Il-mowbajl f'Malta jag[laq 20 sena llum - MaltaRightNow.com

€ 0.50
www.media.link.com.mt
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
2018
Il-mowbajl f’Malta jag[laq 20 sena llum
■ }vilupp li po;;a lil Malta ma’ ta’ quddiem fil-qasam tat-telekomunikazzjoni
Tal-Labour kontra...
Silta mill-gazzetta laburista IL-{ELSIEN (Editur> Evarist Bartolo)
fejn tistaqsi x’utilità ekonomika u so/jali kien hemm g[ad-d[ul
tal-mowbajl f’pajji]na!
B[al-lum 20 sena ilu – il-25
ta’ Lulju, 1990 – il-Prim
Ministru Eddie Fenech Adami
kien inawgura uffi/jalment issistema
tat-telefon /ellulari,
mag[rufa a[jar b[ala l-
mowbajl.
Dakinhar kien intqal li kienet
qed tinkiteb pa;na ;dida flistorja
tat-telekomunikazzjoni
f’pajji]na. U x’pa;na kienet!
Dak l-i]vilupp se[[ f’pajji]na
ming[ajr il-kooperazzjoni tal-
Oppo]izzjoni Laburista, anzi
minkejja t-tfixkil, l-attakki u l-
insinwazzjonijiet tag[ha.
Kien mument li feta[
orizzonti ;odda g[al Malta u
g[all-Maltin kollha, kif kul[add
illum jista’ jara.
Rapport spe/jali f’p. 6 u 7
u l-editorjal f’p.11
25 TA’ LULJU 1990 — Il-Prim Ministru Eddie Fenech Adami
jinawgura uffi/jalment is-sistema tat-telefon /ellulari
f’pajji]na li ;abet ‘rivoluzzjoni’ fil-qasam tattelekomunikazzjoni
L-AKBAR KONFERENZA QATT ORGANIZZATA F’MALTA
Ikla g[al 5,000 Fuq il-Fosos
Ix-xahar id-die[el se ssir l-akbar
konferenza li qatt kienet organizzata
f’pajji]na. B’kollox ;ejjin 5,000 delegat
tal-kumpanija ;ganteska Svedi]a
Oriflame li tipprodu/i l-ko]meti/i.
B[ala parti minn din il-konferenza se
ssir ikla kbira g[ad-delegati Fuq il-
Fosos tal-Furjana.
G[all-okka]joni mistenni jintrama l-
akbar palk li qatt ittella’ f’pajji]na biex,
fost l-o[rajn, minn fuqu jkantaw ]ew;
kantanti ta’ fama mondjali.
Il-konferenza qed issir f’Malta
b’[idma tal-MFCC u mid-DMC Onsite
Malta.
Rapport s[i[ f’pa;na 3
■ Intervista ma’ HELEN D’AMATO, il-Kummissarju g[at-Tfal …… Pa;ni 8 u 9
IL-KA} TAS-SINDKU TAL-FGURA
L-akbar tellief hu Toni Abela
■ Wara t-tra;i-kummiedja li ilha g[addejja
numru ta’ ;img[at relatata mar-ri]enja ta’
Darren Marmarà, is-Sindku tal-Fgura, issa qed
jidher /ar li l-po]izzjoni ta’ Toni Abela, id-
Deputat Mexxej g[all-Affarijiet tal-Partit fil-
Partit Laburista [adet majnata ’l isfel
min[abba l-manuvri u l-intri//i li se[[ew
f’dan il-ka].
L-Avukat Toni Abela ilu meqjus minn
attivisti Laburisti li jiffrekwentaw i/-entru
Nazzjonali Laburista tal-partit fil-{amrun, li fla[[ar
]mien tilef [afna mill-popolarità tieg[u
mal-Mexxej Laburista Joseph Muscat.
Dan in-nuqqas ta’ fidu/ja [are; aktar fiddieher
minn mindu Toni Abela kien t[alla
jitkellem f’manifestazzjoni pubblika tal-Partit
Laburista u da[[ak lil kul[add bis-suppost
ittra fittizja ta’ Barak Obama lil Joseph
Muscat.
g[al pa;na 2
TONI ABELA li, ironikament,
spi//a b[ala l-akbar tellief fil-ka]
tas-Sindku tal-Fgura li, s’issa,
g[adu ma g[alaqx

2
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
AÓBARIJIET LOKALI
It-Trade Fair
kienet
su//ess
It-Trade Fair ta’ din issena,
organizzata ta[t ittinda
tal-MFCC f’Ta’ Qali,
kienet su//ess minkejja li
[abtet e]att mal-log[biet
tat-Tazza tad-Dinja.
Stqarrija tal-MFCC qalet
li l-attendenza kienet tajba
[afna u l-esibituri kienu
sodisfatti bil-livell ta’ bejg[
li kellhom.
Il-Malta Fairs and
Convention Centre
(MFCC) kienet iffurmata
f’Ottubru 2006 u l-iskop
kien biex ikun hawn post
ideali li fih ikunu jistg[u
jsiru fieri u konvenzjonijiet
ta’ /ertu kobor. Jidher li l-
iskop intla[aq g[al kollox
bl-g[add kbir ta’
avvenimenti importanti
organizzati f’din it-tinda sa
mit-twaqqif tag[ha.
L-MFCC qalet li sala[[ar
tas-sena g[andha
numru ie[or ta’ attivitajiet li
se jsiru ta[t it-tinda fosthom
Rochestra (11 ta’
Settembru); David Guetta
(20 ta’ Settembru);
Oktoberfest (1-3 ta’
Ottubru); il-Military Tattoo
(9-10 ta’ Ottubru); numru
ta’ fieri f’Ottubru u
Novembru, il-Christmas
Village (26-28 ta’
Novembru) u l-Panto tal-
MADC (Di/embru).
Sindku g[all-Fgura fit-3 ta’ Awwissu
Il-Fgura mistenni jkollu s-Sindku ;did nhar it-Tlieta 3 ta’
Awwissu wara r-ri]enja l-;img[a l-o[ra ta’ Darren Marmarà.
Il-laqg[a biex jin[atar is-Sindku kienet issej[et mill-Vi/i
Sindku Anthony Degiovanni g[al nhar l-Erbg[a li g[adda i]da
billi dan kien imur kontra r-regoli tal-Kunsilli Lokali, il-[atra
ta’ Sindku ;did kellha tit[alla g[al data o[ra.
Jidher li d-data l-;dida ntg[a]let b’mod li l-festa tal-lokalità
— li se tkun /elebrata fl-1 ta’ Awwissu — tkun g[addiet.
Minkejja l-pretensjonijiet li seta’ kellu Degiovanni, jidher li
l-kunsillieri Laburisti, b’direttiva tal-partit tag[hom, se jag[]lu
lil Byron Camilleri minkejja li dan ;ab voti [afna anqas minn
Degiovanni.
Il-Kunsill Lokali tal-Fgura se jkun ilu madwar tliet xhur ma
jag[mel laqg[a formali.
L-ATTENTAT TA’ HOLD-UP FI-ENTRU TAL-HSBC F’{AL QORMI
Esperti fil-kriminalità
b’arroganza liema b[alha
minn Ray Abdilla
Imkejjen soltu infurmati tajjeb qalu lil
din il-gazzetta li minkejja li l-Pulizija
g[andha f’idejha dawk li jidhru b[ala
provi suffi/jenti biex tressaq il-Qorti
aktar persuni b’rabta mal-ka] ta’
attentat ta’ hold-up fi/-entru tal-
HSBC f’{al Qormi, l-uffi/jali
investigaturi tal-Pulizija qed jo[duha
ma’ ‘esperti’ fil-kriminalità li f’waqtiet
qed ja;ixxu b’mod iebes [afna malinvestigaturi.
L-informazzjoni li g[andha din ilgazzetta
turi li dawk li b[alissa qed
ikunu interrogati mill-Pulizija mhux
biss qed ikunu arroganti i]da qed
ja;ixxu mal-investigaturi b’lingwa;;
kultant iebes u f’waqtiet jid[lu
f’konfront mal-istess pulizija li qed
imexxu l-ka].
Il-Pulizija kienet iltaqg[et ma’
oppo]izzjoni qawwija wkoll millpersuni
li di;à tressqu l-Qorti fuq l-
attentat ta’ hold-up fi/-entru tal-
HSBC f’{al Qormi tard filg[axija tal-
Erbg[a 30 ta’ :unju li g[adda. Sa millbidu
tal-interrogazzjoni, dawn jew
]ammew [alqhom mag[luq inkella
u]aw a;ir ta’ konfrontazzjoni.
L-imkejjen tag[na qalu li a;ir simili
ntu]a wkoll fil-konfront tal-Ma;istrat
inkwirenti tant li fil-konfront tag[ha
ntqal ukoll kliem di]pre;jattiv.
Sadattant il-Pulizija, li b[alissa qed
minn pa;na 1
■ Instabet bagalja
b’numru ta’ manetti
ta[dem [afna wkoll fuq il-lat forensiku
tal-ka], qed tevalwa s-sejba ta’ bagalja
li x’aktarx kienet se tintu]a dakinhar
tal-attentat tal-hold-up. Din il-bagalja
kien fiha numru ta’ manetti li x’aktarx
kienu se jintu]aw fuq il-persuni li kienu
fil-bini tal-HSBC dakinhar.
Huma qed ikunu akku]ati mill-
Ispetturi Joseph Mercieca, Keith Arnaud
u Anthony Portelli bi 18-il akku]a
differenti fosthom bl-attentat ta’ qtil ta’
]ew; kuntistabbli billi sparaw diversi
tiri fid-direzzjoni tag[hom.
Huma akku]ati wkoll bl-attentat ta’
serq mi/-/entru tal-HSBC, kif ukoll
b’serq ta’ arma tan-nar minn tliet
kuntistabbli tal-pulizija, kif ukoll
b’theddid u vjolenza fil-konfront
tag[hom.
Qed ji;u akku]ati wkoll b’serq ta’
]ew; karozzi u li saru re/idivi.
Intant, il-ka] fil-konfront ta’ Darren
Debono u Vincent Muscat mistenni
jkompli g[ada t-Tnejn bil-kumpilazzjoni
quddiem il-Ma;istrat Edwina Grima.
Mistennija jkunu [afna l-persuni li
jixhdu f’din il-kumpilazzjoni, fosthom
Kien g[alhekk li Toni
Abela ma [asibhiex darbtejn
biex jid[ol b’ru[u u ;ismu
f’din il-kru/jata, imfassla
min-nies ta’ madwar Joseph
Muscat, biex Darren Marmarà
jitne[[a minn Sindku tal-
Fgura. Skont nies qrib ferm
ta’ Toni Abela, din il-mossa
g[amilha biex “jer;a’ ji;bor
ftit punti” mal-mexxej tieg[u.
L-opportuni]mu politiku ta’
Toni Abela jo[ro; aktar meta
wie[ed i]omm f’mo[[u li
Darren Marmarà kien wie[ed
minn g[add ]g[ir[afna ta’
nies li Toni Abela kien
irringrazzja pubblikament,
permezz ta’ artiklu pubblikat
f’l-orizzont, li — skont Toni
Abela stess — kienu g[enuh
biex jil[aq il-kariga ta’
Deputat Mexxej tal-Affarijiet
tal-Partit.
Fl-a[[ar jiem, it-tim ta’
Joseph Muscat kien iffa//jat
b’realtà kerha [afna meta
beda janalizza x’inhu l-[sieb
fost id-delegati u s-Sindki fuq
is-sitwazzjoni relatata marri]enja
tas-Sindku tal-Fgura u
bil-mod kif kienet iffa//jata
minn Toni Abela.
il-mument hu infurmat li
kienu [afna l-attivisti u Sindki
li stqarrew b’mod kunfidenzjali
ma’ Joseph Muscat
kemm kienu jinsabu urtati blatte;;jament
ta’ Toni Abela li
suppost qieg[ed fil-kariga
primarjament biex ikun ilpunt
ta’ riferiment g[alihom.
Din is-sitwazzjoni xejn ma
ntg[o;bot mit-tim ta’ Joseph
Muscat u mkejjen qrib sew l-
uffi//ju tieg[u
ikkonfermawlna li mhux
esklu] li fil-;ranet li ;ejjin
Joseph Muscat ibiddel mhux
ftit ir-rwol ta’ Toni Abela filpartit.
Fil-frattemp, hu mag[ruf
ukoll li b[alissa bosta Sinkdi
Laburisti qed jixtarru sew issinifikat
ta’ din il-mossa talpartit
tag[hom stess li
jbag[bas b’mod dirett fuq l-
g[a]la diretta tal-elettorat flelezzjonijiet
tal-kunsilli
lokali.
Kienu [afna s-Sindki
Laburisti li skantaw mhux ftit
kif Toni Abela [alla
sitwazzjoni ta’ pika personali
f’lokal wie[ed tispi//a a[bar
nazzjonali li ilha tkarkar g[al
;img[at s[a[ b’dannu kbir
g[al-lokalità inkwistjoni u
g[all-imma;ini tal-partit fuq
livell nazzjonali.
il-mument se jkompli
ji]vela aktar de/i]jonijiet
strambi li l-og[la uffi/jali tal-
Partit Laburista g[amlu u se
jkomplu jag[mlu f’dawn i]-
]minijiet tas-sajf.
ILLUM FUQ RADIO 101 BEJN ID-9.30 U L-11.00
FOCUS 101
Imexxi>
dawk li nzertaw kienu fil-bini tal-HSBC
dak inhar tal-in/ident fejn kienu sparati
diversi tiri kemm mill-aggressuri kif
ukoll mill-Pulizija biex finalment kienet
sfrattata l-operazzjoni.
Debono u Muscat qed ikunu akku]ati
wkoll li fl-1 ta’ :unju, 2010, g[all-
[abta tal-10.15am ikkommettew serq ta’
vettura Peugeot minn Triq Adrian Dingli
f’Tas-Sliema, u li fis-16 ta :unju g[all-
[abta tas-6.30 am, minn Triq {al Mula
f’{a]-}ebbu; ikkommettew serq ta’
vettura Kia.
Il-Prosekuzzjoni f’dan il-ka] qed
titmexxa mill-Ispetturi Joseph Mercieca,
Keith Arnaud u Anthony Portelli.
Parti importanti mill-provi f’dan il-ka]
hi s-CCTV Camera li hemm fil-post li
mhux biss tat filmati li juru li l-;rie[i li
;arrab ir-ra;el li kien rikoverat l-Isptar
Mater Dei huma kompatibbli ma’ dawk
li jidhru fil-filmati i]da juru wkoll
persuni o[rajn mag[rufin mal-Pulizija li
kienu fl-in[awi.
Il-Pulizija g[adha mhix teskludi li xi
persuni involuti f’dan il-ka] setg[u
kienu jag[mlu parti mill-grupp ta’
kriminali li kellu x’jaqsam mal-hold-up
li sar fuq il-Casinò di Venezia fi Frar li
g[adda u g[add ta’ hold-ups o[rajn,
fosthom dak tal-ferg[a tal-HSBC f’{al
Balzan f’Novembru tal-2007 minn fejn
kienu nsterqu madwar miljun ewro.
Sindki Laburisti m[assbin
Darren Marmarà
Noel Muscat
Mistednin> Paula Mifsud Bonnici,
Robert Arrigo

AÓBARIJIET LOKALI
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
3
5,000 ru[ • 13-il lukanda u 35,000 bed night
L-akbar konferenza minn kumpanija privata
li qatt se tkun saret f’Malta minn barranin
minn Mark Azzopardi
{amest elef persuna barranija minn kumpaniji li
g[andhom x’jaqsmu ma’ prodotti tal-ko]metika
se jipparte/ipaw fl-akbar konferenza organizzata
minn kumpanija privata li qatt saret f’Malta.
Din il-konferenza se ssir bejn l-a[[ar ta’
Awwissu u l-bidu ta’ Settembru li ;ej u se tkun
organizzata mill-Malta Fairs and Conferences
Centre (MFCC) u DMC Onsite Malta, wara li
Oriflame, il-kumpanija Svedi]a tal-prodotti
ko]meti/i g[a]let lil Malta g[al dan l-
avveniment.
Matul din il-konferenza se jintu]aw fost l-
o[rajn 13-il lukanda ta’ [ames stilel li
bejniethom se jilqg[u dawn id-delegati barranin
kollha li se jqattg[u f’pajji]na total ta’ 35 elf
bed night. Dan minbarra servizzi o[ra b[al
trasport u xiri ta’ affarijiet li se jintu]aw waqt
din il-konferenza.
F’kummenti lil din il-gazzetta, Reuben
Caruana mill-kumpanija MFCC, spjega kif
matul din il-konferenza se tkun qed tintu]a
darbtejn it-tinda tal-MFCC kif ukoll il-Park
Nazzjonali f’Ta’ Qali.
Se jkunu qed jintu]aw ukoll il-Fosos tal-
Furjana li fuqhom se jintrama palk kbir mal-
;enb kollu kif ukoll ]ona apposta fejn dawk li se
jkunu qed jattendu din il-konferenza se jpo;;u
g[all-ikel.
Se jin;iebu wkoll f’Malta ]ew; artisti
internazzjonali kbar biex jag[tu spettaklu lil
dawk li se jipparte/ipaw f’din il-konferenza.
Reuben Caruana fa[[ar il-kooperazzjoni li sab
ming[and entitajiet u dipartimenti tal-Gvern kif
ukoll minn diversi awtoritajiet. Hu stqarr li
g[alkemm meta nbeda l-pro;ett tal-MFCC kien
hemm min kien xettiku dwar kemm dan se
jrendi, issa qed jirri]ulta l-kuntrarju g[ax l-
MFCC qed tattira lejn Malta diversi
avvenimenti li mhux biss jag[tu prominenza lil
pajji]na imma wkoll jag[tu kontribut lillekomomija
tal-pajji].
Paul Selis, minn DMC Onsite Malta, qalilna
li b[alissa qed isiru l-a[[ar preparamenti g[al
din il-mega-konferenza. Selis qalilna wkoll li l-
klijenti barranin li qed jorganizzaw din ilkonferenza
se jkunu f’pajji]na fil-jiem li ;ejjin
biex mag[hom isiru l-a[[ar diskussjonijiet u
preparamenti.
Din il-konferenza ng[atat prominenza wkoll
fir-rivista C&IT – il-Conference and Incentive
Travel Magazine — li ddeskrivietha b[ala pass
importanti biex Malta ssir destinazzjoni li tattira
dan it-tip ta’ konferenzi kbar. Jidher li wie[ed
mill-argumenti li tqanqal biex Malta ‘reb[et’ din
il-konferenza kien hemm dak li Fuq il-Fosos tal-
Furjana jintu]a regolarment biex isiru l-festivals
tal-Isle of MTV.
Fl-artiklu hemm ukoll kummenti Mario de
Marco, is-Segretarju Parlamentari tat-Turi]mu li
semma kif dawn it-tip ta’ attivitajiet jg[inu biex
it-turi]mu f’pajji]na jing[ata spinta kbira ’l
quddiem.
Din il-konferenza tkun organizzata kull sena
f’xi pajji] tal-Mediterran. Fost il-bliet li saret
fihom kien hemm Barcellona u Atene, fost l-
o[rajn.
Dak li ntqal fis-C & IT Magazine dwar il-mega-konferenza li se ssir
f’Malta bejn id-29 ta’ Awwissu u l-4 ta’ Settembru
Sajf ippakkjat Fuq il-Fosos tal-Furjana
Dan is-sajf hu mimli b’attività kbira Fuq il-Fosos tal-Furjana.
Feta[ fit-30 ta’ :unju bil-kun/ert Isle of MTV u jkompli nhar l-
Erbg[a li ;ej bil-kun/ert tal-Winter Moods,u l-g[ada jsir ilkun/ert
ta’ Joseph Calleja. Isegwu Rod Stewart (3 ta’ Awwissu),
il-festi tal-Indipendenza (16-20 ta’ Setembru), u jag[laq Elton
John (26 ta’ Settembru).
Appell favur ir-residenti
Minkejja l-[idma sfiqa tal-Kunsill Lokali tal-Furjana,
ir-residenti tal-lokalità fl-a[[ar ;img[at sej[u biex kemm
l-organizzaturi kif ukoll dawk li jattendu jag[mlu minn
kollox biex ma jo[olqux inkonvenjenzi ]ejda bis-sehem
tag[hom.

4
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
AÓBARIJIET
tag˙rif
Me[tie;a voluntiera.L-
Uffi//ju Missjunarju jin[tie;
g[add ta’ voluntiera biex jg[inu
f’diversi oqsma tal-[idma
missjunarja li qieg[ed iwettaq
f’Malta. Dawk disposti li jg[inu
f’din il-[idma minn pajji]na huma
mistiedna j/emplu l-Uffi//ju
Missjunarju fuq in-nru. 21236962
biex jing[ataw aktar tag[rif.
Grupp San :or; Preca. Illaqg[a
li jmiss tal-Grupp San :or;
Preca g[al koppji u g[al adulti
o[ra li jinteressaw ru[hom fittag[lim
u fl-ispiritwalità ta’ dan ilqaddis
se ssir fid-Dar :enerali tal-
MUSEUM, fi Blata l-Bajda, nhar
il-:img[a, 30 ta’ Lulju, fis-6.30
p.m. Id-d[ul g[al-laqg[a ssir minn
[dejn il-Librerija Preca.
Donazzjoni ta’ demm.Illum il-
{add il-Mobile Blook Donation
Unit se tkun quddiem il-knisja
parrokkjali tal-Qawra, mit-8.30
a.m. sas-1.30 p.m. Jekk t[ossok
f’sa[[tek u tixtieq tag[ti d-demm,
;entilment mitlub i;;ib mieg[ek
il-karta tal-identità.
Il-Mosta.Nhar il-:img[a 30
ta’ Lulju, fl-okka]joni tal-bidu tal-
Kwindi/ina ta’ Santa Marija, il-
Banda Nicolò Isouard se ttella’
kun/ert fi Pjazza Rotunda, fit-8.30
p.m. (wara l-funzjoni tal-knisja).
Flimkien mal-Banda Nicolò
Isouard, li se tkun ta[t iddirezzjoni
ta’ Mro Emmanuel
Spagnol, se jie[u sehem il-Kor
Nicolò Isouard, immexxi minn
Mro Mario Attard.
it-temp illum
L-Imqabba. Is-Sezzjoni
}g[a]ag[ fi [dan is-So/jetà
Mu]ikali Madonna tal-:ilju se
torganizza barbecue & beach
party fil-Bajja ta’ G[ajn
Tuffie[a, nhar is-Sibt 31 ta’
Lulju mill-5.30 p.m. ’il quddiem.
Din l-attività hi miftu[a g[al
kul[add. Ikun hemm trasport
provdut li jitlaq mill-pjazza tal-
Imqabba. Bookings fuq
79304427 jew 79853044.
VersAg[tini IKM. Tkompli s-
sensiela ta’ Rakkonti Maltin kull
nhar ta’ :img[a u kull nhar ta’
{add fil-11 a.m. Din l-attività
qed isir g[and Rakkonti l-{add,
Triq il-Munxar, Bajja ta’ San
Tumas, Wied il-G[ajn. G[al
aktar tag[rif /emplu lil Miriam
Cassar 21667001 jew 99226186.
Il-Qala. Il-Banda Prekursur
tax-Xewkija se tie[u sehem filfesti
li jsiru fil-Qala ad unur San
:u]epp. Is-servizz tal-banda se
jkun is-Sibt 31 ta’ Lulju, lejlet ilfesta,
fid-9.30 p.m. Il-Banda
Prekursur, flimkien mal-banda
San :u]epp ta’ G[ajnsielem,
jibdew mar/ minn Triq il-
Belvedre g[al Triq l-Im;arr. Ilmar/
jispi//a fi Pjazza San
:u]epp. Il-Banda Prekursur se
tkun ta[t id-direzzjoni tassurmast
direttur Anthony Borg.
{al Qormi. Il-Banda Anici
illum il-{add se tkun qed
takkumpanja l-pur/issjoni ta’
Santa Venera, bejn is-6.30 u d-
9.30 p.m.
It-temp xemxi bi ftit s[ab kultant. Vi]ibbiltà moderata g[al
tajba, li ssir tajba. Ir-ri[ qawwi mill-Majjistral. Ba[ar moderat,
li jsir qawwi. Imbatt ftit li xejn. L-og[la temperatura 29˚C.
Xita f’dawn l-a[[ar 24 sieg[a f’Malta u f’G[awdex 0.0mm. Xita
mill-1 ta’ Settembru 391.5mm. Ix-xemx titla’ fis-06.04 u tin]el
fit-20.16.
In-numri tal-lottu li telg˙u l-biera˙
9 — 74 — 66 — 42 — 22
spiΩeriji
li jift˙u llum
VALLETTA: Regent Pharmacy 70,
Triq Il-Merkanti; {AMRUN:The
Cross 859, Triq Il-Kbira San :u]epp;
QORMI: Tal-{las Pharmacy Triq il-
{elsien; BIRKIRKARA: St. Jude
Pharmacy 213, Triq il-Wied; PIETÀ:
Charing Pharmacy Triq il-Mimosa,
Guardamangia; SWIEQI: J.V.’s
Pharmacy Wied is-Swieqi; SLIEMA:
Harley Pharmacy 1,Triq Nathalie
Poutiatin Tabone; ATTARD: St.
Mary Pharmacy 2, Triq Antonio
Schembri; G{ARG{UR: St. Albert
Pharmacy Triq l-Oratorju;
BU:IBBA: St. Simon Pharmacy 8,
Dawret il-G]ejjer; PAOLA: St.
Monica Pharmacy Bereux’, Triq
Santa Monica;VITTORIOSA:
Vittoriosa Pharmacy 9, Triq il-Mina
il-Kbira; }ABBAR: Felice
Dispensary, 95, Triq is-Santwarju;
BIR}EBBU:A: Brittannia
Pharmacy 5, Triq il-Bajja is-Sabi[a;
KIRKOP: Prestige Pharmacy 16,
Triq San :u]epp; }EBBU::
Spizerija {al-Mula Triq Dun Salv
Ciappara; RABAT: Ideal Pharmacy
63, Triq il-Kbira; VICTORIA:
Castle Pharmacy 2, Misra[ l-
Indipendenza; XEWKIJA: Gozo
Chemists Im;arr Road.
Servizz ta’ tobba fi/-entri tas-Sa[[a fil-{dud u l-Festi Pubbli/i
I/-entri tas-Sa[[a tal-Mosta, Ra[al :did u l-Furjana huma
miftu[in 24 sieg[a g[al emer;enzi biss sat-8 tal-g[ada filg[odu.
Il-pubbliku jrid jattendi /-/entru tas-sa[[a tad-distrett tieg[u.
Persuni ming[ajr karta ta’ identità ma ji;ux moqdija.
SKONT IFRI PUBBLIKATI DIN IL-:IMG{A…
Id-divorzju fl-Italja aktar
minn irdoppja f’14-il sena
ifri ma[ru;a din il-;img[a mill-ISTAT,
l-uffi//ju nazzjonali tal-istatistika tal-
Italja, urew li fl-a[[ar 14-il sena — bejn
l-1995 u l-2009 — in-numru ta’ divorzji
aktar milli rdoppja.
Filwaqt li fl-1995 kien ikun hemm 80
divorzju minn kull elf ]wie;, is-sena l-
o[ra d-divorzji telg[u g[al 179 minn kull
elf.
Kien hemm ]ieda wkoll fil-ka]i ta’
separazzjonijiet li telg[u minn 151 kull elf
fl-1995 g[al 286 fl-2009.
L-ISTAT qalet ukoll li filwaqt li, b[ala
medja, fl-1995 i]-]wie; ta’ koppja kien
idum 15-il sena, skont l-a[[ar /ifri issa
tela’ g[al 18-il sena.
Sadattant /ifri o[ra kienu juru li n-numru
ta’ separazzjonijiet is-sena l-o[ra ]died bi
3.4 fil-mija fuq is-sena ta’ qabel filwaqt li
d-divorzji ]diedu b’7.3% fl-istess perijodu.
Ajruplan g[all-FAM jintbag[at
il-:ermanja biex ikun modifikat
g[all-esi;enzi militari Maltin
minn Hermann Micallef — herman.micallef@media.link.com.mt
L-ajruplan il-;did tal-Forzi
Armati ta’ Malta (FAM) g[al
rondi marittimi g[adu kemm
[are; mill-fa/ilitajiet ta’
Hawker Beechcraftf’Wichita,
Kansas, l-Istati Uniti.
L-ajruplan B200, bis-serial
numberBB2016, b[alissa qed
isirulu testijiet fis-sistemi
elettroni/i u fl-ajru millkumpanija
qabel ma jittajjar
lejn il-:ermanja.
F’dan il-pajji] Ewropew, ilkumpanija
Aerodata AGfi
Braunschweig se tinstalla r-
radar RDR-1700Btad-ditta
Telephonics Corporation
g[as-sorveljanza marittima,
minbarra elettronika relatata
o[ra qabel ma jitwassal g[and
l-Air Wingtal-FAM f’nofs
Frar tas-sena d-die[la.
Dan ir-radar, li se jkun
installat ta[t l-ajruplan, se
jipprovdi sorveljanza
dawramejt taz-zoni marittimi.
Ir-radar RDR-1700Bli
ntg[a]el g[all-ajruplan tal-
Armata Maltija hu l-istess
radar li ntwera f’Di/embru
tas-sena li g[addiet fuq in-
Northrop Grumman P6 Fire
Scout Unmanned Aerial
Vehicle (UAV).
L-i]vilupp tas-soluzzjoni u
l-integrazzjoni ta’ dawn issistemi
offruti minn Aerodata
jirriflettu b’mod /ar is-sa[[a
tal-kumpanija b[ala espert flindustrija
tal-avjazzjoni.
Bla dubju, permezz ta’ dan
l-investiment, l-Armata
Maltija se tkun minn ta’
quddiem meta ti;i biex
tipparte/ipa f’operazzjonijiet
kon;unti fil-[arsien u l-
kontroll tal-fruntieri. L-
ajruplan se jsa[[a[ ukoll ilkontribut
tas-suldati Maltin flattivitajiet
tal-a;enzija
FRONTEX tal-UE jekk u
meta Malta tidde/iedi li ter;a’
tipparte/ipa f’dawn ir-rondi.
Dan l-a[[ar, Aerodata
kienet approvata b[ala Service
Centre minn Hawker
Beechcraft g[all-mudelli
kollha KingAir. G[alhekk,
L-ajruplan B200 li se jkun g[ad-dispo]izzjoni tal-Forzi Armati Maltin
minn Frar tas-sena d-die[la
Aerodatab[ala kuntrattu
ewlieni hi kapa/i tipprovdi l-
a[jar servizz f’sistemi
elettroni/i kif ukoll xog[ol ta’
manutenzjoni.
Barra minn hekk, Aerodata
se tipprovdi ta[ri; g[allbdoti,
mechanics fuq l-
ajruplani u mission systems
operators.
Kelliem g[all-FAM qal li l-
akkwist ta’dan l-ajruplan hu t-
tielet kuntratt li kien iffirmat
wara li kienu utilizzati fondi
mill-qafas tal-Fond g[all-
Fruntieri Esterni tal-Unjoni
Ewropea (EBF).
Il-pro;ett hu kofinanzjat
b’75 fil-mija tal-fondi ;ejjin
mill-EBF u l-bqija tal-25 filmija
kienu allokati mill-
Gvern Malti. I/-/ifra globali
allokata g[al dan il-pro;ett
kienet ta’ €9.6 miljun.
Il-[arsien tal-fruntieri
b[ala rwol ewlieni
Dan l-ajruplan ;did g[all-
FAM se jkollu rwol prin/ipali
fil-[arsien tal-fruntieri esterni
fin-Nofsinhar tal-UE, permezz
ta’ missjonijiet li jinkludu
operazzjonijiet ta’
lokalizzazzjoni, identifikazzjoni
u koordinazzjoni.
L-istess kelliem g[all-
Armata stqarr li l-g]ejjer
Maltin jinsabu f’zona kritika
fil-Mediterran biex il-FAM
iwettqu dan ir-rwol. Fi rwol
sekondarju, l-ajruplan se
jipprovdi servizz ta’ Tiftix u
Salvata;; fil-Mediterran.
L-ajruplan King Air B200
hu ajruplan b’]ew; makni
rakkomandabbli [afna li ilu
jinbena sa mill-1972. Illum
hawn 3,500 ajruplan ta’ dan
it-tip li qed jittajru madwar iddinja.
Il-ver]joni modifikata g[all-
FAM tkopri kabina di;itali
g[all-bdoti kif ukoll l-a[[ar
tag[mir spe/jalizzat g[assorveljanza
u l-
komunikazzjoni biex jintu]a
waqt missjonijiet ta’ rondi fuq
il-ba[ar.
L-ajruplan itir permezz ta’
]ew; makni Pratt & Whitney
Canada PT6A-42 u g[andu
velo/ità massima ta’ 300 mil
fis-sieg[a. Jista’ wkoll itir sa
g[oli ta’ 35,000 pied.
Fizzjali bdoti mill-FAM li
marru Kansas fl-Istati Uniti u
li tajru l-ajruplan waqt titjira
partikulari, irrappurtaw li l-
ajruplan hu meravilja flin;inerija
u fit-teknolo;ija.

AÓBARIJIET LOKALI
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
5
Ir-Ri]erva Naturali ta’ Wied G[ollieqa fil-mira tal-vandali
Mew;a ta’ attakki vandali se[[ew fl-a[[ar ftit jiem
fir-Ri]erva Naturali ta’ Wied G[ollieqa fl-in[awi tal-
Kappara. Iz-zona, li hi protetta legalment, hi miftu[a
g[all-pubbliku biex tista’ titgawda f’kull [in.
Fl-a[[ar mew;a ta’ attakki, il-vandali serqu xi
si;riet indi;eni u arbuxelli min-nursery ta’ Wied
G[ollieqa, serqu xi tankijiet tal-ilma li jintu]aw g[attisqija,
bnew b[al dar fuq si;ra tal-[arrub
b’imsiemer kbar, kien immartellat xi injam u
tqieg[ed xi madum bis-siment ta[t din is-si;ra.
Barra minn hekk, il-vandali serqu xi xatbiet talinjam,
kissru l-bankijiet tal-injam u faqg[u ]ew;
bankijiet tal-;ebel.
Il-voluntieri min-Nature Trust Malta, li jie[du [sieb
ir-ri]erva, naddfu t-taqlib li sabu u qalg[u kull o;;ett
li kien imwa[[al ma’ din is-si;ra tal-[arrub u l-
affarijiet li kienu ta[tha. Il-voluntieri ne[[ew ukoll il-
[;ie; imkisser u re;g[u installaw it-tankijiet tal-ilma.
In-Nature Trust Malta rrappurtat dan l-in/ident lid-
Dipartiment g[all-{arsien Ambjentali tal-Awtorità
Il-kun/ert ta’
Joseph Calleja
g[all-{amis
Il-kun/ert tal-kantant liriku
Malti Joseph Calleja flimkien
mal-kantanta Amerikana
Dionne Warwick u l-kantant
popolari Taljan Riccardo
Cocciante – li kellu jittella’
lbiera[ filg[axija – issa se jsir
nhar il-{amis li ;ej, 29 ta’
Lulju, Fuq il-Fosos tal-
Furjana, fit-8.30pm.
Il-kun/ert kien pospost
min[abba t-tbassir ta’ rjie[
qawwijin bil-possibbiltà li
jil[qu l-forza ta’ riefnu.
L-NnG Promotions sku]aw
ru[hom mal-pubbliku g[allinkonvenjenza
u emfasizzaw
li l-kun/ert kellu jit[assar biex
ikun assigurat li l-eluf ta’ nies
li se jattendu l-avveniment
igawdu l-a[jar esperjenza
possibbli b’rappre]entazzjoni
mill-aqwa tal-artisti u l-
orkestra.
Dawk li g[andhom ilbiljetti
u jixtiequ iktar
informazzjoni jistg[u
jikkuntattjaw lil Maltaticket
fin-numru 27 842538, jew
inkella jibag[tu email:
info@maltaticket.com.
Maltija g[all-Ambjent u l-Ippjanar (MEPA), lill-
Università ta’ Malta u lill-Administrative Law
Enforcement (ALE) tal-Pulizija.
In-Nature Trust appellat lill-pubbliku biex kulmin
ikollu xi informazzjoni dwar dawn l-atti vandali
j/empel fin-numru 21 313150. Appellat ukoll linnies
biex filwaqt li jgawdu s-siti tan-Nature Trust,
jirrispettaw l-ambjent u x-xog[ol tal-konservazzjoni
li jkun sar.
Din l-organizzazzjoni mhux-governattiva tonfoq
aktar minn €40,000 fis-sena fuq ir-Ri]erva Naturali
ta’ Wied G[ollieqa.
Intant, in-Nature Trust qed ta[dem biex tfittex l-
appo;; finanzjarju [alli jkun impjegat ranger li
jag[mel ir-rondi fis-sit u b’hekk jitnaqqas ilvandali]mu.
Matul is-sena li g[addiet, f’Wied G[ollieqa numru
ta’ sinjali informattivi u edukattivi nqerdu jew
inkella nsterqu, filwaqt li twaqqg[u wkoll xi [itan
tas-sejjie[.
L-G{AJNUNA TAL-GVERN LILL-FAMILJI G{AX-XIRI TA’ PANNELLI FOTOVOLTAJI
Mistenni rispons qawwi g[all-iskema l-;dida
L-Awtorità ta’ Malta dwar
ir-Ri]orsi mill-Erbg[a li ;ej se
tibda tilqa’ applikazzjonijiet
biex familji Maltin u
G[awdxin jistallaw panelli
fotovoltaji/i fid-dar tag[hom.
Imkejjen infurmati tajjeb
qalu lil din il-gazzetta li
mistenni rispons tajjeb [afna
g[al din l-iskema wara li l-
[wienet li jbig[u dan l-apparat
kellhom numru kbir ta’ talbiet
mill-pubbliku.
L-g[otja fuq panelli
fotovoltaj/i se tkun ta’ 50 filmija
tan-nefqa sa massimu ta’
€3,000. L-applikazzjonijiet
jibqg[u jintlaqg[u sat-Tlieta
10 ta’ Awwissu 2010.
L-applikazzjoni tista’
titni]]el minn fuq il-websajt
www.mra.org.mt. Imma g[allewwel
darba l-Awtorità se
tkun qed tilqa’ l-
applikazzjonijiet ukoll bilposta.
Fil-ka] ta’ G[awdex, l-
applikazzjonijiet jistg[u jkunu
depo]itati f’kaxxa fl-uffi//ju
tal-MEUSAC fi Triq Santa
Marta f’Victoria.
Biex il-konsumatur ikun
moqdi a[jar, l-Awtorità qed
ittawwal il-[inijiet tal-uffi//ju
g[all-;ranet tat-Tnejn u l-
{amis sas-6 p.m. G[allkumplament
tal-;img[a l-
[inijiet tal-uffi//ju tal-MRA
se jkunu bejn it-8 a.m. u s-1
p.m filwaqt li l-[inijiet taluffi//ju
tal-MEUSAC
f’G[awdex huma bejn it-8
a.m. u n-12.30 p.m.
L-Awtorità fakkret li kull
sistema fotovoltajika
proposta, biex tkun ele;ibbli
g[al din l-g[ajnuna, ma
tistax tkun stallata qabel il-
[ru; ta’ ittra tal-offerta mill-
Awtorità ta’ Malta dwar ir-
Ri]orsi. Applikanti li r/evew
g[ojta g[al sistema
fotovoltajika fis-snin 2008 u
2009 m’humiex eli;ibbli
g[al g[otja o[ra ma[ru;a
ta[t din l-iskema.
Dawk l-applikanti li kienu
tefg[u l-applikazzjoni
tag[hom g[al g[otja fis-16 ta’
Frar li g[adda jridu japplikaw
mill-;did.
Kun/ert vokali
fil-Valletta Waterfront
Joseph Lia, baritonu ]ag[]ug[
Malti promettenti, li b[alissa
qieg[ed jistudja l-vu/i filkonservatorju
ta’ San
Pietruburgu, li hu wie[ed millaqwa
konservatorji tad-dinja, se
jag[ti kun/ert vokali fis-Sagrestia
Vault tal-Valletta Waterfront, fit-
28 ta’ Lulju fit-8.30 p.m.
Flimkien mieg[u se jkun
hemm is-sopran Russa Yana
Ivanova u l-pjanista Russa
Svetlana Magdalchuk, it-tnejn
gradwati ta’ dan l-istess
Konservatorju.
Flimkien mal-kun/ert se
tittella’ wkoll wirja ta’ pitturi flistess
sala minn Claire Ciantar. Ilwirja
se tkun miftu[a g[al jumejn
mit-Tlieta 27 ta’ Lulju.
Il-biljetti jinkisbu bil-prezz ta’
€15 mis- Sagrestia Vault waqt il-
;ranet tal-wirja u fil-bieb qabel ilkuncert
jew fuq
bookings@baroccomalta.com
jew ticket hotline 79409064.
Il-Ministru Joe Cassar u s-Segretarju Parlamentari Mario Galea jippremjaw lill-{addiem tas-Sena u lit-Tim ta’ {addiema tas-Sena,
Rikonoxxut ix-xog[ol tal-[addiema f’ Monte Carmeli
Il-premjazzjoni tal-{addiem tas-Sena u
tat-Tim ta’ {addiema fl-Isptar Monte
Carmeli hi rikonoxximent mhux biss g[arrebbie[a
u l-impenn tag[hom, i]da hu
wkoll rikonoxximent xieraq lill-[addiema
u lil dawk kollha li jag[tu s-sehem
tag[hom fil-kura psikjatrika.
F’messa;;i li g[amlu waqt serata
organizzata nhar il-:img[a fil-;nien tal-
Isptar Monte Carmeli, kemm il-Ministru
Joe Cassar kif ukoll is-Segretarju
Parlamentari Mario Galea, enfasizzaw iddedikazzjoni
tal-[addiema f’dan is-settur
li min[abba l-fatt li tin]amm fi profil
baxx, mhix rikonoxxuta bi]]ejjed misso/jetà.
Il-Premju {addiem tas-Sena 2009
ing[ata lil An;lu Mizzi, impjegat b[ala
Senior Tradesman. Hu kien deskritt b[ala
bniedem flessibbli fid-Dipartiment tal-
Occupational Therapy. B[alissa hu qed
jag[ti servizz fis-Social Centre u fis-
Physciatric Unit fl-Isptar Mater Dei.
Permezz tal-[iliet artisti/i tieg[u, hu
jirnexxielu jiskopri u jutilizza t-talenti
bosta drabi mo[bija tal-individwu.
Il-premju tat-Tim tal-{addiema ng[ata
lis-Physciatric Outpatient Team. Dan ittim
jilqa’ kuljum numru kbir ta’ persuni
minn kull qasam tas-so/jetà. Il-membri ta’
dan it-tim, bil-kwalitajiet ferrie[a u l-[ila
professjonali tag[hom, jag[tu servizz millaqwa
lill-pazjenti, anki f’/irkustanzi li xi
kultant ikunu diffi/li.
Dan it-tim hu ffurmat minn Rita
Demauele, Rose Abela, Vanessa Galea,
Nathalie Pace, Carmen Baldacchino,
Claire Agius, Jennifer Falzon, Joe Vella,
Sonia Agius, Rita Mifsud, Charmaine
Bezzina, Alison Galea u Maria Tere]a
Gatt.
F’diskors fil-bidu tas-serata, il-Ministru
Joe Cassar esprima l-apprezzament tieg[u
g[all-kontribut tal-[addiema kollha. Hu
qal li fil-qasam tas-sa[[a, il-[addiema
g[andhom obbligu morali lejn il-pazjenti.
Permezz ta’ dan l-obbligu, il-[addiema
g[andhom iqisu lil kull pazjent b[allikieku
kien membru tal-familja tag[hom. Hu qal
li je]istu [afna minn dawn il-[addiema;
i]da hi [asra li l-[afna ;id li jsir ma
jag[milx l-istess [oss b[al meta xi [add
ji]balja.
Il-Ministru Cassar irringrazzja lill-
[addiema, kif ukoll lill-familjari tag[hom,
li [afna drabi jkollhom ji//a[[du millg[e]ie]
tag[hom waqt li dawn ikunu ta’
servizz g[al [addie[or.
Is-Segretarju Parlamentari Mario Galea
qal li l-;enji veri fil-[ajja huma dawk li
jirnexxielhom jag[tu s-sehem tag[hom u
xi ftit aktar. Hu qal li mill-esperjenza
tieg[u kemm ilu marbut max-xog[ol
relatat mal-Isptar Monte Carmeli, iltaqa’
ma [afna ;enji li jag[tu aktar minn dak
mistenni minnhom b’impenn u bi tbissima.
Matul is-serata, erba’ [addiema li s-sena
li g[addiet irtiraw mix-xog[ol ing[ataw
tifkira ta’ rikonoxximent.

