Ir-riforma qed tintlaqa' tajjeb - MaltaRightNow.com

€ 0.50 

www.media.link.com.mt 

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011 

2080 

Is-sistema 

edukattiva 

Ir-riforma 

qed tintlaqa’ tajjeb 

Is-silta mid-dokument tal-Prosekuzzjoni Taljana fil-ka] 

tat-twaqqig[ tal-ajruplan f’Ustica, li turi kif Gaddafi kien ju]a 

lil Malta b[ala /entru tat-terrori]mu 

Skont is-Servizzi Sigrieti Taljani… 

Meta Gaddafi 

kien ju]a lil Malta 

b[ala /entru 

tat-terrori]mu 

Dokument li tressaq millprosekuzzjoni 

Taljana filka] 

dwar it-twaqqig[ talajruplan 

DC9 tal-Itavia 

f’Ustica f’:unju 1980, 

jiddikjara li kien a//ertat li 

fis-snin sebg[in il-Libjani 

kienu qed ju]aw lil Malta 

b[ala /entru minn fejn 

terroristi m[arr;in fil-Libja 

kienu jintbag[tu f’diversi 

pajji]i biex joqtlu liddissidenti 

tar-re;im ta’ 

Gaddafi. 

Din l-informazzjoni, biddata 

tal-5 ta’ :unju 1980, 

kienet in;abret mis-Servizzi 

Sigrieti Taljani f’dokument 

li jifrex fuq eluf ta’ pa;ni u 

li jimplika lir-re;im ta’ 

Gaddafi f’numru kbir ta’ 

attentati terroristi/i li kienu 

jse[[u f’dawk i]-]minijiet. 

Id-dokument ji]vela li 

a;enti sigrieti Libjani li 

kienu jie[du sehem f’dawn 

l-attentati, kienu jintbag[tu 

apposta b[ala 

rappre]entanti diplomati/i, 

jew inkella f’pajji] 

partikulari g[al perijodu 

qasir, sakemm iwettqu l- 

attakki terroristi/i tag[- 

hom. 

Dawn l-attentati se[[ew 

ftit xhur biss wara li 

Muammar Gaddafi kien ;ie 

Malta fl-okka]joni tal-31 ta’ 

Marzu 1979 biex 

‘ji//elebra’ l-[elsien ta’ 

pajji]na minn ba]ijiet 

barranin u d-dikjarazzjoni li 

qatt aktar pajji]na ma 

jintu]a f’konflitti ta’ 

[addie[or. 

Rapport s[i[ f’pa;na 8 

minn Charles Muscat charles.muscatt@media.link.com.mt 

Ir-riforma fis-sistema 

edukattiva li qed tpo;;i lil 

kull tifel u tifla fi/-/entru talattenzjoni 

u tal-esperjenza 

kurrikulari, qed tintlaqa’ tajjeb 

kemm mill-g[alliema, mill- 

;enituri u anki mill-istess tfal. 

Is-sistema tal-abbiltajiet 

im[allta mill-Form 1 qed tkun 

a//ettata u naqas [afna x- 

xetti/i]mu ta’ g[alliema u 

;enituri, u s-sistema qed 

ta[dem. 

Fis-sistema edukattiva qed 

isiru [afna affarijiet tajbin u 

llum hemm possibbiltajiet 

;odda g[al kul[add. 

Dan [are; ilbiera[ waqt 

seminar dwar l-edukazzjoni, 

organizzat mill-Alternattiva 

Demokratika f’Dar l-Ewropa, 

fil-Belt. 

Operazzjonijiet li bdew isiru 

fl-Isptar Mater Dei ftit taxxhur 

ilu qed jibdlu l-[ajja ta’ 

pazjenti li min[abba l- 

kundizzjoni eriditarja tag[hom 

konnessa mal-artrite u r- 

rewmati]mu jkunu 

prattikament tilfu l-u]u ta’ 

jdejhom. 

Permezz ta’ dawn l- 

operazzjonijiet, jinbidlu l- 

g[adam tal-idejn u l-pazjenti, 

fi ]mien relattivament qasir, 

jiksbu lura l-u]u s[i[ ta’ 

jdejhom wara [afna snin li ma 

jkunu jistg[u jag[mlu xejn, 

lanqas isuqu. 

Anne Buhagiar, l-ewwel 

Operazzjonijiet ;odda fl-Isptar Mater Dei 

DWAR IS-SA{{A ARA WKOLL… 

■ I//ensuraw lil Muscat s[abu stess ................P.10 

■ L-editorjal> Il-;enesi ta’ gidba [oxna .............P.11 

■ Artiklu tal-Ministru Joe Cassar.......................P.48 

■ Il-karikatura ......................................................P.48 

pazjenta Maltija li kienet 

operata fl-Isptar Mater Dei 

b’din il-pro/edura, qalet lil 

il-mument li qatt ma basret li 

setg[et isse[[ din it-trasformazzjoni 

s[i[a fl-u]u ta’ 

jdejha. 

“Tant kont ili mu;ug[a u 

tant kont tlift l-indipendenza 

Il-kelliema fis-seminar dwar l-edukazzjoni> kunsens 

li r-riforma qed tintlaqa’ tajjeb 

{adu sehem il-Professur 

Grace Grima, id-Direttur 

:enerali fid-Direttorat tal- 

Kwalità u l-Istandards fl- 

Edukazzjoni, il-Professur 

Carmel Borg, mill-Fakultà 

tal-Edukazzjoni tal-Università 

ta’ Malta, Kevin 

Bonello, il-President il-;did 

tal-Union tal-G[alliema 

(MUT) u Mario Mallia, ilkelliem 

dwar l-Edukazzjoni 

tal-AD. 

g[al pa;na 5 

min[abba din il-kundizzjoni li 

kwa]i kont tlift kull tama. 

L-operazzjonijiet li saruli fl- 

Isptar Mater Dei tawni lura l- 

u]u ta’ jdejja u ne[[ewli l- 

u;ig[ li kien ikolli”, qalet 

Anne Buhagiar. 

Rapport dettaljat 

f’pa;ni 30 u 31 

Ara li qed 

ting[ata 

l-[ar;a 

ta’ Ottubru 

ta’ LIFE & STYLE 

IL-MANUVRAR FIL-PARTIT LABURISTA DWAR IL-KUNSILLI LOKALI 

Jissemmew aktar sindki u kunsillieri 

Ir-rapport li deher f’din il-gazzetta l-{add 

li g[adda dwar il-manuvri li g[addejjin 

b[alissa fil-Partit Laburista b’rabta mallista 

tal-kandidati li qed i[ejji g[allelezzjonijiet 

tal-kunsilli lokali f’Marzu li 

;ej qanqal moviment ;mielu fost dawk 

kollha li ssemmew u fost il-partitarji 

tag[hom. 

Fir-rapport tal-{add li g[adda kien 

issemma li dak li qed jitqies b[ala il- 

‘per/imes’ li jridu jtajru hu John Boxall, 

is-Sindku tal-Birgu g[aliex fil-qalba talpartit 

hu kunsidrat li ‘jikkopera ]]ejjed 

mal-Gvern Nazzjonalista’. 

L-istess sorsi qalu lil din il-gazzetta li 

matul din il-;img[a, fil-qalba tal-Labour 

issemmew erbg[a o[ra partikulari: Pawlu 

Farrugia, is-Sindku ta’ {al Tarxien, 

Antoinette Vassallo, is-Sindku ta’ Ta’ 

Xbiex u mart id-Deputat Laburista Adrian 

Vassallo, u ]ew; kunsillieri li kienu wkoll 

g[al xi ]mien Sindki fil-lokalità tag[hom: 

John F. Buttigieg tal-Mellie[a u Salvu 

Camilleri tal-Fgura. 

L-idea tat-tmexxija pre]enti tal-Labour 

hi li post dawk li mhux se jkunu approvati 

biex jer;g[u jikkontestaw jittie[ed minn 

dawk li, internament, qed jissej[u b[ala 

super candidates biex imbag[ad, dawk 

minnhom li jiksbu ri]ultat tajjeb, 

jo[or;uhom b[ala kandidati g[allelezzjoni 

;enerali tal-2013. 

Dan qed ikollu effett ukoll fuq numru 

sostanzjali ta’ Deputati fil-Grupp 

Parlamentari e]istenti li qed i[ossu l- 

po]izzjoni tag[hom mhedda minn dawn 

il-kandidati ;odda li qed ifaqqsu minn 

jum g[all-ie[or. 

Fil-PL g[addejja kritika g[al din ittattika 

ta’ Muscat g[aliex qed jing[ad li l- 

Leader kien missu [a passi tul it-tliet snin 

li ilu jmexxi l-partit u mhux [alla kollox 

g[addej — b[alma g[amel f’lokalitajiet 

b[all-Mosta, {al Luqa, Pembroke u l- 

Fgura — biex issa ;ab lill-partit f’dan ilba[ar 

imqalleb. 

Ara wkoll l-artiklu 

ta’ Edwin Vassallo f’pa;na 13

2 


AÓBARIJIET LOKALI 

Laburisti 

insensittivi 

u bla ebda 

sens 

ta’ etika 

Andrè Borg, avukat 

]ag[]ug[, li hu involut fil- 

Partit Laburista, fl-a[[ar jiem 

po;;a fuq Facebook ritratt ta’ 

Steve Jobs, il-fundatur ta’ 

Apple li miet fl-età ta’ 56 

sena nhar l-Erbg[a li g[adda, 

bidel wi// Jobs ma’ dak tal- 

Prim Ministru Lawrence 

Gonzi u bidel l-isem biex ;ie 

jinqara No Jobs. 

Kienu [afna dawk li 

wie;bu g[al dan l-a;ir 

insensittiv billi kkummentaw 

fuq Facebook stess li din 

kienet azzjoni patetika u 

nieqsa minn kull rispett u 

}ag[]ug[ 

fil-periklu tal-mewt 

}ag[]ug[ ta’ 19-il sena mi]- 

}urrieq jinsab fil-periklu talmewt 

wara li l-vettura li kien 

fiha kienet involuta f’in/ident. 

L-in/ident se[[ g[all-[abta 

tat-tlieta tal-biera[ filg[odu fi 

Triq il-Belt Valletta fi]-}urrieq 

meta s-sewwieq tal-karozza 

Peugeot 306g[al xi ra;uni 

tilef il-kontroll tal-vettura. 

Fil-vettura, misjuqa mi]- 

]ag[]ug[ ta’ 19-il sena, kien 

hemm tliet passi;;ieri o[ra – 

]ag[]ug[ ta’ 22 sena u ie[or ta’ 

17-il sena, li ;arrbu;rie[i ta’ 

natura [afifa, u tfajla ta’ 16-il 

sena, li ;arrbet;rie[i gravi. I]- 

]g[a]ag[ huma lkoll mi]-}urrieq. 

Bil-ka] kienet infurmata l- 

Ma;istrat tal-G[assa Gabrielle 

Vella, li [atret diversi esperti 

biex jassistuha fl-inkjesta. 

FOCUS 101 

Il-lum mid-9.30 a.m. sal-11.00 a.m. 

— Anali]i tal-gazzetti tal-{add 

Imexxi> 

Mistednin> 

Victor Scerri 

Malcolm Mifsud 

Edwin Vassallo 

etika g[al bniedem li g[adu 

kif miet. 

Wie[ed minn dawk li 

ikkummentaw qal: “Din hi l- 

kri]i ta’ Malta… li /erti 

nies jibqg[u fi ]mien il- 

[a;ar u ma jimmaturaw 

qatt.” 

O[rajn ikkummentaw li hu 

tassew ironiku li filwaqt li 

fid-dinja g[addejja kri]i tant 

kbira, u Malta baqg[et 

g[addejja ’l quddiem, l-aktar 

fejn jid[lu l-impjiegi, xi [add 

jipprova jag[mel kapital 

politiku minn din i/-/irkustanza. 

Il-‘[olma’ ta’ Joseph Muscat li jkollu 

gallarija fil-fa//ata ta/-?entru Nazzjonali 

Laburista (?NL) fil-{amrun, sa fl-a[[ar 

bdiet issir realtà hekk kif fl-a[[ar jiem beda 

x-xog[ol me[tie; u di;à tlestiet il-ba]i 

tag[ha. 

Din tal-gallarija kienet t[abbret minn 

il-mument fis-17 ta’ Ottubru 2010 u kienet 

[asdet anke lil membri tal-E]ekuttiv 

Nazzjonali tal-Labour li ma kinux intalbu 

jag[tu l-fehma tag[hom dwar dan it-tibdil 

strutturali. 

L-applikazzjoni g[al permess quddiem il- 

MEPA kienet saret mill-Perit Charles 

Buhagiar li, barra l-gallarija, kien talab ukoll 

permess biex jinbnew uffi//ji o[rajn fil-livell 

tal-penthouse. 

L-idea tal-gallarija, skont l-istess Joseph 

Muscat, hi biex ikollu minn fejn jindirizza l- 

folol f’okka]jonijiet spe/jali li jkunu 

g[addejjin quddiem i/-?entru Nazzjonali 

Laburista. 

{afna kienu qalu li l-PL ried gallarija 

g[aliex fid-Dar ?entrali tal-PN — li hi 

tefg[a ta’ ;ebla bog[od mi/-?entru 

Laburista — dejjem kien hemm gallarija, 

kemm fil-bini l-antik, kif ukoll fid-Dar 

?entrali l-;dida li nfet[et uffi/jalment tliet 

snin ilu. 

IL-PREMJU ANZJAN TAS-SENA: Margaret Mifsud hi 

r-rebbie[a tal-Premju Anzjan 2011 u kienet pre]entata dan nhar 

il-:img[a fil-Palazz Presidenzjali tal-Belt. G[al din l-edizzjoni 

kien hemm 21 nominazzjoni, kollha g[al persuni attivi fil-qasam 

tal-volontarjat. Is-Sinjorina Mifsud, li tattendi c-?entru ta’ Matul 

il-Jum f’{ad-Dingli, g[amlet diversi opri ta’ volontarjat. 

Il-Premju hu organizzat mis-Segretarjat Parlamentari g[all-Anzjani. 

Lil Muscat qed jaqtg[ulu xewqtu 

Ferut gravi 

■ Somalu ta’ 28 sena, 

residenti {al Balzan, ;arrab 

;rie[i gravi i]da ma jinsabx 

fil-periklu tal-mewt wara li 

safa ferut bi strument li jaqta’ 

u bil-ponta. 

Il-ka] se[[ nhar il-:img[a 

filg[axija fi Triq il-Kbira San 

:u]epp, il-{amrun. 

Il-;img[a li g[addiet din 

il-gazzetta rrappurtat ittug-of-war 

li kienet 

g[addejja bejn An;lu 

Farrugia, id-Deputy Leader 

Laburista u s-Sindku 

Laburista f’Ra[al :did 

dwar zebra crossing fi triq 

f’dik il-lokalità. 

Is-Sindku hu kunsidrat 

b[ala qrib [afna tad- 

Deputat Laburista Silvio 

Parnis li [afna min-nies 

tieg[u qed jg[idu li An;lu 

Farrugia, li se jkun qed 

jikkontesta fir-Raba’ 

Distrett g[all-ewwel darba, 

qabad u da[lilhom flg[alqa. 

Silvio Parnis, min-na[a 

tieg[u, mhux qieg[ed 

b’idejh fuq ]aqqu u fla[[ar 

jiem bag[at ittra lil 

numru kbir ta’ kostitwenti 

biex jinfurmahom li nhar 

il-{amis li ;ej se ssir 

laqg[a “g[al dawk li kienu 

ta’ g[ajnuna fl-a[[ar 

elezzjoni kif ukoll g[al 

Il-ba]i tal-gallarija li qed issir mal-fa//ata ta/- 

?entru Nazzjonali Laburista 

Il-pika laburista 

fir-Raba’ Distrett 

tkompli ti[rax 

dawk il-persuni li jixtiequ 

jg[inuni fil-[idma tieg[i 

g[all-kampanja elettorali li 

jmiss”. 

G[al din il-laqg[a li se 

ssir f’sala f’{al Tarxien, 

Silvio Parnis sa[ansitra 

organizza trasport biex 

jin;abru n-nies mill-Gudja, 

{al G[axaq, Santa Lu/ija, 

il-Marsa, Ra[al :did u {al 

Tarxien. 

Fi tmiem l-ittra tieg[u 

lill-kostitwenti, Silvio 

Parnis [e;;i;hom 

jing[aqdu “mal-akbar tim 

politiku fir-raba’ 

distrett”. 

Mhemmx dubju li Silvio 

Parnis a//etta l-‘isfida’ ta’ 

An;lu Farrugia li, minna[a 

tieg[u, biex i[ajjar 

lin-nies tad-distrett, kemmil 

darba semma l-[biberija 

u l-ammirazzjoni li kellu 

g[al Lorry Sant li g[al 

[afna snin kien Deputat 

Laburista ewlieni f’dak iddistrett.



3 

Il-GWU> mhux biss ma ti;;eddidx talli 

tmur lura g[all-istess passat tag[ha 

Meta nhar l-Erbg[a li g[adda, 

Tony Zarb, is-Segretarju 

:enerali tal-General Workers’ 

Union kien qed jag[mel iddiskors 

ewlieni fi tmiem il- 

Konferenza :enerali tal-union 

tieg[u, hu tkellem b’sa[na 

kbira kontra l-Gvern Nazzjonalista 

li, qal, hu b[al dawk ilgvernijiet 

ta’ qablu li kienu 

ostili kontra l-GWU tul it-68 

sena tag[ha. 

Fl-istess diskors hu attakka 

lil din il-gazzetta li b[al-lum 

;img[a kienet l-ewwel wa[da 

f’dan il-pajji] li irreferiet 

g[all-kontradizzjoni li qed 

tg[ix il-GWU meta filwaqt li 

g[al din il-Konferenza g[a]let 

is-slogan IS-SA{{A FIT- 

TI:DID hi l-unika union mittlieta 

l-kbar f’pajji]na li se 

tibqa’ ikkakkmata b’mexxej li 

ilu ’l fuq minn 13-il sena 

jmexxiha. 

Tony Zarb qal li dak li ma 

qalitx din il-gazzetta firrapport 

tag[ha kien li :or; 

Borg Olivier dan imexxi lill- 

PN g[al 27 sena u Eddie 

Fenech Adami dam 26 sena. 

Kien jibqa’ kieku... 

I]da lil Tony Zarb, li qal 

ukoll li mhux se jdum imexxi 

lill-GWU daqs dawn i]-]ew; 

mexxejja, ng[idulu li dan 

lanqas jekk irid ma jista’ 

jag[mlu g[aliex skont l-istatut 

tal-istess GWU hu jista’ jdum 

fil-kariga sa ma jag[laq il-61 

sena, li ja[btu erba’ snin o[ra. 

M’g[andna l-ebda dubju li 

minn dak li wera s’issa filkarriera 

tieg[u hu kien 

jipprova jibqa’ fit-tmexxija 

anke aktar mi]-]ew; leaders 

politi/i li semma, kieku ]- 

]mien kien jippermetti. 

U la Tony Zarb g[a]el li 

jqabbel lilu nnifsu ma’ ]ew; 

leaders politi/i ‘;ganti’ flistorja 

ta’ pajji]na, irridu 

Min ji;;edded… u min jista;na 

Gejtu Tanti (U{M) Gejtu Vella (U{M) Tony Zarb (GWU) 

■ Filwaqt li fil-jiem li ;ejjin, Gejtu Vella, is-Segretarju :enerali u Gejtu Tanti, il-President tal-Union 

{addiema Mag[qudin (U{M) se jkunu qed i[allu l-karigi tag[hom biex l-union tag[hom ikollha 

l-ispazju kollu biex ti;;edded, il-GWU se tibqa’ mmexxija minn Tony Zarb li g[adu jemmen li 

je[tie; ikun militanti fi kliemu… u f’g[emilu 

nag[mlu daqsxejn ta’ paragun 

bejnu u bejnhom. 

:OR: BORG 

OLIVIER, b’diplomazija fina 

u b’tena/ità, irnexxielu 

JDA{{AL lil Malta fejn kien 

jixirqilha fil-komunità 

internazzjonali permezz tal- 

Indipendenza li akkwista g[al 

Malta. 

EDDIE FENECH 

ADAMI, b’g[aqal u ippjanar 

irnexxielu JDA{{AL lil 

Malta fl-Unjoni Ewropea 

minkejja l-oppo]izzjoni fero/i 

tal-Partit Laburista u tal-istess 

GWU. 

TONY ZARB irnexxielu 

JDA{{AL lill-union tieg[u 

f’[ajt meta wettaq kampanja li 

kien swiet lill-GWU mijiet ta’ 

eluf ta’ liri biex jipprova 

jwaqqaf il-mixja tal-Maltin 

lejn l-UE u minkejja li kellu 

rapporti f’idejh kummissjonati 

minnu stess li kienu juru li 

Malta jaqblilha li tissie[eb fl- 

Unjoni Ewropea. 

Wara dik it-telfa kbira 

personali u g[all-istess GWU, 

Tony Zarb, minkejja li kien 

sfidu/jat ukoll mill-ma;;oranza 

tas-Segretarji tat- 

Taqsimiet tal-GWU xorta 

baqa’ ggranfat mal-poter. 

B[ala ri]ultat ta’ dak ittaqlib 

li Tony Zarb g[adda 

lill-union tieg[u minnu, fil- 

GWU se[[ew ;rajjiet bla 

pre/edent fl-istess union. 

Numru ta’ Segretarji ta’ 

Taqsimiet irri]enjaw 

min[abba l-mod kif kien qed 

imexxi u mijiet ta’ membri 

[allew l-union biex iffurmaw 

union g[alihom. 

Militanti 

Barra minn hekk, i]da 

b’ri]ultat dirett tat-tmexxija 

politika ta’ Tony Zarb, il- 

GWU kellha tg[addi minn 

battalja kbira deskritta b[ala 

‘taqbida g[ar-ru[ tal-GWU’ 

— taqbida li ;abet f’konfront 

l-elementi moderati malelementi 

militanti. F’dik il- 

;lieda kien sa[ansitra da[al 

fin-nofs il-Partit Laburista 

biex, finalment, kienu l- 

militanti, immexxijin millistess 

Tony Zarb, li [atfu 

darba g[al dejjem ‘ir-ru[’ ta’ 

din l-akbar union f’pajji]na. 

Minn dak i]-]mien sal-lum, 

il-GWU ]iedet fid-do]a talantagoni]mu 

tag[ha filkonfront 

tal-Gvern 

Nazzjonalista u dan l-aktar li 

jista’ jidher bil-miftu[ hu filmod 

kif qed tintu]a l-gazzetta 

tal-union. 

Minn jum g[al jum, din qed 

i]]id fl-attakki ma jaqtg[u 

xejn kontra l-Gvern 

Nazzjonalista u b’editorjali 

miktubin bl-aktar mod sfa//at 

g[al dak kollu li jag[mel ilgvern. 

Gazzetta li saret tadotta 

politika parti;;jana li 

sa[ansitra tmur lil hinn millistess 

media tal-Partit 

Laburista. 

Ma’ dak li qalet din ilgazzetta 

l-{add li g[adda 

dwar Tony Zarb u elementi 

o[rajn li ilhom fit-tmexxija 

tal-union g[al [afna ]mien, 

nhar il-{amis ing[aqdet ukoll 

il-gazzetta indipendenti ta’ 

kuljum The Times. Fl-editorjal 

tag[ha dik il-gazzetta stqarret 

/ar u tond: The GWU too cries 

out for a change at the top. 

Dik il-kelma too qed tirreferi 

g[all-fatt li l-og[la ]ew; 

mexxejja tal-U{M — union 

kbira o[ra f’pajji]na — se 

j[allu l-kariga tag[hom wara 

numru ta’ snin g[aliex jemmnu 

li kien wasal i]-]mien li 

jag[mlu l-wisa g[al [addie[or. 

:ejtu Vella, is-Segretarju 

:enerali, u Gejtu Tanti, il- 

President, se jkunu qed i[allu 

posthom — minkejja li huma 

i]g[ar minn Tony Zarb — 

propju meta l-union li fiha 

[admu fl-a[[ar snin, tinsab 

g[addejja minn ]minijiet 

relattivament po]ittivi. 

I]da Tony Zarb, li mhux lest 

li jag[raf is-sinjali ta]- 

]minijiet, minflok ma [a l- 

okka]joni biex jg[id kelma ta’ 

apprezzament lil dawk i]- 

]ew; kollegi mexxejja ta’ 

union g[as-sehem kbir li taw 

b’risq il-[addiema, g[a]el li 

jattakkahom anke f’din l- 

okka]joni. Imbag[ad fl-istess 

[in jg[id li l-unions g[andhom 

jikkollaboraw aktar flimkien! 

Konferma 

Id-diskors li g[amel Tony 

Zarb nhar l-Erbg[a li g[adda 

ikkonferma li mhux biss il- 

GWU ma ;;eddidtx talli qed 

jer;a’ jintu]a l-lingwa;; u l- 

atte;;jament li ikkaratterizza 

lil din l-union g[al tant snin: 

militanza bla kantunieri filkonfront 

tal-Gvern Nazzjonalista. 

L-attendenza ta’ Joseph 

Muscat g[al attivitajiet tal- 

GWU u l-attendenza ta’ Tony 

Zarb u s[abu f’attivitajiet tal- 

Labour huma biss l-iskor/a ta’ 

barra. Jekk f’Malta jer;a’ jkun 

hawn Gvern Laburista, il- 

GWU minn issa qed turi li 

ter;a’ tkun ‘il-kelb tal-but’ ta’ 

dak il-partit… u addio l- 

interessi tal-[addiema li, 

suppost, g[al kull union 

g[andhom ji;u l-ewwel u 

qabel kollox.

4 



tag˙rif 

Wirja ta’ karozzi antiki.Illum 

il-{add l-Old Motors Club qed 

jag[mel wirja ta’ karozzi antiki fil- 

:nien tal-Istazzjon, Birkirkara. Ilwirja 

qed issir b’appo;; g[asservizzi 

li l-Caritas Malta tipprovdi 

b’xejn lil nies f’diffikultà, u 

g[alhekk jintlaqg[u donazzjonijiet 

g[all-Caritas Malta mad-d[ul fil- 

;nien. Il-karozzi f’din il-wirja huma 

ta’ manifattura ta’ bejn 30 u 65 sena 

ilu, u jin]ammu f’kundizzjoni 

e//ellenti mis-sidien tag[hom 

kemm mil-lat ta’ dehra kif ukoll 

minn dak mekkaniku. Il-wirja hi 

wa[da minn sensiela li l-Old Motors 

Clubtorganizza g[al skopijiet 

filantropici. Il-wirja tkun miftuha 

bejn id-9 a.m. u n-12.30 p.m. 

Conversion Narratives.Dan hu 

l-isem ta’ ta[dita li se ssir minn Dr 

Frans Ciappara nhar l-Erbg[a 12 ta’ 

Ottubru fis-Sala tal-Ambaxxaturi, 

il-Ber;a ta’ Kastilja, il-Belt. Din itta[dita 

pubblika, li hi organizzata 

mill-Malta Historical Society, tibda 

fis-6 p.m. Dr Ciappara hu lecturer 

tal-Istorjafl-Università ta’ Malta. L- 

ispe/jalizzazzjoni tieg[u hi fisseklu 

18. Awtur ta’ bosta artikli 

spe/jalizzati u kotba, fosthom 

Marriage in Malta, The Roman 

Inquisition in Enlightened Malta, 

Society and the Inquisition in Early 

Modern Malta u Reform and 

Enlightenment in Malta. 

Birkirkara. Nhar il-:img[a 14 

ta’ Ottubru se sssir laqg[a bittema 

‘Henry u Inez Casolani: 

Qaddejja ta’ Alla fi]-}wie; u fil- 

Familja’. Il-kelliem ewlieni se 

jkun Fr Paul Chetcuti SJ. Se jkun 

hemm ukoll esperjenzi mill-Perit 

Vincent Cassar u l-kardjologu Dr 

Robert Xuereb. Din il-laqg[a se 

it-temp illum 

ssir fl-iskola ta’ Santa Monika, 

Birkirkara, u tibda fis-7 p.m. 

Lejla ta’ Poe]ija.L-G[aqda 

Filantropika Talent Mosti, 

flimkien mal-G[aqda Poeti 

Maltin, se tippre]enta Lejla ta’ 

Poe]ija f’;ie[ il-Poeta Nazzjonali 

Dun Karm Psaila f’g[eluq il-50 

sena mill-mewt tieg[u, bis-sehem 

ta’ diversi kriti/i dwar il-poe]ija 

tieg[u, qari ta’ poe]iji mill-pinna 

stess u o[rajn dwaru 

miktubin minn poeti differenti 

flimkien ma’ innijiet mu]ikali fuq 

il-versi ta’ Dun Karm. L-attività se 

ssir nhar is-Sibt 15 ta’ Ottubru fis- 

6.30 p.m. fir-Razzett tal-Marki] 

Mallia Tabone, Triq Wied il- 

G[asel, il-Mosta. Din l-attività hi 

miftu[a g[al kul[add. G[al aktar 

tag[rif ara www.talentmosti.org. 

L-Imqabba. Il-Junior Club fi 

[dan is-So/jetà Mu]ikali Madonna 

tal-:ilju se jorganizza Treasure 

Hunt g[at-tfal kollha tal-Imqabba u 

l-[bieb tag[hom nhar is-Sibt 15 ta’ 

Ottubru fil-:onna ta’ San Anton. Ittfal 

li se jattendu jkunu mqassma 

skont l-età u jing[ataw xorb 

ming[ajr [las. L-attività tinkludi 

]jara bil-gwida fil-Kitchen Garden. 

Ikun hemm trasport provdut li jitlaq 

mill-Pjazza tal-Imqabba fid-9 a.m. 

Bookings fuq 99275037 u aktar 

tag[rif fuq www.talgilju.com. 

Donazzjoni ta’ demm.Illum il- 

{add se jsir ;bir ta’ demm bil- 

Mobile Blood Donation Unit minn 

[dejn il-ground tal-futbol ta’ {al 

G[axaq, qrib il-knisja parrokkjali, 

mit-8.30 a.m. sas-1 p.m. Jekk 

t[ossok f’sa[[tek u tixtieq tag[ti 

d-demm, ;entilment mitlub tie[u 

mieg[ek il-karta tal-identità. 

It-temp ;eneralment imsa[[ab, b’[albiet tax-xita, li jistg[u jkunu birrag[ad 

kultant. Vi]ibbiltà;eneralment tajba, li ssir [a]ina f’xi [albiet 

tax-xita. Ir-ri[ qawwi mill-Majjistral. Ba[ar qawwi. Imbatt ftit li xejn, 

li jsir baxx mill-Punent. L-og[la temperatura 22˚C. Xita f’dawn l- 

a[[ar 24 sieg[a f’Malta u f’G[awdex 0.7mm. Xita mill-1 ta’ Settembru 

24.1mm. Ix-xemxtitla’ fis-07.02 u tin]el fis-18.37. 

In-numri tal-lottu li telg˙u lbiera˙ 

7 — 72 — 80 — 74 — 63 

spiΩeriji 

li jift˙u llum 

VALLETTA: Empire Pharmacy, 77 

Triq it-Teatru l-Antik; {AMRUN: 

Thomas’ Pharmacy 796, Triq il-Kbira 

San :u]epp; {AL QORMI: Tal-{las 

Pharmacy, Triq il-{elsien; 

BIRKIRKARA: Herba Pharmacy, 183 

Triq il-Kbira; TA’ XBIEX: Remedies 

Chemists Marina Court, 49A Triq Abate 

Rigord; ST ANDREW: Krypton 

Chemists, Triq l-Ibra;;, Ta’ l-Ibra;;; 

TAS-SLIEMA: Harley Pharmacy, 1 

Triq Nathalie Poutiatin Tabone; 

{’ATTARD: St. Mary Pharmacy, 2 

Triq Antonio Schembri; G{ARG{UR: 

St. Albert Pharmacy, Triq l-Oratorju; 

QAWRA: Qawra Pharmacy, Earl’s 

Court#1, Triq l-Im arr; PAOLA: 

Distinction Pharmacy, 32 Pjazza 

Antoine de Paule; BORMLA: Verdala 

Pharmacy, 57 Triq il-Gendus; 

MARSASKALA: St. Anne Pharmacy, 

Triq il-Qaliet; BIR}EBBU:A: 

Brittania Pharmacy, 5 Triq il-Bajja s- 

Sabi[a; {AL KIRKOP: Kirkop 

Pharmacy, 9 Triq il-Parro//a; {A}- 

}EBBU:: Tal-Grazzja Pharmacy, Triq 

Fran;isk Farrugia; MTARFA: Mtarfa 

Pharmacy, St. David Road; 

VICTORIA: Azzopardi Pharmacy, Triq 

il-Kapu//ini; XEWKIJA: St. John’s 

Pharmacy, 85 Triq l-Indipendenza. 

Servizz ta’ tobba fi/-?entri tas-Sa[[a fil-{dud u l-Festi Pubbli/i 

I/-?entri tas-Sa[[a tal-Mosta, Ra[al :did u l-Furjana huma 

miftu[in 24 sieg[a g[al emer;enzi biss sat-8 tal-g[ada filg[odu. 

Il-pubbliku jrid jattendi /-/entru tas-sa[[a tad-distrett tieg[u. 

Persuni ming[ajr karta ta’ identità ma ji;ux moqdija. 

Toni Abela jag[mel pressjoni dwar 

sleeping policeman fis-Swatar 

Ind[il u pressjoni ]ejda mid-Deputat Mexxej 

tal-Partit Laburista Toni Abela fuq it-tne[[ija 

ta’ sleeping policeman minn triq fis-Swatar, 

wasslet biex inqalg[u argumenti s[an bejn 

residenti li jg[ixu fl-istess triq. 

Din il-gazzetta tinsab infurmata li Toni 

Abela ilu xhur i/empel personalment u 

jag[mel pressjoni fuq membri laburisti tal- 

Kumitat Amministrattiv tas-Swatar biex jitlob 

it-tne[[ija ta’ sleeping policeman minn 

quddiem residenza partikulari fi Triq Indri 

Grima. 

Triq Indri Grima hi triq kemmxejn wiesg[a u 

twila. Is-sleeping policeman saret mill-Kunsill 

Lokali tal-Imsida madwar sena ilu biex ma 

t[allix vetturi jg[addu b’velo/ità qawwija u 

b’hekk ikun evitat xi in/ident serju fi triq li 

fiha jg[ixu [afna familji. 

Il-Kunsill Lokali tal-Imsida g[amel issleeping 

policeman fuq talba ta’ w[ud mirresidenti 

u tal-Kumitat Amministrattiv tas- 

Swatar. 

Din is-sleeping policeman, i]da, jidher li 

dejqet lil xi resident vi/in [afna tad-Deputat 

Mexxej tal-Partit Laburista Toni Abela tant li 

nifhmu li dan da[al g[alih u beda jag[mel 

pressjoni biex din titne[[a. Toni Abela 

g[amel telefonati lil membri tal-Kumitat 

Amminisrattiv tas-Swatar. 

Hu talabhom biex jaqdu lil dan ir-resident 

Paroli biss 

fejn jid[lu 

l-wardens 

Filwaqt li Joseph Muscat issa 

qed jag[ti l-impressjoni li jrid 

li l-attività tal-gwardjani lokali 

— il-wardens — titra]]an biex 

ma tibqax tkun iebsa filkonfront 

tal-poplu, kunsillieri 

tieg[u qed ja[dmu f’direzzjoni 

opposta. 

Dan jo[ro; minn dak li ;ara 

fil-Kunsill Lokali tal-{amrun 

fejn hemm ma;;oranza 

laburista. 

F’Settembru tas-sena l-o[ra, 

wie[ed mill-kunsillieri tal- 

Partit Nazzjonalista kien 

ippre]enta mozzjoni fil-kunsill 

lokali biex ikun hemm kontroll 

a[jar fuq il-[idma tal-wardens 

fil-{amrun. 

Din il-mozzjoni kienet titlob 

biex ikun hemm perijodu ta’ 

prova li fih l-u]u tal-wardens 

ikun sospi] jew li l-[in tal-u]u 

tag[hom fil-{amrun jitnaqqas 

g[all-ammont minimu 

possibbli fil-[inijiet u l- 

postijiet de/i]i u regolati millkunsill. 

Meta l-mozzjoni kienet 

tressqet g[all-vot, l-erba’ 

kunsillieri tal-PN kienu 

ivvutaw favur filwaqt li l- 

[ames kunsillieri tal-PN 

ivvutaw kontra. 

Issa, g[ax ;ejjin elezzjonijiet tal-kunsilli lokali 

s-sena d-die[la, il-Partit 

Laburista qed jipprova juri — 

bil-kliem — li f’din ilkwistjoni 

jinsab fuq in-na[a 

tal-poplu. Meta, i]da, kellu /- 

/ans jag[mel xi [a;a — dan 

il-ka] fil-{amrun — irrifjuta li 

ja;ixxi. 

billi jne[[ulu s-sleeping policeman minn 

quddiem il-bieb. 

Nhar it-Tnejn 26 ta’ Settembru li g[adda, 

erba’ membri tal-Kumitat Amminisrattiv tas- 

Swatar dehru fi Triq Indri Grima ji;bru l-firem 

tar-residenti biex ikunu jistg[u j/aqilqu s- 

sleeping policeman minn quddiem il-bieb tarresident 

li ilmenta dwarha ma’ Toni Abela. 

Madankollu, hekk kif u[ud mir-residenti ma 

ridux jiffirmaw biex is-sleeping policeman 

ti//aqlaq, is-sitwazzjoni idde;enerat 

b’argumenti u tg[ajjir kemm bejn ir-residenti 

kif ukoll fil-konfront tal-membri tal-Kumitat 

Amministrattiv tas-Swatar. 

Mhux mag[ruf kemm in;abru firem u jekk 

is-sleeping policeman hux se ti//aqlaq kif irid 

id-Deputat Mexxej tal-PL jew inkella hux se 

titne[[a g[al kollox biex taqdi lil xi [add. 

Residenti fi Triq Indri Grima sostnew ma’ 

din il-gazzetta li jinsabu m[assbin [afna 

g[aliex jekk is-sleeping policeman titne[[a 

minn fejn qieg[da, jispi//aw fis-sitwazzjoni li 

kienu sa ftit aktar minn sena ilu b’karozzi 

telg[in u ne]lin ji;ru u jaqtg[u l-kantunieri 

b’/ans kbir li jse[[ xi in/ident. 

Dan il-ka] ma jawgura xejn tajjeb g[all-mod 

‘;did’ li bih Joseph Muscat irid li jitmexxew il- 

Kunsilli Lokali, kif dikjarat minnu stess f’artikli 

f’gazzetti u f’diskorsi pubbli/i fil-jiem li 

g[addew. 

Kunsillier laburista jwie;eb 

email b’mod baxx u vulgari 

Membru tal-Kumitat Amministrattiv 

tal-Kappara li bag[at sfidi, kliem baxx u tag[jir. 

Mifsud Bonnici hi mi]g[uda bi 

email, ‘pulita u prudenti’ lil Alfred Mangion, il-membru 

kunsillier laburista tal-Kunsill tal-Kumitat Amministrattiv 

Lokali ta’ San :wann, ir/ieva tal-Kappara wie;eb din l-ittra 

twe;iba li kien fiha “lingwa;; bl-avukat u fiha ntalab biex 

vulgari u baxx”. immedjatament jirtira dak 

Il-ka] inqala’ wara li Alfred kollu li insinwa fil-konfront 

Mangion tal-Kumitat tal- tieg[u u jekk ma jag[milx dan 

Kappara bag[at din l-email jittie[du passi skont il-li;i. 

f’isem il-Kumitat, lil Anthony Barra minn hekk, Alfred 

Mifsud Bonnici, kunsillier u Mangion ressaq il-ka] 

editur ta’ Il-{u;;ie;a — ilmagazin 

tal-Kunsill Lokali ta’ Lokali u sostna li Mifsud 

quddiem il-Bord tal-Gvernanza 

San :wann — biex ji;bidlu l- Bonnici u]a lingwa;; mhux 

attenzjoni dwar tag[rif mhux xieraq fil-konfront tieg[u u li ta 

pre/I] fil-[ar;a ta’ Settembru informazzjoni [a]ina filmagazin 

pubblikat minnu. 

— Di/embru 2011. 

Il-kunsillier laburista bag[at Hu mag[ruf li Anthony 

twe;iba b’lingwa;; mhux Mifsud Bonnici kien approvat 

xieraq u b’attitudni li la kienet mill-Partit Laburista biex 

kostruttiva u wisq anqas jikkontesta l-Elezzjoni 

rikon/iljatorja. L-emai li bag[at :enerali li jmiss. 

RINGRAZZJAMENT 

Il-familja Formosa, Edwin, Tony, 

Mario, Sunny, Rose u Carmen, 

tirringrazzja lil dawk kollha li 

qasmu mag[hom in-niket u wrew 

sog[ba g[at telfa tal-g[aziza 

Dorothy minn Gwardaman;a li 

marret lejn il-{allieq nhar it-28 ta’ 

Settembru wara marda li sofriet 

b’sabar u kura;;. 

Ringrazzjamenti spe/jali jmorru 

g[all-impjegati kollha tal-Isptar 

Boffa, g[all-professjonalità u d- 

dedikazzjoni l-[in kollu fosthom 

Dr Stephen Brincat u Dr Donna Metaraku; lit-tabib tal-familja 

Dr Joe Azzopardi; lil Fr Michael Camilleri, il-Kappillan tas- 

Santwarju ta’ Fatima, u lil [afna qraba u [bieb, lil dawk kollha 

li attendew g[all-funeral, fosthom il-Prim Ministru Lawrence 

Gonzi. 

Grazzi wkoll lil dawk kollha li bag[tu messa;;i ta’ 

kondoljanzi, fjuri u li kienu solidali mal-familja f’dan i]- 

]mien diffi/li.



5 

Il-PN jemmen fil-pajji] u fil-[idma tal-kunsilli lokali 

Il-PN dejjem emmen filkunsillieri 

lokali u kif dawn 

jistg[u jag[mlu l-a[jar xog[ol 

b’risq il-lokalitajiet tag[hom. 

Illum jin[ass /ar li anki l- 

kunsilli lokali mmexxija minn 

ma;;oranzi nazzjonalisti 

jemmnu f’pajji]na, tant li fit- 

18-il sena kemm ilhom 

ja[dmu, il-kunsilli lokali llum 

issarrfu f’tant [idma g[allokalitajiet. 

Barra minn hekk, sena wara 

l-o[ra, il-kunsilli lokali 

f’G[awdex u f’Malta gawdew 

minn benefi//ji dejjem akbar, 

grazzi g[all-fondi mill-Gvern 

?entrali. L-impenn tal-Gvern 

Nazzjonalista dejjem kien li 

jirba[ il-pajji]. 

Dan qalu Lawrence Gonzi, 

il-Prim Ministru u Kap tal-PN 

waqt li nhar il-:img[a kien 

qed jindirizza Assemblea 

g[all-kunsillieri lokali f’isem 

il-PN f’G[awdex. 

Hu appella lill-kunsillieri 

pre]enti u anki lil dawk futuri 

biex fil-[idma tag[hom 

dejjem jaraw li jibqg[u qrib 

ir-residenti tal-lokalità, g[ax 

b’hekk biss ikunu jistg[u 

ji]irg[u l-a[jar frott possibbli 

g[al pajji]na. 

Billi dejjem kien kburi 

b’pajji]na u bir-ri]orsa umana 

li joffri, il-PN dejjem esprima 

Konsultazzjoni s[i[a fl-edukazzjoni 

minn pa;na 1 

Il-Professur Carmel Borg 

qal li l-idea li jidda[[al l- 

element vokazzjonali fissistema 

edukattiva hi pass ’il 

quddiem. Hu ppropona li l- 

element vokazzjonali jkun parti 

mill-mainstream u mhux wa[da 

mill-g[a]liet. 

Dan biex l-istudenti fil-livell 

sekondarju jkunu esposti g[al 

[iliet differenti u wara l-livell 

sekondarju, jag[]lu l- 

ispe/jalizzazzjoni. 

Pajji]na g[adda minn 

sistema li biha kienu jintilfu 

[afna tfal g[al sistema li t[ares 

lejn il-[iliet tat-tfal kollha. Hu 

qal li hu tajjeb li l-iskejjel 

ji]viluppaw b’mod 

intellettwali, kemm fit-teorija 

kif ukoll fir-ri/erka. 

Il-Professur Carmel Borg qal 

li f’pajji]na llum wasalna fi stat 

li fil-qasam tal-edukazzjoni qed 

nifhmu aktar lil xulxin – 

g[alliema, ;enituri u studenti. 

G[alkemm fl-edukazzjoni 

g[addejja [afna ri/erka b’mod 

individwali, je[tie; li din tkun 

aktar koordinata. Carmel Borg 

qal li kul[add jaqbel marriforma, 

imma g[ad mhemmx 

ownership tal-vi]joni min[abba 

xi problemi fil-formazzjoni. 

Il-Professur Grace Grima 

qalet li b[alissa g[addej ixxog[ol 

tal-konsultazzjoni fuq 

il-Kurrikulu Nazzjonali l-;did, 

u d-Direttorat iltaqa’ ma’ aktar 

minn 60 entità. Il-pro/ess talkonsultazzjoni 

tnieda f’Mejju li 

g[adda wara li kien pubblikat 

dokument, u sa Lulju d- 

Direttorat iltaqa’ ma’ dawk 

fidu/ja fil-kunsillieri lokali 

tieg[u g[ax jemmen li dawn 

se jag[mlu dak kollu possibbli 

biex pajji]na jkompli miexi ’l 

quddiem. 

* * * 

■ Fil-jiem li g[addew, 

intla[aq ftehim biex il-kunsilli 

lokali ta’ Malta u G[awdex 

igawdu minn ]ew; miljuni 

ewro, grazzi g[al ftehim li 

ntla[aq mal-Gvern Norve;i] 

(ara pa;na 10). 

Dawn il-fondi se jkunu qed 

jintu]aw biex il-kunsillieri 

lokali u l-impjegati talkunsilli 

lokali jkunu jistg[u 

jit[arr;u aktar. 

Dan [abbru Chris Said, is- 

Segretarju Parlamentari 

responsabbli mill-kunsilli 

lokali, waqt li kien qed 

jindirizza din l-Assemblea. 

Chris Said qal li r-riforma 

tal-kunsilli lokali kienet 

ba]ata fuq it-ti;did me[tie;. 

Qal li llum qed naraw il-frott 

ta’ din il-[idma. Il-Partit 

Laburista dejjem kien assenti 

mit-ti;did, fakkar is- 

Segretarju Parlamentari. 

Il-kunsilli lokali tajbin 

f’G[awdex kienu kapa/i 

jgawdu aktar mill-fondi tal- 

UE, sa[ansitra aktar millkunsilli 

lokali f’Malta. 

Min-na[a tieg[u, Paul Borg 

Olivier, is-Segretarju :enerali 

tal-PN qal li l-kunsilli lokali 

taw l-g[odda biex il-poplu 

jkun jista’ jag[mel iddifferenza 

fil-komunità. 

kollha involuti. B[alissa 

g[addej [afna xog[ol maliskejjel, 

mal-;enituri u anki 

mat-tfal. 

Fid-19 ta’ Novembru se ssir 

Konferenza Nazzjonali g[attfal 

b’rappre]entanza taliskejjel, 

u fit-2 u t-3 ta’ 

Di/embru ssir Konferenza 

Nazzjonali ta’ Konsultazzjoni 

g[all-istakeholders kollha. 

Il-pro/ess tal-konsultazzjoni 

jag[laq fl-a[[ar ta’ din is-sena 

u l-proposti u l-kummenti 

kollha se jkunu ppubblikati 

f’dokument online. Il-[sieb hu 

li s-sena d-die[la jkun pubblikat 

il-Kurriklu Nazzjonali l- 

;did. 

Grace Grima qalet li filwaqt 

li jrid jin]amm ir-ritmu tarriforma 

fis-sistema edukattiva, 

wie[ed irid jag[ti kas ukoll ilkonsultazzjoni. 

Hi spjegat li 

g[alkemm hemm qbil dwar iddirezzjoni 

li qed jag[ti d- 

dokument, dan ipprova jkun 

aktar prattiku dwar x’se jkun 

ifisser fil-livell primarju u 

sekondarju. 

Dwar is-sistema talbenchmarking 

fil-Year 6 

in[oloq mudell li jkun hemm 

]ew; g[alliema – wie[ed 

jag[mel l-assessjar u l-ie[or 

jag[ti l-marki. Permezz tag[ha, 

l-g[alliema qed jie[du s- 

sodisfazzjon u j[ossuhom 

empowered. 

Kevin Bonello qal li wasal 

i]-]mien li jkun hemm 

organizzazzjoni g[all-;enituri 

biex il-proposti kollha li jolqtu 

lill-;enituri u lit-tfal ikunu 

analizzati. L-MUT taqbel massistema 

ta’ edukazzjoni 

inklusiva, anki g[at-tfal bi 

b]onnijiet spe/jali. 

Ir-realtà hi li biex twettaq itteorija 

fil-prattika trid ir-ri]orsi 

umani. Kevin Bonello qal li l- 

edukazzjoni m’g[andhiex tkun 

ballun politiku u kull [ames 

snin, meta toqrob l-elezzjoni 

;enerali, it-tfal jispi//aw b[ala 

esperiment. 

Dwar id-daqs tal-iskejjel, il- 

President tal-MUT qal li 

permezz tas-sistema tal- 

Kulle;;i, l-iskejjel se jkunu 

i]g[ar u se jkollhom bejn 400 u 

800 student u studenta. 

Mario Mallia qal li hu 

importanti li r-riforma fissistema 

edukattiva inkorporat 

ukoll lill-iskejjel tal-Knisja, u l- 

konsultazzjoni dwar ir-riforma 

tal-Kurrikulu hi pro/ess 

po]ittiv, g[alkemm wie[ed 

m’g[andux jg[a;;el i]]ejjed 

g[aliex jista’ jkun hemm 

sitwazzjonijiet fejn jitwassal 

messa;; konfli;;enti. 

Hu qal li ma jaqbilx massistema 

li jing[ataw il-punti 

lill-istudenti g[al attivitajiet li 

jag[mlu ’l barra mill-[in taliskola. 

Dawk it-tfal li jg[inu 

lill-;enituri tag[hom fix-xog[ol 

tal-g[alqa ma humiex qed 

ikunu inklu]i fi/-/ertifikat talmertu 

min[abba li dawn ma 

jkunux qed jattendu f’xi attività 

ta’ xi g[aqda partikulari li tista’ 

ti//ertifika x-xog[ol tag[hom. 

Dwar dan, Grace Grima qalet 

li jista’ jsir e]er/izzju biex issistema 

tkun irfinuta u kul[add 

jitg[allem i[addem is-sistema 

dejjem a[jar. 

Fit-tieni jum ta’ [idma 

politika f’G[awdex, 

Lawrence Gonzi, il-Prim 

Ministru u Kap tal-Partit 

Nazzjonalista, ]ar 

numru ta’ [wienet 

fir-Rabat, fejn iltaqa’ ma’ 

sidien u impjegati 

f’negozji ]g[ar u medji. 

Akkumpanjat minn xi 

uffi/jali tal-PN, il-Prim 

Ministru ]ar ukoll 

g[aqdiet tal-volontarjat. 

I]-]jara tal-PM 

f’G[awdex tintemm 

illum b’laqg[a ta’ 

djalogu fix-Xag[ra. 

Il-vi]joni li kellna fil-passat 

g[andha tkompli tkun riflessa 

wkoll fil-;ejjieni tal-pajjiz, 

sostna Paul Borg Olivier, li 

fakkar kif il-PN dejjem 

emmen b’mod konsistenti filkunsilli 

lokali, filwaqt li meta 

kien hemm b]onn ne[[a “ilfrotta 

l-[a]ina” li setg[et 

dakkret lit-tajba. 

I]da din il-politika fl-ebda 

waqt ma ntu]at mill-PL. 

Fil-ftu[ tal-Assemblea, 

Edwin Vassallo, id-Direttur 

tal-Kunsilli Lokali tal-PN 

appella lill-kunsillieri lokali 

biex isarrfu l-programm 

elettorali g[all-;id tal-lokalità. 

Min-na[a l-o[ra, il-PL 

jib]a’ jippre]enta programm 

elettorali g[ax ming[alih lest 

ipo;;i g[all-e]ami ming[ajr 

ma jipprepara ru[u g[alih. 

Edwin Vassallo qal li fi/- 

/okon ta’ pajji]na jmissna 

jkollna komunità li fiha 

nag[tu kas tal-b]onnijiet ta’ 

xulxin.

6 



EKU DWAR IL-KA} TAL-QTIL TA’ NARDU DEBONO 

Danni g[al eks Sur;ent G[awdxi 

wara ‘gidba’ li kienet dehret f’It-Tor/a 

minn Ray Abdilla 

George Sciberras, eks Sur;ent 

tal-Pulizija G[awdxi reba[ 

kaw]a ta’ libell g[ad-danni 

kontra ex-uffi/jal g[oli fil- 

Korp tal-Pulizija u l-gazzetta 

It-Tor/a b’rabta ma’ 

pro/eduri li kienu g[addejjin 

mal-ka] ta’ qtil ta’ Nardu 

Debono. 

L-Assistent Kummissarju 

Nikol Cutajar kien /a[ad li hu 

kien iltaqa’ baxx baxx maleks 

Kummissarju tal-Pulizija 

Lawrence Pullicino li dak i]- 

]mien kien mixli bil-qtil ta’ 

Nardu Debono, meta l-istess 

Lawrence Pullicino kien billibertà 

provi]orja fuq il-ka]. 

Nikol Cutajar kien /a[ad 

mal-Pulizija li hu kien iltaqa’ 

ma’ Pullicino u, biex jiskolpa 

ru[u, kien qal li dak inhar hu 

kien mar ir-Rabat, G[awdex 

flimkien mas-Sur;ent George 

Sciberras, u g[alhekk ma 

setax ikun li kien filkumpanija 

ta’ Lawrence 

Pullicino. 

Pullicino kien se jitlef illibertà 

provi]orja peress li ma 

setax ikellem persuni li kienu 

se jixhdu fil-ka] tieg[u stess 

dwar il-qtil ta’ Nardu Debono. 

Dan kollu kien qed ise[[ lejn 

tmiem l-1992. 

L-eks Kummissarju tal- 

Pulizija Lawrence Pullicino 

kien kundannat 15-il sena [abs, 

wara li nstab hati ta’ komplicità 

fil-qtil ta’ Nardu Debono, fid- 

Depot tal-Pulizija . 

Nikol Cutajar kien ipprova 

jikkonvin/i lil George 

Sciberras biex dan jg[id li 

kien mieg[u [alli jkollu alibi, 

xi [a;a li l-eks Sur;ent tal- 

Pulizija, ma riedx jag[mel. 

Dak inhar tal-laqg[a bejn 

Pullicino u Cutajar, Sciberras 

inzerta xog[ol. Il-pressjoni 

minn Nikol Cutajar saret wara 

li dan kien qed ji;i akku]at li 

[a ;urament falz. 

Il-kaw]a g[ad-danni li 

g[amel l-eks Sur;ent 

G[awdxi nstemg[et fil-Prim 

Awla tal-Qorti ?ivili mill- 

Im[allef Joseph R. Micallef. 

F’din il-kaw]a, l-eks 

Sur;ent George Sciberras 

fittex g[ad-danni lil Nikol 

Cutajar u lil it-tor/a li kienet 

ippubblikat intervista ma’ 

Nikol Cutajar li kienet dehret 

fit-28 ta’ Marzu, 1999, bittitlu: 

“Kif u g[ala g[amluli 

[ajti infern”. 

Mill-provi [are; li s- 

Sur;ent George Sciberras 

kien temm is-servizz tieg[u 

f’:unju tal-1993, L-im[arrek 

Cutajar ukoll kien uffi/jal fil- 

Korp, li kien temm is-servizz 

tieg[u xi ]mien wara li kien 

la[aq fil-kariga ta’ Assistent 

Kummissarju; 

Nikol Cutajar kien qal li hu 

kien iltaqa’ ma’ Sciberras fit- 

2 ta’ Jannar, 1993 filg[axija 

u li dan kien ;abru minn 

[dejn [anut fil-Furjana. 

Il-ka] tal-laqg[a bejn Nikol 

Cutajar u Lawrence Pullicino 

nkixef meta fl-20 ta’ 

Novembru, 1992, xi [add kien 

irrapporta lill-Ministru tal- 

Intern li kien ra lil Nikol 

Cutajar f’karozza jitkellem 

mal-eks Kummissarju tal- 

Pulizija Lawrence Pullicino 

tard filg[axija fl-in[awi tas- 

Si;;iewi. 

Milll-provi rri]ulta li fil-31 

ta’ Di/embru, 1992, wara li 

spi//a mix-xog[ol, Cutajar 

mar G[awdex bil-[sieb li, 

flimkien mal-familja tieg[u, 

iqattà tmiem is-sena fil-post li 

huma kellhom hemmhekk. 

Dak inhar filg[axija, xi 

nies, fosthom uffi/jal 

e]ekuttiv tal-Qorti Kriminali, 

mar id-dar ta’ Nikol Cutajar 

fejn sabu lil martu u g[arrfuha 

li l-g[ada (ji;ifieri l-Ewwel 

tas-Sena) kellu jidher 

quddiem il-Qorti Kriminali 

biex jixhed. 

L-istess tlieta min-nies 

re;g[u marru d-dar tieg[u, 

g[all-[abta tas-sieg[a neqsin 

kwart ta’ filg[odu, b’avvi] 

biex jitla’ jixhed. 

Fit-2 ta’ Jannar, 1993, 

Cutajar deher quddiem il- 

Qorti Kriminali fil-pro/eduri 

li ttie[du dwar il-ksur ta’ 

kundizzjonijiet tal-[elsien 

mill-arrest ta’ Lawrence 

Pullicino. Dakinhar wara 

nofsinhar, Cutajar kien re;a’ 

tela’ G[awdex u ltaqa’ ma’ 

George Sciberras. 

Fis-7 ta’ Jannar, 1993, il- 

Pulizija [ar;et akku]i kontra 

Nikol Cutajar u tressaq ta[t 

arrest. F’dawn il-proceduri, 

Sciberras, kuntrarju g[al dak 

li kien xehed Cutajar fit- 2 ta’ 

Jannar, 1993, qal li hu qatt ma 

wassal lil Cutajar mill- 

Furjana sa G[awdex bilkarozza, 

anzi sa[aq li l-a[[ar 

li kien iltaqa’ ma’ Cutajar 

kien fil-;img[a tal-Milied 

(tal-1992) f’G[awdex stess u 

li kien ilu ]mien ma jin]el 

Malta. 

Sciberras qal li fit-2 ta’ 

Jannar, 1993, wara nofsinhar, 

Nikol Cutajar kien mar 

g[andu d-dar wara li kienet 

/emplitlu mart Cutajar, u 

wara li kien di;a’ /empillu l- 

Kummissarju tal-Pulizija ta’ 

dak i]-]mien George Grech 

biex jg[idlu x’kien xehed 

dwaru dakinhar filg[odu 

Nikol Cutajar. 

Sciberras qal li Cutajar kien 

mar g[andu biex ikellmu 

dwar dik ix-xhieda u dwar 

x’kellu jixhed i]da hu ma 

riedx jaf. 

Il-Qorti qalet li ma g[andha 

l-ebda dubju li meta xi [add 

jixli lil [addie[or bit-te[id ta’ 

;urament falz jew l-g[oti ta’ 

xhieda [a]ina, xilja b[al dik hi 

malafamanti. Dik ix-xilja, tie[u 

xejra aktar qawwija jekk ilpersuna 

mixlija tkun membru 

ta’ korp dixxiplinat. Tkun 

mi]juda b’qawwa akbar meta 

jing[ad li x-xhieda ng[atat 

[a]in g[aliex tkun saret 

pressjoni fuq il-persuna li tkun. 

Il-Qorti, g[aldaqstant, 

ikkundannat lil Nikol Cutajar 

u lil it-tor/a i[allsu f’danni 

bejniethom is-somma ta’ 

€2,100 lil George Sciberras. 

G[al Sciberras dehret l- 

Avukat Georgina Scicluna 

Bajada. 

Il-weekend li ;ej f’ Ta’ Qali 

Intrapri]a Malta… l-appuntament tieg[ek man-negozju 

Il-:img[a 14, is-Sibt 15 u l- 

{add 16 ta’ Ottubru se jkunu 

tlett ijiem ta’ attività kontinwa 

g[all-familja, organizzati blinizjattiva 

tal-Ministeru tal- 

Finanzi, l-Ekonomija u 

Investiment. 

Se jkunu tlett ijiem s[a[, 

mill-10.00 ta’ filg[odu sal- 

10.00 ta’ filg[axija , fejn ilfamilji 

Maltin qed ikunu 

mistiedna jattendu ta[t it-tinda 

tal-MFCC f’Ta’ Qali biex 

jipparte/ipaw f’/elebrazzjoni 

unika. 

Bil-pre]enza ta’ ’l fuq minn 

60 esibitur ta[t saqaf wie[ed, 

kull min jattendi se jkollu 

xalata ta’ espo]izzjoni ta’ 

prodotti u servizzi lokali, u 

fejn se tkun qed ting[ata 

informazzjoni dwar su//essi li 

nkisbu minn g[exieren ta’ 

imprendituri Maltin li g[amlu 

u]u minn diversi g[ajnuniet li 

kienu offruti mill-Gvern Malti 

permezz ta’ fondi lokali u 

o[rajn li ;ew mill Unjoni 

Ewropea. 

L-esibituri kollha pre]enti 

f’din l-attività ntg[a]lu g[ax 

iddistingwew ru[hom fil-qasam 

tal-kreattività u innovazzjoni u 

g[arfu jinvestu fi pro;etti 

ambizzju]i li permezz tag[hom 

kienu ;enerati mijiet ta postijiet 

tax-xog[ol. 

Se jkun hemm pre]enti 

wkoll numru ta’ entitajiet talgvern 

li b[alissa qed joffru 

skemi ta’ g[ajnuna u benefi//ji 

o[ra, li g[andhom jinteressaw 

kemm lil min g[adu se jibda 

negozju, kif ukoll lil dawk li 

qed ifittxu g[ajnuna biex 

isostnu u jinvestu aktar finnegozju 

tag[hom. 

Attività li barra li se tkun 

opportunità unika fejn wie[ed 

jista’ jsib l-informazzjoni, 

g[andha tkun ukoll wa[da 

rikreattiva. Fuq palk li se 

jintrama apposta ta[t l-istess 

tinda, u bil-parte/ipazzjoni ta’ 

kantanti stabbiliti u gruppi 

mu]ikali, kull filg[axija se 

jkun qed jittella’ spettaklu 

mill-aqwa. 

Se jkun hemm ukoll diversi 

stands tal ikel, xorb u prodotti 

o[ra arti;janali. 

