36medicinis istoria<strong>saqarTvelos</strong> wylis resursebis sistemuriSeswavlis aucilebloba - robert kupcisisgamocdileba da Rvawlir. iakobiZe, i. CinCalaZesaqarTveloSi latvielTa sazogadoeba ‘Ave Sol~(recenzenti - prfesori r. Sengelia)diplomirebuli provizoris, misiudidebulesoba ruseTis imperator nikolozmeoris xeldasxmiT, 1908 wels TbilisSikavkasiis saeqsperto qimiuri laboratoriisdireqtoris Tanamdebobazemivlinebuli robert kupcisis cxovrebisada moRvaweobis Seswavlisas, kideverTxel davrwmundiT: Tanamedrove istoriografiisumTavresi principis, ‘istoriiskvlevis sagania ara is, Tu odesmerame momxdara, aramed is Tu rogori mniSvnelobaaqvs warsuls dRevandelobisaRmSeneblobaSi~, cxovelmy<strong>of</strong>elobaSi,Zveli berZnuli filos<strong>of</strong>iis mrwamsSi,rom gacnobierebuli warsuli dRevandelobisnawilia, misi qvakuTxedia, ‘rac iyo~imis codna gasaRebia ‘rac iqneba~ imisgasagebad.kvlevis dasawyis-Si Cveni mizani iyoSegveswavlasaqarTveloSi moRvaweeTnikurilatvieli mecnierisada pedagogissaqmianoba dagagverkvia misi mniSvnelobada rolilatvieli darobert kupcisis pirovnebis damaxasiaTebeliais, rom 1881 wels latviaSi,valkis uezdis mivardnil xutorSi, dabadebulmaglexis biWma miiRo umaRlesiakademiuri ganaTleba da daqorwindaprivilegiuri socialuri fenis warmomadgenelze.karieris TvalsazrisiT igi1908 wels saTaveSi Caudga saeqsperto-qimiursamsaxurs da sicocxlis bolomdexelmZRvanelobda mas, man kvleviTi saqmianobawarmarTa jer mTeli kavkasiis mas-StabiT, 1917 wlis revoluciis Semdeg ki _mTel saqaTveloSi.r. kupcisis xelmZRvanelobiT saqarTvelo-Si daarsda sasamarTlo eqspertizis laboratoria,sadac misi uSualo monawilerobertkupcisiqarTveli xalxisurTierTobebSi,raTa dRevandel informaciisnakadeb-Si ar gafantuliyoerTa Soris Tanam-Sromlobis mniSvnelovani furceli. arcqarTvel, da arc latviel xalxs ar hyavTdasakargi adamianebi, miT ufro, rom am patarasuverenuli saxelmwifoebis istoriuliTanamSromloba da urTierTpativiscemapirovnul gamoxatulebas efuZneba.gamokvleviT dadginda, rom ruseTiaponiisomis monawilem, robert kupcisma,tartus universitetis damTavrebisSemdeg, umaRlesi ganaTleba miiRo yazanisuniversitet-Si. colad Seir-To holandiuriwarmoSobis rusTavadTa STamomavalis<strong>of</strong>iagerkeni da mefissamsaxurSi CamdgariTbilisSirobert kupcisisdasaxlda. aqSeeZina mas samiSvili, SemdegSiSviliSvilebi da<strong>saqarTvelos</strong> daqarTveli xalxissamsaxurSiRvawlmosiligardaicvala1954 wels, dasaflavebuliakukiissasaflaoze.