6 il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
ANALIÛI
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
7
25-7-1990
25-7-2010
20 sena ilu kien inawgurat is-servizz tal-mowbajl f’Malta
Il-vi]joni ta’ Gvern Nazzjonalista
Tal-Labour kienu staqsew x’utilità
… Eddie Fenech Adami kien ippreveda futur ta’ opportunitajiet fit-telekomunikazzjoni
Suppliment li tqassam mal-gazzetti
Maltin ta’ kuljum nhar il-{amis 25
ta’ Lulju 1990 — b[al-lum 20 sena
— fost l-o[rajn, kien jg[id hekk:
Today a new page will be written
in the history of
telecommunications in Malta with
the introduction of the Telecell
Cellular Radio System.
Kien qed jing[ata bidu f’pajji]na
g[all-u]u tat-telefon /ellulari — dak
li popolarment insej[ulu l-mowbajl.
L-inawgurazzjoni tas-sistema li
dak i]-]mien kienet tissejja[
‘Telecell’ kienet saret mill-Prim
Ministru Eddie Fenech Adami wara
]mien konsiderevoli ta’ ippjanar,
ta[ri; ta’ [addiema u t[ejjija
intensiva.
L-introduzzjoni tal-mowbajl seta’
jse[[ wara li f’Jannar ta’ qabel
kienet twaqqfet it-Telecell Limited
li kienet mag[mula mill-kumpanija
Ingli]a Racall Telecom (li kellha 80
fil-mija tal-ishma) u l-
Korporazzjoni Telemalta (li dak i]-
]mien kienet f’idejn il-gvern) bl-20
fil-mija l-o[ra. Il-bini ewlieni talkumpanija
kien jinsab fi Triq il-
Wied fl-Imsida (fejn g[adha sallum
il-kumpanija Vodafone) u fejn
kienet saret it-tnedija uffi/jali.
Il-Maltin mill-ewwel urew
interess qawwi f’din is-sistema
;dida ‘rivoluzzjonarja’ tant li sa
meta wasal i]-]mien tal-ftu[
uffi/jali kien hawn abbonati aktar
milli kien hemm fil-Lussemburgu
fejn is-servizz kien ilu tliet snin li
beda.
Fid-diskors tieg[u tal-okka]joni,
il-Prim Ministru Eddie Fenech
Adami kien stqarr li dak l-avvanz
teknolo;iku li kien qed ise[[ kien
konformi mal-politika u l-istrate;ija
tal-Gvern fil-bini ta’ infrastruttura
;dida fil-qasam tat-telekomunikazzjoni.
Il-Prim Ministru Fenech Adami
sostna li g[alkemm il-pajji] hu
wie[ed ]g[ir ma jfissirx li l-poplu
Il-Prim Ministru Eddie Fenech Adami, b[al-lum 20 sena, jidher waqt l-inawgurazzjoni tas-servizz tal-mowbajl f’pajji]na
g[andu jikkuntenta b’kollox i]da hu
fl-obbligu li jkun pijunier f’dak
kollu li jwettaq.
Matul id-diskors tieg[u, Eddie
Fenech Adami tkellem dwar il-bidla
fundamentali li g[amel il-pajji] wara
l-Elezzjoni :enerali tal-1987 u li tat
priorità totali g[all-programmta’
pro;etti infrastrutturali.
Lejn tmiem id-diskors tieg[u,
il-Prim Ministru Fenech Adami
qal li l-Gvern tieg[u kien ottimist
li l-futur kien se joffri opportunitajiet
u ]viluppi kbar u li l-pajji]
kien se jkollu jadatta g[a]-
]minijiet u /-/irkustanzi li l-
i]vilupp kien se j;ib mieg[u.
Fl-istess okka]joni tkellem
Francis Zammit Dimech, li kien
is-Segretarju Parlamentari tat-
Telekomunikazzjoni li enfasizza li
l-ftu[ tat-Telecell f’Malta kien
pass kbir ’il quddiem li bi]-]mien
kien se jikkontribwixxi g[allprogress
kbir li ried jitwettaq.
Il-ministru responsabbli millqasam
tat-telekomunikazzjoni
kien Michael Falzon b[ala
Ministru g[all-I]vilupp tal-
Infrastruttura.
It-Telecell Portable and Mobile
Telephone kien deskritt b[ala
]vilupp drammatiku fl-abbiltà talkomunikazzjoni.
Mal-bidu tas-servizz, ilkumpanija
l-;dida kienet t[addem
59 [addiem li [amsin minnhom
kienu ng[ataw ta[ri; kemm
f’Malta kif ukoll barra l-pajji].
L-I}VILUPPI LI SE{{EW FL-A{{AR 20 SENA FIL-QASAM TAT-TELEFONIJA ELLULARI F’MALTA
L-ikbar rivoluzzjoni fil-qasam tat-telekomunikazzjoni f’Malta
25 TA’ LULJU 1990>Jitnieda
uffi/jalment is-servizz tat-telefonija
/ellulari, li beda jit[addem millkumpanija
Vodafone (dak i]-]mien
Telecell) b’20 fil-mija ishma tat-
Telemalta. Bir-rati ta’ dak i]-]mien
is-servizz kien a//essibbli g[al numru
limitat ta’ nies.
g[axar snin u s-settur kien liberalizzat
u da[al mill-ewwel fis-suq it-tieni
operatur – Mobisle Communications
Ltd, li beda jopera ta[t l-isem ta’ GO
Mobile. Dak i]-]mien twaqqfet ukoll
il-Malta Communications Authority
(MCA) b’wa[da mirresponsabbiltajiet
ewlenin tag[ha firregolamentazzjoni
tas-settur talkomunikazzjoni
tkun – u g[adha hekk
sal-lum – li tiffa/ilita kompetizzjoni
effettiva u ;usta f’dan is-settur.
2007>Maltacom Group jibdel ilbrand
tieg[u g[al GO, u jispi//aw
brands b[al Maltacom, Maltanet u
Multiplus.
1 TA’ DIEMBRU 2000>G[addew
2009> It-tielet operatur, Melita
Mobile, jibda s-servizz tieg[u.
Minbarra li minn din ilkompetizzjoni
l-konsumatur baqa’
jgawdi minn rati or[os u diversi
benefi//ji minn numru kbir ta’
offerti mill-operaturi kollha, l-
investiment kbir li sar f’dan qasam ippermetta wkoll il-[olqien
ta’ ]ew; MVNOs (Mobile Virtual
Network Operators) li permezz
tag[hom kumpaniji i]g[ar setg[u
ja[dmu bl-u]u tal-fa/ilitajiet
strutturali tal-kumpaniji l-kbar.
2009> GO tniedi servizz ;did ta’
mowbajl – MTV Mobile
2009> Jid[ol fis-suq ukoll
RedTouch Fone, servizz ie[or ta’
telefonija /ellulari m[addem mill-
Partit Laburista.
2010> Il-Partit Nazzjonalista
jniedi wkoll is-servizz ta’
telefonija /ellulari tieg[u bl-isem
PING.
Ir-rata ta’ persuni li ju]aw ilmowbajl,
minn 40 fil-mija wara l-
ewwel sena tal-liberalizzazzjoni,
sal-lum ]diedet g[ar-rata
impressjonanti ta’ 102.1%.
Illum f’Malta hawn tliet servizzi
mal-pajji] kollu tat-teknolo;ija 3G
network, im[addma minn
Vodafone, GO u Melita.
Matul is-sena li g[addiet biss, il-
Maltin bag[tu 508,630,421 SMS.
Dan jammonta g[al 1,393,508 SMS
kuljum!
Numru impressjonanti ie[or hu t-
total ta’ telefonati, li matul is-sena
li g[addiet la[aq total ta’
308,468,849 minuta. Meta wie[ed
iqabbel dan in-numru mal-
192,148,867 minuta ;enerati fl-
2006, wie[ed jista’ jara b’mod
mill-aktar /ar l-effett tal-benefi//ji
ta’ rati or[os li l-konsumatur kiseb
matul is-snin b’effett tal-kompetizzjoni.
}ieda sinifikanti hi fl-u]u tasservizz
broadband. L-u]u talmodems#keys
tela’ g[al 8,000 fi
tmiem l-2009 — ]ieda ta’ 60 filmija
fuq is-sena ta’ qabel.
Matul l-a[[ar snin, partikolarment
fl-a[[ar xhur, il-konsumatur qed
igawdi wkoll minn ro[s sostanzjali
f’telefonati li jir/ievi jew li jag[mel
g[al barra minn Malta. Dan grazzi
wkoll g[al regolamentazzjoni mill-
Unjoni Ewropea li insistiet g[al
tra[[is fil-prezzijiet tar-roaming
services g[al /ittadini ta’ pajji]i
membri fl-Unjoni. Dawn ilprezzijiet
mistennija jkomplu
jor[su matul din is-sena u fl-2011.
Statisti/i re/enti jindikaw li l-
Maltin bag[tu 4.6 miljun messa;; u
;;eneraw 2.78 miljun minuta ta’
telefonati matul l-a[[ar sitt xhur
tal-2009 waqt li kienu barra l-
pajji], li tfisser ]ieda ta’ 12.5 filmija
ta’ minuti fl-istess perjodu tal-
2008.
jista’ jkollu t-telefon /ellulari f’Malta
…jg[idu li f’Malta jekk tg[olli ftit le[nek jisimg[uk minn ponta g[all-o[ra
La kienet l-ewwel darba u lanqas artikli kontra d-d[ul tal-mowbajl barra… ma kinitx tifla[ g[al
l-a[[ar wa[da. Tal-Labour, b[al f’Malta. F’wie[ed minn dawn l- mi]eri tliet miljun lira t[arre;
f’[afna aspetti o[rajn, kienu artikli li deher fil-[ar;a tat-3 ta’ erba’ in;iniera f’din ittekonolo;ija^”
kontra l-introduzzjoni tat-telefon Marzu, 1989 hemm spjegata bliswed
fuq l-abjad il-po]izzjoni tal- “L-indipendenza u s-
/ellulari f’Malta u bilkemm ma
ppruvawx jirridikolaw l-idea. Partit Laburista dwar is-su;;ett. sovranità ta’ kull pajji] illum
Kienu sa[ansitra attakkaw l- Dawn huma xi siltiet minn dak jiddependu aktar minn qatt qabel u
idea li l-Korporazzjoni Telemalta l-artikllu:
mill-kontroll li jkollu fuq il-mezzi
(dak i]-]mien f’idejn il-Gvern) “Se nag[tu tag[rif dwar l- li bihom issir kull
[adet sehem f’dak l-investiment introduzzjoni tal-mobile cellular komunikazzjoni. Xhieda ta’ dan
innovattiv u qalu li l-Gvern telephone system. Fi ftit kliem huma sistematikament l-ewwel
Nazzjonalista kien qed telefon cordless li tista’, jekk passi ta’ kull rivoluzzjoni jew kolp
jivvanta;;ja lill-privat. Anzi aktar g[andek il-mijiet tal-liri, tu]a ta’ stat. X’jin[ataf l-ewwel^ Irradju,
it-televi]joni u t-telefon.
minn hekk attakkawh li dak kien mill-karozza jew fuq il-boat, sa
qed isir propju biex il-gvern sbatax-il kilometru barra millkosta
ta’ Malta u G[awdex.” pajji] f’idejk.”
Jekk g[andek dawk, g[andek il-
jimplimenta l-[sieb tieg[u ta’
privatizzazzjoni tat-Telemalta — “Jista’ xi [add jg[id lillpoplu
x’utilità so/jali u jistqarrx li qed jibda jimplimenta
“G[aliex il-Gvern ma
pass li eventwalment kienu l-istess
laburisti fil-gvern fl-1997 li bdew ekonomika s-cellular telephone l-[sieb tieg[u tal-privatizzazzjoni
jimplimentawh huma. g[andu f’pajji] li jekk tg[olli ftit billi l-ewwel jin[olqu attivitajiet
Il-kitba kontra l-introduzzjoni le[nek jisimg[uk minn ponta sekondarji konnessi però ma’
tal-mowbajl f’Malta kienet ilha li g[all-o[ra.”
servizzi ewlenin li l-moviment talbdiet.
Dak i]-]mien il-Partit
“Allura hemm b]onn ta’ [addiema, b’g[araq u riskji kbar
Laburista kien jippubblika kumpanija baranija biex irnexxielu jag[ti lill-poplu Malti.”
gazzetta IL-{ELSIEN li l-editur tikkontrolla t-telefonati f’Malta^ … u min ippubblika dan kollu
tag[ha kien Evarist Bartolo, illum Qed ner;g[u, ftit ftit, inbieg[u fil-gazzetta tal-Labour g[adu sal- KIENU kontra…
Membru Parlamentari Laburista. ;ie[na^”
;urnata tal-lum fuq l-ewwel
Minn ]mien g[all-ie[or bdew “It-Telemalta se tonfoq tant bankijiet tal-Oppo]izzjoni. Matul is-snin tal-Labour kienu kontra numru kbir ta’ mi]uri,
jippubblikaw informazzjoni u flus u tibg[at nies jit[arr;u Jinbidlu^ QATT. pro;etti u inizjattivi li tnedew minn Gvernijiet Nazzjonalisti
i]da, bi]-]mien, dawru l-boxxla g[al kollox u saru ‘jaqblu’
mag[hom. Fost dawn insibu…
It-televi]joni tal-kulur
Il-kompjuters
It-telefon /ellulari
L-ATMs tal-Banek
Il-liberalizzazzjoni
Is-supermarkets
Il-plurali]mu tax-xandir
Il-power station
Il-kunsilli lokali
L-Isptar Mater Dei
Il-ftu[ tal-McDonalds f’Malta
Il-wasla tal-HSBC f’pajji]na
L-abbonati fis-sistema ta’ telefonija /ellulari
L-Unjoni Ewropea
Il-VAT
L-ewro
Il-privatizzazzjoni tas-Sea Malta
f’Malta fl-a[[ar [ames snin
Il-low-cost airlines
Is-sistema tal-Kulle;;i fl-edukazzjoni
Il-ftu[ mill-;did tal-MCAST
L-impjant ta’ ri/ikla;; f’Sant Antnin
Il-kaxxi /-/ari jindikaw in-numru ta’ abbonati ‘prepaid’ waqt li dawk i]g[ar skuri huma n-numru tal-abbonati ‘postpaid’
Artiklu fil-gazzetta IL-{ELSIEN (Editur> Evarist Bartolo) li fiha
attakk kontra l-introduzzjoni tas-servizz tal-mowbajl f’pajji]na
… u ISSA kontra
Il-lista tibqa’ ;ejja sa ]minijietna u, ta[t Joseph Muscat, il-
Labour baqa’ l-partit tal-‘le’. Fost l-o[rajn hu kontra…
Il-Corporate Village Malta
Il-Villa;; Sportiv
Il-privatizzazzjoni tat-Tarzna
Il-pro;etti g[all-Belt Valletta
Eko-G[awdex
L-estensjoni tal-Power Station
I]-]mien g[ad jurina jekk il-Partit Laburista jdawwarx ilboxxla
anki fuq dawn l-inizjattivi.

8 il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
INTERVISTA
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
DORIS AZZOPARDI tintervista lil HELEN D’AMATO, il-Kummissarju g[at-Tfal
{idma b’risq
dawk l-aktar
vulnerabbli
Mill-kura tal-anzjani g[at-tfal – i]-]ew; estremi li
Helen D’Amato tqishom b[ala /-/irku tal-[ajja.
Fil-[ajja professjonali tag[ha bdiet mat-tfal, fil-
[ajja politika tag[ha spi//at mal-anzjani, g[amlet
[afna affarijiet o[ra matul i]-]mien u issa bdiet
sfida u responsabbiltà o[ra, mill-;did mat-tfal.
Mistoqsija tikkummenta dwar dan, hi qalet li ma
tag[milx differenza g[ax temmen li l-[ajja tal-bniedem
hi mag[mula minn fa]ijiet differenti u rridu napprezzaw
kull fa]i li nkunu fiha g[ax kull wa[da g[andha l-isfidi,
l-opportunitajiet, is-sabi[ u d-dwejjaq tag[ha.
Intant, ftit aktar minn xahar wara l-[atra tag[ha b[ala
Kummissarju g[at-Tfal, Helen D’Amato di;à integrat
sewwa fir-rwol tag[ha. Hi be[siebha tkompli fuq
il-passi tal-prede/essuri tag[ha filwaqt li di;à qed
telabora u ti]viluppa pro;etti ;odda. Kif jg[id il-Malti,
qabdet il-barri minn qrunu, xammret il-kmiem u bdiet
ta[dem b’risq l-aktar /ittadini vulnerabbli fis-socjetà>
it-tfal.
Vi]joni solida g[al futur
mimli [idma u pro;etti
Intant, m’ilhiex wisq tokkupa din
il-kariga i]da kellha u g[andha
a;enda bie]la [afna. Di;à
g[andha [afna truf, [afna pro;etti
u [idma g[addejja. Pro;etti li
kollha g[andhom skop wie[ed, li
aktar u aktar persuni jkunu konxji
mid-drittijiet tat-tfal i]da l-ewwel
u qabel kollox li t-tfal stess ikunu
konxji li huma g[andhom proprju
dawn id-drittijiet.
“L-ewwel u qabel kollox jien se
nkompli fuq ix-xog[ol tal-
Kummissarju ta’qabli g[ax jien
nemmen fil-kontinwità. B[alissa
pere]empju qeg[din niffinalizzaw
rapport dwar tfal li jg[ixu flistituti
jew inkella barra mid-dar
naturali tag[hom, ji;ifieri dawk li
huma fostered. Dan biex naraw l-
effetti psikolo;i/i u mentali li din
is-sitwazzjoni tista’ t[alli fuqhom.
Qed isir studju professjonali u
xjentifiku f’dan ir-rigward.
“Dan hu studju ferm
interessanti u li g[andu jg[in fittfassil
ta’ policies,strutturi u
servizzi g[all-;ejjieni.
“G[andna wkoll ]ew; korsijiet
Rights for you. Is-sena l-o[ra sar
wie[ed; din is-sena se jsir wie[ed
Malta u ie[or G[awdex. Dan hu
kors immirat g[al dawk i]-
zg[a]ag[ ta’ bejn it-13 u l-15-il
sena. Inlaqqg[uhom biex
ninfurmawhom u n[arr;uhom
b[ala leadersbiex huma mbag[ad
ikunu katalisti ma’s[abhom.
Huma jkunu jistg[u joffru lil
s[abhom tip ta’ peer pressurefilpo]ittiv.
“B[alissa bdejna na[dmu
wkoll fuq pro;ett li narawh
jiffjorixxi s-sena d-die[la. Se
nag[mlu direttorju elettroniku
tas-servizzi li huma marbuta malminuri.
A[na se na[sbu wkoll
f’dawk li m’g[andhomx a//ess
g[all-internet.
X’inhu r-rwol tal-Kummissarju g[at-Tfal
Helen D’Amatotaf id-dinja tattfal
sewwa, mhux biss g[ax hi sesswali, li g[andhom ji;u
minn abbu] u esplojtazzjoni
omm i]da g[ax g[amlet snin ratifikati llum qabel g[ada.
ta[dem b[ala g[alliema. I]da filpo]izzjoni
;dida tag[ha b[ala l-g[odda. Il-li;i tag[tini l-g[odda.
“Biex na[dem g[andi b]onn din
Kummissarju g[at-Tfal, ir-rwol hu Il-Konvenzjonijiet u l-protokolli
differenti. X’inhu e]attament tag[hom huma g[odod o[ra li
Helen tispjegah hekk... jkomplu jsa[[u jdejn dan l-
“Il-Kummissarju g[at-Tfal hu Uffi//ju. L-iskop ovvjament hu li
regolat bil-li;i. Li;i li tag[tih issa[[a
li jippromwovi u li jippromwovu dejjem id-drittijiet
dawn il-konvenzjonijiet
“Mhux se nistampaw dak
kollu li se jkun hemm fuq jissorvelja li d-drittijiet tat-tfal tat-tfal.”
l-
internet g[ax nifhem li ikunu m[arsu minn kul[add u Il-Kummissarju g[at-Tfal
sakemm immorru jitkellem u jinvestiga fejn hemm g[andha l-jedd li tinvestiga l-ka]i
g[allistampar
di;à jkollok b]onn f’isem dawk li jkunu u, kif ing[ad qabel dan irid isir
tibdil.
“G[alhekk se nistampaw f’diffikultà naturalment dejjem skont il-parametri li tag[ti l-li;i.
fuljetti dettaljati li jkunu skont il-parametri li tag[ti l-li;i”. G[alhekk il-Kummissarju ma
handyli fuqhom ikun hemm “Il-Kummissarju g[at-Tfal hu tistax tinvestiga ka]ijiet bejn tfal u
informazzjoni dwar kif regolat ukoll bil-Konvenzjoni ;enituri. Ma tistax tinvestiga
tista’
tasal g[ad-Drittijiet tat-Tfal tan- lanqas jekk il-ka] ikun quddiem il-
g[all-informazzjoni. L-
informazzjoni ba]ika se tkun Nazzjonijiet Uniti. Nittama li fi Qorti. Tista’ tinvestiga i]da l-
fl-idejn b’mod attraenti u ]mien qasir naraw numru ta’ operat ta’ entitajiet pubbli/i biex
effika/i. Id-dettalji mbag[ad konvenzjonijiet u protokolli, b[al tara li dak li jkunu qeg[din
se jkunu kollha fuq l-internet dik dwar il-protezzjoni tat-tfal jesegwixxu b’konnessjoni diretta
u jekk m’g[andekx internet
tista’ //empel fl-uffi//ju tag[na u “Qeg[din f’diskussjonijiet ma’ immirat biex ikun hemm aktar
nibag[tulek l-informazzjoni. dan l-istitut biex parti mix-xog[ol parte/ipazzjoni tat-tfal u l-
tul il-kors ikun jinkludi adolexxenti fid-diskussjoni
{idma kon;unta produzzjoni ta’ media differenti - Il-Kummissarju tixtieq tisma’
“Dan hu mod kif a[na nkunu ffukati anke fuq id-drittijiet tattfal.
G[as-sena d-die[la b[ala appo;; tal-Kunsilli Lokali u l-
ming[andek. Hawn jid[ol l-
aktar a//essibbli g[an-nies.
Kellna rispons tajjeb minn [afna tema g[andna s-sigurtà fuq l- presidenti tar-re;juni.
entitajiet li g[andhom internet. Dawn l-istudenti allura
konnessjoni diretta mat-tfal li jistg[u jipprodu/u, pere]empju, Il-Kummissarju tisimg[ek
bag[tulna d-dettalji tag[hom biex cartoonli a[na nistg[u nuruh fuq “Jien tlabt lill-Asso/jazzjoni
ikunu inklu]i fid-direttorju.” il-mezzi tal-media waqt tal-Kunsilli Lokali biex niltaqa’
Helen D’Amato qed ta[dem programmi g[at-tfal e//. Nistg[u mag[hom u niddiskuti mag[hom
ukoll mal-MCAST, il-Malta wkoll nuruh fl-iskejjel. il-[sieb tal-Kummissarju
Communications Authority, l- “Jistg[u jipprodu/ulna comicli Tisimg[ek. Hawn apposta g[a]ilt
Appo;; u d-Direttorat g[al nistg[u nistampaw u nqassmuh it-titlu ta’ Kummissarju u mhux
Servizzi Edukattivi. L-Uffi//ju lit-tfal. Dawn u o[rajn huma Kummissarju g[at-Tfal. Mhux
tag[ha b[alissa g[addejjin fuq ilpro;ett
dwar is-sigurtà fuq l- jsiru.
i]da g[ax ma nixtieqx li l-[idma
kollha possibbiltajiet li jistg[u g[ax niddejjaq li jsej[uli hekk,
internet. Apparti dan hemm ukoll “G[alija dan il-pro;ett g[andu tieg[i tkun marbuta mat-tfal ta’
xi [a;a g[addejja min-na[a tal- jkollu valur addizzjonali. Tajjeb /erta età biss u lanqas mat-tfal fliskola
biss. Jien g[andi a//ess fl-
A;enzija Appo; li toffri niftakru li l-età tal-istudenti talcounsellingf’dan
ir-rigward. MCAST tibda minn sittax-il sena. iskejjel fejn di;à mort u qed
“Min-na[a tag[na nixtieq, Dan ifisser li huma minuri u nippjana li mmur fi skejjel o[rajn
b[ala uffi//ju, nikkumplimentaw g[alhekk se jkunu jistg[u fejn irrid nitkellem mal-Kunsill
dan il-pro;ett u nkomplu jipprodu/u materjal millesperjenza
diretta tag[hom b[ala differenti. Nixtieq nikkomunika
tal-Istudenti. Din hi xi [a;a
nwessg[uh billi nipprodu/u
materjal adatt g[at-tfal.” minuri. A[na nkunu nistg[u mat-tfal u ]g[a]ag[ barra milliskola
wkoll g[ax huma jg[ixu
Hi trid tikkoordina dawn isservizzi
bl-g[ajnuna tat-taqsima gwida. Sta g[alihom li f’komunità.”
nag[tuhom it-tema u l-linji
tal-arti u d-disinn tal-MCAST. jelaborawha bil-kreattività Il-Kummisarju di;à marret
Huma jipprovdu xog[ol tag[hom.”
g[and is-St. John Ambulance.
inkredibbli u imprezzabbli fl-arti G[edtilkom li f’qasir ]mien, il- Huma g[andhom grupp ta’
vi]iva, produzzjonijiet ta’ clips, Kummissarju g[at-Tfal ]erg[et ]g[a]ag[ li qed jitg[allmu l-first
videosu cartoons. [afna]errieg[a. Pro;ett ie[or hu aid. Iltaqg[et mag[hom u kellha
jew indiretta mat-tfal ikun
konformi mad-drittijiet tag[hom, u
f’ka] li ma jkunx, tie[u azzjoni
jew tag[mel rakkomandazzjonijiet.
G[alkemm mag[rufa iva b[ala
l-Kummissarju g[at-Tfal i]da, ta[t
il-kappa tag[ha ma jaqg[ux biss
tfal sal-età ta’ [dax, tnax-il sena.
Il-Kummissarju g[at-Tfal g[andha
ta[t ir-responsabbiltà tag[ha l-
minuri, ji;ifieri dawk kollha li
g[adhom ta[t it-18-il sena.
“Forsi din hi [a;a mhux
daqstant /ara. Konxja li jekk
adolexxenti ta’14-il sena
tg[idilhom li se tmur tkellimhom
il-Kummissarju g[at-Tfal, ma
tantx tin]lilhom, u bir-ragun, g[ax
mhumiex tfal. L-isem iqarraq bik
i]da hi xewqa tieg[i li nwassal ilmessa;;
li jien qieg[da hawn g[al
dawk kollha li g[adhom
m’g[alqux it-18-il sena.”
l-opportunità turi l-apprezzament
tag[ha g[a]-]g[a]ag[ filkomunità
li qed jimpenjaw
ru[hom fil-volontarjat. Hi wriet
ix-xewqa li tkompli tiltaqa’ ma’
gruppi simili li tant qeg[din
ja[dmu u jag[mlu ;id. G[alhekk
ukoll marret g[all-Maratona tal-
Volleyballli saret b’risq id-Dar
tal-Providenza fejn kien hemm
numru ta’minuri jilag[bu.
“Jien napprezza [afna dak kollu
li qeg[din jag[mlu. G[andi
f’mo[[i affarijiet o[ra fejn tid[ol
parte/ipazzjoni g[ax nemmen flempowermentu
l-importanza li t-
tfal u ]-]g[a]ag[ tag[na jkunu
attivi fis-so//jetà.
“Pro;ett ie[or li g[andna
f’mo[[na jinvolvi l-[idma talistazzjon
televi]iv Channel 22
dwar programmi li jkunu
mtellg[in minn dan l-istazzjon
bil-parte/ipazzjoni ta’ tfal u
]g[a]ag[. Il-[sieb hu li naqbdu d-
drittijiet tat-tfal u kull dritt ikun
]viluppat fuq livell ta’ kulle;;i.
Dan il-pro;ett nixtiequ narawh
ise[[ fuq ba]i ta’ Kulle;;i fejn
huma jittrattaw dritt differenti. Ilkulle;;
ikun jista’ ji]viluppa dan
id-dritt u jsir il-programm fuq
Channel 22. Dan ovvjament maliskejjel
sekondarji.
“Rigward l-iskejjel primarji,
a[na se nipproponu li n[allu
f’idejhom biex jaraw kif jixtiequ
ji]viluppaw l-argument, imbag[ad
ikun hemm post fil-programmi
biex juru dak li g[amlu. Mhux se
nimponi xi kompetizzjoni talposters,
tpin;ija, re/tar, e//.
Kul[add ja[dem bit-talenti li
g[andu u ji]vol;i t-tema kif i[ossu
l-aktar komdu u skont ilkapa/itajiet
tieg[u. Irridu
nistimulaw il-kreattività tat-tfal
dejjem aktar ’’
Helen D’Amato g[andha dan l-
argument g[al qalbha [afna. Hi
tg[id li sew b[ala g[alliema u sew
b[ala omm, tapprezza [afna
xog[ol ;enwin;ej minn idejn ittfal.
Tg[id li minkejja li jista’ ma
jkunx perfett, tapprezzah [afna, u
[afna aktar minn xog[ol perfett li
[afna minnu jew kollu jkun sar
mill-;enituri.
“It-tfal jag[mlu affarijiet sbie[ u
tajbin. Lit-tfal nie[u pja/ir
narahom jag[mlu ri/erka, i/afalsu
fil-kuluri, jimpenjaw ru[hom filpro;ett
li jkollhom biex jaslu g[al
prodott finali kollu kemm hu
tag[hom. Hekk biss jistg[u
ji]viluppaw it-talenti u l-kreattivita
tag[hom.”
■ (FUQ) Helen D’Amato
tie[u sehem
fi programm tar-radju
flimkien ma’ tfal u
(TA{T) waqt laqg[a
mas-St.John
Ambulance
Apparti dan kollu, hi qed
ta[dem ukoll mal-Ministeru tal-
:ustizzja biex tara g[adx jonqos
xi tibdiliet fil-li;ijiet tag[na biex
dawn ikunu jirrispettaw il-
Konvenzjoni tad-Drittijiet tat-Tfal
li b[ala pajji] irratifikajna g[oxrin
sena ilu.
“Dan hu xog[ol li forsi ma
jidhirx i]da a[na rridu nassiguraw
li dak li hemm fil-Konvenzjoni u
dak li hemm fil-li;ijiet tag[na,
huma konformi. G[alkemm di;a
sar [afna xog[ol mhux kollox hu
konformi. Qed nid[lu fid-dettalji
biex meta jinqala’ l-ka], ma jkunx
hemm loopholesminn fejn wie[ed
jista’’ ji]gi//a.
Aktar servizzi
fis-sa[[a mentali
“Mal-Ministeru tas-Sa[[a qed
nitkellmu wkoll g[ax nixtieq nara
titjib b’mod partikulari fil-qasam
tas-sa[[a mentali fejn jid[lu t-tfal
u ]-]g[a]ag[, aktar servizzi filkomunità
u rridu n[arsu aktar millqrib
lejn ammissjonijiet fl-isptar
psikjatriku.
“Ovvjament, hemm ukoll [idma
o[ra dwar affarijiet li jinqalg[u ta’
kuljum. Niltaqg[u ma’ diversi
entitajiet biex na;;ornaw irwie[na
dwar is-servizzi li joffru u
nag[mlu interventi fejn nemmnu li
jkun me[tie;.
“Niltaqg[u man-nies li jkunu
jixtiequ jaqsmu mag[na d-
diffikultajiet tag[hom u fejn
nistg[u nkunu ta’ g[ajnuna
g[alihom. Dokumenti u policiesli
wie[ed irid isegwi biex jibqa’
dejjem a;;ornat u jag[ti l-
feedbackdwarhom.
“Irridu li nkunu nvoluti (u qed
inkunu nvoluti) fit-tfassil ta’
policiesli jolqtu direttament jew
indirettament lit-tfal.
“G[addej ukoll l-a;;ornament
tal-Manifest li kien pre]enat lillpartiti
politi/i qabel l-elezzjoni tassena
2008. Fih kien hemm
affarijiet li l-Kummissarju ta’ dak
i]-]mien xtaqet li jkunu riveduti.
“Wara li saru diversi sessjonijiet
ta’ konsultazzjoni ma’
stakeholdersdifferenti issa g[addej
il-pro/ess biex ji;i identifikat dak
li sar u fejn sar, ikun rikonoxxut ittibdil
u, fejn le, il-Kummissarju
tkompli t[e;;e; g[at-tibdil. U
b[alissa huwa tassew ]mien
opportun li kwa]i qeg[din f’nofs
le;i]latura. ”
Pro;ett ie[or li tixtieq tara jse[[
hu l-involviment tal-uffi//ju tal-
“A[na nitkellmu fuq id-drittijiet tat-tfal
u bosta drabi naqilg[u l-kritika g[ax
jistaqsuna min se jitkellem fuq irresponsabbiltajiet,
u id-drittijiet taladulti
–;enituri, g[alliema, carers
… Ir-rwol tieg[i hu li nassigura li
[add ma jisker id-drittijiet tat-tfal.
“B’dan il-mod a[na mhux
qed ng[idu li m’g[andhomx
jirrispettaw id-dritt ta’
[addie[or jew li biex
nag[tu d-drittijiet lit-tfal
se nnaqqsu xi dritt lil
[addie[or. Jekk int qed
t[ossok li g[ax qed
jing[ataw drittijiet
lit-tfal, lilek qed
jitte[idlek xi
[a;a minn
tieg[ek,
mela
hemm
Kummissarju tat-tfal fi programmi
televi]ivi u radjufoni/i tat-tfal.
“{afna drabi a[na nkunu
mistednin fil-breakfast showsjew
magazine programmesimmirati
lejn udjenza adulta. Tajjeb li
jarawna l-;enituri u n-nanniet i]da
jien irrid inkun a//essibbli b’mod
partikulari g[at-tfal. Ma nixtieqx li
t-tfal ikunu jafu bina permezz ta’
informazzjoni second hand.
Nixtiequ nkunu fil-programmi
tag[hom. Naturalment hawnhekk
g[andna b]onn l-appo;; talistazjonijiet
lokali.
“Irrid ng[id li jkollna [afna
appo;; u m’g[andix dubju li anke
hawn se nsibu l-kooperazzjoni.
Ma’ xi u[ud di;a kellna l-ewwel
passi i]da jiena nixtieq li nkunu
vi]ibbli kemm jista’ jkun fuq
diversi programmi. Irrid li nkun
pre]enti b’mod strutturat u kostanti
anke fil-pa;ni tat-tfal li jo[or;u
mal-gazzetti.”
Konxja tal-[idma fejjieda li
Helen D’Amato g[amlet malanzjani
meta kienet responsabbli
minnhom b[ala Segretarju
Parlamentari, staqsejtha jekk hiex
be[siebha tippro;etta filpo]izzjoni
l-;dida tag[ha l-
attivitajiet li fihom ressqet il-
;enerazzjoni tat-tfal lejn dik talanzjani.
“Iva, dak i]-]mien kien hemm
pro;etti b[al girl guidesli
jikkampjaw fil-groundsta’ San
Vin/enz de Paule u li kienu
jit[alltu mal-anzjani meta jkunu
hemm u meta kienu j]uru l-anzjani
fid-diversi djar tal-anzjani filkomunita,
sportsdayli fiha kienu
jmorru tfal mill-iskejjel primarji
jissapportjaw lill-anzjani tad-day
centrestal-lokalità tag[hom, u
o[rajn. Dawn il-pro;etti qarrbu li]-
]ew;;enerazzjonijiet f’ambjent
pja/evoli.
Il-[sibijiet ta’ Helen D’Amato
xi [a;a [a]ina xi mkien!
“Li t-tfal ikollhom id-drittijiet ma jfissirx
li qed inaqqsu d-dixxiplina. Id-dixxiplina
tal-;enituri fuq it-tfal trid tibqa’ g[ax kieku
jkollna di]astru. I]da hemm mod u mod kif
te]er/ita d-dixxiplina. Hemm dixxiplina li
hi vjolenti, hemm id-dixxiplina li tumilja, u
dawn m’g[andhomx ikunu, u hemm iddixxiplina
li tag[milha b’rispett u li t[alli
[afna aktar effett.
“Id-dixxiplina a[na rriduha u anke t-tfal
iriduha. Kultant, veru li t-tfal iwassluk saxxifer.
Nifhem li l-;enituri jew il-carers
g[andhom bi//a xog[ol iebsa. Dan
nirrikonoxxih. Jien ;enitur u naf x’ji;ifieri.
I]da rridu nu]aw il-metodu ta’ parenting
po]ittiv. Il-pro//ess irid jibda minn kmieni.
“Hawn diversi opportunitajiet li l-
;enituri jiksbu parenting skillsu n[e;;e;
lill-;enituri biex jattendu. Qabel, iva,
konna ng[idu li m’hawnx ta[ri; g[all-
;enituri i]da din illum ma nistg[ux
ng[iduha. Hawn diversi korsijiet offruti filparro//i,
mill-a;enziji jew fl-iskejjel u
anke fil-kunsilli lokali. Xi mkien se ssib
jekk inti trid, u nixtieq nara aktar korsijiet
simili.
9
doris.azzopardi@media.link.com.mt
“Din hi xi [a;a li wkoll nixtieq
nippromwoviha. Fil-fatt di;à ltqajt
ma’ intrapri]a privata li ta[dem
prodotti tat-tfal u na[seb li se
tiffa/ilita dan il-pro;ett. Hi xi [a;a
g[al qalbi [afna u importanti aktar
milli wie[ed forsi jista’ ja[seb.
G[andna anzjani li tilfu linneputijiet
min[abba s-
separazzjonijiet u vi/i versa.
Nanniet li qishom m’g[adhomx
nanniet g[ax min g[andu l-
kustodja mhux dejjem iqarreb littfal
lejn in-nanniet tal-parti l-o[ra.
Din tkun [olqa nieqsa fil-[ajja
tat-tfal.
“Veru li tfal barranin mhumiex
neputijiet u anzjani barranin
mhumiex nanniet i]da meta ]-
]ew;;enerazzjonijiet ji;u
flimkien, tiskanta bir-rabta li
tistabbilixxi bejniethom. L-anzjani
jifir[u u t-tfal jie[du gost jisimg[u
rakkonti u jekk tippreparahom
g[all-fra;ilità tal-anzjani, ir-ri]ultat
ikun ottimu.”
Helen D’Amato tg[id li hi ma
da[litx f’uffi//ju ;did. Kollox jaf
il-bidu tieg[u lill-ewwel
Kummisarju g[at-Tfal is-Sinjura
Sonia Camilleri li bdiet mix-xejn.
Hi [admet fost affarijiet o[ra fuq
il-vi]ibbiltà tal-uffi//ju u tat l-
identità lill Kummisarju g[at Tfal.
}gur li qajmet kuxjenza fuq iddrittijiet
tat-tfal u bdiet ta[dem
biex l-affarijiet jibdew jinbidlu.
Is-Sinjura Carmen Zammit, li
;iet warajha, kompliet fuq ilpedamenti
sodi li tpo;;ew u bdiet
tibni... Helen D’Amato trid
tkompli l-binja.
“Kul[add g[andu l-bagalja
tieg[u i]da hu importanti li
nirrikonoxxu [idmet dawk ta’
qabilna u nkomplu nibnu, forsi bi
stil differenti, i]da l-iskop jibqa ’
wie[ed u l-istess, l-a[jar interess
tat-tfal.”
“Lit-tfal irridu nuruhom x’inhuma r-
responsabbiltajiet u d-dmirijiet tag[hom i]da
jekk huma ja;ixxu b’nuqqas ta’ responsabbiltà,
ma jfissirx li trid tnaqqilhom id-drittijiet
tag[hom. Id-drittijiet huma sagrosanti. Iddrittijiet
fundamentali tal-bniedem jibqg[u
hemm, jag[mel x’jag[mel l-individwu, u l-
istess jg[odd g[at-tfal. Pere]empju jekk jien
g[andi dritt g[all-espressjoni [ielsa, g[andi
dritt hi x’inhi l-età tieg[i, tifla jew adulta.
“Lill-;enituri rrid ng[idilhom li mhux talli
m’g[andhomx jilmentaw g[ax jien nitkellem
fuq id-drittijiet ta’ wliedhom, talli g[andhom
jappo;;jawni.
“Meta qed nassiguraw id-drittijiet tat-tfal,
m’a[niex qed innaqqsu d-drittijiet tal-adulti.
Meta qed nag[tu drittijiet lit-tfal m’a[niex
qed ng[idu li m’g[andux ikun hemm
dixxiplina. I]da kollox g[andu ikun adatt
skont l-età u muri b’rispett lejn iddinjità
tal-persuna. B[ala adulti, a[na
rridu lil min jittrattana b’rispett.
Mela a[na, b[ala adulti rridu
nittrattaw lit-tfal b’rispett.”

