KUMMISSJONI NAZZJONALI PERSUNI B'DIÛABILITÀ

INDAQS
KUMMISSJONI NAZZJONALI PERSUNI B’DIÛABILITÀ
N R U 2 1 D I Ç E M B R U 2 0 0 4
DIÇEMBRU 2004 • INDAQS • 1

Sa˙˙a fid-Diverità
IL-KELMA TAÇ-ÇERMEN
Kemm hu importanti li b˙ala bnedmin nag˙tu lok g˙allemozzjonijiet
tag˙na, mhux biss fuq livell individwali, imma
wkoll fuq livell pubbliku. Mod kif dan nag˙mluh hu billi
no˙olqu attivitajiet u çerimonji simboliçi. Kul˙add jie˙u
pjaçir b’wirja ta’ solidarjetà u g˙alhekk f’okkaΩjonijiet
importanti f’˙ajjitna (b˙al twelid, g˙eluq Ωmienna, Ωwie©,
mewt, u l-bqija) infittxu s-sapport ta’ bnedmin o˙ra.
L-istess nag˙mlu b˙ala soçjetà:
no˙olqu kalendarju ta’ attivitajiet
nazzjonali li flimkien ikebbsu fina sens
ta’ identità u solidarjetà nazzjonali. Il-
Jum Internazzjonali tal-Persuni
b’DiΩabilità, li ji©i ççelebrat fit-3 ta’
Diçembru, huwa eΩempju ˙aj ta’ dan.
F’dawn l-a˙˙ar sittax-il sena, il-
Kummissjoni Nazzjonali Persuni
b’DiΩabilità, flimkien ma’ entitajiet
governattivi u mhux governattivi li
ja˙dmu f’dan il-qasam, g˙aΩlu l-ewwel
©img˙a ta’ Diçembru biex flimkien, u
fuq livell nazzjonali, niççelebraw
sehem il-persuni b’diΩabilità b˙ala
çittadini s˙a˙ fis-soçjetà Maltija. Din
is-sena, 2004, se tkun ftit differenti
mis-soltu. Dan g˙aliex din is-sena,
a˙na g˙aΩilna li na˙dmu ma’
minoranzi o˙rajn li b˙alna qed
ja˙dmu favur id-Drittijiet tal-Bniedem.
G˙alhekk, g˙al din is-sena, il-
Ìimg˙a tal-Persuni b’DiΩabilità tibda
nhar il-Ìimg˙a 3 ta’ Diçembru u
tispiçça s-Sibt 11 ta’ Diçembru, li
ja˙bat il-Jum Internazzjonali tad-
Drittijiet tal-Bniedem. F’din il-©img˙a
se ji©u organizzati diversi attivitajiet
bit-tema: Sa˙˙a fid-Diversità
Addottajna dan l-islogan g˙aliex
konvinti li d-diversità verament
issa˙˙a˙. Nafu mill-istudju tan-natura
li d-dinja hija rikka fil-˙ajja, g˙aliex hija
rikka fid-diversità. Kull fejn kien
hemm tentattivi biex tinqata’ d-
diversità favur l-uniformità l-effett kien
wie˙ed negattiv g˙all-a˙˙ar. Ûew©
eΩempji ji©uni f’mo˙˙i.
L-ewwel hu l-eΩempju tal-belt ta’
Sparta, fil-Greçja tal-Qedem. L-
Ispartani kienu nies gwerriera li
g˙alihom is-sa˙˙a u l-perfezzjoni
fiΩika kienet tfisser kollox. Huma
kienu jemmnu fl-idea ta’ razza
‘pura’. Fis-soçjetà Spartana ma
kienx hemm g˙aΩla: jew kont
çittadin (parti minn elit Ωg˙ir), jew
kont skjav (il-marmalja). Ìara li
f’perjodu ta’ 200 sena biss in-numru
ta’ çittadini naqas minn 10,000 g˙al
inqas minn 1,000, bir-riΩultat li l-
g˙edewwa ta’ Sparta attakawha u
qerduha.
Fis-seklu g˙oxrin, it-twemmin ta’
razza ‘pura’ re©a’ beda jsib g˙eruq
f’˙afna pajjiΩi Ωviluppati. Bejn is-snin
1920 u 1945 il-Partit NaΩista fil-
Ìermanja beda jxandar l-idea li r-
razza Arjana kienet l-aqwa,
‘mag˙Ωula’ minn fost l-o˙rajn.
G˙aldaqstant, in-naΩisti ˙assew li
kellhom dritt divin li jjassru lil razez
‘inferjuri’, jew li jeqirduhom g˙al
kollox. Qerdu miljuni ta’ Lhud u
eluf kbar ta’ Ωingari. Qerdu wkoll
g˙exieren ta’ eluf ta’ çittadini
ÌermaniΩi b’diΩabilità, speçjalment
dawk b’diΩabilità intellettwali.
Fortunatament, dan ir-re©im
imxajtan ma kellux wisq ˙ajja u
f’inqas minn tletin sena nqered
b˙ala forza politika. Sfortunatament
l-ideat razzisti u l-˙sieb li kull min
m’huwiex ‘normali’ huwa inferjuri u
g˙alhekk bla valur, g˙adhom
mag˙na.
Ner©a’ ng˙id li sfortunatament
g˙ad hawn ˙afna nies madwarna li
j˙arsu lejna, il-persuni b’diΩabilità,
mil-lenti medika. Jaraw biss ©isem,
jew mo˙˙, ‘mhux normali’: nies
koroh, nies ta’ min jew tit˙assarhom
u tinsiehom, tibΩa’ minnhom u
twarrabhom ‘il bog˙od mill-g˙ajn
(u naturalment, ‘il bog˙od millqalb).
Ftit nies ilissnu dawn il-
˙sibijiet fil-pubbliku, imma ˙afna
aktar milli na˙sbu jemmnu fihom
bis-s˙i˙.
Minkejja l-forzi negattivi li
g˙adhom mag˙na, f’dawn l-a˙˙ar
snin g˙amilna ˙afna progress
f’pajjiΩna. Illum hemm
rikonoxximent tal-kwalitajiet
poΩittivi tal-persuni b’diΩabilità, ta’ l-
abilitajiet tag˙hom, u iva, anki talkura©©
u r-rieda qawwija li
j©eg˙luhom jissieltu ma’
sitwazzjonijiet diffiçli u jo˙or©u
rebbie˙a. Hawn l-istess
rikonoxximent g˙all-qlubija ta’
©enituri ta’ persuni b’diΩabilità li
jiffaççjaw ˙afna negattività u tfixkil,
imma minkejja kollox, ikomplu
2 • INDAQS • DIÇEMBRU 2004

ja˙dmu bla heda biex jo˙olqu kwalità
ta’ ˙ajja tajba g˙al uliedhom.
Grazzi g˙al din l-attitudini poΩittiva
rajna titjib fis-settur tad-diΩabilità u
dan fuq kull livell tas-soçjetà tag˙na.
Fost o˙rajn, sar progress fil-qasam
legislattiv, edukattiv, fil-qasam ta’ l-
aççess fiΩiku, fil-qasam ta’ l-
informatika, u l-bqija. Dan ma jfissirx
li kollox ward u Ωahar. Nafu li g˙ad
baqa’ ˙afna x’isir biex a˙na l-persuni
b’diΩabilità u l-familji tag˙na nibdew
ingawdu livell ta’ ˙ajja li s˙abna bla
diΩabilità jqisuha b˙ala ‘normali’, u
aktar minn hekk, b˙ala dritt
fundamentali.
Però biex ma nitilfux dak li ksibna
b’tant ˙idma ta’ tant nies u biex flistess
waqt inkomplu ntejbu s-
sitwazzjoni tag˙na, kemm b˙ala
grupp u kemm fuq livell individwali,
je˙tie© li nkomplu na˙dmu bla heda u
din il-˙idma rridu nag˙mluha flimkien.
Irridu nfittxu l-g˙aqda bejnietna,
g˙aliex fl-g˙aqda nsibu s-sa˙˙a.
Hemm wisq differenzi li jbeg˙duna
minn xulxin, l-aktar id-differenzi tannuqqasijiet
fiΩiçi u mentali tag˙na.
A˙na stess mhux dejjem nifhmu lil
xulxin, mhux dejjem nag˙dru lil xulxin
u mhux dejjem nissapportjaw lil
xulxin.
Dan ifisser li nispiççaw na˙dmu
we˙idna, jew fi gruppi Ωg˙ar, gruppi
bla sa˙˙a u bla kredibilità. Fil-kas
tag˙na, ejja noqog˙du attenti li d-
diversità ta’ bejnietna ma tkunx ka©un
tal-firda, imma tkun l-g˙erq tas-sa˙˙a
tag˙na: persuni b’diΩabilità, familjari
tag˙na u kull min itina s-sapport birrieda
tajba.
Fl-a˙˙ar, irridu nifhmu wkoll li
meta nitkellmu fuq soçjetà inklussiva,
soçjetà li ma twarrab lil ˙add,
m’g˙andniex niffukaw biss fuqna
nnfusna u fuq is-sitwazzjoni personali
tag˙na, imma niftakru li ‘kul˙add’
ifisser minoranzi o˙ra. Minoranzi li
g˙al ra©unijiet ta’ reli©jon, razza,
©ens, orjentazzjoni sesswali, età
sitwazzjoni ekonomika, jew xi ra©uni
o˙ra, qed ji©u mça˙˙da mid-drittijiet
umani u çivili u g˙aldaqstant
g˙andhom kwalità ta’ ˙ajja ifqar milli
huwa aççettabbli.
Li tg˙ix b’diΩabilità, li trabbi tfal,
jew tie˙u ˙sieb adult, b’diΩabilità
m’humiex sitwazzjonijiet façli - anΩi
sikwit huma lok g˙al qtig˙ il-qalb.
Imma, jekk niftakru f’xulxin, jekk insibu
˙in biex ni©©ieldu mhux biss il-©lieda
tag˙na, imma l-©lieda aktar wiesg˙a -
il-glieda g˙al komunità a˙jar, g˙al
soçjetà inklussiva, allura d-differenzi
kollha ta’ bejnietna jixxejnu u ji©u
mibdula f’sa˙˙a - Sa˙˙a fid-Diversità.
Jum Internazzjonali tal-Persuni b’DiΩabilità
It-3 ta’ Diçembru ta’ kull sena hu l-Jum
Internazzjonali tal-Persuni b’DiΩabilità. Kull sena,
il-Kummissjoni torganizza numru ta’ attivitajiet
biex tiççelebra dan il-Jum bil-g˙an li tqajjem
g˙arfien akbar ta’ dan il-qasam u hekk il-persuni
b’diΩabilità jkollhom opportunitajiet indaqs u
kwalità ta’ ˙ajja a˙jar.
Din is-sena, dawn l-attivitajiet ©ew organizzati b˙ala parti
minn kampanja ta’ g˙arfien “Sa˙˙a fid-Diversità” li l-
Kummissjoni qed torganizza mal-Jesuit Refugee Service bissapport
tal-Community Action to Combat Discrimination ta’ l-
Unjoni Ewropea. G˙alhekk it-tema g˙al din il-Ìimg˙a hi wkoll,
“Sa˙˙a fid-Diversità”.
G˙al din is-sena, il-Kummissjoni se torganizza dawn l-
attivitajiet:
• PreΩentazzjoni tar-Riçerka “X’Jolqot l-Aktar il-Persuni
b’DiΩabilità u l-Familji Tag˙hom”. Din se ssir waqt
seminar ta’ nofs ta’ nhar, il-Ìimg˙a, 3 ta’ Diçembru 2004,
organizzat flimkien man-NSO fil-Lukanda Waterfront il-GΩira
mid-9.00 a.m. sal-1.00p.m.
DIÇEMBRU 2004 • INDAQS • 3