37obiT, warmoebda sasmeli, Termuli da mineraluriwylebis farmako-qimiuri analizi.man samecniero brunvaSi Seiyvana eqsploatirebulisasmeli da mineraluriwylebis umetesoba. amJamad r. kupcismapiradad gamoikvlia <strong>saqarTvelos</strong> 1000meti wyaro, aqedan 800 pirvelad. aseTidauRalavi Sromis Sedegad man moaxdina<strong>saqarTvelos</strong> istoriaSi pirvelad mineraluriwylebis sistematizacia. maSindelifarmacevtikis ganviTarebis donidan gamomdinare,mineraluri wylebi sistematizdeboda8 jgufad. robert kupcismadaalaga <strong>saqarTvelos</strong> mineraluri wylebiaRniSnuli jgufebis mixedviT dadaaskvna, rom saqarTveloSi aris ms<strong>of</strong>lioSicnobili yvela saxis wyali, gardadariSxaniani wylebisa da gamoTqva varaudiSovis maxloblad aseTi wylis aRmoCenisSesaZleblobaze.kupcisis samecniero interesebi arSemoifargleboda mxolod wylis samkurnaloTvisebebis kvleviT. is, rogorcsasamarTlo eqspertizis fuZemdebeli,saqarTveloSi sisxlsac ikvlevda. misigamokvleva ‘sisxlis saxeobebis SedarebasasamarTlo medicinis TvalsazrisiT~qrestomaTiuli xasiaTisaa da ‘kupcisisefeqtis~ saxeliT Sevida sasamarTloqimiis saxelmZRvaneloebSi.jerjerobiT mikvleulia misi 61 naSromi.r. kupcisis mecnieruli memkvidreobisZiebas ori ram abrkolebs. erTi is,rom naSromebi qveyndeboda specialur<strong>samedicino</strong> periodul gamocemebSi da meore- dRevandeli saarqivo masalebisaqarTveloSi metad rTul mdgomareoba-Sia. aseTi vaJkacuri da Tavdadebuli Sromagaxda, albaT, imis piroba, rom robertkupcisi gadaurCa komunistur represiebs,romlebic permanentulad xorcieldebodasaqarTveloSi 1924 wlidan 1954 wlisCaTvliT. misi saqmisadmi siyvarulma,tolerantobam da umaRlesma pr<strong>of</strong>esionalizmmaSeaZlebina erTnairi warmatebiTeSroma mefis ruseTis, damoukidebeli<strong>saqarTvelos</strong>a da komunisturi okupaciisperiodebSi. man aRzarda <strong>saqarTvelos</strong>pr<strong>of</strong>esiuli qarTveli kadrebi. aswavlidaTbilisis saxelmwifo <strong>samedicino</strong> institutSi.yovelive amis gamo, disertaciisdaucvelad, mianiWes medicinis mecnierebaTakandidatis xarisxi (sxva ufleba adgilobrivsamecniero sabWos ar hqonda,doqtoris samecniero xarisxs aniWebdamxolod moskovi).informaciis Tanamedrove maTematikuriTeoria ganmartavs, rom informaciaaris faqtebs plius maTi mniSvneloba.axla, rodesac Cven movaxdineT robertkupcisis cxovrebisa da moRvaweobisumTavresi faqtebis konstantacia, aucilebeliavimsjeloT maT mniSvnelobaze.Cvens xelT arsebuli faqtebis zedapiruliganxilvac ki gviCvenebs, rom mas gaaCniamravali da gansxvavebuli mniSvneloba.kerZod, isini SesaZleblobas iZlevavimsjeloT robert kupcisze, rogorcmecnier-pedagogze, rogorc qarTveli dalatvieli xalxis megobrobisa da Tanam-Sromlobis kerZo istoriul magaliTze,rogorc kvalificiuri kadrebis migraciisspecifikur SemTxvevaze da a.S. robertkupcisma mravalmxrivi da Rrma kvali datovaCvens uaxloes istoriaSi. migvaCnia,rom dRevandeli Cveni sazogadoebriviganviTarebis problemebidan gamomdinare,uaRresad aqtualuria robert kupcisismemkvidreobis Seswavla saqarTveloSi wylisresursebis kvlevisa da ms<strong>of</strong>lio sasmelida samkurnalo wylebis bazaze,<strong>saqarTvelos</strong> monawileobis TvalsazrisiT.ms<strong>of</strong>lio globalur gamowvevaTaSoris erT-erTi umTavresi problema,romelic wamoiWra erovnuli saxelmwifoebiswinaSe, esaa mdgradi ganviTarebisaucilebloba. mastrixtis konferenciisganmartebiT, mdgradi iseTi ganviTarebaa,romelic ar uzRudavs ganviTarebissaSualebas momaval Taobas, magram mTelisimZafriT dgeba bunebrivi, ara ganaxlebadiresursebis pasuxismgebluri gamoyenebisaucilebloba. dReisaTvis ms<strong>of</strong>robertkupcisis SviliSvilebi:irana kupcisi da igor parastaevi <strong>saqarTvelos</strong>latvielTa sazogadoebaSi