Kummissjoni nazzjonali Persuni b'DiÛabilitÃ

Kummissjoni Nazzjonali Persuni b’DiÛabilità
KNPD
jannar 2010

2
>>>
Messa©© minn Joe Camilleri
Chairman, KNPD
Fl-ikel tag˙hom iç-ÇiniΩi
j˙obbu j˙awwru b’tali mod
li min qed jiekol jitpaxxa bilkuntrast
fil-palat. Per eΩempju,
bejn il-morr u l-˙elu fl-istess
platt. B˙alissa l-KNPD qed
idduq il-morr u l-˙elu fl-istess
waqt. Morr, g˙aliex, wara aktar
minn g˙oxrin ˙idma mal-KNPD,
˙idma fejn anki kien membrufundatur
tal-KNPD
fl-1987, is-Sur Fred
Bezzina ˙ass il-bΩonn
li jiffaççja sfidi ©odda
f’settur differenti minn
dak tad-diΩabilità. Óelu,
g˙aliex Fred ˙alliena
b’wirt imprezzabbli ta’
˙idma mimlija impenn,
ener©ija u m˙abba
g˙as-settur.
Jekk wie˙ed i˙ares ftit
lura jinduna li hu kien minn
ta’ quddiem fejn saru riformi
u twaqqfu servizzi ©odda li
tejjbu l-kwalità ta’ ˙ajja tag˙na
l-persuni b’diΩabilità. Dawn
huma ftit mis-servizzi fejn il-
˙idma tieg˙u kienet evidenti
˙afna: ç-Child Development
Assessment Unit (is-CDAU),
s-Servizzi ta’ Respite, is-Servizz
tal-Inkontinenza, s-Servizz ta’
Trasport Speçjalizzat, il-Karta
tal-Identità Speçjali, s-Servizz
G˙ajnuniet Speçjali, l-lectures
dwar Oqsma tad-DiΩabilità u
˙afna, ˙afna o˙ra. Ma nistg˙ux,
però, ma nsemmux il-˙idma
tieg˙u, flimkien ma’ Dr Gonzi
(illum il-Prim Ministru) u o˙rajn,
biex sar l-abbozz u da˙let
fis-se˙˙ il-Li©i Opportunitajiet
Indaqs (Persuni b’DiΩabilità)
fis-sena 2000. Fuq livell ta’
˙idma volontarja rridu nsemmu
l-KNPD hi tagÓna lkoll u
gÓalhekk jeÓtieÌ li kull
wieÓed u waÓda minna nagÓtu
sehemna biex nassiguraw li din
il-Kummissjoni tagÓna dejjem
tissaÓÓaÓ, biex b’hekk dejjem
jibqa’ sÓiÓ u b’saÓtu s-settur
tad-diÛabilità fil-gÛejjer tagÓna
l-isforzi tieg˙u favur il-persuni
neqsin mis-smig˙.
Minn hawnhekk insellmu
lil Fred u nixtiequlu l-˙idma
t-tajba fil-qasam ©did tieg˙u.
Insellmu wkoll lill-martu, Helen,
u nirringrazzjawha tas-sapport
u paçenzja li ˙adet matul issnin
fejn l-impenn s˙i˙ ta’ Fred
g˙al dan is-settur xi kultant
Ωgur kien ˙adlu mill-˙in talfamilja.
B’hekk nistg˙u ng˙idu
li l-familja Bezzina kollha kellha
sehem f’din il-˙idma u ta’ dan
jixirqilhom ringrazzjament millqalb
ming˙andna lkoll.
Ûmien daqxejn morr, g˙aliex
kull bidla ©©ib mag˙ha sens ta’
inçertezza u xenqa g˙all-passat,
u Ωmien ˙elu g˙aliex meta n˙arsu
‘l quddiem naraw orizzonti
©odda, ˙idma ©dida u uçu˙
©odda.
Illum, il-KNPD g˙andha Direttur
EΩekuttiv ©did: is-Sna Anne-Marie
Callus. Anne-Marie ilha mpenjata
fil-qasam g˙al Ωmien twil ˙afna,
u ilha ta˙dem fi ˙dan il-KNPD
g˙al dawn l-a˙˙ar disa’ snin.
Anne-Marie hija mid˙la sew tassettur
tad-diΩabilità kemm lokali,
kif ukoll internazzjonali. Matul
iΩ-Ωmien hi tat sehemha biex il-
KNPD setg˙et tgawdi minn fondi
sostanzjali mill-Unjoni Ewropea
li g˙amlu possibbli li
nkabbru l-˙idma tag˙na
f’diversi oqsma. Barra
minn hekk Anne-Marie
g˙andha g˙al qalbha
˙afna s-settur tal-persuni
b’nuqqas intellettwali.
Jien perswas li b˙ad-
Direttur ta’ qabilha, Anne-
Marie ser tag˙ti l-impenn
s˙i˙ tag˙ha g˙al dan is-settur.
Min-na˙a tieg˙i u tat-tim
tal-KNPD inwieg˙du li nkomplu
nag˙tu s-sapport kontinwu
tag˙na l-ewwelnett lill-persuni
b’diΩabilita u l-familji tag˙hom, lill-
KNPD, u issa lid-Direttur EΩekuttiv
©did tal-KNPD. U nispiçça billi
nfakkar li l-KNPD hi tag˙na
lkoll u g˙alhekk je˙tie© li kull
wie˙ed u wa˙da minna nag˙tu
sehemna biex nassiguraw li din
il-Kummissjoni tag˙na dejjem
tissa˙˙a˙, biex b’hekk dejjem
jibqa’ s˙i˙ u b’sa˙tu s-settur taddiΩabilità
fil-gΩejjer tag˙na.

3
>>>
Messa©© mis-Sur Fred Bezzina
Direttur tal-KNPD mill-1987 sal-2009
Ironikament dan hu l-ewwel
u l-a˙˙ar messa©© tieg˙i g˙allmagazin
Indaqs li jiena edidjat
sa mill-bidu nett tieg˙u.
Kull bidu g˙andu tmiem.
Hekk ©ara bl-involviment dirett
tieg˙i mal-KNPD. PerswaΩ li kull
individwu u kull organizzazzjoni
jkollu jew ikollha bΩonn ta’
ti©did, tibdil u idejat ©odda.
Wara tnejn u g˙oxrin
sena ta’ involviment dirett
mal-KNPD, li jiena flimkien
mal-Onor Dr Gonzi u nies
o˙ra waqqafna, ˙assejt li kien
>>>
Messa©© mis-Sna Anne-Marie Callus
Direttur tal-KNPD minn Jannar 2010
It-tmexxija tal-KNPD
hi responsabilità kbira,
speçjalment meta wie˙ed
ikun qed jie˙u r-riedni
tat-tmexxija mis-Sur Fred
Bezzina li tant wettaq ˙idma
siewja fis-settur tal-persuni
b’diΩabilità f’dawn l-a˙˙ar
tnejn u g˙oxrin sena. Il-KNPD
hi organizzazzjoni b’sa˙˙itha
wasal iΩ-Ωmien li jkun hemm
bidla parzjali fit-tmexxija ta’ din
l-organizzazzjoni. Qed ng˙id
involviment dirett g˙ax jiena
se nibqa’ nag˙ti s-sapport
kollu tieg˙i lil dan is-settur
li tant in˙obb u li tant tani
sodisfazzjon ukoll. Qed ng˙id
ukoll parzjali g˙ax il-KNPD
se tkompli ta˙t it-tmexxija
g˙aqlija taç-Çermen is-Sur
Joe Camilleri waqt li floki se
tid˙ol Anne-Marie Callus li ilha
diversi snin issa ta˙dem fis-
Segretarjat tal-KNPD.
u m’g˙andix dubju li nistg˙u
nkomplu na˙dmu fuq dak li
di©a nbena.
Huwa importanti li xi kultant
nieqfu u na˙sbu ftit dwar dak
kollu li nkiseb biex ikun hawn
kwalità ta’ ˙ajja a˙jar g˙allpersuni
b’diΩabilità f’Malta,
u anke g˙all-familji tag˙hom
li ˙afna drabi jkunu milquta
In˙oss li f’dawn t-tnejn
u g˙oxrin sena saret ˙idma
siewja ˙afna biex il-persuni
b’diΩabilità jkollhom verament
opportunitajiet indaqs b˙al
kull çittadin ie˙or tas-soçjeta
tag˙na. Irrid nemmen li mertu
sostanzjali kien tal-KNPD li
flimkien ma’ ˙afna entitajiet u
persuni o˙ra ˙admu bis-s˙i˙
biex isse˙˙ din il-bidla posittiva.
Nag˙laq dan il-messa©©
qasir billi nawgura lil KNPD,
ta˙t it-tmexxija tat-tandem
il-©did Joe Camilleri u Anne-
Marie Callus bl-istaff kollu
˙abbrieki tag˙ha mmexxi
wkoll minn Rosanne Fenech,
aktar ˙idma biex l-g˙anijiet li
g˙alihom twaqqfet jintla˙qu.
Min-na˙a tieg˙i ntenni
l-appo©© u sapport s˙i˙ tieg˙i
g˙al dan il-g˙an.
Tislijiet lil kul˙add.
direttament mid-diffikultajiet
li jiffaççjaw il-persuni
b’diΩabilità biex isibu post
xieraq fis-soçjetà. Minna˙a
l-o˙ra hu importanti
wkoll li nibqg˙u na˙dmu
biex inkomplu ntejbu din
il-kwalità tal-˙ajja g˙ax
g˙ad baqa’ ˙afna xi jsir biex
il-persuni b’diΩabilità f’Malta
jkunu verament inkluΩi fissoçjetà.
L-aspettativi tal-persuni
b’diΩabilità g˙al din
l-inkluΩjoni Ωdiedu. Dan
jirrifletti diversi affarijiet.
L-ewwel nett ifisser li
huma qed jaraw lilhom
>> ikompli f’pa©na 4

4
>> Messa©© ta’ Anne-Marie
Callus minn pa©na 3
>>>
infushom b˙ala persuni
ugwali g˙al u bl-istess
drittijiet b˙al ˙addie˙or.
It-tieninett ifisser li bissa˙˙a
tal-opportunitajiet
li qed igawdu llum
il-persuni b’diΩabilità
huma qed jiΩviluppaw
aktar l-abilitajiet u
l-potenzjal tag˙hom u qed
jag˙rfu li jekk ikollhom
opportunitajiet addattati
huma wkoll jistg˙u jag˙tu
kontribut lis-soçjetà. U
t-tieletnett, id-domanda
g˙al aktar aççessibilità,
fis-sens l-iktar wiesg˙a
tal-kelma, juri kemm g˙ad
irridu na˙dmu aktar biex
il-postijiet pubbliçi, isservizzi,
il-komunikazzjoni
u l-informazzjoni jkunu
aççessibli g˙al kul˙add.
Min-na˙a tieg˙i
nwieg˙ed li, permezz
tal-kariga ©dida tieg˙i,
inkompli na˙dem flimkien
ma’ Joe Camilleri u mattim
tal-KNPD biex il-˙olma
ta’ inkluΩjoni s˙i˙a u ta’
opportunitajiet indaqs
g˙all-persuni b’diΩabilità
f’Malta tkompli ssir realtà.
Fl-a˙˙arnett, nixtieq
nirringrazzja lis-Sur
Bezzina tax-xog˙ol kollu
tieg˙u u talli wieg˙ed li
jkompli jag˙ti s-sapport
u l-appo©© tieg˙u f’dan
il-qasam.
Tislijiet lil kul˙add.
Il-Ìimg˙a tal-Persuni
b’DiΩabilità - Xog˙ol
Dritt G˙alina Lkoll
Iççelebrata bejn il-Óamis 3 ta’ Diçembru
(Jum Internazzjonali tal-Persuni b’DiΩabilità)
u l- Óamis 10 ta’ Diçembru
(Jum Internazzjonali tad-Drittijiet tal-Bniedem)
Attivitajiet Waqt il-
ÌimgÓa tal-Persuni
b’DiÛabilità –
ix-xogÓol Dritt
GÓalina Lkoll
Din is-sena, il-Ìimg˙a
tal-Persuni b’DiΩabilità tat
importanza lis-su©©ett talimpjieg,
u l-attivitajiet li saru
immarkaw l-a˙˙ar faΩi talproçess
ta’ konsultazzjoni li
wettqet il-KNPD dwar l-Politika
Nazzjonali g˙all-Impjieg ta’
Persuni b’DiΩabilità. Aktar
dettalji dwar din il-politika
tinsab fil-pa©na 10. Bosta
mill-attivitajiet ©ew parzjalment
iffinanzjati mill-fondi tal-
Programm Progress tal-Unjoni
Ewropea.
Biex ji©i assigurat li dawn
l-attivitajiet qed jing˙ataw
pubbliçità, ©iet imnehdija
kampanja li inkludiet billboards
u riklami fuq il-mezzi taxxandir.
Ìie kkreat ukoll
poster li ntbag˙at lil entitajiet
b˙al dipartimenti tal-gvern,
kunsilli lokali, skejjel, knejjes
parrokkjali, banek u ˙wienet
fost o˙rajn.
L-attivitajiet se˙˙ew hekk:
Messa©© lit-Tfal
(2 ta’ Diçembru 2009)
Minkejja li l-Ìimg˙a bdiet
uffiçjalment fit-3 ta’ Diçembru,
dan il-messa©© ing˙ata fil-jum
ta’ qabel g˙al ra©unijiet lo©istiçi.
Il-messa©© jinsab fil-pa©ni 8-9
ta’ din l-edizzjoni ta’ Indaqs.
Is-Sur Charles Borg mis-
Segretarjat tal-KNPD g˙adda
dan il-messa©© lit-tfal tal-iskejjel
primarji ta’ Óal Lija u Birkirkara.
Huwa kanta wkoll il-kanzunetta
Flimkienaslu, il-verΩjoni Maltija
ta’ Together We Can Make It,
li ©iet irrekordjata fl-2009. IlkompoΩizzjoni
ori©inali hija
tal-2003 u kienet inkitbet flokkaΩjoni
tas-Sena Ewropea
tal-Persuni b’DiΩabilità.
Messa©© mill-Ministru
(3 ta’ Diçembru 2009)
Dan il-messa©© twassal mill-
Ministru g˙all-Politika Soçjali,
l-Onorevoli John Dalli, flimkien
mas-Sur Steven Mulvaney,
persuna nieqsa mis-smig˙ li
qieg˙da tag˙mel apprentistat

