Leħen is-Sewwa

2 Is-Sibt 7 ta’ April 2012MAĦRUĠ MILL-AZZJONI KATTOLIKAEditur: Kan. John CiarlòDirezzjoni u Amministrazzjoni:Istitut Kattoliku, Floriana FRN 1441. Tel. 21225847 Fax. 22039207Stampat fil-Progress Press Co. Ltd., Vallettae-mail: lehenissewwa@vol.net.mt – website: www.u.com.mtPrezz ta' kull kopja: €0.40Abbonament bil-posta:Malta u Għawdex: €20.00; Ewropa u Afrika ta’ Fuq: €45.00;Kanada, U.S.A., Asja u l-bqija ta’ l-Afrika: €60.00; AmerikaLatina,Taiwan, Awstralja u New Zealand: €70.00Kull korrispondenza tiġi indirizzata hekk:LEĦEN IS-SEWWA, Istitut Kattoliku, Floriana FRN 1441•EDITORJALIt-tifsira vera tal-Għidgħal min hu tassewNisraniBir-raġun, għalina l-Insara u għall-ħolqien kollu, il-qawmien millmewtta’ Kristu huwa għajn ta’ ħajja ġdida. Għalhekk żmien il-Għidjimla qlubna b’ferħ mill-akbar, kif jidher mill-kant tal-Hallelujah li nkantawb’tant ferħ f’dan iż-żmien tal-Għid.Għall-bniedem li ma jemminx, li ħafna drabi l-ħarsa tiegħu mataqbiżx il-liġijiet fissi tan-natura, Kristu mhux veru qam mill-mewt.Imma għalina li nemmnu, il-verità hija ċara. Alla huwa l-Ħallieq u l-mexxej tal-univers kollu u m’hemm xejn għalih li huwa impossibbli.Kellu raġun il-mibki Papa Ġwanni Pawlu II, fil-bidu tal-millennjul-ġdid, kien wissiena li l-kontemplazzjoni tal-Knisja ta’ wiċċ Kristu matistax tieqaf fuq ix-xbieha tal-Imsallab. Għax Kristu huwa dak li qamminn bejn l-imwiet. Kieku ma kienx hekk, kieku fiergħa hi l-predikazzjonitagħna u fiergħa wkoll il-fidi tagħna (1 Kor. 15, 14).Li Kristu qam verament mill-mewt hija l-bażi tal-erba’ Vanġeli, talpredikazzjonital-Appostli u tal-Ittri ta’ San Pawl. Kienet preċiżamentdin il-verità li biddlet u ttrasformat lill-Appostli, u minn nies beżżiegħau ġwejjef, għamlithom nies l-aktar qalbiena li biex jagħtu xhieda għaldin il-verità ċarċru demmhom u offrew ħajjithom.X’ma għamlux l-għedewwa ta’ Kristu matul elfejn sena ta’ storja,kif ħafna għadhom jagħmlu sal-lum, mhux biss biex jiċħdu l-qawmientiegħu mill-mewt, iżda saħansitra l-istess eżistenza storika tiegħu? X’magħamlux u m’għadhomx jagħmlu sal-lum biex iwaqqgħu għaċ-ċajt dakkollu li qal u għallem, jew biex isibu xi żball jew xi kontradizzjoni fittagħlimtiegħu?Il-glorja tal-Kristjaniżmu huma l-InsaraqalbienaIżda min kien sinċier, fl-aħħar bilfors kellu jtenni l-kliem ta’ SanPietru: “Għand min tridna mmorru? Inti biss għandek il-kliem tal-ħajjata’ dejjem’’. Huwa għalhekk li għal aktar minn għoxrin seklu, il-kelmata’ Ġesù għadha ċara, sħiħa, awtorevvoli, prattika u vera. Biex jagħtuxhieda għal din il-kelma, eluf u eluf ta’ nies għadhom sal-ġurnata tallumisofru persekuzzjonijiet vjolenti, jiġu meqjusa bħala ċittadini tattieniklassi, jiġu ddiskriminati, jiġu mċaħħda mill-aktar drittijiet umani,jiġu mwarrba fis-soċjetà u saħansitra jiġu maqtula, kif għadna naqrawfl-aħbarijiet f’tant naħat tad-dinja.