10
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
A{BARIJIET LOKALI
Su//ess mid-Dwana
{idma siewja mill-Uffi/jali tad-Dwana fl-interess nazzjonali u tal-UE
minn Michael Caruana – michael.caruana@media.link.com.mt
Matul l-2009 id-Dwana g[amlet 20
qabda ta’ droga l-ma;;oranza tag[hom
minn fuq passi;;ieri fl-ajruport u
kkonfiskat 125 miljun sigarett, 32,000
sigarru, 16-il tunnelleta tabakk u 323
flixkun alko[ol.
Dokumenti uffi/jali tad-Dwana juru li
d-droga maqbuda kienet tikkonsisti fi
15.6 kilo` ta’ kokaina u eroina; 24,357
pillola Ecstasy u ]ew; bagalji mimlija
khat.
Il-125 miljun sigarett ;ew ikkonfiskati
g[ax kienu foloz, dikjarati [a]in inkella
g[ax ma kinitx im[allsa fuqhom is-sisa.
L-istess g[as-sigarri, g[at-tabakk u
g[all-alko[ol ikkunfiskati.
Apparti dawn, id-Dwana qabdet ukoll
aktar minn tmien miljun o;;ett falz li
kienu fi triqthom g[al pajji]i o[ra u
3,675 o;;ett falz ie[or li kienu
intenzjonati gas-suq lokali. Dawn, fost
o[rajn, kienu jinkludu [wejje;, ]raben,
kosmeti/i, arlo;;i, parts ta’ vetturi,
mobile phones u medi/ina.
In]ammu wkoll tmien containers tal-
40 pied mimlija pilloli li ma kienux
dikjarati. Ittie[du 106 kampjun ta’ diesel
li minnhom 63 irri]ultaw irregolari.
Jirri]ulta wkoll li matul l-2009 saru
spezzjonijiet fuq vetturi u jottijiet li
wasslu g[all-konfiska ta’ speedboat u
11-il vettura. Kien hemm 13-il vettura
o[ra li ;ew /eduti lill-Gvern u 42
inqerdu.
Fil-parti l-kbira tag[hom, il-persuni
involuti ttellg[u l-Qorti tant li matul l-
2009 Uffi/jali tad-Dwana kienu involuti
fi 309 seduta ta’ kaw]i /ivili u 464
seduta ta’ kaw]i kriminali. 14-il seduta
kriminali kienu jikkon/ernaw bejniethom
270 ka] ta’ eva]joni ta’ taxxa.
Fl-istess sena, ;ew konklu]i g[axar
kaw]i /ivili u 24 kaw]a kriminali u,
f’sebg[a li nqatg[u kontra l-operatur,
dawn ing[ataw sentenza ta’ [abs
sospi]a. In[ar;u wkoll 40 ittra g[al
prosekuzzjoni ta’ persuni u ta’ 114 nota
ta’ qbid ta’ o;;etti. Kien hemm 93 ka] li
;ew irran;ati amministrattivament kif
jippermettu l-parametri legali.
Is-su//ess tad-Dwana matul l-2009
kien ukoll fl-infurzar u flinvestigazzjonijiet
ta’ ta’ rapporti o[ra
fost o[rajn dwar terrori]mu u ridkji g[al
pajji]. Fil-fatt, g[all-fini ta’ [arsien
kontra t-terrori]mu ;ew i//ekkjati 94
dokument li wasslu biex 12-il kunsinna
;ew temporanjament mi]muma.
Id-Dwana [ar;et 1,341 alert ta’ kull
tip minbarra 863 o[ra li ori;inaw missistema
elettronika. Minn dawn, 57 alert
irri]ultaw po]ittivi.
Id-Dwana g[amlet 15,244 scanning
check u 776 physical ceck fuq
containers fil-Port {ieles. Dawn
wasslu biex il-kontenut f’46 container
jin]ammu.
Dwar dan is-su//ess tkellem fil-
Parlament il-;img[a l-o[ra s-
Segretarju Parlamentari fil-Ministeru
tal-Finanzi, Jason Azzopardi.
Mitlub jikkummenta dwar dan issu//ess,
Jason Azzopardi qal li l-
istatistika g[as-sena li g[addiet u li
rrifera g[aliha fil-Parlament turi x-
xog[ol kbir li qed isir minn wara l-
kwinti mid-Dwana u ming[ajr daqq ta’
trombi. Hu sostna li d-Dwana Maltija
g[andha responsabbiltà akbar minn
Dwani o[rajn fl-UE.
Malta qieg[da fil-periferija u darba
wie[ed da[al, fost o[rajn
b’kuntrabandu f’Malta, awtomatikament
ikun da[al fl-UE. Allura r-
responsabbiltà tal-point of entry tad-
Dwana f’Malta hu [afna akbar minn
ta’ Dwani f’pajji]i o[ra.
Jason Azzopardi qal li s-su//ess
miksub mid-Dwana matul l-2009 hu
mertu tax-xog[ol li qed iwettqu l-
Uffi/jali tag[ha fid-diversi taqsimiet.
Hu radd [ajr lill-Uffi/jali kollha tad-
Dwana g[al din il-[idma siewja flinteress
nazzjonali u tal-UE.
Il-Farsons Great Beer Festival jibda bil-kbir
Il-Farsons Great Beer Festival beda bil-kbir, u
jkompli mil-lejla sa nhar il-{add l-1 ta’
Awwissu. Il-festival joffri lejla ta’ divertiment
kbir fil-bera[ g[all-familja kollha u l-entratura
hi b’xejn mit-8 ta’ filg[axija.
L-g[a]la kbira ta’ birer lokali g[all-bejg[
waqt il-festival tinkludi l-birer rebbie[a filportfolju
ta/-Cisk, g[all-birer klassi/i Hopleaf
Pale Ale u Blue Label Ale. Birer
internazzjonali b[al Carlsberg, Budweiser,
Guinness, Kilkenny, John Smith’s Extra
Smooth, Beck’s u Corona huma wkoll g[allbejg[
waqt il-festival.
Dan hu l-programm g[al-lejla u l-;ranet li
;ejjin:
Palk Prin/ipali: Illum il-{add: Claudia
Faniello Band, Versatile Brass Band, Elvis
Tribute Show with Elvis Tenderly; It-Tnejn:
Claire Caruana Carsons, Pete & Papps, Tribali;
It-Tlieta: Cruz, Explicit, Abba Gold mill-Banda
ta’ Joe Brown; L-Erbgha: Johnny Cash Tribute
Night, The Creepers, l-aqwa ta’ ZOO.
Palk tar-Rock: Illum il-{add: Kiss Forever
Band, Scream Daisy, The Rifffs; It-Tnejn: Club
Murder, Norm Rejection, Nomad Son,
Forsaken; It-Tlieta: NV, Camshaft, RUG ft
Gianni; L-Erbgha: Relikc, Eve Ransom, Frenzy
Mono
G[all-programm s[i[ ]uru s-sit
www.farsons.com#beerfestival.

il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
11
OPINJONI
Fil-pa;ni l-o[ra:
13
EDITORJAL
il•mument
Stamperija Indipendenza
Triq Herbert Ganado, il-Pietà - PO Box 37
Tel: 2596 5333 • Fax: 2596 5333
e-mail: mument@media.link.com.mt
advertising@media.link.com.mt
Editur: Victor Camilleri
Arterja ewlenija
13
Gambetti, vuvuzela
u teatrin...
14
In[arsu l-interessi
tal-konsumatur
19 Ittri
lill-Editur:
Mario Vella,
il-PL u l-PN
Il-partit ta’ kontra l-futur
Meta f’Novembru 1983, il-Pulizija tar-re;im mintoffjan da[lu,
kissru u farrku fid-Dar entrali tal-Partit Nazzjonalista ma
kinux biss qed iwettqu raid faxxista i]da wkoll kienu qed
ipo;;u timbru li ma jit[assarx malajr fuq ;enerazzjonijiet s[a[
tal-Partit Laburista. Fost l-isku]i g[al dak l-attakk infami kien
hemm l-allegazzjoni li, kontra l-li;i, il-Partit Nazzjonalista
kellu apparat cordless tal-komunikazzjoni.
Jekk forsi xi [add jistaqsi g[aliex qed jissemma fatt storiku li
jmur lura kwa]i 27 sena tajjeb li jing[ata r-risposta li dan qed
isir biex [add ma jinsa minn fejn telqet l-amministrazzjoni
nazzjonalista tal-1987 u fejn wasalna llum partikularment
f’dawk li huma mezzi ta’ komunikazzjoni.
Illum ja[bat l-20 anniversarju minn meta f’Malta, bil-[idma
li twettqet minn Gvern Nazzjonalista, u b[ala ri]ultat talvi]joni
li dan il-partit dejjem kellu g[al pajji]na, kien introdott
is-servizz tat-telefonija /ellulari jew kif inhu mag[ruf
popolarment il-mowbajl.
Hu daqstant ie[or fatt storiku li anke f’dak il-ka], il-Partit
Laburista kien kontra dak l-i]vilupp b[alma kien kontra f’tant
inizjattivi o[rajn li l-Partit Nazzjonalista [adem bis-s[i[ biex
jitwettqu f’pajji]na. Kemm fil-qasam politiku kif ukoll f’tant
oqsma o[rajn.
Jekk nie[du l-introduzzjoni tal-mowbajl f’pajji]na b[ala punt
tat-tluq u niftakru ftit kemm il-Partit Laburista oppona
inizjattivi sempli/iment g[aliex kienu nbdew minn Gvern
Nazzjonalista ]gur li jkollna lista impressjonanti li altru milli
tipperswadik li, minn ;enerazzjoni g[al o[ra, il-Partit Laburista
baqa’ dejjem il-partit ta’ kontra l-futur.
Filwaqt li l-Partit Nazzjonalista hu bil-provi l-partit li dejjem
anti/ipa ]-]minijiet u feta[ opportunitajiet li qabel ma kinux
je]istu, il-Partit Laburista g[andu storja konsistenti ta’
re]istenza g[al ideat u inizjattivi ;odda u dejjem baqa’ marbut
mal-passat.
Din tal-Partit Laburista jidher li hi fissazzjoni kostanti li
tg[addi minn mexxej g[al ie[or minkejja li kull wie[ed
minnhom jistqarr li jkun se jag[mel ‘bidu ;did’.
Insemmu biss ftit e]empji ta’ dak li kienu kontra b’sa[[a
kbira u li, imbag[ad, wara li jg[addu s-snin (kultant mhux
[afna!) idawru r-rotta u jibdew ja[subha b[all-PN:
Duminku Mintoff: It-televi]joni tal-kulur u l-kompjuters.
Karmenu Mifsud Bonnici: It-telefon /ellulari; ilplurali]mu
fix-xandir u l-kunsilli lokali.
Alfred Sant: Il-liberalizzazzjoni; l-Unjoni Ewropea; il-
VAT u l-ewro.
Joseph Muscat: Corporate Village Malta; il-Villa;;
Sportiv; il-privatizzazzjoni tat-Tarzna. Dan il-leader,
storikament kien ukoll kontra l-partiti fil-kunsilli lokali; l-
introduzzjoni tal-VAT, id-d[ul fl-Unjoni Ewropea u fiz-Zona
Ewro u l-wasla f’pajji]na tal-HSBC.
Dawn il-ftit e]empji huma biss kampjun tal-g[exieren ta’
de/i]jonijiet u mi]uri kru/jali li [adu Gvernijiet
Nazzjonalisti u li permezz tag[hom pajji]na kull darba
g[amel pass ’il quddiem. U l-konferma ta’ kemm dawn ilmi]uri
kienu ta’ benefi//ju g[al pajji]na hi li f’kull wie[ed
minn dawn il-ka]i ([lief dawk li g[adhom fil-fa]i tat-twettiq)
illum il-;urnata, kollha jiffurmaw parti wkoll mill-politika
uffi/jali tal-Partit Laburista u ma fadal l-ebda kontestazzjoni
dwarhom.
Ara min ikun sod u serju f’dak li jg[id u dak li jag[mel,
mhux hekk jimxi! Meta fl-1996-98 il-Gvern Laburista ne[[a
l-VAT biex ida[[al it-taxxa tas-CET, il-Gvern Nazzjonalista
wieg[ed lill-poplu li jwarrab darba g[al dejjem is-CET u
jintrodu/i mill-;did it-taxxa ;usta tal-VAT… kif fil-fatt
g[amel appena re;a’ reba[ il-gvern.
Din tal-Partit Laburista li m’g[andux vi]joni fit-tul hi xi
[a;a li jista’ jaraha u jifhimha kul[add u, g[alkemm il-Partit
Nazzjonalista mhux nieqes mid-difetti tieg[u, f’g[ajnejn innies
jibqa’ l-aqwa strument ta’ bidla f’pajji]na li mag[ha
;;ib il-;id u tpo;;ina dejjem eqreb l-aqwa kompetituri
tag[na f’kull qasam.
Il-futur il-[in kollu jistimola lill-PN g[al ideat ;odda...
il-Labour jitwerwer minnu!

12
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
OPINJONI
BON:U {BIEB... minn Dun Pawl Camilleri
Il-[absi [ieles
Wie[ed li kien
1 pri;unier tan-Nazi
f’kamp ta’ kon/entrament,
mar jara lil sie[bu li
kellu l-istess esperjenza
mieg[u. Bdew jitkellmu fuq
[afna affarijiet, imma ma
setax jonqos li d-diskors
prin/ipali kien fuq ilpri;unerija
kiefra.
Wie[ed minnhom qal:
“In[ossni g[adni qed ni;i
kkunsmat mill-mibeg[da li
g[andi g[an-Nazi.” L-ie[or
kien pront wie;bu: “Mela jien
a[jar minnek, [abib”.
“G[aliex” “Sempli/i! g[ax
illum jien [ieles waqt li int
g[adek maqbud minnhom!”
■ {afna nies jg[idulek:
“Na[fer mhux g[ax nixtieq
na[fer, imma g[ax nib]a’ li
Alla ma ja[firlix”. Kollu tort
tag[na. G[ax kuljum
ng[idulu: “A[frilna kif a[na
na[fru.” Imma jekk ma
ta[firx, mhux biss Alla ma
ja[firlekx imma lanqas inti
stess ma tkun [firt lilek
innifsek. E[fef ta[fer (anke
jekk tqila) milli ma ta[firx.
Meta ma ta[firx, min
we;;g[ek darba jibqa’
jwe;;g[ek ripetutament: kull
darba li titlag[lek il-pressjoni
g[alih. In-nuqqas ta’ ma[fra
tissodisfa l-mo[[ imma jibqa’
Hi verità li fid-dinja mhux dejjem
tkun tista’ ma ti;;eneralizzax
imma ma jistax ikun li a[na,
b[ala poplu Malti, nibqg[u siekta
quddiem xeni li j[ammrulna
wi//na u li jitfg[u dell ikrah
fuqna b[ala pajji] u b[ala poplu.
}gur u mhux forsi li dan l-
artiklu se jqanqal xi ftit ferment
imma n[oss li ma nistax nibqa’
sieket u ma nsemmax le[en
dawk il-persuni li avvi/inawni
biex nikteb fuq dan is-su;;ett.
Fl-2010 g[adek tara xufiera li
jsuqu karozzi tal-linja li lanqas
biss g[andhom minimu ta’
manjieri ta’ kif suppost ja;ixxu
man-nies. G[adek issib xufiera li
lanqas jilbsu sura ta’ nies.
B’garanzija li l-persuni li
jittrasporatw l-annimali jkunu
lebsin aktar di/enti minn u[ud
minnhom. {eqq, dehra sabi[a u
riklam tajjeb mat-turisti hux!
Matul din il-;img[a mort
nirkeb tal-linja biex inkun nista’
nifhem ftit fuq xiex se nikteb.
Malli tlajt, tajtu 50 /ente]mu u
jien bqajt nistenna l-bqija. Dan,
wara ftit, [ares lejja b[allikieku
ried jg[idli: xi trid Imbag[ad
meta nduna li qed nistenna l-
bqija, po;;ihom f’idejja g[ax
bilfors u bir-rabja.
Din tal-bqija ili [afna nisma’
fuqha li [afna drabi ma jag[tux
bqija jew jippretendu li [add ma
jitlobha lura. Ix-xufier li rkibt
mieg[u jien kellu qmis /ilesti
jwe;;a’ lill-qalb. Min
we;;g[ek ilbiera[, jirnexxilu
jibqa’ jwe;;g[ek illum, mertu
tieg[ek, g[ax tkompli ]]omm
f’qalbek il-we;g[a li saritlek.
A[jar t[allas il-prezz
moderat tal-ma[fra, milli
;;orr il-velenu tal-mibeg[da
f’qalbek. Meta ta[fer, mhux
int tkun qed tag[mel pja/ir lil
Alla, imma Alla jkun
g[amillek pja/ir billi ndikalek
il-pro/ess tal-fejqan. Ilma[fra
mhux impo]izzjoni
minn :esù, imma
indikazzjoni g[all-pa/i.
Qasqus kien
2 regolarment jilmenta
kemm ma kienx popolari.
Kien imur g[and se[ibtu l-
baqra, u jgerer li lilha
kul[add ifa[[arha, waqt li
[add ma kien jg[id kelma
tajba fuqu. Veru. Il-baqra
tag[ti [alib u krema. Imma l-
q]ieqe] jag[tu iktar: bacon,
per]ut, xag[ar g[allpniezel…
Ma setax jifhem
g[aliex tant nuqqas ta’
apprezzament g[alihom.
Il-baqra [asbet ftit
imbag[ad qaltlu: “Na[seb
sibtha r-ra;uni. G[ax a[na
nag[tu kollox f’[ajjitna, waqt
li intom tag[tu biss wara
mewtkom!”
imma l-buttuni kollha miftu[in u
m’hemmx g[alfejn inkompli
niddeskrivi x-xena xejn pja/evoli
ta’ persuntu.
Minn Tas-Sliema, quddiem ilknisja
tal-Balluta, telg[et mara
avvanzata fl-età, na[seb li kellha
iktar minn sebg[in sena, u din
kienet naqra goffa f’persunitha.
Malli telg[et l-istaffa g[olja, ixxufier
qalilha: “issa int x’to[ro;
tag[mel, mara goffa b[alek u ma
tifla[x timxi”
Din l-imsejkna mara anzjana
dehret fil-bixra ta’ wi//ha li
nkisret bil-mist[ija u po;;iet
bilqieg[da bi tbatija kbira g[ax
ix-xufier lanqas biss taha /ans
tpo;;i imma beda jsuq millewwel.
Min jaf kieku kienet ommu
kienx ikellimha b’dak it-ton
arroganti u insensittiv
Jien inzertajt po;;ejt fis-seat
ta’ wara d-driveru g[alhekk kont
vi/in tieg[u. Kull studenta
barranija li telg[et qalg[et vot
ming[andu. Vot u a;;ettivi
vulgari u di]gustanti. Kliem li
juri biss disprezz u li alla[ares
dawk l-istudenti kienu qed
jifhmu dak li kien qed jg[idilhom
g[ax kienu jag[mlulu rapport bil-
Pulizija u ]gur li kien jittella’ l-
Qorti akku]at b’harrasment.
Meta tisma’ lil /erti xufiera
jitkellmu jg[idulek li ma jilbsux
qmis mag[luqa g[ax i[ossu s-
s[ana. Imma na[seb li intom
pawlcam@gmail.com
■ Tie[u gost tisma’
b’]g[a]ag[ li mietu [esrem,
li kienu [allew bil-miktub l-
organi tag[hom biex
jing[ataw lil o[rajn. Veru li
jkunu tawhom wara
mewthom. Imma veru li l-
g[otja ;eneru]a jkunu
g[amlu fl-aqwa ta’ [ajjithom.
Jekk trid tkun taf kemm hi
;eneru]a, ara kemm nies
jib]g[u jag[mluha! Avolja
spiss tisma’: “La mmut
jidfnuni fejn iridu u jag[mlu
bija li jridu!”
:eneru] ukoll min jag[ti d-
Tal-linja … tal-mist[ija
kollha sifirtu u kollha kemm
intom rajtu li, pere]empju fi
Sqallija, li g[andhom l-istess
temperatura tag[na, minkejja li
tkun is-s[ana xorta jilbsu l-
uniformi.
Imma g[aliex Malta le
Difi]a jekk ;ustifikata
Issa ]gur li l-Asso/jazzjoni tat-
Trasport Pubbliku tkun lesta
to[ro; twie;eb g[al dan billi
tg[id li jien m’g[amiltx rapport.
M’g[amiltx rapport g[ax
m’g[andix [in x’na[li u
nemmen li artiklu iktar jag[mel
effett.
Jien konvint li l-ATP taf li
g[andha xufiera li ma jag[mlux
;ie[ lilha u lil pajji]na. Irrid
ng[id li l-bi//a l-kbira [afna
mix-xufiera huma nies tajbin u
ja;ixxu kif suppost waqt il-
[idma tag[hom imma hemm
u[ud li huma tassew vergonja
g[al pajji]na.
Hu inutli li l-gvern jinvesti l-
miljuni biex ji;u l-low cost
airlineslejn pajji]na, u li l-MTA
u l-MHRA jinvestu l-miljuni u l-
ener;ija kollha tag[hom biex
jirriklamaw lil pajji]na biex
ji]died it-turi]mu jekk imbag[ad
ikollna nies irresponsabbli li
jag[mlu din it-tip ta’ [sara lil din
l-industrija.
G[adna ma nistg[ux nifhmu li
l-akbar riklam mhux li tirriklama
fuq it-televi]joni barranija imma
demm. Id-demm hu l-[ajja.
Min jag[ti d-demm ikun
jag[ti l-[ajja f’[ajtu. Imissu
hawn fostna, poplu
mg[ammed (forsi iktar milli
nisrani), kultura [afna i]jed
kbira ta’ dawn l-g[otjiet
personali b[ala ;est ta’
solidarjetà umana u reli;ju]a.
Il-Fundatur tag[na offrielna
demmu kollu: “Dan hu
demmi li jixxerred g[alikom.
Ag[mlu dan b’tifkira tieg[i.”
Int li qed taqra, ma tistax
tmur tag[ti d-demm il-
;img[a li ;ejja Ma
tikkunsidrax li t[alli bilmiktub,
f’[ajtek, biex wara
mewtek partijiet minnek
jing[ataw lil o[rajn filb]onn
Isqof Protestant g[amel
3 i]-]jara annwali lil
skola tal-Knisja.Wara /-
/ena kellu konver]azzjoni
mal-Head tal-iskola. F’xi [in
qal: “Il-bniedem g[amel
[afna sejbiet. Ma na[sibx li
baqa’ i]jed x’jiskopri. Ikolli
ng[id, id-dinja waslet biex
tispi//a.”
Il-prin/ipal qallu: “Jien
na[seb li l-bniedem g[ad
jivvinta [afna i]jed
affarijiet.” Pere]empju”
“Forsi xi darba g[ad
l-aqwa riklam hu dak li jag[mel
l-istess turist li j]urna. Nispera li
r-riforma tat-trasport pubbliku
sse[[ kemm jista’ jkun malajr
[alli dawn it-tip ta’ atte;;jamenti
jitne[[ew mit-toroq tag[na
kemm jista’ jkun malajr.
Irrid nistaqsi wkoll kemm-il
spezzjoni saret minn Transport
Malta (TM) fuq il-karozzi tallinja
u kemm xufiera ttellg[u l-
Qorti dwar im;iba [a]ina jew
talli m’osservawx ir-regolamenti.
Forsi TM tag[ti risposta mhux
biss lili imma lill-qarrejja kollha.
Nispera li l-istess xufiera tallinja
jitg[allmu j;ibu ru[hom ta’
nies man-nies li j;orru, g[ax
jekk huma, bi dritt, jixirqilhom
ir-rispett ming[and in-nies, iridu
jkunu huma l-ewwel li jirrispettaw
lin-nies.
U lil dawk ix-xufiera li
jag[mlu xog[olhom sew u
b’dedikazzjoni nirringrazzjahom
u nitlobhom jg[inu lil s[abhom
li g[adhom ma fehmux l-
importanza li j;ibu ru[hom sew
li fin-nofs mhux biss hemm
[ob]hom imma l-[ob] ta’ dawk
kollha li ja[dmu fis-settur tatturi]mu.
* * *
PC Roger Debattista
Nhar il-{amis attendejt g[allkxif
tal-mafkar ta’ PC Roger
Debattista li kien inqatel bl-aktar
mod barbaru qrib il-ferg[a tal-
BOV ta’ {al Qormi. Kien ;est
jiskopri kif itir!” “{merijiet”,
qallu l-Isqof. “Kieku Alla
ried lill-bniedem itir”,
kompla jg[id lill-Head, “kien
jag[tih il-;wiena[. L-g[asfar
biss itiru.”
L-Isqof kien kunjomu
Wright. Kellu ]ew; subien,
Orville u Wilbur. Kienu l-
a[wa famu]i li vvintaw l-
ajruplani.
■ Oliver Friggieri,
bniedem intelli;entissmu
(mill-Floriana!) fil-5 ta’
Ottubru 2008 kien rappurtat
li qal: “Fil-konfront ta’ Alla,
a[na ninsabu fil-kindergarten
ta’ dejjem!” Bellezza ta’
[sieb umli ta’ persuna
intelli;enti!
Imma tiskanta kemm
hemm tfal g[orrief f’dalkindergarten.
Tiskanta xi
skopra u x’g[adu jiskopri l-
bniedem. Id f’id m’Alla
jag[mel il-meravilji. U min
jaf x’meravilji g[ad jinkixfu:
g[ax ;a qeg[din hemm.
Basta l-bniedem ma tikbirlux
rasu. Inkella jag[mel b[alma
jag[mlu t-tfal b’;ugarelli li
jiswew il-belli liri: ju]awhom
ftit, ikissruhom, u jitilquhom
f’rokna.
Ming[ajr Alla, il-progress
isir tfixkil g[all-pa/i
personali, familjari u so/jali.
minn Randolph Spiteri
sabi[ u ta’ min ifa[[ru inizjattiva li [adet il-Malta
Police Assocationflimkien mal-
Korp tal-Pulizija u l-Kunsill
Lokali ta’ {al Qormi biex
jitwaqqaf dan il-mafkar f’;ie[
dan l-eroj.
Dan kien pulizija li [alla[ajtu
waqt il-qadi ta’ dmirijietu biex
jiddefendi li/-/ittadini li kienu
fil-bank biex jinqdew. Pulizija li
tant kien leali lejn il-;urament li
[a li sa[ansitra xerred demmu.
:est nobbli tassew.
Minn hawn in[e;;e; lillpulizija
kollha biex i]ommu lil
Roger Debattista, u pulizija
o[rajn b[alu, b[ala mudell
g[all-karriera tag[hom fi [dan
il-Korp tal-Pulizija.

OPINJONI il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
13
Arterja ewlenija
1. Fil-jiem sajfin, l-attenzjoni
tag[na sikwit tmur g[allba[ar
li jdawwarna. B[ala
g]ira fil-Mediterran, pajji]na
hu mbierek b’ba[ar ka[lani
mill-isba[, li fa/li tintilef
t[ares biss lejn il-valur
estetiku tieg[u. I]da l-Ba[ar
Mediterran li jdawwarna
g[andu importanza ferm
i]jed kbira minn hekk. Il-
Ba[ar Mediterran hu /entrali
fl-i]vilupp u l-pro/ess
storiku, ekonomiku u so/jali
ta’ pajji]na, u tal-pajji]i li
jxarrabhom.
2. G[alhekk kien pja/ir
g[alija l-;img[a li g[addiet
li nattendi g[al workshop
dwar dan is-su;;ett, li sar
mill-Fondazzjoni Temi
Zammit fil-Macina l-Isla.
Tassew li madwar il-
Mediterran kibru u g[ebu
/ivilizazzjonijiet qawwija.
Minn dan il-ba[ar g[addiet
u g[adha tg[addi sal-lum l-
arterja /entrali li tg[aqqad
il-pajji]i li jdawruh. B’mod
partikulari kien ta’
sodisfazzjon u interess kbir
id-diskors tal-Prof Fr. Peter
Serracino Inglott li g[amel
paragun tal-importanza talvja;;i
bil-ba[ar bejn l-I]lam
(Sinbad il-Ba[[ar), il-Griegi
klassi/i (Omeru u l-Odissea)
u l-Kristjane]mu
(San Pawl).
3. Mag[ruf b[ala Mare
Nostrum, stori/i
prominenti b[al Fernand
Braudel stqarru li dan ilba[ar
jikkonsisti
prin/ipalment minn
portijiet u l-art interna ta’
dawn il-portijiet. Sew jekk
dawn il-portijiet jinstabu
fuq il-kontinent, jew fuq
g]ejjer b[al tag[na, kienet
minn dejjem ix-xibka ta’
komunikazzjoni bejn dawn
il-portijiet li ippermettiet l-
i]vilupp ekonomiku u
so/jali jse[[ madwar dan
ir-re;jun.
4. L-i]viluppi u l-kisbiet
kbar ta’ pajji]na, apparti li
jafu l-ori;ini tag[hom
g[all-po]izzjoni
;eografikament strate;ika
tag[na, ;ejjin ukoll middon
naturali li jdawwar lillbelt
kapitali tag[na. Il-Port
il-Kbir u Marsamxett, minn
dejjem kienu ri]orsa
ewlenija g[al pajji]na,
g[ax minnhom il-Maltin
kienu kapa/i jag[mlu
kummer/ mal-pajji]i
;irien.
5. B[ala Segretarju
Parlamentari responsabbli
mill-artijiet, dan is-su;;ett
jinteressani partikolarment.
B[all-art limitata, li hi
ri]orsa importanti, iz-zoni
kostali ta’ pajji]na huma r-
rabta li tg[aqqadna malba[ar
li i]jed ma jmur qed
niskopru l-importanza
ekonomika tieg[u. Rizorsi
li jvarjaw mis-sajd, u l-
produzzjoni tal-ener;ija
permezz tar-ri[ u l-mewg;
It-tmexxija ta’ dawn irri]orsi
i]jed u i]jed irid isir
b’mod integrat u
b’kollaborazzjoni s[i[a
bejniethom. Dan stqarritu
anke l-Unjoni Ewropea fl-
2002.
6. Nistg[u ng[idu li Malta
hi, kollha kemm hi, zona
kostali wa[da. G[alhekk irresponsabbiltà
fit-tmexxija
hi wa[da kbira ferm. B’dan
f’mo[[na, fl-a[[ar snin is-
Segretarjat tieg[i [adem
qatig[ biex dawn iz-zoni
jkunu m[arsa u biex ji;u
gawduti minn faxex i]jed
wieg[sa tas-so/jetà. Il-
[idma kontinwa biex ilbajjiet
tag[na jkunu dejjem
i]jed pubbli/i tirrifletti l-
politika tal-Gvern. Dan
kien il-ka] ukoll meta s-
sena li g[addiet madwar
60,000 metru kwadru art
bejn il-bajjiet ta’ Fomm ir-
Ri[ u l-:nejna kienu
dikjarati b[ala art pubblika
f’dikjarazzjoni li l-kosta
g[andha dejjem tkun
pubblika.
7. Fuq l-istess linji, il-pro;ett
g[ar-riabilitazzjoni ta’ Strada
Stretta fil-Belt Valletta, li
jifforma parti mill-pro;ett
g[all-promozzjoni ta’
Cultural Clusters ji;bor fih
rabta intima mal-[ajja talport
li jdawwar il-Belt. L-
attività [ajja tal-portijiet fuq
il-Lvant u l-Punent tal-Belt
hi l-ener;ija li tag[ti l-kulur
u l-interess ta’ din iz-zona.
Dan hu parti mill-pro;ett ta’
Greater Valletta li jinkludi r-
ri;enerazzjoni tal-portijiet
b’mod li jirrispetta l-aspett
storiku u jikkontribwixxi
b’mod sostenibbli. Il-pro;etti
tal-Menqa, il-Forti
Sant’Iermu, il-lift tal-
Barrakka ta’ Fuq, il-pont tal-
Breakwater u bosta o[ra
jg[aqqdu katina ta’ inizjattivi
g[al dan l-g[an.
8. Ix-xog[ol hu estensiv i]da
r-rieda hi soda. Je]istu i]jed
zoni li je[tie;u l-attenzjonji
tag[na i]da dan ma
jaqtg[alniex qalbna. Ir-realtà
ta’ pajji]na toffrilna sfidi
kbar g[ax kif g[idna, Malta
tista’ tg[id li hi zona kostali
wa[da, g[alhekk kollha
kemm hi, art interna talportijiet
tag[ha. Dan
ipo;;ielna responsabbiltà
mhux ]g[ira fit-tmexxija.
Dan jag[tina possibbilitajiet
importanti wkoll.
minn Jason Azzopardi
jason.azzopardi@gov.mt
{idma biex
i]-]oni kostali
jitgawdew aktar
minn faxex
wesg[in
tas-so/jetà
Gambetti, vuvu]ela u teatrin…
Kien, ;ie u mar! Il-kampjonat
tat-Tazza tad-Dinja, xahar ta’
futbol u festa ta’ sport intemm
hekk kif bdiet tg[anni s-s[ana
tas-sajf Malti li tqarqa/ u
tnixxef qisha sandpaper.
Kont tistenna li f’dawn iddisa’
;img[at li ;ejjin nintasbu
xi ftit fid-dell u ngawdu
daqsxejn il-ba[ar.
Tradizzjonalment, filwaqfien
tal-Parlament ir-ritmu
politiku jbatti xi ftit u l-politi/i
jnaqqsu wkoll il-pass biex
ji//ar;jaw il-batteriji g[al
wara s-sajf fejn tkompli l-
[idma fil-partiti, il-ka]ini, ilhouse-visits
u dak kollu li
jag[mel il-missjoni politika
tant impenjattiva u
interessanti.
Din is-sena qieg[da
nissuspetta li dan ma tantx
jidher li sejjer ji;ri. Apparti
kontroversji li nqalg[u u li
fuqhom infeta[ siparju ta’
dibattitu li ]gur sejjer ikompli
g[al xi ]mien, it-ton politiku
baqa’ qawwi u s[un tassew.
Waqt li l-Gvern baqa’
jirranka ’l quddiem bilpro;etti,
ji;ri wara iktar
investiment u jimpenja ru[u
b’serje ta’ riformi li g[andhom
jitla[[mu fi]-]mien li ;ej, il-
Partit Laburista baqa’ g[addej
bl-attakaki bla heda fuq l-
operat tal-Gvern b’sensiela ta’
stqarrijiet li jag[mlu iktar deni
milli ;id. {alli nag[ti ]ew;
e]empji.
{mistax ilu ktibt artiklu
f’In-Nazzjon spe/ifikament
fuq l-operat tal-ST
Microelectronics f’pajji]na.
Il-;ist tal-artiklu kien wie[ed
pjuttost /ar. Wa[da mill-ikbar
fabbriki f’Malta li t[addem
mal-1,500 persuna kienet qed
tesperjenza sfidi marbutin malqag[da
ekonomika globali u l-
kompetizzjoni fi swieq fejn ilprezz
tax-xog[ol kien ir[is.
Semmejt pajji]i b[all-Marokk,
l-Indja u /-ina.
Kif nafu, il-Gvern impenja
ru[u biex jag[mel minn kollox
[alli jsalva din l-industrija
f’pajji]na. In[oloq pakkett ta’
in/entivi li ra lill-fabbrika
tikkommetti ru[ha li tag[mel
investiment fit-tul f’pajji]na.
Deher ukoll li l-[addiema
kellhom ukoll i;orru parti
mill-pi] ta’ din id-de/i]joni.
Bla dubju [add ma j[obb ilfri]a
fis-salarju imma
/ertament ikun a[jar dan milli
titlef ix-xog[ol. Insomma l-
kwistjoni hi delikata u l-a[jar
minn Caroline Galea
info@carolinegalea.com
li tin[ema bejn il-Unions, il-
[addiema u l-kumpanija.
Sfortunatament, s[abna tal-
Oppo]izzjoni ma jarawhiex
hekk. Minflok fer[u li l-pajji]
irnexxielu jsalva 1,500 impjieg
[are; b’attakk sfrenat fuq il-
Gvern. Stqarr, fost o[rajn, li l-
Gvern da[ak bil-[addiema.
Minflok jara kif jag[ti appo;;
f’din l-isfida [ass li kien ikun
a[jar isa[[an l-irjus blisperanza
li l-kobba tkompli
titg[aqqad g[ad-detriment ta’
kul[add.
E]empju ie[or klassiku hu l-
proposta tal-pro;ett tal-White
Rocks. Din l-imbierka bi//a art
ilha immarkata g[all-i]vilupp u
r-ri;enerazzjoni g[al iktar
minn g[axar snin.
Amministrazzjonijiet
su//essivi [admu biex tinstab
proposta li tkun tal-iktar
vanta;; g[al pajji]na.
G[al ]mien twil il-[sieb kien
wie[ed li s-sit jittrasforma ru[u
f’post asso/jat esklusivament
mat-turi]mu, cioe l-bini ta’
lukanda. Issemma g[al xi
]mien il-possibbiltà ta’ golf
course. I]da minn dan kollu,
g[al ra;uni jew o[ra, ma
rri]ulta xejn.
F’dawn l-a[[ar ;img[at kien
pre]entat il-pro;ett il-;did
g[all-White Rocks. Malewwel
daqqa t’g[ajn il-pro;ett
hu wie[ed ambizzju] u
ori;inali. G[al ]mien twil ilha
tin[ass il-[tie;a ta’ numru ta’
siti sportivi fejn i]-]g[a]ag[
tag[na jkunu jistg[u
jipprattikaw dixxiplini sportivi
alternattivi g[al dawk
tradizzjonali b[all-futbol.
Il-limitazzjonijiet finanzjarji
kemm biex tibni u biex
tmantni dawn il-fa/ilitajiet
]ammew lura lill-Gvern milli
jitwettqu malajr.
Il-proposta tal-kumpanija
barranija tolqot ]ew; g[asafar
b’;ebla wa[da. Waqt li s-sit
tal-White Rocks se jer;a’ jkun
ripristinat, Malta se tir/ievi
kumpless sportiv li se jkun
;awhra li taqdi lill-isportivi
Maltin u ti;bed iktar turi]mu
sportiv lejn pajji]na. Dan biex
ma ninsewx insemmu l-
investiment li mistenni jla[[aq
€200 miljun.
I]da g[al darba o[ra l-Kap
tal-Oppo]izzjoni qieg[ed jara
kollox bil-maqlub. Meta ftit
tax-xhur ilu fil-Parlament
ikkundanna lill-Gvern g[ax
kien qieg[ed ikaxkar saqajh
fuq proposta ta’ investiment
ta’ €57 miljun g[all-White
Rocks, issa investiment ta’
€200 miljun mhux qieg[ed
jog[;bu! Waqt li g[adhom
g[addejjin in-negozjati
delikati li jiffurmaw il-pakkett
finali, tal-Labour di;à jridu
jg[arrqu kollox bil-gambetti u
t-teatrin.
B’xorti [a]ina, iktar ma
jg[addi ]-]mien il-maskra talpopuli]mu
laburista se jkompli
jikxef id-dehra ta’ partit fqir flideat
u f’liema direzzjoni
jixtieq jie[u lil pajji]na.
{asra, [asra tassew!

14
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
OPINJONI
In[arsu l-interessi tag[na l-konsumaturi
L-erba’ mitt elf ru[ u ftit aktar li
jg[ixu fuq dawn il-g]ejjer huma
lkoll konsumaturi. B[all-bqija
tal-[addiema li jg[ixu bil-paga u
s-salarji li jaqilg[u, is-sidien tannegozji
]-]g[ar u l-industrijalisti
l-kbar huma wkoll konsumaturi.
Dawn jipprovdu servizzi u
prodotti lill-bqija tas-so/jetà.
Hekk ukoll ji;u mumenti fejn irrwol
tag[hom jinbidel u jsiru
konsumaturi huma wkoll g[ax
jixtru u jikkunsmaw servizzi u
prodotti provduti minn
[addie[or.
It-terminu ‘konsumatur’
ipo;;ina lkoll fl-istess keffa.
G[alhekk importanti li hekk kif
ninsabu fil-fa]i ta’
konsultazzjoni li g[andha
twassalna g[at-tfassil ta’ li;i
;dida li g[andha twaqqaf l-
Awtorità Maltija g[all-
Kompetizzjoni u l-Affarijiet tal-
Konsumatur, is-so/jetà kollha
tag[ti sehemha u ssemma’
le[inha.
Il-miri ewlenin
Wa[da mill-karatteristi/i
ewlenin ta’ swieq moderni u
[ielsa hi li dawn isibu l-bilan/
naturali bejn l-interessi tannegozjanti
u dak talkonsumaturi.
Dan il-bilan/
ja[dem tajjeb g[all-benefi//ju
tat-tnejn.
L-g[an primarju tal-li;i l-
;dida hu propju dak li nsa[[u s-
siner;ija bejn it-tis[i[ talkompetizzjoni,
il-promozzjoni
ta’ pratti/i tan-negozju tajbin, u
l-interessi tal-konsumatur. Fi
kliem ie[or irridu no[olqu
ambjent fejn il-konsumatur
jing[ata l-aqwa servizz bi dritt
filwaqt li n-negozju jing[ata l-
ispazju kollu biex ikompli
jimra[ u jikber.
Fis-swieq tag[na rridu
nikkreaw sitwazzjoni fejn ilkonsumatur
ikun infurmat u
j[ossu m[ares. Kemm ilkonsumatur
kif ukoll innegozjant
g[andu jkollhom
fidu/ja fl-istituzzjoni li qieg[da
hemm biex tappo;;jahom ittnejn.
Irridu naslu f’sitwazzjoni
fejn il-konsumatur i[ossu
konvint li hu g[andu fidu/ja finnegozjant
u fil-mod kif jopera s-
suq tag[na b’mod ;enerali.
L-g[anijiet
tal-Awtorità l-;dida
Qed nipproponu li l-Awtorità
l-;dida jkollha sitt g[anijiet
prin/ipali: li tippromwovi u
ssa[[a[ il-politika talkompetizzjoni;
li tippromwovi u
ssa[[a[ il-politika talkonsumatur;
li ta;ixxi b[ala l-
korp nazzjonali dwar l-istandards
u tipprovdi servizzi relatati malg[emil
tal-istandards; li
tipprepara u timplimenta l-
istrate;ija nazzjonali talmetrolo;ija;
li ti]gura li l-
adozzjoni ta’ regolamenti tekni/i
ssir ming[ajr xkiel; u li tipprotegi
s-sa[[a pubblika permezz tarregolamentazzjoni
ta’ prodotti
medi/inali u attivitajiet
farma/ewti/i.
Il-[sieb tal-Gvern hu li biex
tag[mel dan kollu l-Awtorità l-
;dida tkun ti;bor fi [danha
[ames entitajiet li jaqdu l-
funzjonijiet li sa issa kienu
jaqg[u ta[t tliet entitajiet.
Id-Dipartiment tal-Konsumatur
u l-Kompetizzjoni, l-Awtorità
tal-iStandards u l-Awtorità tal-
Medi/ini di;à jikkontribwixxu
g[all-[arsien tal-konsumatur.
Minn hawn [ar;et l-idea li dawn
ji;u amalgamati ta[t Awtorità
wa[da biex b’hekk
nimmassimizzaw is-siner;iji ta’
bejniethom.
G[aldaqstant fl-Awtorità l-
;dida qed nipproponu li jkun
hemm fost l-o[rajn l-Uffi//ju
g[all-Kompetizzjoni – biex
i[ares kontra pratti/i restrittivi u
anti-kompettivi fis-suq.
L-Uffi//ju g[all-Affarijiet tal-
Konsumatur se jiffoka fuq
medjazzjoni bejn il-konsumatur
u n-negozjant, fuq informazzjoni
u edukazzjoni, fuq infurzar talligi,
u fuq il-promozzjoni ta’
pratti/i tajbin fin-negozju.
Id-Divi]joni dwar
Regolamenti Tekni/i se tiffoka
fuq armonizzazzjoni teknika,
anali]i ta’ konformità u fuq
moviment [ieles ta’ prodotti.
L-Istitut dwar l-iStandards u
Metrolo;ija, se jikkon/entra fuq
il-kwalità u l-qisien.
Fl-a[[ar nett id-Divi]joni
dwar il-Medi/ini se tiffoka fuq
ir-regolamentazzjoni ta’ prodotti
medi/inali u attivitajiet
farma/ewti/i.
Qed nipproponu li l-[ames
entitajiet ikollhom rwoli distinti
u funzjonijiet partikulari
b’setg[at ta’ de/i]joni separati
mill-Bord tal-Awtorità nnifsu.
Il-Gvern qed jissu;;erixxi
wkoll li l-Kunsill g[all-Affarijiet
tal-Konsumatur jibqa’ kif kien
qabel ta[t il-Li;i dwar l-Affarijiet
tal-Konsumatur.
L-istess jg[odd g[at-Tribunal
tal-Konsumatur. F’dan il-ka] se
nissu;;erixxu li nirduppjaw l-
ammont ta’ danni morali li dan
se jkun jista’ jag[ti.
Fejn tid[ol il-Kummissjoni
g[all-Kummer/ :ust se jsiru xi
tibdiliet fil-kompo]izzjoni u l-
;urisdizzjoni tag[ha. Din se
tibda tisma’ appelli midde/i]jonijiet
tad-Direttur
:enerali tal-Uffi//ju g[all-
Kompetizzjoni u l-Uffi//ju
g[all-Affarijiet tal-Konsumatur.
Din se tkun qed tie[u l-funzjoni
li attwalment hi r-responsabbiltà
tal-Bord tal-Appell g[all-
Affarijiet tal-Konsumatur.
Emendi g[al-Li;i dwar
il-Kompetizzjoni u l-Li;i
dwar l-Affarijiet
tal-Konsumatur
B[ala parti minn dan l-
e]er/i]]ju li ilu g[addej g[al
diversi xhur, se nie[du wkoll l-
opportunità li nemendaw u
nsa[[u l-Li;i dwar il-
Kompetizzjoni u l-Li;i dwar l-
Affarijiet tal-Konsumatur.
Fir-rigward tal-Li;i dwar il-
Kompetizzjoni qed nimmiraw li
nsa[[u l-garanziji pro/edurali
tal-intrapri]i kon/ernati u tallanjanti,
se nsa[[u l-effett ta’
deterrent fil-li;i billi fost o[rajn
se nsa[[u l-possibbiltà li dawk
li jsoffru danni min[abba ksur
tal-li;i jistg[u jag[mlu kaw]a
g[ad-danni bis-sa[[a ta’ artiklu
apposta g[al dan il-g[an fil-ligi,
u se nipprovdu mekkani]mi
;odda biex in[affu l-pro/eduri u
b’hekk ng[inu lill-Uffi/ju jsir
aktar effi/jenti fl-operat tieg[u.
Dan jinkludi l-possibbiltà li
intrapri]a toffri commitments u
l-possibbiltà ta’ settlement
procedure f’ka]ijiet ta’ kartell.
Barra minn hekk se nsa[[u /-
/ertezza legali billi nipprovdu
g[all-possibbiltà fejn id-Direttur
minn Chris Said
chris.said@gov.mt
:enerali jista’ jo[ro; ittri ta’
gwida fuq kwistjonijiet jew
sitwazzjonijiet ;odda li tkun
g[adha qatt ma ttie[det
de/i]joni dwarhom.
Fil-Li;i dwar l-Affarijiet tal-
Konsumatur se nsa[[u l-
funzjonijiet tad-Direttur
:enerali. Fost poteri o[ra, dan
se jkun jista’ japprova kodi/i ta’
kondotta u jipprovdi g[al
simbolu uffi/jali li juri li n-
negozjant qed isegwi kodi/i ta’
kondotta li jkun ;ie approvat
mill-Awtorità. Dan g[andu
jwassal biex tissa[[a[ il-fidu/ja
tal-konsumatur fin-negozji li
jsegwu dawn il-kodi/i u
jkollhom timbru uffi/jali li qed
jag[mlu dan.
Fi ftit ta]-]mien ie[or se
nkunu f’qag[da li nippre]entaw
din il-li;i g[all-konsultazzjoni
biex eventwalment nag[mlu l-
bidliet li n[ossu li jkunu xierqa
qabel ma nressquha g[allapprovazzjoni
tal-Parlament.
Il-[edla
minn
Mario Tabone Vassallo
blakantunieri@gmail.com
Min jaf dax-xbihat
kollha
g[andhomx
xi tifsiriet
mo[bija^
Bongu sabi[. Xi kultant taqa’
f’[edla g[al ra;uni ta’ xejn.
Hekk ;rali. Kont tassew [erqan
li nqatta’ ftit ]mien mieg[ek.
I]da ma [assejtnix f’burdata
npa/pa/. Xtaqtna nintasbu qrib
il-vaska bla nit[arrku.
Il-putruni iebsa, tal-metall,
i]da bil-kuxxinetti fuqhom
m’g[andhomx idejquna wisq.
Jekk noqog[du [iemda bi]]ejjed
u ma ni//aqalqux, dlonk ifi;;u
l-[amiem.
Dak kien [inhom biex jie[du
l-a[[ar xarba qabel jitrekknu filfrieg[i
g[al-lejl. L-ilma talvaska
ji;bidhom. Ix-xemx kien
fadlilha biex tin]el, konna
tramuntana iktar mis-soltu. Sa
ma jaslu l-[amiem, stajt tg[arrex
ftit qalb is-sjuf tal-iris fil-vaska.
Bejniethom, rajt i]i;;u ’l
hawn u ’l hinn, b’[effa liema
b[alha, il-mazzarell i]raq iktar
mis-sema. Razztu g[aniet liddinja
qabel id-dinosawri u damet
hawn iktar minnhom.
Stajt rajtu jieqaf f’nofs arja, bi
;wen[ajh [;ie; lanqas jidhru
j[abbtu b’ritmu ma jing[addx.
Jekk iffukajt sew fuqhom, taf
rajthom ja[tfu xi wie[ed millinsetti
jtiru ]brixx ma’ wi// l-
ilma. In-ninfeje g[adhom
miftu[a i]da l-petali bdew b[al
iqumu fuq tag[hom. Ftit ftit
jitqarrbu lejn xulxin, inkiss
inkiss, sa jit[addnu f’tg[anniqa
wennisija g[al-lejl.
Nist[ajjilhom jixxa[x[u,
jo[olmu flimkien fis-sotor tanninfeja
mag[luqa i]da kien
fadlilhom kemxejn iktar qabel
t[annu g[al kollox.
awla taret tqila, bil-mod, lejn
is-sikamoru tal-;ar. Wer]qet dik
il-g[ajta /er/ura, ma[nuqa.
Se[ibha ng[aqad mag[ha,
imbag[ad o[rajn, spallejhom
im[attba, /arlarhom ma[nuq,
suwed fa[ma, b’rixhom xi
kultant jilma fl-a[[ar ra;;i taxxemx.
F’[in minnhom smajna
t[axwix fil-frieg[i mitluqa ta]-
]af]afa. Kemm hi sabi[a
tiddandan fil-mera tal-vaska.
Wara ftit, l-ewwel [amiema
wa[da, imbag[ad o[rajn,
intrefg[u mill-frieg[i ta]-]af]afa
u b[al ]elqu [elu, [elu lejn l-
ilma.
I/-/empil tal-mer]uq sparat ’il
fuq mill-pompa, ma tantx
;ibidhom. Forsi l-g[anja tal-ilma
x[in jaqa’ jfexfex fuq ix-xa[x
fil-qasrija kbira fir-rokna talg[adira,
inaffarhom, Jistrie[u,
minflok, fuq ix-xfar nofs tond
tal-vaska.
Wara, jaqb]u fuq werqa tannifeja,
jg[oddsuha ftit sakemm
ixarrbu sidirhom, imbag[ad
jer;g[u jtiru, [fief, bojod, g[axxifer.
Hemm jiddandnu ftit,
i[arsu ’l hawn u ’l hinn u jmilu
rashom lejn l-ilma.
Fl-a[[ar, jekk xejn ma
j[assibhom, ibillu l-munqar flilma
u jixorbu. Jg[ollu rashom
biex l-ilma jin]el sewwa.
Imbag[ad jer;g[u jbillu u
jg[ollu g[al darba, tnejn, tlieta.
Sakemm ma na[sduhomx b’xi
/aqliqa, er[ilhom i]egilgu xi ftit
fuq ix-xfar, igorru, jiflu rixhom.
Sa fl-a[[ar, [amiema minnhom,
b[all-[abbarija, tintrefa’ u tog[la
’l fuq u l-o[rajn dlonk jing[aqdu
mag[ha. Flimkien iduru dawra
jew tnejn, qishom telg[in
garigor, madwar il-vaska u
jista[bew fil-frieg[i ta]-]af]afa
g[all-horma tal-lejl.
L-ortenzji fl-aqwa tag[hom,
kull emisferu xi tletin /entimetru
dijametru, ro]a fl-a[mar.
Imnalla ma jfu[ux, g[ax kieku,
tant huma kotra, li ]gur kienu
jg[axxuna. Il-qarnet il-mog[]a
mxebilka mal-[ajt, tpatti
g[alihom bil-[lewwa ta’
fwi[itha.
Id-dawl ibatti, il-[emda
ti]died. I/-/empil ritmiku talgezz
tal-ilma, [osbien, qisu qalb
t[abbat, b[al jikber fit-tmewwit
ta’ kull [oss ie[or. Min jaf daxxbihat
kollha, dal-[sibijiet,
g[andhomx xi tifsiriet mo[bija
Fid-dalma [afifa quddiemna,
og[la mill-[ajt u mis-si;ar talfrott,
kewkba fe;;a sellmitilna.
G[amilna xewqa, bla ma
kxifnieha wie[ed lill-ie[or.
Illum kull xewqa bla temma.
Seta’ kien ajruplan, mhux
kewkba fe;;a xejn. I]da kieku r-
rotta li [a kienet issammru malart.
Ma lma[na ebda le[[a, ma
smajna ebda rag[da, ma
[assejna ebda the]]i]a. Il-[edla
g[a]]iena, [assieba, g[arbiela,
;eg[litna nitnikkru iktar bla
nitkellmu.
B’tebqet g[ajnejna tqal, fiddawl
kajman, ilma[na dell
ji//aqlaq f’qieg[ il-mog[dija tal-
;nien. Denb il-volpi kien jilg[ab
i]da g[ajnejha kienu msammrin
fuqna.