˙ala mekkanik. Il-messa©©
kien dwar is-settur tal-impjieg,
marbut mat-tema tal-Ìimg˙a
g˙all-2009.
Konferenza Nazzjonali
dwar ix-Xog˙ol Dritt
g˙al Kul˙add
(3 ta’ Diçembru 2009)
G˙al din il-konferenza,
id-Deputat Prim Ministru
u l-Ministru tal-Ìustizzja u
l-Intern, l-Onorevoli Tonio Borg
ta l-indirizz tal-ftu˙, filwaqt li
s-Sur Frans Borg, Segretarju
Permanenti (Politika Soçjali),
g˙alaq il-konferenza fl-assenza
tal-Ministru g˙all-Politika
Soçjali, l-Onorevoli John Dalli,
li kien imsiefer. Is-Sur Gordon
Cardona mis-Segretarjat
tal-KNPD spjega fil-qosor ilkontenut
ta’ din il-politika waqt
preΩentazzjoni. L-istess politika
©iet diskussa f’Ωew© panels ftit
wara. Il-karti u l-kelliema fiΩ-
Ωew© panels qed jidhru hawn
ta˙t.
Kopja tad-diskorsi li saru
waqt din il-konferenza jinkisbu
mill-websajt www.knpd.org.
Konferenza G˙awdex:
Flimkien Nistg˙u Nirb˙u
l-Isfidi: Nies b’DiΩabilità u
d-Dinja tax-Xog˙ol
(4 ta’ Diçembru 2009)
Is-Sur Joseph M. Camilleri,
Çer tal-KNPD, ˙a sehem
f’seminar imtella’ mill-
Federazzjoni G˙awdxija
tal-Persuni b’DiΩabilità u
l-Uffiççju tal-Koordinatur g˙ad-
DiΩabilità f’G˙awdex. Is-seminar
kien jikkonsisti f’diskussjoni
mmexxija mill-©urnalista
s-Sna Ruth Amaira. Il-Ministru
g˙al G˙awdex, l-Onorevoli
Giovanna Debono, attendiet
ukoll flimkien ma’ g˙add ta’
persuni b’diΩabilità, ©enituri u
professjonisti fil-qasam. Is-settur
tal-kummerç kien rappreΩentat
biss minn Ωew© persuni.
Laqg˙a mal-President
(5 ta’ Diçembru 2009)
Din il-laqg˙a kienet l-a˙˙ar
fost tlieta fejn il-President
seta’ jiltaqa’ ma’ dawk li mlew
applikazzjoni sabiex jiltaqg˙u
mieg˙u. Il-laqg˙a tmexxiet
mill-mani©er fis-Segretarjat
5
L-Ewwel Panel: Issues Ìenerali
Ir-Rwol tal-ETC fl-Implimentazzjoni tal-Politika
Nazzjonali
Ir-Rwol tal-Unions fl-Implimentazzjoni tal-Politika
Nazzjonali
Ir-Rwol tal-Istituzzjonijiet Post-Sekondarji fl-
Implimentazzjoni tal-Politika Nazzjonali
Ir-Rwol ta’ Min I˙addem fl-Implimentazzjoni tal-
Politika Nazzjonali
Ir-Rwol tal-A©enzija Sapport fl-Implimentazzjoni
tal-Politika Nazzjonali
Dr Sandra Sladden, ETC
Is-Sur Gaetano Tanti, UHM
Is-Sur John Bartolo, MCAST
Is-Sur Noel Vassallo, The Malta Chamber of
Commerce, Enterprise and Industry
Is-Sur Marcel Pisani, A©enzija Sapport
It-Tieni Panel: Gruppi Speçifiçi
Nisa b’DiΩabilitajiet u l-Qasam tal-Impjieg
Persuni b’DiΩabilità f’G˙awdex u Problemi ta’
Impjieg
Ûg˙aΩag˙ b’DiΩabilità u l-Qasam tal-Impjieg
L-Istat ta’ Persuni b’DiΩabilità li ma Jistg˙ux
Ja˙dmu
Is-Sinjuri Vickie Gauci u Marianne Debono
Is-Sna Mary Rose Attard
Is-Sna Corinne Zammit
Is-Sna Marchita Mangiafico

6
tal-KNPD, is-Sna Vickie
Gauci. Waqt il-laqg˙a, is-Sur
Joseph Stafrace indirizza
l-edukazzjoni, filwaqt li s-Sur
Brian Micallef tkellem dwar
servizzi residenzjali g˙al nies
b’diΩabilità, u s-Sna Jeanesse
Abela tkellmet dwar postijiet ta’
rikreazzjoni.
Serata ta’
Ringrazzjament
(7 ta’ Diçembru 2009)
Din is-sena, il-lejla ta’
ringrazzjament serviet ukoll
ta’ okkaΩjoni ta’ tislima lid-
Direttur Fred Bezzina, li wara
tnejn u g˙oxrin sena telaq
minn ˙dan il-kummissjoni
sabiex jaqdi rwol ie˙or fisservizz
çivili. Huwa ing˙ata
tifkira mill-Onorevoli Prim
Ministru Lawrence Gonzi b˙ala
rikonoxximent g˙as-servizz
impekkabbli tieg˙u fis-settur
tad-diΩabilità tul dawn is-snin.
Din il-preΩentazzjoni se˙˙et
wara serje ta’ tributi minn
numru ta’ nies li ˙admu mas-
Sur Bezzina u mal-KNPD g˙al
numru kbir ta’ snin.
Parlament tal-Persuni
b’DiΩabilità (9 ta’
Diçembru 2009)
Is-su©©ett ta’ din il-laqg˙a
mxanrda lajv fuq TVM kien ilpolitika
tal-impjieg. Is-Sur Joe
Camilleri kien il-kelliem ewlieni,
filwaqt li l-Onorevoli An©lu
Farrugia u Chris Said tkellmu
f’isem l-OppoΩizzjoni u l-Gvern
rispettivament. Il-laqg˙a
kienet immexxija mill-iSpijker
tal-Kamra, l-Onorevoli Louis
Galea.
Kumitat Konsultattiv
ta’ Persuni b’DiΩabilità
Intellettwali fi ˙dan
il-KNPD (10 ta’ Diçembru
2009)
Din il-laqg˙a g˙alqet il-
©img˙a dedikata lil nies
b’diΩabilità u l-proçess
ta’ konsultazzjoni dwar
il-politika tal-impjieg. Illaqg˙a
kienet miftu˙a g˙al
membri tal-kumitat, ˙bieb
u membri familjari, u kienet
ta’ opportunità g˙an-nies
b’diΩabilità intellettwali sabiex
jesprimu l-ideat tag˙hom.
Messa©© miç-Çermen,
is-Sur Joseph M.
Camilleri, fl-okkaΩΩjoni
tal-Ìimg˙a tal-Persuni
b’DiΩabilità
Il-Ìimg˙a tal-Persuni
b’DiΩabilità 2009 qed tiffoka
fuq ix-xog˙ol b˙ala dritt
fundamentali g˙alina l-persuni
b’diΩabilità.
Din il-©img˙a ta’ attivitajiet
organizzata mill-KNPD u
entitajiet o˙ra, volontarji,
pubbliçi u privati g˙andha
l-bidu tag˙ha nhar l-Erbg˙a,
3 ta’ Diçembru (il-Jum
Internazzjonali tal-Persuni
b’DiΩabilità) sal-Erbg˙a
10 ta’ Diçembru (Il-Jum
Internazzjonali tad-Drittijiet
Umani).
L-attivitajiet ta’ din il-Ìimg˙a
raw l-g˙eluq ta’ kampanja ta’
g˙arfien pubbliku dwar iddiskriminazzjoni
u sterjotipi
fl-oqsma tad-diΩabilità u tarrazziΩmu.
Il-kampanja tmexxiet
mill-KNPD flimkien mal-Jesuit
Refugee Services (JRS) u
kienet possibbli grazzi g˙al
fondi mill-Pro©ett Progress tal-
Unjoni Ewropea. Fl-istess waqt
il-KNPD se tag˙ti bidu g˙al
sena s˙i˙a ta’ ˙idma dwar ilqasam
tax-xog˙ol u l-persuni
b’diΩabilità.
Dan se tag˙mlu
prinçipalment billi torganizza
attivitajiet imsejsa madwar
l-islogan mag˙Ωul g˙al din
is-sena li huwa: ‘Ix-xog˙ol dritt
g˙alina lkoll’.
G˙aΩilna l-kelma ‘lkoll’
g˙aliex a˙na ma nqisux
lilna nfusna separati millkumplament
tal-poplu iΩda
parti minnu. A˙na nixtiequ
g˙alina nfusna dak kollu
li jag˙mel il-˙ajja sabi˙a
u dinjituΩa g˙alina lkoll, u
x-xog˙ol huwa parti essenzjali
li jag˙ti kwalità ta’ ˙ajja tajba lil
kul˙add.
Fil-fatt, meta titkellem
mag˙na l-persuni b’diΩabilità,
hi x’inhi d-diΩabilità tag˙na,
kollha naqblu li l-esperjenza
tax-xog˙ol hija wa˙da millelementi
l-aktar importanti u
prezzjuΩi f’˙ajjitna. G˙aliex ixxog˙ol
jag˙tina l-indipendenza
finanzjarja, iΩidilna l-g˙aΩliet
f’˙ajjitna u l-aktar importanti
jag˙tina l-kapaçità li
nikkmandaw kif nixtiequ
ng˙ixu.
Il-Kostituzzjoni ta’ Malta
ssostni li: “Malta hija
repubblika demokratika
bbaΩata fuq ix-xog˙ol…”,
filwaqt li Kapitolu 2, Artiklu 7
ikompli jag˙mel emfasi fuq
dan il-punt billi jΩid li: “L-Istat
jirrikonoxxi d-dritt taç-çittadini
kollha g˙al xog˙ol u g˙andu