G[all-ewwel darba wkoll, 

hemm l-intenzjoni li jkun 

hemm zona g[at-tfal 

b’differenza, fejn animaturi 

apposta, u bl-g[ajnuna tal- 

Young Enterprise, se jkunu 

qed jistiednu lit-tfal 

jipparte/ipaw f’log[ob 

edukattiv u interattiv, 

esperjenza sabi[a li ]gur [add 

ma g[andu jtellifha lit-tfal 

tieg[u. 

Waqt Intrapri]a Malta, mhux 

se jonqsu l-mumenti komi/i 

bil-parte/ipazzjoni attiva ta’ 

atturi televi]ivi b[al dawk li 

b[alissa nsibu jie[du sehem, 

fis-sensieliet popolari 

“De/eduti” u “Min imissu”. 

G[ad-dilettanti tal-isport se 

jkun hemm screens kbar li 

permezz ta’ servizz minn 

kumpanija lokali se juru l- 

log[ob tal futboll dirett , kemm 

is-Sibt waranofsinhar kif ukoll 

fil-jum tal-{add. 

F’kelma wa[da din l-attività, 

li hi l-ewwel wa[da tax-xorta 

tag[ha li qed tkun organizzata 

mill-gvern, hu mistenni li tkun 

attività li g[andha tattira eluf 

ta’ vi]itaturi. Barra li se tkun 

/elebrazzjoni ta’ su//ess fissettur 

tan-negozju f’pajji]na, 

dan se jkun appuntament uniku 

ie[or g[al familja kollha, fejn 

kul[add hu m[e;;e; jattendi u 

jiddeverti. 

Ara wkoll l-artiklu 

ta’ Jason Azzopardi 

f’pa;na 13

MALTA–LIBJA 


7 

Jitkellem EVARIST SALIBA, l-eks kap tad-diplomazija Maltija 

Il-Labour u]a flus Gaddafi 

biex jattakka lill-PN 

Ir-re;im Libjan ta’ Muammar 

Gaddafi kompla jappo;;a 

finanzjarjament lill-Partit 

Laburista sa[ansitra anki wara 

l-1987 meta f’Mejju ta’ dik issena 

kien elett fil-gvern 

demokratikament il-Partit 

Nazzjonalista mmexxi minn 

Eddie Fenech Adami. 

L-g[ajnuna finanzjarja li r- 

re;im ta’ Gaddafi kien jg[addi 

lill-Partit Laburista kienet 

tintu]a biex, fost l-o[rajn, ikun 

attakkat il-Partit Nazzjonalista. 

F’dawk i]-]minijiet fil-mira 

kien hemm ukoll il-Kap Eddie 

Fenech Adami u l-Vi/i Kap 

Guido de Marco. 

Dan kien ]velat nhar il- 

{amis li g[adda fil-programm 

Anali]i tal-A[bar li jixxandar 

fuq NET Television bi 

pre]entazzjoni u produzzjoni 

ta’ Roderick Agius. 

F’intervista ma’ Evarist 

Saliba, eks kap tad-diplomazija 

Maltija u eks Ambaxxatur 

Malti g[al-Libja, [ar;et 

informazzjoni dwar ka] kif irre;im 

Libjan kien jg[addi flus 

lill-Partit Laburista. 

Dawn il-flus intu]aw, fost 

o[rajn, biex tkun pubblikata 

gazzetta li g[al xi ]mien l- 

editur tag[ha kien Dennis 

Sammut, eks Deputat 

Laburista. Fi]-]mien li Dennis 

Sammut kien editur ta’ din ilpubblikazzjoni, 

saru attakki 

diretti fil-konfront tal-Partit 

Nazzjonalista fil-Gvern tant li 

dak i]-]mien in;ibdet l- 

attenzjoni tal-Ambaxxatur 

Libjan g[al Malta. 

Evarist Saliba spjega li “il- 

Libja kienet waqqfet l- 

organizzazzjoni POPEM li l- 

[sieb warajha suppost kien 

biex issir [idma favur il-pa/i 

fil-Mediterran. Il-Libja 

kienet tag[ti flus lil din l- 

organizzazzjoni mmexxija 

minn Dennis Sammut li 

qabel kien f’po]izzjonijiet 

importanti fi gvernijiet 

So/jalisti. Dennis Sammut 

kien ju]a dawn il-flus f’pubblikazzjoni 

ta’ gazzetta li 

tattakka lill-Gvern Malti.” 

L-eks Ambaxxatur Malti 

g[al-Libja kompla li dak i]- 

]mien kien bag[at g[all- 

Ambaxxatur Libjan biex 

jg[idlu li ma kienx a//ettabbli 

li fi ]mien qasir li Dennis 

Sammut kien editur ta’ din ilgazzetta, 

kien di;a’ we[el ]ew; 

libelli fuq tag[jir personali filkonfront 

ta’ Eddie Fenech 

Adami u Guido de Marco. 

“Il-fatt li l-Libjani waqqfu 

din l-organizzazzjoni 

POPEM kien, /arissimu, [las 

lill-Partit Laburista biex 

jattakka lill-Gvern Nazzjonalista 

li kien ;ie elett 

demokratikament,” qal 

Evarist Saliba waqt li fisser dik 

is-sitwazzjoni b[ala “viljakerija 

mill-kbar nett.” 

Hu ]ied li “din g[amluha bilmiftu[ 

fejn kul[add seta’ 

jaraha. Min jaf x’sar bilmo[bi!” 

Evarist Saliba tkellem dwar 

dak li kien ]velat fl-a[[ar xhur 

kif Joe Sammut, eks te]orier 

tal-Partit Laburista u qrib [afna 

tal-Partit Laburista [a [sieb 

kontijiet bankarji f’Malta 

f’isem il-familja Gaddafi. 

“Issa bdiet to[ro; evidenza li 

ma kienx hemm dik ittrasparenza 

li wie[ed jixtieq. 

Pere]empju, bniedem li filfamilja 

ta’ Gaddafi jkollu 

kontijiet bankariji f’Malta u 

j[allihom f’idejn persuna li 

kien it-te]orier tal-Partit 

Laburista ma jidhirlix li hi xi 

[a;a trasparenti.” 

L-eks diplomatiku Malti 

jitkellem dwar id-differenza 

‘sostanzjali’ li jara bejn kif 

]viluppaw ir-relazzjonijiet mal- 

Libja fi ]mien Gvernijiet 

Laburisti u dawk immexxija 

mill-Partit Nazzjonalista. 

Hu qal li d-differenza filpolitika 

barranija mal-Libja hi 

ba]ata fuq fatt wie[ed — kif 

bdiet u kompliet ir-relazzjoni 

ta’ [biberija ta[t Gvern 

Laburista. 

“Hu /ar li meta Mintoff kellu 

l-kwistjoni mal-Ingilterra u 

Dennis Sammut, l-eks Deputat 

Laburista li kien jippubblika 

gazzetta f’Malta bil-flus 

tal-Libjani u li fiha kienu jsiru 

attakki kontra esponenti 

ewlenin tal-PN 

indirettament man-NATO fuq 

il-ba]i militari, Mintoff, biex 

jag[mel pressjoni, ma [alliex 

lill-Ingli]i ju]aw il-ba]i kif 

xtaqu huma. 

“L-Ingli]i kienu rritaljaw u 

qalulu li la darba ma setg[ux 

ju]aw il-ba]i kif jixtiequ huma, 

il-flus li kienu mwieg[da se 

jin]ammu u b’hekk Mintoff sab 

ru[u f’po]izzjoni fejn ma kellux 

flus biex i[allas lill-impjegati 

tieg[u fi/-/ivil. 

F’dak il-mument, Muammar 

Gaddafi offra l-flus, u b’hekk 

Mintoff po;;a ru[u f’po]izzjoni 

li kien imdejjen mal-Gvern 

Libjan, u allura spi//a wkoll 

f’po]izzjoni dg[ajfa.” 

Evarist Saliba ]ied kif 

Mintoff kien spi//a jara kif se 

jiddobba l-flus min[abba li l- 

Mintoff u Gaddafi 

jiffirmaw, f’Kastilja, 

it-Trattat infami bejn 

Malta u l-Libja 

f’Novembru 1984. 

Jidher ukoll Alex 

Sceberras Trigona, 

dak i]-]mien Ministru 

tal-Affarijiet Barranin 

u llum Segretarju 

Internazzjonali 

tal-partit ta’ Joseph 

Muscat 

...li bniedem fil-familja ta’ Gaddafi jkollu 

kontijiet bankariji f’Malta u j[allihom 

f’idejn persuna li kienet it-te]orier tal-PL 

mhix [a;a trasparenti... 

politika tieg[u kienet qed 

tgerrex l-investiment barrani 

billi l-pajji]i tal-Punent kienu 

irritati b’din il-politika 

Laburista. 

L-eks Ambaxxatur Malti 

g[al-Libja rrefera wkoll g[allftehim 

militari li Mintoff kien 

iffirma mal-Libja, fl-1984, fejn 

anki f’dan il-ka] [ar;et iddifferenza 

fil-politika barranija 

mmexxija minn Gvern 

Laburista u minn Gvern 

Nazzjonalista. 

Hu spjega li meta l-Gvern 

Nazzjonalista qal li mhux lest 

jag[mel ftehim militari mal- 

Libja wera indipendenza, wera 

li l-interessi ta’ Malta u tal-Libja 

ma kinux l-istess, u jista’ jkun li 

ma jkunux l-istess. 

Evarist Saliba ]ied li “meta 

Mintoff g[amel dak il-ftehim 

ta’ [biberija mal-Libja, fih kien 

hemm /ar u tond li jkun hemm 

kooperazzjoni bejn i]-]ew; 

gvernijiet f’oqsma militari. 

“Din il-fra]i fil-ftehim kienet 

kompletament barra minn 

lokha, u Mintoff qatt ma kellu 

jag[mel lilu nnifsu miftu[ u 

vulnerabbli g[all-pressjoni 

Libjana.” 

Hu ]ied li meta l-Partit 

Nazzjonalista tela’ fil-gvern fi 

]mien il-Prim Ministru Eddie 

Fenech Adami, din il-fra]i 

twarrbet fuq talba tal-Gvern 

Nazzjonalista u l-Libjani 

a//ettaw li titwarrab 

kompletament. 

Evarist Saliba 

Mintoff 

po;;a 

ru[u 

f’po]izzjoni 

li kien 

imdejjen 

mal-Gvern 

Libjan 

“Kontra l-politika Laburista, 

meta l-Partit Nazzjonalista tela’ 

fil-Gvern din ma kienet 

a//ettata qatt, u l-Gvern 

Nazzjonalista ma talabx flus 

ming[and il-Libja, ma talabx 

pja/iri ming[and il-Libja birrelazzjonijiet 

xorta jkunu tajbin, 

il-kummer/ ]died, kumpaniji 

Maltin fet[u uffi/ini ...imma 

kollox sar fuq ba]i kummer/jali 

g[ax kien jaqbel kemm lillkumpaniji 

Maltin u lillkumpaniji 

Libjani, imma ma 

kienx hemm kwistjoni ta’ dejn.” 

Evarist Saliba rrefera wkoll 

meta fi ]mien Gvern 

Nazzjonalista, ir-re;im Libjan 

kien g[amel talba g[al ftehim li 

jkopri l-qasam militari 

min[abba li kien im[asseb li 

Malta bil-forzi Inglizi li kien 

hawn setg[u ju]aw influwenza 

fil-Libja. Dan minbarra li kienu 

anki jib]g[u li xi Ingli]i li ;ew 

joqog[du Malta kienu fil-fatt 

Lhud u allura kienu jib]g[u li 

Malta tintu]a kontra l-g[arab. 

“Jien tal-fehma li l-idea tal- 

Prim Ministru Libjan Bakoush 

kienet li jsir ftehim li l-ba]ijiet 

barranin fosthom f’Malta ma 

jit[allewx jintu]aw kontra pajji] 

ie[or. Id-domanda saret 

quddiemi, u niftakar li kont 

g[edt /ar u tond, le ma 

nag[mlux ftehim b[al dan g[al 

ra;uni li r-re;im fil-Libja fi 

]mien ir-Re Idris ma kienx 

solidu daqs kemm wie[ed kien 

jissuspetta.”

MALTA–LIBJA 


9 

■ IL-FINANZJAMENT TAR-RE:IM TA’ GADDAFI LILL-PARTIT LABURISTA 

KARMENU MIFSUD BONNICI 

ALFRED SANT 

Is-CIA tinforma lill-President Reagan bil-possibbiltà li l-Partit Laburista kien qed jinnegozja mar-re;im 

ta’ Gaddafi l-finanzjament tal-kampanja elettorali 1987 

MARIE LOUISE COLEIRO 

LEO BRINCAT 

Dokument tas-CIA li jistqarr li attivitajiet tal-PL waqt is-Summit Bush-Gorbachev f’Dicembru 1989 

kienu finanzjati mir-re;im Libjan 

Jafu bil-finanzjament u ma qalu xejn 

Fil-[ar;iet ta’ din il-gazzetta tat-28 ta’ 

Awwissu u tal-4 ta’ Settembru li 

g[adda, din il-gazzetta ippubblikat 

]ew; dokumenti li jimplikaw li l-Partit 

Laburista matul is-snin kien ji;i 

finanzjat mir-re;im ta’ Gaddafi. 

L-ewwel dokument kien 

jikkonsisti f’memo intern tas-Central 

Intelligence Agency (CIA) tal-Gvern 

Amerikan li juri li attività li l-Partit 

Laburista kien g[amel waqt li f’Malta 

kien g[addej is-Summit bejn Bush u 

Gorbachev f’Di/embru 1989, kienet 

finanzjata mir-re;im Libjan tal- 

Kurunell Gaddafi. 

It-tieni dokument kien jikkonsisti 

f’parti minn brief li s-CIA kienet 

g[addiet lill-President Ronald Reagan 

waqt li f’Malta kien qed ji]vol;i 

l-hi-jacking ta’ ajruplan tal-Egyptair 

f’Novembru 1985 u li fih tissemma l- 

possibbiltà li l-Partit Laburista kien qed 

jiddiskuti l-finanzjament tal-kampanja 

{addie[or ammetta u irri]enja 

Fl-Ingilterra, aktar kmieni din 

is-sena, kienet qamet 

polemika kbira dwar ilfinanzjament 

tar-re;im ta’ 

Gaddafi lill-famu]a London 

School of Economics (LSE). 

Din l-università talekonomija, 

mag[rufa madwar 

id-dinja g[al-livelli tag[ha 

kienet da[let f’[afna 

konnessjonijiet mill-qrib mal- 

Libja mindu fiha kien da[al 

b[ala student Saif al-Islam, 

iben Gaddafi. 

Il-Gaddafi Foundation kienet 

intrabtet li tag[mel 

donazzjonijiet mill-qrib malfamilja 

li jil[qu l-1.5 miljun 

sterlina mifruxa fuq [ames snin 

lil-LSE Global Governance — 

/entru tar-ri/erka–waqt li kien 

sar kuntratt ie[or ta’ 2.2 miljun 

sterlina li permezz tieg[u l- 

LSE intrabtet li t[arre; 400 

uffi/jal Libjani. 

elettorali tal-1987 mar-re;im ta’ Gaddafi. 

G[addew aktar minn [ames;img[at 

minn meta dawn id-dokumenti xxandru 

f’Malta g[all-ewwel darba u {ADD 

mill-Partit Laburista ma tniffes 

dwarhom. Qed jarawhom qishom pesta 

u ma jridux imissu mag[hom 

g[alkemm kelliem g[al Joseph Muscat, 

f’referenza vaga f’kumment f’gazzetta 

lokali bl-Ingli] qal li ma setax jitkellem 

g[al dak li ;ara fil-passat. 

I}DA fil-Partit Laburista pre]enti 

g[ad hemm nies li mhux biss jafu 

b’dan il-finanzjament i]da 

possibbilment setg[u kienu mda[[lin 

b’mod prominenti fin-negozjati 

g[aliex meta se[[ew kienu jiffurmaw 

parti mill-og[la tmexxija tatl-Labour. 

Erbg[a minn dawn il-persuni li 

g[adhom attivi [afna fil-politika sallum 

huma Karmenu Mifsud Bonnici, 

Alfred Sant, Marie Louise Coleiro 

Preca u Leo Brincat. 

Fl-2008, il-LSE tat il-grad 

ta’ PhD lil Said al-Islam 

g[at-te]i li g[amel u li wara 

instab li kienet inkitbet g[alih 

minn [addie[or. 

F’Di/embru tal-2010, 

Muammar Gaddafi kellem lil 

studenti tal-LSE permez ta’ 

video-conference. F’din l- 

okka]joni, Gaddafi kien 

indirizzat b[ala Brother 

Leader u r/ieva l-LSE Cap li 

qabel kienet ing[atat ukoll lil 

Nelson Mandela. 

Appena fi Frar li g[adda 

beda l-inkwiet fil-Libja kienu 

[afna dawk li bdew ipo;;u 

f’dubju ikrah ir-relazzjonijiet 

daqstant mill-qrib bejn il- 

London School of Economics 

u l-finanzjament li kien 

sarilha mir-re;im ta’ 

Gaddafi. 

B[ala ri]ultat ta’ dan 

kollu, Sir Howard Davies, 

Sir Howard Davies 

id-direttur tal-LSE, kien 

issottometta r-ri]enja 

tieg[u fit-3 ta’ Marzu, 2011 

g[al dak li hu nnifsu sejja[ 

‘]balji ta’ ;udizzju’. 

Davies ikkummenta li ]- 

]ew;;udizzji[]iena li 

g[amel kienu li jag[ti parir li 

ma kien hemm xejn [a]in li 

tkun a//ettata donazzjoni 

ming[and Saif Gaddafi u d- 

KARMENU MIFSUD 

BONNICI, eks Mexxej tal-PL, g[adu 

sal-lum delegat g[al g[omru tal- 

Konferenza :enerali tal-Partit 

Laburista. Hu mexxa lill-PL fis-snin 

ta’ bejn l-1984-1992, snin li fihom ilpartit 

kien sistematikament ji;i 

finanzjat mir-re;im ta’ Gaddafi. Kien 

il-protagonist ewlieni fil-kampanja 

elettorali tal-1987 u wkoll fl-attivitajiet 

li saru mill-partit tieg[u waqt li 

f’Malta kien g[addej is-Summit bejn 

George Bush u Mikhail Gorbachev. 

ALFRED SANT kien President 

tal-Partit Laburista bejn l-1984 u l- 

1988 u allura hu wkoll kien jaf x’inhu 

g[addej bejn il-Labour u r-re;im ta’ 

Gaddafi qabel l-Elezzjoni tal-1987. 

MARIE LOUISE COLEIRO 

kienet Segretarja :enerali tal-Partit 

Laburista bejn l-1982 u l-1991 u allura 

hi wkoll kellha ‘idejha fil-borma’ ta’ 

dak li kien qed jin[ema f’dawk is-snin 

de/i]joni tieg[u li jag[milha 

ta’ konsulent finanzjarju 

g[all-Gvern Libjan. 

Fl-ittra tieg[u ta’ ri]enja 

Davies irrikonoxxa li hu sew 

li hu jirri]enja mill-kariga 

tieg[u mqar jekk kien jaf li 

din id-de/i]joni kienet se 

taqla’ problemi lil istituzzjoni 

(LSE) li hu tant kien i[obb u 

jistma. 

“Il-punt kollu hu li jien 

responsabbli g[ar-reputazzjoni 

g[olja li tgawdi din l- 

istituzzjoni (LSE) u din 

sofriet b[ala ri]ultat talazzjonijiet 

li [adt”. 

Fi stqarrija ma[ru;a fil-21 

ta’ Frar 2011, il-LSE stqarret 

li kienet qatg[et kull kuntatt 

mar-re;im Libjan wara dak li 

kien qed ise[[ u ddikjarat li 

ma kienet se tie[u l-ebda 

finanzjament li kien g[ad 

fadlilha tie[u. 

fejn l-ind[il Libjan fil-politika Maltija 

kien fl-aqwa tieg[u. 

LEO BRINCAT kien is- 

Segretarju Internazzjonali tal-Labour 

g[al 15-il sena s[a[, bejn l-1982 u l- 

1997. Kien mid[la sew tal-Libjani u 

kien ikun jaf sal-inqas dettall birrelazzjonijiet 

bejn il-Labour u r-re;im 

ta’ Gaddafi. 

Dawn l-erba’ persuna;;i g[adhom 

attivi [afna fil-partit tag[hom u 

jitkellmu fuq kollox i]da fuq din ilkwistjoni 

ta[raq tal-finanzjament ta’ 

Gaddafi lill-partit tag[hom g[adhom 

b’[alqhom mag[luq g[al kollox. 

X’qed idejjaqhom? X’qed 

jinkwetahom? Il-poplu g[andu dritt ikun 

jaf min, minn wara dahru, g[al snin 

s[a[ kien jiffinanzja lil-Labour u x’talab 

u x’[a lura ta’ dan il-finanzjament. 

Jekk jibqg[u ma jitkellmux ma 

tag[tix tort lill-poplu li jasal hu g[allkonklu]jonijiet 

tieg[u. 

Dwar flus li kienu da[lu 

ming[and il-Libjani u li ma 

kinux g[adhom intefqu, il- 

LSE stqarret li kienet se 

tisma’ x’inhuma x-xewqat 

tal-istudenti dwar dan. 

Fit-3 ta’ Marzu, 2011, il- 

LSE [abbret li kienet waqqfet 

bord ta’ inkjesta estern biex 

jist[arre; ir-relazzjonijiet taliskola 

mar-re;im Libjan. Din 

l-inkjesta qed issir mill-Prim 

Im[allef Harry Woolf. 

L-inkjesta g[andha tid[ol 

fl-isfond ta’ dak li se[[ u 

tirrakkomanda x’g[andhom 

ikunu l-prin/ipji fejn jid[lu 

donazzjonijiet futuri lil-LSE. 

Dan hu l-mod serju kif 

isiru l-affarijiet meta fin-nofs 

ikunu mda[[lin nies tat-tip 

tar-re;im ta’ Gaddafi i]da, 

f’Malta, il-Partit Laburista 

jibqa’ b’[alqu mag[luq 

minkejja li din hi materja li 

tolqot lill-pajji] kollu.

8 


MALTA–LIBJA 

■ Is-silta fir-rapport tas-servizzi sigrieti Taljani li 

kienet issemmi lil Malta dwar dissidenti Libjani 

li nqatlu 

Il-Libja kienet tu]a lil Malta 

b[ala /entru tat-terrori]mu 

Fil-bidu tas-snin tmenin, il-President 

Amerikan Ronald Reagan kien 

iddikjara lil-Libja b[ala l-pajji] 

ewlieni fid-dinja li kien jappo;;ja 

b’kull mezz lit-terrori]mu ta[t kull 

forma kull fejn dan kien je]isti. 

Ronald Reagan, f’ittra li kien kiteb 

fit-12 ta’ Frar 1986 kien po;;a lil 

Malta ta[t is-sorveljanza tas-CIA 

propju min[abba l-bi]a’ u s-suspett li 

Malta tintu]a, direttament jew 

indirettament, biex tag[ti g[ajnuna litterrori]mu 

internazzjonali. 

Naturalment, meta potenza mondjali 

b[alma hi l-Istati Uniti tasal g[al din 

il-konklu]joni dan ikun ba]at fuq ;bir 

ta’ informazzjoni matul is-snin li tkun 

tindika fatti u mhux [rejjef. 

Kemm kellu ra;un Reagan fl-1986 

jo[ro; minn dokument li il-mument 

g[andu f’idejh u li kien pre]entat fil- 

Qorti Taljana mis-Servizzi Sigrieti 

Taljani fil-ka] tal-ajruplan DC9 tal- 

…minn Malta kienu jitilqu t-terroristi biex 

joqtlu dissidenti Libjani madwar l-Ewropa 

— Dokument tas-Servizzi Sigrieti Taljani 

Itavia li kien twaqqa’ f’Ustica f’:unju 

tal-1980. 

Is-Servizzi Sigrieti Taljan, g[al dan 

il-pro/ess kienu ippre]entaw rapport 

ta’ eluf ta’ pa;ni li parti sostanzjali 

minnu kienet tid[ol f’dettall enormi 

dwar is-sehem tal-Libja f’dawk is-snin 

li kienu karatterizzati minn terorri]mu 

internazzjonali ming[ajr pre/edent. 

Fost l-o[rajn il-Libja kienet 

suspettata bil-kbir dwar it-twaqqig[ ta’ 

dan l-ajruplan f’Ustica kif ukoll flisplu]joni 

di]astru]a fl-istazzjon talferrovija 

ta’ Bolonja li kienet se[[et 

ftit ;img[at wara. 

Id-dokument tas-Servizzi Sigrieti 

Taljan je]amina l-involviment tal- 

Libja f’[afna aspetti u /irkustanzi. 

F’wie[ed mill-kapitli — twil u 

dettaljat [afna — ting[ata deskrizzjoni 

qawwija ta’ kif ir-re;im ta’ Gaddafi 

kien qed joqtol sistematikament lil 

dawk il-Libjani li jkunu telqu millpajji] 

g[aliex ma jaqblux mal-politika 

tieg[u. 

F’dan il-kapitlu jing[ataw dettalji ta’ 

numru sostanzjali ta’ dissidenti Libjani 

li nqatlu fl-Italja fil-perijodu ta’ bejn 

is-snin sebg[in u tmenin. 

Hu proprju f’dan il-kuntest li s- 

Servizzi Sigrieti Taljani jda[[lu l- 

fattur ta’ Malta. 

F’din il-parti t-Taljani jg[idu li 

Malta kienet saret /entru importanti 

g[at-terrori]mu Libjan kontra d- 

dissidenti g[ar-re;im ta’ Gaddafi. 

Id-dokument jg[id li sehem kbir 

f’din il-[idma tal-Libjani kienu 

jag[tuh ir-rappre]entanzi diplomati/i 

tag[hom barra l-pajji] u dan billi 

jimlewhom b’a;enti sigrieti tag[hom u 

o[rajn li jintbag[tu g[al ]mien qasir, 

biex iwettqu l-att kriminali tag[hom u 

mbag[ad jirritornaw lura f’pajji]hom. 

“F’dan il-kuntest”, jg[id iddokument 

tas-Servizzi Sigrieti Taljani, 

F’:unju 1984, ir-rivista 

Executive Intelligence 

Review (ER) li to[ro; fl- 

Istati Uniti, kienet [abbret li 

bejn il-15 u t-18 ta’ Marzu 

tal-istess sena kienet saret 

konferenza f’Malta finanzjata 

mill-Gvern Libjan. 

G[al din il-konferenza 

kienu attendew 260 mexxej 

ta’ movimenti separatisti u 

“kienet a//ertata l-e]istenza f’Malta 

ta’ /entru g[al terroristi m[arr;in 

Libjani biex iwettqu attentati kontra 

dissidenti tar-re;im barra mill-pajji]”. 

L-ironija hi li dan kollu kien qed 

ise[[ f’Malta propju fi]-]mien li l- 

Gvern Laburista Malti kien g[adu 

kemm iddikjara li pajji]na minn dak 

i]-]mien ’il quddiem kien ne[[a l- 

ba]ijiet barranin biex [add aktar ma 

jkun jista’ ju]a lil Malta kontra [add. 

Kien ]mien ukoll meta pajji]na kien 

iddikjara ru[u newtrali u li QATT 

aktar ma kien se jid[ol fil-gwerer ta’ 

[addie[or. 

Naturalment dan ma kienx japplika 

g[al-Libja ta’ Gaddafi li matul is-snin 

[asset li tista’ tu]a lil Malta g[allg[anijiet 

djaboli/i tag[ha. 

Hekk kienu irrendew lil Malta dawk 

li llum g[adhom tant attivi fil-qasam 

tal-politika barranija tal-Partit 

Laburista. 

Jippjanaw attentati terroristi/i minn pajji]na 

‘tal-pa/i’ biex jippjanaw u 

jikkordinaw attentati 

terroristi/i g[ar-rebbieg[a u 

s-sajf ta’ dik is-sena. 

Dawn l-attentati kienu 

jinkludu attakki fuq ba]ijiet 

militari Amerikani fl- 

Ewropa tal-Punent. 

Hekk kien jissemma isem 

pajji]na f’dawk i]-]minijiet!

10 


A{BARIJIET LOKALI 

Il-Labour jist[i minn kliem Joseph Muscat 

…ji//ensurawlu dak li qal dwar l-isptar tal-kan/er 

Il-Partit Laburista, permezz 

tal-mezzi tieg[u u ta’ 

o[rajn qrib tieg[u u li 

jikkontrolla, i//ensura dak 

li qal Joseph Muscat nhar 

il-{add li g[adda f’parti 

mid-diskors tieg[u fejn 

tkellem dwar i/-/entru talonkolo;ija 

— l-isptar talkan/er 

— li b[alissa qed 

jinbena biswit l-Isptar 

Mater Dei. 

F’dik il-konferenza, il- 

Mexxej Laburista g[amel 

stqarrija qawwija [afna fissens 

li f’dan il-pro;ett tant 

importanti g[all-futur talkura 

tal-kan/er f’pajji]na 

“g[adu ma tpo;;iex lanqas 

kantun wie[ed”. 

Il-gvern [a passi millewwel 

biex ji/[ad din ilqlajja 

sfa//ata u barra li 

[are; stqarrija uffi/jali biex 

juri l-ingann ta’ Joseph 

Muscat, xandar ritratti, 

me[udin nhar il-{add stess, 

li juru li x-xog[ol kien 

miexi ;mielu. 

Konxju mill-[sara li 

kienet se ssir lil Joseph 

Muscat u lill-Partit 

Laburista b’din il-gidba, ilmezzi 

tax-xandir tal-PL u 

dawk kontrollati minnu 

ng[ataw struzzjonijiet biex 

Malta r/eviet 4.5 miljun ewro 

ming[and Liechtenstein, in- 

Norve;ja u l-I]landa. Dan kien 

possibbli permezz tal-iffirmar ta’ 

Memoranda of Understanding 

(MoU) bejn il-pajji]i donaturi u 

Malta bl-Implimentazzjoni tal- 

Mekkani]mu Finanzjarju tal-EEA u 

tal-Mekkani]mu Finanzjarju 

Norve;i] g[as-snin 2009-2014. 

Malta r/eviet 2.9 miljun ewro 

mill-Mekkani]mu Finanzjarju tal- 

Qasam Ekonomiku Ewropew (EEA) 

u 1.6 miljun ewro mill-Mekkani]mu 

Finanzjarju Nove;i]. 

Il-MoU g[andu ]ew; skopijiet: li 

jidenfitika l-oqsma ta’ priorità u l- 

programmi li jikkon/ernawhom, kif 

Il-prova tal-verità tal-fatti u tal-gidba sfa//ata ta’ Joseph Muscat b[al-lum ;img[a. Dan ir-ritratt (u dak li qed jidher fil-pa;na ta’ fa//ata) 

juri x-xog[ol miexi ;mielu fuq l-isptar tal-onkolo;ija biswit l-Isptar Mater Dei 

din il-gidba ma tkunx inklu- 

]a fir-rapport tag[hom. 

La l-websajt uffi/jali tal- 

PL, la l-gazzetta online talpartit 

u lanqas l-orizzont 

ma rrepetew din il-[rafa 

g[aliex irrealizzaw li dak li 

kien g[adu kif qal Muscat 

kien se jwaqqag[hom g[a/- 

ukoll iwaqqaf qafas ta’ kooperazzjoni 

li jassigura li ]-]ew; 

mekkani]mi finanzjarji jkunu 

implimentati b’mod effettiv. 

John Paul Grech, is-Segretarju 

Permanenti fil-Ministeru tal- 

Affarijiet Barranin iffirma l-MoU 

f’isem il-Gvern Malti, filwaqt li l- 

Ambaxxatri/i Ingrid Schulerud, koordinatri/i 

tal-MoU, iffirmat f’isem 

il-pajji]i donaturi. 

Id-delegazzjoni mill-pajji]i 

donaturi kienet iffurmata minn Tord 

Tukun, Ministru Kunsillier fl- 

Ambaxxata Norve;i]a g[al Malta u 

l-Italja f’Ruma u Stine Anderson, 

Direttri/i tal-Uffi//ju tal- 

Mekkani]mu Finanzjarju fi Brussell. 

/ajt meta jo[or;u l-fatti. 

Dan l-isptar il-;did talkan/er, 

li g[andu jitlesta 

sal-bidu tal-2013, se jkun 

jista’ jakkomoda 96 pazjent 

f’[in wie[ed meta llum, fl- 

Isptar Boffa jistg[u jkunu 

akkomodati biss 27 pazjent 

fl-istess [in. 

Il-verità li Joseph Muscat 

ma qalx hi li l-gvern qed 

jinvesti b’mod qawwi fil- 

;lieda kontra l-kan/er: bilftu[ 

ta’ /entru g[all-breast 

screening, b’aktar medi/ini 

ta’ kwalità g[all-kura, u 

b’apparat ;did u modern. 

Qed isiru wkoll PET scans 

L-EEA u l-Mekkani]mu 

Finanzjarju Norve;i] twaqqfu wara 

li sar ftehim bejn l-Unjoni Ewropea, 

l-I]landa, Liechtenstein u n- 

Norve;ja. 

Dan il-ftehim jara li dawn it-tliet 

pajji]i jag[tu g[ajnuna finanzjarja 

biex titnaqqas id-diskrepanza so/joekonomika 

bejn il-pajji]i donaturi u 

l-pajji]i benefi/jarji (fosthom Malta) 

fl-EEA. 

Dawn i]-]ew; mekkani]mi 

finanzjarji g[andhom b[ala g[an ittis[i[ 

tal-kooperazzjoni bejn ilpajji]i 

donaturi u l-pajji]i 

benefi/jarji li twassal g[al Ewropa 

iktar stabbli, pa/ifika u prospera, li 

tibba]a fuq tmexxija g[aqlija, 

fil-privat u li jit[allsu millgvern 

waqt li beda kors biex 

ji]diedu l-[addiema li 

ja[dmu fil-kura tal-kan/er. 

Ara wkoll l-editorjal 

f’pa;na 11 

u Joe Cassar f’pa;na 48 

Ftehim finanzjarju man-Norve;ja, l-I]landa u l-Liechtenstein 

istituzzjonijiet demokrati/i, il-li;i, u 

rispett lejn id-drittijiet umani u 

]vilupp sostenibbli. 

Il-fondi li r/iviet Malta mill-EEA 

g[all-perjodu 2009-2014 se jintu]a, 

fost l-o[rajn, fl-oqsma tal-ener;ija 

innovabbli, b’risq NGOs, ilpatrimonju 

nazzjonali u g[al 

fa/ilitajiet korrettivi. 

Barra mill-iffirmar tal-MoU, iddelegazzjoni 

]aret tnejn mis-seba’ 

pro;etti li kienu bbenefikaw millassistenza 

finanzjarja tal-EEA u tal- 

Mekkani]mu Finanzjarju Norve;i] 

2004-2009: fosthom il-Park Naturali 

fi Xrobb l-G[a;in, i/-?entru g[all- 

I]vilupp Sostenibbli f’Marsaxlokk u 

l-Ipo;ew f’{al Saflieni, Ra[al :did.


11 

Fil-pa;ni l-o[ra: 

12 

EDITORJAL 

il•mument 

Stamperija Indipendenza 

Triq Herbert Ganado, il-Pietà - PO Box 37 

Tel: 2596 5333 • Fax: 2596 5525 

e-mail: mument@media.link.com.mt 

advertising@media.link.com.mt 

Editur: Victor Camilleri 

Kunsill lokali 

ta[t il-lenti 

13 

B’risq il-persuni 

fil-komunità 

15 

B’;ie[ 

ir-Repubblika 

19 Ittri 

lill-Editur: 

Malta l-ewwel 

fl-Ewropa 

Il-;enesi ta’ gidba [oxna 

Waqt li b[al-lum ;img[a l-Kap tal-Oppo]izzjoni kien qed 

jitkellem fil-{amrun qal gidba [oxna li ma tridx to[odha b[ala 

xi ]elqa sfortunata i]da li g[andha l-g[erq tag[ha f’aspetti 

o[rajn li jikkaratterizzaw tajjeb lil min qalha u lil min 

jirrappre]enta. 

Joseph Muscat, bl-aktar mod irresponsabbli, qal li fil-pro/ess 

biex jinbena /-?entru tal-Onkolo;ija — ji;ifieri sptar fejn 

ikunu kkurati pazjenti bil-kan/er — g[adu ma tpo;;a “lanqas 

kantun wie[ed”. 

In-Nazzjon tal-g[ada mill-ewwel faqg[et din il-bu]]ieqa u flewwel 

pa;na tag[ha ippubblikat ritratt ta’ kwa]i blokk s[i[ li 

di;à lest. Kieku dan ix-xog[ol jinsab g[addej f’xi post 

imbieg[ed u mag[luq wie[ed jista’ jasal biex ja[seb li Joseph 

Muscat g[amel din l-istqarrija tieg[u g[aliex [add ma kien qed 

jara xejn. I]da meta tiftakar li dan ix-xog[ol g[addej biswit l- 

Isptar Mater Dei fejn minn quddiemu ta’ kuljum jg[addu eluf 

ta’ Maltin, allura tibda ta[seb fuq diversi ra;unijiet x’setg[u 

wasslu g[al din il-paperissima tal-Mexxej Laburista. 

Mill-anqas hemm ]ew; ‘ra;unijiet’ g[aliex Muscat wasal 

biex jg[id dak li qal: 

(i) Jew xi [add bellag[hielu u hu, kif suppost jag[mel, ma 

vverifikax l-informazzjoni li tawh; 

(ii) Jew addirittura ivvintaha hu dak il-[in biex ji;;ustifika l- 

punt li kien qed jag[mel. 

F’kull ka] l-a;ir ta’ Muscat kien irresponsabbli u /ertament 

mhux denju ta’ persuna li jokkupa l-karigi li g[andu. 

Wie[ed, i]da, ma jridx jinsa li din il-qlajja ntqalet fil-kuntest 

ta’ attakk li Muscat kien qed jag[mel f’dak l-istess diskors 

dwar il-kwalità tal-kura tas-sa[[a f’pajji]na. 

Irid jing[ad mill-ewwel li filwaqt li [add qatt ma jista’ jg[id 

li f’dan il-qasam sar kollox u mhemmx lok g[al aktar titjib, kejl 

mondjali li sar mill-awtoritajiet tas-sa[[a dinjin kien sab li l- 

kura tas-sa[[a li jipprovdi pajji]na tinsab fil-[ames post fiddinja. 

Dan il-fatt innifsu, madankollu, mhuwiex xi /ertifikat 

miftu[ li jiggarantixxi li kollox se jibqa’ hekk kif inhu. Dan hu 

qasam li jekk ma tibqax tinvesti fih taqa’ lura u b’hekk ibatu l- 

pazjenti Maltin. 

Il-fissazzjoni tal-Partit Laburista li jikkritika u jattakka kull 

[a;a li jag[mel il-Gvern Nazzjonalista issa qed idda[[al lill- 

Oppo]izzjoni f’inkwiet serju g[aliex b’gidba b[alma qal 

Muscat nhar il-{add mhemmx dubju li l-kredibbiltà tieg[u 

tkun [adet daqqa ta’ [arta o[ra. 

L-inkwiet tal-Maltin ta’ rieda tajba g[andu jkun li l-Kap tal- 

Oppo]izzjoni wasal biex jg[id gidba sfa//ata b[al din fuq [a;a 

li kul[add jista’ jivverifikaha u jara b’g[ajnejh u allura l- 

konklu]joni lo;ika hi kemm jistg[u jg[idu aktar qerq 

f’affarijiet li l-poplu la jkun jista’ jara u kultant lanqas ikun 

jifhem dwarhom. 

Meta tqis li din l-istqarrija qarrieqa ta’ Joseph Muscat ;iet ftit 

jiem biss wara li l-gazzetta laburista tal-GWU kienet ivvintat 

gidba o[ra kolossali meta ppubblikat dak li suppost ing[ad u 

sar f’laqg[a tal-Kabinett meta din lanqas biss saret, allura 

kul[add g[andu dritt u ra;un ja[seb li din mhix xi koin/idenza 

i]da hi biss strate;ija. Li fejn ma tistax tasal bil-verità… tasal 

bil-gideb u l-qerq. 

L-Ingli]i g[andhom proverbju li tassew jifta[ l-im[u[. 

Jg[idu: one lie makes many, ji;ifieri gidba wa[da to[loq [afna 

o[rajn. 

Il-Labour ilu snin jigdeb fuq il-qasam tas-sa[[a bl-aktar 

wa[da spissa tkun dik li Gvern Nazzjonalista se jag[mel issa[[a 

bil-[las. Dik hi gidba li l-fatti urew kemm din hi biss 

[lieqa tal-Labour biex jipprova jasal fejn bis-sewwa u l-verità 

ma jistax. Gidba ;;ib o[ra u hekk issa wasalna biex Joseph 

Muscat jipprova jmeri s-sewwa mag[ruf. 

I]da l-Malti g[andu proverbju xejn inqas f’waqtu minn dak 

tal-Ingli]i. Ng[idu li l-giddieb g[omru qasir. U hekk ;ralu l- 

{add li g[adda Joseph Muscat. Fil-11 ta’ filg[odu qal din ilgidba 

[oxna… u sa wara nofsinhar kien di;à nqabad!

12 


OPINJONI 

IL-{ADD MA’ DUN PAWL 

Mela 

darba… 

Ra[al fl-Olanda kellu l-[ajja tieg[u tiddependi 

mis-sajd. G[al ka]i ta’ emer;enza kien je]isti 

grupp ta’ voluntieri g[as-salvata;;. Lejla 

minnhom ta’ /par assolut, inqalg[et emer;enza, g[ax 

ir-ri[ qawwi qaleb dg[ajsa tas-sajd. 

In-nies involuti, imwerwrin bil-bi]a’, bag[tu S.O.S. Ilvoluntieri 

kienu pronti jsalpaw f’ba[ar salva;;, biex 

isalvaw lil s[abhom. Ir-ra[[ala l-o[ra qag[du jistennew 

fil-port. Sieg[a wara ;ew lura, fost i/-/ap/ip ta’ 

kul[add. Imma kellhom i[allu wie[ed fil-ba[ar, g[ax 

ma setax joqg[od fid-dg[ajsa tas-salvata;;. {ar;u 

voluntieri o[ra, fosthom Hans ta’ 16-il sena. Ommu 

ppruvat i]]ommu g[ax missieru kien g[ereq 10 snin 

qabel u [uh Paul kien ilu tliet ;img[at mitluf fil-ba[ar. 

“G[ax ma jmurx xi [addie[or, ibni^” Imma hu 

biesha u telaq. Kien bil-lejl. 

Sieg[a o[ra, g[al omm Hans, kienet eternità. Imma 

wara xi sieg[a, id-dg[ajsa tas-salvata;; dehret die[la 

fil-port, b’Hans wieqaf fuq quddiem. Il-Kaptan, 

jog[rok idejh, mill-bog[od, g[ajjat lin-nies ta’ fuq ixxatt> 

“Fejn hi omm Hans^” U omm Hans bdiet 

ixxejjer> “Mà,” qalilha Hans,” sibnih lill-ie[or. Aqta’ 

min kien^ …[ija l-kbir… Paul”. 

Int u jien 

:ieli jg[idulek tmur tag[ti 

d-demm, g[ax forsi xi darba 

ti;i b]onn int jew xi [add 

minn niesek. Argument veru, 

u jista’ anke jqanqlek tmur. 

Imma ng[iduha kif inhi: mhux 

l-iktar argument kristjan u 

;eneru]. 

Anzi hu argument egoist. 

Allura kieku kellu xi [add 

ja//ertani li la jien u lanqas 

niesi m’a[na se ni;u b]onn iddemm, 

mg[andix in[oss ilb]onn 

li nkun ;eneru]? 

Veru li San Fran;isk kien 

qal li meta nag[tu a[na 

naqilg[u. Imma mg[amlux 

biex nu]aw argumenti 

egoisti/i fl-im[abba tag[na 

lejn l-o[rajn. Sempli/imentt 

Nerfg[u qlubna ’l fuq 

Mulej, t[allinix inkun egoist fl-im[abba 

tieg[i. T[allinix inqis biss x’se niggwadanja 

jien, x’jaqbel lili, kif sa jibbenefikaw niesi. 

Imma kabbarli m[abbti biex tfittex l- 

interessi tal-o[rajn. 

g[ax mal-;enero]ità murija 

mal-o[rajn, il-Mulej jorbot 

sodisfazzjon intern, avolja ma 

nfittxux lilu direttament, u ma 

nag[mluhx kundizzjoni g[allkarità 

tag[na. 

I]da hu fatt ukoll, li blg[ajnuna 

li nag[tu lill-o[rajn, 

[afna drabi nkunu qed 

nag[mlu pja/ir anke lilna 

nfusna jew lil niesna, g[ax 

inkunu g[enna g[all-;id tasso/jetà 

in ;enerali. 

Kif spiss inkunu solidali fli]balji 

tas-so/jetà, li minnhom 

ibati kul[add, inklu]i a[na, 

hekk imissna nkunu ferm iktar 

solidali fit-ti;did tas-so/jetà, li 

minnu jiggwadanja kul[add, 

inklu]i a[na. 

minn Dun Pawl Camilleri 

................................................ 

pawlcam@gmail.com 

Meta na[dmu g[as-so/jetà, 

ma nafux min se jiggwadanja, 

mill-[idma tag[na. Imma 

]gur li spiss inkunu qed 

nag[tu kontribut anke lil nies 

qrib tag[na. Na[dmu bla 

riservi g[all-;id ta’ kul[add, 

[a nibnu so/jetà isba[. 

Meta ng[in biex niggwadanja jien inkun 

ninqeda bl-o[rajn, Mulej, mhux naqdihom. 

G[allimni nag[ti bla ma nistenna pja/ir, 

na[dem bla ma nistenna [las, ng[in bla motivi 

ulterjuri. 

Il-kunsilli lokali ilhom 

mag[na g[al dawn l-a[[ar 

tmintax-il sena. Wara 

re]istenza qawwija mill-Partit 

Laburista li damet numru ta’ 

snin, il-kun/ett tal-kunsilli 

tista’ tg[id li issa ndara u kien 

a//ettat. Illum il-kunsilli 

g[andhom pre]enza fissa flamministrazzjoni 

ta’ kuljum 

tas-69 belt u ra[al f’Malta u 

G[awdex. 

Jaqdu funzjonijiet mhux 

biss amministrattivi u /ivili 

imma saru /entri ta’ ta[ri;, 

punt ta’ focus g[at-titjib tallokal 

u xprun ta’ bi]ibilju ta’ 

pro;etti ambjentali u kulturali. 

Ir-riforma li se[[et sentejn 

ilu kompliet sa[[et il-kunsilli 

lokali waqt li tat linji-gwida 

iktar /ari fejn jid[lu d- 

drittijiet u l-obbligi tas-Sindki 

u l-kunsillieri rispettivi. 

Dan it-ti;did assigura li 

tkompli ti]died l-effi/jenza 

tal-kunsilli tag[na filwaqt li 

jitwessg[u r-responsabbiltajiet 

tag[hom. Riforma li kopriet 

diversi oqsma fosthom l- 

ambjent, l-ener;ija, il-kultura, 

l-inklu]joni so/jali u l- 

konservazzjoni u 

ri;enerazzjoni urbana. 

Indubjament dan it-ti;did 

hu wie[ed li xehed dawl fuq l- 

operat tal-gvernijiet lokali 

tag[na. Ix-xog[ol ta’ g[add 

ta’ kunsilli hu wie[ed 

impenjattiv g[aliex imiss l- 

oeprat tar-ra[al fil-la[am il- 

[aj u kuntrarju g[allamministrazzjoni 

/entrali, irresidenti 

tar-ra[al g[andhom 

kuntatt, tista’ tg[id ta’ kuljum, 

mal-Kunsill u g[alhekk i]id 

il-pressjoni fuq l-istess 

kunsillieri biex in-nies tinqeda 

kemm jista’ jkun malajr. 

Ftit tax-xhur o[ra, erbg[a u 

tletin kunsill lokali f’Malta u 

G[awdex jer;g[u jersqu 

g[all-elezzjonijiet. 

G[alkemm il-kampanja 

elettorali g[al dawn l- 

elezzjonijiet g[adha pjuttost 

lura, jidher /ar li bdew l- 

ewwel [sejjes spe/jalment filkamp 

Laburista. 

{mistax ilu l-Mexxej 

Laburista kiteb artiklu filgazzetta 

tal-GWU, l-orizzont 

li fih ta x’jifhem be[siebu 

jag[mel xi taqlib intern u li 

b’dan kien idde/ieda li 

jwarrab u[ud mis-Sindki u l- 

kunsillieri tieg[u jekk dawn 

ma kinux lesti jimxu mal-linji 

;odda li kien qed jipproponi. 

Nistqarr li sibt il-kontenut talartiklu 

xi ftit stramb. 

Kunsilli lokali ta[t il-lenti 

Qabel xejn ma stajtx nifhem 

e]attament x’inhuma dawn issistemi 

;odda li kien qed 

jipproponi g[aliex baqa’ ma 

qalx e]attament x’inhuma. 

S’hemmhekk nistqarr li ma 

kontx skantata g[aliex issa 

drajnieh lil Joseph Muscat li 

jkun vag u eva]iv meta ji;i 

g[ad-dettalji l-iktar importanti 

ta’ kif jit[addmu sistemi jew 

policies alternattivi. 

Iktar stramba kienet ilweg[da 

li se ja[dem BISS 

g[al dawk il-kunsilliera li 

kienu lesti j/aqalqu l- 

affarijiet. Din tal-a[[ar kienet 

ukoll stqarrija qisha [a;a 

mu[;a;a. Xi jrid jg[id biha 

Joseph Muscat, ‘i/aqalqu l- 

affarijiet’? G[al darba o[ra 

ma kienx /ar u re;a’ bag[at 

messa;; pjuttost konfu]. 

{afna kunsilli wettqu xog[ol tajjeb u sodisfa/enti 

Ma ninsewx li iktar minn 

nofs il-kunsilli lokali huma 

ta[t tmexxija Laburista. 

Nistqarr li f’parti sostanzjali 

minnhom ix-xog[ol li sar 

f’dawn is-snin kien wie[ed 

pjuttost tajjeb u sodisfa/enti. 

Hemm o[rajn li f’dan i]- 

]mien ma tantx g[amlu opra u 

kemm-il darba kienu g[amlu 

xi paprata jew tnejn. 

Ji;uni f’rasi l-kwistjonijiet 

f’postijiet b[all-Mosta u 

Pembroke li fl-a[[ar snin ma 

[adux ir-ru[ u t-taqlib intern 

wassal g[al rigress evidenti 

f’dawn il-lokalitajiet. 

Ma nistax nifhem g[aliex illeader 

Laburista kellu g[alfejn 

jistenna sal-elezzjoni li ;ejja 

biex isewwi fejn kien hemm 

b]onn. 

Kont na[seb li b[ala 

minn Caroline Galea 

info@carolinegalea.com 

‘Mexxej ;did’ (u li issa ilu 

aktar minn tliet snin) kellu 

bi]]ejjed ]mien biex jirran;a. 

I]da, milli jidher, se jippreferi 

jqa//at u jwarrab lil min ma 

jog[;bux billi ja[dem BISS 

g[al dawk il-kandidati u 

kunsillieri li ‘lesti j/aqalqu l- 

affarijiet’. 

Jidher evidenti li l-artiklu ta’ 

l-orizzont feta[ mhux 

uffi/jalment il-kampanja 

elettorali Laburista g[allelezzjonijiet 

tal-kunsilli lokali 

ta’ Marzu li ;ej. S’issa kellna 

biss dawn l-istqarrijiet — 

ikollna nistennew ftit ie[or 

biex insiru nafu aktar dwar l- 

istrate;ija laburista g[al dawn 

l-elezzjonijiet. 

Nispera li Joseph Muscat ma 

jag[milx wa[da minn tieg[u u 

jer;a’ jg[idilna li bi[siebu 

j[alli kollox g[al lejliet l- 

elezzjonijiet! Ma no[odhiex bi 

kbira!

OPINJONI 


13 

L-appuntament tieg[ek man-negozju 

1. Ix-xog[ol g[al dan il- 

Gvern hu l-pilastru ewlieni 

tal-politika tieg[u g[ax fuqu 

jistrie[u l-valuri koll[a l-o[ra 

li jag[tuna l-[ajja li ng[ixu. 

Mix-xog[ol jiddependi l- 

kumplament u g[alhekk 

jo[ro; naturali li, g[al dan il- 

Gvern, l-imprenditur u min 

ji;;enera l-impjiegi, hu 

meqjus b[ala key player 

importanti fi/-/irku 

ekonomiku. 

2. G[alhekk, il-Gvern irid 

ji//elebra l-imprenditur 

Malti, u jag[mel festa 

dedikata minn dak kollu li 

jag[mel l-intrapri]a Maltija 

su//ess. Fil-fatt nhar l-14, 15 

u 16 ta’ Ottubru, il-Gvern se 

jkun qed imexxi /elebrazzjoni 

nazzjonali tal-imprenditur 

Malti u l-intrapri]a Maltija. 

F’din il-festa tal-[ila tal- 

Maltin irridu nirrikonoxxu l- 

imprenditur li jag[raf l- 

opportunità, jo[loq ix-xog[ol, 

ji;;enera l-impjiegi, u b’hekk 

jag[mel su//ess. 

3. L-imprenditur Malti hu 

marbut mas-su//essi talekonomija 

tag[na. Ix-xog[ol 

tieg[u, u l-valur mi]jud li 

jag[ti, jikkontribwixxu 

sewwa g[all-kompetittività 

ta’ pajji]na. Fil-[ajja ta’ 

kuljum niltaqg[u ma’ 

prodotti, nu]aw servizzi, li 

qajla nirrealizzaw li dawn 

warajhom hemm Maltin 

b[alna. Prodotti u servizzi li 

jgawdu l-fidu/ja tag[na, bla 

ebda dubju, u li tant ikunu ta’ 

su//ess li na[sbuhom 

prodotti barranin. Wara 

[afna minn dawn, spiss 

hemm Maltin li [ar;u bl-idea 

ori;inali jew li jmexxu l- 

pro/ess tal-produzzjoni 

tag[hom, inkella li j[addmu 

s-servizz li jwassalhom 

g[andna. 

4. Dan is-su//ess talimprenditur 

Malti hu spiss 

mg[ejjun minn g[ajnuna u 

sostenn tal-Gvern permezz 

ta’ skemi, fondi u in/entivi, 

li jg[inuhom jid[lu g[al 

pro;etti i]jed innovattivi, 

jiskopru swieq ;odda, u 

ji;;eneraw i]jed xog[ol. Il- 

Gvern jipprovdi lil dawn l- 

imprendituri skemi ta’ 

finanzjament, fondi tal- 

Unjoni Ewropea, kreditu fittaxxa, 

u g[ajnuniet varji 

o[ra, biex jg[inuhom 

jinvestu u ji;;eneraw ixxog[ol. 

5. Intrapri]a Malta — 

l-Appuntament tieg[ek 

man-Negozju se tkun 

vetrina biex int u l-familja 

tieg[ek tiltaqà ma’ tant 

stejjer ta’ su//ess u ssir taf 

dak il-prodott jew servizz li 

tant hu g[al qalbna minn 

fejn tassew ;ej. Hi wkoll 

opportunità biex titg[allem 

dwar l-g[ajnuna li l-Gvern 

joffri lil dawn l- 

imprendituri li finalment 

jag[tu servizz lill-istess 

pubbliku. 

6. G[alhekk nistiednek 

ti;i mal-familja tieg[ek fl- 

MFCC f’Ta’ Qali, nhar il- 

:img[a 14, is-Sibt 15 u l- 

{add 16 ta’ Ottubru u 

ti//elebra mag[na l- 

imprenditur Malti u l-[ila 

tieg[u li jilqa’ g[all-isfidi u 

jirnexxi. Nistiednek ti;i u 

ti//elebra mag[na, u 

tiddeverti. Se jkun hemm 

serati ta’ mu]ika u 

divertiment bilparte/ipazzjoni 

ta’ diversi 

kantanti kif ukoll stand ta’ 

log[ob g[at-tfal u stands talikel 

u xorb. L-attivitajiet 

jibdew mill-g[axra ta’ filg[odu 

u jibqg[u g[addejjin 

sal-g[axra ta’ filg[axija 

minn Jason Azzopardi 

jason.azzopardi@gov.mt 

b’attivitajiet fuq il-palk 

prin/ipali. 

7. In[e;;ek g[alhekk, 

I]]omm dan l-appuntament 

tieg[ek man-negozju biex 

flimkien ni//elebraw il-[ila 

tan-negozjant Malti. 

L-ELEZZJONIJIET TAL-KUNSILLI LOKALI 2011 

{idma ta’ ;id b’risq il-persuni fil-komunità 

“G[all-Partit Nazzjonalista l- 

politika tfisser servizz”. 

Dan hu kliem li issa ilna 

nisimg[uh i]da jien perswa] 

li jkun hawn min jistaqsi u 

jg[id: “Tg[id dan il-kliem 

jag[mel differenza fir-realtà 

tal-[ajja ta’ kuljum^” 

Il-Prim Ministru Lawrence 

Gonzi, fid-diskors tieg[u Fuq 

il-Fosos lejlet il-festa tal- 

Indipendenza niftakar li qal 

“…a[na l-valuri li nemmnu 

fihom ng[ixu g[alihom filmod 

ta’ kif nidde/edu.” 

Il-partiti politi/i jinsabu 

lejliet l-elezzjonijiet talkunsilli 

lokali u qed i[ejju 

biex joffru l-a[jar kandidati u 

jag[mlu minn kollox biex 

jag[tu prova tal-akbar serjetà 

li b[ala partiti politi/i 

jemmnu fiha. 

Il-manifest elettorali 

Il-valuri li nemmnu fihom 

a[na ng[ixu g[alihom. Dan 

hu kliem li joqg[od tajjeb 

g[all-e]er/izzju li qed isir 

b[alissa bejn il-kunsillieri 

pre]enti u l-kumitati 

sezzjonali u l-kandidati 

prospettivi. 

Hu manifest elettorali li 

minnu mbag[ad irid jo[ro; 

il-programm elettorali g[al 

kull komunità. Dan se jkun 

e]er/izzju interessanti li se 

jsir fl-uffi//ji tal-Partit 

Nazzjonalista biex ikunu 

diskussi l-ideat li fuq kollox 

se jkunu qed i;ibu wkoll fisse[[ 

il-vi]joni politika tal- 

Partit Nazzjonalista dwar 

Identità, Innovazzjoni, 

Inklu]joni. 

Il-Partit Nazzjonalista 

g[andu l-ideat, g[andu l- 

politika tieg[u friska g[all- 

[ti;iet tal-lum. 

Dak li qed jitkellem dwaru 

dan il-manifest hu propju 

dwar kif fil-kunsilli lokali se 

ssir [idma ta’ ;id b’risq ilpersuna 

fil-komunità. 

L-g[a]la tal-kandidati 

Hawn nag[mel l-ewwel 

rimarki tieg[i dwar dak li qal 

Dr Joseph Muscat, il-Mexxej 

tal-Partit Laburista rigward 

il-kunsilli lokali. 

Dak li qal s’issa jag[tini 

x’nifhem li fuq in-na[a talkunsilli 

lokali tieg[u jidher li 

g[andu l-problemi. Qal hu 

stess li g[andu xi persuni li 

ma jridx li jer;g[u 

jikkontestaw b[ala kandidati. 

Jekk din id-de/i]joni qed 

issir f’;ie[ is-serjetà jien 

naqbel mieg[u i]da dak li ma 

naqbilx mieg[u hu li meta 

a[na, b[ala partit, konna 

qeg[din ng[idu li xi [add 

temporanjament irid iwarrab, 

hu b[ala mexxej ipprova 

jag[mel kapital politiku 

minnu biex jirba[ minn fuq 

is-serjetà li l-Partit 

Nazzjonalista kien qed 

ja[dem biha. 

Issa li ninsabu lejliet l- 

elezzjonijiet, il-Partit 

Nazzjonalista m’g[andux ilproblema 

ta’ Joseph Muscat 

g[aliex i]-]abra g[amilha 

f’[inha u f’waqtha u dak ma 

minn Edwin Vassallo 

Direttur g[all-Kunsilli 

Lokali PN 

edwin.vassallo@gov.mt 

kienx e]er/izzju fa/li. 

Kien, anzi, e]er/izzju li 

minnu [are; id-demm u kien 

hemm min we;;a’ i]da s- 

serjetà hekk kienet titlob. 

Joseph Muscat dan kien 

jafu i]da f’dak il-[in, 

b[alma jag[mel dejjem, 

mo[[u kien li jirba[ l- 

ammirazzjoni. 

Ara a[na, b[ala Partit 

Nazzjonalista, i]-]mien 

diffi/li li issa qieg[ed fih 

Joseph Muscat g[addejnieh. 

Jien mhux se nid[ak u 

nipprova nirba[ l- 

ammirazzjoni b[alma 

dakinhar kien ipprova 

jag[mel hu. Kull ma rrid jien 

hu li lil min hu serju nurih li 

meta l-Partit Nazzjonalista 

kien qed jidher li qed jie[u 

de/i]jonijiet iebsa, il-PN 

kellu ra;un u kien qed 

jag[mel is-sewwa. 

Min ipprova jid[ak bil-PN 

kien qed jag[mel [a]in u dan 

kien Dr. Joseph Muscat. 

Lil Dr. Joseph Muscat 

nit[assru g[aliex issa jrid 

jag[mel operazzjoni kbira u 

nawgura li jirnexxilu g[ax 

dak li hu ;ust f’;ie[ is-serjetà 

hu dejjem tajjeb — i]da l- 

parir tieg[i hu illi kieku 

g[amel b[all-Partit 

Nazzjonalista li fejn kien 

hemm id-dubju dan iwarrbu 

mill-ewwel, illum kien ikun 

f’po]izzjoni a[jar. Ma kienx 

ikollu g[alfejn jirrikorri g[al 

artiklu f’l-orizzont biex 

iwassal il-kelma tieg[u. 

“{add m’g[andu postu 

garantit fil-kunsilli 

lokali” 

B[ala Partit Nazzjonalista, 

il-messa;; li [add m’g[andu 

postu garantit b[ala kandidat 

ilna li g[addejnieh u wettaqnieh 

tul it-triq tal-[ajja. 

Il-PN jag[mel minn kollox 

biex iwettaq is-serjetà hekk 

kif jinteba[ li hemm xi [a;a 

li m’hix sejra tajjeb. 

Rispett lejn il-persuna 

Nixtieq hawn nag[mel 

rimarka g[aliex nemmen li 

jekk ma nag[milhiex inkun 

qed nonqos mir-rispett lejn 

persuni li nemmen li xorta 

jixirqilhom kull rispett 

minkejja kull esperjenza li 

setg[u g[addew minnha. 

Dan ifisser li jien m’g[andi 

xejn kontra persuni involuti. 

Dak li ma naqbilx mieg[u hu 

l-esperjenza li jkunu 

g[addew minnha u ner;a’ 

ng[id, g[andna kunsillieri li 

irri]enjaw mill-partit sakemm 

jg[addu mill-pro/ess tal-qorti 

u g[andna o[rajn li 

irri]enjaw jew tke//ew 

g[aliex ma kellhom l-ebda 

umiltà fil-mod kif ittrattaw ilka] 

tag[hom. 

