 21.: rosiere (la rosiere) <strong>da</strong> tuili (la thuile) . erTiani saTxilamuro<br />

kompleqsi; safrangeTi; italia.<br />

2.2.3. italiis CrdiloeT raionebSi samTo-rekriaciul <strong>turizmis</strong><br />

roli 70-iani wlebi<strong>da</strong>n gaizar<strong>da</strong>. <strong>da</strong>igegma 200 samTo-rekriaciuli<br />

kompleqsis ganaSenianeba Zveli <strong>da</strong>saxlebuli adgilebis mimdebare<br />

teritoriebze. yvelaze did interss iwvevs sestrieres (Sestriere)<br />

“Tovliani” qalaqis proeqti, romelic Tavi<strong>da</strong>n 17000 turistis<br />

momsaxureobaze iyo gaTvlili. proeqtSi gatvaliswinebulia yvela<br />

tipis turistuli marSrutebis kordinirebuli organizaia:<br />

saTxilamuro, saavtomobilo, fexiT sasiarulo.<br />

sestriere (sestriere), italia. gax<strong>da</strong> erT erTi-erTi pirveli<br />

samTo-saTxilamuro sportis ganviTarebisaTvis <strong>da</strong>gegmarebuli<br />

maRalmTiani (2000 m zRvis doni<strong>da</strong>n) raioni. 1931 wels iyo<br />

<strong>da</strong>muSavebuli 40 saTxilamuro marSruti, agebuli 25 amwe-sabagiro,<br />

77


aSen<strong>da</strong> mTeli wlis ganmavlobaSi funqcionirebadi sastumro.<br />

dRes sestriere aRiarebulia sportuli <strong>turizmis</strong> erT-erT yvelaze<br />

ganviTarebul saerTaSoriso centrad. igi erTerTi yvelaze<br />

cnobili kurortia alpebSi. misi M teritoria mrlianad gamosadegia<br />

samTo-saTilamuro sportisaTvis. aq trasebi sirTulis<br />

suraTi 22.: sestriere (sestriere), italia.. sasporto qalaqi; italia.<br />

mixedviT sxva<strong>da</strong>sxva kategoriisaa, yvelaze Tanamedrove teqnikiT<br />

aRWurvil sabagiroebT, romlebzec mTeli wlis ganmavlobaSia<br />

SesaZlebeli sriali.<br />

sestriereSi tardeba iseTi mniSvnelovani saerTaSoriso<br />

sportuli RonisZiebebi rogorica aris : saerTaSoriso<br />

mZleosnobis, veloturebi “il Jiro” <strong>da</strong> „‟Tur de France’’, turnirebi<br />

golfSi, fexburTSi, CogburSi, <strong>da</strong> rac mTavaris SesarCevi TamaTebi<br />

samTo-saTxilamuro sportSi, msoflio Tasis mosapoveblad 1997<br />

wels.<br />

A 2.2.4. avstriis mTian raionebSi urbanizaciis procesi ufro<br />

neli tempiT midio<strong>da</strong>. Tumca dRes avstriis samTo kurortebi didi<br />

mravalferovnebT gamoirCeva, sa<strong>da</strong>c Svid saTxilamuro raionSi:<br />

tirolia; zalcburgi; Stiria; fopaplbergi; karintia; <strong>zemo</strong> <strong>da</strong><br />

qvemo avstria _ 344 saTxilamuro centria.<br />

78


olo xanebSi avstriaSi gansakuTrebiT gavrceleba hpoves<br />

sxva<strong>da</strong>sxva, xasiaTis gasarTobi <strong>da</strong>nadgarebiTa <strong>da</strong> eqstremaluri<br />

trasebiT aRWurvilma Tovlis parkebma (“SNOWPARKS”), romelTa<br />

raodenobam 2011 wlisaTvis 44 miaRwia<br />

2.2.5. Sotlandia, espaneTi, norvegia, fineTi, germania <strong>da</strong> Svecia<br />

is qveynebia sa<strong>da</strong>c agreTve samTo gamajansaRebeli <strong>da</strong>sveneba mTaSi<br />

farTod aris gavrcelebuli.<br />

Nnorvegia gamoirCeva samTo-rekriaciuli struqturis ganviTarebiT.<br />

qvemoT mocemulia samT-saTxilamuro zogierTi trasis sqemebi.<br />

suraTi 23.: norvegiis samTo-rekreaciebi;<br />

or sarTuliani sastumro“<strong>da</strong>nbiu” (norvegia) gaTvlili 56<br />

adgilze gaTvaliswinebulia sazafxulo <strong>da</strong> sazamTro<br />

<strong><strong>da</strong>svenebisa</strong>Tvis <strong>da</strong> mdebareobs 1000 m. zR. doni<strong>da</strong>n or<strong>da</strong>lis erTerT<br />

platoze.<br />

79


mTian SotlandiaSi AaSenebulia turistuli bazebi, romlebis<br />

samTo <strong>da</strong>svenebis centrebad aris aRiarebuli. isini moicaven<br />

sastumroebs, gamajansaRebel <strong>da</strong>sasvenebel pansionatebs,<br />

motelebas, individualur saxlebs <strong>da</strong> turistul bazebs. 2010<br />

wels Sotlandiis xuT samTo kurortze saTxilamuro sezoni 110<br />

dRes gagrZel<strong>da</strong> <strong>da</strong> Sotlandiis ekonomikaSi 37.5 milioni funti<br />

sterlingi Seitana.<br />

suraTi 24:. sastumro “borgafeli” moTxilamureebisaTvis (Sotlandia)<br />

samTo rekiaciebis formireba germaniaSi sabagiroebis obobisebri<br />

qselis gaswvriv sa<strong>da</strong>c Camoyalib<strong>da</strong> turistuli <strong>da</strong>saxlebebi. aseTi<br />

<strong>da</strong>saxlebis centri un<strong>da</strong> iyos mocemuli reliefis yvelaze <strong>da</strong>bal<br />

niSnulze, romelTanac midis saavtomobilo gza.<br />

2.2.6. sainteresoa agreTve mokled ga<strong>da</strong>vavloT Tvali samTo-<br />

rekreaciuli infrastruqturis ganviTarebis process yofil<br />

sabWoTa kavSirSi:<br />

me-20 s.k-is 30-ian wlebSi 6 alpinisturi banaki gaixsna<br />

dombaiSi “alibeki” adirsusa <strong>da</strong> adilsus xeobebSi, turbaza<br />

baksanis xeobaSi <strong>da</strong> maRalmTiani banaki ceisis myinvarTan.<br />

Ggasuli saukunis 50-ian wlebSi <strong>da</strong>iwyo samTo-rekiaciuli<br />

teritoriebis kompleqsuri aTviseba. 1959 wels <strong>da</strong>muSav<strong>da</strong> baksanis<br />

velis teritoriuli organizaciis proeqti. ialalbuzis mimdebare<br />

80


teritoriaze terskolTan ramodenime samTo-saTxilamuro nageboba<br />

<strong>da</strong>proeqt<strong>da</strong> sastumroebiT, stadioniT, sacurao auziT, <strong>da</strong>saxlebiT<br />

momsaxure personalisaTvis. proeqtSi iyo gaTvaliswinebuli<br />

„‟savele” meTodiT <strong>da</strong>gegmareba, romlis mixedviTac <strong>da</strong>sasvenebeli<br />

obieqtebi saerTo tevadobiT 12000 adgilze sakmaod didi manZiliT<br />

<strong>da</strong>Sorebuli erTmaneTs avtotrasebiT ukavSirdebodnen.<br />

60-ian wlebSi sabagiro gzis gayvanam “Ceget-1” ganapiroba<br />

ialbuzis mimdebare samTo-saTxilamuro rekriaciis unarianobis<br />

gazr<strong>da</strong> 12000 adgilamde. am mizniT raionSi gamoiyo 5 samTo-<br />

saTxilamuro kompleqsi Semdegi funqciuri specializaciiT;<br />

suraTi 25:. <strong>da</strong>sasvenebeli zona-“ialbuzi‟‟; 1. samTo-rekriaciuli<br />

kompleqsi raionul sistemaSi; 2. adgilobrivi avtotrasebi; 3. turistuli<br />

marSrutebi; 4. gadmosaxedi moednebi; 5. alpinisturi qoxebi; 6. samTosaTxilamuro<br />

zonebi; 7. alpinisturi zonebi; 8. mTiani ga<strong>da</strong>sasvlelebi;<br />

alpinizmis zona - adil-sus xeoba, kompleqsebis “uCkunali” <strong>da</strong><br />

“uzunkoli” teritoriebi; sazafxulo sacalfexo <strong>da</strong> samTo-<br />

saTxilamuro sportis zonebi _ mestia; balnalogiuri zona _<br />

81


narzanis veli baksanis xeobaSi terskoli<strong>da</strong>n 5 km.–is <strong>da</strong>SorebiT.<br />

<strong>da</strong>sasvenebeli zona _ <strong>da</strong>saxleba ialbuzi.<br />

<strong>da</strong>srul<strong>da</strong> samTo-sarekriacio kompleqs terskolis detaluri<br />

gegmareba; gamoiyo sacxovrebeli, samkurnalo –gamajansaRebeli,<br />

sameurneo, <strong>da</strong>sasvenebeli, alpinisturi, turistuli, saTxilamuro<br />

funqciuri zonebi. ialbuzTan aSen<strong>da</strong> sastumro 4000 adgilze,<br />

romelic mTeli wlis ganmavlobaSi muSaob<strong>da</strong>.<br />

ialbuzis mimdebare teriteriis gar<strong>da</strong> <strong>da</strong>muSav<strong>da</strong> kavkasiis sxva<br />

raionebis gegmarebac.: 1962 wels - krasnaia Ppoliana – kardivaCis<br />

tba; 1963 wels – Ddombai-arxizi. krasnaia Ppoliana – kardivaCis<br />

tbis proeqti ganixilebo<strong>da</strong> kurort gagrasTan <strong>da</strong> iseT<br />

sakomunikacio urTierTkavSirSi, rogoricaa aeroporti <strong>da</strong><br />

rkinigzis sadguri adlerSi. Ddombai-arxizis raionis gegmarebiTi<br />

koncefcia<br />

suraTi 26.: dombai-arxizis raionis rekriaciul-gegmarebiTi<br />

organizacia: (sofiis mdelo –софийская поляна---5000 adgilze, centraluri<br />

arxizi - 4000 adgilze, <strong>zemo</strong> arxizi - 2000 adgilze)<br />

gulisxmob<strong>da</strong> 3 samTo-saTilamuro kompleqsis Seqmnas arxizSi<br />

(sofiis mdelo–софийская поляна---5000 adgilze, centraluri arxizi<br />

4000 adgilze, <strong>zemo</strong> arxizi 2000 adgilze) <strong>da</strong> dombaiSi 3000 adgilze.<br />

82


samTo-saTxilamuro kompleqsi “Dombai” Seiqmna 1972 wels dombais<br />

velze. sastumro, turbaza, alpinisturi banaki mosworebul<br />

moednebzea ganlagebuli. dombaiSi dRes Tanamedrove moTxovnebze<br />

gaTvaliswinebuli trsebi <strong>da</strong> uamravi sastumroa.<br />

suraTi 27.: Ddombais xedebi<br />

suraTi 28.: samTo-saTxilamuro kompleqsi dombai: 1. sastumro ”Dombai”<br />

400 adgilze; 2. sastumro ”Krokusi”200 adgilze; 3. sastumro ”Amanaus”-i<br />

630 adgilze; 4. sastumro ”Sputnik” 4000 adgilze; 5. „‟finuri qoxi” 10-15<br />

adgilze.<br />

83


suraTi 29; sabagiroebis sqemaze dombais samTo-saTxilamuro trasebi<br />

Seesabameba saerTaSoriso aRniSvnebs. mwvane – gankuTvnilia <strong>da</strong>mwyebi<br />

moTxilamureebisaTvis; lurji - <strong>da</strong>bali sirTulis trasebi; wiTeli -<br />

saSualo sirTulis trasebi; Savi - maRali sirTulis trasebi<br />

profesionalebisaTvis ;<br />

1975 wels <strong>da</strong>muSav<strong>da</strong> ramodenime varianti erTian-kompleqsuri<br />

centris “lunnaia poliana” funqciur-gegmarebiTi organizaciisa.<br />

proeqtis miRebul variantSi sastumroebis nagebobebi ganTavsebulia<br />

abiSira-axubas qedis <strong>da</strong>savleT ferdobze garkveuli wiris<br />

gaswvriv.satransporto <strong>da</strong> fexmavali bilikebi erTmaneTisagan<br />

gancalkevbulia. saTxilamuro-safexmavlo komunikaciebi qmnis iseT<br />

84


komfortul sistemas, rogoric saTxilamuro kompleqsebis<br />

stan<strong>da</strong>rtebs eqvemdebareba, xolo <strong>da</strong>saxlebuli zona sakmaod<br />

axloa rekriaciuli smianobis zonasTan<br />

suraTi 30.: samTo-rekriaciuli kompleqs «Лунная Поляна»-s funqciurgegmarebiTi<br />

organizacia: 1, 2 – sastumroebi, 3. _ stadioni; 4. __ sabagiro<br />

gzebis sadgurebi; 5 __ administraciul- ganmanawilebeli centri<br />

suraTi 29; sabagiroebis sqemaze<br />

dombais samTo-saTxilamuro<br />

trasebi Seesabameba saerTaSoriso<br />

suraTi 31.: putinis vila «Лунная Поляна»-Si; Aam teritoriaze dRes<br />

misvla mxolod SveulmfreniT aris SesaZlebeli <strong>da</strong> faqtiurad igi<br />

miuwvdomelia Cveulebrivi moqalaqisTvis.<br />

.<br />

85


70-iani wlebis bolos ssrk-Si lago-nakis plato<strong>da</strong>n (1600m zR.<br />

don.-<strong>da</strong>n.) <strong>svaneTis</strong>a <strong>da</strong> afxazeTis alpebamde Camoyalib<strong>da</strong> kavkasiis<br />

mTiani SavizRvispireTis rekriaciuli aTvisebis principebi.<br />

1. mravalfunqciur sarekreacio zonebis Seqmna sxva<strong>da</strong>sxva formis<br />

mkurnalobis <strong>da</strong> <strong>da</strong>svenebis, <strong>turizmis</strong>a <strong>da</strong> zamTris sportis<br />

rekriaciuli saqmianobis mixedviT;<br />

2. momsaxureobis <strong>da</strong>wesebulebebis sistemis organizeba<br />

(balneologiuri <strong>da</strong> klimaturi kurortebi, salaSqro bilikebi,<br />

saTxilamuro centrebi <strong>da</strong> a.S. );<br />

3. rekriaciuli centrebis jgufi ganTavseba garemoze <strong>zemo</strong>qmedebis<br />

Semcirebis mizniT<br />

4. mobiluri momsaxurebis centrebis organizacia, momsaxure<br />

personalis gansaxlebis adgilebi sarekreacio tritriebTan;<br />

5. satransporto infrastruqturis momavalze gaTvlili<br />

ganviTareba: sarekreacio teritoriebis aRWurva sabagiro,<br />

monorelsiTa <strong>da</strong> specialuri gzebiT; fexmavali bilikebis qselis<br />

<strong>da</strong>gegmva sarekriacio miznebisaRvis;<br />

6. nacionaluri parkis <strong>da</strong> nakrZalebis erTiani sistemis SemuSaveba,<br />

satyeo-saparko zolis <strong>da</strong> mwvane trasebis organizeba.<br />

2.3 samTo rekreaciuli kompleqsebis sivrciT-teritoriuli<br />

<strong>da</strong>gegmva saqarTveloSi<br />

saqarTveloSi Tovlze sabijebel Txilamurebs Sua saukuneebi<strong>da</strong>n<br />

amzadebdnen. aseTi Txilamurebi gavrcelebuli yofila<br />

saqarTvelos mTiswineTsa <strong>da</strong> maRalmTianeTSi. xevsureTSi<br />

umTavresad girkalisebur Txilamurebs iyenebdnen, samegreloSi,<br />

svaneTsa <strong>da</strong> mTiuleTSi_mrgvals, qarTlSi, raWasa <strong>da</strong><br />

86


aWaraSi_elifsurs. mogvianebiT Semovi<strong>da</strong> sasrialo-sarbolo<br />

Txilamurebi <strong>da</strong> mTi<strong>da</strong>n <strong>da</strong>saSvebi cigebi.<br />

Tumca samTo-saTxilamuro sportis ganviTareba saqarTveloSi<br />

realurad sabWoTa kavSiris sxva regoinebTan erTad iwyeba me-20 s.k-<br />

is 30-ian wlebi<strong>da</strong>n, sa<strong>da</strong>c imTaviTve sportis am saxeobis saTao <strong>da</strong><br />

erTaderT bazad bakuriani ganviTar<strong>da</strong>. 1932 wels wels bakurianSi<br />

gito giorgaZis xelmZRvanelobiT Camoyalib<strong>da</strong> moTxilamureTa<br />

pirveli jgufi.. imave xanebSi saqarTveloSi Camoitanes<br />

TxilamurobisTvis saWiro inventari <strong>da</strong> gaiyvanes pirveli sarbolo<br />

<strong>da</strong> samTo trasebi. moTxilamureTa pirveli Sejibrebac 1934 wels<br />

gaimarTa bakurianSi. Tumca aRsaniSnavia, rom samTo-saTxilamuro<br />

sportma pirveli naTloba mainc mestiaSi miiRo: 1931 wels Catar<strong>da</strong><br />

pirveli samTo-saTxilamuro laSqroba kavkasionze, romlis<br />

monawilenic TxilamurebiT Cavidnen mestiaSi.<br />

2.3.1. <strong>da</strong>ba bakuriani mdebareobs vulkanur platoze, zRvis<br />

doni<strong>da</strong>n 1650_1750 metris simaRleze, md. bakurianiswylis<br />

(bakurianulas) gaSlil xeobaSi.<br />

borjomis xeobisa <strong>da</strong>, kerZod, bakurianis ganviTarebas didi<br />

impulsi SesZina viwrolian<strong>da</strong>giani rkinigzis mSeneblobam 1809_1901<br />

wlebSi, rac, ZiriTa<strong>da</strong>d, ganpirobebuli iyo xe-tyis gamotanis<br />

saWiroebiT. bakurianSi rkinigzis gayvanas mohyva bakurianis<br />

bunebriv-klimaturi pirobebisadmi samecniero, Semdgom ki<br />

praqtikuli interesebis zr<strong>da</strong>.<br />

1910 wels, koxtagoris <strong>da</strong>savleT ferdobze, a. rolovisa <strong>da</strong>a.<br />

fominis iniciativiT <strong>da</strong>ars<strong>da</strong> botanikuri baRi. 1934 wels baRi<br />

saqarTvelo botanikis instituts ga<strong>da</strong>eca. 1937 wels baRi gaSen<strong>da</strong><br />

axal teritoriaze; misma farTobma 17 ha Seadgina; mas mieniWa<br />

saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis botanikis institutis<br />

bakurianis botanikuri baRis statusi. baRis <strong>da</strong>niSnulebaa kavkasiis<br />

87


maRalmTianeTis mcenareebis aklimatizeba <strong>da</strong> bioekologiur<br />

TaviseburebaTa <strong>da</strong>dgena.<br />

1933_1934 wlebSi bakurianSi <strong>da</strong>ars<strong>da</strong> bakurianis menadireobis<br />

(nadirTmomSenebeli) sabWoTa meurneoba, sa<strong>da</strong>c aSenebdnen<br />

Zvirfasbewvian cxovelebs: Sav-vercxlisfer (Savvercxlovan) <strong>da</strong><br />

polarul melas, yarsaRs, amerikul waulsa <strong>da</strong> sxva cxovelebs.<br />

aqve, 1943 wels gamoyvanil iqna axali jiSi, romelic bakurianuli<br />

TeTri melas saxeliTaa cnobili. meurneobaSi yovelwliurad<br />

amzadebdnen 7.000 calze met bewveuls.<br />

bakurianis ganviTarebis axali etapi sabWoTa periodSi <strong>da</strong>iwyo.<br />