j©ib ’il quddiem dawk ilkondizzjonijiet
li jag˙mlu dan
id-dritt effettiv.”
Anke l-Konvenzjoni tal-Ìnus
Mag˙quda dwar id-Drittijiet
tal-Persuni b’DiΩabilità f’Artiklu
27 - Ix-xoghol u l-impjieg
temfasizza li “L-Istati Msiehba
jaghrfu d-dritt tal-persuni
b’dizabilità g˙ax-xog˙ol, fuq
bazi ugwali ma’ l-o˙rajn…”.
Imma, anke jekk kul˙add
jag˙raf li opportunità g˙allimpjieg
huwa dritt naturali u
sagrosant, din l-opportunità
tassew qed ti©i mog˙tija lilna
l-persuni b’diΩabilità?
Matul is-sena 2009 il-
KNPD kienet qed ta˙dem fuq
proçess biex tirrevedi l-Politika
Nazzjonali dwar ix-Xog˙ol u
l-Persuni b’DiΩabilità li kienet
˙ar©et fis-sena 1996. Iddokument
il-©did bi statistika
a©©ornata se ji©i ppreΩentat
waqt konferenza nazzjonali li
se ssir nhar it-3 ta’ Diçembru.
Jekk wie˙ed jag˙ti ˙arsa
fuq fuq tal-istatistika li nsibu
f’dan id-dokument naraw li
n-numru tan-nies impjegati
full-time, u li jΩommu l-impjieg
tag˙hom g˙adu wie˙ed miΩeru
˙afna. G˙aliex?
Hemm min iwa˙˙al f’min
jimpjega u jg˙id li l-employers
ma jridux jimpjegaw persuni
b’diΩabilità anki meta dawn
ikunu kkwalifikati u kapaçi.
Hemm min iwa˙˙al f’xi
©enituri li forsi jipprote©u lit-tfal
adulti tag˙hom izzejjed.
Hemm sa˙ansitra min
iwa˙˙al fil-pensjoni taddiΩabilità
u jinsa li hawn
persuni li tant g˙andhom
nuqqasijiet fiΩiçi u mentali
severi li anke kieku jridu,
qatt m’huma se jkunu jistg˙u
ja˙dmu u g˙alhekk dejjem
iridu jiddependu minn din ilpensjoni
li lanqas tasal daqs
il-paga minima nazzjonali!
Il-verità, kif jg˙id Simon
Brisenden (1986), hi li: “a˙na,
il-persuni b’diΩabilità, g˙andna
kapaçitajiet u nuqqasijiet fiΩiçi
u mentali b˙alma g˙andu
kul˙add. Id-differenza bejna u
bejn min m’g˙andux diΩabilità
hi li meta l-ma©©oranza tannies
i˙arsu lejna, dawn jiffokaw
biss fuq in-nuqqasijiet tag˙na”
u nistg˙u nΩidu “… jinsew ilkapaçitajiet
tag˙na”.
Dan jg˙odd g˙al kull min
g˙andu xi nuqqas fiΩiku,
mentali, ta’ smig˙ jew ta’ dawl.
Imma minflok niffokaw fuq
dak li hu negattiv, nistg˙u
nitg˙allmu minn persuni
b’diΩabilità li qeg˙din u
baqg˙u ja˙dmu?
Nafu li ˙addiema b’diΩabilità
juΩaw strate©iji differenti biex
jimxu ‘l quddiem fuq il-post
tax-xog˙ol. Dawn jinbidlu
skont il-bniedem u skont
l-ambjent tax-xog˙ol.
Bla dubju, aktar ma persuna
b’diΩabilità tkun assertiva,
mhux aggressiva, fuq il-post
tax-xog˙ol, aktar ti©bed irrispett
ta’ s˙abha l-˙addiema.
Importanti wkoll li, sa fejn hu
possibbli, persuna g˙andha
titkellem fil-miftu˙ dwar innuqqas
fiΩiku u/jew mentali
tag˙ha. Tajjeb li l-persuna
b’diΩabilità ma tist˙ix issaqsi
g˙all-g˙ajnuna fejn t˙oss ilbΩonn.
Li taççetta l-g˙ajnuna
ma jfissirx li inti dg˙ajjef.
Kul˙add jg˙in jew ji©i meg˙jun
minn ˙addie˙or anke jekk ma
jammettix dan.
Nifhmu d-differenzi u
naddattaw g˙alihom. A˙na
˙addiema b’diΩabilità rridu
naddattaw g˙all-eΩi©enzi talpost
tax-xog˙ol tag˙na. Imma
min i˙addem irid jag˙mel
a©©ustamenti ra©onevoli biex
jakkomoda l-bΩonnijiet tag˙na
l-˙addiema b’diΩabilità wkoll.
Kemm hu importanti li
l-˙addiema b’diΩabilità jkollna
sapport kemm formali (millistat,
a©enziji u entitajiet o˙ra
u professjonisti) kif ukoll
informali (minn s˙abna taxxog˙ol,
˙bieb u familja)!
Ir-riçerka turina li f’Malta,
b˙al pajjiΩi o˙ra fid-dinja, g˙ad
baqa’ ˙afna xi jsir biex nifhmu
s-sitwazzjoni u nirrispondu
g˙aliha b’mod sistematiku
u effettiv. Id-differenza llum
hi li ma nistg˙ux inkarkru
saqajna aktar, g˙aliex, grazzi
g˙all-politika ta’ edukazzjoni
inklussiva, g˙andna numru li
dejjem qed jikber ta’ Ωg˙aΩag˙
b’diΩabilità li jridu ja˙dmu u
g˙andhom kapaçitajiet a˙jar
minn dawk ta’ qabilhom.
X’futur se noffru lil dawn
iΩ-Ωg˙aΩag˙? Futur li jag˙raf u
jirrispetta d-drittijiet tag˙hom
g˙al opportunitajiet indaqs?
Jew futur ta’ dipendenza fuq
il-benefiççji u l-karità?
U fl-a˙˙ar nistaqsu:
“PajjiΩna jifla˙ jitlef din irriΩorsa
unika?” Jew tassew hu
lest li jag˙raf u jag˙mel realtà
l-isfida li qed ng˙amlu: “Ix-
Xog˙ol Dritt G˙alina Lkoll”.
7

8
Messa©© g˙at-Tfal
tal-Iskejjel Primarji
fl-okkaΩjoni tal-Ìimg˙a
tal-Persuni b’DiΩabilità 2009
Kienet xitwa kiefra g˙anna˙al
ta’ Wied il-G˙asel.
Qalg˙u daqqa wara l-o˙ra:
ri˙ qawwi, xita u sil© ©urnata
wara l-o˙ra. Il-Bejta tan-Na˙al
kienet qed taqa’ biççiet. Óafna
min-na˙al kienu mietu bil-©u˙,
bil-kes˙a jew bil-maltemp,
o˙rajn kienu waqg˙u vittmi
tal-g˙asafar qerrieda, jew iΩ-
ΩunΩan qattiel..
Kul˙add im˙asseb,
kul˙add ˙osbien.
“X’se ji©ri minna?”,
staqsew in-na˙al kollha
beΩg˙ana.
“Wasalna fl-a˙˙ar!
Irid ikun miraklu biex
isalvana” qalet il-kotra
mwerwra..
F’daqqa wa˙da
nstemg˙et g˙ajta kbira:
“ORDNI TAR-REÌINA
TAGÓNA! LAQGÓA KBIRA
GÓAN-NAÓAL KOLLHA TAL-
BEJTA. KULÓADD FLIMKIEN!
ISSA!!” g˙ajjat il-Bandu
Na˙˙al.
Fost daqq tat-trumbetti
dehret isserrep purçissjoni
twila safra u sewda. Fuq
quddiem kien hemm grupp
ta’ na˙al Ωg˙ar jizfnu u jix˙tu
fjuri mal-art. Warajhom dehret
ir-Re©ina tan-Na˙al bi tbissima
fuq xufftejha, issellem lejn illemin
u ssellem lejn ix-xellug,
ixxengel rasha lejn in-na˙al
sudditi tag˙ha.
Mexjin wara r-Re©ina dehru
grupp ta’ na˙al mustaççuni:
imne˙irhom imxammar,
wiççhom serju, ma j˙arsu lejn
˙add u xi kultant ifarfru traba
minn fuq ˙wejji©hom.
“Uliedi na˙al, isimg˙uni!”
g˙ajtet ir-Re©ina tan-Na˙al.
F’daqqa wa˙da waqa’ skiet
perfett.
“Kellna xitwa tal-biΩa’! Il-
Bejta g˙andha ˙afna ˙sara:
die˙la x-xita mis-saqaf, ir-ri˙
mix-xquq. Ikel g˙andna ftit jew
xejn. Issa waslet ir-rebbieg˙a
u, kif suppost, jien dalwaqt
inwelled u l-bejta tag˙na ter©a’
Imma dawn ipprotestaw
u qalulha: “ReÌina, aÓna
veru li gÓandna xi nuqqas:
Sonia ma tarax, Nardu ma
jismax, GuÛi jzappap u Leila
ddum ma titgÓallem.
Imma aÓna gÓandna
l-kapaçitajiet tagÓna wkoll
timtela bin-na˙al Ωg˙ar.”
Kul˙add kesa˙ malli
semg˙u dan il-kliem. Óafna
gemgmu: “M’g˙andniex fejn
noqog˙du. M’g˙andniex
x’nieklu. U dalwaqt ikollna
aktar na˙al Ωg˙ar x’nitimg˙u!
X’se nag˙mlu?”
Ir-Re©ina ssoktat. “Na˙al
tieg˙i, g˙amlu l-kura©©! A˙na
soçjetà mibnija fuq ix-xog˙ol.
Mag˙rufin b˙ala poplu bieΩel.
Kul˙add ja˙dem u jag˙ti
sehmu.”
Il-Mustaççuni kienu
g˙aΩΩenin: mo˙˙hom fix-xalar,
fl-ilbies sabi˙ u jlellex, ikel milla˙jar
u xog˙ol mill-inqas. Malli
semg˙u l-kliem tar-Re©ina
minnufih bdew igemgmu
bejniethom, imma g˙alissa ma
qalu xejn bil-miftu˙.
“Irrid,” qalet ir-Re©ina “li
kull na˙la tag˙mel il-parti
tag˙ha. Irrid in-na˙al jinqasmu
fi gruppi. G˙andna bΩonn
bennejja biex insewwu l-bejta,
ka˙˙ala, u bajjada. G˙andna
bΩonn na˙al qalbiena biex
jimir˙u ‘l bog˙od u jfittxu
n-nektar u l-polline u j©ibuh
lura lejn il-bejta ˙alli jgawdi
minnu kul˙add, speçjalment
uliedna! Kul˙add irid jag˙mel
li jista’”
“Mela ˙a mmorru
tajjeb!” qalu l-Mustaççuni,
li issa bdew igemgmu
jg˙ajtu.
“G˙aliex? X’©ara?”
staqsiet ir-Re©ina.
Komplew il-Mustaççuni:
“G˙ax g˙andna na˙˙al
li m’huma kapaçi g˙al
xejn! G˙andna lil Sonia
l-G˙amja, Nardu t-Trux, GuΩi
z-Zopp u Leila li tg˙idilha
kemm tg˙idilha donnu qatt
ma titg˙allem! B’dawn trid
ta˙dem? Mela ˙a mmorru
tajjeb!” qalu l-Mustaççuni
b’da˙ka iebsa.
Ir-Re©ina sej˙et quddiemha
lil Sonia, Nardu, ÌuΩi u Leila
u qaltilhom hekk: “Forsi jkun
a˙jar li intom l-erbgha ssibu xi
rokna u tistennew hemm, biex
˙add ma jwe©©akom.”
Imma dawn ipprotestaw u
qalulha: “Re©ina, a˙na veru
li g˙andna xi nuqqas: Sonia
ma tarax, Nardu ma jismax,
GuΩi jzappap u Leila ddum
ma titg˙allem. Imma a˙na