G[andna 

kandidati tajbin 

B[ala Partit Nazzjonalista 

qed nag[mlu minn kollox 

biex nuru li tg[allimna minn 

dak li ;ara fil-passat. Irridu 

nies tajbin, serji llum u li 

possibbilment jibqg[u serji 

tul i]-]mien. 

Irridu nies li ma jkunux 

galantomi bi flus in-nies; 

fittixna nies li l-partit 

jemmen li huma tajbin u li 

kapa/i jg[ixu g[all-valuri tal- 

Partit Nazzjonalista. 

Nemmen li l-qofol talpolitika 

hu l-valuri li jkun 

jemmen fihom il-partit 

politiku rispettiv. Imbag[ad 

tasal il-lealtà lejn dawk ilvaluri. 

L-ag[ar susa u velenu 

fil-politika huma l-individwali]mu 

u l-egoi]mu i]da 

a[na nies ta’ din id-dinja u 

jista’ jkun li hawn min ikun 

b’sa[[tu llum u jimrad g[ada. 

I]da jekk ji;ri hekk irid 

ikollna s-serjetà u l-kura;; li 

nie[du l-azzjoni li filmument 

tkun xierqa u ;usta 

ukoll jekk f’dak il-waqt ma 

tkunx l-aktar de/i]joni 

popolari.

14 


OPINJONI 

APPREZZAMENT 

Philip Saliba 

minn Michael Bonnici 

Ili ]mien ninnota li meta jmut 

xi [abib tieg[i jew li kont nafu 

tajjeb, isegwu warajh xi ]ewg 

[bieb o[ra. 

Hekk ;ara nhar it-Tnejn 26 

ta’ Settembru 2011. Miet 

[abib tassew, ;entlom ma’ 

kul[add, politiku sin/ier u 

onest, li qeda l-professjoni 

nutarili tieg[u bl-aktar mod 

rett u b’serjetà liema b[alha. 

In-Nutar Philip Saliba kien 

l-ewwel persuna mwielda 

{a]-}ebbug li da[let g[allpolitika 

mal-Partit Nazzjonalista. 

Dan kien fl-1953 meta {a]- 

}ebbug kien jag[mel mal- 

{ames Distrett elettorali 

ji;ifieri: l-Imdina, {’Attard, 

{al Balzan, {ad- Dingli, {al 

Lija, ir-Rabat u s-Siggiewi. 

Ma kienx distrett fa/li u min 

hu mid[la ta’ kampanji 

elettorali jaf x’ji;ifieri biex 

issegwi kostitwenza s[i[a. 

Kien elett b’ammont 

sostanzjali ta’ voti 

b’kompetizzjoni qawwija 

minn kandidati di;a stabbiliti 

u mag[rufa sewwa. 

Sfortunatament din illegislatura 

damet biss sentejn, 

sas-sena 1955. 

F’kampanja elettorali qalila 

li fiha kien hemm il-kwistjoni 

politiko-reli;juza, in-Nutar 

Saliba re;a’ kien elett flelezzjoni 

tal-1962 mill-{ames 

Distrett bl-akbar numru ta’ 

voti fost il-kandidati kollha li 

kkontestaw mal-partiti politi/i 

bl-ammont ta’ 1,914 vot. 

Hawnhekk kellu l-akbar 

sodisfazzjon u unur filkarriera 

politika tieg[u meta 

irrappre]enta lill-kostitwenza 

tieg[u fl-g[oti tal-Indipendenza 

ta’ Malta fl-1964. 

Mid-deputati li kien hemm 

dak i]-]mien f’isem il-PN, sa 

nhar it-Tnejn 26 ta’ Settembru 

2011, kien fost l-a[[ar erba’ 

deputati li g[adhom xhieda 

tal-akbar ;rajja politika u 

storika ta’ pajji]na. 

Fl-1966 re;a’ kien elett 

g[at-tielet darba fl-ewwel 

Parlament Malti wara l- 

Indipendenza. 

Kien jokkupa l-kariga ta’ 

Deputy Speaker u kien bosta 

drabi kap ta’ delegazzjonijiet 

li rrappre]entaw lil Malta. 

Kien ukoll jag[mel parti minn 

delegazzjonijiet tal-Commonwealth 

Parliamentary 

Association li Malta g[adha 

asso/jata mag[ha sal-llum. 

Xi snin ilu kien ukoll ng[ata 

tifkira ta’ apprezzament mill- 

Kunsill Lokali ta’ {a]- 

}ebbu;. 

Fi]-]mien li kien ilu deputat, 

partikularment fil-kostitwenza 

ta’ {a]-}ebbu;, in-Nutar 

Saliba ma naqasx li 

jikkontribwixxi g[at-tisbi[ talistess 

ra[al. Kienu twettqu 

diversi pro;etti, l-aktar b’risq 

il-bdiewa, li kienu jiffurmaw 

parti minn industrija li dak i]- 

Philip Saliba 

]mien kienet l-g[ixien ta’ aktar 

minn nofs il-popolazjoni lokali. 

G[adni niftakar li meta kont 

avvi/inat mill-Kap tal-PN, 

illum l-E//ellenza Emeritu 

Eddie Fenech Adami, biex 

nikkontesta l-elezzjoni f’isem 

il-PN fl-1986, qabel tajt ilkelma 

tieg[i kont mort g[and 

in-Nutar Saliba biex nara jekk 

hu kienx se jikkontesta wkoll. 

L-ir;ulija li dejjem [addant 

kienet titlob li ma jkun qatt li 

nikkontesta [abib. Kien qalli 

li d-de/izjoni tieg[u kienet li 

jirtira mill-[ajja politika 

g[alkemm baqa’ attiv g[al 

kull avveniment tal-PN. 

Wara din l-assigurazzjoni 

jien tajt kelma lill-Kap tal- 

Partit li na//etta l-istedina 

tieg[u. Philip kien irre/iproka 

l-istess appo;; li tajtu jien 

meta kien fil-politika. 

Bqajna [bieb sal-a[[ar u 

dejjem konna ta’ g[ajnuna lil 

xulxin. Nibqa’ n]omm u 

ng[o]] l-a[[ar tifkira tieg[u 

meta ftit ;imghat ilu tani 

manuskritt rilevanti g[al 

ri/erka li qed nag[mel. 

{a;a li kienet tiskantani fih 

kienet il-memorja lu/ida talkunjomijiet 

u l-laqmijiet tannies 

ta’ {a]-}ebbu;. Xhieda 

bi]]ejjed tal-fidu/ja li kien 

igawdi bi klijentela tal-lokal u 

lil hinn. 

Il-[ajja politika mhix fa/li. 

Fiha l-glorja u l-in]ul taghha – 

aktar tal-a[[ar milli talewwel. 

I]da dejjem jibqa’ l- 

fatt li l-politiku li jirnexxilu 

jag[milha sas-si;;u fil- 

Parlament ikollu l-akbar 

sodisfazzjon ta’ [ajtu li minn 

fost il-poplu kollu kien 

jag[mel parti minn dawk il-ftit 

mag[zulin mill-istess poplu 

biex jirrappre]entah fl-og[la 

istituzzjoni tal-pajji]. 

Xejn anqas ta’ sodisfazzjon 

hi l-familja rispettabbli kollha 

tieg[u. G[andhom g[ax ikunu 

kburin martu Marie Louise u 

t-tfal taghhom li kellhom 

persuna li [abbithom, 

onorathom bil-professjoni u l- 

karigi li okkupat u xejn anqas 

bl-onestà, is-sin/erità permezz 

ta’ prin/ipji sodi li dejjem 

[addmet b’e]empju g[al 

bosta. 

Il-Mulej jag[tih il-mistrie[ 

ta’ dejjem 

Il-futbol fuq it-televi]joni g[andu jsir aktar a//essibbli g[all-poplu wara d-de/i]joni 

tal-Qorti Ewropea tal-:ustizzja 

Suq aktar miftu[ 

Id-de/i]joni me[uda nhar it- 

Tlieta li g[adda mill-Qorti 

Ewropea tal-:ustizzja li 

xandir esklusiv ta’ futbol fuq 

ba]i territorjali jmur kontra l- 

li;i Ewropea, mistennija t[alli 

effetti kbar u po]ittivi fuq ilkonsumatur. 

F’dawn l-a[[ar xhur kienu 

[afna dawk li semg[u b’dak li 

kien ;ralha Karen Murphy, 

sid ta’ pub f’Portsmouth li 

we[let multa ta’ 8,000 lira 

Sterlina g[aliex uriet log[ob 

tal-Premier League Ingli] 

permezz ta’ decoder card 

Griega. 

Dan l-att wassal biex 

ittie[du passi kontra Murphy 

i]da nhar it-Tlieta li g[adda d- 

de/i]joni me[uda mill-Qorti 

Ewropea tal-:ustizzja sa[qet 

li l-li;ijiet nazzjonali li 

jipprojbixxu l-bejg[ jew l-u]u 

ta’ decoder cards barranin 

imur kontra l-[elsien li 

wie[ed jipprovdi servizzi u 

g[aldaqstant ma jista’ qatt 

ikun ;ustifikat. 

F’dan ir-rigward idde/i]joni 

me[uda mill-Qorti 

fil-Lussemburgu tfisser li s- 

sistema ta’ li/enzja g[axxandir 

ta’ log[ob tal-futbol 

fuq ba]i territorjali b’mod 

esklusiv imur kontra l-li;i 

Ewropea u g[alhekk Murphy 

ing[atat ir-ra;un kollu fuq din 

il-kwistjoni. 

G[aldaqstant, id-de/i]joni 

me[uda mill-Qorti tal- 

:ustizzja Ewropea se tkun 

qed tirritorna quddiem il-Qorti 

G[olja tar-Renju Unit wara li 

Qorti f’dak il-pajji] kienet 

irreferiet il-ka] lill-UE g[al 

kjarifika tal-li;i. 

Jekk id-de/i]joni me[uda 

mill-Qorti Ewropea tal- 

:ustizzja tkun sostnuta mill- 

Qorti fir-Renju Unit, se jkun 

hemm effetti kbar fuq illi/enzja 

tal-prodott tal- 

Premier League Ingli] u kampjonati l-o[rajn tal-futbol 

fl-Ewropa li normalment 

jixxandru b’mod dirett fuq ittelevi]joni. 

Fl-isfond ta’ dan kollu, 

jidher bi/-/ar li l-konsumatur 

se jkun qed igawdi l-aktar 

minn din id-de/i]joni filwaqt 

minn David Casa 

david.casa@europarl.europa.eu 

li dawk li g[andhom illi/enzja 

biex ixandru jew 

ibieg[u d-drittijiet ta’ dawn ilkampjonati 

tal-futbol se 

jkollhom ibiddlu l-mod ta’ kif 

qed jimponu restrizzjonijiet 

fuq il-li/enzja tag[hom. 

Din id-de/i]joni kif se 

tolqot is-suq Malti^ 

In[oss li f’Malta g[andna 

n[arsu lejn din id-de/i]joni 

minn perspettiva po]ittiva u 

qed ng[id hekk mhux biss filka] 

tal-konsumatur i]da anke 

fir-rigward ta]-]ew; 

kumpaniji kummer/jali li 

jipprovdu dan it-tip ta’ 

servizz, Go u Melita. 

M’hemm l-ebda dubju li 

grazzi g[as-Sinjura Murphy 

ta’ Portsmouth, il-prezzijiet 

f’dan it-tip ta’ suq se jkollhom 

jor[su b’mod konsiderevoli 

mhux biss f’Malta i]da wkoll 

fil-bqija tal-pajji]i l-o[rajn tal- 

Ewropa. 

Sintendi mal-ewwel daqqa 

t’g[ajn il-konsumatur se jkun 

qed igawdi aktar g[aliex issa 

se jgawdi minn kompetizzjoni 

ferm aktar wiesg[a li 

tippermetti li wie[ed ikollu 

servizz a[jar b’inqas flus biex 

isegwi lit-tim favorit tieg[u. 

Fl-istess waqt il-kumpaniji 

lokali li jipprovdu dan isservizz 

g[andhom i[arsu lejn 

din is-sitwazzjoni b[ala 

opportunità tad-deheb li 

jkomplu jtejbu s-servizz 

tag[hom b’/ans tajjeb li 

jippenetraw swieq o[ra li sallum 

ma kinux a//essibbli 

g[alihom. 

Il-kompetizzjoni fuq ba]i 

kummer/jali g[andha twassal 

biex min jipprovdi s-servizz 

jo[ro; bl-a[jar offerti waqt li 

ttejjeb is-servizz tieg[u. Meta 

qed ng[id dan irrid infisser li 

kull kumpanija li tinsab fissuq 

se tkun qed tara kif se 

ttejjeb il-kwalità li qed toffri 

b’aktar programmi (mhux biss 

sportivi) u innovazzjonijiet li 

jwasslu biex wie[ed jag[]el 

kumpanija minn o[ra [alli 

jsegwi t-televi]joni millkumdità 

tad-dar tieg[u. 

Dawn l-istess kumpaniji 

jridu j]ommu f’mo[[hom li 

llum id-dinja qed tkompli 

ti/kien u g[al kull g[adma 

hawn mitt kelb. G[aldaqstant 

wie[ed g[andu jkun aktar proattiv 

u kreattiv kif jirriklama u 

jbig[ il-prodott tieg[u. 

{add m’g[andu jib]a’ millkompetizzjoni, 

la min ibig[ u 

wisq aktar min qed jixtri, 

dejjem jekk din l-istess 

kompetizzjoni tkun wa[da 

;usta. 

G[aldaqstant din idde/i]joni 

tal-Qorti tal- 

:ustizzja Ewropea g[andha 

tifta[ orizzonti ;odda biex ilprezzijiet 

mitluba g[as-servizz 

ming[and dawn il-kumpaniji 

jkun aktar ra;jonevoli, mhux 

biss f’Malta i]da wkoll filbqija 

tal-Ewropa. 

Din g[andha tkun era ;dida 

biex dawn l-istess kumpaniji 

jirrevedu l-prezzijiet tag[hom 

waqt li jfittxu li jibqg[u 

rilevanti u kompetittivi fissuq. 

Tassew ka] li l- 

konsumatur jixraqlu a[jar u li 

dan it-tip ta’ servizz g[andu 

jkun a//essibbli g[al kul[add, 

wisq aktar g[al dawk li 

m’humiex sinjuri u, 

sfortunatament, ma 

jaffordjawx imorru fi]ikament 

fi grounds barra minn Malta 

biex isegwu lit-tim favorit 

tag[hom. 

G[alhekk hu importanti li l- 

[las g[al dan it-tip ta’ servizz 

ikun rivedut minn kul[add u 

ma jkun hemm l-ebda [las 

ie[or mo[bi g[all-konsumatur.

OPINJONI 


15 

Din il-;img[a l-Parlament 

approva tibdil fl-Att dwar 

:ie[ ir-Repubblika. B’dan ittibdil 

fil-ligi issa nistg[u 

nirtiraw l-unuri li konna tajna 

lil Muammar Gaddafi, l-awtur 

ta’ massakru s[i[ fuq il-poplu 

tieg[u stess. 

Issa nistg[u wkoll nonoraw 

wara mewthom anki lil 

persuni barranin g[all-qlubija 

li jkunu urew f’xi att 

kura;;u]. Dan kien pass 

importanti biex forsi nwettqu 

;ustizzja u ma nippersistux fli]balji. 

Bla tlaqliq ng[id li xtaqt li 

lil Gaddafi ne[[ejnilu dawn l- 

unuri [afna qabel. Il-[nizrijiet 

li qed iwettaq kienu hemm 

biex jarahom kul[add. Imma, 

kif jg[idu, better late than 

never. 

Imma minn dan l-episodju 

je[tie; li nitg[allmu xi [a;a. 

M’g[andna qatt nag[tu l- 

og[la unuri tal-pajji] liddittaturi 

u lit-tiranni anki jekk 

jid[kulna u jwieg[duna d- 

dinja. Nies b[al dawn, anki 

jekk ;ejjin mill-aktar pajji]i 

sinjuri tad-dinja, g[andna 

nuruhom il-bieb ta’ barra u 

mhux nifirxulhom it-tapit l- 

a[mar. 

L-og[la unuri ta’ pajji]na 

g[andhom imorru g[and min 

ikun jist[oqqhom. Jekk barra 

lil Gaddafi tajnihom ukoll lil 

nies o[ra li issa jidhrilna li ma 

kienx [aqqhom ejjew 

nag[mlu l-kura;; u 

nne[[uhomlhom. 

Fl-istess [in ejjew ma 

nsibuhiex bi tqila biex 

nonoraw lil min veru [aqqu 

anki jekk ma jkunx je//ella 

fil-propaganda g[alih innifsu. 

Jekk nonoraw lil dawn innies 

inkunu qed in[e;;uhom 

ikomplu jag[mlu l-;id. 

Jekk nonoraw lil min [aqqu 

inqas imma tajjeb [afna biex 

‘ibig[’ lilu nnifsu x’aktarx 

inkunu qed ng[inu biss biex 

inkabbrulu l-ego tieg[u. 

Dan ]gur mhux l-iskop ta’ 

dan l-unur. 

F’;ie[ ir-Repubblika! 

Kastig g[al minn [aqqu 

Din il-;img[a l-Qorti 

re;g[et uriet snienha kontra 

min wettaq mo[qrija fuq l- 

annimali. Prosit! Prosit g[al 

min /empel lill-Pulizija meta 

sab il-kelb nofsu mejjet fi skip 

qalb i]-]ibel. Seta’ fa/ilment 

baqa’ g[addej u qisu ma sema’ 

xejn; fuq kollox f’dan il-pajji] 

ne//ellaw fl-omertà. Imma s- 

sens /iviku ta’ dil-persuna 

ddettalha mod ie[or. 

Is-sentenza [arxa tal-qorti 

g[andha tibg[at messa;; 

qawwi lil dawk li ma kinux 

ja[sbuha darbtejn biex iwettqu 

atti b[al dawn. Na[seb li ikla 

[abs u multa ta’ g[exieren ta’ 

ewro g[andhom ipo;;u lil 

kul[add f’postu. 

Imma anki hawn g[andna 

nu]aw l-istess kejl f’setturi 

o[rajn, mhux inqas importanti. 

G[andna, pere]empju, inkunu 

[orox sew ma’ min jinstab [ati 

ta’ korruzzjoni u anki min 

i[allas biex jikseb favur. Jekk 

irridu neliminaw il-korruzzjoni 

bl-g[eruq u x-xniexel misso/jetà 

tag[na rridu nkunu 

skjetti u ma naqtg[u l-ebda 

kantuniera. 

F’ka]i b[al dawn m’g[andux 

ikun hawn sentenzi sospi]i 

anki jekk bniedem ikun instab 

[ati g[all-ewwel darba. 

Il-[sara li jag[mlu lis-socjetà 

nies b[al dawn hi enormi. Jekk 

xejn itellfu kull sens ta’ fidu/ja 

tan-nies fl-istrutturi u s-sistemi 

tal-pajji]. U dik il-fidu/ja ma 

ter;ax tibniha kif ;ieb u la[aq. 

Irridu nkunu [orox ukoll 

g[al min jabbu]a mis-servizzi 

so/jali u anki mit-taxxi. Kull 

ewro mislu[ hemmhekk 

jitnaqqas minn [alq uliedna, 

minn [alq l-anzjani tag[na, 

minn [alq il-marid. Kull ewro 

mislu[ minn dawn it-talin jitfa’ 

lil pajji]na fil-periklu ta’ 

defi/it inkontrollabbli li 

jimmina t-tkabbir ekonomiku 

tal-pajji] u jtellef l-impjiegi. 

Jekk g[andna ninvestu flistrutturi 

u fir-ri]orsi umani 

tajjeb li nsa[[u lil min xog[lu 

minn Charlò Bonnici 

charlo.bonnici@gov.mt 

hu li jara li [add ma jipprova 

jsir sinjur bi flus il-poplu filwaqt 

li jippo]a tal-mi]erabbli. 

Fi g]ira ]g[ira b[al tag[na 

fa/li ssir taf g[ala persuna li 

qed tirre;istra g[ax-xog[ol 

ikollha karozza li tiswa l-eluf. 

Jew il-persuna tkun qieg[da 

tag[mel xog[ol li ma jidhirx 

g[at-taxxa u l-VAT jew tkun 

qed tag[mel flus b’mod 

ille/itu – dnub ikbar millie[or. 

Jalla jkollna l-kura;; 

nag[mlu dak li hu sewwa, 

irrispettivament mill-kallu li 

nkunu qed nirfsu. 

I]-]ejt qed jitla’ 

f’wi// l-ilma^ 

Din il-;img[a t[abbar li l- 

Vatikan waqqa’ l-akku]i 

kollha fil-konfront ta’ sa/erdot 

tal-MSSP li kien issemma 

b’rabta ma’ ka]i ta’ pedofilja. 

Fl-istess waqt, fl-a[[ar 

;img[at ]viluppat kontroversja 

marbuta mal-ka]i ta’ sa/erdoti 

li kienu kundannati l-[abs 

wara li nstabu [atja ta’ akku]i 

simili. 

Wie[ed mix-xhieda kien 

mixli minn persuni li g[al 

]mien twil servewh ta’ spalla, 

b’gideb kontra tag[hom. 

Nistaqsi: tg[id dan l- 

i]vilupp se jkollu effett fuq l- 

appell li ]-]ew; sa/erdoti 

g[andhom quddiem il-Qorti 

dwar l-istess ka]? 

Nistennew u naraw.

16 


ANNIVERSARJU 

Ritratt li kellu effett fuq l-istorja 

Ir-ritratt 

‘famu]’ li 

juri 

lill-Prim 

Ministru 

:or; Borg 

Olivier 

mal- 

Ar/isqof 

Mikiel 

Gonzi li 

ttie[ed 

b[al dan 

i]-]mien 

50 sena ilu 

fil-Ka]in 

tal-Banda 

Beland 

fi]-}ejtun 

minn Joe M. Zahra 

F’dawn il-jiem l-G[aqda 

Mu]ikali Beland, fi]-}ejtun, 

i//elebrat il-150 anniversarju 

mit-twaqqif tag[ha. Xtaqt kieku 

mmur g[al dawn i/-/elebrazzjonijiet 

i]da ma stajtx. 

Biss 50 sena ilu kont pre]enti 

meta l-istess G[aqda Mu]ikali 

//elebrat il-100 anniversarju 

mit-twaqqif tag[ha. Kienu l- 

ewwel impenji tat-Tabib 

Alexander Cachia Zammit b[ala 

President tal-G[aqda. Ma 

ninsewx li ftit tax-xhur ilu 

tfakkar il-50 anniversarju mill- 

[atra tat-Tabib Cachia Zammit 

b[ala President tal-G[aqda 

Mu]ikali Beland! 

{amsin sena ilu fil-Ka]in tal- 

G[aqda Mu]ikali Beland kien 

sar ri/eviment. Jien kont hemm. 

Kienu mistiedna diversi 

personalitajiet distinti mill-pajji] 

kollu. Fosthom kien hemm Dott 

:or; Borg Olivier, Kap tal- 

Partit Nazzjonalista, u li f’inqas 

minn sena wara sar Prim 

Ministru ta’ Malta, u l-Ar/isqof 

Mikiel Gonzi. 

{in minnhom dawn bdew 

jitkellmu flimkien. John Vella, 

fotografu mi]-}ejtun, qabadhom 

jitkellmu f’ritratt li ;ibdilhom. 

Meta ]viluppah u urihulna – dak 

i]-]mien jien kont fil-Kumitat 

Sezzjonali tal-PN ta]-}ejtun u 

President tal-M}PN tal-istess 

sezzjoni – idde/idejna li 

nag[mlu wie[ed kbir minnu. 

Biss f’daqqa wa[da bdew de[lin 

ordnijiet g[al dan ir-ritratt minn 

Malta kollha. U minnu saru 

kopji bil-mijiet. 

X’kellu straordinarju dan irritratt? 

Xejn spe/jali [lief g[allfatt 

li fih dehru Borg Olivier u l- 

Ar/isqof Gonzi flimkien. 

Dak i]-]mien f’pajji]na kellna 

sitt partiti. Il-Partit Laburista 

mmexxi minn Dom Mintoff, li 

kien fi ;lieda mal-Knisja, u 

[ames partiti o[ra: il-Partit 

Nazzjonalista mmexxi minn 

:or; Borg Olivier; il-Partit 

Demokratiku Nazzjonalista 

mmexxi minn Herbert Ganado; 

li il-Partit tal-{addiema Nsara 

mmexxi minn Toni Pellegrini; 

il-Partit Kostituzzjonali 

Progressiv immexxi minn 

Mabel Strickland u l-Partit 

Demokratiku Nisrani ta’ George 

Ransley. Dawn il-[ames partiti 

ma kellhom l-ebda ;lieda mal- 

Knisja. Kienu jissej[u ta’ ‘ta[t l- 

umbrella’ g[ax kienu juru lealtà 

lejn il-Knisja. 

:org Borg Olivier, anke jekk 

lealissimu lejn il-Knisja, ma 

riedx li jitqies li kien qed jinqeda 

bil-Knisja g[al skopijiet politi/i. 

Dan kien anki parti mir-ra;uni li 

kien imbuttat fl-arena politika 

Herbert Ganado. U g[all-istess 

ra;uni ;ie wkoll imbuttat flarena 

politika Toni Pellegrini li 

[are; mill-Partit Laburista. 

Lil :org Borg Olivier, biex 

jag[mlulu l-[sara bdew 

jakku]awh li kien [a;a wa[da 

ma’ Mintoff. Li kien ftiehem 

ma’ Mintoff. Anke baqg[u 

jsemmulu r-ri]oluzzjoni li kien 

ivvota fil-Parlament flimkien 

mal-Gvern Laburista, ’l hekk 

imsej[a Break with Britain 

Resolution. 

F’dak i]-]mien kienet to[ro; 

It-Tarka, gazzetta tal-Partit tal- 

{addiema Nsara (P{N). Fil- 

[ar;a tal-14 ta’ Settembru 1961, 

fuq quddiem, kien hemm storja 

b’titlu kbir u grass li kien jg[id 

“Mintoff u Borg Olivier 

ftiehmu”. Ta[t it-titlu kien 

hemm ‘Mil-LeaderTag[na’, li 

jfisser li dan l-artiklu kien 

inkiteb mill-istess Toni 

Pellegrini. 

F’dan l-artiklu ma kien hemm 

xejn ;did i]da rrefera g[allftehim 

li kien sar fir- 

Ri]oluzzjoni tal-Parlament Malti 

dwar id-Dockyard jew, kif 

imsej[a, il-Break with Britain 

Resolution. 

I]da min ra dak it-titlu u l- 

kartellun tal-gazzetta li kien i;ib 

l-istess kliem, mill-ewwel [aseb 

li kien sar xi ftehim bejn Mintoff 

u Borg Olivier. G[ax ma kienx 

biss dan it-titlu i]da anke kienu 

qed isiru referenzi f’kampanja 

qarrieqa li kienet tg[id li l- 

laburisti se jkomplu fuq innazzjonalisti 

fil-vot tag[hom. 

Toni Pellegrini anke kien 

wasal biex kiteb dikjarazzjoni li 

ried li jag[milha :or; Borg 

Olivier. Din kienet tg[id: “Jien, 

Kap tal-Partit Nazzjonalista 

niddikjara li ta[t l-ebda 

/irkustanza ma ng[in, 

nappo;;ja jew ning[aqad, 

direttament jew indirettament, 

fid-deher jew minn ta[t, bilmiktub 

jew fis-skiet, mal-Partit 

Mintoffjan, u lanqas na//etta s- 

suppor tieg[u direttament jew 

indirettament, fid-deher jew 

minn ta[t, bil-miktub jew fisskiet, 

la qabel, la matul u lanqas 

wara l-elezzjoni.” 

L-ebda politiku tal-affari 

tieg[u ma jag[mel dikarazzjoni 

b[al din. U Borg Olivier 

kul[add jaf li kien politiku serju 

u tal-affari tieg[u. 

F’diskors li g[amel minn fuq 

ir-Redifussion f’nofs Settembru 

1961, Borg Olivier [abbar li 

kien g[amel libell lill-gazzetta 

It-Tarka wara li din [ar;et bilkartellun 

‘Mintoff u Borg 

Olivier ftiehmu’. 

Niftakar lil Borg Olivier 

jistaqsini x’kienet ir-reazzjoni 

tieg[i meta rajt dak il-kartellun. 

Jien we;ibt li kont [sibt li hu u 

Mintoff kienu ftehmu fuq xi 

[a;a ri/enti u g[alhekk qrajt ilgazzetta 

It-Tarkabiex nara 

x’kien dan il-ftehim. 

G[edtlu wkoll li [abib tieg[i li 

kien sostenitur qawwi tal-partit 

ta’ Pellegrini kien ;ie jg[idli, 

kuntent u bid-da[ka, li Mintoff u 

Borg Olivier kienu ftiehmu. 

Niftakar li dan il-[abib tieg[i 

kienu tellg[uh biex jixhed dwar 

x’kienet l-impressjoni tieg[u 

meta ra dan il-kartellun. 

F’Di/embru l-Qorti qatg[etha 

favur Borg Olivier u It-Tarka 

tal-14 ta’ Di/embru 1961 [ar;et 

bi storja bit-titlu: “Borg Olivier 

u Mintoff ftiehmu: li Borg 

Olivier u Mintoff ftiehmu dwar 

il-Break with Britain Resolution 

ammettieh Borg Olivier stess fillibel 

kontra tag[na f’Novembru 

li g[adda”. Is-soltu log[ob tattfal 

minn min ma jkollux 

argumenti! 

Dan ir-ritratt ittie[ed fl-isfond 

ta’ dan kollu. G[alhekk, meta 

dan ir-ritratt beda jid[ol fil-ka]ini 

tal-Partit Nazzjonalista u fid-djar 

tal-partitarji nazzjonalisti, u nies 

mhux daqshekk partitarji, f’dawk 

i]-]minijiet dan kellu impatt 

qawwi u po]ittiv fuq [afna nies 

li forsi kienu jiddubitaw mill- 

Partit Nazzjonalista u l-Kap 

tieg[u. 

G[al dawn in-nies, il-fatt li 

Borg Olivier deher mal-Ar/isqof 

Gonzi kien sinjal qawwi li dak li 

kienu qed jg[idu fuqu l-partiti l- 

o[rajn ta’ ‘ta[t l-umbrella’ ma 

kienx il-verità i]da biss tentattiv 

biex jisirqulu l-voti. 

Jien inqis li l-impatt ta’ dan irritratt 

kien wie[ed kbir. 

Nemmen, li anke jekk mhux 

wa[du, me[ud ma’ /irkustanzi 

o[rajn, dan ir-ritratt biddel l- 

istorja ta’ pajji]na g[aliex 

ikkontribwixxa biex kien elett il- 

PN fil-Gvern li, immexxi minn 

:or; Borg Olivier, ;ab l- 

Indipendenza g[al Malta.

ITTRI LIL-EDITUR 

De/i]joni ]baljata 

… g[aliex^ 

Sur Editur, 

Fl-a[[ar ;ranet ta’ 

Awwissu kelli b]onn isservizz 

tal-Maltapost u 

g[alhekk mort il-ferg[a li 

g[andna fi/-?entru ?iviku 

tan-Naxxar. 

Kont fil-kju u peress li 

kien hemm ra;el wie[ed 

biss wara l-counter biex 

jaqdi n-nies domt daqxejn 

mhux [a]in wara min kien 

imissni. Sakemm domt filkju, 

fost it-tgergir tan-nies 

g[ax kienu qabli g[al [afna 

[in, innotajt il-logo artistiku 

u sabi[ tal-Maltapost li 

ddendel mal-[ajt prin/ipali 

ta’ wara l-counter. 

Dan mhux biss sebba[ il- 

[ajt imma wkoll kompla 

]ejjen din il-kamra kbira, 

spazju]a u komda. 

Innotajt li biex dendlu din 

il-logo ne[[ew tliet 

gwarni/i li kienu mdendla 

mal-[itan l-o[rajn ta’ din ilkamra 

i]da skantajt mhux 

ftit meta nnotajt kif il- 

Kur/ifiss li kien imdendel 

ma’ dan il-[ajt prin/ipali 

tne[[a u twarrab. Qed 

ng[id tne[[a u twarrab 

g[ax ma rajtu mdendel ma’ 

ebda [ajt ie[or ta’ din l- 

istess kamra (g[allanqas sa 

meta qed nikteb fl-24 ta’ 

Settembru). 

In[oss li hi responsabbiltà 

ta’ min imexxi biex jara 

g[aliex din hi t-tieni darba 

f’erba’ snin li dan il- 

Kur/ifiss tne[[a u twarrab. 

Fil-fatt, propju wara li 

kienet dehret ittra 

f’il-mumen tal-{add 4 ta’ 

Novembru 2007 li dan il- 

Kur/ifiss kien re;a’ tpo;;a 

f’postu wara li kien tne[[a 

biex idendlu sitt gwarni/i. 

Jalla li wara li tinqara din 

l-ittra, dan il-Kur/ifiss 

jer;a’ jiddendel fejn kien u 

fejn jixraq li jkun ma’ dan 

il-[ajt prin/ipali b[alma 

ddendel erba’ snin ilu. 

Wie[ed jispera li din iddarba 

ma jitne[[a u jitwarrab 

qatt i]jed! 

PRIOR CREDIDI 

In-Naxxar 


Kul[add hu dg[ajjef 

u jista’ ji]balja 

Sur Editur, 

Nirreferi g[all-kitba ta’ J. 

Agius minn {al Qormi li 

dehret f’pa;na 15 ta’ 

il-mumen tal-11 ta’ Settembru, 

2011 bit-titlu ‘Min ma ja[firx 

Alla ma ja[firlux’. 

Veru dak li kiteb fl-ittra 

qasira tieg[u. F’din l-ittra 

g[amel referenza g[assa/erdoti 

tas-So/jetà 

Missjunarja ta’ San Pawl 

akku]ati b’abbu] sesswali fuq 

minorenni. 

Jien nikkundanna ]balji b[al 

dawn, jag[milhom min 

jag[milhom, i]da niftakru li 

a[na lkoll umani u fa/li 

ni]baljaw. }gur li Alla biss hu 

perfett u ma jistax ji]balja g[ax 

hu l-istess qdusija. 

Il-Papa, kif ukoll l-Ar/isqof 

tag[na, talbu sku]a aktar minn 

darba. Kemm il-Papa kif ukoll 

l-Ar/isqof iltaqg[u mal-vittmi 

u kellhom kliem ta’ 

inkora;;iment u appo;; 

g[alihom. 

Na[seb li l-vittmi kellhom 

ikunu sodisfatti b’dak li [are; 

u ;ara min-na[a tal-Knisja. Ilka]i 

ilhom li saru snin u na[seb 

li l-akku]ati nidmu u [allsu ta’ 

g[emilhom. 

}gur li Alla mhux biss ja[fer 

[tijietna, talli j[assarhom, 

jinsihom u ma jiftakarhomx 

aktar. Ara x’im[abba kbira 

g[andu g[alina; l-importanti li 

nag[mlu [ilitna u noqog[du 

aktar attenti. 

Jiddispja/ini g[al dak li ;ara. 

Il-[a]in jibqa’ [a]in u j;orr 

[tija differenti skont il-persuna 

li tag[mlu. Jibqa’ l-fatt li a[na 

umani, dg[ajfin u fa/li 

ni]baljaw. 

Jiddispja/ini g[all-Knisja li 

g[addejja minn dan l-inkwiet 

kollu. }gur li l-ma;;oranza 

tas-sa/erdoti jag[mlu [afna 

;id. 

Il-ma[fra tfejjaq u 

m’g[andekx b]onn kura ta’ 

tobba. Il-media g[andha 

responsabbiltà kbira f’dak li 

twassal. Xi drabi n[obbu 

nrew[u flok inberrdu u flok ;id 

nag[mlu aktar deni u [sara. 

Alla biss jaf l-i]balji mo[bija 

tag[na. Kemm ]balji jsiru minn 

kull kategorija ta’ nies fisso/jetà^ 

}balji jag[mluhom 

;enituri, a[wa, familjari, 

g[alliema e//. Kollha jibqg[u 

[]iena. 

:esù g[allimna talba sabi[a 

[afna, il-Missierna. Missierna 

li inti fis-smewwiet, a[frilna 

dnubietna b[alma a[na na[fru 

lil min hu [ati g[alina. Kieku 

veru nag[mlu dak li qalilna 

:esù, hawn aktar pa/i fostna u 

bejnietna. 

J.P.T. 

Birkirkara 

L-ilsien 

tag[na 

17 

Sur Editur, 

Mort nixtri minn 

supermarket kbir u meta 

tlabt lil dik li kienet qed 

isservi x’kelli b]onn, 

b’sorpri]a kbira, din qaltli: 

“Speak in English please”. 

{assejtni vera umiljata 

meta jiena Maltija u f’pajji]i 

jkolli nu]a lingwa barranija. 

Il-;img[a l-o[ra r-ra;el 

kellu b]onn i/empel 

f’uffi//ju tal-Airmalta. Meta 

]ew;i beda jitkellem, l- 

impjegat ukoll qallu: “Speak 

in English please”. 

Din [a;a li ma nistax 

nifhimha. Tg[id ma]-]mien 

se nitilfu l-identità tag[na 

b[ala poplu Malti^ Kif se 

nipprote;u lsien pajji]na^ 

Se jasal ]mien fejn ftit 

ikunu l-Maltin li ju]aw illingwa 

Maltija^ 

Fuq kollox, meta tmur 

barra minn xtutna, in-nies 

tal-lokalità kollha jitkellmu 

bl-ilsien tan-nazzjon 

tag[hom. 

Na[seb li wasal i]-]mien 

li jsir obbligatorju li dawk 

il-barranin li jixtiequ 

ja[dmu f’Malta g[andhom 

jitg[allmu l-lingwa tag[na. 

D. AQUILINA 

Il-Fgura 

Lis-sitt vittmi G[awdxin 

Sur Editur, 

Kien il-{add, 5 ta’ Settembru 2010, 

meta fi n]ul ix-xemx, l-art f’Ta’ 

Birbuba, limiti tal-G[arb, G[awdex, 

trieg[det bi splu]joni li /ajpret is-sema 

bid-d[a[en li telg[u minn dik li ftit 

qabel kienet il-kamra tan-nar ta’ Ninu 

Farrugia. 

Mal-isplu]joni, Malta u G[awdex 

xeg[lu x’[in [ar;et l-a[bar li f’din ittra;edja 

kienu mda[[lin sitta min-nies. 

Meta lili, fi ftit minuti, waslitli din ilbxara, 

mill-ewwel /empilt lil Ninu 

i]da ma we;ibnix. Tajt /ans ie[or u 

/empilt lil Raymond, imma dan, b[al 

missieru, [allieni bla twe;iba. 

Imma meta smajt li tnejn millmidruba 

kellhom jin;iebu l-isptar ta’ 

Malta, mort ni;ri lejn l-isptar fejn 

iltqajt mal-familjari ta’ Pawlu u malmara 

ta’ Raymond. X’[in rajthom, 

kellmuni u jien dlonk mort f’rokna 

wa[di. 

Niftakar qisu lbiera[, id-dmug[ 

f’g[ajnejja, meta mort G[awdex g[allfuneral 

ta’ Cilia, ta’ Kappuna u ta’ 

Dirjanu. G[alkemm g[adda ]-]mien, 

g[adhom pin;uti quddiem g[ajnejja. 

It-tra;edja tal-G[arb ma ninsiha qatt. 

Fil-g]ira G[awdxija l-kelma 

;emella;; tismag[ha kwa]i f’kull 

ra[al, i]da g[alija, dawn in-nies kienu 

g[al qalbi, xi [a;a aktar minn hekk. 

Niftakar sewwa dik it-tbissima li 

Ninu kellu dejjem fuq wi//u u l- 

manjieri ta’ ;entlom li bih kien jimxi 

mieg[i Raymond meta kien i/empilli 

biex insiblu minn Malta xi karti, kanni, 

spag jew kartun. G[ad li Noel, 

Antoinette, Pawlu u Jean Pierre kienu 

[bieb tieg[i wkoll, l-ikbar kuntatt li 

kelli dejjem kienu ma’ Raymond u 

Ninu. 

Niftakar ukoll li l-a[[ar xog[ol li 

qabbadni Raymond kien meta 

tellajtilhom il-kanni li kienu u]aw filfesta 

ta’ San Lawrenz ta’ Malta. Ma 

ninsa qatt l-g[ajnuna li taw lil s[abi 

tal-G[aqda tan-Nar San Mikiel ta’ {al 

Lija, meta fil-festa ta’ Santa Marija, 

wara li spi//aw ja[arqu n-nar 

tag[hom, baqg[u jg[inuna biex 

na[arqu x-xog[ol tag[na. 

Nistg[u ng[idu li ma’ din ittra;edja, 

G[awdex tilef familja ta’ nies 

li kienu jaqilg[u [ob]hom mix-xog[ol 

tan-nar. Minkejja dan, l-ewwel ma 

kienu jqisu dawn in-nies, ma kienx 

x’se jaqilg[u, imma li f’kull festa 

jag[tu wirja spettakolari tax-xog[ol 

tan-nar li fiha juru l-[ila tag[hom f’din 

l-arti. 

Issa g[addiet aktar minn sena minn 

din it-tra;edja u jien issa, mhux b[al 

qabel, in/empel u mmur [dejhom ilkamra 

tan-nar. F’Settembru tas-sena l- 

o[ra, il-{allieq Divin sejja[ u [a 

mieg[u lil dawn is-sitt ambaxxaturi 

denji, lejn pajji]hom u pajji]na, issema. 

Jean Pierre illum mhux iltaqa’ u ra l- 

istatwa ta’ San :wann Battista fir- 

Rotunda tax-Xewkija, kif kien jag[mel 

sikwit, imma fis-sema. 

Ninu, Raymond, Antoinette, Noel u 

Pawlu mhux se jitpaxxew i[arsu lejn l- 

istatwa titulari, xog[ol l-istatwarju 

G[awdxi Wistin Camilleri Cauchi, filknisja 

tal-Fontana, imma llum qeg[din 

[dejH. 

G[e]ie] [bieb, illum niltaqa’ 

mag[kom mhux biex insaqsikom 

g[all-festa li jmiss, meta se ta[arqu! 

Dak i]-]mien spi//a! Illum [a;a 

wa[da nag[mel, li meta nkun 

G[awdex mal-mara u t-tifla ]-]g[ira 

tieg[i, ni;u n]urukom fi/-/imiterju 

fejn intom midfuna u quddiem l-oqbra 

li jilqg[u l-fdalijiet g[e]ie] tag[kom 

ng[idu talba qasira imma siewja: 

“Ag[tihom O Mulej il-mistrie[ ta’ 

dejjem”. 

G[e]ie] [bieb, mil-lenti ta’ din iddinja, 

b[ala bniedem, kelma wa[da 

nista’ ng[idilkom: ‘Addio’. Imma t- 

twemmin nisrani jimlini bil-kura;; t- 

tama ta’ [ajja o[ra li ma tintemmx u 

g[alhekk ng[idilkom: ‘Arrivederci’. 

JOSEPH MARY MANGION 

{al Lija

18 


ITTRI LILL-EDITUR 

Il-programm 

‘Vi/in il-poplu’ 

Sur Editur, 

Nirreferi g[all-programm 

ta’ nhar it-Tlieta 30 ta’ 

Awwissu 2011 imxandar 

fuq l-istazzjon nazzjonali 

(TVM) fit-8.30pm. 

Il-programmi ta’ 

informazzjoni u 

edukazzjoni huma kollha 

sbie[. Huma parti millistorja 

ta’ pajji]na. 

Niftakar il-ma;;oranza 

tal-;rajjiet li jissemmew 

f’dawn il-programmi. 

Fil-programm tat-30 ta’ 

Awwissu, 2011 kien 

mistieden Richard Muscat, 

karkari] b[ali. Lil Richard 

Muscat nafu tajjeb; hu taletà 

tieg[i u konna l-iskola 

primarja flimkien fl-istess 

klassi. Niftakru tajjeb u kien 

wie[ed mill-a[jar tal-klassi. 

Richard hu ra;el talfamilja, 

intelli;enti, 

prudenti u edukat. 

Sin/erament [adt pja/ir 

nisimg[u jirrakkonta. 

G[adda minn ;rajjiet kbar u 

xi w[ud minnhom xejn 

pja/evoli. {abb lill-partit u 

lil pajji]na. Kellu 

sodisfazzjon u ri]ultati kbar 

fil-[ajja tieg[u. 

Kellu diversi karigi talog[la 

livell. Kien xandar 

tajjeb li g[amel [afna;id u 

rriskja [afna fil-[ajja tieg[u. 

Kien Membru Parlamentari u 

anki Segretarju Parlamentari. 

Kien Ambaxxatur ta’ Malta 

fl-Irlanda. Impossibbli li 

noqg[od insemmi x- 

xog[lijiet u l-karigi li kien 

jokkupa. }gur li mhux kollha 

nafhom. Li hu ]gur hu li 

dejjem wettaq dmiru sewwa 

u bl-a[jar mod li seta’. 

Mertu kbir imur g[al 

martu u l-familja tieg[u li 

qasmu mieg[u s-sabi[ u l- 

ikrah. Prosit Richard tassu//essi 

li kellek. 

Grazzi tal-[idma tieg[ek 

u nawguralek aktar [ajja 

sabi[a u li tgawdi lillfamilja. 

}gur li pajji]na 

obbligat lejk u lejn nies 

o[rajn b[alek. 

Nie[u l-okka]joni biex 

ning[aqad mieg[ek u malfamilja 

tieg[ek fit-telfa talg[a]i]a 

ommok Mary li 

;rat ftit tal-;img[at ilu. 

Il-Mulej jag[tiha l- 

mistrie[ ta’ dejjem. 

JOSEPH PAUL 

TONNA 

Birkirkara 

IL-BANDA NICOLÒ ISOUARD TAL-MOSTA> 

140 sena ta’ kultura mu]ikali 

Sur Editur, 

F’kull belt u ra[al madwar Malta u 

G[awdex insibu diversi so/jetajiet u 

g[aqdiet kemm reli;ju]i, so/jali, politi/i u 

sportivi. }gur li fost l-aktar so/jetajiet li taw 

u g[adhom jag[tu servizz fil-lokalitajiet 

tag[na, hemm il-ka]ini tal-baned. 

Kien lejn nofs is-seklu 19, li f’diversi 

bliet u r[ula bdew jitwaqqfu l-ewwel 

so/jetajiet mu]ikali. 

Din is-sena s-So/jetà Filarmonika Nicolò 

Isouard tal-Mosta qed tfakkar il-140 sena 

mit-twaqqif tag[ha. Kien fl-1869, li :anni 

Azzopardi li kien Bandist man-Navy 

Ingli]a, beda jg[allem il-mu]ika lil numru 

ta’ ]g[a]ag[ u r;iel Mostin. Wara sentejn 

ta’ t[ejjija wasal il-jum mistenni meta l- 

banda tal-Mosta semmg[et l-ewwel noti 

mu]ikali tag[ha. 

Kien nhar il-15 ta’ Ottubru tal-1871, li flokka]joni 

tal- Konsagrazzjoni tal-Knisja 

Rotunda, il-Banda tal-Mosta, esegwiet 

programm mu]ikali fil-pjazza. 

L-ewwel surmast kien il-Kavallier 

Giuseppe De Majo u l-ewwel President 

kien il-Profs. Napuljun Tagliaferro. Kien fl- 

1879, li fuq su;;eriment tal-Profs. 

Tagliaferro, il-Banda tal-Mosta ing[atat l- 

IL-QORMI WINE FESTIVAL 2011 

Ta[lita ta’ mu]ika, arti u kultura 

Sur Editur, 

Nhar il-{add 28 ta’ Awwissu 

2011, b[ala parti millattivitajiet 

marbuta mas-seba’ 

edizzjoni tal-festival tal-inbid, 

fil-Belt Pinto, sewwa sew filma[]en 

/entrali tal-Kumitat 

Festi Esterni fi Triq il-Blata, 

biswit il-knisja Ar/ipretali ta’ 

San :or; kellna l-ftu[ 

ta’wirja mill-aktar interessanti. 

Fiha wie[ed seta’ jilma[ 

g[odod antiki li llum ftit li 

xejn g[adhom jidhru, b[al 

;arar kbar tal-inbid, fliexken, 

pressa u l-bqija, ilkoll 

marbutin ma’ frott id-dielja u 

dmug[ il-g[enba. 

Biex l-imma;inazzjoni 

ting[ata aktar [ajja, ma setax 

jonqos li ssir replika ta’ [anut 

antik imsejja[ ‘Ta’ Kurun’ 

b’persuna;;i life size 

imdawrin mal-imwejjed. 

{anut li kien kantuniera 

bog[od mill-istess ma[]en u 

nibet ismu fil-folklor Malti 

permezz tal-istejjer ta’ ‘Wenzu 

u Ro]i’ miktuba mill-Avukat 

:or; Zammit, Qormi wkoll. 

Din l-attività kellha l-bidu 

tag[ha billi l-{add filg[odu 

fuq iz-zuntier tal-knisja saret 

/erimonja simbolika li fiha 

tfakkret l-okka]joni meta l- 

Gran Mastru Pinto g[olla lil 

{al Qormi g[al belt bit-titlu li 

j;ib ismu. Malli ntemmet, 

saret pur/issjoni ma’ xi toroq 

Qormin, li [a[siebha s-Sur 

Philip Mizzi. 

isem ta’ So/jetà Filarmonika Nicolò 

Isouard, b’tifkira ta’ dan il-kompo]itur. 

Il-Banda tag[na hi l-unika wa[da filg]ejjer 

Maltin li hi msemmija g[al 

persuna;; Malti. 

Matul dawn is-snin kollha, il-Banda 

Nicolò Isouard, [adet sehem f’diversi 

;rajjiet li sawru l-istorja tal-parro//a tag[na, 

fosthom fil-Kungress Ewakaristiku 

Internazzjonali fl-1913 u fil-festi li saru 

f’Awwisu 1975, fl-okka]joni tal- 

Inkurunazzjoni tal-Kwadru Titulari tal- 

Assunta meqjum fil-Knisja Ar/ipretali u 

Santwarju tal-Mosta. 

Kienu diversi s-surmastijiet li mexxew 

b’tant [ila l-Banda tag[na, fosthom Anton 

Miruzzi, Ferdinando Camilleri, Salvatore 

Mifsud, :anni Vella, Anthony Sammut, 

Victor Zammit u s-Surmast pre]enti 

Emmanuel Spagnol. Il-Banda tag[na, barra 

li tie[u sehem fil-festi tal-:img[a l-Kbira u 

ta’ Santa Marija tie[u sehem ukoll f’diversi 

festi. 

Il-Banda Nicolò Isouard daqqet ukoll 

barra minn xtutna fosthom f’Siraku]a, 

f’:inevra, f’Detroit, f’San Francisco u 

f’Milbrae fl-Amerika u f’ Toronto. 

Esegwiet ukoll diversi kun/erti kbar 

{adu sehem g[add ta’ nies 

libsin il-kostum ta’ ra[[ala 

jakkumpanjaw lill-Gran 

Mastru Pinto li mexa ta[t ilbaldakkin 

fost id-daqq tattnabar. 

Mal-wasla tal-Gran 

Mastru quddiem il-ma[]en, 

inqara l-bandu u saru diskorsi 

mis-Sindku u mis-Segretarji 

tas-Sezzjoni }g[a]ag[,tal- 

Kumitat Festi Esterni. 

G[amel kelmtejn ukoll l- 

Ar/isqof Mons. Pawlu 

Cremona li feta[ u bierek 

ukoll din il-wirja. 

Fil-jiem tal-:img[a u s-Sibt 

2 u 3 ta’ Settembru, {al 

Qormi mlibbes bil-libsa 

festiva partikulari g[as-seba’ 

edizzjoni tal-Wine Festival, 

laqa’ fih eluf ta’ Maltin u 

barranin. Il-membri [awtiela 

tal-Kumitat Festi Esterni ma 

naqsux li j]ejnu b’bandalori u 

jarmaw it-toroq bi stalls 

tradizzjonali tal-ikel u x-xorb 

biex jag[tu dehra tipika talfesta 

ta’ dari, ta[t id-dell talknisja 

parrokkjali ta’ San 

:or; Martri. 

Mexxew is-serati Joe 

Farrugia u Julie Bonnici u 

dejjem fet[u bl-innu miktub 

g[all-okka]joni ‘‘{lewwet l- 

G[enba’’, versi ta’ :or; 

Bianchi u mu]ika ta’ Augusto 

Cardinale. Tkanta b[al dejjem 

mid-duo Joe Farrugia u 

Rebekka Bonnici. 

Dan il-festival sar bilprodotti 

tal-kumpanija lokali 

Marsovin li pprovdiet g[a]la 

kbira ta’ nbejjed [omor, bojod 

u rosé, ilkoll mag[mula minn 

varjetajiet ta’ g[eneb. Dan l- 

avveniment annwali da[al 

sew fil-kalendarju ta’ 

attivitajiet li jsiru fil-parro//a 

:o;jana. Kif xehdu l-eluf ta’ 

nies, Maltin u turisti li [onqu 

t-toroq imserrpin tal-Belt 

Pinto f’dawn il-jiem. 

Wie[ed seta’ jimla ]aqqu b’ 

diversi tipi ta’ ikel tipikament 

Malti. Dawk pre]enti setg[u 

jixtru tazza tal-inbid bil-logo 

tal-Qormi Wine Festivalu 

biha daqu l-inbejjed kollha 

offruti. 

F’postijiet differenti flin[awi 

tal-qalba ta’ beltna 

kienu g[addejjin diversi 

attivitajiet fosthom l-g[ana, 

bis-sehem ta’ bosta g[annejja 

u kitarristi mag[rufa, gruppi 

mu]ikali u folk ta’ fama 

f’pajji]na. 

{adna gost naraw lit-turisti 

jaqsmu l-fer[ mal-Maltin 

ji]fnu sat-tmiem, donnhom ma 

ridux li d-daqq jieqaf. Kien 

hemm atmosfera ta’ [biberija 

u armonija e//ellenti. 

F’dawn il-jumejn, biex 

ji]diedu mal-attivitajiet li 

semmejt, barra l- 

kompetizzjonijiet g[all-g[a]la 

tal-a[jar inbejjed prodotti taddjar, 

mal-arran;amenti talfjuri, 

wie[ed seta’ jara 

[wejje; o[ra. 

Din l-esebizzjoni tal-fjuri 

fosthom fil-Konkatidral ta’ San :wann, fit- 

Teatru Manoel, fl-Università ta’ Malta u fl- 

Istitut Kattoliku. 

Illum, g[alkemm g[addew dawn is-snin 

kollha, il-Banda Nicolò Isouard g[adha 

attiva fil-[idma tag[ha. Dan grazzi g[al 

surmastijiet, Presidenti, bandisti u membri 

tal-kumitati, li matul is-snin [admu bla 

heda. 

Biex jitfakkar dan l-anniversarju matul 

din is-sena kienu organizzati diversi 

attivitajiet spe/jali fosthom tliet kun/erti 

kbar. 

In[ar;et ukoll diska kompatta li tinkludi 

sett ta’ mar/i klassi/i mill-pinna tal- 

[mistax-il Surmast li mexxew il-Banda 

Nicolò Isouard. 

Attività o[ra importanti biex tfakkar dan 

l-anniversarju se ssir nhar is-Sibt 22 ta’ 

Ottubru, fl-auditoriumtal-Istitut Kattoliku, 

fejn il-Banda Nicolò Isouard ta[t iddirezzjoni 

tas-Surmast Direttur tag[ha 

Emmanuel Spagnol, se tesegwixxi kun/ert 

mu]ikali biex, kif inhu xieraq, infakkru 

g[eluq il-140 sena mit-twaqqif tal-Banda. 

IVAN SCERRI 

PRO 

Banda Nicolò Isouard, Mosta 

setg[et titgawda billi bukketti tpo;;ew fuq l-artali 

fil-knisja ar/ipretali. 

Fl-isqaqien saru wirjiet talfotografija 

u l-pittura u fi 

n[awi o[ra kien hemm wirjiet 

ta’ xejra o[ra, ilkoll 

ma[dumin b’seng[a kbira li 

tassew laqtu l-g[ajn. 

Fit-toroq rajna diversi 

mwejjed b’arti;janat li juru l- 

[ila ta’ [utna Maltin. Kien 

hemm kliem ta’ tif[ir lejn l- 

artisti kollha li [admu floqsma 

partikulari tag[hom. 

G[al dawk li kien 

jinteressahom, in]amm miftu[ 

il-mu]ew tal-knisja 

parrokkjali. 

Fil-ma[]en tal-armar kienu 

apprezzati ferm, l-g[odod 

antiki li dari kienu jintu]aw 

fit-tag[sir tal-g[eneb u 

mag[hom xi snajjiet antiki. 

Tajjeb insemmu wkoll li 

nfeta[ xelter ta’ ]mien ilgwerra 

u bosta kienu li ni]lu 

jittawlulu. 

Dan il-Festival tal-Inbid 

kien verament su//ess li ]ied 

jg[olli l-isem ta’ {al Qormi u 

kompla jseddaq il-kultura u t- 

tradizzjoni marbuta mattag[sir 

tal-g[eneb. 

Ming[ajr l-g[ajnuna ta’ 

diversi nies, dan il-festival ma 

kienx ikun jista’ jitwassal 

lilna. 

:OR: BIANCHI 

{al Qormi

ITTRI LIL-EDITUR 


19 

Mew;a 

materjalista 

Sur Editur, 

Ma kienx ili sitt sig[at li 

impustajt ittra dwar ittka]bir 

li qed isir mill-[ajja 

umana li ma smajtx li nqala’ 

in/ident ta’ din ix-xorta. 

It-televi]joni kien qed 

i[abbar li ajruplan 

akrobatiku f’West Virginia, 

sferra waqt spettaklu u 

kkraxxja, b’konsegwenza li 

miet il-pilota tieg[u. 

Ka] li jin]el fil-lista talmaterjali]mu 

li qed ikompli 

jinfirex fost [afna pajji]i. 

F’dan il-kuntest niftakar 

fil-fatalità ta’ Regensburg 

(:ermanja) meta ajruplan 

f’wirja, ]vija u da[al flispettaturi. 

Ftit wara t- 

tra;edja, l-awtoritajiet [ar;u 

[afna avvi]i jg[idu li se 

jaraw jekk din il-kwalità ta’ 

spettaklu g[andhiex 

tinqata’. G[adda ]-]mien u 

qisu qatt ma ;ara xejn! 

Issa (18 ta’ Settembru) ilgazzetti 

tal-{add qeg[din 

i[abbru li ajruplan 

Amerikan, qrib Reno 

(Nevada);ralu xi [a;a waqt 

li kien qed itir f’tellieqa talajru 

u ;;arraf fuq zona 

iffullata bi spettaturi. Mietu 

tlieta u kien hemm [afna 

midruba. 

Tg[id, b[alma ;ara filka] 

ta’ Regensburg, kollox 

imut fuq ommu^ 

Hawn min jg[id li dixxorta 

ta’ in/identi, inklu]a 

dik tal-boxingu l- 

alpini]mu, hi sempli/iment 

food for the newspapers. 

Alla fis-sema jag[ti lillbniedem 

il-[ajja, u l- 

bniedem (f’so/jetà bierda) 

jivvinta kif jiddistru;;iha. 

N. TABONE 

Il-Fgura 

IVA 

g[all-[ajja 

LE 

g[ad-droga 

Malta l-ewwel 

fl-Ewropa 

Sur Editur, 

Nhar il-:img[a 16 ta’ Settembru 2011, il- 

Eurostat ippubblikat i/-/ifri dwar l- 

esportazzjoni fost is-27 pajji] membru tal- 

Unjoni Ewropea. 

Malta kienet il-pajji] bl-akbar ]ieda flesportazzjoni. 

}ieda fenomenali ta’ 54 filmija 

fl-ewwel sitt xhur ta’ din is-sena, 

ji;ifieri minn Jannar sa :unju meta mqabbla 

mal-ewwel sitt xhur tal-2010, Malta esportat 

b’500 miljun ewro aktar fi prodotti g[al total 

ta’ 1.4 biljun ewro! 

Din kienet it-tieni darba din is-sena li 

Malta ;iet l-ewwel fl-Ewropa fejn tid[ol 

statistika ta’ natura ekonomika. 

Sur Editur, 

Dak li darba kien g[ajjar lilna n- 

nazzjonalisti, g[o;;ieba u sriep, lili baqa’ 

jg[a;;ibni g[al dak li jg[id. 

G[alkemm illum Sant hu sempli/i back 

bencher ma jitlifx okka]joni biex 

regolarment i/aqlaq u jbandal id-dg[ajsa 

tal-partit b[al meta dan l-a[[ar qal li 

s[ubija fil-Patnership for Peace 

definittivament tikser il-kostituzzjoni ta’ 

Malta. I]da llum nixtieq nikkummenta 

fuq meta qal li “jidher li fondi Libjani 

kienu investiti f’kampanja enormi biex 

Malta ssir membru tal-Unjoni Ewropea.” 

Fil-fatt Malta kellha wkoll tkabbir ta’ 2.8 

fil-mija fil-Prodott Gross Domestiku tag[ha 

fit-tieni kwart ta’ din is-sena. 

Dan kollu qed ise[[ meta a[na ‘makku’ u 

fi ]mien l-ag[ar taqlib finanzjarju u 

ekonomiku li qatt rat id-dinja u meta pajji]i 

kbar qed jog[tru u jie[du mi]uri [orox ta’ 

awsterità. 

Is-su//ess ta’ Malta qed ise[[ bis-sa[[a 

tal-[idma tal-par idejn sodi ta’ Lawrence 

Gonzi li qed jurina bil-fatti xi tfisser l-g[ajta 

‘Flimkien Kollox Possibbli’. 

Na[seb li aktar konna nkunu vi/in irrealtà 

kieku ntqal li: “Jidher li fondi 

Libjani kienu investiti f’kampanja enormi 

biex Malta ma ssirx membru tal-Unjoni 

Ewropea”. 

Forsi Sant qal dak li qal biex jilqa’ 

g[ax di;à kien hawn min staqsa jekk ilfondi 

biex inbena /-?entru Nazzjonali 

Laburista fil-{amrun kinux ;ew 

ming[and Gaddafi. 

Forsi wkoll li Sant qal dak li qal biex 

jilqa’ g[al dak li ppubblika il-mument 

f’dawn l-a[[ar ;img[at dwar ir-rabta 

intima bejn il-PL u r-re;im ta’ Gaddafi. 

F. MUSCAT 

{al Tarxien 

Varist, Owen Bonnici 

u l-klassifiki mondjali 

Sur Editur, 

F’Awwissu li g[adda, Evarist 

Bartolo u Owen Bonnici 

g[amlu konferenza dwar l- 

edukazzjoni f’Malta. B[allkelliema 

s[abhom l-o[ra 

laburisti kienu distruttivi, 

superfi/jali u qarrqu. 

