Revi 107 pare pu web.pmd - Lalit Mauritius

EDIEDITORYALGUVERNMAN TRAVAYIS AN DEBANDADMMM-MSM MANK KOERANSlEna 2 mwa de sela, NavinRamgoolam ti paret ena sitiasyonpolitik totalman su kontrol: li tireysi pyez MMM dan enn rolenn “lopozisyon lwayal” ki ti pefer konsesyon apre konsesyonlor size reform elektoral. StrateziBerenger otur “Remake” ekAneerood Jugnauth ti totalmanfrazilize ek ti mem rant dan ennfaz ibernasyon ki Berenger ti apel“cooling off period”.Purtan zordi Ramgoolam ek soguvernman PT-PMSD-MR-Transfiz paret byen akile par ennakimilasyon kriz institisyonel epolitik: zot pe oblize fer fas aeleksyon rezyonal potansyelmandifisil; Rapor PRB finn kree ennfristrasyon parmi tu fonksyonerek travayer para-etatik eksindika pe prepar mobilizasyon;enn konfli institisyonel finn fersirfas ant Minis Finans ekGuverner Labank Santral lor lyenant rediksyon to krwasansekonomik ek valer rupi.Debandad dan PTrAn mem tan koerans KabineMinis finn ebranle par kritik kiMinis Bunwaree finn ferpiblikman lor Rapor PRB, ennrapor ki Kabine Minis finnapruve; Minis A.Boolell ekS.Mohamed finn deklare anpiblik ki bizin refer resansimanbaze lor kominote (Mohamedfinn mem dir ki tu se ki pa anfaver enn nuvo resansmankominal, zot bann ipokrit), swita “pronouncement” KomiteDrwa Imin Nasyon Zini, alor kiRamgoolam pe dir ki sa pu ennmezir retrograd ek paseist. Lorsa dernye size la ena mem ennsityasyon konfli ant Ramgoolamek Prezidan so parti, Assirvaden.Problem taktik partu pu PTrAnplis de tu sa, Ramgoolam pebizin fer fas a ki stratezi politikpu adopte lor problem MedPoint, lor nuvo ka frod dantranzaksyon imobilye ki kapavimplik enn so Minis, lor konfli kipe agrave ant proze CT-Power(ek so lobi kominalo-relizyez) ekmuvman abitan larezyon, lorproblem marsan ambilan danPorlwi. Dan lafors polisyer, enaproblem otur linisyativ InspekterTuyau pu reklam drwa pu polisyeform enn sindika; ena trazedi SetKaskad kot 2 zenn polisye finntruv lamor dan sirkonstans byensupsonab ek grav. Dan SantNelson Mandela, ena lisansimanarbitrer dimunn ki Ramgoolamlimem ti nome, ena arestasyonbizar ek detansyon dan Alcatrazenn dimunn ki ti anplwaye danSant: li pa kler ditu ki bannfaksyon dan Guvernman kiresponsab pu sa kaliterepresyon kont dimunn SantNelson Mandela, bann dimunnki ti implike dan denonsyasyonLagazet Le Defi, apre editoryalkominalist ki sa lagazet la tipibliye.3Ek tu sa pe arive dan enn lepokkan Guvernman Ramgoolam peprepar Bidze 2013, dan ennlepok kot kriz ekonomik danLerop pe agrave, UK pe rant anresesyon, ek mem dan bann peyide Lest kuma Lasinn ek Lind,ena enn ralantisman ekonomik.Tu bann exper mondyal pepredir enn nuvo Kriz Alimanterki pu ogmant pri tu danrealimanter de baz, ek rezilta kilinflasyon dan Moris pu ogmante,sirtu ek mezir ki Minis FinansDuval finn pran pu depresyeRupi par rapor a dolar.Ki bann eleman finn responsabpu met rezim Ramgoolam danenn tel sityasyon febles?Kifer Ramgoolam afebliEvidaman ena fakter ki externme ki ti previzib, kuma kriz Euroek ralantisman lekonomimondyal, kriz alimanter.Guvernman Ramgoolam zamefinn montre okenn volonte politikpu fer fas a sa sityasyondepandans la; o-kontrer, suimpilsyon enn Minis FinansPMSD, ek so Sekreter Finansyedepi Labank Mondyal,oryantasyon ekonomik finnkontinye al dan direksyon plisintegrasyon dan enn sistemkapitalist mondyal, ek sirtuEropein, ki an plin kriz.Me ena osi fakter politik internki responsab pu sa debandaddan Guvernman: labsansprolonze Ramgoolam dan enn

lepok krisyal, me sirtu so preokipasyonek bann zafer ki penananye pu fer ek koerans politikGuvernman, finn kree sa vid danlekel finn ena enn akimilasyonkonfli ek sityasyon difisil pu li.Aster Ramgoolam paret finnperdi linisyativ lor terin politik. Pusey limit dega, li paret ki pe alver eleksyon vilaz, avan ki bizinfer fas a eleksyon minisipal kontLalyans MMM-MSM. PartiTravayis finn tultan konn manipilEleksyon Prezidan DistrikKawnsil pu ki li paret zot finngayn eleksyon vilaz dan lekel zotpa ti prezan an tan ki parti.Re koz-kozeDan Lasanble Nasyonal, Mardi23 Oktob, Ramgoolam finndevwal enn lot laspe so stratezidezespwar: rekumans koz-kozeek MMM lor kestyon reformelektoral. Ramgoolam finn fer likler ki li pena lintansyon vini ekenn proze de lwa san ki enakonsansis larz: set-a-dir, san kiMMM dakor. Ankor enn fwa lifinn eksklir MSM depi deba, anmem tan ki li fer enn drol lapel abann depite “indepandan”! Nuprezim li pe fer referans a CehlMeeah, Guimbeau, ek Francois(OPR).Me seki pe vinn deplizanplikler se ki ni Ramgoolam, niBerenger nepli ena konfyans kizot kapav ris zot parti deryer zotlor kestyon reform elektoral eksirtu eliminasyon Sistem BestLoser. Mobilizasyon reaksyonerpu mintenir Best Loser kominalpe kontinye pran lanpler, ekraliman dimunn kuma AvokaGulbul, profeser liniversite kumaI.Koodooruth, Elizier Francois,ek lezot, otur platform kominalki Yousouf Mohamed finn tuzurdefann. Dan MMM, Berengerkwinse ant enn faksyon kifonsyerman an faver gard SistemBest Loser kominal kuma li ete,ek lezot kuran pli “progresis”, meosi pli kapon.Li evidan ki stratezi dezespereRamgoolam, se pu amarBerenger dan enn nuvo “round”koz-koze, pu paraliz MMM dansa lepok kan Eleksyon Minisipalpe aprose. Aster pu bizin gete si“Remake” pu return dan frizider!Koz-koze pa koz-koze, de tutfason, Ramgoolam pu bizin truvenn fason pu sorti depi sa zwindan lekel li truv limem kwinse,ant enn zizman Full Bench LakurSiprem Moris, ki dir ki kandidadan enn eleksyon zeneral oblizedeklar zot “kominote”, ek“pronouncement” Komite DrwaImin Nasyon Zini ki dir ki saobligasyon la reprezant ennvyolasyon enn seksyonkonvansyon ki Moris finn sinye.Ek Ramgoolam ena ziska lafinFevriye 2013 pu sorti depi sazwin la.24 Oktob 2012Travayer lepor, 1980 (Foto: Zano Couacaud)4

KLAS TRAVAYER FAS A KRIZ EKONOMIKKan sistem kapitalis rant an kriz, li provok kriz partu.Mem dan muvman sindikal.Malgre tu bann zestikilasyonMinis Finans Xavier Duval lor tokrwasans, malgre so bann grandeklarasyon lor “rezilyans” lekonomiMoris, klas travayer byenkonsyan ki li pe sufer lefe krizekonomik mondyal ek so reperkisyondan Moris: an termsomaz, sekirite lanplwa, ogmantasyonpri. Konpansasyon saleranyel ek PRB pa finn fer gransoz pu mintenir nivo de vi.Kuma li arive byen suvan, krizekonomik ek sosyal osi presipitkriz dan muvman sindikal, sirtudan enn lepok kan travayerdepann buku lor so sindika pudefann so bann drwa aki an termlapey ek kondisyon travay. Krizdan muvman sindikal pe manifestelimem kuma enn ogmantasyondan fragmantasyon: federasyonek konfederasyon pe eklatesu linfliyans diferan birokrasiki pe met zot prop lintere avanlintere klas travayer.Apre rapor PRB, pe kumansena enn resezisman dan sindikaek federasyon travayer sekterpiblik: ena aksyon konzwin ki peplanifye. Par kont dan sekterprive, sityasyon pe anpire: apreki Bizlall ek Subron finn eklatNTUC, pu al met dibut KonfederasyonSindikal de Gos(CSG), ala ki aster nu pe truv saKonfederasyon la pre pu paralizeswit a konfli ant sa mem 2sindikalist. Subron fer bann gran“ku dekla medyatize” dan sindika,ek kudme mamb guvernmanNita Deerpalsing, ek sapermet li fer brakonaz dan bannlezot sindika ki afilye ek FPU (kiBizlall ankor kontrole) ek CTSP.Bizlall li, fas a lanpriz Subron lorCSG, finn truv mwayin pu separbann sindika paraetatik depiFPU pu form enn “Kolektifsindika sekter libere”, met dibutenn “Obzervatwar pu Demokrasi”,enn “Platform Kont NuvoLalwa Travay”, anfet enn serilorganizasyon ki su so kontrol,ek kot Subron pena mem ennprezans.Dayer nu finn truv manyer kiBizlall organiz enn manifestasyonkont nuvo lalwa travay dan Rozille 1 Septam, ek Subron organizso miting “remersiman” landimele 2 Septam dan Porlwi.Dan enn lartik pu analiz RaporPRB dan Le Mauricien 15Oktob, Bizlall pran enn tyer solespas pu fer so bann komantergrotesk abityel kont enn manbLALIT ki ti siyn, lor nom LALIT,enn analiz lor Reform Elektoralek Dezyem Repiblik. Dan sa enntyer so lartik ki pa ditu reponnseki LALIT finn dir, Bizlall swazirpu defann “pov” Subron; alor ki,kan li lans enn lapel a enn longlalist sindikalist pu zot rasanblepu degaz enn alternativ, lidelibereman exklir Subron depisa lalist ki inklir Jauffret (GWF),Shanto (FTU), Jane Ragoo mepa Reaz Chuttoo (CTSP),Peeharry (FPU), DeepakBenydin (FPBOU), RadakrishnaSadien (GSA), PotayaKuppan (SILU, GTUF), Alain5Tolbize (RGEA). Remarke kiena lamwatye muvman sindikalki egalman exklir depi lapelBizlall.Sa kalite manev birokratik paditu dan lintere klas travayer, sirtudan enn lepok kot klas travayerpe fer fas a bann menas grav kikriz ekonomik reprezante. Se parivalite/rasanbleman birokratik kineseser: se plito devlopman ennplatform baze lor enn programpolitik sosyalist revolisyoner kipu permet klas travayer fer fas akriz ek kumans enn prosesis pumet an kestyon sistem kapitalistki responsab pu kriz.Ram SeegobinINFO INFO INFOVol kot LALITByen boner granmatin, otur 2erdimatin, Lindi 15 Oktob, voler titir batan shutterz, kas gran panovit par divan Batiman LPT ek ennenn bar feray, finn rantre, uvertu tirwar, kokin 2 laptop, ennprozekter, enn lekran kompyuter,enpe zuti ek Rs700 peti-kash.Lapolis, CID ek SOCO ti vini. Lipremye fwa finn ena enninfraksyon dan batiman LPT depiso 28 an lexistans. Nu note kiMMM so biro Lari Poudriere, liosi, finn sakaze 2 fwa, mem lepok.Kur anprann koz KreolLPT finn demar enn nuvo kur“Kreol as a Foreign Language”dan Gran Be depi le 25 Oktob.Kur la pe fer tule Zedi 10 er a11.30. Ena 10 partisipan ki peswiv kur, zot tu frankofonn.

KI KALITE BIDZE, FAS A KRIZ EKONOMIK?Bidze pe vini an Novam.Ki Xavier Duval ti bizin inklir ladan?Diskur Bidze ki Xavier Duval peal prezante, li pu sitye dan ennkontex kot kriz ekonomik pekontiyn agrave. Kondisyon pevinn pli difisil pu dimunn mizer ektravayer. Mem dimunn ki konsiderzot “la classe moyenne”, pesufer enn rediksyon dan zot nivode vi. Enn seri lantrepriz kumalantrepriz sulye, biskwi, linprimri,osi byin ki ti komers pe ferme.Anmemtan, kriz pe kontinye danlezot gro sekter, kuma turism,konstriksyon ek ICT/BPO.Disik tuzur menase. Ena enn serilisansiman e nomb dimunn kipena travay pe ogmante de zuran zur. Travay inn vinn preker,sezyonye, kontraktyel. Pri bannnesesite de baz pe kontiynogmante, tandi ki travayer finngayn enn konpansasyon salerbyin derizwar pu fer fas a sa bannogmantasyon la.Malgre sa kriz grav la, MinisFinans Xavier Duval pe kontiyndir ki lekonomi ankor rezilyan,kan li pe anons lax prinsipal bidzeki li pu prezante Vandredi 9Novam. Pu so dezyem bidze,Minis Duval fini donn indikasyonki li pu enn bidze ki reprezantkontinwite so politik ekonomikiltra-liberalist. Deza dan Bidzelane dernyer, Minis Duval ti anonsenn seri mezir ki viz pu sutenirkapitalist ki ankriz. Parmi bannmezir, li ti eliminn Capital GainsTax lor tranzaksyon fonsye, li tikree fon Rs7.3 milyar su NationalResilience Fund pu sap konpaynian-fayit, fasilit deplasman larzandepi fon NPF pu al finans lasiranslasante prive, ek osi anons dezinvestismanLeta depi konpaynikot li aksyoner.Xavier Duval pler patronTu sa konsesyon la paret insifizanpu sutenir patrona. Pu kontiynfer plezir a patrona, Xavier Duvalfinn aste pu valer Rs100 milyonan dolar ar bann labank komersyal,dan bi pu ogmant valerdolar par rapor a rupi. Saoperasyon la ekivo a enn depresyasyonrupi. Sa depresyasyonrupi, li viz pu shifte fardo kriz depilor ledo kapitalist ki responsabkriz ziska lor ledo klas travayerek dimunn mizer.Asterla ena konfli uver ant GuvernerLabank Santral, ManouBheenick ek Minis Finans XavierDuval lor baz aliynman rupi ardeviz etranzer. Xavier Duval pevinn dir ki ena enn move aliynmanrupi delapar Labank Santral, edapre li se sa ki finn responsabpu bes to krwasans par 1%.Klerman Xavier Duval pe azirkuma port parol patrona (sirtudan exportasyon) ki tultan pereklam mezir pu depresye rupi.Dan sa peryod kriz eski sa kalitepolitik ekonomik la ki dan linteretravayer ek dimunn mizer? Eskinu pu kontiyn ena enn politik kifye lor bann sekter frazil kumaZonn Frans, ICT/BPO, turismek Disik? Eski nu pu kontiyn enaenn lekonomi ki repoz lor spekilasyonfonsye ek finansye? Eskinu pu ena enn lekonomi kikontiyn gard nu depandans lorinportasyon manze, e anmemtan6dilapid bon later agrikol ar prozekonstriksyon shopping mall,sime, terin golf ek vilas IRS?Onivo LALIT, depi 2005 nu tifini predir sa kriz sistemik la e soreperkisyon lor lavi klas travayerek dimunn mizer. Nu finn batirenn kanpayn mobilizasyon oturprogram pu enn lekonomi alternativki viz pu:* Met lanfaz lor prodiksyon ektransformasyon manze lor granlesel, pu asir sekirite alimanter epu kree enn sekter lexportasyonsolid. Nu reklam ki transformmulin ki finn ferme an bann lizinnkot proses manze, prezerv ektransform prodwi agrikol. Anmem tan bizin obliz tablismanplant manze ek organiz planterdan korperativ prodiksyon.* Devlop lindistri lapes, sirtu apreki Nasyon Zini finn an 2011,apruv enn siperfisi 2.3 milyonkilomet kare lamer ki tom danzonn exklisiv Moris. Sa siperfisila 1,100 fwa pli gran ki siperfisitu later ki form parti RepiblikMoris, e mem pli gran ki totalitesiperfisi kan azut siperfisi UK,Lafrans, Litali, Lespayn ekLalmayn ansam.* Vinn delavan avek enn reformagrer kot met kontrol demokratiklor itilizasyon later pu kontkarespekilasyon fonsye ekdilapidasyon later agrikol.* Investi dan lenerzi renuvlab, i.e.lenerzi kuma soler, lamare, vag,diferansyel tanperatir dan lamere eolyen. Sa pu diminye depandanslor lenerzi polyan: sarbonnter,delvil lur ek lesans/petrol.

* Redonn Labank Moris fulkontrol lor valer deviz ek anpestu tantativ pu depresye rupi.Enn tel progam zordi nesesit ennresantraz politik ekonomik eklerman guvernman PTr/PMSDpena sa volonte politik la.Lopozisyon MMM ek MSM,nonpli pena volonte politik, zotpe plito opoz guvernman lor terinskandal. De lot kote, muvmansindikal finn afebli e finn rant netdan problem sektoryel. Enasertin finn asir patron tablismanki zot sutenir sa konversyon depilindistri sikriyer a lindistri kannyer,enn prosesis dezast pu klastravayer Moris.Onivo LALIT, nu pu kontiyn sakanpayn mobilizasyon avan ekapre Bidze pu enn LekonomiAlternativ fas a kriz ekonomiksistem kapitalis.Zwenn nu kanpayn! ZwennLALIT!Lalit an AksyonTi-Liv LALITLALIT finn tir enn ti-liv 28-pazapel Sityasyon Politik Aktyel:Sityasyon LALIT ladan: BizinZwenn LALIT. Tu manb, sinpatizanek lekter Revi finn gayn ennkopi gratis. Si u pankor gayn ukopi, dimann manb LALIT ki ukone. Pu lezot dimunn, ti-liv la kutRs10. Vinn GRNW, swa telefonnnu lor 208 5551.Analiz lor desizyon KomiteDrwa Imin Nasyon ZiniLALIT finn analiz seki KomiteDrwa Imin UN finn dir danzizman lor diskalifikasyon kandidaki pa met kominote lor formkandidatir. Nu finn diskit li dan tunu striktir, komant li piblikmandan medya, lor nu websayt, ekatraver enn dokiman refleksyonki ti intern e ki finn pibliye (Getlartik dan Revi).Kozri ar zenn par manb LALITManb LALIT Lindsey Collen tiinvite pu koz lor reform elektoraldan enn liniversite dan Lenor. Tiena enn 100-enn etidyan prezan.Zot ti byin atantif tut long so diskurenn erdtan. Ti ena kestyon ekdeba pu enn lot enn erdtan. Getwww.lalitmauritius.org pu text.Drwa pu polisye form sindikaLALIT finn sutenir linisyativ enngrup polisye pu form sindika.Depi 1983, li enn demand politikki dan nu program politik. Nunote, ki lapres finn fer blakawtlor sa sutyen la.Tradiksyon lalwa TravayAn Septam, Komisyon SindikalLALIT ti zwenn dan enn reynionmemorab kot finn diskit sityasyonklas travayer fas a kriz, fas a ennmuvman sindikal afebli e birokratize,fas a represyon 2 nuvo lalwaERA. Komisyon la finn pranlinisyativ tradir lalwa EmploymentRights Act (EriA) an Kreol pu kimanb LALIT konpran li pli byin,dan demars pu klas travayeranmezir opoz li kolektivman.7Let a Minis Aimée lor ChagosAn Septam, LALIT ansam avekGroupement Unitaire de Baie duTombeau, Konfederasyon TravayerSekter Prive, MuvmanLiberasyon Fam e Elan finn ekrirMinis Aimée, antan ki MinisOuter Islands pu konn ki prosedirbizin swiv pu vizit Chagos etandone ki Konstitisyon pei definirChagos kuma enn parti teritwarpei, ki sa finn re-afirme dan nuvolalwa Local Government. Ukapav lir let-la lor nu websayt.Omaz a fe Neville AlexanderLALIT finn rann omaz a feNeville Alexander dan nuwebsayt, ek ena enn lot lartik dansa Revi la (dernye lartik). Solamor reprezant enn gran lapertpu muvman sosyalist dan larezyonek dan lemond.Konferans NamibiLALIT ti invite pu partisip danenn konferans lorganizasyonsosyalist ki ti fer Windhoek,Namibi. Papye ki nu ti avoye tiena tit: “Lalit pu sosyalism danMauritius”. U kapav lir papye kinu ti prezante lor nu websayt.Konferans la, ant-ot, ti adopterezolisyon pu sutenir demand ekmuvman travayer minn danrezyon Lafrik Ostral. Sa muvmanla ti kumanse avek aksyon lagrevtravayer minn platinn danMarikana, Sid Afrik ki finn gaynankor plis sutyin fas a represyonsovaz patrona ek Leta Sid Afrikinkot lapolis finn tir kut bal, tuy 34travayer an-grev ki ti pe atannnegosyasyon. Patron Anglo-American ti mem lisansye 12,000travayer. (Get Revi no.106). Salalit la pe kontiyne.Repons Minis Boolell a LALITSwit a let uver ki LALIT ti avoyMinis Zafer Etranzer (Get Revi106) pu reklam ki guvernmansutenir linisyativ Ekwador donnlazil politik a Julian Assange,fondater Wikileaks, Minis ArvinBoolell finn reponn. Get dan saRevi la.