1928 wels bakurianSi Sendeba pirveli bavSvTa sanatoriumi 150<br />

adgilze. 1946 wels Sendeba sazogadoeba `dinamos~ sportuli baza;<br />

1948 wels, Zvel SenobebSi binas idebs turistuli baza <strong>da</strong><br />

saTxilamuro baza. 1950 wels eqspluataciaSi Sedis sportuli<br />

sazogadoeba `qariSxalas~ saTxilamuro baza; amave periodSi<br />

mTavrdeba pirveli, 70-metriani tramplinis ageba. 1960-ian wlebSi<br />

Sendeba `cekavSiris~ baza, 1964 wels sastumro `bakuriani~, 1965<br />

wels saerTaSoriso axalgazrduli banaki `mziuri veli~. 1965_1975<br />

wlebSi bakurianSi ramdenime sportul-turistuli obieqti aSen<strong>da</strong>.<br />

1974 wels bakurianSi Catar<strong>da</strong> ssrk xalxTa zamTris sakavSiro<br />

spartakia<strong>da</strong>, ramac biZgi misca axali sportuli trasebisa <strong>da</strong><br />

obieqtebis mSeneblobas. am periods miekiTvneba iseTi obieqtebi,<br />

rogoricaa: Cqarosnuli <strong>da</strong>Svebis trasa koxta II _ mitarbi; sabagiro<br />

gzis ori rigi didi mitarbi _ koxta II; 40, 70 <strong>da</strong> 90 metriani<br />

tramplinebi; trasa cigebisaTvis; biaTlonis trasa; trasa<br />

moTxilamureTa sazafxulo varjiSisTvis <strong>da</strong> sxva.<br />

`didi bakurianis~ ganviTareba generaluri gegmis Sesabamisad<br />

Sewy<strong>da</strong> 1980_1990-ani wlebis mijnaze; saqarTvelos ssr ministrTa<br />

sabWos 1985 wlis 23 agvistos <strong>da</strong>dgenileba # 625 `kurort<br />

bakurianis ganviTarebis generaluri gegmis <strong>da</strong>mtkicebis Sesaxeb~. am<br />

<strong>da</strong>dgenilebiT <strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong> saproeqto institut<br />

88


`saqqalaqmSensaxproeqtis~ mier SemuSavebuli `kurort bakurianis<br />

ganviTarebis generaluri gegma~.<br />

90-ian wlebSi bakurianis teritoriaze ganviTar<strong>da</strong> qaosuri<br />

mSenebloba. <strong>da</strong>dga sakiTxi axali gengegmis <strong>da</strong>muSavebisa. 2002 wels<br />

saqarTvelom gaakeTa ganacxadi 2014 wlis olimpiuri TamaSebis<br />

bakurianSi Catarebis Sesaxeb. mrTalia 2006 wels es sakiTxi<br />

aqtualobi<strong>da</strong>n moixsna, magram mox<strong>da</strong> axali gengegmis <strong>da</strong>muSaveba <strong>da</strong><br />

2008 wels <strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong> Semdegi arqiteqturul_gegmarebiTi<br />

wina<strong>da</strong>debebiT:<br />

1. A <strong>da</strong>samuSavebelia bakurianis axali satransporto sqema,<br />

romelSic gaTvaliswinebulia arsebuli Si<strong>da</strong><br />

saxelmwifoebrivi gzisa <strong>da</strong> Si<strong>da</strong> sa<strong>da</strong>bo gzebisa <strong>da</strong> quCebis<br />

rekonstruqcia saqveiTo, savelosipedo <strong>da</strong> TxilamurebiT<br />

moZraobis gaTvaliswinebiT <strong>da</strong> axali Semosavleli gzis<br />

gayvana (variantebiT); agreTve moZraobis trasebi;<br />

2. un<strong>da</strong> <strong>da</strong>muSavdes sainJinro infrastruqturis proeqtebi axali<br />

sportul_sarekreacio zonebis Si<strong>da</strong> qselebisaTvis<br />

(wyalsadeni, kanalizacia, eleqtromomarageba, gazmomarageba,<br />

saniaRvre arxebi);<br />

3. un<strong>da</strong> <strong>da</strong>samuSavebuliyo ganaSenianebis regulirebis proeqtebi<br />

Semdegi teritoriebisaTvis:<br />

wriuli gzis Si<strong>da</strong> zona;<br />

didvelis mimarTulebiT ganviTarebuli axali<br />

sportul_sarekreacio zona;<br />

<strong>da</strong>ba bakurianis andezitis mimarTulebiT ganviTarebuli<br />

axali sportul_sarekreacio zona gzis orive mxares.<br />

4. wriuli gzis Si<strong>da</strong> zonaSi (landSaftur_sarekreacio zonaSi)<br />

saWiro mosawyobi iyo <strong>da</strong>svenebis, sportisa <strong>da</strong> garTobis parki,<br />

romlis SemadgenlobaSi Sevido<strong>da</strong>:<br />

89


mdinare bakurianiswylis axali kalapoti keTilmowyobili<br />

sarekreacio zoliT <strong>da</strong> akvaparki <strong>da</strong>mxmare erTsarTuliani<br />

nagebobebiT;<br />

gzis Si<strong>da</strong> perimetrze sarekreacio promenadi <strong>da</strong>svenebis,<br />

garTobisa <strong>da</strong> kvebis obieqtebiT;<br />

sazafxulo <strong>da</strong> sazamTro Ria sportuli moednebi <strong>da</strong>mxmare<br />

saTavsebiT;<br />

sakuTriv parki mwvane nargavebiT <strong>da</strong> mcire arqiteqturuli<br />

formebiT;<br />

sazogadoebrivi avtosadgomebi;<br />

sazogadoebrivi tualetebi;<br />

5. saWiro iyo wriuli gzis mimdebare e.w. 25_metriani tramplinis<br />

sarekreacio zonisa <strong>da</strong> koxta-1-s gzis mimdebare ubnis<br />

gegmarebiTi mowesrigeba: usaxo, usistemo <strong>da</strong>bali xarisxis<br />

jixurebis aReba, avtosadgomebis mowyoba, momsaxurebis<br />

obieqtebis ganlageba.<br />

suraTi 32.: <strong>da</strong>ba bakurianis turistuli ruka;<br />

90


dRes didi bakuriani moicavs <strong>da</strong>ba bakuriansa <strong>da</strong> misi mezobel<br />

<strong>da</strong>saxlebebs _ bakurianis andeziti, didi mitarbi, cixisjvari,<br />

2007 wels saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministros<br />

<strong>da</strong>kveTiTsESeiqmna didvelis ganaSenianebis regulirebis gegma,<br />

romelic moicavs teritoriis sivrciT-teritoriuli ganviTarebis<br />

pirobebs, maT Soris: fizikuri, sivrciT-moculobiTi, teqnikuri,<br />

sainJinro uzrunvelyofis, keTilmowyobis, satransporto, sxva<br />

gegmarebiT parametrebs. proeqtis farglebSi gamoiyo<br />

miwaTsargeblobis zonebi <strong>da</strong> ganisazRvra maTi Sesabamisi<br />

parametrebi. savele topogeodeziuri <strong>da</strong> saka<strong>da</strong>stro kvlevebis<br />

Sedegad Seiqmna geomonacemTa bazebi, romelTa safuZvelze<br />

<strong>da</strong>muSav<strong>da</strong> funqciuri <strong>da</strong> uflebrivi zonirebis rukebi, ganisazRvra<br />

gegmarebiTi parametrebi, <strong>da</strong>gegmar<strong>da</strong> satransporto <strong>da</strong> sainJinro<br />

komunikaciebis qseli, <strong>da</strong>dgin<strong>da</strong> ganaSenianebis sivrciT-moculobiTi<br />

wyoba <strong>da</strong> Seiqmna ganaSenianebis regulirebis wesebi, romlebic<br />

suraTi 33.: miwaTsargeblobis generaluri gegma<br />

bakurianis sarekriacio zona m 1:50000<br />

91


asaxavs saproeqto teritoriis ganviTarebis perspeqtivas, rac<br />

gaxdeba sivrciT-teritoriuli aspeqtebis Sesaxeb ga<strong>da</strong>wyvetilebebis<br />

miRebisa <strong>da</strong> mSeneblobis nebarTvis gacemis safuZveli.<br />

suraTi 34.: <strong>da</strong>ba bakurianis turistuli ruka;<br />

:<br />

suraTi 35.: didvelis xedi sabagiro<strong>da</strong>n;<br />

suraTi 36.: <strong>da</strong>ba bakurosnis xedi;<br />

92


suraTi 37 koxta-goras sabagiro gza;<br />

suraTi 38 didvelis sqematuri ruka.;<br />

93


suraTi 39.: <strong>da</strong>ba bakurianis miwaTsargeblobis generaluri ruka<br />

(geografiki)<br />

94


2.3.2. gu<strong>da</strong>uri — samTo-saTxilamuro kurorti stefanwmindis<br />

(yofili yazbegis) raionSi, kavkasiis samxreT ferdobebze,<br />

Tbilisi<strong>da</strong>n 120 km-Si, zRvis doni<strong>da</strong>n 1196 m simaRleze. saTxilamuro<br />

sezoni dekembri<strong>da</strong>n aprilamde grZeldeba. kurortis popularoba<br />

axlomdebare saqarTvelos samxedro gzam ganapiroba. kurortis<br />

pirveli moTxilamureebi xelovnurad Seqmnili sawevelebiT<br />

sargeblobdnen <strong>da</strong> mTaze Camosasrialeblad avtomobilis<br />

'lebiodkis' meSveobiT adiodnen.<br />

pirveli evropuli stan<strong>da</strong>rtis sastumro gu<strong>da</strong>urSi 1988 wels aSen<strong>da</strong><br />

(Tav<strong>da</strong>pirvelad sastumro "marko polo", amJamad "gu<strong>da</strong>uri"). amave<br />

periodSi Seiqna sabagiro gza, ramac ganapiroba kurortis Semdgomi<br />

ganviTareba. dResdReobiT moqmed sam <strong>da</strong> oTx adgilian sawevelebs<br />

moTxilamureebi 2000 metri<strong>da</strong>n 3006 m. simaRleze ahyavs (mTa<br />

kudebze). amJamad sul 4 sawevela funqcionirebs. saTxilamuro<br />

trasebis saerTo sigrZe 16 km-s Seadgens.<br />

suraTi 40.: gu<strong>da</strong>uris sqematuri ruka<br />

95


"axali gu<strong>da</strong>uris" ganaSenianebis regulirebis gegma<br />

iTvaliswinebs dReisaTvis <strong>da</strong>usaxlebel <strong>da</strong> auTvisebel<br />

teritoriaze, romelic zRvis doni<strong>da</strong>n 2 000-<strong>da</strong>n 2 500 metrze<br />

mdebareobs <strong>da</strong> warmoadgens alpur mdelos, axali 8-10 aTas kacamde<br />

tevadobis Tanamedrove alpuri tipis <strong>da</strong>saxlebis Seqmnas <strong>da</strong> misi<br />

arqiteqturul-gegmarebiTi, sainJinro <strong>da</strong> mTis<br />

infrastruqturisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli garemoebebis detalur<br />

Seswavlas, teritoriebis sivrciT-funqciur ga<strong>da</strong>wyvetas <strong>da</strong> samTo<br />

infrastruqturis ganviTarebis teqnologiuri <strong>da</strong> marketinguli<br />

detalebis analizs.<br />

saproeqto teritoriaze ganxorcielebulia maRali sizustis<br />

aeroga<strong>da</strong>Reba, <strong>da</strong>mzadebulia feradi cifruli orTofotoebi <strong>da</strong><br />

Seqmnilia 1:2 000-iani masStabis topografiuli ruka savele<br />

geodeziuri <strong>da</strong> aerofotogrammetriuli meTodebis kombinirebis<br />

safuZvelze.<br />

proeqti unikaluria imiT, rom <strong>da</strong>gegmareba mimdinareob<strong>da</strong><br />

auTvisebel teritoriaze <strong>da</strong> axali <strong>da</strong>saxleba srulad<br />

integrirebuli <strong>da</strong> Tavsebadia gu<strong>da</strong>urSi arsebul <strong>da</strong> perspeqtiul<br />

saTxilamuro arteriebTan, gu<strong>da</strong>uris arsebul ganaSenianebasTan <strong>da</strong><br />

rac mTavaria, gu<strong>da</strong>uris, rogorc erTiani samTo-saTxilamuro <strong>da</strong><br />

turistuli centris ganviTarebis koncefciasTan.<br />

suraTi 41. gu<strong>da</strong>uris sabagiro<br />

96


Tavi III<br />

samTo rekreaciuli kompleqsebis qalaqgegmarebiTi organizacia<br />

<strong>zemo</strong> svaneTSi<br />

specialistTa wina<strong>da</strong>debiT, mTavrobam un<strong>da</strong> moiwvios 50<br />

saerTaSoriso turistuli biznesis mimomxilveli, romlebic<br />

iqnebian amerikuli, kanaduri, inglisuri, franguli <strong>da</strong> sxva<br />

qveynebis masmediis warmomadgenelni. Jurnalistebma un<strong>da</strong> naxon<br />

SenarCunebuli istoriuli centrebi <strong>da</strong> Tavisufali ekonomika. aseve<br />

un<strong>da</strong> gaRrmavdes TanamSromloba saerTaSoriso turistul<br />

saagentoebTan; saWiroa, Catardes farTo sareklamo kampania<br />

libanur masmediaSi. un<strong>da</strong> gamouSvan gzamkvlevebi, bukletebi.<br />

qveyanam regularulad un<strong>da</strong> miiRos monawileoba saerTaSoriso<br />

gamofena-gayidvebSi. <strong>da</strong>gegmilia aseve “libanis kvireulis” Catareba<br />

londonsa <strong>da</strong> parizSi. yvela es RonisZieba gazrdis msoflios<br />

<strong>da</strong>interesebasa <strong>da</strong>, Sesabamisad, turistTa nakadsac.<br />

gansakuTrebul yuradRebas iqcevs olinsis moRvaweoba<br />

qveynis, rogorc erovnuli brendis, Camoyalibebis kuTxiT.<br />

saxelmwifos bren<strong>da</strong>d formireba, es aris absoluturad sxva<br />

<strong>da</strong>tvirTvisa <strong>da</strong> mimarTulebis, sxva wesebisa <strong>da</strong> meTodebis Semcveli<br />

saqmianoba, vidre romelime firmis an<strong>da</strong> korporaciis brendis Seqmna,<br />

sa<strong>da</strong>c yvelaferi korporatiul kulturasa <strong>da</strong> eTikas emorCileba.<br />

qveyanaze, rogorc brendze muSaobis pirobebSi aucilebelia<br />

Se<strong>da</strong>rebiT mravali aspeqtis gaTvaliswineba; kerZod, rogoria<br />

sxva<strong>da</strong>sxva auditoriis mier qveynis aRqma; rogoria urTierTqmedeba<br />

sxva<strong>da</strong>sxva saxelmwifo struqturebTan, romlebic saxelmwifos<br />

ganviTarebisTvis umniSvnelovanes sxva<strong>da</strong>sxva mimarTulebebze arian<br />

pasuxismgebelni; rogoria maT Soris koordinacia <strong>da</strong> saerTo<br />

strategia qveyana-brendis formirebisaTvis.<br />

axali kurortis axali obieqtebi 2010 wlis 24 dekembers man<br />

pira<strong>da</strong>d gaxsna. pirveli mestiis saerTaSoriso aeroporti iyo. "21-e<br />

97


saukunis aeroports", romelic Tamar mefis saxels atarebs, 1200-<br />

metriani asafreni biliki, sakuTari sanavigacio sistema <strong>da</strong><br />

germaneli arqiteqtoris mier <strong>da</strong>proeqtebuli sruliad axali<br />

Senoba aqvs. axali sakurorto zonis saTxilamuro trasebic<br />

pirvelad prezidentma mosinja. hawvali-zuruldis axali<br />

saTxilamuro kompleqsi zRvis doni<strong>da</strong>n 2500 metris simaRleze<br />

mdebareobs. amJamad aq sami saTxilamuro trasaa, romelTa<br />

gamoyeneba sportuli Sejibrebebis Casatarebla<strong>da</strong>c SeiZleba.<br />

pirveli saTxilamuro trasis sigrZe 1400 metria. saTxilamuro<br />

kompleqsTan sastumro <strong>da</strong> restorani funqcionirebs.<br />

3.1. rekomen<strong>da</strong>ciebi KqalaqgegmarebiTi garemos kompleqsuri<br />

reorganizaciisaTvis<br />

3.1.1. samTo-rekriaciuli gegmarebiTi erTeulis gamovlena <strong>da</strong><br />

sazRvrebis <strong>da</strong>dgena.<br />

kurortul-turistuli rekreaciis gegmarebiTi organizacia<br />

un<strong>da</strong> uzrunvelyofdes kurortologiuri <strong>da</strong> turistuli resursebis<br />

racionalur gamoyenebas bunebrivi landSaftis <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong><br />

vizitorebisaTvis <strong>da</strong>svenebis, <strong>turizmis</strong>a <strong>da</strong> kurortuli<br />

mkurnalobis, <strong>da</strong> agrTve, adgilobrivi mosaxleobis Sromis, yofisa<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>svenebis gaumjobesebis mizniT.<br />

arqiteqturul-gegmarebiTi ga<strong>da</strong>wyvetilebebis <strong>da</strong>muSaveba <strong>da</strong><br />

miReba saWiroebs bunebrivi pirobebisa <strong>da</strong> resursebis detalur<br />

Seswavlas <strong>da</strong> analizs, mxaris perspeqtiuli ganviTarebis<br />

prognozirebas <strong>da</strong> teritoriis ga<strong>da</strong>nawilebas sxva<strong>da</strong>sxva<br />

<strong>da</strong>niSnulebis mixedviT. saWiroa mxaris specifikuri Taviseburebebis<br />

gaTvaliswineba, mwvane nargavebis simravle, landSaftis iersaxe,<br />

kulturuli memkvidreobis ZeglTa mdebareoba, rac warmoadgens<br />

kurortul-turistuli rekreaciuli teritoriis proeqtirebis<br />

sayrden elementebs.<br />

98


kurortul-turistuli rekriacia un<strong>da</strong> uzrunvelyofdes<br />

teritoriis aTvisebis maRal teqnikur-ekonomiur maCveneblebs, misi<br />

kompleqsuri ganviTarebis optimalur pirobebs, sa<strong>da</strong>c wamyvan<br />

adgils turistuli <strong>da</strong> sakurorto meurneoba <strong>da</strong>ikavebs.<br />

kurortul-turistuli rekreaciis <strong>da</strong>gegmarebis winaswar<br />

gaTvlili dro saWiroa iyos grZelvadiani, gaTvlili <strong>da</strong>axloebiT<br />

10-15 wlis perspeqtiviT, xolo pirveladi mSeneblobebisaTvis<br />

<strong>da</strong>axloebiT 2-4 wlamde.<br />

kurortul-turistuli rekreaciis gegmarebiTi sazRvrebis<br />

<strong>da</strong>sadgenad ZiriTad faqtorebs im interesebis mravalferovneba<br />

warmoadgens, romlebic <strong>da</strong>kavSirebulia sakurorto-profilaqtikuri<br />

mkurnalobasTan, <strong>masobrivi</strong> <strong>da</strong>svenebasa <strong>da</strong> turizmTan. sazRvrebis<br />