• PreΩentazzjoni tar-Riçerka
“X’Jolqot l-Aktar lill-Persuni
b’Dizabilità u lill-Familji
Tag˙hom” din id-darba f’format
“Façli-biex-Taqra”. Din l-attività
mmirata l-aktar lejn persuni
b’diΩabilità intellettwali u se ssir fissala
tal-Uffiççju Nazzjonali ta’ l-
Istatistika, fl-Lascaris, Valletta it-
Tnejn, 6 ta’ Diçembru 2004 mis-
6.00p.m sat-8.00p.m.
• Messa©© Ministerjali g˙all-Jum
Internazzjonali tal-Persuni
b’DiΩabilità li se jsir mill-Ministru l-
Onor Dolores Cristina u s-sur Omar
Jelassi, persuna b’diΩabilità. Dan ilmessa©©
se jixxandar fis-6.15 dak
in-nhar stess.
• Konferenza konsultattiva dwar iddokument
“Access for All -
Design Guidelines” li se jsir
flimkien mal-Building Industry
Consultative Committee, it-Tnejn, 6
ta’ Diçembru, 2004, fil-Lukanda
Waterfront il-GΩira mid-9.00a.m.
sas-1.00p.m.
• Laqg˙a g˙all-persuni b’diΩabilità u
l-organizzazzjonijiet tag˙hom dwar
Il-Programmi tal-Unjoni
Ewropea u l-Persuni
b’DiΩabilità. Din se ssir fiç-Centru
Óidma Soçjali, Santa Venera, mis-
6.00p.m sat-8.00p.m.
• Ûjara Uffiçjali mill-Onor Prim
Ministru, Dr Lawrence Gonzi fluffiçini
tal-Kummissjoni Nazzjonali
Persuni b’DiΩabilità. Waqt din iΩ-
Ωjara, li se ssir, il-Óamis, 9 ta’
Diçembru 2004, il-Prim Ministru se
jiltaqa’ mal-membri tal-
Kummissjoni u l-˙addiema tassegretarjat
tal-Kummissjoni. Se ssir
ukoll diskussjoni fuq temi ta’
prijorità f’dan is-settur.
G˙al din il-Ìimg˙a,
il-Kummissjoni ˙adet ˙sieb
ukoll tippubblika poster, to˙ro©
messa©© lill-pubbliku ©enerali,
messa©© lit-tfal u vidjoklip biex
jixxandar mill-istazzjonijiet
kollha tal-televixin.
• G˙oti tad-Demm minn
persuni b’diΩabilità u
˙bieb tag˙hom fl-uffiçini tal-
Kummissjoni Nazzjonali
Persuni b’DiΩabilità. Din l-
attività se ssir il-Óamis 9 ta’
Diçembru 2004 fil-g˙odu u
qed issir bil-kooperazzjoni tal-
Bank tad-Demm tal-Kavalieri
ta’ San Ìwann.
• Konferenza Nazzjonali dwar
id-Direttiva tal-Unjoni
Ewropea g˙al Trattament
Ugwali fl-Impjieg filkonfront
ta’ diskriminazzjoni
min˙abba diΩabilità,
nazzjonalità, orjentazzjoni
sesswali, età jew twemmin. Iddiskors
prinçipali se jsir missinj.
Elizabeth Staw, mid-
Direttorat tal-UE g˙all-Imjieg
u Affarijiet Soçjali. Din ilkonferenza
li qed ti©i
organizzata mal-Jesuit Refugee
Service se ssir il-Ìimg˙a 10 ta’
Diçembru 2004 li hu l-Jum
Internazzjonali g˙ad-Drittijiet
tal-Bniedem. Se ssir fil-
Lukanda Coastline bejn id-
9.00a.m. u l-1.00p.m.
• Mixja Favur id-Drittijiet
tal-Bniedem li se ssir is-Sibt,
11 ta’ Diçembru 2004. Ilmixja
se tibda fid-9.00 minn
postijiet differenti biex
imbag˙ad kul˙add jimxi minn
˙dejn Kristu Re, il-Furjana g˙al
Pjazza Óelsien, il-Belt.
Hemmhekk ikun hemm
programm varjat. Fl-a˙˙ar se
li ti©i ppreΩentata dikjarazzjoni
lill-Prim Ministru ta’ Malta jew
rappreΩentant tieg˙u. Din l-
attività qieg˙da ti©i flimkien
mal-Jesuit Refugee Service.
Il-Li©i Opportu
Wa˙da mill-aktar funzjonijiet
importanti tal-Kummissjoni
hi t-t˙addim tal-Li©i
Opportunitajiet Indaqs (Persuni
b’DiΩabilità) li g˙andha l-g˙an li
ma t˙allix li ssir diskriminazzjoni
kontra persuni min˙abba d-
diΩabilità tag˙hom.
Rapport Annwali
It-Taqsima Opportunitajiet Indaqs
li tie˙u ˙sieb din il-˙idma fi ˙dan il-
Kummissjoni kull sena, f’Ottubru
tippubblika r-rapport annwali ta’
˙idmietha. Din is-sena dan ir-rapport
©ie ppreΩentat lill-pubbliku waqt
konferenza stampa li saret mis-sinjuri
Joseph Camilleri, Çermen tal-
Kummissjoni u Marianne Debono,
Mani©er ta’ din it-Taqsima fil-preΩenza
tal-Onor Dolores Cristina, Ministru tal-
Familja u Solidarjetà Soçjali u l-Onor
Marie Loiuse Coleiro, kelliem tal-
OppoΩizzjoni g˙al dan il-qasam. Waqt
4 • INDAQS • DIÇEMBRU 2004

nitajiet Indaqs
din il-konferenza t˙abbar li l-
Kummissjoni se tniedi studju u
konsultazzjoni dwar din il-Li©i biex
f’g˙eluq il-˙ames snin tag˙ha jsiru l-
emendi neçessarji biex din tkun aktar
effettiva.
KaΩijiet Prinçipali
F’dawn l-a˙˙ar sitt xhur, il-
Kummissjoni kompliet ta˙dem fuq
diversi kaΩijiet fejn kienet allegata
diskriminazzjoni. L-aktar importanti
jinkludu dawn:
Sentenza tal-Qorti dwar Aççess
g˙al Kul˙add fl-Università
It-Tlieta 16 ta’ Novembru, 2004,
il-Qorti Çivili tat sentenza storika
dwar aççess g˙al kul˙add fl-
Università ta’ Malta f’kawΩa li l-
Kummissjoni Nazzjonali Persuni
b’DiΩabilità g˙amlet kontra l-
Università rigward Dar l-Istudent. IlkawΩa
saret skond il-Li©i
Opportunitajiet Indaqs (Persuni
b’DiΩabilità) tas-sena 2000.
Il-Kummissjoni, fil-waqt li g˙arfet
li kien sar progress ©enerali firrigward
ta’ aççessibilità fiΩika filkampus
ta’ l-Università, Dar l-
Istudent baqg˙et mhix aççessibbli.
Il-Kummissjoni kienet ilha mill-1994
titlob li dan il-bini importanti jsir
aççessibbli g˙al kul˙add. L-
Università dejjem wieg˙det li kien se
jsir Ωvilupp kbir f’din il-binja li jkun
jinkludi l-aççessibilità g˙al kul˙add,
però dan l-iΩvilupp baqa’ ma sarx.
Il-Qorti tat is-sentenza tag˙ha
fejn qalet li filwaqt li tifhem il-preokkupazzjoni
ta’ l-Università, hi
t˙oss illi “issa g˙adda Ωmien
biΩΩejjed biex setà sar ix-xog˙ol ta’
ristrutturazzjoni li iΩda baqa’ ma
sarx. Sakemm jibqa’ ma jsirx dan ixxog˙ol,
studenti b’diΩabilità sejrin
itemmu l-istudji tag˙hom fl-
Università bla ma jkollhom aççess
g˙al dan il-bini. Dan ma hux xieraq
u l-Qorti ma tarax li huwa l-kaΩ illi
dak li g˙andu jsir jibqa’ jistenna
aktar biex isir.” Il-Qorti g˙alhekk
ordnat lill-Università biex fi Ωmien
xahrejn tqieg˙ed stair-lift (tip
platform) mat-tara© li jag˙ti g˙assular
ta’ fuq ta’ Dar l-Istudent biex
hekk dan il-bini jsir aktar aççessibbli
g˙al kul˙add. Il-Qorti ddikjarat
ukoll li ma t˙ossx li dan ilprovediment
kien se jo˙loq xi piΩ
mhux ©ustifikat fuq l-Università.
Il-Kummissjoni t˙oss li din hi
sentenza storika g˙ax hi l-ewwel
wa˙da mog˙tija mill-Qrati Maltin
b’applikazzjoni tal-Li©i
Opportunitajiet Indaqs, kif ukoll
g˙ax tirrikonoxxi d-dritt li l-persuni
b’diΩabilità g˙andhom g˙al aççess
xieraq ming˙ajr dewmien esa©arat.
Il-Kummissjoni tinnota wkoll
b’sodisfazzjon li din is-sentenza
ng˙atat fi Ωmien ra©onevoli.
Sfortunatament, il-Kummissjoni
g˙andha kawΩi o˙rajn li ilhom sejrin
is-snin u t˙e©©e© biex isir dak kollu
possibbli ˙alli dawn il-kawΩi u o˙rajn
simili jinqatg˙u fi Ωmien ra©onevoli.
KawΩi O˙ra Quddiem il-Qorti
Il-Kummissjoni g˙andha tliet kawΩi
o˙ra quddiem il-Qorti li sfortunament
qed jie˙du ˙afna Ωmien biex
jinqatg˙u. Dawn huma:
• kontra Michele Peresso dwar
aççess g˙al kul˙add g˙all-˙anut
fejn jinbieg˙u affarijiet g˙al persuni
b’diΩabilità b˙al ma huma si©©ijiet
tar-roti, u l-bqija. Din il-kawΩa
nfet˙et f’Marzu tas-sena 2001 u
sfortunatament g˙adha ma
nqatg˙etx.
• kontra l-Invicta fejn g˙ad baqa’
ting˙ata sentenza dwar l-ispejjeΩ
tal-kawΩa min˙abba li din id-ditta
ma g˙adhiex tbig˙ affarijiet g˙allpersuni
b’diΩabilità u anke
min˙abba li l-entratura tal-˙anut
tag˙ha saret aççessibbli.
• kontra l-SBT li g˙adha ma tridx
taççetta li tag˙ti pubbliçità lil
numru tat-telefon mobajl biex
DIÇEMBRU 2004 • INDAQS • 5

