20.06.2013 Views

I gradi dell'aggettivo qualificativo [modalità compatibilità]

I gradi dell'aggettivo qualificativo [modalità compatibilità]

I gradi dell'aggettivo qualificativo [modalità compatibilità]

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

I <strong>gradi</strong><br />

dell’aggettivo<br />

<strong>qualificativo</strong>


Grado Grado positivo<br />

positivo<br />

positivo<br />

•Marius bonus est.<br />

•Roma clara fuit.<br />

•Discipuli saepe seduli sunt.


Grado comparativo<br />

1. di uguaglianza<br />

2. di minoranza<br />

Mario è alto tanto quanto Luca<br />

Mario è meno alto di Luca<br />

3. di maggioranza<br />

Mario è più alto di Luca


Grado superlativo<br />

1. relativo<br />

2. assoluto<br />

Mario è il più alto dei fratelli<br />

Mario è molto alto<br />

Mario è altissimo<br />

Mario è assai alto


E in latino?


Comparativo di uguaglianza<br />

Tam…<br />

quam secondo<br />

secondo<br />

Sic…<br />

Ita…<br />

Aeque<br />

…<br />

aggettivo aggettivo<br />

aggettivo<br />

al al grado<br />

grado<br />

positivo<br />

positivo<br />

ut<br />

ut<br />

ac<br />

termine termine di di<br />

di<br />

paragone<br />

paragone<br />

nello nello stesso<br />

stesso<br />

caso caso del del<br />

del<br />

primo<br />

primo<br />

Tam …quam, sic … ut,<br />

ita … ut, aeque … ut =<br />

avverbi correlativi


esempi<br />

• Paulus tam tam tam intelligens intelligens est est quam quam Lucius<br />

Lucius<br />

• Caesar Caesar tam tam tam tam tam tam tam magnus magnus magnus magnus magnus imperator imperator fuit fuit quam<br />

quam<br />

laudabilis laudabilis orator.<br />

orator.<br />

• Quid est oratori tam necessarium necessarium necessarium quam<br />

vox?<br />

vox?


Comparativo di minoranza<br />

MINUS<br />

aggettivo<br />

secondo termine<br />

di grado QUAM di paragone<br />

positivo nello stesso caso<br />

del primo<br />

Minus … quam:<br />

avverbi correlativi


esempi<br />

• Lucius est minus diligens quam Tullia.<br />

• Consul minus prudens quam strenuus<br />

fuit.<br />

• Non Graecos minus barbaros quam<br />

Romanos puto.


Comparativo di maggioranza<br />

• ITA:<br />

l’aggettivo viene fatto precedere da più<br />

• LAT:<br />

l’aggettivo stesso viene modificato


Come?<br />

Tema dell’aggettivo<br />

(si ottiene prendendo il genitivo maschile singolare e togliendo<br />

– I per gli aggettivi della prima classe<br />

– IS per gli aggettivi della seconda classe)<br />

Honestus, a, um<br />

Honesti<br />

Honest -<br />

Fidelis, e<br />

Fidelis<br />

Fidel -


• Suffissi<br />

– IOR per il maschile ed il femminile<br />

– IUS per il neutro<br />

Honest – ior<br />

Honest - ius<br />

Fidel – ior<br />

Fidel - ius


Come si declinano?<br />

Il modello sono i nomi<br />

imparisillabi<br />

della terza declinazione, con<br />

– ablativo singolare in –e<br />

– genitivo plurale in – um<br />

– nominativo, accusativo e vocativo plurale<br />

neutro in -a


Id est..<br />

CASO MS /FS NS MP/FP NP<br />

NOM<br />

GEN<br />

DAT<br />

ACC<br />

VOC<br />

ABL<br />

honestior honestius honestiores honestiora<br />

honestioris honestioris honestiorum honestiorum<br />

honestiori honestiori honestioribus honestioribus<br />

honestiorem honestius honestiores honestiora<br />

honestior honestius honestiores honestiora<br />

honestiore honestiore honestioribus honestioribus


…id est …<br />

CASO MS /FS NS MP/FP NP<br />

NOM<br />

GEN<br />

DAT<br />

ACC<br />

VOC<br />

ABL<br />

fidelior fidelius fideliores fideliora<br />

fidelioris fidelioris fideliorum fideliorum<br />

fideliori fideliori fidelioribus fidelioribus<br />

fideliorem fidelius fideliores fideliora<br />

fidelior fidelius fideliores fideliora<br />

fideliore fideliore fidelioribus fidelioribus


Come si esprime il secondo<br />

termine di paragone?<br />

1. Con quam + caso del primo termine<br />

Lucius Lucius diligentior quam Antonius Antonius Antonius est.<br />

nominativo nominativo<br />

2. Con l’ablativo semplice<br />

Lucius diligentior Antonio Antonio est.<br />

N.B.: se il 1° termine è in GEN., DAT., ABL.<br />

la costruzione usata è la 1.


N.B.: eccezione<br />

Comparativo di maggioranza<br />

tra due aggettivi<br />

Magis + agg. gr. pos. + quam + agg. gr. pos.<br />

Antonius magis robustus quam altus est<br />

Agg. gr. compar. + quam + agg. gr. compar.<br />

Antonius robustior quam altior est.


N.B.: un altro uso<br />

del comparativo di maggioranza<br />

ASSOLUTO (cioè senza termine di paragone)<br />

per esprimere diversi <strong>gradi</strong> di intensità<br />

1. debole un po’<br />

2.<br />

2. medio alquanto, piuttosto<br />

3. eccedente troppo<br />

Dux crudelior fuit<br />

Il comandante fu<br />

un po’ severo, alquanto severo, troppo severo


SUPERLATIVO<br />

In latino il superlativo relativo<br />

e quello assoluto<br />

si esprimono<br />

nello stesso modo.


Come?<br />

Tema dell’aggettivo + -issimus<br />

-issima<br />

-issimum<br />

honestissimus, honestissima, honestissimum<br />

fidelisssimus, fidelissima, fidelissimum


Formazioni particolari<br />

per gli aggettivi (della I e della II classe)<br />

in –er al nominativo maschile singolare:<br />

TEMA + -errimus, -errima, -errimum<br />

pulcher, pulchra, pulchrum<br />

pulcherrimus, pulcherrima, pulcherrimum


Come si declina?<br />

Come Come un un aggettivo<br />

aggettivo<br />

della della prima prima classe<br />

classe<br />

in in –us us, us us , -aaaa, , -um um um<br />

um


Dopo un superlativo relativo …<br />

…si trova un complemento partitivo,<br />

che in latino si esprime<br />

1. genitivo<br />

2. e, ex + ablativo<br />

3. inter + accusativo<br />

poetarum<br />

Homerus clarissimus e poetis est.<br />

inter poetas

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!