ITTRI LILL-EDITUR
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
15
5
pa;ni ittri tal-qarrejja lill-editur...
Ner;g[u fuq /erti benefi//ji!
Sur Editur,
Kultant ma tkunx tista’ ssib su;;ett
sewwa fuqhiex tikteb kelmtejn. Imma
kultant tinfixel fuq xiex taqbad tikteb. Ilproblema
solvihieli l-postman. G[adni kif
ir/evejt il-kont tad-dawl u g[adni kif
smajt li re;a’ g[ola l-gass.
Trid tkun mi;nun biex tie[u pja/ir
tir/ievi l-kontijiet u trid tkun mi;nun biex
tie[u pja/ir tisma’ li g[olew il-prezzijiet.
Imma hu fatt mag[ruf li ebda [add fiddinja
ma g[andu s-setg[a jikkontrolla l-
prezz ta]-]ejt li fuqu jiddependi tista’
tg[id kollox.
Jog[;bok u ma jog[;bokx, i]-]ejt irid
jinxtara.
Min ra l-a[barijiet fuq ir-RAI dal-
;ranet seta’ jara li l-prezzijiet g[olew u
qeg[din jog[lew kontinwament mhux
biss f’Malta imma fid-dinja kollha. U l-
ekonomisti fuq l-istazzjon Bloomberg
qalulna li qeg[din f’The Age of
Austerity. U kullimkien qeg[din isiru
protesti kbar mhux biss im[abba li l-
prezzijiet dejjem qeg[din jog[lew imma
wkoll im[abba li l-gvernijiet, [afna
gvernijiet, qeg[din inaqqsu l-pagi u l-
benefi//ji l-o[ra kollha.
Dawn huma fatti li ma jista’ ji/[adhom
[add g[ax illum kul[add jarhom l-
a[barijiet ta’ barra u eluf g[andhom l-
internet. A[na hawn Malta mhux talli l-
gvern ma naqqas la pagi u anqas
benefi//ji talli qieg[ed i]idhom
kontinwament.
U l-investimenti barranin de[lin bilmiljuni,
impjiegi qeg[din dejjem ji]diedu
u kul[add jixxala u kul[add jiddeverti.
Imma… dik l-imbierka imma dejjem trid
tara kif tid[ol fil-kredu.
Ippruvajt in/empel lil ARMS fuq ilfreephone
tag[hom [alli nkellimhom fuq
il-kont tad-dawl. Nistieden lill-qarrejja
biex jippruvaw i/emplu huma [alli jaraw
x’ji;ri. Forsi jkunu ffurtunati, imma filka]
tieg[i ma sparajtx g[al mo[[i
sempli/iment biex ma ntellifx vot lillpartit.
Veru tal-biki!
Malli //empel tibda ta[dem l-answering
machine u tibda tisma’ pani;ierku s[i[
irrekordjat. Wara xi [ames minuti tag[fas
daqqa ONE u daqqa t-TWO, wara ma
nafx kemm-il twissija li t-telefonata tista’
ti;i rekordjata, wara ma nafx kemm-il
sku]a jitolbuk… meta l-pressjoni tkun
telg[et fi stat allarmanti u int ta[seb li fla[[ar
se jkellmuk… dan qed ng[id wara
[inijiet twal [afna, jew tinqata’ l-linja u
tkun trid ter;a’ tibda /-/erimonja bir-radd
tas-salib, jew il-pani;ierku jer;a’ jibda
mill-bidu nett.
Tiftakruhom ir-recurring decimals
Dan assolutament mhux a//ettabbli
b[alma lanqas hu a//ettabbli li l-ewwel
ma tir/ievi kont qatt u mbag[ad tir/ievi
wie[ed ta’ sitt xhur s[a[. B[alma r/evejt
jien. Ma nifhimx kif il-ministru dan
jippermettih!
Il-kontijiet l-o[ra kollha darba fixxahar
nir/evuhom u nkunu nafu bilquddiem
x’se jkollna n[allsu. Nirrepeti:
jien irrid in[allas ( u anki jekk ma
rridx) ta’ dak li na[li jien u ta’ dak li
na[li jien biss. Ner;g[u bl-imma.
Il-kontijiet u t-taxxi ma jie[u pja/ir
i[allashom [add. Imma jridu jit[allsu. Li
jbaqbaqni jien u na[seb lil kull bniedem
ie[or hu meta nara t-taxxi tieg[i
jixorbuhomli [afna g[a]]enin u bla ebda
skruplu. Il-ma;;oranza tal-Maltin fer[u
li l-gvern kellu l-kura;; jag[laq ittarzna.
{adna pja/ir mhux g[ax ing[alqet,
imma g[ax mhux sewwa li a[na, bittaxxi
tag[na, nissussidjaw azjenda
falluta. Mhux sewwa! B[alma anqas ma
hu sewwa li bit-taxxi tieg[i u tieg[ek
nissussidjaw lil dawk l-eluf hekk
imsej[a single mothers mentri ma huma
single xejn.
Tisma’ bi stejjer u tara abbu]i sfa//ati
li ma tistax ma titbaqbaqx meta tara
g[aliex il-gvern qed i]ommlok tant fixxahar
mis-salarju#pensjoni tieg[ek.
Is-single mothers ]diedu u qed
ikomplu ji]diedu sakemm kul[add
jispi//a single mother. Huma jafu li
jaqblilhom ‘ji]]ew;u’ ming[ajr ma
ji]]ew;u uffi/jalment.
Jiena naf, u intom tafu b’[afna koppji
li jg[ixu perfettament [ajja ta’
mi]]ew;in meta g[al-li;i ma huma
mi]]ew;in xejn. Jg[ixu flimkien fil-post
tag[hom, ikollhom it-tfal imma
m’humiex mi]]ew;in.
Allura hu jag[ti sehmu lis-sie[ba, hi
x’aktarx ikollha xi part-time job u fla[[ar
tax-xahar tir/ievi /-/ekk minn fuq
dahar kull wie[ed minna. U tie[u l-
benefi//ji kollha possibbli. Minn fuq
daharna. X’sar minnha r-riforma li kont
wieg[edt Onor Tonio Fenech
U l-istess dawk l-eluf li ja[dmu
regolari imma jirre;istraw g[ax taparsi
ma ja[dmux. {afna minnhom ja[dmu
g[al rashom, jaqilg[u l-belli liri, la
j[allsu taxxa u anqas bolla u mbag[ad,
fl-a[[ar tax-xahar, jir/ievu /-/ekk.
Imma mhux biss.
Minn meta beda jog[la l-prezz taddawl,
jien u [afna o[rajn b[ali, bdejna
nnaqqsu l-u]u tal-air conditioner.
Dan ja[li [afna u llum l-air conditioner
tieg[i qieg[ed biss biex ‘i]ejjen’ ilkamra.
I]-]ejt g[ola u d-dawl g[ola.
M’hemmx x’tag[mel! Ilkoll nafu li
hawn eluf kbar ta’ familji li m[abba /erti
/irkustanzi mhux biss g[andhom [afna
benefi//ji so/jali imma wkoll anqas
i[allsu s-surcharge fuq il-kont tad-dawl.
Hemm u[ud minn dawn il-familji li
verament jist[oqqilhom din l-g[ajnuna,
imma hemm o[rajn, [afna u [afna
o[rajn li minkejja /-/irkustanzi kollha
qeg[din jg[ixu [afna a[jar minn min
suppost ma g[andu b]onn ebda
g[ajnuna. Minn fuq dahar it-taxpayer,
naturalment.
Jien jidhirli li biex familja tkun
intitolata g[al xi benefi//ji l-ewwel
ikun irid isir spe/i ta’ means test [alli
nkunu nafu verament jekk dik ilfamilja
hux veru g[andha b]onn xi
g[ajnuna spe/jali. Meta jkollok
familja, kul[add ipejjep, kul[add b’xi
karozza, xi dg[ajsa, air conditioners u
x’naf jien… imbag[ad ma t[allsx
surcharge… Dan assolutament la hu
sewwa u anqas hu a//ettabbli. Mhux
a//ettabbli g[ax dawn il-familji
qeg[din nissussidjaw il-kapri//i
tag[hom a[na bit-taxxi tag[na.
Familji fil-b]onn ma j[addmux l-airconditioner
tag[hom il-;urnata kollha.
Kif inhu l-prezz tad-dawl lanqas sieg[a
wa[da ma t[addmu jekk g[allinqasa
ma tkunx single mother jew bla xog[ol
u tmur tirre;istra kull ;img[a! Dawn
huma l-fatti.
Kellhom b]onn il-ministri ja;ixxu
daqs li kieku dawn il-benefi//ji
qeg[din i[allsuhom minn buthom!
Qeg[din tag[tuhom xi daqqa t’g[ajn
l-a[barijiet li jo[or;u mill-gazzetti tal-
GWU u mill-a[barijiet tas-Super One
Qatt smajtu b’tant u tant u tant di]astri
Ma jirrealizzawx dawn in-nies li l-poplu
g[andu g[ajnejh f’wi//u u allura ma
jistax ma jindunax li, minkejja kollox,
hawn a[na qeg[din fil-;enna tal-art!
Imma rridu noqog[du attenti g[ax dan
il-;id ma ;iex wa[du. Dan hu frott tattmexxija
ta’ diversi gvernijiet
nazzjonalisti u dak kollu li nbena fi
kwart ta’ seklu fa/li ji;;arraf fi kwart
ta’ ;img[a.
Never change a winning formation
jg[idu d-dilettanti tal-futbol. G[andna
winning team. {alluh g[ax bid-difetti
kollha qed jiskorja u qed jirba[ log[ba
wa[da wara l-o[ra.
GIOV DE MARTINO
Il-Mosta
Baqg[u l-istess
Sur Editur,
Kellhom lil Mintoff… u
kellu j]arma. Kellhom lil
KMB… u warrab. Kellhom
lil Sant… u wara tliet
telfiet kellu jbaxxi rasu. U
issa g[andhom lil Joseph
Muscat.
Dak li ;ara [mistax ilu
fil-Fgura, re;a’ wera li
jibdlu kemm jibdlu mhux
talli kollox jibqa’ l-istess
talli jmorru g[all-ag[ar.
{a]in [afna g[alihom i]da
[a]in ukoll g[al Malta.
T. PACE
Fgura
Suldati fuq
missjonijiet spe/jali
Sur Editur,
Grupp ta’ tnax-il suldat tal-
Forzi Armati ta’ Malta [adu
sehem f’missjoni spe/jali
fuq vapur militari tal-Olanda
b[ala parti mill-forzi tal-
Unjoni Ewropea biex ikun
mg[asses u m[ares ittba[[ir
merkantili mill-pirati
Somali fil-ba[ar lejn il-kosta
tas-Somalja u l-madwar.
Dawn il-missjonijiet
spe/jali, partikularment din
barra l-kosta tas-Somalja,
huma, importanti g[allkummer/,
i]da fl-istess [in
huma perikolu]i.
Hawn ni;i g[arrimunerazzjoni
li jir/ievu
dawn is-suldati
f’missjonijiet spe/jali b[al
dawn.
Hu veru li dawn is-suldati
jir/ievu rimunerazzjoni
apparti s-salarju tag[hom
meta jkunu fuq missjoni
b[al din tas-Somalja i]da
wie[ed jistaqsi jekk din irrimunerazzjoni
tipparagunax
tajjeb ma’ dik li jir/ievu
suldati o[rajn Ewropej meta
jkunu f’missjonijiet b[al
dawn.
Dan il-fatt juri l-[tie;a li
dawn is-suldati flimkien ma’
o[rajn ikunu wkoll
organizzati fi trejdunjin biex
i[arsu d-drittijiet kollha
tag[hom.
Il-U{M kienet l-ewwel
unjin f’Malta li talbet biex
persuni f’korpi dixxiplinati
jkollhom id-dritt b[al
s[abhom Ewropej li jkunu
organizzati fi trejdunjins u
se tkompli bil-[idma tag[ha
biex dan id-dritt jintreba[
ukoll g[al dawn il-[addiema.
JOHN M. BRIFFA
U{M
Il-Furjana

16
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
ITTRI LILL-EDITUR
Infrastruttura fl-aqwa tag[ha f’G[awdex
Sur Editur,
Sa fl-a[[ar, ]ew; toroq
importanti re;g[u nfet[u mill-
;did g[all-pubbliku dan l-
a[[ar. Parti mit-Triq tal-
Im;arr li kienet ilha mag[luqa
g[al ]mien twil sa fl-a[[ar
issa re;g[et infet[et wara
xhur twal mag[luqa.
Din hi triq li minnha
jg[addu g[add kbir ta’
karozzi, buses, trakkijiet u
kull xorta ta’ traffiku ie[or u
allura tifhmu x’inkonvenjent
kbir jin[oloq meta ting[alaq
g[al xi ]mien. Tassew li
kultant ikun hemm b]onn ta’
tiswijiet imma tal-inqas
importanti li fi pro;etti b[al
dawn nitfg[u l-ener;ija
tag[na kollha biex ma
no[olqux [afna problemi bla
b]onn.
Din hi wa[da mill-arterji
prin/ipali ta’ g]iritna u allura,
meta ti;i nieqsa, tin[ass millewwel.
Barra minn hekk meta
jsir xog[ol fuq triqat b[al
dawn importanti li nipprovdu
alternattiva serja biex il-[ajja
tibqa’ g[addejja normali,
kemm jista’ jkun bla skossi.
Importanti issa nib]g[u
g[aliha; importanti li tibqa’
ssirilha l-manutenzjoni b’mod
regolari biex b’hekk nevitaw
spejje] u inkonvenjenzi bla
b]onn. Bla dubju issa li x-
L-istazzjon tas-sena’ ]bilan/jat g[ax laj/ist^
Sur Editur,
F’;urnal ta’ kuljum bl-Ingli] li dissena
qed ji//elebra anniversarju mittwaqqif
tieg[u, politikant li g[al i]jed
minn darba ma telax, kiteb artiklu
biex ming[alih ji//a//ra bl-G[awdxin
(The Times 5-7-10: The Politics of
Football).
G[aldaqstant m’g[andux jie[u g[alih
jekk xi G[awdxi jew tnejn jag[tuh
risposta kif jafu, minkejja li la huma
professuri tal-Università u lanqas qatt ma
ng[ataw si;;u tar-Rappre]entanti Italja! U dan invista li dan l-avveniment
sportiv, barra li ;ab vi]itaturi lejn
G[awdex u ta pubbli/ità lil din il-g]ira
xog[ol tlesta, Prosit u grazzi
lil kull min kien involut.
Mank li triqatna kienu kollha
b[al din!
Intant, kien ilu [afna wkoll
g[addej xog[ol ta’ asfaltar
fuq parti mit-triq li twasslek
lejn is-Santwarju Nazzjonali
tal-Madonna Ta’ Pinu.
Na[seb li n-nies kwieti tarra[al
/kejken tal-G[asri [adu
ftit in-nifs! Lejn Ta’ Pinu
jid[lu [afna nies; G[awdxin,
Maltin u barranin u dal-volum
issa ji]died ;mielu billi
ninsabu fl-Erbg[at tal-
Madonna.
Kellha b]onn it-triq li
wie[ed jie[u [siebha g[ax
kienet marret il-ba[ar. Issa
g[andna bi//a xog[ol tajba u
sabi[a u tie[u gost tg[addi
minnha bil-karozza bla ma
tkisser xi molla jew iddabbar
xi puncture. Imma l-istess,
b[al fil-ka] ta’ qabel, irridu
naraw li l-affarijiet ma je[dux
fit-tul.
Dan l-a[[[ar kont imsiefer
u stajt nara b’g[ajnejja kemm
l-affarijiet jimxu mod ie[or
fuq il-kontinent. Xog[ol simili
b[al tag[na ma jitwemminx
meta ng[idilkom li baqa’
sejjer anke matul is-sig[at tallejl
biex il-pro;ett kollu
jitlesta malajr u jo[loq
inkonvenjent mill-inqas.
f’re;juni Ewropej o[ra, [alla xi [a;a
g[al skop filantropiku.
Avveniment li kien ridikolat minn
min g[andu [ob]u ma[bu] ma’ Qroqqa
li t[allas tajjeb, b’salarju mhux ]g[ir li
g[alih in[allsu bit-taxxi tag[na u kellu l-
impieg jistennih meta ;ie lura wara telfa
elettorali fl-Italja.
U la miniex xi Don lanqas se nwie;bu
punt punt ta’ l-artiklu li mar jikteb biex
ming[alih waqqa’ l-G[awdxin g[a/-/ajt
u jnigge] lir-Rappre]entanti tag[na fil-
Kamra tal-Parlament, sew ta’ na[a kif
ukoll ta’ o[ra.
Issa ni;i g[all-g[erf infu] li bih mar
jillumina lit-telespettaturi tas-Super One
}gur ukoll li wie[ed jevita t-
traffiku u s-s[ana qawwija
tax-xemx waqt li jkun g[addej
ix-xog[ol. Fadlilna [afna
x’nitg[allmu mill-barranin.
Fuq din it-triq na[seb li issa
fadal li wie[ed jie[u [sieb li
jara li l-;nub ikunu m]ejna
bil-ward u l-bankini jitlestew
g[all-kumdità tal-pubbliku.
Din hi triq li [afna jag[]luha
wkoll g[al xi passi;;ata u
tassew tista’ tkun mezz ta’
ser[an u mistrie[ bog[od millistorbju
u l-g[ag[a tal-belt.
Prosit ukoll mill-kbir sa]-]g[ir
li taw sehemhom biex issa t-
Triq Ta’ Pinu hi dik li hi!
Issa, wara [afna]mien u
weg[diet, beda x-xog[ol ukoll
fuq it-Triq tax-Xlendi li kienet
ilha tistenna t-turn tag[ha.
Imma {add wara {add fla[[ar
tasal ta’ kul[add.
Xejn ma jsir bla sagrifi//ju
u allura [add m’g[andu g[ax
ikemmex xufftej[ li issa t-triq
twalet xi ftit biex tasal sax-
Xlendi. Bilfors kellha
ting[alaq it-triq biex ti;i
rran;ata imma l-alternattiva hi
triq sabi[a u pittoreska li
timlielek il-pulmuni b’arja
nadifa u kampanjola.
Xi w[ud gergru g[ax ixxog[ol
inbeda fis-sajf! Ma
ng[idx li m’g[andhomx punt
validu i]da min-na[a l-o[ra
sewwa li wie[ed japprofitta
mit-temp g[ax fi ]mien tliet
xhur o[ra jer;a’ jibda jrieg[ed
u jberraq u fi/-/aflis ma jsirx
xog[ol.
Tinsewx li “wara l-beraq
ji;i l-meraq”! Fid-dinja, kif
jg[idu, t[obb [a;a u tobg[od
o[ra. L-Ingli]i jg[idu: You
can’t have the cake and eat it!
L-importanti li l-[addiema
tag[na jag[mlu u]u tajjeb
mill-[in u jaraw li jag[tuna
prodott tajjeb bl-inqas telf ta’
[in.
Qeg[din nitkellmu fuq eluf
kbar ta’ ewro u allura rridu
naraw li kul[add ikun
responsabbli ta’ g[emilu.
B’hekk, sa fl-a[[ar, ikollna
triq o[ra li tie[u gost tg[addi
minnha mhux tkisser
karozza u taqla’ fwiedek biex
tivvja;;a.
Ix-Xlendi hi bajja sabi[a li
jixirqilha l-a[jar u nemmen li
fi ]mien qasir wie[ed ikun
jista’ jasal hemmhekk bla
tbatija. Intenni li wara li jkun
sar ix-xog[ol wie[ed irid
ikompli jsegwi l-pro;ett
b’manutenzjoni xierqa u
f’waqtha; altrimenti kollox
jera’ jmur il-ba[ar.
Ta’ spiss ng[addi mit-triq
f’Marsalforn li tie[dok lejn il-
Qbajjar. Hawn kien sar pro;ett
ta’ tisbi[ tas-si;ar, pjanti,
nhar il-{amis 8 ta’ Lulju f’xirka kif kien
ma’ persuna;;i o[ra qieshom xi
skwadra ]wiemel ta[t il-frosta ta’
kru/iera mara!
Is-su;;ett kien jekk l-Otto Settembre
g[andux ikun mag[]ul u /elebrat b[ala
l-Jum Nazzjonali. B[as-soltu s-Super
One b’[afna po]i li hu l-istazzjon tassena,
imma mbag[ad fuq su;;ett hekk
marbut mar-Reli;jon ma jistedinx xi
monsinjur, reli;ju] jew lajk inti] fil-
;rajja tal-Kristjane]mu.
Le, le — il-lupu jilbes ta’ [aruf biex
jipprova jistad g[all-voti tal-insara imma
d-dwiefer ta’ lupu jikxfuh!
Biex ibellag[hielna li dan kien
bankini, dwal u x’naf jien.
Illum m’g[adux fl-istat sabi[
li kien meta tlesta. Kif jg[idu
meta tixtri xi [a;a: tkun taf
kemm hu serju l-bejjieg[ millafter
sales service!
Intant beda x-xog[ol ukoll
ta’ restawr u rran;ar fuq il-
:onna Pubbli/i ta’ Villa
Rundle. Dan ukoll hu pro;ett
ta’ min ifa[[ru u kien ilu
jin[ass il-b]onn li nitfg[u fuqu
l-attenzjoni tag[na.
ert li meta jitlesta dawn il-
:onna jkun fihom g[axqa u
post fejn il-familja kollha tkun
tista’ tie[u l-mistrie[ tag[ha.
Intenni li importanti li
mbag[ad nib]g[u g[alih u
n[alluh dejjem a[jar milli
sibnieh. Niftakarni student
imqareb fil-Liceo ng[addi ta’
kuljum minn dan il-:nien fi
triqti lejn l-iskola u vi/i versa.
U hekk g[adu jsir sal-lum biex
wie[ed jevita d-d[a[en u l-
istorbju tal-karozzi.
Dan hu post ideali fejn
tqatta’ sig[at g[all-kwiet u
g[all-arja pura g[ad li kultant
iktar nara barranin milli
G[awdxin jg[addu xi ftit tal-
[in. Hu ideali g[at-tfal biex
ji;ru u jilag[bu — xi nannu
g[adu fi]-]mien ma jonqosx
idur bit-tfal tat-tfal!
KAV JOE M. ATTARD
Victoria G[awdex
programm bilan/jat, stiednu xi tnejn ta’
fehma differenti imma, kif g[idt, l-
i]bilan/ kien f’dak jew dawk li ma
stedinx.
Wara kollox g[andna bid-dikjarar
mill-mexxej Laburista li ma ;iex
mag[]ul mill-poplu, li l-Labour issa jrid
jimxi fuq linji laj/isti. Linji li g[al g[ajn
in-nies, f’dan il-ka] it-telespettatur, juru
li huma ‘[bieb tar-reli;jon’ b’xandir ta’
festi u xi programmi, meta fil-fatt
f’su;;etti importanti l-element reli;ju]
ikun nieqes, anzi l-[sieb reli;ju] u
morali ma j[alluhx jinfluwenza.
C. DEBONO
G[ajnsielem, G[awdex

ITTRI LILL-EDITUR
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
17
Ir-ro[s fil-prezzijiet tal-medi/ini>
Kif jit[addet min
ikun wi//u tost
Sur Editur
Kien rappurtat li nhar il-
{add 4 ta’ Lulju 2010 fil-
Ka]in Laburista ta’ {al
Lija, Joseph Muscat attakka
lill-Gvern Nazzjonalista
g[ar-ro[s fil-prezzijiet ta’
62 medi/ina g[ax qal li l-
pro/ess biex jor[su l-
medi/ini [a [afna ]mien u
li g[ad baqa’ [afna
medi/ini x’jor[su.
Mur obsor li g[ad baqa’
[afna medi/ini x’jor[su!
Flok [a pja/ir li ro[su 62
medi/ina bil-[idma talgvern
g[a]el li jkun
negattiv u ji]ra’ l-g[ajta
tieg[u kontra l-gvern li qed
ja[sad su//ess wara l-ie[or
b’risq il-poplu kollu Malti u
G[awdxi.
Is-Segretarju
Parlamentari responsabbli
mid-Divi]joni tal-
Konsumatur fl-Uffi//ju
tal-Prim Ministru qal li
dan ir-ro[s favur ilkonsumatur
hu l-bidu u
mhux it-tmiem taddiskussjoni
malimportaturi
tal-medi/ini u
li trid tinstab soluzjoni
dejjiema biex il-prezzijiet
tal-medi/ini f’Malta jkunu
l-istess b[all-medja talpajji]i
li huma fl-UE.
Il-gvern iddikjara ]ew;
affarijiet:
(1) li fix-xhur li ;ejjin
ikun hemm aktar ro[s ta’
medi/ini g[ax g[ad hemm
numru sostanzjali ta’
medi/ini li g[adhom
g[oljin, u
(2) li jekk finalment ma
jinstabx ftehim malimportaturi
tal-medi/ini
biex issir revi]joni tassistema
li kienet saret fl-
2007 dwar il-prezzijiet talmedi/ini,
il-gvern hu
determinat li dak il-ftehim
isir wie[ed ta’ veru (reali)
fi/-/irkustanzi tal-lum u li
jag[ti stabbiltà fit-tul g[al
prezzijiet tal-medi/ini.
Jekk ma jasalx g[al tali
ftehim, il-gvern jasal g[al
soluzzjoni wa[du, biex
tag[ti din l-istabbiltà.
Minkejja dan ix-xog[ol
kollu b’ri]q il-poplu u
spe/jalment lejn il-morda
kollha, Joseph Muscat ma
impressjona ru[u xejn, basta
sab mod kif imaqdar lillgvern.
Bl-istess mod ma
kienx kuntent u impressjonat
id-Deputat Mexxej tal-Partit
Laburista, l-Avukat Toni
Abela li rrepeta l-istess
kritika ta’ Joseph Muscat flistess
ta[dita fil-ka]in tal {al
Lija fl-istess ;urnata.
Il-lista tat-62 medi/ina li
ro[su b’mod immedjat
kienet pubblikata fil-gazzetti
Maltin kollha.
Tal-Partit Laburista tant
kienu mg[a;;lin biex
jattakkaw lill-gvern li nhar
il-:img[a 2 ta’ Lulju 2010
fis-6.06 bag[tu email mill-
Uffi//ju tal-Komunikazzjoni
f’tentattiv biex jiskreditaw u
jippruvaw i;ibu fix-xejn issu//ess
tal-gvern li rnexxielu
jra[[as 62 medi/ina b’mod
immedjat wara ftehim malimportaturi
tal-medi/ini.
F’dik l-email iddikjaraw li
“il-Gvern ta’ Gonzi mhux
kredibbli fil-;lieda kontra l-
g[oli tal-[ajja”. Din l-
istqarrija kienet iffirmata
mill-kelliema tal-Partit
Laburista dwar is-Sa[[a u l-
Affarijiet So/jali.
F’inqas minn sieg[a, flistess
;urnata, l-istess
uffi//ju li [are; l-ewwel
email, bag[at email o[ra
biex ti;i injorata l-ewwel
email dwar il-prezzijiet talmedi/ini.
Daqshekk huma serji tal-
Partit Laburista.
Li ;ara, i]da, kien li l-
istqarrija tas-6.06pm la[qet
;iet imxandra. B’hekk tal-
Partit Laburista re;g[u taw
konferma li qed ji;u
m[awda mis-su//ess tattmexxija
tal-gvern ta’
Lawrence Gonzi u ma
jistg[ux ila[[qu mal-volum
ta’ xog[ol li jag[mel ilgvern
b’risq il-poplu Malti u
G[awdxi.
JOE CILIA
{’Attard
UE – u turns u dimensja>
Ninsew dak kollu li qalu^
Sur Editur,
Donnu li l-linja politika ;dida tal-PL#GWU
dwar l-Unjoni Ewropea di;à ;iet imfassla.
Dawn it-tellifin — li darba kienu ffri]aw l-
applikazzjoni ta’ Malta biex tid[ol fl-UE —
meta ndunaw li ripetutament il-poplu Malti
kien wera li kien favur is-s[ubija bdew
iwettqu u turn bil-mod il-mod dwar l-
Ewropa.
(1) Sena ilu l-Onor Carmelo Abela kien
qal li ladarba l-poplu kien g[amel l-g[a]la
favur l-Ewropa kellhom jispi//aw iddiskorsi
dwar il-mod kif kien [ares fil-passat
lejn l-Ewropa.
Ji;ifieri l-Onor Abela qalilna biex ninsew
dak id-diskors kollu kontra l-UE, inklu] dak
li kien i[arref l-eks kap tieg[u Sant. Ji;ifieri
insa kollox ja poplu Malti ba[nan!
L-Onor Abela mbag[ad kellu l-wi//
jistqarr li seta’ jg[id bla tlaqliq li l-PL hu l-
partit tal-Ewropa. Dak wi// sfiq!
(2) Dan l-a[[ar, Onorevoli ie[or, Owen
Bonnici, qal li l-Gvern mhux kapa/i jie[u l-
benefi//ji li jirri]ultaw mill-UE. Tajjeb,
mela issa qed jg[idu li qed jirri]ultaw
benefi//ji mill-UE!
Ja poplu Malti ba[nan issa d-diskors, ilprogrammi
fuq is-Super 1 Radio u fuq One
TV (inklu] dawk li kien itella’ Joseph
Muscat) kontra d-d[ul ta’ Malta fl-UE. Insa
kemm qalulna u werwruna kemm kienu se
jag[lqu fabbriki u kumpaniji (li kienu
semmew b’isimhom). Insa l-inva]joni tal-
Isqallin, it-tixrid tal-AIDS, il-missili li kienu
se jg[addu minn fuq rasna u l-iskjavitù ta’
Malta ta[t il-madmad tal-UE e//, e// u
skont Owen Bonnici [a na[dmu g[ax ilgvern
li g[andna mhux qed ja[leb bi]]ejjed
mill-benefi//ji li jirri]ultaw mill-UE.
(3) F’din il-kutrumbajsa dwar l-UE anke l-
G[awdxin progressivi qed jag[tu sehemhom.
F’l-orizzont ta’ nhar is-Sibt 26 ta’ :unju, flartiklu
‘A[na l-G[awdxin’ inkiteb dan li ;ej:
“L-G[awdxin jirringrazzjaw lill-UE. G[ax
kieku ma kinitx hi li [ar;et il-miljuni kieku
konna nkunu g[adna abbandunati f’kollox.
Semmi dak kollu li jifta[ru bih li sar fi
g]iritna u tara ssibx li dan sar bis-sa[[a talfondi
tal-UE.”
L-istess ner;a’ ng[id: dawn qed jg[idu, ja
poplu ba[nan (din id-darba G[awdxi) insa t-
tixwix bla tmiem kontra d-d[ul ta’ Malta fl-
UE li kellu jissarraf f’miljun u nofs biss fi
flus! Insa kemm t[abtu Fenech Adami u
s[abu biex il-poplu Malti jivvota biex
pajji]na jid[ol fl-UE.
Insa li l-PL kien be]a’ li Malta tid[ol fl-
UE. It-tajjeb li qed isir f’G[awdex mhux
mertu tal-Gvern Nazzjonalista i]da tal-UE!
}gur mhux mertu ta’ }vizzera fil-
Mediterran!
Imma g[aliex il-Partit Laburista hu
‘m]ejjen’ b’din l-arroganza kollha tant li
jistma lil kul[add tal-akbar ba[nan Jaqaw
ja[seb li l-Maltin kollha jbatu bid-
‘dimensja’
JOHN PACE
{amrun

18
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
ITTRI LILL-EDITUR
‘Evviva Espana’
Sur Editur,
Qorbot, ;iet u g[addiet ilkompetizzjoni
tal-futbol g[at-
Tazza tad-Dinja.
Did-darba reb[u l-Ispanjoli.
}gur li mhux kul[add basar li
huma se jkunu r-rebbie[a.
{afna — inklu] jien —
kellhom idea li l-Bra]iljani
kienu aqwa mill-o[rajn u
kellhom prospetti tajbin li
jirb[u t-Tazza i]da l-futbol
dejjem jikkaw]a sorpri]i.
Na[seb li l-Ispanjoli rnexxew
g[ax lag[bu b[ala tim
(g[aqda) u tefg[u wara
dahrhom kull [jiel ta’
ambizzjoni personali.
Barra minhekk, ma kinux
“bi//iera” — irrid ng[id “ ma
jid[lux g[all-ballun b’mod
aggressiv u b’periklu li jkorru
lil [addie[or”. Min g[amel
dawn l-azzjonijiet xejn
sportivi, m’huwiex denn li
jissejja[ player.
Test lil pajji]na
Sur Editur,
Ftit tal-;ranet ilu d[alt l-Isptar Mater Dei
g[ax ridt in]ur lil wa[da mill-familjari
tieg[i.
Jien u die[el impressjonani s-sens ta’
ordni u kwiet. Xejn tge;wi;. Il-poplu
jinteba[ b’dan is-sens (ftit rari hawn
Malta) kien miexi b’mod responsabbli.
Jien u g[addej mill-kuridur lejn issezzjoni
fejn kien rikoverat il-pazjent li
mort biex in]ur, g[edt lil marti li kienet
ma;enbi li tista’ tara wi//ek fil-madum
tal-art, tant kien nadif u jleqq.
G[eruq
Sur Editur
Is-sensiela G[eruq li
kienet trasmessa fuq NET
Television ;iet fit-tmiem
tag[ha ftit tal-;img[at
ilu. Sensiela li paxxiet lil
kull min segwiha g[aliex
is-su;;ett fih innifsu kien
ta’ klassi g[olja u l-atturi
qaxxru l-partijiet li
kellhom fdati lilhom.
Kull attur kellu parti
varjata mill-ie[or; ibda
mill-Baruni; is-seftur
tieg[u; l-avukat; u l-bella
kumpanija tad-dverna.
L-attur prin/ipali kien
Joe Gatt — Bernard —
li [aqqu kull tif[ir g[allparti
tassew brillanti li
[adem.
F’G[eruq rajna l-kobor
tas-su;;ett im]ewwaq
b’kull event ma[kum u
mibrum, li j;ib mieg[u l-
Dan inqabblu ma’ pratti/i
b[all-boxing jew dik li
b’ewfemi]mu jsej[ulha ‘arti
marzjali’.
L-Afrika u l-Afrikani min
ikompli jedifikhom g[andhom
b]onn u mhux min irewwa[ ilvjolenza.
Anke l-Ewropej jistg[u
jitg[allmu mill-ispirtu ta’ teamwork.
{u mill-istess Spanjoli.
Minkejja t-team-work talplayers
fil-grawnd, hemm setta
Malli sibna l-kamra tal-pazjent u
d[alna, kompla dak is-sens ta’ ordni u
]died dak ta’ kura personalizzata.
Fin-na[a ta’ fuq ta’ dil-kamra li sserra[
l-g[ajnejn, rajt jirrenja l-Kur/ifiss. Ftakart
f’dak il-ponn nies li fet[ulha kontra l-
pre]enza tal-Kur/ifiss fl-iskejjel. Tg[id
jippreferu li jkun hemm xi qrun imwa[[al
floku
Din tal-aggressjoni kontra l-Kur/ifiss
naraha b[ala wa[da mill-ponot ta’
foxxna ippuntata lejn il-fidi nisranija.
L-o[ra hi l-attakk fuq i]-]wie; nisrani,
progress u kemm l-atturi
Maltin huma kapa/i
j]ommu g[oli l-presti;ju
tal-palk Malti b’lingwa;;
sempli/i, ming[ajr
tlewwiq u /er/uri]mu jew
kliem doppju sens kif qed
jippruvaw ida[[lu /erti
produtturi.
G[eruq ]gur [aqqu
[ames stilel u kieku kelli
nivvota g[al premju ]gur
li kont intih l-og[la
marka, kemm g[assu;;ett,
g[allproduzzjoni,
l-
e]ekuzzjoni u d-
direzzjoni li paxxiet lil
kull spettatur.
Sensiliet b[al dawn
]gur jg[ollu l-livell ta’
NET Television.
FRAN:ISK
Vittoriosa
ta’ nies, fil-grigal tal-pajji], li
trid tinqata’ minn ma’ Spanja.
Trid firda biex tirrenja.
Xtered id-demm u jibqa’
jixtered sakemm dawn l-egoisti
jinteb[u li l-g[aqda hi barka
lill-poplu.
Kif ma jinteb[ux li 75 sena
ilu, il-firda fi Spanja faqqset
gwerra interna li qerdet miljun
Spanjol
GUARAS
Tas-Sliema
sostitwit bid-divorzju jew
koabitazzjoni. }id mag[hom il-[bit
kontra kull forma ta’ /ensura fil-mass
media, l-ippumpjar tal-log[ob tal-flus u
l-firxa tad-droga, u jkollok foxxna
b’[ames ponot lesta biex tinfed
gri]mejn Malta minn dejjem meqjusa
proto-kristjana.
Difi]a morali qawwija kontra l-
qarrieqa tifnihom g[ax huma rebels
without a cause.
N.T.
Il-Belt Valletta
Inkunu a[jar fis-Si;;iewi
Sur Editur,
Nixtieq nag[ti prosit g[all-festa ta’ San Nikola fis-
Si;;iewi. Imma ni;bed l-attenzjoni g[aliex fil-programm
tal-festa ma sar xejn g[a]-]g[a]ag[.
Forsi tkun [a;a flokha li titwaqqaf kummissjoni ]g[a]ag[ b[al
f’parro//i o[ra. Fir-ra[al g[andna numru sabi[ ta’ sa/erdoti u
g[andu jinstab wie[ed li jie[u [sieb bis-serjetà li]-]g[a]ag[.
L-istess ;ara fil-pur/issjoni tal-patrun tag[na San Nikola meta
xi w[ud mill-qassisin li jag[tu servizz fil-parro//a ma [adux
sehem. Hekk ukoll wa[da mill-Quddisiet tal-{add qed tkun
/elebrata mill-istess qassis b’tul esa;erat.
Hu dmir li nitolbu g[al vokazzjonijiet imma, kif jg[id il-Malti,
‘Il-kelma tqanqal u l-e]empju jkaxkar’.
Nittama li ma nserr[ux rasna li kollox sew fis-Si;;iewi, imma
nippruvaw inkunu a[jar.
J. BONELLO
Is-Si;;iewi
Isle of MTV Malta Special
Sur Editur, Erbg[a 30 ta’ :unju, 2010.
Ippermettili niddikjara li jien, Nag[mel enfasi billi n]id li l-
kunsillier tal-Furjana, ma kelli [ru; ta’ permess g[al dan b’ebda mod x’naqsam ma’ xi g[eluq sar mill-Korp tal-Pulizija
[ru; ta’ permess#i g[all-g[eluq u mhux mill-Kunsill Lokali
ta’ parti minn Triq l-Isqof Mauro Floriana.
Caruana kantuniera ma’ Triq is- EDWARD TORPIANO
Suq (Floriana) g[all-attività Isle
Kunsillier
of MTV Malta Special nhar l-
Il-Furjana
Il-kitbiet
ta’ Dun Pawl
Camilleri
f’il-mument
Sur Editur,
Qrajt l-ittra ta’ Robbie
Mamo f’il-mument ta’ nhar
il-{add 27 ta’ :unju, 2010
li fiha issu;;erixxa li l-
artikli ta’ Dun Pawl
Camilleri li jidhru kull nhar
ta’ {add f’il-mument
jin;abru fi ktieb.
Naqbel perfettament mas-
Sur Mamo.
Jien ukoll insegwi l-artikli
ta’ Dun Pawl; huma
minjiera ta’ tag[lim u ta’
;id. Personalment nu]ahom
b[ala [sieb tal-jum fuq istazzjon tar-radju tal-Knisja
Katidrali ta’ G[awdex
(Radju Katidral 90.9FM)
— jin]lu tajjeb [afna ma’
min isegwi r-radju tag[na.
Nag[mel appell lill-PIN
biex jippubblikaw huma
dawn l-artikli fi ktieb. Jien
inkun l-ewwel wie[ed li
nakkwista kopja, g[alkemm
g[andi l-cuttings kollha
tieg[u.
Kelma ta’ ‘grazzi’ lil Dun
Pawl Camilleri ta’ dawn l-
artikli li hu jikteb kull nhar
ta’ {add.
Kompli ikteb u a[na
nkomplu naqraw u
nirriflettu.
RAYMOND AGIUS
Rabat, G[awdex
* * *
Sur Editur,
Na[seb li jkun ta’ ;id g[allqarrejja
Maltin jekk l-artikli
li Dun Pawl Camilleri
jikteb f’il-mument jin;abru
fi ktieb.
Dun Pawl g[andu mod
kif jg[addi l-messa;;
nisrani f’termini tal-[ajja li
qed ng[ixu llum. Hekk kien
jag[mel Sidna :esù Kristu
fi]-]mien li g[ex fostna.
Fid-dinja materjalista tallum
in[oss li kif jikteb Dun
Pawl aktar hemm /ans li ]-
]errieg[a taqa’ fuq art
g[ammiela.
P.B.A.
Bormla