Taw /ifri mhux veri dwar 

in-numru ta’ studenti li 

jkomplu jistudjaw wara sekondarja, dwar is-su//ess 

fl-e]amijiet tax-xjenzi kif 

ukoll dwar in-numru ta’ 

studenti li jistudjaw il-lingwi 

u kemm minnhom g[addew 

mill-e]amijiet tag[hom. 

Spi//aw anke taw parir 

[a]in lill-istudenti li ;abu 

gradi 6 u 7 fis-SEC liema 

parir jista’ jtellifhom milli 

jkomplu jistudjaw. 

:ara i]da li ftit wara l- 

kritika ta’ Bartolo u ta’ 

Bonnici, il-World Economic 

Forum [are; ir-rapport 

annwali tieg[u dwar Global 

Competitiveness. 

Minkejja dak li qalu Bartolo 

u Bonnici, Malta avanzat tliet 

postijiet f’dik il-klassifika fejn 

tid[ol is-sistema edukattiva u 

spi//at telg[et fid-disa’ post 

fid-dinja. 

Na[seb illi kieku kellha 

to[ro; klassifika mondjali talaktar 

nies negattivi u 

distruttivi fid-dinja il-kelliema 

tal-Partit Laburista ]gur li 

kienu jikklassfiikaw fl-aqwa 

postijiet jekk mhux addirittura 

l-ewwel! 

M. PISANI 

{’Attard 

Il-problema 

tal-manteniment 

Sur Editur, 

G[al dawk li jsegwu x’qed 

jintqal minn membri talli;i, 

hemm dubju kemm 

tista’ tkun effika/i s- 

sezzjoni dwar ilmanteniment 

tat-tfal fil-li;i 

tad-divorzju. 

Fil-fatt, qabel ir- 

Referendum tat-28 ta’ 

Mejju, kien hemm ]mien 

meta nies ta’ /erta 

responsabbiltà sa[qu kemm 

fel[u li, bid-divorzju, it-tfal 

se jit[axknu u jbatu. 

Kienet kwistjoni ta’ 

‘meta l-ferg[a tinqasam’. 

Bi]]ejjed wie[ed isemmi li 

missier divorzjat, b’tifel 

wie[ed, ikun obbligat billi;i 

li jmantnih sakemm 

jag[laq 23 sena u j[allaslu 

l-ispejje] g[alledukazzjoni. 

U jekk ikun 

hemm a[wa o[ra^ Xorta 

jrid i[allas g[al kull 

wie[ed jew wa[da 

minnhom^ {oll xag[rek u 

;ib i]-]ejt! 

Mal-firda bid-divorzju, 

it-tfal jirtu. Iva, jirtu 

rovina. 

Il-manteniment tag[hom 

b[al bi//a drapp tixxejjer 

mar-ri[. Tempesta… u 

tg[ib! 

Il-pi] jaqa’ fuq min 

approva d-divorzju, g[ax 

it-twiddiba hemm kienet u 

g[adha: “Dak li g[aqqad 

Alla, m’g[andux jifirdu l- 

bniedem”. (S. Mattew Kap. 

19 vers 6) 

In[oss li l-qag[da hawn 

Malta titlob revi]joni. 

KFH 

L-Imsida 

Alfred Sant, Gaddafi u An;lu Farrugia 

I]da Sant minn dejjem kien rasu iebsa u 

qatt ma sema’ minn [add. 

Lanqas ma sema’ minn dak li kien qal 

id-deputat mexxej tal-PL An;lu Farrugia 

meta f’intervista f’The Times kien qal, 

“Mexxej m’g[andux jag[mel 

allegazzjonijiet jekk dawn ma jkunux 

sostanzjati”. Biex niftiehmu meta An;lu 

Farrugia qal dak id-diskors kien qed 

jirreferi g[all-kap ‘fallut’ tieg[u Alfred 

Sant. 

MARIO BORG 

Il-{amrun

20 



Twieled ta[t 

stilla [a]ina 

Sur Editur, 

F’il-mumen tal-31 ta’ Lulju, 

2011 kienu dehru ]ew; ittri 

dwar il-pittura tal-lunetti filknisja 

ta’ San :or; Martri u 

llum xtaqt ning[aqad 

mag[hom. 

Tabil[aqq li kienet ‘fer[a 

bla temma’ g[alina l-Qriema 

li n[obbu l-knisja parrokkjali 

tag[na. Dan g[all-fatt li dak li 

konna ilna nistennew li jsir, 

[sibna li sar realtà, i]da 

tqarraqna. 

Nixtieq [afna li l-knisja 

tag[na, mudell ta’ bosta 

knejjes o[ra, tikseb lura ftit 

mis-sbu[ija li darba kellha. 

I]da [tija ta’ xi misteru li 

jafuh biss wa[diet, l- 

awtoritajiet qed i/a[[duna 

milli nkomplu nsebb[u lil dan 

it-tempju. 

Jing[ad li darba, waqt vista 

pastorali f’beltna, l-Ar/isqof 

Gonzi kien stqarr li “{al 

Qormi kien twieled ta[t stilla 

[a]ina”. Ma nafx x’kellu 

f’mo[[u dan ir-Rag[aj 

Spiritwali meta qal hekk. 

Imma b’dak li se[[ fostna tul 

is-snin, narah li ]-]mien qed 

jag[tih ra;un. 

Kif wie[ed jinnota, bosta 

drabi beltna tintlaqat [a]in 

[tija ta’ xi de/i]joni ]baljata 

sija jekk tkun fuq skala 

nazzjonali kif ukoll tal-lokal. 

Probabbilment lill-Ar/isqof 

Gonzi kienu rrakkuntawlu 

minn xiex g[addiet il-knisja 

tag[na meta f’waqt ta’ bluha, 

minn tempju jg[axxqek, 

mimli bi skultura barokka, 

irridu/ewh f’ma[]en u l-bqija. 

Nistaqsi jien: Fejn kienet il- 

Kurja dakinhar meta t[alla jsir 

dak il-frakass kollu? Jixhed 

dan it-tkissir hemm dak il-fdal 

li baqa’ ma ntremiex u llum 

jinsab fis-sagristija l-qadima. 

Qalbi tkun trid tinqasam kif 

narah 

Illum ukoll. G[ax dawn l- 

a[[ar snin sibna min irid 

i]ejjen kif jixraq id-dehra 

tag[ha u jdewwi l-;er[a li 

g[adha tnixxi sal-lum, qed 

insibu kull xkiel mill-Kurja. 

Dejjem kif qed jing[ad f’{al 

Qormi. 

Nittama li l-Kurja to[ro; 

stqarrija f’dan ir-rigward g[ax 

il-poplu :or;jan imxebba’ 

sal-ponta ta’ mnie[ru. 

Kullimkien i]an]nu xi [a;a — 

a[na biss le. F’kollox hemm 

il-limitazzjoni. Jew g[ad 

hemm min ja[seb ‘li g[al {al 

Qormi kollox jg[addi’ kif 

instemg[et darba tg[id 

persuna g[olja? 

It-tmien pitturi li saru g[allunetti 

tal-korsija ;ew verament 

sbie[. 

Jirrappre]entaw tmien 

qaddisin ta’ ]mienna. 

Nammetti li jien ma qbiltx 

dwar is-su;;ett mag[]ul g[ax 

nippreferi li jkunu b’rabta malqaddis 

patrun tag[na San 

:or;. Imma s-sabi[ ma tistax 

tg[idlu ikrah.Verament imlew 

u n-nies li attendew bi 

[;arhom biex jarawhom 

kellhom kliem ta’ tif[ir 

g[alihom. Jalla dawk li qed 

jopponu g[al dan il-pro;ett 

ibiddlu fehmithom. 

Kif jien fi]-]ifna xtaqt 

ni;bed l-attenzjoni dwar dawk 

l-armi tal-kappillani#ar/iprieti 

li kien hemm fis-sagristija. 

Illum dawn inqalg[u kollha 

g[ax hemm il-[sieb li jsiru 

i/ken fid-daqs biex jintreba[ 

aktar spazju u ji]diedu filg[add. 

Ma kinitx idea [a]ina 

fil-fehma tieg[i i]da je[tie; li 

jsiru mill-;did immedjatament. 

Dawk, barra li huma parti 

mill-istorja kienu jservu biex l- 

istori/i jirrikorru lejhom. Anzi 

n]id nissu;;erixxi li jitwa[[lu 

]ew; ir[amiet wa[da fuq kull 

na[a tal-kwadru ta’ San :or;, 

fl-istess sagristija, bl-ismijiet 

tal-parro//i li [ar;u minn {al 

Qormi. Naf xi spejje] g[andha 

l-knisja imma tajjeb li dan ilpro;ett 

ma jitwarrabx jew 

jit[alla jmut fuq ommu. 

Inkella nkunu qed nag[mlu 

b[al ta’ qabilna. 

Ma rridx in[alli l- 

opportunità ta[rabli u ma 

nifra[x lil Dun Ewkaristu 

Zammit li g[adu kif in[atar 

Kappillan g[al {ad-Dingli. Hu 

g[amel it-ta[ri; tieg[u b[ala 

Vi/i-Parroku fil-parro//a 

tag[na. 

Dun Karist wettaq dmiru blakbar 

g[aqal u impenn li 

kisiblu l-fidu/ja tal-poplu 

:or;jan. Da[al fil-qlub tal- 

Qormin sew, spe/jalment i]- 

]g[a]ag[. Sa/erdot e]emplari, 

b’kari]ma kbira u tassew 

ideali biex imexxi parro//a. 

Im]ejjen b’dak kollu li wie[ed 

je[tie; biex ikun rag[aj 

spiritwali e//ellenti, predikatur 

tajjeb b’kelma li ti;bdek u jaf 

jag[ti pariri siewja wkoll, Ad 

Multos Annos. Inroddlu [ajr 

g[as-servizz li ta. 

Na[taf l-okka]joni biex 

inrodd [ajr ukoll lill-Ar/ipriet, 

il-Kanonku Dun Anton Cassar 

u l-bqija tal-kleru Qormi li 

minkejja li s-sa/erdoti kollha 

huma anzjani g[adhom qed 

jag[tu servizz utli fil-parro//a 

tag[na. Bin-nuqqas ta’ qassis 

]ag[]ug[ u [abrieki b[alma 

hu Dun Karist, il-parro//a 

tista’ tie[u majnata ’l isfel. 

PATRIJOTT :OR:JAN 

{al Qormi 

G[assa ;dida 

f’G[ajnsielem 

Sur Editur, 

Dalwaqt fir-ra[al ta’ G[ajnsielem se 

jkollna ?entru?iviku;did. Dan il-bini se 

jinkorpora fih il-Kunsill Lokali, il-Ber;a, 

il-Librerija u G[assa tal-Pulizija. 

Nispera li issa din l-g[assa tibda tkun 

miftu[a kuljum u mhux kwa]i dejjem 

mag[luqa b[alma kienet l-g[assa l-qadima. 

Hemm b]onn li fiha jkun hemm sur;ent u 

kuntistabbli [alli jag[mlu r-ronda 

kontinwament u biex il-poplu jinqeda a[jar. 

Qed ng[id dan ukoll biex jinqatg[u /erti 

abbu]i ta’ sewqan bl-addo// u bi [sejjes 

kbar li jsiru minn xi ftit ;uvintur li g[andna 

fir-ra[al. Dan qed isir spe/jalment l-aktar 

fit-triq ta’ [dejn il-knisja li fiha hemm 

]ew; ka]ini, l-iskola u anke /-/entru tadduttrina, 

li dejjem ikunu mimlija bit-tfal u 

nies o[ra. 

Anke /erti abbu]i li jkun hemm filplaying 

field minn ;uvintur u tfajliet, 

spe/jalment fil-weekend, g[andhom 

jitra]]nu, [alli ma jkomplix isir tkissir u 

[mie; bl-addo//. Il-playing field qieg[da 

hemm g[at-tfal u mhux g[all-;uvintur. 

Nispera li l-Kummissarju tal-Pulizija 

jaqra din l-ittra u malli tinfeta[ l-g[assa l- 

;dida tkun fornuta b’sur;ent u kuntistabbli 

u tibqa’ miftu[a lejl u nhar, g[ax x’[in issir 

xi di]grazzja, spe/jalment bis-sewqan, ikun 

tard wisq. 

G[ajnsielem kiber [afna u dalwaqt ikun 

ir-raba’ l-ikbar ra[al f’G[awdex. Biex 

ninqdew mill-g[assa m’g[andniex g[alfejn 

immorru x-Xatt. {afna snin ilu konna iktar 

moqdijin mil-lum u l-g[assa dejjem kienet 

tkun miftu[a lejl u nhar. 

Il-Kunsill Lokali ta’ {a]-}abbar 

Sur Editur, 

B’referenza g[all-ittra li 

dehret nhar il-{add 28 ta’ 

Awwissu 2011, bit-titlu 

‘Praspura mill-Kunsill Lokali 

ta’ {a]-}abbar’, f’isem il- 

Kunsill Lokali ta’ {a]-}abbar 

nixtieq nag[mel dawn l- 

osservazzjonijiet: 

(1) Il-wirja li tkellem fuqha 

l-kittieb kienet ilha tliet snin 

esebita fis-sala prin/ipali tal- 

Kunsill. Kieku l-Kunsill, kif 

qieg[ed jargumenta l-awtur, 

ma japprezzax it-talenti ta]- 

}abbarin, kieku ]gur li din ma 

kinitx tag[mel tliet snin s[a[ 

esebita. Dan il-fatt wa[du juri 

li dak li qal il-kittieb mhuwiex 

minnu. 

Il-Kunsill, wara li kkunsidra 

li din il-wirja kienet ilha tliet 

snin esebita, u kull min 

ikkontribwixxa fiha ]gur li [a 

l-exposure li kien jist[oqqlu, 

idde/ieda li jag[ti dehra 

differenti lis-sala prin/ipali, 

anke in vista tax-xog[ol ta’ 

titjib u manutenzzjoni li qed 

isir fi/-?entru ?iviku. 

(2) L-awtur semma wkoll li 

ra l-Kur/ifiss imdendel filk/ina 

ftit ’il fuq mis-sink. Qal 

XEMXI 

G[ajnsielem, G[awdex 

li kien jinsab urtat kemm 

min[abba li raha offensiva li 

l-Kur/ifiss kien imdendel ftit 

’il fuq mis-sink, kif ukoll g[ax 

ma kienx qieg[ed fis-sala. 

Il-Kur/ifiss iddendel filk/ina 

(miniex se nid[ol filmertu 

ta’ kemm e]attament 

kellu jkun ’il fuq mis-sink, 

g[ax frankament, jidher li hu 

kumment banali intenzjonat 

biss biex jitfa’ dell ikrah fuq 

il-kunsill) min[abba li fis-sala 

prin/ipali kien qieg[ed isir 

xog[ol ta’ tibjid. Fil-fatt il- 

Kur/ifiss re;a’ tqieg[ed 

f’postu. 

(3) L-awtur qal ukoll li filkunsill 

hemm “min qieg[ed 

jivvinta affarijiet li lilna l- 

insara jwe;;g[ulna s- 

sentimenti reli;ju]i tag[na”. 

Filwaqt li nirrimarka li l- 

kunsill hu fundamentalment 

organu politiku u 

amminstrattiv, u g[alhekk di 

naturahu distint missentimenti 

reli;ju]i, il-kunsill, 

u l-membri li jikkompunuh, 

g[andhom rispett kbir lejn 

kull reli;jon, inklu], 

ovvjament, dik Kattolika 

Rumana. 

Serata pja/evoli 

f’{ad-Dingli 

Sur Editur, 

F’isem il-pubbliku numeru] li attenda g[allokka]joni 

organizzata verament tajjeb mill- 

Kunsill Lokali ta’ {ad-Dingli, nhar il-{add, 18 

ta’ Settembru (fil-jum dedikat lill-istess ra[al) 

nixtieq nuri l-apprezzament tieg[i lejn is- 

Sindku u l-kunsillieri kollha li offrew serata 

tassew pja/evoli fil-bit[a tal-Iskola Primarja flistess 

lokalità. 

F’din is-serata kul[add seta’ jgawdi mittalent 

verament g[oli tal-Banda Santa Marija 

ta’ {ad-Dingli li tatna programm varjat. 

Stajna ngawdu wkoll il-pro]a waqt il-qari 

tan-novella bl-isem ’Salvu tal-Pasturi’ (miktuba 

mill-mag[ruf kittieb u drammaturgu Francis 

Ebejer, iben {ad-Dingli) li nqrat g[all-ewwel 

darba fil-pubbliku bil-permess ;entili ta’ ibnu . 

Ammirajt lis-Sindku li fid-diskors prin/ipali 

tal-okka]joni, wera l-apprezzament tieg[u 

mhux biss lejn il-kunsillieri kollha i]da wkoll 

lejn il-Kappillan li flimkien mal-g[aqdiet l- 

o[ra fl-istess ra[al, dejjem [admu id f’id biex 

dan il-lokal jitgawda kemm mid-Dinglin kif 

ukoll mill-[afna turisti li jmorru j]uruh. 

Wara li spjega l-pro;etti li twettqu matul a[[ar sena, l-istess Sindku ta spjega tal-pro;etti 

li bi[siebu jwettaq matul din is-sena fosthom il- 

[idma me[tie;a biex {ad-Dingli jkollu servizz 

xieraq fit-trasport pubbliku. 

Interessanti kien il-fatt li n-nominazzjonijiet 

g[al dawk li ntg[a]lu biex ikunu ppremjati 

g[all-inizjattivi rispettivi tag[hom, kif ukoll innominazzjoni 

tal-persuna ppremjata b’:ie[ 

{ad-Dingli, kollha kellhom skop wie[ed: dak 

nobbli tal-volontarjat ba]at fuq l-im[abba 

ming[ajr stenniija ta’ rikompens. 

Is-serata ;iet fi tmiemha wara li l-banda 

esegwiet l-innu tag[ha u l-Innu Malti. 

Ir-ri/eviment ta’ wara sar fl-istess bit[a taliskola 

li kienet im]ejna u mdawla verament 

sabi[ g[al din l-okka]joni ta’ Jum {ad-Dingli. 

PAUL ABELA 

Il-Mosta 

(4) L-awtur jag[laq b’din irrimarka: 

“Kull min jifforma 

parti mill-Kunsill Lokali ta’ 

{a]-}abbar u ja//etta li jsiru 

affarijiet b[al dawn talmist[ija, 

ma jixraqlux jg[id li 

hu }abbari.” 

Din ir-rimarka di;à kienet 

imwie;ba; dawk li f’g[ajnejn 

l-awtur jidhru affarijiet talmist[ija, 

meta ji;u skrutinati 

b’mod razzjonali u kalm, isiru 

kummenti fierg[a u neqsin 

minn kull sens komun. 

Il-kritika hi importanti, anzi 

essenzjali, biex ikun hemm 

progress; kull organizzazjoni 

timxi ’l quddiem biss jekk 

tag[raf tirran;a l-i]balji 

tag[ha, li [afna drabi, ikunu 

nnutati mill-kriti/i. 

Min-na[a l-o[ra, kritika tattip 

li rajna f’dik l-ittra, li 

jidher li kienet intenzjonata 

biss biex t[amme; lill-kunsill, 

]gur li ma tag[milx ;id lillkunsill 

lokali u lanqas ;ie[ lil 

min kitibha. 

KEITH PISANI 

Kunsillier g[ar- 

Relazzjonijiet Pubbli/i 

Kunsill Lokali {a]-}abbar



21 

Prosit u grazzi 

lill-Prim Ministru 

Sur Editur, 

Kburin b’pajji]na g[ax 

nemmnu f’pajji]na. 

Din kienet it-tema li l-Partit 

Nazzjonalista g[a]el g[a/- 

/elebrazzjonijiet tas-46 

anniversarju mill-kisba tal- 

Indipendenza. 

Kien propju 47 sena ilu 

meta l-Prim Ministru :or; 

Borg Olivier, permezz talvi]joni 

ta’ fidu/ja li kellu 

f’pajji]na u fil-poplu tag[na, 

b’kura;; u b’determinazzjoni 

g[amel dan l-ewwel pass fittriq 

li kellha tifta[ bera[ ilbibien 

biex pajji]na seta’ 

jqum fuq saqajh u jissa[[a[, 

ikollu vu/i b’sa[[itha u jilqa’ 

opportunitajiet ;odda. 

Is-snin li ;ew wara kienu 

snin ta’ sfida imma, fi kliem 

il-Prim Ministru u l-Kap tal- 

PN Lawrence Gonzi stess, 

kienu wkoll snin ta’ storja, ta’ 

spirtu u ta’ ispirazzjoni tal- 

PN. Snin ta’ [afna akkwisti 

kbar o[ra li fuqhom hemm 

minqux b’ittri kbar tad-deheb 

isem il-PN. 

Dan g[aliex il-PN dejjem 

emmen fil-potenzjal qawwi 

ta’ pajji]na u dejjem mexa fuq 

il-prin/ipji li jekk na[dmu bilg[aqal 

bla ma naqtg[u qalbna, 

nistg[u nil[qu l- 

aspirazzjonijiet tag[na. 

Waqt id-diskors tieg[u filmass 

meeting ta’ lejlet l- 

Indipendenza Fuq il-Fosos tal- 

Furjana, il-Prim Ministru 

g[amlilna stedina meta qal: 

“Fta[ru, nixtieqkom tifta[ru u 

tkunu kburin bl-akkwisti kbar 

li g[amilna…” 

Daqqa o[ra fuq ras l-assaltaturi 

Sur Editur, 

:ieli ktibtlek dwar l- 

orkestrazzjoni li g[andna 

b[alissa bejn /erti ;urnalisti u 

opinjonisti fejn in[oss li qed 

isir assalt biex jixxejnu s- 

su//essi tal-gvern fl-ekonomija, 

fil-finanzi, flinvestiment, 

fl-impjiegi u 

f’oqsma o[rajn. 

Mill-banda l-o[ra 

regolarment qed to[ro; 

statistika komparattiva kemm 

fuq livell Ewropew kif ukoll 

fuq livell mondjali li 

jikkonfermaw il-progress 

sorprendenti ta’ Malta 

f’diversi oqsma. 

Dan qed i;ib fix-xejn l-isforzi 

mqan][a ta’ dawk flf-alleanza 

ta’ kontra Gonzi u l-PN. 

L-a[[ar daqqa fuq ras l- 

Hu fisser kif l- 

Indipendenza fissret il-bidu 

ta’ mixja twila u glorju]a li 

matulha l-PN [adem, stinka u 

[are; g[onqu fl-a[jar 

interessi tal-poplu Malti u 

G[awdxi kollu. 

Min-na[a tag[na, lill-Prim 

Ministru ng[idulu li a[na 

mhux biss nifta[ru u nkunu 

kburin bil-kisbiet u bissu//essi 

li pajji]na rnexxielu 

jag[mel matul is-snin imma 

anke lilu personali ng[idulu 

prosit u grazzi tal-[idma u 

tal-isforz ;enwin li qed 

jag[mel biex ikun politiku u 

mexxej responsabbli, serju u 

b’vi]joni /ara. 

B’mod spe/jali ng[idulu 

prosit u grazzi talli l-istil ta’ 

tmexxija tieg[u hu ba]at fuq 

dak li hu sewwa u mhux fuq 

dak li jaqbel lilu u lill-partit. 

Ng[idulu prosit u grazzi 

talli hu determinat li ma 

jieqaf qatt jiddefendi l- 

prin/ipji u l-valuri. 

Prosit u grazzi Prim 

Ministru talli m’intix tibdel l- 

istabbiltà ta’ pajji]na malvoti 

li ji;u u jmorru. A[na 

mieg[ek u b[alek kburin bilpassat 

glorju], bil-pre]ent li 

qed infasslu u bil-futur li qed 

nippreparaw. 

Prim Ministru, int 

[e;;i;tna biex ma naqtg[u 

qalbna qatt u a[na dan l- 

appell intennuh lilek ukoll. 

A[na fidu/ju]i li tista’ 

tkompli twettaq [afna ;id! 

ALISON TONNA 

Il-Mosta 

assaltaturi [ar;et fil-bidu taxxahar 

ta’ Settembru bilpubblikazzjoni 

tar-rapport 

annwali Global Competitiveness 

(2011-2012) ma[ru; 

mill-World Economic Forum. 

Skont dak ir-rapport il- 

Banek Maltin issa ;ew 

klassifikati fir-raba’ post fiddinja 

fejn tid[ol is-sodizza 

tag[hom filwaqt li l- 

edukazzjoni f’Malta da[let 

g[all-ewwel darba mal-aqwa 

g[axar sistemi edukattivi fiddinja 

u kklassifikat fid-disa’ 

post. 

{allihom [a jpe/ilqu lillassaltaturi, 

fuq kollox na[qa 

ta’ [mar qatt ma telg[et issema. 

CH. MUSCAT 

Il-Mosta 

Muscat u l-MEPA li jixtieq 

Sur Editur, 

Dan l-a[[ar Joseph Muscat 

kien qed jitkellem fuq Radju 

Super 1 u fost [afna 

affarijiet o[ra qal li l-MEPA 

tag[mel dak li jrid il-Gvern 

u li hu m’g[andu l-ebda 

fidu/ja fiha. 

Forsi Joseph Muscat 

nostal;iku g[all-MEPA li jaf 

hu meta fil-Gvern kien 

hemm sie[bu Alfred Sant. 

Dak i]-]mien, lejlet l- 

elezzjoni tal-1988, Joseph 

Malta m’hix g[all-[ruq! 

Sur Editur, 

Jekk jog[;bok ag[tini spazju biex nirrakkonta 

fuq li rajt, smajt u [assejt din is-sena, tul is-47 

anniversarsju tal-kisba tal-Indipendenza g[allg[a]i] 

pajji]na. 

L-ewwel nett — jien u nistenna biex nisma’ 

l-Prim Ministru jag[mel id-diskors tieg[u filpjazza 

vasta tal-fosos tal-Furjana — mo[[i 

;era lejn l-avvenimenti insoliti li se[[ew 

f’pajji]na mill-ewwel tas-sena. 

Fi Frar beda spiss iberraq fuq id-divorzju. Sar 

referendum li ssorprendieni g[ax kien 

ming[alija li l-komunità nisranija fil-g]ejjer 

Maltin kienet se twie;eb mod ie[or lillpromoturi 

tad-divorzju. G[arrali. 

Momentanjament [arist madwari u f’qalbi 

g[edt: “Tg[id slice minn dil-kotra — inklu]i 

trabi, tfal ]g[ar u ]g[a]ag[ — g[ad taqa’ finnassa 

tad-divorzju”^ Il-fatta kif l-Irlanda 

mbarmet mad-daqqa tad-divorzju, t[assbek. 

* * * 

Imbag[ad ;ew quddiem g[ajnejja l-mijiet ta’ 

immigranti irregolari li ;ew isibu l-kenn 

f’pajji]na. G[araft il-preokkupazzjoni, kemm 

tal-Gvern kif ukoll tal-poplu u mmeraviljajt 

ru[i kif l-amministrazzjoni iffa//jat ilproblema. 

Kien hemm sinsla wara l-kontroll ta’ dawn 

in-nies li, minn /ertu lat, jistg[u jkunu ta’ u;ig[ 

ta’ ras g[alina f’dil-loqma ta’ g]ira. 

Ikkunslajt meta ftakart li l-UE tag[dirna u 

qed tg[inna biex ma nid[lux fi kri]i ekonomika 

gwappa. 

* * * 

Fl-isfond tal-pjazza kollha dwal u kuluri, 

kienet tidher il-fa//ata tal-Knisja ta’ San 

Publju, u ftakart fit-taqbida li nqalg[et fl-Italja 

biex il-Kur/ifiss ma jkunx esklu] mill-iskejjel 

statali. 

Il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet Umani kienet 

ordnat li l-Kur/ifiss jitne[[a (g[ax hekk riedet 

Finlandi]a li kienet tibg[at lil uliedha fi skejjel 

Taljani). 

Il-Gvern Taljan appella u reba[ il-kaw]a. 

{assejt li kienet grazzja g[all-Italja, g[all- 

Ewropa (li //ivilizzat ru[ha bl-g[ajnuna ta’ 

[afna reli;ju]i nsara) u g[alina wkoll g[ax issorpri]i 

fid-dinja tal-lum saru abbundanti! 

Muscat kien applika biex 

i[ott bini e]istenti u jibni 

floku bini ie[or bil-pool 

b’kollox. 

Dakinhar il-MEPA fejn 

li/-/ittadin komuni kienet 

iddum il-;img[at u x-xhur 

biex taqdih, lil Joseph 

Muscat [ar;itlu l-permessi fi 

]mien tlett ijiem. 

Dakinhar il-MEPA kisret 

ir-regolamenti tag[ha stess 

meta ma [allietx jg[addu l- 

[mistax-il ;urnata obbligatorji 

biex dak li jkun ikun 

jista’ jag[mel kummenti jew 

o;;ezzjonijiet! 

Ma nafx jekk dakinhar il- 

MEPA mxietx hekk g[ax 

hekk ried il-gvern laburista! 

Imma kif dan Joseph 

Muscat ma jafx ma jifta[x 

[alqu! Tassew li l-boloh 

jid[lu ji;ru hemm fejn l- 

an;li jib]g[u jirfsu. 

J. BORG 

Santa Venera 

Fit-toroq tal-Belt f’jum Santu Kru/ 

* * * 

Il-kumbinazzjoni riedet li tlett ijiem qabel, 

fil-belt Valletta, kienet /elebrata l-festa tal- 

E]altazzjoni tas-Salib Imqaddes. Kienet 

kommemorazzjoni organizzata tajjeb u devota. 

Seb[et l-g[odwa tal-{add (18 ta’ Settembru). 

Wara r-Relikwija, fil-pur/issjoni, kien hemm 

g[add ta’ nies jakkumpanjaw. Is-Salib fil-vara 

donnu kompla jixg[el it-toroq mnejn g[adda. 

Is-Salib li sabet u qiemet Sant’Elena biswit il- 

Kalvarju, kien is-seb[ g[all-insara wara 

umiljazzjonijiet, swat u qtil li sofrew ta[t 

kapurjuni pagani. 

* * * 

U ;ejna g[ad-diskors mistenni, introdott bl- 

Innu Malti. Il-Prim Ministru elenka l-g[add 

kbir ta’ titjib li sar s’issa ta[t amministrazzjoni 

nazzjonalista… u dan [add ma jista’ ji/[du. 

Qalilna biex nikkoperaw. G[ala le, galadarba 

a[na Maltin u n[obbu lil art twelidna^ 

H.W. 

Gwardaman;a

22 


INTERNAZZJONALI 

Fl-isfond tidher da[na kbira wara splu]joni ta’ bomba waqt l-assalt g[all-kontroll ta’ Sirte mill-forzi 

tal-Kunsill (Ritratt> Reuters) 

IL-LIBJA 

Lejn l-assalt a[[ari 

tal-belt ta’ Sirte 

Matul il-;urnata tas-Sibt, Sirte 

treg[det bil-bumbardamenti, 

kemm mill-forzi tal-Kunsill 

Transitorju Nazzjonali kif 

ukoll minn dawk li g[adhom 

leali lejn Muammar Gaddafi, 

kif ukoll mill-attakki mill-ajru 

tal-ajruplani tan-NATO. 

Il-forzi ta’ kontra Gaddafi 

irnexxielhom jid[lu sew 

;ewwa l-belt u issa din tinsab 

imdawra g[al kollox millforzi 

tal-Gvern temporanju. 

Imma minkejja dan, il-forzi 

ta’ Gaddafi g[adhom jirre]istu 

bil-qawwa u r-ribelli qed 

isofru diversi telfiet fost il- 

;ellieda tag[hom. 

Il-;lied g[all-kontroll ta’ 

Sirte mill-forzi tal-Kunsill qed 

isir triq triq. 

Il-forzi ta’ kontra Gaddafi 

xahrejn ilu [adu l-kontroll ta’, 

wie[ed jista’ jg[id, il-Libja 

kollha, bl-e//ezzjoni ta’ Sirte, 

il-post fejn twieled Gaddafi, u 

Bani Walid. Il-kontroll ta’ 

Sirte hu importanti kemm g[al 

ra;uni strate;ika – peress li 

din hi tul it-triq ewlenija li 

tg[aqqad il-Punent mal-Lvant 

tal-Libja – kif ukoll 

simbolikament peress li hi l- 

belt ta’ Gaddafi. 

Fil-ka] ta’ Bani Walid, din 

tinsab imdawra kompletament 

min-nies tal-Kunsill u ma hix 

meqjusa daqshekk importanti 

strate;ikament g[all-pjani tal- 

Kunsill daqs Sirte. 

Il-Kunsill Transitorju qed 

jis[aq li sakemm ma jkollux 

il-kontroll ta’ Sirte, il-Libja 

ma tistax timxi ’l quddiem u 

tibni l-era l-;dida ta’ wara 

Gaddafi. 

Il-;ellieda ta’ Gaddafi qed 

jirre]istu l-aktar fi tliet 

postijiet f’Sirte. Dawn huma 

madwar il-kumpless talkonferenzi 

ta’ Ouagadougou, 

li sservi wkoll ta’ ba]i 

militari, iz-zona tal-università 

u madwar dak mag[ruf b[ala 

d-Distrett tal-Mawritanja. 

It-truppi tal-Kunsill in;abru 

fuq Sirte minn Misrata fil- 

Punent u Benga]i, fil-Lvant. 

I]da l-;ellieda ta’ Gaddafi 

;ewwa l-belt huma armati 

sew, inklu] b’tankijiet talgwerra 

kif ukoll bir-rocket 

launchers. 

Matul il-lejl bejn il-:img[a 

u s-Sibt saru wkoll attakki 

kontra l-forzi ta’ Gaddafi 

f’Sirte permezz tal-helicopters 

tan-NATO. 

Ian Martin, il-mibg[ut tan- 

Nazzjonijiet Uniti g[al-Libja, 

qed i[e;;e; li]-]ew; na[at 

:ellied ta’ kontra Gaddafi j[ares lejn missila sparata 

fid-direzzjoni ta’ Sirte (Ritratt> Reuters) 

biex jirrispettaw id-drittijiet 

tal-bniedem u l-popolazzjoni 

/ivili. 

G[alkemm [afna nies 

irnexxielhom ja[arbu minn 

Sirte, g[ad hemm eluf kbar li 

huma maqbudin fil-belt u 

hemm t[assib kbir g[allkundizzjoni 

tag[hom. Dan, 

fost rapporti li xi w[ud 

minnhom qed jintu]aw b[ala 

tarka umana min-nies ta’ 

Gaddafi. 

Fost il-;lied kollu, il- 

Kunsill kompla bl-isforzi biex 

jipprova jinnegozja tmiem 

pa/ifiku g[all-kontroll ta’ 

Sirte; i]da dan ma rnexxiex.

INTERNAZZJONALI 


23 

IL-GRECJA 

L-IMF tg[id li g[andha 

b]onn aktar flus 

Il-Fond Monetarju 

Internazzjonali qal li l- 

b]onnijiet tas-self g[all-Gre/ja 

se jkunu aktar minn dawk 

imbassra sa issa, u l-Gvernijiet 

u dawk li g[andhom il-bonds 

se jkollhom i[allsu g[al dan. 

Dan qalu Panagiotos 

Roumeliotis, ir-rappre]entant 

Grieg fl-IMF. 

F’Lulju, il-mexxejja tal-UE 

qablu biex jipprovdu lill- 

Gre/ja bit-tieni pakkett ta’ 

g[ajnuna finanzjarja ta’ aktar 

minn 109 biljuni ewro biex 

ig[inha t[allas id-dejn sal- 

2020. 

Dawk li g[andhom il-bonds 

tal-Gvern Grieg intalbu jie[du 

sehem billi ja//ettaw telf ta’ 

21 fil-mija fuq l-investiment 

tag[hom. 

I]da l-b]onnijiet finanzjarji 

Griegi se jkunu akbar, skont 

Roumeliotis. Dan qal li hu 

[tija li r-ri/essjoni hi akbar 

milli kien mistenni. 

Hu qal li din id-differenza 

issa trid tkun koperta jew billi 

ti]died l-g[ajnuna ta’ 109 

biljun ewro, jew inkella billi 

jer;a’ jitnaqqas id-dejn privat. 

L-IMF hi favur it-tieni g[a]la. 

Sadattant, re;a’ hemm 

spekulazzjoni fil-Gre/ja li l- 

Prim Ministru So/jalista, 

George Papandreou g[andu 

mnejn jipproponi li jkun 

IL-PORTUGALL 

Jitnaqqas il-credit rating 

ta’ disa’ banek 

hemm Gvern ta’ g[aqda 

nazzjonali biex jo[ro; lillpajji] 

mill-kri]i tad-dejn, li qed 

taffettwa l-ekonomija dinjija. 

Fil-passat di;à kienet 

tqanqlet din il-possibbiltà, i]da 

l-Oppo]izzjoni ma riditx 

ting[aqad g[aliex hi kontra l- 

mi]uri tal-awsterità li qed 

ikunu introdotti biex il-Gre/ja 

ting[ata l-g[ajnuna 

finanzjarja. 

Skont il-;urnal finanzjarju 

Grieg Imerisia, Papandreou 

kien lest jirri]enja jekk dan 

jg[in biex ikun hemm qbil 

politiku g[all-koalizzjoni tal- 

Gvern b’ma;;oranza 

Parlamentari b’sa[[itha. 

Min-na[a l-o[ra, kelliem 

g[all-Gvern sostna li dan irrapport 

ma kienx minnu. 

F’:unju, Papandreou qal lil 

Antonis Samaras, il-Kap tal- 

Oppo]izzjoni, li hu kien lest 

jirri]enja u jing[aqad Gvern 

ta’ g[aqda nazzjonali biex 

ikun hemm appo;; akbar 

g[all-mi]uri tal-awsterità; i]da 

Samaras ma a//ettax. 

Is-So/jalisti ta’ Papandreou 

g[andhom ma;;oranza ta’ 

erba’ si;;ijiet fil-Parlament, 

i]da qed jikber id-dissens filpartit 

min[abba s-sitwazzjoni 

li jinsab fiha u l-mi]uri ta’ 

awsterità li qed ikunu 

introdotti. 

Il-Moody’s naqqset il-credit 

rating ta’ disa’ banek fil- 

Portugall. Dan min[abba dak li 

hi qalet li kien riskju kbir g[addejn 

li g[andhom tal-Gvern ta’ 

pajji]hom u min[abba li l- 

pajji] kellu jing[ata l-g[ajnuna 

finanzjarja f’Lulju. 

Il-Moody’s qalet li kienet qed 

tistenna li l-affarijiet g[allbanek 

Portugi]i jkomplu jmorru 

[a]in hekk kif l-indikazzjonijiet 

dwar l-ekonomija Portugi]a 

xejn mhuma tajbin, kif ukoll 

g[aliex hemm problema ta’ 

likwidità. 

Il-Portugall qed ikollu jwettaq 

mi]uri ta’ awsterità iebsa 

min[abba l-pakkett tal-g[ajnuna 

finanzjarja ta’ 78 biljun ewro bliskop 

li jissa[[u l-finanzi 

pubbli/i u l-investituri jer;a’ 

jkollhom il-fidu/ja fil-pajji]. 

Il-Moody’s qalet li kien 

hemm banek li kellhom il-credit 

rating imnaqqsa g[aliex kienu 

esposti [afna g[ad-dejn Grieg u 

g[aliex ma tantx kienu qed 

jag[mlu profitt. 

Il-Portugi]i huma m[assbin li 

jekk teskala l-kri]i Griega, din 

kienet se tkaxkar lilhom 

mag[ha, b’konsegwenzi serji 

[afna. 

Il-Gvern Portugi] ftit ;ranet 

ilu wissa li l-;ejjieni kien 

wie[ed in/ert [afna u li ma 

kienx esklu] li l-pajji] kien se 

jkollu jag[mel aktar sagrifi//ji 

biex isalva. 

RUMA> Mument mill-protesta mill-istudenti kontra l-qtug[ fil-qasam tal-edukazzjoni, li saret nhar 

il-:img[a. (Ritratt> Reuters) 

IL-KRI}I TAD-DEJN 

Jer;a’ jitnaqqas il-credit rating 

tal-Italja u anki ta’ Spanja 

Il-Fitch, a;enzija o[ra ewlenija li tag[ti l-pariri 

dwar l-investimenti, naqqset il-credit rating – 

il-marka tal-fidu/ja – kemm tal-Italja kif ukoll 

ta’ Spanja. 

Dan min[abba t-t[assib dwar il-kri]i tad-dejn 

li qed tolqot iz-Zona-Ewro. 

Il-Fitch ]ammet kemm l-Italja kif ukoll lil 

Spanja – it-tielet u raba’ l-akbar ekonomiji fiz- 

Zona-Ewro – fuq il-lista negattiva g[all- 

;ejjieni. Din hi indikazzjoni li aktarx jer;a’ 

jkun hemm downgrade o[ra, ji;ifieri tnaqqis 

tal-credit rating. 

L-Italja u Spanja nqabdu fil-paniku li hawn 

min[abba l-kri]i tad-dejn, li fe;;et mill-Gre/ja, 

u qed jiddependu fuq il-Bank ?entrali 

Ewropew biex jinxtraw il-bonds tal-Gvernijiet 

tag[hom biex ikun evitat li l-ispi]a tas-self 

til[aq livelli g[oljin [afna. 

Fi spjegazzjoni tad-downgrade, il-Fitch qalet 

li soluzzjoni kredibbli u komprensiva g[allkri]i 

fiz-Zona-Ewro kienet politikament u 

teknikament kumplessa, u kien se jg[addi ]- 

]mien qabel l-affarijiet jid[lu fis-se[[. 

Il-Fitch hi t-tielet a;enzija tax-xorta tag[ha li 

naqqset il-credit rating tal-Italja f’dawn l-a[[ar 

;img[at wara s-Standard & Poor’s u l- 

Moody’s. Il-Fitch qalet li l-fidu/ja tas-swieq fl- 

Italja kienet tmermret min[abba r-reazzjoni 

xejn soda tal-Gvern meta bdiet ti]died l-ispi]a 

g[as-self. 

Il-Gvern tal-Prim Ministru Silvio Berlusconi 

aktar tard dan ix-xahar qed jippjana li 

jippre]enta sensiela ta’ mi]uri biex jg[in l- 

ekonomija; i]da hemm firda fil-koalizzjoni tal- 

Gvern u ftit hemm tama li jirnexxilu jadotta r- 

riformi kbar li hemm b]onn. 

Ilbiera[, f’Ruma saret protesta kbira minn 

wa[da mill-unions ewlenin Taljani kontra l- 

mi]uri tal-awsterità li jrid jintrodu/i l-Gvern. 

Il-:img[a kien hemm protesta mill-istudenti 

fil-kapitali Taljana kontra dan ukoll, 

partikularment peress li se jitnaqqas l-infiq filqasam 

tal-edukazzjoni. 

Fil-ka] ta’ Spanja, il-Gvern So/jalista di;à 

introdu/a sensiela ta’ mi]uri ta’ awsterità, 

g[alkemm [afna mid-dejn tal-pajji] jinsab firre;juni 

awtonomi li g[adhom qed 

jimplimentaw il-mi]uri.

24 


LOKALI 

L-HSBC iniedi l-ewwel [las 

dirett fil-munita ?ini]a 

L-HSBC hu l-ewwel u l-uniku 

bank f’Malta li qed jag[ti l- 

opportunità lill-klijenti 

kummer/jali li jift[u kont fir- 

Renminbi (RMB) ?ini] biex 

jag[mlu [las dirett fir-RMB 

fuq kummer/ ma/-?ina. 

Permezz ta’ din il-fa/ilità, 

negozji Maltin u ?ini]i 

jiffa//jaw inqas spejje] fuq ittransazzjonijiet 

u inqas riskji 

ta’ tibdil fil-kambju, u 

g[aldaqstant ikunu jistg[u 

jinnegozjaw termini a[jar 

g[all-kummer/. 

It-tnedija uffi/jali tal-HSBC 

Bank Malta biex isir [las bejn 

il-pajji]i fir-RMB saret nhar 

il-:img[a li g[adda waqt 

ri/eviment g[all-klijenti u 

membri tal-istampa indirizzat 

mill-Ministru tal-Finanzi 

Il-folla kbira li [onqot il-pjazza ewlenija tal-Mellie[a waqt il-kun/ert 

mit-tribute band tal-Beatles fil-jum tal-ftu[ tal-Iljieli Melle[in 

Folol rekord jattendu 

g[all-Iljieli Melle[in 

Matul ix-xahar ta’ Settembru l-Kunsill Lokali tal-Mellie[a 

re;a’ organizza b’su//ess ir-raba’ edizzjoni tal-Iljieli 

Melle[in. 

L-edizzjoni ta’ din is-sena fissret influss qawwi ta’ Maltin 

u turisti lejn il-Mellie[a fejn kien ;enerat kummer/ qawwi. 

L-iljieli Melle[in re;g[u offrew spettaklu ta’ kwalità fejn 

tid[ol mu]ika, arti, kultura, ikel u sport. 

F’kumment lil il-mument, is-Sindku tal-Mellie[a Robert 

Cutajar xtaq jirringrazzja li dawk kollha li b’xi mod attendew 

jew ikkontribwew g[as-su//ess ta’ din l-attività, 

partikolarment lill-g[aqdiet tal-lokal. 

Cutajar ikkonferma li l-edizzjoni ta’ din is-sena kienet l- 

aktar attività popolari f’dawn l-a[[ar snin, l-aktar wa[da li 

attirat nies lejn il-Mellie[a. 

G[al din l-edizzjoni attendew fost l-o[rajn il-Prim 

Ministru Lawrence Gonzi flimkien mas-sinjura tieg[u kif 

ukoll is-Segretarju Parlamentari Chris Said. 

APAN 

Tonio Fenech, l-Ambaxxatur 

?ini] Zhang Keyuan u l-Kap 

E]ekuttiv tal-HSBC Alan 

Richards. 

Din l-inizjattiva tippermetti 

kumpaniji Maltin li jag[mlu 

kummer/ ma’ msie[ba fi/- 

?ina l-opportunità li jift[u 

kontijiet fir-RMB biex 

jag[mlu [las dirett fuq 

transazzjonijiet kummer/jali 

f’din il-munita permezz ta’ 

trasferimenti kif ukoll firxa ta’ 

strumenti ta’ trade finance, 

fosthom ittri ta’ kreditu u 

garanziji. 

Il-Ministru tal-Finanzi 

Tonio Fenech laqa’ din l- 

inizjattiva li se tiffa/ilita l- 

kummer/ ma/-?ina u 

ddeskriviha b[ala a[bar tajba 

g[an-negozjanti Maltin. 

Seminar: ‘L-Anzjani f’So/jetà b’Sa[[itha’ 

Il-:img[a 14 ta’ Ottubru bejn is-6 p.m. u s-7.30 p.m. 

U s-Sibt 15 ta’ Ottubru bejn id-9 a.m. u n-12.30 p.m. 

f’Dar l-Ewropa, 254, Triq San Pawl, il-Belt Valletta. 

Biex tirri]ervaw post tistg[u //emplu 25965313#4 

jew 21662792. 

L-Ambaxxatur ?ini] Zhang Keyuan, il-Ministru tal-Finanzi Tonio 

Fenech u l-Kap E]ekuttiv tal-HSBC Alan Richards 

G[ada jitfakkar il-Jum Dinji 

tas-Sa[[a Mentali 

G[ada t-Tnejn, l-G[aqda tal- 

Istudenti tal-Medi/ina ta’ 

Malta (MMSA) se tfakkar il- 

Jum Dinji tas-Sa[[a Mentali 

b’kampanja ta’ informazzjoni 

fuq il-kampus tal-Università. 

L-g[an prin/ipali ta’ din ilkampanja 

hu li tg[arraf linnies 

dwar il-problemi tassa[[a 

mentali u li tnaqqas l- 

istigma asso/jata ma’ dawn ilkundizzjonijiet, 

li 

sfortunatament g[adha 

komuni fis-so/jetà tag[na. 

Minbarra t-tqassim ta’ 

fuljetti b’informazzjoni dwar 

is-su;;ett, se jsiru wkoll 

sensiela ta’ ta[ditiet minn 

mistednin spe/jali fil-common 

room tal-KSU. It-ta[ditiet se 

Il-Barocco Cultural Events se 

jifta[ l-ista;un il-;did ta’ 

kun/erti nhar il-:img[a li ;ej 

bil-kun/ert The War Time 

Songs: the Songs they used to 

Sing. Dan se jsir fis-Sagrestia 

Vault fis-7.30 p.m. F’dan ilkun/ert 

l-udjenza se tisma’ 

kant li tant kien popolari bejn 

i]-]ew; gwerer dinjinji, 

ji;ifieri bejn l-1910-1940. 

Il-mu]ika u l-kant kienu 

importanti [afna f’dak i]- 

]mien tant diffi/li g[aliex 

g[enu lin-nies u lis-suldati 

biex ma jaqtg[ux qalbhom u 

jag[mlu kura;;. Dawn ilkanzunetti 

tant huma 

ferrie[a li [afna minnhom 

huma sing alongs, li 

jitkantaw flimkien. 

Fost il-kanzunetti f’din isserata 

hemm Long way to 

Tipperary, We’ll gather lilacs, 

Keep the home fires burning, 

Moonlig[t becomes you, Kiss 

Me Goodnig[t Sergeant 

Major, Long ago and far 

jittrattaw diversi su;;etti: l- 

ansjetà u s-sens ta’ benesseri, 

id-dipressjoni, it-tensjoni u kif 

tista’ tkun kontrollata, u l- 

istigma asso/jata ma’ 

problemi tas-sa[[a mentali. 

Iktar tard matul is-sena 

akkademika, b[ala 

kontinwazzjoni ta’ din ilkampanja, 

l-istudenti mill- 

MMSA se j]uru studenti tas- 

Sixth Form biex ikellmuhom 

dwar problemi tas-sa[[a 

mentali. 

I]-]igarella l-[adra titqies 

b[ala simbolu tas-Sa[[a 

Mentali u g[aldaqstant l- 

MMSA t[e;;e; lil kul[add 

biex jilbes xi [a;a [adra f’din 

il-;urnata kommemorattiva. 

away,You made me love you 

u tant kanzunetti o[rajn. 

Il-kantanti li ser jie[du 

sehem huma s-soprano Marita 

Bezzina, it-tenur Frans 

Mangion u l-pjanista Ramona 

Zammit Formosa. Se jie[du 

sehem ukoll l-artista Jeni 

Caruana u ]-]effiena ta’ 

Ro[s 

fil-prezzijiet 

tal-Wellbutrin 

ta’ GSK 

Il-prezz tal-antidepressant 

Wellbutrin, li hu prodott 

ta’ GlaxoSmithKline 

(GSK), ra[as b’mod 

sinjifikanti. 

L-ispi]eriji qed ikunu 

rimbor]ati mill-GSK [alli 

l-pazjenti li jag[mlu u]u 

minn dan il-prodott 

jibdew jibbenefikaw millewwel 

mill-prezzijiet 

imra[[sa. 

L-antidepressant 

Wellbutrin (150mg x 30 

pillola) ra[as bi €15.81. 

Minn €35 issa qed 

jinbieg[ g[all-prezz ta’ 

€19.19. 

Hemm ukoll l- 

antidepressant Wellbutrin 

ta’ 300mg (x 30 pillola) li 

issa qed jinbieg[ g[allprezz 

ta’ €38.38. Dan 

ra[as bi €23.76. Il-prezz 

ta’ qabel kien €62.14 

L-antidepressant 

Wellbutrin jinxtara biss 

fuq ri/etta ming[and 

tabib. 

Kant ta’ ]mien il-Gwerra fil-Belt 

Alison White. Wara l-kun/ert 

ji;i offrut l-inbid. 

Min jixtieq jattendi g[al dan 

il-kun/ert jista’ j/empel lil 

Barocco Cultural Events fuq 

in-numru 79680952 jew 

jibg[at email lil: 

bookings@baroccomalta.com 

g[al i]jed informazzjoni. 

APAN 

Coffee Morning nhar 

l-Erbg[a 12 ta’ Ottubru fid-9 a.m. 

Fil-Lukanda Canifor (il-Qawra) 

– San Pawl il-Ba[ar. 

Biex tirri]ervaw post tistg[u //emplu 25965313#4 

jew 21662792.


Collage 

25 

Koordinazzjoni: Joe Cassar – mument@media.link.com.mt 

Aktar u aktar FourPlay 

Erba’ rappre]entazzjonijiet ta’ ‘Even More FourPlay’ 

fis-Sala Sir Temi Zammit, l-Università 

Wara s-su//ess ta’FourPlay u More FourPlay, DnA Theatre Productions 

se jippre]entawEven More FourPlay fis-Sala Sir Temi Zammit, 

l-Università ta’ Malta, bejn l-14 u s-16 u l-21 u t-23 ta’ Ottubru fit-8 p.m. 

Deskritt b[ala “l-aktar spettaklu divertenti tas-sena” fl-2008, 

kellhom isiru rappre]entazzjonijiet addizzjonali biex tkun 

akkomodata d-domanda qawwija g[all-biljetti. Filwaqt li 

jg[addi passata b’dawk il-personalitajiet u kwistjonijiet li 

jikkostitwixxu l-a[barijiet f’Malta – politika, sess, mu]ika 

jew trasport pubbliku,–Even More FourPlay jer;a’ jlaqqag[na 

ma’ karattri ferm ma[bubin mill-edizzjonijiet ta’ qabel, 

flimkien ma’ xi tnejn ;odda. Ifakkarna li hu sew li nid[qu 

bina nfusna u bl-e//entri/itajiet u n-nuqqasijiet tag[na l-Maltin. 

Din il-;abra ta’ vinjetti umoristi/i u mu]ikali se tittella’ b’pass 

img[a;;el minn erba’ atturi biss. Imma dawn mhumiex atturi tas-soltu! 

DnA Theatre Productions qed jer;g[u jlaqqg[u flimkien erbg[a millatturi 

komi/i ewlenin tal-g]ira biex jag[tuna dan il-festival ta’ da[q: 

Alan Montanaro, Alan Paris, Louiselle Vassallo u Isabel Warrington. 

Il-vinjetti ;ew miktuba u ]viluppati minn Alan Montanaro, li kien 

[are; ukoll bl-idea or;inali g[al din is-sensiela, u minn James Calvert, 

Malcolm Galea u Denise Mulholland. Id-direzzjoni hi 

f’idejn Wesley Ellul, Herman Grech, Chiara Hyzler u 

Denise Mulholland. 

Even More FourPlay g[andha rating ta’ 16. 

Il-biljetti qed jinbieg[u g[al €17 u €15 u jistg[u jinkisbu: 

Online: www.ticketline.com.mt, kif ukoll minn: Cabouxon, 

Bajja ta’ Spinola, San :iljan, mit-Tnejn sal-:img[a mid-9 a.m. – sas-1 

p.m. u mill-4 p.m. – sas-7 p.m. kif ukoll is-Sibt mid-9 a.m. – sas-1 p.m. 

Ticket Info Line: 99604500. 

L-erba’ atturi f’‘Even More FourPlay’> Alan Montanaro, Alan Paris, Isabel Warrington u Louiselle Vassallo 

(Ritratt> Alexandra Pace) 

Aktar attivitajiet teatrali f’pa;na 27

26 


COLLAGE KOTBA 

Versi t[ares 

lejn il-;ejjieni 

tal-Poe]ija 

Maltija 

L-aktar [ar;a ri/enti tarrivista 

Versi (Le[en l- 

G[aqda Poeti Maltin) 

filwaqt li t[ares lejn ilpassat 

tal-Poe]ija Maltija, 

turi t-t[assib tag[ha dwar il- 

;ejjieni ta’ din il-ferg[a 

letterarja; b’mod partikolari 

f’pajji]na. 

Ir-rivista tag[mel 

mistoqsijiet u tikkonkludi li 

pre]entement il-poeta lokali 

xejn ma j[ossu kuntent. 

Fost affarijiet o[ra, l- 

editorjal ta’ Versi jinnota li 

l-akbar problema g[all-poeti 

fi ]minijietna hi dik 

finanzjarja. Ir-rivista 

g[alhekk t[e;;e; biex fil- 

Premju Nazzjonali tal-Ktieb 

jer;a’ jibda jing[ata 

sussidju almenu lill-kotba 

tal-poe]ija peress li [dejn 

kotba o[ra dawn l-inqas li 

g[andhom suq. 

Versi ssellem lill-Prof. 

:u]è Aquilina u lin-nutar 

Vincenzo Maria Pellegrini li 

dis-sena ja[bat i/-/entinarju 

ta’ twelidhom. Ta’ min 

jg[id li dawn i]-]ew; poeti 

kienu Membri Onorarji ad 

vitam tal-G[.P.M. u l-istess 

G[aqda kienet onorathom 

ukoll bl-g[oti tal-Premju 

Internazzjonali Premio Città 

di Valletta. 

Barra numru ta’ poe]iji 

b’lingwi differenti r-rivista 

t[addan is-soliti rubriki: 

re/ensjonijiet ta’ ]ew; 

kotba tal-poe]ija, a[barijiet 

mid-Dinja Poetika, kritika 

letterarja u ]ew; esejs g[allistudenti 

tal-MATSEC u 

g[al dawk li se jag[mlu l- 

e]ami intermedju#avvanzat 

tal-Malti. Il-pa;na Poeti 

Maltin Kontemporanji 

tiffoka fuq il-poeta 

G[awdxi Dun Geoffrey G. 

Attard. 

Fl-a[[ar nett, il-qarrej isib 

il-Messa;; g[al Jum il- 

Poe]ija 2011 mill-President 

attwali tal-G[.P.M., Alfred 

Massa. 

Dis-sena Massa jikkummenta 

dwar il-50 sena millmewt 

tal-Poeta Nazzjonali 

Dun Karm Psaila. 

‘IL-MISTERU TAL-EWKARISTIJA’ 

Ktieb mill-Isqof Nikol Cauchi 

sena minn mewtu 

minn Joe M. Attard – emarjos@hotmail.com 

G[eluq l-ewwel sena millmewt 

tal-Isqof Emeritu Mons 

Nikol :. Cauchi, g[adu kemm 

[are; dan il-ktieb interessanti, 

Il-Misteru tal-Ewkaristija, li 

nistg[u ng[idu kien l-a[[ar 

xog[ol li [are; mill-pinna ta’ 

dan l-awtur prolifiku li mexxa 

d-Djo/esi G[awdxija g[al 

tmienja u tletin sena s[a[. 

Matul [ajtu ma waqafx jikteb 

u jippubblika g[ax kien 

jemmen li l-kitba g[andha 

[afna sa[[a fil-formazzjoni u l- 

i]vilupp tal-persuna umana. 

Din il-pubblikazzjoni [ar;et 

fuq ix-xewqa tad-Djaknu John 

Meilak, illum sa/erdot, li kien 

talab lil Mons Cauchi biex 

jiktiblu xi [a;a biex ikun jista’ 

jqassamha fl-okka]joni tal-festa 

tal-Prima Messa tieg[u. 

Mons Cauchi kellu g[add ta’ 

artikli dwar l-Ewkaristija li 

kienu dehru fir-rivista Il-{ajja 

f’G[awdex, u billi sa[[tu dan l- 

a[[ar kienet sejra g[all-ag[ar, 

kien talab lis-Segretarju tieg[u, 

Dun Renato Borg (illum 

Monsinjur), biex ji;borhom u 

jg[addihom lid-Djaknu biex 

dan ikun jista’ jo[ro;hom fi 

ktieb, kif fil-fatt sar. 

L-Isqof Cauchi ma la[aqx ra 

din l-opra tieg[u mitmuma billi 

l-Mulej sejja[lu g[al g[andu 

fil-15 ta’ Novembru, 2010. 

Il-produzzjoni u l-qari talprovi 

kienu fdati f’idejn 

Francesco Pio Attard, waqt li l- 

ktieb kien mitbug[ g[and il- 

BCD Printing Ltd tal-Belt 

Victoria fuq karta tassew fina u 

tipa /ara ferm. Fuq il-qoxra ta’ 

quddiem tidher l-isfera 

Ewkaristika tal-fidda, li tintu]a 

fil-litur;iji solenni ta’ matul issena 

fil-Katidral ta’ G[awdex 

(ritratt: Daniel Cilia; disinn: 

Dun Krystof Buttigieg). 

Dwar il-kontenut hemm 

[afna xi tg[id u x’titg[allem. 

L-Isqof Cauchi jie[u sittax-il 

kapitlu biex iwassal il-messa;; 

u t-tag[lim tieg[u dwar dan il- 

Misteru hekk kbir, u jibda billi 

jfisser il-kelma ‘Ewkaristija’ u 

jispjega kif je]istu ismijiet o[ra 

li jing[ataw lil dan il-Misteru, 

b[al ng[idu a[na, l-Ikla tal- 

Mulej, il-Qsim tal-{ob], il- 

:emg[a Ewkaristika, il- 

Quddiesa jew is-Sagrifi//ju 

Qaddis, it-Tqarbin, is- 

Santissmu Sagrament, inkella, 

il-Litur;ija Divina. 

L-awtur jissokta jg[idilna li l- 

fidi tag[na fil-Misteru tal- 

Ewkaristija tinbena fuq irrivelazzjoni 

li tag[ha g[andna 

xhieda kemm fil-Bibbja kif 

ukoll fit-Tradizzjoni tal-Knisja. 

Jitkellem imbag[ad dwar l- 

istituzzjoni tag[ha, li tmur lura 

lejn l-A[[ar ?ena li l- 

Img[allem Divin kien g[amel 

mal-Appostli tieg[u qabel ma 

beda l-Passjoni [arxa tieg[u. 

Bla dubju, l-Isqof jitkellem 

dwar is-Sagrifi//ju tal- 

Quddiesa, g[ax kif tista’ tifred 

l-Ewkaristija mill-Quddiesa? 

Il-Quddiesa tissejja[ 

sagrifi//ju latrewtiku, ji;ifieri li 

bih naduraw lill-{allieq u s-Sid 

tag[na; hi wkoll sagrifi//ju 

Ewkaristiku, fi kliem ie[or 

mag[mul bil-[sieb li ni]]u [ajr 

lill-Mulej g[all-;id kollu li 

jag[tina. Bis-sagrifi//ju tal- 

Quddiesa npattu g[al 

dnubietna. 

Mons Cauchi jissokta 

jg[allimna li l-membri kollha 

tal-Knisja jgawdu mill-‘frott’ 

jew il-;id spiritwali ta’ kull 

Quddiesa li titqaddes; b’mod 

spe/jali jie[du mill-frott tassagrifi//ju 

Ewkaristiku l- 

persuni li g[alihom tkun offruta 

l-Quddiesa u dawk kollha li 

jkollhom sehem attiv fiha, 

allura s-sa/erdot li jqaddes u 

dawk li jkunu pre]enti. 

F’Kapitlu ie[or, l-awtur 

jg[idilna kif l-Ewkaristija hi l- 

ikbar Sagrament, g[aliex 

filwaqt li s-sagramenti l-o[ra 

fihom il-qawwa li jipprodu/u l- 

grazzja, fit-Tqarbin mhux hekk 

biss, imma hemm realment 

Kristu nnifsu, l-awtur ta’ kull 

grazzja, u li minnu ;ejja kull 

qdusija. 