9
g˙andna l-kapaçitajiet tag˙na
wkoll. Anki jekk il-Mustaççuni
ma jemmnux fina.”
U r-Re©ina ˙asbet ftit u
qaltilhom: “Anke jien nemmen
fil-kapaçitajiet tag˙kom. Issa
morru u a˙sbu ftit kif tistg˙u
tag˙tu sehemkom biex il-Bejta
u l-familja ter©a’ ti©i f’postha.”
Malli semg˙u l-kliem tar-
Re©ina, Sonia, Nardu, GuΩi
u Leila mtlew b’kura©© ta’
ljun u minnufih bdew ja˙sbu
x’jistg˙u jag˙mlu biex huma
wkoll ikollhom sehem biex
titjieb il-˙ajja tan-na˙al fil-bejta
tag˙hom.
Sonia ma setg˙etx ittir ‘il
bog˙od wa˙edha, u lanqas
setg˙et tag˙mel xog˙ol
ta’ bini. Imma ddeçidiet
li setg˙et tibqa’ fil-bejta u
tg˙addi l-messa©©i lil s˙abha
‘l bog˙od g˙ax kul˙add kien
jg˙id kemm kienet tajba biex
tibg˙at messa©©i bil-˙oss tal-
©wiena˙ tag˙ha.
Nardu ma kienx jisma’,
imma kien na˙lu b’sa˙˙tu
˙afna. G˙ax kien jaf li ma setax
jisma’, kien joqg˙od b’seba’
g˙ajnejn g˙al periklu u b’hekk
qatt ma kien ©ralu xejn. Nardu
kien wie˙ed li kien itir l-aktar
‘il bog˙od u j©ib lura bramel
s˙a˙ ta’ nektar u polline.
GuΩi deher imdejjaq g˙ax
hu wkoll la kien jista’ jtir ‘il
bog˙od u lanqas kien jifla˙
g˙ax-xog˙ol iebes tal-bini.
X’se jaqbad jag˙mel? Ìieh
˙sieb f’mo˙˙u. Xkora vojta ma
tieqafx. Min jaf kieku kellu jsir
kok u jie˙u ˙sieb li jipprepara
l-ikel g˙al din il-kotra kbira ta’
na˙al. Hekk g˙amel u beda
jsajjar g˙al kul˙add.
U Leila? X’sar minn Leila?
Omm u missier Leila u s˙abha
daru mag˙ha u flimkien ˙adu
hsieb li din ta˙dem mag˙hom,
issa ma’ wie˙ed u issa malo˙ra.
Issa ©©ib barmil ilma,
issa trab, u issa tajjar biex
tissewwa l-bejta. Min kien jg˙id
kliem ta’ kura©© u min kien
juriha kif trid ta˙dem u Leila
bdiet tag˙ti sehemha wkoll.
Ir-Rebbieg˙a g˙addiet u
wasal is-Sajf. Il-Bejta kienet
˙adet sura o˙ra. Minn barra
kienet bomblu b’sa˙˙tu, ileqq
qisu ©did. Minn ©ewwa kull
rokna kienet mimlija nektar
u polline. Kien hemm ikel
biΩΩejjed g˙al kul˙add: ir-
Re©ina, in-na˙al ©odda, inna˙˙al
˙addiema... kul˙add.
Kul˙add?
Re©g˙et instemg˙et l-g˙ajta
tal-Bandu Na˙˙al: “Laqg˙a
mar-Re©ina! Laqg˙a mar-
Re©ina Na˙˙ala!”
In-na˙al kollha n©abru, din
id-darba da˙kana u mimlijin
kura©©, kollha lesti jiffaççjaw
ix-Xitwa kiefra.
Ir-Re©ina wiççha jixg˙el u
mdawra b’çorma na˙al zg˙ar
sej˙et g˙al kwiet u mbag˙ad
qalet: “Uliedi na˙al! Dalwaqt
jispiçça s-Sajf u ter©a’ tkun
mag˙na x-Xitwa. Imma din
id-darba lesti g˙aliha. Grazzi
g˙alikom ilkoll.”
“Imma speçjalment irrid
nirringrazzja lil dawk l-erba’
na˙al li kien hemm fostna li
˙asbu li ma jiswew g˙al xejn.
Sonia, Nardu, GuΩi u Leila
tawna tag˙lima: kul˙add
g˙andu kapaçitajiet differenti.
Kul˙add g˙andu valur.”
U hawnhekk tat ˙arsa iebsa
lill-Mustaççuni u dawn kes˙u
bil-biza’.
“Fostna lkoll grupp wie˙ed
biss ma tax sehmu: il-
Mustaççuni. Dawn g˙azziena
kienu u g˙azziena baqg˙u!
Fil-bejta tag˙na m’hemmx post
g˙al min hu b’sa˙˙tu imma
g˙aΩΩien. Keççuhom ‘il barra.
ISSA!!”
U hekk g˙amlu n-na˙al
˙addiema. Ma baqax
Mustaççun wie˙ed fil-bejta.
Imma Sonia, Nardu, GuΩi u
Leila sabu posthom mal-o˙rajn
f’bejta b’sa˙˙itha mimlija
nektar u l-polline.
Ir-Re©ina Na˙la tbissmet u
ssuktat: “Ódimna flimkien u
issa ngawdu flimkien, u grazzi
lil Sonia, Nardu, GuΩi u Leila
li wrewna li: Ix-Xog˙ol Dritt
G˙alina Lkoll.

10
>>>
Il-Politika Nazzjonali dwar l-Impjieg
tal-Persuni b’DiΩabilità
Il-Kummissjoni Nazzjonali
Persuni b’DiΩabilità (KNPD)
minn dejjem insistiet li
l-persuni b’diΩabilità jiffurmaw
parti integrali u essenzjali
tar-riΩorsi umani tal-pajjiΩ.
G˙aldaqstant huma mhux
biss g˙andhom id-dritt li
jipparteçipaw fl-iΩvilupp talpajjiΩ
u jikkontribwixxu g˙alih
daqskemm hu possibbli, imma
wkoll il-pajjiΩ g˙andu d-dmir
li jo˙loq ambjent
li hu miftu˙ g˙allpersuni
b’diΩabilità
u li dan g˙andu jkun
l-anqas restrittiv. Din
ir-reviΩjoni tal-Policy
Nazzjonali dwar
l-Impjieg u l-Persuni
b’DiΩabilia’ tal-
1996 tinkludi l-©bir
ta’ data relevanti
u konsultazzjoni
©dida ma’ dawk
kollha involuti. Il-policy
riveduta tipprovdi deskrizzjoni
tal-kuntest Malti li fiha hi trid
ti©i implimentata, il-prinçipji li
fuqhom din l-implimentazzjoni
trid tkun ibbaΩata u
rakkomandazzjonijiet konkreti
biex din l-implimentazzjoni
tkun tista’ ©©ib tibdil poΩittiv
fis-sitwazzjoni tal-impjiegi talpersuni
b’diΩabilità f’Malta.
Óarsa ©enerali talqag˙da
tal-impjieg talpersuni
b’diΩabilità turi li
hemm provedimenti legali
li jassiguraw li persuni
b’diΩabilità ma jkunux
iddiskriminati fis-suq taxxog˙ol.
Statistika relatata masservizzi
eΩistenti f’dan is-settur
f’Malta, mi©bura fl-2007, turi
li hemm persuni b’diΩabilità li
Il-Ministeru tal-Edukazzjoni
gÓandu jipprovdi lill-persuni
b’diÛabilità bi gwida u taÓriÌ
vokazzjonali flimkien
ma’ assessment komprensiv
tal-abilitajiet u l-bÛonnijiet
tagÓhom u jassigura
li l-edukazzjoni post-sekondarja
u terzjarja toffri sistemi ta’
sapport lill-istudenti b’diΩabilità
fil-preΩent jibbenefikaw minn
sapport biex isibu u jΩommu
impjieg. Madankollu, dawn isservizzi
m’humiex biΩΩejjed u
m’hemmx dubju li g˙ad baqa’
˙afna x’isir.
Artiklu 27 tal-Konvenzjoni
tal-Ìnus Mag˙quda dwar id-
Drittijiet tal-Persuni b’DiΩabilità
tasserixxi d-dritt li persuni
b’diΩabilità ji©u aççettati fissuq
tax-xog˙ol u f’ambjent taxxog˙ol
li jkun miftu˙, inklussiv
u aççessibbli g˙alihom.
Fid-dawl ta’ dan kollu, hu
importanti li jittie˙du dawn ilmiΩuri:
Il-Gvern g˙andu jirratifika
l-Konvenzjoni tal-Ìnus
Mag˙quda dwar id-Drittijiet
tal-Persuni b’DiΩabilità u
l-Protokoll Mhux Obbligatorju,
isa˙˙a˙il-Li©i Opportunitajiet
Indaqs, jassigura li ˙addiema
b’diΩabilità jkunu rappreΩentati
tajjeb f’kull livell tas-servizz
çivili u jinkora©©ixxi s-settur
privat biex hu wkoll japplika
l-prinçipju ta’ opportunitajiet
indaqs.
Il-Ministeru tal-Edukazzjoni
g˙andu jipprovdi lillpersuni
b’diΩabilità
bi gwida u ta˙ri©
vokazzjonali flimkien
ma’ assessment
komprensiv
tal-abilitajiet u
l-bΩonnijiet tag˙hom
u jassigura li
l-edukazzjoni
post-sekondarja u
terzjarja toffri sistemi
ta’ sapport lillistudenti
b’diΩabilità.
Il-Ministeru tal-Edukazzjoni
u l-ETC (kif xieraq) g˙andhom
jipprovdu assessment
komprensiv lill-persuni
b’diΩabilità li jattendu ç-çentri
ta’ matul il-jum jew li qed
ifittxu x-xog˙ol b’emfasi
fuq l-aspett vokazzjoni li
jwassal g˙al gwida u ta˙ri©

11
vokazzjonali me˙tie©. Dan
l-assessment, gwida u ta˙ri©
g˙andu jsir bl-involviment
s˙i˙ tal-persuni b’diΩabilità
jew il-©enituri tag˙hom, meta
me˙tie©, u jsir minn tim multidixxiplinarju.
G˙andu jinkludi
rakkomandazzjonijiet dwar
apparat assistiv u l-modifiçi
me˙tie©a.
It-Taqsima tal-Impjieg
Issapportjat tal-ETC
g˙andha tissa˙˙a˙ biex
ikollha r-riΩorsi neçessarji
biex tkun tista’ tipprovdi
l-assessment u t-ta˙ri©,
tidentifika opportunitajiet ta’
xog˙ol, to˙loq skemi biex
persuni b’diΩabilità jsibu
u jΩommu impjieg kif ukoll
javvanzaw fil-karriera li jkunu
g˙aΩlu.
L-ETC g˙andha tipprovdi
firxa ta’ servizzi biex hi tkun
tista’ tissapportja persuni
b’diΩabilità u bi bΩonnijiet
differenti, isibu impjieg
addattat skont l-abilitajiet u
l-bΩonnijiet personali tag˙hom.
L-ETC g˙andha tkompli
u tiΩviluppa aktar skemi
li jissapportjaw persuni
b’diΩabilità jid˙lu fis-suq taxxog˙ol
u tintroduçi skemi
li jissapportaw persuni
b’diΩabilità b’mod kontinwu u
ra©onevoli biex huma jibqg˙u
ja˙dmu f’ambjent miftu˙.
L-G˙aqdiet ta’ Min I˙addem
u t-Trade Unions g˙andhom
jissapportjaw dawn l-inizjattivi.
Persuni b’diΩabilità
Il-Gvern gÓandu
jassigura li l-Att dwar
il-Persuni b’DiÛabilità
(Impjiegi) jkun infurzat
u li l-istrutturi
li hemm riferenza
gÓalihom fl-istess Att
jitwaqqfu mill-ETC
g˙andhom jing˙ataw inçentivi
biex huma jkunu jistg˙u
jibdew u jkomplu ja˙dmu g˙al
rashom.
Il-Gvern g˙andu joffri
inçentivi biex jitwaqqfu
kooperattivi kummerçjali bilma©©oranza
tal-˙addiema
jkunu persuni b’diΩabilità.
L-A©enzija Sapport, bi s˙ab
mal-ETC u s-settur privat,
g˙andha twaqqaf sheltered
workshops biex joffru impjieg
lill-persuni b’diΩabilità li ma
jistg˙ux ja˙dmu f’ambjent
miftu˙ u jkunu m˙allsa b’rata
ra©onevoli g˙at-tip ta’ xog˙ol li
jag˙mlu.
L-A©enzija Sapport
g˙andha ting˙ata r-riΩorsi
neçessarji biex tipprovdi
servizzi ta’ matul il-jum lillpersuni
li ma jistg˙ux jid˙lu
fis-suq tax-xog˙ol. Dawn
is-servizzi g˙andhom ji˙u
provduti fil-˙inijiet li l-persuna
tkun attiva, inkluΩ fil-g˙axijiet u
fil-weekends.
Il-Gvern g˙andu jassigura li
l-Att dwar il-Persuni b’DiΩabilità
(Impjiegi) jkun infurzat u li
l-istrutturi li hemm riferenza
g˙alihom fl-istess Att jitwaqqfu
mill-ETC. Il-kwota g˙andha
tibqa’ ta’ 2% kemm g˙assettur
privat kif ukoll g˙al
dak pubbliku u min i˙addem
g˙andu, g˙al ra©uni valida,
jing˙ata l-opportunità li jew
jimpjega jew i˙allas somma
ekwivalenti g˙al 20% tal-paga
minima.
Il-pensjoni tad-diΩabilità
g˙andha ssir tal-anqas
daqs il-paga minima u kull
persuna b’diΩabilità, hi x’inhi
l-origini tan-nuqqas u li ma
tistax ta˙dem min˙abba dan
in-nuqqas, tirçievi l-pensjoni
tad-diΩabilità.
Il-KNPD g˙andha ting˙ata
l-inkarigu speçifiku li
timmoniterja l-implimentazzjoni
ta’ din il-policy u g˙andha
ting˙ata r-riΩorsi neçessarji
biex tag˙mel dan waqt li
l-imsie˙ba soçjali fil-pajjiΩ
g˙andhom ikunu involuti flimplimentazzjoni
tag˙ha.