INVITASYONSEMINAR LALITLALIT pe fer enn seminar lorBlok Istorik, Burzwazi Deta &Demokratizasyon Lekonomi a-la-PTr Vandredi 2 Novam,9.30am - 3 pm, Batiman LPT,Gran Rivyer.Tem seminar li “GuvernmanAktyel, dan ki lintere li reyne?”Suvan nu tu poz nu-memlakestyon: “Guvernman aktyel, liguverne dan lintere ki klasdimunn? Kimanyer li ariv fer sa?Depite rod nu vot, nu ki travaypu viv, lerla li reyne dan linterekapitalist. Kimanyer li ariv fersa?” Dan kontex sa kriz ekonomikaktyel ki pe kontiyne agrave ekdan kontext prezantasyon Bidzeguvernman PT-PMSD ki pe vini,LALIT pe invit u dan ennSeminar – avek bi pu fit nukonpreansyon politik profon.PROGRAMVandredi 2 Novam9:30am: Dite, Kafe, zi10:00: Byenveni ek Introdiksyon parprezidans, Rajni Lallah.10:20: Burzwazi Deta eDemokratizasyon Lekonomi a-la-Ramgoolam: Ram Seegobin11:20: Kestyon, Komanter, Debaplenyer.12:20: Brek Dezene (amenn enn dipinkiksoz pu manze).1:00: Introdiksyon par prezidans,Alain Ah-Vee1:20: Blok Istorik e so bann Mitasyon:Lindsey Collen, RadaKistnasamy2:00: Kestyon, Komanter, DebaPlenyer.3:00: KlotirKWIN SYANTIFIKKONPRIME LAVORTMANDepi le 15 Oktob, 2012 ena 5 lopital Guvernman ki finn deza organizzot pu ki zot kapav ofer lavortman su nuvo lalwa, setadir Jeetoo,Victoria, Rose-Belle, Lenor, ek Flacq. Fam bizin fer reket dan seksyonzinekolozi, e so ka bizin tom dan 4-5 kondisyon: swa fam ansent pusufer grav problem lasante fizik ubyen mantal si li pa fer lavortman,swa finn ena vyol e li finn inform istasyon lapolis, swa finn ena inses,swa tifi ansent ena mwens ki 16 an, swa fetis pa pu vyab akozmalformasyon grav.Nu remarke ki tu linformasyon Guvernman, ek tu koze bannprofesyonel lor radyo lor lavortman, pe asyum ki lavortman pu tultanfer par enn operasyon (lavortman sirirzikal) setadir par enn kirtaz (D& C) ubyen par enn form aspirasyon. Me, anfet seki dimunn parealize se ki zordizur, dan buku pei, lavortman par medikaman, setadirpar konprime, li finn vinn pli komin ki lavortman par kit intervansyonsirizikal.Pursantaz lavortman medikal (konprime)Finland 86%Lafrans 52%Laswed 74%Laswis 64%Lekos 74%Norvez 78%Sa vedir enn minorite lavortman fer par sirirzi dan sa bann pei Leropki nu finn pran kuma lexanp. Alor li for posib ki dan Moris, etan doneki lavortman finn dekriminalize parsyelman asterla, ki dokter pu ferlavortman de-pliz-an-pli atraver konprime (lavortman medikal).Manyer ki enn fam prosede pu fer lavortman medikal: Dan ka Moris,lavortman pu ena tu sa bann kondisyon atase, alor li pu enn chalennjbirokratik pu reysi gayn enn, mem u tom dan le ka 100%. Dan salartik Kwin Syantifik la, nu pe gete kimanyer prosede (kote medikal)pu fer sa kalite lavortman la – me san ki nu rant dan detay birokratik.1. Fam ansent al get enn dokter ki cheke ki li pena kont-indikasyonpu medikaman lavortman la, par exanp ki so groses pa ektopik (andeorliteris), e li pena maladi lerin; e dokter pu cheke ki pena enn “laparey”(IUD) anplas. Fode fam ansint mwens ki 9 semenn pu fer sa kalitelavortman medikal la. (Ena serten lezot medikaman ki marse dandezyem trimest groses.)2. Si fam la al delavan avek enn lavortman, dan enn dezyem randevu,li bwar mifepristone (3 konprime, normalman) divan dokter. Samedikaman la li efektivman bar aksyon prozesteronn ki li, li normalmananpes kontraksyon literis. An Kreol, dimunn exprim sa par dir, “Samedikaman anpes groses anrasine.”3. Apre 2 zur, kot li, fam pran ankor 2 konprime apel misoprostol. Sadeklans kontraksyon, li uver kol literis, e sa provok seynman. (Parfwaservi sipozitwar vazinal, plito ki konprime, me mem medikaman.)4. Seynman kumanse ant 4 ek 24 er apre dezyem vole konprime, ekontiyne pu 7-14 zur. (Si seyne buku, ubyen plis ki 30 zur, bizin alkonsilte.)5. Detutfason, u bizin re-al konsilte, 14 zur apre, fer enn eko, cheke situ inn desann.Anfet, pena gran diferans anterm risk konplikasyon ant lavortmanmedikal ek sirirzikal.8

LOR RADIO ONE ANSAM EK MANB LALITEXPER LOR SEKIRITE ALIMANTER, CYRIL MONTYKan ena kriz alimanter, Leta pa pe rann lapel.Li inportan konn sityasyon teknik dan domenn prodiksyon manze.Ala enn apersi lide enn agronom.Merkredi 17 Oktob, dan programradio Habib Mosaheb, ti ena enndeba interesan lor sekirite alimanter,dan lekel Cyril Monty, agronom,ek Rajni Lallah, manbLALIT, ti invite. Rajni Lallah tikoz lor plizyer pwin dan Sart lorSekirite Alimanter. Sa Sart la tidevlope par Fron Komin SekiriteAlimanter, inisye par LALIT ekenn dizenn lorganizasyon. (GetSart la dan prosenn lartik).Anmemtan, nu truv li inportanpu raport seki Cyril Monty finndir dan sa program radyo la. M.Monty li pa zis enn agronom ordiner;li ti ansarz seksyon diversifikasyonagrikol Sanb Agrikiltir, ekan 2008, li ti nome a-la-tet FoodSecurity Fund ki guvernman PT-PMSD ti met dibut swit a krizalimanter ek an-repons a LALITso kanpayn lor sekirite alimanter.An 2010, guvernman pa finnrenuvle so kontra. Antan ki exper,seki Cyril Monty finn dir piblikmanlor radyo li demontre nesesiteirzan pu enn kanpayn kumaLALIT ek Fron Komin finn dezadeklanse.Pledwari pu sekirite alimanterDan program radyo, Cyril Montyfinn dir ki mem si kazi-totalitepopilasyon pei ziska ler pe kapavgayn sifizaman manze pu sirviv,dimunn pe anfet manz mwens.Lot problem se ki dimunn depannbuku lor inportasyon manze pualimantasyon, alor nu sibir lefeogmantasyon pri depi lexteryer.75% nuritir li inporte“75% manze ki nu konsome, liinporte,” li finn dir. Li finn suliyneki Moris ti inport lavaler Rs30milyar prodwi agrikol an 2011. Meli finn explike ki si exklir disik ekprodwi ki pa alimanter, li vedir kilane 2011, ti ena inportasyonalimanter (net, pa an-gro) pulavaler Rs18 milyar.M.Monty finn azute ki sa sif kisuvan site (Rs30 milyar) pu inportasyonagrikol li akoz danseksyon “Agrikiltir” dan ladwann,ena 24 diferan Sapit ki definir tumarsandiz ki tom su kategori“Agrikiltir” ki inklir zanimo, legim,semans etc. Seksyon “zanimo”,li inklir osi suval, lisyin, sat, zwazo,etc ki dimunn pa manze. Alor, lifinn dir, kan exklir bann marsandizki nu pa manze, lerla sif depanslor inportasyon nuritir vinn Rs18milyar pu 2011.“Dimunn pe manz mwins”Cyril Monty finn fer resortir kideza ena problem grav kan getsif kantite manze ki inporte. An2006, li dir, ti inport lavaler Rs10milyar nuritir. Kan konpar sa aveksif inportasyon nuritir pu 2011,setadir Rs18 milyar 5 an apre.Li paret kote sif ki inportasyonnuritir finn ogmante. Me kan getvolim inportasyon, setadir komyenuritir ki pe inporte, an 2006 li tiapepre 480,000 tonn lerla an 2011,li finn vinn 526.000 tonn. CyrilMonty analize ki sa sif-la montre2 kitsoz byin presi. Premyerman,li finn dir ki konparezon sif 2006ek 2011 montre ki pri pe montebuku plis pu mem kantite manzeki inporte. Inportasyon manze pekut buku pli ser. Dezyem pwinanaliz ki li finn fer se ki depi 2009,inportasyon net pu nuritir, li pebese. Seki inportan se, anmemtanprodiksyon nuritir lokal pa finnogmante. Seki vedir ki Morisyinpe manz mwins nuritir konpare9avek 5 an desela. Li finn dir ki satandans la, li byin trakasan ek liparet pu agrave avek ogmantasyonpri manze ki pe vini.An 2013, etan done lasesresLeta Zini ek Larisi ek dan Brezil,Lenn ek Lasinn finn ena gravproblem pu lagrikiltir, nu kapavatann ki pu ena gro ogmantasyonpri manze ki inporte. Cyril Montyfinn fer resortir ki se klas dimunnpov ek klas mwayenn ki pu sibirlefe sa ogmantasyon pri la. Li finnaverti tu dimunn: “Pu mwa, seextreman inkyetan ki dan enn peimwayennman devlope komMoris ki pe espere vinn ‘le Singapurde Losean Indyin’ avekogmantasyon pri prodwi alimanter,popilasyon pe manz mwins.”Nesesite prodwir manzeM. Monty finn dir ki olye inportea enn pri ser, ena plizyer prodwialimanter ki kapav fer onivo lokal.Seki neseser se transformasyonek prezervasyon. Li finn dir, “Liinadmisib pu enn pei kuma Morisan 2011 inport pu 5.2 milyar lavyannkonzele, bwat konserv, dileek prodwi letye [prodwi transformeek prezerve]. 5an desela,sa bann mem prodwi la ti kut Rs3.6 milyar. Volim finn ogmante,me byin mwins, anterm pursantaz,ki valer nu inportasyon. Alorpri nu dile, nu diber, lavyann finnogmante kuma tu dimunn finntruve.” Li finn dir ki Moris enapotansyel pu fer prodiksyon sakalite alimantasyon la, me li dirbizin organiz lelvaz modern kumaena Sidafrik uswa Lerop pupermet ki ena enn prodiksyon dekalite. “Se ver sa ki nu bizin ale”,li finn dir.

Zis 200 arpan later lor 1,000pu sekirite alimanterCyril Monty ki ti ansarz “FoodSecurity Fund” (Fon SekiriteAlimanter) ziska 2008 finn expozlefet ki dan sa 1,000 arpan laterki guvernman ti pran depi tablismanan 2007 ki ti sipoze dedyepu ogmant sekirite alimanter, zis200 arpan later finn alwe dan 5an. Li finn osi denons lefet ki dansa 200 arpan later ki finn alwe,ena 50 arpan later agrikol danLesid ki guvernman ti alwe aplanter ek elver pu lelvaz ek forazfinn anfet vinn enn gran santyekot tu later vezetal (topsoyl) finnanleve depi enn kote, tire pu alfer konblaz otur Laeropor Plezanspu plant gazon laba.Li finn osi explike ki dapre solinformasyon, enn parti sa 200arpan la finn servi pu proze lelvazpork dan Medinn, me ki proze lapankor demare parski pankor metinfrastriktir elektrisite, ni dilo.Batiman pu fer lelvaz pankorkonplete, nonpli.Plan pu diversifikasyonM.Monty finn suliyne ki finn enaplizyer tantativ depi 1973 puamenn diversifikasyon agrikol. An1973, ti ena Food Crop Committeekonzwin tablisman ek guvernmanki ti prezide par Sir ClaudeNoel. Apartir la, li dir, ki finn gaynPlan Daksyon pu servi antreliynkann pu plant manze.An 1983, ti ena White Paperon Agricultural Diversificationki dapre M. Monty, ti enn bon plankote import substitution (ennpolitik pu prodwir lokalman olyeinporte).Prosin Rapor vini an 2003 avekMinis Agrikiltir ki ti Pravind Jugnauthavek Non-Sugar StrategicPlan ki ti enn “non-starter”pwiske pa ti ena okenn bidze ki tivote pu li.Lerla an 2007, Travayist finntir so plan Strategic Options forFoodcrop Livestock Sector. Saosi pa finn gayn nanye ki finndekul de sa.Apre sa, an 2008 finn enaFood Security Fund StrategicPlan ki finn kumans met anaksyonan 2009, me kan get sobilan, li byin-byin meg, malgre saRs1 milyar ki ti vote pu li an 2009,e ki pa finn servi preske ditu. “Ennsekter ki malad pandan 30 an, upa kapav zis donn li kut serom”,Cyril Monty dir. “Bizin re-fer tu,pu ki labaz li solid”.Desin Escher, Zwazo ek PwasonNesesite lindistritransformasyonM. Monty finn dir ki li inkye kanli truve ki deplizanpli dimunn perant dan prodiksyon legim fre, kanlizinn transformasyon ek prezervasyon.Li per ki finn ariv enn pwinsatirasyon kote legim fre. Si plibuku planter rant dan prodiksyonlegim fre a-plin-tan, se zot ki pusufer leplis akoz ena tro bukuprodiksyon pu seki pei la bizin.Seki bizin fer, dapre li, se devloplindistri transformasyon pu ki metlegim dan bwat konserv, parekzanp.Kuma li ete aster, Moris inportpu lavaler Rs700 milyon legimtransforme/prezerve. Sa li ennsekter ki finn konn pli bukukrwasans kote inportasyon. Finn10ena apepre 75-80% ogmantasyoninportasyon dan lespas 5 an. Vedirdimunn pe manz buku plis legimtransforme aktyelman, e presketu inporte. Onivo valer sa inportasyonla, li ti Rs223 milyon an2006, ek li finn ariv Rs700 milyonan 2011.Dapre M. Monty, ena bukuzafer ki kapav prodwir ek prezerve/transformedan Moris olyeki depans otan dan inportasyon.Li finn poz lakestyon: “Kifer bizininport tipwa dan bwat, uswasufler u zariko konzele kan li posibpu prodwir li isi-mem?”Pu konklir, M.Monty finn dir:“Mo dernye refleksyon se kilindistri sikriyer finn reysi merveyezmanbyin so transformasyon, kipe kontinye, pu vinn enn lindistrikanyer, e mo panse ki sekter agrikolnon-disik ti bizin li osibenefisye mem kalite transformasyon.Me pu sa, bizin enavolonte politik. Mwa kestyon kimo poz mwa, se eski guvernmanaktyel ena enn reel volonte politikpu ki nu depann mwins lorinportasyon nuritir.”Pozisyon LALITLALIT, pu so par, truv li enntrazedi ki bann GuvernmanMMM-MSM-PT-PMSD finnpran tu sa larzan akonpaynmandepi Lerop (enn kapital imans) pudonn talbisman pu li fer enn mitasyontelman ridikil, setadir fer“sekter disik” vinn “sekter kann”e gard li rantab. Setadir, servikann pu gayn bagas pu brile puCEB, ek pu gayn melas pu feretanol, e fer IRS ek “disik delix”.Kuma Rajni Lallah ti dir, finnservi sa larzan la pu detrir plastravay, anplas seki ti bizin fer: forstablisman al dan proze transformasyonmanze, si li ule benefisyesa larzan la. Sa ti pu anmemtankree travay ek asir enn baz pusekirite alimanter. Rajni Lallahfinn osi kritik Leta Moris pu lefetki li finn permet Tablismanrantabiliz li, atraver betonn bonlater agrikol, vann IRS ek met ennta Mall ki pe al fayit.

SART FRON KOMEN SEKIRITE ALIMANTERNu pe pibliye sa Sart extra-ordiner la.Li ti kree apre 6 mwa travay kolektifpar 10 lorganizasyon, inklir LALIT.Fas-a globalizasyon, fas-a penirialimanter, e etan done ki:o Kriz alimanter mondyal li ennkriz karakterize par peniri eogmantasyon pri manze;o Prodwi alimanter pa ti bizinalamersi profi kapitalist;o Spekilasyon ek kontrol par kartellor prodiksyon ek komers manzepu vinn anpir sa kriz alimanterla;o Ena enn danze reyel ki sertenprodikter ek komersan ferhording, e ki marse nwar agravsityasyon;o Enn gran proporsyon prodiksyonalimanter mondyal pedeturne ver prodiksyon biokarbiranakoz profi;o Ena danze ki atraver propagasyonOGM, prodiksyonalimanter vinn plis su kontrol konpayniprive miltinasyonal kumaMonsanto ek Novartis;o Plizir pei prodikter diri ek diblepe aret ubyen diminye zot exportasyonpu ki zot anpes peniriek ogmantasyon pri lor zot propmarse nasyonal;o Bann exper pe predir ki sa penirila pu dire lontan, e li pu anpire;o Kote zeografik, Moris elwaynedepi so aprovizyonnman manzedebaz ek so surs dile ek lezotprodwi alimanter; e sa dan ennlepok kan ena ogmantasyon sansespri transportasyon akozogmantasyon pri petrol, e sadepans adisyonel la, li reperkitelor pri manze;o Sekirite alimanter enn fakteresansyel pu sirvi enn lepep;E etan done ki,o Li premye fwa, dan listwar nupei, ki nu truv nu dan enn momankot ena lokazyon pu lepep met ankestyonpropriete ek itilizasyonlater dan Repiblik Moris,E, etan done ki:o Preske tu bon later Lil Morissu plantasyon kann;o T u fasilite Guvernmantal ziskaler finn benefisye sirtu planter kiplant kann (institisyon antye kumaMSIRI, plis fezans, semans, lasirans);o Parey kuma agrikiltir non-disikLil Moris, lagrikiltir Lil Rodrig anantye finn delese anterm sutyendepi Leta, relativ a sutyen kiplanter kann finn gayne e pekontiyn gayne; setadir enalabsans fasilite pu planter ki plantprodwi alimanter, ki li dan Morisubyen Rodrig;o Labsans dilo irigasyon dan LilRodrig, ek serten landrwa LilMoris;o Pri disik pu tonbe, e pu instabe inprevizib akoz pu nepli ena nimarse garanti ni pri garanti;o Tablisman proprieter enn granpursantaz pli bon later agrikol, ebuku later agrikol pe konverti anbatiman ubyen an IRS ek so terengolf;o Politik agrikol Guvernman siksesivfinn amenn destriksyonmasif lanplwa, dan enn lepok kansomaz deza pe ariv pre 10% (sikalkil li byen);o “Mezir akonpaynman” depi LinyonEropyen, li sipoze ennkonpansasyon pu devloplekonomi an zeneral, me li peservi, ziska ler (dapre Multi-Annual Adaptation Strategy),preske an antye pu devlopmansekter kann; setadir sa larzan Leroppu konpans rediksyon pri disik,li pe al zis dan perpetye plantasyonkann, o-detriman kreasyonanplwa ek o-detriman sekiritealimanter;E etan done ki,o Lagon Moris ek Rodrig neplidirab pu lapes pu bezwen alimanterpei, setadir lagon pe apovrideplizanpli;11o Repiblik Moris enn gran pei,an partikilye akoz li kontenir pre2 milyon kilomet kare lamer;E etan done ki,o Lamas dimunn pena akse a laterpu plante ubyen fer lelvaz;o Deza ena, parmi lamas dimunndan Repiblik Moris an zeneral eanpartikilye dan Rodrig, konesansosi byen ki volonte, pu plante epu fer lelvaz e pu al lapes,o Etan done ki nu tuzur dan ennsosyete patriarkal, kot fam responsabbyen suvan pu alimantasyon,sanki li ena mwayen pransa responsabilite-la,Nu demand:1. Ki Guvernman bizin re-getitilizasyon, propriete ek kontrollater agrikol, an zeneral dan pei,dan loptik sekirite alimanter;2. Ki Guvernman bizin regetpropriete e kontrol sa 4 klesterla(Medine, FUEL, Bel Vue ekSUDS), avek enn bi, ant ot, puankuraz diversifikasyon eksekirite alimanter;3. Pu kumanse, Guvernman bizinintrodir lalwa pu ki tu antreliyn puena prodwi alimanter plantepandan 4 mwa sak lane lor tu sa100,000 arpan later tablisman sukann, ek sa 90,000 arpan ti-plantersu kann; seki pa ule plant so karolimem, li lwe li a kikenn ki uleplante; sa pu konsern plantasyonsirtu pu prodwi kuma pomdeter,pomdamur, zariko, zonyon, batat,arwi-vyolet, dible, may, etc;kumsa, sa pu interfere mwensavek plantasyon kann, dan ennpremye tan;4. Ki Guvernman bizin oblizTablisman donn tu laburer ekartizan lisansye enn arpan laterbay pu zot plant prodwi alimanter,regrupe an koperativ;

5. Ki Guvernman bizin asire kitu dimunn ki anvi plante, lavilkuma vilaz, sirtu dimunn ki resdan flat NHDC, dan sere, dandepandans ubyen dan site, gaynakse a bann zarden kominoter(allotment) pu plante; kiGuvernman bizin organiz fasilitepu dimunn kapav lans plantasyondan “ser” (greenhouse), ubyenplant idroponik;6. Ki Guvernman bizin introdirmezir insitativ, ek kot nesesersibsid, pu planter ki prodwirprodwi alimanter ek pu elver,kuma:a. Asir semans, kote intranb. Asir dilo irigasyon a enn priabordab, e konstrir ladig, Rodrigsirtuc. Asir fezansd. Asir lasirans, kuma ennWelfare Funde. Asir marse ek pri garanti atraver enn bon Marketing Bordki stabiliz pri pu prodwi later,dile, dizef, pwason, lavyann, ekatraver enn bon Meat Authority;asir fasilite stokaz pu planter,elver ek peser;f. Met dibut agro-indistri, setadirasir kapasite pu prezerv e transformprodwi alimanter (met danbwat, fer delwil kwi manze,etc.)g. Re-lans stasyon Palmar kiprodir zenn zanimo, re-lans prodiksyonmanze zanimo, e re-lansprodiksyon ti-pye pu planteh. Fer marketing pu prodwi agrikollokal, e dan Moris e deor.7. Ki Guvernman bizin asire kikonesans tradisyonel kapavtransmet a nuvo zenerasyon, e kikonesans syantifik zwenn ansama sa konesans tradisyonel la, ki liLil Moris, Lil Rodrig, Lil Agalega,e dan Chagos osi, pu ki lagrikiltir,lelvaz ek lapes devlope byen.8. Guvernman bizin anpes intermedyer(bayan, arkanter, marsandile) akapar tu “plis-valer”;setadir prodikter bizin ena akse akredi ek marketing koperativ;9. Guvernman bizin donn larzanpu konstrir bato ki kapav al lorDesin lanatir Nicaragua12Ban, pu ki peser Moris kapav arivkot Ban, ek amenn pwason.10. Bizin kontrol larises marinn,anpes piyaz, e asir renuvelmanstok pwason.11. Ki pri prodwi alimanter bizingaranti pu prodikter ek anmemtanfixe pu dimunn ki aste li pu manze;kot neseser, Guvernman bizinmet sibsid ubyen kree “stabilizingfund”.12. Guvernman bizin lev lavwadan bann instans internasyonalkont blokaz WTO ki rod anpesGuvernman protez lagrikiltir danpei Tyer Mond; sirtu kan Leropek Lamerik sibvansyonn zotlagrikiltir;13. Guvernman bizin asir ennRepiblik Moris “OGM-FREE”;enn bon sayd-efek sa se li pu atirturis “bio” ver destinasyon Moris.14. Ki Guvernman bizin asirsekirite alimanter par tu sa mezirlao pu ki pei-la plizumwen otosifizanan 5 kategori prodwialimanter diferan:a. Manze debaz: enn seri alimanvarye: diri, may, manyok, pomdeter,dible, arwi, larorut, patat,friyapen. (Ena peniri.)b. Dile. (Ena peniri.)c. Dizef, pul, lavyann. (Morisinport laplipar so lavyann.)d. Pwason. (Moris kapav fasilmanotosifizan – me bizin guvernmanorganiz investisman.)e. Legim, fri, pomdamur, zepis.(Moris enan enn degreotosifizans; kapav devlopprezervasyon.)Manb Fondater Fron ki pe lanssa SART-la:* Mouvement pour l’AutosuffisanceAlimentaire (MAA).* Muvman Liberasyon Fam (MLF)* General Trade Union Federation* Kishore Mundil (Associate Prof., UoM,Agric. Management).* Fron Travayer Sekter Prive* Mauritius Planters’ Association Co-Operative Society* Amis de Rodrigues* Federation of Pre-School Playgroups* Ledikasyon pu Travayer* Institute for Consumers Pro-tection* LALIT