Xi w[ud mis-Sagramenti 

nir/evuhom darba biss 

f’[ajjitna, i]da l-Ewkaristija hi 

mag[mula biex nir/evuha ta’ 

spiss, u anki kuljum. 

Is-Sagramenti l-o[ra 

g[andhom l-Ewkaristija b[ala 

/-/entru tag[hom g[ax kif 

jg[allem San Tumas t’Aquino, 

xi w[ud minnhom i[ejju 

g[aliha, b[alma huma l- 

Mag[mudija, il-Gri]ma tal- 

Isqof, l-Ordni Sagri u l-Qrar, u 

s-sagramenti kollha jie[du l- 

qawwa tag[hom missagrifi//ju 

ta’ Kristu li jinsab fl- 

Ewkaristija. 

Il-kittieb ma jonqosx li 

jg[idilna x’inhuma d- 

dispo]izzjonijiet spiritwali u 

korporali li n-nisrani jrid ikollu 

qabel ma jersaq biex jir/ievi l- 

Ewkaristija. Biex ma ntawwalx 

bla b]onn, m’iniex se noqg[od 

nelenkahom hawnhekk, imma 

nissu;;erilkom tiksbu kopja 

tal-ktieb ming[and il-librara 

ewlenin, inkella ming[and il- 

Lumen Christi Media 

Bookshop ta’ Triq Fortunato 

Mizzi, Victoria. 

L-Isqof jitkellem ukoll dwar 

‘Il-Ministru tal-Ewkatistija u t- 

Tqarbin’, kif ukoll dwar ‘L- 

Elementi Kostituttivi tas- 

Sagrament tal-Ewkaristija’. 

L-a[[ar ]ew; kapitli tal-ktieb 

jittrattaw l-Adorazzjoni 

quddiem :esù fit-Tabernaklu, 

u fl-a[[ar i]da mhux l-inqas, 

‘Il-Barka Sagramentali’, ‘Il- 

Pur/issjonijiet’, u ‘Il-Kungressi 

Ewkatisti/i’. 

Il-ktieb jag[laq bi profil dwar 

l-Isqof Emeritu Mons. Nikol :. 

Cauchi, im[ejji mir-Rev. Dr 

Mons Joseph Bezzina. 

Naqbel perfettament ma’ dak 

li qal fi tmiem il-profil tieg[u 

Mons Bezzina li l-Isqof Cauchi 

mhux se jintesa malajr millmemorja 

u mill-affett tal- 

G[awdxin kollha, b’mod 

;enerali l-iktar minn min kellu 

x-xorti li jsir jafu mill-qrib (lili 

g[allimni t-Taljan sal-livell 

avvanzat, g[arrasni u 

]ewwi;ni, u lil ibni tan-nofs 

ordnah sa/erdot), g[aliex ismu 

se jibqa’ marbut intimament 

mal-;rajja glorju]a ta’ pajji]na 

g[al dejjem.

COLLAGE TEATRU 


27 

Tarzan – mal-erbat irjie[ 

Il-pre]entaturi u w[ud mill-kantanti li se jie[du sehem fittieni 

edizzjoni ta’ kun/ert ‘live’ b’kanzunetti Maltin tal-img[oddi 

‘Maltin Ori;inali’ 

Kun/ert ie[or ‘live’ fl-Istitut Kattoliku 

G[at-tieni sena konsekuttiva fl-Istitut Kattoliku se jittella’ l- 

ispettaklu mu]ikali Maltin Ori;inali, kun/ert live bis-sehem 

ta’ numru kbir ta’ kantanti stabbiliti Maltin, [afna minnhom 

tal-img[oddi. 

Il-kun/ert se jsir nhar is-Sibt u l-{add, 29 u 30 ta’ Ottubru, 

fis-6.30 p.m. 

Se jie[du sehem f’din l-edizzjoni: Enzo Gusman u Carmen 

Schembri, Mary Spiteri, Joe Cutajar, Greenfields, Bartolo 

Sisters, Mariella Pace Asciak u Kyle Scerri De Carlo, David 

Azzopardi, Tony Camilleri l-G[annej, Carmen Scerri, Mike 

Spiteri, Tony Cassar (The Followers), Joe George Micallef u 

Freddie Portelli. 

Arran;amenti mu]ikali u direzzjoni: Mro Joe Brown. 

Jippre]entaw Norman Hamilton u Josette Hamilton Grech. 

Booking miftu[ mill-bar tal-Istitut Kattoliku, ming[and 

Pawlu Testa Travel (21223340 jew 21223299) jew minn 

www.istitutkattoliku.com. Ticket hotline: 99473620 jew 

99461489. 

Il-pantomima li jmiss f’g[eluq l-20 sena 

mit-twaqqif tal-kumpanija Teatru Rjal 

G[all-okkazjoni tal-20 sena 

anniversarju minn meta 

twaqqfet, il-kumpanija Teatru 

Rjal g[adha kif [abbret ilprogramm 

ta’ produzzjonijiet 

g[all-ista;un teatrali ;did. 

Matul l-a[[ar snin, l-akbar 

avveniment li g[amlet ilkumpanija 

dejjem kienet ilpantomima 

bil-Malti ta’ 

]mien il-Milied, li dejjem 

kibret minn sena g[all-o[ra u 

;ibdet udjenzi kbar. 

Din id-darba mhix se tkun 

e//ezzjoni. Il-pantomima ta’ 

din is-sena jisimha TARZAN 

MAL-ERBAT IRJIE{, 

garanzija ta’ avveniment ie[or 

mill-aktar divertenti u 

spettakolari b’kitba ta’ Joe 

Julian Farrugia. 

Hector Bruno se ja[dem ilparti 

tad-Dama, xi [a;a li ilu 

jag[mel g[al dawn l-a[[ar 11- 

il sena. Ma’ Hector se jie[du 

sehem ukoll Mario Snits 

Spiteri, Fabian Scerri de 

Carlo, Toni Busuttil, Ina 

Robinich, Brian Farrugia, 

Mark Tonna, Laura Bruno, 

Ronald Briffa, Eileen 

Micallef, Alan Falzon, Mario 

Camilleri, Franky Borg, 

Clifford Galea u Dominic 

Cini, fost o[rajn. 

Id-direzzjoni se tkun f’idejn 

Augusto Cardinali waqt li se 

jie[du sehem ukoll i]-]effiena 

tal-Yada Dance Company 

b’koreografija ta’ Felix 

Busuttil. 

B[al dejjem il-produzzjoni 

hi ta’ Pawlu Testa. 

Dettall mill-poster ta’ din is-sena> karikatura tas-Snits u Ina Robinich, 

]ew; protagonisti fil-pantomima ‘Tarzan – mal-erbat irjie[’ 

Il-booking g[all-pantomima 

hu miftu[ mill-Booking 

Office u Bar tal-Istitut 

Kattoliku, Carmen Azzopardi, 

Tereza Bazaar u Pawlu Testa 

Travel (21223340 # 

27223340). Min ju]a l-online 

booking sal-31 ta’ Ottubru 

jing[atalu 10% skont fuq ilprezz. 

Biex wie[ed jibbukkja 

online jista’ jid[ol fuq 

www.istitutkattoliku.com jew 

www.kumpanijateatrurjal.com. 

Il-programm tal-kumpanija 

jkompli b’kummiedja fit-3 u 4 

ta’ Marzu u ;img[a wara jsir 

il-kun/ert Just Musicals 5.... 

edizzjoni spe/jali talanniversarju, 

li did-darba se 

jkun jinkludi siltiet minn 

musicals li saru millkumpanija 

matul l-g[oxrin 

sena li ilha mwaqqfa. 

‘Babilonja’ fl-Istitut Kattoliku 

Il-kumpanija teatrali All In Act Entertainment ilbiera[ fet[et l- 

ista;un teatrali ;did bil-kummiedja Babilonja, fit-teatru tal- 

Istitut Kattoliku, il-Furjana. 

F’din il-produzzjoni mill-aktar komika qed jie[du sehem l- 

atturi Renzo Bonello, Snits, Toni Busuttil, Guido Fenech, 

Brian Farrugia, Frederick Camilleri, Ray Sammut, Vanessa 

Cassar u Stephanie Calleja. 

L-a[[ar rappre]entazzjoni se ssir illum il-{add 9 ta’ Ottubru, 

fil-5.00 p.m. Il-booking jinsab miftu[ online: 

www.istitutkattoliku.com, Hotline 79555514, jew mill- 

Booking Office u Bar tal-Isitut Kattoliku (21238429, 

21242551).

COLLAGE TAG{RIF 


29 

ESKLUSIVAMENT FUQ GO STARS FL-ISTA:UN IL-:DID 

Episodji ;odda mis-sensiela 

‘Two and a Half Men’ 

Telespettaturi ta’ GO tv issa 

g[andhom opportunità li 

jaraw l-episodji l-;odda tasserje 

popolari tal-kummiedja 

Two and A Half Men. 

L-ewwel ]ew; episodji talista;un 

intwerew nhar il- 

:img[a 7 ta’ Ottubru 

b’ripetizzjoni llum fit-7.45 

p.m. 

Klijenti ta’ GO tv li huma 

abbonati ma’ wie[ed millpakketti, 

Gold jew Silver, 

jistg[u jaraw l-episodji 

divertenti g[all-a[[ar ta’ Two 

and A Half Men 

esklusivament fuq GO Stars – 

stazzjon 150 fuq ilpjattaforma 

tad-DTTV jew 

stazzjon 140 tal-GO tv 

interattiv. 

Abbonati ta’ GO li huma 

interessati jippruvaw l- 

esperjenza ta’ GO Stars issa 

jistg[u jag[mlu dan billi l- 

istazzjon b[alissa qed ji;i 

offrut bir-rata mnaqqsa 

spe/jali ta’ €3.99 fix-xahar 

g[al perjodu massimu ta’ 

6 xhur. 

Ir-rata ta’ €3.99 fix-xahar 

hi applikabbli fuq l-outlet 

ewlieni tat-tv, filwaqt li kull 

outlet addizzjonali jista’ ji;i 

attivat bl-istazzjon ta’ GO 

Stars g[al €2.99 fix-xahar 

biss. 

Id-disa’ sta;un tas-sitcom 

Two and a Half Men anki 

f’dan l-istadju bikri di;à qed 

juri li se jkun su//ess u 

Is-sensiela ‘Two and a Half Men’ se tid[ol fid-disa’ sta;un 

tag[ha… esklusivament fuq Go Stars 

j]omm il-popolarità talista;un 

li g[adda. It-ta[lita 

e//ezzjonali ta’ karattri 

tkompli ]]id fil-livell g[oli ta’ 

din is-sensiela, rebbie[a ta’ 

bosta premji Emmy. 

Telespettaturi li huma 

abbonati ma’ GO Stars 

g[andhom [afna x’jistennew 

b’entu]ja]mu. Sensiliet ;odda 

li jibdew matul dan ix-xahar 

jinkludu Lassie, The Office u 

Monk. 

Programmi o[ra fl-iskeda 

;dida jinkludu Mad Men, 

Damages u Weeds. Films li se 

jixxandru f’Ottubru jinkludu, 

fost o[rajn: The Town, 

Charlie St Cloud u Sex and 

the City 2. 

Konferenza mill-Fondazzjoni 

g[all-I]vilupp 

tar-Ri]orsi Umani 

Il-Fondazzjoni g[all- 

I]vilupp tar-Ri]orsi Umani 

(FHRD) se torganizza 

Konferenza Nazzjonali 

Annwali u fiera dwar irri]ors 

uman u t-ta[ri; nhar 

il-:img[a 14 ta’ Ottubru fil- 

Lukanda Intercontinental. 

Il-Konferenza ta’ din issena 

se tindirizza r-rwol 

indispensabbli tal-funzjoni 

HR fuq livell ta’ bord, 

funzjoni li qed tkun 

kunsidrata b[ala l-katalista 

ta’ kull organizzazzjoni. 

Il-professjoni HR hi 

indispenssabli f’kull 

organizzazzjoni g[aliex 

toffri soluzzjonijiet 

prammati/i li jg[inu n- 

negozju jimxu ’l quddiem, 

fil-wi// ta’ kompetizzjoni 

dejjem ti]died kif ukoll filwi// 

ta’ xenarju ekonomiku 

in/ert u movimentat. 

Il-parte/ipanti ta’ din ilkonferenza 

se jibbenefikaw 

minn programm l-aktar 

b’sa[[tu u divers li qatt 

organizzat l-FHRD. 

Il-konferenza ta’ din issena 

se tara l- 

parte/ipazzjoni ta’ ]ew; 

kelliema ferm imfittxija fl- 

Ewropa: Robert Conlon 

minn DC Gardner u Jill 

Miller minn Chartered 

Institute for Personnel 

Development. 

Dawn il-kelliema se 

jikkumplimentaw lil xulxin 

u flimkien se jkunu qed 

jaraw jekk dawn il-managers 

humiex verament abbord. 

Il-parte/ipanti se jkollhom 

ukoll g[a]la ta’ disa’ 

workshops flimkien ma’ 

diskussjoni ta’ imprendituri 

ewlenin u professjonisti. 

Il-workshops se jiffukaw 

fuq oqsma partikolari li ;ew 

mitluba mill-parte/ipanti, 

kif ukoll fuq kwistjonijiet 

;odda u emer;enti, u x- 

xejriet differenti li se 

jkollhom effett fuq innegozji. 

Il-grupp ta’ diskussjoni hu 

ma[sub biex joffri 

opportunità lill-parte/ipanti 

biex jisimg[u direttament 

minn dawk li qed imexxu 

in-negozji u li qed 

jaffa//jaw l-isfidi talkompetizzjoni 

kuljum. 

Wara s-su//ess tas-sena l- 

o[ra l-FHRD se ter;a’ 

torganizza fiera fuq l-HR u 

t-Ta[ri; matul ilkonferenza, 

li permezz 

tag[ha 20 stand se jkunu 

qeg[din jesebixxu l-prodotti 

u s-servizzi tag[hom 

b’enfasi fuq ir-ri]ors uman. 

Il-parte/ipanti se jkollhom 

[in bi]]ejjed biex i]uru 

dawn l-istands kif ukoll biex 

jiltaqg[u ma’ kollegi taxxog[ol 

tag[hom. 

G[all-booking wie[ed 

jista’ j/empel fuq 21370685 

jew jibg[at email fuq 

jgatt@fhrd.org. 

www.fhrd.org. 

Vodafone tifta[ ferg[a 

;dida f’Tas-Sliema 

L-a[[ar [anut ta’ Vodafone infeta[ fil-qalba taz-zona tax-xiri fi 

Triq Bisazza, f’Tas-Sliema. 

Dan il-[anut il-;did hu parti minn pjan ikbar fejn Vodafone qed 

toffri ambjent modern u informali fejn individwus jkun jista’ 

jieqaf u jipprova l-a[[ar smartphones, tablets u a//essorji filkumdità, 

bl-g[ajnuna ta’ tim espert. 

Il-[sieb ta’ Vodafone hu li dejjem tkun qrib il-klijenti tag[ha. 

Mezz wie[ed kif tag[mel dan hu li tinvesti f’numru ta’ [wienet 

f’postijiet strate;i/i. Il-pro;ett tmexxa minn ArchiTACT flimkien 

ma’ Saviour Camilleri Design li [adu [sieb ukoll it-tfassil tatdisinn 

u l-elementi arkitettoni/i. 

Il-klijenti tal-Vodafone mistiedna j]uru l-[anut il-;did f’Tas- 

Sliema waqt il-[inijiet tal-ftu[ mit-Tnejn sas-Sibt mid-9 a.m. sas- 

7 p.m.

28 


COLLAGE TAG{RIF 

Il-Kummissjoni Ewropea t[e;;e; liz-]g[a]ag[ jieqfu jpejpu 

Kampanja kontra t-tipjip imnedija mill-Kummissarju Ewropew John Dalli 

John Dalli, il-Kummissarju 

Ewropew g[as-Sa[[a, g[adu 

kemm nieda t-tieni fa]i talkampanja 

tal-Kummissjoni 

Ewropea kontra t-Tipjip. 

Hu [abbar li ’l fuq minn 

500,000 Ewropew sal-lum 

taw l-appo;; tag[hom b’risq 

din il-kampanja – Ex-smokers 

are Unstoppable (Dawk li 

Waqfu Jpejpu ma 

Jwaqqafhom {add) – billi 

]aru l-pa;ni tas-social media 

marbuta ma’ din il-kampanja. 

Il-kampanja Dawk li Waqfu 

Jpejpu ma Jwaqqafhom {add, 

li rat il-bidu tag[ha f’:unju 

tas-sena l-o[ra, g[andha l- 

g[an li tg[in lil dawk i]- 

]g[a]ag[ ta’ bejn il-25 u l-34 

sena biex jieqfu jpejpu jew 

jekk di;à waqfu, biex jibqg[u 

j]ommu ’l bog[od mit-tabakk 

u biex “ma jwaqqafhom 

[add” milli jibqg[u jg[ixu 

[ajjithom ming[ajr it-tabakk. 

Il-kampanja fil-fatt 

tippromwovi l-vanta;;i u l- 

aspetti po]ittivi ta’ [ajja 

ming[ajr tabakk, fosthom 

sa[[a a[jar, [ajja so/jali 

mtejba, i]jed flus u ovvjament 

kwalità ta’ [ajja a[jar. 

Il-Kummissarju Ewropew 

John Dalli esprima ru[u 

kuntent [afna bir-rispons li 

din il-kampanja rat s’issa. 

“Ninsab partikolarment 

kuntent g[al dawk il-500,000 

persuna minn madwar l- 

Ewropa kollha li a//essaw ilpa;ni 

ta’ social media 

marbuta ma’ din il-kampanja 

u li fi ]mien tliet xhur, i]jed 

minn 20,000 persuna li kienu 

jpejpu, b[alissa di;à qed 

jag[mlu u]u s[i[ mill-fa/ilità 

iCoach, g[odda interattiva li 

[loqna apposta biex ng[inu lil 

dawk li jixtiequ jieqfu 

jpejpu.” 

iCoach hi applikazzjoni li 

toffri g[ajnuna permezz ta’ 

ideat pratti/i u pariri dwar kif 

wie[ed jimxi pass pass u 

jieqaf ipejjep. Din hi l-ewwel 

darba li te]isti kampanja tal- 

UE li toffri g[ajnuna 

prattika.” 

“L-UE wettqet ri/erka 

estensiva f’din l-aktar 

kampanja re/enti,” kompla 

jg[id il-Kummissarju Dalli. 

“Persenta;; mill-aktar g[oli 

ta’ 77% minn dawk 

intervistati qablu li l-messa;; 

li qed nippruvaw inwasslu, 

qed ja[dem. A[na g[alhekk 

se nkomplu na[dmu fuq ilmessa;;i 

tag[na biex 

ni]guraw li dawn il-messa;;i 

jibqg[u b’sa[[ithom, 

ikollhom l-impatt mistenni u 

jkunu konformi malaspettattivi 

ta]-]g[a]ag[ 

tag[na.” 

It-tieni fa]i ta’ din ilkampanja 

tikkonsisti 

f’kampanja estensiva ta’ 

reklamar dwar il-benefi//ji li 

jitgawdew minn min jieqaf 

ipejjep, kampanja li hi 

mifruxa madwar il-pajji]i 

kollha tal-UE, sehem 

f’attivitajiet sportivi, 

kummer/jali u attivitajiet 

marbuta mas-sa[[a u rabtiet 

ma’ min i[addem biex dawn 

jippromwovu l-waqfien tattipjip 

fil-post tax-xog[ol. 

Dawn l-attivitajiet 

g[andhom jippermettu li]- 

]g[a]ag[ Ewropej jiksbu l- 

g[odda, il-pariri u l- 

informazzjoni huma stess. 

“Jien stess waqaft inpejjep 

ftit tas-snin ilu,” qal il- 

Kummissarju Dalli, “u naf 

kemm hu diffi/li li tieqaf. 

Nemmen li permezz ta’ din ilkampanja 

u l-g[odda li qed 

inpo;;u g[ad-dispo]izzjoni 

ta’ kul[add, se nkunu 

;enwinament nistg[u 

nag[mlu differenza fil-[ajja 

ta’ [afna i]jed nies u 

ng[inuhom isiru nies li tassew 

ma jwaqqafhom [add.” 

G[al aktar informazzjoni, 

]ur: www.exsmokers.eu.


1 

Koordinazzjoni: Doris Azzopardi — doris.azzopardi@media.link.com.mt 

Fil-pa;ni ta’ ;ewwa: 

2 

Films ;odda 

fis-swali 

ta/-/inema 

7-9 

Is-sapport 

fil-kura 

tal-kan/er 

tas-sider 

15 

Su//ess ie[or 

g[al Adie

2 il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011 

?INEMA 

Crazy, Stupid, Love (KRS – 14) 

Kummiedja romantika divertenti m[awra daqsxejn aktar 

mis-soltu u g[alhekk interessanti, anki grazzi g[al 

interpretazzjonijiet naturali mill-cast kollu mill-artisti kbar 

sal-i]g[ar fosthom, Jonah Bobo minkejja li g[ad g[andu 14- 

il sena. 

L-ikbar huwa Steve Carell b[ala Cal, ta’ madwar 40 sena , 

b’impjieg sod, mi]]ewwe; u missier ta’ tlett ulied, li ma 

jidher jonqsu xejn, sakemm martu Emily (Julianne Moore) 

tg[idlu li se tiddivorzjah. 

Ma jkollux triq o[ra g[ajr jipprova jibda jg[ix [ajja ta’ 

single, li ma tantx jirnexxielu, sakemm f’bar fejn kien imur, 

il-playboy Jacob (Ryan Gosling) jibda j[arr;u biex jag[mlu 

b[alu, u jidher li rnexxielu g[ax jibda jikseb su//ess mannisa, 

l-ewwel wa[da tkun Kate (Marisa Tomei), li ming[ajr 

ma jaf kienet wa[da mill-g[alliema ta’ ibnu (Bobo) 

Naturalment il-kumplikazzjonijiet f’kummiedji b[al dawn 

ma jonqsux, kultant b’ri]ultati farseski. 

Forsi l-film sata’ kien iqsar mill-kwa]i sag[tejn li jtul, 

filwaqt li t-tmiem li fa/li tipprevedih sata’ kien aktar 

ori;inali fi script komplikat i]da li j]ommok b[alma g[andu. 

Imma min kitbu, jew il-producers, riedu l-happy ending, u 

anki tmiem b’’messa;;’, fejn kul[add jispi//a jitg[allem 

lezzjoni dwar il-[ajja. 

Johnny English (KRS – PG) 

L-ewwel Johnny English kien 

su//ess kbir tmien snin ilu filbox 

office anki f’pajji]na 

meta kien l-aktar film li mar 

tajjeb f’dik is-sena, l-2003. 

Dan is-sequel m’g[andux 

ikun inqas, anki jekk ilkarattru 

li ja[dem Rowan 

Atkinson forsi mhux l-aktar 

wie[ed qawwi. 

Hawn niltaqg[u mal-a;ent 

tas-servizz sigriet Ingli] M17 

irtirat fit-Tibet qalb il-patrijiet 

Shaolin – wara missjoni 

di]astru]a fil-Mo]ambik – 

biex isa[[a[ l-ispirtu apparti 

l-;isem. 

Ma jdumx, però, ma 

jissejja[ lura fis-servizz u l- 

missjoni, xog[lu jkun li jsib 

min kien qed jippjana li joqtol 

lill-Prim Ministru /ini] li kien 

se jag[mel ]jara f’Londra. 

Naturalment, b[as-soltu, 

English iba]war kemm jifla[, 

g[alkemm, ming[ajr ma jaf 

hu stess kif, ji;uh xi affarijiet 

]ew;. 

Kul[add jaf li Atkinson 

kapa/i jinterpreta l-parti ta’ 

buffu u kretin aktar minn 

[addie[or, g[alkemm hawn 

min i[oss li dan aktar 

jirnexxielu fuq it-televi]joni 

b[ala Bean jew il-Black 

Adder milli fuq li-screen kbir. 

Johnny English, imbag[ad, 

jin[ass b[ala sensiela ta’ 

sketches im;antin flimkien, 

b’sitwazzjonijiet komi/i li 

jirnexxu aktar minn o[rajn, 

fosthom parodija tat-tellieqa 

famu]a f’Casino Royale, u 

Atkinson jipprova ja[rab lilla;enti 

sigrieti s[abu (li ja[sbuh 

traditur) u lill-pulizija permezz 

ta’ wheelchair spe/jali. 

Fost films o[ra li jikkopja 

hemm Goldfinger, On Her 

Majesty’s Secret Service u 

anki Kung Fu. 

Warrior (KRS – 14) 

Jekk Johnny English jikkopja l-films ta’ James Bond u o[rajn dwar a;enti 

sigrieti, dan Warrior mi]g[ud b’riferenzi g[all-films tal-boxing, i]da 

g[allinqas hawn mhux biex ji]]ufjetta bihom b[alma jag[mel Atkinson. 

Dan sempli/iment jipprova jnissel daqsxejn aktar ta’ tqanqil u 

emozzjoni milli kien irnexxielu Stallone b[ala Rocky; [a;a mhux 

daqstant fa/li fejn jid[ol dan l-isport goff li nfatti hawn min ma jqisu 

xejn sportiv. 

Fil-fatt hawn li-sport mhuwiex e]attament il-boxing, jew g[allinqas 

mhux boxing wa[da, i]d dak li jissejja[ Mixed Martial Arts (MMA), 

ta[lita ta’ boxing, kickboxing ma’ appuntu l-arti marzjali. 

Minflok lil Rocky hawn insibu lil Tommy (Tom Hardy) u lil [uh 

Brendan (Joel Edgerton), li jkun ilhom snin ’il bog[od minn missierhom 

Paddy (Nick Nolte) min[abba li l-vizzju tieg[u tax-xorb sfratta l-familja. 

Issa ]-]g[ir fosthom, Tommy, eks-suldat fl-Iraq, jmur lura f’dar – li 

issa jkun irnexxielu jo[ro; mill-vizzju – biex jikkonvin/ih jg[inu 

jit[arre; g[al tournamen tal-MMA bi premju ta’ $5 Miljuni. 

Sadattant [uh, eks-;ellied i]da issa g[alliem tal-fi]ika u g[andu 

familja, ukoll jidde/iedi li jikkompeti fl-istess turnament meta jsib 

ru[u f’diffikultajiet finanzjarji. 

Ta[t direzzjoni kapa/i ta’ Gavin O’Connor it-tlett atturi 

jikkonvin/u, mhux biss fis-sekwenzi tal-;lied – Hardy u Edgerton 

g[amlu ta[ri; veru f’dawn l-arti marzjali bix ikunu konvin/enti.

?INEMA 


3 

{mistax-il sena ilu, fl-1996 

fl-eqqel tal-Gwerra /ivili 

Al;erina nqatlu seba’ patrijiet 

Fran/i]i wara li kienu n[atfu 

minn terroristi Islami/i. Dawn 

kienu g[a]lu li jibqg[u fl- 

Al;erija, minkejja l-pariri talawtoritajiet, 

biex jibqg[u 

jg[inu lill-popolazzjoni. 

Wie[ed mill-patrijiet meta 

xamm li setg[u jispi//aw 

Film Premiere g[al g[ajnuna umanitarja fil-Kenja 

[a]in beda jikteb it-testment 

tieg[u fejn fih beda 

jirrakkonta dak li kienu 

g[addejjin minnu, u minn dan 

kollu n[adem film Fran/i] li 

spi//a reba[ g[add ta’ 

premjijiet presti;ju]i, fosthom 

il-Grand Prix fil-Festival ta’ 

Cannes tal-2010. 

Il-film, Of Gods and Men 

(Des Hommes ed des Dieux) 

se jintwera waqt premiere 

nhar il-[amis 20 ta’ Ottubru 

fl-Eden Century fis-7.15 p.m. 

ta[t il-patro/inju tal-President 

tar-Repubblika, li d-d[ul 

minnu se jmur g[all-pro;ett 

umanitarju Kisumu li qed 

twettaq l-komunitá ta’ 

qassisin u sorijiet Agostinjani 

fil-Kenja, u qed jintwera fuq 

inizjattiva tal-Kappella 

Millenju, bil-kollaborazzjoni 

tal-Artificial Eye Film 

Company, l-KRS Film 

Distributors u l-Eden 

Cinemas. 

Fil-film, dirett minn Xavier 

Beauvois ja[dmu Lambert 

Wilson u Michael Lonsdale fost 

o[rajn u ;ie ffilmjat fil-Marokk, 

il-bi//a l-kbira fil-Monasteru 

Tioumliline, f’Azrou. 

Il-film iwassal r-realtà tal- 

[ajja tal-patrijiet u jwassal 

messa;; qawwi tal-impenn 

lejn il-missjoni ta’ pa/i, karità 

u r-rabta tag[hom man-nies 

tar-ra[al, bla ebda distinzjoni 

gta’ reli;jon u razza. 

Il-biljetti jinkisbu 

b’donazzjoni ta’ k10 u g[al 

aktar tag[rif /emplu 2135 

4464 u 2138 1172.

4 


TELEVIÛJONI 

cable#digital tv televiΩjoni 

Favourite Ch. melita 31#108, GO Plus 106 

07.00 KMK • 09.05 Kont taf? • 09.10 Link • 09.15 Favourite News • 09.30 

ECO • 10:30 Int u Darek • 12.00 Link • 12.05 Kont taf? • 12.15 Favourite 

News • 12.30 Musbie[ g[al Ri;lejja • 13.00 Mitqlu Deheb • 15.00 

Sibtkuntatt • 18.05 Link • 18.10 Kont taf? • 18.15 Favourite News • 18.30 

Sejja[tli • 20.00 Link • 20.05 Muftie[ • 20.10 Kont taf? • 20.15 Favourite 

News • 21.00 Live Sports • 22.00 Kaw]a Bonarja • 23.00 Link • 23.05 Kont 

Taf? • 23.15 Favourite News. 

Calypso Music TV GO Plus 107 

07.00 Total Request • 09.00 80s Classics • 10.00 90s Classics • 11.00 

2000s-2009s Classics • 11.30 Teleshopping • 13.30 2010 Onwards • 14.30 

Drama Bronks • 15.00 Wasal il-{in g[all-Maltin • 15.30 Bell’Italia • 16.00 

Romantica (Love Songs) • 17.00 Teleshopping • 18.00 Total Request 

• 20.00 Bingo 75 • 20.30 Kontra r-Ri[ (r). 

Eurosport melita 600, GO Plus 801 

08.30 UEFA European Football Champ. • 09.15 UEFA European Football 

Champ. • 10.15 UEFA European Football Champ. • 11.00 Euro 2012 Qual.: 

All Access • 12.00 Intercontinental Challenge Rally. Scotland. Day 2 (live) 

• 13.00 WTA Tennis • 13.30 WTA Tennis. Beijing. Final (live) • 15.15 

Paris-Tours Cycling (live) • 17.15 UEFA European Football Champ. 

• 18.00 UEFA European Football Champ. • 19.00 UEFA European Football 

Champ. • 19.45 Euro 2012 Qual.: All Access • 20.45 International Contest 

Boxing • 22.15 World Series by Renault Motor Racing • 22.45 

Intercontinental Challenge Rally • 23.30 Motorsports Weekend • 23.45 

Paris-Tours Cycling. 

BBC Entertainment melita 300, GO Plus 301 

07.00 Charlie and Lola • 07.10 Buzz and Tell • 07.15 Buzz and Tell • 07.20 

Balamory • 07.40 Gigglebiz • 07.55 Me Too! • 08.15 Charlie and Lola 

• 08.30 Buzz and Tell • 08.45 As Time Goes By • 09.15 One Foot in the 

Grave • 09.50 Robin Hood • 10.35 The Weakest Link • 11.20 Casualty 

• 12.10 Incredible Journeys with Steve Leonard • 13.00 The Weakest Link 

• 14.35 Doctors • 17.05 Robin Hood • 17.50 As Time Goes By • 18.20 One 

Foot in the Grave • 18.55 Life on Air. David Attenborough’s 50 Years in 

Television • 19.50 Incredible Journeys with Steve Leonard • 20.40 Lark 

Rise to Candleford • 21.35 The Fixer • 22.20 Dalziel and Pascoe • 23.15 As 

Time Goes By • 23.45 The Weakest Link. 

TCM melita 310, GO Plus 701 

08.00 Cousins. Film ’89 (15) • 10.10 One Crazy Summer. Film ’86 (PG) 

• 12.00 Hairspray. Film ’88 (PG) • 13.45 The Thorn Birds • 16.00 Buffalo 

Bill. Film ’44 • 17.50 Murder Ahoy. Film ’64 (U) • 19.40 Innerspace. Film 

’87 (PG) • 22.00 Rome. 

MGM Movies melita 312, GO Plus 702 

08.30 Sibling Rivalry. Film ’90 (12) • 09.55 Kings of the Sun. Film ’63 

• 11.40 Article 99. Film ’92 (15) • 13.19 Across 110th Street. Film ’72 (18) 

• 15.00 MGM’s Big Screen • 15.15 Taras Bulba. Film ’62 (U) • 17.15 Cherry 

2000. Film ’88 (12) • 18.50 The Pride and the Passion. Film ’57 (PG) • 

21.00 The Spree. Film ’98 • 22.35 One Summer Love. Film ’76 (15). 

Discovery Channel melita 400, GO Plus 501 

07.15 Brainiac • 08.10 Mythbusters. Tablecloth Chaos: Brain Power • 09.05 

Destroyed in Seconds • 10.00 Extreme Engineering. Tunneling Under the 

Alps • 10.55 License to Drill • 11.50 Dirty Jobs. Bell Maker • 12.45 

Deadliest Catch. Lobstermen. Storm of the Season • 13.40 Mythbusters. 

Tablecloth Chaos; Brain Power • 14.35 American Chopper. Senior vs 

Junior. PJD Bike Part 2, Geico Bike Part 1 and FBI Bike • 15.30 Rides. 

Heavy Metal • 16.25 Taking on Tyson • 17.20 Worst-Case Scenario. Toxic 

Gas Leak#Man on Fire • 17.50 Worst-Case Scenario. Home Break in#Terror 

Threat • 18.15 River Monsters. Killer Snakehead • 19.10 Extreme Fishing 

with Robson Green. Kenya • 20.05 Danger Coast • 20.35 Border Security 

• 21.00 Nothing Personal. Green Widow • 21.55 Ross Kemp. Extreme 

World. Congo • 22.50 Moments of Terror • 23.45 Kidnap and Rescue. 

Hostage Terrorism. 

Melita Movies melita 801 

10.00 The Princess and the Frog. Film 2009 • 11.35 Diary of a Wimpy Kid. 

Film 2010 • 13.05 Wall Street. Film 2010 • 15.07 Hollywood Buzz • 15.30 

Unstoppable. Film 2010 • 17.10 Post Grad. Film 2009 • 18.40 The Longest 

Yard. Film 2005 • 20.33 Hollywood Buzz • 21.00 Dan In Real Life. Film 

2007 • 22.45 Phone Booth. Film 2002 • 00.05 Chicago Overcoat. Film 2009. 

Melita More melita 802 

08.00 Hollywood Buzz • 08.30 Full House • 09.00 The West Wing • 09.50 

ER • 10.40 Top Gear • 11.45 Brothers and Sisters • 12.30 Amazing Race 

• 13.20 Glee • 14.05 Glee • 14.50 Glee • 15.35 Glee • 16.20 Glee • 17.05 

Glee • 17.55 Glee • 18.40 Glee • 19.30 How I Met Your Mother • 20.00 

Mike & Molly • 20.30 Desperate Housewives • 21.15 Brothers and Sisters 

• 22.00 Game of Thrones • 23.05 Boardwalk Empire • 00.10 The Mentalist. 

Biography Channel melita 411 

07.00 Hardcore Pawn. Gold at Gunpoint • 07.30 Hardcore Pawn. Father vs 

Son • 08.00 Hardcore Pawn. Trouble Inside • 08.30 Hardcore Pawn. Les’ 

Big Gamble • 09.00 Meat Loaf • 10.00 Metallica • 11.00 Motley Crue 

• 12.00 Pawn Stars. Gold Diggers • 12.30 Pawn Stars. License To Pawn 

• 13.00 Hardcore Pawn. Gold at Gunpoint • 13.30 Hardcore Pawn. Father vs 

Son • 14.00 Hardcore Pawn. Trouble Inside • 14.30 Hardcore Pawn. Les’ 

Big Gamble • 15.00 Barry Sheene • 16.00 Metallica • 17.00 Motley Crue 

• 18.00 Pawn Stars. Gold Diggers • 18.30 Pawn Stars. License To Pawn 

• 19.00 Thintervention with Jackie Warner. Uphill Battle • 20.00 The Real 

Housewives of Miami. Optical Delusion • 21.00 Robert De Niro • 22.00 Al 

Pacino • 23.00 Andy Garcia 

NET Television 

melita 102, GO Plus 102 

07.00 NET News 

08.45 Teleshopping 

10.30 U/u[ 



13.05 Simpati/i (r) 


14.20 Wheelspin (r) 


15.05 Animal Diaries (r) 

16.00 Newsroom (r) 

17.00 Sport Extra 


18.10 Flusek (r) 

18.40 G[alik fl-Ewropa 

18.55 Wheelspin 

19.45 NET News, NET 

Sports, NET Meteo 

20.30 Déjà vu 


21.32 Replay 

23.15 NET News. 

TVM 


07.00 L-G[odwa t-Tajba 

08.00 Faxxikli 

08.30 Yep 

09.00 Il-Quddiesa tal-{add 

09.50 Malta u Lil Hinn Minnha 

11.30 {add G[alik 

12.00 A[barijiet fil-Qosor 

12.05 (ikompli) {add G[alik 

14.00 A[barijiet 

14.05 {add G[alik 

15.00 Gadgets (r) 




16.40 Mixage (r) 

17.15 Venere (r) 

17.45 Wirt, Arti u Kultura 


18.10 Modern Lifestyles 

18.40 Style Watch 

19.15 Keeping Up Appearances 


20.40 Min Imissu 


21.50 Kontrattakk 


23.30 Malta u lil Hinn Minnha 

(r). 

ONE 


06.45 Uni/i 

07.00 Pink Panther 

08.00 Folji 

09.30 Aroma Kitchen 

11.00 Better Living 

11.45 Teleshoping 

12.00 Kwalità Malta 

12.35 Minuta Wa[da 

12.40 La Morna Morna 

13.30 ONE News 

13.40 X’{add Mag[na 

16.00 Showbiz 


17.40 L-Argument 


20.05 Klassi G[alina 

20.35 Arani issa 


23.45 Bla A;enda. 

Raiuno 


06.30 Unomattina in famiglia 

07.15 Pole Position 

07.55 F1 - GP :appun 

09.50 TG1 L.I.S. 

09.55 Santa Messa presieduta da 

Sua Santità Benedetto 

XVI e recita dell’Angelus 

da Lamezia Terme 

12.25 Linea verde 

13.30 TG 1 

14.00 Domenica in 

16.30 Tg 1 

16.35 Domenica in 

18.50 L’eredità 

20.00 Tg 1 

20.35 Rai Tg Sport 

20.40 Soliti ignoti 

21.30 Il Generale della Rovere 

HUGH LAURIE, MIRANDA OTTO u DENNIS QUAID huma fost 

l-atturi fil-film tal-2004 IL VOLO DELLA FENICE (Rete 4 23.20). 

23.35 Speciale Tg 1 

00.40 Tg 1 notte 

01.05 Applausi. 

Raidue 


07.00 Cartoons 

09.50 GP F1 :appun 

10.50 Ragazzi c’è voyager 

11.30 Mezzogiorno in famiglia 

13.00 Tg 2 giorno 

13.30 Tg 2 motori 

13.45 Orizzonte infinto. Film 

2005 

16.55 Tg 2 L.I.S. 

17.00 F1 GP :appun 

17.55 La complicata vita di 

Christine (TF) 

18:15 - McBride - Sinfonia di un 

delitto. Film 2008 

19.35 Squadra Speciale Cobra 

11 

20.30 Tg 2 notizie 

21.05 NCIS - unità anticrimine 

(TF) 

21.50 Hawaii Five O (TF) 

22.40 Cold Case 

23.30 - La domenica sportiva 

00.40 Tg 2 notizie 

01.00 Sorgente di vita 

01.30 ER - medici in prima linea 

(TF) 

Raitre 

melita 11#152, GO Plus 203 

07.40 La grande vallata (TF) 

08.30 La domeica della buona 

gente. Film ’55 

10.05 Agente Pepper (TF) 

10.55 Tgr Estovest 

11.15 Tgr Mediteraneo 

11.40 Tgr Regioneuropa 

12.00 Tg 3 sport 

12.25 Telecamere salute 

12.55 Prima della prima - 

Guillaume Tell 

13.25 Passepartout 

14.00 Tg regione 

14.15 Tg 3 

14.30 In 1#2 h 

15.00 Tg 3 L.I.S. 

15.05 Alle falde del 

Kilimangiaro 

18.10 90˚ minuto - Serie B 

19.00 Tg 3 


20.00 Blob 

20.10 Che tempo che fa 

21.30 Presadiretta 

23.35 Tg 3 


23.50 Sostiene Bollani 

00.50 Tg 3 

01.00 Telecamere salute. 

Canale 5 


08.00 Tg 5 mattina 

08.50 Le frontiere dello spirito 

(attwalità) 

10.00 La lettera d’amore. Film 

’99 

12.00 Forum 

13.00 Tg 5 

13.40 Domenica cinque 

18.50 Avanti un altro! 

20.00 Tg 5 

20.40 Paperissima Sprint 

01.15 Arriva la bufera. Film ’93. 

Rete 4 


07.15 Mediashopping 

07.45 Delta padano (dok.) 

08.20 Caraibi selvaggi 

09.20 Magnifica Italia. Puglia. 

Lecce e il Saliento 

10.00 Santa Messa 

11.00 Pianeta mare 

11.30 Tg 4 

12.00 Melaverde (attwalità) 

13.20 Pianeta mare 

14.00 Donnavventura 

14.55 Lassie. Film ’94 

16.45 I giorni dell’IRA. Film ’67 

18.55 Tg 4 

19.35 Colombo (TF) 

21.30 Tempesta d’amore 

23.20 Il volo della Fenice. Film 

2004 

01.30 Tg 4 

01.55 Gli invincibili tre. Film 

’64. 

Italia 1 


07.00 Baywatch (TF) 


10.25 Power Rangers Samurai 

(TF) 


11.50 Grand Prix 

12.25 Studio aperto 

13.00 Asterix & Obelix contro 

Cesare. Film cartoon ’99 

15.15 One Piece - L’Isola 

segreta del Barone 

Omatsuri. Film 2005 

17.15 Superman - Batman: 

nemici pubblici. Film 

cartoon 2009 

18.30 Studio aperto 

19.00 Bau Boys (attwalità) 

19.30 Colpo grosso al drago 

rosso. Film 2001 

21.25 Mistero 

00.25 Confessione Reporter - 

Speciale Somalia 

01.15 Perfect Strangers. Film 

2004. 

La 7 


07.00 Omnibus 

07.30 Tg La 7 

10.00 M.O.D.A. 

10.40 L’Ispettore Tibbs (TF) 

11.40 Ultime dal cielo (TF) 

13.30 Tg La 7 

14.05 Da grande. Film ’87 

16.10 Cuore d’Africa 

17.15 Piccolo Buddha. Film ’93 

20.00 Tg La 7 

20.30 In onda (attwalità) 

21.30 Mr Jones. Film ’93 

23.40 Tg La 7 

23.50 Giordano Bruno. Film ’73.

TV#RADJU 


5 

DÉJÀ VU 

{afna juru interess f’Hazel 

NET Television 20.30 

Josie (Eileen Montesin) 

instabtet fl-art u allura ma 

setg[etx iddawwar lil Hazel 

(Clare Agius) mal-iskola. 

Minflok jintriga Wayne 

(Ronald Briffa), wie[ed millg[alliema. 

Il-headmistress 

(Mary Spiteri) tinduna li dan 

f’daqqa wa[da jibda juri 

interess partikulari f’Hazel. Li 

ma tkunx g[adha taf ilheadmistress 

hu li anki 

Aleandro juri l-istess interess 

f’daqqa wa[da. 

U :anni (Xandru Grech) 

ukoll i[ares lejha darba 

darbtejn. I]da dak il-purtinar 

tal-iskola, u Hazel mhix se 

tag[ti kas tal-purtinar. 

Il-mara tas-Sindku ]]id issuspetti 

tag[ha f’]ew;ha li 

skont hi jista’ jkollu interess 

f’xi mara o[ra. Filwaqt li 

binthom Sally (Tania 

Bonnici). biex tikkuntenta lil 

ommha, tibda turi interess 

WHEELSPIN (NET 

Television 18.55) - 

Naraw aktar servizzi 

mtellg[a mill-Fiera tal- 

Karozzi ta’ Frankfurt. Fost 

o[rajn se jkun hemm 

dwar il-karozza elettrika 

Opel e Rak Concept (firritratt 

fuq ix-xellug), kif 

ukoll mudell ;did tal- 

Honda Civic u l-508 RXH 

tal-Peugeot. Pierre Vella 

jintervista lil Benny 

Oeyen, li jmexxi t-taqsima 

tal-‘Marketing & Product 

Planning’ tal-KIA Motors. 

Tippre]enta Fleur Balzan. 

U?U{ 

{idmiet f’Malta u barra minn xtutna 

NET Television 10.30 

Marthese Brincat tintervista lil 

Charles Mifsud u lil Patri Franco 

Fenech dwar Dar Patri Leopoldo 

li tag[ti kenn lil ir;iel li g[al xi 

ra;uni jew o[ra ma jkunux jg[ixu 

mal-familja tag[hom. 

Fit-tieni parti mbag[ad 

tlaqqag[na ma’ ]g[a]ag[ li 

g[amlu esperjenza f’Napli u 

f’Tune] mas-sorijiet ta’ Mother 

Theresa. 

Ikun hemm ukoll tliet 

kanzunetti mill-grupp Malti 

Footprints (ritratt fuq il-lemin). 

Patri Marcello Ghirlando jkollu 

rokna regolari dwar il-Bibbja. 

f’Luke (Francesco Catania). 

Mill-banda l-o[ra, Beth 

(Christine Haber) tag[mel 

minn kollox biex Luke jag[ti 

Eileen Montesin u Mary Spiteri 

kasha u tag[mel sforz biex 

tinfilsa fil-klikka tieg[u, i]da 

l-affarijiet mhumiex daqshekk 

fa/li. 

LA LETTERA D’AMORE (Canale 5 

10.00) - Film Amerikan tal-1999 li hu 

bba]at fuq rumanz ta’ Cathleen Schine. 

Mara ta’ mezz’età (Kate Capshaw) tkun 

g[adha kif iddivorzjat minn ma’ ]ew;ha u 

tixtieq li tibda pa;na ;dida fil-[ajja tag[ha. 

Jum wie[ed issib ittra ta’ m[abba 

anonima li ladarba tkun fil-[anut fejn 

ta[dem to[odha li kienet g[aliha. Tipprova 

titkixxef min seta’ kien l-awtur tal-ittra. U 

minn hemm x’se ji;ri^ Ir-re;ija hi ta’ Peter 

Ho-Sun Chan. 

radju 

Radio 101 

Radju Malta 

93.7 FM 

07.05 Infittxu dak li Jg[aqqadna • 07.30 Frott Artna • 08.00 Quddiesa 

• 08.45 Mill-Gazzetti tal-{add • 09.15 Mar/ifest • 11.00 Int u Jien 

• 11.50 Mwiet u Angelus • 11.58 Xi Qrajt Xi Smajt • 12.10 Relax 

• 15.05 Mu]ika u Sport • 18.15 Soul, Rhtyhm & Blues • 19.15 

Solidarjetà • 19:50 Avvi]i tal-Mewt u r-Ru]arju 20.05 Ri]ultati Sportivi 

• 20.30 Biex Hekk Jibqg[u Mag[na • 21.00 Minn Nashville • 22.05 Xi 

Qrajt, Xi Smajt • 22.10 Ru]arju • 22.30 L-Operetta • 23.30 Ripetizzjoni 

ta’ programmi. 

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 07.00, 12.00 u 18.00. A;;ornamenti 

tal-a[barijiet: 10.00, 14.00, 17.00, 20.00 u 22.00. BBC News 15.00 u 

21.00. 

ONE Radio 

92.7 FM 

06.05 ONE Breakfast • 08.00 Ingawdu l-{ajja ta’ Dejjem • 08.25 ONE 

Club • 08.50 Mill-:urnali • 10.30 Moviment :did g[al Pajji] A[jar 

• 14.00 Il-{add fuq ONE • 16.00 Familja ONE • 18.00 Italo Super Hits 

• 19.30 Sunday ONE • 20.45 Memorji u Nostal;ija • 22.00 Stetoskopju 

• 00.00 Music Box. 

Bulletin tal-A[barijiet fis-06.45, 11.45, 17.45, 21.45 u 02.45. A[barijiet 

fil-qosor 08.45, 09.45, 14.45. 

RTK 

103 FM 

06.30 Tmiem il-:img[a 103 FM • 08.30 Quddiesa tal-{add • 09.15 

Hello Maks! • 10.05 G[aqqad il-Kelma • 11.55 Fi {dan il-Mulej • 12.15 

L-G[a]la Tieg[i u Tieg[ek • 19.00 Fi {dan il-Mulej • 19.05 Ru]arju • 

22.00 Qaddis tal-Jum • 22.05 Ru]arju • 22.25 Nisimg[ek! 

A[barijiet: fis-06.00, 07.00, 08.00, 11.00, 12.00, 13.00, 15.00, 17.00 u 

s-18.00. 

BBC: 10.00, 14.00, 16.00. 

Bay Radio 

89.7 FM 

06.30 Bay Breakfast • 10.30 Bay’s Top 40 • 13.30 Ben Glover • 16.30 

Weekend Drive • 18.35 RnB Top 20 • 20.30 Hed Kandi • 22.30 Bimbo 

Jones • 23.30 Noctural Sunshine. 

A[barijiet: 6.30 p.m. 

Campus FM 

103.7 FM 

09.00 BBC World Service • 10.00 Arabesque#Gregorian Chant • 11.00 

Classic FM • 13.00 Innovaturi tas-Seklu G[oxrin • 14.00 BBC World 

Service. 

XFM 

100.2 FM 

07.00 The Weekend Breakfast • The XFM Official Countdown • 13.00 

The Xfm Chillout Zone • 18.00 The Weekend Special. 

Calypso Radio 

101.8 FM 

06.00 Calypso Breakfast • 10.00 Dak Kien }mien • 13.00 Golden Mix • 

16.00 Mal-Melodija Maltija • 19.00 Let’s Go • 22.00 Night Shift. 

Radju Marija 

102.3 FM 

07.00 Quddiesa • 08.00 Angelus u Kuntatt • 12.00 Angelus u Ru]arju 

• 12.30 Ru]arju ta’ l-Erwie[ • 13.00 Lil hinn minn darna (r) • 14.00 

Il-{add Kumpanija • 15.00 Kurunella {niena Divina • 15.30 ikompli 

Il-{add Kumpanija • 17.00 Kuntatt • 17.30 A[barijiet Reli;ju]i • 17.50 

G[asar • 18.00 Angelus u Ru]arju • 18.30 ikompli Kuntatt • 20.00 

Tag[lim u Twemmin Nisrani (r) • 21.00 Magazine (r) • 23.00 Il-Muftie[ 

tal-G[erf • 23.30 A[barijiet Reli;ju]i • 23.50 Kompjeta. 

Smash Radio 

07.00 Salvinu Lanzon Magic Moments • 11.00 DJ Frank • 14.00 

Non-stop Music. 

Bastjani]i FM 

101 FM 

06.00 Fidi u {ajja - Noel Bartolo • 08.15 Mar/i u Bandolari - Joe 

Chetcuti • 09.30 Focus 101 • 11.00 Djalogu • 11.55 Avvi]i tal- 

Mejtin • 12.15 Mid-Dinja tal-Mar/i - Nenu Aquilina • 12.45 Skor 

• 17.55 Avvi]i tal-Mejtun • 18.15 Slowdown - Mark Garrett • 

20.30 Allegro Andante - Joe Fenech • 22.30 Djalogu (r) • 23,30 

80s Corner - George Galea. 

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 08.00, 12.00, 18.00. 

A;;ornamenti ta’ l-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00. 

104.6 FM 

95.0 FM 

06.50 {sieb tal-:urnata • 08.15 Quddiesa tal-{add • 09.15 All Time 

Favourites • 12.00 Minn Wara l-Istandard • 14.00All Time Favourites 

• 15.00 Realtajiet Siekta (r) • 17.00 All Time Favourites.

6 


RADJU 

L-ambjent tag[na lkoll 

Karl Agius jintervista lil Alan Deidun 

Isem Alan Deidun hu sinonimu mal-ambjent u l-[arsien tieg[u. Dr Deidun g[andu 

33 sena, hu missier ta’ ]ew;t itfal u eks g[alliem fil-Kulle;; ta’ San Alwi;i. Illum hu 

senior lecturer u ri/erkatur fl-Università ta’ Malta. Fl-2007 l-JCI (Junior Chamber 

International) Malta g[a]let lil Alan Deidun b[ala l-Young Outstanding Person of the 

Year for Environmental and#or Moral Leadership. Fl-istess sena Din L-Art {elwa 

onoratu bil-premju Prize for Natural Heritage Journalism. Alan hu wkoll president 

tal-kumitat g[all-ener;ija li ti;i ;;enerata mir-ri[, imwaqqaf mill-Ministeru g[ar- 

Ri]orsi u l-Affarijiet Rurali. Serva wkoll b[ala president tal-kumitat imwaqqaf mill- 

Partit Nazzjonalista biex jiddiskuti l-bidla fil-klima. Iltqajt ma’ Alan u staqsejtu g[add 

ta’ mistoqsijiet li jikkon/ernaw l-attivi]mu tieg[u fil-qasam tal-ambjent, ir-ri/erka u 

pro;etti o[ra fil-qasam tal-ambjent. 

Sa minn età ]g[ira int kont 

;a t[abrek favur l-ambjent. 

X’nibbet fik dawn il-valuri 

hekk sbie[^ 

Interessajt ru[i f’issues 

ambjentali minn età ]g[ira, 

ma kienx hemm xi [a;a 

spe/ifika li nibbtet fija din il- 

[a;a i]da meta kont immur 

fil-kampanja mal-;enituri 

kont noqg[od nosserva u 

minn dakinhar sal-lum 

nammetti li wkoll nara bidla 

fil-kampanja Maltija. Postijiet 

li kont in]ur qabel illum 

lanqas biss g[adhom 

a//essibbli. Hawn dibattitu 

s[un fuq hekk. Namur 

titwieled bih jew ji]viluppa 

fik bi]-]mien. Jien iktar 

nemmen li titwieled blinteress 

i]da tul is-snin l- 

interess kompla ji]died u l- 

ambjent sa[ansitra spi//a sar 

anke parti mix-xog[ol tieg[i. 

Min ikun iddedikat favur 

l-ambjent mhux darba jew 

tnejn ikollu jiffa//ja xi 

argument ja[raq ma’ 

individwi li g[andhom 

opinjonijiet u interessi 

differenti. Qatt iltqajt ma’ 

dawn i/-/irkustanzi^ 

Jien in[obb l-ambjent u 

m’iniex xi armchair critic u 

minn dejjem [adt po]izzjoni 

fuq il-front line. Illum il- 

;urnata naqasli l-[in 

disponibbli min[abba bosta 

impenji i]da jien dejjem kont 

involut fl-NGOs fosthom in- 

Nature Trust u kemm-il darba, 

anke permezz ta’ kitbiet, ;ejt 

f’kuntatt ma’ nies li ma 

jaqblux mieg[i. Ikun hemm 

min jinfurmak li ma jaqbilx 

mieg[ek b’mod a//ettabbli 

g[ax jiktiblek lura i]da hemm 

ftit ka]i ta’ individwi li ma 

ju]awx metodi kostruttivi 

biex juruk li ma jaqblux 

mieg[ek. Nazzarda ng[id li 

;ieli kien hemm min wasal 

g[at-theddid. I]da dawn huma 

biss ka]i ]g[ar u g[alhekk 

jien ma narahomx b[ala xi 

[a;a li g[andha taqta’ qalb 

dawk li jridu jkunu attivi 

f’dan il-qasam. 

Illum il-;urnata int 

ri/erkatur ewlieni fl- 

Università ta’ Malta u 

tippubblika bosta ri/erka 

regolari. X’inhuma s- 

su;;etti favoriti tieg[ek u 

g[aliex^ 

Ma tistax tkun tg[ix Malta, 

fuq g]ira, u ma tkunx t[obb 

il-ba[ar. Tinteressani kull 

[a;a li g[andha x’taqsam 

mal-ba[ar u kull [a;a li 

g[andha x’taqsam mal-[ajja. 

Jiena bijologu u nemmen li 

fost is-su;;etti kollha 

m’hemm xejn i]jed nobbli 

mill-istudju tal-bijolo;ija 

g[ax wie[ed ikun qed jistudja 

l-[ajja u g[alhekk m’hemm 

xejn i]jed perfett x’wie[ed 

jista’ jistudja. Ir-ri/erka tieg[i 

hija bba]ata [afna fuq ilba[ar. 

Malta g[andna zona 

tal-ba[ar 18-il darba daqs izzona 

li tkopri l-art, qed 

nirreferi g[all-ib[ra 

territorjali, mag[rufa b[ala t- 

12-il mil nawtiku. Nemmen li 

hemm b]onn inkunu iktar 

interessati fil-ba[ar ta’ 

madwarna. 

Int kont protagonist fi 

studji intensivi li saru 

Din L-Art {elwa onorat lil Alan Deidun bil-premju ‘Prize for Natural 

Heritage Journalism’ 

lokalment fuq il-bajjiet 

imrammla. G[adu kemm 

spi//a s-sajf li matulu rajna 

l-ammont ta’ turisti ji]died 

spe/jalment fuq dawn ilbajjiet. 

Ta[seb li nistg[u 

nsibu bilan/ bejn it-turi]mu 

u l-ambjent spe/jalment 

f’dawn iz-zoni li huma 

ri]orsi importanti [afna 

g[at-turi]mu^ 

Malta g[andna persenta;; 

baxx ta’ zona mrammla (2.4% 

tal-kosta), Sqallija 50% talkosta 

hija ramel, ji;ifieri 

f’Malta ftit li xejn g[andna 

ramel meta mqabbla ma’ 

pajji]i o[ra. Barra minn hekk, 

g[andna [afna turi]mu li 2#3 

minnu ji;i fis-sajf. Dan ukoll 

ifisser li [afna minn dawn itturisti 

jmorru l-ba[ar. 

G[alhekk din to[loq pressjoni 

kbira fuq il-bajjiet. Dan forsi 

ma jolqot lil [add i]da tajjeb 

li ng[idu li fir-ramel hemm 

ukoll il-[ajja. Bosta annimali 

]g[ar jo[or;u filg[axija. 

Hemm ukoll l-g[arem tarramel, 

zoni fuq wara talbajjiet 

imrammla fejn jikbru 

pjanti spe/jali li jirre]istu 

bosta pressjonijiet tan-natura. 

Illum il-;urnata ftit bajjiet 

fadal b’dawn l-g[arem. Tajjeb 

li meta mmorru fuq il-bajjiet 

noqog[du attenti biex ma 

nag[mlux [sara f’dawn izzoni. 

Malta qed ji]diedu anke 

l-bajjiet bil-blue flag u dan hu 

wkoll importanti g[allambjent. 

Dan hu tajjeb i]da 

hemm ukoll b]onn li nkomplu 

bil-kampanji edukattivi 

permezz ta’ tabelli biex 

ng[allmu i]jed lill-pubbliku 

kif i[ares il-bajjiet. Nemmen 

li bilan/ jista’ jinstab. 

Ri/entement kont ukoll 

involut f’bosta studji u 

programmi informattivi fuq 

il-bram. X’wassal g[al din l- 

inflazzjoni kbira ta’ bram 

fl-ib[ra Maltin u hemm xi 

forma ta’ rimedju^ Issitwazzjoni 

tista’ ti;i lura 

g[an-normal^ 

Dan il-fenomenu tal-bram 

mhux xi [a;a li qieg[ed 

f’Malta biss imma dan laqat 

lill-Mediterran kollu. Barra 

minn hekk, pajji]i o[ra 

sa[ansitra kellhom jag[lqu 

power station g[ax il-bram 

saddew il-makkinarju li 

minnu kien jittie[ed l-ilma. 

I]rael u l-Libanu g[andhom 

problemi [afna ikbar minn 

tag[na. 

Il-bram ukoll effettwa [a]in 

lis-sajjieda li ;ieli jkollhom 

jarmu kulma jaqbdu 

min[abba ammont kbir ta’ 

bram fil-qabda. Xi jwassal 

g[al din l-inflazzjoni hu 

su;;ettiv g[ax dan is-su;;ett 

g[adu qed jevolvi. Il- 

Mediterran qed jis[on, dan 

huwa fattur wie[ed. Fattur 

ie[or hu li qed jonqsu ilfkieren 

li jieklu l-bram. Qed 

ji]diedu wkoll /erti sustanzi 

kimi/i fl-ib[ra li jwasslu biex 

il-bram jirriprodu/i malajr. 

Ra;uni o[ra g[al din i]-]ieda 

hi l-fatt li l-Mediterran hu 

kkundizzjonat minn [afna 

sajd li fejn isir il-bram 

jimmultiplika malajr. Ilmollijiet 

u l-[itan tal-konkos 

mal-kosta jistg[u jkunu wkoll 

ra;uni g[al dan g[ax 

jipprovdu post ma’ fejn ilbram 

jista’ ji]viluppa. 

Ftit xhur ilu l-Gvern [atar 

numru ta’ esperti, fosthom 

lilek, biex jag[mlu studju 

fuq il-windfarms b[ala 

mezz ta’ ener;ija 

alternattiva. Ta[seb li dan 

il-pro;ett hu vijabbli. 

Ta[seb li tassew jista’ 

jag[mel [sara jekk ikun 

implimentat^ 

F’ka] b[al dan isir dak li 

jg[idulu Environment Impact 

Assessment (EIA), studju li 

jara x’impatt pro;ett jista’ 

jkollu fuq l-ambjent. Fil-ka] 

tas-Sikka l-Bajda dan sar 

ukoll. Dan xi impatt fuq l- 

ambjent se jkollu g[ax ilpedamenti 

jridu jitpo;;ew fuq 

post li hemm il-[ajja. I]da 

permezz ta’ dan il-pro;ett se 

ni;;eneraw ener;ija nadifa. 

Fil-fatt se ni;;eneraw sa 4% 

ta’ dak li nikkunsmaw 

b[alissa. Sal-2020 Malta trid 

ti;;enera 10% tal-ener;ija li 

qed nikkunsmaw b[alissa. 

Dan irid isir mix-xemx, mirri[ 

u sa[ansitra mill-iskart li 

wkoll jista’ jkun sors ta’ 

ener;ija. Xi ftit bijodiversità 

taf tinqered min[abba dan ilpro;ett 

i]da studji li saru fid- 

Danimarka wrew kif ftit wara 

li jsir dan il-pro;ett iz-zoni 

jimtlew bil-[ut u bl-im[ar. 