persuni neqsin mis-smig˙ ikunu
jistg˙u jaççessaw is-servizz tag˙hom
bil-mobajl b˙al ma jag˙mlu persuni
o˙rajn.
Fil-kaΩ tal-Lukanda Les Lapins, il-
Kummissjoni fet˙et kawΩa min˙abba
nuqqas ta’ aççess. Din ©iet irtirita g˙ax
din il-Lukanda g˙alqet u anke aççettat
li t˙allas l-ispejjeΩ tal-kawΩa.
Ilmenti Mag˙luqa
F’dawn l-a˙˙ar sitt xhur, il-
Kummissjoni kkonkludiet, anke jekk
x’u˙ud temporanjament, dawn ilkaΩijiet:
Rebate tat-Taxxa g˙all-Ìenituri
ta’ Studenti b’DiΩabilità fi Skejjel
Indipendenti
Il-Kummissjoni ressqet ilment li
©enituri ta’ studenti b’diΩabilità li
g˙aΩlu li jibag˙tu ‘l uliedhom fi
skejjel indipendenti kien qed
ikollhom i˙allsu huma g˙as-sapport
li g˙andhom bΩonn uliedhom. Il-
Kummissjoni rrakkomandat li dawn
il-©enituri jing˙ataw rebate fuq ittaxxa
g˙al dawn l-ispejjeΩ. Din ittalba
©iet milqug˙a mill-Gvern u
dawn se jing˙ataw dan ir-rebate fuq
massimu ta’ Lm4,000 fis-sena.
Il-Knisja tal-Qawra
Il-Kummissjoni g˙alqet dan il-kaΩ
wara li ˙assitha sodisfatta, li f’din il-
Knisja kien hemm livell tajjeb ta’
aççessibilità g˙al kul˙add
speçjalment fl-entratura prinçipali.
Il-Lukanda Riviera
Il-Kummissjoni kellha problemi mal-
Lukanda Riviera, lukanda li nbniet
reçentement, l-aktar fejn tid˙ol l-
entratura prinçipali tag˙ha u l-
entratura g˙all-pizzerija. Intla˙aq
ftehim u l-entratura prinçipali ©iet
irran©ata biex issa g˙andha aççess
tajjeb g˙al kul˙add. L-aççess g˙allpizzerija
se jinbidel fi Ωmien
ra©onevoli.
Bord dwar l-EΩami
ta’ x’inhu Ra©onevoli
Il-Li©i Opportunitajiet Indaqs tesi©i (Taqsima IV) li entitajiet
jistg˙u ji©u eΩentati milli jag˙mlu tibdil biex titne˙˙a
diskriminazzjoni jekk ji©i ppruvat li dan it-tibdil jikkostitwixxi
tbatija mhix ©ustifikata jew li jkun hemm ra©unijiet tekniçi
g˙ala dan it-tibdil ma jistax isir. Il-Kummissjoni qed tirçievi
numru sostanzjali minn dawn it-talbiet li l-ma©©oranza
tag˙hom huma dwar aççess g˙al kul˙add fil-bini.
Il-Kummissjoni waqqfet bord
biex jeΩamina dawn it-talbiet. Il-
Bord hu kompost mid-Direttur
tal-Kummissjoni, li ja©ixxi b˙ala
ç-çermen tieg˙u, persuna
b’diΩabilità, ©enitur ta’ persuna
b’diΩabilità, persuna millindustrija
u rappreΩentant tal-
Building Industry Consultative
Committee.
Matul dawn l-a˙˙ar sitt xhur
dan il-bord eΩamina 33 talba
g˙all-eΩenzjoni li minnhom kwaΩi
n-nofs, ji©ifieri 16 ©ew aççettati
b˙ala li kienu ra©onevoli. Óafna
drabi saru negozjati u
kundizzjonijiet biex ji©i assigurat
li l-prinçipju ta’ Aççess g˙al
Kul˙add ji©i osservat. Fil-kaΩijiet
l-o˙ra (17-il kaΩ) il-bord deherlu
li t-talbiet ma kienux ra©onevoli
skond din il-li©i.
Barra minn hekk flapplikazzjoni
ta’ din il-parti tal-
Li©i, il-bord deherlu li kellu
jistabbilixxi çerti linji-gwida.
Dawn kienu jinkludu:
Bini Industrijali
Dan l-iΩvilupp kien regolat
minn ftehim mil˙uq bejn il-Malta
Development Corporation (illum
Malta Enterprise) u l-Kummissjoni. Ilbord
iddeçieda li jtejjeb dan il-ftehim
billi jaqsam Ωvilupp industrijali fi tliet
kategoriji (flok tnejn), il-parti talproduzzjoni,
il-parti amministrattiva
u l-parti miftu˙a g˙all-pubbliku.
Fil-kaΩ tal-parti tal-produzzjoni, ilbord
se jimxi hekk:
a) l-entratura principali u tal-inqas
tojlit wie˙ed iridu jkunu skond illinji
gwida tal-KNPD;
b) jekk din il-parti tal-bini tkun fuq
Ωew© sulari biss, ma jkunx hemm
bΩonn ta’ lift u l-anqas xaft;
c) jekk din il-parti tal-bini tkun fuq
tliet sulari, irid ikun hemm xaft li
jie˙u lift skond il-linji gwida tal-
KNPD u l-lift ji©i installat skond ilbΩonn;
d) jekk din il-parti tal-bini tkun fuq
aktar minn tliet sulari, irid ikun
hemm lift skond il-linji gwida tal-
KNPD.
Fil-kaΩ tal-parti amministrattiva,
il-bord se jimxi hekk:
a) l-entratura principali u tal-inqas
tojlit wie˙ed iridu jkunu skond illinji
gwida tal-KNPD;
6 • INDAQS • DIÇEMBRU 2004