<strong>da</strong>sadgenad gasaTvaliswinebelia mTavari <strong>da</strong> meorexarisxovani<br />

faqtorebi, romlebic gavlenas axdens am teritoriebis zomebze.<br />

D <strong>da</strong>, rac Zalzed mniSvnelovania, proeqtis sawyis etapze saWiroa<br />

konkretuli teritoriis sakuroto-turistuli meurneobis<br />

ganviTarebisaTvis gamosadegi teritoriebis gaTvaliswinebiT<br />

(sakurorto mkurnaloba, <strong>masobrivi</strong> <strong>da</strong>sveneba <strong>da</strong> turizmi) erT<br />

gegmarebiT erTeulamde <strong>da</strong>yvana <strong>da</strong> <strong>da</strong>gegmarebiTi erTeulis<br />

sazRvrebis <strong>da</strong>dgena,<br />

sakuroto-turistuli rekreaciis sazRvrebis <strong>da</strong>dgenisas<br />

saWiroa gaviTvaliswinoT Semdegi faqtorebi:<br />

_sakuroto-turistul rekreaciuliULresursebis mikroklimatis<br />

Taviseburebebi;<br />

_ teritoriebi, perspeqtiuli ganviTarebis SesaZleblobebiT,<br />

romlebzec <strong>da</strong>igegmeba <strong>da</strong>sasvenebel-gamajansaRebeli <strong>da</strong><br />

turistulio sistemebis qseli <strong>da</strong> organizebuli bunebrivi<br />

kompleqsebi;<br />

_ bunebrivi <strong>da</strong> xelovnuri sazRvrebi, romlebiTac<br />

Semofarglulia rekreaciuli teritoria;<br />

99


_ erTiani gansaxlebisa <strong>da</strong> kulturul-sayofacxovrebo<br />

momsaxureobis sistemebi;<br />

_ moxerxebuli teritoriuli kavSirebis organizacia;<br />

_ erTiani centralizebuli sainJinro sistemebisa <strong>da</strong> maTi<br />

momsaxureobis uzrunvelyofa;<br />

sakuroto-turistuli rekreaciis sazRvrebis <strong>da</strong>dgenisaTvis<br />

saWiroa sameurneo saqmianobisaTvis aucilebeli im sawarmoo Tu<br />

sasoflo-sameurneo resursebis gamovlena <strong>da</strong> gaTvaliswineba,<br />

romlis saSualebiTac SemdgomSi SesaZlebeli iqneba:<br />

aRniSnuli specifikisaTvis zianis miuyeneblad optimaluri<br />

zomisa <strong>da</strong> funqciis warmoebisa <strong>da</strong> sameurneo <strong>da</strong>rgebis ganviTareba.<br />

droebiT <strong>da</strong> mudmivi mosaxleobis adgilobrivi sakvebi<br />

produqtiT momaragebis uzrunvelyofa.<br />

sakurorto-turistuli momsaxureobis sferoSi<br />

Aadgilobrivi mosaxleobis <strong>da</strong>saqmeba.<br />

sakuroto-turistuli rekreaciis sazRvrebis <strong>da</strong>dgena<br />

<strong>da</strong>kavSirebulia rekreaciis perspeqtiul ganviTarebasTan, risTvisac<br />

teriroriis aTvisebis etapobriobis gamosavlenad e.w. “ganviTarebis<br />

zRurblis” moniSvnaa mizanSewonili. igi xasiaTdeba Tavisi fizika-<br />

geografiuli pirobebiT, teritoriis komfiguraciiT,<br />

momsaxureobis radiusebiT, rac mis moqmedebis areals garkveul<br />

wilad zRu<strong>da</strong>vs maSin, rodesac am “zRurblis” ga<strong>da</strong>laxva garkveul<br />

ekonomiur <strong>da</strong>sabuTebas moiTxovs.<br />

memkvidreobiT miRebuli mamulis <strong>da</strong>kanonebas svanebi<br />

savaldebulod ar miiCnevdnen,<br />

zoga<strong>da</strong>d, <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> ganviTarebis samTavrobo gegma ise<br />

SemuSav<strong>da</strong>, rom adgilobrivi mosaxleoba procesSi ar CarTula.<br />

amitomac, mestielebis interesi <strong>da</strong> problemebi ar aisaxa. mTavari<br />

problema miwebia.<br />

am kuTxeSi miwa arsebobis mTavari wyaroa,<br />

100


- miwis TiToeul gojs zustad gawerili sameurneo<br />

<strong>da</strong>niSnuleba aqvs, zogierT adgilze kartofilis kargi mosavali<br />

modis, zogan ki lobio an fetvi un<strong>da</strong> <strong>da</strong>iTesos. svaneTSi mcxovreb<br />

ojaxs aucileblad un<strong>da</strong> hqondes saTibi, radgan grZeli <strong>da</strong> mkacri<br />

zamTris pirobebSi saqoneli TiviT un<strong>da</strong> gamokvebon.<br />

- rom turistuli infrastruqturis ganviTareba maTTvis miwis<br />

warTmevis xarjze mimdinareobs:<br />

- istoriulad, svaneTSi saxnav-saTesi miwebi kerZo sakuTrebaSi<br />

iyo, saTib-saZovrebi <strong>da</strong> tye ki, saerTo saTemo sargeblobaSi. gar<strong>da</strong><br />

amisa, arsebob<strong>da</strong> e.w. xatis tye <strong>da</strong> miwa, romelic eklesiis<br />

moTxovnebisa <strong>da</strong> religiuri dResaswaulebisTvis gamoiyenebo<strong>da</strong>.<br />

saTib-saZovriTa <strong>da</strong> tyiT sargeblobis process, saZovrebis<br />

monacvleobis, miwis ganawilebis Tu nakveTebis sazRvris <strong>da</strong>dgenis<br />

sakiTxebs tradiciulad maxvSi aregulireb<strong>da</strong>. kuTvnili nakveTebis<br />

sazRvrebis Taobaze adgilobrivebi erTmaneTSi arian SeTanxmebuli<br />

<strong>da</strong> rogorc Tavad amboben, svaneTSi miwis nakveTi SemoRobili<br />

aravis aqvs. "haRvrolai" sxvisi kuTvnili miwis sazRvris <strong>da</strong>mrRvevs<br />

niSnavs <strong>da</strong> svaneTSi yvelaze Seuracxmyofel sityvad iTvleba.<br />

sakuroto-turistuli rekreaciis sazRvrebis <strong>da</strong>dgenisas saWiroa<br />

teritoriis aTvisebis gaTvaliswineba. zRvispira rekreaciebisaTvis<br />

sazRvrebis lenturi ganlagebaa <strong>da</strong>maxasiaTebeli, xolo mTian<br />

mxareebSi sazRvrebi Caketili wiris moxazulobas Rebulobs.<br />

sazRvrebi ga<strong>da</strong>nawilebulia mdinareebis xeobebSi, mTebis<br />

ferdobebze, kldovan ze<strong>da</strong>pirebze <strong>da</strong> sxva rTuli reliefis<br />

adgilebSi. rTuli reliefis pirobebSi bunebriv sazRvrebi TviTon<br />

mTis qedebi, mdinereebi <strong>da</strong> wyalsacavebi, aqtiuri mcocavi qanebi <strong>da</strong><br />

mewyeris adgilebi <strong>da</strong> a.S. warmoadgens.<br />

sakuroto-turistuli rekreaciebi iqmneba manamde arsebul<br />

administraciuli erTeulebis teritoriebze. mizanSewonilia maTi<br />

erTi administraciuli centris <strong>da</strong>qvendebarebis qveS yofna zogjer<br />

rekreqaciuli erTeulisa <strong>da</strong> aDministraciuli erTeulis sazRvrebi<br />

101


sur.42 sakurorto-rekreaciuli raionebis sazRvrebis <strong>da</strong>dgenis<br />

principebi romlebic iTvaliswineben А- sakurorto-turistuli<br />

resursebis arsebobas, Б- teritoriis gamovlenas sakurorto qselis<br />

ganviTarebisTvis, В- bunebrivi <strong>da</strong> xelovnuri <strong>da</strong>brkolebebis<br />

gamovlenas, Г- gansaxlebisa <strong>da</strong> SromiTi kavSirebis saerTo sistemis<br />

organizacias, Д- kulturul-sayofacxovrebo momsaxurebis<br />

organizacias, Е- mosaxerxebel satransporto kavSirebis<br />

organizacias, Ж- sainJinro infrastruqturis saerTo sistemis<br />

Camoyalibebas. (g. beriZe. “saqarTvelos kurortebisa <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong><br />

qalaqTmSeneblobiTi ganviTarebis principebi”- 2011 w.<br />

102


erTmaneTs emTxveva. rodesac ar xdeba aseTi <strong>da</strong>mTxveva ar<br />

aris gamoricxuliadministraciuli erTeulis sazRvrebis<br />

koreqtirebis momzadeba rekreaciuli erTeulis sazRvrebis<br />

gaTvaliswinebiT. sazRvrebi swored <strong>da</strong>dgenilad iTvleba Tu iZleva<br />

rekreaciis mSeneblobisa <strong>da</strong> teritoriis keTilmowyobis<br />

SesaZleblobas.<br />

sazRvrebi swored aris <strong>da</strong>dgenili, Tu mis SigniT moqceuli<br />

kompleqsuri proeqtis gegma Seesabameba mSeneblobisa <strong>da</strong><br />

teritoriis keTilmowyobis ganxorcielebad moTxovnebs.<br />

proeqtis realizaciis procesSi SesaZlebelia <strong>da</strong>dgenili<br />

sazRvrebis sakurorto mkurnalobis, <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva<br />

saxis <strong>turizmis</strong> ganviTarebisaTvis sasikeTod, agreTve axlad<br />

gamovlenili bunebrivi pirobebis, axali saavtomobilo <strong>da</strong><br />

rkinigzis magistralebis, saWiro sainJinro nagebobebis <strong>da</strong> sxvaTa<br />

gaTvaliswinebiT koreqtireba.<br />

3.1.2. rekreaciuli <strong>da</strong>tvirTva<br />

rekreaciul resursebs gaaCnia tevadoba - anu Tviseba miiRos<br />

garkveuli raodenobis rekreanti <strong>da</strong> aitanos garkveuli<br />

antropogenuri <strong>da</strong>tvirTvebi bunebrivi <strong>da</strong> ekologiuri <strong>da</strong>rRvevebis<br />

gareSe. ganisazRvreba normebis mixedviT:<br />

antropogenuri <strong>da</strong>tvirTva, romlis normebi dgindeba sxva<strong>da</strong>sxva<br />

biogeocenozebTan mimarTebaSi sxva<strong>da</strong>sxva bunebriv zonebSi<br />

gasaseirnebel, fexiT sasiarulo Tu saeqskursio saqmianobisas<br />

bunebrivi garemos ekologiuri dizbalansis Tavi<strong>da</strong>n acilebis<br />

mizniT.<br />

<strong>da</strong>saSvebi zRvruli <strong>da</strong>tvirTvebi _ antropoekologiuri<br />

normativebi, romelTa <strong>da</strong>rRvevas mivyavarT sxva<strong>da</strong>sxva donis<br />

geosistemebis mdgradobis rRvevamde, rac a<strong>da</strong>mianebis<br />

janmrTelobis cvlilebebze aisaxeba.<br />

103


“rekreaciuli potenciali” bunebrivi resursebis tevadobasTaa<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli. rekreaciuli potenciali es aris Sefardeba<br />

faqtiur <strong>da</strong> zRvrulad <strong>da</strong>saSveb rekreantTa raodenobebisa,<br />

romelis rekreaciuli resursebis mravalferovnebi<strong>da</strong>n<br />

gamomdinareabs. rekreaciuli potenciali agreTve SeiZlebaa<br />

ganvsazRvroT, rogorc teritoriis SesaZlebloba miiRos<br />

garkveuli (zRvruli) <strong>da</strong>msveneblis raodenoba, ris Sedega<strong>da</strong>c<br />

wonasworoba iqneba SenarCunebuli.<br />

rekreantTa raodenoba SesaZlebelia miviRoT normirebis sawyis<br />

sidided. saerTod rekreaciuli <strong>da</strong>tvirTvis angariSis erTiani<br />

Camoyalibebuli azri ar arsebobs. sxva<strong>da</strong>sxva avtorebs sawyis<br />

sazom erTeulad miRebuli aqvT sxava<strong>da</strong>sxva maCveneblebi:<br />

_ im <strong>da</strong>msvenebelTa raodenoba, romlebic erTdroulad<br />

imyofebodnen teritoriis erTeul farTobze.<br />

_ im <strong>da</strong>msvenebelTa raodenoba, romlebic erTdroulad<br />

imyofebodnen teritoriis erTeul farTobze misi eqspluataciis<br />

garkveul periodSi.<br />

_ rekreantTa raodenoba rekreaciul obieqtebze sezonis dros erTi<br />

dRe-Ramis ganmavlobaSi;<br />

_ erTeuli drois ganmavlobaSi erTeul farTobze gamavali<br />

<strong>da</strong>msvenebelTa raodenoba;<br />

_ <strong>da</strong>svenebis garkveuli saxeobis gaTvaliswinebiT, mocemuli drois<br />

periodSi, erTeul farTobze erTdroulad myofi <strong>da</strong>msvenebelTa<br />

raodenoba;<br />

rekreaciul <strong>da</strong>tvirTvebs gaaCnia ori aspeqti _ raodenobrivi <strong>da</strong><br />

xarisxobrivi.<br />

raodenobrivi aspeqtSi arsebuli maCveneblebiT ufro<br />

metadxdeba Sefaseba rekreaciis teritoriaze <strong>da</strong>msvenebelTa<br />

stumrobis sixSiresa <strong>da</strong> imavdroul rekreaciul <strong>da</strong>tvirTvebis,<br />

magram igi ar asaxavs realur <strong>da</strong>tvirTvebs. am maCveneblis<br />

raodenobriv aspeqtSi ganxilvisas saWiroa aisaxos ara marto<br />

104


ekreantTa raodenoba, garkveul drois erTeulSi garkveul<br />

teritoriis erTeulze, aramed rekreaciis obieqtze maTi<br />

stumrobis xangZlivoba. drois garkveul momentSi erTi <strong>da</strong> igive<br />

rekreantTa raodenoba SesaZloa gamoxatavdes, xangZlivobis<br />

mixedviT, sxva<strong>da</strong>sxva rekreaciul <strong>da</strong>tvirTvas. es faqtori<br />

gasaTvaliswinebelia <strong>da</strong>tvirTvebis meTodikis <strong>da</strong>Tvlis<br />

SemuSavebis dros rekreaciuli resursebis potencialis gaTvlisas.<br />

<strong>da</strong>tvirTvebis normebi calsaxad un<strong>da</strong> iyos gansazRvruli <strong>da</strong><br />

ar un<strong>da</strong> aRemetebodes rekreaciis moxmarebis <strong>da</strong>saSveb sidideebs.<br />

normebi un<strong>da</strong> ganisazRvros ara calcalke, sxva<strong>da</strong>sxva kriteriumebis<br />

mixedviT, aramed Sejerebulad, optimaluri maCveneblis gamoyvaniT<br />

rekreaciis zogierTi saxeobis teqnologiuri Taviseburebebis<br />

gaTvaliswinebiT, <strong>da</strong>svenebis fsiqofiziologiuri komfortisa <strong>da</strong><br />

antropogenur <strong>da</strong>tvirTvebTan mimarTebaSi landSaftis simdgradis<br />

mixedviT. ganmsazRvreli mniSvneloba eniWeba normebs, <strong>da</strong>saSveb,<br />

imavdroul rekreaciul <strong>da</strong>tvirTvebs, romlebsac adgenen mTel<br />

weliwadsa <strong>da</strong> ufro xangZlivi drois periodze, rac rekreaciuli<br />

procesebis diskomfortis, landSaftis degra<strong>da</strong>ciisa, bunebrivi<br />

kompleqsebis e.w. “<strong>da</strong>Rlilobis” Tavi<strong>da</strong>n acilebis saSualebas<br />

iZleva.<br />

teritoriis rekreaciuli gamoyenebis <strong>da</strong>saSveb moculobebs<br />

iTvlian ararekreaciuli saqmianobis saxeebis gaTvaliswinebiT.<br />

iseT teritoriebze, sa<strong>da</strong>c rekreaciuli saqmianobis gar<strong>da</strong> sxva<br />

saxis sameurneo saqmiamobsac aqvs adgili, rekreaciuli<br />

<strong>da</strong>tvirTvis normebi Se<strong>da</strong>rebiT <strong>da</strong>balia. aseTi normebi eqneba ufro<br />

realuri, im SesaZlebel normebTan Se<strong>da</strong>rebiT, ronlebic mxolod<br />

rekreaciuli <strong>da</strong>niSnulebis teritoriebTan mimarTebaSi <strong>da</strong>iTvleba.<br />

xarisxobriv aspeqtSi arsebuli rekreaciuli <strong>da</strong>tvirTvis normebi<br />

ar un<strong>da</strong> <strong>da</strong>dgindes teritoriis funqciur-sameurneo struqturis <strong>da</strong><br />

landSaftis analizis gareSe. pirvelrigSi un<strong>da</strong> gamoiyos<br />

landSaftur kompleqsebSi rekreaciuli <strong>da</strong>niSnulebis mqone<br />

105


teritoriebi. Cveni gagbiT e saris bulebrivi <strong>da</strong> artropogenuri<br />

landSafturi kompleqsebi, romlebic gar<strong>da</strong>qmnilia <strong>da</strong> imarTeba<br />

rekreaciuli <strong>da</strong>niSnulebiT. landSaftur struqturaSi SeiZleba<br />

gamoiyos Semdegi rekreaciuli <strong>da</strong>tvirTtvis mqone erTeulebi:(<br />

botanikuri parkebi, dendro-parkebi; hidro-parkebi, bunebis Zeglebi,<br />

saparko xelovnebis Zeglebi, a.S.) arqiteqturuli, arqeologiuri<br />

kulturuli nakrZalebi: satyeo, saparko, sportuli <strong>da</strong> a.S.<br />

landSafturi kompleqsebis polifunqciuri gamoyenebas zogjer<br />

mivyavarT rekreaciuli <strong>da</strong> ararekreaciuli saqmianobebis<br />

konfliqtamdec, rac aucileblad gasaTvaliswinebelia normebis<br />

<strong>da</strong>dgenisas. zogierTi rekreaciuli saqmianobis limitirebuli<br />

faqtorebma (sanitaruli <strong>da</strong> <strong>da</strong>culi zonebi, bunebrivi nakrZalebis<br />

obieqtebi, iSviaTi jiSis mcenareebisa <strong>da</strong> cxovelebis <strong>da</strong>culi<br />

teritoriebi <strong>da</strong> sxav...) SesaZloa minimumamde <strong>da</strong>iyvanis saerTod<br />

gamoricxon <strong>da</strong>saSvebi <strong>da</strong>tvirTvebi.<br />

aucilebelia teritoriis rekreaciuli sargeblobis<br />

struqturuli analizi imis gamo, rom <strong>da</strong>svenebis calkeuli<br />

saxeobebi erTmaneTisagan gansaxvavdeba teqnologiuri<br />

TaviseburebebiT <strong>da</strong> rekreaciuli procesis komfortis fsiqo<br />

fiziologiuri moTxovnebiT, <strong>da</strong> axdens araerTgvarovan drois<br />

xangZlivobis <strong>da</strong>tvirTvebs.<br />

sakurorto-turistul-rekreaciuli raionis tevedoba <strong>masobrivi</strong><br />

<strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong>aTvis gankuTvnil teritoriebze Semosuli<br />

droebiTi mosaxleobis raodenobrivi jamis tolia.<br />

droebiTi mosaxleoba _ <strong>da</strong>msveneblebi, turistebi, vizitorebi<br />

sxva<strong>da</strong>sxva funqciur zonebSi arian ga<strong>da</strong>nawilebuli, amitom mTeli<br />

raionis tevadoba calkeuli funqciuri zonebis tevadobebis jamis<br />

tolia.<br />

sxva<strong>da</strong>xva <strong>da</strong>niSnulebis funqciuri zonebi moicavs<br />

teritoriebs, romlebzec ganlagebulia sakurorto turistul-<br />

rekreaciuli kompleqsebi. tevadobis gaangariSeba xdeba kompleqsebi<br />

106


ganaSenianebis gabaritebis, ganaSenianebisaTvis gamoyofili<br />

teritiriis farTobis , samkurnalo resursebis, samedicino-<br />

landSafturi zonirebis, klimaturi pirobebis gaTvaliswinebiT.<br />

samTo kompleqsebis tevadobis gamovlenis safuZvels warmoadgens<br />

proeqtirebis stadiaze rekreaciuli teritoriebis gamoyofa<br />

ekologiuri wonasworobis SenarCunebiT. ZiriTa<strong>da</strong>d kompleqsebis<br />

tevadobas angariSoben ganaSenianebisaTvis vargisi teritoriebis<br />

mixedviT. magram, zogierTi avtori aRniSnavs, rom aucilebelia<br />

landSaftis moculobiTi SesaZleblobebis gamovlena adgilebis<br />

optimaluri ricxvis gasarkvevad, rac samTo-saTxilamuro<br />

kompleqsebSi saTxilamuro teritoriebis gamtarianobzea<br />

<strong>da</strong>mokidebuli. magaliTad k. bertoleti moTxilamureTa ricxvis<br />