Żgur li l-akbar glorja tal-Kristjaneżmu hija l-lista twila ta’ tant u tantInsara, f’kull naħa tad-dinja, li f’kull żmien, b’karattru sod u qalbieni,baqgħu u għadhom sodi fil-fidi tagħhom, u lesti li jibqgħu jgħixu skontma jemmnu minkejja dak li jisimgħu jew jaraw jiġri madwarhom. Żgurli dawn ma jagħmlux għajb lill-Insara tal-bidu li kienu tassew Insarafil-katakombi, fil-pjazez u quddiem it-tribunali tat-tiranni pagani. Insaradejjem u kullimkien, onesti u kuraġġużi dejjem u quddiem kulħadd,marbutin bil-ktajjen imma liberi fir-ruħ.X’kuntrast kbir huma dawn l-Insara qalbiena u kuraġġużi ma’ dawkl-oħra li għalkemm forsi jiddikjaraw ruħhom u jqisu ruħhom Insara,lesti li jagħtu widen għat-tagħlim ta’ tant għalliema li t-tagħlim tagħhomma jaqbel xejn mat-tagħlim ta’ Kristu. Li ma jagħtux kas tal-kelma ta’Kristu u jaslu saħansitra biex jiċħduha, u kif jgħid San Pawl, idawruwidnejhom għall-ħrejjef.Xi ngħidu mbagħad għal dawk li ssibhom dejjem lesti li jibilgħuu jagħtu widen għal kull ħaġa li jaqraw u li jisimgħu, imma le għallkelmata’ Kristu u tal-Knisja tiegħu? Li jonqsu li jistħarrġu l-verità?Li jibqgħu lura milli jinfurmaw ruħhom sew biex ikunu jistgħujindunaw bl-ingann ta’ dawk li jbellgħulhom ir-ross bil-labra? Liżgur ma għandhomx il-kuraġġ li wera darba t-twajjeb Beatu ĠwanniXXIII, li wara li sar Papa, f’laqgħa li kellu mal-ġurnalisti, qalilhomf’wiċċhom: “Ktibtu ħafna affarijiet fuq il-Konklav, imma ma qrajtxħlief żewġ versi li kienu veri”.•INTERVISTAIl-Vari tal-Ġimgħa Mqaddsafil-Gżejjer MaltinQegħdin inġibu din l-intervista li Emmanuel Cutajar għamel lil Dr JosephGrima, awtur tal-ktieb “Il-Vari tal-Ġimgħa Mqaddsa fil-Gżejjer Maltin.”* Dr Grima, tista’ qabelxejn tgħidilna kif tnisslet fikdin l-imħabba lejn l-istorjatal-vari tal-Ġimgħa l-Kbira filgżejjerMaltin?— Nista’ ngħid li litteralmenttwelidt fil-vari tal-ĠimgħaMqaddsa kemm minħabba lil-familja u l-antenati tiegħikienu jagħtu sehemhom filpurċissjonijiettal-lokal kif ukollgħax twelidt u trabbejt f’raħal,Ħal Qormi, fejn il-manifestazzjonijiettal-Ġimgħa Mqaddsahuma parti integrali mill-ħajjatal-lokal. Inżid li writt l-imħabbagħall-Istorja mingħand ommi uli l-interess tiegħi jmur aktar ‘ilhinn: it-taħriġ tiegħi fl-Istorjajġegħelni nifhem li dak li jseħħf’Malta u Għawdex fil-ĠimgħaMqaddsa hu parti integrali millħajjasoċjali u reliġjuża tal-pajjiżkollu u, għaldaqstant, hu importantili ssir riċerka kemm jista’jkun profonda biex wieħed jifhemx’inhuma l-għeruq u l-oriġini talforzisoċjali u reliġjużi li lilna, il-Maltin u l-Għawdxin, għamlunadak li aħna llum.* X’inhu l-għan jew għanijietli għalih ippubblikajt dan l-istudju dwar il-vari tal-ĠimgħaMqaddsa?— Tul is-snin, ġew ippubblikatidiversi kitbiet, minn diversi awturiinkluż jien stess, li l-biċċal-kbira minnhom huma dwar ilpurċissjonijietta’ lokalitajiet partikolarigħalkemm hemm ukollxi ftit dwar il-vari tal-pajjiż kollu.Il-ħsieb oriġinali tiegħi kien lingħaqqad flimkien dak kollu li kieninkiteb u nżid magħhom materjalieħor li kelli f’idejja biex b’hekknippreżenta ktieb miktub b’modxjentifiku u b’dixxiplina storika lifih ma jkunx hemm sempliċementelenku ta’ vari bir-ritratti tagħhomu xi ftit tagħrif leġġer bħalma ġieppubblikat fl-imgħoddi għalkemmkitbiet bħal dawn ħaqqhom kull rispettukoll. Għan ieħor hu li l-qarrejjitgħallem jifhem u japprezza dak lijara madwaru u, importanti ħafna,li l-kitba tnissel fil-qarrejja dak l-ispirtu devozzjonali lejn il-ġrajjietkbar li nikkommemoraw fil-Ġimgħa Mqaddsa kif rappreżentatimix-xeni fuq il-vari.