) jekk din il-parti tal-bini tkun
fuq Ωew© sulari biss, irid ikun
hemm xaft li jie˙u lift skond
il-linji gwida tal-KNPD u l-lift
ji©i installat skond il-bΩonn;
c) jekk din il-parti tal-bini tkun
fuq aktar minn Ωew© sulari,
irid ikun hemm lift skond illinji
gwida tal-KNPD.
Fil-kaΩ tal-parti miftu˙a g˙allpubbliku,
din trid tkun kollha
skond il-linji gwida tal-KNPD.
Negozji Ûg˙ar
Il-bord innota li kien hemm
numru ta’ negozji Ωg˙ar li kienu
qed jitolbu eΩenzjoni min˙abba
problemi tekniçi u ekonomiçi, l-
aktar min˙abba limitazzjoni ta’
spazju. Il-bord ra li ˙afna minn
dawn it-talbiet kienu ra©onevoli
u g˙alhekk iddeçieda li jaqsam
dawn l-applikazzjonijiet fi tliet
kategoriji skond l-ispazju totali
tal-binja:
a) Jekk l-ispazju totali jkun anqas
minn 75 metru kwadru, l-
iΩvilupp irid ikollu l-entratura
aççessibbli skond il-Linji
Gwida tal-KNPD u jista’ ji©i
eΩentat milli jkollu façilitajiet
sanitarji u lift aççessibbli g˙al
kul˙add;
b) Jekk l-ispazju totali jkun bejn
76 u 150 metru kwadru, l-
iΩvilupp irid ikollu l-entratura
prinçipali u tal-anqas tojlit
wie˙ed skond il-Linji Gwida
tal-KNPD u jista’ ji©i eΩentat
milli jkollu lift aççessibbli g˙al
kul˙add;
c) Jekk l-ispazju totali jkun aktar
minn 151 metru kwadru, l-
iΩvilupp irid ikun kollu
aççessibbli g˙al kul˙add
ji©ifieri jkollu l-entratura
prinçipali, tal-anqas tojliet
wie˙ed u l-lift aççessibbli g˙al
kul˙add.
Óidma Internazzjonali
Konvenzjoni tal-Ìnus
Mag˙quda dwar id-Drittijiet
tal-Persuni b’DiΩabilità
Fil-preΩent, il-Ìnus Mag˙quda qed
tiddiskuti abbozz ta’ konvenzjoni
internazzjonali dwar “Il-Óarsien tad-
Drittijiet u d-Dinjità tal-Persuni
b’DiΩabilità”. L-istati membri tal-
Unjoni Ewropea ddeçidew li
jikkoordinaw il-˙idma tag˙hom f’din
id-diskussjoni biex l-UE tippreΩenta
vuçi wa˙da soda.
Malta, permezz tal-Kummissjoni
Nazzjonali Persuni b’DiΩabilità, qed
tie˙u sehem, sa fejn hu possibbli, f’din
id-diskussjoni importanti kemm fuq illivell
Ewropew kif ukoll fil-livell tal-
Ìnus Mag˙quda. G˙al dan il-g˙an, il-
Kummissjoni ˙adet sehem f’dawn ittliet
laqg˙at:
• Is-sinj. Anne-Marie Callus, uffiçjal
responsabbli mill-qasam
internazzjonali fis-segretarjat tal-
Kummissjoni, attendiet l-ewwel
minn Ωew© laqg˙at li saru fi
Brussell fejn ©iet diskussa l-
poΩizzjoni ©enerali tal-UE g˙al din
il-Konvenzjoni. L-UE taqbel
mag˙ha u trid li fl-abbozzar
tag˙ha jkun hemm is-sehem s˙i˙ u
qawwi tal-organizzazzjonijiet talpersuni
b’diΩabilità;
• Is-sinjuri Joe Camilleri u Fred
Bezzina, Çermen u Direttur tal-
Kummissjoni attendew it-tieni
©img˙a tat-tielet sessjoni tal-
Kumitat Ad Hoc tal-Ìnus
Mag˙quda li qed jiddiskuti din il-
Konvenzjoni. Waqt dawn il-laqg˙at
deher çar li d-diskussjoni fuq din ilkonvenzjoni
kienu kkomplikati u
kien hemm bΩonn ta’ ˙afna
diskussjonijiet u laqg˙at.
• Is-sur Joe Camilleri, çerment
attenda laqg˙a tal-Unjoni Ewropea
li saret f’The Hague, l-Olanda, fejn
kompliet ti©i diskussa l-poΩizzjoni
tal-UE fid-diskussjonijiet li kienu ser
jsiru fir-raba’ sessjoni ta’ laqg˙at fil-
Ìnus Mag˙quda.
Min˙abba limitazzjoni ta’ fondi u
riΩorsi umani, anke min˙abba l-fatt li
d-diskussjonijiet kienu se jie˙du fit-tul
˙afna, ©ie deçiΩ li l-Kummissjoni
tkompli tie˙u sehem f’din iddiskussjoni
li jsiru fil-laqg˙at fuq livell
Ewropew biss.
Min-na˙a l-o˙ra, il-Kummissjoni
tqis li d-diskussjoni dwar din ilkonvenzjoni
internazzjonali dwar ilpersuni
b’diΩabilità hi importanti
˙afna u li l-persuni b’diΩabilità
nfushom g˙andhom ji©u infurmati
b’dak kollu li qed ji©ri u anke
jing˙ataw l-opportunità li jag˙tu l-
opinjoni tag˙hom f’dan ir-rigward.
G˙al dan il-g˙an, il-Kummissjoni
g˙amlet laqg˙a pubblika biex
ting˙ata din l-informazzjoni u ssir
DIÇEMBRU 2004 • INDAQS • 7

diskussjoni dwarha. Din il-laqg˙a saret
fit-13 ta’ Lulju 2004 u kellha
attendenza tajba. Il-laqg˙a kellha
introduzzjoni mill-Onor. Dolores
Cristina, Ministru tal-Familja u
Solidarjetà Soçjali. F’din il-laqg˙a, ilmembri
preΩenti enfassizzaw:
a) il-bΩonn li din il-Konvenzjoni tag˙ti
importanza qawwija lilledukazzjoni
ta’ tfal b’diΩabilità;
b) tag˙ti importanza akbar lill-
©enituri u l-familji ta’ persuni
b’diΩabilità;
c) id-dritt g˙all-˙ajja ta’ persuni
b’diΩabilità anke qabel dawn
jitwieldu;
d) il-bΩonn li tirrikonoxxi l-Lingwa
tas-Sinjali ta’ persuni Deaf;
e) il-bΩonn li tag˙ti importanza g˙addiskriminazzjoni
doppja li n-nisa
b’diΩabilità jiffaççjaw;
f) il-bΩonn li jkun hemm
monitoring effettiv ta’ din ilkonvenzjoni
u li dan isir bilparteçipazzjoni
s˙i˙a tal-persuni
b’diΩabilità u l-familjari tag˙hom.
Il-Kummissjoni ˙adet nota ta’
dawn il-kummenti u se ΩΩommhom
quddiem g˙ajnejha fiddiskussjonijiet
li l-uffiçjali tag˙ha
jkollhom fl-abbozzar ta’ din ilkonvenzjoni
importanti.
VSA Arts Festival u Konferenza Edukattiva
Is-sur Joe Camilleri, çermen tal-
Kummissjoni rçieva stedina mill-VSA
Arts ta’ l-Amerika biex jattendi l-
Festival Internazzjonali ta’ l-Arti u
Konferenza Edukattiva li jorganizzaw
f’Washington, l-Istati Uniti. Din l-
istedina saret permezz tas-Sinj. Marie
Therese Lowell mill-Ambaxxata
Maltija g˙all-Istati Uniti,
f’Washington. Il-Kummissjoni, il-
Kunsill Malti tal-Persuni b’DiΩabilità,
din l-Ambaxxata u l-VSA Arts ˙admu
flimkien biex din il-parteçipazzjoni
setg˙et issir. Is-sur Camilleri attenda
dan il-festival u l-konferenza flimkien
mas-sur Fred Bezzina, li barra li
aççetta li jag˙ti s-sapport li s-sur
Camilleri g˙andu bΩonn, ipparteçipa
wkoll f’dan l-avveniment interessanti.
Il-fesitval ta’ l-arti pprovda
opportunità biex persuni b’diΩabilità
u bla diΩabilità juru t-talenti artistiçi
tag˙hom. Il-livell ta’ l-arti murija kien
wie˙ed g˙oli ˙afna.
Il-konferenza edukattiva, li saret flistess
Ωmien tal-festival, iffukat fuq kif
l-arti tista’ tkun parti mill-kurrikulu
edukattiv ta’ l-istudenti b’diΩabilità
biex tg˙in fl-iΩvilupp s˙i˙ tag˙hom u
kif l-arti tista’ tkun mezz effettiv g˙allinkluΩjoni
kemm fl-iskola u barra milliskola.
Din il-parteçipazzjoni kienet
possibbli bis-sapport ta’ l-VSA Arts, l-
Alitalia, l-HSBC (Malta), il-Malta
Community Chest Fund, GoMobile u
l-Ambaxxata Maltija f’Washington. Din
l-g˙ajnuna g˙enet ukoll biex is-sinjuri
Camilleri u Bezzina setg˙u jie˙du sehem
fil-laqg˙at tal-Kumitat tal-Ìnus
Mag˙quda li qed jiddiskuti l-
Konvenzjoni dwar il-Persuni b’DiΩabilità.
Sessjoni minn dawn il-laqg˙at saret
eΩatt qabel dan il-festival fil-kwartieri tal-
Ìnus Mag˙quda fi New York.
8 • INDAQS • DIÇEMBRU 2004

Óidma fl-Unjoni Ewropea
Parteçipazzjoni f’Seminar
u Konferenzi tal-EU
Il-Kummissjoni tirçievi diversi
stediniet l-aktar dawk relatati mal-
Unjoni Ewropea biex nie˙du sehem
f’seminars, konferenzi u attivitajiet
o˙ra barra minn Malta. Il-Kummissjoni
taççetta li tipparteçipa f’dawn l-
attivitajiet skond il-mezzi finanzjarji u
l-importanza tag˙hom g˙ax temmen
li hi, il-persuni b’diΩabilità, il-familjari u
l-organizzazzjonijiet tag˙hom
g˙andhom jibqg˙u a©©ornati f’dak li
qed isir f’dan il-qasam kemm f’Malta
kif ukoll barra minn Malta. Matul
dawn l-a˙˙ar xhur il-Kummissjoni
pparteçipat f’din il-˙idma b’dan ilmod:
• Is-sinjuri Joseph Stafrace (persuna
b’diΩabilità) u Ronald Caruana,
uffiçjal fis-segretarjat tal-
Kummissjoni ˙adu sehem f’seminar
g˙al Ωg˙aΩag˙ b’diΩabilità bit-tema
“Planning Diversity”. Dan isseminar
sar f’Izola fis-Slovenja u
permezz tieg˙u l-parteçipanti
setg˙u jsiru jafu aktar dwar il-
Programm Youth tal-Unjoni
Ewropea u jiddiskutu kif iΩ-
Ωg˙aΩag˙ b’diΩabilità jistg˙u
jiggwadanjaw aktar minn dawn ilpro©etti.
Is-seminar ©ie organizzat
permezz ta’ fondi mill-programm
Youth stess.
• Is-Sinj. Debbie Schembri, persuna
b’diΩabilità flimkien mal-assistenta
personali tag˙ha, is-sinj. Larissa
Schembri, g˙amlet esperjenza ta’
erba’ ©img˙at xog˙ol fi Swansea,
Wales. Dan kien possibbli permezz
ta’ fondi mill-progamm Leonardo
tal-Unjoni Ewropea. Is-sinj.
Schembri g˙amlet xog˙ol taluffiççju
max-Shaw Trust,
organizzazzjoni mhux governattiva
li tispeçjalizza f’servizzi g˙allpersuni
b’diΩabilità.
• Il-Presidenza tal-UE g˙al dawn issitt
xhur, l-Olanda, organizzat
konferenza bit-tema “International
Forum on Disability Management”.
Malta kienet rappreΩentata g˙al
din il-konferenza mis-sinjuri
Rosanne Fenech, uffiçjal fissegretarjat
tal-Kummissjoni u Tessa
Anastasi, ©enitur ta’ persuna
b’diΩabilità u attivista fi ˙dan
organizzazzjoni mhix governattiva.
• Id-Direttur EΩekuttiv tal-
Kummissjoni, is-sur Fred Bezzina
g˙amel Ωjara ta’ studju ta’ ©img˙a
lid-Disabiliy Rights Commission
(DRC) fir-Renju Unit b˙ala parti
mill-pro©ett “The Rights of Disabled
Person: Campaigning for Equality” fi
˙dan il-Programm Leonardo tal-
UE. IΩ-Ωjara saret fl-uffiçini ta’ din il-
Kummissjoni kemm f’Londra kif
ukoll f’Manchester. Id-DRC hi l-
ekwivalenti tal-Kummissjoni fir-
Renju Unit u din iΩ-Ωjara kienet
tinkludi wkoll laqg˙at maç-Cermen
tad-DRC, is-sur Bert Massie u mas-
sur Bob Rodd, il-mani©er ta’ l-
uffiççju tal-DRC fl-Londra.
• Malta hi rappreΩentata fil-High
Level Disability Group tal-Unjoni
Ewropea permezz tal-Kummissjoni.
Dan il-grupp jiltaqa’ tliet darbiet
fis-sena u l-a˙˙ar laqg˙a g˙al din
is-sena saret fi Brussell, f’Ottubru li
g˙adda. Is-sur Bezzina, Direttur tal-
Kummissjoni attenda din il-laqg˙a.
• Il-Kummissjoni ˙admet pro©ett
biex permezz ta’ fondi mill-
Programm Grundtvig, programm
g˙all-edukazzjoni tal-adulti,
˙addiema tal-Kummissjoni jie˙du
sehem fi Ωjara fir-Rumanija biex
jiddiskutu t-tema “Designing
Inclusive Sports Activities and
Facilities for Persons with Disabilty”.
Il-grupp Malti kien kompost missinjuri
Rosanne Fenech, Clayton
Vella, Kevin Attard, Genio Calleja u
Angela Aguis, ilkoll ˙addiema fissegretarjat
tal-Kummissjoni
flimkien mas-sinj. Helen Attard,
assistenta personali. Il-grupp tela’
r-Rumanija g˙al kamp ta’ erbat
ijiem u qasam ma’ persuni
b’diΩabilità minn dan il-pajjiΩ
esperjenzi dwar l-aççessibilità l-
aktar fil-qasam ta’ l-isports fejn
jid˙lu l-persuni b’diΩabilità. Din l-
inizjattiva qed issir ma’ g˙aqdiet
DIÇEMBRU 2004 • INDAQS • 9