12
>>>
Il-Li©i Opportunitajiet Indaqs
It-t˙addim tal-Li©i
Opportunitajiet Indaqs
(Persuni b’DiΩabilità) tas-sena
2000 hija l-funzjoni prinçipali
fil-˙idma tal-KNPD. Biex tkun
tista’ til˙aq dan il-g˙an, il-
KNPD g˙andha t-Taqsima
Li©i Opportunitajiet Indaqs li
ta˙dem fuq ilmenti li tirçievi
dwar allegat diskriminazzjoni
minn persuni min˙abba
d-diΩabilità tag˙hom.
Dawn l-ilmenti huma
relatati ma’ diversi oqsma u
g˙aldaqstant it-Taqsima, b˙al
ma tag˙mel l-istess
Li©i, taqsam l-ilmenti li
tirçievi f’sitt oqsma ©enerali
tal-˙ajja li huma: ix-Xog˙ol,
l-Edukazzjoni, l-Aççessibilità,
l-G˙oti ta’ O©©etti u
Servizzi, il-qasam tad-Djar u
l-Assigurazzjoni.
Ta’ min isemmi li dawn
l-ilmenti jsiru fil-konfront ta’
diversi entitajiet f’pajjiΩna
kemm dawk pubbliçi li
jinkludu l-Gvern, entitajiet
parastatali, Kunsilli Lokali,
entitajiet privati kif ukoll il-
Knisja.
F’din il-pubblikazzjoni tal-
Indaqs, il-KNPD se tkompli
tag˙ti rendikont qasir dwar
il-˙idma tag˙ha fuq l-ilmenti
prinçipali f’dawn l-a˙˙ar sitt
xhur. Dan ir-rendikont jaqsam
l-ilmenti fi tlieta: dawk li ©ew
konkluΩi, dawk li g˙adhom
qed ji©u diskussi, u dawk li
spiççaw quddiem il-Qorti billi
nfet˙et kawΩa jew inkella ©ie
ppreΩentat protest ©udizzjarju.
Ilmenti konkluûi
Ilment dwar il-kors
Pathways tal-iMcast
Il-KNPD rçeviet ilment
dwar il-kors Pathways li jsir
fl-iMcast. Dan il-kors huwa intiΩ
biex jg˙in persuni b’diΩabilità
intellettwali jiksbu ˙iliet biex
ikunu jistg˙u jsibu xog˙ol.
Wara diskussjonijiet maliMcast,
dawn irrevedew ilkriterji
ta’ kif wie˙ed jista’ jid˙ol
g˙al dan il-kors u g˙alhekk
dan l-ilment ing˙alaq.
L-G˙oti ta’ Mediçina
fl-Iskejjel
Il-KNPD kompliet bil-˙idma
tag˙ha dwar l-ilmenti li numru
zg˙ir ta’ studenti b’diΩabilità
m’humiex jing˙ataw ilmediçini
li g˙andhom bΩonn
waqt li jkunu l-iskola jew
inkella l-©enituri tag˙hom
qed ikollhom imorru l-iskola
kuljum (©ieli aktar minn
darba) biex jag˙tu l-mediçina
li uliedhom g˙andhom
bΩonn. Minkejja li l-KNPD
kkoperat mal-Ministeru
tal-Edukazzjoni u ˙adet
sehem f’task force li g˙amlet
ir-rakkomandazzjonijiet
me˙tie©a, baqg˙et ma
nstabitx soluzzjoni. Il-KNPD
ma kien baqg˙alha l-ebda
triq o˙ra g˙ajr li tippreΩenta
protest ©udizzjarju, u
sussegwentement, tifta˙
kawΩa kontra l-Ministeru.
Fortunatament, il-Ministeru
tal-Edukazzjoni g˙amel ftehim
mal-MMDNA biex dawn
l-istudenti jibdew jing˙ataw
mediçini minn nersis ta’ din
l-entitata. B’hekk il-KNPD
qablet ti©i rtirata din il-kawΩa.
Hemm qbil ukoll li d-Direttorat
g˙as-Servizzi Edukattivi
jo˙ro© policy dwar l-og˙ti
ta’ dawn il-mediçini biex
problemi o˙ra relatati ji©u
solvuti ukoll.
Learning Support
Assistants fl-iskejjel
tal-Knisja
Il-KNPD rçeviet ilmenti li
studenti b’diΩabilità kienu qed
jintbag˙tu d-dar kull darba li
l-Learning Support Assistant
(LSA) tag˙hom tkun assenti
mill-iskola. Il-KNPD minnufih
bdiet diskussjonijiet fit-tul malawtoritajiet
tal-Knisja u anke
mal-Ministeru tal-Edukazzjoni
biex tinstab soluzzjoni g˙al
din il-problema fejn studenti
b’diΩabilità kienu qed
ji©u mça˙˙da mit-tag˙lim
tag˙hom. Fil-kaΩ tal-iskejjel
governattivi, il-Gvern solva

13
din il-problema billi ˙oloq pool
ta’ LSAs biex jissotitwixxu
l-LSAs l-o˙ra li jkunu assenti.
L-iskejjel tal-Knisja riedu jsolvu
din il-problema bl-istess mod
però peress li n-numru kien
iΩg˙ar xtaqu li huma juΩaw
l-istess pool tal-Gvern anke
jekk i˙allsu huma. G˙all-ewwel
il-Ministeru tal-Edukazzjoni
ma aççettax pero wara aktar
diskussjonijiet, il-Ministeru
aççetta din il-proposta u issa
g˙all-ewwel darba ˙ar©et sej˙a
g˙al LSA kaΩwali li jistg˙u
jintbag˙tu wkoll fi skejjel tal-
Knisja. Il-KNPD t˙oss li dan ilkaΩ
juri li fejn hemm rieda tajba
jistg˙u jinstabu soluzzjonijiet
anke bis-sapport ta’ entitajiet
o˙ra f’dan il-kaΩ il-Ministeru tal-
Edukazzjoni.
Aççessibilità
g˙all-programm televiΩiv
Xarabank
Persuni b’nuqqas ta’
smig˙ ilmentaw mal-KNPD li
l-programm televiΩiv Xarabank,
li hu l-aktar program popolari
f’pajjiΩna mhux aççessibbli
g˙alihom. Il-KNPD pproponiet
mal-producers tal-programm
u anke mal-PBS li g˙andu jsir
tentattiv sabiex tibda tixxandar
verΩjoni ta’ dan il-programm
li jkollha interpretu tal-lingwa
tas-sinjali. Wara diffikultajiet
tekniçi inizjali min˙abba
n-natura tal-programm, il-
KNPD ©iet ippreΩentata b’DVD
li kellu format tal-programm
bl-interpretu fuqu. Wara li
kkonsultat ma’ persuni neqsin
mis-smig˙ infushom, il-KNPD
tat parir lit-tekniçi sabiex
jipproçiedu fuq dan il-format.
Fil-preΩent dan il-programm
qed jixxandar bi prova fuq
Channel 22 bl-interpretazzjoni
tal-Lingwa tas-Sinjali Maltija.
Il-KNPD t˙oss li dan hu avvanz
kbir u t˙e©©e© lil dawk kollha
konçernati biex din il-prova
titkompla.
Aççessibilità waqt
in-Notte Bianca
Il-KNPD rçeviet ilmenti
ming˙and persuni b’diΩabilità
dwar nuqqas ta’ arran©amenti
biex din l-attività tkun
aççessibbli ghal kul˙add. Wara
laqg˙a mal-Malta Council
for Culture & The Arts, dawn
aççettaw is-su©©eriment tal-
KNPD li jibdew ji©u kkonsultati
persuni b’diΩabilità waqt ilpreparazzjoni
ta’ attivitajiet simili
(fosthom anke tal-Karnival).
Ìiet anke Ωviluppata strate©ija
u struttura li g˙andha sservi
b˙ala baΩi g˙all-kooperazzjoni u
koordinament fit-tul bejn iΩ-Ωew©
na˙at.

14
Aççessibilità g˙all-Isle
of MTV fuq il-Fosos
tal-Furjana
Persuni b’diΩabilità
b’nuqqas ta’ mobilità severa
staqsew lill-KNPD jekk ilkunçert
ta’ din is-sena hux se
jkun aççessibbli g˙alihom.
Il-KNPD g˙amlet kuntatt mal-
Awtorità Maltija g˙at-TuriΩmu
u dawn aççettaw mill-ewwel
li jikkonsultaw mal-persuni
b’diΩabilità nfushom waqt
il-preparazzjoni g˙al dan ilkunçert
u b’hekk ji©i Ωgurat
aççess tajjeb g˙alihom kif filfatt
©ara. Il-KNPD però t˙oss li
jista’ jkun hemm titjib anke billi
fl-area riservata g˙all-persuni
b’diΩabilità jkun hemm si©©ijiet
g˙al dawk li ma juΩawx si©©u
tar-roti.
Aççessibilità
fil-Carmelite Priory
Museum tal-Imdina
Il-KNPD rçeviet ilment li
r-railing tal-injam li kien jifforma
parti mir-rampa ta’ dan ilmuΩew
kienet tne˙˙iet. Dan
ir-railing hu importanti peress li
jag˙mel ir-rampa aktar sigura
u ti©i evitata l-possibilità li
persuni li juΩaw si©©u tar-roti
jaqg˙u minn fuq ir-rampa.
Fl-investigazzjoni li g˙amlet
il-KNPD saret taf li ftit ©ranet
wara sa˙ansitra tne˙˙iet anke
r-rampa. Minnufih in©ibdet
l-attenzjoni tal-mani©er talmuΩew
fejn dan assigura li
r-railing tne˙˙a g˙ax kellu
bΩonn xi tiswijiet, filwaqt li
r-rampa tne˙˙iet ukoll biex
ji©i evitat il-periklu. Fil-fatt ftit
Ωmien wara r-rampa b’railings
re©g˙et lura g˙an-normal b˙al
qabel.
ILMENTI LI GÓADHOM
QED JIÌU DISKUSSI
Aççessibilità g˙alliskejjel
tal-kompjuters
Il-KNPD rçeviet diversi
lmenti li persuni b’diΩabilità
kienu qed isibu diffikultajiet
enormi biex isegwu korsijiet
tal-kompjuter min˙abba
li dawn jing˙ataw f’bini li
fiΩikament mhux aççessibbli
g˙alihom. Il-KNPD kitbet lil
diversi skejjel li joffru dawn
il-korsijiet u se tkompli ta˙dem
biex din is-sitwazzjoni titjieb
biex hekk aktar persuni
b’diΩabilità jkunu jistg˙u
jkomplu l-istudju tag˙hom
f’dan is-settur.
Is-sitwazzjoni ta’ din
l-investigazzjoni fl-a˙˙ar tal-
2009 hija kif tidher hawn ta˙t.
Ta’ min isemmi li waqt din
l-investigazzjoni ˙are© tender
permezz ta’ fondi tal-Unjoni
Ewropea g˙al dan it-tag˙lim
mill-iMcast fejn wa˙da mirregoli
kienet tg˙id li jrid
ji©i rispettat il-prinçipju talaççessibilità.
Fil-fatt il-KNPD
©iet mitluba biex tag˙ti l-parir
professjonali tag˙ha dwar
aççessibilità fiΩika ta’ numru ta’
skejjel li kienu applikaw g˙allistess
tender.
Ta’ min isemmi wkoll li
l-KNPD ffirmat ftehim ma’ Ωew©
skejjel li huma St Martin’s
Education Services Ltd u
Computer Domain Ltd fejn
dawn ikkommettew ru˙hom li
joffru opportunitajiet indaqs
lill-klijenti u lill-˙addiema
tag˙hom, b’diversi metodi kif
titlob il-Li©i Opportunitajiet
Indaqs (Persuni b’DiΩabilità).
Nuqqas ta’ sub-titles
fil-programmi televiΩivi
li jintwerew minn GO
Il-KNPD rçeviet ilmenti
ming˙and persuni neqsin
mis-smig˙ li l-programmi
televiΩivi li jintwerew mill-
Kumpanija GO m’humiex
aççessibbli g˙alihom
min˙abba li ma jistg˙ux
jaççessaw is-sub-titles li
hemm mal-programmi li jafu
Ωgur li g˙andhom. Meta ©iet
kkuntattjata mill-KNPD, il-
Kumpanija g˙arrfet li b˙alissa
jipprovdu sub-titles lil dawk
l-istazzjonijiet li jipprovdu dan
is-servizz bit-teletext, iΩda
ma jistg˙ux jag˙mlu l-istess
g˙al dawk l-istazzjonijiet li
jipprovdu dan is-servizz bi
stream differenti. Fil-fatt qed
jiddiskutu din id-diffikultà
mal-awtoritajiet konçernati. Il-
KNPD se tkompli ssegwi dan
il-kaΩ ˙alli persuni b’nuqqas
ta’ smig˙ ikollhom aççess
g˙all-programmi televiΩivi
b˙al kul˙add.
Assigurazzjoni
g˙all-Persuni
b’DiΩabilità tal-Middle
Sea u mill-Bank
of Valletta
Il-KNPD kompliet ta˙dem
dwar l-ilment li l-Bank of
Valletta kien qed joffri
assigurazzjoni tal-Middle
Sea li fil-prospektus kien qed