RAPOR KOMITE UN DRWA IMINDEZARWATOTALPARTI TRAVAYISVER ENN DEBA UVER EK INTEGREFORM ELEKTORALNu pe pibliye “Discussion Paper” ki LALIT ti tiretutswit apre ki Komite Drwa Imen Nasyon Zini tiemet so zizman (Views).Ena enn debandad total dan PartiTravayis, swit a rekomandasyonbizar Komite, ki bizin re-aktyalizResansiman 1972, pu inklir“kominote”, pa zis relizyon. Alaenn-de sitasyon motamo:Minis Arvin Boolell: “Il faut lamise à jour du recensement de1972”.(L’Express 7 Septam 2012)Minis Shakeel Mohamed : “ceuxqui ne veulent pas d’un nouveaurecensement sont des hypocrites!”(L’Express 8 Septam, 2012)Patrick Assirvaden, PresidentP.T.: “Pour avancer, selon le PT,il est necessaire d’effectuer unnouveau recensement, car celuide 1972 est dépassé.”(WeekEnd 9 Septam, 2012)PM Navin Ramgoolam: “Je suiscontre un nouveau recensement.Il y a certains qui disent qu’il fautrefaire le recensement de 1972.Si l’on fait cela, on fera un grandpas en arrière. Nous ne pouvonspas retourner dans le passé.”(L’Express 19 Septam, 2012)Alor Minis Shakeel Mohamedpanse ki so Premye Minis ennipokrit. Ramgoolam li panse ki 2parmi so bann Minis ek soPrezidan Parti, zot bann aryereek paseist.Li pa etonan ki PT gayn difikilteanons piblikman so pozisyon lorreform elektoral, sirtu ki ni soBiro Politik, ni so Komite Santralpa finn zwenn depi 1 Me!Ram SeegobinLeta Morisyen dan enn pozisyondifisil apre Pronouncement (zizman)UNHRC.Premyerman, Leta tase danenn kontradiksyon. Ena rezonkifer li bizin respekte sa zizmanKomite Drwa Imin Nasyon Zinila, me anmemtan, Leta ena ennobligasyon absoli pu respekte zizmanFull Bench Lakur Siprem lormem size. Purtan sa 2 institisyonla pe donn instriksyon dyametrikalmanopoze lor kestyon sipa wiu non enn individi kapav diskalifyeantan ki enn kandida pu EleksyonZeneral si li pa deklar enn “kominote”lor so Nomination Paper.Enn lalit plito politikAmezir u pu lir nu lartik, u pu arivkone kifer tutolong LALIT finnevit rekur a zidisyer. Nu finn, parexanp, fer tiraz osor, pu nu exprimnu opozisyon a sistem la. U pukonpran kifer nu finn servi bannmetod politik pu batir sutyen kler.U konpran kifer nu finn travaysan relas pu sanz balans de forspolitik dan pei. Problem rekur azidisyer se li previzib ki ena dele(ziska 5 an dan sa ka UN la) ekanmemtan, ena tu kalite danze kiu pa kapav predir. Kuma RamaSithanen finn byin dir, saPronouncement la, li pli pirzizman lor kestyon sistemelektoral ki zame finn ena. Ek lienn bwat-a-Pandor, kuma li finnazute, lor la, setadir kan uver li,pa kone ki kantite diferan zaferena ladan, ki u pa ti prevwar.Lalyans brit-brit?Dezyeman, Leta Morisyen pubizin enn mazorite ¾ si li enalintansyon amand Konstitisyon puli sorti dan sa petrin kot li ete la.Me Guvernman, si li tusel, penamazorite. Sa kapav vedir ki pu13ena enn aksantyasyon loperasyonabsird pu brikol nuvo lalyans britbritek brikol sanzman Konstitisyonelpu bann lider politik ki petruv zot mem dan leto, gayn simesorti. Nu bizin gard antet ki pefer fas a bann zom dezespere.Dan guvernman, kuma ayer.Bizin deba byen informe ekrasyonel dan lamas dimunn, avanki avantire dan sanzman Konstitisyonel.Bann DedlaynTrwazyeman, asterla ena 2 konta-reburki pe pez lor Guv-ernman.Komite Nasyon Zini Drwa Imin(UNHRC) donn 6 mwa apartirle 31 Ut 2012 pu Leta Morisyenvinn explike. Tandi ki KomisyonElektoral ek so bann ofisye enapu kone sir-sir ki zot sipoze feravek kandida ki pa de-klar sokominote, si larg EleksyonZeneral antisipe. Sa, kuma nu tukone, kapav arive nerport kanPremye Minis deside. Anfet,Komisyon Elektoral oblizerespekte zizman ful-bench LakurSiprem. (Swit-a sa, kan rezetkandidatir Ashok Subron & Co,pu sirman ena ankor 10 banane“An-atandan Godot” kuma nufinn deza ena depi 2005 – kotatann zidisyer finn anfet vedir zelvre lalit politik pu sanzman elektoral,met veritab deba lor hold,ek anpes progre politik.)Kan met zafer divan zidisyer,so danze se li fer u ek tu lezotdimunn “asiz-asize” atann ki zizisi pu dir, lerla atann ki ziz PrivyCouncil laba pu dir lor sekiRezistans & Co met divan Lakur.Sirman, antretan, kuma sadernye 7 an, nu pu re-sufer sakanpayn mansonz kot bann la dirkiksoz byen diferan dan lapresdepi seki ena dan bann plint.

Kan met tusala ansam, nu realizeki li inportan pu nu konpran exakexakki Komite Drwa Imin UNpe dir dan so zizman. Enn fwa kinu konpran ki li pe dir, li inportanpu dir dimunn laverite lor seki lipe dir. Lerla, dimunn plis anmezirzize kimanyer pu buz divan. Li puneseser, par ekzanp, ki rezetkategorikman, enn dan bannmodord Komite la, setadir obligasyonmet resansiman 1972 a-zur,kot inklir sa kestyon lor apartenanskominal avek asterik “pubezwen BLS selman”. Depi1972, finn selman dimann sakfami so “relizyon” ki pa memzafer ki “kominote ki zize par wayof life.”Editoryalis reseziNu kontan pu truve ki, kan sertineditoryalist finn konpran inplikaysonstratezi Rezistans pu alKomite Drwa Imin UN, zot finnomwen met angard lor danze sazizman la. Get editoryal RajMeetarbhan 6 ek 13 Septam ekLindsay Riviere 9 ek 16 Septam.Ki sa vedir “viktwar”Li inportan pu note ki vedir“viktwar” dan sa kontex la. Eskisa zizman la vremem enn viktwarfas a seki Rezistans finn anfetdimann Komite Drwa IminNasyon Zini, ubyen li enn“viktwar” pu propagann zot finnfane lor seki zot pe dimande laba?Sa 2 zafer la, pa mem zafer. Wi,zot finn gayn seki zot ti anfetdimande laba dan zot plint,setadir zot pa pu diskalifye antanki kandida dan eleksyon zeneral.Etan done ki Rezistans pa ti remetsistem Bestluzer ankestyon, ek detutfason pwiske Komite DrwaImin Nasyon Zini pa mandatekomant sistem elektoral enn pei,li pa finn truv lot solisyon apar vinnpropoz re-fer enn nuvo resansimankot poz kestyon lor kominotepar way of life. Alor non, zot pafinn gayn seki zot ti pe dir ki zotti pe revandike dan zot intox,setadir lafin sistem kominalBestluzer. Non, evidaman zot pafinn reysi.Aster nu finn rekile ziska kotavan zizman Seetulsing, kanYousouf Mohamed ti met LALITe lezot kamarad Lakur lane 2000.Antretan, balans de fors dansosyete an antye li mwins propiski an lan 2000.Sosyo-kiltirel ranforsiBann organiz-asyon sosyo-kiltirelkominal ek obskirantist relizyedan Moris finn ogmant zot laforsmarsande vizavi rezim opuvwarek lopoz-isyon Parlmanter. Sareflet enn gran lamontekominalism institisyonalize.Seki Zizman dirKi UNHRC anfet dir- Komite UNHRC dir ki Guvernmanbizin pey enn konpansasyona Rezistans pu zot depans.- Zot dir Guvernman fode parezet kandidatir bann dimunn kipa finn ranpli kominote lor zotform kandidatir dan lavenir.- Selman zizman la dir ki Letakapav rezet kandidatir, si Letavinn zistifye divan Komite kifer lipa finn re-fer resansiman limemdepi 1972. Sa explikasyon laneseser pu ki li pa enn desizyonarbitrer, kan rezet zot kandidatir.Paul Bérenger finn sote vit-vit puofer pu ed Navin Ramgoolam pudonn sa explikasyon la. Li ti anfetGuvernman MMM-PSM ki, avekrezon, ti aboli kestyon klasifikasyonkominal dan resansman. Sati arive kan ti ena gran manifestasyonkont kominalism sistemBestluzer, dan gran mobilizasyonotur 1982. Komite la dir li “pa peexprim enn pwin de vi lor ki sistemelektoral plis apropriye pu Leta[Moris] la ubyin pu nerport kiLeta.” Pa zis sa, me Rezistansfinn dir ki zot pa pe chalennjsistem Bestluzer.Plint dir: Best loser pa afekteDan zot plint, dapre UNHRC,Paragraf 3.2, bann Rezistans dir:“Anplis, [Rezistans ek Alternativ]mintenir ki kan zot pa kategorizzot mem, li pa pu afekte derulmanSistem Bestluzer.”. Ek seksyon9.5 “Seki finn met ka [Rezistans14ek Alternativ] dir ki zot pa peremet an kestyon KonstisyonaliteSistem Bestluzer ek ki sistem lati met dibut pu ki ena enn balanskominal ubyen pu ki enn reprezantasyonetnik dan Parlman.Selman zot litiz se ki sa kriter“way of life” ki servi pu klasifyedimunn pa enn kriter obzektiv ekzot konteste lefet ki sistem la bazelor sif popilasyon 1972.”Propagann v/s plintProblem la li lefet ki propagannRezistans amene pa parey kumaseki li mete dan so bann ka. Zotfinn zis indwir lapres an ererpandan 7 an. Swa, zot ti pe zissey anbobinn premyerman LakurSiprem, answit Privy Council,lerla Komite Drwa Imin NasyonZini.Swa sa, swa Komite Drwa Imindir ki fale pa rezet kandidatir kotpa finn ranpli kominote lor form,omwin ki Guvernman dan lespas6 mwa pran bann mezir “puepdeyt Census 1972 ansekikonsern kominote.”Komite pa abilite komantsistem elektoralEtan done ki Komisyon DrwaImin Nasyon Zini “note kiGuvernman pe reget sistemelektoral aktyel” ek osi note ki“Premye Minis finn deklare ki likonsidere ki Sistem Bestluzer finnrann lapel byen, me li nepli itilzordi”, alor li dir ki lot alternatifki Guvernman ena se dan lespas6 mwa, “rekonsidere si pa sistemelektoral baze lor kominote liankor neseser.” Sa li kitsoz kiGuvernman pe deza rekonsidere,kuma li finn mansyone dan sosumisyon a Komite Drwa IminNasyon Zini. Li zis akoz Leta finndeza dir li pu fer reform elektoral,ki Komite kapav oz avantire pufer enn tel mansyon.LALIT komanteKi donn LALIT kredibilite pukomant sa zizman la?Dabor, LALIT finn angaz li lorsa size la lor buku lane. Nu finnaksantye nu kanpayn pu stop

kominalism institisyonalize dansistem elektoral an1982 lepok 60-0, lerla nu finn amenn mobilizasyonMuvman Kont Kominalis(MAC) 1994, ek an 2002 nu finnamenn propozisyon ki nu finnpopilarize lepok Komisyon Sachs.Lerla an 2005 nu finn organiz gransirkilasyon nu liv 240-paz lorSistem Kominalis Bestluzer, ek an2010, nu finn fer enn seri renyonuver ki finn permet nu aprofondinu lide lor reform elektoralanzeneral, ek propoz enn fasonpu buz divan lor sistem kominalBestluzer. Ek nu finn depi lerla,ziska zordi, travay ver ranplas sasistem la par enn reform elektoralki transand best loser, enn sistemki finn depase.An Atandan GodotSa 7 dernye lane la, li finn byendifisil kontinye fer bann avanse.Tu dimunn finn prefer asize“An atandan Godot”, atann-atanngete ki ziz pu dir, olye zwenn danaksyon politik baze lor deba lide,ek lor enn meyer konpreansyonan komin lor sa travay la. Tu lizyeti fikse lor seki sa detrwa ziz pudir, tandi ki dimunn, mem banndimunn ki ti devet pli averti, finnpersiste fann konfizyon lor sabann kestyon la. Enn konfizyontotal finn reyne pandan 7 long lanelor eski Rezistans pe met ka purod “abolisyon Bes Luzer” ubyenplito zis “abolisyon klasifikasyonbann kandida” (a-la Balancy,Banwell, Subron, Bérenger).Sertin dimunn finn persiste pu ferkwar ki sa 2 zafer la, zot memzafer. Zot finn persiste, mem apreki Ziz Balancy finn montre ki zotpa parey. Ena mem dimunn kifinn dir su serman dan zot afidavitki, si aboli klasifikasyon kandida,sa pa pu dan okenn fason rannBestluzer “inpratikab, difisilaplike, inservyab ubyen initil”.Anmemtan, zot finn amennkanpayn dan lapres ki zot pechalennj best loser.Betiz groteskDimunn ki ti devet pli kone, finnpersiste-mem dir, ek mem ekrirDesin santez Zaponebann betiz grotesk. Ek finalman,depi zizman Komite UN, sertinparmi seki finn met ka finn anfinaret dir ki zot finn amenn ennlatak frontal kuraze, ek pe admetki latak pandan sa 7 long lane lati selman “lateral”.Li evidaman kler ki li difisil puasterla dimunn vinn rekonet kienn parmi bann rekomandasyonKomite la se pu remet azurresansiman 1972. Tulede, PremyeMinis ek Lider Lopozisyonfinn rekonet ki sa rekomandasyonla, li anfet form parti zizman la.Erezman zot finn tulede refizekategorikman pu pran sa sime la.Tu dimunn kone ki kalite kanpayndegutan ti ena avan resansman1972.Dan ninport ki ka de figir, prosinresansiman li prevwar selman pulane 2021, alors savedir ki pu enaomwin 2 Eleksyon Zeneral avan.Me li vizibleman malonet pu pretannki enn remiz azur Resansimanlor “kominote”, li pa formparti zizman la, kan sa zizman lali dan domenn piblik, ek ki ninportki dimunn ki konn lir kapav lir li.E li dir sa.Kot pu ale apartir asterla?Li enn sa bann moman kot bizinena deba kalm, ek bann propozisyonsanse.Ala bann propozisyon LALIT:Ogmant nomb depite, etan done15ki popilasyon finn duble depi 1968,afin ki sa permet enn konversyonan-duser a enn sistem nonkominal,ek osi ogmant pwa banneli vizavi Kabine: 4 syez parsirkonskripsyon, 3 syez pu Rodrig,1 syez pu Chagos inklir Diego =84 First Past the Post, plis 20Proporsyonel, depi enn lalis Parti- dan enn lord ki pre-determinepar parti la, ek ki finn sumet aKomiser Elektoral zur NominationDay, parmi zot 84 kandida.Pena pli bon depans piblik parenn Guvernman ki depans lordemokrasi, lor elir lezislatir,setadir depite. Si dimunn truv litro ser, bizin kapav kup depanspiblik ayer. Enn LasanbleNasyonal ek reprezantasyonproporsyonel pli larz atraver lalistpu permet ki evit sa bezwin destriktifpu klasifye popilasyonatraver enn nuvo resansiman,kuma Komite UN finn propozeubyen par kontinyasyon klasifikasyonkandida afin ki respektezizman Ful Bench Lakur Siprem.LALIT pu komant lor bannpropozisyon par Premye Minis,Lider Lopozisyon, Rama Sithanenek lezot, amezir zot formil zotpropozisyon formelman.LALIT19 Septam, 2012.(Tradir ek lezerman ep-deyt parCindy Clelie ek Rajni Lallah)

DANZE NUVO KONSTITISYONek 2yem REPIBLIKa-la-RAMGOOLAMReform Elektoral, akoz so lefe lorpolitik, pe kree enn veritab pezul.Dimunn pe gayn difikilte konpran.Lartik dan lagazet ranpli avekerer faktyel e byin suvan ena osianaliz erone, kot zurnalist kontinyerepet dub langaz (doublespeak)diferan politisyin.Kan u pe lir sa lartik la, li volapenn gard antet:- Sanzman Konstitisyonelnesesit enn mazorite ¾, alor PTpu bizin vot depi bann MMMubyin enn lalyans ar zot avanenn eleksyon antisipe.- Ena bann dedlayn: KomiteDrwa Imin UN finn donn ziskafin Fevriye pu ki Guvernmanvinn explik so lintansyon;Minisipal sipoze sa lane la, e sili pa ule riske perdi terin fas aRe-make MMM-MSM, PTr pubizin alye avek MMM avan.Reprezantasyon ProporsyonelKi pozisyon MMM ek PTr lorkestyon Reprezantasyon Proporsyonel(PR)?MMM Paul Bérenger pandanplis ki 30 an finn ule “enn dozreprezantasyon proporsyonel”(PR). Zot rezonnman seki danParlman u gayn enn meyerrefleksyon seki elekter finn votedan eleksyon.PTr, kanta li, finn tultan opozPR. Zot rezonnman seki enn fwaenn lekip finn gayn mazorite onivosirkonskripsyon, li ase bizar pusanz rezilta. Kumadir pe sanz skorfinal enn match futborl apre matchpar azut enn gorl pu sak 25% kienn lekip finn gard “posesyonbul”.Ramgoolam finn sanz sopozisyon personel depi inpe lane,san ki PTr ubyin so guvernmanfinn swiv ziska ler. Asterla Ramgoolampe liye so nuvo pozisyonlor PR avek lezot vize politik:(i) aboli klasifikasyon kominal;(ii) aboli sistem bestluzer (BLS)me anmemtan asire ki tu“kominote” reprezante – puseki sa vedir ;(iii) fer enn lalyans avek MMM(preferableman avanMinisipal?) ;(iv) instor enn “Nuvo Repiblik”u “2yem Repiblik” kotRamgoolam (ki deza ena trobuku puvwar) vinn Prezidanavek puvwar, e Paul Bérengervinn Premye Minis.PMSD, so pozisyon parey kumaMMM. MSM, so pozisyon pareykuma laliyn tradisyonel PTr.Pozisyon LALIT lor PRPozisyon LALIT se ki PR pu edepu rann BLS kadik. PR, li enn debann mekanism pu agrandi Lezislatirvizavi Lexekitif (setadirvizavi Kabine, PPS, tusala).Nu dan LALIT, finn amenn lalitpu ranplas BLS dan kad ennreform elektoral global. Nu finnamenn sa lalit la san koz manti,san servi okenn sibterfiz. Li ennbatay politik. Pu gayne, nu bizingayne uvertman, figir dekuver.Par kontras, finn ena enn chalennjlateral, mem surnwa, a BLS,par Bérenger e apre, depi plizyerlane, par Subron. Antretan Morisfinn vinn enn gran lamar kominalisminstitisyonalize, atraver proliferasyonsosyete sosyo-kiltirel kideplizanpli amare enn-dan-lotavek puvwar politik, dan memlepok kot bann ki anfaver reformelektoral finn redwir a An16atandan Godot – dan formatann ki Privy Council ek KomiteDrwa Imen UN pronons zot. Detut fason, tu le 2 instriman pa dituperkitan pu enn tel batay politik.Me, ki pozisyon lezot parti lorBLS?Sistem Bestluzer (BLS)Ki pozisyon MMM ek PTr lorBest Loser System (BLS)?MSM, MMM so alye Re-make,li an faver gard BLS. Bérengerfinn tultan koz dub langaz la,setadir doublespeak (pu serviterm George Orwell).Paul Béreneger finn tultan dirki MMM pa pu tus BLS; ni sosistem, ni so Sedil dan Konstitisyon.BLS pu “mor de enn lamornatirel”, li finn tultan dir. (Liinkrwayab ki enn politisyin pa tipe gayn okenn kritik, ziska fekla,pu enn tel pozisyon!). Antretan,an 1982 li tir enn bann serom kipermet mekanism BLS fonksyone– kestyon spesyal dan Resansmanki dimann dimunnklasifye li-mem par so manyer viv,dan enn parmi sa kat kominote kispesifye dan Konstitisyon.Tutolong, Bérenger finn mintenirso diskur ki li pa pu tus BLS. An2005, li mem al ziska brif AlbieSachs pu ki li pa tus BLS. Me,anmemtan, san okenn zenn, pandanki Bérenger ti PM, li ti akeyirZizman Balancy pu tir lot seromBLS – enn kandida pu eleksyonzeneral, apre Zizman Balancy, pati oblize klasifye li. BLS finnkontinye apre Zizman Balancy, eBérenger pe ankor dir li pa pu tusBLS. Me, BLS finn vinn pli afebliki zame.Alor, Bérenger so dub-langazti anfet enn trip-langaz, enn