mir-Rumanija, l-Isvezja u l-Italja. Ilpass
li jmiss hu li ssir riçerka dwar
il-qasam ta’ l-isports u l-persuni
b’diΩabilità f’dawn il-pajjiΩi.
• Is-Sinj. Marchita Mangiafico
rrappreΩentat lill-Kummissjoni fis-
27 laqg˙a tal-kumitat dwar ir-
Rijabilitazzjoni u Integrazzjoni tal-
Persuni b’DiΩabilità tal-Kunsill tal-
Ewropa. Dan il-kumitat g˙andu l-
g˙an li ja˙dem favur l-
indipendenza, l-integrazzjoni
soçjali u parteçipazzjoni tal-persuni
b’diΩabilità fil-˙ajja tal-komunità.
G˙alkemm din mhix attività tal-
Unjoni Ewropea imma tal-Kunsill
ta’ l-Ewropa, xorta l-Kummissjoni
t˙oss li hi importanti. Il-laqg˙a
saret f’Bucharest, ir-Rumanija
f’Settembru 2004.
• Óames ˙addiema mill-A©enzija
Sapport g˙amlu Ωjara ta’ studju ta’
©imgha lill-Foereningen Salta By, fi
Stokkolma fl-Isvezja b˙ala parti
mill-pro©ett “Day and Residential
Services for Disabled People” fi ˙dan
il-Programm tal-Unjoni Ewropea
Leonardo. Il-Kummissjoni kkordinat
dan il-pro©ett.
Il-Kummissjoni hi membru assoçjat
tal-European Disability Forum (EDF) li
hi l-organizzazzjoni ewlenija talpersuni
b’diΩabilità fuq il-livell
Ewropew. Permezz ta’ dan il-Forum,
il-Kummissjoni ΩΩomm ru˙ha
a©©ornata ma’ dak kollu li qed ji©ri
f’dan il-qasam fl-Ewropa. F’Ottubru li
g˙adda, il-President Yanis
Vardakastanis, id-Direttur, Stefan
Tromel u d-Direttur futur Carlotta
Besozzi kienu Malta biex jiddiskutu t-
twaqqif ta’ organizzazzjoni mhix
governattiva li tkun tista’
tirrappreΩenta lil persuni b’diΩabilità
f’din l-organizzazzjoni. Iç-Çermen u d-
Direttur tal-Kummissjoni kellhom
laqg˙a mag˙hom fejn iddiskutew issitwazzjoni
tal-qasam tal-persuni
b’diΩabilità f’pajjiΩna u kif iΩ-Ωew©
entitajiet jistg˙u ja˙dmu aktar millqrib.
Il-Kummissjoni wkoll innominat lissur
Leon Sciberras, persuna
b’diΩabilità biex ikun parti mill-kumitat
taΩ-Ωg˙aΩag˙ tal-EDF.
Programm ta’ Azzjoni
tal-Komunità Kontra
d-Diskriminazzjoni
Il-Kummissjoni kellha Ωew©
applikazzjonijiet fil-Programm ta’
Azzjoni tal-Komunità Kontra d-
Diskriminazzjoni li ©ew milqug˙a.
Dawn huma:
• Attivitajiet biex “Jitqajjem G˙arfien
Akbar” (Awareness Campaigns)
g˙al dan il-qasam. L-applikazzjoni
saret mal-Jesuit Refugee Service
(JRS) u li g˙alihom il-Kummissjoni
ng˙atat is-somma ta’ 100,000
Euro. Din il-kampanja ta’ sena se
jkollha t-tema “Sa˙˙a fid-Diversità”
u se tinkludi attivitajiet li se jsiru mill-
KNPD u JRS separatament u o˙rajn li
jsiru bi s˙ab. Attivatijiet iffinanzjati
minn din il-kampanja organizzati
mill-KNPD jinkludu:
a) Seminar u pubblikazzjoni talktejjeb
Access for All - Design
Guidelines;
b) Seminar dwar Self Advocacies
g˙all-persuni b’diΩabilità
intellettwali.
Attivitajiet iffinanzjati minn din ilkampanja
u li se jkunu organizzati mill-
KNPD u JRS flimkien jinkludu:
a) Mixja favur id-Drittijiet tal-
Bniedem;
b) Konferenza Nazzjonali dwar d-
Direttiva tal-UE g˙al Trattament
Ugwali fl-Impjiegi;
c) Kompetizzjoni ta’ l-Arti g˙all-
Iskejjel.
d) Kors g˙all-g˙alliema u g˙at-tfal
tal-iskejjel dwar Soçjetà
Inklussiva.
e) Seminar dwar il-Li©i
Opportunitajiet Indaqs (Persuni
b’DiΩabilità) u d-direttiva tal-EU
dwar ir-Razza.
• “Granet Nazzjonali ta’ Informazzjoni
dwar id-DiΩabilità” (National
Disability Information Days) li
g˙alihom il-Kummissjoni ng˙atat issomma
ta’ 40,000 Euro. Il-
Kummissjoni trid torganizza jumejn
ta’ informazzjoni, bl-ewwel ©urnata
ssir waqt il-Ìimg˙a tal-Persuni
b’DiΩabilità ta’ din is-sena u l-jum l-
ie˙or isir fil-bidu tas-sena d-die˙la. L-
attivitajiet li se jkunu inkluΩi huma:
a) seminar u pubblikazzjonijiet tal-
KNPD f’media differenti;
b) seminar dwar l-Unjoni Ewropea,
il-Programmi tag˙ha u l-Persuni
b’DiΩabilità.
ç) seminar u pubblikazzjoni tarriΩultati
tar-riçerka ”X’Jolqot l-
Aktar il-Persuni b’DiΩabilità u l-
Familji Tag˙hom”
d) Parlament tal-Persuni b’DiΩabilità.
10 • INDAQS • DIÇEMBRU 2004