gasarkvevad Semdeg Fformulas gvTavazobs.<br />

Cr=Rp+Rc+Nm / Tmt, (formula1)<br />

Rp=ab/90 x g , (formula2)<br />

Rc=Sc / 90 , (formula3)<br />

Cr –moTxilamureTa raodenoba,<br />

Rp -- trasebis moculobiTi SesaZleblobebi,<br />

Rc – saTxilamuro parkebisa <strong>da</strong> zeganebis<br />

moculobiTi SesaZleblobebi,<br />

Nm / Tmt sabagiroebis moculobiTi SesaZleblobebi,<br />

a,b - trasebis parametrebi,<br />

g - trasebis sirTulis koeficienti (0.8-1.1),<br />

90 – trasis teritoriis norma 1 moTxilamureze,<br />

Sc - saTxilamuro parkebisa <strong>da</strong> zeganebis<br />

farTobi;<br />

moTxilamureTa raodenobis <strong>da</strong>Tvlis miore xerxs gvTavazobs<br />

J.kliumeni:<br />

C=Nd / n, (formula4)<br />

n=Z / z , (formula5)<br />

107


C - trasebis moculobiTi SesaZleblobebi,<br />

N - erT dReSi trasebis eqspluataciisaTvis SesaZlebeli<br />

gamoyenebis saaTebis raodenoba anu dro;<br />

n- erTi moTxilamuris Camosvlebis raodenoba erT dReSi;<br />

d – saaTSi trasis gamtarunarianobam miaxloebiT 500 kaci;<br />

Z – meTxilamuras mier erT dRSi gavlil simaRleTa sxvaoba;<br />

z – trasis simaRleTa sxvaoba.<br />

samTo kompleqsis tevadobis <strong>da</strong>sadgenad mxolod saTxilamuro<br />

teritoriebis tevadobis <strong>da</strong>dgena ar aris sakmarisi. samTo<br />

kompleqsebi (mTeli wlis ganmavlobaSi funqcionirebadi)<br />

mravalfunqciuria, amitom tevadoba ganisazRvreba ramdenime<br />

elementis sididiT: saTxilamuro teritoriebi, bunebrivi<br />

landSafti,Mmimdebare teritiriis vargisianoba xva<strong>da</strong>sxva<br />

<strong>da</strong>niSnulebis moednebis asaSeneblad. saWiroa ganisazRvros<br />

teritoriis saTxilamuro trasis normatiuli maCvenebeli erT<br />

moTxilamureze, rac SesaZlebelia ganisazRvros moTxilamureebs<br />

Soris usafrTxoebis mizniT <strong>da</strong>sacavi manZilis mixedviT.rogorc<br />

a.kiumeni aRniSnavs erTi mimarTulebis moTxilamureebi ar un<strong>da</strong><br />

miuaxlovdnen erTmaneTs 40 m.-ze metad. paralelurad moZravi<br />

moTxilamureebs Soris manZili 5 m.-ze naklebi ar una<strong>da</strong> iyos. aqe<strong>da</strong>n<br />

gamimdinere moTxilamureze angariSoben 200 kv. m. farTobis trasas.<br />

kompleqsis tevadobis <strong>da</strong>dgena xdeba normatiuli<br />

<strong>da</strong>tvirTvebis safuZvelze, mTeli <strong>da</strong>msveneblebis raodenobi<strong>da</strong>n<br />

moTxilamureebis xvedriTi wonis gaTvaliswinebiT formuliT:<br />

W1 = F1N1 / K1 (formula 6)<br />

W1 _ kompleqsis saangariSo tevadoba, gaangariSebuli<br />

saTxilamuro teritoriebis sididis mixedviT;<br />

F1 _ saTxilamuro teritoriebis farTobi (ha)<br />

N1 _Nnormatiuli <strong>da</strong>tvirTvebi, (a<strong>da</strong>mian../ha.)<br />

K1 _ erTdrouli <strong>da</strong>tvirTvebis koeficienti.<br />

108


gaTvla formula (6) –iT xdeba maSin, rodesac saTxilamuro trasebi<br />

jer ar aris <strong>da</strong>tanili <strong>da</strong> maTi parametrebi (sigane <strong>da</strong> sigrZe) ar<br />

aris cnobili. Tu trasebis parametrebi gansazRvrulia,<br />

maSingaTvla un<strong>da</strong> moxdes (7)foermulis mixedviT rac iTvaliswinebs<br />

sabagiro vgzebi moculobiT SesaZleblobebs (gamtarianobas).<br />

W2 = F2N2 K2 / K1 (formula 7)<br />

W2_ kompleqsis saangariSo tevadoba, gaangariSebuli yvela<br />

saTxilamuro teritoriebis sididis mixedviT;<br />

F2_ saTxilamuro teritoriebis farTobi (ha)<br />

N2 _NsaTxilamuro trasis normatiuli <strong>da</strong>tvirTvebi, (a<strong>da</strong>mian../ha.)<br />

K1 _ erTdrouli <strong>da</strong>tvirTvebis koeficienti<br />

K2 _ sabagiro gzebisa <strong>da</strong> saTxilamuro trasebis tevadobis<br />

fardobis koeficienti erTdrouli <strong>da</strong>tvirTvebis dros:<br />

K1 koeficienti cvalebadia, <strong>da</strong> <strong>da</strong>mokidebulia kompleqsis<br />

adgilmdebareobis absoliutur simaRlesze <strong>da</strong> funqcionirebis<br />

droze. igi icvleba 0,3 – 0,9 sazRvrebSi.<br />

K1 koeficienti or sistemas Soris kavSirebis gamomxatvelia:<br />

“saTxilamuro trasebi <strong>da</strong> sabagiro gzebi”, <strong>da</strong> ramdena<strong>da</strong>c,<br />

sistemis normaluri funqcionirebisaTvis Sesabamis Semadgenel<br />

nawilebs un<strong>da</strong> hqondeT erTnairi moculobiT SesaZleblobebI<br />

(gamtarianoba), K2 iReben 2_is tol sidides. samTo kompleqsis<br />

saangariSo tevadoba bunebrivi landSaftis gaTvaliswinebiT<br />

ganisazRvreba formuliT<br />

:W3 = F3N3 / K3 (formula 8)<br />

W3_ kompleqsis saangariSo tevadoba, gaangariSebuli bunebrivi<br />

landSaftis gaTvaliswinebiT;<br />

F3_ bunebrivi landSaftebis saerTo farTobi (ha)<br />

N3 _ normatiuli <strong>da</strong>tvirTvebi, (a<strong>da</strong>mian../ha.)<br />

K3 _ erTdrouli <strong>da</strong>tvirTvebis koeficienti<br />

109


es formula gamoxatavs farobiTobas bunebrivi landSaftze<br />

<strong>da</strong>saSvebi <strong>da</strong>tvirTvebis <strong>da</strong> kompleqsis tevadobas Soris. bunebrivi<br />

landSaftebis saerTo farTobi (kompleqsis miwaTsargeblobis<br />

sazRvrebSi) proqtis gegmarebis stadiaze ganisazRvreba.<br />

kompleqsis tevadoba Mmimdebare teritiriis vargisianoba xva<strong>da</strong>sxva<br />

samSeneblox<strong>da</strong>niSnulebisaTvis iTvleba Semdego formuliT:<br />

W4 = S &bruto (formula 9)<br />

W4 _ kompleqsis saangariSo tevadoba, gaangariSebuli Mmimdebare<br />

vargisiani teritiriebis gaTvaliswinebiT;(a<strong>da</strong>mian.)<br />

S _ Mmimdebare vargisiani teritiriebis farTobi (ha)<br />

&bruto _ <strong>da</strong>msvenebelTa simWidrove bruto(Aa<strong>da</strong>m./ ha.).<br />

kompleqsis tevadobis saboloo gaangariSebisaTvis saWiroa misi<br />

funqcionirebis xelsayreli dro. mTeli wlis ganmavlobaSi<br />

funqcionirabadi kompleqsebis tevadoba iTvleba (7), (8), (9)<br />

furmulebis mixedviT. ZiriTa<strong>da</strong>d zamTris periodSi<br />

funqcionirebadi kompleqsebs un<strong>da</strong> hqondeT tevdoba romelic<br />

ganisazRvreba (7), (9) furmulebis mixedviT. <strong>da</strong>tvirTvebis<br />

saoriemtacio normativebi kompleqsis gansxvavebul teritoriebze<br />

<strong>da</strong> agreTve koeficientebi erTdrouli <strong>da</strong>tvirTvebisa mocemulia<br />

qvemoT moyvanil cxrilSi:<br />

kompleqsebis<br />

teritoriis<br />

farTobi (ha)<br />

saTxilamuri<br />

bteritoria<br />

saTxilamuri trasa 50<br />

bunebrivi<br />

landSafti<br />

tye;<br />

tye-parkebi<br />

normatiuli<br />

<strong>da</strong>tvirTva(a<strong>da</strong>mian../ha.)<br />

erTdrouli<br />

<strong>da</strong>tvirTvebis<br />

koeficienti<br />

4 0,3 - 0,9<br />

10<br />

75 - 100<br />

0,6<br />

110


ekreaciuli resursis tevadoba – es aris <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong>Tvis<br />

mimzidveli teritoriis an akvatoriis unari fsiqo-fizikuri<br />

komfortiTa <strong>da</strong> sportul-gamajansaRebeli saqmianobiT uzrunvelyos<br />

<strong>da</strong>msvenebelTa garkveuli raodenoba, bunebrivi garemosa <strong>da</strong><br />

antropokulturuli kompleqsebi (sasoflo-sameurneo, satyeo<br />

meurneobis, istoriuli <strong>da</strong> sxva) degra<strong>da</strong>ciis gareSe am teritoriaze<br />

(akvatoriaze) <strong>da</strong> specialuri teqnika-mowyobilobebis.<br />

rekreaciuli tevadoba iseve rogorc <strong>da</strong>saSvebi rekreaciuli<br />

<strong>da</strong>tvirTva gamoixateba a<strong>da</strong>mianTa raodenobaSi (an a<strong>da</strong>mian/saaTebis)<br />

farTobis an rekreaciuli obieqtis erTeulze drois garkveul<br />

monakveTSi.<br />

rekreaciuli <strong>da</strong>tvirTvis Sefasebis dros ganixileba mxolod<br />

bunebrivi kompleqsebisa <strong>da</strong> rekreaciuli obieqtebis gamZleoba,<br />

xolo rekreaciuli tevadobis Sefasebis dros yuradReba eqceva<br />

agreTve <strong>da</strong>msvenebelTa komfortis xarisxsac eqceva, maT Soris<br />

<strong>da</strong>msvenebelTa ga<strong>da</strong>Warbebuli raodenobis SemTxvevaSi erTeul<br />

<strong>da</strong>msvenebelze maTi <strong>zemo</strong>qmedebac un<strong>da</strong> vigulisxmoT.<br />

ukanaskneli maCveneblis gaTvaliswinebiT, tyis rekreaciuli<br />

tevadoba ganisazRvreba ara umetes xuTi kac/dRisa erT heqtarze,<br />

xolo gautyianebel teritoriebze ufro naklebzec (<strong>da</strong>mokidebulia<br />

reliefis xasiaTzec, raTa rac SeiZleba naklebi iyos jgufebs<br />

Soris kontaqtis saSualeba).<br />

Teoriuli gaTvlebiT, rekreaciuli tevadoba Seesabameba HerTi<br />

milioni kac/dRe <strong>da</strong>msvenebels weliwadSi 150-250 aTas ha<br />

teritoriaze<br />

. 3.2 samTo-rekreaciuli kompleqsis ganviTarebis<br />

uzrunvelmyofi sakomunikacio sistemebi<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong>, iseve<br />

rogorc zoga<strong>da</strong>d turistuli industriis ganviTarebis umTavres<br />

winapirobas satransporto infrastruqturis mravalferovnebis<br />

uzrunvelyofa <strong>da</strong> maTi xarisxobrivi maCveneblebis gazr<strong>da</strong><br />

111


warmoadgens.* <strong>turizmis</strong> momavali mTlianad transportis<br />

komfortul momsaxurebaze, usafrTxoebasa <strong>da</strong> siCqarezea<br />

<strong>da</strong>mokidebuli, rac gansakuTrebiT xelSesaxebi maRalmTiani<br />

raionebis specifiur pirobebSi vlindeba.<br />

araxelsayrelma ekonomiur-geografiulma, kerZod,<br />

satransporto-geografiulma mdebareobam mniSvnelovnad Seaferxa<br />

raionis ganviTareba <strong>da</strong> erTerTi mizezia imisa, rom <strong>svaneTis</strong><br />

bunebriv–ekonomiuri resursebi aqamde arasakmarisad aris<br />

gamovlenili <strong>da</strong> aTvisebuli.<br />

ugzoobis Sedegad svaneTi wlis umetes periodSi mniSvnelovan<br />

wilad wydeba gare samyaros. rTuli samTo klimatur-geologiuri<br />

garemo,. sasoflo-sameurneo miwebis simcire, maTi <strong>da</strong>muSavebis Zneli<br />

pirobebi <strong>da</strong> ugzooba, transportis magistraluri saxis _<br />

rkinigzis uqonlobasTan erTad mniSvnelovnad aferxebs <strong>zemo</strong><br />

<strong>svaneTis</strong> sameurneo ganviTarebas.<br />

<strong>svaneTis</strong> amJamindelma satransporto infrastruqturam<br />

imisaTvis, rom turistuli industriis ganviTarebis aucilebel<br />

moTxovnebsa <strong>da</strong> axal gamowvevebs upasuxos, seriozuli<br />

saxecvlilebebi un<strong>da</strong> ganicados.<br />

transportma pirvelxarisxovani roli un<strong>da</strong> Seasrulos mTiani<br />

tertoriebis bunebrivi pirobebisa <strong>da</strong> arsebuli resursebis ukeT<br />

gamoyenebaSi.<br />

Tumca isec aRsaniSnavia, rom <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> turistuli<br />

industriis ganviTareba mxolod <strong>da</strong> mxolod am industriis<br />

umTavresi ekonomikuri Rirebulebis _ xeluxlebeli <strong>da</strong> naklebad<br />

saxeSecvlili bunebrivi garemos maqsimalurad SenarCunebis gziT<br />

aris SesaZlebeli <strong>da</strong> ekologiis, usafrTxoebis <strong>da</strong> komfortis<br />

moTxovnebis gaTvaliswinebiT un<strong>da</strong> ganxorcieldes.<br />

naSromi miznad isaxavs aRniSnuli pirobebis gaTvaliswinebiT,<br />

<strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganviTarebisaTvis saWiro<br />

arsebuli <strong>da</strong> gansaviTarebeli satransporto infrastruqturis<br />

112


Sefasebasa <strong>da</strong> klasifikacias; calkeuli saxeobebis <strong>da</strong>niSnulebis,<br />

mniSvnelobisa <strong>da</strong> mdgomareobis warmodgenas.<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>masobrivi</strong> <strong>da</strong>svenebis <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong><br />

ganviTarebisaTvis aucilebeli CamonaTvali moicavs satransporto<br />

infrastruqturis (rkinigzis gamoklebiT) mniSvnelovan speqtrs,<br />

sai<strong>da</strong>nac Tavis mxriv SeiZleba gamovyoT: jgufi romelic obieqtze<br />

turistis miyvanis saSualebas warmoadgens (aviaxazebi;<br />

magistraluri <strong>da</strong> Si<strong>da</strong> moxmarebis gzebi; sabagiro gzebi;) <strong>da</strong> jgufi,<br />

romelic sakomunikacio funqciasTan erTad amavdroulad Tava<strong>da</strong>c<br />

warmoadgens turistul obieqts: („jipis“ trasebi; velosipedis<br />

trasebi; saTxilamuro trasebi; mTasvlelTa marSrutebi; sacxenosno<br />

<strong>da</strong> fexiT mosiaruleTa turistuli bilikebi <strong>da</strong> gzebi, maT Soris<br />

kulturuli memkvidreobis ZeglebTan mimavali marSrutebi.)<br />

aviaxazebi;M<br />

rTuli sagzao pirobebis gamo mestiis mimarTulebiT mgzavrobis<br />

erT-erTi popularul saxeobas sahaero transporti warmoadgen<strong>da</strong>.<br />

mestiis aerodromi yoveldRiurad mgzavrTa sixSiri<strong>da</strong>n <strong>da</strong><br />

meteorologiuri pirobebi<strong>da</strong>n gamomdinare AH-2 tipis TviTmfrinaviT<br />

quTaisi<strong>da</strong>n 10-mde reisis, zugdidi<strong>da</strong>n - 3-4 reisis, xolo soxumi<strong>da</strong>n<br />

<strong>da</strong> Tbilisi<strong>da</strong>n - 1-2 reisis miRebas axerxeb<strong>da</strong>; Tumca un<strong>da</strong> iTqvas,<br />

rom aerodromis, TviTmfrinavis <strong>da</strong> sanavigacio aRWurvilobis mwiri<br />

SesaZleblobebi ar iZleo<strong>da</strong> klimaturi <strong>da</strong> meteorologiuri<br />

barierebis <strong>da</strong>Zlevis <strong>da</strong> mgzavrTa realuri moTxovnebis<br />

<strong>da</strong>kmayofilebis SesaZleblobas. Ddidi rigebi, xangrZlivi c<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />

ga<strong>da</strong>debuli reisebi Cveulebriv praqtikas warmoadgen<strong>da</strong>.<br />

სულ ახლახან mestiaSi განხორციელდა aerodromis reabilitacia.<br />

saproeqto samuSaoebi qarTvel specialistebTan erTad amerikul-<br />

bulgarulma kompania ATM Project and Solutions-ma ganaxorciela.<br />

მესტიის axali აეროდრომი, romlis safreni zoli 1200 მეტრი<br />

sigrZisaa, თანამედროვე და საერთაშორისო სტანდარტებს პასუხობს და<br />

113


სანავიგაციო სისტემის უახლესი ტექნოლოგიური საშუალებებით არის<br />

აღჭურვილი. Aaeroporti ერთდროულად რამდენიმე მსუბუქი<br />

თვითმფრინავის და ვერტმფრენის მიღებას შეძლებს <strong>da</strong> სამოქალაქო<br />

aviaciasTan erTad სასაზღვრო პოლიციის ავიაციასac მოემსახურება.<br />

Aaeroportis რეკონსტრუქციის შემდეგ mestiaSi საჰაერო მიმოსვლა<br />

Tbilisi<strong>da</strong>n erT saaTs ar ga<strong>da</strong>acilebs, xolo foTi<strong>da</strong>n, baTumi<strong>da</strong>n,<br />

quTaisi<strong>da</strong>n დაახლოებით 30 წუთი gagrZeldeba.<br />

rac Seexeba <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> Si<strong>da</strong> aviaxazebs, igi mTlianad<br />

ვერტმფრენის specilizirebuli sahaero qseliT <strong>da</strong> Sesabamisi<br />

vertrodromebiT iqneba uzrunvelyofili.<br />

aviaxazebis ამოქმედებa მნიშვნელოვნად გაზრდis <strong>zemo</strong> svaneTSi<br />

ჩამომსვლელი ტურისტების რაოდენობas.<br />

magistraluri gzebi;<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> satransporto kavSirebi amJamad sakmaod<br />

SezRudulia. kodoris, <strong>svaneTis</strong> <strong>da</strong> kavkasionis qedebs Soris<br />

moqceuli <strong>zemo</strong> svaneTi uSualo satransporto kavSirebs<br />

saxmeleTo komunikaciiT mxolod samxreT mimarTulebiT amyarebs:<br />

samegrelosTan. --- zugdidi-jvari-mestia-lasdilis saavtomobilo<br />

gziT <strong>da</strong> qvemo svaneTTan, uSguli-ailama-lentexis gruntis<br />

ga<strong>da</strong>sasvleliT, Semdeg raWasa <strong>da</strong> imereTTan __ quTaisi-wyaltubo-<br />

cageri-lentexi-lasdilis saavtomobilo gziT.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad sabWoTa kavSiris arsebobis periodSi<br />

ganxorcielebuli mniSvnelovani sagzao mSeneblobebisa<br />

satransporto momsaxureobis doniT svaneTi Zalian CamorCebo<strong>da</strong><br />

kavkasionis samxreT kalTebze mdebare sxva raionebs (raWa; leCxumi;<br />

samaCablo <strong>da</strong> sxva.) mestia_zugdidis magistraluri saavtomobilo<br />

gzis (gadis mTel sigrZeze md. enguris xeobaSi) mSenebloba me-20<br />

saukunis 20-iani wlebis bolos <strong>da</strong>iwyo <strong>da</strong> srulyofili<br />