G[alhekk dak li forsi se 

neqirdu se niggwadanjawh 

f’ener;ija nadifa i]da tajjeb li 

ng[idu li l-forma talpedamenti 

jistg[u jsiru b’mod 

li jnaqqas [afna l-impatt fuq l- 

ambjent. 

Finalment kieku kellek 

tag[mel xi rakkomandazzjonijiet 

fejn jid[ol l- 

ambjent, xi jkunu^ 

Nemmen li l-partiti politi/i 

g[andhom jinvolvu nies li 

jkollhom interess fl-ambjent. 

Ma nemminx li min ikun attiv 

fl-ambjent ma jistax ikun attiv 

fil-politika, dan ladarba jkollu 

l-valuri tajbin u jibqa’ 

jg[o]]hom anke meta jid[ol 

fil-qasam tal-politika. Hemm 

b]onn inkomplu nsa[[u l- 

kampanji ta’ informazzjoni. 

L-edukazzjoni hi l-;ebla taxxewka 

sabiex ikollna ambjent 

a[jar. Il-Gvern g[andu jkun 

ukoll kura;;u] b[alma kien 

fir-riforma tal-MEPA 

minkejja li jista’ jkun hemm 

pressjoni ]ejda kontra dan. L- 

i]jed importanti i]da hu li 

nirrispettaw l-ODZ (outside 

development zones). Ma 

nistg[ux nippermettu li 

jkompli jsir ]vilupp f’zoni li 

mhumiex immarkati g[allbini 

sabiex uliedna jkollhom 

fejn jimir[u u fejn josservaw 

il-bijodiversità hekk rikka 

tag[na. Barra minn hekk, ma 

jag[milx sens li neqirdu 

postijiet hekk sbie[ li g[andna 

Filwaqt li nirringrazzja lil Alan Deidun talli 

qasam mag[na dawn il-[sibijiet, nag[mel 

appuntament mas-semmieg[a ta’ Radio 

101 it-Tlieta li ;ej fil-kwarta g[al 

programm ie[or ‘L-Ambjent Tag[na 

Lkoll’. Nie[u din l-opportunità biex 

nirringrazzja lil Charles Saliba u lit-tekniku 

John Bruno.

SA{{A il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011 

7 

Sapport 

fil-mument 

tal-b]onn 

minn Doris Azzopardi –doris.azzopardi@media.link.com.mt 

Gertrude Abela, li hi delegata ta’ Europa Donna, 

membru tal-Bord u l-President tal-Breast Care Support 

Group, sabet [in biex titkellem mieg[i dwar l-attivitajiet 

organizzati din is-sena b’risq l-g[arfien dwar is-sa[[a 

tas-sider kif ukoll dwar fatturi essenzjali konnessi ma’ 

dan il-kan/er li bosta g[adhom i]ommu lura milli 

jaqraw jew jisimg[u dwaru. Dan l-atte;;jament 

ipo;;ihom f’riskju akbar g[ax kif jg[id il-Malti, 

bniedem av]at nofsu armat, u billi persuna dda[[al 

rasha fir-ramel mhi se tkun qed tikseb ebda benefi//ju. 

Il-[ames mixja annwali li ssir f’Marzu mill-Furjana sa Tas-Sliema 

Il-mixja fil-jum dedikat 

lis-sa[[a tas-sider 

Nhar is-Sibt 15 ta’ Ottubru se ssir 

mixja bil-g[an li ji]died l-g[arfien dwar 

l-kan/er tas-sider. Il-mixja tibda fil-5 

p.m. minn [dejn il-Lukanda Phoenicia, 

il-Furjana, u tispi//a fi Pjazza San 

:or;. Int g[addejt minn esperjenza ta’ 

kan/er tas-sider^ G[andek li xi [add 

qrib tieg[ek li kellu kan/er tas-sider^ 

Jew sempli/ement tixtieq tg[in biex 

jinxtered l-g[arfien^ 

“Flimkien nistg[u nag[mlu d-differenza. Ilmixja 

se tkun wa[da silenzju]a u fiha se 

jin;arru silhouettes simboli/i ro]a, bojod u 

blu. Ir-ro]a jissimbolizzaw in-nisa li g[addew 

jew li g[addejjin minn esperjenza ta’ kan/er 

tas-sider. Il-bojod jirrappre]entaw lil dawk li 

tilfu l-battalja tag[hom kontra dan il-kan/er u 

l-blu lill-ir;iel li wkoll jistg[u jintlaqtu 

minnu.” 

Kul[add hu mistieden g[al din il-mixja. Se 

jitqassmu t-shirts u min jixtieq jista’ 

jibbukkja post, b’mod partikulari jekk ikun 

rappre]entant ta’ xi azjenda jew kumpanija. 

Il-parte/ipazzjoni hi b’xejn i]da donazzjoni 

tkun apprezzata. 

Il-jum dedikat lis-sa[[a tas-sider tnieda 

tliet snin ilu minn Europa Donna. F’dan iljum 

kull forum, li minnhom hemm 46, 

jorganizza attività differenti li biha ji;bed l- 

attenzjoni tal-media biex ji]died l-g[arfien 

dwar l-imporanza li wie[ed jie[u [sieb issa[[a 

ta’ sidru g[ax jekk il-kan/er jinqabad 

fil-bidu u l-kura tibda kmieni, jista’ ma jkunx 

hemm b]onn kura inva]iva. 

Getrude tis[aq li dan l-g[arfien mhux 

immirat biss g[an-nisa i]da wkoll g[allir;iel. 

“Il-mixja se tkun qasira i]da simbolika. Issilhouettes 

jindikaw l-in/idenza tal-kan/er 

tas-sider. Kollox jispi//a fi ]mien sieg[a u 

qed nippruvaw li fi Pjazza San :or;, il-Belt, 

fejn tispi//a l-mixja, mill-funtani ta’ mal-art 

jo[ro; ilma ro]a. F’pajji]i o[ra kien hemm 

okka]jonijiet meta postijiet promineti 

nxteg[lu bi dwal ro]a. Darba minnhom 

xeg[lu l-Parlament Ewropew ro]a fix-xahar 

ta’ Ottubru. Meta morna Stokkolma xeg[lu l- 

Arena Sportiva.” 

Is-Support Group 

“A[na a//essibbli u minn 

]mien g[al ]mien ikollna 

reklami li fihom nag[tu n- 

numru fejn persuna tista’ 

tikkuntattjana. Il-kelma 

ti;ri u persuna li tkun ;iet 

f’kuntatt mag[na sikwit 

tag[ti n-numru tag[na lil 

persuna o[ra li ti;i b]onna. 

A[na ma nikkuntattjaw lil 

[add g[ax in[allu lillpazjenti 

biex jag[mluh 

huma l-ewwel pass. Ma 

nimponux is-sapport tag[ha 

u n[allu lil kul[add fillibertà 

tieg[u. 

“Hemm min isibna fuq ilwebsite 

jew jibag[tilna 

email. Min ikun irid, 

niltaqg[u mieg[u qabel u 

wara l-operazzjoni jew ilkura 

me[tie;a. Mara tie[u 

gost titkellem ma’ mara 

o[ra li tkun g[addiet minn 

esperjenza simili g[al 

tag[ha. T[ossha komda. 

“Irrid ng[id li l- 

infermiera li ja[dmu fittaqsima 

tal-kura tas-sider 

huma fantasti/i. Jafu 

xog[olhom sewwa u jag[tu 

lill-pazjenti [afna 

attenzjoni. Biss g[andhom 

[afna xog[ol u fil-fatt, 

persuna li tkun g[addiet 

minn esperjenza tal-kan/er 

tas-sider biss tista’ tifhem 

xi jkun g[addej minn mo[[ 

pazjenta o[ra.” 

Staqsi lill-im;arrab 

Hekk jg[id il-Malti, u jg[id 

sewwa. G[al Gertrude din 

saret [ajjitha. Xog[ol ibes 

i]da meta tisma’ pazjenta 

tg[idilha, grazzi ta’ kemm 

g[entni, kemm tajtni 

informazzjoni, t[oss 

sodisfazzjon kbir. 

“Jien g[addejt millesperjenza 

tal-kan/er tassider 

tnax-il sena ilu. 

Niftakar li fi Frar mort g[al 

smear test u g[amilt ultra 

sound. F’Mejju g[amilt ilmammogram 

u kien kollox 

sewwa u f’Awwissu sibt ilbo//a 

jien stess. Kieku ma 

kontx ni//ekkja regolarment 

kont nistenna sentejn o[ra 

qabel nag[mel mammogram 

o[ra u kien ikun tard wisq. Fi 

]mien g[axart ijiem g[addejt 

minn mastektomija. Lanqas 

kelli /ans na[seb i]da issa 

g[adda kollox. 

“Dak i]-]mien ma kont naf 

xejn. :iet fuqi [abta u sabta 

u qg[adt g[al dak li qalli t- 

tabib li hu tajjeb i]da kieku 

kelli ftit sapport morali kont 

napprezzah. Fil-kwistjoni talkan/er 

tas-sider hemm aktar 

mill-kura.” 

Gertrude ssostni li hu 

importanti li wie[ed ikun jaf 

x’inhi l-kimoterapija. Fi 

]mienha kienet ting[ata 

permezz ta’ injezzjoni. Illum 

l-affarijiet inbidlu. I]da x’inhi, 

g[aliex, x’effetti g[andha? 

Meta tkun fis-sitwazzjoni ma 

tistaqsix g[ax mo[[ok ma 

jkunx iffukat g[ajr fuq il-fatt 

li g[andek kan/er. Illum hawn 

l-informazzjoni u tajjeb li 

wie[ed ikun ippreparat dwar 

x’se ji;ri, kif se j[ossu u 

x’jistg[u jkunu l- 

konsegwenzi. 

“A[na nag[tu s-sapport 

tag[na u nitkellmu dwar l- 

esperjenza tag[na li mhux 

bilfors tkun b[al ta’ 

[addie[or i]da dejjem toffri 

wens. E]empju a[na 

nippreparawhom li se jitilfu 

xag[arhom. In[e;;uhom 

biex iqaxxruh minn qabel 

biex ma jg[addux mittrawma 

li jaraw xag[arhom 

nie]el troffa troffa. 

In[e;;uhom ukoll biex 

jippreparaw parrokka li tkun 

tixirqilhom u naturali biex iddehra 

tag[hom ma tinbidilx. 

Jien lanqas it-tabib tieg[i ma 

kien induna li kelli parokka 

g[ax g[a]iltha qabel ma beda 

jaqag[li xag[ri u qabbiltha 

e]att mal-kulur u l-istil 

tieg[i.” 

Il-fatt stess li hawn persuni 

b[al Gertrude, li issa 

g[addew 12-il sena minn 

mindu g[amlet l-operazzjoni 

f’sidirha, ukoll hu ta’ 

inkora;;iment biex wie[ed 

jissielet g[al [ajtu. 

“Mhux qed ng[id li ma 

mitux persuni li kont naf 

g[ax inkun qed nigdeb jekk 

ng[id hekk. Naf ukoll min 

g[adda mill-esperjenza u issa 

re;a’ jinsab fiha. I]da jekk 

insalva mara wa[da, jekk 

jirnexxili nag[tiha sapport 

biex it-trawma tkun anqas 

kiefra, allura bi]]ejjed.” 

Lil Gertrude intervistajtha 

t-Tnejn filg[odu kmieni, 

qabel marret l-isptar b[ala 

voluntiera. Kull nhar ta’ 

Tnejn filg[odu tkun fil-Breast 

Clinic fejn l-infermiera 

jirreferu lill-pazjenti g[andha 

u jekk iridu, javvi/inawha. 

O[rajn, billi wi//ha ;ieli 

deher fil-media, jag[rfuha u 

jmorru fuqha jkellmuha. 

“Il-kan/er tas-sider hu 

delikat [afna anke g[aliex 

jista’ jibdillek id-dehra 

tieg[ek jekk ikollok b]onn 

mastektomija u jitne[[ielek 

sider. Illum ix-xjenza mxiet 

[afna ’l quddiem u jekk jista’ 

jkun is-sider ikun salvat. Biss 

fl-isptar stess joffru 

operazzjonijiet ta’ 

rikostruzzjoni tas-sider. Din 

l-operazzjoni ssir wara tliet 

snin u l-mara tkun tista’ 

takkwista lura d-dehra 

normali tag[ha. Din ma tistax 

titqies b[ala operazzjoni 

kosmetika. Sakemm hemm ilprotesi 

(prosthesis).” 

Gertrude tis[aq fuq issapport 

tal-familjari u l-[bieb 

li hu fundamentali g[allfejqan. 

Biss jista’ ji;ri li /erti 

nisa ma jkunux iridu jg[abbu 

aktar lill-familja tag[hom u 

g[alhekk jippreferu jift[u 

qalbhom ma’ persuna 

barranija. Mara tista’ tkun xi 

ftit imdejqa u tippreferi 

//empel lis-Support Group u 

ti//ara l-preokkupazzjonijiet 

tag[ha. U[ud wara li jkunu 

g[addew minn esperjenza ta’ 

kan/er tas-sider jibqg[u 

jib]g[u. Kif jg[id il-qawl, ilkelb 

il-mismut kull ilma 

ja[sbu mis[un. Kull u;ig[ ta’ 

ras ja[sbuh xi [a;a serja. 

Sempli/i telefonata tista’ 

tg[inhom, ovvjament a[na 

ma nissostitwux lit-tobba li 

g[andhom ikunu konsultati 

minnufih jekk persuna t[oss 

xi [a;a differenti f’sa[[itha. 

Ara wkoll pa;ni 8, 9 u 10

10 


SA{{A 

Il-[abel li jorbot 

Sfida fuq il-Muntanja Breithorn fl-I]vizzera 

Saret g[all-ewwel darba sentejn 

ilu u fiha [adu sehem 85 mara. 

Kienu kollha persuni li b’xi mod 

jew ie[or esperjenzaw il-kan/er 

tas-sider. Huma telg[u l-Muntanja 

Breithorn f’mixja ta’ solidarjetà li 

hi g[olja 4,065 metru. Kienet l- 

attività organizzata biex tfakkar il- 

Jum Dinji tas-Sa[[a tas-Sider 

min-na[a ta’ Europa Donna tal- 

I]vizzera. 

Meta la[qet il-president il-;dida 

tal-Europa Donna, Bettina 

Borisch, li hi mill-I]vizzera, 

g[amlet appell g[all-ferg[at 

kollha tal-Europa Donna madwar 

id-dinja u wriet ix-xewqa li tixtieq 

parte/ipanti minnhom kollha. 

“Fis-17 ta’ Settembru saret 

g[at-tieni darba u minkejja li 

f’Malta m’g[andniex muntanji 

dde/idejna li mmorru jien u 

membru o[ra. Jien g[amilt ftit 

ta[ri; qabel mort. Kont immur 

nitla’ t-telg[a tal-Iklin. Mort il- 

Bel;ju g[al [ames ;img[at g[ax 

it-tifla tieg[i li tg[ix hemm kellha 

t-tieni tarbija wkoll u sibt art /atta 

ming[ajr tlajja’ i]da sibt wa[da 

[dejn /imiterju u kont nitla’ lilha. 

“I]da bl-ebda mod ma kont 

preparata g[all-g[oli. Zermatt li hu 

villa;; ]g[ir [dejn il-muntanja 

ukoll jinsab fil-g[oli. Villa;; fejn 

in-nies ma g[andhomx karozzi u 

jid[lu biss karozzi elettri/i u taxis. 

Wasalna ;urnata qabel. Tajlna l- 

ewwel tliet cable cars g[aliex irraba’ 

wa[da ma kinitx qed ta[dem 

u bdejna nimxu fi/-/att g[al 

madwar sieg[a. 

“Ma kienx bard esa;erat g[ax 

kellna l-[wejje; apposta. Qabel 

ma bdejna telg[in, il-persuna l- 

o[ra li ;iet mieg[i beda j[ossha 

[a]in u kellu ji;i l-[elikopter 

g[aliha. Hawn ridt nidde/iedi 

nkomplix jew inkella mmur 

mag[ha. Komplejt u meta bdejt 

in[ares ’il fuq u nara lin-nies 

/kejkna /kejkna [sibt li se naqta’ 

qalbi. 

“Waslat bla nifs i]da rnexxieli. 

It-triq ’l isfel kienet iebsa g[ax ittemp 

beda jitqalleb u kien hemm 

[afna /par. Konna marbutin u 

mnalla g[ax tista’ tintilef. Biss 

jekk ti]loq, ti;bed lil [addie[or 

mieg[ek. Proprju dan kien issinifikat 

tal-[abel li jorbotna. Il- 

[abel jirrappre]enta s-solidarjetà li 

tant hi ne/essarja u li ming[ajrha 

xejn mhu possibbli. 

“Biex in]ilna [adna erba’ sig[at 

u nofs. Fil-verità, meta titla’ 

muntanja mhix xi [a;a fa/li. Ilkan/er 

ukoll mhux fa/li u biex 

tasal sal-qu//ata tal-muntanja jew 

sa tmien il-vja;; tal-kan/er trid issapport 

u s-solidarjetà ta’ nies 

o[ra. G[alhekk il-[abel. Kienet 

esperjenza unika u sal-lum g[adni 

ng[id, ‘jien, possibbli, tlajt?!’. 

Konna ’l fuq minn 100 parte/ipant 

minn 19-il nazzjon differenti.” 

Lecture importanti 

Kull sena ssir lecture importanti b’tifkira ta’ Hilda Schembri li 

kienet wa[da mill-ewwel nisa f’pajji]na li [ar;u fil-miftu[ dwar 

l-esperjenza tag[hom tal-kan/er tas-sider. Kienet ukoll wa[da 

mill-membri fundaturi tal-Cancer Support Group fl-1987. Illecture 

se ssir fit-13 ta’ Ottubru – metaesthetic day (meta l-kan/er 

tas-sider jer;a’ jitfa//a). 

Din se tkun l-14-il sena li qed ti;i organizzata din il-lecture li 

se ssir fil-Lukanda Phoenicia fis-7.30 p.m. G[aliha kul[add hu 

mistieden, mhux tobba biss. Din is-sena se jkun hemm tliet 

kelliema: Dr Claude Magri – onkolo;ista, Dr Marylyn Cashia 

mill-Pain Clinic u Doris Fenech li hi wa[da mill-membri, il-Vi/i 

President tas-Support Group u r-rappre]entanta ta’ Europa Donna 

f’Malta. 

L-10 edizzjoni tal-PAN European Conference 

Din is-sena Malta se tospita l-g[axar Konferenza Ewropea tal-PAN li fiha se jipparte/ipaw delegati minn 46 

pajji] differenti. Il-konferenza se ssir bejn it-22 u l-24 ta’ Ottubru fil-Lukanda Excelsior li g[al okka]joni se 

tkun mixg[ula bil-bozoz ro]a, il-lewn sinonimu mal-kan/er tas-sider. Il-konferenza ssir kull sentejn. 

“A[na b[ala Support Group affiljati ma’ Europa Donna. Il-konferenza tlaqqa’ flimkien tobba, pazjenti u 

eks pazjenti, u kelliema li jippromwovu l-g[arfien biex jiddiskutu l-a[[ar trattament. Minn pajji] g[al ie[or 

hemm differenza dwar kif ikunu trattati l-ka]i. Kul[add g[alhekk jag[ti mill-esperjenza tieg[u. It-tema 

g[al din is-sena se tkun – Sfidi g[ad-de/ennju li ;ej.” 

Id-delegati jammontaw g[al madwar 250,300. 

Gertrude qalet li l-konferenza li se ssir Malta se ssir g[ax g[aliha jsir spe/i ta’ rkant fejn min jipproponi 

l-a[jar offerta jirba[ id-dirtt li jorganizzaha f’pajji]u. Qalet ukoll li hemm entu]ja]mu min-na[a taddelegati 

g[ax [afna minnhom huma entu]jasti li min[abba fiha se j]uru g]iritna u w[ud tawlu l-perjodu 

f’Malta biex jil[quha. Fil-fatt min ;ej qabel u min se jibqa’ aktar wara.

MU}IKA 

minn Noel d’Anastas 


11 

Forsaken 

Nomad Son 

Forsaken u Nomad Son, ]ew; 

bands lokali fix-xenarju 

Doom Metal se jdoqqu fis-sitt 

edizzjoni tal-Hammer of 

Doom li fih mistenni jie[du 

sehem diversi bands mag[rufa 

internazzjonalment. Dan se 

jin]amm fit-28 u d-29 ta’ 

Ottubru f’Posthalle, 

f’Wurzburg fil-Germanja. 

Maghhom se jkun hemm 

Manilla Road. Orchid, 

doomsword, Blood 

Ceremony, The Devil’s 

Blood, Revelation, 11th 

Hour, Lord Vicar, Battleroar, 

Serpent Venom, Devil, u 

Mountain Throne. 

Bla dubju, Forsaken illum 

g[andu storja epika fejn ilu 

g[al aktar minn g[oxrin sena 

u stabbilixxa ru[u fost ilgruppi 

mhux biss lokalment, 

wie[ed mill-aktar gruppi 

attivi u konsistenti f’Malta 

i]da g[amel isem g[allpajji]na 

fl-Ewropa f’dan il- 

;eneru. 

Forsaken u Nomad Son fil-Hammer of Doom 

Jikkonsisti minn Leo 

Stivala (vocals), Albert Bell 

(bass), Sean Vukovic 

(kitarra), u Simeon Gatt 

(drums). 

Matul dawn is-snin, 

Forsaken [are; diversi demos, 

EPs u albums fosthom 

‘Evermore’ (1997), ‘Anima 

Mundi’ (2004), ‘Dominaeon’ 

(2005) u ‘After the Fall’ 

(2009), liema materjal kellu 

kritika po]ittiva f’magazines 

u siti internazzjonali. 

Propju wkoll din is-sena, 

f’Jannar li g[adda kien l- 

g[axar anniversarju millmewt 

tal-kitarrista Daniel 

Magri. 

Nomad Son m’g[andux 

storja daqshekk twila izda fil- 

[ames snin li ilu mwelled 

di;à sab postu fil-kamp 

internazzjonali, [ajr g[a]- 

]ewg albums ‘First Light’ 

(2008) u ‘The Eternal Return’ 

(2010) li qalg[u kritika tajba. 

Iffurmat fl-2006 minn 

Jordan Cutajar (vocals), Chris 

Grech (kitarra), Julian Grech 

(keyboards) u Edward Magri 

(drums) kollha membri ta’ 

Frenzy Mono, flimkien ma’ 

Albert Bell (bass) tal- 

Forsaken. B[al Forsaken, 

Nomad Son daqqew f’venues 

u doom festivals barra 

fosthom id-Doom Shall Rose 

Festival fi Goppingen fil- 

:ermanja. Minn hawn 

nawguraw lill-Forsaken u 

Nomad Son aktar su//ess. 

Maria Lewis 

to[ro; l-g[eruq 

tag[ha 

Matul dawn l-a[[ar tliet 

xhur tas-sajf, Maria Lewis 

kienet qed ta[dem fitt[ejjijiet 

g[all-[ru; tassingle 

il-;dida Ave Maria 

ta’ Caccini li bla dubju ta’ 

xejn se tpaxxi l-widna ta’ 

kull min jismag[ha bil-vu/i 

an;elika u emozzjonanti 

tag[ha. 

Din il-kompo]izzjoni 

ng[atat interpretazzjoni 

Keltika-klassika li biha 

Maria Lewis to[ro; l- 

g[eruq Welsh u 

Mediterranji tag[ha. Dan 

is-CD se jkun g[all-bejg[ 

kemm fil-[wienet ewlenin 

kif ukoll online. 

Maria Lewis tinsab 

[erqana g[all-[ru; ta’ dan 

is-CD u g[all-website il- 

;dida li se tinkludi l- 

biografija tal-karriera 

mu]ikali tag[ha, video 

links u ritratti.


KLASSIFIKATI 

PROPRJETÀ 

Birkirkara (Triq l-Imrie[el) – 

Appartament bi tliet kmamar tassodda 

komplut bi k/ina u salott 

open plan, kamra tal-banju, 

kamra tas-sodda bil-gallarija fuq 

wara u o[ra quddiem. Lift. 

Garaxx jekk trid. ?emplu lil sid 

99898196. Prezz €125,000. 

Birkirkara (Triq Francesco 

Buhagiar) – Penthouse b’]ew; 

kmamar tas-sodda b’veduti 

bellezza tal-Imdina u tar-Rabat. 

Lest minn kollox, jikkonsisti fi 

k/ina, salott, kamra tal-ikel u 

kamra tal-banju. Inklu]a l-arja. 

Lift. Freehold. ?emplu lis-sid 

99898196. Prezz €88,500. 

Birkirkara 

GARAXX [dejn il-playing 

field, fih bit[a, ilma, dawl u 

toilet, 21x4m x 3.2m g[oli. 

?emplu 99471942. 

Bu;ibba 

APPARTAMENT fit-tielet 

sular lest minn kollox, kbir 

[afna spazju]. Open plan 

living u dining, k/ina fitted, box 

room, ]ew; kmamar tal-banju, 

tliet kmamar tas-sodda doppji, 

terrazzin quddiem u ie[or wara. 

Parti mill-bejt u bl-u]u tal-lift. 

Prezz €129,000. ?emplu 

79808405 jew 79957951. 

Bu;ibba (Triq il-{alel) – 

Appartament f’kantuniera 

komplut b’]ew; kmamar tassodda. 

K/ina u salott open plan. 

Imdawwal u vi/in i/-/entru ta’ 

Bu;ibba. ?emplu lis-sid 

99898196. Prezz €93,000. 

Bu;ibba (Triq J. Quintinus) – 

Garaxx kbir, livell mat-triq. 135 

ft twil, qrib Triq it-Turisti. 

Terrazzin fuq wara. ?emplu lil 

sid 99898196. Prezz €128,500. 

Bu;ibba (Triq is-Sajjieda) – 

Garaxx livell mat-triq. 65ft. 

?emplu lil sid 99898196. Prezz 

€140,000. 

Burmarrad (Triq ir-Rumani) 

– Penthouse b’]ew; kmamar 

tas-sodda bil-veduti talkampanja 

u tal-ba[ar. Komplut 

b’kamra tal-banju, k/ina u 

salott open plan. B’terrazzin 

quddiem u gallarija wara. 

Blokk ta’ erba’ appartamenti, 

b’lift. F’post kwiet. ?emplu lissid 

99898196. Prezz €138,000 

Burmarrad (Triq Mag[sar) – 

Appartament f’kantuniera bi 

tliet kmamar tas-sodda. 

Jikkonsisti fi k/ina bl-apparat 

domestiku. B’veduta talkampanja. 

Lift, garaxx jekk trid. 

Blokk ta’ [amsa.?emplu lis-sid 

99898196. Prezz €125,500. 

Burmarrad (Triq ir-Rumani) – 

Appartament bi tliet kmamar tassodda 

f’post kwiet. Jikkonsisti fi 

k/ina kompluta, kmamar tassodda, 

salott u kamra tal-banju. 

gallarija quddiem u o[ra wara. 

?emplu lis-sid 99898196. Prezz 

€140,000. 

{al Luqa 

APPARTAMENTI u 

penthouses 225 metru kwadru, 

tliet kmamar tas-sodda, 

k/ina/living/sitting, utility. 

Prezz jibda minn €104,821 

(Lm45,000).?emplu 99803659 

jew 79498824. 

Il-Fgura 

APPARTAMENT bi tliet 

kmamar tas-sodda lest minn 

kollox f’area sabi[a, bla /ens. 

Prezz €105,000. ?emplu 

99493371. 

Il-Fgura (Triq St. Francis) – 

Garaxx semi-basement g[al 

karozza wa[da. g[all-kiri jew 

bejg[. ?emplu lis-sid 

99898196. Prezz €11,700. 

Il-Mosta (Triq Fort) – 

Appartament imdawwal 

f’kantuniera komplut bi tliet 

kmamar tas-sodda. Jikkonsisti 

fi k/ina u salott open plan, 

gallarija fuq quddiem. Komplut 

bl-aqwa kmamar tal-banju, 

bibien u madum. Freehold. 

?emplu lis-sid 99898196. 

Prezz €130,000. 

Il-Mosta (Triq Wied il- 

G[asel) –}ew; penthouses 

b’]ew; kmamar tas-sodda. 

Kompluti bi kmamar tal-banju, 

bibien u jikkonsistu fi k/ina u 

salott open plan, ensuite. Lift, 

terrazzin kbir. Veduti tal-knisja 

u tal-wied. ?emplu lis-sid 

99898196. Prezz €130,000 ilwie[ed. 

Il-Qala (Triq Papa Piju IX) – 

}ew; appartamenti ;ebel u 

saqaf b’]ew; kmamar tassodda, 

k/ina u salott combined. 

Kamra tas-sodda b’]ew; 

;allariji (quddiem u wara). Ilkomun 

lest minn kollox. 


Prezz €60,500 il-wie[ed. 

Il-Qawra (Triq il-Mulett) – 

Appartament b’]ew; kmamar 

tas-sodda, k/ina u salott open 

plan, ensuite. Lift u gallarija. 


Prezz €118,000. 

Il-Qawra (Triq il-Mulett) – 

Appartament kantuniera 

mdawwal bi tliet kmamar tassodda, 

jikkonsisti fi k/ina u 

salott open plan, kamra talbanju 

u ensuite. }ew; gallariji. 

Lift. ?emplu lis-sid 99898196. 

Prezz €128,000. 

Il-Qrendi 

TOWNHOUSE bi tliet kmamar 

tas-sodda, bit[a, garaxx fi/- 

/entru tal-Qrendi. ?emplu 

79656568. 

Is-Si;;iewi 

GARAXX bil-front garden 

jesa’ ]ew; karozzi bil-permessi 

g[al [anut.?emplu 99425809 

jew 79441283. 

Is-Swatar 

FLAT kbir u arju] bi tliet 

kmamar tas-sodda, ]ew; 

kmamar tal-banju, 

sitting#dining room, kuritur kbir 

u wiesa’, vi/in l-Isptar#l- 

Università, bla a;ent. Prezz 

€128,000. ?emplu 21370423, 

99891821 

Ix-Xemxija (Triq Piscopo 

Macedonia) – Penthouse 

spazju] b’]ew; kmamar tassodda, 

fl-og[la parti ta’ 

Xemxija Heights. Jikkonsisti 

f’terrazzin quddiem u wara, 

veduti sbie[, k/ina kompluta 

b’kollox, salott, fire place, 

kamra tas-sodda b’ensuite u 

kamra tal-banju kbira. Lest biex 

tid[ol fih. Lift. Garaxx jekk 

trid. ?emplu lis-sid 99898196. 

Prezz €257,000 jew g[all-kiri: 

€500.00 fix-xahar. 

TERRACED house kbira, erba’ 

kmamar tas-sodda, ]ew; 

kmamar tal-banju, k/ina, 

washroom, ]ew; terraces, ]ew; 

kmamar tal-istudju, kompluta 

b’garaxx ta’ 10 karozzi u ;nien 

ta’ 30 pied bil-bir. Prezz 

€338,000. ?emplu 99422082. 

I]-}urrieq (Triq San Mikiel) 

– Opportunità unika. Palazzo, 

f’post kwiet fi]-}urrieq. 

Jikkonsisti fi tliet kmamar tassodda 

bi ;nien kbir, k/ina, 

salott u kamra tal-pranzu. 

Unconverted. :nien sabi[ 

b’features ori;inali. ?emplu lissid 

99898196. Prezz €420,000. 

L-Imsida (Triq l-Isqof 

Caruana) – Appartament bi 

tliet kmamar tas-sodda, k/ina 

kbira u salott, kamra tal-banju u 

gallarija fuq quddiem. Komplut 

bil-madum u bibien solidi. 


Prezz €135,000. 

Marsaxlokk 

FLATS kbar quddiem il-ba[ar, 

b’veduti u bi tliet kmamar tassodda. 

?emplu 79843698. 

Paola (Triq il-Bjar) – 

Appartament komplut bi tliet 

kmamar tas-sodda vi/in l-A3 

Towers. K/ina u salott 

combined, komplut bil-kmamar 

tal-banju, madum bibien. 

gallarija quddiem u o[ra wara. 


Prezz €105,000. 

Proprjetà 

U artijiet g[all-i]vilupp. 

?emplu 99473354 jew 

21387082. 

I]-}urrieq, Bubaqra 

San :wann (Triq 

Ewkaliptus) – Appartament 

imdawwal f’kantuniera bi tliet 

kmamar tas-sodda fi blokk ;did 

ta’ tlieta. Jikkonsisti 

f’salott#kamra tal-pranzu, 

kamra tas-sodda b’ensuite, 

k/ina u kamra tal-banju. U]u 

tal-bejt. Freehold. ?emplu lissid 

99898196. Prezz €130,000. 

Santa Venera (Triq i]- 

}onqor) – G[a]la ta’ ]ew; 

appartamenti spazju]i bi tliet 

kmamar tas-sodda kompluti 

bil-bibien, madum u kmamar 

tal-banju. K/ina u salott open 

plan kbira [afna b’]ew; 

gallariji. Kamra tal-banju u 

kamra tas-sodda b’ensuite. 


Prezz €128,000 il-wie[ed. 

Tignè Seafront 

APPARTAMENT kbir fuq 

medda ta’ 125sqm, b’veduta 

impekkabbli, bil-lift, tliet 

kmamar tas-sodda, u spazju 

ta’ karozza wa[da. ?emplu 

99422082. 

G{ALL-BEJG{ 

JEW KIRI 

{al Qormi 

MA{}EN/garaxx ta’ 12-il 

karozza, 16-il filata g[oli. 

Appartamenti u garaxxijiet 

shell form. I]-}ejtun 

appartamenti u garaxxijiet 

semi-finished. Is-Swatar 

uffi/ini bl-istores mag[hom 

lesti minn kollox u Santa 

Venera maisonette lest minn 

kollox. ?emplu 99477271. 

Skips-on-Wheels 

FUQ erba’ roti u bins ta’ 120 

litru u 240 litru fuq ]ew; 

roti, kollha ;odda, prezzijiet 

moderati. ?emplu lil Green 

For Ever 79221700. 

G{ALL-KIRI 

Bu;ibba 

{ANUT bil-permess fi Triq 

Santa Marija, po]izzjoni 

/entrali, ftit metri minn Islets 

Promenade. ?emplu 

99425809 jew 79441283. 

Garaxx 

KUMMER?JALI bl-ilma, 

dawl u toilet fi Triq 

Wignacourt Birkirkara. 


79441992. 

Il-{amrun 

{ANUT, bla rigal, 

f’kantuniera fejn il-knisja u 

tliet skejjel, f’zona 

kummer/jali u bi klijentela 

tajba. ?emplu 99009630 jew 

79235286 

Spazju 

KBIR biex jinkera g[addg[ajjes 

u karavans. Tkun qed 

taqsam l-ispazju ma’ o[rajn. 

?emplu lil Mark 79490585. 

Tal-Pietà/Gwardaman;a 

APPARTAMENT b’]ew; 

kmamar tas-sodda, k/ina, 

kamra tal-ikel, salott u kamra 

tal-banju e//, kera baxxa 

[afna, mhux ta’ min jitilfu. 


99593863. 

Poala 

GARAXX fi Triq Ninu 

Cremona, fih 9.5 piedi wisa’ 

b’21 pied tul. ?emplu 

21237303 jew 79211882.

KLASSIFIKATI 

il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011 13 

NIXTRI 

Is-Si;;iewi 

NIXTIEQ nixtri villa jew 

bungalow. ?emplu 79656568. 

Vann 

TOYOTA jew Isuzu double 

cab mill-baxxi f’kundizzjoni 

tajba. ?emplu 79961192 mit- 

8.00 ’l quddiem. 

VETTURI 

Mutur 

KYMCO 125. ?emplu 

99847770. 

Range Rover 

CLASSIC, 3 door V8 3.9 EFI, 

;ewwa mibdul – soft dash. 

Prezz €5000 negozjabbli. 

?emplu 79456174. 

Renault Megane Dynomique 

SILVER metallic 5 door 

hatchback, 1.5 diesel, 106BHP, 

data tal-manifattura Di/embru 

2006, 58,000 mili, full extras 

f’kundizzjoni perfetta. Bargain 

€8,500. ?emplu fuq 99879792. 

Renault Scenic 

PETROL 1.6 16v 2002 

b’mileage baxx, f’kundizzjoni 

perfetta, dejjem servisjata g[and 

Kinds, full extras u dejjem 

iggaraxxjata. Prezz mitlub 

€7500 negozjabbli. ?emplu 

99527477. 

AVVI}I 

Accounts 

VAT, taxxa, pagi. Xog[ol 

effi/jenti g[all-b]onnijiet 

tieg[ek. Rati moderati [afna. 

?emplu jew ibag[tu sms fuq 

79283252. 

Ftu[ tad-drena;; 

BIL-powerjet service (bilbowser), 

prezz minn €25. 

?emplu 99282014. 

G[al kull xog[ol 

TA’ coving, gypsum, suffetti, 

partition, kisi bil-;ibs, tibjid, 

;ebel dekorattiv u restawr fuq 

l-antik. Stimi fuq il-post 

b’xejn. ?emplu 21423648 jew 

99899102. 


TA’ kisi bil-;ibs, fuq il-fil, 

frakass, graffiato, silicato, 

tibjid, tik[il, boards tal-;ibs u 

partitions, aluminju u tqeg[id 

ta’ madum. ?emplu 79960934 

jew 77354586. 


TA’ kostruzzjoni ta’ bini, 

alterazzjonijiet ta’ bini ta’ front 

gardens, ftu[ ta’ [itan bi travi 

tal-[adid, ftu[ ta’ bibien u 

twieqi, [nejjiet, bdil ta’ soqfa 

tal-konkos u xorok, u nikkavraw 

travi tal-[adid bl-injam, qlug[ 

ta’ madum tal-art u tal-[ajt. 

Nag[mlu fa//ati ;ewwa u barra, 

fuq il-fil, bis-sejjie[, bil-qoxra, 

xog[ol ta’ invjar, tik[il u tibjid u 

rran;ar, u nraqqg[u soqfa talkonkos 

e//. Xog[ol ta’ ilma. 

Xog[ol b’esperjenza kbira u 

attenzjoni ta’ xog[ol. 

B’garanzija ta’ fil-pront. 

?emplu 79803496. 

Nixtri 

AFFARIJIET antiki, fajjenza 

antika, g[amara antika u 

affarijiet ta’ xi kollezzjoni. 

?emplu 21675703, 21822703 

jew 79451871. 

Nixtri 

GARAXX in-na[a tal-iskola 

tal-Gvern, San Pawl il-Ba[ar. 

?emplu 99887233. 

Nixtri 

SCRAP tal-[adid, trakkijiet, 

karozzi u magni, stainless steel, 

aluminju, bibien, twieqi, ram 

isfar u a[mar, cable, bron] u 

aluminuim sheets tal-istampar. 

?emplu 99469467, 79430366, 

27430366, in[allsu cash. 

Ni]barazza 

NI}BARAZZA djar u 

garaxxijiet, in;orr kull tip ta’ 

materjal, prezz ra;onevoli u 

Atlas highup sa 5 sulari bi truck 

6 wheeler g[all-bejg[. ?emplu 

21433352, 79081719 jew 

99499619. 

Nutara 

INFITTEX xog[ol ta’ nutara 

ma’ nutar jew ditta legali. 

?emplu 79737974. 

Tiswijiet fil-pront u fil-post 

TA’ fridges, freezers, washing 

machines, tumble-dryers, 

dishwashers, dehumidifiers u 

microwaves. Nag[tu, stimi 

b’xejn minn qabel bla [las u sitt 

xhur garanzija fuq kollox. 

Servizz il-;urnata kollha, blir[as 

prezzijiet. ?emplu 

21447763, 21499183, 

99478634 jew 99447763. 

Tiswijiet fil-pront u fil-post 

FRIDGES, freezers, washing 

machines, tumble dryers u 

dehumidifiers e//. B’sitt xhur 

garanzija fuq il-parts u labour. 

Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn 

minn qabel. Spare parts g[al 

kull tip ta’ appliances. ?emplu 

21371559, 27371559, 

21493285, 79884497 jew 

99472570. Servizz fil-pront. 

Tiswijiet 

MAGNI tal-[jata. G[al service 

u tiswijiet fil-pront ta’ magni 

tal-[jata /emplu 99422268 jew 

21416705. 

G{ALL-BEJG{ 

Combination machine 

SINGLE PHASE radial 

armsaw, chiselmorters. ?emplu 

21388856 jew 99195464. 

Generator 

40 KVA-VM 100 feet 

cable#changeover stabiliser u 

cash counter left handed. 

?emplu 99990808. 

Joinwell G-Plan 

SUFAN three seater u ]ew; 

pultruni [odor, €400, San 

:iljan.?emplu 79272583. 

Mejda tonda 

TAL-a[mar mastizz. Dijametru 

ta’ metru, [xuna ta’ 3cm u 

b’erba’ saqajn. Kundizzjoni 

perfetta. Prezz €250. ?emplu 

21246324 jew 99808522. 

Mejda tal-pranzu 

Kompluta b’sitt si;;ijiet, gi]er 

tal-ilma tal-elettriku, one seater 

sofa, ]ew; si;;ijiet tal-injam 

b’cushions bojod tal-;ilda, tliet 

si;;ijiet tal-injam, tapit kbir 

a[dar bil-kannella, monitor talkompjuter, 

libsa tal-bridesmaid, 

pitturi ori;inali mpittrin g[allgosti 

tag[kom, kostum tal- 

Karnival g[all-kbar 

f’kundizzjoni tajba u elaborat, 

kien mixtri g[al show. ?emplu 

79883916. 

Mudell 

TAT-TEATRU Rjal tal-;ebel 

mag[mul bl-idejn. Daqs ]ew; 

metri b’metru. ?emplu 

79312397. 

Salotti ;odda 

TA’ kull stil. Prezzijiet 

moderati. Tpartit a//ettat anke 

g[all-bejg[, salotti second 

hand. ?emplu 21374823 jew 

99824139. 

Tombla sheets 

B’numri kbar u kuluri differenti, 

u kalendarji. Free delivery g[al 

G[awdex ukoll. Morru g[and 

BONNICI’S PRINTING 

PRESS (Pawlu Bonnici) – 3 

Triq Melita, il-Belt Valletta. 

Kif issibuna – min-na[a tal- 

Barrakka ta’ Fuq g[al Triq 

Sant’Ursula. G[al xog[ol ta’ 

digital printing u offset, inviti tattie; 

etc u xog[ol ta’ embossing. 


79373700 jew ibag[tu email fuq 

pbonnici@bonniciprintingpress. 

com 

KOMPJUTERS 

Tlift 

ID-DATA tal-kompjuter 

tieg[ek? Qed tinkwieta g[ax 

ma tafx kif se ;;ib lura d-data 

li hi ferm importanti g[alik? 

Mela /empel malajr 99422082. 

PRIVAT 

Mathematics 

PURE (Advanced u 

Intermediate), gruppi 

]g[ar. Attenzjoni 

individwali. G[alliem blesperjenza, 

l-Imsida 

(fa//ata tal-Junior College) 

jew Ra[al :did. ?emplu 

27675627 jew 99451552. 

JIN{TIE:U 

Delivery Person 

FULL time, Complete 

Supplies Ltd l-Imrie[el. Minn 

21 sena ‘l fuq. Ibag[tu CV fuq 

stores@completesupplies.com. 

mt 

Electricians 

B’ESPERJENZA g[al impjieg 

immedjat. ?emplu lil 

Electrofix, {al Qormi 

21675353 jew ibag[tu CV fuq 

info@electrofixenergy.com 

Nies 

BIEX jarmaw xatters u xufiera 

fuq xog[ol ta’ kostruzzjoni. 


99407214. 

Persuna 

BL-ESPERJENZA biex 

tag[mel xog[ol fuq dawl u 

ilma g[al impjieg immedjat. 


99470289. 

Xufiera 

FULL-TIME li jsuqu t-tow 

trucks biex ja[dmu malkumpanija 

UNITED 

MOTORS CO. LTD li 

tirrappre]enta s-CAA. 

Applikanti jridu jkunu filpussess 

ta’ li/enzja nadifa tassewqan 

C1+E g[al dawn l- 

a[[ar seba’ snin. Applikanti 

b’esperjenza f’dan ix-xog[ol 

ikunu ppreferuti. G[al 

appuntament /emplu 

23316666 mit-Tnejn sal- 

:img[a bejn id-9 a.m. u l-4 

p.m.

14 


TAGÓRIF 

{amsin sena g[all-Mu]ew tas-Subien fix-Xag[ra 

Matul din is-sena, il-ferg[a 

tal-Mu]ew tas-Subien fix- 

Xag[ra qed tikkommemora 

b’g[o]]a kbira l-:ublew tad- 

Deheb mill-inawgurazzjoni 

tag[ha. Kien f’:unju tal-1961 

li fix-Xag[ra bdew jing[ataw 

l-ewwel lezzjonijiet tal- 

Kateki]mu Nisrani mis- 

So/jetà tal-MUSEUM 

imwaqqfa f’Malta nhar is-7 

ta’ Marzu 1907 mill-fundatur 

San :or; Preca. G[al din l- 

okka]joni importanti, is- 

So/jetà tal-Mu]ew fix-Xag[ra 

nediet programm ta’ 

attivitajiet biex ifakkar dan l- 

anniversarju. :ie stampat 

ukoll ktejjeb bil-kulur dwar l- 

istorja ta’ din is-So/jetà u l- 

involviment tag[ha f’diversi 

aspetti spiritwali u so/jali tax- 

Xag[rin matul i]-]mien. 

Dan il-ktejjeb tqassam millmembri 

tal-Mu]ew stess lillfamilji 

kollha tax-Xag[ra. 

Skont l-ispirtu mitlub millfundatur 

tas-So/jetà, il-ktieb 

jinkludi wkoll messa;;i ta’ 

tag[lim li jg[inu filformazzjoni 

tal-[ajja Nisranija 

kif ukoll talb li kien jg[id San 

:or; Preca nnifsu bil-g[an li 

a[na nimitaw l-e]empji 

qaddisa tieg[u. 

Il-Parro//a tax-Xag[ra se 

torganizza ?elebrazzjoni ta’ 

Radd il-{ajr lil Alla f’g[eluq 

dan l-anniversarju sinifikattiv 

fl-istorja tal-Mu]ew fillokalità 

tag[na. Din se ssir 

illum il-{add 2 ta’ Ottubru, 

festa devota tal-Madonna tar- 

Ru]arju. Fil-5 p.m. se ssir 

Kon/elebrazzjoni Solenni 

mmexxija minn Mons. 

Ar/ipriet Carmelo Refalo 

flimkien mal-Kapitlu u l- 

Kleru tal-Kolle;;jata ta’ 

Marija Bambina fil-pjazza ta’ 

quddiem il-bini tal-Mu]ew 

tas-Subien. Dritt wara li 

tintemm il-quddiesa, g[all- 

[abta tas-6 p.m. ssir ilpur/issjoni 

bl-istatwa devota 

tal-Madonna tar-Ru]arju 

matul Triq San :or; Preca, 

Triq Parisot, Triq :nien 

Xibla, Triq it-Ti;rija u Misra[ 

il-Vitorja. Mad-d[ul talpur/issjoni 

fil-Ba]ilika, 

ting[ata l-Barka 

Sagramentali. 

Il-membri tas-So/jetà tal- 

MUSEUM qed jistiednu lix- 

Xag[rin kollha biex jattendu 

g[al din i/-/elebrazzjoni. 

Wirja 

Filatelika XII 

Maltex 2011 

Il-Wirja Filatelika Maltex, l- 

akbar avveniment filateliku 

f’pajji]na, se ter;a’ ti;i 

organizzata mill-Malta 

Philatelic Society f’The Green 

Lounges, fil-Lukanda 

Phoenicia, il-Furjana. 

Is-slogan mag[]ul g[al din 

is-sena huwa ‘Celebrating the 

45th Anniversary of the Malta 

Philatelic Society’. F’din ittnax-il 

edizzjoni, il-Membri tas- 

So/jetà se jesibixxu bolol 

tradizzjonali, o;;etti li 

g[andhom x’jaqsmu mal-istorja 

postali, kartolini antiki Maltin 

kif ukoll kollezzjonijiet b’temi 

varji. 

L-inawgurazzjoni uffi/jali 

tal-wirja se ssir nhar il-{amis 

20 ta’ Ottubru fis-6 p.m. Se 

tkun miftu[a g[all-pubbliku 

nhar il-:img[a, is-Sibt u l- 

{add 21, 22 u 23 ta’ Ottubru 

rispettivament. 

{inijiet tal-ftu[: 

Il-:img[a, 20 ta’ Ottubru: 

mid-9 a.m. sas-6 p.m. 

Is-Sibt, 21 ta’ Ottubru: mid-9 

a.m. sas-6 p.m. 

Il-{add, 22 ta’ Ottubru: mid- 

9 a.m. sa 12 p.m. 

MaltaPost plc. se tipprovdi 

servizzi postali permezz ta’ 

Uffi/ju tal-Posta Temporanju li 

se jkun hemm fil-post waqt ilwirja. 

Jattendu wkoll numru sabi[ ta’ 

bejjieg[a ta’ materjal filateliku, 

kemm barranin kif ukoll Maltin, 

sabiex jaqdu l-[ti;iet filateli/i ta’ 

dawk interessati kif ukoll joffru 

pariri professjonali. Id-d[ul hu bla 

[las. 

G[al aktar dettalji dwar is- 

So/jetà u l-attivitajiet tag[ha 

wie[ed jista’ jikteb lis- 

Segretarju, c#o 91 Triq Manwel 

Dimech, Tas-Sliema SLM 1055 

jew i]ur is-sit 

www.SliemaStampShop.com.m 

t#MaltaPhilatelicSociety

MUÛIKA 


15 

minn Noel d’Anastas 

Su//ess ripetut g[al 

Adie barra minn xtutna 

Il-kantawtri/i stabbilita Adie 

re;g[et ikklassifikat b[ala 

semifinalista g[at-tieni sena 

konsekuttiva fil-konkors 

presti;ju] UK Songwriting 

Contest, fejn i]jed minn 

madwar 50,000 awtur u 

kompo]itur internazzjonali 

jikkompetu bid-diski tag[hom 

li jvarjaw fl-istil. Din id-darba, 

Adie [adet sehem b’]ew; 

kanzunetti miktubin minnha 

stess, wa[da minnhom 

f’kollaborazzjoni mal- 

Hooligan Tug of War, u o[ra 

li g[adha ma [ar;itx filpubbliku. 

Il-klassifikazzjoni fissemifinali 

g[at-tieni sena 

konsekuttiva tifta[ [afna 

bibien g[all-kantawtri/i Adie. 

Hi tikkonferma dan: “Ninsab 

verament kuntenta u fer[ana 

b’dawn ir-ri]ultati li qed 

jirnexxili nikseb barra minn 

pajji]i g[alkemm il-pro/ess 

ikun wie[ed daqsxejn bilmod.” 

Adie tg[idilna wkoll li 

dawn ir-ri]ultati jistg[u wkoll 

ji;bdu l-attenzjoni ta’ 

kumpaniji tad-diski stabbiliti. 

L-a[[ar li smajna b’Adie 

kien meta [ar;et id-diska millalbum 

il-;did tag[ha 

‘Reaction’, miktuba minn 

Bryan Steele mill-Amerika 

b’video relatat ma’ din l-istess 

kanzunetta li tistg[u tarawh 

fuq YouTube. F’Awwissu 

Adie kellha l-opportunità 

tiltaqa’ ma’ Bryan min[abba li 

;ie g[al btala qasira f’Malta 

bil-g[an li jag[mel xi 

workshop lokalment kif ukoll 

biex jiltaqa’ mal-kantanta 

Adie. 

Reaction ni]let tajjeb 

spe/jalment mas-semmieg[a 

ta’ Bay Radio u XFM kif 

ukoll indaqqet fl-Amerika, fir- 

■ Cruz g[adu kemm [are; single ;dida Stalk Hawk 

http:##www.youtube.com#watch?v=b_DK5dBsUy4 

Renju Unit u f’pajji]i o[ra. 

Din is-sena wkoll Adie 

kkollaborat mad-dj popolari 

Toby fuq diska li qed tippjana 

li to[ro; fl-a[[ar ta’ din issena, 

kif ukoll kienet 

supporting act singer tad-duo 

internazzjonali The Cheeky 

Girls bil-kollaborazzjoni ta’ 

Aiming4Fame u ICAD 

f’Marzu li g[adda. 

B[alissa Adie g[addejja 

b’kompetizzjoni l-Kanada fejn 

jista’ jkollha l-opportunità li 

to[ro; diska ta[t il-kumpanija 

tad-diski EMI, u qed 

tipprepara biex ner;g[u 

narawha tispikka filprogramm 

popolari malfamilja 

kollha – {add G[alik 

fuq TVM filwaqt li ilha 

ta[dem ma’ din l-istess 

kumpanija g[al dawn l-a[[ar 

sentejn. Ara wkoll 

http:##www.adie.com.mt. 

■ Fl-14 ta’ Ottubru Lumiere jirritornaw b’kun/ert uniku fil-V-Gen. Ukoll fl-istess jum, fil-ka]in 

tal-Banda La Stella Levantina f’{’Attard se jdoqq il-grupp Chasing Pandora bil-g[an li jin;abru 

flus biex dan il-ka]in ikun jista’ jixtri xi strumenti u jkun ta’ opportunità g[at-tag[lim tal-mu]ika. 

Chasing Pandora se jwasslu kun/ert s[i[ b’songs me[uda mill-albums ‘Mocking The Mockingbird’ 

u ‘The Driver and The Dancer’. Il-biljetti jiswew €6. Wie[ed jista’ j/empel 99493652.

30 


COLLAGE FEATURE 

Idejn ;odda 

g[al Anne 

minn Doris Azzopardi – doris.azzopardi@media.link.com.mt 

Mhux fa/li t[ares lejn idejk li tant huma me[tie;a biex 

tag[mel l-affarijiet ba]i/i ta’ kuljum u tarhom ftit ftit 

jiddeformaw sa ma tasal biex titlef kwa]i l-u]u tag[hom 

kompletament. Hekk ;ralha Anne Buhagiar, mara li 

min[abba l-kundizzjoni ereditarja tag[ha konnessa 

mal-artrite u r-rewmati]mu bdiet ftit ftit titlef l-u]u ta’ 

jdejha sakemm fl-Isptar Mater Dei sarulha ]ew; 

operazzjonijiet biex kisbet lura l-u]u s[i[ ta’ jdejha. 

Din kienet l-ewwel darba li saru dawn 

l-operazzjonijiet f’Malta u g[alhekk huma re;istrati 

fir-rekords medi/i. 

Attività f’Malta g[all-Jum Dinji tal-Artrite 

Nhar l-Erbg[a 12 ta’ Ottubru ja[bat il-Jum Dinji tal-Artrite, jum 

li fih madwar id-dinja jsiru diversi attivitajiet biex titqajjem 

aktar kuxjenza dwar din il-kundizzjoni kif ukoll jinfirex l- 

g[arfien dwar kif wie[ed jista’ jg[ix [ajja a[jar u, fejn jista’, 

jipprevjeni l-kumplikazzjonijiet. 

It-tema mag[]ula g[al din is-sena hi ‘Move to Improve – 

I//aqlaq biex Titjieb’. 

Persuni effettwati mill-artrite u#jew rewmati]mu, importanti 

[afna li j]ommu ru[hom attivi fi]ikament. Anke jekk g[al ftit 

minuti kuljum. Kuntrarjament g[al dak li wie[ed jista’ ja[seb, 

l-e]er/izzju jg[in lil dawk li jsofru minn din il-kundizzjoni biex 

itejbu b’mod ;enerali sa[[ithom u j]ommu l-;ogi flessibbli. 

G[aldaqstant, l-e]er/izzju regolari g[andu jkun inklu] fir-rutina 

ta’ kuljum. 

L-Asso/jazzjoni Maltija g[all-Artrite u r-Rewmati]mu se 

ti//elebra dan il-Jum fil-15 ta’ Ottubru. Se ti;i organizzata 

attività ta’ nofstanhar fl-Isptar Mater Dei. Kollox jibda 

b’Quddiesa fid-9 a.m. li matulha se jkanta l-Kor Collegium 

Musicum akkumpanjat mill-Mro Dion Buhagiar. 

Wara ssir konferenza mmexxija mill-Prof. Carmel Mallia li 

hu l-President Onorarju tal-Asso/jazzjoni. Il-Ministru tas-Sa[[a 

Joe Cassar se jifta[ il-konferenza. Se jsir diskors minn Dr J.P. 

Cassar, konsulent tar-rewmatolo;ija, dwar l-importanza tale]er/izzju 

u Margaret Muscat, Kap tad-Dipartiment tarrewmatolo;ija, 

se titkellem dwar il-fi]joterapija u r- 

rewmatolo;ija. 

Fil-konferenza Eular li saret f’Londra f’Mejju li g[adda 

ng[atat [afna importanza lill-benefi//ju li jie[du l-pazjenti li 

jbatu bl-artrite jew ir-rewmati]mu mill-Pilates. G[alhekk l- 

asso/jazzjoni [asbet biex tintrodu/i lill-membri g[al dan it-tip 

ta’ e]er/izzju. L-udjenza tal-konferenza se jkollha l-opportunità 

tipparte/ipa f’e]er/izzji sempli/i tal-pilates immexxija minn 

fi]joterapisti kwalifikati li jispe/jalizzaw fl-isport u x-xjenza 

tal-e]er/izzju. Se tkun organizzata wkoll sessjoni ta’ pilates 

g[all-membri u g[al dawk kollha interessati b[ala ‘followup’ 

g[all-Jum Dinji tal-Artrite. 

Waqt il-konferenza se ting[ata xhieda minn pazjent li l- 

kundizzjoni tieg[u tjiebet wara li beda jag[mel e]er/izzju regolari. 

Il-konferenza tag[laq b’diskors minn Mary Vella, il-President 

tal-Asso/jazzjoni. 

Anne, li g[andha 62 sena, qatt 

ma kellha problema b’idejha 

sa madwar g[axar snin ilu. 

Bdiet t[oss [afna u;ig[ u 

f’dawn l-a[[ar sitt snin idejha 

bdew jiddeformaw ru[hom. 

“Sa sitt snin ilu kont g[adni 

na[dem. G[all-u;ig[ kont 

nie[u l-pilloli. Il-problema 

kienet kaw]ata minn 

rheumatoid arthritis li hi 

ereditarja fil-familja tieg[i 

g[aliex il-mummy wkoll kellha. 

“Il-pilloli g[amilt sena u nofs 

ne[odhom i]da kelli 

nwaqqafhom g[ax ma qablux 

mieg[i u bdilthom. Il-pilloli 

jservu biex iwaqqfu l-pro/ess 

ta’ deterjorament. Li kont nie[u 

qabel kienu ja[dmu aktar i]da 

kelli nie[u o[rajn. Nie[u sitt 

pilloli kull nhar ta’ {add 

f’daqqa u tnejn o[ra tassustanza 

t-Tnejn biex jg[inuni. 

“Biss, dak li tlift ma stajtx 

in;ibu lura bil-pilloli. L-u;ig[ 

beda jittaffa xi ftit i]da bl-ebda 

mod ma stajt nirkupra l-u]u ta’ 

jdejja. 

“Kont naf fejn se twassalni l- 

kundizzjoni tieg[i g[aliex 

ommi kellha l-istess problemi. 

Idejha bdew imorru dejjem 

g[all-ag[ar. Il-pro/ess beda 

jg[a;;el aktar sakemm idejja 

ddeformaw ru[hom b’mod li 

tlift parti mill-u]u tag[hom 

barra li l-u;ig[ ma kien jieqaf 

Anne fuq l-isteering wara li re;g[et bdet issuq il-karozza 

xejn lejl u nhar.” 

Anne lanqas ma setg[et 

tkompli bix-xog[ol tad-dar 

tant li kellha tirrikorri g[allg[ajnuna. 

La setg[et tifta[ 

flixkun ilma, la taqbad xkupa 

u lanqas tifta[ landa. G[al 

Anne dan kien deterrent kbir 

meta tqis li xog[ol Anne kien 

fil-[jata tal-purtieri u kienet 

ukoll sales person f’[anut fejn 

ovvjament sikwit kienet terfa’ 

affarijiet tqal. Minn sitt snin ’l 

hawn kellha tieqaf g[alkollox. 

Intant, Anne kienet tmur 

b’mod regolari l-isptar g[allvi]ti. 

Hemm kull tliet xhur 

je[dulha d-demm li jindikaw 

il-gravità tal-kundizzjoni. 

Kien proprju waqt wa[da 

minn dawn il-vi]ti ta’ Anne li 

ltaqg[et ma’ Elizabeth Ben 

Ruhissa, l-NO tal-ward. Kien 

Marzu tal-2010. 

‘Idejn b[al tal-pupi’ 

“Elizabeth rat il-kundizzjoni 

ta’ jdejja u qaltli li kienet taf 

persuna li kellha jdejha 

ju;g[uha bl-artrite u wara li 

operaha Mr Jason Zammit, ilkundizzjoni 

tag[ha tjiebet 

[afna. Qaltli li ;abilha jdejha 

b[al tal-pupi. Skont Elizabeth 

idejja kienu aktar gravi minn 

ta’ din il-mara u ssu;;erietli 

biex nara lil Mr Zammit. 

{aditni u rani wara li lesta 

minn mal-pazjenti li kellu. 

“Staqsieni jekk nissaportix 

ftit sakemm ji;i tabib mill- 

Ingiltera li qieg[ed apposta fuq 

ka]i simili tal-pala tal-idejn.” 

G[al Anne fe;; ra;; ta’ 

tama u ovvjament a//ettat li 

tistenna. Wara ftit ir/eviet 

telefonata. Qalulha biex tmur 

l-g[ada l-isptar biex issirilha 

operazzjoni. 

“Qaluli li se jibdluli l- 

g[adam ta’ jdejja. {adt fer[a. 

Biss, kelli nistenna ftit ie[or 

g[ax ma kinux waslu xi parts 

li kellhom jie[du post l- 

g[adam. Ta’ min jg[id li l- 

g[adam ta’ jdejja ;ew 

sostitwiti minn g[adam tassilicone. 

“Operajt ru[i fil-25 ta’ 

Ottubru. Da[[luni fit-8 ta’ 

filg[odu u g[amlu 5 sig[at u 

nofs fuqi. Operani Mr H. 

Giele li hu spe/jalista 

Awstraljan i]da ja[dem 

f’Oxford, l-Ingilterra. Hu kien 

assistit minn Mr Jason 

Zammit li wkoll g[amel 

]mien ja[dem l-Ingilterra, u 

Dr Stephanie Azzopardi.” 