Riçerka
Riçerka dwar x’Jolqot
l-Aktar lill-Persuni b’DiΩabilità
u l-Familji Tag˙hom
Il-Kummissjoni Nazzjonali Persuni
b’DiΩabilità flimkien ma’ l-Uffiççju
Nazzjonali ta’ l-Istatistika g˙amlu
riçerka “Dwar X’jolqot l-Aktar il-
Persuni b’DiΩabilità u l-Familji
Tag˙hom.” L-g˙an ta’ din ir-riçerka hi
li nkunu nafu b’mod xjentifiku
x’inhuma x-xewqat, l-aspirazzjonijiet u
l-bΩonnijiet tal-persuni b’diΩabilità u l-
familji tag˙hom biex hekk inkunu
nistg˙u nifformolaw a˙jar il-policies
tag˙na g˙al dan il-qasam. Din irriçerka
saret ma’ 599 persuna
b’diΩabilità u minnha ˙ar©u diversi
punti interessanti u saru wkoll tlettax-il
rakkomandazzjoni prattika.
Il-Kummissjoni u l-NSO se
jippreΩentaw ir-riΩultati u r-
rakkomandazzjonijiet ta’ din riçerka
waqt seminar pubbliku li se jsir waqt
il-Gimg˙a tal-Persuni b’DiΩabilità. Flistess
Ìimg˙a se ssir laqg˙a o˙ra biex
dan l-istudju ji©i ppreΩentat ukoll lillpersuni
li g˙andhom diΩabilità
intellettwali f’format Façli-biex-Taqra.
Ir-riΩultati ta’ din ir-riçerka ©ew
ippubblikati bil-Malti, stampat u fuq
audio, bl-IngliΩ u verΩjoni tipa kbira.
VerΩjoni qasira ta’ dan l-istudju ©ie
ppubblikat bil-Malti, bl-IngliΩ, fuq
vidjo bil-Lingwa tas-Sinjali Maltija u
verzjoni Façli-biex-Taqra. Dawn ilpubblikazzjonijiet
kollha jistg˙u
jinkisbu mill-uffiçini tal-Kummissjoni u
dawk stampati jinsabu wkoll fuq ilwebsite
tal-Kummissjoni:
www.knpd.org.
Din l-attività u dawn ilpubblikazzjonijiet
huma ffinanzjati
mill-Programm tal-Komunità Kontra d-
Diskriminazzjoni tal-Unjoni Ewropea.
Il-VAT u O©©etti g˙all-Persuni b’DiΩabilità
Mill-1 ta’ Mejju 2004 da˙lu fis-se˙˙ regolamenti ©odda dwar
il-˙las tal-VAT. O©©etti li huma g˙all-uΩu speçifiku ta’ persuni
b’diΩabilità bdew ikollhom VAT ta’ 18%.
Wara diskussjoni bejn il-
Kummissjoni Nazzjonali Persuni
b’DiΩabilità, il-Ministeru tal-Finanzi,
id-Dipartiment tal-VAT u d-Dwana
ntla˙aq ftehim li w˙ud minn dawn l-
o©©etti jibda jkollhom 5% biss VAT
fuqhom. Dawn jinkludu:
• saqqijiet u kuxins g˙al “pressure
relief”
• bsaten
• hoists
• lifts inkluΩ stairlifts
• Braille typewriters
• buggies u siggijiet tar-roti
• addattazzjonijiet g˙all-karozza
• addattazzjonijiet g˙at-tojlits
Min-na˙a l-o˙ra, hearing aids,
krozzi, frames u walkers ma tit˙allasx
VAT fuqhom. Il-lista kollha tista’
tinkiseb mill-uffiçini tal-Kummissjoni
jew inkella minn fuq il-website tal-
Kummissjoni: www.knpd.org. L-a©enti
u l-klijenti ©ew mg˙arrfa b’dan l-
iΩvilupp permezz ta’ stqarrija pubblika
li l-Kummissjoni ˙ar©et u li anke
ntbag˙tet direttament lill-a©enti.
Il-Kummissjoni kompliet biddiskussjonijiet
mal-Ministeru tal-
Finanzi biex ikun hemm skema ˙alli l-
persuni b’diΩabilità jibqg˙u jixtru
dan l-apparat bl-istess obbligi
finanzjari li kien hemm qabel l-1 ta’
Mejju 2004. Intla˙aq ftehim u fl-1 ta’
Jannar 2005, se ti©i introdotta din l-
iskema li se tkun m˙addma mill-
Kummissjoni Nazzjonali Persuni
b’DiΩabilità. Din l-iskema se tkopri
dawk l-o©©etti li jkunu nxtraw mill-1
ta’ Mejju 2004 ‘l hawn.
G˙aldaqstant, hu importanti li l-
persuni b’diΩabilità li jixtru o©©etti
g˙all-uΩu speçifiku tag˙hom
min˙abba d-diΩabilità tag˙hom
iΩommu l-irçevuta fiskali relevanti
˙alli huma jkunu jistg˙u jibbenefikaw
minn din l-iskema. Aktar
informazzjoni ting˙ata permezz ta’
stqarrija pubblika li l-Kummissjoni
to˙ro© meta d-dettalji ta’ din l-
iskema jkunu lesti.
DIÇEMBRU 2004 • INDAQS • 11

Rapport dwar l-Impjieg ta’ Persuni b’DiΩabilità
Il-Kummissjoni talbet lill-ekonomista Gordon Cordina biex
jag˙mel studju ekonomiku dwar is-sapport me˙tie© biex
persuni b’diΩabilità jg˙ixu ˙ajja indipendenti. Is-sur Cordina
lesta dan l-istudju u dan ©ie ppreΩentat lill-pubbliku waqt
attività pubblika fl-4 ta’ Mejju 2004.
Entitajiet ta’ organizzazzjonijiet ta’
min i˙addem, unions, entitajiet
governattivi u g˙aqdiet tal-persuni
b’diΩabilità taw ir-reazzjonijiet
tag˙hom g˙al dan l-istudju.
F’dan l-istudju deher çar li l-
objettiv biex persuni b’diΩabilità
jg˙ixu ˙ajja indipendenti hu wie˙ed li
sar aççettat minn kul˙add. Dan l-
istudju juri li
• f’Malta hawn ta’ l-anqas 4,000
persuna b’diΩabilità li jista’
jkollhom impatt ekonomiku;
• ir-rata ta’ persuni b’diΩabilità li
ja˙dmu hi 2/3 ta’ dik tal-bqija talpopolazzjoni
waqt li r-rata talqg˙ad
hi d-doppju ta’ dik talpopolazzjoni
©enerali;
• familji li g˙andhom persuni
b’diΩabilità g˙andhom, b˙ala
regola, d˙ul minn xog˙ol anqas
minn dik ©enerali u hemm
dipendenza akbar fuq il-benefiççji
soçjali;
• in-numru ta’ persuni b’diΩabilità li
jkomplu l-istudji tag˙hom hu ferm
anqas mill-popolazzjoni ©enerali;
• persuni b’diΩabilità Maltin jibΩg˙u
li jekk ja˙dmu jitilfu l-benefiççji
soçjali.
Dan l-istudju kellu l-g˙an
prinçipali li jippreΩenta mudell
ekonomiku li permezz tieg˙u jkunu
hemm riΩorsi (©odda jew eΩistenti)
biex jissapportjaw persuni
b’diΩabilità ˙alli jkunu jistg˙u
jg˙ixu ˙ajja indipendenti, b’mod li
l-persuni b’diΩabilità ma jinqabdux
fin-nassa li aktar jaqblilhom
jibqg˙u fuq il-benefiççji soçjali milli
ja˙dmu.
Kopja bl-IngliΩ ta’ dan irrapport,
flimkien mal-papers
mog˙tija waqt din l-attività jistg˙u
jinkisbu mill-uffiçini tal-
Kummissjoni jew minn fuq ilwebsite
tal-Kummissjoni
www.knpd.org.
Il-Kummissjoni bdiet ˙idma
biex din l-iskema ti©i implimentata
anke permezz ta’ fondi mill-Unjoni
Ewropea.
Edukazzjoni Speçjali
EΩerçizzju ta’ ReviΩjoni
Il-Ministeru ta’ l-Edukazzjoni
f’Diçembru li g˙adda ˙abbar li kien
ser jibda eΩerçizzju biex jirrevedi s-
sistema ta’ l-edukazzjoni speçjali
f’pajjiΩna. Jidher çar li minkejja li l-
Gvern qed jinvesti ˙afna f’dak li
huma servizz ta’ facilitators, isservizz
lill-istudenti b’diΩabilità spiss
ma jkunx dak mixtieq. Barra minn
hekk jidher çar li din is-sistema
mhix wa˙da sostenibbli.
Il-Kummissjoni wriet l-appo©©
s˙i˙ tag˙ha g˙al dan l-eΩerçizzju u
˙e©©et lill-Ministeru ta’ l-
Edukazzjoni biex dan isir fl-iqsar
Ωmien possibbli. Sfortunatament, il-
Ministeru ta’ l-Edukazzjoni sab
diffikultajiet kbar biex jinstabu nies
li jistg˙u jag˙mlu dan l-eΩerçizju bilkompetenza
u s-sensittività me˙tie©a.
Minkejja li l-Kummissjoni tirrikonoxxi
dawn il-problemi reali, il-Kummissjoni
tibqa’ tinsisti li g˙andu jsir dak kollu
possibbli biex dan l-eΩerçizzju jsir fliqsar
Ωmien possibbli.
Programm Pilota fl-Iskola
Sekondarja Maria Assunta
Il-Kummissjoni qed ta˙dem millqrib
˙afna mal-iskola sekondarja Maria
Assunta, tal-Óamrun fuq pro©ett pilota
mifrux fuq tliet snin. Dan il-pro©ett
g˙andu l-g˙an primarju li jassigura li
t-tfal f’din l-iskola li g˙andhom
facilitator ikollhom programm
individwali edukattiv u li jkun hemm
is-sapport me˙tie© biex dawn ilprogrammi
ji©u implimentati. L-iskola
rnexxielha wkoll i©©ib fondi g˙al dan
il-programm mill-HSBC Care for
Children Fund.
Fil-preΩent qed isiru sessjonijiet
tal-MAPS ma’ kull student bilkollaborazzjoni
tal-©enituri u l-
facilitators. Saru u qed isiru wkoll
sessjonijiet ta’ awareness g˙al dan
il-programm kemm mal-istaff kollu
ta’ l-iskola kif ukoll ma’ l-istudenti.
Il-programm ta’ l-istudenti beda
ma’ l-istudenti ta’ Form V.
Dan il-programm qed ji©i
kkoordinat mis-sinjuri Anne Marie
Callus mill-Kummissjoni u Rosanne
Grima mill-Iskola Maria Assunta.
G˙eluq ta’ l-Uffiççju
B˙as-snin l-o˙ra, is-segretarjat tal-
Kummissjoni se jinΩamm mag˙luq
g˙all-perjodu tal-Milied bil-g˙an li
l-˙addiema tas-segretarjat ikunu
jistg˙u jie˙du l-leave tag˙hom u
anke jsir xi xog˙ol intern.
12 • INDAQS • DIÇEMBRU 2004