114


gzatkecilis saxe mxolod 1941 wels miiRo. posatsabWoTa periodSi<br />

gza mxolod ngrevasa <strong>da</strong> deformacias ganicdi<strong>da</strong>. arasakmarisad<br />

xorcieldebo<strong>da</strong> satransporto momsaxureoba, rac Tavis mxriv<br />

sakmaod zrdi<strong>da</strong> tvirTzidvis TviTRirebulebas.<br />

zugdidi-jvari-mestia-lasdilis saavtomobilo gzis<br />

funqcionaluri potenciis, moZraobis usafrTxoebis pirobebis <strong>da</strong><br />

sruli <strong>da</strong>tvirTviT gamoyenebis mizniT 2010 wli<strong>da</strong>n mimdinareobs<br />

mniSvnelovani sareabilitacio samuSaoebi.* gza Si<strong>da</strong><br />

saxelmwifoebrivi mniSvnelobisaa <strong>da</strong> ze<strong>da</strong> svaneTs, <strong>da</strong>ba mestiasa<br />

<strong>da</strong> mestiis raionis soflebs zugdidis raionTan <strong>da</strong><br />

Tbilisi_senaki_leseliZis saavtomobilo magistralTan akavSirebs.<br />

gzis sruli reabilitaciis Sedegad manqaniT mgzavroba Tbilisi<strong>da</strong>n<br />

mestiamde 11-<strong>da</strong>n 8 saaTamde Semcirdeba, xolo mgzavrobas mestiamde<br />

zugdidi<strong>da</strong>n _ 3,0 saaTi, anklii<strong>da</strong>n _ 3,5 saaTi, foTi<strong>da</strong>n ki 4<br />

saaTi <strong>da</strong>sWirdeba.<br />

Tumca rekonstruirebuli magistraluri saavtomobilo gzis<br />

amoqmedebiT gamowveuli <strong>zemo</strong> svaneTSi CasulTa raodenobis zrdisa<br />

<strong>da</strong> adgilobriv satransporto saSualebebze <strong>da</strong>tvirTvebis<br />

mniSvnelovani matebis Sedegad kidev ufro metad gamovlindeba<br />

amJamad arsebul satransporto komunikaciebis problemebi:<br />

<strong>da</strong>saxlebebs ASoris satransporto kavSirebis <strong>da</strong>bali done;<br />

Si<strong>da</strong>sa<strong>da</strong>bo sazogadoebrivi transportis ararseboba; quCebis<br />

safaris cudi mdgomareoba; <strong>da</strong>bis quCebSi qveiTTa <strong>da</strong><br />

avtomobilebis, marxilebis, saqonlis moZraobis ukontroloba;<br />

savelosipedo bilikebis ararseboba; regionuli mniSvnelobis<br />

saavtomobilo gzis <strong>da</strong>bis centrze gavla; <strong>da</strong>bis centralur quCaze<br />

satvirTo manqanebis moZraobis gamo gamowveuli <strong>da</strong>mtverianeba,<br />

xmauri, qveiTTaTvis saSiSroeba.<br />

mxolod am problemebis kompleqsurad ga<strong>da</strong>Wris SemTxvevaSi,<br />

sa<strong>da</strong>c amavdroulad prioritetulia xeluxlebeli <strong>da</strong> naklebad<br />

115


saxeSecvlili bunebrivi garemos maqsimalurad SenarCuneba _<br />

srulad iqneba gamoyenebuli <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> rogorc, lokaluri<br />

socialur-ekonomikuri, aseve mTeli saqarTvelosaTvis Zalzed<br />

mniSvnelovani turistuli seqtoris potenciali.<br />

zugdidi-jvari-mestia-lasdilis saavtomobilo gzis<br />

reabilitaciis saproeqto <strong>da</strong>valebis Tanaxmad miRebulia gzis<br />

Semdegi ZiriTadi teqnikuri parametrebi:<br />

gzis kategoria – IV<br />

miwis vakisis sigane – 8.0 m<br />

savali nawilis sigane – 6.0 m<br />

gverdulebis sigane – 1.0 m<br />

sagzao samosis tipi – kapitaluri<br />

<strong>da</strong>kvalvis minimaluri radiusi ZiriTa<strong>da</strong>d 30 m-is tolia.<br />

calkeul SemTxvevbSi; kerZod viwro, Rrma xevebSi gamoyenebulia 11-<br />

20m sididis radiusebi.<br />

sayuradReboa agreTve proeqtis farglebSi warmodgenil<br />

prognozis maCveneblebi:<br />

cxrili 1. samgzavro transportis intensiobis prognozi<br />

(avtomobili/dReRameSi orive mimarTulebiT)<br />

wlebi xaiSis monakveTi<br />

2009<br />

2015<br />

msubuqi<br />

avtomob.<br />

618<br />

1351<br />

mini avtob. didi avtob.<br />

128<br />

89<br />

11<br />

21,6<br />

cxrili 2, xaiSis ubani: jamuri satvirTvo ga<strong>da</strong>zidvebi<br />

(avtomobili/dReRameSi orive mimarTulebiT)<br />

116


wlebi mcire<br />

2009<br />

2015<br />

satvirTo<br />

19<br />

12,4<br />

saSualo<br />

satvirTo<br />

19<br />

18<br />

didi<br />

satvirTo<br />

ga<strong>da</strong>bmuli jamuri<br />

. gare transportis maCveneblebi <strong>da</strong> saxeobebi <strong>da</strong>angariSebulia<br />

1988 wels <strong>zemo</strong> svaneTSi CasulTa maqsimaluri (pikuri) Tviuri<br />

raodenobis _ 20000 a<strong>da</strong>mianis odenobiT _ romelSic Sedio<strong>da</strong><br />

adgilobrivi mosaxleoba, <strong>da</strong>msveneblebi, mivlinebulebi <strong>da</strong> sxva.<br />

maqsimalur sadReRamiso <strong>da</strong>tvirTvad miiRebo<strong>da</strong> 1500 kaci, romlebic<br />

nawildebodnen gare transportis saxeobebis mixedviT Semdegnairad:<br />

TviTmfrinavi _ 450 kaci (15 reisi);<br />

18<br />

15<br />

avtobusiT _ 80 kaci (4 avtobusi);<br />

miniavtobusi _ 500 kaci (48 miniavtobusi);<br />

msubuqi avtomanqaniT _ 470 kaci (235 avtomanqana).<br />

1,6<br />

5<br />

57,6<br />

50,4<br />

gaangariSebis Tanaxmad, perspeqtivaSi, 2015 wels, es monacemebi<br />

Semdegnairad gamoiyureba: pikuri Tviuri <strong>da</strong>tvirTva _ 50000 kaci;<br />

dReRameSi CamosulTa maqsimaluri raodenoba _2500 kaci, maT Soris:<br />

TviTmfrinavi <strong>da</strong> vertmfreni _900 kaci (20 + 10 reisi);<br />

avtobusiT _ 220 kaci (11 .avtobusi);<br />

miniavtobusiT _ 400 kaci (40 miniavtobusi);<br />

msubuqi avtomanqaniT _ 920 kaci (490 avtomanqana).<br />

„jipis“ trasebi:<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> gzebs Soris arc Tu ise cotaa gzebi, sa<strong>da</strong>c<br />

asfaltis safari jarac ar gamouyenebiaT. Uun<strong>da</strong> vigulisxmoT, rom<br />

aseTi gzebis mimarT moasfaltebis gansakuTrebuli moTxovna ar<br />

<strong>da</strong>mdgara <strong>da</strong> Tu moasfaltebis aucilebloba raime axali funqciuri<br />

<strong>da</strong>niSnulebiT ar ganisazRvra, sasurvelia gruntis gzebis<br />

SenarCuneba, raTa aRniSnuli gzebi, sxva, specialurad am<br />

117


miznisTvis Seqmnil gruntis gzebTan erTad “jipturebis”<br />

mosawyobad iqnas gamoyenebuli.<br />

“jipturi” Znelad misadgom RirSesaniSnav adgilebSi<br />

turistuli laSqrobis mowyobis mSvenier SesaZleblobas<br />

warmoadgens.<br />

suraTi 43. jipturizmi<br />

imis mixedviT Tu piradi monawileobis ra saxiT erTveba<br />

turisti marSrutSi, SesaZlebelia jipturis sam kategoriad <strong>da</strong>yofa:<br />

turisti TviTon marTavs jips; turists marTvis dros Tan axlavs<br />

gid-instruqtori; jips marTavs gid-instruqtori.<br />

jipturis trasebs agreTve yofen sirTulis mixedviTac:<br />

Aadvili <strong>da</strong> saSualo sirTulis trasebs ganekuTvebian<br />

myarsafariani gruntis gzebi, romelTac ar gaaCniaT raime<br />

saxis Znelad ga<strong>da</strong>salaxavi winaRobebi. aseTi saxis trasebi<br />

rogorc wesi SeZlebis<strong>da</strong>gvarad gankuTvnilia bunebis Tu<br />

kulturis ZeglebTan misasvlelad;<br />

118


maRali sirTulis trasebi specialurad ewyoba <strong>da</strong> gamoiyeneba<br />

eqstremaluri sportis samoyvarulo an profesiuli<br />

SejibrebebisaTvis; yvelanairi off-road mowyobilobebis<br />

moxmarebisa <strong>da</strong> gamoyenebis swavlebisaTvis <strong>da</strong> sxva.<br />

jipturizmi SesaniSnavi saSualebaa safexmavlo<br />

turizmsaTvis, moumzadebel an turistTa xan<strong>da</strong>zmul<br />

kontigents Seuqmnas pirobebi Znelad misadgomi<br />

RirSesaniSnaobebi gafarToebuli moculobiT <strong>da</strong> uSualo<br />

siaxloves ixilon;<br />

jipturizms gaaCnia rigi utyuari upiratesobebi <strong>da</strong><br />

SesaZlebloba _ imogzauro mcire kompaniiT; gazardo<br />

saeqskursio programis moculoba; Tavi<strong>da</strong>n aicilo momqancveli<br />

fizikuri <strong>da</strong>tvirTvebi <strong>da</strong> aucilebloba ataro mZime samgzavro<br />

tvirTebi;.<br />

jipturizmi moiTxovs agreTve usafrTxoebisa <strong>da</strong> Sesabamisi<br />

teqnikuri momsaxurebis qselis mowyobas, xels uwyobs momsaxurebis<br />

<strong>da</strong> Sesabamisad sameurneo sferos ganviTarebas.<br />

amasTan, un<strong>da</strong> aRiniSnos rom jipturizmi garkveulwilad<br />

exmaureba <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> turistuli industriis ganviTarebis<br />

programul moTxovnas _ maqsimalurad SeinarCunos xeluxlebeli<br />

<strong>da</strong> naklebad saxeSecvlili bunebrivi garemo.<br />

velosipedis trasebi;<br />

ganuxrelad matulobs veloturizis popularoba mTels<br />

msoflioSi. veloturisaTvis yvelanairi gzebi, maT Soris<br />

bilikebic ki gamosadegia, Tumca myarsafarian magistralebze<br />

velosipedisaTvis Sesabamisi zolis gamoyofaa sasurveli.<br />

Mmiuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom velo<strong>turizmis</strong> moTxovnebi gzebis mimarT<br />

umniSvneloa, seriozul uzrunvelyofas moiTxovs velo<strong>turizmis</strong><br />

teqnikuri <strong>da</strong> materialuri baza. gaqiravebis, usafrTxoebis <strong>da</strong><br />

119


Sesabamisi teqnikuri momsaxurebis qseli moiTxovs <strong>da</strong><br />

uzrunvelyofs kvalificiuri kadrebis <strong>da</strong>saqmebas <strong>da</strong> Tavis mxriv<br />

xels uwyobs momsaxurebis <strong>da</strong> Sesabamisad sameurneo sferos<br />

ganviTarebas.<br />

velosipediT mogzauroba ga<strong>da</strong>adgilebis sxva saxeobebTan<br />

Se<strong>da</strong>rebiT rigi upiratesobebiT gamoirCeva _ velosipeds ar<br />

sWirdeba sawvavi, aris maRali gamavlobis transporti, rTul<br />

situaciebSi ki misi xeliT ga<strong>da</strong>tanac aris SesaZlebeli.<br />

velosipediT mogzauroba bevrad ufro sasiamovnoa, vidre fexiT _<br />

Tqven nakleb energias <strong>da</strong>xarjavT <strong>da</strong> arc ise <strong>da</strong>iRlebiT. fexiT<br />

mogzaurobaze nakleb problemuria <strong>da</strong> arc zurgCanTa SegawuxebT.<br />

aRsaniSnavia, rom aSS_s saerTaSoriso ganviTarebis saagentos<br />

mier <strong>zemo</strong> svaneTSi turistuli infrastruqturis proeqtis<br />

mxar<strong>da</strong>Weris farglebSi muSaobas iwyebs velosipedebis gaqiravebis<br />

samsaxuri.<br />

amasTan, un<strong>da</strong> aRiniSnos rom veloturizmi garkveulwilad<br />

exmaureba <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> turistuli industriis ganviTarebis<br />

programul moTxovnas _ maqsimalurad SeinarCunos xeluxlebeli<br />

<strong>da</strong> naklebad saxeSecvlili bunebrivi garemo.<br />

sabagiro gzebi <strong>da</strong> saTxilamuro trasebi;<br />

samToklimaturi turistuli zonebis ganviTarebisaTvis, maTi<br />

gamarTuli funqcionirebisaTvis sabagiro gzebi satransporto<br />

infrastruqturis erTerT ZiriTad saxeobas warmoadgenen.<br />

sabagiro gza transportis erTaderTi saSualebaa, romelic<br />

miwis ze<strong>da</strong>piris siaxloves, vertikalur sibrtyeSi, 45° <strong>da</strong> meti<br />

qanobis ga<strong>da</strong>laxvis saSualebas iZleva.<br />

<strong>zemo</strong> svaneTSi sabagiro gza 70-iani wlebi<strong>da</strong>n funqcionireb<strong>da</strong>;<br />

postsabWoTa periodSi sabagiro gza uyuradRebobisa <strong>da</strong><br />

mouvlelobis gamo gapartax<strong>da</strong>; ar xorcieldebo<strong>da</strong> momsaxureoba.<br />

120


saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministros cnobiT,<br />

mestiis samTo-saTxilamuro kurortis ganviTarebis gegmisa <strong>da</strong><br />

koncefciis Seqmnaze muSaobs avstriuli kompania "AaustrianAalpine<br />

kompetens". isini agegmareben mestiis saTxilamuro trasebsa <strong>da</strong><br />

sabagiroebs. maTTan erTad mestiaSi Camosuli iyo Sveicarul-<br />

belgiuri biznes-jgufic, romlebic am regionSi investiciebis<br />

ganxorcielebas gegmaven.<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganviTarebis<br />

programis farglebSi mimdinareobs mestiis sabagiro gzis<br />

reabilitacia.<br />

2010 wlis bolos AaRdgeba sabagiro gza <strong>da</strong> Sesabamisi trasa.<br />

maTTan erTad <strong>da</strong>gegmilia 2 axali sabagiro gzis mSenebloba.<br />

aSendeba agreTveE rva kilometriani sabagire gza sami ganStoebiT.<br />

mTlianad momavalSi 40-50 sabagire gzis mSeneblobaa <strong>da</strong>gegmili.<br />

mZlavri turistuli industriis samToklimatur kurortebze<br />

sabagiro gzebis gamoyenebis mravalmxriv <strong>da</strong>niSnulebaTa Soris<br />

umTavresia urTierTkavSiri saTxilamuro trasebTan. saSualod<br />

msoflioSi erT saTxilamuro kompleqsze 6-7 meqanikuri sabagiro<br />

amwe modis.<br />

sabagiro gzebisa <strong>da</strong> saTxilauro trasebis swori ganTavseba<br />

mTiani masivebis ferdobebze <strong>da</strong> sxva elemantebTan samTo-<br />

saTxilamuro centrebis rentabelurobisa <strong>da</strong> mdgradobis safuZvels<br />

warmoadgens.<br />

un<strong>da</strong> iTqvas, rom trasebis umTavresi momxmarebeli saSualo<br />

sirTulis trasebze modis: evropuli gamocdilebiT 30% <strong>da</strong>xris<br />

saTxilamuro trasis sabagiroebi bevrad ufro anazRaurebadia,<br />

vidre didi <strong>da</strong>qanebis mqone trasebis momsaxure sabagiroebi.<br />

24% moTxilamureebi srialeben trasebze saSualo <strong>da</strong>xriT 15%.<br />

64% moTxilamureebi_trasebze saSualo <strong>da</strong>xriT 15-<strong>da</strong>n-_30%-mde.<br />

9% moTxilamureebi_trasebze saSualo <strong>da</strong>xriT 30-<strong>da</strong>n-_ 35% -mde.<br />

3% moTxilamureebi_trasebze saSualo <strong>da</strong>xriT >35%.<br />

121


sacxenosno <strong>da</strong> fexiT mosiaruleTa turistuli bilikebi;<br />

<strong>zemo</strong> svaneTSi pirveli samanqano gza zugdidi<strong>da</strong>n mestiamde 1934<br />

wels gaiWra, manamade mxolod saurme, safexosno <strong>da</strong> sacxenosno<br />

bilikebi arsebob<strong>da</strong>. maT Soris calke jgufad un<strong>da</strong> ganvixiloT<br />

CrdiloeTiT, ruseTis federaciaSi ga<strong>da</strong>mavali, ocamde sxva<strong>da</strong>sxva<br />

sirTulis istoriuli uReltexili, romelTa simaRle 3160 მ-დან<br />

3860 მ-მდე მერყეობს. aRniSnuli gzebi amJamad umetesad turistuli<br />

mizniT gamoiyeneba. zogierTi maTgane sapalne transportisTvisaa<br />

gankuTvnili, umravlesoba _ qveiTad mosiaruleTaTvis, zogi ki<br />

mxolod alpinistebisaTvisaa misawvdomi.<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> ganviTarebis<br />

koncefciis erTerTi mniSvnelovani mizania arsebuli sameurneo<br />

bilikebis turistuli TvalsazrisiT gamoyeneba <strong>da</strong> mowyoba, raTa<br />

sxva<strong>da</strong>sxva interesebisa <strong>da</strong> SesaZleblobebis mqone turistebs<br />

mieceT saSualeba SearCion maTTvis saintereso marSrutebi <strong>da</strong><br />

Semdeg gamyolis TanxlebiT an <strong>da</strong>moukideblad, samarSruto<br />

cnobaris saSualebiT, jgufis SemadgenlobaSi an marto, gaiaron<br />

arCeuli bilikis marSruti; ixilon bunebis, istoriisa <strong>da</strong><br />

kulturis Zeglebi, bunebrivi <strong>da</strong> xelovnuri landSaftebi, miiRon<br />

esTetikuri siamovneba, saintereso informacia.<br />

marSrutebi, sacxenosnos gar<strong>da</strong>, erTdRiani <strong>da</strong> radialuria,<br />

anu turisti erTi <strong>da</strong> igive gziT midis <strong>da</strong> brundeba. turistisaTvis<br />

wriuli marSruti bevrad sainteresoa, radgan mas mu<strong>da</strong>m surs axal-<br />

axali garemos xilva. Tumca, wriuli marSrutis mosawyobasaTanado<br />

infrastruqtura, kerZod, TavSesafrebia mosawyobi, rac<br />

mniSvnelovnad gazrdis mravaldRiani <strong>da</strong> mravalferovani<br />

marSrutebis aTvisebis SesaZl;eblobas. svaneTs samTo-turistuli<br />

marSrutebis amouwuravi maragi gaaCnia <strong>da</strong> amdenad marSrutebis<br />

gakvalvac aseve amouwuravi procesia.<br />

122


samarSruto ტურისტული ადგილები:<br />

ტბები უღვირის, ქორულდის, მეზირი (ტვებიში)<br />

მღვიმე ზარგაში (მესტია) , შგედი ბუდებრივი გამოქვაბული.<br />

საპიკნიკე მესტიაში: კახური, ჰაწვალი, Uღვირის უღელტეხილი, იფარი, კალის ხეობა.<br />