Anne kellha jdejha deformati, 

b’g[adam spor;ut. Dan 

ovvjament ried jitne[[a filwaqt 

li g[adam ie[or deformat li 

kien qed ifixkel lil Anne milli 

tifta[ u tag[laq il-pala ta’ jdejha 

ried ikun sostitwit. 

g[al pa;na 31

COLLAGE FEATURE 


31 

Idejha x-xellugija qabel u wara li ;iet operata 

Kisbet lura l-indipendenza 

minn pa;na 30 

Saritilha molla f’wie[ed 

mis-swaba’ li ma kinitx 

i//aqlaq, u xi xog[ol ie[or. Fi 

ftit kliem, il-pala ta’ jdejha 

riedet tkun mibnija mill-;did. 

“{sibt li se ndum aktar l- 

isptar. G[amluli jdejja fil-;ibs 

u [adida, u kelli s-swaba’ 

barra. 

“Meta rajt subg[ajja 

ji//aqalqu, lir-ra;el, biex 

ni//ajta g[edtlu, ‘ara l- 

g[asafar qed ji//aqalqu’. 

Kont kuntenta [afna. L-g[ada 

filg[odu ;iet it-tabiba u qaltli 

li Mr Giele qal li l-operazzjoni 

rnexxiet mija fil-mija u se 

jiktbuha fil-medical records 

g[ax kienet l-ewwel darba li 

saret operazzjoni simili hawn 

Malta. 

“Qaltli wkoll li nista’ 

n/empel lir-ra;el biex ji;i 

g[alija [alli mmur id-dar. 

“Qabel tlaqt staqsejt 

x’nag[mel jekk inkun 

mu;ug[a g[aliex kelli fi 

[siebi l-lejl. Qaltli li nista’ 

nie[u ]ew; pilloli li jittie[du 

g[al u;ig[ ta’ ras komuni. 

{adthom b[ala prekawzjoni 

g[ax u;ig[ qatt ma kelli.” 

Wara [mistax, lil Anne 

ne[[ewlha l-;ibs. Punti ma 

kellhiex g[aliex minflok 

intu]at kolla apposta. Raha 

Mr Zammit u staqsieha jekk 

kinitx kuntenta. Ovvjament 

Anne ma setg[etx ma turix issodisfazzjon 

tag[ha. 

“Attendejt g[al sessjonijiet 

ta’ fi]joterapija. Kont nilbes 

b[al ingwanta tal-lastiku u 

g[amluli sapport tal-plastik 

biex nag[mel xahrejn bih. 

Kont norqod bih ukoll. 

“Wara ftit qaluli li l- 

ispe/jalista Giele se jer;a’ 

ji;i din is-sena. Hekk g[amel. 

Kellu ji;i f’Marzu i]da ;ie 

f’:unju. Rani u kkonfermali 

li fl-ewwel operazzjoni kollox 

mar sewwa u rani nibki g[ax 

g[andi g[adma mqabb]a i]da 

dik ma taqax ta[t ilkompetenza 

tieg[u i]da ’l 

quddiem g[andu jara x’jista’ 

jsir. Imbag[ad rali idi l-o[ra, 

tal-lemin, u tani appuntament 

biex joperawli lilha wkoll.” 

Anne ;iet operata f’idejha 

l-o[ra, f’operazzjoni li damet 

mal-erba’ sig[at u nofs. Ilpro/ess 

kien l-istess i]da meta 

marret lura d-dar wara t-tieni 

operazzjoni u qieg[det idejha 

flimkien skopriet li huma 

daqs xulxin, meta qabel 

kellha id iqsar mill-o[ra. 

“Stag[;ibt i]da rajt tben;ila 

fuq spallti fejn qabel kelli 

qisha [ofra. Staqsejt u qaluli li 

kelli xi nervituri mibrumin fi 

spallti li mhux biss kienu qed 

jikkaw]awli u;ig[ i]da wkoll 

;ieg[lu lil idi tin;ibed ’il fuq. 

Waqt l-operazzjoni ran;awli 

dak id-difett ukoll. Wara 

g[amluli t-testijiet tad-demm 

u sabu li n-nervituri huma 

mija fil-mija b’sa[[ithom.” 

U]u s[i[ ta’ jdejha 

Anne issa akkwistat l-u]u 

s[i[ ta’ jdejha. Re;g[et bdiet 

issuq il-karozza, [a;a li kienet 

waqfet tag[mel snin ilu. Issa 

g[adha tie[u l-pilloli tal-artite 

g[ax ovvjament ilkundizzjoni 

hemm g[adha u 

tista’ tattakkalha xi parti o[ra 

ta’ ;isimha. Il-pilloli iservu 

b[ala prekawzjoni. 

G[adha ta[t idejn Mr Jason 

Zammit li jaf e]attament 

x’interventi saru fuq idejha kif 

ukoll tattendi g[al sessjonijiet 

ta’ fi]joterapija ma’ Eleanor 

Grech, Senior Occupational 

Therapist M.D.M. 

“Irrid ng[id li sibt appo;; 

u g[ajnuna kbira middipartiment 

kollu tal-artitite u 

rewmatolo;ija fl-Isptar Mater 

Dei. Grata lejn it-tim mediku 

kollu g[ax mhux biss tawni 

lura d-dehra sabi[a f’idejja 

i]da tawni lura l-u]u 

tag[hom u ne[[ewli l-u;ig[ 

li kien ikolli. 

“Nirringrazzja lil Alla li l- 

u;ig[ li kont in[oss, b’mod 

partikulari fis-sajf meta kien 

ikolli fjammazzjoni u kienu 

jintef[uli jdejja, spi//a. 

Lanqas i/-/urkett ma kont 

g[adni nista’ nilbes. Infatti 

issa /-/urkett tat-tie; ikolli 

nilbes ie[or fuqu g[ax inkella 

jo[ro;li peress li subg[ajja 

issa huma rqaq u dritti, mhux 

kif kienu qabel.” 

Anne tirrakkonta li l-ewwel 

darba li fid-dar re;g[et qabdet 

l-isqueezer b’idejha biex 

tnaddaf l-art u re;g[et biex 

tag[sar il-[wejje; qab]ilha d- 

dmug[. 

Waqt li qed tg[idli dan kollu, 

Anne kienet emozzjonata [afna 

u kwa]i lanqas trid temmen li 

jdejha re;g[u lura g[an-normal 

wara li kienet qatg[et qalbha 

minnhom. 

“Lanqas kont nobsor. Tant 

kont ili mu;ug[a u tant tlift l- 

indipendenza min[abba l- 

kundizzjoni tag[hom li kont 

kwa]i tlift kull tama.” 

Il-medi/ina g[amlet passi 

ta’ g;ant u pajji]na ]amm ilpass 

g[ax l-Isptar Mater Dei, 

li ta’ min wie[ed ifakkar li 

joffri s-servizz kollu ming[ajr 

[las g[alina l-Maltin, qieg[ed 

dejjem aktar jikseb is-servizz 

ta’ spe/jalisti Maltin u 

barranin f’oqsma spe/ifi/i. 

Dawn is-servizzi qed 

iwasslu biex f’pajji]na jsiru 

operazzjonijiet u interventi 

delikati. L-operazzjonijiet li 

saru fuq idejn Anne kienu l- 

ewwel fix-xorta tag[hom 

f’Malta u kif qalet hi stess, 

huma mni]]lin fir-rekords 

medi/i ta’ pajji]na. Dawn 

huma biss tnejn mid-diversi 

operazzjonijiet b’xejn li jsiru 

ta’ kuljum fl-isptar. 

Forsi wie[ed irid ipo;;i 

dan quddiem g[ajnejh meta 

jdum jistenna fl-emer;enza 

jew g[al xi appuntament. 

Forsi rridu nkunu aktar konxji 

ta’ dak li qed joffri l-Isptar 

Mater Dei lill-poplu Malti 

kollu ming[ajr distinzjoni.

32 


COLLAGE KULTURA 

{al Tarxien se jer;a’ jg[ix 

minn 

George Maggi 

l-istorja ta’ 250 sena ilu 

Se titfakkar il-;rajja storika tal-muzzetta, ir-rukkett u l-lampieri 

Ir-ra[al storiku u antik ta’ {al 

Tarxien hu mi]g[ud bi 

;rajjiet li juru kif kienu 

ja[sbu u x’kienu jag[mlu 

kemm l-antenati tag[na l- 

Maltin kif ukoll dawk li kienu 

jmexxu lil Malta, fosthom l- 

Ordni tal-Kavallieri ta’ San 

:wann u l-membri tal-Knisja 

Maltija. :rajjiet kemm ta’ 

xe[ta so/jali, ta’ taqbid malg[adu, 

kif ukoll reli;ju]i. 

Wa[da minn dawn il- 

;rajjiet li baqg[et tissemma 

f’dan ir-ra[al imdaqqas li 

minnu [ar;u parro//i o[ra, hi 

dik reli;ju]a, mag[rufa b[ala 

tal-lampieri jew tal-muzzetta u 

r-rukkett. 

Fil-;rajja jidher /ar daqs ilkristall 

kemm l-o;;etti sagri 

kienu jfissru g[an-nies fil- 

;erarkija wiesa’ tal-Knisja. 

Dawn l-abiti sagri tant kellhom 

importanza g[al dawn ilkjeri/i, 

spe/jalment f’/erti 

gradi, li wasslu w[ud 

minnhom jersqu g[all-;udizzju 

ekkle]jali. 

Il-;rajja, li l-Grupp mag[ruf 

In Guardia tal-Awtorità Maltija 

tat-Turi]mu se jag[mel 

rikostruzzjoni storika tag[ha 

nhar is-Sibt 15 ta’ Ottubru fis- 

7.15 p.m., hi dwar il-Kappillan 

Dun Tumas Cirillu Formosa. 

Dan kien tne[[a minn 

Kappillan fid-29 ta’ Jannar 

1760 mill-Isqof ta’ Malta ta’ 

dak i]-]mien Bartholomeo 

Rull dwar il-kwistjoni jekk ilkappillani 

g[andhomx jilbsu l- 

muzzetta vjola u r-rukkett. 

Madankollu Dun Tumas ma’ 

qatax qalbu g[ax ressaq il-ka] 

Palermu quddiem l-Ar/isqof 

Agatinu Marija kontra l-Isqof 

ta’ Malta Bartholomeo Rull. 

Fil-31 ta’ Marzu 1762 

inqatg[et is-sentenza favur 

Dun Tumas u hu rega’ lura 

Malta u ng[ata l-pussess b[ala 

Kappillan ta’ {al Tarxien fit- 

13 ta’ :unju 1762. 

Il-poplu Tarxini] tg[idx 

kemm fera[ bih u g[amillu 

laqgha kbira. Sa[ansitra, il- 

Gran Mastru Emanuel Pinto de 

Fonseca wkoll [a gost li l- 

Isqof Bartholomeo Rull tilef ilkaw]a 

u g[aldaqstant bag[at 

b[ala Uditur tieg[u, il- 

Mibg[ut tieg[u, lil wie[ed 

mill-Kappillani tal-Ordni. Dan 

kien Dun Karlu Farrugia. 

Meta Dun Karlu mar biex 

jifra[ lill-Kappillan Dun 

Tumas Cirillu, ippre]enta 

wkoll f’isem il-Gran Mastru 

Pinto, ]ew; lampieri tal-fidda 

b[ala rigal lill-Knisja 

Parrokkjali tal-Annunzjata. 

■ :rajja [elwa li g[andha 

titfakkar biex hekk {al 

Tarxien u l-ir[ula ta’ madwar 

kif ukoll dawk kollha li se 

jattendu g[ar-re-enactment 

ikunu jafu kif kienu jsiru dawn 

i/-/erimonji impressjonanti 

kemm f’dik li hi pompa kif 

ukoll pre/i]joni. 

Il-koppla tal-knisja parrokkjali ta’ {al Tarxien, dedikata lil-Lunzjata 

Il-;rajja se titfakkar bis-sehem 

tal-In Guardia Re-enactment 

Group tal-Awtorità 

Maltija tat-Turi]mu 

L-Isqof Bartholomeo Rull 

Din il-;rajja sabi[a Tarxini]a 

li tnissel fer[ fl-istess ra[al, se 

ting[ata l-[ajja b’inizjattiva 

tal-Kunsill Lokali Tarxien, l- 

G[aqdiet tar-Ra[al, is- 

Segretarjat Parlamentari 

g[all-Kunsilli Lokali u l- 

MTA, matul l-attività fuq tlett 

ijiem imsej[a Epoka. 

Ir-rikostruzzjoni storika 

tibda billi l-Kappillan Dun 

Tumas Cirillu, l-akkoltu u l- 

abbatini jistennew fid-dar tal- 

Kappillan. 

Il-kumplament talpersuna;;i 

jin;abru f’tarf Triq 

il-Kbira. L-Uditur, il-Mibg[ut 

tal-Gran Mastru, ikun 

milqug[ minn kontin;ent tad- 

Dejma ta’ {al Tarxien, fejn 

isir l-ewwel salut imsejja[ feu 

de joie. 

Id-Dejma, bit-tnabar, 

trumbetti, bnadar u 

muskettieri, timxi quddiem. 

Warajha jimxu l-Kavallieri 

Gran Croce, l-Uditur ta[t ilbaldakkin 

u ]-]ewg gwardji. 

Meta jaslu [dejn id-dar tal- 

Kappillan jieqfu u l-Kappillan 

jo[ro; jilqa’ lill-Uditur u 

jid[lu g[al ftit sekondi fiddar. 

Jo[or;u flimkien malakkoltu 

u l-abbatini. 

Il-Kappillan jid[ol ta[t ilbaldakkin 

mal-Uditur. L- 

akkoltu u l-abbatini jsibu 

posthom quddiem il- 

Kavallieri Gran Croce. 

Il-korteo#parata jkompli fi 

triqtu lejn il-knisja parrokkjali. 

Meta jaslu kul[add isib postu 

fuq iz-zuntier u jin[ar;u l- 

lampieri mill-knisja g[all-wiri 

tal-poplu. Ikun sparat feu de 

joie ie[or fost i/-/ap/ip talpoplu 

u g[ajjat ta’ Viva Dun 

Tumas, Viva l-Gran 

Mastru,Viva s-Sultan. 

L-Uditur jersaq f’tarf izzuntier 

u jaqra diskors qasir ta’ 

mer[ba lill-Kappillan u jitolbu 

biex ibierek il-lampieri. Dun 

Tumas jifta[ il-brevjar u jaqra 

l-barka bil-Latin. Il-poplu 

jer;a’ j/ap/ap u jg[ajjat. U 

jindaqqu l-qniepen. 

Il-Kappillan, l-Uditur u l- 

Kavallieri Gran Croce jid[lu 

fil-knisja g[al ftit minuti. Ilmuskettieri 

jer;g[u jikkargaw 

u meta l-Kappillan u l-o[rajn 

jo[or;u mill-knisja jkun 

sparat l-a[[ar feu de joie. 

Kul[add jin]el minn fuq izzuntier 

u l-parata tibda miexja 

biex issib ru[ha mill-;did 

f’tarf Triq il-Kbira. Bosta 

toroq ikunu m]ejna bi 

fjakkoli. 

■ Kollox juri li din se tkun 

rikostruzzjoni storika 

tipikament Maltija li kull min 

jg[o]] l-istorja ta’ art 

twelidna m’g[andux jitlef.

COLLAGE MEDIA 


33 

MEDIAFORUM 

minn Mario Azzopardi - marpardi@maltanet.net 

Festival tal-Letteratura 

Wie[ed mill-bosta festivals li 

saru jkunu organizzati f’Malta, 

anki mill-Kunsilli Lokali, jaf 

il-;enesi tieg[u lill-poetessa 

Maria Grech Ganado, li 

mbag[ad g[addietu lil 

Inizjamed, formazzjoni 

mwaqqfa minn Adrian Grima 

g[at-tixrid tal-letteratura u 

intrapri]i kross-kulturali fil- 

Mediterran. 

L-Inizjamed uriet li taf 

tisfrutta r-ri]orsi mhux biss 

lokali i]da anki dawk Ewropej, 

b[all-programm Literature 

Across Frontiers. Issa, dan ilgrupp 

ilu jorganizza l-Festival 

tal-Letteratura g[al dawn l- 

a[[ar snin, u din is-sena l- 

konvenju laqqa’ flimkien poeti 

u awturi minn disa’ pajji]i tal- 

Mediterran, li lkoll 

ikkon/entraw fuq it-tema 

propizja tar-Rebbieg[a 

G[arbija. 

Il-media awdjovi]iva b[assoltu 

tat pubbli/ità limitata lill- 

Festival, i]da dan pattiet g[alih 

l-istampa, b’intervisti estensivi 

ma’ awturi mill-Mag[reb u 

mil-Lvant Nofsani, b[at- 

Tune]in Mahamed-Salah Omri 

(illum akkademiku ba]at 

f’Oxford) u Robin Yassin 

Kassab, imwieled f’Londra 

imma ta’ dixxendenza 

Tune]ina. Kassab kien 

intervistat anki live waqt l- 

a[[ar ;urnata tal-Festival. 

L-intervisti li saru g[allistampa, 

minbarra l-valur 

letterarju intrinsiku, jitfg[u 

[afna dawl fuq il-kultura 

G[arbija u m’hemmx dubju li 

messhom ing[ataw attenzjoni 

medjatika partikulari. 

Anzi, ng[id li wasal i]- 

]mien biex il-Festival Annwali 

tal-Letteratura Mediterranja 

jkun trasmess kemm millkanal 

nazzjonali kif ukoll minn 

in[awi b[all-università. 

?ertament, g[andu jsib post, 

ng[idu a[na, fuq Channel 22. 

Fost argumenti o[rajn, 

Kassab mess il-metodi tattortura 

fis-Sirja, il-funzjoni talkarikatura 

b[ala arma politika, 

l-oppressjoni mentali u fi]ika 

b[ala ‘pornografija tal-poter’, 

u jekk ja[sibx (kif kien sostna 

Salman Rushdie) li l-letteratura 

g[andha tie[u post ir-reli;jon. 

Mistoqsi jekk l-awtur 

g[andux jitqies ukoll b[ala 

profeta, ir-rumanzier Yassin 

Kassab qal li llum l-awturi ma 

g[adhomx jg[idu li jistg[u 

joffru l-verità, u b’ton 

provokattiv insista: “Illum 

m’g[adx baqa’ profeti i]da 

m;ienen.” 

Intervista o[ra xxandret flistampa 

mat-Tune]in 

Mohamed-Salah Omri, li qal, 

inter alia, li l-mudell taddemokrazija 

jista’ jkun vi]ibbli 

fl-Ewropa, i]da kun/etti b[assekulari]mu 

mhumiex se 

jnisslu xi g[ira universali. 

Il-poetessa Maria 

Grech Ganado 

L-awtur g[amel ukoll 

referenza spe/ifika g[ar-rwol 

tal-letteratura fil-qawmien 

Tune]in, li ne[[a mill-poter lil 

Ben Ali (Omri Qera li fil-fatt, 

aktar milli Rivoluzzjonijiet tar- 

Rebbieg[a G[arbija, fit- 

Tune]ija kienu ppreferuti 

deskrizzjonijiet b[al 

“Rivoluzzjoni tal-Libertà u d- 

Dinjità” jew “Rivoluzzjoni tad- 

Dinjità u d-Demokra]ija”), u 

identifika tliet ‘tipi’ ta’ 

letteratura kurrenti waqt irrivoluzzjoni: 

il-poe]ija tarre]istenza, 

letteratura 

alternattiva popolari, u anki xi 

ftit poe]ija Rap. Taw sehem 

ukoll it-teatru u l-mu]ika. 

Fil-fatt, stazzjonijiet b[all- 

BBC, is-CNN, l-Al Jazeera, 

jew il-France 24, ilkoll 

kellhom servizzi dwar ilkanzunetta 

‘liberatorja’ waqt 

il-qawmien fil-Libja, jew l- 

effett tal-karikaturi u l-graffiti 

mal-[itan f’diversi pajji]i tal- 

Mag[reb. 

PBS> Bejn l-intenzjoni 

u l-fatt 

L-istazzjon nazzjonali qed 

iwieg[ed li mill-iskeda l-;dida, 

it-telespettaturi se jkunu 

jistg[u josservaw identità 

;dida g[all-kanal li l-aktar li 

jsegwuh Maltin u G[awdxin, 

/ertament fejn jid[lu l- 

a[barijiet. 

L-aktar tibdil pronunzjat sa 

issa deher fil-logo tal-istazzjon, 

grafika mnebb[a mis-Salib ta’ 

Malta u li ter;a’ tfakkar flewwel 

logo li qatt kellu TVM. 

Il-‘;did’ g[ad irid jidher u 

jkun evalwat, g[ax ilpromozzjoni 

taf tkun qed 

te]alta materjal li effettivament 

ma jkun ‘;did’ xejn. Ng[idu 

a[na, di;à hemm programmi li 

jidhru li qag[du sew g[allkonvenjenza 

ta’ min 

jipprodu/ihom, u li ma tantx 

jistg[u joffru ri/etti 

alternattivi. Hemm ukoll 

im[abbrin programmi (u 

pre]entaturi) li se jer;g[u 

jirritornaw lejn l-istazzjon 

wara snin ta’ assenza u li 

minnhom ma tistax tistenna 

wisq. 

Hemm imbag[ad mi]uri li l- 

istazzjon jista’ jie[u (imma li 

ma [ax) biex tassew ikun beda 

riesaq lejn /erta professjonalità. 

{alli nie[du l-il[na li 

jinstemg[u, l-aktar fejn jid[lu l- 

a[barijiet (inklu]i l-voice 

overs). Ktibt diversi drabi dwar 

il-faqar u sa[anistra ‘l-offi]a’ ta’ 

tant il[na li qatt ma messhom 

jit[allew jinstemg[u fuq ixxandir 

;enerali, u wisq inqas 

fuq ix-xandir nazzjonali. Imma 

dwar dan, dawk li jmexxu l- 

PBS jibqg[u friski b[al [assa. 

Ir-ra;unijiet jistg[u jkunu 

diversi, inklu] li fit-taqsima 

tal-a[barijiet m’hemmx 

iffiltrar tal-le[en, la jekk ikun 

ma[nuq u lanqas jekk ikun 

wer]ieqi b’tali mod li jkollok 

taqleb il-kanal g[ax ma 

tissaportix l-assedju fuq 

widnejk. 

Min ikun assessja dawn l- 

il[na qabel l-inga;;? Min qed 

i[arri;hom teknikament? Min 

hu responsabbli g[al din ilperversità 

vokali? Dwar liema 

kwalità u professjonalità qed 

nitkellmu, sku]i? 

Lobbying g[al-Libja 

Fost in-‘nies professjonali’ li 

kienu m[allsin mil-Libja tarre;im 

tal-Kurunell Gaddafi, 

kien hemm ukoll lista s[i[a ta’ 

akkademi/i, im[allsin b[ala 

ghost writers biex jg[ollu 

internazzjonalment l-imma;ni 

tal-Kurunell, ta’ familtu u l- 

metodi singulari tieg[u “fiddemokrazija 

popolari diretta”, 

kif imfissra ideolo;ikament 

fil-Ktieb l-A[dar. 

Skont dik l-ideolo;ija, il- 

Libja kienet dikjarata b[ala 

‘stat tal-mases’ (:ema[irija) 

fejn kienu l-Kunsilli Popolari 

mxerrdin mal-pajji] kollu li 

kellhom jidde/iedu l-politika 

ekonomika, so/jali u kulturali 

tal-pajji]. 

L-akkademi/i, il-bi//a l- 

kbira tag[hom Amerikani u 

Ingli]i, kellhom l-inkarigu li 

“jbig[u lil Gaddafi 

globalment”, permezz ta’ 

profil e]altanti, 

f’pubblikazzjonijiet kbar b[al 

The Washington Post, The 

New York Times jew il- 

Vogue. 

Dan kien ]velat minn 

programm apposta li xxandar 

fuq l-Al Jazeera, li jxandar 

mill-kapitali tal-Qatar u minn 

Londra. 

Fost l-a;enziji li ng[ataw 

kuntratti s[a[ biex jg[ollu l- 

presti;ju politiku u personali 

ta’ Gaddafi kien hemm u[ud 

b[all-Bell Pottinger ta’ 

Londra, il-Monitor Group ta’ 

Boston u o[rajn ba]ati 

f’Washin;ton DC. 

Sorsi diversi tal-media 

globali issa qed i[abbru li anki 

l-Kunsill Nazzjonali 

Transitorju fil-Libja di;à beda 

jimpjega l-esperti fil-lobbying 

mill-Punent. 

Cyber space 

Kummenti dwar websajts li Ωort 

G[axar snin 

‘Mediterranea’ 

G[addew g[axar snin 

minn mindu sar l-ewwel 

Festival Mediterranea 

f’G[awdex, u l-programm 

ta’ din is-sena juri li l- 

organizzaturi ma tilfu 

xejn mill-entu]ja]mu 

tag[hom li joffru 

programm imballat 

b’esperjenzi kulturali u 

attivitajiet tipikament 

G[awdxin. 

Fil-websajt 

www.mediterranea.com.mt 

issib il-programm kollu 

minn Salvu Felice Pace 

pre]entat b’mod tassew 

attraenti. Il-festival jifta[ 

sfelicep@go.net.mt 

nhar is-27 ta’ Ottubru u 

jinkludi ]ew; pre]entazzjonijiet tal-opra Norma fit-Teatru 

Astra. Jie[du sehem l-Orkestra Filarmonika Maltija u l-Kor 

Operatiku tat-Teatru Astra. 

Il-programm jinkludi ta[ditiet stori/i dwar l-Ordni ta’ San 

:wann, dwar l-Era Bron], dwar l-istili barokk u romantiku 

f’G[awdex, ]jajjar im]ewqa b[al dik fil-Ba]ilka ta’ San 

:or;, id-dwieli ta’ San Mitri, pro;ett organiku fl-G[arb, issalini 

u l-produzzjoni tal-;bejniet u l-faqqieg[. 

Il-mu]ika tibqa’ l-fibra prin/ipali ta’ dan il-festival uniku u 

populari, u hawn ma nistax ma nurix l-apprezzament tieg[i 

g[al dawk kollha f’G[awdex li jag[tu kontribut fit-tag[lim 

tal-mu]ika ta’ kull g[amla li]-]g[a]ag[. 

Nirrikmanda lill-qarrejja l-introduzzjoni li ssibu filbrochure 

online. Tassew fiha ;abra ta’ [sibijiet li 

jippro;ettaw lil G[awdex b[ala destinazzjoni storika u 

kulturali unika. Min irid jag[mel kuntatt dwar dan il-festival 

jista’ j/empel 2155985 jew 79256897, jew b’email: 

info@mediterranea.com.mt. 

Filmati tal-festi tag[na 

Dilettant tal-festi Maltin u G[awdxin wassalli numru sabi[ 

ta’ ritratti u filmati ta’ diversi festi. L-impressjoni tieg[i hi li 

min ;ibed dawn il-filmati hu wkoll dilettant ta’ dawn il-festi. 

L-isem tal-websajt fejn issib dan kollu hu 

www.rizzagiovanni.com. 

Il-festi re/enti Maltin li ssibu f’dan is-sit huma dawk ta’ 

San Gejtanu fil-{amrun fis-7 ta’ Awwissu, il-festa ta’ San 

Lawrenz fil-Birgu fl-10 ta’ Awwissu, il-festa ta’ Santa Liena 

f’Birkirkara fil-21 ta’ Awwissu, u l-festa ta’ Santa Marija 

f’G[awdex nhar il-15 ta’ Awwissu, dejjem f’din is-sena, l- 

2011. Meta tara dawn ir-ritratti u l-filmati tapprezza x-xog[ol 

kbir li jsir biex il-festi tag[na jibqg[u ji;bdu tant attenzjoni 

mill-poplu tag[na u mit-turisti. It-ti]jin fit-toroq, il-knejjes 

imlibbsa b’mod artistiku, ir-rikkezzi li huma xhieda ta’ poplu 

li wera l-Fidi tieg[u kif kien jaf jag[mel, il-baned u t- 

tradizzjonijiet varji. Id-dettalji li taraw f’dawn il-filmati huma 

xhieda tal-kapa/ità tal-artisti Maltin, G[awdxin u barranin 

fix-xog[ol tal-fidda u l-injam. 

Punt interessanti hu li l-awtur ta’ dan ix-xog[ol online, li 

qed nassumi li hu Taljan, juri l-festa ta’ San :akbu f’Caprizzi 

f’Lulju li g[adda. Hemm xebh kbir bejn it-tradizzjonijiet 

Sqallin u dawk tag[na. Din il-websajt hi /elebrazzjoni 

kulturali, reli;ju]a u so/jali. 

Justyne riedet tag[mel [oss 

Justyne Caruana, il-Membru Parlamentari Laburista 

f’G[awdex, tqis li l-G[awdxin mhumiex rispettati bi]]ejjed. 

Kitbet f’The Times fid-29 ta’ Settembru. B’taqsima tal- 

Università, ]ew; /entri tal-MCAST, Sixth Form attrezzata, 

skola ;dida, toroq ;odda, ilma nadif, ib[ra nodfa, biedja 

b’attrezzaturi ;odda, vapuri effi/jenti, sussidji fuq trasport 

minn u lejn G[awdex, sptar b’servizzi li ma ssibhom imkien 

fid-dinja fi g]ejjer daqs G[awdex... 

Tg[id xi [add da[lilha fl-g[alqa tag[[a u hi riedet tag[mel 

[oss?

34 


COLLAGE RELIÌJON 

1.8 miljun 

1.8 miljun persuna! Kien 

rekord li qatt ma kien hawn 

b[alu meta l-folol marru 

f’US Capitol Ground g[allinawgurazzjoni 

tal-President 

Amerikan Barack Obama. 

Dan in-numru 

jirrappre]enta wkoll innumru 

ta’ tag[fis il-qalb, ta’ 

orfni li jirnexxilhom isalvaw 

f’Uganda, pajji] ]g[ir fil- 

Lvant tal-Afrika.. 

Ta’ kuljum tfal orfni 

jikkumbattu mal-[ajja biex 

forsi jg[ixu sal-g[ada. Ftit 

minnhom jittallbu. O[rajn 

ji;u sfurzati ja[dmu. Tfal 

o[rajn jitilqu l-iskola biex 

iduru bi qraba li jkunu waslu 

biex imutu. Xi w[ud mit-tfal 

jittie[du f’orfanatrofju. 

O[rajn, sa mill-età tenera 

Inti jista’ jkun taf lil Martitn 

Luteru b[ala l-missier tal- 

Knisja Protestanta u li hu 

qaleb il-Bibbja kollha g[allingwa 

:ermani]a. 

I]da li hu inqas mag[ruf 

dwar Luteru hu li kien 

kompo]itur ta’ 37 g[anjiet. 

L-iktar wa[da mag[rufa 

minhom hi A Mighty Fortress 

is Our God, imsej[a wkoll 

The Battle hymn of the 

Reformation. Hemm tal-inqas 

sebg[in traduzzjoni differenti 

bl-Ingli] ta’ dan l-innu. 

L-iktar ver]joni popolari, 

tradotta fl-1853, fiha dawn ilkliem: 

“A mighty fortress is 

our God, a bulwark never 

failing,” ji;ifieri “Fortizza 

qawwija hu l-Mulej tag[na, 

sur ta’ difi]a g[al dejjem” (a 

bulwark never failing). 

Dan l-innu ta’ Luteru hu 

ba]at fuq is-Salm 46. F’dan 

is-salm l-awtur kiteb fuq ilkenn 

u l-protezzjoni li Alla 

joffri fi ]mien ta’ inkwiet. 

Di]astri naturali huma realtà 

tal-[ajja. Id-dinja [afna drabi 

g[addiet mid-di]astri ta’ 

qerda kbira ka;unati minn 

terremoti, trombi u tifuni 

(uragani tropikali vjolenti flib[ra). 

U :esù wissiena li fil-futur 

se ng[addu minn katastrofijiet 

kbar (Lq 21:25-26, Mt 24:29- 

30, Apok16:18-21). I]da ji;ri 

x’ji;ri, Alla dejjem hu l-kenn 

u l-qawwa ta’ dawk li jafdaw 

fih (Salm 46:1-3). 

A[na ng[ixu f’dinja ta’ 

konflitti fejn gwerer u ostilità 

huma komuni bejn innazzjonijiet. 

F’dawn l-a[[ar 

snin kien hawn mijiet ta’ 

gwerer fostna. I]da :esù 

tkellem fuq gwerer ferm ikbar 

ÓSIEB 

ta’ [ames snin, ji;u traffikati 

u jda[[luhom g[ax-xog[ol 

fil-prostituzzjoni. 

Illum, ag[mel differenza 

g[al miljuni ta’ tfal orfni 

mad-dinja kollha: 

Itlob li dawk li 

bi[siebhom ju]aw dawn ittfal 

inno/enti jfallu: f’E]odu 

22:21-22 insibu: “La ta[qrux 

l-armla jew l-iltim, g[ax jekk 

ta[qruhom, u huma jsej[uli, 

jien ]gur nisma’ l-g[ajta 

tag[hom.” 

Itlob g[an-nies tal-Mulej 

li qeg[din ifittxu li ssir 

;ustizzja ma’ dawn it-tfal 

madwar id-dinja kollha. 

Staqsi lil Alla kif int tista’ 

tg[in lil dawn i/-/kejknin. 

“Ag[mlu l-[aqq mal-miskin 

u l-iltim; mal-mag[kus u l- 

(Lq21:9-10, Mt. 24; 6-7) u fuq 

l-a[[ar gwerra dinjija — 

Armageddon (Zak 14: 2-3, 

Apok 16:12-16, 19:11-21). 

Ir-ri]ultat ta’ din il-gwerra 

apokalitika se tkun ir-reb[a 

tal-poplu t’Alla. (Salm 46:5) u 

l-pa/i g[ad-dinja (v9). 

Darbtejn a[na assigurati li 

“il-Mulej tal-e]er/ti mag[na, 

fqir ag[mlu s-sewwa. E[ilsu 

d-dg[ajjef u l-fqajjar, minn 

id il-[]iena salvawhom.” 

(Salm 82.3-4). 

Staqsi lil Alla kif int 

tista’ tkun ta’ g[ajnuna lil 

orfni li jinsabu f’pajji]ek. 

“Meta tkun ta[sad il-[sad firraba’ 

tieg[ek, u tinsa warajk 

xi qatta fl-g[alqa, ter;ax lura 

biex ti;borha, imma [alliha 

g[all-barrani u l-iltim u l- 

armla, biex ibierkek il-Mulej, 

Alla tieg[ek, f’kull ma 

jag[mlu jdejk” (Dew 24:19). 

Ftakar li “Quddiem Alla u 

Missierna r-reli;jon ;enwina 

u bla tebg[a hi din: I]]ur l- 

iltiema u r-romol fil-hemm 

tag[hom u ]]omm ru[ek bla 

tin;is ’il bog[od mid-dinja.” 

(:akbu 1:27). 

Fortizza qawwija ta’ protezzjoni 

fortizza g[alina Alla ta’ 

:akobb!” (Salm 46:12). 

(vv7,11) 

Huma x’inhuma /- 

/irkustanzi, Alla j[e;;i;na, 

Bi]]ejjed! Kunu afu li jien 

Alla!” (v11). Bit-tama fih 

inkantaw “Fortizza qawwija 

Alla tag[na, sur ta’ difi]a 

tag[na g[al dejjem.” 

Poplu ming[ajr reli;jon ma tistax tiggvernah jekk mhux 

bl-ixkubetti 

– Napuljun 

It-28 {add Matul is-Sena 

Ir-rifjut ta’ stedina 

Isaija 25>6-10< Salm 23< Filipppin 4, 

12-14,19-20< Mattew 22>1-14 

Il-{sieb 

“I]da dawk ma tawx kas”. Hi fra]i iebsa li tidher fil-Van;elu 

tal-lum u tintu]a biex tiddeskrivi r-rifjut tal-mistednin uffi/jali 

g[all-istedina li g[amel is-Sultan. Hu rifjut kategoriku g[allmument 

ta’ ikel u fer[. Il-[sieb tal-lum hu fuq ir-rifjut tag[na 

g[all-grazzja ta’ Alla. Kemm-il darba ngergru fil-[ajja 

tag[na? Ingergru kontra affarijiet li ma naqblux mag[hom u li 

;ejjin kontra tag[na. I]da kemm-il darba ndunajna li hu a[na 

li kontinwament qed nirrifjutaw l-istediniet li qed jag[mlilna 

l-Mulej g[all-fer[ u s-ser[an? L-istediniet li jag[mlilna l- 

Mulej huma okka]jonijiet biex a[na nikbru fl-im[abba lejh. 

Huma stediniet li lilna jsa[[una u li r-rifjut tag[hom hu d- 

disperazzjoni tag[na. 

Kemm-il darba na//ettaw li nixorbu mill-g[ajn taddisperazzjonijiet 

li toffrilna d-dinja bil-kompromessi tag[ha u 

ma na//ettawx li nixorbu mill-g[ajn li tag[ti l-[ajja li hu 

:esù Kristu nnifsu? Kemm-il darba rrifjutajna li nixorbu millg[ejjun 

tas-salvazzjoni, spe/jalment fl-Ewkaristija Mqaddsa? 

Hu wkoll importanti li meta na//ettaw li mmorru g[all-ikla 

tat-tie; immorru lebsin tajjeb u xieraq, ji;ifieri li nkunu 

konvinti mit-twettiq tar-rieda ta’ Alla fil-pro;etti ta’ [ajjitna. 

Il-Kelma 

Fl-Ewwel Qari, me[ud mill-Ktieb ta’ Isaija l-profeta, l- 

Awtur, f’isem il-poplu, ifa[[ar lil Alla tal-[elsien li ta lillpoplu 

Lhudi. Is-salvazzjoni ti;i mxebbha ma’ pranzu kbir li 

wie[ed jipprepara b’kull xorta ta’ ikel. 

Is-Salm Responsorjali minn Salm 22 hu innu ta’ tif[ir u 

talba g[all-kenn li wie[ed isib meta jg[ammar f’Dar il-Mulej. 

Fit-Tieni Qari tal-lum, mill-Ittra lill-Filippin, San Pawl 

itenni li hu ma jrid ikun pi] fuq [add u jirringrazzja lill-Insara 

ta’ Filippu li kienu g[enuh. Fil-Van;elu ta’ San Mattew 

g[andna l-parabbola fejn is-Saltna tas-Smewwiet ;iet 

imxebbha ma’ stedina g[at-tie;. 

Il-{ajja 

1. Qatt indunajt kemm-il stedina ta’ :esù rrifjutajt f’[ajtek? 

2. Fejn u kif qed tfittex il-fer[ fil-[ajja tieg[ek? 

3. Kemm qed tersaq mal-mejda tal-Mulej fl-Ewkaristija? 

Id-Djalogu 

Mulej, ag[mel li qatt ma ng[id le g[as-sej[a tieg[ek. 

Fr Charles Fenech, OP

COLLAGE PASTORALI 


35 

IL-KWALITÀ TAL-{AJJA NISRANIJA 

Qeg[din niktbu din l-ittra tag[na wara 

mumenti ta’ skiet u riflessjoni. Xtaqna 

li dan il-kliem ng[iduh f’mument ta’ 

kalma, bit-tama li jid[ol fil-qalb ta’ kull 

wie[ed u wa[da minna. 

In[ossu li hemm b]onn jittie[du 

de/i]jonijiet importanti fuq il-kwalità 

tal-[ajja nisranija ta’ kull wie[ed u 

wa[da minna. Dawn id-de/i]jonijiet 

jg[inuna biex ikollna Knisja li tkun 

[mira g[as-so/jetà tal-lum. Qeg[din 

ng[aqqdu din l-Ittra Pastorali maxxahar 

ta’ Ottubru, biex ng[aqqduha 

max-xahar tar-Ru]arju, [alli tkun 

imsa[[a minn din it-talba lil Marija 

Santissima. 

Ir-realtà tal-lum 

Dawn id-de/i]jonijiet irridu 

ne[duhom fil-kuntest ta’ tliet realtajiet 

kbar li jag[mlu aktar diffi/li l-g[a]la 

tag[na g[al iktar twemmin fil-Mulej u 

g[al iktar impenn biex nibnu l-Knisja 

fuq it-tag[lim ta’ :esù. 

L-ewwel realtà hi l-bidla qawwija u 

mg[a;;la tas-so/jetà u l-kultura ta’ 

madwarna. In-nisrani hu diffi/li 

jidentifika lilu nnifsu f’kollox ma’ din 

il-kultura. Hi kultura li g[enitna ng[ixu 

a[jar xi valuri b[all-ambjent, l- 

a//ettazzjoni tal-persuni bi sfond 

kulturali differenti, il-ftu[ g[ar-realtà 

globali bl-opportunitajiet u r-riskji 

tag[ha. 

I]da min-na[a l-o[ra saret iktar 

diffi/li li tg[ix il-valuri nsara b[alma 

huma r-rispett tal-individwu mit-tnissil 

sal-a[[ar mument tal-[ajja, ta]-]wie; 

dejjiemi u ta’ familja stabbli fejn it-tfal 

jistg[u jitrabbew f’sigurtà, talesperjenza 

ta’ Alla li permezz tat-talb 

twassal g[al impenn fil-Knisja u 

impenn kristjan fis-so/jetà. 

It-tieni realtà hi li min[abba d-d[ul 

tad-divorzju f’pajji]na, issa g[andna 

so/jetà li iktar fa/li tindarab fil-kuntest 

ta]-]wie; u l-familja. Dawn g[andhom 

parti importanti [afna fil-qafas tasso/jetà 

u tal-Knisja. G[ax id-d[ul taddivorzju 

jferi kull ]wie;, kemm dak 

/ivili, kif ukoll i]-]wie; sagrament. 

It-tielet realtà hi l-ka] ta’ abbu]i ta’ 

minorenni minn xi sa/erdoti. Kull tip 

ta’ abbu] i;ib tbatija enormi. In[ossuna 

umiljati quddiem il-vittmi tal-abbu], kif 

ukoll quddiem il-Knisja u quddiem isso/jetà 

li g[aliha ;ejna mibg[uta biex 

inkunu xhieda. 

De/i]jonijiet 

Quddiem dan kollu, kull wie[ed u 

wa[da minna f’dawn il-;ranet irid jie[u 

de/i]joni importanti: li jg[ix ta’ nisrani 

f’dawn i/-/irkustanzi. U din mhijiex 

de/i]joni fa/li. Tista’ tittie[ed biss jekk 

il-fidi tag[na fi Kristu, u l-im[abba 

tag[na g[alih u g[all-Knisja jkunu iktar 

Ittra Pastorali 

mill-Ar/isqof 

Pawlu Cremona O.P. 

u l-Isqof ta’ G[awdex 

Mario Grech 

qawwija minn dawn il-;rajjiet g[ax 

huma ba]ati fuq il-weg[da ta’ Kristu li 

jibqa’ mal-Knisja sal-a[[ar ta]-]mien. 

Nafu li dan hu possibbli g[aliex 

g[exuha l-ewwel dixxipli tal-Mulej – li 

naqraw fuqhom fl-Atti tal-Appostli – 

f’/irkustanzi ibsin u rnexxielhom 

jg[addu t-tag[lim ta’ :esù lil ta’ 

warajhom. 

Il-Knisja bdiet madwar Kristu mejjet 

fuq is-Salib u l-bi]a’ li dan il-fatt ;ab 

fuq id-dixxipli g[ax [asbu li kien 

intemm kollox; l-eperjenza tad-dg[ufija 

tal-membri – :uda li ttradih, Pietru li 

/a[du tliet darbiet, l-appostli l-o[ra, 

[lief :wanni, li telquh wa[du fuq is- 

Salib. Ma’ din kien hemm ukoll ilpersekuzzjoni 

minn parti kbira tal- 

Komunità Lhudija li :esù kien tant 

i[obb u mill-Imperu Ruman. 

Bil-qawmien tieg[u Kristu ta lill- 

Knisja l-qawwa li teg[leb id-dg[ufija fi 

[danha u tibdel kull persekuzzjoni 

f’opportunità ta’ m[abba akbar. 

Se jkun hemm min jie[u d-de/i]joni 

li jibqa’ bog[od jew jo[ro; mill-Knisja. 

A[na lil dawn l-a[wa m’g[andniex 

ni;;udikawhom. L-im[abba ta’ Alla l- 

Missier lejn kull persuna, hi min hi, ma 

t[alliniex ni;;udikaw, i]da biss 

in[obbu, u n[obbu kif [abb Alla l- 

Missier li bag[at lil Ibnu biex jurina l- 

Verità fl-Im[abba li hi l-qofol tal-Fidi 

tag[na. 

L-istorja tal-Knisja f’pajji]na 

Il-Knisja, anki dik f’Malta, 

irnexxielha tg[ix f’kull /irkustanza. Flistorja 

tag[ha hi g[addiet mill-ewwel 

]minijiet, meta San Pawl [alla l-ewwel 

komunità kristjana f’Malta. Il-;rajjiet 

ta’ dik il-komunità huma mistura flistorja, 

i]da ma nistg[ux ma 

ng[aqqduhomx mal-persekuzzjoni li 

g[addiet minnha l-Knisja fl-Imperu 

Ruman. Anki fil-mument tal-[akma 

mill-G[arab, mill-istudji li saru 

jirri]ulta li kien hemm ‘;emg[a ]g[ira’ 

li rnexxielha ]]omm il-fidi. 

Kien hemm sekli meta l-istorja tal- 

Knisja f’pajji]na kienet imdawra minn 

appo;; kulturali u numeriku talmembri 

tag[ha. Dawn i]-]minijiet taw 

lil pajji]na wirt kulturali u reli;ju] li 

g[adu qawwi sal-lum, u dan issarraf 

f’[afna ;id. 

I]da nag[mlu ]ball jekk na[sbu li 

dawn il-kundizzjonijiet huma ta’ 

importanza /entrali. Meta na[sbu hekk, 

jista’ ji;rilna li meta jitne[[ew jew 

jinbidlu dawn il-kundizzjonijiet, jaqa’ 

kollox. 

Infatti, meta nag[rfu li l-appo;; 

kulturali u politiku hu biss il-qoxra tal- 

Knisja u tal-Fidi tag[na, allura g[andna 

nfittxu li nintrabtu ma’ dak li hu /entrali 

fil-fidi tag[na, Sidna :esù Kristu, u 

nibnu realtà ;dida fi/-/irkustanzi tallum. 

Hi l-isfida tal-evan;elizzazzjoni l- 

;dida li l-Knisja qed tfittex illum. Din 

tista’ sse[[ biss jekk mal-bini tal-Knisja 

b[ala komunità fl-aspetti esterni tag[ha 

jkun hemm ukoll il-bini minn ;ewwa 

tar-rabta ta’ kull wie[ed u wa[da minna 

mal-Mulej :esù. Fuq kollox il-Knisja 

tag[mel ‘su//ess’ biss jekk hi tkun 

mezz ta’ salvazzjoni g[all-bnedmin 

kollha. 

Il-Knisja tista’ tg[addi ming[ajr 

appo;; kulturali u politiku g[ax 

g[andha l-qawwa spiritwali ;ewwa 

fiha. Il-Knisja kontinwament tfittex 

tisfija minn dak li hu appo;; estern 

g[al dik li hi s-sa[[a tal-konvinzjoni 

tal-Fidi u tal-Ispirtu s-Santu. 

Huma mumenti qawwijin ta’ 

qawmien meta min jag[ti s-sehem 

tieg[u fil-Knisja ma jkollux l-appo;; 

ta’ privile;;i so/jali, u allura j[oss il- 

[tie;a li jintelaq f’idejn il-qawwa ta’ 

Alla. 

G[a]liet 

L-g[a]la li rridu nag[mlu hi [afna 

iktar profonda minn dik li xi drabi t- 

tradizzjoni u l-kultura jimbuttawna biex 

nibqg[u marbutin mal-Knisja. L-g[a]la 

trid tkun jekk nag[]lux li nkun parti 

mill-Knisja li trid twassal lil Kristu. 

L-g[a]la tieg[i personali, l-g[a]la 

tal-familja tieg[i, trid tibda minn 

;ewwa u ti;i msa[[a bit-talb u bissolidarjetà 

tal-Komunità tal-Fidili. 

Inkella wie[ed ma jsibx sa[[a bi]]ejjed 

biex jg[ixha fi/-/irkustanzi tal-lum. Hi 

din l-esperjenza li a[na qeg[din 

nipproponu lilkom illum. 

Irridu nirra;unaw b[al San Pawl 

meta kien imtaqqal minn ‘xewka’: li 

jrid jiddependi iktar fuq is-sa[[a tal- 

Mulej milli fuq il-qawwa tieg[u biss. 

Dawn kienu l-kliem li qallu l-Mulej: 

“Bi]]ejjed g[alik il-grazzja tieg[ek; 

g[ax il-qawwa tieg[i tidher fl-aqwa 

tag[ha fejn hemm id-dg[ajjef” u l- 

konklu]joni ta’ Pawlu: “g[ax meta 

nkun dg[ajjef, inkun qawwi” (2 Kor 12, 

9.10). 

Is-sej[a tal-Papa Benedittu XVI 

Nixtiequ nag[lqu din l-ittra billi 

ning[aqdu mal-Papa Benedittu XVI li 

jg[idilna fuq ir-realtà tal-Knisja llum: 

“Fil-klima l-kbira kulturali ta’ [afna 

pajji]i tal-Punent, l-g[eruq tal- 

Kristjane]mu g[andhom posthom 

hemm. Imma qeg[din dejjem aktar 

nersqu lejn Kristjane]mu ta’ de/i]joni 

personali... Ikolli ng[id, min-na[a l- 

wa[da llum je[tie; li nissudaw dan il- 

Kristjane]mu tal-konvinzjoni, ner;g[u 

nag[tuh [ajja mill-;did u nferrxuh, 

biex aktar bnedmin jer;g[u jag[rfu 

jg[ixu l-fidi tag[hom. 

Min-na[a l-o[ra rridu nag[rfu li 

a[na sempli/ement m’a[niex identi/i 

mal-kultura u man-nazzjon – imma li 

g[andna s-sa[[a li nag[tu lill-pajji] 

valuri li ta//etta li tie[u u nsa[[uhom, 

ukoll jekk il-ma;;oranza mhumiex 

Insara li jemmnu” (Dawl id-Dinja, 

2011, 169). 

Hu fid-dawl ta’ dan kollu li l-Knisja 

f’pajji]na trid ter;a’ tifli u tara l- 

missjoni li [allielna l-Qdusija Tieg[u 

l-Papa Benedittu qabel ma [alla 

Malta: 

“{alluni n[e;;i;kom g[al 

darb’o[ra biex trawmu g[arfien 

profond tal-identità tag[kom u 

t[addnu r-responsabbiltajiet li jo[or;u 

minnha, l-aktar billi tmexxu ’l 

quddiem il-valuri tal-Evan;elju li 

jag[tikom vi]joni /ara tad-dinjità 

umana u tal-ori;ini u d-destin komuni 

tal-umanità. Kunu ta’ e]empju 

f’artkom u barra minn artkom ta’ [ajja 

nisranija dinamika. Kunu kburin bissej[a 

nisranija tag[kom. G[o]]u l- 

wirt reli;ju] u kulturali tag[kom.” 

Ommna Marija li kienet f’nofs l- 

appostli titlob lil Alla l-Missier biex 

jibg[at l-Ispirtu s-Santu fuq il-Knisja, 

takkumpanjana fit-talb tag[na fixxewqa 

ta’ qawwa ;dida fil-Missjoni 

tag[na li nag[mlu lil Binha [aj u 

pre]enti fostna permezz tal-Komunità 

tal-Knisja. Nitolbukom li din l- 

intenzjoni tag[mluha wkoll fir- 

Ru]arju li n[e;;ukom tg[idu kuljum.

36 


COLLAGE KURÛITAJIET 

INTERVALL 

PAWSA QASIRA TA’ MISTRIEÓ 

:i]irani mix-xag[ar 

Mara Ingli]a qed tqatta’ mijiet 

ta’ sig[at to[loq ;i]irani 

mag[mula mix-xag[ar. 

Kerry Howley, ta’ 23 sena, 

bdiet il-kollezzjoni tag[ha ta’ 

[ames ;i]irani waqt li kienet 

fit-tieni sena tag[ha fluniversità 

meta rat kemm kien 

hemm nies li wara li jaqtg[u 

jew jaqg[alhom xag[arhom 

jaqbdu u jarmuh. 

Il-mara ;abet l-aktar xag[ar 

minn mara :appuni]a, [abiba 

ta’ ommha, li kellha xag[ar 

jaslilha sa qaddha u kienet 

taqta’ biss ftit minnu [ames 

darbiet fis-sena. 

Howley, li ggradwat milluniversità 

ta’ Middlesex, qalet 

li l-:appuni]a bdiet tag[tiha 

30 /entimetru ta’ xag[ar kull 

darba li kienet taqtg[u. Bissa[[a 

ta’ hekk hi bdiet 

tag[mel ;i]irani tax-xag[ar 

b’disinji astratti mnebb[a 

minn dak li kienet tara filwallpapers. 

Ix-xog[ol isir b’reqqa kbira 

u kull ;i]irana tie[u madwar 

60 sieg[a biex issir. 

L-i]g[ar kamera fid-dinja 

{ar;et g[all-bejg[ l-i]g[ar 

digital camera fid-dinja li 

tiswa biss $99.95. Il-kamera 

qed tinbieg[ mill-kumpanija 

Amerikana Hammacher 

Schlemmer li ssostni li l- 

apparat kapa/i jie[u ritratti u 

videos tajbin daqs dawk 

kbar. 

Il-kamera hi kbira pulzier 

u ti]en madwar 14-il 

gramma. G[alkemm tidher 

tant ]g[ira u delikata tie[u 

ritratti b’tag[fisa ]g[ira u 

jkollok l-isba[ ri]ultat. 

Fred Berns, id-direttur 

;enerali tal-kumpanija, qal 

li g[alkemm il-kamera 

fiha biss daqs bo//a tallog[ob, 

dawk li u]awha 

baqg[u mistg[a;ba bilkwalità 

tar-ritratti u l- 

filmati li [adu. 

Il-kamera tista’ titqabbad 

ma’ kompjuter b[as-soltu 

b[al kull kamera o[ra. 

Id[lu fis-sit http:##tinyurl. 

com#3pzxwdw 

Mara tg[ix f’basket tal-qasab 

Mara ta’ 27 sena minn Changzhi fi/-?ina ilha 

tg[ix f’basket tal-qasab g[al dawn l-a[[ar 16-il 

sena. Mo Hongping tinsab komda f’basket li hu 

1.2m twil u 0.5m wiesa’ minn mindu kellha 11- 

il sena. 

Wang Xiuhua, omm il-mara, tg[id li meta 

bintha kellha 20 ;urnata mardet serjament 

b’deni qawwi fix-xitwa. Imma ma setg[ux 

imorru l-isptar g[ax it-toroq kienu mblukkati 

bil-borra. Meta rnexxielhom je[duha l-isptar 

instab li t-tifla kienet qed tbati minn menin;ite. 

G[alkemm Mo salvat mill-marda, minn 

hemm ’il quddiem bdiet tbati minn puplesija 

u ma bdietx ti]viluppa sew. :urnata 

minnhom ommha fettlilha tpo;;iha f’baskett 

tal-qasab u t-tifla mill-ewwel dehret li [adet 

ir-ru[. 

Instab li l-mod ta’ kif kien mag[mul il-basket 

kien qed iserra[ ;isem it-tifla u b’hekk kien 

jonqsilha l-u;ig[. Minn dakinhar Mo baqg[et 

tg[ix fil-basket li wara g[amlulu r-roti biex 

ikun jista’ jin;arr minn post g[all-ie[or. 

Kamra mortwarja Torka spe/jali 

... fil-ka] li l-mejtin jirxuxtaw! 

Kunsill lokali fit-Turkija bena 

kamra mortwarja spe/jali 

b’sistema li ddoqq l-allarm 

jekk xi mejjet jer;a’ jqum. 

Il-muni/ipiltà ta’ Malatya 

meta bniet din il-kamra [adet 

[sieb li tag[mel fihom 

fridges sensittivi li jistg[u 

jaqbdu kull moviment li 

jse[[ fihom. 

Il-kap ta/-/imiterji Akif 

Kayadurmus qal li l-fridges 

jaqbdu sal-inqas /aqliqa u 

dan iwassal biex ting[ata 

twissija lil dawk li jkunu 

fil-post. Barra hekk, l-istess 

fridges g[andhom apparat li 

appena jintmess, il-bieba 

ta’ fejn ikun hemm ilkatavru 

tinfeta[ 

Il-kamera ta’ pulzier 

awtomatikament. 

Ir-ra;el qal li huma 

jikkunsidraw kull possibbiltà 

inklu]a dik li l-pazjent, g[ad li 

jkun dikjarat mejjet mit-tabib 

tieg[u, iqum meta jkun mitluf 

minn sensih. 

Il-post il-;did infeta[ il- 

;img[a l-o[ra u se jilqa’ fih 

36 katavru.

COLLAGE PASSATEMP 

Mimdudin> 

1. Arseniku (6) 

3. Mintag[na [afna kemm f’eg[milu u kemm f’diskorsu (6) 

7. Ikkontrollajt (7) 

8. Nies [omor! (5) 

9. Trid [afna minnu biex tibni dar (5) 

10. Mentri l-kor jaf ukoll jag[mel abort! (9) 

11. Re/ipjent g[all-ilma (5) 

13. Tin[asel b’wa[da tfu[ (6) 

15. Il-Palazz ta’ ……, jinsab i[ares lejn id-da[la ta’ San Pawl il- 

Ba[ar (6) 

17. Katina tad-deheb ta’ ra;el bl-arlo;; tal-but mag[ha (5) 

21. Ji;;errew mat-toroq fit-tlett ijiem tal-Karnival (9) 

23. Dik li minnha jg[addi l-ilma tal-vit (5) 

24. T[ares minnha tara kbir (5) 

25. Din hi re;ina li tmur ma]-]bib u l-passolina! (7) 

26. {uta fil-kavetta jew f’mazz karti tal-log[ob (6) 

27. B[al donnu tah mejt (6) 

Weqfin 

1. L-ar/ier jisparaha bil-qaws (6) 

2. Ma baqax minfu[ b[alma kien (5) 

3. Dan g[ad irid ji;I (5) 

4. Ittaqqab biha (7) 

5. Tarf mnejn taqbad o;;ett (5) 

6. Post pittoresk fid-da[la ta’ San Pawl il-Ba[ar (6) 

7. Bi//a la[am mdendla ma’ gan/ g[and il-bejjieg[ tal-la[am (5) 

12. “… u imxi”, hekk kien qal :esù f’wie[ed mill-mirakli (3) 

14. Suf jew lan]it fuq l-annimali (3) 

15. Li qishom l-istess g[ax jixxieb[u (6) 

16. Qalb rumani ta’ [ila kbira ssib l-im;ieba ta’ bniedem li 

jixtieq jg[in? (7) 

18. Semma le[nu mad-daqq tal-mu]ika (5) 

19. }ur]ieqa (5) 

20. Fuqha, t-tfal, tg[idx kemm jie[du pja/ir jog[lew u jin]lu (6) 

22. Ba[ba[ int b’[afna ilma (5) 

23. Ir-raba’ parti (5) 

Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret nhar il-{add li g[adda 

Mimdudin> 1. Nokkli; 3. Beland; 7. Namrati; 8. Valur; 9. 

O[xon; 10. Astinenza; 11. Offi]; 13. Qastni; 15. Tursin; 17. 

Darba; 21. Affidavit; 23. {er]a; 24. Lema[; 25. Lan;asa; 26. 

Ma[lul; 27. Fa//ol. 

Weqfin>1. Nelson; 2. Lemin; 3. Bdilt; 4. Lavanda; 5. Xalar; 6. 

Armati; 7. Nixef; 12. Fus; 14. Sur; 15. Tfajla; 16. Inda[al; 18. 

Bor]a; 19. Ateni; 20. Barmil; 22. Vilel; 23. {jara. 

1 2 3 4 

5 

7 

8 

9 

15 

21 

24 


11 

10 

12 13 14 

16 

26 27 

pin 

PUBLICATIONS 

Triq Herbert Ganado, 

Tal-Pietà Tel> 

25965412 

22 

25 

pin 

PUBLICATIONS 

19 

17 18 

23 

37 

IRBAÓ… voucher ta’ €20 li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN 

(Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 

(Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru 

tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument,Stamperija Indipendenza, Triq 

Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. 

Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[a 

tat-Tisliba tal-{add 18 ta’ Settembru hi: Miriam Gauci, Casa John, ‘Mir’, 

Triq Bug[arbiel, }ejtun. 

6 

20 

Soluzzjonijiet 

L-g[awwiem 

Mill-‘plays’ ta’ 

Shakespeare 

Il-karattru hu ta’ 

CALIBAN 

Mill-plays ta’ Shakespeare 

Meta dawn is-seba’ karattri li jinsabu f’ordni m[allta ssibilhom 

posthom korrettament fir-ringieli mimdudin, l-ittri fid-djagonal 

jag[tuk l-isem ta’ karattru ie[or. 

Esperjenza ta’ g[awwiem 

G[andu ra;un dan l-g[awwiem i[oss xi [a;a stramba. Imla kull 

spazju fejn hawn tikka sewda u tkun taf g[aliex. 

Nilag[bu bin-numri 

Nilag[bu bin-numri 

Imla l-kaxxi vojta billi tu]a n-numri mill-1 sad-9 biex tag[mel 

dawn is-sitt ekwazzjonijiet korretti bir-ri]ultat li jinsab fuq barra 

n-na[a tal-lemin u isfelnett. Kull numru u]ah darba biss. 

Minn xiex qed jib]a’^ 

G[aqqad it-tikek bin-numri mill-1 sas-36 u tkun taf minn xiex 

qed jib]a’ dan il-kok. 

Minn xiex qed jib]a’^

AVVIÛI PN il-Óadd, 9 ta’ Ottubru, 2011 

39 

KUMITATI SEZZJONALI PN 1981-1987. Bi preparazzjoni g[all-attivitajiet li 

se jsiru fix-xhur li ;ejjin, il-Partit Nazzjonalista qed ji;bor informazzjoni 

dwar persuni li kienu membri tal-Kumitati Sezzjonali bejn l-1981 u l-1987. 

Min kien membru ta’ Kumitat Sezzjonali f’dawn i]-]minijiet hu mitlub 

i/empel 25965314 jew 99424945.

44 


SPORT 

RUGBY TAZZA TAD-DINJA 

Franza u Wales fis-semi-finali b’wirjiet kbar 

Il-Fran/i]i Aurelien Rougerie (xellug) u Imanol Harinordoquy jippruvaw iwaqqfu lill-Ingli] Manu Tuilagi 

waqt il-kwarti tal-finali fl-Eden Park f’Auckland 

Franza taw wirja mill-aqwa 

biex g[elbu lill-Ingilterra, 19- 

12 f’Eden Park u g[addew 

g[as-semi-finali tat-Tazza tad- 

Dinja tar-Rugby fejn issa 

jiltaqg[u kontra Wales, li 

g[elbu lill-Irlanda, 22-10 fissemi-finali 

l-o[ra li ntlag[bet 

f’Wellington. 