Mis-Segretarjat tal-Kummissjoni
Ftehim Kolletiv
Il-˙addiema tas-segretarjat tal-
Kummissjoni g˙andhom ftehim
kollettiv bejn il-Kummissjoni u l-
Union Óaddiema Mag˙qudin li
tirrapreΩentahom. L-ewwel ftehim
kollettiv skada f’Diçembru 2003. Ftit
xhur qabel skada, bdew ta˙ditiet
bejn il-Kummissjoni, l-Union u l-
Collective Bargaining Unit fi ˙dan il-
Ministeru tal-Finanzi. Wara diversi
laqg˙at u diskussjonijiet, intla˙aq
ftehim g˙at-tieni ftehim kollettiv, li
se ji©i ffirmat uffiçjalment waqt
attività li se ssir fil-Ìimg˙a tal-
Persuni b’DiΩabilità.
Il-Kummissjoni hi kburija li
ntla˙aq dan il-ftehim u hi wkoll
kburija li toffri ambjent ta’ xog˙ol
fejn verament tidher is-sa˙˙a fiddiversità
tal-˙addiema tag˙ha.
G˙oti tal-Affidavit
Numru ta’ klijenti tal-
Kummissjoni jintalbu j©ibu affidavit
biex ter©a’ tin˙ar©ilhom il-Blue
Sticker g˙ax tkun intilfitilhom. Biex
il-Kummissjoni tkun tista’ tag˙ti
servizz a˙jar, Ωew© ˙addiema tal-
Kummissjoni ng˙ataw il-permess
mill-Ministeru ta’ Ìustizzja biex
huma jkunu jistg˙u jag˙tu dawn l-
affidavit bil-©urament fl-uffiçini tal-
Kummisjoni stess.
Bdil tal-Blue Sticker
L-eΩerçizju tal-bdil tal-Blue Sticker
miexi b’ritmu mg˙a©©el. Il-Kummissjoni
bag˙tet g˙al dawk kollha li g˙andhom
il-Blue Sticker biex jibdluh. Naturalment,
kien hemm numru sostanzjali li, g˙al xi
ra©uni jew o˙ra, ma ©ewx biex jibdluh.
Il-Kummissjoni se tibag˙tilhom reminder.
Hu importanti li dawn ji©u skond d-data
li jkollhom fuq l-avviΩ. Il-Kummissjoni ma
tistax taqdi lil min ji©i f’data o˙ra. Wara
dan, il-Kummissjoni to˙ro© avviΩ
pubbliku biex t˙abbar id-data meta l-
Blue Sticker l-antik mhux se jibqa’
jg˙odd aktar. Sakemm tit˙abbar din iddata,
kemm il-Blue Sticker l-antik kif
ukoll dak ©did jibqg˙u jg˙oddu.
Il-Bagit 2004 u l-Persuni b’DiΩabilità
B˙as-snin l-o˙ra, il-Kummissjoni Nazzjonali Persuni
b’DiΩabilità g˙amlet ir-rappreΩentazzjonijiet tag˙ha lill-Gvern
dwar miΩuri relatati mal-qasam tal-persuni b’diΩabilita u l-
familji tag˙hom li xtaqet li jid˙lu bil-ba©it g˙as-sena 2004.
Il-Kummissjoni tinnota
b’sodisfazzjon li Ω-Ωew©
rakkomandazzjonijiet l-aktar
importanti li hi talbet intlaqg˙u, g˙al
kemm b’miΩuri differenti. L-ewwel
talba kienet biex jiΩdiedu l-fondi tal-
A©enzija SAPPORT biex hi tkun
G˙alhekk l-uffiçini
tal-Kummissjoni se jkunu
mag˙luqa mill-24 ta’ Diçembru
2004 sal-4 ta’ Jannar 2005,
biΩ-Ωew© dati inkluΩi
tista’ toffri servizzi residenzjali u filkomunità
lill-persuni b’diΩabilità. Ilfondi
ta’ din l-a©enzija Ωdiedu b’mod
sostanzjali ˙afna minn Lm270,000
g˙al Lm507,000. Dan ifisser li din l-
A©enzija issa tista’ tkompli tipprovdi s-
servizzi eΩistenti tag˙ha u
tiΩviluppahom biex taqdi lill-persuni
b’diΩabilità biex huma jkunu jistg˙u
jg˙ixu ˙ajja ta’ kwalità fil-komunità.
It-tieni talba kienet g˙al Ωieda filfondi
tas-Servizzi ta’ Matul il-Jum
biex dawn ikomplu jiΩviluppaw isservizz
tag˙hom u ankè joffruh lil
dawk li g˙andhom bΩonnhom u li
b˙alissa mhumiex jie˙duh. F’dan ilba©it,
il-fondi ta’ dan is-servizz Ωdied
b’madwar Lm82,000 (minn
Lm1,227,150 g˙al Lm1,309,900). Il-
Kummissjoni, fil-waqt li tapprezza din
iΩ-Ωieda, hi konvinta li din mhiex
biΩΩejjed l-aktar biex f’Settembru li ©ej,
dan is-servizz ikun jista’ jipprovdi s-
servizzi tieg˙u lil dawk l-istudenti li se
jispiççaw mill-iskejjel speçjali.
Talba o˙ra tal-Kummissjoni
milqug˙a mill-Gvern f’dan il-ba©it
kienet l-eΩenzjoni mill-˙las tat-taxxa
fuq id-d˙ul sa massimu ta’ Lm4,000 lil
dawk il-©enituri li j˙allsu g˙as-servizzi li
uliedhom b’diΩabilità g˙andhom
bΩonn biex jattendu skejjel
indipendenti. Din il-miΩura Ωgur se
tg˙in biex il-kunçetti ta’ edukazzjoni
inklussiva u ta’ opportunitajiet indaqs
jkomplu jissa˙˙u f’pajjiΩna.
L-a˙˙ar miΩura hi dik dwar koppji
b’diΩabilità li jkunu jridu jiΩΩew©u u li
issa ma jitilfux wa˙da mill-penzjoni
tag˙hom. Din hi miΩura ©usta u
tkompli tg˙in biex persuni b’diΩabilità,
b˙al bqija tas-Soçjetà, jkunu jistg˙u
jiffurmaw familja bis-sapport
finanzjarju me˙tie©.
DIÇEMBRU 2004 • INDAQS • 13

Studenti u Servizz ta’ Matul il-Jum
Ta’ kull sena, numru ta’ studenti b’diΩabilità jispiççaw milliskejjel
speçjali u w˙ud minnhom ikollhom bΩonn jibdew jie˙du
servizz ta’ matul il-jum. Il-biçça l-kbira ta’ dan is-servizz jing˙ata
mid-Dipartiment ta’ l-Anzjani u Servizzi fil-Komunità, illum fi
˙dan il-Ministeru tas-Sa˙˙a u Servizzi fil-Komunità.
Din is-sena, dan id-Dipartiment
mill-ewwel beda juri li kien se jkollu
diffikultà biex joffri dan is-servizz lil
dawn il-klijenti ©odda tieg˙u. Barra
minn hekk hu di©à kellu numru ta’
persuni li kienu fuq il-waiting list
g˙ax ma setax joffrilhom servizz.
Il-Kummissjoni l-˙in kollu bdiet
ti©bed l-attenzjoni ta’ l-Awtoritajiet
biex, f’Settembru dawn l-istudenti
ma jispiççawx id-dar ma jag˙mlu
xejn. Wara diskussjonijiet bejn il-
Ministeru ta’ l-Edukazzjoni u l-
Ministeru tal-Familja, intla˙aq ftehim
li g˙al din is-sena, dawn l-istudenti
jibqg˙u fl-iskejjel speçjali.
Naturalment, g˙alkemm din ilmiΩura
taffiet xi ftit il-problema,
jidher çar li g˙ad ma hemmx
soluzzjoni permanenti u f’Settembru
li ©ej din il-problema se ter©a’
titfaçça.
Il-Ministeru tas-Sa˙˙a u Servizzi
fil-Komunità joffri dan is-servizz
primarjament f’Çentri ta’ Matul il-
Jum li hu g˙andu mxerrdin ma’
Malta. Hemm ukoll wie˙ed
f’G˙awdex immexxi mill-Ministeru
g˙al G˙awdex. Però il-Gvern g˙andu
wkoll ftehim ma’ entitajiet mhux
governattivi biex servizz simili
jing˙ata lil numru Ωg˙ir ta’ persuni
b’diΩabilità. Ftehim b˙al dan sar mal-
Fondazzjoni Eden u mal-Kooperattiva
Franco-Si.
Il-Kummissjoni se tkompli ta˙dem
biex kull persuna b’diΩabilità li
g˙andha bΩonn ikollha dan is-Servizz
ta’ Matul il-Jum. Il-Kummissjoni
temmen li dawn is-servizzi hemm
bΩonnhom mhux biss biex il-persuni
b’diΩabilità u l-familji tag˙hom
ikollhom kwalità ta’ ˙ajja tajba imma
wkoll g˙ax jag˙mel sens ekonomiku.
Jekk il-familji ta’ dawn il-persuni ma
jkunux jistg˙u jibqg˙u jie˙du ˙sieb
dawn il-persuni g˙ax ma jing˙atawx
is-sapport li g˙andhom bΩonn, l-Istat
ikollu jipprovdi servizz residenzjali hu
bi spiΩa ferm akbar.
Il-Programm PEKTUR
G˙ajnuniet Finanzjarji
PEKTUR hu program tal-
Kummissjoni li g˙andu l-g˙an li
jg˙in persuni b’diΩabilità, l-
organizzazzjonijiet tag˙hom u dawk
li ja˙dmu f’dan il-qasam biex
jag˙mlu riçerka jew ikomplu l-
edukazzjoni u t-ta˙ri© tag˙hom. Dan
jag˙mlu billi joffri g˙ajnuniet
finanzjarji Ωg˙ar lil dawk li japplikaw
u li t-talbiet tag˙hom jitqiesu b˙ala li
jag˙mlu parti mill-prijoritajiet tal-
Kummissjoni. Il-Programm hu mexxi
minn bord awtonomu mill-
Kummissjoni. F’dawn l-a˙˙ar sitt
xhur, PEKTUR approva 4 pro©etti li
huma:
• l-ADHD Support Group biex
jippubblikaw ktejjeb informattiv
lill-g˙alliema dwar kif jistg˙u
jg˙inu a˙jar tfal b’dan in-nuqqas;
• il-Malta Caritas Epilepsy Association
biex jippubblikaw poster g˙allkonferenza
internazzjonali “9th
Epilepsy and Society Meeting -
Focusing on Change” li saret
f’Malta;
• persuna b’diΩabilità biex tag˙mel
esperjenza ta’ xog˙ol ta’ 4
©img˙at fir-Renju Unit;
• persuna b’diΩabilità biex tag˙mel
Ωjara ta’ studju fir-Renju Unit.
Il-Programm Semma’ Le˙nek
Il-Programm PEKTUR jorganizza
wkoll il-kors “Semma’ Le˙nek” li
g˙andu l-g˙an li jg˙in persuni
b’diΩabilità u familjari tag˙hom
jit˙arr©u ˙alli jkunu jistg˙u jmexxu l-
moviment tag˙hom huma stess.
L-a˙˙ar kors li sar kien indirizzat
speçifikament g˙al 15-il persuna li
g˙andhom nuqqas intellettwali. Dan
il-kors intemm permezz ta’ attività
pubblika mtellg˙a mill-parteçipanti
nfushom. Saru diskorsi qosra,
diskussjoni u intervista lill-E.T. Dr E.
Fenech Adami, President tar-
Repubblika. Wara, il-President
ippreΩenta lill-parteçipanti biççertifikati
ta’ l-attendenza g˙al dan ilkors.
Dan il-kors tant kien suççess li l-
parteçipanti baqg˙u jiltaqg˙u
flimkien b’mod regolari.
14 • INDAQS • DIÇEMBRU 2004