საჯომარდო მესტია ჭალა, ბეჩო(შიხის ჭალა), ნაკრა(ზედა წელში) უშგული<br />

სათევზაო<br />

საცხენოსნო<br />

ტურიზმი<br />

მჟავე წყლების<br />

ადგილები<br />

ჭუბერი, ლახამულა, იფარი (ადიშურა)<br />

მესტიიდან- ჟაბეში-ადიში-იფრალი-უშგული. (5 დღიანი ტური 1 ცხენი 20<br />

ლარი) გამყოლი 40-50 ლარი)<br />

უშგული, კალა, იფარი, მულახი, მესტიაში 7, ლენჯერი, ცხუმარი, ეცერი.<br />

ბუნების ძეგლები მდ. ადიშურას სათავეებში ადიშის ყინულვარდნილი,<br />

სალაშქრო<br />

ხეობები<br />

კარვის ადგილები ყველგან<br />

მდ. ღალდე-ჭალადის აუზის ზემოწელში,,ფერხულის ქვის”ლოდი.<br />

თვიბერი-ჟაბეში, ჭალაადი-მესტია, უშგული-შხარის მყინვარი, ზურულდი-<br />

მესტია, მაზერი-ტვებიში, უშბის მყინვარი.<br />

ჩანჩქერები დიზში, მაზერში_შდუგვრა<br />

გადმოსახედი<br />

ადგილები<br />

მესტიაში, ზურულდი, ჰაწვალი, გვალდი, ცხაკვზაგარ, ხეშკილდი.<br />

Tan<strong>da</strong>rTul rukaze warmodgenilia metad saintereso, ukve momqmedi,<br />

saTanadod <strong>da</strong>kvaluli sami qveiTi <strong>da</strong> ori sacxenosno marSruti <strong>da</strong><br />

aRwerilobas.<br />

turistuli bilikebis mowyoba <strong>da</strong>mxmare zonaSi<br />

am qmedebis mTavari mizania sxva<strong>da</strong>sxva interesebisa <strong>da</strong><br />

SesaZleblobebis mqone turistebs mieceT saSualeba winaswar<br />

specialur turistul saagentoebSi SearCion maTTvis saintereso<br />

marSrutebi <strong>da</strong> Semdeg gamyolis TanxlebiT an <strong>da</strong>moukideblad,<br />

samarSruto cnobaris saSualebiT, jgufis SemadgenlobaSi an<br />

marto, gaiaron arCeuli bilikis marSruti; ixilon bunebis,<br />

istoriisa <strong>da</strong> kulturis Zeglebi, bunebrivi <strong>da</strong> xelovnuri<br />

landSaftebi, miiRon esTetikuri siamovneba, saintereso informacia.<br />

gaTvaliswinebulia bilikebisa <strong>da</strong> Ramis saTevi adgilebis<br />

123


ekologiis, usafrTxoebis <strong>da</strong> komfortis moTxovnebis Sesabamisad<br />

mowyoba <strong>da</strong> aRWurva.<br />

აქ მინდა მოვიყვანო ზოგიერთიზემო სვანეთში არსებული<br />

ტურისტული მარშრუტი.<br />

. mTasvlelTa marSrutebi<br />

saqarTveloSi profesionaluri, sportuli alpinizmis <strong>da</strong>wyebis<br />

TariRad 1923 wels Tvlian,<br />

1923 wels prof. giorgi nikolaZis meTaurobiT pirvelad sabWoTa<br />

kavSiris sivrceSi <strong>da</strong>iwyo <strong>masobrivi</strong> alpinisturi <strong>da</strong> samTo-<br />

turistuli moZraoba.<br />

alpuri banakebi, Seqmnilia saqarTvelos erovnuli federacia<br />

romelic awyobs Sejibrebs <strong>da</strong> monawileoben sxva<strong>da</strong>sxva saxis<br />

asvlebSi <strong>da</strong> kldeze cocvaSi.<br />

sami arsebuli alpuri banaki.<br />

3.3. masiuri <strong>da</strong>svenebis sakurorto-rekriaciuli raionebis<br />

funqciur-teritoriულi ზონირება<br />

sakurorto-rekriaciuli raionebis gegmarebiTi organizeba<br />

iTvaliswinebs kurortologiuri resursebis gamoyenebasa <strong>da</strong><br />

bunebrivi landSaftis <strong>da</strong>cvas. droebiTi gansaxlebis SemTxvevaSi<br />

<strong>da</strong>svenebis, <strong>turizmis</strong>a <strong>da</strong> sakurorto mkurnalobisaTvis Sesaferisi<br />

pirobebis organizebas,m amave dros mudmivi gansaxlebisaTis<br />

normaluri Sromisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>svenebis monacvleobis uzrunvelyofas.<br />

rekriaciuli garemo es is teritoriaa, romlis bunebriv<br />

garemocvaSi gaTvaliswinebulia,Mrogorc mosaxeobisaTvis <strong>masobrivi</strong><br />

<strong><strong>da</strong>svenebisa</strong>, <strong>turizmis</strong> <strong>da</strong> sportis pirobebi maTi fizikuri Zalebis<br />

aRdgenis <strong>da</strong> jamrTelobis gaumjobesebisaTvis.<br />

arqiteqturul-gegmarebiTi ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miReba<br />

<strong>da</strong>fuZnebulia teritoriisBELbunebrivi pirobebis <strong>da</strong> resursebis<br />

detalur Seswavlasa <strong>da</strong> analizss, raionis perspeqtiuli<br />

ganviTarebis prognozirebasa <strong>da</strong> analizss <strong>da</strong> teritoriebis<br />

124


ga<strong>da</strong>nawilebas sxva<strong>da</strong>sxva sameurneo <strong>da</strong>niSnulebebismixedviT maTi<br />

gamoyenebis mizniT.<br />

amasTan erTad gasaTvaliswinebelia, raionis specifiuri<br />

Taviseburebebi, miwis nargavebis saxeobebi, wylis resursebis<br />

adgilmdebaereoba, landSavtis vizualuri saxe, kulturul<br />

istoriuli Zeglebis adgilmdebareoba, seismuri riskisa <strong>da</strong> sxva<br />

stiqiur movlenaTa faqtorebi, rac sakurorto-rekriaciuli<br />

raionebis <strong>da</strong>gegmarebis ZiriTad, mniSvnelovan elements<br />

warmoadgens.<br />

sakurorto-rekriaciuli raionebis gegmarebiTi organizeba<br />

efuZneba etapobrivad asaTvisebeli teritoriebis maRal teqnikur-<br />

ekonomiur maCveneblebs <strong>da</strong> MmTeli raionis K kompleqsuri<br />

ganviTarebis optimalur pirobebs, sa<strong>da</strong>c sakurorto meurneobas<br />

mTavari roli aqvs miniWebuli. sakurorto-rekriaciuli<br />

gegmarebiTi proeqtis <strong>da</strong>wyebisaTvis erT-erT mTavr amocanas<br />

warmoadgens sakurorto-rekriaciuli raionebis sazRvrebis <strong>da</strong>dgena<br />

im teritoriebis gaTvaliswinebiT, romlis sakurorto meurneobebic<br />

kompleqsuri ganviTarebis Sesaferis pirobebs akmayofileben.<br />

sakurorto meurneoba gulisxmobs sakurorto mkurnalobas,<br />

masobriv <strong>da</strong>svenebasa <strong>da</strong> turizms. gegmarebiTi sazRvrebis <strong>da</strong>dgenaSi<br />

mTavari Ffaqtori interesTa mravalferovnebaa, rac masobriv<br />

<strong>da</strong>svenebasa <strong>da</strong> sakurorto-profilaktikur mkurnalobasTanaa<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli.<br />

sakurorto-rekriaciuli raionebis sazRvrebis <strong>da</strong>dgena un<strong>da</strong> moxdes<br />

Semdegi faqtorebis gaTvaliswinebiT:<br />

----------- sakurorto-rekriaciuli resursebi, teritoriis calkeuli<br />

nakveTebis mikroklimaturi Taviseburebebis gaTvaliswinebiT;<br />

--------- teritoriebi, romlebze<strong>da</strong>c ganTavsdeba <strong>da</strong> ganviTardeba<br />

samkurnalo-gamajansaRebeli qseli <strong>da</strong> moxerxdeba bunebrivi<br />

kompleqsebis organizeba.<br />

125


---------- bunebrivi <strong>da</strong> xelovnuri sazRvrebi, romlebiTac<br />

Semofarglulia raioni;<br />

---------- gansaxlebisa <strong>da</strong> sayofacxovrebo-kulturuli momsaxureobis<br />

erTiani sistema;<br />

---------- moxerxebuli erTiani satransporto kavSirebi<br />

---------- sainJinro aRWurvis erTiani centralizebuli sistemis<br />

Seqmna,KOPEkoperirebuli sainJinro nagebobebiTa <strong>da</strong> qselebiT;<br />

sakurorto-rekriaciuli raionebis sazRvrebis <strong>da</strong>dgenis procesSi<br />

un<strong>da</strong> sazRvrebs SigniT un<strong>da</strong> gaviTvaliswinoT:<br />

---------- saxalxo meurneobis sxva<strong>da</strong>sxva <strong>da</strong>rgebis ganviTarebisaTvis<br />

aucilebeli nedleulis maragis ganTavseba, rac warmoebis<br />

ganviTarebas Seuwyobs xels.<br />

------------ sasoflo-sameurneo teritoriebi, romlis bazaze SesaZloa<br />

ganviTardes soflis meurneobis warmoeba droebiTi <strong>da</strong> mudmivi<br />

samosaxlo raionebis aratransportabeluri sakvebi produqtebiT<br />

momaragebis mizniT.<br />

----------- Tavisufali samuSao resursebis arseboba, romlebic<br />

sakurorto meurneobis momsaxureobaSi iqneba CarTuli.<br />

sakurorto-rekriaciuli resursebis Sefaseba xdeba samedicino <strong>da</strong><br />

landSafturi <strong>da</strong>raionebis Sedegad,romlis Sefasebac xdeba<br />

detaluri kvlevebis safuZvelze. Gamoiyofa is<br />

teritoriebi,romlebzec SemdgomSi ganTavsddeba samkurnalo-<br />

gamajansaRebeli <strong>da</strong> sxva <strong>da</strong>niSnulebis mqone nagebobebi, romlebic<br />

sakurorto-rekriaciuli raionebis sazRvrebSi ganlagdeba maRal<br />

mTiani raiobSi, umetes SemTxvevaSi sazRvrebi <strong>da</strong>xuruli poligonis<br />

moxazulobasa, ganlagebulia mdinareebis xeobebis gaswvriv <strong>da</strong><br />

mTebis ferdobebze. rTuli reliefi teritoriebze sasurvelia<br />

sazRvrebi bunebivi xasiaTis iyos <strong>da</strong> erT administraciul erTeuls<br />

ekuTvnodes.<br />

sazRvrebi swored moniSnulad iTvleba im SemTxvevaSi, Tu maT<br />

farglebSi Sedgenili kompleqsuri gegmis mixedviT xelsayreli<br />

126


iqneba winaswar <strong>da</strong>saxuli gegmarebiTi <strong>da</strong> ekonomiuri saqmianobis<br />

warmoeba. gegmarebiTi samuSaoebis mimdinareobis procesSi mudmivad<br />

mimdinareobs sazRvrebis koreqtirebis procesi.<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> klimaturi <strong>da</strong> landSaftur-rekreaciuli<br />

potencialis mkafiodgamokveTili SesaZleblobebi<br />

saxelmwifoebrivi mxar<strong>da</strong>Werisa <strong>da</strong> satransporto infrastruqturis<br />

ganviTarebis SemTxvevaSi SesaZleblobas iZleva aqtiuri <strong>masobrivi</strong><br />

<strong>da</strong>svenebის, turizmიsa <strong>da</strong> sportის mimarTulebiT rekreaciul<br />

interesTa mravalferovani moTxovnilebebi <strong>da</strong>აkmayofilოს, am<br />

moTxovnilebebma Sesabamis funqciur-teritoriul zonebში<br />

optimaluri ga<strong>da</strong>nawilebis SemTxvevaSi SesaZlebelia gansakuTrebul<br />

koncentracias miaRwios..<br />

winapirobebis SejerebulmaA analizma mogvca saSualeba <strong>zemo</strong><br />

<strong>svaneTis</strong> sportul-turistuli kompleqsebis ganviTarebisaTvis<br />

lokaluri teritoriebi konkretuli xeobebis saxiT gamogveyo.<br />

teqnikur-ekonomikuri <strong>da</strong>sabuTebis mixedviT <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong><br />

calkeul xeobebSi arsebuli ganaSenianebis farglebs gareT<br />

msxvili kompleqsebiს სახით ramdenime TanabarZalovani sakurorto<br />

centri un<strong>da</strong> ganviTardes, turistuli industriiT, gamajansaRebel<br />

<strong>da</strong>wesebulebebiTa <strong>da</strong> sportuli obieqtebiT.<br />

ხეობათა ფუნქციური ანალიზის დროს ვისარგებლეთ უკვე<br />

ჩამოყალიბებული ტურისტული მარშრუტებით <strong>da</strong> მათ Soris ცალკე<br />

ჯგუფად გამოვყავით is xeobebi, sa<strong>da</strong>c ტურისტულ მარშრუტებTan<br />

erTad შესაძლებელი იქნება Sesabamisi saxis სპორტული ფუნქციებიs<br />

ganviTareba.<br />

aqe<strong>da</strong>n gamomdinare ხეობების მომავალი სარეკრეაციო<br />

დანიშნულება masiuri <strong>da</strong>svenebis ორ mimarTulebas -- sportul-<br />

turistuli <strong>da</strong> rekreaciul-turistuli gamajansaRebeli<br />

kompleqsebiს განვითარებას დაუკავშირdeba <strong>da</strong> Sesabamisad<br />

127


warmodgenili proeqtiT mdinareebis _ nenskras, doloras,<br />

mestiaWalasa <strong>da</strong> tviberis xeobebSi ganviTardeba “Wuberis”, “uSbis”,<br />

“mestia-Waladis” <strong>da</strong> “tviberis” samTo-saTxilamuro sportul-<br />

turistuli kompleqsebi, xolo mdinareebis _ adiSis Walas,<br />

xaldes Walas, enguris xeobebSi განვითარeba _ „zagri-adiSis“,<br />

„ifrari-xaldes“ <strong>da</strong> „uSguli-Sxaras“ alpinisturi banakebi <strong>da</strong><br />

turistul-gamajansaRebeli kompleqsebi.<br />

suraTi 44. qveiTi <strong>da</strong> sacxenosno marSrutebi<br />

Tavis mxriv aRniSnuli sportul-turistuli kompleqsebi TiToeul<br />

am xeobaTa farglebSi sacxovrebel, samrewvelo, komunalur-<br />

sasawyobo, sasosflo–sameurneo, tyeparkebis, satyeo <strong>da</strong> sxva<br />

qvezonebis erTobliobas warmoadgenen, sa<strong>da</strong>c sportul-turistuli<br />

kompleqsebis Camoyalibebis Sedegad tyeparkebisa <strong>da</strong> tyeebis<br />

farTobebi sxva qvezonaTa Soris praqtikulad ucvlelad un<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>rCnen. umetesad Tavis farglebSi ganviTardebian agreTve<br />

arsebuli samosaxlo qvezonebic. kompleqsebis intensiurad<br />

ganviTareba umeteswilad sasoflo sameurneo savargulebisa <strong>da</strong><br />

`sxva teritoriebis~ xarjze un<strong>da</strong> ganxorcieldes<br />

128


suraTi45. samTo-saTxilamuro <strong>da</strong> turistul-gamagansaRebeli kompleqsebi<br />

axali turistuli industriis ganviTarebisaTvis Zalzed<br />

mniSvnelovania agreTve yvela xeobisaTvis saerTo sameurneo-<br />

sasawyobo qvezonis – logistikuri centrisaTvis adgilis swored<br />

SerCeva.<br />

Aaranakleb mniSvnelovania agreTve <strong>zemo</strong> svaneTSi mdi<strong>da</strong>ri<br />

istoriul-kulturuli memkvidreobis, bunebriv-klimaturi<br />

pirobebis, sastumroebis qseluri ganviTarebis mniSvnelovani<br />

potencialisa <strong>da</strong> naturaluri produqtebis arsebobis pirobebSi<br />

wlis mTel periodze sezonuri pikuri funqciuri <strong>da</strong>tvirTvebis<br />

ga<strong>da</strong>nawileba, sa<strong>da</strong>c zamTris periodSi zamTris sportis saxeobis,<br />

pirvel rigSi samTo_saTxilamuro sportis ganviTarebas, xolo<br />

zafxulis periodSi <strong>turizmis</strong> sxva<strong>da</strong>sxva saxeobebis _ saqveiTo,<br />

sacxenosno, eqstremaluri, sportuli, saganmanaTleblo,<br />

frinvelebze <strong>da</strong>kvirvebis <strong>da</strong> sxva _ ganviTarebas <strong>da</strong>eTmoba.<br />

129


sxva<strong>da</strong>sxva interesebisa <strong>da</strong> SesaZleblobebis mqone turistebs<br />

eqnebaT saSualeba airCion mravalferovani safexmavlo marSrutebi;<br />

ixilon bunebis, istoriisa <strong>da</strong> kulturis Zeglebi, bunebrivi <strong>da</strong><br />

xelovnuri landSaftebi, miiRon esTetikuri siamovneba, saintereso<br />

informacia.<br />

xeobebi, sa<strong>da</strong>c msxvili turistul_gamajansaRebeli <strong>da</strong><br />

sportuli komplesebi un<strong>da</strong> ganTavsdnen, Tavisi konfiguraciis<br />

Sesabamisad ganapirobeben kompleqsebis gegmarebiTi ganviTarebis<br />

rogorc xazovan, ise sxivisebr sqemebs.<br />

xazovani sqemiT samSeneblo kompleqsebi xeobebis gaswvriv<br />

grZivi mimarTulebiT viTardebian, Sesabamisad samTo-saTxilamuro<br />

trasebis paraleluri ganviTarebiT. sxivisebri sqemiT<br />

koncentrirebuli samSeneblo kompleqsi<strong>da</strong>n samTo-saTxilamuro<br />

trasebi sxivurad miemarTebian ferdebis mimarTulebiT.<br />

gare satransporto maCveneblebi <strong>da</strong> saxeobebi ganisazRvreba<br />

<strong>zemo</strong> svaneTSi CasulTa maqsimaluri Tviuri <strong>da</strong> wliuri raodenobis<br />

Sesabamisad <strong>da</strong> amaSi Seva adgilobrivi mosaxleoba, <strong>da</strong>msveneblebi,<br />

mivlinebulebi.<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> mosaxleobis saerTo raodenoba ganisazRvreba<br />

Semdegi maCveneblebiT: mudmivi mosaxleoba, turistebi <strong>da</strong><br />

sportsmenebi e.i. `organizebuli <strong>da</strong>msveneblebi~ <strong>da</strong><br />