triplespeak, se enn kote li dir li pape atak BLS, ki sistem la korek,an mem tan li pe kontan retir 2serom BLS, e lerla li kontinye direk predir so “lamor natirel”. Sa lipa ditu fason pu diyl ek bann isyuki ena implikasyon kominal.Adverser pa betKan u fer sa, u pe asime ki u adverserswa kuyon ubyin bet; ziskaler li ti kapav paret ki zot ti kuyon– u kapav alalong nu pu truve kizot ti anfet rize – me zame zot pati bet.Asterla, si zot ti bet, zot neplibet apre Subron so 7 banane dublangaz,enn dub-langaz ki byinresanble pu Bérenger. Rezistansfinn mintenir (mem su serman)ki zot pa pe chalenj BLS danLakur ubyen UN; kan zot pa metkominote lor zot NominationPaper sa pa pu antrav kalkil BLSpu nom depite korektif kominal,ni so derulman dan okenn fason.Zot finn kuyonn bann ki an favergard BLS ek zidisyer, me zot pean mem tan tap lestoma danLapres depi 7 an, pu dir ki zot peanfet, par zot bann ka, enn aprelot, fer enn atak kuraze direk kontBLS. (Li inkrwayab ki enn politisyinpa gayn okenn kritik, ziskafek- la, pu enn tel pozisyon!)Byin sir, lintelizans nu adverserki an-faver mintenir BLS ek/ubyin klasifikasyon kominal finnres intak. Yousouf Mohamed,Raouf Gulbul, Gaetan Jacquette,Jimmy Jean Louis, PhilipFanchette, Pramila Patten, Me.D’Unienville, ek Kris Punusamyzot tu bann dimunn intelizan me,valer dizur, ankor an-faverklasifikasyon kominal pu permetBLS kontinye. Zizman KomiteDrwa Imen UN finn donn zotlavaper.Erezman, Ramgoolam eBérenger finn rezet tu demand puazut nuvo klasifikasyon kominalpu bezwin BLS. (Ena tuzurklasifikasyon par relizyon, me sali enn lot zafer.)Ki PTr so pozisyon? Li penapozisyon lor BLS. PMSD, kantali, paret li pu nek swiv Travayiskan li gayn enn pozisyon.Par kont, Ramgoolam ena solaliyn, e li, li panse “Leta semwa”.Desin Picasso, Dan trinLi kont BLS me ena fwa li kontzis klasifikasyon kandida. Li servisa isyu la pu proklam limem kumaenn monark. Par examp, kanPrivy Council statye ki Rezistansbizin pey kost, ranburs depans kiLeta finn fer pu so defans divanKomite Drwa Imin, Ramgoolampersonelman dir li pa pu klem sadepans ki Leta Moris finn fer.Seki Lerwa Ramgoolam dir,samem – PTr pena pozisyon lorBLS, Guvernman plis na penaenn pozisyon, Leta ankor plis penaenn. Li tutafe normal ki Letaburzwa ena pu defann so OfisyeElektoral, ena pu defann Konstitisyon,ena pu respekte zizmanFulbench ek Privy Council.Amwins ki nu dan enn repiblikfuka a-la Alice-o-pei-de-mervey.Asterla Subron pe dimannRamgoolam pu vinn delavan danLakur e pu promet reform elektoral,kumadir “Leta se Navin”.Me li zis PM. Zordi la, dime li paeli, li pa pu la. Parlman ki amandlalwa. E Ramgoolam deza ena trobuku puvwar. E sa amenn nu lortrwazyem nivo argimantasyon.Pozisyon MMM ek PTRErezman MMM pa tro kiyn lorlide ki Ramgoolam vinn ennPrezidan avek puvwar. Me, PaulBérenger pe epwiz limem par17seye mem pu vinn Premye Minis,e li kapav fini par les li apandanar sa buwe sovtaz ki Navin Ramgoolampe avoy li.Ramgoolam finn dir piblikmanki li ule vinn Prezidan avekpuvwar. Me, negosyasyon sekre.Fek-la dan Beau Bassin tar danaswar. Asterla avek Alan Ganoo.Ki veritab lyin ena ant sa 3 nivonegosyasyon? Kan enn nivo vinnpiblik, eski bann lezot pe dezanegosye an prive? 99% de kwafinn fini tom dakor, kan zot tiswadizan tom dakor?Ramgoolam pe liye PR,klasifikasyon kominal ek BLS aso proze bizar e trakasan pu gaynplis puvwar. “Bizar” parski kumaGuy Carcassonne inn dir li, sinaryin pa’nn kase, kifer bizinrepar li? “Trakasan” parski trokkominal li danzere. Li menas ennnuvo form kominalism institisyonalizeki buku plis pir.Refleksyon bankalKuma dir enn refle dan laglas desa donan-donan bizar ant dirizanPTr ek MMM, Ashok Subron ekJack Bizlall finn fer enn memkalite diyl.Subron dimann Lakur pu tirobligasyon pu klasifye limem kanli poz kandia dan Eleksyon e suserman li dir ki sa pa pu afekteBLS, an mem tan li dir Lapres kili pe fer enn atak frontal kontBLS. Subron pe invers Bérengerso doublespeak.Bizlall finn dir piblikman ki li padakor avek Subron lor sa taktikla. Purtan li dan Blok 104, e memdan nuvo Group 72. Alor, li sotaktik, me li pa dakor avek li. (Liinkrwayab ki enn politisyin pagayn okenn kritik pu enn telpozisyon!)Taktik la klerman erone. Likapav permet tir BLS, li osi kapavretard reform elektoral ki ti puinklir abolisyon BLS, pandan sadernye 7 an la. Me de tut fason,li finn malerezman re-anim saansyen “volonte” politik pu gardBLS, kan zizman ambigi depiKomite Drwa Imin deor kumkwabizin met Resansman 1972 azur,

osi byen ki enn “volonte” politikpu azut nuvo kominote.Me, Bizlall swiv Subron. Kifer?Akoz Subron swiv li lor so prozefavori pu”2yem Repiblik”. Alor,zot fer enn lalyans formel atravermet dibut enn” Platform pu ennNuvo Konstitisyon”.Tu seki zotriske gayne se enn nuvo Konstitisyona-la-Ramgoolam ki kapav plipir ki seki nu ena zordi, etan donebalans defors de klas dan pei.Ansom tu seki zot fer al fini zwedan lame Ramgoolam. Ramgoolampase pu enn “progresist”. Lienn “sosyalist”. Li enn “anti-kominalist.”Li proklam enn “NuvoKonstitisyon” ki zot finn preparepu li.Ki pu fer?Zordi nu pli an aryer de seki nu tiete an lan 2000, kan YousoufMohamed amenn LALIT ek lezotdan Lakur, kan ena ZizmanSeetulsing ki dimann guvernmanpu vini avek enn reform elektoralirzan. E an zeneral, balans de forsdan sosyete mwins favorab ki li tiete a lepok. Bann lorganizasyonkominal finn ogmant zot puvwarmarsandaz par rapor a Rezim eLopozisyon Parlmanter.Nu, dimunn ki swiv politik, nu,dimunn ki ule sosyalism, nu bizinkonpran tu seki pe arive. Nu bizinres vizilan kont kolmataz absirdamandman Konstitisyonel elalyans politik pu konvenir bannlider an-difikilte. Nu bizin rapel kinu pe diyl avek bann zomdezespere. Ramgoolam ule ennmazorite ¾. Bérenger ule vinnPM. Bann kominalist pe ule sulevbaz sosyal etno-relizye. E pei danenn kriz ekonomik grav.Nu bizin enn veritab debaprofon e rasyonel a tu nivo parmilamas dimunn. Li sime pu amensanzman politik pu le meyer.Lindsey Collen, LALIT,10 Oktob, 2012Tradir Kisna KistnasamyZURNE MONDYAL LANGAZ KREOLBILAN EK PERSPEKTIVApre 30 an Zurne Mondyal, inn ler pu nupas an revi progre ki finn fere lalit ki res divan nu.Sa lane la li fer 30 an depi ki danSesel rezo Bann Zil Kreol tideside pu ki le 28 Oktob vinnZurne Langaz Kreol. Nu manb,Lindsey Collen, ti partisip dan sadesizyon la, antan ki manb LPT.Selebrasyon Zurne MondyalLangaz Kreol ena enn sinifikasyonspesyal an 2012. Pupremye fwa nu pe selebre sazurne la kan lang Kreol peanseyne dan lekol kuma size.Lang Kreol dan lekolDepi Zanvye ena 3,558 zelevFerst dan Moris e Rodrig ki peaprann Kreol kuma enn size. Pu2013 ena, ziska ler, preske memnomb zanfan ki finn deza opte pupran lang Kreol. Ena 82 profeserforme par MIE ki pe anseynKreol. Dan sa prosesis pu kiKreol introdir dan lekol KabineMinis finn aksepte enn lortografek enn liv Gramer Kreol Morisyin;Minister Ledikasyon finnapruv kreasyon enn Yunit Kreoldan MIE e formasyon profeserpu anseyn Kreol. Tusa desizyonla reprezant enn rekonesansofisyel pu lang Kreol. Sa lireprezant enn sertin viktwar.Ena buku lezot rezon kifer sazurne la li spesyal sa lane la. Kanguvernman finn inplemantdesizyon pu ki lang Kreol anseynedan lekol, sa pe donn dinite tudimunn ki koz Kreol dan zot lavitulezur, setadir 84 % popilasyonkuma dernye sif Resansman finnmontre. Sa sif la reprezant ennogmantasyon 25.3% dan nombdimunn ki koz Kreol normalmanlakaz opred lane 2000.Introdiksyon lang Kreol, ek osiBhojpuri ki pe anseyne dan klasHindi, dan lekol vinn anfet korizenn linzistis kont langaz lamasdimunn Moris. Langaz Kreol, ekosi Bhojpuri, finn tultan meprize,innyore, devalorize e karemanreprime par Leta pandan lepokkolonyal e mem apre lindepandanspar diferan rezim Ramgoolam,Jugnauth ek Berenger. Kreolfinn delibereman exkli, sirtu danso form ekrit, depi tu linstitisyonLeta, ki li depi Parlman, depi tuMinister, e finn mem persisteinterdir li pu minits lasosyasyon.Lanseynman lang Kreol danlekol pe kree kondisyon pu ki aretditor ki zanfan lekol pe sibir akozpa pe montre dan lang maternel.Politik langaz pu siprim langmaternel zanfan dan lekol alalankont devlopman intelektyel,epanwisman emosyonel, e kiltirelzanfan. Li angranparti responsabto esek elve dan CPE. HearingInternasyonal ki Ledikasyon PuTravayer ti organize an 2009 tiexpoz letandi ek kalite ditor kizanfan sufer dan lekol akoz pesiprim zot lang maternel.Dinamik pozitifIntrodiksyon lang Kreol dan lekolkuma size opsyonel pe amennbuku lefe pozitif. Zordi ena plisparan, sirtu dan klas travayer, kipe kapav partisip dan ledikasyonzot zanfan. Dan kur literesi LPTena zelev pe rakonte kimanyer zotpe ed zot zanfan akoz aster enaliv lekol an Kreol. LanseynmanKreol pu benefik anzeneral puzanfan dan zot aprantisaz lezotsize e kapav ede pu amelyor nivoledikasyon dan primer.Zordi akoz rekonesans ofisyellortograf Kreol ena plis dimunnki anvi aprann ekrir kreol byin,dapre enn sistem. Sikse Kur Ekrir18

Kreol ki LPT ti organize an Utenn prev. Biro DPP ti mem deleg2 avoka pu partisip dan sa kur la.Biro Speaker Lasanble Nasyonalek Ladireksyon MBC, tulde, ti dirzot interese ar kur la, me pa tikapav prezan. Nu pe konstatmem lintere pu kur “Kreol as aForeign Language” pu dimunnlezot pei ki anvi aprann koz Kreol.Deplizanpli ena ekrivin ki ekrir anKreol ki interese pu konn nuvolortograf Kreol. Ena lazanspiblisite ki ule servi enn sistemekrir koeran. Ena osi nuvo linterepu tradir text depi lezot lang danlangaz Kreol. Devlopman tusanuvo terin langaz la pe sanz rapordefors anfaver lang Kreol relativa lezot lang ki finn instale danbann linstitisyon Leta depi lontan.Ver nuvo rapor avek nu langAkoz sa listwar represyon ki langKreol finn traverse, rapor ki nu,antan ki dimunn ki koz Kreol, finnena ar nu lang maternel finn markepar sa listwar ase lur la. Lienn rapor ki, pu laplipar dant nu,finn res zis onivo oral, e ki refletsa stati ba ki finn inpoze lor nulang. Sa sityasyon langaz ki Letafinn favorize e dan lekel nu finnevolye finn frenn epannwismankreatif lamas dimunn, finnmarzinaliz literatir an Kreol eanpes nu apresye nu lang so bote,so larises, so presizyon, somemwar, so konteni emosyonel.Sa alyenasyon la li la presketultan, apar petet pandan granmoman dan listwar, gran sulevmandan enn up-turn, kuma danlagrev Ut 1979 ek dan mobilizasyonpopiler Septam 1980, kottravayer par milye dan sak vilaz,sak fobur lavil ti anvi kone lor zotmuvman e ti pe rod trak tulezuran Kreol pu lir, pu kone ki pe pasedan lezot tablisman ek lezotsekter.Lefet ki asterla ena ennlortograf ofisyel pu lang Kreol, lipu ankuraz devlopman lekritirKreol ek osi literatir Kreol; sa, ason tur, pu donn lokazyon plisdimunn rant plis ankontak avektext, roman, lartik, ese, trak, lafis,notis, liv syantifik, liv lekol anKreol. Sa sanzman la (setadir kannu pu pli alez ek lekritir nu proplang) li pu amenn nu devlop ennnuvo rapor avek nu lang, ennrapor pli pros, pli intim, anmemtandrolman pli formel, mem plirasyonel vizavi lang Kreol. Kumsaki nu pu kumans sulaze depi tusa banane mepri, tu sa bananekraze, ki nu lang finn sibir, ki nutu ki ena Kreol kuma langmaternel finn sufer, zur apre zur,mwa apre mwa, lane apre lane.Alor, li enn kumansman ennemansipasyon pu nu langaz. Likumsa, parski asterla, sa tigitrekonesans ki ena, li kanmem sifipu ki nu tu, nu pu kumans aprannpu anfet kontan nu lang maternel,santi fyerte pu nu lang maternel.Sa pu liber ankor plis kreativitedan lang Kreol e li pu kreekondisyon favorab pu epannwismanlamas dimunn e devlopmannu potansyel pu partisip aktivmandan lalit pu emansipasyon anzeneral.Lalit pli divanRekonesans ki lang Kreol finngayne osi demontre linportans salalit konstan anfaver lang maternelki plizir lorganizasyon ekindividi finn amene. Sirtu danpromuvwar lekritir dan langazKreol. Ena kontribisyon ki DevVirahsawmy, Vinesh Hookoomsing,Philip Baker ek lezot lingwisfinn fer odebi kote elaborasyonenn grafi. Enn travay ki finnkontiyne dan rezo Bann Zil, kifinn devlope avek pedagozi kiLPT, Playgroup, Terre de Paix eplitar BEC finn servi pu anseynedan langaz Kreol. Lekritir Kreolfinn popilarize par bannpiblikasyon MMMSP, MLF, LPT,Immedia, par buku ekrivin mesirtu par LALIT ki depi 1976 pepibliye text politik dan lang Kreole pe kontiyn tir enn revi bimansyelan Kreol, ek so sayt ranpliar tex profon an Kreol. DayerLiniversité Paris VIII servi nusayt pu resers. E fode pa bliyetusa pankart, dazibao, lafis,bandrol, trak ki finn servi dan19mobilizasyon, dan petisyon, danlagrev, dan manifestasyonsindikal ek politik.Zordi fode pa nu dormi lor nulorye e satisfer nu ar lefet Kreolfinn rant dan sistem ledikasyon.Ena risk ki guvernman PT-PMSDgard lang Kreol zis kuma enn sizedan lekol primer. Sa li pu ranforsikuran sekter ek idantiter ki ulerestrenn lang Kreol onivo enn“lang ansestral”.Guvernman pa finn tultanvremem montre volonte puamenn lang Kreol ankor pli lwin.Dan so argiman-tasyon MinisBunwaree tultan apiy lor medyomlang maternel, me dan lefe, nu patruv sa volonte amenn Kreolkuma medyom. Anfet Guvernmantravayist li truv Kreol-kumamedyomkuma enn problem puso politik satisfer tu kalite lobisekter pu so bann lintereelektoralist. Lopozisyon MMMosi pa tro anvi apiy lang Kreolparski li bizin menaz so partnerdan Remake 2000 ki zame pa finnvremem anfaver lavansman langKreol. Alor li neseser ki zordidevlop ase lafors pu amenn lalitanfaver lang maternel, Kreol ekBhojpuri pli divan. Bizin kontiynlalit pu ki lang Kreol ek kotneseser Bhojpuri, servi kumamedyom pu anseyn size kumaMatematik, Syans, Zeografi,Listwar. LALIT sutenir revandikasyonanfaver lang maternelkuma medyom ki LPT, Terre dePaix, ABAIM, Play-group finnsumet Premye Minis dan kadZurne Lang Kreol. Lang Kreolbizin insere dan enn politik ki nukapav dekrir kuma: ledikasyonmilti-leng baze lor lang maternel(Mother-tongue based multilingualeducation). Lang Kreolbizin kapav servi dan LasanbleNasyonal, dan tu minister, puminits lasosyasyon.Me bizin osi ki lalit anfaver langmaternel inser li dan enn lalit plilarz pu egalite, pu plis demokrasie plis liberte. Otur enn programkuma parti LALIT pe defann depiplis ki 30 an.Alain Ah-Vee

GUVERNMAN EXPLIK SO POZISYONLAZIL POLITIK PU JULIAN ASSANGEMinisArvind Boolell finn reponn let LALIT (Get REVI Nimero 106). Ala so repons:20

POLITIK DEKLAS KI PA ELEKTORALISTTranskripsyon papye ki Rada Kistnasamy ek Rajni Lallahti prezante dan semimar stratezik LALIIT,le 14 Ziyet 2012Sa sesyon ki kamarad Rajni ekmwa [Rada Kistnasamy] peprezante, li lor politik de klas kipa elektoral, ni amene par sekidimunn apel “sosyete sivil”.Politik deklasLi ti pu bon pu nu konpran inpekan nu pe dir politik deklas, kiezakteman nu pe dir. Sa de mo ladeza ena buku sinifikasyon. Li bonki nu tu isi konpran exaktemankan nu pe koz politik deklas, kinu pe dir par sa. Politik limem lienn mo ki byin komin dan Moris,kan dimunn dir politik li asosyeek bann parti politik, li asosyeavek eleksyon, li asosye ek kanpaynelektoral, li asosye ek votpu al dan parlman, se sa politikdan Moris.Dan LALIT kan nu pe dir politik,nu pe dir enn politik deklas, e“deklas” isi nu pe dir klas sosyoekonomik.Nu pe koz enn politikki al ver ranforsi klas travayer.Nu dir sa, parski kan nu get sekipe arive dan lemond ek kriz kiena dan sistem kapitalis, nu truveki zordi dusman, dusman dimunnpe kumans truve ki kriz ki sistemkapitalis pe fer fas zordi, solisyonkolmataz pa pe marse, e li pa pumarse. Ena enn rasinn pli profona sa kriz la, e bizin gete kimanyerkapav amenn propozisyon eksolisyon fas a sa kriz la.Diferans ar politik elektoralistKan nu get seki pe arive onivopolitik elektoralist dan Moris,politik elektoralist vedir, tu krwarki politik se selman seki nu truvetande dan parlman (dan lagazetek radyo), amene par sa bannparti politik ki syeze dan parlman,e nu truve ki, lane apre lane, sabann parti la finn mars avek ennlot ubyin enn lot, me a-tur-de-rolsa bann parti la finn swa danguvernman ubyin lopozisyon.Samem “lapolitik”. Seki resanblezot ansam – tu sa bann parti la –se zot kapav diferan kalitedimunn avek diferan kuler, diferansinbol, me seki resanble zot, se kizot ena enn sel kalite politik. Zotpolitik se enn politik ki defannlintere klas burzwa. E zot fer limalgre eleksyon.Seki nu pe gete zordi, enn kotesa politik deklas ki LALITreprezante, ki defann lintere klastravayer, e de lot kote ena politikki sa bann lezot parti, ki defannlintere burzwazi reprezante. Nuprogram li tultan la. Nu defann lipar reynion, miting, rasanbleman,petisyon, let uver, lartik, deba,manifestasyon. Me, sa bann partila, pu zot politik vedir ena ennprogram elektoral ki sorti 5 zuravan eleksyon, pu lagalri. Byinsuvan zot program elektoral enaenn dat expirasyon, savedir liexpire apre 5 an ubyin avan 5 andepann si guvernman ale ubyinnon. Alor zot ena enn programelektoral e dan sa program elektoralla, byin suvan ena buku zaferki zot anonse e byin suvan zot21anons kitsoz ki byin popilis, parskizot bizin fer sa dan enn eleksyonpu gayn vot. Si nu get sityasyondeklas dan Moris, nu pu truve kiburzwazi zot byin tigit antermnimerik, alor sa bann parti bizinvini avek enn program popilis ekdemagozik pu gayn vot klas travayer,parski klas travayer kimazorite dan pei, pu ki finalmanzot kapav al dan Parlman. Me ennfwa ki zot dan parlman, zot danguvernman, zot aplik zot politikanfaver burzwazi. Zot vini avekenn ta kalite solisyon, ennta kaliteremed, zot vini avek tu kalitemezir kolmataz, pu sanse re-tapsistem kapitalist ki an-kriz. Zotpena propozisyon pu sanz sa sistemla. Dayer zotmem, zotreprezant sa sistem la. Nu apelzot bann parti politik burzwaparski zot reprezant zintere burzwazi,enn dan lot. Zot vini avekzot bann solisyon kolmataz pu kikapav gard sistem la azur. Sabann solisyon kolmataz la, pe ferli lor ledo klas travayer ek dimunnmizer.Pa zis dan Moris, mem onivointernasyonal. Par exanp seki pearive dan Lespayn kot pe shiftepwa kriz kapitalist lor ledotravayer ek dimunn mizer. Sa pefer, atraver inpoz enn seri mezirkuma kup servis sosyal, diminyelapey ek ogmant pri. Bi deryertusala se pu shifte fardo kriz lorledo dimunn mizer ek klastravayer.Fas a sa, LALIT, ki existe kumaenn parti politik depi 1982 e osiLalit de Klas kuma enn tandansdan MMM depi lane 1976, vinimemnu ti pronn enn laliyn deklas.Zordi LALIT konsistan lor salaliyn la. Nu pe tuzur travay verenn program, tuzur organize ekmobilize pu ranforsi klas travayerderyer enn tel program, enn

program ki viz kareman puranvers sa sistem ki responsab puexplwatasyon. Sa rezon detLALIT. E si bann kamarad ti lale 1 Ziyet, kamarad Lindsey ti ferenn papye lor lalit deklas, nu finnkonpran ki “lalit de klas” li pa ennkonsept ki invante par Lalit, li ennkitsoz ki arive tulezur, dan tu sayttravay, partu lalit deklas li existe.Kontan-par-kontan, li la. Tultanena konfli ant lintere travayer eklintere patron, sa li enn konfliperpetyel ki ale, kumadir li pa ennzafer nuvo. LALIT li la pu donnenn direksyon, vini avek ennprogram mobilizasyon ki viz puranforsi klas travayer dan sa lalitla, e finalman, pu klas travayerpran puvwar.LALIT pa la pu kolmat defodan sistemSa diferansye LALIT ki pronnenn politik lalit deklas depi sabann lezot parti ki pronn ennpolitik elektoralist, kumadir zotfonksyone par rapor a eleksyon,e zot la pu kolmat defo dan ennsistem ki zot asime bon. Savedirzot fer bann lalyans, zot kase, zotranze, par rapor selman a eleksyonek priz dipuvwar pu al asizedan Parlman. LALIT, nu partisipedan eleksyon parfwa – li enndesizyon taktik, a sak fwa – meeleksyon li pa inik mwayin pu nusirviv politikman. Anfet depi nuegziste nu finn fer buku travaymobilizasyon baze lor nu programe byin suvan nu pa bizin al danParlman pu gayn bann gin, gaynbann viktwar lor baz nu program.E zisteman kamarad Rajni pukontinye, pu donn antermprogramatik ki kitsoz ki Lalit finnfer ek osi bann lexperyans lepase.Tu seki nu finn fer baze lorlexperyans lepase, baze lor diferanform lalit, e avek program,mobilizasyon ki sorti depi kitsozki nu viv tulezur.Mo pas kamarad Rajni apre mopu repran pu termine, mersi.Diskur Rajni lor mem temRajni Lallah: Mo kontinye depi kotRada finn arive: nu pe fer ennespes duo, A2 (enn jok lor nomnom band dan lekel Rajni zwe).Nu bizin mazine ki, kote LALIT,nu program li sorti depi nu parti.Li sorti depi enn organizasyon danlekel ena manb. Savedir sakmanb li reprezant enn lafors(anterm so lespri, so lexperyans,so kartye, so sayt travay), ek kanu met sa lafors la ansam, kan nuazut tu sa la ansam, li pa zis azute,li miltipliye, e kan nu partaz sekinu amene kolektivman, li fer ennlarises extraordiner ek li sa larisesla ki prodir enn program. Li paenn lafors kot u pe met lafors sakindividi ansam dan enn fasonlinnyer. Li plito tut enn konesansek lexperyans ki sak individi enaki nu partaze ansam dan nu lorganizasyonki fer lafors ennlorganizasyon politik.Enn lorganizasyon politik li enaenn rol inportan pu zwe danlesans ki li gard enn kontinite danaki politik. Li gard enn kontiniteprogramatik, teorik, pratik politikki mintenir depi enn lepok a ennlot; li gard kontinite dan ennmoman done kot kapav-et konsyanspolitik li buku pli ot, kot konsyansde klas pli ot a enn enn lotmoman kot li kapav mwin ot,ubyen mem buku pli ba. Se atraverenn lorganizasyon politik ki tusa lexperyans politik la, samemwar politik la kodifye danenn program politik. Li vinn ennparti nu program politik ki nupartaze, ki nu diskite ek ki tu manbkolektivman nu kapav, e li nudevwar fer li, partaz li andeorparti ek devlop li ankor plis. Alorsa li enn gran lafors nu programkan nu devlop enn konpreansyonankomin de travay politik ki nupe fer. Anmemtan, nu konpranlyin ant nu program politik ek nulorganizasyon politik, avek nuparti.Kan nu ti tann bann zistwar kikamarad Lindsey ti rakonte dandernye seminar stratezik le 1Ziyet, u pu realize kimanyer dansak zistwar, ki li lexperyans travayerAnna, uswa sa lariseslexperyans muvman lagrevzeneral Ut 79, ena enn seri lesonki nu, antan ki militan LALIT, nu22aprann, e nu transmet. Nu analizsa kalite lexperyans la dan ennfason kot nu aprann (nu-mem)antan ki militan. Nu pwiz bukudepi lexperyans lepase ki li isi, kili onivo internasyonal. Nu pwizlafors dan lexperyans politik kiena dan leprezan, osi byin ki danlepase. Depi lepok Marx, ekmem avan, vini mem ziska zordi.Nu etidye travay teorik Marx ekEngels, lexperyans priz dipuvwarpandan 100 zur Kominn de Parispar ekzanp, etidye lexperyansdiferan revolisyon ki finn ena, eknu aprann depi zot. Sa konesansla nu partaz li e li kodifye dan nuprogram politik. Nu partaz li danbann komisyon, dan bann brans,dan nu komite santral, dan nulasanble manb, dan bann seminarpolitik, dan bann seminar stratezikkuma zordi, dan tu striktir parti.E nu parti propaz li parmi tu lezotlorganizasyon ki dimunn klastravayer ena.Langazman dan ennlorganizasyonU pu remarke buku manbLALIT aktif onivo sindika, onivoorganizasyon lanvironnman,onivo muvman fam, dan tu kalitediferan lorganizasyon travayer eklorganizasyon dimunn ki enalintere opoze a sistem kapitalis,ki an-konfli avek sistem kapitalis.U pu truve ki kapav-et militan kimilitan LALIT truv sa travay-ladan enn fason diferan avekdimunn ki truv zot dan “sosyetesivil” u “ONG” truv li. Kan u danenn parti politik kuma LALIT, lipermet u truv enn size kumalanvironnman par ekzanp, kumaekolozi par ekzanp, pa kuma ennzafer separe, kot u pe get enn selsize tusel, an izolasyon. Savedirkan u pe get li tusel, par limem, upe get zis enn parti problem ki enadan sistem kapitalis, ek u pe vivzis enn parti lalit ki bizin amenelor sa isyu-la, ek u reysi truv zisenn parti solisyon pu sa problemla. Me kan u dan enn parti kumaLALIT, u kapav sitye problemlanvironnman ek ekolozi dan ennfason pli larz politikman. Vedir ukapav sitye li dan enn kontext