ITTRI LILL-EDITUR
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
19
Fondi mitlufa u benefi//ji li rri]ultaw
Sur Editur,
L-Oppo]izzjoni Laburista fil-Parlament
ressqet mozzjoni ta’ sfidu/ja fil-Ministru
Dolores Cristina u talbet g[ar-ri]enja tag[ha
min[abba li l-Kummissjoni Ewropea [adet
de/i]joni li g[al din is-sena tissospendi l-
implimentazzjoni tal-programmi Lifelong
Learning u Youth in Action.
Fost affarijiet o[ra l-Oppo]izzjoni qalet li l-
istudenti tilfu dak li hu tag[hom min[abba l-
i]balji li saru u li l-gvern mhux kapa/i jie[u l-
benefi//ji li jirri]ultaw mill-UE. L-Oppo]izzjoni
qalet ukoll li trid tin;arr ir-responsabbiltà
politika.
Sewwa wisq; mela issa tal-Labour qed
jg[idu li jirri]ultaw benefi//ji mill-UE! Insew
dawn il-kampanja [arxa laburista kontra d-
d[ul ta’ Malta fl-UE.
Insew it-tixwix li Malta tibbenefika biss minn
miljun u nofs fi flus kontanti bis-s[ubija. Nesa
Joseph Muscat, illum Kap tal-PL, kemm t[allas
mill-partit tal-programmi li tella’ kontra d-d[ul
ta’ Malta fl-UE.
Jafu dawn tal-PL illi kieku g[addiet tag[hom
mhux din il-farka tal-programmi edukattivi biss
konna nitilfu i]da l-benefi//ji kollha! U dwar
il-;arr tar-responsabbiltà politika x’se jag[mlu
Min minnhom se jirri]enja
Fil-verità, bi kliemhom stess messhom
jirri]enjaw kollha kemm huma g[ax kollha
kienu vvutaw kontra d-d[ul ta’ Malta fl-UE.
Ta’ lanqas messhom i[alluna fil-kwiet u
jemigraw kollha lejn l-I]vizzera (dik veru u
mhux dik tal-[olma fil-Mediterran).
JOHN FARRUGIA
Il-Mosta
Joseph Muscat — pirmli u paroli
Sur Editur,
Nhar il-{add 4 ta’ Lulju
2010, Joseph Muscat ikkritika
lill-gvern fuq diversi su;;etti.
Fosthom we[el ma’ rasu r-
ro[s fil-medi/ini li kien g[adu
kif [abbar il-gvern.
Issa dwar l-g[oli tal-[ajja u
l-prezz tal-medi/ini kemm il-
PL kif ukoll Joseph Muscat
ilhom jiktbu u jikkummentaw.
Pere]empju qabel l-Elezzjoni
tal-1996 f’punt 114 minn 150
fid-dokument ‘Inizjattivi
g[all-Vi]joni ta’ Malta
Moderna’ kienu kitbu hekk:
“Ikun hemm [idma bla
waqfien biex jitra]]an l-g[oli
tal-[ajja”.
I]da x’;ara fil-fatt malli
[adu l-gvern lejn l-a[[ar tal-
1996 L-g[oli tal-[ajja sploda
’l fuq prin/ipalment
min[abba l-introduzzjoni tas-
CET. Il-medi/ini, imbag[ad,
xi [a;a tal-g[a;eb. Infatti
studju xjentifiku kien wera li
l-prezzijiet tal-medi/ini
essenzjali kienu g[olew b’27
fil-mija!
G[addew ftit xhur o[ra u l-
Gvern Laburista ma kienx
kuntent b’li g[amel u ballat
i]jed fuq dahar i/-/ittadin, din
id-darba permezz tal-Ba;it
tal-1998. Dak il-Ba;it li
Joseph Muscat kien sejja[lu
“ta’ kura;; u ;ust”. Ba;it li
kien fih 33 taxxa, u[ud
minnhom ;odda.
Fost it-taxxi l-;odda kien
hemm wa[da fuq il-medi/ini
li sa dak i]-]mien konna
nie[du b’xejn ming[and ilgvern.
It-taxxa l-;dida kienet
tikkonsisti f’tariffa ta’ €1.16
fuq kull wa[da mill-medi/ini
li kien ikollna fuq ir-ri/etta
tat-tabib.
Wie[ed irid jiftakar ukoll li
dak i]-]mien il-medi/ini
kienu jin;abru kull erba’
;img[at. Dan kien irri]ulta
f’li pazjent li ji;bor sitt
medi/ini differenti kien je[el
€8 kull xahar fuq medi/ini li
l-PL kien weg[du li kienu se
jibqg[u bla [las!
X’ta[sbu li kien qal Joseph
dwar dan B[as-soltu, biex
jappo;;ja u ji;;ustifika dak
kollu li kien jag[mel Alfred
Sant, kien esklama li b’dawk
il-medi/ini kollha li kien qed
iqassam il-gvern wie[ed kien
jasal jg[id li tliet kwarti millpoplu
Malti kien marid
f’qieg[ ta’ sodda!
Tara d-differenza kif kien
jitkellem qabel u kif jitkellem
meta jkun hemm Gvern
Nazzjonalista!
Ja[asra b’dak il-[afna li
kiteb Joseph Muscat filpassast
ikkomprometta ru[u
fuq [afna su;;etti u tista’
tg[id li kull darba li jifta[
[alqu jwaqqa’ l-;ebla fuq
saqajh!
J. CARUANA
Ir-Rabat
Mario Vella —
il-PL u l -PN
Sur Editur,
F’il-mument tal-{add 11
ta’ Lulju 2010 pa;na 7,
Mario Vella ;ie kkwotat li
kiteb f’The Times nhar it-
Tnejn 5 ta’ Lulju 2010, li l-
Partit Nazzjonalista baqa’
ma ;;eddix u skont hu
g[andu jer;a’ jmur
fl-Oppo]izzjoni biex
ji;;edded.
Din hi dikjarazzjoni
mag[mula b’mod sottili
biex i;;ieg[el lill-poplu
ja[seb li wasal i]-]mien li
l-Partit Laburista jkun filgvern.
Dwar min g[andu b]onn
ji;;edded ma jistax jg[idu
Mario Vella g[ax hu kien
konsulent dwar l-
ekonomija ma’ Karmenu
Mifsud Bonnici, ma’
Alfred Sant u issa ma
Joseph Muscat.
F’dawn is-snin kollha
sal-lum il-Partit Labuista
baqa’ u g[adu fl-
Oppo]izzjoni g[ax f’kull
elezzjoni l-ma;;oranza
tal-votanti baqg[et
i//a[[ad lill-Partit
Laburista mill-ma;;oranza
tal-voti li kellu b]onn biex
jie[u l-gvern f’idejh.
Mario Vella ng[aqad
mal-kor tal-mexxejja u
deputati Laburisti li
jivvintaw il-qlajjiet u l-
gideb dwar in-Nazzjonalisti
u l-Partit Nazzjonalista.
Dan g[aliex iddikjara li
n-Nazzjonalisti li kienu
fer[u bil-waqg[a tal-gvern
ta’ Alfred Sant, illum qed
jiddispja/ihom li kien ;ara
hekk.
Trid tkun sfa//at biex
tag[mel dikjarazzjon b[al
dik meta l-Partit
Nazzjonalista baqa’ f’kull
elezzjoni j]id il-voti u
allura baqa’ jikseb ilma;;oranza
fuq il-Partit
Nazzjonalista.
Dan baqa’ jfisser
gvernijiet nazzjonalisti
b’mod ripetut g[al tliet
elezzjonijiet konsekuttivi
waqt li l-Partit Laburista
baqa’ dejjem l-akbar
minoranza u g[alhekk
dejjem baqa’ u g[adu fl-
Oppo]izzjoni.
Il-Partit Laburista
g[andu jikkunsidra dawn
il-fatti u ma joqg[odx fuq
l-ideat u l-pariri ta’ Mario
Vella jekk ma jridx jibqa’
fl-Oppo]izzjoni g[al [afna
aktar snin.
Il-Partit Nazzjonalista
g[amel it-ti;did li kellu
jag[mel tul dawn is-snin u
g[alhekk li baqa’ partit
rebbie[ kontra dak li qal
Mario Vella. Lil-leaders
tal-MLP#PL, il-Partit
Nazzjonalista reb[ilhom
kollha.
Jekk Joseph Muscat
jibqa’ jie[u u ja//etta l-
pariri ta’ Mario Vella ikun
fa/li g[alih li ji;rilu b[alleaders
ta’ qablu.
CJ
{’Attard

22
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
internazzjonali
IR-RENJU UNIT
Daqshekk Rolling Stones
Ir-rapporti fil-media Ingli]a
qed isostnu li r-Rolling
Stones – il-grupp le;;endarju
li kien iffurmat fl-1962 –
jidher li se jxolji darba g[al
dejjem. Il-grupp se jag[mel
farewell tour.
Dan il-farewell tour qed
ikun irrappurtat li se jsir issena
d-die[la, u fih ir-Rolling
Stones se jduru d-dinja – ittour
jintemm fl-2012. Bih se
jkunu qed ji//elebraw nofs
seklu ta’ mu]ika.
L-erba’ membri tar-Rolling
Stones flimkien g[andhom
268 sena. Id-drummer,
Charlies Watts ji//elebra s-
70 sena tieg[u waqt li jkun
fuq it-tour. Ronnie Wood
g[andu 63 sena, Keith
Richards u Mick Jagger
g[andhom 66 sena kull
wie[ed, u lkoll jaqblu li dan
kien il-mument adatt biex
jieqfu u jirtiraw.
L-AFGANISTAN
}ew; Amerikani f’idejn it-Taliban
}ew;/ittadini Amerikani, flus g[al informazzjoni dwar
ilbiera[ spi//aw f’idejn ilmilitanti
Afgani. L- Amerikani.
fejn jinsabu ]-]ew;
indikazzjonijiet huma li dawn Skont il-Gvernatur ta’
huma ]ew; suldati Amerikani. Logar, i]-]ew; Amerikani,
Huma nqabdu wara minkejja t-twissijiet filkuntrarju,
kienu qabdu u
sparatura mal-militanti filprovin/ja
ta’ Logar. Ftit wara [ar;u mill-ba]i tag[hom
l-in/identi, il-mezzi tax-xandir wa[edhom nhar il-:img[a filg[axija,
f’zona mag[rufa
fl-Afganistan bdew i[abbru
kumpens ta’ somma kbira ta’ g[all-pre]enza tat-Taliban.
L-I}VIZZERA> L-ajruplani tal-Patrouille Suisse jittajru ma;enb l-Airbus A330-300, waqt il-Flugmeeting
Emmen 2010 f’Emmen hekk kif l-I]vizzera ti//elebra l-100 sena tal-avjzzjoni fil-pajji]. (Ritratt> Reuters)
L-ISTATI UNITI
Zsa Zsa Gabor f’kundizzjoni kritika
L-atti/i anzjana Zsa Zsa
Gabor tinsab f’kundizzjoni
kritika l-isptar wara
operazzjoni f’;enbha.
Gabor, li g[andha 93 sena,
kisret ;enbha wara li waqg[et
mis-sodda fid-dar tag[ha,
f’Bel-Air. Hi issa qed
tin]amm fi sptar f’Los
Angeles.
Ir-ra;el tag[ha, il-Prin/ep
Frederic von Anhalt – id-disa’
ra;el ta’ Gabor – qal li aktarx
waqt l-operazzjoni hi sofriet
attakk ta’ puplesija. I]da
martu issa kienet konxja,
g[alkemm kienet konfu]a
[afna.
IL-KWISTJONI TAL-KURIFISSI FIL-KLASSIJIET
Jikber l-appo;;
g[all-Italja
Madwar 20 pajji]-membru
tal-Kunsill tal-Ewropa
iddikjaraw l-appo;;
tag[hom g[all-Italja fil-ka]
li din g[andha fil-qorti tal-
Kunsill tal-Ewropa rigward
il-kur/ifissi fil-klassijiet.
Il-qorti tal-Kunsill tal-
Ewropa – il-Qorti Ewropea
tad-Drittijiet tal-Bniedem –
kienet idde/idiet li l-Italja
trid tne[[i l-kur/ifissi kollha
mill-iskejjel pubbli/i u l-
uffi/ini wara kaw]a li kienet
ressqet mara ta’ nisel
Finlandi] li tg[ix l-Italja.
Issa, ri/entament resqet l-appell tag[ha.
Dan il-ka], apparti li
[oloq polemika kbira fl-
Italja, qanqal dibattitu u
ag[a s[i[ f’diversi pajji]i
o[rajn, partikularment dawk
tal-Kunsill tal-Ewropa. Din
l-g[aqda b’kollox t[addan
fiha 47 pajji] mill-Ewropa u
ma g[andha l-ebda
relazzjoni mal-Unjoni
Ewropea, li hi g[aqda
o[ra.
Il-Gvernijiet ta’ Malta, kif
ukoll tal-Armenja, il-
Bulgarija, ipru, il-Gre/ja,
il-Litwanja, Monaco, ir-
Rumanija, ir-Russja u San
Marino, formalment qed
jappo;;aw lill-Italja flappell
tag[ha fil-qorti.
Imbag[ad hemm il-
Gvernijiet tal-Awstrija, il-
Kroazja, l-Ungerija, il-
Moldova, il-Polonja, is-
Serbja, is-Slovakkja u l-
Ukrajna, li pubblikament
ikkritikaw id-de/i]joni talqorti,
li m’g[andha
x’taqsam xejn mal-Unjoni
Ewropea.
Il-Qorti Ewropea g[ad-
Drittijiet tal-Bniedem hi
bba]ata fi Strasburgu,
Franza.
L-appo;; g[all-wirt
Kattoliku tal-Italja ;ie wkoll
minn dawk li m’humiex
Kattoli/i. Il-Patrijarka Cyril
tal-Ortodossi Russi ta’
Moska tkellem dwar il-ka]
b[ala wie[ed li jg[aqqad il-
Knejjes Insara kontra s-
sekulari]mu, filwaqt li
Ortodossi o[ra tkellmu dwar
alleanza strate;ika bejn il-
Kattoli/i u l-Ortodossi, bilmira
li jiddefendu t-
tradizzjonijiet Insara kontra
s-sekulari]mu u l-
liberali]mu.
Il-ka] kien tressaq minn
Soile Lautsi – mara ta’ nisel
Finlandi] li imma g[andha
/ittadinanza Taljana – li
o;;ezzjonat g[all-pre]enza
tal-kur/ifissi fil-klassijiet
tat-tfal tag[ha. F’Novembru,
il-Qorti qatg[etha li kur/ifissi fl-iskejjel fl-Italja
jridu jitne[[ew u l-mara
ng[atat ukoll kumpens ta’
5,000 ewro.
Issa, fit-30 ta’ :unju beda
jinstema’ l-appell tal-Italja u
d-de/i]joni mistennija
tit[abbar f’Novembru.

INTERNAZZJONALI
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
21
IL-PENI}OLA KOREANA
Il-Korea ta’ Fuq lesta
tiddikjara “gwerra sagra”
Il-Korea ta’ Fuq qalet li lesta
tibda “gwerra sagra” kontra
l-Istati Uniti u l-Korea ta’
Isfel “fi kwalunkwe [in”,
ibba]ata fuq id-deterrent
nukleari li g[andha. Dan, bi
twe;iba g[all-manuvri
militari li se jibdew dawn i]-
]ew; pajji]i.
It-tensjoni fil-peni]ola
Koreana tinsab m’og[la s-
smewwiet wara li l-Korea ta’
Isfel akku]at lill-Korea ta’ Fuq
li f’Marzu g[errqet wie[ed
mill-bastimenti tag[ha, bilkonsegwenza
li nqatlu s-46
ba[ri li kien hemm abbord.
Min[abba f’hekk, il-Korea ta’
Isfel [adet il-passi biex
issa[[a[ id-difi]i tag[ha, anki
permezz ta’ manuvri militari
flimkien mal-Istati Uniti.
Il-Korea komunista spiss filpassat
u]at kliem ta’ rabja
meta l-Korea ta’ Isfel tie[u
sehem f’manuvri militari. I]da
din id-darba, l-uffi/jali
L-ITALJA
Tard il-:img[a fil-g[axija,
partijiet mill-Italja kienu
milqutin minn maltemp qalil
ikkaratterizzat minn ri[
qawwi. Dan il-maltaemp
ikkaw]a l-mewt ta’ persuna
wa[da fir-re;jun ta’ Verona,
filwaqt li diversi nies kienu
midrubin fl-in[awi ta’
Padova.
Xi ba[rin Amerikani abbord l-aircraft carrier nukleari – il-USS George
Washington – fil-port Korean ta’ Busan, li llum se jibda jie[u sehem
fil-manuvri militari
Amerikani m’humiex jeskludu
li jkun hemm xi atti ta’
provokazzjoni mill-Korea ta’
Fuq. Dan, partikularment hekk
kif il-Korea ta’ Fuq qed
tipprova tag[ti spinta lissu//essjoni
tal-poter minn
Kim Jong-il lil ibnu.
Il-militar tal-Korea ta’ Fuq
u l-Istati Uniti se jibdew
manuvri militari fuq skala
kbira, illum il-{add u
mbag[ad hemm aktar
{afna nies indarbu mhux
b’mod gravi minn b/ejje/ tassi;ar
u affarijiet o[ra li ttajru
mir-ri[ qawwi. Il-vittma,
ra;el, miet wara li [ajt ta’
bini agrikolu kkrolla
min[abba l-qawwa tar-ri[.
Anki l-in[awi ta’ Brescia
kienu milqutin minn tromba
tal-arja, li min[abba l-qawwa
e]er/izzji militari ppjanati
g[al Awwissu.
Il-Korea ta’ Fuq qed
issostni li dawn il-manuvri
militari huma provokazzjoni.
Min-na[a tag[ha, l-Istati
Uniti qalet li ma kellha ebda
interess tid[ol f’battibekk
mal-Korea ta’ Fuq, u li kien
hemm b]onn ta’ anqas
provokazzjoni minn dan ilpajji]
Komunista u aktar
azzjoni kostruttiva.
Ri[ qawwi jikkaw]a vittma u xi midruba
tag[ha kellhom ikunu
evakwati 45 familja mirresidenza
tag[hom. Dan,
wara li r-ri[ ikkaw]a [sara
serja lis-saqaf tal-bini fejn
dawn il-familji kienu
joqog[du. Kien hemm ukoll
si;ra li nqalg[et minn postha
mir-ri[ u ni]let fuq karozza
pparkjata.
Il-PERÙ
Emer;enza nazzjonali
min[abba l-kes[a
Il-Gvern tal-Perù iddikjara
stat ta’ emer;enza f’aktar
minn nofs il-pajji] min[abba
l-kes[a kbira li qed tag[mel.
{afna miz-zoni milqutin
jinsabu fin-Nofsinhar tal-
Perù. B[al dan i]-]mien tassena
tkun ix-xitwa, i]da din
id-darba, it-temperatura qed
tin]el anki anqas minn -20
grad Celsius.
Bid-dikjarazzjoni ta’ stat
ta’ emer;enza, l-awtoritajiet
jistg[u jag[mlu u]u tal-fondi
tal-emer;enza biex
jipprovdu l-medi/ini, ilkutri,
kif ukoll il-kenn lil
dawk affettwati l-aktar.
B’kollox, l-istat ta’
emer;enza kien iddikjarat
f’16 mill-24 re;jun fil-Perù.
Matul din il-;img[a li
g[addiet f’Lima, il-kapitali
tal-Perù, kienet irre;istrata t-
temperatura ta’ 8 gradi
Celsius, l-anqas temperatura
qatt irre;istrata f’dawn l-
a[[ar 46 sena.
Anki fiz-zona Amazonika
tal-Perù – mag[rufa g[attemperatura
s[una u umda –
it-temperatura ni]let [afna u
kienet irre;istrata t-
temperatura ta’ 9 gradi
Celsius.
Mijiet ta’ nies, filma;;oranza
tfal, mietu
min[abba din il-mew;a ta’
kes[a. Kwa]i nofs dawk li
mietu kienu tfal ta’ età
]g[ira [afna min[abba l-
mard marbut mal-kes[a.
IL-GREJA
Lejn l-g[oti tat-tieni parti tas-self
George Papaconstantinou,
il-Ministru tal-Finanzi Grieg
qal li l-Gre/ja kienet se
ting[ata t-tieni parti tas-self
minn pakkett ta’ g[ajnuna
mfassal mill-Unjoni Ewropea
u l-Fond Monetarju
Internazzjonali (IMF).
Dan qed isir peress li bilmi]uri
ta’ awsterità li adotta
l-pajji] aktar kmieni din issena,
issodisfa l-
kundizzjonijiet biex dan
jista’ jsir. Il-Gre/ja kienet
f’xifer il-falliment fl-ewwel
xhur ta’ din is-sena
min[abba l-ammont kbir ta’
dejn li kien akkumula l-pajji]
tul is-snin.
Nhar it-Tnejn, f’Ateni se
jin;abru l-uffi/jali tal-UE, l-
IMF u l-Bank entrali
Ewropew biex jivverifikaw
jekk il-Gre/ja hix
timplimenta l-mi]uri talawsterità
u hekk jassiguraw
id-disa’ biljun ewro o[ra
f’g[ajnuna. Il-Gre/ja kienet
ing[atat l-ewwel parti ta’ 20
biljun ewro mill-bqija talpajji]i
li ju]aw l-ewro u l-
IMF, f’Mejju.
Il-Ministru Grieg qal
f’intervista ma’ ;urnal Grieg
li biex dan il-pagament ikun
jista’ jing[ata, il-Gre/ja
kellha twettaq sensiela ta’
miri sat-30 ta’ :unju. Hu qal
li mhux biss dan kien sar,
i]da ittie[ed ukoll pass ie[or
biex ikun hemm riforma fissistema
tal-pensjonijiet.

22
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
LOKALI
Vodafone tipprovdi
pakkett ta’ informazzjoni
g[at-turisti f’Malta
It-turisti f’Malta issa
jistg[u jikkomunikaw
ma’ networks lokali u
ma’ dawk fl-Unjoni
Ewropea b’mod
mg[a;;el u sempli/i
– bil-Holiday Pack ta’
Vodafone.
Din it-tariffa
innovattiva talvaganzi,
l-ewwel
wa[da b[ala fis-suq lokali,
hi ba]ata fuq tliet offerti li
jil[qu b]onnijiet differenti,
b[al kemm il-persuna se
ddum hawn Malta u x’tip
ta’ komunikazzjoni u a//ess
g[all-internet g[andha
pjanat tul i]-]jara f’Malta.
Il-Holiday Pack ta’
Vodafone jinkludi:
• Holiday Pack inklusiv li
jag[ti lill-klijenti mowbajl li
jkun network unlocked,
SIM card Maltija u sieg[a
telefonati lin-numri kollha
lokali u dawk fil-pajji]i tal-
UE. Dan il-Packjiswa biss
€49;
• Packli jag[ti lill-klijenti
SIM Maltija biss u sieg[a
telefonati lin-numri kollha
lokali u dawk fil-pajji]i tal-
UE g[all-prezz ta’ €25;
• Vodafone Internet Key
b’xahar data g[all-prezz ta’
€49.
Top upta’ €20 jag[ti lillklijenti
sieg[a ]ejda ta’
telefonati.
Il-Holiday Pack hu
disponibbli mill-[wienet
kollha ta’ Vodafone.
Wi-fi b’xejn fi Pjazza Tigné
Peress li qed ji]died l-u]u pubbliku tal-Pjazza l-;dida f’Tigné
Point, SIS Ltd, l-intrapri]a kon;unta bejn il-Midi u Siemens
Italia, wa[[let diversi punti tal-wi-fi madwar Pjazza Tigné.
Dan is-servizz tal-internet qed ikun offrut b’xejn lillvi]itaturi
kollha bil-kortesija ta’ SIS Ltd.
Il-Kap E]ekuttiv tal-Midi, Ben Muscat, qal li l-wi-fi hu
element fundamentali fil-[ajja tal-lum. “Il-fatt li issa tista’
tpo;;i u ta[dem jew tu]a l-internet fil-pjazza se jg[in lillpubbliku
li j]urna biex igawdi aktar l-atmosfera unika f’din
il-pjazza ming[ajr karozzi.”
Il-grupp ta’ ;urnalisti Maltin fil-bini tal-Parlament Ewropew fi Brussell
Il-Kummissarju Ewropew John Dalli jiltaqa’
ma’ personalitajiet mill-qasam tax-xandir f’Malta
Fil-bidu ta’ dan ix-xahar, il-
Kummissarju Ewropew
responsabbli mis-Sa[[a u Protezzjoni tal-Konsumatur,
John Dalli, iltaqa’ ma’ grupp
ta’ personalitajiet li jmexxu
u#jew jipprodu/u programmi
tar-radju u televi]joni f’Malta
kif ukoll xi ;urnalisti minn
;urnali lokali, li kienu fuq
]jara qasira fi Brussell.
Il-Kummissarju Dalli [a l-
okka]joni biex jiddiskuti
mag[hom f’ambjent informali
fl-uffi//ju tieg[u u
spjegalhom ir-responsabbiltà
tar-rwol tieg[u biex ji;u
m[arsu s-sa[[a ta/-/ittadini
Ewropej u jkun protett ilkonsumatur.
F’laqg[a f’Dar l-Ewropa
qabel it-tluq tag[hom, il-Kap
tar-Rappre]entanza Bill
Martin sa[aq fuq il-benefi//ju
ta’ ]jarat b[al dawn g[allpersonalitajiet
infushom kif
ukoll g[all-udjenzi tag[hom.
Il-grupp ta’ g[oxrin kien
g[al ]jara ta’ informazzjoni
fil-kapitali Bel;jana
organizzata mir-
Rappre]entanza tal-
Kummissjoni Ewropea
f’Malta flimkien mas-Sezzjoni
ta]-}jarat tad-Direttorat
:enerali tal-Komunikazzjoni
tal-Kummissjoni Ewropea.
Matul din i]-]jara ta’
jumejn, il-parte/ipanti
attendew g[al ta[ditiet minn
diversi kelliema dwar ilprijoritajiet
tal-politika tal-
UE, it-Trattat ta’ Li]bona u l-
ambjent kif ukoll temi
marbutin direttament ma’
Malta.
Il-programm kien jinkludi
wkoll ]jara fil-bini tal-
Parlament Ewropew fi
Brussell li matulha l-
parte/ipanti ng[ataw
pre]entazzjoni dwar ir-rwol
ta’ din l-istituzzjoni, kif ukoll
]jara fl-istudios tar-radju u t-
televi]joni li l-Kummissjoni
g[andha fil-bini tal-
Berlaymont.
Il-grupp tmexxa minn Lilian
Vassallo, Assistenta tal-Media
u l-Informazzjoni fir-
Rappre]entanza tal-
Kummissjoni Ewropea
f’Malta.
SUMMER PIANO FESTIVAL 2010. G[adha kemm intemmet it-tieni edizzjoni ta’ The
Summer Piano Festival, li matulha saru diversi lezzjonijiet u ta[ditiet utli g[al studenti tal-pjanu.
Id-direttur tal-festival Alexei Galea u Prof. Didenko, it-tnejn im[arr;a fil-Moscow State
Conservatoire, taw servizz tajjeb b’risq il-kultura Maltija. Il-parte/ipanti kollha, 12-il pjanist,
ing[ataw lezzjonijiet bla [las mill-Prof. Didenko. Huma kienu impressjonati bil-kapa/itajiet
tieg[u. {adu sehem ukoll pjanist mir-Russja u ie[or mill-:ermanja. Il-qofol tal-festival intla[aq
b’kun/ert minn Prof. Didenko, ta[ditiet minn Prof. Michael Laus u Prof. Didenko, u l-kun/ert
finali mill-istudenti. Dawn il-festivals, li jag[tu l-opportunità lill-istudenti li jie[du ta[ri; simili
g[al dak ta’ Akkademji f’pajji]i barranin, qed jiksbu popolarità u qed ikunu mistennija minn
bosta studenti.
L-HSBC jifta[ mill-;did
il-ferg[a msebb[a tal-{amrun
Il-ferg[a tal-HSBC tal-{amrun re;g[et lura g[an-normal
wara tliet xhur ta’ xog[lijiet estensivi ta’ tisbi[. Il-ferg[a
f’zona /entali fil-{amrun fuq medda ta’ 300m2 g[andha
sehem importanti fin-network estensiva tal-ferg[at tal-HSBC
f’Malta.
It-titjib sar b[ala parti minn programm ta’ trasformazzjoni
li qed ise[[ fil-ferg[at tal-HSBC f’Malta b’investiment ta’
€8 miljun mifrux fuq [ames snin.
Il-mod kif il-ferg[a ;iet organizzata mill-;did jippermetti
relazzjoni a[jar mal-klijenti biex jir/ievu servizzi u pariri
personalizzati f’ambjent ta’ iktar sigurtà u privatezza.
Il-ferg[a tal-{amrun tkun miftu[a mit-Tnejn sal-:img[a
mill-4 sas-7 pm biex jing[ataw pariri personalizzati g[allippjanar
finanzjarju.

Collage
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
23
Koordinazzjoni: Joe Cassar – mument@media.link.com.mt
28-29
Skambju bejn
]g[a]ag[ Maltin
u Finlandi]i
33
Wied il-Miela[
f’G[awdex
34
Fjura b’ri[a
ta’ mejtin
35
It-Tisliba
tax-Xahar
bi tliet premjijiet
WINTER MOODS
Ji//elebraw il-25 anniversarju
b’kun/ert live Fuq il-Fosos
• Intervista ma’ Ivan Grech f’pa;ni 26-27
Ritratt> Mike Ross

24
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
VJA::AR
Parti minn Cité Saint-Pierre kif tidher minn fuq il-muntanja bix-xmara Gave (fuq il-lemin) taqsam il-belt ta’ Lourdes
FTIT BISS ’IL BOG{OD MINN LOURDES, FI FRANZA
Cité Saint-Pierre
Belt tas-skiet u l-pa/i – frott il-karità
– g[al dawk li ma jifil[ux i[allsu
minn Michael Caruana – michael.caruana@media.link.com.mt
Ftit jafu li dawk li ma jifil[ux
i[allsu ]jara f’Lourdes, fillbi/
ta’ Franza, illum
g[andhom l-opportunità
jaqtg[u xewqithom. Sirt naf
b’dan wara snin li kont ili
n]ur Lourdes.
Fil-fatt, l-ewwel ma saret
taf b’dan il-post u bisservizzi
li jipprovdi kienet ilmara.
Jien kont qieg[ed waqt
eskursjoni ta’ wie[ed millgruppi
tal-Euro Tours u meta
qaltli bl-esperjenza tag[ha
f’dan il-post, ftehimna li l-
ewwel darba li nkunu
Lourdes wa[idna, ming[ajr
gruppi, immorru flimkien. U
hekk kien. Kienet esperjenza
sabi[a li bqajt ng[o]].
Minn dakinhar ’il hawn
kelli x-xorti mmur drabi o[ra
n]ur din il-‘belt’ u dan hu
dovut g[all-fatt li, f’dawn l-
a[[ar snin, u[ud mit-tour
operators lokali bdew
jinkludu fil-programmi
tag[hom ta’ erba’ jew [amest
ijiem ]jara f’Cité Saint-
Pierre. ‘Belt’ li fiha
jispikkaw fuq kollox is-skiet
u l-pa/i. ‘Belt’ frott il-karità,
il-volontarjat.
Fil-fatt wie[ed jintlaqa’
f’din il-‘belt’ b’tabella kbira
b’salib u bil-kliem fuqha
Pa/i, Skiet.
Belt ]g[ira b’qalb kbira
Cité Saint-Pierre, kif
issemmiet mill-fundatur
tag[ha, hi ‘belt’ ]g[ira fuq
daqsxejn ta’ muntanja ’il
barra minn Lourdes. Xi
kilometru u nofs biss ’il
bog[od. ‘Belt’ ]g[ira, b’qalb
kbira, li mill-1956 ’il hawn
laqg[et fiha eluf ta’
pellegrini mid-dinja kollha u
li ma kinux jifil[u j[allsu
biex imorru Lourdes.
Fil-fatt din il-‘belt’ hi sej[a
[ajja g[al individwi u gruppi,
g[as-so/jetà, u g[all-Knisja
biex jag[tu le[en lill-vittmi
tal-esklu]joni so/jali. Biex
mill-;did jag[rfu l-post
tag[hom fis-so/jetà.
Fl-1955 l-Isqof ta’ Tarbes u
Lourdes talab lil Monsinjur
Jean Rodhain biex iwie;eb
g[ax-xewqa ta’ Bernadette
Soubirous li 152 sena ilu
kellha 18-il dehra mill-
Madonna.
Frott il-;enero]ità
tan-nies
Fil-fatt din il-‘belt’ hi frott
ta’ weg[da li Bernadette
g[amlet mag[ha nfisha li
tg[in lil [addie[or, lil min hu
fil-b]onn, u tad-determinazzjoni
ta’ Monsinjur Rodhain,
il-fundatur ta’ Secours
Catholique – Caritas Franza.
Mill-bini tag[ha fl-1955 ’il
hawn din il-‘belt’ hi l-[ajja u
l-qalb li t[abbat ta’ din ilforza
ewlenija fi Franza fil-
;lieda tag[ha kontra l-faqar.
Cité Saint-Pierre hi wkoll
frott ta’ karità ta’ numru kbir
ta’ nies – grazzi issa wkoll
g[a]-]jarat regolari tal-
Maltin – li fi tmiem i]-]jara
tag[hom ma jonsqux li j[allu
donazzjoni ;eneru]a.
Kull sena, madwar 22,000
persuna mwe;;a’ fil-[ajja
tag[hom ta’ kuljum u li
jkunu jixtiequ jag[mlu ]jara
ta’ tama f’Lourdes u
m’g[andhomx biex,
jintlaqg[u f’din il-‘belt’
b’qalb kbira.
Fil-fatt, dan il-post ta’
mer[ba, ta’ pa/i, ta’ talb, ta’
qsim ta’ esperjenzi u ta’
karità, jista’ jibqa’ biss
miftu[, jilqa’ lil dawn innies,
grazzi g[all-karità li
ssir f’kull ;urnata li tg[addi.
Isir miraklu kuljum, jg[id
Jean-Claude Lebrun, id-
Direttur ta’ Cité Saint-Pierre.
Hu j]id li din il-‘belt’ hi
sinjal [aj tal-im[abba t’Alla
g[all-fqir. Inbniet g[al dawk
kollha f’sitwazzjoni ta’ faqar
materjali, morali u spiritwali
u li jixtiequ j]uru Lourdes.
“Fil-[ajja tag[na ta’
kuljum kultant naraw kollox
[a]in u ma nkunux nifil[u
fuq spallejna t-toqol tattbatija.
Dawk li nilqg[u
f’Cité Saint-Pierre huma filfatt
l-aktar imtaqqla. Iridu
j]uru Lourdes biex jift[u
qalbhom mal-Madonna u,
Cité Saint-Pierre hu l-a[[ar
bieb fejn i[abbtu.”
Hawnhekk kul[add isib ilpa/i
u l-kwiet, isostni d-
Direttur ta’ Cité Saint-
Pierre. Hawnhekk kul[add
isib ser[an f’[addie[or,
f’min jisimg[u, f’min
ikellmu, f’min jaqsam
mieg[u l-esperjenza tieg[u.
Isib is-sa[[a li jin[tie;.
Jing[ata l-attenzjoni li
tixraqlu u, iva, f’Cité Saint-
Pierre miraklu ie[or li jsir
kuljum hu dak li g[al dawn
in-nies kollox jer;a’ jsir
possibbli.
Elf voluntier
Din il-‘belt’ hi mmexxija
minn staff permanenti ta’ 30
ru[ bejn impjegati u membri
ta’ ordnijiet reli;ju]i. Biss hi
fuq kollox immexxija minn
madwar elf voluntier li kull
sena jmorru hemmhekk g[al
;imag[tejn jew tlieta jg[inu
lil [addie[or. Interessanti li
[afna mill-voluntieri kienu
marru hemm l-ewwel darba
min[abba l-esklu]joni
so/jali tag[hom dak i]-
]mien.
Cité Saint-Pierre tilqa’
fiha sa 500 persuna f’daqqa
g[al pellegrina;; li jvarja
minn jumejn sa [amest ijiem
f’267 kamra sempli/i, f’sitt
Pa/i u skiet>
i]-]ew;
elementi li
jilqg[uk
f’Cité
Saint-Pierre
appartamenti. {afna millkmamar
huma a//essibbli
g[al persuni b’di]abbiltà u
fihom il-fa/ilitajiet kollha li
wie[ed jin[tie;.
}jarat minn aktar minn
100,000 persuna fis-sena
Kien Monsinjur Rodhain li
semma din il-belt g[al San
Pietru, l-ewwel appostlu.
Kull sena, aktar minn
100,000 persuna li jkunu
Lourdes i]uru wkoll Cité
Saint-Pierre.
Ma ndumux aktar minn
sieg[a biex induru mal-
‘belt’, akkumpanjati minn
voluntier. Fost o[rajn naraw
kappella ]g[ira dedikata lil
Santa Bernadette, il-post fejn
kien iqatta’ l-[in tieg[u
jistrie[ Monsinjur Rodhain,
l-ispazju miftu[ imsejja[ ‘ilkatidral’
fejn isiru attivitajiet
g[all-massa, kamra ta’
wie[ed mill-appartamenti u
r-ristorant fejn jieklu n-nies
li kuljum tilqa’ Cité Saint-
Pierre, u l-voluntieri.
Matul i]-]jara verament
tesperjenza s-skiet u l-pa/i.
U fuq kollox kemm hi kbira
l-karità.
L-appo;; lit-tmexxija u
lill-voluntieri ta’ din il-‘belt’
hu ne/essarju u ]-]jarat li l-
operaturi tal-ivvja;;ar
inkludew f’din il-‘belt’
jinkora;;uhom biex ikomplu
bil-[idma tag[hom.
Cité Saint-Pierre fiha
b’kollox 32 etteru. Wie[ed
jista’ imur bi trasport dirett
provdut mit-tmexxija tal-
‘belt’ minn [dejn l-uffi//ju
tag[ha fa//ata tad-da[la
g[as-Santwarji ta’ Lourdes
mill-bieb San :u]epp.
Secours Catholique –
Caritas Franza ma tir/evix
finanzjament g[as-servizzi li
tipprovdi lil dawn l-
g[exieren ta’ eluf ta’ nies
f’sitwazzjoni ta’ faqar,
tbatija u niket li diffi/li
wie[ed jimma;ina sakemm
ma jkunx g[adda minnhom
hu wkoll.
L-infiq g[a]-]amma talbelt,
g[all-akkomodazzjoni u
l-ikel ta’ dawn in-nies, hu
finanzjat kollu kemm hu
minn dawk li j]uru Lourdes,
minn benefatturi, minn dawk
li j]uru Cité Saint-Pierre u
j[allu xi donazzjoni u millistess
voluntiera. Insomma,
il-veru ka] ta’ bil-qatra l-
qatra timtela l-;arra.
Minn dak li qaluli dawk li
jmexxu l-‘belt’ s’issa ma
jirri]ultalhomx li kien hemm
Maltin li g[ax ma fel[ux
i[allsu ]-]jara tag[hom
f’Lourdes applikaw permezz
ta’ Caritas Malta biex ikunu
milqug[a hemmhekk. Wisq
inqas kien hemm Maltin,
partikolarment ]g[a]ag[, li
marru jag[mlu xog[ol
volontarju hemmhekk.
Illum [afna mill-istudenti
Universitarji qed jing[ataw l-
opportunità li fil-vaganzi tassajf
iwettqu xog[ol
volontarju f’Malta jew barra.
Din hi opportunità o[ra fejn
l-istudenti Maltin jistg[u
jmorru. {uduha.

COLLAGE KOTBA
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
25
:abra o[ra ta’ stejjer
dwar i[irsa u wa[xijiet
‘Il-Wa[x tal-Belt Valletta u stejjer o[ra’
– Paul DeBono – Wise Owl Publications
minn Alfred Palma
Il-[ares donnu tilef il-[akma
tieg[u, jew g[allinqas [afna
minnha, fuq min kien
jemmen (u forsi g[adu
jemmen) dawn il-fenomeni
(jekk tista’ ssej[ilhom hekk).
Aktar ma s-superstizzjoni
grassa bdiet bil-mod il-mod
tmajna g[al punto di vista
aktar razzjonali fuq issu;;ett,
aktar ma s-sens
komun insista li l-bi//a l-
kbira ta’ dawn id-dehriet,
vi]jonijiet u x’naf jien huma
spiss ri]ultat ta’ imma;inazzjoni
fertili g[all-a[[ar jew,
ag[ar minn hekk, ka]i /ari
ta’ qerq, ix-xetti/i]mu [a d-
dritta u l-i[irsa tista’ tg[id li
kwa]i taru litteralment mittieqa!
B’danakollu, l-istejjer ta’
i[irsa u wa[xijiet g[adhom
jin]lu tajjeb immensament
ma’ dawk kollha li j[obbu
dan il-;eneru ta’ letteratura,
ma’ dawk li j[obbu
jitkexkxu, ma’ dawk li l-gost
tag[hom jitrekknu bi ktieb
tajjeb tal-bi]a’, f’xi lejl
kiesa[ tax-xitwa, iqallbu l-
pa;ni b’id imrieg[da u j[allu
l-imma;inazzjoni ti;ri
bihom.
Konxju minn dan il-fatt,
mg[allem tal-istorja tal-
[ares Maltija, u wara s-
su//essi kbar li kisbu l-kotba
ta’ qabel tieg[u fuq issu;;ett,
Paul J. DeBono
re;a’ rregala lill-affezzjonati
;abra o[ra brillanti ta’ dawn
l-istejjer.
B[as-soltu, hu g[a]el ittitlu
ta’ wa[da mill-istejjer
b[ala t-titlu tal-ktieb innifsu.
U, kif ;a kelli l-okka]joni
nikkummenta dwar ;abriet
o[rajn b[al dawn tal-istess
awtur, dawk li jog[;obhom
dan it-tip ta’ stejjer se
jkollhom tabil[aqq xalata.
Il-ktieb ji;bor fih tmien
stejjer tat-tkexkix, li jvarjaw
fl-intensità u fis-setg[a
tag[hom li ja[kmu l-
imma;inazzjoni ta’ dak li
jkun; kollha huma miktubin
b’linja narrattiva mill-aqwa.
Kif imdorri jag[mel,
DeBono spiss jg[addi g[al
intietef stori/i, bosta tag[rif
siewi u rimarki personali
b’xe[ta [afna drabi
filosofika u kulurita, li ]]id
issebba[ l-istorja nfisha.
}gur li din id-darba l-istil ta’
dawn it-tmien stejjer hu
definittivament superjuri
g[al dak tal-;abriet l-o[rajn.
It-tensjoni tin]amm ta[t
kontroll b’seng[a mill-aqwa,
u twassal bil-mod il-mod
lejn l-a[[ar fa//ata ta’ kull
storja bi stennija li kwa]i
;;ag[lek tqalleb [alli tara xi
jkun ;ej. U dawn kollha
jixhdu s-seng[a ta’ kittieb
tajjeb [afna tal-istejjer talbi]a’.
Ta’ min isemmi fost l-
a[jar: Dellijiet fil-Bir,
Ta[bita fis-Satra tal-Lejl u,
naturalment, Il-Wa[x tal-
Belt Valletta, li tag[ti ismu
lill-ktieb, ;rajja li tassew
t[allik bla nifs. L-istorja hi
wa[da sempli/i, i]da
DeBono, b’seng[a kbira,
jaqlag[ha mis-sempli/ità u
jag[tiha dimensjoni sottili
ta’ wa[x, misteru u terrur.
Prosit kbira tmur lill-Wise
Owl Publications li g[al
darb’o[ra re;g[u g[amlu
bi//a xog[ol tabil[aqq
sabi[a u professjonali: qoxra
meravilju]a, stampa /ara u
Malti impekkabbli.
Tabil[aqq, dan hu ktieb li
wie[ed g[andu j]id malo[rajn
f’din is-sensiela, u
nittamaw li din il-;abra ma
tkunx l-a[[ar wa[da.