Servizz G˙ajnuniet Speçjali
Óidma mal-Community
Chest Fund
Is-Servizz G˙ajnuniet Speçjali u l-
Fondazzjoni Aççessibilità g˙all-
Informatika (FITA) la˙qu ftehim mal-
Community Chest Fund biex dan ta’
l-a˙˙ar jag˙ti g˙ajnuna finanzjarja lillpersuni
b’diΩabilità biex ikunu jistg˙u
jixtru kompjuter. Dan sar g˙ax il-
Kummissjoni u l-Community Chest
Fund jemmnu li l-informatika tista’
tg˙in bis-s˙i˙ persuni b’diΩabilità
jkollhom kwalità ta’ ˙ajja a˙jar.
F’dawn l-a˙˙ar xhur kien hemm xi
diffikutajiet biex dan il-ftehim ji©i
implimentat u ˙afna persuni
b’diΩabilità damu ˙afna biex jirçievu
risposta ming˙and il-Community
Chest Fund dwar it-talba tag˙hom
g˙al din l-g˙ajnuna.
Wara li l-Kummissjoni u l-FITA
kellhom laqg˙at mal-President il-
©did, l-E.T. Dr E. Fenech Adami,
dawn il-problemi ©ew solvuti u
numru ta’ persuni b’diΩabilità
bbenefikaw minn din l-g˙ajnuna.
Il-Kummissjoni, l-aktar permezz
tas-Servizz G˙ajnuniet Speçjali u l-
Community Chest Fund ftehmu wkoll
li ja˙dmu mill-qrib biex ˙idmiethom
indirizzata lejn il-persuni b’diΩabilità u
l-familji tag˙hom tkun wa˙da
kkoordinata u g˙alhekk aktar effettiva.
G˙al dan il-g˙an, l-E.T. il-President
g˙o©bu jistieden rappreΩentant tal-
Kummissjoni biex ikun membru fuq ilbord
tal-Community Chest Fund. Il-
Kummissjoni aççettat bil-qalb din l-
offerta u s-sur Joe Camilleri, çermen
tal-Kummissjoni, issa hu membru ta’
dan il-bord.
Wheelchair Clinic
Is-Servizz G˙ajnuniet Speçjali ilu
j˙oss il-bΩonn li pajjiΩna jkollu
Wheelchair and Seating Clinic
idealment fi ˙dan id-DiviΩjoni tas-
Sa˙˙a. L-g˙an ta’ din il-klinika hi l-
persuni b’diΩabilità fiΩika jing˙ataw
pariri professjonali dwar l-apparat li
individwi partikolari jkollhom bΩonn
biex ikunu jistg˙u jg˙ixu ˙ajja
indipendenti.
Din il-proposta ©iet diskussa
f’laqg˙a li ç-Cermen u d-Direttur tal-
Kummissjoni, flimkien mal-mani©er
tas-Servizz G˙ajnuniet Speçjali, is-sinj.
Vicki Sciberras kellhom ma’ Dr Ray
Busutill, Direttur Ìenerali tad-DiviΩjoni
tas-Sa˙˙a. Id-DiviΩjoni fil-prinçipju
wriet li taqbel ma’ din il-proposta.
Is-Servizz G˙ajnuniet Speçjali minna˙a
tieg˙u beda ji©bor l-
informazzjoni dwar dan il-bΩonn. Fllaqg˙a
li saret mal-kapijiet tassessjonijiet
tas-Servizzi tat-Terapija flistess
Divizjoni kien hemm qbil li l-
bΩonn ta’ din il-klinika hu kbir. Ìie
deçiΩ li jsir studju pilota ta’ 4 ©img˙at
dwar il-bΩonn g˙al din il-klinika. Dan
l-istudju tlesta u issa ©ie deçiΩ li ji©i
estiΩ g˙al 6 xhur. L-g˙an primarju ta’
dan l-istudju hu li jkollna idea aktar
çara tal-bΩonn kwalitattiv u
kwantitattiv g˙al din il-klinika. Hu
ttamat li dan l-istudju jitlesta sa nofs
is-sena d-die˙la.
Hearing Aids
Il-Kummissjoni rçeviet ilment
ming˙and l-G˙aqda Persuni Neqsin
mis-Smig˙ u l-Gozo Association for
the Deaf li kien hemm problemi biex
studenti neqsin mis-smig˙ jing˙ataw
il-hearing aids li g˙andhom bΩonn
mill-isptar San Luqa.
Il-Kummissjoni g˙amlet
rappreΩentazzjonijiet biex din ilproblema
tissolva min˙abba li dan innuqqas
kien qed ikun ta’ detriment
kbir g˙al dawn l-istudenti fl-iΩvilupp
s˙i˙ tag˙hom, l-aktar dak edukattiv.
Wara diversi interventi jidher li din
il-problema ©iet solvuta. Il-
Kummissjoni se ssegwi din il-problema
biex jekk jista’ jkun ma ter©ax ti©ri.
Kampjonat Ewropew tal-Pool f’Malta
Il-Malta Pool Association se torganizza il-kampjonat Ewropew
tal-Pool f’Malta. Dan se ssir bejn l-20 u l-25 ta’ Frar fil-Corinthia
Jerma Palace Hotel, Marsascala. Din il-log˙ba tintlag˙ab fuq
imwejjed Ωg˙ar bi tlett boççi, is-sewda, il-˙amra u s-safra. Din l-
organizzazzjoni qed tippjana li torganizza kompetizzjoni riservata
g˙all-persuni li juΩaw si©©u tar-roti. Fil-fatt diversi pajjiΩi di©a
urew interess li membri tag˙hom jipparteçipaw. L-organizzazzjoni
Maltija lesta li t˙arre© tim ta’ plejers Maltin biex jie˙du sehem.
Dawk li huma interessati jikkuntattjaw lis-sur Vincent
Degiorgio, Segretarju Ìenerali ta’ din l-assoçjazzjoni fuq l-mobajl
79499117, jew telefon (answering machine) 21677923 jew blemail:maltapoolassociation@global.net.mt.
DIÇEMBRU 2004 • INDAQS • 15

Access for All - Design Guidelines
Fl-2000, il-MEPA, biex tassigura li l-Li©i Opportunitajiet
Indaqs ti©i m˙arsa f’dak li g˙andu x’jaqsam ma’ aççess
fiΩiku, bdiet titlob lill-Kummissjoni biex çerti applikazzjonijiet
g˙al Ωvilupp ji©u vvettjati mill-Kummissjoni.
Dawn l-applikazzjonijiet kienu
jinkludu bini miftu˙ g˙all-pubbliku u
ta’ uΩu ma©©uri. Il-Kummissjoni
kellha tivvettjahom biex tassigura li
dawn ikunu skond il-Prinçipji ta’
Aççessibilità g˙al Kul˙add.
G˙al dan il-g˙an il-Kummissjoni
fl-istess sena ppubblikat linji-gwida
bl-isem Access for All - Design
Guidelines. Aktar tard dawn il-linjigwida
©ew adottati mill-MEPA stess.
Wara erba’ snin li ilhom ji©u
wΩati, il-Kummissjoni ˙asset il-˙tie©a
li ssir reviΩjoni ta’ dawn il-linji-gwida
kemm f’dik li hi preΩentazzjoni
tag˙hom kif ukoll fil-kontenut. Wara
diskussjoni interna, il-Kummissjoni
˙ejjiet abbozz ©did ta’ dan iddokument.
Dan id-dokument ©ie
ççirkulat lil dawk kollha li huma
interessati, l-aktar dawk involuti flindustrija
tal-bini u dawk li ja˙dmu
fil-qasam tal-persuni b’diΩabilità. Il-
Kummissjoni se tiddiskuti dan iddokument
b’mod formali waqt
laqg˙a li se ssir g˙al dan il-g˙an
waqt il-Ìimg˙a tal-Persuni
b’DiΩabilità.
Wara li ji©u kkonsiderati s-
su©©erimenti, kummenti u proposti
kollha li jsiru, il-Kummissjoni tiddeçiedi
l-linji-gwida ©odda biex imbag˙ad
dawn jer©g˙u ji©u ppubblikati.
Kopja ta’ l-abbozz ta’ dawn il-linji
gwida jista’ jinkiseb mill-uffiçini tal-
Kummissjoni jew minn fuq il-website
tag˙ha: www.knpd.org.
Kummissjoni Nazzjonali Persuni b’DiΩabilità
Çentru Óidma Soçjali, Santa Venera
Din ir-rivista
©iet ippreparata
Telefon: 21 487 789 Fax: 21 484 609 Textel: 21 446 536 f’audio tape, kif ukoll
E-mail: helpdesk@knpd.org
www.knpd.org
Editur: Fred Bezzina
b’tipa kbira. Min irid
kopja hekk jista’ jçempel
jew jikteb lill-Kummissjoni.
An English version is also available.
Il-Kummissjoni u l-impjegati
kollha tag˙ha jawgurawlek
mill-qalb
il-Milied it-tajjeb
u sena mimlija risq u hena
Il-Kummissjoni m’hix ser tibg˙at kartolini tal-Milied. Minflok ser jinxtraw
pubblikazzjonijiet biex jitpo©©ew fiç-Çentru tar-RiΩorsi tag˙ha g˙al uΩu ta’ kul˙add
16 • INDAQS • DIÇEMBRU 2004