`araorganizebuli <strong>da</strong>msveneblebi~, mivlinebulebi.<br />

<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> ganviTarebis erT-erT ZiriTad maxasiaTeblad<br />

un<strong>da</strong> miviCnioT rekreaciuli <strong>da</strong>niSnulebis `sawoli adgilebis~<br />

raodenoba<br />

optimaluri rekreaciuli tevadoba, adgilobrivi <strong>da</strong> axlad<br />

<strong>da</strong>fuZnebuli mosaxleobis optimaluri fardoba, teritoriis<br />

aTvisebis maRal teqnikur-ekonomiur maCveneblebi, kompleqsuri<br />

ganviTarebis optimalur pirobebi, sakuroto-turistuli kompleqsis<br />

ganviTarebisTvis gamosadeg sameurneo teritoriebTan erTad,<br />

warmoadgenen im ZiriTad faqtorebs, romlebic samTo-rekriaciuli<br />

130


gegmarebiTi erTeulis arsebobas, teritoriis zomebis, gegmarebiTi<br />

sazRvrebis gamovlenasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>dgenas ganapirobeben.<br />

suraTi 46.: Walaadi-mestia-awvalis; TeTnuldi-tviberi-JabeSis; SxarauSgulis;<br />

eweris; Wuberis samTo-rekriaciuli gegmarebiTi erTeulebi.<br />

samTo-rekriaciuli gegmarebiTi erTeulis konkretuli<br />

sazRvrebis koreqtireba <strong>da</strong> <strong>da</strong>zusteba xorcieldeba Semdegi<br />

faqtorebis gaTvaliswinebiT: mikroklimatis Taviseburebebi;<br />

samSeneblo obieqtebis ganTavsebisTvis gamosadegi teritoriebi <strong>da</strong><br />

konfiguraciebi; mkveTrad gamoxatuli bunebrivi <strong>da</strong> xelovnuri<br />

sazRvrebi, moxerxebuli Si<strong>da</strong> teritoriuli kavSirebi; erTiani<br />

centralizebuli sainJinro sistemebi <strong>da</strong> maTi momsaxureoba<br />

erTeuli teritoriis <strong>da</strong>dgenisaTvis aranakleb mniSvnelovania<br />

agreTve sameurneo saqmianobisaTvis aucilebeli im sawarmoo Tu<br />

sasoflo-sameurneo resursebis gaTvaliswineba, rac uzrunvelyofs:<br />

optimaluri zomisa <strong>da</strong> funqciis warmoebisa <strong>da</strong> sameurneo <strong>da</strong>rgebis<br />

ganviTarebas; droebiT <strong>da</strong> mudmivi mosaxleobis adgilobrivi sakvebi<br />

produqtiT momaragebas; sakurorto-turistuli momsaxureobis<br />

sferoSi Aadgilobrivi mosaxleobis <strong>da</strong>saqmebas.<br />

sazRvrebis <strong>da</strong>dgenis <strong>da</strong> Sefasebis kompleqsuri meTodis<br />

saSualebiT disertaciaSi gamoyofilia xuTi sivrciT-gegmarebiTi<br />

erTeuli: Walaadi-mestia-awvali; TeTnuldi-tviberi-JabeSi;<br />

Sxara-uSguli; eweri; Wuberi,<br />

131


suraTi 47.: Walaadis turistuli marSruti<br />

suraTi 48.: Sxaras turistuli marSruti<br />

132


suraTi 49.: tviberis turistuli marSruti<br />

suraTi 50.: uSbas turistuli marSruti<br />

133


suraTi 51.: JabeS-uSgulis turistuli marSruti<br />

TviToeuli es erTeuli TviTkmaria <strong>da</strong> gaaCnia yvela is<br />

Tviseba rac <strong>da</strong>moukideblad funqcionirebis saSualebas iZleva.<br />

samTo-rekreaciuli gegmarebiTi erTeulis <strong>da</strong>gegmareba “<strong>zemo</strong><br />

<strong>svaneTis</strong> sivrciT-teritoriuli ganviTarebis gegmis” farglebSi <strong>da</strong><br />

mxolod grg-s safuZvelze un<strong>da</strong> ganxorcieldes, ris Sedega<strong>da</strong>c,<br />

qalaqTmSeneblobiT organizaciaze moqmedi faqtorebis analiziTa<br />

<strong>da</strong> xangrZlivvadiani mdgradi ganviTarebis qalaqgegmarebiTi<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebis SemuSavebiT SesaZlebeli iqneba samTo-<br />

rekreaciuli gegmarebiTi erTeulis doneze funqciuri zonebis<br />

optimizacia, teritoriebis racionalur aTviseba <strong>da</strong> normatiuli<br />

maCveneblebis Semcireba, agreTve kulturul-sayofacxovrebo<br />

momsaxurebi <strong>da</strong> bunebis <strong>da</strong>cvis RonisZiebebis gaumjobeseba. xolo<br />

zoga<strong>da</strong>d <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong>aTvis arsebuli potencialis optimaluri<br />

134


<strong>da</strong>cva <strong>da</strong> gamoyeneba, saerTo ekonomikuri mdgomareobis<br />

gaumjobeseba <strong>da</strong> mosaxleobis cxovrebis donis mkveTri amaRleba.<br />

Semajamebeli <strong>da</strong>skvnebi <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebi<br />

1. <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> <strong>turizmis</strong> intensiurma ganviTarebam<br />

msoflioSi gazar<strong>da</strong> mTis regionebis rekreaciuli potencialis<br />

gamoyenebis moTxovnilebebi, ganapiroba maTi swrafi ganviTareba<br />

<strong>da</strong> xeli Seuwyo mTaSi sxva<strong>da</strong>sxva saxis <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong> samTo<br />

<strong>turizmis</strong> popularizacias;<br />

2. saqarTvelos mTian zonaSi <strong>masobrivi</strong> <strong><strong>da</strong>svenebisa</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>turizmis</strong> ganviTareba, am mizniT arsebuli materialur-teqnikuri<br />

bazis gamoyeneba <strong>da</strong> axlis Seqmna, upirvelesad <strong>turizmis</strong>a <strong>da</strong> samTo-<br />

saTxilamuro sportis mimarTulebiT, gansakuTrebul mniSvnelobas<br />

iZens. rac erTis mxriv mTian regionebSi mosaxleobis <strong>da</strong>magrebiTa<br />

<strong>da</strong> sameurneo saqmianobis gaaqtiurebiTY susti socialur-<br />

ekonomikurimdgomareobis gaZlierebis aucileblobaSi, xolo<br />

meores mxriv mTiani regionebis rekreaculi resursiT mdi<strong>da</strong>ri<br />

potencialis qveynis sakeTildReod saTanado simZlavriT<br />

gamoyenebaSi gamoixateba.<br />

Tumca SesamCnevi xdeba, rom regionisa <strong>da</strong> saerTo<br />

saxelmwifoebrivi interesebis kompleqsuri gaTvaliswinebis,<br />

SeTanawyobis <strong>da</strong> harmonizaciis dros xSir SemTxvevaSi problemaTa<br />

mogvareba fragmentul, seqtoruli xedvebis Sedegebs warmoadgens<br />

<strong>da</strong> konkretuli <strong>da</strong>rgobrivi interesebis mimarTulebiT viTardeba.<br />

rogorc Sedegi, am interesebis amsaxvel saproeqto dokumentacia<br />

naklebad Tavsebadia sivrciT-teritoriuli <strong>da</strong>gegmvis interesebTan.<br />

kvlav problemad rCeba calkeul teritoriebisTvis sivrciT-<br />

gegmarebiTi mowyobis sqemis <strong>da</strong>muSaveba.<br />

3. rekreaciuli potencialiTa <strong>da</strong> kulturuli memkvidreobiT<br />

iseT mdi<strong>da</strong>r regionSi, rogoric <strong>zemo</strong> svaneTia, yvela pirobaa<br />

135


Seqmnili <strong>da</strong>svenebis, sportisa <strong>da</strong> garTobis, mravalprofiliani <strong>da</strong><br />

mraval<strong>da</strong>rgovani kulturul-SemecnebiTi, sakurorto-rekreaciuli,<br />

sportul-gamajansaRebeli, turistul-rekreaciuli <strong>da</strong> klimatur-<br />

balneologiuri industriis kompleqsuri ganviTarebisaTvis.<br />

4. <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> gansaxlebis Camoyalibebasa <strong>da</strong> ganviTarebaSi<br />

bunebriv-klimatur <strong>da</strong> istoriul-eTnografiuli Taviseburebebis<br />

kompleqsuri analizis safuZvelze <strong>da</strong> ganaSenianebis Semdgomi<br />

ganviTarebis mizniT gamovlenilia ganaSenianebis lokaluri<br />

gegmarebiTi erTeuli _ multifunqciuri rekreaciuli kompleqsi,<br />

sa<strong>da</strong>c <strong>da</strong>svenebis sxva<strong>da</strong>sxva formebis (gamajansaRebeli samTo-<br />

sportuli, alpinizmis, SemecnebiTi <strong>turizmis</strong>, <strong>da</strong> sxva) saxiT<br />

SeiZleba gamovlindes kulturul-SemecnebiTi, turistul-<br />

rekreaciuli, klimatur-balneologiuri, sportul-gamajansaRebeli,<br />

<strong>da</strong> sakurorto-rekreaciuli specializaciebi.<br />

5. samuSaoSi detaluraT aris ganxiluli ganaSenianebis<br />

lokaluri gegmarebiTi erTeulis sazRvrebis <strong>da</strong>dgenis principebi.<br />

gansakuTrebuli adgilia <strong>da</strong>Tmobili ganaSenianebis lokaluri<br />

gegmarebiTi erTeulis <strong>da</strong>gegmarebis saerTo principebis gamovlenas,<br />

<strong>da</strong>gegmerebiTi struqturebis sxva<strong>da</strong>sxva sistemebis organizacias,<br />

iseTi urTierT<strong>da</strong>kavSirebuli sistemebis Seqmnas rogoricaa:<br />

droebiTi <strong>da</strong> mudmivi mosaxleobis gansaxleba, kulturul-<br />

sayofacxovrebo momsaxureba, mwvane nargavebi, komunalur-sameurneo<br />

momsaxureba, satransporto kavSirebi <strong>da</strong> sainJinro infrastruqtura.<br />

6. ganaSenianebis lokaluri gegmarebiTi erTeuli _<br />

multifunqciuri kompleqsisaTvis gamovlenilia agreTve<br />

arqiteqturul-<strong>da</strong>gegmarebiTi amocanebi, romelTa ga<strong>da</strong>wyveta<br />

SesaZlebelia mxolod kompleqsuri proeqtirebiT. ganaSenianebis<br />

lokaluri gegmarebiTi erTeulisaTvis <strong>da</strong>muSavebulia optimaluri<br />

funqciuri organizaciis sakiTxebi, romlebic ganapirobeben<br />

urTierT<strong>da</strong>kavSirebuli elementebis: sakurorto <strong>da</strong>saxlebul<br />

adgilebis, samkurnalo-gamajansaRebel kompleqsebis, tyeebis <strong>da</strong><br />

136


tyeparkebis, sainJinro nagebobebis <strong>da</strong> qselebis, sxva maformirebeli<br />

komponentebis racionalur ganlagebas.<br />

7. ganaSenianebis lokaluri gegmarebiTi erTeulis<br />

proeqtirebis saerTo qalaqgegmarebiTi principebi<strong>da</strong>n gamomdinare<br />

multifunqciuri rekreaciuli kompleqsi arsebuli ganaSenianebi<strong>da</strong>n<br />

gancalkevebiT sivrcul gegmarebiTad <strong>da</strong>moukidebel teritoriaze,<br />

magram arsebul <strong>da</strong>saxlebasTan organul kavSirSi un<strong>da</strong> ganTavsdes.<br />

xoloAaxali sacxovreblebi momsaxure personalis axali<br />

kontigentisaTvis un<strong>da</strong> integrirebulad ganTavsdes arsebul<br />

<strong>da</strong>saxlebaSi, Dumetesad individualuri samosaxloebis saxiT,<br />

romlis farglebSi SesaZlebelia saojaxo sastumros mowyoba.<br />

8. gansakuTrebulad SesanarCunebelia qalaqTmSeneblobiTi<br />

ganviTarebis umniSvnelovanesi principi _ ganaSenianebis lokaluri<br />

gegmarebiTi erTeulis <strong>da</strong>gegmareba ganxorcieldes grg-s<br />

safuZvelze. msgavsi kompleqsebis <strong>da</strong>proeqtebis <strong>da</strong> mSeneblobis<br />

sazRvargareTis qveynebis praqtikis magaliTebi (rogorc<br />

ilustrirebulia Cvens samuSaoSi) a<strong>da</strong>stureben, rom msgavsi<br />

obieqtebis kompleqsuri proeqtireba ganapirobebs: funqciuri<br />

zonebis optimizacias, teritoriebis racionalur aTvisebas <strong>da</strong><br />

normatiuli maCveneblebis Semcirebas (rac amcirebs mSeneblobis<br />

Rirebulebas), agreTve kulturul-sayofacxovrebo momsaxurebis,<br />

bunebis <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> SenarCunebis RonisZiebebis gaumjobesebas.<br />

9. A ara nakleb mniSvnelovania ganaSenianebis lokaluri<br />

gegmarebiTi erTeulis <strong>da</strong>gegmarebas win uswrebdes „<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong><br />

gegmarebiTi raionis sivrciT-teritoriuli ganviTarebis gegma”.<br />

10. ganaSenianebis lokaluri gegmarebiTi erTeulis mraval<br />

profiliani <strong>da</strong> mraval<strong>da</strong>rgovani saqmianoba erTis mxriv<br />

diversificirebuli e.i. ufro mdgradi ekonomikis <strong>da</strong> meores mxriv<br />

gazrdil teritoriaze ga<strong>da</strong>nawilebuli ekologiuri <strong>da</strong>tvirTvebis<br />

e.i. erTeul teritoriaze optimaluri <strong>da</strong>tvirTvis, ufro <strong>da</strong>culi<br />

garemos safuZvels warmoadgens.<br />

137


11. .teritoriis optimalur funqciur <strong>da</strong>tvirTvasTan erTad<br />

aucilebelia Ggegmazomieri <strong>da</strong> <strong>da</strong>balansebuli iyos turistisa <strong>da</strong><br />

adgilobriv macxovrebelTa raodenoba. <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> mosaxleobis<br />

(svanebis) yofiTi kultura, maT Soris sasoflo-sameurneo<br />

saqmianoba, romelic erTis mxriv <strong>da</strong>msveneblebis, turistebisa <strong>da</strong><br />

sportsmenebis mozidvis metad mZlavri resursia, meores mxriv<br />

savsebiT SesaZlebelia mTeli rigi subieqturi garemoebebis gamo<br />

Tavad gaxdes mofrTxilebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>cvis obieqti.<br />

savsebiT mosalodnelia axali samuSao adgilebiT<br />

warmoqmnilma axali qalaqwarmomqmneli bazis momavalma kontigentma<br />

_ gareSe momsaxure personalis raodenobam, ga<strong>da</strong>aWarbos<br />

eTnokulturis mdgradi ganviTarebisaTvis aucilebel im zRvars,<br />

romelsac moiTxoven ekologiuri <strong>da</strong> eTnokulturuli SezRudvebi,<br />

agreTve axladgansaviTarebeli funqciebisaTvis samSeneblod<br />

vargisi teritoris SesaZleblobebi <strong>da</strong> amiT aRniSnuli<br />

eTnokulturis degra<strong>da</strong>ciis mizezi gaxdes.<br />

12. <strong>zemo</strong> svaneTSi, romelic aTaswleulebis manZilze<br />

maRalmTian zonaSi Seqmnili unikaluri eTnokulturis (yofiTi <strong>da</strong><br />

sameurneo saqmianoba, rewva _ maT Soris oqros, xelovneba _ maT<br />

Soris arqiteqtura; ganaSenianebis organuli <strong>da</strong>gegmareba).<br />

generirebis erTaderT adgils warmoadgens. am fenomenis SenarCuneba<br />

<strong>da</strong> ganviTareba mxolod kompleqsur _ landSaftur-sameurneo, eTno-<br />

kulturul <strong>da</strong> istoriul garemoSia SesaZlebeli <strong>da</strong> dRes sul<br />

raRac 14 590 eTnikuri svanis sameurneo <strong>da</strong> kulturuli<br />

Tanacxovrebis meSveobiT xorcieldeba.<br />

13. aRniSnuli zRvaris <strong>da</strong>dgena SeuZlebelia. Ggamosavali<br />

mxolod procesis TviTregulaciis gziT ganviTarebaSia, sa<strong>da</strong>c<br />

gacnobierebuli iqneba sakiTxis mniSvneloba, Sesabamisad ar iqneba<br />

forsirebuli ganviTarebis is xarisxi, romelic momsaxure<br />

personalis mkveTr matebasTan iqneba <strong>da</strong>kavSirebuli, xolo<br />

138


procesis kontrolisa <strong>da</strong> marTvis SesaZlebloba adgilobriv<br />

TviTmarTvelobis xelSi iqneba.<br />

14. teritoriis optimaluri funqciuri <strong>da</strong>tvirTvis erT-erT<br />

mniSvnelovan saSualebad un<strong>da</strong> miviCnioT samTo-saTxilamuro<br />

sportiT, turizmiTa <strong>da</strong> samTo-sakurorto rekreaciiT miRebul<br />

SemosavlebTan erTad adgilobrivi yofiTi kulturis<br />

komercializaciis gziT saerTo Semosavlebis mateba. aseT<br />

SemTxvevaSi erTeul turistze <strong>da</strong>angariSebiT SesaZlebeli iqneba<br />

Semosavlebis im optimalur raodenobamde gazr<strong>da</strong>, rac<br />

Semosavlebis saerTo maCvenebelSi adgilobrivi mosaxleobis<br />

xvedriT wils gazrdis, Sesabamisad turistTa optimaluri<br />

raodenobis SenarCunebas Seuwyobs xels, Seamcirebs zenormatiul<br />

<strong>da</strong>tvirTvebs teritoriaze <strong>da</strong> gareSe momsaxure personalze<br />

mniSvnelovnad Seamcirebs moTxovnas.<br />

15. <strong>zemo</strong> svaneTi, Tavis specifiurad gamorCeuli _ geografiuli,<br />

bunebriv-klimaturi <strong>da</strong> eTnokulturuli pirobebis gamo, realurad<br />

moiTxovs ”samxareo <strong>da</strong>gegmarebis proeqti<strong>da</strong>n” calke gamoyofas<br />

<strong>da</strong> mis Seswavla-<strong>da</strong>muSavebas “<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> (raionis) sivrciT-<br />

teritoriuli ganviTarebis gegmis” doneze. ris Sedega<strong>da</strong>c,<br />

qalaqTmSeneblobiT organizaciaze moqmedi faqtorebis analiziT<br />

<strong>da</strong> xangrZlivvadiani mdgradi ganviTarebis qalaqgegmarebiTi<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebis SemuSavebiT SesaZlebeli iqneba: <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong><br />

arsebuli potencialis optimaluri <strong>da</strong>cva <strong>da</strong> gamoyeneba, saerTo<br />

ekonomikuri mdgomareobis gaumjobeseba <strong>da</strong> mosaxleobis<br />

cxovrebis donis mkveTri amaRleba.<br />

139


suraTi 52 samegrelo-<strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> ruka<br />

<strong>da</strong>narTebi:<br />

ilustraciebis nusxa<br />

1. suraTi. sarekriacio resursebis sqema --- 31<br />

2. suraTi. <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> orografiuli ruka ----33<br />

3. suraTi. saqarTveloSi <strong>da</strong>fiqsirebuli<br />

miwisZv epicentrebi ---- 38<br />

4. suraTi. samxreT Kkavkasiis sawyisi seismuri<br />

zonirebi ruka --- 39<br />

5. suraTi. <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> seismuri riskisa <strong>da</strong> bunebis seismuri<br />

movlenebiszonirebis ruka; --- 42<br />

6. suraTi. kurSaveli. (Courchevel) safrangeTi; ---- 65<br />

7. suraTi. Sale; Sveicaria; --- ---- 67<br />

8. suraTi. savoi ; (Savoy) safrangeTi; --- ---- 67<br />

9. suraTi. avoria (Avoriaz) safrangeTiA ---- 68<br />

10. suraTi. flain-2 (Flaine) <strong>zemo</strong> savoia, safrangeTi ---- 69<br />

11. suraTi. flain-2 (Flaine) <strong>zemo</strong> savoia, safrangeTi ---- 70<br />

12. suraTi. la plani(la plagne)<strong>zemo</strong>savoia, safrangeTi; ---- 70<br />

140


13. suraTi. samTo rekriaciuli kompleqsi “la plani” ---- 71<br />

14. suraTi. L la plani (la plagne) <strong>zemo</strong> savoia, safrangeTi; --- 71<br />

15. suraTi. zonireba samTo-rekriaciuli kompleqsis “lez ark-1800 --- 72<br />

16. suraTi. შამონ-მონბლანი (Shamonix-mont_blanc) <strong>zemo</strong> savoia,<br />

safrangeTi --- 72<br />

17. suraTi. samTo-rekriaciuli kompleqsis gegmarebiTi<br />

organizaciis “pereisurdi” (safrangeTi) -- 73<br />

18. suraTi. la plani (la plagne) <strong>zemo</strong> savoia, safrangeTi --- 74<br />