26 il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
COLLAGE MUÛIKA
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
27
WINTER MOODS
Vja;; mu]ikali ta’ 25 sena /elebrat
b’kun/ert kbir Fuq il-Fosos l-Erbg[a li ;ej
Noel D’Anastas jintervista lill-kantant tal-grupp Ivan Grech
Nhar l-Erbg[a li ;ej, fuq Fosos tal-Furjana, il-Winter
Moods mistennija jkomplu
jikkonfermaw dak li g[amlu
sentejn ilu meta fil-Waterfront
daqqew quddiem 7,500 ru[ –
dak li baqa’ meqjus b[ala l-
akbar kun/ert minn esponenti
Maltin.
Il-kun/ert ta’ nhar l-Erbg[a
se jkun ifisser rigal lil eluf ta’
ammiraturi, il-[ajr tal-Winter
Moods lil dawk li f’dawn il-
[amsa u g[oxrin sena segwew
lil dan il-grupp imwieled fl-
Isla.
Matul dawn is-snin, il-
Winter Moods ]viluppaw u
llum huma meqjusin b[ala aktar grupp b’sa[[tu, l-aktar
grupp b’ammirazzjoni, l-aktar
grupp li kiseb su//ess b’mod
konsistenti. Mhux fa/li!
Il-Winter Moods jitkellmu
ma’ il-mument dwar ilkun/ert
mistenni, l-album tattifkira
u l-25 sena li g[addew.
Ivan, intom twelidtu
f’xenarju fejn il-mu]ika
rock Maltija kienet e/itanti
i]da bil-limitazzjonijiet
tag[ha. Dak i]-]mien kien
hawn radju wie[ed u l-
mekka kienet Tignè. Ilfinanzi
kienu mi]eri. Illum
g[andek aktar ftu[. Il-
Winter Moods 25 sena ilu u
llum... x’differenza^
Dak li trabba fina 25 sena
ilu g[adu jdur ;o fina sal-lum.
Dawk i]-]minijiet huma l-
g[eruq ta’ dak li n[addnu
llum. Tg[allimna u
trawwimna the hard way.
Konna ndoqqu kun/erti live
frekwentati g[ax dak i]-]mien
kien l-uniku mod kif taqsam
il-mu]ika man-nies.
Meta rrekordjajna l-ewwel
album kien i]-]mien meta
beda jikber il-plurali]mu fixxandir
u l-bands Maltin bdew
jo[or;u s-CDs g[all-bejg[. Iddiska
Sarah g[amlet su//ess
kbir u minn hemm ma [arisna
qatt lura. Illum, il-media
kibret, hemm aktar mezzi biex
twassal il-materjal tieg[ek.
Imma dan, b[alma jaf
kul[add, fih il-[a]in tieg[u
ukoll; is-CDs jinbieg[u inqas
u g[alhekk l-artist ma jistax
jinvesti lura fi pro;etti o[ra.
Min-na[a l-o[ra a[na xorta
qed nil[qu [afna u [afna nies.
X’kien l-aktar mument
sabi[ g[all-Winter Moods
u forsi wkoll dawk ilmumenti
ta’ qtig[ il-qalb^
L-akbar mument kien ilkun/ert
ta’ sentejn ilu; 7,500
u aktar nies attendew g[allkun/ert
tag[na –;ew u
kantaw mag[na – mument
ma;iku li diffi/li tispjega l-
emozzjonijiet li j;ib.
Ma na[sibx li qatt qtajna
qalbna minn xi [a;a.
X’inhu s-sigriet li l-
Winter Moods baqg[u
g[addejjin^
Wasalna fejn wasalna biddeterminazzjoni
tag[na u l-
im[abba vera lejn il-mu]ika.
Barra minn hekk, a[na qisna
familja, ma nistg[ux
nimma;inaw [ajjitna
ming[ajr il-band.
Hemm xi [a;a spe/jali
bejnietna, sirna nifhmu lil
xulxin u ng[inu lil xulxin
propju b[all-a[wa.
Nirringrazzjaw ukoll lillfamilji
tag[na u lil dawk li
dejjem emmnu fina.
Nirringrazzjaw lil dawn kollha
mill-qalb.
Minn dawn l-a[[ar
sentejn, il-Winter Moods
g[andhom moods ;odda.
Demm aktar frisk f’dak li
hu ritmu, bl-inklu]joni taddrummer
il-;did, Karl
Fenech, li qabel kien ma’
Stilair. Qabel xejn, x’wassal
g[at-tluq ta’ James Vella^
X’ri]ultat [alla Karl f’dan
il-pro;ett^
James telaq min[abba
ra;unijiet personali u nibqg[u
nirrispettawh g[al dejjem
g[ax hu kellu wkoll kontribut
kbir fl-istorja tal-Winter
Moods.
Karl da[al mal-bandftit
aktar minn sena ilu. I]da a[na
n[ossuh li qisu ilu mag[na
snin twal. Hu integra malbandf’qasir
]mien. Karl ;ab
ukoll ideat ;odda fir-ritmu talband,
u dan jin[ass [afna flalbum
Argento.
Argento – kif jixhed ismu,
hu l-album li qed ifakkar il-
25 sena. :eneralment, artist
mu]ikali jo[ro;
kumpilazzjoni bis-su//essi.
Intom ippreferejtu li
to[or;u album ;did. Irrecording
sar fit-Temple
Studios ma’ David Vella, li
kellu sehem importanti filproduzzjoni.
X’inhi din ilvipe^
Wa[da mill-ideat li kellna
f`mo[[na kienet li nag[mlu
Greatest Hits Album, u
mbag[ad nibqg[u g[addejjin
na[dmu fuq materjal ;did g[al
album ie[or. I]da tant konna
kreattivament motivati li
bqajna sejrin nikkomponu u
nsibu kanzunetti ;odda.
David qatta’ dawn ilmumenti
mag[na u l-kontribut
tieg[u kien essenzjali tassew.
David hu parti importanti
[afna mill-istorja tal-Winter
Moods. Hu ta l-kontribut
tieg[u biex il-grupp qabad iddirezzjoni
li wasslitna sal-lum.
It-tracks in[admu
ba]ikament fl-istudio aktar
milli g[amiltu ;img[at u
xhur ta’ rehearsals qabel.
Ktibtu 35 silta u g[a]iltu 12.
X’kienet tfisser din l-g[a]la^
Kienet [olma tag[na li
nqattg[u xahar s[i[ ng[ixu l-
istudio. Hekk stajna niffukaw
fuq il-mu]ika biss u xejn
aktar. Dan wassal g[al [afna
kreattività u [afna aktar
[in indoqqu flimkien.
Ktibna 35 kanzunetta,
wa[da isba[ mill-o[ra. Sibna
l-ispirazzjoni minn dawn ilmumenti
ma;i/i. G[a]ilna
tnax-il kanzunetta g[all-album
Argento; i]da nistg[u
niggarantulek li hemm [afna
kanzunetti tajbin fost dawk li
[allejna barra… nu]awhom
fil-futur.
Ivan, inti t[obb il-ballads.
X’kienu dawn l-influwenzi^
Insemmi ftit: Sarah, Crazy
Moon, Come To You, Can’t
Help Myself, Everyday
Song, il-famu]a Marigold, u
issa My Neverland. Anki
dawk in-numri li g[andhom
moviment aktar mexxej
jing[ad li g[andhom ittwelid
tag[hom aktar kwiet.
Minn dejjem in[obb ilballads.
In[obb dawk is-songs
li jmissu l-qalb, songs ta’
veru li tista’ tag[milhom
personali. S[abi jag[mlu
tajjeb li jintervjenu g[ax
kieku jkun g[alija nispi//aw
b’albums s[a[ mimlija bilballads.
G[alhekk li ji;ri hu li
kultant jaqbdu l-melodija li
nkun sibt fuq ballad u
jdawruha f’kanzunetta
upbeat.
Din hi [a;a interessanti
g[ax il-melodija u l-
emozzjoni tal-kanzunetta
jibqg[u hemm, i]da b’beat
aktar mexxej. }ew; e]empji
/ari huma Hang On To Your
Smile u Forward To
Yesterday.
{ri;tu ]ew; singles minn
Argento – Last to Know u
My Neverland. Din tala[[ar
tfakkrek f’Marigold.
G[ala kienu dawn it-tracks
mag[]ula u x’se jkun ilfollow-up^
Last To Know intlaqg[et
tajjeb [afna, u dan tana
indikazzjoni kif in-nies se
jilqg[u l-[oss tal-album il-
;did. My Neverland hi
kanzunetta o[ra minn dawk li
se tibqa’ mag[na g[al [afna u
[afna ]mien. {afna nies di;à
bdew jg[idu li se tkun kbira
daqs Marigold.
L-g[a]la xorta ma kinitx
fa/li g[ax Argento fih [afna
songs tajbin li ninsabu /erti se
jkunu popolari mal-poplu
Malti.
Il-Winter Moods g[ada^
Forsi Ivan Grech b’xi
pro;ett solista^ X’hemm
ippjanat ;did g[all-Winter
Moods^
Il-pro;ett solista ili [afna
biex nag[mlu. I]da dan mhux
se jaffettwa lil Winter Moods,
bl-ebda mod. Di;à qed
na[sbu g[all-futur qrib,
fosthom Greatest Hits u
kun/erti barra minn Malta.
Il-kun/ert mistenni g[at-
28 ta’ Lulju. Mill-
Waterfront g[all-Fosos – xi
[a;a akbar. Konvint mirrispons
tal-ammiraturi
‘[bieb’, imma l-avventura
se tkun akbar. Kif qed
t[arsu lejn dan il-kun/ert
fl-akbar pjazza ta’ Malta^
X’hemm im[ejji… u
nistennew xi sorpri]i^
Il-kun/ert tal-Waterfront
kien su//ess kbir u n-nies
dejjem baqg[u jitolbuna biex
nag[mlu ie[or. Il-Fosos hu
post kbir; i]da a[na
qawwejna qalbna bl-appo;; u
l-inkora;;iment tan-nies.
Qeg[din na[dmu bil-qalb
biex nag[tu show akbar u
isba[.
Din se tkun lejla o[ra li
tibqa’ mfakkra fl-istorja talmu]ika
Maltija. Hemm issorpri]i
wkoll; i]da dawn se
jibqg[u sorpri]i sa dakinhar.
I;ri jasal dak il-mument li l-
bandu l-folla jsiru [a;a
wa[da. Mumenti ma;i/i li ma
jintesew qatt.
Se jkun vja;; ta’ 25 sena.
Ti]velaw il-playing list tannumri
li se ddoqqu^
Se tkun varjata: l-aqwa
su//essi tag[na u dawk
;odda; se jkun hemm
kanzunetti mill-passat li
ng[ataw [ajja differenti u
;dida; se nsemmg[u wkoll
u[ud mill-kanzunetti ta’
Argento – a[na ninsabu
/ertissimi li dawn se
jintlaqg[u tajjeb mill-folla
pre]enti.
Se nkunu aktar vi/in
in-nies fil-wesg[a tal-Fosos.
Flimkien mal-Maltin nistg[u
nkabbru r-rekord li waqqafna
fil-Waterfront.
Flimkien nistg[u
nikkonfermaw li t-talent lokali
hu kapa/i jtella’ kun/erti kbar
b[al dawn.
G[al aktar informazzjoni ]ur is-sit:
www.wintermoods.net. Il-bibien g[all-kun/ert tal-Winter
Moods Fuq il-Fosos tal-Furjana, nhar l-Erbg[a 28 ta’
Lulju, jift[u fis-7.30 p.m. Il-biljetti jinsabu g[all-bejg[
ming[and il-Vodafone, l-Exotique, l-Agenda u minn
www.maltaticket.com. Il-biljetti se jkunu g[all-bejg[ ukoll
mill-bieb.

28
minn Doris Azzopardi – doris.azzopardi@media.link.com.mt
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
COLLAGE FEATURE
}g[a]ag[
Maltin u
Finlandi]i
I]-]g[a]ag[ huma lkoll strumentali biex
flimkien jo[olqu differenza po]ittiva
fis-so/jetà li qed ng[ixu fiha.
L-inklu]joni ta’ kull persuna u l-impenn
ta’ kul[add biex [add ma jibqa’ lura hu
xhieda ta’ azzjoni li permezz tag[ha
lkoll kemm a[na jkollna aktar fa/ilitajiet
biex nirnexxu fil-[ajja ta’ kuljum.
Dan kien il-messa;; li ]-
]g[a]ag[ ta]-}AK Mosta u
tal-grupp Finlandiz Veto
[ar;u waqt attività
organizzata b[ala parti milliskambju
li qed isir din issena
f’pajji]na. Dan l-
iskambju li hu finanzjat mill-
Youth in Action Programme
tal-Finlandja
g[andu t-tema
ta’ Inklu]joni
Artistika.
L-iskop ta’
dan il-pro;ett hu
li joffri li]-
]g[a]ag[
parte/ipanti u lill-persuni
b’di]abbiltà l-opportunità biex
filwaqt li jipparte/ipaw
flimkien f’attivitajiet
differenti jkollhom i/-/ans li
jitg[allmu ming[and xulxin
f’ambjent informali.
Heidi Saarinen, youth
workermill-grupp Veto qalet
li waqt laqg[a flimkien malgrupp
ta]-]g[a]ag[ li tmexxi
fil-Finlandja kienu qed ja[sbu
li jixtiequ jag[mlu esperjenza
internazzjonali u g[alhekk
[ar;u bl-idea tal-iskambju.
Meta evalwaw l-
opportunitajiet Heide
ikkuntattjat lil Martin
Chetcuti mi]-}AK, li mieg[u
di;à kellha kuntatt, u minn
hemm beda x-
xog[ol fuq l-
iskambju. Beda
wkoll ix-xog[ol
fuq l-ippjanar talpro;ett
bis-su;;ett
li ntg[a]el ikun
Inklu]joni So/jali.
“I]-]g[a]ag[ tag[na riedu
jag[mlu xi [a;a kreattiva u
artistika u g[alhekk l-
argument [a direzzjoni
spe/ifika – Inklu]joni
Artistika.”
Hekk kif intg[a]el issu;;ett
f’Malta beda l-
ippjanar tal-attivitajiet minna[a
ta]-}AK Mosta.
Joanne – studenta tal-Youth
I]-}AK Mosta u l-Grupp Finlandiz VETO f’attività f’Dar il-Kaptan ma’ persuni bi b]onnijiet spe/jali
and Community Studies li
g[amlet il-feedwork
placemen tag[ha ta]-}AK
Mosta, qalet li bdew i[ejju
banners.
Marru Dar il-Kaptan fejn
g[amlu xog[ol volontarju
biex i[ejju lilhom infushom
g[al wa[da mill-attivitajiet li
saret hemm stess.
“G[amilna[afna crafts
mag[hom u kienet esperjenza
sabi[a [afna. Waqt attività
organizzata f’Dar il-Kaptan fl-
Imtarfa ]-]g[a]ag[
parte/ipanti kellhom i/-/ans li
jie[du sehem f’attivitajiet
flimkien ma’ persuni
b’di]abbiltà filwaqt li saru
jafu aktar lil xulxin u
ddiskutew temi ta’ interess
differenti.
Matul din l-attività ]-
]g[a]ag[ parte/ipanti tal-
Pro;ett Inklu]joni Artistika u
l-persuni b’di]abbiltà li
jag[mlu u]u mis-servizzi ta’
Dar il-Kaptan [adu sehem
f’attività artistika li permezz
tag[ha [olqu tpin;ijiet li ;ew
mag[mula minn diversi frott u
[xejjex.
Permezz ta’ din l-arti l-
parte/ipanti kollha wasslu
messa;; li bl-impenn u birrieda
ta’ kul[add nistg[u
nag[mlu passi ’l quddiem fejn
aktar persuni jkunu a//ettati u
integrati fis-so/jetà tag[na.
Waqt din l-attività [a sehem
ukoll is-Segretarju
Parlamentari Clyde Puli li
wassal messa;; dwar importanza tal-involviment
ta]-]g[a]ag[ f’inizjattivi
simili li g[andhom ilpotenzjal
li jag[tu
opportunitajiet uni/i li

COLLAGE FEATURE
fi skambju
b’risq
l-inklu]joni
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
29
artistika
permezz tag[hom dawk
involuti jibbenefikaw minn
]vilupp[olistiku li jwassal
biex ikun hawn siner;ija favur
l-inklu]joni so/jali.
Is-Segretarju Parlamentari
fa[[ar l-impenn ta]-}AK
Mosta u tal-group Veto g[addeterminazzjoni
u l-impenn
tag[hom biex jo[olqu dejjem
aktar opportunitajiet ta’
formazzjoni ma]-]g[a]ag[ li
jiffrekwentawhom.
Attività o[ra li [adu sehem
fiha l-protagonisti ta’ dan l-
iskambju kienet dik talwheelchair
dancing. Attività li
turi bi/-/ar li m’hemmx
fruntieri jew limiti jekk
bniedem ikun determinat li
jissupera l-ostaklu li [afna
drabi jkun aktar fil-mo[[ ta’
dak li jkun milli fil-fatt
e]istenti.
“I]-]g[a]ag[ kellhom l-
opportunità li jesperjenzaw l-
g[an tal-inklu]joni. {add ma
g[andu jit[alla barra g[ax
kul[add g[andu f’joffri,”
kompliet tg[idli Joanne.
Saru wkoll diversi
workshops bl-iskop li
tissa[[a[ ir-relazzjoni bejn i]-
]ew; gruppi. Huma tellg[u
bi//iet tad-drama, avvi]i u
affarijiet o[ra li kollha
g[andhom it-tema talinklu]joni.
Kienet esperjenza
sabi[a [afna.”
Wara dawn l-attivitajiet,
jum qabel ma l-grupp
Finandi] jer;a’ lura f’pajji]u,
saret l-evalwazzjoni. Kul[add
qasam l-esperjenzi tieg[u u
[are; li l-iskop intla[aq
perfettament.
Il-parte/ipazzjoni kienet
tajba. Issa fis-sajf li ;ej ilgrupp
ta]-}AK Mosta se jmur
il-Finlandja, dejjem grazzi
g[al fondi tal-Youth in Action
tal-Finlandja.
Heidi qalet li issa li
g[andhom ba]i fuq xiex
}fin fuq il-wheelchair
ma’ Pippa Gee
Snin ilu rat xi ]fin barra minn Malta li laqatha b’mod partikolari.
Il-koppja kienet iffurmata minn persuna f’wheelchair u o[ra le.
{asbet li kienet idea tajba u mill-ewwel xtaqet tintrodu/iha
f’Malta.
Billi kienet [abiba[afna ma’ Paddy u Janatha Stubbs, ilfundaturi
tar-Razzett tal-{biberija, tkellmet mag[hom.
Pippa skopriet l-isem tal-persuna li g[amlet [afna xog[ol fuq
dan it-tip ta’ ]fin u stednitha ti;i Malta biex tg[inha tintrodu/i
dan it-tip ta’ ]fin. Wara marret ukoll tag[mel kors l-I]vezja.
Meta Pippa ;iet lura [asbet biex tixtri wheelchairminn hemm
li hu adattat g[a]-]fin. Illum tag[ti lezzjonijiet ta]-]fin fuq ilwheelchairb’mod
regolari u l-istudenti tag[ha jipparte/ipaw
b’su//ess f’diversi kompetizzjonijiet internazzjonali.
Hi tg[id li kul[add kapa/i u jista’ ji]fen. Il-livell tal-abbiltà
tieg[ek fi]-]fin jiddependi minn kemm tixtieq tifhem, kemm
tipprattika u l-abbiltà naturali. Hi tg[id li wheelchairbl-ebda mod
ma jostakola x-xewqa ta’ dak li jkun biex ji]fen.
Pippa Gee g[alhekk tista’ titqies b[ala l-pijuniera ta’ dan it-tip
ta’ ]fin fi g]iritna.
ja[dmu huma jistg[u jkomplu
ji]viluppaw l-argument. “Issa
g[andna /-/ans li nag[mlu
rapport u wara nibdew
nippjanaw.”
Filwaqt li dwar i]-}AK
nafu, g[aliex bl-involviment
tag[hom f’attivitajiet li
jinvolvi d-dinja ]ag[]ug[a
jkunu spiss fil-media,xtaqt
niskopri ftit dwar il-grupp
VETO tal-Finlandja.
Heidi qaltli li l-VETO
g[andha madwar 15 -il youth
house li wara l-[in tal-iskola
fihom isiru diversi
programmi. Hemm diversi
leaders ta]-]g[a]ag[ li
ja[dmu fihom. Hi, flimkien
ma’ youth worker ie[or,
imexxu propju wa[da
minnhom.
“I]-]g[a]ag[ li jattendu
fil-youth house li
responsabbli minnha jien,
ji;u wara l-[in tal-iskola fejn
hemm isibu programmi
edukattivi. Ikollhom tag[rif
skolastiku u huma jkunu
m[e;;a jipparte/ipaw aktar
f’attivitajiet sportivi u
so/jali.
“Pere]empju n[ajruhom
jaqraw aktar u jie[du sehem
f’attivitajiet li jinvolvuhom
direttament. Huma ]g[a]ag[
attivi [afna fil-[ajja personali
tag[hom u g[andhom diversi
delizzji. Huma xtaqu jag[mlu
dan l-iskambju biex iwessg[u
l-orizzonti tag[hom.”
Heidi qalet li f’din l-ewwel
esperjenza mal-Maltin setg[et
tara li l-kulturi huma
differenti [afna anki
min[abba l-fatt li l-Finlandja
u Malta qeg[din fi]-]ew;
estremitajiet tal-Ewropa.
Minkejja dan, i]da, qalet li
integraw sewwa flimkien.
I]-]g[a]ag[ fil-fatt jistg[u
iva jkunu ;ejjin minn pajji]i u
kulturi differenti i]da
g[andhom [afna affarijiet
komuni, fosthom ener;ija,
im[abba g[all-[ajja,
dinami]mu u allegrija.
M’hemmx fruntieri.
Joanne qalet li l-ewwel
;urnata kienet diffi/li
sakemm draw lil xulxin u
wara saru grupp wie[ed.
Qabel ma jitilqu lura fil-fatt
ikun hemm [afna
emozzjonijiet. Il-grupp kien
iffurmat minn ]g[a]ag[ bejn
l-14 u s-17-il sena.
Matul l-attività Joanne u
Heidi sa[qu li l-progress
g[all-preparazzjoni ta’ dan l-
iskambju involva diversi sfidi
li g[enu biex i]-]g[a]ag[
[admu mill-qrib ma’ xulxin u
llum waslu biex qed igawdu
l-frott ta’ [idmiethom.
Is-servizz offrut minn Dar il-Kaptan
Ta’ min ifakkar li l-Fondazzjoni Respite Care
Serviceshi ba]ata f’Dar il-Kaptan, l-Imtarfa,
u twaqqfet f’Novembru 1991.
L-iskop tal-fondazzjoni hu li tipprovdi
servizzi professjonali kemm residenzjali kif
ukoll matul il-;urnata lil persuni b’di]abbiltà
u l-familji tag[hom.
Sessjoni ta]-]fin fuq il-wheelchairs ma’ Pippa Gee
Il-Fondazzjoni hi organizzazzjoni mhux
governattiva u non profit. L-ispejje] biex din
id-Dar tkun tista’ topera huma koperti
b’g[otja mill-Gvern kull sena, [lasijiet fuq
servizzi mog[tija, kif ukoll minn
donazzjonijiet u attivitajiet ta’ ;bir ta’ fondi li
jsiru minn ]mien g[al ie[or.

30
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
COLLAGE TAG{RIF
Networks Operations Centre ;did g[al GO
30 inbid
differenti
ta’ P. Cutajar
Mijiet ta’ nies fil-jiem li
g[addew marru r-Razzett l-
Abjad f’San :wann biex
iduqu tog[miet ta’ 30 inbejjed
differenti minn
pajji]i diversi, grazzi g[al
P. Cutajar & Co Ltd.
F’atmosfera mill-isba[
b’ambjent sinjur fil-kultura,
il-[ames edizzjoni tal-
Wine Experience ta’ P.
Cutajar, li saret it-Tnejn 19
u t-Tlieta 20 ta’ Lulju,
kienet su//ess kbir.
F’post mixg[ul bid-dawl
ileqq fuq tazzi mimlija u
fliexken lewn il-kristall,
mijiet ta’ persuni u mistednin
semg[u b’attenzjoni s-
sitt professjonisti barranin
tal-inbid.
Xog[ol fin-Networks Operations Centre ta’ GO fil-Marsa
GO g[adha kemm waqqfet
Networks Operations Centre
(NOC) fil-bini tag[ha fil-
Marsa.
I/-/entru l-;did –
mg[ammar b’teknolo;ija
mill-aktar avvanzata – jippermetti
wiri, kontroll, monitora;;
u l-immani;;ar talinfrastruttura
tan-networks
kollha ta’ GO minn post
wie[ed.
B’hekk il-klijenti ta’ GO
jibbenefikaw billi jkunu
provduti b’[inijiet ta’
rispons aktar mg[a;;lin,
ri]oluzzjonijiet ta’ problemi
aktar fil-pront u servizzi
kostanti u ta’ sigurtà.
Ming[ajr dubju, in-NOC
il-;did jiggarantixxi kredibbiltà
totali fil-provvediment
g[an-network estensiv ta’
GO madwar il-g]ejjer
Maltin.
Immexxi minn tim dedikat
ta’ tekni/i m[arr;a biex
jag[tu appo;; tekniku lejl u
nhar bla waqfien, l-IN hu
disinjat apposta biex tkun
identifikata u solvuta
kwalunkwe tip ta’ irregolarità
tan-network li tista’
titfa//a fi kwalunkwe [in.
Mibni fuq snin ta’ esperjenza
miksuba matul ittmexxija
ta’ NOCs fil-passat,
dan i/-/entru ta’ monitora;;
b’teknolo;ija millaktar
avvanzata hu
mg[ammar b’g[odod
sofistikati ta’ hardware u
software.
I/-/entru hu po]izzjonat
tajjeb biex iservi l-komunità
dejjem tikber ta’ GO –
spe/jalment il-klijenti korporattivi
– u jipprovdi l-
og[la livell ta’ appo;; talklijenti
u soluzzjonijiet ta’
komunikazzjonijiet valueadded
g[as-snin li ;ejjin.
Barra minn hekk, i/-/entru
hu appo;;jat minn dak li jissejja[
Disaster Recovery
Site minn fejn jittie[du l-
mi]uri me[tie;a g[al
irkupru minn xi di]astri biex
fuq ba]i kontinwa jkun
assigurat li l-appo;; tan-
NOC ikun dejjem disponibbli.
Funzjoni o[ra importanti
tat-tim tan-NOC hu li jikkollabora
ma’ operaturi o[rajn
tat-telekomunikazzjoni nazzjonali
u internazzjonali u
fornituri ta’ servizzi ta’
komunikazzjoni biex ji;u
dijanjostikati [sarat li ma
jori;inawx minn networks
ta’ GO.
Permezz tan-NOC
unifikat, it-tim tekniku jipprovdi
wkoll g[ajnuna u
appo;; dwar teknika u operat
lit-timijiet interni o[rajn,
kemm permezz tat-telefon
kif ukoll billi jintbag[tu tim
ta’ appo;; fil-post, inklu] fi
[dan i/-/entri tad-data talkumpanija.
In-NOC unifikat jipprovdi
appo;; fl-IP Network filqasam
tas-servizz ta’ kollokazzjoni.
(Mix-xellug)> Fr Geoffrey G. Attard, Fr Joe Portelli, Fr Anthony Bajada, Ar/ipriet Emeritu Ewkaristiku Sultana,
il-Kardinal Keith Patrick O’Brien ta’ Edinburgh, Fr Anthony George Caruana, l-Ar/ipriet tax-Xag[ra Carmelo Refalo,
Dun Christiano De Souza, Fr Michael Curmi u d-Djaknu Krystof Buttiieg (Qala)
Sa/erdot ;did G[awdxi ordnat fl-Iskozja
Nhar it-Tlieta 29 ta’ :unju, Jum l-Imnarja,
fil-knisja katidrali ta’ St Mary’s Edinburgh,
l-Iskozja, il-Kardinal Keith Patrick O’Brien
mexxa Quddiesa Solenni li fiha amministra
s-Sagrament tal-Ordni Sagri lis-sa/erdot
;did Anthony George Caruana li twieled ix-
Xag[ra fit-22 ta’ Lulju 1982, bin Anthony u
Stella Caruana nee Camilleri.
G[al din i/-/elebrazzjoni kien hemm
pre]enti fost l-o[rajn l-Ar/ipriet tax-Xag[ra
Carmelo Refalo u l-Ar/ipriet Emeritus
Mons. Eucaristico Sultana.
Anthony attenda l-iskola primarja tal-
Vajringa r-Rabat, kompla l-iskola sekondarju
fis-Seminarju tal-Qalb ta’ :esù, ir-Rabat,
u kompla l-istudju tieg[u fil-Pontifical Scots
College, Ruma. L-Ordinazzjoni tad-Djakonat
saret fl-istess Kulle;; nhar il-26 ta’ April
2009.
L-g[ada, l-Erbg[a 30 ta’ :unju, l-
Ar/idjo/esi ta’ Edinburgh laqg[et fi [danha
lil dan is-sa/erdot ;did waqt i/-/elebrazzjoni
tal-Ewwel Quddiesa Solenni tieg[u fl-istess
Katidral. Fost il-mistiedna g[al din l-
okka]joni, attendew ukoll familjari, [bieb u
xi sa/erdoti li telg[u l-Iskozja biex jaqsmu l-
fer[ tag[hom mieg[u.
Illum il-{add l-istess sa/erdot se ji//elebra
Quddiesa Solenni ta’ Radd il-{ajr filknisja
ta’ Maria Bambina, ix-Xag[ra, biex
flimkien mal-komunità tal-lokal jirringrazzja
’l Alla g[ad-don tas-sa/erdozju.
Laqta Maltija g[al-linja
tal-East London Rail
Il-linja tal-ferrovija tal-Lvant ta’ Londra, l-East London
Rail, li dan l-a[[ar infet[et g[all-pubbliku b[ala parti min-
Network tal-London Overground, g[andha ftit minn Malta
fiha, hekk kif il-madum li ntu]a g[all-art tal-istazzjon ferrovjarju
n[adem minn {al Mann International Ltd, parti
mill-kumpanija Maltija {al Mann Vella Ltd, tal-Mosta.
{al Mann, flimkien mal-periti tal-pro;ett ba]ati
f’Londra, immanifatturaw madum spe/jali li jil[aq irrekwi]iti
stretti mitlubin minn pro;ett b[al dan.
Dan il-madum, li kien ]viluppat fuq perjodu ta’ sentejn,
hu mag[mul minn ta[lita ta’ materjali spe/jali manifatturat
fil-fabbrika ta’ {al Mann, il-Mosta, fi pro/ess karatterizzat
minn kontrolli stretti tal-kwalità.

COLLAGE MEDIA
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
31
MEDIAFORUM
minn Mario Azzopardi - marpardi@maltanet.net
Faqar u esklu]joni>
press breakfast
Fil-kuntest tas-sena Ewropea
konta l-Faqar u l-Esklu]joni
So/jali, ix-xahar li g[adda sar
press breakfastdwar irrelazzjoni
bejn is-sa[[a
mentali u l-faqar f’Malta.
Numru ta’ esperti kienu
mistednin mir-Richmond
Foundation u l-Isptar Mount
Carmel biex jag[tu l-fehmiet
tag[hom dwar is-su;;ett.
Pre]enti wkoll kien hemm il-
Kummissarju g[at-Tfal.
I/-/ifri li ng[ataw lill-media
f’dak is-seminar g[andhom
g[aliex jo[olqu
preokkupazzjoni serja. Ilmedia
kienet infurmata li
f’Malta, mal-25% talpopolazzjoni
(100,000 ru[)
ibatu minn xi forma ta’ mard
mentali u li dawk li jbatu
minn kundizzjonijiet mentali,
flimkien mal-familji tag[hom,
huma f’riskju g[oli li jisfaw
vittmi tal-faqar, “assolut jew
ukoll relattiv”.
Rapport s[i[ ta’ x’;ara
waqt il-press breakfast
ixxandar fil-[ar;a ta’ Lulju tal
gazzetta MEUSAC News.
Is-sena 2010 hi dedikata
mill-Unjoni Ewropea g[allmi]uri
kontra l-faqar u l-
esklu]joni, fid-dawl ta’ kif
dawn il-problemi so/jali
jaffettwaw wie[ed minn sitt
/ittadini Ewropej.
Abbozz privat
dwar id-divorzju
Il-ka] tal-Abbozz ta’ Li;i
privat li qajjem il-MP
Nazzjonalista Jeffrey Pullicino
Orlando dwar l-introduzzjoni
tad-divorzju re;a’ qajjem
maltempata s[i[a fil-media.
F’salt wie[ed il-ka] [a predominanza fuq l-a[barijiet
u l-mediatal-Oppo]izzjoni ma
tilfitx l-opportunità biex
tissensazzjonalizza l-ka] g[al
ra;unijiet parti;jani.
Bdiet ixxandar li l-Abbozz
privat li ressaq JPO ifisser li l-
PM Gonzi “re;a’ tilef kontroll” fuq il-backbenchers
parlamentari. Mentri fil-fatt, irrealtà
hi li d-deputat
Nazzjonalista u]a d-dritt li
g[andu li jressaq Abbozz
Privat. Il-ka] wera wkoll li fil-
PN te]isti klima ta’
demokrazija attiva, fejn iddeputati
mhumiex marbutin
b’xi katina invi]ibbli ta’
kontroll fuq dak li ja[sbu u dak
li jg[idu.
Lanqas f’dan il-ka] ma
setg[et tara definizzjoni
o;;ettiva l-mediatal-
Oppo]izzjoni. Li jfisser li
f’Malta, il-politika tidher
destinata li tibqa’ kundannata
g[al stat soffokanti.
I]da [alli ng[addi g[allkumment
li rrid nag[mel dwar
dan il-ka]. Il-premessi ta’ JPO
huma ba]ati fuq kriterji
(almenu parzjalment) reli;ju]i:
(a) stqarr li l-Abbozz li qed
jipproponi hu ba]at fuq il-li;i
tad-divorzju fl-Irlanda, pajji]
Kattoliku; (b) ikkwota x’qal
Mons. Charles Vella li d-
divorzju mhux veru li jkisser
lill-familji, u (/) g[amel
referenza g[al diskors tal-Papa
Benedittu, fejn il-mexxej tal-
Kattoli/i qal li mhuwiex ilkompitu
tal-Knisja li to[loq
stat ;ust, imma hu l-kompitu
ta/-/ittadini u l-politi/i.
Ji;ifieri JPO qag[ad attent li
l-Abbozz tieg[u jkun relatat
ma’ kundizzjonijiet reli;ju]i.
Li jfisser anki kemm hu diffi/li
li f’Malta tissepara materji
reli;ju]i minn materji sekulari.
Sakemm ikun de/i] dwar kif
se ssir id-differenza bejn
reli;jion u stat, [afna Maltin
qed isibu s-soluzzjonijiet
tag[hom dwar kif jirregolaw
[ajjithom jekk i]-]wie;
tag[hom ifalli. }wi;ijiet qed
jitkissru bil-gzuz, anki jekk
f’Malta m’hawnx li;i dwar iddivorzju…
fra]i li saret
rettorika, imma hekk hu.
Rock the Casbah
in Hebron
L-ewwel ma rajt il-clipkien
fit-taqsima Bla Kummentifuq
Net Television.
I]da mbag[ad il-filmat
sploda fuq l-internet, l-aktar
permezz tal-You Tube. U issa
matul dawn l-a[[ar ftit
;img[at, il-video li juri sitt
suldati I]raeljani f’Hebron, fix-
Xatt tal-Punent, armati sa
snienhom u ji]fnu fi triq battala
fl-4.30 ta’ filg[odu, [oloq
kontroversja s[i[a.
Sakemm qed nikteb, il-video
kienu rawh 2.9 miljun ru[
online.
Il-clip, Rock the Casbah in
Hebron, juri s-sitt suldati Lhud,
parti mill-kontin;ent li qed
i[ares il-binjiet illegali li
ttellg[u fuq art okkupata,
armati sa ru[ ommhom, mexjin
donnhom g[al battalja, tnejn
tnejn, wara xulxin. L-uniku
[oss li jinstama’ hu talimwezzin
isejja[ lill-G[arab
g[at-talb ta’ filg[odu minn fuq
loudspeakerfil-moskea, li (filvideo)
ma tidhirx.
{in bla waqt, is-sitt suldati
jibdew ji]fnu g[al [oss;did li
jordom lil dak tal-imwezzin:
b’koreografija ‘tqila’ min[abba
kif huma armati, l-ir;iel talinfanterija
I]raeljana ji]fnu
mat-TikToktal-kantanta pop
Amerikana, Kesha.
Il-video, li fl-ewwel 24
sieg[a li ttella’ fuq l-internet
di;à kienu rawh 1.6 miljun
persuna madwar id-dinja
(probabbilment il-Maltin li
segwew NET TV kienu minn
tal-ewwel li rawh), irnexxielu
jo[loq ferment s[i[.
L-argumenti dwar il-clip
ivarjaw [afna. Kien hemm min
qal li dan hu insult ie[or, /iniku
u kiesa[, kontra l-Palestinjani
fl-art okkupata.
Is-servizz tal-mediaY-net
irrefera g[all-clipb[ala /ajta li
tirredikola lill-Palestinjani.
{afna o[rajn qalu li l-video,
mi;bud minn xi [add dilettant,
jipprova “jumanizza” lillmilitar
I]raeljan, spe/jalment
wara l-ka] tal-attakk fuq ilflottilla
f’Gaza, li qajjem
sensazzjoni u ;ab kundanna
universali g[all-qtil ta’ disa’
attivisti g[all-pa/i li riedu
jwasslu kunsinna umanitarja
fil-port Gazan.
Xi analisti o[ra, fosthom
xjenzati politi/i, qalu li l-video
hu l-produzzjoni ta’ sitt suldati
li g[adhom lanqas g[alqu l-20
sena u li qed jippruvaw
jaljenaw ru[hom b’xi [a;a
differenti, u li mhi ostili xejn.
“Il-videoforsi juri nuqqas ta’
dixxiplina, imma ]gur ma
jibg[atx messa;; ostili,” insista
professur minn università
I]raeljana.
Kien hemm bosta kummenti
o[rajn fuq siti I]raeljani. Is-sit
I]raeljan tal-a[barijiet Nana,
fa[[ar ‘l-artistrija’ tad-direttur
mhux-mag[ruf li permezz talvideornexxielu
“jg[aqqad ittensjoni
mal-effett ta’
purifikazzjoni.”
Fl-istess sit intqal li s-suldati
ppruvaw idewbu t-tensjoni billi
jag[mlu oma;; lill-kultura
pop, li hi l-kultura ta’ ]g[a]ag[
tal-età tag[hom. I]da s-sit
I]raeljan irrikonoxxa wkoll l-
ironija ta’ suldati barranin
ji]fnu fit-triq f’[in li l-
Palestinjani nfushom lanqas
biss jit[allew jo[or;u minn
djarhom.
L-awtoritajiet militari sa issa
qalu biss li l-ka] wasal g[allattenzjoni
tal-kmandant
kon/ernat, fuq ba]i
dixxiplinarja. I]da sorsi o[ra flarmata
lesti li jie[du l-ka] kollu
b[ala /ajta.
Cyber space
Kummenti dwar websajts li Ωort
MCAST
Hekk kif is-sena
akkademika g[alqet,
tissokta bla waqfien il-
[idma ta’ diversi
istituzzjonijiet edukattivi
kemm mil-lat
amministrattiv, biex ilprogrammi
li jid[lu fisse[[
meta ter;a’ tifta[ l-
iskola jkunu finalizzati,
kif ukoll mil-lat talmanutenzjoni
me[tie;a
fil-binjiet tal-iskejjel u
tal-istituzzjonijiet g[olja
tal-edukazzjoni.
{add ma ji/[ad l-istorja
minn Salvu Felice Pace
su//ess tal-Kulle;; Malti
g[all-Arti, ix-Xjenza u t- sfelicep@go.net.mt
Teknolo;ija.
}jara fil-websajt www.mcast.edu.mt mill-ewwel turik kif
dan il-Kulle;; hu mmexxi bi professjonalità kbira,
b’attenzjoni g[ad-dettalji, b’siner;ija fost l-g[axar istituti li
ji;bor fih, u b’vi]joni prattika kemm g[al kull individwu kif
ukoll g[as-so/jetà.
L-MCAST jemmen li g[an tieg[u hu li jipprovdi
edukazzjoni u ta[ri; vokazzjonali u professjonali li jintla[qu
minn kul[add, b’dimensjoni internazzjonali, u li jaqdi l-
b]onnijiet kemm tal-individwu kif ukoll tal-ekonomija talpajji].
Hu fa/li [afna li fl-istituzzjoni vasta l-individwu jintilef
fil-folla. Biex dan ma ji;rix, l-MCAST g[andu sistema ta’
appo;; g[al kull min jag[mel parti minn din l-istituzzjoni.
Dwar kif l-MCAST jie[u [sieb l-istudenti, id[ol fit-Taqsima
Student Support. L-MCAST jospita wkoll numru ta’
studenti barranin. Ir-regoli dwar dawn jinsabu fit-Taqsima
Admissions.
Laqtitni [afna r-reazzjoni ta’ Wilfred Kenely tal-
Federazzjoni Maltija g[all-Industrija, li jag[ti r-
rikonoxximent pubbliku tieg[u g[all-edukazzjoni g[olja u
professjonali li qed jing[ataw tant ]g[a]ag[ f’diversi oqsma
tal-industrija. Issib tag[rif dwar dan fit-Taqsima Employers
Guide.
Korsijiet
B’g[axar istituti fi [danu, l-MCAST joffri prospectus vast
g[as-sena 2010-2011. Fil-pa;na tal-mer[ba ssib l-isem ta’
kull wie[ed minn dawn, fosthom ukoll i/-entru f’G[awdex,
f’]ew; lokalitajiet li bejniethom joffru tmintax-il kors.
B’g[afsa fuq l-isem, inti tista’ tni]]el il-lista ta’ korsijiet
offruti f’kull istitut.
B’mod ;enerali, kull istitut joffri edukazzjoni ba]ika fissettur
tal-istudju mag[]ul mill-istudenti. I]da l-istandards
jog[lew b’numru kbir ta’ korsijiet f’livelli ta’ /ertifikazzjoni
u ta’ diplomi, fosthom il-BTEC Higher National Diploma, u
aktar ’il fuq korsijiet li jwasslu g[all-gradi ta’ B.A. jew B.Sc.
Tispikka fil-lista tal-korsijiet offruti g[as-sena d-die[la, ilkapa/ità
tal-MCAST li jaqdi l-b]onnijiet tal-ekonomija
tag[na billi b’xi mod jew ie[or joffri korsijiet li jwasslu
g[all-kwalifiki ne/essarji g[al dawk li jridu jisfruttaw opportunitajiet ;odda li qed jo[loq il-Gvern fl-industrija talavjazzjoni,
tal-farma/ewtika u tal-informatika.
Dan jag[mlu ming[ajr ma jittraskura l-korsijiet
tradizzjonali, b[al dawk fil-kura in;enerali, tal-kostruzzjoni,
tal-in;inerija u snajja’ relatati mal-elettronika, il-banking, l-
assigurazzjoni u servizzi finanzjarji, it-t[addim tas-suq u l-
kummer/, il-media bl-interattività kollha tag[ha, is-servizzi
marittimi, u l-agrikummer/.
Gvernijiet Nazzjonalisti dejjem taw spinta lill-edukazzjoni
ta’ kull xorta. Il-Gvern pre]enti qed jinvesti bil-kbir fl-
MCAST billi qed jippjana u jattwa l-pjan li dan ikollu l-
campus li jixraqlu. Il-Gvern ukoll wera l-importanza li jag[ti
lix-xjenza u lit-teknolo;ija meta [atar lill-Membru
Parlamentari Jeffrey Pullicino Orlando b[ala /-Chairman tal-
Kunsill Malti g[ax-Xjenza u l-Ekonomija. Dwar ix-xog[ol
ta’ dan il-Kunsill issib tag[rif f’www.mcst.gov.mt.