jindika li familjari b’diΩabilità
tal-assigurat ma kinux koperti.
Il-Middle Sea infurmat lill-
KNPD li dan ma kienx il-kaΩ u
g˙alhekk saret talba lill-Bank
of Valletta sabiex jibdlu l-kliem
tal-prospektus. Sfortunatament
minkejja diversi tentattivi u
laqg˙at dan g˙adu ma se˙˙x
imma l-KNPD se tkompli
ta˙dem biex din il-problema
tissolva fl-iqsar Ωmien
possibbli.
Aççessibilità fit-Toroq
Il-KNPD kompliet tirçievi
lmenti li numru ta’ toroq
kemm dawk arterjali kif ukoll
residenzjali kienu qed isiru
mhux skont il-Linji Gwida tal-
KNPD. Fir-rigward tat-toroq
residenzjali, il-KNPD titratta
kull kaΩ mal-Kunsill Lokali
konçernat waqt li fil-kaΩ tattoroq
arterjali, hi ressqet dawn
l-ilmenti lill-Awtorità dwar it-
Trasport.
Fil-laqg˙at mal-Awtorità
©ie deçiΩ li l-KNPD g˙andha
tigi infurmata liema toroq li
dwarhom hemm ilmenti jaqg˙u
ta˙t il-©uriΩdizzjoni tal-ADT jew
tal-Kunsilli Lokali. Fir-rigward
tat-toroq tal-ADT, il-KNPD
>>>
g˙andha ti©i infurmata jekk
sarx ix-xog˙ol me˙tie©.
Sfortunatament ftit jista’ ji©i
re©istrat progress f’dan irrigward
imma l-KNPD se tibqa’
tinsisti sabiex ji©i assigurat
li t-toroq f’Malta u G˙awdex
jistg˙u jitgawdew minn
kul˙add.
Knejjes Parrokkjali
f’Malta u G˙awdex
Il-KNPD kompliet bil-
˙idma tag˙ha biex tal-anqas
il-knejjes parrokkjali kollha
jkollhom l-entratura prinçipali
aççessibbli g˙al kul˙add skont
il-Linji Gwida tal-KNPD.
F’Malta kompla jsir xog˙ol
fuq numru sostanzjali ta’
knejjes biex dawn isiru
aççessibbli, waqt li o˙rajn
g˙adhom g˙addejjin
diskussjonijiet dwarhom. Filfatt
il-KNPD qieg˙da f’kuntatt
fuq baΩi regolari ma’ Mons
Anton Gouder, Pro-Vigarju
Ìenerali biex ji©i assigurat li
dan il-g˙an jintla˙aq. Ta’ min
isemmi li dan ix-xog˙ol inbeda
wara laqg˙a kordjali li l-KNPD
kellha mal-Arçisqof Mons
Pawl Cremona u Mons Anton
Gouder, fejn kien intla˙aq
Skejjel Nru %
Aççessibbli 4 11
G˙adhom ji©u diskussi 21 58
Ma we©bux 5 14
M’humiex skola 6 17
Total 36 100
ftehim li g˙andu jsir sforz qawwi
˙alli l-problema ta’ aççessibilità
tissolva, b’mod ra©onevoli u
fl-iqsar Ωmien possibbli. Il-KNPD
talbet u g˙adha qed tistenna
rispons ming˙and il-Knisja ta’
Malta dwar liema knejjes saru
aççessibbli wara Ìunju 2009.
F’G˙awdex kellu jsir xog˙ol
fuq il-knejjes parrokkjali tax-
Xag˙ra u s-Sannat biex dawn
ikollhom l-entratura principali
aççessibbli g˙al kul˙add. Dan
kollu fid-dawl ta’ laqg˙a li filbidu
tal-2009 l-KNPD kellha
mal-Isqof t’G˙awdex, Mons
Mario Grech, fejn intla˙aq qbil li
almenu Ωew© knejjes fis-sena se
jsiru aççessibbli g˙al kul˙add.
Madankollu f’Novembru 2009
l-Isqof t’G˙awdex g˙arrafna li
fil-knisja tax-Xag˙ra sar xog˙ol
temporanju u x-xog˙ol veru
u propju se jinbeda f’Jannar
2010 u g˙andu jistlesta sa
Marzu tal-istess sena. Fil-kaΩ ta’
Sannat ma sar l-ebda xogh˙ol
peress li hemm dokumenti li
jg˙idu li l-knisja hija aççessibbli.
Il-KNPD t˙oss li fil-kaz tad-
Djocesi ta’ G˙awdex setà sar
iktar biex jitjieb l-aççess g˙al
kul˙add, u filwaqt li se tkompli
tinsisti li l-knejjes tax-Xag˙ra u
s-Sannat ikunu konformi skont
kif miftiehem, se tara li mill-aktar
fis ji©u identifikati Ωew© knejjes
o˙ra biex isiru aççessibbli tul
l-2010.
Uffiçini Distrettwali
tad-Dipartiment
tas-Sigurtà Soçjali
Id-Dipartiment tas-Sigurtà
Soçjali g˙amel studju dettaljat
ta’ kull uffiççju distrettwali bil-
15

16
g˙an li jitfassal pjan ˙alli fuq
medda ta’ Ωmien dawn l-uffiççji
jsiru aççessibbli sal-massimu
possibbli. Sfortunatament g˙al
xi Ωmien baqa’ ma sar xejn
minkejja pressjoni mill-KNPD.
Madankollu lejn nofs l-2009
l-KNPD ng˙atat pjan marbut
ma’ Ωmien dwar il-˙idma f’kull
uffiççju distrettwali. Il-KNPD
se tkompli ssegwi dan l-ilment
mill-viçin ˙alli ji©i Ωgurat li
l-pjan kif mog˙ti lilha ji©i
rispettat.
QORTI
Iç-Çentru tas-Sa˙˙a
tal-GΩira
Il-KNPD kompliet bil-kawΩa
li g˙andha fil-Qorti kontra
d-DiviΩjoni tas-Sa˙˙a dwar
l-aççessibilità g˙aç-Çentru
tas-Sa˙˙a tal-GΩira min˙abba
li dan mhux fiΩikament
aççessibbli g˙al kul˙add
g˙ax qieg˙ed fl-ewwel sular u
m’hemmx lift.
Il-Bank Banif
Il-KNPD rçeviet ilment
li l-Bank il-©did Banif feta˙
ferg˙a tieg˙u f’San Ìiljan li
ma kinetx aççessibbli g˙al
kul˙add u dan minkejja li
pjanti li ©ew g˙and il-KNPD
mill-MEPA kienu jindikaw li
dan kien se jsir aççessibbli.
Wara diskussjonijiet, il-Bank
spjega li kien ˙a Ωball u parti
mill-propjetà li ˙aseb li kienet
tieg˙u fil-fatt ma kinetx u
g˙alhekk ma setg˙etx issir
ir-rampa proposta fil-permess.
Minflok, il-Bank, ming˙ajr
il-konsultazzjoni mal-KNPD,
stalla platform lift li l-qisien
tieg˙u mhux skont il-Linji
Gwida tal-KNPD, minbarra
li hemm tar©a g˙al dan ilplatform
lift. IrriΩulta wkoll li
dan il-Bank g˙andu l-uffiççju
prinçipali tieg˙u f’post li mhux
aççessibbli g˙al kul˙add.
Wara nfet˙u ferg˙at o˙ra
ta’ dan il-bank li g˙alkemm
tista’ tg˙id li kollha huma
aççessibbli g˙al kul˙add,
dawn ma kienux hekk millbidu
li nfet˙u. Il-KNPD ma
aççettatx din is-sitwazzjoni u
talbet li l-uffiççju prinçipali jsir
aççessibbli u li jkun hemm
garanzija qawwija li l-ferg˙at
ta’ dan il-Bank li se jinfet˙u
fil-futur ikunu, mill-bidu nett,
aççessibbli g˙al kul˙add. Il-
Bank qatt ma ta din il-garanzija
u g˙aldaqstant il-KNPD
l-ewwel ippreΩentat protest
©udizzjarju u mbaghad fet˙et
kawΩa fil-Qorti fil-konfront
ta’ dan il-Bank. Fil-fratemp
komplew id-diskussjonijiet biex
possibilment tinstab soluzzjoni
barra l-Qorti.
Is-Sala Sant’Anna,
Marsaskala
Il-KNPD g˙amlet protest
©udizzjarju fil-Qorti kontra
s-sid tas-Sala Sant’Anna
f’Marsaskala min˙abba li dan
naqas li jipprovdi aççessibilità
g˙al kul˙add, minkejja ftehim
li kien intla˙aq mal-KNPD wara
laqg˙a fuq il-post. Il-KNPD tat
lis-sid sitt xhur çans sabiex
jipprovdi aççess g˙al kul˙add,
u fin-nuqqas ta’ dan mhux se
jkollha triq o˙ra g˙ajr li tifta˙
kawΩa fil-Qorti.
Huggins Pub u Sky Club,
Paceville
Il-KNPD g˙amlet protesti
©udizzjarji kontra s-sidien ta’
Huggins Pub u Sky Club li
jinsabu f’Paceville. Fir-rigward
ta’ Huggins Pub, ir-ra©uni g˙al
dan il-Protest kienet g˙aliex
is-sid naqas li jwie©eb l-ittri
tal-KNPD skont kif tobbligah
il-Li©i. F’dawn l-ittri s-sid kien
qed jintalab sabiex jag˙mel
l-post aççessibli g˙al kul˙add.
Fir-rigward ta’ Sky Club,
ir-ra©uni g˙all-protest kienet
g˙aliex minkejja li dan kien ta
garanzija lill-KNPD li se jirrendi
l-post aççessibbli g˙al kul˙add
fiΩ-Ωmien stipulat, dan naqas
li jag˙mel dan speçjalment
min˙abba li g˙andu sular
intermedju li mhuwiex
aççessibbli g˙al kul˙add. Il-
KNPD se tkompli tinsisti massid
li g˙andu jonora l-ftehim li
g˙amel mal-KNPD, u jirrispetta
l-obbligi li titfa’ fuqu l-Li©i
Opportunitajiet Indaqs.
ILMENTI ÌODDA
Karozzi Self Drive
Accessibbli
Fl-2006 l-KNPD rçeviet
ilment minn persuni b’dizabilità
li ma kienux qeg˙din isibu
karozzi li ja˙dmu bil-kontrolli
tal-idejn ming˙and garaxxijiet
li jikru l-karozzi. Il-KNPD bdiet
diskussjonijiet mar-Rent-a-
Car Association (RACA) fejn
anke ç-Çermen tal-KNPD mar
jitkellem fil-Laqg˙a Ìenerali
ta’ din l-Assoçjazzjoni.
Wara diskussjonijiet twal,
l-Assoçjazzjoni xtrat dawn il-

kontrolli li però wara rriΩulta li
ma kinux tajbin. Eventwalment
re©g˙u nxtraw o˙rajn ©odda
li kienu tajbin. Il-KNPD sa˙qet
ukoll li minbarra li jinxtara
l-apparat ikun hemm sistema
kif dawn il-karozzi jistg˙u
jinkrew u li dan is-servizz ikun
mag˙ruf permezz ta’ pubbliçità
xierqa. Il-KNPD dehrilha li
s-sistema addottata mir-RACA
ma kinetx qed tkun effettiva
u g˙aldaqstant iddeçidiet li
tibda diskussjonijiet f’dan irrigward
mal-garaxxijiet il-kbar li
jikru l-karozzi, ji©ifieri Meli Car
Rentals (Thrifty), Merlin Car
Hire, Paramount, Garden of
Eden Garage, John’s Garage
u Wembley Motors .
Valletta Waterfront
Il-KNPD kompliet bil-
˙idma tag˙ha biex l-iΩvilupp
tal-Valletta Waterfront ikun
aççessibbli g˙al kul˙add,
partikolarment min˙abba li
fis-Sea Passenger Terminal
m’hemmx tojlits aççessibbli
g˙al kul˙add. Kien intla˙aq
ftehim mal-manigment li dawn
jipprovdu tojlit aççessibbbli
fi Ωmien ra©onevoli. Peress li
l-manigment ma Ωammewx
ma’ dan il-ftehim, il-KNPD
kitbitilhom li jekk sa Ωmien
xahar ma jippreΩentawx
proposti dwar kif se jag˙mlu
tojlit aççessibbli, il-KNPD se
tippreΩenta protest ©udizzjajru
fil-Qorti. Eventwalment issidien
bag˙tu lill-KNPD
l-proposti tag˙hom li filprezent
qed ji©u assessjati
mill-Perit tal-KNPD dwar
jekk humiex konformi mal-
Linji Gwida tal-Aççessibilità.
Sadattant il-KNPD irçeviet
ilmenti o˙rajn li l-˙wienet
Hard Rock Bar, Heat Bar &
Diner u Browns Restaurant
fil-Valletta Waterfront
m’humiex aççessibbli g˙al
kul˙add u g˙aldaqstant bdiet
diskussjonijiet mas-sidien ta’
dawn il-˙wienet.
17
>>>
Çentru g˙al G˙ajxien Independenti
B˙alma ˙abbarna fil-
˙ar©iet ta’ qabel tal-Indaqs,
il-KNPD irçiviet fondi kemm
mill-Fond Ewropew g˙all-
IΩvilupp Re©jonali u l-Fond
Soçjali Ewropew bil-g˙an li
jinbena u jitg˙ammar Çentru
g˙al G˙ajxien Independenti,
kif ukoll li jsir ta˙ri© g˙al
professjonisti li ja˙dmu ma’
persuni b’diΩabilità, b’mod
speçjali l-fiΩjoterapisti, terapisti
okkupazzjonali, u g˙alliema
tas-sewqan.
Iç-Çentru qed jinbena
f’Óal Far, u meta Ω-Ωew©
pro©etti jkunu tlestew, persuni
b’diΩabilità, speçjalment
dawk b’nuqqas ta’ mobilità,
ser ikunu jistg˙u jirçievu
assessjar u pariri dwar apparat
li jassistihom biex igawdu
˙ajja aktar indipendenti
b’opportunitajiet usa ta’
xog˙ol, edukazzjoni u ta˙ri©
vokazzjonali. Il-bini ta’ dan
iç-Çentru jinsab fil-faΩi a˙˙arija
tieg˙u. It-tender g˙all-provvista
tat-tag˙mir neçessarju qed
ji©i evalwat, filwaqt li dak
g˙all-provvista ta’ ta˙ri© minn
professjonisti g˙andu jing˙ata
fi Ωmien qasir.