global, dan enn kontext sosyal,dan enn kontext politik, ekonomik,pu ki truve kot nu ete zordi, kidiferan lintere pe al an-konfli dansa batay la, kot nu tu sorti, kotsityasyon la li paret pe ale. Dansa sans la, kan nu fer bann travaydan bann organizasyon ki nu, nuapel “prepolitik” nu donn enndimansyon politik a sa travay la,e sa li donn li posibilite plis reysia lonterm kan nu get li dan kadenn program politik ver ennsanzman striktirel dan sosyete. Sali enn dezyem zafer ki ennprogram politik pu enn parti kumaLALIT donn nu, se ki li donn nuenn vizyon de enn totalite; ennvizyon politik dan so totalite.3yem zafer ki rol ennlorganizasyon politik, ek nu pe getli dan kad enn program, se kalitekudme ki militan LALIT donedan bann lorganizasyon klastravayer. U pu remarke ki bannmilitan LALIT manb dan diferansindika, dan lasosyasyon kartyesan ki nu rod dan ladireksyon. Menu sweyn bann lorganizasyon klastravayer parski nu anvi ki klastravayer anmezir pran puvwarenn zur. Nu truv ki ena enn lyinbyin pros ant labaz travayer danlorganizasyon klas travayer ek nuprogram politik. Savedir sak fwa,kot posib, nu rod fer enn lyen, puki nu aprann depi bannlorganizasyon klas travayer, ekanmemtan, li enn plas kot nukapav mobilize otur programpolitik ki nu defann. Alors tu sazis pu dir kot nu program politiksorti, li deza donn u enn lide lor binu program politik.Nu program politik, li pran depikot nu ete zordi ek li dekrir sa ponver enn posibilite enn sanzmanstriktirel sosyete, ver ennrevolisyon sosyalist kot ena ennranversman sistem kapitalist ekkot finalman ariv enn sityasyonkot kapav ena abolisyon bann klassosyal. Akoz samem apel li ennprogram tranzisyonel.Ase suvan dimunn dir kitsozkuma “Dan LALIT ena bann bondimunn terib, selman zot rever”.Me anfet nu program li sorti depirealite. Ek li osi ankre dan realite.Nu analiz realite ekzaktemankuma li ete. Savedir nu programplis ki nerport ki parti politik, lianaliz realite kuma li ete. Andetay, nu analiz li. Nu dekrirsityasyon zordi, kot sityasyonekonomik, sosyal politik ete, ekkot li paret pe ale. Nu analiz sityasyonpar rapor a bann klas sosyal,ki sityasyon dan sak klas sosyalek kimanyer sak klas sosyalreazir a sityasyon reel.Desin Picasso, Ariv lagarDezyem laspe nu program, seki li kontenir demand. Kan nu dirdemand, nu pa truv li mem memzafer ki revandikasyon. Asesuvan dimunn dir “revandikasyonek demand mem zafer sa”. Nu,nu fer enn diferans ant revandikasyonek demand. U kapavrevandik ogmantasyon saler, parekzanp. Me ogmantasyon saler,sa u kapav gayne, me sistemkapitalist li pu res anplas. Forseu gayn enn ogmantasyon salerantan ki enn travayer dan ennsistem patron.Demand li plis ki sa. Li plis kisa dan lesans ki li pa zis revandikasyonki u pe fer dan kad sistemkapitalis. Li enn demand ki metankestyon sistem kapitalis limem,anmemtan, parski sistem kapitalistinkapab ofer seki u pe revandike.Enn demand, li pa zis enn kestyonliteral – savedir get seki u pedemande. Ena enn lot laspe kot ubizin explik rezon kifer u pe fersa demand la. Savedir so argimantasyonpu sa demand la.23Kapav, ena fwa, so argimantasyonplis inportan ki so demandli mem. E kan u amenn sa lalit la,u pe avans klas travayer, vizaviklas kapitalist.Trwazyem laspe nu program lorlekel mo ti pu kontan koze, senatirelman kestyon mobilizasyonotur nu program politik. Samobilizasyon la li neseser pa zispandan lepok eleksyon me li bizinfer dan enn fason permanan.Savedir li enn zafer tu lezur sa:popilariz nu program dan klastravayer ek parmi tu bann alyeklas travayer, setadir sakenn lorso sayt travay tule zur, sakenndan so kartye, dan muvman fam,dan muvman etidyan, dan organizasyonsomer uswa tiplanter. Lienn lalit tulezur. Li pa enn fardo.Li enn travay damur.Demand ki fiteMo ti pu kontan pran enn lekzanplor nu program lor lavortman kifinn dan aktyalite resaman, ek kotnu finn gayn enn premye viktwardan lesans ki finn ena enn Bil pulegaliz lavortman lor sertinkondisyon ki finn vote danParlman, avek enn gran mazorite,finn vinn enn Lalwa. Nu finnamenn lalit depi 1976 pudekriminalizasyon lavortman.Mo krwar nu sel parti ki depilontan ena enn program politik kikontenir demand pu dekriminalizlavortman. Kan nu pe dir dekriminalizlavortman, seki anfet nu pedir, nu pe dir ki lavortman li pakitsoz ki konsern lapolis, li pakitsoz ki konsern lakur. Li pakitsoz ki bizin prizon, lamann puenn fam ansint. Li pa kitsoz lorlekel nu panse bizin ena represyonkont fam, lor sexyalite ek rolreprodiksyon fam. Fam bizin lib.Alor sa demand la li pa memzafer ki legalizasyon lavortman.Kan legaliz lavortman, li ule dirki lalwa pu dir u ki u gayn drwafer, ek ki u pa kapav fer su lalwa.Li kontrol fam. Fam pa lib. Nupe dir ki lalwa li pa ti bizin rantladan, li, anseki konsern fam la.Pu enn fam fer lavortman u pa, lipa ti bizin form parti lalwa

kriminel. Alor, sa li enn kalitedemand ki kan pe explik kifer bizinsa demand la, u pe bizin devlopenn argimantasyon kot u atakpatriarsi limem. Setadir, atak sasistem kot u gayn enn poyne zomki dominn tu fam ek mazorite zomosi. Li atak sa sistem la ki rulepar diferan yerarsi patriarkal.Lyin ant diferan demandU fini truve ki enn demand, likapav kontenir diferan dinamik.Dan ka dekriminalizasyonlavortman, li ena enn dinamik kial ver emansipasyon fam. Sa liinportan dan lalit pu sosyalismparski plis emansipasyon famvedir ki potansyelman, u pe gaynlafors lamwatye limanite pupartisipe dan enn lalit politik. Nudemand pu dekriminalizasyonlavortman, li ena enn dezyemdinamik. Kan lavortman ilegal,ena enn laspe de klas ki bukudimunn finn truve, finn realize .Savedir ena enn inegalite de klas,Fam ki ena lemwayin kapav aldan bann pei kot lavortman legal,tandi ki bann fam pli mizer danklas travayer riske lasante ekmem lamor akoz lavortman ilegal.Sa demand pu dekriminalizlavortman, li enn demand ki al verplis egalite de klas, osi.Alor demand pu dekriminalizlavortman li liber dinamikanmemtan pu emansipasyon famek pu egalite de klas osi. Li apiylalit pu plis liberte, osi.Nu demand pu rekonesanslangaz maternel osi, li parey. Nukapav fini imazinn kimanyer lalitpu sa demand la li liber dinamikpu plis egalite de klas kan langazmaternel klas travayer gayn soful rekonesans.Mo ti pu kontan return a sademand pu dekriminalizasyonlavortman e get fason ki nu finnamenn mobilizasyon otur sademand la ki finn permet ki nuariv a sa sitiasyon kot sa Bil pulegalizasyon parsyel lavortman lavote.Finn ena diferan faz dan lalit pudekriminalizasyon lavortman.Bann militan LALIT sirtu zweenn rol kle ladan. Nu finn dibutavek viktim lavortman ilegal,viktim enn lalwa patriarkal. An2004, nu finn dibut avek MisyeNaden Pakeeree, ki li so madam,Padmini, finn mor akoz lavortmanilegal. M. Pakeeree ek so bannzanfan, zot osi zot viktim patriarsipwiske zot finn perdi kikenn ki zotti kontan. M. Pakeeree, laburerki res Surinam, finn pran pozisyonpiblik pu denons sa lalwa ki finnamenn lamor so madam. Nu finnsutenir li.Dibut ar viktimKan Marie-Noelle Derby,fotofgraf lapres ti mor an 2009akoz lavortman ilegal, la osi, nufinn dibut avek so fami. KanSharonne Marla, enn zenn fammor akoz lavortman ilegal lanedernyer, nu finn dibut avek sofami, avek so mama.Kan kamarad Shabeela Kalla tipurswiv akoz lavortman ilegal an2009, nu finn dibut avek li.Kan nu dibut avek viktimpatriarsi, mobilize pu ki ena sutyinpu zot, li enn fason pu ki nu enaaksyon, mobilizasyon lor baz nudemand pu dekriminalizasyonlavortman, lor baz nu programpolitik.Alor nu truve manyer bannmilitan LALIT finn azir danmuvman fam lor baz nu programpolitik, finn permet ki zordi, sa1,100 lasosyasyon fam dan sakkartye, dan tu vilaz ek lavil, kiregrupe alinteryer NationalWomen’s Council mobilize pusutenir sa Bil pu legaliz lavortman.Kan u mazinn sa kanpayna long alenn depi 1976 dandiferan faz, li vinn kitsoz normalpu muvman fam an-antye ralyederyer Bil la.U truv dan sa dernye faz la,bann sindika kuma NursingAssociation ki regrup ners ekinfirmye ek kote GTU, profeserlekol primer, finn dibute pu sutenirsa Bil la. Zot manb finn prezandan tu bann aksyon. Ek sa li angrand parti travay ki militanLALIT finn fer alabaz sa bannsindika la lor enn long peryodletan depi bann lane ’70 anzeneral24dan muvman sindikal, ek travayalabaz, sirtu dan NursingAssociation ek GTU depi bannlane ’80. Nu finn truv bann federasyonantye kuma CTSP ekFPBOU dibut ferm dan sa dernyefaz lalit pu dekriminalizasyonlavortman la.Kan u met tusala ansam, u truveki sa ki finn fer sa lafors ki finnfer li posib pu sa Bil la traverse.Seki interesan osi seki kan Bil lape traverse dan Parlman, bukuParlmanter ki finn koz anfaver Bilfinn prezant enn argimantasyonki al buku pli lwin ki Bil la limem.Zot finn koze kumadir pedekriminaliz lavortman tu kur. Zotfinn dir ki fale pa ena diferans deklas ant fam mizer ek fam ki enalemwayin. Be sa li al dan direksyondekriminalizasyon lavortmankan zot dir ki fale pa enarepresyon kont fam, fale ki enaemansipasyon fam. Li al dandireksyon dekriminalizasyonlavortman tu kur.Liberasyon nuvo laforsAlor nu truve kimanyer, kan sabann dinamik la libere, zordi nutruv nu dan enn moman kot li finnvinn posib pu amors enn nuvo fazdan lalit pu dekriminalizasyonlavortman. Nu osi truve kimanyersa bann dinamik pu egalite de klasek pu emansipasyon fam, lianzeneral kree kondisyon pu kienn lalit politik pli larz versosyalism li vinn ranforsi mobilizasyonlor baz demand, avek ennargimantasyon baze lor egalite deklas ek emansipasyon fampopilarize ek ranforsi.Mo finn donn enn lekzanpkimanyer nu program politik limarse. Mo return laparolkamarad Rada.Ki kalite lalyans integ?Rada Kistnasamy: Dan sa kontexenn politik deklas, onivo LALITnu sey gete dan Moris ki bannlezot lorganizasyon, ki lezot laforski pe fer enn travay pu chalenj sasistem ki pe amenn lamizer, kireponsab pu explwatasyon klastravayer. Nu truve ki ena

muvman sindikal, me nu realizeki muvman sindikal depar so natir,li existe par rapor a patron.Savedir, li existe lor baz lamoneCheck Off, lerla li defann linteretravayer lor sayt, me li ena ennlimitasyon parski li bizin negosyepri ki sa travayer la vann so kuraztravay. Eski pe pey li ase ubyinpa pe pey li ase? Sa limitasyonmuvman sindikal. Li prezan dantu lepok, exepte zis avan enn granrevolisyon. Savedir depar zotnatir, muvman sindikal pa dan ennpozisyon pu amenn enn lalitpolitik, kont sistem burzwa, kontsistem kapitalis.Lerla nu gayn bann sosyete sivil,nu finn ena buku dan lepase, danlistwar Moris, kot finn enalorganizasyon ki finn amenn banngin, pu lamas dimunn par egzanpdrwa de vot pu fam, sa gras abann lorganizasyon fam dan bannlane avan, bann sosyete korperative mem zordi ena bann ONGki pe travay pu amenn bukuprogre pu lamas dimunn. Me osiena bann lorganizasyon ki egzisteenn sel ku kumsa ar Facebook.Dernyeman ti ena fenomemWanted, zot egziste e zot deklareki ena 15,000 dimunn finn siyn zotlapel, pu enn gran manifestasyonPort-Louis, lerla anfet pli tigit kisa finn al Port Louis e dezyemanzot pena enn program, zot selprogram se kiksoz kuma “Ar nunon”. Zot pena enn program, zotinpe volatil, lerla zot sanz natir,landime zot kapav fini disparet lorsirkilasyon, pa truve ki finn arivzot. Alor ena sa kalite sosyete sivilla, ki kapav parfwa reprezant plisenn andikap dan sa lalit pu sosyalism,dan sa lalit pu ranforsi klastravayer. Zot kapav pe buz bannlenerzi kot pa bizin, kot fertravayer mobilize pu enn zafer kiinitil, ki pa amenn progre ditu.Dan LALIT nu ena pu fer fas asa tu kalite lafors andeor ki peamenn bann mobilizasyon, enafwa zot la, ena fwa zot disparet.Nu truv ena nesesite pu ena ennlalit politik, parski problem li ennproblem ki afekte sistem kapitalisdan so rasinn e li enn lalit politikkont sa sistem la. Sa lalit la, seklas travayer ki vinn an avangard,ki ena lintere, kapasite pu amennsa lalit la li-mem, akoz li ankonfli,an-fin-de-kont, avek klaskapitalist.LALIT nu krwar dan ranforsismansa lalit politik la, sirtu dankontex kriz ekonomik ki pe arive,dan Moris nu deza pe truv bannlefe sa kriz la.Bulbak: Dapre twa Jabaljas,kifer Navin Ramgoolam pe bizinal Lond osi suvan?Jabaljas: Abe normal: li pe okipproblem Chagos for-for. To pakone ena ka dan tribinal?Bulbak: Dakor Jabaljas. Motuzur pa konpran kifer bizin alkoz-koze ek avoka kumsa. Ennfwa finn explik zot problem la, zotkone ki manyer bizin amenn kesla.Jabaljas: Kapav et ena lezotzafer ki li bizin al diskite ek avoka.Bulbak: Par egzanp?Jabaljas: Abe ena reformelektoral, dezyem repiblik. Asterki Berenger finn retir so bannpropozisyon ek aret negosye a-traver Ganoo, Ramgoolam peoblize al koz-koze ek bann experkonstitisyonel dan Lond, pu koneki pu fer.Bulbak: Zisteman, lor reformelektoral ek proze dezyemrepiblik, to pa krwar PM ti devetplito uver enn dyalog ek lepepMoris?Jabaljas: Ekute Bulbak, sa ti zisenn legzanp ki mo finn donn twa.Dayer, si Navin Ramgoolam enalintansyon vinn kuma enn lerwa,se dan Lond ki li bizin al diskite.25Finn ler pu devlop mobilizasyonplis, pu kontiyn mobilizasyon kiLALIT finn denare depi 2003vini-mem pu ki ena enn lot kalitelekonomi, enn lekonomi alternativki pu dan linterte travayer eklamas dimunn.Jabaljas & BulbakBann Britanik zot exper lor zafermonarsi.Bulbak: Tole dir kapav et li finnal zwenn Larenn Elizabeth, pugayn enn-de tiyo lor rol monark.Jabaljas: Aret fer to futan,Bulbak. De tut fason, mem siRamgoolam suvan pa dan peyi isi,so vizyon pu Moris kontinyeparey. To pa finn tann tu bannMinis dir ki tu devlopman ki fer,se gras a vizyon nu Premye MinisNavinchandra Ramgoolam.Bulbak: To ule dir ki li deza kumaenn Sef Deta, plito ki enn sinpSef Guvernman ki finn eli zis danTriolet. Si kumsa, kifer li tultanpe dir ki li bizin vinn Prezidan ektu puvwar?Jabaljas: Abe li bizin sa tit SefDeta. Get dan foto ki finn tire danSome Frankofoni, zot finn met lidibut dan bann ranze deryer net.Get tu sa zefor li finn bizin fer pureysi tus lamans palto PrezidanFrancois Mitterand.Bulbak: OK, Jabaljas, me sa paexplike kifer Ramgoolam pe bizinal koz-koze ek avoka dan Londtule semenn. Sirman ena zafer kitwa ek mwa, nu pa o-kuran. Anpasan, Jabaljas, sa ti PrezidanHollande, enn lot Francois.