32
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
COLLAGE RELIÌJON
IR-RABA’ ENTINARJU MILL-MEWT TA’ PATRI MATTEO RICCI
Medjatur kulturali
bejn i/-ina u l-Punent
minn Patri Mario Attard OFM Kap
Din is-sena qieg[ed jitfakkar
ir-raba’ /entinarju mill-mewt
tal-famu] missjunarju :i]wita
Patri Matteo Ricci, li se[[et
f’Peking fil-11 ta’ Mejju
1610. Fi kliem is-sinolo;ista
mag[ruf Wolgang Franke,
Matteo Ricci kien “l-aqwa
medjatur kulturali bejn i/-
ina u l-Punent ta’ kull
]mien”. G[aliex
Matteo Ricci twieled
f’Macerata fis-6 ta’ Ottubru
1552. Fl-1568 mar Ruma fejn
studja l-li;i. Kien fl-1571 li
da[al mas-So/jetà ta’ :esù.
Fil-kitbiet tieg[u
Sant’Injazju ta’ Loyola, ilfundatur
tal-:i]witi, sa[aq li
l-missjunarji g[andhom
jinvestu [inhom u l-ener;ija
tag[hom biex jitg[allmu l-
ilsien tan-nies tal-post u li
jsiru mid[la tag[hom.
“Ag[mlu lilkom infuskom
ma[buba mill-umiltà u l-
karità tag[kom, biex issiru
kollox g[al kul[add. Uru li
intom tikkonformaw, sakemm
l-Istitut tas-So/jetà
jippermetti, mal-u]anzi tannies
ta’ fejn tkunu…
“Kunu m[ejjija biex
tg[allmu [wejje; ta’ fidi u
morali b’mod li hu
akkommodat g[alihom…
Ming[ajr ma tisirqulhom l-
ebda [a;a li fiha huma
partikolarment interessati jew
li jg[o]]u, ippruvaw
wassluhom biex jilqg[u l-
veritajiet tal-Kattoli/i]mu…
G[alkemm intom dejjem bil-
[sieb li twassluhom g[allkonformità
mal-Knisja
Kattolika, wettqu kollox
b’;entilezza, ming[ajr
vjolenza fuq l-erwie[ li huma
mdorrija g[al [afna snin g[al
xorta o[ra ta’ [ajja”.
Ricci kellu l-grazzja li
permezz ta’ tliet g[alliema
:i]witi li g[allmuh, dan ilkliem
twettaq f’[ajtu. Millmastru
tan-novizzjat u
superjur tal-missjonijiet tal-
:i]witi fl-East Indies, it-
Taljan Alessandro Valignano
(1539-1606), Ricci t[e;;e; flinkulturazzjoni
u fil-b]onn li
jitg[allem l-ilsien ini].
Mill-:ermani] Christopher
Clavius (1538-1612),
protagonista fir-riforma
moderna tal-kalendarju
Gregorjan u awtorità flastronomija
Ewropeja, Matteo
t[arre; sewwa fil-matematika
u fl-astronomija. Fl-a[[ar
nett, ta[t it-tmexxija tat-Taljan
Roberto Bellarmino (1542-
ÓSIEB
P. Matteo Ricci> “Ag[mlu lilkom infuskom ma[buba mill-umiltà
u l-karità tag[kom”
1621), Kardinal tal-Knisja
Kattolika, li t-tag[lim tieg[u
fid-dommatika, il-pedago;ija
li kien ju]a fil-kontroversji u
r-revi]joni ta’ kateki]mu ;did
g[amluh wie[ed mill-iktar
kardinali influwenti tal-Knisja
f’dak il-perjodu, Ricci
ssa[[a[ teolo;ikament.
{ajjet Ricci hi xhieda s[i[a
u kostanti tat-twettiq tattag[lim
li dawn it-tliet
g[alliema tieg[u [arr;uh fih.
Permezz tal-[biberiji li kellu
ma’ [afna uffi/jali, nies kolti,
kandidati dottorali, skulari,
mona/i Buddisti u mandarini,
Patri Ricci seta’ b’fa/ilità
jid[ol f’konver]azzjonijiet
profondi mag[hom filwaqt li
mexxa lil u[ud biex
jitg[ammdu fil-fidi Kattolika.
Il-[akma li kellu tal-ilsien
ini] mit[addet u miktub
wasslitu biex fl-1588
jippublika l-ewwel dizzjunarju
mill-ilsien Portugi] g[a/-
ini]. Il-memorja teknika u
brillanti tieg[u tant g[enitu
biex jitg[allem bl-amment
L-Erba’ Kotba attribwiti lil
Konfu/ju li l-:i]wita seta’
jikkwota minnhom bla tbatija
ta’ xejn.
Ricci ippubblika xi
xog[lijiet o[ra bi/-ini] b[at-
Trattat fuq il-{biberija (1595)
u Il-Veru Tifsira tal-Mulej tas-
Sema (1603), li hu kateki]mu
djalogat ma’ monaku Buddist.
Ricci kellu interess spe/jali
fil-mu]ika tant li ta klavikord
lill-Imperatur b[ala rigal u
anki kkompona tmien g[anjiet
bi/-ini] li hu kanta filpre]enza
tal-qorti fl-1601.
{ilietu fil-kartografija
[e;;itu jippubblika Il-Mappa
tad-Dinja, li t-tielet kopja
tag[ha ;ie stampata fl-1602.
Misjuq minn im[abbtu g[allmatematika
u bil-g[ajnuna
siewja ta’ [abibu Xu Guangqi,
Matteo Ricci qaleb l-ewwel
sitt kotba ta’ L-Elementi tal-
:ometrija ta’ Ewklide fl-
1607.
Fl-a[[ar nett, fil-qasam
astronomiku, Ricci kien
kapa/i jiddeskrivi u jifhem l-
u]u ta’ strumenti astronomi/i
ini]i. Dan kollu g[enu biex
ji;bed l-attenzjoni u l-
ammirazzjoni tas-semmieg[a
tieg[u fuqu.
Fid-29 ta’ Mejju li g[adda,
Papa Benedittu XVI qal:
“Patri Ricci hu ka] uniku ta’
sinte]i mbierka bejn it-t[abbir
tal-Van;elu u d-djalogu malkultura
tan-nies li
xandarhulhom. Hu e]empju
ta’ bilan/ bejn il-kjarezza
duttrinali u l-azzjoni prudenti
pastorali”.
Il-qalba tas-su//ess ta’
Matteo Ricci kien is-sabar
mimli m[abba tieg[u. Hu
g[ex sal-a[[ar dak li
Sant’Injazju g[allem: “Li
wie[ed ma jkunx impressjonat
minn xog[ol kbir i]da li
jinvesti lilu nnifsu fl-i]g[ar
wie[ed, dan hu divin.”
Kemm hi [a;a kbira li nkunu fejn inkunu ng[ixu fi [dan Alla!
– Dom Helder Camara
Is-17-il {add Matul is-Sena
Taf titlob^
:enesi 18>20-22< Salm 137< Kolossin 2>12-14<
Luqa 11>1-13
Il-{sieb
It-talb, kif na[sbu xi kultant, irridu nag[mluh bilfors, qisu
kien xi rit kultwali obbligatorju g[all-insara kollha. I]da t-talb
hu mument ta’ relazzjoni intima mal-{allieq tag[na u mal-
Img[allem tag[na. Hu djalogu, mument li fih tag[mel sharing,
qsim ta’ esperjenza mal-Mulej. Kemm tassew qed inqisu littalb
b’dan il-mod Kemm qed insibu [in biex nitolbu fil-[ajja
tag[na Kemm tassew qed inkunu nies ta’ talb fil-prijoritajiet
tag[na d-dar, ix-xog[ol, l-iskola S’intendi t-talb jitlob
mieg[u wkoll li nag[tu xhieda. It-talb hu ringrazzjament lil
Alla g[al dak kollu li jag[tina u mhux biss dak li rridu issa.
Irridu wkoll nitolbu biex niskopru r-rieda ta’ Alla fil-futur.
G[alhekk illum il-Mulej jg[allimna nitolbu bit-talba tal-
Missierna. Hi talba li ti;bor kemm ir-ringrazzjament li rridu
nag[tu lil Alla kif ukoll it-talb tag[na g[al issa, g[al dak li
r/evejna u dak li se nir/ievu. Il-Mulej i[e;;i;na biex nitolbu.
Se nkomplu nibnu din ir-relazzjoni [ajja mal-{allieq kull [in
Il-Kelma
Fl-Ewwel Qari tal-lum, me[ud mill-:enesi, g[andna
djalogu bejn Alla u Abraham li fih to[ro; l-importanza taddjalogu
ming[ajr waqfien. Il-[tie;a tat-talb narawha wkoll fis-
Salm Responsorjali tal-lum fejn insibu li fil-jum li fih
sejja[tlek smajtni Mulej. Il-Mulej jismag[na kull darba li
nduru lejh. San Pawl, fit-Tieni Qari mill-Ittra lill-Kolossin,
juri li a[na se nsalvaw bil-grazzja ta’ Alla u mhux billi n[arsu
l-li;ijiet tar-Rabta l-Qadima. A[na nie[du din il-grazzja tassalvazzjoni
fil-Mag[mudija.
Fil-Van;elu ta’ San Luqa nsibu lil :esù jwie;eb g[at-talba
tal-Appostli biex jg[allimhom jitolbu. Hu jg[allimhom il-
Missierna, li ssir g[alhekk il-mudell tat-talb kollu tag[na.
:esù jinsisti biex nitolbu kontinwament u b’hekk no[olqu
rapport ta’ m[abba mal-Missier.
Il-{ajja
1. Liema huma l-mumenti ta’ talb kuljum fil-[ajja tieg[ek
personali T[ossok li ting[aqad ma’ Alla fit-talb
2. Kemm qed inkunu nies ta’ talb u nitolbu li titwettaq ir-rieda
ta’ Alla fil-[ajja tag[na
3. Fid-dawl tat-talba tal-Missierna, it-talb tag[na qed ikun
ukoll talb ta’ ringrazzjament u radd ta’ [ajr lil Alla jew nitolbu
biss meta ni;u daharna mal-[ajt
4. Fil-mument li a[na nitolbu u nippretendu li nsibu lil Alla
M[abba lest li jg[inna, irridu nkunu lesti li ng[inu b’kull
mezz lill-proxxmu tag[na.
Id-Djalogu
Missierna li inti fis-smewwiet, jitqaddes ismek, ti;i
saltnatek, ikun dak li trid inti, fis-sema u fl-art.
Fr Charles Fenech, OP

COLLAGE G{AWDEX
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
33
{ames lokalitajiet G[awdxin igawdu
mill-fondi g[al [ti;iet spe/jali
{ames lokalitajiet G[awdxin se
jgawdu mis-somma ta’
€93,000 bejniethom minn fond
imniedi mill-Gvern biex
jindirizzaw [ti;iet spe/jali li
g[andhom fil-lokalità, b[al
dawk ka;unati minn ]ieda
temporanja fin-numru ta’ nies li
jg[ixu jew jg[addu minn dak illokal.
Is-Segretarju Parlamentari
Chris Said [abbar li l-Kunsilli
Ji//elebraw
tmiem il-fa]i
tal-iskola primarja
223 student u studenta li matul
l-a[[ar sena skolastika
attendew il-klassijiet tas-sitt
sena fil-[dax-il skola primarja
fi [dan il-Kulle;; ta’
G[awdex, i//elebraw Jum il-
Gradwazzjoni.
F’diskors tal-okka]joni, il-
Ministru g[al Ghawdex
Giovanna Debono qalet li dan
hu mument sinifikanti fil-[ajja
ta’ dawn l-istudenti, hekk kif
qed jippreparaw ghattransizzjoni
mill-edukazzjoni
primarja g[al dik sekondarja.
Giovanna Debono irreferiet
g[ar-ri]ultati miksuba fle]amijiet
tal-Junior Lyceumli
[ar;u ftit tal-jiem qabel, u li
kienu po]ittivi [afna g[allistudenti
G[awdxin.
Il-Ministru Debono fakkret
li fl-iskejjel kollha ta’
G[awdex sar xog[ol ta’
modernizzar u semmiet ukoll
l-investiment ta’ €7 miljun
g[all-pro;ett tal-bini ta’ skola
sekondarja ;dida tas-subien.
Minn din is-sena skolastika
l-istudenti tal-iskejjel primarji
f’G[awdex kellhom l-
opportunità jipparte/ipaw
f’attivitajiet extra-kurrikurali,
organizzati mis-Sezzjoni tal-
Attivitajiet Spe/jali fi [dan il-
Gozo College.
Lokali tan-Nadur, il-Qala, il-
Fontana u l-Munxar g[ax-
Xlendi u ]-}ebbu; g[al
Marsalforn se jkunu jistg[u
ju]aw dawn il-fondi,
primarjament g[all-indafa u l-
manutenzjoni tal-lokalità u l-
bajjiet li jaqg[u ta[t irresponsabbiltà
tag[hom, u
spejje] b’rabta mal-[tie;a ta’
iktar sigurtà f’/erti ]minijiet
tas-sena, b[al fil-ka] tal-
Karnival spontanju tan-Nadur.
Fix-Xlendi u f’Marsalforn ilpopolazzjoni
ti]died [afna
matul ix-xhur tas-sajf
b’domanda ikbar g[al servizzi
ba]i/i b[all-;bir tal-iskart
domestiku u l-indafa.
Fil-Qala, il-fondi addizzjonali
ng[ataw min[abba domanda
simili g[all-bajja ta’ {ondoq ir-
Rummien, il-Fontana min[abba
diskrepanza qawwija bejn dak
li jag[ti l-Gvern lill-kunsill
lokali u dak li jonfoq il-kunsill
b’rabta mal-;bir tal-iskart, u filka]
tan-Nadur min[abba l-
ammont kbir ta’ vi]itaturi fillokalità
fil-jiem tal-Karnival.
Dan il-fond spe/jali kien
tnieda mill-Gvern is-sena li
g[addiet u kien meqjus
esperiment li rnexxa. Kien
g[alhekk li l-Gvern [ass ilb]onn
li jer;a’ jnedih.
Riesaq lejn tmiemu l-pro;ett f’Wied il-Miela[
Il-Kunsill Lokali tal-G[arb f’G[awdex
qed iwettaq l-a[[ar fa]i ta’ pro;ett ta’
tisbi[ ta’ Wied Miela[.
Dan il-pro;ett se jkun sewa €570,000
b’85% tas-somma finanzjati mill-UE u l-
15% l-o[rajn finanzjati mill-Gvern Malti
u mill-Kunsill Lokali tal-G[arb.
Dan il-pro;ett, li l-g[an tieg[u hu wkoll
li jattira turi]mu sostenibbli, wassal biex
jitjieb l-a//ess g[all-wied permezz ta’ kisi
mill-;did tat-triq, bini ta’ [itan, bini ta’
pontijiet, tindif u tran;ar ta’ tur;ien.
T[awlu wkoll diversi si;ar, inbnew
[itan tas-sejjie[ u sar ilqug[ g[all-ilma li
se jkun jista’ jibda jintu]a mill-bdiewa
tal-in[awi, ;iet installata g[amara rustika,
u saru kameras tas-sigurtà li ja[dmu
b’ener;ija alternattiva.
Waqt ]jara li g[amel f’dan il-wied, is-
Segretarju Parlamentari Chris Said fa[[ar
l-inizjattiva ta’ dan il-Kunsill u qal li dan
se jag[mel ir-ra[al tal-G[arb aktar
kompetittiv b[ala destinazzjoni turistika
rurali. Semma kif permezz ta’ inizjattivi
b[al din, il-Kunsill tal-G[arb qed ikun
pijunier anki fil-vi]joni tal-Gvern biex
jag[mel minn G[awdex g]ira ekolo;ika.
English Speaking Union f’G[awdex ukoll
It-twaqqif tal-ferg[a tal-English Speaking
Union f’G[awdex se jfisser li l-G[awdxin se
jkunu jistg[u jgawdu mis-servizzi u millg[ajnuna
ta’ din l-asso/jazzjoni biex ikunu
jistg[u jikkomunikaw a[jar mal-bqija taddinja.
Il-Ministru g[al G[awdex Giovanna Debono
qalet dan waqt /erimonja li matulha tnediet ilferg[a
tal-English Speaking Union f’G[awdex.
Il-Ministru Debono qalet li pajji]na hu
xxurtjat li minbarra l-ilsien nazzjonali g[andu
wkoll l-Ingli] b[ala lingwa uffi/jali li tg[inna
nikkomunikaw b’mod aktar fa/li mal-bqija taddinja.
L-ESU hi g[aqda internazzjonali li twaqqfet
fl-1918 biex tippromwovi l-lingwa Ingli]a.
S’issa l-ESU hi rappre]entata fi 52 pajji]
madwar id-dinja.
15-il sena mit-twaqqif tal-g[aqda mu]ikali Ite ad Joseph
Is-sena 2010 hi sena li fiha li huma l-1 anniversarju unur San :u]epp, li se tkun
l-G[aqda Mu]ikali Ite Ad mill-[atra ta’ Mro Antoine /elebrata fl-1 ta’ Awwissu,
Joseph – Qala A.D 1996 se Mercieca b[ala r-raba’ fil-Knisja Parrokkjali u
tag[ti bidu g[al sena ta’ Surmast Direttur tal-banda, Ar/ipretali tal-Qala
/elebrazzjonijiet festivi flokka]joni
tal-15-il sena mit-
meta San :u]epp intg[a]el Mu]ikali Ite Ad Joseph
u l-140 Anniversarju minn G[awdex, l-G[aqda
twaqqif tal-banda nhar it-8 b[ala l-Patrun tal-Knisja [ar;et CD ;dida ta’ mar/i
ta’ Di/embru 1996. Universali Kattolika briju]i u innijiet :u]eppini,
Ma’ dan l-anniversarju Ite Rumana mill-Beatu Papa ilkoll kompo]izzjoni tasad
Joseph qed tfakkar ]ew; Piju IX.
Surmast Direttur tag[ha Mro
anniversarji o[ra importanti Fl-okka]joni tal-festa ad Antoine Mercieca.
Il-Banda San :u]epp ta’ G[ajnsielem fi Sqallija
Wara s-su//ess li kisbet is-sena l-o[ra, il-Banda din il-belt storika kif wkoll esegwiet programm
San :u]epp ta’ Ghajnsielem re;g[et ;iet mu]ikali fil-pjazza f’Jum il-Festa.
mistiedna tie[u sehem fil-festi ta’ San Pawl li Il-programm mu]ikali ta’ jum il-festa ta’ San
saru f’Palazzolo Acreidefi Sqallija. Pawl fid-29 ta’ :unju ntlaqa’ b’applaws kbir
Il-;ita saret bejn is-27 u t-30 ta’ :unju fejn ilbanda
daqqet diversi mar/i madwar it-toroq ta’ diversi stazzjonijiet
mill-folla pre]enti u kien trasmess dirett fuq
Sqallin.
minn Nathaniel Attard
nathaniel.attard@media.link.com.mt
Festa Sajfija
G[awdxija-Amerikana
Fil-bitha tal-Ministeru g[al
G[awdex saret festa li
g[aqqdet il-kulturi G[awdxin
u Amerikani f’dik li ssej[et
il-Gozitan-American Day
Festa.
L-enfasi f’din il-festa
kienet fuq il-letteratura u l-
mu]ika Amerikana.
Fl-attività, organizzata
b’kollaborazzjoni bejn il-
Ministeru g[al Ghawdex u l-
Ambaxxata Amerikana
f’Malta, il-mistiedna spe/jali
kienu ]ew; professuri mill-
Università ta’ Pepperdine fl-
Istati Uniti, li g[amlu
ta[ditiet dwar il-letteratura.
L-ewwel Queen’s
Birthday Event
Il-Ferg[a G[awdxija tal-
Friends of Australia
Associationorganizzat l-
ewwel avveniment imsejja[
Queen’s Birthday Event 2010.
Dan l-avveniment kien
jikkonsisti f’lecturepubbliku
minn Charlene Debrinat bittema
Leaving the Gozitan
Homeland.
Wara, Erika Dingli mix-
Xewkija, li tattendi
s-St Francis Schoolfil-Belt
Victoria, ng[atat il-premju
b[ala rebbie[a tal-kompetizzjoni
nazzjonali dwar Awstralja li saret fost l-iskejjel
kollha Maltin u G[awdxin.
Raymond C. Xerri, il-
President u fundatur tal-Friens
of Australia Association
(Gozo) ippre]enta dan i/-
/ertifikat f’isem l-
asso/jazzjoni.
Kappella ;dida
L-iskola sekondarja bniet tal-Konservatorju tal-
Isqof organizzat :urnata
Ewkaristika g[allg[alliema
u l-istudenti
tag[ha.
Il-;urnata fet[et
b’Quddiesa mmexxija mill-
Isqof Mario Grech li fiha
[adu sehem l-istudenti
kollha, bi w[ud minnhom
janimaw i/-/elebrazzjoni
bl-istrumenti mu]ikali u l-
kant tag[hom.
Fl-istess Jum Ewkaristiku
kienet inawgurata l-kappella
;dida tal-iskola.

34
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
COLLAGE KURÛITAJIET
INTERVALL
PAWSA QASIRA TA’ MISTRIEÓ
Fet[et il-fjura
b’ri[a ta’ mejtin
RIIKLA:: STIL INDJAN. B[al f’kull pajji] ie[or
fid-dinja fl-Indja qed issir kampanja g[ar-ri/ikla;; tal-iskart.
Fir-ritratt jidher ra;el minn Mumbay g[addej b’g[add kbir ta’
laned vojta li se jag[mel ir-ri/ikla;; tag[hom fl-impjant
tal-belt.
Mar i[allas b’200,000 /ente]mu
Ra;el minn Quebec fil-Kanada, imxabba’
bit-taxxi dejjem jog[lew fuq il-proprjetà,
qatag[ha li jmur i[allasha billi mela vaska
tal-g[awm tat-tfal b’aktar minn 200,000
/ente]mu u baqa’ sejjer biha sal-uffi//ju
fejn kellu j[allasha.
Imma meta wasal qalulu li ma setg[ux
ja//ettaw il-pagament tieg[u u talbuh jikteb
/ekk.
Normand Czepial qal li t-taxxa fuq ilproprjetà
tieg[u s-sena li g[addiet g[oliet
b’aktar minn $4,000 u issa la[qet is-$6,400.
{adulu l-kelba g[ax [xinitlu ]]ejjed
It-tag[lima li [a sid ta’ kelba
fl-Ingilterra hi li ma g[andek
qatt titma’ ]]ejjed lill-kelba
tieg[ek.
Il-kunsill ta’ Wyre
Borough f’Lancashire, fl-
Ingilterra, [atfu kelba tarrazza
bull terrier li kienet
[oxna [afna u [aduha f’post
apposta biex jag[tuha dieta li
tg[odd g[aliha. Il-kelba
kienet ti]en 56 libbra.
Il-ka] beda meta
veterinarju lokali rrapporta li
Gucci, il-kelba, kienet tbati
biex timxi u l-;irien
irrappurtaw lil sidha kemm-il
darba. Meta dan ma tax kas u
Dan l-a[[ar fi Houston fl-Istati
Uniti fet[et fjura kbira, rari u
b’ri[a tal-mejtin. Il-fjura,
mag[rufa b[ala corpse flower,
rari tifta[ u 28 biss minnhom
jift[u fl-Istati kollha tal-
Amerika.
Il-fjura qeg[da fuq il-lista talpjanti
fil-periklu li jispi//aw
g[al kollox u anki jekk jintnu
xorta wa[da huma protetti billi;i
biex ikunu indukrati.
Dik li fet[et fil-Mu]ew tax-
Xjenza Naturali fi Houston hi
d-29 wa[da li fet[et din issena.
Il-fjura kapa/i tikber u
tog[la sa 10 piedi b’wisa’ ta’
[ames piedi. Dawn il-qisien
jag[mluha wa[da mill-akbar
fjuri li jikbru fid-dinja.
Meta tifta[, tarmi ri[a ta’
katavri qed jitmermru u b’hekk
ti;bed lejha l-[anfux u d-
dubbien biex idakkruha. Il-fjura
fiha fosdqa kbira [adra b’weraq
ro]a ta’ qies ;gantesk bil-vjola
mad-dawra tag[hom. L-isem
bil-Latin tal-fjura hu
Amorphophallus Titanum.
Il-fjura li hemm fi Houston
ing[atat l-isem ta’ Lois,
b’tifkira ta’ omm wa[da millistaff
li kienet ta[dem hemm, u
ti]en 30 libbra.
G[alhekk mar jipprotesta kontra din i]-
]ieda bil-muniti ta/-/ente]mu: 213,625
b’kollox.
Is-sindku tal-post baqa’ sorpri] [afna
meta Czepial da[al bil-flus biex i[allas.
Meta g[addietlu s-sorpri]a qallu li ma setax
ja//etta l-[las u kellu j[allas b’mod aktar
konvenzjonali.
Skont l-Att tal-Munita Kanadi] [add mhu
obbligat li ja//etta bi [las aktar minn 25
munita ta/-/ente]mu. Czepial qabe] illimitu
b’213,600.
l-kelba baqg[et te[xien l-
awtoritajiet [adu l-passi
huma.
Skont rapporti Gucci kienet
kwa]i titkaxkar biex timxi u
kellha bosta feriti f’ri;lejha
min[abba l-pi] li kellhom
i;orru. Il-kelba kienet ti]en
20 libbra aktar milli suppost.
L-Amorphophallus Titanum, il-fjura kbira u sabi[a imma li tarmi
minnha ri[a ta’ katavri
Arrestat g[ax qala’ sinna
waqt li kien qed isuq
Sewwieq ta’ trakk fil-
Kanada kien arrestat akku]at
b’sewqan perikolu]. Imma
xorta wa[da kuntent li s-
sinna li li kienet ilha tu;g[u
]mien twil u g[amlitlu [ajtu
nfern, issa kien [eles
minnha.
Il-Pulizija ta’ Lambton
County qalu li kienu waqqfu
sewwieq li kien qed jag[mel
xog[ol ta’ dentistrija waqt li
kien isuq. Wie[ed millpulizija
qal li din kienet l-
ewwel darba li qatt sema’ li
xi [add twaqqaf waqt li kien
isuq meta kien qed jag[mel
xog[ol fuq snienu.
John Reurick qal li qabel
kien waqqaf lil xi sewwieqa li
kienu j/emplu fuq ilmowbajl,
jew jaraw mappa
jew jag[mlu l-make-up.
Imma li jaqilg[u sinna qatt!
Il-ka] se[[ fl-a[[ar ta’
:unju meta raw trakk li s-
sewwieq tieg[u kien qed
iserrep minn na[a g[al o[ra
tat-triq. G[all-ewwel [asbu li
kien xi sakranazz isuq imma
meta waqqfuh sabu li kien
hemm ra;el kemmxejn
stordut li qalilhom x’kien qed
jag[mel.
Jing[ad li s-sewwieq rabat
sinna li kienet tu;g[u bi
spaga. Imbag[ad din l-ispaga
rabatha mas-saqaf tal-kabina
tax-xufier. Il-[sieb tieg[u
kien li jg[addi minn fuq il-
[otob li jiltaqa’ mag[hom fittriq
u bl-iskossi ji;bed barra
s-sinna.
“Qab]a kbira u s-sinna
tinqala’,” qal lill-pulizija.
L-operazzjoni jidher li
rnexxiet g[ax ma;enb issewwieq
tat-trakk kien hemm
sinna mdawra bi spaga.
Il-Pulizija ma xandritx l-
isem tas-sewwieq biex ma
jkunx bumbardjat millmedia
u flok u;ig[ tas-snien
jispi//a b’u;ig[ ta’ ras.

COLLAGE PASSATEMP
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
35
Tisliba tax-xahar bi tliet premjijiet
L-ewwel premju:Hamper bi prodotti ta’ Foster Clark; it-tieni premju: Kaxxa nbid ‘Vignè d’Or’; it-tielet premju: Voucher ta’ €15 ming[and E. Calleja & Sons Ltd.
Indirizzaw is-soluzzjoni tat-tisliba sa tliet ;img[at o[ra f’dan l-indirizz: Tisliba tax-Xahar, il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA 1450.
Mimdudin>
8. Fjuri li g[andhom l-
imsiemer tag[hom (7)
9. Nies li jilbsu [wejje; talkarnival
(9)
13. Tag[mel passejn (5)
14. Artijiet f’livell wie[ed (5)
15. Ta’ dawn i]-]minijiet (7)
16. Irji[at qawwija li jqumu
f’daqqa (7)
17. Bo//a mill-i]g[ar
imtaqqba u tleqq ta’
[;ie; kulurit (5)
18. Ag[mel g[oqda tajba bi
spaga biex ma tin[allx (5)
20. Dan g[al ta[t ri;lejna (5)
22. Jitbaxxa (6)
23. G[affe; fl-ilma jew
g[adda mill-g[adajjar (6)
25. {adni bil-herra (7)
27. Korp ta’ suldati f’pajji]
(7)
30. Xorta ta’ tanbur li jindaqq
bid-daqqiet tal-mazzarelli
(6)
31. Jist[oqqlok (6)
32. {ares lejna! (5)
35. Qalbu f’idu (5)
36. A//ola bla denb biex
jin[assu [afna (5)
37. Post fl-Italja. Ron u Ivo
jinsabu mitlufin fih! (7)
39. Li ma jin[assx, ma[sub
biss (7)
41. Ilwejt fuqu nnifsu (5)
42. Log[ba bl-ittri u l-istampi
(5)
43. Tixtrih biex tqieg[du fuq
il-qabar ta’ qrabatek fl-1
ta’ Novembru (4,5)
44. G[amlet sinjal biex
tfiehem (7)
Weqfin>
1. Kannukkjalijiet (6)
2. Ma tistax tinstab (8)
3. Dendil fl-ajru b’ittri g[allg[ajnuna
qabel ilpensjoni
(11)
4. M’g[andha ebda valur
(2,7)
5. {arbet minn ta[t idejn xi
[add li kien qed i]ommha
(7)
6. Mhux skont ir-regola (10)
7. Liema xarba s[una
jkollok jekk pitter bla
truf (2-2)
10. Mi;bud wa[da sew (6)
11. elesti/ar, lewn is-sema
(7)
12. Annimali li j[obbu jaqb]u
/-/nut tal-;onna (6)
19. Kif ;ie;ie:[allata……
(7)
21. Il-[abib inseparabbli talkikkra
(7)
24. {elwa ]g[ira mgerrba filfidda
(11)
26. :id kbir bix-xabg[a (10)
28. Je]er/itaw id-delizzju
tag[hom fi ]mien il-passa
tat-tjur (9)
29. Dak li g[amel g[ax ma
setax jorqod (7)
30. Min jillixxa x-xog[ol
g[at-tibjid (6)
32. Av]at bil-verità fuq it-TV
(8)
33. Xabi ……, Spanjol, plejer
tal-futbol li jilg[ab ma’
Real Madrid (6)
34. In-nazzjonalità ta’ mara li
twieldet fil-g]ira tag[na
(7)
38. G[en biex xi [addie[or
jirba[ (6)
40. Tu]]ana (4)
Soluzzjoni tat-tisliba
tax-xahar ta’ :unju
MIMDUDIN>
8. Salamun; 9. Intervall; 13. Loqom; 14. :arar; 15.
Bandalt; 16. Firenze; 17. Avvi]; 18. Armar; 20. Arbli; 22.
Annali; 23. Persja; 25. Erbatax; 27. Tkattar; 30. Stanga; 31.
Sta;un; 32. Amart; 35. Alice; 36. Nitfi; 37. Inkwina; 39.
Irfisna; 41. Kalmi; 42. }okra; 43. Tivvintaw; 44. Suttana.
WEQFIN>
1. Ma[qur; 2. Kalmanti; 3. {u;;ie;a nar; 4. Onorevoli; 5.
Be]bu]a; 6. Avanzament; 7. Alka; 10. Slifna; 11. Irba[na;
12. Storja; 19. Musrana; 21. Barrani; 24. Ikun min ikun; 26.
Aggressivi; 28. Ftit iktar; 29. I;;iblu; 30. Stalin; 32.
Akku]ati; 33. T[abat; 34. Inganna; 38. Irkant; 40. Fqir.
Ir-rebbie˙a
tat-Tisliba ta’ :unju
1. Hamper bi prodotti ta’
Foster Clark: Stephanie
Cremona, 45, Flat 1, Triq
Wenzu Gafà, Qormi.
2. Kaxxa nbid Vignè
d’Or: Marisa Camilleri,
‘Falls City Court’, No. 2,
Naxxar Road, Balzan.
3. Voucher ta’ €15
ming[and E. Calleja &
Sons: Marija Cutajar,
‘Mater Dolorosa’, Triq
Villambrosa, {amrun.
E. CALLEJA & SONS LTD.
31, BISHOP LABINI STREET,
B’KARA BKR 05, MALTA
TEL. 21447448#9 FAX> 21496507
E-MAIL> ecsadmin@ecs.com.mt

36
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
AVVIÛi PN
AVVI}I SOJALI
JOE CASSAR. Il-{bieb ta’ Joe
Cassar qed jorganizzaw ;urnata
Sqallija, is-Sibt, 31 ta’ Lulju bejn
il-5 a.m u l-11 p.m. In]uru s-Suq
ta’ Katanja, Taormina u Auchan
Supermarket. Prezz €100 g[alladulti
u €35 g[al tfal bejn l-4 u t-
13-il sena. Biex tibbukkjaw
tistg[u //emplu 79459227 jew
99468624.
JASON AZZOPARDI.Il-{bieb
ta’ Jason Azzopardi se
jorganizzaw Lejla Maltija fil-
Lukanda Maritim, il-Mellie[a, is-
Sibt, 31 ta’ Lulju fit-8 p.m. Prezz
€20 g[all-kbar u €10 g[at-tfal.
Biljetti ming[and il-helpersjew
billi //emplu 22985100 jew
99841333.
IX-XAG{RA.Il-Kumitat
Sezzjonali PN se jorganizza
Barbecue g[ax-Xag[rin kollha
nhar il-:img[a 6 ta’ Awwissu fir-
Ramla l-{amra fil-parke;;
mag[ruf b[ala ‘Tal-Pespus’, fis-
7.30 p.m. Prezz: €12 g[all-kbar u
€6 g[a]-]g[ar. G[all-biljetti
/emplu lil: Anthony Attard
21552779 jew 99014043, Kevin
Cutajar 79069722 jew Carmel
Attard 99847079. G[al din l-
attività se jattendu wkoll il-
Membri Parlamentari
Nazzjonalisti G[awdxin.
SIMON BUSUTTIL.Il-{bieb
ta’ Simon Busuttil qed
jorganizzaw Barbecue,is-Sibt, 7
ta’ Awwissu fit-8 p.m. fil-
Lukanda Sea Bank, il-Mellie[a.
Prezz €18 g[all-kbar u €9 g[attfal.
G[al aktar informazzjoni
tistg[u //emplu 79010504 jew
21228585.
JASON AZZOPARDI.Il-{bieb
ta’ Jason Azzopardi se
jorganizzaw Barbecuefil-
Mellie[a Holiday Complex
(Danish Village),il-:img[a, 20
ta’ Awwissu fit-8 p.m. Biljetti
ming[and il-helpersjew billi
//emplu 22985100 jew 99841333.
{bieb ta’ George Pullicino se
jorganizzawBarbecue Boat Party
fuq M.S. HERA II ma’ DJ Pierre
Cordina, is-Sibt, 21 ta’ Awwissu.
Tluq fis-7.30 p.m. mix-Xatt ta’
Tas-Sliema quddiem il-knisja tan-
Nazzarenu. Prezz €16 u g[allbiljetti
tistg[u //emplu 21344589
jew 79478478.
GEORGE PULLICINO. Il-
AVVI}I O{RA
IL-GUDJA.Il-Kumitat
Sezzjonali PN jav]a li qed jilqa’
offerti g[at-tmexxija tal-bar fl-
Uffi//ju PN tal-lokalità. Kull min
hu interessat g[andu jibg[at l-
offerta tieg[u bil-posta sal-
:img[a, 30 ta’ Lulju lill-Uffi//ju
tal-Assistent Segretarju :enerali,
Dar entrali PN, Triq Herbert
Ganado, Tal-Pjetà PTA 1450. Il-
Kumitat Sezzjonali jirriserva d-
dritt li jirrifjuta kwalunkwe
offerta, anke l-aktar wa[da
vanta;;u]a.
SANTA VENERA.Il-Kumitat
Sezzjonali PN qed iniedi
e]er/izzju ta’ customer careg[annies
li joqog[du fil-lokalità ta’
Santa Venera. Kull min g[andu xi
lment jew problema hu m[e;;e;
jg[addih lill-Kumitat fuq l-email
pnsantavenera@pn.org.mt jew
imur l-Uffi//ju ‘Dar il-{addiem’
kull nhar ta’ {amis bejn is-7.30
p.m. u t-8.30 p.m. Il-Kumitat se
jikkomunika lura risposta skont l-
ilment li jkun ;ie rre;istrat.
TA’ XBIEX. Il-Kumitat
Sezzjonali PN jav]a li l-bar re;a’
qed ikun miftu[ filg[odu u
filg[axija wara li sar xog[ol ta’
manutenzjoni u tisbi[. Fil-bar se
jibda jintwera live football. Min
jixtieq jorganizza xi attività jista’
j/empel 21312197 jew
79929605.
{AL LIJA.Il-Kumitat
Sezzjonali jixtieq jav]a li l-bar
tal-Uffi//ju PN tal-lokalità issa
re;a’ feta[ ta[t management;did.
Kul[add hu mistieden.
MARSASCALA. Il-Kumitat
Sezzjonali jixtieq jav]a li l-bar
qed ikun miftu[ kull nhar ta’
{add, u li qed ikun hemm il-
Ministru Carmelo Mifsud Bonnici
biex jiltaqa’ mal-kostitwenti.
Sezzjonali ta’ Santa Lu/ija jixtieq
jav]a li l-bar tal-Uffi//ju PN ta’
Santa Lu/ija qed ikun miftu[
kuljum g[all-pubbliku.
TAS-SLIEMA.Il-Kumitat
Sezzjonali PN jixtieq jav]a li l-
Bar tal-Uffi//ju se jibda jkun
miftu[ kuljum mis-7 a.m. sa tard
filg[axija. F’dan il-bar se jkun
hemm is-servizz tal-u]u talinternet,
kif ukoll livefootball.
G[al aktar informazzjoni /emplu
99453669.
TONIO BORG.Il-Vi/i Prim
Ministru u Vi/i Kap tal-PN Tonio
Borg jilqa’ lill-pubbliku fluffi//ju
tieg[u f’Birkirkara bejn
it-8 a.m. u l-10 a.m. G[al
appuntament tistg[u //emplu
22042367 jew 21231912.
DAVID AGIUS.Min jixtieq
jiltaqa’ ma’ David Agius, jista’
jag[mel dan ming[ajr b]onn ta’
appuntament kull nhar ta’ Tnejn
wara l-4 p.m., f’187 Triq Santa
Katerina {’Attard jew /emplu
79423101 jew 21417507 g[al
appuntament fil-;ranet l-o[ra.
David Agius hu Deputat g[as-7
Distrett ({a]-}ebbu;,{ad-
Dingli, ir-Rabat, l-Im;arr u l-
Imtarfa) u g[all-11-il Distrett
({’Attard,{al Balzan, il-Mosta u
l-Imdina).
SANTA LUIJA. Il-Kumitat
Arrigo jav]a li qed jiltaqa’ ma’
kull min jixtieq jiltaqa’ mieg[u,
kuljum bejn id-9 a.m. u l-10.30
a.m. fl-uffi//ju tieg[u, 60 Triq
Depiro, Tas-Sliema. emplu
23285000 jew 79492885.
ROBERT ARRIGO. Robert
Azzopardi qed jiltaqa’ malkostitwenti
tieg[u, fl-uffi//ju 26,
Triq Bormla, Paola. G[al
appuntament /emplu 22985100
jew 22985104.
JASON AZZOPARDI. Jason
CHARLÒ BONNICI. L-
Assistent Parlamentari Charlò
Bonnici jixtieq jav]a li qed jara
lill-kostitwenti ming[ajr b]onn
ta’ appuntament, kull nhar ta’
{amis bejn is-6 p.m. u s-7 p.m.
fl-Uffi//ju ta’ {’Attard f’20 Triq
il-Qarsajja. Mill-1 ta’ :unju l-
uffi//ju tal-Mosta f’54, Triq l-
Oratorju qed jifta[
b’appuntament billi //emplu
79796667.
JOE CASSAR. Joe Cassar qed
jiltaqa’ mal-kostitwenti tas-7 u l-
11-il Distrett kull nhar ta’ {amis
bejn l-4.30 p.m. u s-6.30 p.m. fluffi//ju
tieg[u: 22, Triq San
Katald, ir-Rabat, Uffi//ju PN,
{a]-}ebbu;. G[al appuntament
/emplu 22992418.
MARIO DE MARCO. Mario de
Marco qed jiltaqa’ mal-pubbliku
kull nhar ta’ {amis mill-4 p.m.
sal-5.30 p.m. fl-uffi//ju tieg[u, 9
Brittania House, Triq l-Ifran, il-
Belt Valletta u bejn il-5.30 p.m. u
t-8 p.m. fl-uffi//ju tieg[u, 833
Triq il-Kbira San :u]epp, il-
{amrun. G[al appuntament
/emplu 21255265 jew 22915022.
CAROLINE GALEA.
Caroline Galea tixtieq tav]a
lill-kostitwenti li qed tilqa’ n-
nies fl-uffi//ju tag[ha f’25
Tarxien Road, Paola, kull nhar
ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7
p.m. jew bl-appuntament billi
wie[ed i/empel 99491069.
NOEL GALEA. Noel Galea
jixtieq jav]a li qed jilqa’ linnies
fl-uffi//ju tieg[u nhar ta’
Tlieta u nhar ta’ {amis
filg[axija u s-Sibt filg[odu.
G[al appuntament /emplu
99458101 jew 21641281. E-
mail:
noel.galea@global.net.mt.
CARMELO MIFSUD
BONNICI. Carmelo Mifsud
Bonnici qed jiltaqa’ malkostitwenti
tieg[u kull nhar ta’
{add fl-10.30 a.m. fl-Uffi//ju
PN i]-}ejtun, fil-11 a.m. fl-
Uffi//ju PN il-Fgura u f’12
p.m. fl-Uffi//ju PN
Marsascala.
Mifsud jav]a li qed jilqa’ lillkostitwenti
fl-Uffi//ju ta’ {a]-
}ebbug, kull nhar ta’ {amis
bejn il-5 p.m. u s-7 p.m.; fl-
Uffi//ju tar-Rabat kull l-ewwel
u t-tielet Tlieta tax-xahar; u fl-
Uffi//ju ta’ {ad-Dingli kull
tieni u raba’ Tlieta tax-xahar.
G[al aktar informazzjoni
/emplu 21462304 jew
99425403.
PHILIP MIFSUD. Philip
ROBERT MUSUMECI.
Robert Musumeci jixtieq jav]a
li se jibda jiltaqa’ mal-pubbliku
u jsegwi l-ilmenti tag[hom,
kull nhar ta’ {amis bejn il-5
p.m. u s-6.30 p.m. fl-uffi//ju
tieg[u 7 ‘L’Edificio’, Pjazza
San :wann, is-Si;;iewi.
Sadanittant, dawk li g[al xi
ra;uni ma jistg[ux ji;u l-
uffi//ju, jistg[u j/emplu
21462368 jew 99421280, jew
jibag[tu e-mail lil
robert@rmperiti.com.
CLYDE PULI. Clyde Puli qed
jilqa’ l-pubbliku b’mod regolari
fl-uffi//ju tieg[u. G[al
appuntament /emplu 23886200.
GEORGE PULLICINO. L-
uffi//ju ta’ George Pullicino fi
Triq Depiro, Tas-Sliema se jkun
miftu[ kull nhar ta’ Tnejn, it-
Tlieta, l-Erbg[a u l-{amis bejn
id-9.15 a.m. u l-11 a.m. George
Pullicino jiltaqa’ malkostitwenti
f’dan l-uffi//ju kull
nhar ta’ {amis bejn it-3 p.m. u
l-5 p.m. Ikun ukoll g[as-servizz
tag[kom f’diversi Uffi//ji tal-
PN fid-9 u l-10 Distrett. G[al
aktar informazzjoni u biex
tag[mlu appuntament, /emplu
21344589.
JEFFREY PULLICINO
ORLANDO. Jeffrey Pullicino
Orlando jixtieq jav]a li qed
jilqa’ lill-kostitwenti fl-uffi//ji
tieg[u f’14 Triq Dun Mikiel
Xerri {a]-}ebbu; (is-7 Distrett)
u ‘Pullsons’, Triq Mario Cortis
{’Attard (il-11-il Distrett). G[al
appuntament /emplu 21465473
jew 99490084.
CHRIS SAID. Chris Said qed
jiltaqa’ mal-kostitwenti kif ;ej:
il-{amis: in-Nadur, 19 Triq tal-
{anaq bejn is-1 p.m. u l-5 p.m.;
G[ajnsielem, Uffi//ju PN bejn
il-5 p.m. u s-6.30 p.m.; ix-
Xag[ra, Uffi//ju PN bejn is-6.30
p.m. u t-8 p.m. Is-Sibt: in-Nadur,
19 Triq tal-{andaq bejn it-8.30
a.m. u l-11 a.m.; ir-Rabat
G[awdex, Uffi//ju PN bejn il-11
a.m. u s-1 p.m.
Vassallo jav]a li qed jara lillkostitwenti
nhar ta’ :img[a
f’114 Triq Mattew Callus, il-
Mosta bejn is-7.15 p.m. u t-8.15
p.m. emplu 79470433.
EDWIN VASSALLO. Edwin
Vassallo jav]a li qed jiltaqa’
kuljum ma’ kull min jixtieq
ikellmu. G[al aktar
informazzjoni /emplu 79470433.
EDWIN VASSALLO. Edwin
FRANCIS ZAMMIT
DIMECH. Francis Zammit
Dimech jav]a li qed jiltaqa’
mal-pubbliku kull nhar ta’
{amis bejn is-6 p.m. u s-7 p.m.
fl-uffi//ju tieg[u 87, Triq Lapsi,
San :iljan. G[al appuntament
/emplu 79497590.
APAN
Gozo By Night
Is-Sibt 21 ta’ Awwissu
B’talba ;enerali, l-APAN se torganizza
Gozo By Night fit-Tradition Restaurant,
bejn is-2 p.m. u l-11 p.m.
Il-prezz hu ta’ €16 bit-trasport u l-ikel.
Il-booking hu fuq ba]i ‘first come first
served’.
Jattendu l-Ministru g[al G[awdex
Giovanna Debono, is-Segretarju
Parlamentari Chris Said u l-Membru
Parlamentari Fredrick Azzopardi.
G[al aktar informazzjoni jew g[all-booking
/emplu 2123 2919, 2124 3760, 2165 7890
jew mobile 7905 1577, 7929 3814.