18
>>>
L-Unjoni Ewropea tirratifika l-Konvenzjoni dwar
id-Drittijiet tal-Persuni b’DiΩabilità tal-Ìnus Mag˙quda
Il-Komunità Ewropea
rratifikat il-Konvenzjoni
dwar id-Drittijiet tal-Persuni
b’DiΩabilità tal-Ìnus
Mag˙quda. Dan hu pass
li qatt ma sar b˙alu s’issa
g˙ax hu l-ewwel trattat dwar
id-drittijiet umani li qatt ©ie
rratifikat fl-istorja tal-Ewropa
u g˙alhekk hu sinjal poΩittiv
qawwi lill-istati membri kollha
tal-Unjoni Ewropea.
Il-Kunsill tal-Unjoni Ewropea
rratifika din il-Konvenzjoni li
tfisser li hemm qabΩa kbira filmod
kif id-drittijiet umani ji©u
m˙arsa u impenn li d-diΩabilità
tinsab fuq quddiem nett fla©enda
tad-drittijiet umani.
Din il-Konvenzjoni hi
l-ewwel f’˙afna affarijiet
f’aspetti o˙ra wkoll: l-ewwel
trattat internazzjonali tas-seklu
21 u li l-aktar li ©ie rratifikat
malajr. 74 stat irratifikawh
fi Ωmien 34 xahar minn
meta il-Konvenzjoni nfet˙et
biex tkun tista’ ti©i ffirmata.
Mindu da˙let fis-se˙˙ din
il-Konvenzjoni rratifikaw 12
il-pajjiΩ tal-Unjoni Ewropea
li huma: l-Awstrija, il-Bel©ju,
id-Danimarka, il-Ìermanja,
l-Italja, il-Portugall, ir-
Republika Çeka, ir-Renju Unit,
is-Slovenja, Spanja, l-Isvezja
u l-Ungerija. Malta ffirmat il-
Konvenzjoni, imma g˙ada ma
rratifkatiehx.
Din hi wkoll l-ewwel darba
f’dokument legali li l-kunçett
ta’ ‘diΩabilità’ hu definit mhux
biss b˙alha nuqqas fiΩiku,
tas-sensi jew mentali, imma
wkoll b˙alha l-ostakli soçjali li
jiffaççjaw persuni li g˙andhom
nuqqasijiet.
Mal-Konvenzjoni hemm
Protokoll Mhux Obligatorju li
jag˙ti dritt li çittadin, f’diΩabilità
jsemma’ le˙nu quddiem il-
Kumitat tal-Ìnus Mag˙quda
mwaqqaf apposta g˙al
dan il-g˙an, jekk pajjiΩu ma
jonorax l-obbligi li jkun da˙al
g˙alihom meta rratifika din
il-Konvenzjoni. S’issa l-Unjoni
Ewropea g˙ada ma rratifikatx
dan il-Protokoll.
Din il-Konvenzjoni torbot
li l-Istat li jirratifikha jirriforma
l-li©ijiet, policies u programmi
tieg˙u biex jassigura li
huma skont il-provedimenti
tag˙ha. B’mod konkrett,
dan ifisser li dak il-pajjiΩ
irid jie˙u azzjoni biex ikun
hemm aççess s˙i˙ u ugwali
fl-edukazzjoni, l-impjieg, ittrasport,
l-ambjent fiΩiku miftu˙
g˙al pubbliku, id-dritt g˙al vot
u l-parteçipazzjoni politika,
tassigura l-kapaçità legali
s˙i˙a tal-persuni b’diΩabilità u
li jg˙ixu ‘l hinn mill-istuzzjonijiet
waqt li jkollhom is-servizzi li
g˙andhom bΩonn fil-komunità
biex jkunu jista’ jgawdu minn
g˙ajxien indipendenti.
Naturalment, din il-
Konvenzjoni mhix se ssolvi
l-problemi kollha tal-persuni
b’diΩabilità, imma hi Ωgur
g˙odda importanti ˙afna biex
tassigura li d-drittijiet umani
kollha tal-persuni b’diΩabilità
ji©u m˙arsa.
G˙alhekk, il-KNPD t˙e©©e©
il-Gvern Malti biex pajjiΩna
jirratifika din il-Konvenzjoni
importanti flimkien mal-
Protokol Mhux Obbligatorju
fl-iqsar Ωmien possibbli u
ming˙ajr ma jag˙mel riservi
g˙al xi partijiet ta’ din il-
Konvenzjoni.

>>>
Ix-Xena Internazzjonali
Il-KNPD temmen biss˙i˙
fl-importanza ta’
a©©ornament kontinwu ta’
dak li qed ji©ri fis-settur
tad-diΩabilità f’diversi
pajjiΩi, u fl-involviment tal-
Grupp ta’ Uffiçjali G˙ojla
dwar id-DiΩabilità
L-Unjoni Ewropea
tipprovdi parti mill-fondi
me˙tie©a biex isiru l-laqg˙at
tal-Grupp ta’ Uffiçjali G˙ojla
dwar id-DiΩabilità. Malta hija
rappreΩentata mill-KNPD f’dan
il-grupp. Minbarra l-laqg˙a
ta’ Marzu, li sar rapport fuqha
fil-˙ar©a li g˙addiet ta’ Indaqs,
il-KNPD kienet preΩenti wkoll
g˙al-laqg˙at li saru f’Ìunju
u f’Ottubru, li g˙alihom
attendew is-Sur Fred Bezzina
u s-Sna Anne-Marie Callus
rispettivament. Il-Konvenzjoni
tal-Ìnus Mag˙quda ©iet
diskussa waqt iΩ-Ωew©
laqg˙at, b’˙arsa aktar mill-qrib
lejn dawn l-aspetti:
• Artiklu 9 – Aççessibilità
• Artiklu 12 – Kapaçità Legali
• Artiklu 19 – Riforma tal-
Óarsien Istituzzjonali
• It-Tieni Konferenza tal-Partiti
tal-Istati fil-Konvenzjoni
tal-Ìnus Mag˙quda dwar
id-Drittijiet ta’ Persuni
b’DiΩabilitajiet, li ©iet
organizzata f’Settembru
2009 f’New York.
kummissjoni f’inizjattivi kemm
fuq livell Ewropew kif ukoll
fuq dak internazzjonali. Din
il-parteçipazzjoni spiss ti©i
meg˙juna bil-fondi tal-Unjoni
Ewropea.
Aspetti o˙ra li ©ew diskussi
kienu:
• Il-Programm PROGRESS
• Il-proposta ta’ Direttiva
tal-Kunsill g˙al Trattament
Indaqs bejn bnedmin ta’
kwalunkwe reli©jon jew
twemmin, diΩabilità, età, u
orjentazzjoni sesswali
• Djalogu dwar l-uΩu ta’
età u diΩabilità fis-servizzi
finanzjarji (assigurazzjoni u
banek)
• Il-Grupp ta’ Uffiçjali
G˙olja ©did ta’ esperti
fin-non-diskriminazzjoni
u opportunitajiet indaqs fi
˙dan l-Unjoni Ewropea
• Il-KriΩi Ekonomika u l-impatt
li ˙alliet fuq nies b’diΩabilità
• Impjieg Sussidjat u
Flexicurity
• L-Assessjar Annwali ta’
Strate©iji tal-Impjieg g˙assena
2009
• Follow-up fuq il-Pjan ta’
Azzjoni g˙ad-DiΩabilità.
>>>
Konferenza fi Brussell:
Il-Jum Ewropew
tal-Persuni b’DiΩabilità
Kull sena, il-Kummissjoni
Ewropea, flimkien mal-Forum
Ewropew tad-DiΩabilità,
torganizza konferenza fit-3 ta’
Diçembru, il-Jum Ewropew
tal-persuni b’diΩabilità, fi
Brussell. Il-konferenza g˙al
din is-sena kienet bit-tema
‘Óolqien ta’ Kundizzjonijiet
g˙al G˙ajxien Indipendenti’.
Il-KNPD kienet rappreΩentata
mis-Sinjuri Mary Rose Meli u
s-Sur Matthew Giordmaina
mis-Segretarjat tag˙ha.
Il-parteçipanti ddiskutew
bosta aspetti relatati malg˙ajxien
indipendenti,
b’mod partikolari l-aspett
ekonomiku, l-awtonomija,
is-servizzi fil-komunità u
teknolo©iji ta’ assistenza.
Il-konferenza giet indirizzata
minn rappreΩentanti tal-
Presidenza Spanjola
tal-Unjoni Ewropea
g˙all-2010, rappreΩentant
tal-Kummissjonarju g˙all-
Impjieg, l-Affarijiet Soçjali
u l-Opportunitajiet Indaqs,
is-Segretarju tal-Istat
g˙all-Affarijiet Soçjali mill-
Gven Federali Bel©jan, u
l-Viçi President tal-Forum
Ewropew tad-DiΩabilità. Tul
din il-konferenza kien hemm
ukoll persuni b’diΩabilità li
qasmu l-esperjenzi tag˙hom
rigward l-importanza ta’ ˙ajja
indipendenti.
19

20
>>>
L-Academic Network of European
Disability Experts (ANED)
>>>
Mobilita u Orjentazzjoni
g˙all-Persuni Nieqsa mid-Dawl
Il-KNPD g˙addejja bil-
˙idma fuq il-Pro©ett li
j©ib l-isem ta’ Mobilità u
Orjentazzjoni g˙all-Persuni
Nieqsa mid-Dawl li hu
parzjalment iffinanzjat mill-
Programm Leonardo da Vinci –
Trasferiment tal-Innovazzjoni.
Permezz ta’ dan il-pro©ett
qed ikun organizzat kors
baΩiku g˙al dawk il-persuni li
Fl-2009, il-KNPD kompliet
twettaq ix-xog˙ol tag˙ha
mal-Academic Network of
European Disability Experts
(ANED). Din in-network pan-
Ewropea ©iet imwaqqfa
mill-Università ta’ Leeds
u hi ffinanzjata mill-fondi
tal-Programm Progress
tal-Kummissjoni Ewropea,
L-g˙anijiet tag˙ha huma li
tag˙ti pariri lill-Kummissjoni
Ewropea dwar il-qasam taddiΩabilità
u li tipproponi l-a˙jar
politika u prattika f’dan ilqasam.
B˙ala parti mix-xog˙ol
ma’ din in-network, il-KNPD
a©©ornat ir-rapport dwar
l-impjieg li ˙are© fl-2008. Il-
KNPD ˙ar©et rapporti dwar
l-inkluΩjoni u l-protezzjoni
fis-soçjetà, kif ukoll dwar
l-impjieg.
Lejn l-a˙˙ar ta’ kull
sena, l-ANED tistieden
huma m˙ajra jibdew jistudjaw
sabiex isiru instructors talmobilita
u l-orjentazzjoni g˙allpersuni
nieqsa mid-dawl.
L-organizzazzjonijiet s˙ab
mal-KNPD f’dan il-pro©ett
huma Provision Solutions (fir-
Renju Unit) u l-iStudy Centre
for the Visually Impaired
©ewwa l-Universita ta’
Karlsruhe (fil-Ìermanja).
rappreΩentanti esperti minn
kull pajjiΩ parteçipant g˙allaqg˙a
©enerali annwali fi
Brussell. Din il-laqg˙a tag˙ti
l-opportunità lill-membri
tan-network sabiex jevalwaw
il-progress tal-ANED u
jiddiskutu pjanijiet ta’ azzjoni
g˙all-©ejjieni. Din il-laqg˙a
annwali ©enerali tg˙in ukoll
sabiex issa˙˙a˙ in-network
u t˙e©©e© esperti tal-pajjiΩi
sabiex jiskambjaw ideat u
sejbiet ta’ riçerka.
G˙al aktar informazzjoni
dwar l-ANED u biex
tniΩΩel ir-rapporti
Maltin u dawk ta’ pajjiΩi
o˙ra, Ωur is-sit: www.
disability-europe.net/en/
home
Il-kontenut tal-kors
preparatorju ©ie ffinalizzat
wara d-diskussjonijiet
neçessarji bejn l-is˙ab
involuti. Wara li ©iet
imqassma informazzjoni
rigward il-kors preparatoru
ma’ diversi entitajiet, numru
ta’ persuni applikaw g˙al
dan il-kors. L-istudenti
rçevew il-materjal sabiex
ikunu jistg˙u jibdew l-ewwel
parti tal-istudju tag˙hom.
Dan il-pro©ett jinkludi
wkoll studju qasir bl-g˙an
li tin©abar informazzjoni
dwar kif persuni g˙omja
jew nieqsa mid-dawl
ja˙sbu li ta˙ri© fil-Mobilita u
Orjentazzjoni jista’ jg˙inhom