KIMANYER LALIT TRUV INTERNATIONALISMKi kalite ripost ena zordi fas a kriz kapitalist internasyonal?Ki form “internasyonalism” pe devlope, ti oredi devlope?Ki nu kapav aprann depi listwar bann gran internasyonal?Dan sa papye la, nu pu getbriyevman kontex internasyonalzordi, ki kalite ripost ena zordi fasa kriz kapitalist internasyonal,diferan form ripost internasyonalistdan listwar, e anmemtan nupu get politik internasyonalistLALIT dan lapratik.Kontex Internasyonal ZordiSeki karakteriz kontex internasyonalzordi, se enn konbinezonkriz ekonomik ki pe kontinye etannpreske partu ek enn kriz ekolozik.Dan Moris, nu an partikilye afektepar kriz dan Zonn Euro akoz nulyin ekonomik, akoz nu depandansekonomik lor Lerop. Li ennkriz ki pe depas kad kontinanLerop, e pe afekte bann pei kumaLasinn, Brezil, mem Leta Zini.Ansam ar sa kriz ekonomik la enaenn kriz ekolozik ki anfet pemenas sirvi-mem lor nu planet.Sistem kapitalist mondyal zordi pemontre so fayit parski li penasolisyon pu kriz ekonomik e anfetso sistem ekonomik form partiproblem kriz ekolozik. Samemsistem kapitalist ki finn rant danpreske tu kwin bul later, mem danbann pei ki ziska enn sertennlepok ti res andeor, kuma ex-Linyon Sovyetik, Lerop de Les,Lasinn. Zordi tu sa bann pei lafinn integre sa sistem ekonomikkapitalist.Alor, li enn lepok kot kestyonenn ripost, enn chalenj a sa sistemla, li lor azanda. Ena nesesite kiena enn ripost depi tu klas kioprime par sa sistem la. E kan nupe koz internasyonalism, enn solaspe ladan se anfet lalit de klasonivo internasyonal. Setadirkimanyer internasyonaliz lalit deklas, ki risponns klas oprime pudevlope fas a sa mondyalizasyonkapitalist, fas a seki suvan zotapel mondyalizasyon marsandiz?Ki kalite risponns? Akoz nu danenn mem sistem explwatasyonekonomik, kot ena enn globalizasyonexplwatasyon, li prodirbann mem lefe lor klas oprimepartu dan lemond. Avek so ataklor saler, lor drwa sosyal, avekogmantasyon pri, lisansiman,somaz. Tusala pe antrenn krizsosyal partu, buku dezespwar eksinism parmi dimunn, sirtu parmizenn.Kriz sistem kapitalist pe agravinegalite dan lemond. Inegalitezordi li pli kriyel ki finn ena depi2em Ger Mondyal. Dapre sifWorld Bank, ena plis ki 1 milyardimunn lor bul later ki mal nuri, kisufer problem lafin. 20% dimunnplis ris dan lemond pe akerir pre75% tu reveni mondyal. 3 milyardimunn dan lemond pe viv ar ennreveni mwins ki Rs70 par zur.Ena 30,000 zanfan ki mor tulezurakoz lamizer, setadir 18 sak minit.Ena 11,700 dimunn ki mor tulezurakoz HIV AIDS, tiberkiloz,malarya. Ena 2.6 milyon dimunnpena akse ditu a enn sistemsaniter, pena enn twalet. Ena 885milyon dimunn pena akse a dilopotab. Eski pa samem ki apelbarbari?Kimanyer ena enn sistem ki enakontrol preske total lor mwayinprodiksyon, lor preske tu resursnu planet, lor teknolozi me minimemneseser ki tu imin bizin li pakapav asire, pu ki sak dimunnmanze kuma bizin, ena lozman kibizin e enn travay konvenab, avekdinite? Li osi sinp ki sa: bizin rodenn lot sistem, bizin chalenj sasistem ekonomik mondyal la. Dansamem sistem la ki klas travayermondyal tultan pe agrandi. E kansistem la an kriz, buku dimunn danklas intermedyer fasilman baskil26dan klas pli anba, zot retruv zotsan travay, dan buku difikilte, evinn agrandi lamas travayer. Seselman sa gran mazorite klastravayer, ki zordi ena potansyel,anfet, pu chalenj sistem kapitaliste evantyelman amenn soranversman.Pu nu dan LALIT, nu politikinternasyonalist finn tultan repozlor sa rol moter, sa potansyel kiklas travayer ena pu sanz sasistem ekonomik kapitalist ki pedomine isi ek onivo mondyal.Ki ripost fas a kriz ekonomik ?Zordi, ki kalite ripost nu pe truvefas a kriz? Dan buku but lemond,se klas dirizan, burzwazi dandiferan kontinan, dan diferan peiansam avek Leta, ki lor lofansiv.Si nu pran Lerop, par exanp, nupe truve kimanyer leta danLafrans, dan Lalmayn ansamavek Labank Eropein, pe sey sapburzwazi depi kriz Zonn Euro. Ela, bann kontradiksyon alinteryerLerop pe expoze.Seki zot apel Lerop, li pa ennLerop vremem ini, ladan ena peipwisan, ki azir kuma laforsinperyalist, kuma Lafrans ekLalmayn, e lerla ena pei pli febkuma Lagres, Portigal. Zordi enaenn lofansiv kordine burzwazisirtu depi pei pli pwisan ek zot letapu sey sap zot sistem kapitalis kian kriz, pu sey shifte fardo krizlor ledo klas travayer Lerop, lorledo travayer dan lemond.Lofansiv ki nu pe truve zordi vizpu protez lintere burzwazi onivodiferan pei, anmemtan sa peamenn lamonte politik nasyonalisminpe partu.Dan Moris osi, nu pe truv sakuran nasyonalist la, atraverslogan kuma “Mwa, mo 100%Morisyin”. E enn laspe travay

internasyonalist LALIT sezisteman pu kontre sa politiknasyonalist la.Depi nu nesans kuma grupLALIT de KLAS an 1976, nu finntultan konbat laliyn nasyonalist kili dan MMM, avek so Lel Gos kiti anfaver enn kolaborasyon antenn seksyon burzwazi nasyonalpu konbat bann lafors imperyalist.Ki li kont MMMSP so laliynanfaver lalyans avek burzwazinasyonal. Bann nasyonalist tultanpe ranvway lalit pu sosyalism puplitar, zot pe tultan met enn letapavan, kuma letap kolaborasyonant klas travayer ek burzwazilokal. MMM, atraver so morisyanism,ki nu finn analize ek kritikeantan ki enn stratezi politik, dannu seminar avan, ti anfaver kolaborar enn seksyon burzwazi danMoris, seki zot ti mem apel“patron du progrés”. Ziska zordidan LALIT, nu ankor pe kritik echalenj sa politik nasyonalist danMoris, enn politik ki afebli travayerfas a patrona.Anfet diferan parti ki finn danguvernman ubyin dan lopozisyondan Parlman, zot tu zot politik finnres alinteryer kad sistem lekonomikapitalist. Ki li so PTr, PMSD,MSM, MMM, zot politik alafin sekimanyer gayn maximem depisistem kapitalist, atraver lakorkuma ACP-CEE, atraver bannlaranzman, bann konpromi avekGrand Bretayn, Leta Zini pu gaynbann kota, pri garanti pu disik,textil. Zot politik alafin resprizonye sa kad lekonomikapitalist, zame zot pa chalenj li,zame zot pa devlop okenn politikki kapav diminye nu depandansdepi sa sistem ekonomik kidomine par burzwazi.Dan LALIT, nu kritik politik, lifinn enn kritik politik bann partiburzwa, parksi zot reprezantlintere diferan seksyon burzwazie zot pa met ankestyon loziksistem ekonomik kapitalist. Zottultan pe sey integre lekonomiMoris alinteryer sa lekonomikapitalist la, ki prodir plis inegalite,ki kree kriz ekonomik, kiresponsab kriz ekolozik.Ripost internasyonalistDepi tultan dan listwar finn enaripost internasyonalist osi kontsistem kapitalist. Pa zis LALITki ena enn politik internasyonalist,ena enn long lexperyans lalitinternasyonalist dan lepase.Kitfwa enn de bann lexperyanspli koni, se lorganizasyon PremyeInternasyonal, ki ti apelWorkingmen’s InternationalAssociation (IWA).Marx, Engels ek lezot revolisyonerti met dibut an 1864 kandan Paris ti ena gran rasanblemanki ti apel Expo Iniversel kottravayer depi partu dan Lerop tipe vizite. Marx ti itiliz sa sityasyonla pu fer enn rankont avektravayer diferan pei Lerop e metdibut Premye Internasyonal ki tiregrup lasosyasyon travayer, meosi lorganizasyon politik e individi.Travay Premye Internasyonal tisirtu pu kordinn bann mwayinkominikasyon, pu fasilit korperasyonant sosyete travayer diferanpei. Dan Konstitisyon PremyeInternasyonal li ekrir ki so bi se“pu defann, protez, devlop e libertotalman klas travayer” (Get ReviLalit de Klas, nimero 6, Septam1978).Kuma nu truve, depi sa lepokla, klas travayer ti fini montre salintere anfaver korperasyon,anfaver solidarite onivointernasyonal. E Marx ti byinatantif a devlopman sa kalitevolonte parmi travayer. Li ti27inpresyone buku par klas travayerAngle ki li ti kotwaye kan li ti resLond. Sa lepok la ti ena bukumiting lasosyasyon travayer danManchester, dan Lond. Marx tipe asiste sa bann miting la. Li tilepok lager sivil dan Lamerik.Burzwazi sekter textil dan Langleterti pe fer presyon lor zotguvernman pu ki li pran pozisyonanfaver bann konfedere danLamerik, bann esklavazis.Atraver sa kanpayn mitinglasosyasyon travayer la, ennmuvman kont lager inperyalist tipran form. Marx ti temwayn sakapasite travayer Angle, pu zotpran pozi-syon e fer kanpayn kontlager. Dan enn miting LondonTrade Union Council an 1863, kiti reyni travayer skil, zot ti afirmzot sutyin a lalit kont lesklavaz ekont tu intervansyon Britanik kotekonfedere dan lager sivil danLamerik. Anmemtan kan lizinndan Langleter ti pe ferme e lisansyebrit akoz lager, travayer danLenor Lamerik ti montre zotsolidarite par avoy bato avek ledpu travayer dan rezyon kumaLancashire.An 1864, dan diskur lansmanPremye Internasyonal, Marx tiservi sa lexanp konkre solidariteklas travayer Angle, pu montrenesesite devlop lyin ant travayeronivo internasyonal. E li al plilwin, li ti dir kifer travayer padevlop enn “Independent workingclass foreign policy”. Setadir klastravayer, li-mem, li bizin konpranpolitik internasyonal e devlop parzot-mem kapasite pu kritik politikdiplomatik zot prop pei, e kontredan lapratik tulezur sa politik la.Dan sa diskur la, li ti explike kimanyeranfet kanpayn e pozisyonnmanki klas travayer Anglefinn pran kont lager, finn alafinanpes enn gro but Lerop de Lwesangaz zot dan enn krwazad pupropaz lesklavaz dan lot koteAtlantik. Kan Marx fer so lapeldan Konferans Premye Internasyonal,pu ki “Travayer LemondAntye Inifye U!”, li ti explike kipa zis klas travayer bizin suteniraksyon revolisyoner klas travayer

lezot pei, me anmemtan li bizinosi konsyan lefet ki burzwazitulezur dan so politik ekonomik lipe azir pu sulev enn seksyon klastravayer kont enn lot.Pu Marx burzwazi ena enn plankalkile pu inpoz so politik, pu afebliklas travayer, pu alimant lager antdiferan but dan klas travayer.Alor ena nesesite pu klas travayerinifye partu dan lemond, pa zis pumontre solidarite, me travayerbizin pran kont lefet ki burzwazitultan pe azir kont li, politikmanek osi ekonomikman.Marx dekrir larenn lalit politik libizin lalit de klas onivo nasyonal.Pu li lalit deklas, dan so form lienn lalit onivo nasyonal, me li panasyonal dan so konteni. Ena lalitpu amene kont burzwazinasyonal, kont so politik. Sapremye priorite. E dan sak pei,Marx ti explike, ena so Leta. Ekena enn sistem Leta onivointernasyonal. Anmemtan ki enaenn lalit pu amene dan sak peikont burzwazi nasyonal, bizin ennmuvman internasyonal pu kontresa sistem Leta la, ki la pu protez,defann ek konsolid reyn burzwazi.Samem apel li Leta burzwa, li lapu inpoz e propaz burzwazi solide, so plan.Premye Internasyonal ti ena ennrol inportan dan revolisyonLakominn an Frans an 1871. Enamanb Premye Internasyonal ki tisyez dan guvernman Lakominnde Pari. Depi avan, zot ti aktif danbann lagrev ki ti deklanse danplizir rezyon Lafrans. Plizir manbti arete e ti pas divan lakur. Alor,zot ti servi Lakur kuma enn tribinnpu popilariz zot lide an faver linitetravayer onivo internasyonal puamenn lalit kont burzwazi.Malerezman, Premye Internasyonalpa finn dire lontan. Ti enabuku konfli intern, konfli sirtu antMarx ek Bakunin ki ti reprezantkuran anarsis. E PremyeInternasyonal pa ti dire dan lepokkot klas travayer ti sufer banndefet, oblize vinn lor defansivpandan enn tan.Parey kuma Premye Internasyonalalepok, dan LALIT zordinu pe servi politik de klas, ennpolitik pu ranforsi klas travayerdan so lalit tulezur kont explwatasyonek kont dominasyon klasburzwa e so Leta ki pe tini liopuvwar. Anmemtan nu ena lyinar lorganizasyon politik dan lezotpei ki dan sa kuran internasyonalistla, ki pe devlop sapotansyel klas travayer e tuoprime pu chalenj sistemkapitalist internasyonal.Industrial Workers of theWorldEnn lot lekzanp lorganizasyon klastravayer onivo internasyonal, seIndustrial Workers of the World(IWW), ki ti kree an 1905 danChicago, Lamerik. IWW ti regrupmilitan sosyalist, anarsist,sindikalist radikal. Li ti ena ennpolitik pu inifye travayer kumaenn klas, e ki viz pu aboli sistemtravay pu enn lapey. Dan preambilso Konstitisyon li dir “Penananye an komin ant klastravayer ek klas patron. Lalitant sa 2 klas la bizin kontiyne.E travayer lemond bizinorganize kuma enn klas pupran posesyon mwayin prodiksyon,pu aboli sistem travay puenn lapey e viv an armoni arbul later. Li misyon istorik klastravayer pu fini ar sistemkapitalis.”IWW pa ti zis ankre danLamerik, li ti osi ena brans danLostrali, Kanada, Lairland, danLangleter. Li ti fer fas represyonferos dan Lamerik depi Leta, depizom arme par patron (espes taperpeye), e osi latak depi media.IWW byin koni osi parksi dan soran finn ena revolisyoner byinpopiler kuma Big Bill Haywood,Mary Jones, Lucy Parsons. Tiena osi Joe Hill (ena enn fim lorso lavi par Bo Widerberg) ki ti peservi sante, poem pu mobiliztravayer. Nu truve ki deza an1905, klas travayer dan Lamerikatraver IWW, ti devlop sa vizyoninternasyonalist la, sa politik deklas pu konbat sistem kapitalistinternasyonal.Sa travay pu konstrir bannlorganizasyon pu propaz28internasyonalism parmi travayer,pu konbat sistem kapitalistinternasyonal finn kontiyne.Lezot InternasyonalAn 1889 Dezyem Internasyonalpran nesans dan Paris. DezyemInternasyonal ti regrup sirtusindika ek parti politik e parmi sofondater ti ena Lenin ek RosaLuxemburg. Kan kriz ekonomikeklate dan bann lane 1900, zot tifer lapel zot manb pu mobiliztravayer dan Lerop pu reziste epu prepar revolisyon onivointernasyonal. Me DezyemInternasyonal li osi ti sibir bannkasir sirtu kan ariv Premye GerMondyal kan alinteryer enadiferan pozisyon lor size lagerinperyalist. Sertin manb ti enaenn pozisyon nasyonalist, kumaKautsky ek Bernstein, ki ti pe ristravayer pu rant dan lager deryerzot patri. Dezyem Internasyonalli osi finn eklate, e apre lager lifinn rekonstrir su enn lot nom,“Socialist International” ki finnfinalman ariv regrup bann partiburzwa, dan lekel Parti TravayisMoris ankor manb.An 1919, zis apre RevolisyonRis, Lenin, Trotsky ek Zinovievmet dibut Trwazyem Internasyonal.Ladan, ti ena enn kurananfaver konsolidasyon LetaSovyetik, anfaver “sosyalism danenn sel pei” reprezante par Stalinek enn kuran koni kuma lopozisyondegos reprezante parTrotsky ki ti truv nesesite puamenn lalit de klas partu lor bullater, pu donn kudme pu amennrevolisyon partu. Trotsky so laliynti sibir enn defet dan enn Kongrean 1926 e so lane apre li ti expilsedepi Trwazyem Internasyonal.Dan URSS anmemtan, klastravayer sibir defet su Lenin, kiinstal enn diktater lor latet klastravayer.Lerla, Trotsky met dibutKatriem Internasyonal an 1938,dan enn kongre dan Paris. Sekikarakteriz 4yem Internasyonel,seki so travay ti repoz lor konsepProgram Tranzisyonel ki Trotskyti develope. Enn program ki pran

kont nivo konsyans parmitravayer dan enn moman done ekplas done dan listwar, ekkimanyer azir lor baz demand kikree dinamik ver sanzmanrevolisyoner. Dan bann lane1960, 1970, 4yem Internasyonalti ena lyin ar lorganizasyon ekmuvman revolisyoner dan bukupei sirtu dan Lamerik Latinn ekLazi. 4yem Internasyonal zordifinn kase an plizir regrupman e lifinn byin afebli. Me ankor enadiferan regrupman ki reklam zotdepi sa kuran internasyonalistrevolisyoner ki tuzur aktif. LALITfinn tultan mintenir lyin ar diferangrup dan sa kuran la dan Langleter,Lafrans, Lostrali, Sid Afrik,Lamerik, Larenyon. Nu finn enalesanz dokiman, nu finn partisipdan plizir Konferans internasyonalek deleg nu manb dan rankont ekaksyon ki sa bann lorganizasyonla fer.Enn 5yem Internasyonal?Dernye 2 an finn ena plizir ripostklas oprime, sulevman lepep dandiferan rezyon lemond, setadirlalit de klas onivo internasyonal.Finn ena sulevman “PrintanArab”, manifestasyon ek lagrevdan Lerop, muvman bann Indinyedan Lespayn, muvman OccupyWall Street dan Leta Zini, lagrevetidyan Kanada. Me anmemtannu finn truv enn febles, ennmankman dan sa bann mobilizasyonek sulevman la: pena ennlorganizasyon internasyonal kikapav ofer enn form kordinasyonsa bann diferan muvman la. Penagrup ubyin nwayo militan internasyonalistki inplante, avek ennprogram ki kapav inifye e ankadresa bann lalit la, pu ed muvman laal pli divan. Akoz samem depi inpeletan ena koze kreasyon enn5yem Internasyonal.Anfet an 1998, dan ennkonferans Capetown ki LALITek Workers for Socialist Action(WOSA) ti inisye, RichardGreeman, enn marxis imanistti’nn lans lide kreasyon enn rezointernasyonal ki regrup bannmuvman anti-kapitalist, bannmuvman revolisyoner inpe partudan lemond. Me dimunn ki finnfer enn lapel konkre pu enn 5yemInternasyonal se Hugo Chavez,Prezidan Venezwela. An Novam2009, dan KonferansInternasyonal Parti degos danCaracas, Hugo Chavez ti fer ennlapel pu met dibut enn 5yemInternasyonal ki regrup bannmuvman sosyal dan lemond e osiparti degos. Sa lapel la pa finngayn enn gran leko me anfet lifinn expoz sa febles nu pekonstate onivo lalitinternasyonalist. Ena mem manbkuran 4em Internasyonal ki pekritik stratezi internasyonalist kizot prop lorganizasyon finnadopte.Dan bann lane 90 buku manb4yem Internasyonal dusmadusmafinn shifte tu zot aktivismver muvman sosyal, finn integreubyin kree bann regrupman plilarz, kuma muvman altermondyalistkuma World SocialForum (WSF). Me dan buku ka,sa finn fer odetriman enn swinkonstan pu bann striktir politiklokal, pu donn kudme dan lalitdeklas e politik deklas dan sak pei.Klas oprime mank ennkordinasyon internasyonalZordi kan ena sa kriz ekonomik,kan kumans ena ripost depi klasoprime, zot pe oblize rekonet kizot nepli ena kapasite infliyansseki pe pase. Zot absan, antan kilafors politik, kan travayer Lezip,Tinizi, Marok fer sulevman, tandiki bann islamist zot organizepolitikman. WSF, dan lekel zotfinn met buku lenerzi militan, finnvinn enn lorganizasyon birokratikki exper dan organiz rankont zispu deba, pu fer resers me pa pu29fer travay militantis politik. Anfetdepi so nesans WSF finn exklirtu lorganizasyon politik, finn ferenn kasir ant sosyal ek politik. Enamanb Komite Organizater WSF,kuma Eric Toussaint, ki osi dan4yem Internasyonal, dan enninterview dan Imprecor (Fev-Mars 2010), pe rekonet febles eklimitasyon WSF fas a kriz ek pedir ki li kwar ki’nn ler pu batir ennlot internasyonal ki plis politik.Dapre li WSF zordi li domine parenn kuran anfaver rankontinternasyonal zis pu fer deba, kipa anfaver mobilizasyon e kotkonpayni miltinasyonal ki finanssa bann rankont la. Alor WSF lipa enn striktir ki ena kapasite pudonn kudme mobiliz klas oprimefas a sa kriz ekonomik danlemond.Lekonomi kapitalis internasyonal li enn realite for, pwisan.So bi se pu dominn tu marsenasyonal. Nesesite pu internasyonalismzordi li krisyal zistemanparski kapital li tultan pe viz pudominn antye lemond. Kuma nufinn truve su sistem kolonyal,sistem esklavaz, lager imperyalist,piyaz resurs dan Lazi,Lafrik, Lamerik Latinn. Dandiferan faz, kapitalism finn etannso minmiz, so dominasyon partu.Zordi sa minmiz la finn pran formdominasyon kapital spekilasyon,kapital finansye, ki finn vinn ennlafors mazer dan sistemekonomik mondyal. Burzwazionivo internasyonal pe tultan aziravek kudme Leta pu fors bannpei lemond pu adopte sistemprodiksyon kapitalist. Zot aziratraver bann institisyon kumaFMI, Labank Mondyal, WTO eosi atraver lafors militer inperyalisUS ek NATO. Dan Moris, nufinn truve kuma FMI infliyanspolitik ekonomik atraver MMM,kimanyer ladireksyon MMM finnfer tu kalite konpromi lorlekonomi. Kan Berenger ti MinisFinans an 1982, li ti fer lapel aFMI-Labank Mondyal, li tiaksepte zot intervansyon avek tuso bann kondisyonalite pureoryant lekonomi Moris.

Lakor MAIDan lepase finn ena tantativ onivointernasyonal pu favoriz dominasyonkapital prive, pu sey fer paslakor ki protez ek garanti burzwaziinternasyonal so kapital kumalakor MAI (Multi-LateralAgreement on Investment). MAIti kumans negosye an sekre antmanb OECD (Organisation forEconomic Co-operation andDevelopment) an 1995. So bisete pu garanti proteksyoninvestiman prive dan bann pei. Liti mem ena bann kloz ki donndrwa investiser purswiv guvernmanpu domaz si investiser ladeklare ki so drwa finn vyole, parexanp si ena enn lagrev. DapreMAI ni guvernman ni okennsitwayin pa kapav purswivinvestiser. MAI ti viz pu transferpuvwar depi domenn piblik versekter prive kot pena pu rannkont. Li ti rod diminye intervansyonpiblik dan lekonomi. An 1997Le Monde Diplomatik ti pibliyedraf sa lakor la lor innternet. Sati sulev enn kanpayn dan lemondkont MAI e alafin MAI pa tinnreysi konkretize. Me sertinseksyon MAI finn vinn su FMI.Sa muv internasyonal, pu fer paslakor MAI enn lezamp pu montreki depi tultan, kuma Marx ti pedir, ena enn plan internasyonal,ena azisman politik internasyonaldan lintere burzwazi pu inpozdominasyon kapitalism lor bullater.Fe markan internasyonal1. Nu truve ki ena bann formsulevman, bann form rezistansdan diferan parti lemond, danLarabi, dan Lerop, dan Leta Zini,dan Sudan me anmemtan nukonstat sertin febles kuma mankenn kordinasyon politik, kuma ennprogram politik ki chalenjlekonomi kapitalist internasyonal.2. Inperyalis US pe afebli akozkriz ekonomik. Ena kuran danLeta Zini ki pe mem kestyonn sopolitik militarist, pe dimann kidiminye bidze militer, pe dimannferm sertin baz militer. Ena kurananfaver ki shifte lafors militerplito ver Lazi, kot Lostrali,Tayland, Filipinn pu kapav veyLasinn.3. Ena piyaz later e resursmineral dan Lafrik. Depi krizfinansye 2008, bann kapitalist perod akapar later partu, sirtu avekspekilasyon lor matyer premyeralimanter. Zordi ena miltinasyonaldepi Lind, Lasinn, Lamerik, KoreDisid, depi pei Lerop ki finn gaynakse imans siperfisi later danLafrik. Ant 2000 a 2010 ena 200milyon hektar later ki finn swalwe, aste u kareman kokin depipeizan avek konplisisite zotguvernman. Alor ki an 2011 ena10 milyon dimunn afekte parlafaminn dan pei ‘Korn Lafrik’.Anfet ¾ sa bann later pe servipu prodir pu lexportasyon e puprodiksyon karbiran apartir may.4.Sayt travay deplizanpli peinternasyonalize. Dan Moris, dantu kwin lavil, vilaz, nu truvtravayer Bangladesh, Lasinn,Madagascar pe travay dankonstriksyon, dan lizinn,anmemtan travayer Moris ki peal deor lor kontra, dan Kanada,Lairland, Quatar, … Travayer pevinn mobil. Dapre sif Nasyon Zini,travayer mobil reprezant 37%totalite werkfors dan lemond e sotandans pe kontinye ogmante.5. Ena fenomenn delokalizasyon,kot burzwazi pe al rod mindevbomarse pu dimninye so kuprodiksyon. Dan Moris, burzwazisikriye finn al inplant lindistri kanndan Tanzani, Kot Divwar, Kenya.Subana pe uver brans dan Lend.6. Prekarizasyon travay pe afebliklas travayer partu.7. Matrakaz ideolozik par bannmedia sirtu media ki kontrole parmiltinasyonal kapitalist ek lindistripiblisite.8. Lamonte ideolozi kominalist,rasist ki afebli devlopmankonsyans de klas ki inportan danlalit internasyonalist.9. Kestyon ezokoli finn vinnkrisyal zordi parski ena enn sertennomb sey kritik ki kapav fatal,bann pwin non-retur ki nu finndepase kuma lor resofman planet,pert anterm biodiversite. Deza nu30pe truv lefe resofman planet lorlekonomi mondyal avek krizalimanter, kriz lenerzi.LALIT so internasyonalismdan lapratikAlor pu nu dan LALIT,internasyonalism li pa vedirdetanzantan fer enn aksyonsolidarite anfaver klas oprime ennlot pei, me tulezur nu sey fer lienn priorite dan nu travay politikisi. Depi lafin lane 70, dan lalit antiaparteid, nu militan ti pe donnkudme dan SOMAAP (SolidariteMorisyen Anti Aparteid) kot tiorganiz slaydsho dan bann kartyetravayer lor revolt etidyanSoweto, ti ena kanpayn boykotkont zoranz Outspan. Nu ti pe aldan landrwa kot travayer restepu kumans devlop sa konsyanspolitik, sa nesesite devlopsolidarite konkre avek lalit klastravayer dan Sid Afrik.Militan LALIT finn kontribyedan lalit pu liber Chagos. Nu finnsirtu met lanfaz dan nu konba lorlaspe kont baz militer. Nu formparti sa rezo internasyonal kontbaz militer ki regrup lorganizasyonanti baz antye lemond. Enndelegasyon LALIT finn al danrankont sa kordinasyon internasyonalkont baz militer ki ti enadan Mumbai, kan ti ena WorldSocial Forum kot paralelmanMuvman Mondyal Kont Lager tipe zwenn pu met sa kordinasyonanti baz dibut. Kamarad LindseyCollen finn al Ekwador kot ti kreemuvman anti baz (No Bases) elaba ti ena anmemtan manifestasyonpu ferm baz Manta, ennbaz militer Amerikin, ki anfet finnreysi ferme. Nu finn fer travayonivo internasyonal lor kestyonChagos dan lane 2000, pu lans lideenn ‘Peace Flotilla’, enn laflotbato pu al Diego. Sa ti finn gaynenn risponns pozitif. Partu danlemond dimunn ti pe avoy imel pudir, “Mo ena ti bato dan Mexik,dan Lafrans, ... mo pe zwenn saFlotilla”. E se sa ki finn amennreaksyon Leta Britanik pu donnmwayin transpor pu Chagosyin alvizit Chagos. Akoz sa