il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
37
SPORT
FORMULA WIE{ED – ILLUM IL-GP TAL-:ERMANJA F’HOCKENHEIM
Sebastien Vettel, rebbie[ tas-sitt pole-position bil-karozza Red Bull
Is-sitt pole-position g[al Vettel
Sebastian Vettel, isuq
wa[da mi]-]ew; karozzi Red
Bull, kien l-aktar velo/i filprovi
uffi/jali biex se jitlaq
mill-pole-position meta llum
f’Hockenheim se jsir il-GP
tal-:ermanja.
Il-:ermani] Vettel
irnexxielu jg[addi f’tebqa ta’
g[ajn lil Fernando Alonso tal-
Ferrari.
Vettel, ta’ 23 sena, favorit
tal-:ermani]i, reba[ is-sitta
minn 11-il ti;rija u l-g[axar
wa[da g[ar-Red Bull. Vettel
b’hekk /a[[ad l-ewwel poleposition
g[all-Ferrari mill-
2008. Alonso kien meg[lub bi
frazzjoni ta’ sekonda. Il-[in
velo/i ta’ Vettel kien ta’
minuta, 13.791 sekondi.
Is-sewwieq l-ie[or tal-
Ferrari, il-Bra]iljan Felipe
Massa kkwalifika bit-tieni
Ferrari jum qabel l-ewwel
anniversarju mill-kraxx fil-GP
tal-Ungerija, li temm l-ista;un
2009 u hu kellu jag[mel
diversi ;img[at l-isptar
jilg[abha mal-mewt min[abba
injury f’rasu.
Is-sewwieqa tal-McLaren,
Jenson Button u Lewis
Hamitlon – fil-pre]ent flewwel
postijiet tal-klassifika
– se jitilqu minn ma;enb
xulxin mit-tielet filliera.
Il-Pollakk Robert Kubica
g[amel is-seba’ l-aqwa [in
isuq Renault, bil-Bra]iljan
Rubens Barrichello jitlaq
minn [dejh bil-Williams.
Mill-[ames filliera se jitilqu
]ew; sewwieqa :ermani]i,
Nico Rosberg tal-Mercedes u
Nico Hulkenberg tal-
Williams.
:ermani] ie[or, Michael
Schumacher – seba’ darbiet
Champion tad-Dinja – naqas
li jag[mel il-fa]i finali talkwalifikazzjoni
u se jitlaq
mill-[dax-il post bil-
Mercedes.
Adrian Sutil, ukoll :ermani],
kellu l-[sara fil-fa]i prattika
finali, ikkwalifika fl-14-il
post, u se jitlaq minn [ames
po]izzjonijiet lura min[abba
li kellu jibdel il-gearbox
ming[ajr [sieb.
Coach nazzjonali
;did g[all-Bra]il
Il-Bra]il g[andu coach nazzjonali ;did. Dan hu Mano
Menezes ta’ 48 sena, kow/ tal-Corinthians. Hu kien it-tieni
g[a]la tal-President tal-Federazzjoni Bra]iljana, Ricardo
Texeira.
L-ewwel g[a]la kien Muricy Ramalho; i]da dan, g[alkemm
xtaq il-kariga ma ng[atax permess mill-klabb tieg[u,
Fluminense, li hu g[andu kuntratt mag[hom sal-2012.
It-tielet kow/ fil-lista ta’ Texeira kien l-eks kow/ nazzjonali
Luiz Felipe Scolari, li g[adu kemm irritorna jikkow/ja fil-
Bra]il ma’ Palmeiras.
Ara pa;na 42
Vettel ji//elebra l-pole-position f’Hockenheim

SPORT
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
38
James Paris jista’ jsir l-ewwel
player Malti fis-Serie A ma’ Brescia
Il-player James Paris bil-flokk ta’ Manchester City
Il-player promettenti James
Paris jista’ jsir l-ewwel
player Malti li jilg[ab fis-
Serie A. James iben il-player
popolari tal-waterpolo John
jista’ jing[aqad mat-tim
promoss ta’ Brescia.
Paris eks player tal-Pieta
g[amel tliet snin fl-
Akkademja ta’ Man City
imma f’April ma ng[atax
kuntratt ie[or. James
internazzjonali Malti ta’ ta[t
is-17-il sena kien jilg[ab
ukoll fit-tim tar-resveres ta’
Manchester City.
Il-player Orosco Anonam
li f’dawn l-a[[ar sta;uni
lag[ab ma’ Floriana wara li
lag[ab ukoll ma’ Sliema
Wanderers sie[eb lil Tarxien
Rainbows fuq kuntratt ta’
sentejn wara li kien qed
jinteressa wkoll lil Vittoriosa
Stars.
Obinna Obiefule li flista;un
l-ie[or lag[ab nofs
sta;uni lag[ab g[al {amurn
Spartans se jibqa’ jilg[ab fil-
Premier mat-tim ta’ Sliema
Wanderers.
Abubaker Bello-Osage,
Nigerjan ta’ 21 sena li lag[ab
ma’ Vasco da Gamna u River
Plate mistenni li jkun wie[ed
minn erba’ plaeyrs barranin li
mistenni jinga;;aw
mag[hom Qormi FC.
Floriana FC re;g[u
nga;;aw b’self lil Mano
Micallef li [aduh ming[and
{amrun Spartans u lil
Christian Cassar li ;abuh
lura minn Marsaxlokk.
L-eks player ta’ Floriana,
Mauro Brincat se jer;a’
jilg[ab fil-Premier ma’
Vittoriosa Stars wara li
g[amel sta;un barra wara li
we;;a’. Ma’ Vittoriosa Stars
ing[aqad ukoll id-difensur
Ian Ciantar ta’ Sliema imma
dan b[alissa hu sospi]
temporanjament mill-MFA.
Futur in/ert g[al ]ew;
players ta’ Hibernians,
Adrian Pulis qed jinteressa
lil {amrun Spartans u Aaron
Xuereb lil Floriana fejn
missieru George kien wie[ed
mit-timijiet li lag[ab
mieg[u.
Qed tissemma l-possibbilta
ta’ bdil bejn Valeltta u
Sliema. Valletta jie[du lil
Ian Azzopardi u Sliema lil
Steve Bezzina.
Malcolm Tirchett li flista;un
li g[adda kellu
su//ess b[ala player-coach
ta’ Luqa SA, g[all-ista;un
2010-11 se j]omm l-istess
kariga imma ma’ G[arg[ur
FC
President u Segretarju
;odda g[al }ejtun
Corinthians
}ejtun Corinthians i/-
Champions tat-Tielet Divi]-
joni g[andhom President u
Segretarju ;odda. Dawn
huma Sean Abela u Carmelo
Abela d-Deputat
Parlamentari Laburista.
F’konferenza tal-a[barijiet,
}ejutn [abbru li bejn it-12 u
l-15 ta’ Awwisu se jmorru
g[al training-camp qasir
f’Sheffield u dan frott tal-
[biberija li s-Segretarju
Abela g[andu mad-diri;enti
ta’ Sheffield Utd.
Matul dan it-training camp
}ejtun se jilag[bu partita ta’
[biberija kontra t-tim taddilettanti
ta’ Sheffield FC li
din is-sena qed ji//elebra l-
150 sena mit-twaqqif tieg[u.
Sean Abela li hu l-
Presdient su//essur ta’ John
Bugeja qal li minkejja problemi li nqalg[u fil-bidu
ta’ dan l-ista;un huma xorta
se j[arsu ‘il quddiem biex
ikomplu jibnu fuq dak li sar
fl-ista;un l-ie[or fejn }ejtun
Cor. kienui reb[u d-double.
Abela [abbar li kienu [atru
lill-Albani] Fatos Daja ba[al
kow/ u akkwistaw lil Silvio
Sciberras ming[and St.
George’s u lil Bronwen
Bugeja u Daniel Cosaitis
ming[and Hibernians. Huma
be[siebhom isa[[u l-
iskwadra tal-ista;un l-ie[or
b’]ew; akkwisti o[ra.
Kienet ikkonfermata li t-
tilwima li nqalg[et mal-eks
President Bugeja kienet dwar
l-iskola tal-Juventus.
T[abbar li fit-28 ta’ Lulju se
ssir Laqg[a Straordinjara
fejn se tkun spejgata s-
sitwazzjoni u jkunu eletti sitt
membri, postijiet li huma
vakanti wara li dawn
irri]enjaw flimkien ma’ John
Bugeja.

SPORT
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
40
TI:RIJIET TA}-}WIEMEL
Su//ess doppju Malti fil-U*Bet
Horse Racing Malta-Sicily Encounter
minn Kenneth Vella
Rodney Gatt u s-sidien ta]-]iemel My Red Force ji//elebraw is-su//ess ta]-]iemel fil-finali ewlenija
Misjuq minn Rodney Gatt, il-
Gimgha fil-g[axija, in-
Norvegi] My Red Force reba[
il-finali ewlenija talkompetizzjoni
internazzjonali
U Bet Horse Racing Malta-
Sicily Encounter fuq 1640m.
Din il-kompetizzjoni saret
fuq ]ew; heats, wa[da g[allparte/ipanti
Maltin u ]-
]wiemel tag[hom u o[ra g[al
sewwieqa Taljani li w[ud
minnhom saqu ]wiemel
tag[hom ukoll. L-ewwel
[ames ]wiemel ta’ kull heat
ikkwalifikaw g[all-finali
ewlenija filwaqt li l-
kumplament ;rew f’finali ta’
konsolazzjoni, ]ew; finali li
saru fuq l-istess distanza ta’
mil.
Din l-attivita’ kienet tag[mel
parti mid-39 laqg[a tal-ista;un
fuq disa’ ti;rijiet tat-trott u ma
kenitx tkun possibbli ming[ajr
l-g[ajnuna tal-kumpanija
Maltco permezz ta’ U Bet
Horse Racing. Fl-ewwel heat
g[al ]wiemel ta’ propjeta’
Maltija kien Kain Poifond
(Clifforty Calleja) li okkupa l-
ewwel post tul id-distanza.
Dan reba[ b’tul minn James de
l’Iton (Noel Baldacchino),
Race Ball (Tony Demanuele),
My Red Force (Rodney Gatt) u
Land Havaroche (James
Carabott). G[al Kain Poinfond
din kienet l-ewwel reb[a fi
g]iritna.
Kien Iovanin (Giuseppe
Porzio) li mar quddiem dawra
minn tmiem it-tieni heat. Dan
qasam il-linja finali l-ewwel
b’vanta;; ta’ tul minn Fort de
France (Giuseppe Vasile),
Edologal (Giuseppe Messineo)
u Geordie ATC (Giuseppe
Poliziotto).
Disa’ ]wiemel [adu sehem
fil-finali ta’ konsolazzjoni. L-
a[[ar 900m kienu determinanti
g[al Arnie Sensation (Carmelo
Farrugia) li ttrijonfa b’distakk
ta’ nofs tul minn Kakisis
(Johan Axisa), Lucky
Marceaux (George Attard) u
Ice Cube (Salvo D’Aluisi).
Fil-finali ewlenija, re;a’ kien
hemm reb[a Maltija. Kain
Poifond (Clifforty Calleja)
re;a’ beda b’/ertu qawwa. I]da
dan /eda f’nofs id-dritta finali
meta nqabe] minn My Red
Force (Rodney Gatt) li [a t-
tieni reb[a f’Malta.
It-Taljani Iovanin (Giuseppe
Porzio) u Fort de France
(Giuseppe Vasile) temmew fittielet
u r-raba’ post
rispettivament. My Red Force
kellu medja ta’ 1.14.3” filkilometru.
Ir-rebbie[a tal-finali
;ew ippremjati mi/-chairman
tal-Malta Racing Club Dr
Matthew Brincat.
Intant, is-sewwieqa u ]-
]wiemel kollha li [adu sehem
f’din il-kompetizzjoni jer;g[u
jipparte/ipaw f’o[ra simili li
ssir b[al-lum ;img[a fil-korsa
tal-Mediterran f’Sirakuza fi
Sqallija.
Il-laqg[a tal-:img[a
nkludiet ukoll ti;rija fejn i]-
]wiemel kienu misjuqa minn
sewwieqa tfal u o[ra jn minn
sewwieqa nisa. L-ewwel
wa[da intreb[et minn Daniel
Cassar permezz tal-I]vediza
Belbroughton Road li [adet l-
ewwel reb[a f’Malta b’distakk
ta’ g[axar tulijiet filwaqt li t-
ti;rija g[al sewwieqa nisa kien
hemm is-su//ess ta’ Isabella
Mizzi permezz ta’ Kendo du
Chene li rre;istra t-tieni reb[a
nfila.
Ir-rizultati kollha
I Ti;rija. U Bet Horse Racing Malta-Sicily Encounter Heat. Klassi
Open. Dist – 1640m 1. Kain Poifond (C. Calleja) Hin – 2.01.2” (1.13.9”)
2. James de l’Iton (N. Baldacchino) 3. Race Ball (T. Demanuele) 4. My
Red Force (R. Gatt) 5. Land Havaroche (J. Carabott)
II Ti;rija. U Bet Horse Racing Malta-Sicily Encounter Heat. Klassi
Zwiemel Taljani. Dist – 1640m. 1. Iovanin (G. Porzio) Hin – 2. Fort de
France (G. Vasile) 3. Edologal (G. Messineo) 4. Geordie ATC (G.
Poliziotto)
III Ti;rija. Klassi Copper. Dist – 2140m. 1. Geo Hovmand (C.
Calleja) Hin – 2.49.9” (1.19.4”) 2. Boshoevens Crown (P. Caruana) 3.
Staro Braveheart (R. Gatt) 4. Malta Sara B (S. Vella)
IV Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2140m. 1. Noble Spirit (N.
Baldacchino) Hin – 2.49.1” (1.19”) 2. Black Guy (C. Camilleri) 3. Tinto
E (M. Mifsud) 4. Marathon des Anges (R. Gatt)
V Ti;rija. Sewwieqa Zghazagh. Klassi Open. Dist – 2140m. 1.
Belbroughton Road (D. Cassar) Hin – 2.47.7” (1.18.4”) 2. Fredrico Kim
(R. Farrugia) 3. Insa (A. Cassar) 4. Pondus Sund (R. Vella)
VI Ti;rija. Klassi Bronze. Dist – 2140m. 1. Lazume Simoni (N.
Baldacchino) Hin – 2.47.1” (1.18.1”) 2. Chilly Beast (H. Mc Kay) 3.
King Fisher (K. Sciberras) 4. Karl Borealis (S. Cutajar)
VII Ti;rija. Sewwieqa Nisa. Klassi Open. Dist – 2140m. 1. Kendo du
Chene (I. Mizzi) Hin – 2.46.4” (1.17.7”) 2. Bankir Zon (S. Lundgren) 3.
Preem MS (I. Borg) 4. Royal Crafts K (S. Cardona)
VIII Ti;rija. U Bet Horse Racing Malta-Sicily Encounter Finali
Konsolazzjoni. Dist – 1640m. 1. Arnie Sensation (C. Farrugia) Hin –
2.03.7” (1.15.4”) 2. Kakisis (J. Axisa) 3. Lucky Marceaux (G. Attard) 4.
Ice Cube (S. D’Aluisi)
IX Ti;rija. U Bet Horse Racing Malta-Sicily Encounter Finali Ewlenija.
Dist – 1640m. 1. My Red Force (R. Gatt) Hin – 2.01.8” (1.14.3”) 2. Kain
Poifond (C. Calleja) 3. Iovanin (G. Porzio) 4. Fort de France (G. Vasile)

SPORT
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
41
Richard William
Denechere jaqbe]
it-3,000 reb[a fil-karriera
minn Kenneth Vella
Dan l-a[[ar, is-sewwieq u
trainer professjonali Fran/i]
Richard William Denechere
la[aq it-3000 reb[a filkarriera
tieg[u. Dan, meta
waqt laqg[a ta’ ti;rijiet filkorsa
ta’ Beumont de
Lomagne hu reba[ ti;rija
ewlenija permezz ta’ Querso
du Chene. Illum, Denechere
g[andu 66 sena u reba[ l-
ewwel ti;rija fil-karriera
tieg[u meta kellu tlettax -il
sena.
Meta j[ares lura lejn is-snin,
dan is-sewwieq bravu Fran/i]
jaf li l-karriera tieg[u mhux
dejjem kienet ward u zahar.
Meta kien g[adu tifel kien
tilef i]-]ew; ;enituri tieg[u
wara in/ident tat-traffiku. Ftit
tas-snin ilu, hu tilef xejn anqas
minn dsatax-il ]iemel wara
[ruq li kien hemm fl-istalel
tieg[u.
I]da mil-lat po]ittiv, filkarriera
tieg[u, Denechere
reba[ it-titlu mag[ruf b[ala
“Sulky d’Or” g[al sitt darbiet,
wara li kien temm g[al sitt
sta;uni “Is-sewwieq Fran/i]
bl-akbar ammont ta’ reb[ ta’
ti;rijiet”.
Fil-bidu tas-snin tmenin,
Richard William Denechere
kien ikkunsidrat l-a[jar
sewwieq fir-re;jun tas-Sud
Ouest u f’dawk i]-]menijiiet
kellu g[adma iebsa fissewwieqa
Jean René Gougeon
u Jean Claude Hallais. Filkarriera
tieg[u hu saq ukoll
]wiemel ta’ /erta klassi fixxena
internazzjonali b[al
Grandpre, Fakir du Vivier,
Hillion Brillouard u l-popolari
Fan Idole.
Dan, fil-karriera tieg[u kien
saq anki lil-le;;endarju
Ourasi fil-Prix René Balliére.
Hu qatt ma reba[ il-famu]a
Prix d’Amerique, i]da fis-snin
disg[in kien temm it-tielet
b’Fakir du Vivier u t-tieni
b’Grandpre.
Mitlub jikkummenta dwar l-
aktar ti;rija li j[oss li kienet
memorabbli g[alih,
Denechere ma tantx kellu
dubju. Semma meta ftit tassnin
ilu, b’Fan Idole, g[eleb
lit-Taljan Varenne fil-finali
tal-World Cup Trot fil-korsa
ta’ Montreal fil-Kanada.
Ti;i irtirata Malakite
Fi Franza ;iet irtirata d-
debba stabbilita Malakite biex
issa din tibda tintu]a g[attag[mir.
Din id-debba hija l-
proprjetà tal-familja Verva u
hi bint l-istaljun Vittel. Hi
reb[et ’il fuq minn 1.2 miljun
ewro fi premijiet u tibqa’
msemmija g[as-su//ess fil-
Prix de Cornulier fil-korsa ta’
Vincennes, Pari;i, Franza fl-
2009. Malakite kellha reb[iet
importanti f’ti;rijiet tat-trott
fuq id-dahar jew monté.
Record ta’ tlettax-il reb[a
Dan l-a[[ar fl-Italja, iddebba
Mara OP, misjuqa minn
Andrea Lombardo, reb[et ittlettax-il
ti;rija infila tag[ha.
Mara OP iddominat ti;rija
ewlenija li saret fil-korsa Le
Mulina, f’Firenze, fuq
distanza ta’ mil u ttrijonfat
f’medja ta’ 1.13.2” filkilometru,
li hu wkoll irrecord
tag[ha fil-karriera. Din
id-debba hi m[arr;a minn
Leonardo Cherubini u hi
propjetà tal-istalel Tre A.
Iglesias jibda jintu]a
g[at-tag[mir
Fl-Italja t[abbar li ]-]iemel
popolari Iglesias, iben il-
Fran/i] Ganymede u li
g[andu sitt snin, se jibda
jintu]a g[at-tag[mir. Dan,
wara li ]-]iemel we;;a’ ftit
tax-xhur ilu u jidher li ma
irkuprax mija fil-mija.
Hu se jkun stazzjonat fi/-
/entru Toniatti, fit-tramuntana
tal-pajji]. Iglesias jibqa’
mfakkar g[ar-reb[iet fost l-
o[rajn tal-Criterium
Garigliano u dawk Marche,
Marangoni, Firenze, Città di
Padova u Città di Torino.
Iglesias kien anki g[adda
minn problemi o[ra barra
dawk ta’ w;ig[. Hu kien anki
n[ataf minn xi kriminali, i]da
nstab ftit tal-;img[at wara.
Sid i]-]iemel, Sergio
Carfagna kien anki ;ie
ppremjat mill-kunsill lokali
ta’ Perugia g[all-im[abba u d-
dedikazzjoni li dejjem wera
lejn dan i]-]iemel.
Iglesias, li dan l-a[[ar beda jintu]a g[at-tag[mir fl-Italja
Is-sewwieq Fran/i] Richard William Denechere, li la[aq it-3000 reb[a
fil-karriera tieg[u
GALOPP
Imfakkar Greville Starkey
Fl-Ingilterra, fl-a[[ar jiem tfakkar il-jockey Greville
Starkey, li miet fl-età ta’ sebg[in sena.
F’karriera ta’ 33 sena, Starkey kellu su//ess b’1989
]iemel. Fl-1978 kien ittrijonfa fid-Derby Ingli] u dak
Irlandi] b’Shirley Heig[ts u l-Oaks b’Fair Salinia.
Aktar qabel, fl-1964 hu kien reba[ id-Derby u l-Irish
Derby permezz ta’ Homeward Bound, u t-2000
Guineas b’To Agori Mou fl-1981, u b’Dancing Brave
fl-1986.
Barra mir-Renju Unit, fl-1975 dan il-jockey kien
anki reba[ il-Prix de l’Arc de Triomphe bl-outsider
Star Appeal. Greville Starkey irtira minn jockey fl-
1989 u miet fid-dar tieg[u fi/-/entru ta’ Newmarket.
Jg[id li l-isport fi krizi
It-trainer stazzjonat f’North Yorkshire l-Ingilterra,
Mark Johnston qal li aktar ma fl-Ingilterra ji]diedu l-
laqg[at tat-ti;rijiet, aktar l-isport se jirriskja li jidhol fi
kri]i.
“Fl-a[[ar [ames snin, il-laqg[at tat-ti;rijiet kwa]i
irduppjaw. Nemmen li fir-Renju Unit g[andna wisq
ti;rijiet matul is-sena, u[ud minnhom ikunu bla interess,
u dan qieg[ed iwassal biex id-dilettanti jkomplu aktar
jitbieg[du mill-isport tag[na,” qal Johnston.
It-trainer qal ukoll li aktar ma jsiru ti;rijiet aktar
ikomplu jonqsu l-premjijiet. Hu kkummenta li jkun a[jar
kieku jonqos in-numru tat-ti;rijiet u fl-istess [in ji]diedu
l-premjijiet. Finalment, Mark Johnston issu;;erixxa
wkoll li l-British Horseracing Authority tibda kampanja
edukattiva dwar l-isport.
Tinvestiga l-qtil ta’ kummentatur
Il-pulizija fiz-zona ta’ West Yorkshire, fl-Ingilterra
g[adha g[addejja bl-investigazzjonijiet tag[ha wara l-
qtil tal-kummentatur tat-ti;rijiet ta]-]wiemel bl-ostakli,
Doug Fraser, li kellu 54 sena.
Fraser kien popolari ferm mad-dilettanti tat-ti;rijiet
fit-tramuntana tar-Renju Unit u fl-Iskozja. Il-Pulizija
bdiet tissuspetta li Fraser seta’ nqatel wara li naqas milli
jmur jikkummenta laqg[a tat-ti;rijiet li saret fil-korsa ta’
Hexham. Il-katavru ta’ Fraser instab fix-xmara Aire, fi/-
/entru ta’ Leeds.

42
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
SPORT
Menezes ma[tur
coach Nazzjonali
tal-Bra]il
Il-[ames darbiet Champions tad-Dinja, il-Bra]il [atru lil
Mano Menezes fil-kariga ta’ coach nazzjonali biex ikun issu//essur
ta’ Dunga, ftit wara li Fluminense irrifjutaw li j[allu
lil Muricy Ramalho jitlaq. Ramalho kien l-ewwel g[a]la tal-
Federazzjoni tal-Futbol tal-Bra]il.
Menezes, li a//etta l-kariga, se jkollu bi//a xog[ol kbira fuq
spalltu, dik li jibni tim ;did g[all-finali tal-2014, li se jintlag[bu
fil-Bra]il.
Il-popolazzjoni ta’ 190 miljun Bra]iljan i[ossu li hu obbligu li
t-tim jirba[ l-edizzjoni li se jorganizza hu.
Ramalho, ta’ 54 sena kellu laqg[a mal-President tal-
Federazzjoni, Ricardo Teixeira. I]da Fluminense ma [allewhx
jitlaq g[ax riduh jibqa’ fil-kariga sal-2012.
Ftit wara t[abbar li l-Federazzjoni Bra]iljana bdiet innegozjati
ma’ Menezes, li a//etta wara ftehim mat-tim
Corinthians.
Menezes, li g[andu 48 sena, kien tella’ lill-eks Champions
Gremio mit-Tieni Divi]joni, u sentejn wara wassalhom sal-final
tat-Tazza Libertadores. Is-sena ta’ wara hu g[en lil Corinthians
ikunu promossi wkoll mit-Tieni Divi]joni.
It-tielet kandidat fuq il-lista biex ikun is-su//essur ta’ Dunga,
Luzi Felipe Scolari, l-eks kow/ tal-Bra]il, il-Portugall u
Chelsea, li g[adu kemm irritorna jikkow/ja fil-Bra]il ma’
Palmeiras.
L-EWWEL EDIZZJONI TAL-OLIMPJADI TA}-}G{A}AG{
Tinxteg[el it-tor/a Olimpika
u lbiera[ kienet f’Berlin
Fil-mas;ar ta’ Olympia, biswit it-Tempju tal-alla
Hera, inxteg[let it-Tor/a Olimpika fi triqitha lejn
Singapore g[all-ewwel Edizzjoni tal-Olimpijadi
ta]-}g[a]ag[. Ilbiera[ g[amlet waqfa fil-kapitali
:ermani]a, Berlin.
Mixg[ula bir-ra;;i tax-xemx bir-ritwal tasso/erdotessa
tal-mitolo;ija Griega, l-ewwel atleta li
;arr it-tor/a kien Apostolos Koutavas, li se jie[u
sehem fit-trampoline.
Madwar 2,400 persuna se j;orru t-tor/a fit-tra;itt
madwar il-[ames kontinenti.
Minn Berlin se tittie[ed lejn Dakar, il-Belt tal-
Messiku, Auckland u Seoul.
L-a[[ar rotta se tkun dik li tibda fil-5 ta’
Awwissu, sakemm it-tor/a tasal f’Singapore g[al-
Log[ob li se jsir bejn l-14 s-26 ta’ Awwissu.
Il-Log[ob huwa g[aqda u esperjenzi ;odda g[a]-
]g[a]ag[, kif ikkummenta l-President tal-Kumitat
Olimpiku Internazzjonali, Jacques Rogge.
F’Olympia kien hemm ukoll Sergey Bubka, li hu
/-Chairman tal-Kummissjoni tal-Koordinazzjoni
tal-Olimpijadi, il-President tal-Kumitat Olimpiku
Grieg, Spyros Capralos u l-ambaxxatri/i tal-
Log[ob, Yelena Isinbayeva.
Goals skurjati minn Yannich fit-23 u fid-39 minuta taw lil Sporting Lisbon reb[a ta’ 2-0 fuq Manchester
City f’log[ba ta’ [biberija, li ntlag[bet fir-Red Bull Arena f’Harrison, New Jersey, l-Istati Uniti. Din kienet
l-ewwel log[ba g[at-tim immexxi minn Roberto Mancini f’dan l-ista;un.
(Ritratt) Bellamy jidher jixxuttja f’azzjoni mil-log[ba kontra Sporting, ostakolat minn Carrico.
It-Tor/a Olimpika tinxteg[el mir-ra;;i tax-xemx
Vidic jibqa’
ma’ Man Utd
Id-difensur Serb,
Nemanja Vidic
ftiehem li jibqa’ ma’
Man Utd fuq kuntratt
twil.
Vidic, ta’ 28 sena, li
rritorna mit-Tazza tad-
Dinja fl-Afrika ta’
Isfel, kien qed
jissemma li seta’ jitlaq
lil Man Utd. Imma issa
irran;a d-differenzi u
ffirma kuntratt ;did.
“Nie[u pja/ir
nikkonferma li
ftehemna ma’ Vidic
tlieta jew erba’ ;img[at
ilu, fuq kuntratt twil mal-klabb,” qal David
Gill, i/-Chief Executive fuq il-website ta’
Man Utd.
Vidic g[ad irid jiffirma l-kuntratt il-;did
Nemanja Vidic
wara li jirritorna minn vaganza, kmieni
f’Awwissu.
Vidic ing[aqad mal-United fl-2005 u minn
dakinhar lag[ab f’186 log[ba u skorja 13-il
goal.

SPORT
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
43
WATERPOLO – KAMPJONAT BOV I DIVI}JONI
Ebda problemi
g[al Neptunes
minn Gerrard Fenech
Neptunes Emirates…....…17
Sirens Ritter Sports………5
(4-1), (5-3), (4-0), (4-1)
Neptunes komplew jiksbu
reb[iet importanti meta
g[elbu lil Sirens ming[ajr
wisq diffikultà. Fil-fatt huma
ddominaw il-log[ba mill-bidu
sal-a[[ar, bl-ewwel ]ew;
sessjonijiet imorru 4-1 u 5-3
favurihom. Steve Camilleri u
Tamas Molnar skurjaw [ames
goals kull wie[ed, filwaqt li
g[al Sirens, Vasovic skorja
darbtejn.
It-tielet sessjoni kienet
monologu monotonu fejn
Neptunes skurjaw xejn anqas
minn erba’ darbiet, b’Sirens
ikollhom lil Varga imke//i
definittivament. L-a[[ar
sessjoni kienet ukoll bla
storja, fejn Neptunes reb[u
4-1 g[al skor finali ta’ 17-5.
Neptunes Emirates –
Gouder N, Lanzon N, Mizzi Z
(1), Stellini M (3), Camilleri
D, Vuhjasinovic V (1),
Camilleri S (5), Camilleri J
(1), Buhagiar B, Gravina S
(1), Molnar T (5), Pisani M
Sirens Ritter Sports –
Sammut J, Attard A (1),
Mercieca C (1), Borg P,
Spiteri Staines J, Mock R,
Varga T, Cutajar D, Borg J,
Zammit C, Vasovic Y (2),
Ben Camilleri
ma’ Qormi
Qormi Football Club
jikkonferma li fl-a[[ar sig[at
akkwista s-servizzi ta’ Ben
Camilleri ming[and
Hibernians.
Camilleri hu wkoll player
tat-tim nazzjonali Malti ta[t
il-21 sena. Hu ng[aqad ma’
Qormi b’self g[all-ista;un li
;ej.
Dan il-player ]ag[]ug[ hu
mistenni jing[aqad g[at-ta[ri;
mal-iskwadra Qormija,
immexxija minn Stephen
Azzopardi, mill-;img[a d-
die[la.
Il-Kumitat, u wkoll ilpartitarji
Qriema, jixtiequ
jawguraw lil Camilleri su//ess
fil-karriera u futur sabi[ ma’
Qormi.
Ri]ultati
Kampjonat Ewropew U-19
Ingilterra v Franza 1-1
Olanda v Awstrija 0-1
Portugall v Kroazja 0-5
Spanja v Italja 3-0
Partiti ta’ {biberija
Man City v S. Lisbon 0-2
Bohemians v A. Villa 2-1
Hartlepool v Leeds Utd 0-5
Newcastle v Norwich 1-2
Kaiserslautern v Liverpool 1-0
Preston NE v Everton 0-3
Zammit D (1), Arrigo E
Referees – Deraffaele A,
Alfi S
IT-TIENI DIVI}JONI
Taqtig[a
missielta
Marsascala Solid Base.….11
Ta’ Xbiex M.Paradise…..12
(3-3) (3-2), (0-2), (5-5)
Taqtig[a missielta bejn
Marsascala u Ta’ Xbiex bdiet
mill-ewwel ikkumbattuta, blewwel
sessjoni tispi//a 3-3,
fejn l-Ungeri] Koralji kien
l-uniku player li skorja
darbtejn. It-tieni sessjoni
marret favur Marsascala, 3-2
fejn kemm Koralji kif ukoll
Galea sabu x-xibka b’mod
regolari.
I]da l-istorja nbidlet sew
fit-tielet sessjoni meta Ta’
Xbiex skurjaw tnejn ming[ajr
risposta biex marru huma goal
TOUR DE FRANCE
Contador lejn ir-reb[
ta’ edizzjoni o[ra llum
L-Ispanjol Alberto
Contador, illum mistenni
jirba[ it-Tour de France
g[at-tielet darba wara li
lbiera[ fit-tappa ta’ qabel
tal-a[[ar – li kienet time
trial ta’ 52 kilometru minn
Bordeaux sa Pauillac –
kabbar il-vanta;; g[al 39
sekonda fuq i/-/iklista
mil-Lussemburgu, Andy
Schleck li beda din ittappa
tmien sekondi biss
warajh.
Contador, fil-lejl ta’
qabel din it-tappa ma tantx
raqad tajjeb g[aliex kellu
lejl [a]in u l-istonku
ju;g[u. Matul it-tellieqa,
Contador qal li qabdu
attakk ta’ paniku meta
L-FA Portugi]a tinvestiga lil Queiroz
L-FA tal-Portugall qed
tinvestiga allegazzjoni li l-
coach, Carlos Queiroz insulta
lil xi membri tal-awtorità talanti-doping
waqt training camp
tat-Tazza tad-Dinja, f’Mejju.
Dan qalu s-Segretarju tal-
Istat g[all-Isport, Laurentino
Dias. Hu qal lil Radio
Renascenca li kieku l-fatti ma
kinux gravi, huma ma kinux
jag[mlu l-inkjesta.
Fi stqarrija, l-FA tal-
Portugall qalet li dan hu
su;;ett estremament delikat li
l-FPF se tanalizza fil-fond u se
Il-goalkeeper ta’ Neptunes, Gouder isalva waqt attakk ta’ Sirens Ritter (Ritratt> Brian Grech)
vanta;; g[all-a[[ar sessjoni.
Ta’ Xbiex re;g[u skurjaw
erba’ darbiet ming[ajr
risposta u l-partita dehret
mirbu[a u mitlufa, g[alkemm
Marsascala stenb[u xi ftit lejn
l-a[[ar g[al skor finali ta’
12-11 favur Ta’ Xbiex.
Marsascala Solid Base –
Sciortino R, Cutajar JC (1),
Botond S (2), Koralji M (4),
Borg Spiteri M (1), Grixti L
kien infurmat li fl-ewwel
parti tat-tappa Schleck
kien naqqas id-distakk
g[al [ames sekondi biss.
I]da Schleck ma ]ammx
il-pass u spi//a jitlef aktar
sekondi, biex g[at-tieni
sena konsekuttiva se
jkollu jikkuntenta bit-tieni
post.
Contador qabi]lu d-
dmug[ meta tlibbes ilflokk
l-isfar.
L-a[[ar tappa tal-lum, li
tispi//a Pari;i, hi wa[da
ta’ formalità. F’dan ittour,
Contador deher inqas
dominanti mis-sena l-o[ra
fuq Schleck, waqt li fuq
il-muntanji, Schleck kien
tajjeb daqs Contador.
tinforma bir-ri]ultat tal-inkjesta
fil-mument opportun wara li
jkunu nstemg[u l-partijiet
kollha.
Il-media qalet li l-in/ident
se[[ g[aliex it-tobba kienu
j]uru spiss lill-iskwadra
f’Covilha. Il-players kollha
g[addew it-testijiet, imma hu
allegat li Queiroz kien jirrabja
g[aliex kien ikun hemm
waqfien mhux-mistenni millprogramm
tat-ta[ri;.
Queiroz fadallu sentejn o[ra
kuntratt b[ala l-kow/
nazzjonali u qal li se jibqa’.
(1), Licari J (2), Cassar D,
Micallef S, Agius T, Bonnici
J, Pace G, Bonnici J
Ta’ Xbiex Mermaids
Paradise – Xuereb A,
Caruana D (2), Farrugia A,
Bugeja C (3), Tabone J ,
Bonello E, Gabriel D (2),
Galea A (3), Azzopardi I,
Spiteri M, Gyrovath T (2)
Referees – Spiteri R,
Dalli M
Villareal jing[ataw
post Mallorca
Villarreal ing[ataw il-post
ta’ Real Mallorca fl-Europa
League f’ka] li l-appell li se
jag[mlu Mallorca ma
jintlaqax.
Villarreal kienu mg[arrfa
mill-UEFA wara li Mallorca
ma ng[atawx permess jie[du
sehem min[abba li ma
kisbux il-li/enzja ne/essarja
biex jipparte/ipaw.
L-avukat ta’ Mallorca,
Drogba dubju] g[all-bidu tal-ista;un
L-FA tal-Portugall qed
tinvestiga allegazzjoni li l-
coach, Carlos Queiroz insulta
lil xi membri tal-awtorità talanti-doping
waqt training camp
tat-Tazza tad-Dinja, f’Mejju.
Dan qalu s-Segretarju tal-
Istat g[all-Isport, Laurentino
Dias. Hu qal lil Radio
Renascenca li kieku l-fatti ma
kinux gravi huma ma kinux
jag[mlu l-inkjesta.
Fi stqarrija, l-FA tal-
Portugall qalet li dan hu
su;;ett estremament delikat li
l-FPF se tanalizza fil-fond u se
Kif Jinsabu
I Divi]joni
L R D T F KPti
Sliema 1 0117 67 15
Neptunes 8 7 1 0123 49 15
San :iljan 86 84 Sirens Ritter 7 4 82 92 Exiles Jet 8 3 0 5 85 99 6
II Divi]joni
L R D T F KPti
Otters Nivea 3 1 04640 7
M’Scala 55 38 Ta’ Xbiex 2 0 2 50 44 4
Marsaxlokk 4 0 1 33757 1
Luis Huerta qal fi stqarrija li
Mallorca se jappellaw idde/i]joni
tal-UEFA nhar it-
Tnejn.
Huerta qal li l-esklu]joni
tal-klabb mill-Europa
League i//a[[ad d[ul
b]onju] biex i[allsu lillkredituri.
Il-klabb ta’ Mallorca hu
fallut u qed jitmexxa minn
grupp ta’ amministraturi.
L-attakkant ta’ Chelsea,
Didier Drogba mistenni li
jitlef il-log[ba ta/-Charity
Shield kontra Man Utd u l-
ewwel log[ob tal-kampjonat
min[abba operazzjoni filgroin
li se t[allih barra g[al
tliet ;img[at.
Drogba kien di;à qed ibati
minn din il-kundizzjoni flista;un
l-ie[or, li matulu
Chelsea reb[u d-double.
Il-player ta’ 32 sena hu
mistenni jirritorna g[al ta[ri;
s[i[ fi ]mien tliet ;img[at u
hu mistenni jitlef il-log[ba tat-
8 ta’ Awwissu f’Wembley u l-
ewwel log[ba tal-kampjonat
kontra WBA, fl-14 ta’
Awwissu.
tinforma bir-ri]ultat tal-inkjesta
fil-mument opportun wara li
jkunu nstemg[u l-partijiet
kollha.
Il-media qalet li l-in/ident
se[[ g[aliex it-tobba kienu
j]uru spiss lill-iskwadra
f’Covilha. Il-players kollha
g[addew it-testijiet, imma hu
allegat li Queiroz kien jirrabja
g[aliex kien ikun hemm
waqfien mhux-mistenni millprogramm
tat-ta[ri;.
Queiroz fadallu sentejn o[ra
kuntratt b[ala l-kow/
nazzjonali u qal li se jibqa’.

44
il-Óadd, 25 ta’ Lulju, 2010
LOKALI
BU}}IEQA O{RA MIFQUG{A F’WI ‘SHERLOCK HOLMES’ TA’ MALTA
Id-dibattitu nissudawh
1. Il-gazzetti tal-{add li
g[adda raw diversi li ilhom
snin ta[t l-impressjoni li d-
divorzju hu s-soluzzjoni
g[all-problemi tag[hom jew
ta’ [addie[or, jiktbu. Sewwa
g[amlu. Verament setg[u
dehru b[ala mu]i/ist
f’orkestra wa[da i]da
nemmen li [afna minnhom
da[lu bi spirtu ;enwin. Ta’
dan g[andna nag[tu rispett,
biss dan m’g[andux jag[laq
il-kurrenti g[al skambju
liberu ta’ [sieb.
2. Jekk kien hemm min seta’
[a l-impressjoni li, kif jg[idu,
‘fatta’ u ‘ma hemmx
x’tag[mel’ ng[idlu li hu
]baljat. Il-kwistjoni ta]-
]wie;, u tat-t[assir tieg[u,
ilha tkun diskussa ming[ajr
bi]a’, b’vu/i u b’qalb
miftu[a. Dan m’huwiex
poplu injorant, anzi jqis sew l-
affarijiet u ma tantx ja//etta
kollox malajr. Xi drabi
na[seb li mhux San Pawl
akkumpanjat minn San Luqa
waslu hawn, imma l-Appostlu
San Tumas innifsu jew
familjari tieg[u!
3. Proprju g[ax hu poplu li
jrid imiss b’idejh li tul dawn
l-a[[ar snin baqa’ mhux
konvint li dawk li jintrabtu
g[andhom jin[allu, g[ax
hekk deherilhom. Dan hu
ferm evidenti minn min
janalizza u jara l-fatti. Mhux
biss x’jg[idu, x’ja[sbu, kif
ikejlu n-nies, imma anki filmod
ta’ kif jivvutaw. Fla[[ar
elezzjoni kien hemm
partit li ddikjara li jrid
ida[[al id-divorzju u kien
hemm ukoll kandidati li qalu
dan bil-fomm u bil-kitba,
i]da dawn irridu
nikkonstataw u na//ettaw li
ma ;abux kunsens elettorali.
Fil-vot assolutament liberu u
infurmat il-poplu g[a]el li ma
jag[]ilhomx.
4. Issa l-pajji] qed jer;a’ jsib
ru[u forsi assedjat b’vu/ijiet
li akkumulaw u sabu spazju
fil-gazzetti. Qisu hemm
persuni li jridu jag[tu l-
impressjoni li g[andhom
dritt, u allura bilfors, kul[add
irid ja//etta l-opinjoni
tag[hom, ming[ajr
argumenti. Dan
f’demokrazija hu f’dak, li
na[seb jien, ]baljat. Jekk ilpajji]
huwa mitlub li jibdel
dak li ilu konvint fuqu sa
sentejn ilu, hemm b]onn ta’
argumenti validi u
perswa]ivi.
5. Nittama li ma tantx ikun
hemm min jie[u g[alih, imma
minn dak li qrajt ma tantx
qieg[ed nara argumenti ;odda
jew perswa]ivi. Nispera li
[add minn dawn il-kittieba
ma jippretendi li fuq ix-xejn
jibdlu l-[sieb nies li,
g[alkemm fortunatament
huma nsara, i]da j[arsu lejn l-
Istat minn dimensjoni
sekulari. L-argument minn
min irid id-divorzju ma jistax
ikun ibba]at biss fuq il-fatt li
so/jetajiet ikbar da[[luh.
6. A[na bnedmin tar-ra;uni u
din nu]awha. Bir-rispett
kollu, m’g[andniex b]onn
min i/ekken din id-de/i]joni
importanti [afna b’sempli/i
kunflitt intern ta’ dawk li
huma kattoli/i. Proprju g[ax
naqraw u g[andna l-vanta;;
ta’ ideat li l-kattoli/i]mu ta lil
kull so/jetà li m’g[andniex
nirridikolaw dan f’xi forma
ta’ skruplu esa;erat jew
ibba]at fuq l-injoranza. Ilkattoliku
m’huwiex xi [mar
immexxi minn imnie[ru,
imma persuna li trid tag[raf
il-verità. G[alhekk bil-fer[
ng[id li jien kattoliku g[ax
ipperswadejt ru[i, millesperjenza
ta’ [ajti, is-sens u
s-sustanza tal-ideat tag[ha
proprju g[ax fittixt u nkompli
l-verità. Nittama li ebda
persuna o[ra ma tipprova
tirridikolani f’dan, sija jekk
ikun fl-ordnijiet reli;ju]i u
sija jekk le.
7. Id-dibattitu fuq jew kontra
d-divorzju ng[id li qatt ma
waqaf minn ]mien ir-Rumani,
i]da biex dan jissoda hemm
b]onn fatti u mhux diskors flarja.
B[alissa dak li hawn hu
kliem u tisbit elitista li mhux
talli ma jipperswadikx imma
jurtak f’so/jetà libera u
demokratika fejn ir-ra;uni
m’g[andhiex b]onn forza.
Dan hu evidenti g[ax, tmur
fejn tmur, anzi ssib li l-effett
fuq il-Maltin hu li minflok
iktar dibattitu jridu li ma
jinfeta[x jekk mhux b’ideat
differenti. Nittama, l-ewwel
li dan isir biex inkunu
verament konvinti minn dak li
qed nag[mlu, sija favur kif
ukoll kontra; u t-tieni, li dan
ma jsirx bi prekun/etti
]baljati fuq dawk li
liberament g[a]lu li jkunu
kattoli/i prattikanti.
G[alhekk hemm b]onn li dan
id-dibattitu jsir b’mod aktar
miftu[ u mimli b’ideat ;odda
ba]ati fuq il-fatti u mhux fuq
il-[merijiet.
minn
Carmelo Mifsud Bonnici
carmelo.mifsudbonnici@gov.mt
Id-dibattitu je[tie;
isir b’mod aktar
miftu[ u mimli
b’ideat ;odda
ba]ati fuq il-fatti
u mhux fuq
il-[merijiet
media•link
COMMUNICATIONS
www.radio101.com.mt
Current Affairs Research Agency
www.maltarightnow.com