21
>>>
Aççess g˙al Kul˙add, Suççess
g˙al Kul˙add – Pro©ett Progress
G˙al dawn l-a˙˙ar sitt xhur, il-KNPD kompliet torganizza
attivitajiet b˙ala parti mill-pro©ett ta’ Ωieda ta’ g˙arfien.
Ta˙ri© g˙all-Ugwaljanza
fid-DiΩabilità:
Skejjel primarji, sekondarji
u post-sekondarji f’Malta
u G˙awdex ˙adu sehem
billi organizzaw attivitajiet
fil-klassijiet u fl-iskejjel biex
irawmu kuxjenza dwar ilpersuni
b’diΩabilità. Matul
is-sena kollha ˙adu sehem
madwar 2300 student minn
19-il skola. Dan il-pro©ett
˙a ˙sieb li joffri fondi g˙al
attivitajiet o˙ra li g˙andhom
x’jaqsmu mal-edukazzjoni
inkluΩiva. Ìew organizzati
laqg˙at mal-kapijiet ta’ skejjel,
guidance teachers u g˙alliema
tal-PSD. Dawn il-laqg˙at taw
˙arsa lejn il-problema taddiskriminazzjoni
f’kaΩijiet
ta’ diΩabilità u etniçità.
L-g˙an kien li jintwerew issimilaritajiet
fid-diffikultajiet
>> ikompli f’pa©na 22
itejbu l-livell tal-kwalita tal-
˙ajja tag˙hom billi jsiru aktar
indipendenti. Dan l-istudju
gie ffinalizzat u nstab li numru
Ωg˙ir ˙afna mill-persuni li
rrispondew il-kwestjonarju
©ew im˙arr©a fil-mobilita u
orjentazzjoni mentri 96.2% talpersuni
li rrispondew qatt ma
rcevew dan it-ta˙ri©.
Minn dan l-istudju rriΩulta
li ˙afna nies m’g˙andhomx
informazzjoni çara rigward
x’jinvolvi dan it-ta˙ri©. Ìew
imsemmija wkoll numru ta’
ostakli li persuni g˙omja jew
nieqsa mid-dawl ja˙sbu li
jΩommhom lura milli jo˙or©u
barra mid-djar tag˙hom.
L-aktar tlett ostakli msemmija
huma toroq mhux
aççessibbli, in-nuqqas ta’
aççessibilità fit-trasport
pubbliku u l-bΩonn ta’ aktar
g˙arfien dwar il-persuni
b’diΩabilità mill-pubbliku
generali. Dan l-istudju ser
ikun fuq il-websajt tal-KNPD
www.knpd.org iktar ’il
quddiem.
G˙al aktar informazzjoni
dwar dan il-pro©ett tistg˙u
tikkuntatjaw lis-Sna Alison
Zammit permezz
tat-telefon 2278 8555 jew
bl-emailhelpdesk@knpd.org
Dan il-pro©ett hu finanzjat bis-sapport tal-Kummissjoni Ewropea. Din il-kommunikazzjoni tirrifletti biss il-veduti tal-awtur,
u l-Kummissjoni ma tistax tinΩamm responsabbli ta’ kwalunkwe uΩu li jista’ jsir mill-informazzjoni li hemm fiha.

22
>> ikompli minn pa©na 21
li jiltaqg˙u mag˙hom ilminoritajiet
varji li jeΩistu fissoçjetà
kemm min˙abba xi
diΩabilità kif ukoll g˙al ra©unijiet
ta’ razza. Laqg˙a simili
se˙˙et g˙al rappreΩentanti
ta’ organizzazzjonijiet nongovernattivi
li ja˙dmu ma’ dawn
iΩ-Ωew© gruppi soçjali.
B˙ala parti mill-a©©ornament
tal-programm ta’ ta˙ri© g˙allugwaljanza
fid-diΩabilità,
©ie organizzat weekend ta’
Disability Equality Training of
Trainers f’Ottubru. L-attività
©iet ma˙luqa g˙al ©enituri
ta’ persuni b’diΩabilità li ma
jistg˙ux jirrappreΩentaw lilhom
infushom. It-ta˙ri© sar mis-Sna
Dana Migailova minn Inclusion
Europe, li hi wkoll omm ta’
persuna b’diΩabilità li ma tistax
tirrappreΩenta lilha nnifisha.
Kampanji Pubbliçitarji
Kien hemm Ωew© kampanji
pubbliçitarji. L-ewwel fosthom
iffukat fuq il-Blue Sticker u
inkludiet posters fix-xelters
tal-linja, riklami fuq il-mezzi
tax-xandir u artikli fil-gazzetti.
Din il-kampanja sa˙qet fuq
it-trawwim ta’ kuxjenza fost ilpubbliku
rigward il-Blue Sticker
u l-parke©© riservat g˙al
persuni b’diΩabilità. Bit-tema
‘G˙alik Lussu, G˙alija BΩonn’
setà jitwassal il-messa©© li
bl-abbuΩ ta’ parke©© riservat
g˙al persuni b’diΩabilità,
dawn l-istess persuni qed
ikunu mça˙˙da minn servizz
li huwa essenzjali g˙alihom.
It-tieni kampanja kellha
tema aktar ©enerali kontra
d-diskriminazzjoni, u indirizzat
problemi ta’ diΩabilità u razza,
bit-titlu ‘ ‘Meta Tiddiskrimina,
Ma Tag˙tix Çans’. Ûew©
attivitajiet o˙ra f’Tas-Sliema
u x-Xlendi ttellg˙u b˙alha
parti minn il-kampanja. Dawn
kienu jinkludu performances
minn gruppi muΩikali etniçi u
minn persuni b’diΩabilità. Xi
merchandise bit-tema u l-logos
tal-pro©ett ©ew distribwiti waqt
dawn l-attivitajiet.
Publikazzjonijiet f’Formati
Aççessibbli
Dawn il-publikazzjonijiet
in˙ar©u b˙ala parti mill-Pro©ett
Aççess G˙al Kul˙add Suççess
g˙al Kul˙add:
• Ktejjeb dwar l-Att tal-
Opportunitajiet Indaqs
(Persuni b’DiΩabilità) tassena
2000 b’tipa kbira
bil-Malti u bl-IngliΩ, façlibiex-taqra
bil-Malti, awdjo
bil-Malti, u DVD bil-lingwa©©
tas-sinjali bil-Malti.
• Is-suppliment Indaqs dwar
l-Unjoni Ewropea b’tipa kbira
bil-Malti u bl-IngliΩ, awdjo
bil-Malti, façli-biex-taqra
bil-Malti, u DVD bil-lingwa©©
tas-sinjali bil-Malti.
• Servizzi u Benefiççji b’tipa
kbira bil-Malti u bl-IngliΩ,
awdjo bil-Malti, façli-biextaqra
bil-Malti, u DVD billingwa©©
tas-sinjali bil-Malti.

23
>>>
Il-Kwalità tal-Óajja tal-Persuni b’DiΩabilità f’Malta:
xi twe©ibiet miç-Çensiment tal-2005
Il-kwestjonarju taç-
Çensiment tal-2005, li sar
mill-Uffiççju Nazzjonali tal-
Istatistika (NSO), kien jinkludi
mistoqsija dwar in-numru
ta’ persuni b’diΩabilità f’kull
familja. Minn studju li g˙amlet
il-KNPD, ˙ar©et minjiera ta’
informazzjoni dwar l-aspetti
tal-˙ajja kollha li kienu inkluΩi
fil-kwestjonarju taç-Çensiment.
Is-sejbiet minn din ir-riçerka
©ew preΩentati f’seminar
f’Novembru 2009.
Minbarra t-tag˙rif
demografiku, numru ta’ temi
©ew analizzati f’dan l-istudju.
Dawn huma: l-edukazzjoni,
ix-xog˙ol, id-djar, l-Internet
u l-isport. Biex nifhmu aktar
is-sitwazzjoni tal-persuni
b’diΩabilità, l-informazzjoni
tqassmet skont jekk humiex
persuni b’diΩabilità jew
le, skont l-età tal-persuni
b’diΩabilità, skont humiex
femminil jew maskil, skont it-tip
ta’ diΩabilità u skont id-distrett
fejn ig˙ixu. L-informazzjoni
demografika miç-Çensiment
tqabblet ukoll malinformazzjoni
li l-KNPD iΩΩomm
fir-Re©istru tag˙ha. Dan sar
biex ikollna indikazzjoni kemm
l-informazzjoni tal-KNPD dwar
il-persuni b’diΩabilità f’Malta hi
rappreΩentattiva jew le.
L-istatistika li ©iet analizzata
turi li hemm bΩonn ta’
titjib fil-kwalità tal-˙ajja talpersuni
b’diΩabilità f’Malta.
Fil-qosor, wie˙ed jista’
jg˙id li hemm tendenza li:
• persuni b’diΩabilità
jkunu aktar Ωvanta©©jati
minn persuni ming˙ajr
diΩabilità;
• in-nisa b’diΩabilità jkunu
aktar Ωvanta©©jati minn
ir©iel b’diΩabilità;
• persuni b’diΩabilità aktar
avvanzati fl-età jkunu aktar
Ωvanta©©jati minn persuni
b’diΩabilità li g˙adhom
Ωg˙ar;
• persuni b’diΩabilità
intellettwali jkunu aktar
Ωvanta©©jati minn persuni
b’diΩabilitajiet o˙ra.
Dan ir-rapport jag˙ti ˙arsa
©enerali dwar il-kwalità tal-
˙ajja tal-persuni b’diΩabilita
f’Malta. Hemm konkluΩjonijiet
li je˙tie©u aktar analiΩi,
li forsi tista’ ssir b˙alha
kontinwazzjoni tax-xog˙ol
li sar fuq dan ir-rapport.
Ir-rapport jinkiseb millwebsajt
tal-KNPD http://
www.knpd.org.

24
>>> >>>
Karti tal-Identità
Speçjali u Blue
Stickers
Huwa importanti li
niftakru li meta dawk li
g˙andhom karta tal-identità
speçjali u Blue Sticker
ji©u nieqsa, il-familjari
g˙andhom jirritornaw dawn
id-dokumenti lill-KNPD
mill-aktar fis. Jekk dan ma
jse˙˙x, il-KNPD to˙ro©
Ωew© avviΩi. Jekk il-karta
tal-identità tkun g˙adha
ma ©ietx ritornata, ittra
legali tintbag˙at mill-avukat
tal-KNPD. Fil-kaΩ tal-Blue
Sticker, il-Kummissarju tal-
Pulizija jibg˙at ittra sabiex iddokument
ikun jista’ jin©abar
minn uffiççjal tal-pulizija.
Segretarjat tal-KNPD
Minbarra l-bidla li se˙˙et fit-tmexxija tal-KNPD, saru wkoll
xi bidliet fis-Segretarjat f’dawn l-a˙˙ar sitt xhur.
L-ewwelnett, sellimna lis-Sinjuri Lydia Papadopoulou u
Svetlik Muscat. Nixtiequ nirringrazzjawhom pubblikament
tax-xog˙ol u dedikazzjoni li urew matul iΩ-Ωmien li qattg˙u
mag˙na. Ing˙aqdu mag˙na Ωew© membri ©odda – is-Sinjuri
Nicolette Bugeja u Lorraine Pleven.
Óinijiet Ìodda tal-FtuÓ
Dawn huma l-˙inijiet tal-ftu˙ tas-Segretarjat
tal-KNPD u taç-Çentru tar-RiΩorsi Wenzu Dalli
mill-4 ta’ Jannar 2010:
It-Tnejn: 08:15 sa 12:00, 13:30 sa 17:00
Mit-Tlieta sal-Ìimg˙a: 08:15 sa 12:00
Dawn il-˙inijiet jg˙oddu g˙al matul is-sena kollha.
IN-Numri
tat-Telefon Ìodda
tas-Segretarjat
tal-KNPD
Il-KNPD g˙andha servizzi ©did ta’ SMS
g˙al persuni neqsin mis-smig˙.
In-numru hu 7978 8555. Dan in-numru
g˙andu jintuΩa g˙al SMS biss.
Kull numru ie˙or li jibda bit-21 m’g˙adux jiffunzjona.
KNPD
Kummissjoni Nazzjonali
Persuni b’DiΩabilità
Çentru Óidma Soçjali,
Istitut Vincenzo Bu©eia
Santa Venera
Tel: 2278 8555, 2148 7789
Fax: 2278 8490
SMS biss: 7978 8555
Email: helpdesk@knpd.org
VerΩjoni audio u sommarju façli-biex-taqra ta’ dan il-magazin jistg˙u jinkisbu mill-uffiçini tal-KNPD.
VerΩjonijiet stampati jinkisbu mill-website tal-KNPD.
The English version of this magazine can be obtained from KNPD’s offices or from its website
www.knpd.org