preparasyon ek mobilizasyon kiLALIT ti inisye e ti gayn ennlanpler internasyonal.Lor Palestinn, ena militanLALIT ki finn al dan Wesbenk,finn al dan lamars ver Gaza pumontre solidarite ar lalit lepepPalestinyin. Nu finn organiz usidan Moris, bann veye ansam arex-Prezidan Cassam Uteem,CTSP, Centre Idrice Goomany.Kuma li finn permet klas travayerorganize partisip dan sa travay pudevlop sa konsyans anfaversolidarite internasyonal onivosekter travay, ek dan kartye kottravayer reste.Nu finn ena osi dan nu travayinternasyonalist, 2 militan LALIT,Kamarad Kisna Kistnasamy ekkamarad Yannick Jeanne ki finnal Kiba ek Venezuela putemwayn seki pe pase dan pei kotfinn e pe ena enn revolisyon. Zotfinn gayn lokazyon zwenn dimunnki ena lexperyans larevolisyonlaba. Sa laturne la ti posib atraverkontak ki nu finn mintenir aveklorganizasyon revolisyoner danLostrali ki finn permet nu militanform parti zot Brigad Internasyonalist.Anmemtan nu finnkordinn sutyin pu sa laturne ladepi lorganizasyon sindikal eksosyal dan Moris.Kan nu pe get lalit internasyonalistdan Moris, laspe santralladan se rol ki klas travayer bizinzwe kuma enn lavangard lalit kontinperyalism. Lor kestyon Chagos,se klas travayer Moris ki pu bizinvinn divan-divan dan sa lalit pukonbat prezans militer Leta Zinilor nu teritwar. E sa enn kontribisyonki LALIT nu pe kontiynfer dan nu travay militan tulezuranmemtan ki nu lezot aksyonpolitik.Dan LALIT nu pe tultan konfrontpolitik burzwazi, nu pekestyonn lozik so sistem ekonomik.Anmemtan nu pe sey inklireleman internasyonalist dan nutravay militan e donn kudme kreekordinasyon politik onivo rezyonale internasyonal. Kan nu getsityasyon onivo internasyonal, nupena pretansyon ki nu pu amennlalit e enn sel ku pu sanz lemond,me nu langazman dan lalit politiklor baz enn program, ki li kontlokipasyon Palestinn, lor kestyonliberasyon Chagos, lor kanpaynpu enn politik ekonomik alternativ,sa langazman la ki inportan parskili osi form parti lalit kontinperyalism, kont puvwarburzwazi internasyonal, parski liviz pu sanz rapor de fors anfaverProblem diloSitiasyon furnitir dilo pe anpireapre enn lasesres ki meteo danRodrig pe kalifye kuma pli pir kifinn ena depi denye 50 an. Problempu dimunn ki dan lelvaz ekplantasyon li ankor buku pli grav.Dapre enn abitan RiviereCocos, dan letan normal zotabitye gayn dilo sak 15 zur, easterla zot pe gayne sak mwa.Savedir zot bizin ogmant zotkapasite stokaz, ki inplik ankordepans pu aste tenk.Problem dilo pu dimunn ki enalarzan dan Rodrig buku pli mwins.Ena enn rezo prive kamyon siternki vinn livre dilo si dimunn kapavpey Rs1700.Protestasyon kont rapor PRBDan mem moman muvmansindikal dan Rodrig pe protestekont rapor PRB. Travayer danfonksyon piblik pe rezet raporPRB ki zot dir pa pe propozkonpansasyon neseser pu fer fasa ogmantasyon pri dan Rodrig kipli ot ki dan Moris. Travayer pedimann ki pey enn RodriguanCOLA pu konpans ku adisyonelzot pey bann nesesite de baz danRodrig. Apar enn de lartik ki sopri fikse kuma gaz ek lesans, lereslartik pli ser ki vande dan Moris.Me, rapor PRB finn res trankillor sa size la.klas oprime partu. Nanye pasanze par li tusel. Si nu pa angaznu, nu fini perdi davans. Mem sinu sans li 1 lor 1 milyon. Anfet libuku plis ki sa.Sa text la baze lor nots papyeAlain Ah-Vee pu SeminarStratezik LALIT, Ziyet 2012.Papye prepare avek kudmeKisna Kistnasamy.NUVEL DEPI RODRIGSelebrasyon dizyem laniverser Lasanble Rezyonal Rodrigpe derule dan enn moman byin difisilavek kriz lor furnitir dilo ek enn rapor PRBAnfet lartik pli ser dan Rodrigki dan Moris akoz fre bato.Priz urit ogmanteApre 2 mwa fermtir lapes urit,kantite priz finn ogmante kan finnso sezon lapes finn re-uver. Ziszur luvertir le 13 Oktob, finn lapesplis ki 3000 liv urit. Priz finnogmante par 5 fwa e tay urit finngrandi par 8 fwa.Sa fermtir lapes ti fer le 12 Ut,su Octopus Closed SeasonRegulations 2012. 1400 peserki ti konserne par sa mezir la finngayn Rs250 pu sak demi zurnetravay dan departman lanvironnman.31

FAM RAKONT LAVI DAN TRAVAYDan sistem kapitalist, patron kontrol plas travay.Me, selman si travayer organize onivo sak sayt,etan done se travayer ki travay, lerla travayerkapav deza diminye kontrol patron lor lavi dan travay.Enn grup fam ti zwenn pu diskit sa: “lavi dan trvay”.Ti ena enn rankont fam byinanime Dimans 21 Oktob dan HorlMama Bul Later, Grand Rivyer.Prezan ti ena fam travayer depitu kalite diferan sekter: korlsennterek IT, profeser maternelek gardri, profeser segonder,laburer tablisman, travayer ONG,travayer kuvan, travayer titantreprizkutir, ICT, travayer tiptilantrepriz, ners, travayer SILWF,MITD, server restoran, lotel dite,profeser spor, profeser lamizik,travayer gran lizinn, mizisyin lotel,ners, ekrivin, zurnalist, ti partisipeaktivman. Rankont la ti organizepar Muvman Liberasyon Fam.TemwanyazEnn par enn, sak fam ki finntravay dan plizyer sekter pandanso lavi travay finn temwayne ekanalize kuma li ti ete pu travaydan sak plas travay ki li finn dezatravay dan so lavi: ki kalitekondisyon de-vi dan travay, kikalite kondisyon travay, kilanbyans ant koleg travay, kirelasyon ant koleg travay, lefemove kondisyon travay ena pudeteryor metye la limem.Apre temwaynaz sak dimunn,ti ena kestyon, ek lerla deba kotdimunn kumans analiz stratezi ektaktik ki paret marse u pa marsepu amelyor “lavi dan travay”, kotdimunn ti partaz lexperyansstratezi ek taktik ki finn deza marseek gete si li posib servi memstratezi ek taktik dan diferan ka.Enn nwayo lor sayt ki konprantravay e konn limitasyonsistem aktyelFinn ena deba lor kimanyer devlopsa pasyans, ek kimanyer travayver amenn koperasyon travayerlor letan, mem si li paretsuvandefwa ki personn pa pedakor avek seki u pe propoze;deba lor kimanyer pu azir dantravay pu ki sef pa gayn pwin loru (setadir antanki travayer, u nipa fer okenn travay anplis, ni ferokenn travay an-mwins ki usipoze, bizin rant a-ler ek fini a-ler, aret travay ler pu ler kan enabrek, ek repran ler pu ler kan brekfini); kumsa ki travayer kontrolso sayt travay – par pran konttravay la limem, fer li pli bon puet la; dimunn ti diskit kimanyerviz pu devlop enn lord dan travayki batir ant koleg travay plito kifer apel a sef u patron ki li, li penamem lintere ki travayer. Dandeba, finn ena realizasyon se kandevlop sifizaman konfyans,koperasyon, konesans ek lexperyanspu travayer rul nu sekter numem, lerla se kapitalis ki posedek kontrol konpayni ki vinn“anplis”. Li vinn posib lerla puimazinn enn lot form organizasyontravay kolektif lor sayttravay partu.Realite lavi dan travayBi sa rankont la, sete pu konpranrealite lavi dan travay pu famkuma li ete zordi, avek bi pukonpran li ase byin pu devlop ennprogram, enn form lorganizasyonek stratezi ek taktik lor kimanyerpu fer lavi dan travay vinn pli bon,pwiske enn-tyer lavi fam, li deruledan travay.Rankont la ti kumadir enn “foto”realite fam dan travay zordi, kanget li depi perspektiv realite famdan travay kimanyer finn sanzea-diferan lepok, ek finn ariv asityasyon travay zordi. Plizyerfam prezan ti travay lizinn avan,dan diferan vag Zonn Frans.Plizyer dimunn prezan ti travay32dan kann uswa ti deza fer travayagrikol avan. Ena fam prezan kiti travay lotel avan kom famdesanb. Amezir sa bann sekterki ti anplway par milye dimunnavan raptise, fam finn bizin travaydan nuvo sekter: korl sennter,ONG, kuvan, restoran, titantrepriz.Dan rankont la, ti enafam tu kalite laz, lexperyans eksekter. Ti ena etidyan aveklexperyans “formasyon” dankorlsennter, ti ena travayer famki fek kumans travay, ek ti enafam travayer avek plis lexperyansdan travay. Seki finn etonnplizyer fam prezan, se similarite“lavi dan travay” dan sa granlevantay metye ek sekter kotdimunn ki ti prezan travay.Fam travayerMuvman Liberasyon Fam (MLF)depi so kreasyon finn met bukulanfaz lor nesesite pu famorganize antan ki travayer ek finntruv sa enn laspe santral dan lalitpu liberasyon fam. Dan lafin bannlane 1980, MLF ti organiz ennmanifestasyon fam depi monimanAnjalay ki ti a-lepok kot Pont Fer,Phoenix, ziska Kirpip. Manifestasyon-laso pwin ti “1/3 nu lavi lilor sayt travay: nu anvi kapav vivli byin”. Dan kontext krizekonomik ek inkapasite sindika pureponn a sa kriz-la, MLF pe konstatenn nuvo lesuf ek volonte kotefam travayer plis avanse pureflesi, organize ek azir antan kitravayer. Apre ki tu dimunnprezan finn realiz natir ek linportanssa rankont la, ti ena ennrezolisyon inanim pu organiz ennprosenn rankont kot sakenn invitkamarad fam ki paret kapavinterese pu vini.Rajni Lallah

DRWA POLISYE FORM SINDIKALi dan program LALIT pu polisye gayn drwa form zot sindika.Nu sutenir bann polisye ki pe fer sa demars laatraver enn aksyon Lakur.LALIT sutenir demars enn gruppolisye pu gayn drwa formsindika. Dayer dan LALIT, nu finnena pozisyon anfaver drwa lapolissindike depi ki nu vinn enn partipolitik an 1982. Nu argimantasyonli leswivan:* Polisye zot enn travayer, alorkuma tu travayer, zot bizin lib puform sindika. Kumsa, zot kapavregle problem kuma transportasyon,shift, transfer.* Sindika polisye li partikilyermaninportan, parski li permet ennstriktir potansyelman plidemokratik azir kuma ennkontrepwa vizavi sa yerarsi byenrizid dan lafors polisyer. Sa vedir,san enn sindika pu polisye, bannsef yerarsik kapav mal-azir avekinpinite, e fer ditor servis polisyerenn pei. Avek enn sindika, enaposibilite pu polisye met lord arbann brans dan lapolis ki devlopbann metod vyolan, par exanp,ubyen met lord ar rezo koripsyonintern, ek osi evidaman devlopenn kontrol sosyal lor nerport ki“brebi galez” ki abiz so puvwar.* Dan plizir pei ena sindikapolisye, e li anfet diminye problempu polisye.An 1983, dan nu program nu tideza mete:“Mobilizasyon prioriter … Amennlalit pu lapolis ek ponpye gayn fuldrwa sindike.” Nu remarke kiponpye ek gard shyom anfet gaynsa drwa la aster, su nuvo lalwatravay.An 1987, dan nu Program, nulir: su tit “Pu liber ti-gard ekponpye: DRWA LAPOLIS EKPONPYE FER SINDIKA:Program LALIT”, kot nu expliknu pozisyon. Nu osi met delavandrwa pu tu fonksyoner fer politikaktiv (ziska ran otur P.A.S.).E sa bann revandikasyon la finnkontinye ziska asterla. Par exanp,an 2010, dan nu “Bilan 5 an ekPROGRAM LALIT” nu dir:Desin Van Gogh, Travayer MinnLALIT draws attention to theimportant judgment in the casewithin-a-casenow before theCourts in the UK. OlivierBancoult of the Chagos RefugeesGroup is challenging the legalityof the Marine Protected Area thatthe UK has set up aroundChagos. A question arose duringthe Judicial Review concerningimproper reasons for declaringthe Marine Park, i.e. in order toprevent resettlement by theexpelled Chagossians. The Judgehas decided that live evidence canbe heard, something unusual injudicial review cases, in order to“Police must be free tounionize.”Alain Ah-Vee, Pu LALIT27 Septam 2012JUDGEMENT IN CHAGOS CASE ONEVIDENCE FROM WIKILEAKSestablish the veracity of theWikiLeaks Cables.What is interesting is that thedecision concerns informationthat came into the public throughThe Guardian and The Telegraphwhen they published Cables putin the public domain byWikiLeaks, the whistle-blowerorganization that Julian Assangefounded. (We remind readersthat Julian Assange is beinghounded out by the US in revengefor the disclosure of the USA’smorally and politically dubiousways of operating.)Lindsey Collen33

BOOK REVIEW: EKRIVIN DEDYE AR LAREVOLISYON EK AR INTEGRITEVICTOR SERGEApre Revolisyon 1917 dan Larisi,kot klas travayer organize finnranvers diktatir Tzar ek, dan memmuvans, zet diktatir burzwazi, tiena 4-5 an, kan militan revolisyonerek klas travayer, memdesime par lager, finn kontiyndonn zot lavi pu protez e pu batirzot revolisyon. Zot finn traverslager sivil ek kont atak depi ennseri pei inperyalist, de tu kote.Ekrivin Victor Serge finn dekrirsa lepok la dan so bann liv, YearOne of the Revolution ekMemoirs of a Revolutionary.“Suvan bann la dir,” Victor Sergefinn ekrir, “ki zerm tu Stalinism tidan Bolshevism depi kumansman”.Me, Bolshevism ti osi enabuku lezot zerm, e sa 2 liv lareprezant temwanyaz okiler bukulezot zerm, buku buku lezotposibilite ki ti prezan pandan ekapre revolisyon 1917. Alor, sekipartikilye ar Victor Serge se lidekrir tu seki prodir sa diktatirStalin la, e anmemtan, tu seki tipe konstrir pu opoz li. Tu pa tiinevitab.Larevolisyon, dapre V.Serge,tuzur reprezant enn lenerzi, ennlespwar, ek premye vre tantativ,apre sa 100 zur Kominn de Pari,35 an avan, pu klas travayer pranpuvwar. Me, klas travayer timinoriter net an 1917, e lager sivilek lager tukur, finn afebli.Kondisyon de-vi ti exekrab.Alor, parey kuma Lenin ekTrotsky ti lider ki finn kree parenn klas travayer for ek mobilize,ariv 7 an apre sa Revolisyon la,Stalin ti enn lider ki finn kree parenn klas travayer feb, fragmante,ek fatige. Tusala, Serge dekrirdan so bann liv. Dan so romanThe Case of Comrade Tulayev,par exanp, u konpran sa lepok1927-37 la avek enn klarte total.E li enn liv ot nivo literer osi. Limemli ti expilse depi Parti KominisRis an 1928, akoz li form partilopozisyon degos, Trotskyist.E, kan Stalin pran kontrol gradyelmanlor laparey deta apartir 1924,li finn aksantye puvwar liderdedrwat dan parti, e apartir lane1930, li finn kumans reprim tumilitan revolisyoner dan URSS.Ziska li finn exterminn dimunn kiti fer larevolisyon. Inkrwayab mevre. U gayn detay dan so liv Midnightin the Century,The Caseof Comrade Tulayev ek TheLong Dusk.Kimanyer li finn fer sa? Ariv1937, li finn organiz enn prosezidisyer kont 53 lider PartiBolsevik, laplipar dan Lopozisyonde Gos, e finalman 19 dan sa 53la finn formelman akize de trayzon.Partu dan lemond, ti apel sabann “show trials”, moman pliabsird dan defet LaRevolisyon kiklas travyer ti’nn amene. Ladan,16 lor 19 finn fer “konfesyon”abjek ek absird, avan ki zot truve“kupab” ek exekite. Lezot finnanprizone, disparet, exekite danzot selil san prose, ubyen swiside.Lor pretex enn asasina enn liderbirokrat, Stalin finn lerla met anmarsanprizonnman ek exekisyonpar milye, par dizenn de milye,aktivist parti. E dan enn 3yemvag, li finn fer exekit tu so kolegotur de li ki ti organiz sa seri“pirz” la. Zot ti temwin so tortirek britalite, so diktatir maladif,alor zot ti anplis.Anmemtan ki li pe organiz tuytu so koleg, Stalin ti organiz pulamas dimunn literalman ador li.Fam met lake pu anbras li, poetekrir poezi ki flat li, lider partikominis partu dan lemond presketu per pu kritik li. E sirtu dimunn,ti refiz get anfas seki li finn devini:enn diktater sanglan.34Me, enn militan sosyalist revolisyoner,Victor Serge, purtan,manb dan Lopozisyon de Gos,ansyen anarsist, finn reysi pa zisopoz Stalin, me, malgre anprizoneek bani, sirviv sa bann lane tuyerila. E li finn kontiyn ekrir (antanki istoryen larevolisyon, zurnalist,romansye, mem poet) avek saonete, sa integrite, sa persistansdan koz laverite pu ki li koni.Totalite so ev literer, li enn-deeritaz pli presye ki limanite ena.Li ti koz Ris, Franse, Angle,Espanyol avek ezans. Li ti ekrirsirtu an Franse ek Ris. Li ti’nnelve dan enn fami politik revolisyoner.E ti fer prizon 7 an. Li tipibliye liv ki finn expoz Stalin, eklezot vander revolisyon. Li, pareykuma George Orwell, ki ti kritikStalinism (kuma kont-revolisyonbirokrasi an 1984 ek AnimalFarm), finn gard flanbo militan degosalime, kan lareaksyonStalinyen ti pe alye ar Churchillek Roosevelt, kan Parti Kominispartu dan lemond ti pe atakmilitan de-gos.Personelman mo ti ariv konnSerge so liv kan mo ti pe etidyeLondon School of Economicsek enn Profeser Sociology tisigzer nu lir Men in Prison, ennespes roman ki elarzi netdefinisyon “roman”. Li parmibann liv tradir par RichardGreeman, ki nu dan LALIT tizwenn dan enn Konferansorganize par WOSA, parti danlekel fe Neville Alexander ti ete.Mo finn osi byen apresye so livBirth of our Power, lor tantativklas travayer pran puvwar danBarcelonn kumansman 1917. Mofinn osi lir so biografi Trotsky(ansam ek vev Trotsky, NataliaSedova) Vie et Mort de LeonTrotsky. E petet, si u anvi enn kiena enn perkitans politik, e ki kurt,kapav lir From Lenin to Stalin.Lindsey Collen