Franza ma kinux jintg[arfu 

mit-tim li tilef ]ew; partiti filfa]i 

tal-gruppi u li qabel din ilpartita 

kien qed jissemma li se 

ji;i eliminat. Madankollu, 

huma fet[u bera[ lill-Ingli]i 

sa mill-bidu u sal-mistrie[ 

kienu 16-0 minn fuq, bi tries 

ta’ Vincent Clerc u Maxime 

Medard u ]ew; penalties ta’ 

Dimitri Yachvili. 

Ben Foden ta ftit tama lill- 

Ingilterra fil-55 minuta meta 

g[amel try, u Jonny 

Wilkinson skorja l- 

conversion, imma Francois 

Trinh-Duc kisebdrop goal 

tmien minuti mit-tmiem biex 

po;;a lil Franza 19-7 minn 

fuq. 

Sat-tmiem, Mark Cueto 

skorja g[all-Ingilterra, 19-12; 

imma Toby Flood falla l- 

conversion u Franza ]ammew 

sat-tmiem. 

“Ninsabu kuntenti [afna. 

Hu [afna aktar fa/li g[alina li 

nilag[bu meta nkunu ta[t 

pressjoni, u g[alhekk prosit lil 

kul[add,” qal l-iscrumhalf 

Dimitri Yachvili. 

“Din qisna pattejniha lilna 

nfusna. Illum urejna spirtu ta’ 

g[aqda qawwi g[aliex ma 

stajniex naffordjaw li nilag[bu 

kif lg[abna l-;img[a l-o[ra 

kontra Tonga.” 

L-Ingli]i, Champions fl- 

2003 u runners-up fl-a[[ar 

edizzjoni tat-Tazza tad-Dinja, 

fasslu l-eliminazzjoni 

tag[hom stess b’nuqqas ta’ 

dixxiplina fost l-attakkanti u 

numru kbir ta’ ]balji, li 

swewlhom qares. 

“Ninsabu ddi]appuntati 

[afna. Ippruvajna nag[mlu 

reazzjoni fit-tieni taqsima u 

kellna xi /ansijiet, imma ma 

konniex tajbin bi]]ejjed illum. 

Di]appunt enormi g[alliskwadra 

u l-partitarji, imma 

mertu wkoll lil Franza g[aliex 

taw wirja kbira,” qal il-captain 

Ingli], Lewis Moody. 

Il-Fran/i]i issa se 

jirritornaw Eden Park is-Sibt 

biex jilag[bu kontra Wales. 

L-Irlanda, li kienu leaders 

tal-grupp wara li g[elbu liddarbtejn 

Champions, l- 

Awstralja, naqsu milli 

japprofittaw mir-ri[ 

favurihom fl-ewwel taqsima u 

kienu 10-3 wara try fit-tieni 

minuta mill-winger ta’ Wales, 

Shane Williams. Il-winger 

Keith Earls irrisponda g[all- 

Irlanda bi try, erba’ minuti fittieni 

taqsima. 

Il-log[ba nbidlet bi try millaqwa 

ta’ Mike Phillips fil-50 

minuta u b’Wales jippressaw 

fuq l-Irlanda, l-iscrumhalf dar 

fil-qosor u g[amel try 

ming[ajr problemi. 

Jonathan Davies ]ied ie[or 

kontra tim li kien sofra biss 

tliet tries fi tliet partiti talgrupp 

meta [arab lil Gordon 

D’Arvy kwarta wara. 

Ir-reb[a ta’ Wales kienet 

tkun akbar li kieku l-flyhalf, 

Rhys Priestland, ma laqatx 

darbtejn il-lasta minn 

penalties. 

Illum jintlag[bu ]-]ew; 

kwarti tal-finali l-o[ra bejn l- 

Afrika ta’ Isfel u l-Awstralja, 

u New Zealand kontra l- 

Ar;entina. 

TENNIS 

Nadal u Murray fil-final 

Rafa Nadal issupera lill- 

Amerikan Mardy Fish, 7-5, 6-1 

biex g[adda g[all-final tal- 

Open tal-:appun. 

I/-Champion renjanti ta’ 

Tokjo, fil-final se jiltaqa’ 

kontra l-Britanniku Andy 

Murray, illum wara li s-seed 

nru 2 g[eleb lil sie[eb Nadal 

fit-Tazza Davis, David Ferrer, 

6-2, 6-3. 

Nadal, li qabel u wara l- 

log[ba deher jiekol in-noodles, 

insista li d-dieta tieg[u kienet 

wa[da aktar b’sa[[itha minn 

dan. 

Fit-tieni set, l-Ispanjol 

g[amel litteralment dak li ried 

b’Fish, u wara li mar 4-0 minn 

fuq, Fish deher tant irrabjat li 

sabbat il-pala fil-court meta 

mar 5-1 minn ta[t. 

Murray, li ;ej mit-tielet titlu 

tieg[u dan l-ista;un, f’Bangkok 

il-;img[a l-o[ra deher f’forma 

tajba u pre/i] biex g[eleb lil 

Ferrer u [oloq il-final tal-[olma 

g[all-organizzaturi. “Lg[abt 

tajjeb u bdejt nolqot kull ballun 

fejn xtaqt. Na[seb li g[andha 

tkun final e//itanti,” qal 

Murray. 

Intant, Marijn Cilic ibba]a 

fuq is-service qawwi tieg[u 

biex g[eleb lill-konnazjonal 

Kroat, Ivan Ljubicic, 6-1, 6-3, u 

g[adda g[all-final tal-Open 

ta/-?ina. 

Cilic, li kien finalista tellief 

sentejn ilu, qal li qabad ir-ritmu 

tal-log[ba meta g[amel l- 

ewwel break. 

Cilic issa jilg[ab kontra 

Tomas Berdych fil-final ta/- 

/entru nazzjonali tat-tennis 

f’Beijing wara li dan elimina lil 

Jo-Wilfried Tsonga. 

Fis-semi-finali tan-nisa, ir- 

Rumena Monica Niculescu 

tilg[ab kontra l-:ermani]a 

Andrea Petkovic u t-Taljana 

Flavia Pennetta kontra l- 

Pollakka Agnieskzka 

Radwanska.


SPORT 

Rooney ta[t kritika qawwija 

Ara pa;na 47 

Wayne Rooney (nofs) imke//i mir-referee Wolfgang Stark (lemin) waqt il-log[ba minn Grupp G tal-Euro 2012 kontra Montenegro, f’Podgorica. 

TAZZA AFRIKANA 

Il-Libja ji//elebraw punt storiku 

Il-Libja //elebraw bil-kbir dik li 

probabbilment tista’ tkun ilkwalifikazzjoni 

g[all-fianli tat-Tazza tan- 

Nazzjonijiet Afrikani li se ssir is-sena d- 

die[la, wara wirja kbira fid-difi]a li 

matulha [adu draw, 0-0 kontra Zambja. 

Il-Libja lag[bu l-partiti tag[hom home 

kollha barra minn darhom, g[ajr log[ba 

wa[da min[abba l-inkwiet li hemm filpajji], 

u ]ew; partiti minnhom intlag[bu fi 

ground newtrali. 

Is-su//ess tag[hom ifisser akbar meta 

wie[ed jikkunsidra li l-kampjonat 

domestiku ilu sospi] sa minn Marzu u 

/a[[ad diversi players tat-tim nazzjonali 

milli jilag[bu football regolari. 

Id-draw f’Chingola a//erta wkoll li 

Zambja jispi//aw fl-ewwel post ta’ Grupp 

C b’punt vanta;; fuq il-Libja, li baqg[u 

bla telfa u li mistennija jikkwalifikaw 

b[ala wie[ed mill-a[jar tliet runners-up 

meta jintemmu l-partiti kollha fi tmiem il- 

;img[a. 

“Ma lg[abniex tajjeb [afna, imma dan 

ma jimpurtax. Dan hu jum storiku 

g[alina,” qal il-kow/ tal-Libja, il-Bra]iljan 

Marcos Paqueta, li baqa’ jag[ti s-servizz 

tieg[u minkejja li ilu sitt xhur ma jit[allas. 

Hu u l-players ]ifnu fil-pitch biex 

ji//elebraw id-draw, [afna minnhom biddmug[ 

f’g[ajnejhom wara li [adu l-punt 

prezzju]. 

Il-goalkeeper, Samir Aboud, li g[andu 

39 sena, wettaq ]ew; saves kru/jali flewwel 

taqsima. “Dan hu kollu g[al- 

Libjani u g[ar-rivoluzzjoni tag[na,” qal 

Aboud, li s-saves tieg[u ;eg[luh jidher 

qisu player ta’ 21 sena. 

“Kuntent g[alihom g[aliex huma tim 

qalbieni u wrew kura;; kbir meta wie[ed 

iqis minn xiex g[addew,” qal il-kow/ ta’ 

}ambja, it-Taljan Dario Bonetti. 

Ri]ultati 

GFA 

II Div. 

Ker/em A. v St. Lawrence 2-1 

Munxar v G[arb R. 4-0 

ISA 

Catania Cup K#F 

Vassallo Grp. V Toly P. 4-9 

De la Rue v Actavis 2-2 

SWAN 

I Div. 

Dingli AMG v Versity K. 5-0 

Marsa SM v Tarxien AFC 3-0 

II Div. 

Lija#Iklin G[arg[ur AB 

}ejtun W. v Fleur de Lys 

7-0 

2-2 

HANDBALL 

MHA Cup Nisa 

La Salle T. v Phoenix SC 18-14 

Luxol G4S v Aloysians }. 17-24 

MHA Cup Ir;iel 

Luxol LW v Kavallieri RS2 27-20 

La Salle ZT v Pheonix M. 28-10 

BASKETBALL 

MBA Shield Nisa 

Luxol v Qormi 88-27 

MBA Shield Ir;iel 

I Div. 

Athleta AZ v Si;;iewi 46-49 

MBA Shield Ir;iel 

II Div. 

Qormi v Mellie[a 41-39 

Floriana v Mtarfa 24-56 

Euro 2012 

Grupp I 

Liechtenstein v Skozja 0-1 

U#21 

Wales v Montenegro 

Turkija v Ungerija 

1-0 

2-1 

Football Ingli] 

League One 

Bournemouth v Rochdale 1-1 

Bury v Exeter 2-0 

Carlisle v Brentford 2-2 

Charlton A. v Tranmere 1-1 

Colchester v Yeovil 2-2 

Huddersfield v Stevenage 2-1 

Scunthorpe Leyton O. 2-3 

Sheff Wed Chesterfield 3-1 

Wycombe v Walsall 1-1 

FORMULA 1 

Vettel mistenni 

jkun inkurunat 

Champion illum 

Pa;na 45

SPORT 


41 

DOPING 

Atleti [atja ta’ doping se jit[allew 

jie[du sehem fl-Olimpjadi 

Numru kbir ta’ atleti li nstabu 

[atja li g[amlu u]u minn 

sustanzi pprojbiti se jit[allew 

jie[du sehem fl-Olimpjadi ta’ 

sena o[ra f’Londra. Dan ;ie 

de/i] mill-Qorti Arbitrarja tal- 

Isport (CAS). 

Il-Kumitat Olimpiku 

Internazzjonali (IOC) kellu 

regola li tg[id li dawk l-atleti li 

;ew sospi]i g[al aktar minn sitt 

xhur min[abba u]u ta’ sustanzi 

pprojbiti, ma jkunux jistg[u 

jie[du sehem fl-Olimpjadi, 

kemm dawk tas-sajf kif ukoll 

dawk tax-xitwa. 

B’hekk, id-de/i]joni tal-CAS 

tfisser li r-regola tal-IOC, li 

kienet introdotta fl-2008, mhux 

se ti;i aktar irrispettata. 

Dan ifisser li atleti b[alma 

huma LaShawn Merritt se jkunu 

jistg[u jie[du sehem fl-aktar 

kompetizzjoni sportiva 

presti;ju]a. Merritt issa jista’ 

jiddefendi t-titlu tal-400m, li hu 

kien reba[ fl-Olimpjadi ta’ 

Beijing. Hu kien ;ie sospi] 21 

xahar wara li fl-2009 u fl-2010 

instab [ati ta’ u]u ta’ sustanza 

pprojbita. 

Is-sospensjoni ta’ Merritt 

intemmet f’Lulju li g[adda u filfatt 

dan [a sehem fil-kampjonati 

mondjali li saru f’Awwissu fil- 

Korea ta’ Isfel. Waqt dawn ilkampjonati, 

Merritt reba[ midalja tal-fidda fil-kategorija 

tal-4x400m relay. 

Hekk kif t[abbret id-de/i]joni 

li r-regola numru 45 se ti;i 

mwarrba, l-avukat ta’ dan l- 

atleta qal li Merritt jinsab ferm 

kuntent u e//itat biex issa jibda 

j[ejji g[all-Olimpjadi. 

Intant, il-Kumitat Olimpiku 

Internazzjonali fi stqarrija 

esprima d-di]appunt tieg[u u 

qal li se jevalwa l-possibbiltà li 

jintrodu/i regoli ;odda biex irreputazzjoni 

tal-isport tibqa’ 

nadifa. 

Fl-istqarrija, l-IOC qal li ji;ri 

x’ji;ri, il-Kumitat jibqa’ 

ji;;ieled kontra d-doping flisport. 

“Ir-regola 45 kienet 

introdotta biex ji;u rrispettati l- 

valuri li dejjem sa[aq fuqhom 

dan il-Kumitat. L-IOC minn 

dejjem ried li l-atleti li 

jikkompetu ming[ajr ma jie[du 

sustanzi pprojbiti jkunu protetti. 

“Ftit xhur o[ra, il-Kodi/i tal- 

A;enzija ta’ Kontra d-Doping 

(WADA) se ji;u riveduti u l- 

IOC se jag[mel pressjoni biex 

ir-regoli ji;u aktar stretti.” 

Dan il-verdett jippermetti lil 

diversi atleti o[ra li jie[du 

sehem fl-Olimpjadi, mhux biss 

tas-sajf li ;ej f’Londra, i]da 

wkoll f’dawk tax-xitwa, li se 

jsiru fl-2014, f’Sochi. 

Skont l-Asso/jazzjoni 

Internazzjonali tal-Atletika 

(IAAF), madwar 50 atleta tattrack 

and field se jkunu 

affettwati b’din id-de/i]joni. 

Fost l-aktar ritorn mistenni se 

jkun dak tal-iskater :ermani]a, 

Claudia Pechstein, li fl-2009 

kienet ;iet sospi]a sentejn u issa 

lesta biex f’Londra tie[u sehem 

fid-dixxiplina ta/-/ikli]mu. 

“Ninsab immensament 

kuntenta. Il-verdett ma setax 

ikun a[jar g[alija. Saret 

;ustizzja u issa lesta biex 

nirba[ l-g[axar midalja tieg[i 

fl-Olimpjadi,” qalet Pechstein 

hekk kif saret taf bl-a[bar. 

?iklist ie[or li kien ;ie sospi] 

hu David Millar; i]da dan 

g[alissa, xorta ma jistax jie[u 

sehem fl-Olimpjadi. Dan 

g[aliex, min[abba li hu 

jag[mel parti mill-Kumitat 

L-iskater :ermani]a, Claudia Pechstein, li f’Londra se tie[u sehem fi/-/ikli]mu 

Olimpiku tar-Renju Unit, 

mhuwiex affettwat bidde/i]jonijiet 

tal-IOC. 

Mhux kull pajji] g[andu 

x’jaqsam mal-IOC, u r-Renju 

Unit hu wie[ed minn dawn. 

Dwar dan, Millar qal li din irregola 

hi ta’ ;id g[all-futur talisport, 

i]da hu jittama li jasal i]- 

]mien meta kull pajji] 

jirrispetta r-regoli tal-Kodi/i 

tal-WADA. 

Fil-fatt, il-Kumitat Olimpiku 

tar-Renju Unit kellu laqg[a li 

matulha ;ie diskuss l-impatt li 

dan il-verdett se jkollu fuq issospensjonijiet 

li dan il-Kumitat 

ta lil diversi atleti fir-Renju 

Unit. 

Kienu l-IOC u l-Kumitat 

Olimpiku Amerikan (USOC) li 

ori;inarjament talbu lill-CAS 

biex tevalwa r-regola 45. Hekk 

kif t[abbret id-de/i]joni, is- 

CEO tal-USOC, Scott 

Blackmun esprima s- 

sodifazzjon tieg[u kif ukoll 

fa[[ar il-mod professjonali li 

bih ;iet studjata din ilpossibbiltà 

li issa saret realtà. 

L-Amerikan LaShawn Merritt se jkun jista’ jie[u sehem fl-Olimpjadi 

Programm ta’ sport lokali g[al-lum 

IASC 

Tarxien Grd – 8.30 p.m. II 

Div. G]ira Utd v B’Kara SJ, 

9.45 a.m. II Div. Rovers Utd v 

M;arr F., 11 a.m. II Div. Luqa 

J. v }ejtun L. 

BASKETBALL 

Ta’ Qali – MBA Shield Nisa: 

1.00 p.m Alyssa Ashley LBC 

v McDonalds Depiro, 2.45 

p.m. Hibernians v Athleta; 

MBA Shield Ir;iel: 4.30 p.m. 

BUPA Luxol v Depiro Mtarfa 

SPARAR 

Qormi – 10 a.m. Sparatura 

Trap g[at-Trofew Jimmy 

Bugeja 

Bidnija – 10 a.m. Sparatura 

Skeet g[all-Belsun Trophy 

TI:RIJIET 

TA}-}WIEMEL 

Marsa – 2 p.m. It-43 laqg[a 

fuq tmien ti;rijiet

SPORT 


42 

SPORT EXTRA ILLEJLA FIL-5PM FUQ NET TV 

L-ewwel programm tal-ista;un 

“ Sport Extra jibqa’ l- 

programm g[all-isportivi 

Maltin g[aliex ji;bor fih dak 

kollu li jkun qed ise[[ fixxena 

tal-isport lokali. Huwa 

l-programm qrib min 

jipprattika u qrib min imexxi 

l-isport b’mod li jibqa’ uniku 

fix-xorta tieg[u u spazju g[al 

g[aqdiet nazzjonali talisport” 

– hekk ikkummenta l- 

pre]entatur u produttur talprogramm 

‘Sport Extra’ – 

Charles Camenzuli. 

Fl-edizzjoni g[as-sena 

2011-12, ‘Sport Extra’ ser 

jipprovdi aktar tag[rif u 

servizzi fl-appuntament ta’ 

kull nhar ta’ {add bejn il-5 u 

s-6 ta’ filg[axija. Din is-sena 

wkoll Sport Extra ser ikollu 

sett ;did iddisinjat minn 

David Chircop . 

Filwaqt li matul sena ta’ 

sport fil-programm ikunu 

intervistati medja ta’ 250 

sportiv u sportiva minn 45 

g[aqda nazzjonali tal-isport 

f’pajji]na, il-programm jibqa’ 

l-uniku wie[ed li kull ;img[a 

jkollu intervista ma’ 

personalita’ ta’ fama 

internazzjonali . 

Fl-ewwel programm g[al 

din is-sena b’esklussiva 

intervista mal-ex-atleta ta’ 

dixxendenza Maltija Tamnya 

Blake, li wara s-su//essi li 

kellha g[al Malta fl- 

Edizzjoni tal-2003 tal- 

Log[ob tal-Istati }g[ar tal- 

Ewropa, idde/idiet li tirtira 

wara l-Olimpijadi tal-2004 

f’Ateni. 

Din hi l-ewwel intervista 

ta’ Blake minn meta irtirat 

mill-atletika. 

Sport Extra, kull nhar ta’ 

{add ser ikollu wkoll b’mod 

vi]iv id-Djarju tal-Isport 

Malti li ji;bor fih dak li jkun 

se[[ minn ;urnata g[all-o;ra 

f’pajjizna. Taqsima gdida filprogramm 

ser tkun dik 

marbuta ma’ atleti ]g[azag[ 

fejn fl-ewwel program ser 

ikun mistieden it-tiratur 

]ag[zug[ Nathan Lee 

Xuereb. 

L-attwalita’ tibqa’ 

ingredjent important fejn flewwel 

programm mistiedna 

Joe Cassar, Segretarju 

:eneral ial-Kumitat 

Olimpiku Malti dwar ilprogramm 

ta’ attivitajiet tal- 

KOM g[al din is-sena, Paul 

Sultana, President tal-Malta 

Basketball Association dwar 

l-ewwel mitt ;urnata minn 

meta ;ie elett President kif 

wkoll it-triatleta Dermot 

Galea li g[all-g[axar darba 

fil-karriera reba[ il- 

Kampjonati Nazzjonali tattriathlon. 

B’rabta mat-30 Edizzjoni 

tal-Olimpijadi ta’ Londra 

2012, f’kull program ser 

jintwera servizz b’filmati 

uni/i dwar l-istorja tal- 

Olimpjadi, edizzjoni wara 

edizzjoni mill-1896 sa llum. 

Sport Extra bi 

pre]entazzjoni ta’ Charles 

Camenzuli ser ikollu 

direzzjoni ta’ ?ensu Arrigo 

bi grafika ta’ Simon Borda u 

Lawrence Cuschieri filwaqt li 

munta;; tas-servizzi ser isir 

minn Julie Zammit u Vanessa 

Mizzi. 

REPLAY ILLEJLA FID-9.30 P.M. 

Wara t-telfa fil-Latvja, 

l-attenzjoni fuq I]rael 

Live fuq Net Television 

fid-21.30p.m. bi 

pre]entazzjoni ta’ Christian 

Micallef u Sarah Agius 

illejla waqt il-programm 

Replay fi/-/entru talattenzjoni 

se jkun l-a]]ar 

konfront tat-tim Nazzjonali 

Malti minn Grupp F, kontra 

I]rael f’Ta’ Qali. 

Replay se jag]ti ]arsa 

estensiva lejn il-konfronti 

kollha li ntlag[bu fil-passat 

bejn i]-]ew; nazzjonijiet. 

Malta qatt ma reb]et lill- 

I]rael, u l-uniku ri]ultat 

po]ittiv ta’ draw inkiseb 

f’Ottubru ta’ 1987. 

F’servizz dettaljat Replay 

[a l-kummenti ta’ w[ud 

mill-protagonisti fosthom 

David Carabott li lag[ab 

[amsa mis-seba’ konfronti 

u skorja darbtejn kif ukoll 

intervisti esklussivi ma’ 

Jamie Pace, Michael 

Mifsud u Brian Said. Waqt 

il-programm ukoll se jsiru 

kollegamenti diretti millukanda 

fejn jinsabu 

allo;;jati l-plejers Maltin 

propju 48 sieg[a qabel dan 

il-konfront li jista’ jtina xi 

punt ie[or. 

Ma tonqosx ukoll anali]i 

tat-telfa li Malta ;arrbet 

kontra l-Latvja f’Riga nhar 

il-:img[a tul il-programm 

li fih flimkien malmistiedna 

residenti se 

jkollu pre]enti wkoll l- 

executive producer talprogramm 

George 

Micallef, il-kow/ ta’ 

B’Kara Paul Zammit. 

Partijiet o[ra tal-programm 

jinkludu r-rubrika Rajna u 

Smajna. 

It-telespettaturi talprogramm 

huma m[e;;a 

j]ommu kuntatt mat-tim 

tal-produzzjoni permezz 

tal-SMS fuq 50617092, jew 

permezz tal-facebook 

‘Replay On Net’. 

Replay g[andu 

produzzjoni ta’ Christian 

Micallef u Matthew Paris, 

mg[ejjuna minn Gorg 

Micallef waqt li Kris 

Scicluna, Roderick Vella u 

Simon Borda jiffurmaw 

parti mit-tim talproduzzjoni.

SPORT 


43 

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL 

Danedream tissorprendi fil-Prix de l’Arc de Triomphe 

Minn Kenneth Vella 

Nhar it-Tnejn fl-artiklu tieg[i 

fil-;urnal In-Nazzjon [abbart 

li l-edizzjoni ta’ din is-sena 

tat-ti;rija famu]a Prix de 

l’Arc de Triomphe intreb[et 

mid-debba :ermani]a 

Danedream. 

Din it-ti;rija tal-galopp 

saret fil-korsa ta’ Longchamp 

fuq distanza ta’ 2400m u ilha 

ti;i organizzata sa mill-1920. 

Danedream kienet misjuqa 

mill-:ermani] Andrasch 

Starke. 

Din id-debba bdiet b[ala 

outsider, kwotata 20-1, u 

rnexxielha tag[mel iddistanza 

f’[in ukoll rekord tatti;rija. 

Danedream, ta’ tliet snin, 

irnexxielha taqsam il-linja 

finali l-ewwel b’vanta;; ta’ 

[ames tulijiet minn Shareta u 

Snow Fairy misjuqa millpopolari 

Frankie Dettori. 

B’hekk fl-ewwel tliet 

po]izzjonijiet spi//aw tliet 

idwieb. 

Min-na[a l-o[ra, il-favorit 

Workforce, ir-rebbie[ tas-sena 

li g[addiet, iddi]appunta 

mhux ftit meta seta’ biss 

itemm fit-12-il post filwaqt li 

l-favorita Sarafina, propjetà 

tal-istalel Aga Khan temmet 

TROTT 

fis-seba’ po]izzjoni. 

Danedream irnexxilha 

tag[mel [in ta’ ]ew; minuti 

24.49 sekondi biex kisret irrekord 

ta’ qabel imwaqqaf 

minn Peintre Celebre, li kien 

ittrijonfa lura fl-1997. Din iddebba 

:ermani]a hi m[arrga 

minn Peter Schiergen li hu 

wkoll sid ewlieni fil- 

:ermanja. 

Ta’ min wie[ed jinnota li l- 

a[[ar reb[a ta’ ]iemel 

im[arre; il-:ermanja tmur 

lura sal-1975 meta dakinhar 

kien reba[ Star Appeal misjuq 

minn Greville Starkey. 

Mitlub jikkummenta dwar 

dan is-su//ess, Schiergen qal 

li dan kien l-isba[ mument filkarriera 

tieg[u f’dan l-isport u 

qatt ma stenna li d-debba 

kienet se tirba[ b’mod 

daqstant fa/li. 

“Danedream hija debba ta’ 

statura ]g[ira i]da b’qalb 

kbira, debba fantastika,” 

ikkonkluda jg[id Schiergen. 

Is-su//ess ta’ Danedream 

ikompli jikber meta wie[ed 

iqis li din id-debba ftit hi 

rikonoxxuta fix-xena 

internazzjonali u kienet inxtrat 

mis-sidien tag[ha g[al /ifra 

]g[ira ta’ €9,000. 

Il-500 reb[a ta’ Dettori 

Waqt l-istess programm, iljockey 

Frankie Dettori 

rnexxilu jirba[ il-500 ti;rija 

tieg[u fil-livell mag[ruf b[ala 

ta’ grupp. Dan meta temm l- 

ewwel permezz ta’ Dabirsim 

fil-finali tal-Qatar Prix Jean 

Luc Lagardere. Dan hu ]iemel 

li g[ad g[andu biss sentejn. 

Danedream (Andrasch Starke) jirba[ l-edizzjoni 2011 tal-Prix de l’Arc de Triomphe 

Wirja o[ra po]ittiva minn San Pail 

Fl-Istati Uniti, dan l-a[[ar San Pail kompla 

g[addej bis-su//ess tieg[u fl-Amerika ta’ Fuq. 

Dan meta dan i]-]iemel reba[ fl-Istati Uniti itti;rija 

The Allerage Farms li saret fil-korsa 

mag[rufa The Red Mile. 

Misjuq minn Randall Waples u m[arre; minn 

Ridney Hughes, San Pail g[amel medja ta’ 

1.09.7” fuq distanza ta’ mil. F’din it-ti;rija, bi 

premju sabi[ ta’ 145 elf dollaru Amerikan, kien 

Hot Shot Blue Chip li spi//a t-tieni quddiem ilkwotat 

Arch Madness. B’hekk il-Kanadi] San 

Pail irnexxielu jie[u it-12-il reb[a tieg[u minn 

14-il ti;rija. 

Issa fl-a[[ar tax-xahar San Pail mistenni 

jie[u sehem f’ti;rija o[ra importanti li fiha jkun 

sfidat fost l-o[rajn minn ]ew; ]wiemel 

Ewropej stabbiliti, il-Fran/i] Rapide Lebel u l- 

I]vedi] Commander Crowe. 

Starke u s-sidien ta’ Danedream kuntenti wara s-su//ess f’Pari;i (Ritratt Mark Vella) 

LOKALI 

Programm 

fuq tmien ti;rijiet 

Fil-korsa tal-Marsa, illum 

wara nofsinhar issir it-43 

laqg[a tal-ista;un fuq tmien 

ti;rijiet. Sebg[a minn dawn 

ikunu riservati g[al ]wiemel 

tat-trott filwaqt li ssir ukoll 

ti;rija o[ra g[al ]wiemel talgalopp. 

Barra t-ti;rija talgalopp 

jispikkaw ukoll ]ew; 

ti;rijiet tal-klassi Premier li 

b[all-kumplament tat-trott 

isiru fuq distanza qasira ta’ 

2140m. 

L-ewwel ti;rija tal-Klassi 

Premier se tkun il-[ames 

wa[da u tibda fit-3.35pm. 

Hawn se jibdew 13-il ]iemel li 

huma Lion Crown, Alf Eme, 

Ker Pellois, Uncle Sund, 

Energy As, L’As de Seuilly, 

Arifant, Bonus Kall, True Q, 

Major Chaleonnais, Master 

Perrine, Skip Dimanche u 

Arnie Sensation. Din g[andha 

tkun ti;rija ferm bilan/jata 

fejn attenzjoni spe/jali se 

ting[ata lil Major Chaleonnais 

(Charlò Debono), Master 

Perrine (Rodney Gatt) u Arnie 

Sensation (Carmelo Farrugia). 

12-il ]iemel ie[or se 

jipparte/ipaw fit-tieni ti;rija 

tal-klassi Premier li tkun isseba’ 

wa[da u tibda fl- 

4.25pm. Dawn ikunu Count of 

Life, Affe Fager, Dialect Af 

Prinfo, Enjoy Kronos, Or Noir 

Mabon, Niky du Donjon, 

debuttant Fran/i] ta’ g[axar 

snin Norton Journeau, Noble 

d’Ete, Dream Leader, Natif de 

l’Hommee, Kain Poifond u 

Energy Launcher. 

Attenzjoni spe/jali se 

ting[ata lil Niky du Donjon 

(James Carabott) li jfittex ittielet 

reb[a tas-sena. 

L-unika ti;rija tal-galopp se 

tin;era fuq distanza twila ta’ 

1750m u tibda fit-3.10pm. 

Hawn se nsibu lil Joliminoi, 

Mayfair Princess, Ollie 

Fliptrik, Rougemont, Virginia 

Med u Genievre. Hanwhekk 

Mayfair Princess (Ramon 

Grima), Virginia Med 

(Trafford Vella) u Genievre 

(Charles Pace) g[andhom 

jibdew kwotati ftit aktar millo[rajn. 

Il-kumplament tat-ti;rijiet 

tat-trott se jkunu riservati g[al 

]wiemel mill-klassijiet Gold, 

Silver, Bronze u Copper 

b’numru ta’ ]wiemel minn 

kull ti;rija jg[addu g[al 

sensiela ta’ finali ta’ 

Condition Races organizzati 

bl-g[ajnuna ta’ Cassar Fuels. 

L-ewwel ti;rija tibda fis-2 pm. 

Tbassir 

I Ti;rija. Klassi Copper. Win – 

Nashville Victory. Place – 

Lorrain d’Oliverie, Lotus. 

II Ti;rija. Klassi Bronze. Win – 

Dandy. Place – Dollar As, Above 

Roland. 

III Ti;rija. Klassi Silver. Win – 

Must du Buisson. Place – Charlie 

Smitt, Newton du Pic. 

IV Ti;rija. Klassi Galopp. Win 

– Mayfair Princess. Place – 

Virginia Med, Genievre. 

V Ti;rija. Klassi Premier. Win 

– Major Chaleonnais. Place – 

Master Perrine, Arnie Sensation. 

VI Ti;rija. Klassi Gold. Win – 

Lacoste IT. Place – Lys des 

Etroits, No Comprendo. 

VII Ti;rija. Klassi Premier. Win 

– Niky du Donjon. Place – Enjoy 

Kronos, Energy Launcher. 

VIII Ti;rija. Klassi Silver. Win 

– Navaroso de Khepri. Place – 

Odelvio, Izor Rick.

SPORT 


45 

FORMULA 1 

Vettel jissupera lil Button g[all-Pole fil-:appun 

Sebastien Vettel po;;a lilu 

nnifsu fil-pole-position g[at-tieni 

titlu mondjali konsekuttiv fil- 

Formula 1 wara li r-Red Bull 

reb[u t-ti;rija kontra l-[in biex 

lestewlu l-karozza bil-velo/ità li 

kellu b]onn g[all-Grand Prix tal- 

:appun. 

Is-sewwieq ta’ 24 sena – li jrid 

biss punt illum biex isir l-i]g[ar 

sewwieq darbtejn Champion 

tad-Dinja meta fadal erba’ 

ti;rijiet o[ra g[at-tmiem – 

issupera lil Jenson Button tal- 

McLaren b’anqas minn frazzjoni 

ta’ sekonda, f’sessjoni talkwalifika 

mill-aktar e//itanti. 

Il-pole miksuba f’xemx tisre; 

f’Suzuka, kienet it-12-il wa[da 

g[al Vettel minn 15-il ti;rija dan 

l-ista;un u l-[ames wa[da 

konsekuttiva. Barra dan, din 

kienet ukoll is-16-il darba 

konsekuttiva li karozza Red Bull 

se tibda mill-ewwel filliera sa 

minn tmiem is-sena l-o[ra. 

“Irnexxielna nag[mlu l-wing 

ta’ quddiem fil-[in. Ma kenitx 

fa/li, imma fortunatament 

la[[aqna. Wara s-sessjoni talprattika 

ta’ filg[odu, tkellimna u 

konna kapa/i nie[du kull 

mument tajjeb mill-karozza 

waqt il-kwalifika,” qal il- 

:ermani], li l-:img[a g[amel 

xi [sara fuq quddiem tal-karozza 

wara in/ident. 

Il-kap tat-tim, Christian 

Horner, qal li fil-:appun [adu 

mag[hom biss ]ew; wings b[al 

dik li Vettel kisser il-:img[a, u 

l-:ermani] kien saq it-tieni u t- 

tielet sessjoni ta’ provi liberi 

b’wing antika. Hu qal li l-wing 

il-;dida waslet madwar 20 

minuta qabel il-kwalifiki. 

Button, li kien l-aktar velo/i 

fit-tliet sessjonijiet tal-prattika, 

hu l-uniku sewwieq li jista’ 

j/a[[ad lil Vettel milli ji//elebra 

t-titlu f’Suzuka, imma biex 

jag[mel dan irid jirba[ u jittama 

li l-:ermani] jonqos milli jikseb 

il-punt li g[andu b]onn biex 

i]omm il-kampjonat inde/i] 

g[al ;img[a o[ra. 

Vettel reba[ mill-pole fl-a[[ar 

]ew; ti;rijiet f’Suzuka u spi//a 

l-a[[ar 16-il ti;rija bil-punti, birraba’ 

post tkun l-ag[ar 

po]izzjoni tieg[u sa issa dan l- 

ista;un. 

“Il-frazzjoni ta’ sekonda ma 

kenitx bi]]ejjed,” qal Button, li 

aktar kmieni matul il-;img[a 

xebba[ l-isfida tieg[u lil Vettel 

ma’ dik ta’ tifel ta’ erba’ snin li 

jkun se jtellaq ma’ adult fil- 

100m. 

I/-Champion tal-2008, Lewis 

Hamilton tal-McLaren, 

ikkwalifika bit-tielet post u [dejh 

se jkollu lill-Bra]iljan Felipe 

Massa tal-Ferrari, li mieg[u hu 

kellu argument f’Singapore ixxahar 

l-ie[or. 

Hamilton kien l-aktar velo/i 

wara li s-sewwieqa kienu 

rre;istraw dawra kull wie[ed fla[[ar 

fa]i tal-kwalifikazzjoni, 

imma mbag[ad naqas milli 

jaqsam il-linja finali fil-[in biex 

jer;a’ jibda dawra o[ra wara li r- 

Red Bull ta’ Mark Webber u l- 

Mercedes ta’ Michael 

Schumacher g[alqulu t-triq. 

Hamilton xejn ma [a gost 

b’dan u ddeskriva l-in/ident 

b[ala l-aktar wie[ed redikolu li 

qatt kellu fil-kwalifiki. 

“Ma kontx be[siebni naqb]u, 

imma t-tim beda jg[idli biex 

ng[addi [alli nibda dawra o[ra,” 

qal Webber, li se jkollu [dejh lil 

Fernando Alonso tal-Ferrari fittielet 

filliera. 

Nico Rosberg tal-Mercedes se 

jkun qed jibda mill-a[[ar post 

fuq il-grid wara problemi filhydraulic, 

li ]ammewh barra 

milli jie[u sehem fil-kwalifika. 

Lotus iridu jistennew 

Intant, it-talba tat-tim tal- 

Formula 1 Team Lotus u r- 

Renault, li huma appo;;ati mil- 

Lotus biex jibdlu malajr 

isimhom g[all-ista;un 2012, 

re;g[et ittawlet wara li xi 

msie[ba fl-isport esprimew itt[assib 

tag[hom. 

Team Lotus, li hu proprjetà 

tan-negozjant tal-avjazzjoni 

Asjatiku, Tony Fernandez, hu 

mistenni li jaqilbu isimhom g[al 

Caterham fl-ista;un li ;ej wara 

li l-karozza Britannika nxtrat. 

Renault, li huma appo;;ati 

mill-Malaysa Group Lotus u 

m’g[adhomx aktar tad-ditta 

Fran/i]a, huma [erqana li jkunu 

mag[rufa b[ala Lotus biss, u 

la[qu ftehim ma’ Team Lotus 

wara battalja legali. 

Jekk Team Lotus jing[ata l- 

approvazzjoni, allura tkun ittielet 

darba f’daqstant snin sa 

minn meta da[al fl-isport fl- 

2010 b[ala Lotus Racing li se 

jkun qed jibdel ismu. 

Ir-Red Bull ta’ Sebastien Vettel bil-wing ta’ quddiem ;dida qed tidda[[al fil-pits 

PARTITA TA’ {BIBERIJA 

Neymar irebba[ lill-Bra]il 

Neymar salva lill-organizzaturi tat-Tazza tad-Dinja tal-2014, il- 

Bra]il, minn ri]ultat di]appuntanti f’partita ta’ [biberija kontra 

Costa Rica, li rri]ultat ferm aktar diffi/li milli kien mistenni. 

L-attakkant ta’ 19-il sena skorja t-tmien goal tieg[u f’14-il partita 

mal-Bra]il b’xutt mill-vi/in wara cross tas-sostitut Dani Alves fis- 

60 minuta. L-istess Neymar laqat ukoll il-lasta b’xutt minn barra l- 

kaxxa fit-72 minuta, ftit qabel ma ;ie mibdul ma’ Hulk. 

Costa Rica spi//aw il-partita b’g[axar players wara li Heiner 

Mora kien muri mal-ewwel il-karta l-[amra, sitt minuti mit-tmiem, 

g[al foul fuq is-sostitut Jonas. 

Id-difensur ta’ Manchester United, Fabio, g[amel id-debutt tieg[u 

mal-Bra]il b[ala difensur fuq il-lemin, imma [are; wara 10 minuti 

fit-tieni taqsima min[abba li we;;a’, u floku da[al Alves. 

It-Tlieta, il-Bra]il jilg[ab partita o[ra ta’ [biberija kontra l- 

Messiku. 

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL 

Black Caviar til[aq rekord 

Black Caviar reb[et l-14-il ti;rija konsekuttiva tag[ha fi Schillaci 

Stakes, fil-korsa ta Caulfield, f’Melbourne, biex la[qet ir-rekord 

imwaqqaf 18-il sena ilu mi]-]iemel ikoniku Awstraljan, Phar 

Lap. 

Id-debba ta’ [ames snin, li hi meqjusa fost l-aqwa sprinters fiddinja, 

kisbet reb[a b’aktar minn erba’ tulijiet fi sprint ta’ 1,000m 

quddiem eluf ta’ spettaturi. 

Black Caviar, li hi m[arr;a minn Peter Moody, reb[et l-ewwel 

ti;rija tag[ha ta’ sentejn f’Melbourne, u minn dakinhar g[adha 

mhux meg[luba. 

MUTURI 

Cudlin flok Barbera 

fl-Awstralja 

L-Awstraljan Damian Cudlin 

mistenni jie[u post l-Ispanjol 

tal-MotoGP, Hector Barbera, 

fil-GP li se jsir f’Phillip Island, 

il-;img[a d-die[la. 

Barbera sofra minn ksur varju 

fl-g[adma ta’ g[onqu wara li 

waqa’ waqt il-GP tal-:appun 

f’Motegi u kien operat 

f’Bar/ellona, l-Erbg[a. 

Il-website uffi/jali talmotogp.com 

qalet li l-Ispanjol 

se jkun jista’ jer;a’ jibda attività 

fi]ika [afifa fi ]mien [amest 

ijiem. 

Cudlin, li kien iddebutta fil- 

MotoGP f’Motegi minflok it- 

Taljan Loris Capirossi ta’ 

Pramac Ducati, kien ikkwotat li 

qal li ng[ata permess biex isuq 

flok Barbera. 

“Dan hu /ans ie[or sabi[ 

g[alija. Lanqas irrid nemmen. 

:img[a ilu soqt g[all-ewwel 

darba fil-MotoGP u di;à kienet 

[asda. Qatt ma soqt f’Motegi 

qabel u ridt nitg[allem [afna 

affarijiet fi ]mien qasir. Wara 

dik l-esperjenza ninsab /ert li 

f’Phillip Island se nibda fuq 

livell og[la.”

46 


SPORT 

Gareth Sciberras ja[rab il-markatura ta’ Laizans 

Andrei Agius jog[la fuq Artjoms Rudnevs tal-Latvja 

EURO 2012 

Malta t[ejji g[all-a[[ar log[ba kontra I]rael 

Wara t-telfa, 2-0 f’Riga, nhar il- 

:img[a, f’log[ba talkwalifikazzjoni 

g[all-Euro 2012, ittim 

nazzjonali Malti issa jinsab 

iffukat fuq l-a[[ar partita minn 

Grupp F, li se tkun kontra I]rael 

f’Ta’ Qali, nhar it-Tlieta. 

G[al din il-partita, it-tim Malti 

qed jittama li jag[ti prestazzjoni 

tajba u li forsi jkun xi ftit aktar 

iffortunat biex i]id mal-punt wie[ed 

biss li g[adu kiseb f’dan il-grupp u 

jag[laq l-impenji fuq nota po]ittiva. 

Il-:img[a, f’Riga, it-tim Malti 

kellu partita b’]ew; u/uh. Fl-ewwel 

taqsima deher li wera wisq rispett 

lejn l-avversarji u [alla l-inizjattiva 

f’idejn il-Latvja, imma wara l- 

mistrie[, it-tim deher ittrasformat u 

bla dubju kkontrolla l-log[ba u kien 

jimmeritah jikseb id-draw. 

Madankollu, kif ji;ri dejjem filfootball, 

minflok id-draw, lejn ittmiem 

wasal it-tieni goal tal-Latvja, 

li kienu qed jiksbu l-ewwel reb[a 

f’darhom f’dan il-grupp. 

Andrè Schembri, li kontra l-Latvja kien i]olat wisq fl-attakk u [afna 

drabi kellu jin]el hu stess g[all-ballun, partikularment fl-ewwel 

taqsima 

Steve Borg, li fin-nuqqas ta’ Caruana kien qed jiddebutta bil-flokk 

nazzjonali, fejn kellu prestazzjoni po]ittiva 

EURO 2012 

Rekord g[al Bento f’festa 

ta’ goals g[all-Portugall 

Il-winger ta’ Manchester United, Nani, 

skorja ]ew; goals hekk kif il-Portugall 

reb[u festa ta’ goals, 5-3 kontra l- 

I]landa f’partita tal-kwalifikazzjoni 

minn Grupp H tal-Euro 2012. 

Il-Portugall issa jrid biss draw milla[[ar 

log[ba kontra d-Danimarka nhar 

it-Tlieta biex javvanza g[all-finali. 

Ir-reb[a fissret ukoll li Bento, li [a t- 

tmexxija tat-tim f’Settembru tal-2010, 

sar l-ewwel kow/ Portugi] li reba[ 

[ames partiti kompetittivi fuq xulxin. 

Il-Portugall feta[ l-iskor fl-ewwel 

/ans li [oloq meta Nani bir-ras g[eleb 

lil Stefan Magnusson fit-13-il minuta, 

wara cross ta’ Eliseu. 

Nani malajr ]ied ie[or wara li kien 

pront [ataf backpass [a]in tal-captain 

tal-I]landa, Solvi Geir Jonsson, u 

skorja mit-12-il metru. 

Il-Portugi]i marru 3-0 minn fuq 

e]att qabel il-mistrie[, meta l-attakkant 

Helder Postiga ikkonkluda cross ta’ 

Bruno Alves. 

L-I]landa, li kienu ming[ajr l- 

attakkant Eidur Gudjohnsen, wettqu 

rimonta fit-tieni taqsima u naqqsu l- 

iskor minn daqqa ta’ ras ta’ Hallgrimur 

Jonasson. 

Il-player ta’ 25 sena Jonasson, 

imbag[ad skorja t-tieni goal bittakkuna 

fit-68 minuta; imma fl-a[[ar 

g[axar minuti, il-Portugall ]iedu l-pass 

u skorjaw minn Joao Moutinho qabel 

Eliseu – li jilg[ab ma’ Malaga u lag[ab 

flok Fabio Coentrao – skorja l-[ames 

goal. 

Penalty lejn it-tmiem minn Gylfi 

Sigurdsson g[amel l-iskor aktar 

rispettabbli g[all-I]landa. 

Il-Portugall issa jinsab fl-ewwel post 

tal-Grupp b’16-il punt, daqs id- 

Danimarka, imma b’konfront dirett 

a[jar.

SPORT 


47 

KUMMENTI WARA L-PARTITI MILL-EURO 2012 

Rooney kkritikat u Capello jiddefendi l-g[a]la 

Wayne Rooney spi//a attakkat b’mod 

a[rax mill-;urnali Ingli]i wara li fil-partita 

kontra l-Montenegro wettaq att vjolenti 

fil-konfront ta’ Miodrag Dzudovic, meta 

kien fadal 20 minuta log[ob. L-iskor kien 

g[adu 2-1 favur l-Ingli]i u Delibasic ;ab 

id-draw e]att fl-a[[ar minuta. Ilbiera[, 

numru ta’ ;urnali attakkaw lill-attakkant 

ta’ Man Utd g[all-im;iba tieg[u. 

Rooney se jitlef minn tal-anqas partita 

mill-fa]i finali tal-edizzjoni tal-Euro 2012. 

L-Ingilterra kellha b]onn punt biex 

tikkwalifika g[al din il-fa]i finali. 

Intant, il-kow/ nazzjonali, Fabio 

Capello, iddefenda l-g[a]la tieg[u li beda 

b’Rooney, wara l-a[barijiet li kien hemm 

rigward il-familjari ta’ Rooney matul il- 

;img[a. 

Missier l-eks player ta’ Everton u zijuh 

;ew arrestati min[abba li kienu involuti 

f’ka] ta’ m[atri illegali. “Ma kienx ]ball 

il-fatt li g[a]ilt lil Rooney. Tkellimt 

mieg[u qabel il-partita u rajtu kalm u 

kkon/entrat. Sfortunatament, fil-grawnd 

wettaq ]ball,” qal Capello. 

Min-na[a l-o[ra, il-captain tat-tim, John 

Terry, [ares lejn dan il-ka] b’mod po]ittiv 

u qal, “A[jar in[arsu lejn din il-kampanja 

u nkunu kuntenti bil-mod kif 

L-Ar;entina nessew xi ftit il-wirjiet fqar li taw fil- 

Copa America billi g[elbu li/-?ile, 4-1 fl-ewwel 

log[ba tal-kwalifikazzjoni g[at-Tazza tad-Dinja 

tal-2014, waqt li l-Urugwaj ukoll skorjaw erbg[a, 

biex kellhom bidu qawwi. 

Gonzalo Higuain skorja hat-trick u Lionel Messi 

temm 30 xahar ming[ajr goal man-nazzjonal 

f’partiti kompetittivi internazzjonali, waqt li l- 

captain tal-Urugwaj, Diego Lugano, skorja darbtejn 

fir-reb[a 4-2 fuq il-Bolivja. 

L-attakkant Paulo Guerrero skorja doppjetta firreb[a 

2-0 tal-Perù fuq il-Paragwaj, f’Lima, waqt li 

l-Ekwador g[eleb lill-Venezwela bl-istess skor 

f’Quito. Il-Kolombja kienu bye fl-ewwel ;urnata u 

l-Bra]il hu e]entat mill-kwalifiki b[ala 

organizzatur tat-Tazza tad-Dinja. 

L-Ar;entina kellhom bidu qawwi meta d-difi]a 

ikklerjat free kick [a]in ta’ Waldo Ponce, u Angel 

Di Maria [arab wa[du u xe[et lejn Higuain, li feta[ 

l-iskor. 

Fil-25 minuta, Higuain xe[et lejn Messi, li skorja 

l-ewwel goal tieg[u f’log[ba kompetittiva g[all- 

Ar;entina sa minn meta kien skorja kontra l- 

Venezwela fi Buenos Aires, f’Marzu tal-2009, 

perijodu ta’ 30 xahar li matulhom ma skorjax goal 

f’[ames partiti mit-Tazza tad-Dinja u erbg[a mill- 

Copa America. 

Higuain ]ied tnejn o[ra fit-tieni taqsima g[allhat-trick, 

u l-midfielder Matias Fernandez naqqas l- 

iskor g[a/-?ile mas-sieg[a log[ob. 

ikkwalifikajna, u spe/jalment 

ir-reazzjoni li [loqna wara d- 

di]appunt tat-Tazza tad-Dinja 

tal-2010. G[andna [afna 

players ;odda fit-tim, players 

]g[ar li ssieltu g[al posthom.” 

Il-kow/ tal-Montenegro, 

Branko Brnovic, kien sorpri] 

bil-fatt li t-tim tieg[u kiseb 

post fil-play-offs wara li 

spi//a fit-tieni post ta’ Grupp 

G. 

Mistoqsi dwar Rooney, Brnovic qal li 

wara li sema’ bil-ka] tal-familja tieg[u 

[aseb li ma kienx se jilg[ab. “Mhux 

sorpri]a l-fatt li tke//a wara dak li se[[ 

matul il-;img[a g[ax is-sitwazzjoni li 

jinsab fiha Rooney mhi fa/li g[all-ebda 

player,” qal Brnovic. 

Din il-partita kienet l-ewwel darba li 

Brnovic kien qed imexxi lill-Montenegro 

wara li [a post Zlatko Kranjcar matul ixxahar 

li g[adda. Dan tal-a[[ar kien tke//a 

wara t-telfa kontra Wales. 

Telg[u l-ewwel 

Intant, mill-Grupp li qed tilg[ab fih 

Malta, Grupp F, il-Gre/ja g[elbet 2-0 lilleaders, 

il-Kroazja. B’din ir-reb[a, il- 

Gre/ja telg[et fl-ewwel post 

b’21 punt. “G[andna 

nilag[bu ]ew; partiti li nista’ 

nqishom ]ew; finali. L- 

ewwel wa[da rba[nieha. Issa 

jmiss li nirb[u kontra l- 

Georgia. G[adna ma ksibna 

xejn s’issa. Dan it-tim mhu se 

jkollu xejn x’jitlef kontrina, u 

b’hekk irridu noqog[du 

attenti minnu,” qal il-kow/ 

tal-Griegi, Fernando Santos. 

Il-kow/ tal-Kroazja, Slaven Bilic qal li 

t-tim g[amel ]ew; ]balji, li tag[hom patta 

qares. “Diffi/li tbiddel l-andament talpartita 

kontra l-Griegi g[ax hu tim li 

jiddefendi tajjeb. Ma approfittajniex mi/- 

/ansijiet li [loqna. Hu veru li fadal partita, 

imma l-Griegi jibqg[u favoriti li jirb[u l- 

grupp,” temm Bilic. 

It-tamiet tar-Rumanija li tikkwalifika 

g[all-fa]i finali tal-Euro sfaxxaw fix-xejn 

hekk kif dawn ;ew mi]muma fi draw, 2-2 

f’darhom stess kontra l-Belarus. 

Dwar dan, l-awtur ta]-]ew; goals 

Rumeni, Adrian Mutu, qal, “M’g[andniex 

g[alfejn nilmentaw. Irridu nibdew in[ejju 

g[all-kampanja tal-kwalifikazzjoni li 

jmiss.” 

TAZZA TAD-DINJA 2014 

Bidu qawwi g[all-Urugwaj u l-Ar;entina 

L-Ar;entin Lionel Messi (lemin) jissielet ma’ Arturo Vidal 

ta/-?ile, fil-partita fi Buenos Aires 

“Konna organizzati u qawwija fid-difi]a, fejn 

kellna qawwa mill-midfielders offensivi u 

kkonkludejna tajjeb. It-tim urieni sigurtà,” qal ilkow/, 

Alejandro Sabella. 

I/-Champions tal-Amerika ta’ Isfel, l-Urugwaj, li 

kienu qed jilag[bu fis-Centenario Stadium li kien 

nofsu vojt f’serata kies[a u bix-xita, kienu 3-1 minn 

Tim ie[or li [a daqqa ta’ [arta fittamiet 

li jikkwalifika g[all-fa]i finali hu 

r-Repubblika ?eka, li tilfu 2-0 kontra 

Spanja. 

Il-kow/ ta’ Spanja, Del Bosque, fa[[ar 

il-prestazzjoni, i]da rrimarka li t-tim 

naqqas ir-ritmu ladarba mar fil-vanta;;. 

“Lg[abna tajjeb u d[alna fil-partita 

mal-ewwel. Aktard tard naqqasna r-ritmu, 

i]da l-prestazzjoni tal-ewwel taqsima 

ippermettiet li nag[mlu dan,” qal Del 

Bosque. 

Is-Serbja ]ammet it-tamiet tag[ha 

[ajjin bi draw ta’ 1-1 kontra l-Italja, u 

dwar dan, il-kow/ tas-Serbja, Vladimir 

Petrovic qal li t-tim jinsab f’sitwazzjoni 

diffi/li g[ax iridu jirb[u bilfors kontra s- 

Slovenja. 

“Kuntent bir-ri]ultat kontra t-Taljani, 

spe/jalment bil-grinta li wrew il-players 

kontra avversarji b’sa[[ithom. Stennejt 

prestazzjoni a[jar minn Krasic u Tosic, 

imma t-Taljani ddefendew tajjeb.” 

Il-kow/ Taljan, Cesare Prandelli, ukoll 

fa[[ar l-attitudni li lag[bu biha l-players. 

“Urejna karattru sod fi ground diffi/li. 

Madankollu, nafu li rridu nitjiebu 

f’diversi dipartimenti jekk irridu nissieltu 

g[all-unur finali.” 

fuq sal-mistrie[ wara 

li kienu fet[u l-iskor 

fit-tielet minuta 

minn Luis Suarez. 

“L-Urugwaj illum 

u]aw tajjeb wa[da 

mill-armi tag[hom, 

il-blalen fl-ajru, u 

reb[u l-log[ba,” qal 

il-kow/ tal-Bolivja, 

Gustavo Quinteros. 

Rudy Cardozo [asad lill-Urugwaj fis-17-il 

minuta meta kiseb id-draw, imma Lugano bir-ras 

re;a’ po;;iehom fil-vanta;; minn free kick ta’ 

Forlan. 

Edison Cavani skorja bir-ras it-tielet goal minn 

cross ta’ Maxi Pereira, u Lugana skorja r-raba’ 

goal fil-71 minuta meta l-goalkeeper Carlos Arias 

ma ]ammx xutt ta’ Forlan. 

L-attakkant tal-Bolivja, Marcelo Martins, naqqas 

l-iskor minn penalty lejn it-tmiem. 

Guerrero, l-aqwa skorer tal-Copa America, li 

fiha l-Perù spi//aw it-tielet, skorja fis-47 u t-73 

minuta, wara azzjoni ma[duma tajjeb ma’ Claudio 

Pizarro. 

Bil-winger tal-Ekwador, Antonio Valencia 

f’forma mill-aqwa, l-attakkanti Jaime Ayovi u 

Cristian Benitez skorjaw fl-ewwel nofs sieg[a 

kontra Venezwela, f’Atahualpa, kwa]i 3,000m fuq 

il-livell tal-ba[ar.

48 


LOKALI 

BL-G{AMAD QUDDIEM G{AJNEJH BILFORS MA JISTAX JARA 

Ma nag[tihx tort 

Ilna ]mien twil naraw li l- 

Partit Laburista fil-fatt ma 

jafx x’inhu g[addej 

f’pajji]na. Forsi n-nies li 

semg[una nitkellmu dwar 

dan Fuq il-Fosos, jew 

f’diversi programmi, jistg[u 

ma jemmnuniex bi]]ejjed. 

Biss il-{add li g[adda kien 

Joseph Muscat innifsu li 

ikkonferma dan kollu. 

Waqt li kien g[addej biddiskussjoni 

politika tieg[u, 

Muscat fettillu jg[id li 

minkejja li nifta[ru bi/- 

/entru l-;did tal-onkolo;ija, 

fil-fatt, g[adna ma 

qeg[dniex kantun wie[ed. 

X’[in sirt naf x’kien qal 

Joseph Muscat, ixxukkjajt 

ru[i. Possibbli li [add ma qal 

lill-Kap tal-Oppo]izzjoni li 

x-xog[ol kien g[addej? 

Possibbli li [add minn 

dawk li rnexxielhom jibqg[u 

[ajjin mit-terremot politiku 

ta’ Joseph Muscat ma g[arraf 

lill-mexxej tieg[u li fil-fatt 

tqieg[ed [afna aktar minn 

kantun wie[ed? 

Iva possibbli li lanqas 

Joseph Muscat stess ma nduna 

li e]att ma;enb it-triq minn 

fejn jg[addu eluf kuljum kien 

tiela’ dan i/-/entru? 

Naturalment kien bi]]ejjed 

ritratt li ttie[ed ftit minuti wara 

li tkellem Muscat biex iwaqqa’ 

g[al kollox l-argument tal-Kap 

tal-Oppo]izzjoni. 

Ma nixtieqx nag[ti l- 

impressjoni li Joseph Muscat 

ried iqarraq jew jigdeb, g[ax 

ma na[sibx li kien il-ka]. 

Biss xorta [assejtni xxukkjat 

meta smajt li l-bniedem li 

qieg[ed jaspira li jmexxi lil 

pajji]na jitkellem ming[ajr 

ma jivverifika dak li jkun se 

jg[id. 

Sa /ertu punt ma nag[tihx 

tort. Bl-inizjattivi kollha li 

g[addejjin fil-qasam tassa[[a, 

wie[ed irid i]omm 

ru[u a;;ornat kontinwament. 

Matul dawn l-a[[ar ;img[at, 

fost affarijiet o[rajn, 

iffirmajna ftehim storiku ma’ 

wa[da mill-aqwa skejjel 

medi/i fid-dinja li permezz 

tieg[u aktar tobba Maltin 

qed jag[]lu li jibqg[u 

jistudjaw f’pajji]na stess; 

bdejna pro/ess li se jwassal 

biex fi ftit jiem o[ra tkompli 

tinfirex l-iskema talispi]erija 

tal-g[a]la tieg[ek; 

sa[[a[na s-servizzi talonkolo;ija 

b’aktar 

investiment fl-Isptar Boffa 

permezz ta’ linear 

accelerator ;did; ]idna n- 

numru ta’ operazzjonijiet fl- 

Isptar Mater Dei; ]idna 

wkoll l-operazzjonijiet talkataretti. 

U dan fil-ministeru tieg[i 

biss. A[seb u ara jekk 

tg[odd dak kollu li jsir mill- 

Ministeri kollha. Ma 

nag[tihx tort. Il-kariga ta’ 

Kap tal-Oppo]izzjoni ;;ib 

mag[ha [afna xog[ol u 

[sibijiet. 

I]da, waqt li Joseph 

Muscat kien qieg[ed ja[seb, 

a[na konna wkoll impenjati 

b’[idma umanitarja ma’ 

pazjenti mil-Libja. 

U filwaqt li l-G[aqda 

Dinjija tas-Sa[[a, waqt 

laqg[a ministerjali fl- 

Azerbaijan, irrikonoxxiet 

b’mod b’sa[[tu, l-g[ajnuna 

li pajji]na wassal lill-poplu 

Libjan... u filwaqt li s- 

Segretarju tal-Istat Amerikan 

Hilary Clinton irringrazzjat 

lill-poplu Malti... u filwaqt li 

s-Senatur Amerikan John 

McCain sa[ansitra sab [in 

biex ji;i personalment 

f’pajji]na u wkoll 

jirringrazzja lill-poplu Malti, 

fil-frattemp, Joseph Muscat 

media•link 

COMMUNICATIONS 

donnu kien g[adu qieg[ed 

ja[seb, g[ax sa x[in qed 

nikteb dan l-artiklu, il-Partit 

Laburista kien g[adu j]omm 

fommu sieket dwar din l- 

g[ajnuna li qed nag[tu lillpazjenti 

Libjani. 

Forsi kellu x’jag[mel. 

Forsi kien qieg[ed jg[odd 

in-numri ta’ pro;etti li 

g[addejjin. I]da sab [in 

jitkellem dwar kantun… 

g[alkemm ma sabx [in biex 

imur jg[oddhom. 

{bieb tieg[i, apparti minn 

dan kollu, il-punt hu li filpolitika 

jrid ikollok vi]joni. 

Trid tkun taf fejn sejjer qabel 

ma titlaq. Trid tkun taf fejn 

trid tmur biex imbag[ad 

tippjana kif se tasal, u anke 

meta. Ming[ajr vi]joni tkun 

qed tissogra li tispi//a ddur 

fil-vojt, propju g[ax ma 

tkunx taf fejn sejjer. 

Jien sin/erament nittama li 

dawk kollha li jid[lu g[allpolitika 

japprezzaw l- 

importanza ta’ dan kollu. Sa 

issa g[adna ma nafux 

x’inhuma l-pjani tal-Partit 

Laburista. G[adna ma nafux 

fejn iridu jmorru. 

Sfortunatament kollox 

jindika li ma hemmx vi]joni. 

minn Joe Cassar 

joe.cassar@gov.mt 

Sadattant a[na qed 

inkomplu na[dmu bi pjani 

ambizzju]i g[al pajji]na, 

g[ax tassew nemmnu filkapa/itajiet 

tal-[addiema 

Maltin u li pajji]na 

jist[oqqlu l-a[jar. U 

g[alhekk illum ma 

nitkellmux fuq kantun i]da 

nitkellmu fuq pro;ett wara l- 

ie[or, nitkellmu fuq pajji] 

membru tal-Unjoni Ewropea. 

Nitkellmu dwar [ajja a[jar, 

mhux biss g[alina, imma fuq 

kollox, g[al uliedna.

Ir-riforma qed tintlaqa' tajjeb - MaltaRightNow.com

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?