19. suraTi. Sveicaria, vilari; --- 76<br />

20. suraTi. volari (villars) samTo qalaqi, Sveicaria --- 76<br />

21. suraTi. rosiere (la rosiere) <strong>da</strong> tuili (la thuile erTiani)<br />

saTxilamuro kompleqsi; safrangeTi; italia. --- 77<br />

22. suraTi. sestriere (sestriere), italia.. sasporto qalaqi; italia.--- 79<br />

23. suraTi. norvegiis samTo-rekreaciebi; --- 79<br />

24. suraTi. sastumro “borgafel” moTxilamureTaTvis (Sotlandia) --- 80<br />

25. suraTi. <strong>da</strong>sasvenebeli zona-“ialbuzi‟‟; --- 81<br />

26. suraTi. dombai-arxizis raionis rekriaciul-<br />

gegmarebiTiorganizacia: --- 82<br />

27. suraTi. samTo-saTxilamuro kompleqsi dombai; --- 83<br />

28. suraTi. D dombais xedebi; --- 83<br />

29. suraTi. dombais xedebi; --- 84<br />

30. suraTi. samTo-rekriaciuli kompleqs «Лунная Поляна»-s<br />

funqciur-gegmarebiTiorganizacia ---85<br />

31. suraTi . putinis vila «Лунная Поляна»-Si --- 85<br />

32. suraTi . <strong>da</strong>ba bakurianis turistuli ruka; --- 90<br />

33. suraTi . miwaTsargeblobis generaluri gegma<br />

bakurianis sarekriacio zona m 1:50000 --- 91<br />

34. suraTi. <strong>da</strong>ba bakurianis turistuli ruka; --- 92<br />

35. suraTi. didvelis xedi sabagiro<strong>da</strong>n; --- 92<br />

36. suraTi. <strong>da</strong>ba bakurianis xedi; --- 92<br />

37. suraTi. koxta goraze asavleli sabagiro gza; --- 93<br />

38. suraTi. <strong>da</strong>ba bakuriani;Ddidvelis sqematuri ruka; --- 93<br />

39. suraTi. <strong>da</strong>ba bakurianis miwaTsargeblobis<br />

generaluri gegma (geografiki) --- 94<br />

40. suraTi. gu<strong>da</strong>uri sqematuri ruka --- 95<br />

41. suraTi. gu<strong>da</strong>uris sabagiroebi --- 96<br />

42. suraTi. sakurorto-rekreaciuli raionebis<br />

sazRvrebis <strong>da</strong>dgenis principebi --- 102<br />

141


43. suraTi. jipturizmi ---118<br />

44. suraTi. qveiTi <strong>da</strong> saxenosno marSrutebis ruka ---128<br />

45. suraTi. samTo-saTxilamuro <strong>da</strong> turistul<br />

gamagansaRebeli kompleqsebi --- 129<br />

46. suraTi. Walaadi-mestia-awvalis; TeTnuldi-tviberi-JabeSis;<br />

Sxara-uSgulis; eweris; Wuberis<br />

samTo- rekreaciuli gegmarebiTi erTeulebi. --- 131<br />

47. suraTi. Walaadis turistuli marSruti ---- 132<br />

48. suraTi. Sxaris turistuli marSruti --- 132<br />

49. suraTi. tviberis turistuli marSruti --- 133<br />

50. suraTi. uSbis turistuli marSruti --- 133<br />

51. suraTi. JabeS-uSgulis turistuli marSruti --- 134<br />

52. suraTi. samegrelo-<strong>zemo</strong><strong>svaneTis</strong> ruka ----- 140<br />

<strong>da</strong>narTebi:<br />

4. <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>da</strong> mimdebare teritoriebis ………… .<br />

5. <strong>zemo</strong> <strong>svaneTis</strong> <strong>da</strong> misi Semogarenis<br />

saqarTvelos prezidentis 2006 wlis 7 noebris brZanebulebiT<br />

<strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong> erovnuli mniSvnelobis kategoriis kulturis uZravi<br />

Zeglebi<br />

mestiis municipaliteti 1. mestiis macxovris eklesia (macxvar) 2.<br />

adiSis wm. giorgis eklesia (jgrag) 3. adiSis arqiteqturuli<br />

kompleqsi 4. adiSis mTavarangelozis eklesia (Taringzel) 5. adiSis<br />

mTavarangelozis eklesia (Taringzel) 6. adiSis macxovris eklesia<br />

(macxvar) 7. adiSis wm. giorgis eklesia 8. Tavralis macxovris<br />

eklesia (macxvar) 9. ienaSi ioane winaswarmetyvelis eklesia (ian) 10.<br />

ifraris mTavarangelozis eklesia (Taringzel) 11. ifxis wm. giorgis<br />

eklesia (jgrag) 12. laSTxveris mTavarangelozis eklesia<br />

(Taringzel) 13. laxiris qemlaT ioselianis koSki 14. lahilis wm.<br />

giorgis eklesia (mxeris jgrag) 15. macxvariSis macxovris eklesia<br />

(macxvar) 16. macxvariSis mTavarangelozis eklesia (Taringzel) 17.<br />

murymelis macxovris eklesia (macxvar) 18. nesgunis macxovris<br />

eklesia (macxvar) 19. JabeSis macxovris eklesia (macxvar) 20. JamuSis<br />

eklesia macxovris (macxvar) 21. Jibianis lamarias kompleqsi 22.<br />

142


svifis wm. giorgis eklesia (jgrag) 23. CaJaSis soflis ganaSenianeba<br />

24. macxovris eklesia (macxvar) 25. wvirmis mTavrangelozis eklesia<br />

(Taringzel) 26. wvirmis macxovris eklesia (macxvar) 27. wvirmis<br />

mTavarangelozis eklesia (naka Taringzeli) 28. wvirmis wm. giorgis<br />

eklesia (jgrag) 29. Woxuldis macxovris lahili eklesia 30. xaiSis<br />

mTavarangelozis eklesia (Taringzel) 31. sof. xis saeklesio<br />

kompleqsi 32. ilia gulbanis koSki<br />

disertaciaSi gamoyenebuli abreviaturebi<br />

MCC – Milenium Chellenge Corporation - aTaswleulis gamowvevis<br />

korporacia;<br />

MCG –Millennium Challenge Georgia - aTaswleulis gamowveva<br />

saqarTvelos;<br />

TRACECA – Transport Corridor Europe–Caucasus–Asia – evropa-kavkasia-aziis<br />

satransporto derefani;<br />

BSRH – Black Sea Ring Highway - Savi zRvis wriuli magistrali;<br />

BSEC–Black Sea Economic Cooperation – Savi zRvis ekonomikuri<br />

TanamSromlobis organizacia;<br />

GUAM– Organization for Democracy and Economic Development –<br />

demokratiisa <strong>da</strong> ekonomikuri ganviTarebis organozacia; wevri<br />

qveynebi: saqarTvelo, ukraina, azerbaijani <strong>da</strong> moldova.<br />

WWF – The World Wide Fund for Nature – bunebis <strong>da</strong>cvis msoflio<br />

fondi;<br />

WB – World Bank - soflio banki;<br />

GTZ – germaniis teqnikuri <strong>da</strong>xmarebis saagentos<br />

RAMSAR–konvencia saerTaSoriso mniSvnelobis Warbteniani,<br />

gansakuTrebiT wylis frinvelTa sabinadrod vargisi, teritoriebis<br />

Sesaxeb;<br />

CBD – gaeros konvencia biologiur mravalferovnebis Sesaxeb;<br />

143


CMS – konvencia veluri cxovelebis migrirebadi saxeobebis<br />

<strong>da</strong>cvis Sesaxeb;<br />

AEWA – SeTanxmeba „afrika-evraziis migrirebadi wylis frinvelebis<br />

<strong>da</strong>cvis Sesaxeb“;<br />

NSDAP – biologiuri mravalferovnebis erovnuli strategia <strong>da</strong><br />

samoqmedo gegma;<br />

GRL – saqarTvelos ,,wiTeli nusxis”<br />

IUCN - bunebis <strong>da</strong>cvis saerToSereso kavSiris;<br />

gzS – garemoze <strong>zemo</strong>qmedebis Sefaseba;<br />

SWOT – Strengths, Weaknesses, Opportunities, and Threats - Zlieri <strong>da</strong><br />

susti mxareebi, SesaZleblobebi <strong>da</strong> saSiSroebebi;<br />

GIS (gis) - geoinformaciuli sistemebi;<br />

sua - saqarTvelos urbanistTa asociacia.<br />

. 11. gamoyenebuli wyaroebi<br />

saqarTvelos konstitucia (1995).<br />

2. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi (1997).<br />

3. saqarTvelos kanoni `sivrciTi mowyobisa <strong>da</strong> qalaqTmSeneblobis<br />

safuZvlebis Sesaxeb~ (2005).<br />

4. saqarTvelos kanoni `maRalmTiani regionebis socialur-<br />

ekonomikuri <strong>da</strong> kulturuli ganviTarebis Sesaxeb~ (1999).<br />

5. saqarTvelos kanoni `<strong>da</strong>culi teritoriebis sistemis Sesaxeb~<br />

(1996).<br />

6. saqarTvelos kanoni `<strong>turizmis</strong>a <strong>da</strong> kurortis Sesaxeb~ (1997).<br />

7. saqarTvelos kanoni `kurortebisa <strong>da</strong> sakurorto adgilebis<br />

sanitaruli <strong>da</strong>cvis zonebis Sesaxeb~ (1998).<br />

8. saqarTvelos prezidentis 2005 wlis 22 ivlisis # 655<br />

brZanebulebiT<br />

<strong>da</strong>mtkicebuli `saqarTvelos kurortebisa <strong>da</strong> sakurorto adgilebis<br />

nusxa~.<br />

144


9. saqarTvelos mTavrobis 2010 wlis 25 ivnisis # 172 <strong>da</strong>dgenilebiT<br />

<strong>da</strong>mtkicebuli `saqarTvelos regionuli ganviTarebis 2010_2017 ww.<br />

saxelmwifo strategia~.<br />

10. gabliani e. „Zveli <strong>da</strong> axali svaneTi“. Tb., 1925.<br />

11. gujejiani r. „qarTvel mTielTa mentalobis istorii<strong>da</strong>n“. Tb.,<br />

2008ю<br />

12. ioseliani x. „saqorwilo sufrasTan gamaspinZlebis wesi<br />

svaneTSi“. Tb.,<br />

`mecniereba~, 1999.<br />

13. kviciani i. „svaneTi“. Tb., 2003.<br />

14. lorTqifaniZe g. .„<strong>svaneTis</strong> antikuri xanis saqarTvelos<br />

zarafxana“.Aartanuji, 2008.<br />

15. maCabeli k. „<strong>svaneTis</strong> saganZuri<strong>da</strong>n“. Tb., 1982.<br />

16. niJaraZe b. Istoriul-eTnografiuli werilebi. T. I. Tb., 1962.<br />

17. niJaraZe b. „ istoriul-eTnografiuli werilebi“. T. II. Tb., 1962.<br />

18. <strong>svaneTis</strong> istoriisa <strong>da</strong> eTnografiis muzeumi“. Tb., 2008.<br />

19. yenia r. „<strong>zemo</strong> svaneTi“. Tb., 2000.<br />

20. SubiTiZe v. bolqvaZe d. „ qarTuli eklesia-monastrebi“. Tb., 2008.<br />

21. Carkviani a. svaneTi, Tb., 1<br />

22. Carkviani a. svaneTi (XIX saukunis meore naxevari <strong>da</strong> XX saukunis<br />

<strong>da</strong>sawyisi). Tb., `mecniereba~, 1967.<br />

23. CarTolani S. „Zveli svaneTi“. Tb., 1996.<br />

24. xaraZe r., robaqiZe al .,<strong>svaneTis</strong> sofeli Zvelad~, Tb., 1964.<br />

25. xomeriki g., turizmi saxelmZRvanelo <strong>turizmis</strong> specialobis<br />

studentebisaTvis თბ., “teqnikuri universiteti”. 2008<br />

26. xomeriki g., turizmi saxelmZRvanelo <strong>turizmis</strong> specialobis<br />

studentebisaTvis თბ., “teqnikuri universiteti”. 2008. 175.<br />

27. saqarTvelos ssr kurortebi <strong>da</strong> sakurorto resursebi. moskovi,<br />

1989.<br />

145


28. qarTlis cxovreba. IV. batoniSvili vaxuSti. aRwera samefosa<br />

saqarTvelosa. Tb., `sabWoTa saqarTvelo~, 1973.<br />

29. qarTvelTa eTnikuri istoria <strong>da</strong> saqarTvelos<br />

istoriul- eTnografiuli mxareebi: konspeqturi varianti / r.<br />

TofCiSvili; [red. <strong>da</strong>viT musxeliSvili] ; saq. Mecn. Akad., istoriisa<br />

<strong>da</strong> eTnologiis in- ti. — Tb. : mematiane, 2002.<br />

30. mestiis municipaliteti<br />

http://www.szs.gov.ge/cgibin/admin/show_menu_geo.pl?prfile=35.db<br />

31. saqarTvelos ekonomikisa <strong>da</strong> ganviTarebis saministro<br />

http://www.economy.ge/?category=4&lang=geo&item=258<br />

32. mestiaSi sakurorto infrastruqturis mSenebloba<br />

iwyeba. saqarTvelos ekonomikisa <strong>da</strong> ganviTarebis<br />

saministro http://www.economy.ge/?category=4&lang=geo&item=258<br />

33. Джандиери М.И., Лежава Г.И. Архитектура горных райнов Грузии. М., Гос.<br />

Арх. Изд., 1940.<br />

34. Робакидзе А. И. Сванети. Тбилиси, «Мецниереба», 1984.<br />

35. Харадзе Р. Грузинская семейная община. Т. И . Тбилиси, «Заря<br />

Востока», 1960.<br />

36. saqarTvelos ssr bunebis <strong>da</strong>cvis kompleqsuri sqema 2010 wlamde.<br />

Tb.,<br />

`saqqalaqmSensaxproeqti~, 1985, (rusul enaze).<br />

37. saqarTvelos ssr-Si <strong>turizmis</strong> ganviTarebis perspeqtiuli sqema.<br />

2010 wlamde. Tb., `saqqalaqmSensaxproeqti~, 1985, (rusul enaze).<br />

38. saqarTvelos ssr raionuli <strong>da</strong>gegmarebis sqema. Tb.,<br />

`saqqalaqmSensaxproeqti~, 1985.<br />

39. saqarTvelos mosaxleobis 2002 wlis pirveli erovnuli<br />

sayovelTao aRweris Sedegebi. T. I _ IV. Tb., saq. stat. sax. dep. Gam.,<br />

2003.<br />

40. АРШБА з., БОЧАРОВ ю., МАТВЕЕВ В. Проблемы глубинного развития<br />

горно-приморских курортов.- Ж. Архитектура СССР, 1979, № 4.<br />

146


41. ЗНАМЕНСКАЯ Э.А., ОПОЛОВНИКОВА Е. "Лунная Поляна" новый горно-<br />

туристический центр в Архизе.-l. Архитектура СССР,1979 3.<br />

42. ИОНОВ И.И. Исследование нормативной потребности в территориях<br />

санаториев, учреждениях отдыха и туризма.- В сб.: В помощь проектировщику-<br />

градостроителю. Киев: БудГвельник, 1975.<br />

43. КАЛИНИНА г.Ф. Типы учреждений для отдыха за рубежом.- В кн.:<br />

Проектирование и строительство общественных зданий за рубежом.- М., 1962.<br />

44. Теория и практика курортно-рекреационного строительства. Вып.28.- Киев:<br />

Буд1вельник, 1980.<br />

45. МАКСИМОВ О.Г., ОПОЛОВНИКОВА Е.А. Горно-рекреационные<br />

комплексы.-М.: Стройизадт, 1981.<br />

46. ИМРЕ ПЕРЕНИ. Город, человек, окружающая среда. Проблемы рекреации<br />

в градостроительстве.- Будапешт: Академия Наук Венгрии, 1981.<br />

47. ANNUAIRE STATISTIQUE DE L'ALGERIE.Secretariat d'etat au plan direction des<br />

statistiques.Alger,1980.<br />

48. ABDBLKADER HAMMOUCHE.Tourisme social:au petit repos.Alge-rie<br />

Actualités,juillet-aout 1982,Alger,1982*<br />

49. HANNAFI N.Ombre,soleil et passeport. Algerie Actualités, duillet-aout<br />

1982,Alger,1982.142YESSAD K. Tourisme une politique à définir avec clarté. Algerie<br />

Actualités,juilleg-aout 1982,Alger,1982.105. SELL AL MOKHTAR. Production<br />

touristique,politique touristique ,gestion touristique ,Alger,SNED,1980.<br />

50. GUIDE DE L'ALGERIE .Ministere du tourisme.Alger, 1977.<br />

51. LAHMAR A. Tourisme-horizons d'une industrie naissante, devolution Africaine,N<br />

$10,Alger,1981.<br />

52. LAHMAR A. Vers un develloppement intégré. El-Moudjahid N 4542,Alger,1981<br />

53. ANDALOUSES RESORT COMHiEX.-Japan architect,1976,Vol.51 N 8,9.<br />

54. MADRAQUE RESORT KOMHiEX. Japan-architect,1976,Vol.51 N 8,9.<br />

55. CANDILIS GEORGES. Recherches sur l'architecture des loisirs.1.<br />

Paris,Eyrolles,1973.<br />

56. EDITION DU MONITEUR. L'aménagement touristique. Paris, *t1. Eyrolles,1973.<br />

147


57. L'URBANISATION DES ZONES DU LITTORAL. Moniteur des travauxpublics et<br />

du bâtimentf1979,N 42. I52. CHEVROIiLE I.F. La région Languedoc-Roussillon.<br />

Urbanisme 1979 ,N 475-174-<br />

58. A RE SORT VILLAGE On the coast of yugoslavia Architecture record,1977,Z<br />

,¥0L.162,N5<br />

59. SILIT, Yougoslavie .-Architecture,1976,II,N 595<br />

60. Геоэкологические принципы организации горно-рекреационного<br />

природопользования Ю.П. Супруненко (Доклад на заседании Комиссии<br />

рекреационной географии и туризма, 13.03.2007)<br />

61. Регулирование микроклимата жилой застройки в условиях сложного<br />

рельефа и жаркого климата :На примере Дагестана Гамзаев, Шамиль<br />

Рамазанович 2005<br />

62. Atkinson D.A. Building in the tropics. «The journal of the Royal Institute of British<br />

Architects», 1950, «Architectural Design», 1953. vol. 23, JvfolO.<br />

63. Defant F. Lokal wind. Compendium of Meteorology, 1. Boston, 1951.<br />

64. Dhar D.H. Industrial housing for the tropics. "Indian Congrete jomal"<br />

1957,vol.31,.Nb2,3, 5, 7, 8,9<br />

65. Frym., Drewj. Tropical architecture.London, 1964.<br />

66. Givoni B. Phusilogical and architectural aspects of ventilation in a hot climate. "C. i<br />

B. Bulletin", 1964, №4.<br />

67. Georg Lippsmeier. Building in the tropics. Callmey Verlag. Munchen. 192s.<br />

68. Olgyay V, Olgyay A. Solar control and shading devices. Princeton university Press.<br />

Prinseten, New Jersey, 1957.<br />

69. Saini B.S. Hausing in the hot arid tropics. «Architectural Science Review», 1962,<br />

vol.5, №1.<br />

70. Махарашвили Т.Г. Архитектурно-планировочная структура жилой застройки<br />

в условиях горных районов Грузии. Автореферат дис. канд. арх..-М.: 1974.-24с.<br />

71. Планировка. застройка и благоустройство сельских населенных ьест в<br />

условиях Закавказья. Тбилиси Мецниереба 1975.<br />

148


72. Учет ветрового режима местности в градостроительстве. Методические<br />

указания. -Минск, 1970.<br />

73. Ю. Бочаров, В. Крогиус. ПРОБЛЕМЫ ПЛАНИРОВКИ<br />

ГОРОДОВ В УСЛОВИЯХ СЛОЖНОГО РЕЛЬЕФА<br />

75. proeqti “zugdidi-jvari-mestia-lasdilis saavtomobilo gzis <strong>da</strong><br />

misi infrastruqturuli elementebis reabilitacia <strong>da</strong><br />

rekonstruqcia WORLD EXPERIENCE FOR GEORGIA.<br />

149

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!