KADO POU ENN ADOLESAN: ANALIZ LOR TELE-NOVELAIDEOLOZI LAMOUR DAN PALOMALamour kom prosesisanbourzwazman (1er parti)Lamour fou e pasione dan teleromanPaloma li ni fou ni pasioneme plito enn depandans inpoze.Li enn lamour ofet bien kalkile,ek enn mision bien konkre pou ferPaloma res depandan lor Diego.La nou pa pe koz depandanslamour ki Diego ena pou Paloma– enn lamour ki zis enn zoliparavan fidelite ek sinserite.Vre kestion se sa lamourpretaporte ki finn plase ant zot,ki grandi me zis pou konpres touzot diferans, e redwir zot a bannmannkin mekanik ki kapav defillor mem pasrel respektabilite.Linpresion paravan ki donn nouse enn lamour ki depas diferans,me bout an bout fim la pe konbletou kalite fose ek presipis ki’nninvante de tout pies ziska kilamour la frazilize e nepli azirkouma lafors koneksion de zotdiferans. Fim la se enn prosesispar staz pou konble, koul beton,krepi ziska ki sirtu Paloma likapav dibout lor mem platform kiDiego. Donk Paloma se enn fimanti-lamour kot lamour pa sirmontbaryer sosial, pa mem graviresafodaz ou fer enn trou danbarble me se tip lamour ki montleskalie roulant ou bizin lasanser,ek avion. E se sa ki Paloma passo letan fer pou ki li merit Diegoe zame li ase bon pou li.O depar gran fose klas ki enaant Paloma e Diego li koumanskonble par enn regar. Parmi toubann labourer sezonie, Paloma liresorti avek so tre, sirtou so sevean gran vag ki’nn bizin pas parenn gran salon kwafir (ki zamenou trouve), me tousala se plitoso performans aktris. Anplaslamem Paloma enn potensielmannkin, e regar leskalie roulantki Diego lans li obliz li mont detrwaletaz pu kapav kotwayDiego so lemond. Enn pov sezonierkouma Paloma normalmanpa pou al fer breshing dan salongrandioz me se sirtou so laparansmannkin-aktris ki fer Diego zetso regar katapilt ki katapiltePaloma dan enn kont-de-felemond Diego e ki bien vit al krazdan enn kont-defet-lor-defet.Me lizie Diego pe skann enn lotzafer apart bote Paloma, se ennpirte dan li ki zame li’nn zwenndan so lemond aristokrasi Mexicoou Lerop. Dan so lemond ot-gam,fam manipilatris, fam pans ziskas, lekontrer net de Paloma kiser lame, avek enn dinite sezonier,kan zot al restoran. Me paradox,seki Diego trouve dan Paloma sesamem li arive fer tou pou sanze.E li koumans fer sa par enn regarki sanz Paloma depi enn sinpsezonier e propilse li dan lemondbann star. E li al pli lwin kan lidonn Paloma e so mama enn televizionpu zot kapav swiv bann starteleroman lor ki zot format zotlavi. Avek enn televizion Palomaek so mama vinn enn famiprivilezie, zot koumans aktivite kifami Diego fer dan aswar, se gettelevision. Zot dayer ena enn tidepandans pou zot lor domennpreske atase ar manwarproprieter.Seki etranz ladan se lasansionPaloma depi so stati sezonier aenn fam rekoni, zoli, ek enn televizion,me sou kondision ki li reslwin ar manwar e pa deranz gramerDiego ki le gran proprieter.Se enn lasansion ki pa fer zotlamour travers baryer me plito selbann baryer la pli ferm. Samemkan Paloma lager ek enn lotsezonie li sispekte inn kokintelevizion la, li pe rod konserv sonuvo pozision ki Diego donn liatraver enn regar me se ki li’nnfini redesann kot li ti ete, san35televizion. Enn lobze ki pa ti enaditou valer pou li sibitman vinnenn kestion lavi-lamor kot li ti poukapav detrir so relasion ek sogran fami sezonie akoz enn televizion.Televizion la li pa zis divizDiego ek Paloma me Paloma eklezot sezonie ki usi anvi gete ouposed enn televizion.Televizion lavinn enn baryer kan Palomanaivman dir Diego ki li pou rannli sa plitar me ki ofet pu fer sadepas so mwayen. E sa fer Palomavinn enn individialis ki tret sogran fami sezonie koumadir zotsan valer, e kouma voler.Nou koumans remarke ki touaksion Paloma tom dan fitilite sanlankadreman ki Diego plase. Sokoler e so manier sarze koumaenn toro lor lot sesonie ou ennboug dan tavern, li fitil, kot Diegola pou separ li. Finalman se ennlamour ki rant dan enn spirallasansion sou proteksion pouvwarDiego pou nek retom an pik eakimil plis baryer ant zot. Palomanek fer enn ta gaf, fer laraz, efer toro pou nanye kot li plito pedetrir so lien ek sezonie koumali-em, e donk li nepli li-em. Alorskot sa ‘Paloma ki reprezantlapirte’ ki Diego pe rode la, mepar so lankadreman pe sanz li net,fer li devlop tou kalite depandans?Lamour Diego pe inpoz ennprogre an term stati lor Paloma ean-mem-tan li le Paloma res ennsezonier pir san. TeleromanPaloma plito fixe bann baryersosial pou pirsan la fransi e nonsirmont zot kouma fim la rodpretann. Enn vre lamour li zis persbaryer ou kontourn baryer, li padimann lot la vinn a-la-oter pousatisfer kriter arbitrer serten famiou group.TR, manb brans PL

GRUP A4FESTIVAL INTERNASYONAL JAZZ MADAJAZZCARAn Oktob dan Moris, ti enapremye Festival Jazz ErnestWiehe, enn bon linisyativ ki tudimunn ki kontan lamizik swetekontinye. Anmemetan, pe kumansena buku deba lor ki ete enn festivaljazz. Dan larezyon, ena bukulexperyans dan organiz festivaljazz. Mem si Madagaskar relativmanpre dan larezyon, bukudimunn pa kone lor sa festival aseextraordiner apel “Madajazzcar”ki organize lor 2 semenn tu lelane.An 2012, li ti 23yem fwa ki tiorganiz sa festival-la. Li ennfestival kot ena gran artis jazzdepi 4 kwin lemond osi byin ki danMadagaskar-mem vini pu zwedan tu kalite form konser: anplenner, dan peb, dan lasal. Lapliparkonser gratis. Laplipar konserfer dan Tananariv, kapitalMadagaskar, me ena konser danlezot rezyon Madagaskar osi. Lotlaspe sa festival-la, se travay puformasyon nuvo mizisyin ekdevlop enn lodyans pu jazz danMadagaskar. Alor tu bann artiski zwe osi gayn privilez pu zwennmizisyin ek funndi jazz laba danbann “latelye”. Laba, ena plizyerbon-bon mizisyin jazz ki dedye zotletan pu form nuvo zenerasyonmizisyin jazz tut long lane. Li paetonan ki ena mizisyin Malgas,suvan byin-byin zenn, ki fini vinngran-gran mizisyin jazz exepsyonel.Ek sa osi explik kimanyerfinn ena gran lodyans jazz ki finndevlope dan Madagaskar.Seki osi inpresyonan avekMadajazzcar, se manyer ki zotfinn reysi devlop enn KomiteOrganizasyon Malgas ki enalotonomi preske total dan kisannlazot invite pu vinn zwe, pu desidkonteni festival-la, ek manyer kizot pu organize. Pei inperyalist kiu ti pu panse normalman pu rod“kontrol” enn evennman parey(kuma Lafrans u US) pa paretreysi “rekiper” festival-la.Madajazzcar finn gayn rekonesansantan ki festival internasyonaljazz kan li finn gayn primondyal kote jazz “Djangodor”pu so festival an 2010. Ena zis 2pei Lafrik ki finn gayn sa pri-la.Partisipasyon grup A4Sa lane-la, ti ena artis ek grupdepi 10 pei lemond, enn partisipasyonrekor dapre bann organizater.Bann organizater dir ki depi10 an, pena Morisyin ki finnpartisip dan Madajazzcar. Dernyefwa, se Linlay Marthe, basisrenome mondyalman, ki ti ale.Alor partisipasyon A4 ti ena ennvaler ase spesyal antan ki “vwazindan larezyon” pu organizaterkote Madagaskar.A4 lor 4 zur, ti zwe dan 3 konser:enn konser an-plenn-er divan 2mil dimunn dan enn anfiteat apelTheatre du Verdure dan Tananariv;enn konser 2ertan dan ennkafe apel Tana Arts Cafe ek ennkonser dan lasal lotel Carlton danlekel piblik ti invite. Tu le 3 konserti ranpli ar dimunn. Dimunn finnparet finn kontan fason ki A4integre lamizik Moris ek lezotdiferan kalite stil mizikal i-konprijazz anmemtan dan enn memkonpozisyon. Dimunn paret finnrisponnd a ritmik morisyin kilamizik A4 fer. Klerman ena36kitsoz dan kiltir mizikal kiresanble.LatelyeKuma lezot artis/grup danMadajazzcar, A4 ti osi anim ennlatelye kot ti ena apepre 75 dimunn.Dimunn prezan ti fer ennlapel ki kan pe explike, A4 bizindonn lekzanp pratik de seki peexplike ek ki anmemtan explik soteori. Sak manb A4 finn bizinexplike kimanyer li travay pu ki likapav metriz so linstriman, kikalite direksyon mizikal li pli kontanek plis servi ek explik teoriek an-pratik an-detay konteni sostil mizikal kan li pe zwe so linstriman.Ti ena kestyon apre kestyondan enn latelye ki ti vinn telmaninteresan ki Sant kot ti fer latelyelati bizin plede pu rann lasal pufer prosenn aktivite ladan. Kalitekestyon reflet a ki pwin dimunndan Madagascar ena enn konesansteorik ek akademik jazz byinbyinavanse. Kontribisyin ki grupA4 paret finn fer se fer mizisyinek amure lamizik jazz reflesi lorpotansyel ki lapor bann diferan stilmizikal Malgas ena kan servi likan pe zwe jazz, klasik, rok u nerportki stil lamizik, kitsoz ki paretinpe nuvo pu buku mizisyin jazzdan Madagaskar.

Faith47 enn fam artis grafiti bazedan Cape Town, Sid Afrik. Sekili kontan ar grafiti li dir, se lefet lienn lar efemer, ki alamersi soley,lapli, “u dekuver li lor lari ek epli’nn disparet”. Li finn infliyansebuku par lamizik punk ek lezotform lamizik rebel.Li dir li pa dakor ar bannfrontyer. Pu li “Dimunn mem kitras bann frontyer, ar kreyon lorKREASYON ZORDIFAITH47enn map. Later ron. Nu tu sortimem planet. Nu ti bizin get lezotpei kumadir zot nu prop pei. Nutu nu apartenir partu ek okennplas alafwa”.Faith47 koni pu enn seri miralinspire par Freedom Charter,deklarasyon anfaver egalite ekkont rasism, ki South AfricanConference Alliance ti lanse an1955 pu konbat aparteid.LALIT SUTENIR DEMAND MMMKENNSEL KONTRAID CARDLALIT sutenir demand MMM purezilye kontra avek Singapur punuvo ID kart. MMM pe metlanfaz lor prosedir totalman bankalotur alwe sa kontra imans puplis ki enn milyar rupi. DanLALIT, nu sutenir sa demand la,e nu amenn li pli lwin: pa ti bizinena nuvo sistem Kart Idantiteditu.Nu argimantasyon se Leta lideza ena tro buku kontrol lorliberte individyel. Nu kont sasistem “Big Brother” kot Letakontrol tu. Dayer dan tu peidemokratik, napa reysi inpoz IDCard ditu. Blair ti seye dan UK.Bush dan USA. Tulde pa ti reysi.Get www.lalitmauritius.org punu argimantasyon andetay, danenn lartik par Rada Kistnasamy.ABAIM, PLAYGROUP, LPT, TERRE DE PAIXREVANDIK KREOLKUMA MEDYOMDAN LEKOLEnn kreasyon Faith47 lor enn batiman dan Capetown, Sid Afrik7 lor37Alokazyon Zurne MondyalLangaz Kreol, kat lorganizasyon(ABAIM, Federation Playgroup,Ledikasyon pu Travayer, Fondationl’Enfance Terre de Paix) finnavoy enn petisyon a PremyeMinis ek Minis Ledikasyon purevandik introdiksyon Kreol, antanki lang maternel, kuma medyomdan lekol pu montre size kumaSyans, Matematik, Listwar,Zeografi.Lefet ki kontiyne siprim langmaternel dan lekol, li pe kontiynfer ditor zanfan. Sa ditor ki pe ferzanfan, petisyon dir, li enn ditormiltip: kote devlopman intelektyel,kote devlopman emosyonel,kote kiltirel, osi byin ki kote drwaimin.Sa perttisyon la ti avoye le 23Oktob, e ziska le 31 Oktob penaokenn repons depi Lotorite.Get www.lalitmauritius.org putotalite petisyon la.

FORUM LOR DIEGO GARCIA DAN LAREYNIONTi ena enn Konferans OlivierBancoult, le 2 Oktob 7-er aswardan Ancien Hôtel de Ville, StDenis, Larenyon. Enn reprezantanMinisipalite ti plas konferansdan kad Zurne Non-vyolans, lerlafinn ena 6 madam Chagosyen finndans sega.Fim Paradis InoubliableApresa finn pas enn fim, apelChagos Paradis Inoubliable,realize par O. Bancoult aveksutyen Minisipalite Le Port.Dapre nom bann dimunn lorzenerik, tu laspe teknik finn ferdan Larenyon. Pu gayn enn lidefim la, li servi inikman foto ek filmturne an 2006 letan Chagosyenfinn fer zot “pelrinaz”. Li kumansek fini dan larad Porlwi. Enalamizik komersyal popiler lorChagos debutanbut, ek narasyonfer par Olivier Bancoult kikomant bann zimaz an kreolmorisyen. Samem ki form sostriktir.Lanfaz lor laspe relizyeOlivier Bancoult, kan li pekomante, met buku lanfaz lorlaspe relizye zot vwayaz: prezansMonper, lapriyer, kantik, netwayazLegliz anrwinn, duler dimunnki retruv Legliz kot zot finn batizeuswa fer premye komyon uswamarye. Lamizik arete zis pu tanndimunn zet lekor anba ek plore.Ena 2 lezot but fim kot lamizikteyn : kan enn madam zet lekorlor tom, enn lot lor monima ek nutann zot priye: “Ayo Bondye, ferki Olivye gayn kuraz kontiyn litpu nu!” Avan-dernye zimaz seOlivier suriyan lor enn laplaz, ekdernye se enn foto laplaz paradizyak.Apre fim, Olivier Bancoult finnkumanse par rann omaz MahatmaGandhi, Martin Luther Kingek Nelson Mandela, ek fer enndiskur ki li, li pronn lape. Apre lifinn resit listwar Chagosyen depi1968. Li met delavan, avek rezon,ki se instalasyon militer ki alabazzot kalver. Li osi met lanfaz lorlefet ki Chagosyen bann “sacrifiésde l’Indépendance”, setadir kiserten politisyen Morisyen ti peanvi Lindepandans atupri ek finnaksepte sakrifye Chagosyen.Politisyen Moris pa finn vinn rannzot kont kondisyon lavi laba.Dayer Guvernman Moris zamepa finn akord zot drwa vote, zamepa finn konsider zot, li finn dir.Enn fraz kle dan so diskur ti:“Bizin rann Chagos bannChagosyen kuma bizin rannLarenyon bann Renyone.”Kont baz militerLi osi dir li intolerab ki zot pei natalservi kuma enn baz militer ki,anplisdesa, servi pu al tuy banninosan dan Afghanistan, ubyenservi kuma landrwa pu ferrenndering.Li finn denons Park Marin kifinn servi pu amadwe bannekolozis me ki finn denonse grasaWikileaks. Dernye pwen sete puanons zot nuvo ka pu “Krim kontlimanite” ki zot pu al loze.Apre so lintervansyon, ti enakestyon. Mo finn poz kestyon:“Nu fek truve ki GuvernmanMoris pe refiz Greenpeace lantredan larad akoz zisteman zotsutyen pu Park Marin alor ki enaenn baz militer dan Chagos. Lorsa pwen militer la ek kumaKonferans dan kad Non-vyolans,eski GRC zot opoz zot a bazmiliter ki alabaz tu sa sufrans ekankor pe koz sufrans? Mo pe dirsa parski mo finn tann dir kikapav pu les Chagosyen returnlor lezot lil ek gard baz militer lorDiego.”Olivier finn kumans par reponnapropo Greenpeace, pu dir ki letanzot ti pran pozisyon lor ParkMarin, “on leur a écrit” ek ki zot38finn reponn ki fode gard an-tetsor Chagosyen. Moris pe sirtukont Greenpeace pu SeafoodHub, ek sa GRC pa anvi rantladan. Konsernan retur, si zamezot gayn enn parti bann zil zot papu dir NON, li dir. Me zot pukontiyn lite pu regayn Chagos anantyeparski zot definitivman kontbaz militer.Suverennte Moris?Linpresyon zeneral ki resorti sekili pa konsider li Morisyen meChagosyen, ek pa truv lezitimiteMoris pu lager pu Chagos nonpli.Me, li definitivman kont baz.Kan li ansam ar reprezantanGuvernman Moris, so diskur paparey.Georges Gauvin, prezidanComite Solidarite Chagos(Larenyon) finn intervenir depilasal pu dir ki seki extra-ordinerseki Chagosyen, Renyone ekMaore ena enn pwen-komin: zotbann Eropyen de l’Océan Indien.Zot ena posibilité pu al partu danLerop san visa. Olivier Bancoultfinn reponn ki se pa zot nasyonaliteBritanik ki konte pu zot.Prezans GrupmanIndepandantis5 dimunn dan lasal ti vinn lor nomGrupman Indepandantis Reyone:zot dir ki li mem konba antiinperyaliski zot pe mene. Finnremet zot drapo Larenyon (ruzver-zonnorizontal ek enn ti zetwaldan ruz) ek enn zot zurnal http://www.lorenione.info/ ki sutenirlalit GRC depi 2000.So Zedi answit, ti ena enn lotkonferans dan Liniversite Larenyonlor tem “Histoire etactualités de la base militaire deDiego Garcia”ek organize parprofeser Georges Gauvin.Jean Yves Dick

HOMMAGE TO NEVILLE ALEXANDERRam Seegobin and I, were firstintroduced to South Africanrevolutionary socialist, NevilleAlexander – it was by Salim Vally- in Johannesburg in 1994, theyear of the end of Apartheid.Salim somehow knew how Ramand I would become friends withNeville and his partner the poet,Karen Press. And from thismeeting, a long friendship wasindeed born, a friendship thatwent beyond the scope of anordinary political relationship.Neville and Karen would laterstay with us in Bambous, and wewould visit and stay with themand their friends.Shared CommitmentNeville and the Workers Organizationfor Socialist Action(WOSA), that Salim was also amember of and who RamSeegobin had met at a Conferencein Barcelona in 1990,immediately became close toLALIT. WOSA and LALITworked together at setting up aSouth East African Forum foranti-capitalist and also socialistorganizations in the region.Neville shared with LALIT acommitment to the linkedstruggles for political emancipationfrom capitalism, forbuilding socialism, against racism,and for using the mother-tonguesat all levels in education and inordinary life.LALIT and Neville have stayedin contact and worked togetherwhenever possible over the yearssince then. LALIT member, RamSeegobin, has been to SouthAfrica many times at theinvitation of WOSA, to speak intheir public meetings, conferencesand debates. Other LALITmembers, too, have been to CapeTown and Johannesburg to speakat public political conferences attheir invitation.Neville Alexander has come toMauritius many times. He wasinterviewed by the Press and bythe MCA, when he came.Last with LALIT in 2008Most recently, he was here in2008, invited by LALIT to speakat a LALIT political Conference.The subject he chose – alwaysbroad and bold in his thinking –was “The Revolutionary Subject”(see his notes for this speech onwww.lalitmauritius.org ). Hespoke at the Mother Earth Hallin GRNW.As early as 1995, he was invitedby Ledikasyon pu Travayer tocome to Mauritius to speak in aPublic Lecture, on the challengesfacing South Africa after the endof apartheid. This was at theCentre Social Marie Reine de laPaix in Port Louis, and was verywell attended.Later, in 1998, he was againinvited by LPT, but this time tospeak on the Mother Tongues ineducation. That was at thel’Hotel de Ville in Curepipe, in aSymposium that was a keymoment in the struggle for theKreol language. He was, in fact,the Chairman of the South Africanpost-Apartheid official“language council”, LANGTAG.Prof. Derek Bickerton was alsoa speaker.There have also been othertimes when Neville has beenvisiting Mauritius for otherreasons that he has visited us inLALIT and LPT, and personally,while here. These were keytimes to be privileged to hearNeville’s analyses.Later, in the period 2004-6, threeLPT members, Alain Ah-Vee,Pushpa Lallah, and Rada39Kistnasamy (who also happen tobe LALIT members, too) studied“Mother-Tongue Based MultilingualEduation” at PRAESA, atthe University of Cape Town.This, too, was an importantsupport for the struggle inMauritius for the introduction ofKreol and Bhojpuri into schools.Hero of Robben IslandNeville had spent 10 years atRobben Island, sentenced like allthe political and other prisonersthere to “hard labour”. When Iwas at High School in SouthAfrica, as a child, I knew abouthis arrest and imprisonment. Hewas already respected as apolitical militant with a broadvision for South African society.He was perhaps the prisonermost passionately involved increating what turned out to be an“internal university” on that bleakprison Island, inside the prison. Ittook him and other prisonersinterested in “adult education”,from 1964-67 to set up tutorialsand to operate group sessions,always precarious, always threatenedwith being withdrawn. Atfirst, the Authorities would nothear of education, although thePrison Act technically allowed it,under some conditions. The“lecturers” were volunteers(prisoners with knowledge, oftenat a very high level) and thestudents were other prisoners,and, surprisingly, sometimeswardens, 30% of Robben Islandprisoners being more highlyeducated than the wardens.There were courses ranging fromLiterature to pure Mathematics,from German to Xhosa, fromPhilosophy to Afrikaans. Andpeople registered at distancelearninguniversities. So, theprison was an education for

FIM KLIBDERNYE e PROSENNDernye fwa Fim k-Lib ti zwennti vizyonn enn fim adorab apelCocorico Monsieur Poulet, parrealizater Franse Jean Rouchfilme dan Niger. Li enn fim ki tikomanse kuma enn dokimanterlor enn marsan pul ase farfeli ekso 2 konpaynon ek lavi diferandan diferan vilaz dan finfonlakanpayn Nizer. Me, byin vit samem expedisyon la ti vinn enn fimfiksyon. Dan fim la, seki inkrwayab,se sa 3 misye la, zot reysitravers enn gran larivyer avek zotCitroen Deux Chevaux, ki penapapye akoz li pa ti ne kuma ennloto me kuma pyes. Li penalaport, pena frin, pena stepne. Soretrovizer, li enn laglas ki res danloto, e ki u tire kan u bizin. Si uanvi kone kimanyer zot traverslarivyer, bizin get fim!An Novam, Fim k-Lib pe prozetPLAYTIME par Jacques Tati.Pu detay kontakte nerport kimanb Fim k-Lib.Neville Alexander pran laparol dan kongre LALIT, GRNW, Fevriye 2008 2008Neville and others not only in thatthey taught and learnt thesesubjects, which they did, butequally or more importantly, thatthey learnt how to co-operateenough, how to draw out thehumanity in each other enough,to be able, against all those odds,to turn one of the worst prisonson earth into one of the best universities.Neville has written aboutthis experience in the bookRobben Island Dossier 1964-1974.His other work that I have readincludes: An Ordinary Country,Language Policy and NationalUnity in South Africa/Azania, andSouth Africa: Which Road toFreedom?Neville struggled against andconquered cancer a first time, andwon more than a decade of veryrich life. He died, aged 75, on 27August after three months’struggle against cancer. Thesethree months were ‘a period thatNeville filled with intense medicaltreatment, loving contact with hisfamily and friends, and the completionof two major book projectshe had been working on”, toquote Karen. Mourned by all hisfamily, his partner, his comradesin South Africa and world-wide,as well as paid tribute to by politicaladversaries, even includingJacob Zuma and the DemocraticAlliance leader, for his contributionto South African liberationfrom apartheid and for hisdefinition of language policy inpost-apartheid South Africa.Lindsey Collen, For LALIT40KOZRIBANN KAPITALIST MORISEnn akademik depi Lalmayn kifinn fer buku lane resers lor natirkapi-talism dan Moris, e ki tikomans so resers lor kestyonZonn Frans, finn vinn Moris pu ferankor resers.Li pu fer en kozri pu manbLALIT an Novam. Dat la pankorfixe. Me, res an-kontak avek uBrans pu detay. Li pu byininteresan.DOKIMANTASYONNUVO PROGRAMKOMPYUTERLALIT pe gayn kudme enn granprogramer, ki pe ed nu pardevlop enn nuvo programkompyuter pu nu dokimantasyon.Seki interese donnkudme, pa ezite.

Rajni Lallah, manb LALIT, ti ansam ek Grup A4 dan MadaJAZZcar 201241