* Liema huma s-sorsiewlenin li minnhom ksibt danit-tagħrif kollu?— Ħarsa lejn il-biblijografijali hemm lejn tmiem il-ktiebturik malajr li għamilt użu sħiħminn bosta pubblikazzjonijiet libosta minnhom huma msejsa fuqriċerka oriġinali. L-etika tal-kitbatiddetta li kittieb jirrispetta dak lijkun kiteb ħaddieħor qablu, jikkritikakostruttivament fejn hu xieraqjew juri li hu żbaljat, u jagħtis-sorsi tat-tagħrif li qed iniżżel.Ma’ kitbiet ippubblikati, għamiltużu minn xi teżijiet, xi sorsioriġinali, l-istampa kontemporanjatal-ġrajjiet deskritti, l-internet,u noti tiegħi personali għall-aħħarħamsin sena li għexthom personalment.Wieħed irid jifhem liktieb bħal dan jitnissel u jikbertul numru ta’ snin u dil-kitba ilhaf’rasi mill-1985 meta kont bgħattkwestjonarju f’disgħa u sittinlokalità. Ktieb ta’ din ix-xortajeħtieġ numru enormi ta’ ritratti li,f’dan il-każ, tmenin fil-mija minnhomħadthom jien fuq medda ta’bosta snin u ssupplimentajthomminn xogħol ta’ diversi ħbieb liwkoll għaddewli xi ritratti antikili ma kellix aċċess għalihom.* Kif inhu mqassam dan ilktieb?— Bħalma diġà għidt, ma ridtxnippreżenta sempliċement elenkuta’ vari. Għaldaqstant, ħassejt lihu importanti li ninkludi kapitli lijqegħdu l-vari fil-kuntest proprjutagħhom. Il-ktieb qassamtu fi tmienkapitli li l-aħħar tlieta biss huma l-elenku tal-vari tal-Ġimgħa l-Kbira uĦadd il-Għid b’ritratt għal kull statwau wkoll ritratti u deskrizzjonijietta’ vari li m’għadhomx użati.* Storikament, x’influwenzibarranin kellhom il-Maltinfl-interess u l-imħabba kbiratagħhom lejn il-purċissjonijiettal-Ġimgħa l-Kbira?— Għal bosta sekli, Maltakienet marbuta mill-qrib ma’Sqallija u Spanja. Ma jistax jonqosli l-Maltin ma jiddakkrux almenuxi ftit mill-influwenzi kulturali ureliġjużi li ġabu magħhom dawnil-kuntatti. Kellna kittieba li dawnl-influwenzi esaġerawhom mhuxħażin iżda hu fatt, biex nagħtieżempju, li l-eqdem vara eżistentifil-purċissjonijiet Maltin hi importazzjoniminn Sqallija madwarerba’ sekli ilu. F’Malta kellnafil-purċissjonijiet, għalkemmilhom snin kbar li nqatgħu,nies li kienu jifflaġellaw lilhominfushom, drawwa li għadhateżisti f’xi nħawi fl-Italja t’isfel.Iżda din l-influwenza barranijama ġabitx magħha imitazzjonigħamja u l-purċissjonijiettagħna żviluppaw b’mod differentiminn dawk Sqallin jewSpanjoli għalkemm xi punti ta’qbil hemm ukoll.* Taħseb illi ż-żieda talvariu d-diversi stili tagħhom,u ż-żieda fil-karattri li jieħdusehem fil-purċissjonijiet tal-Ġimgħa l-Kbira jżidu d-devozzjonital-Maltin?— Hemm ħwejjeġ li jżidu uoħrajn li jnaqqsu d-devozzjoni uallura neħduhom separatament.Iż-żieda tal-vari u l-episodji lijirrappreżentaw per se għandhoml-iskop li jżidu d-devozzjoni.Id-devozzjoni tonqos minħabbal-mod kif ikun ippreżentat l-episodjupartikolari b’movimentaresaġerat tal-figuri tal-vari. L-artist għandu jirrestrinġi l-esuberanzatiegħu u għandu dejjemiżomm f’rasu li l-iskop ta’ varaproċessjonali hu appuntu li toħloqdevozzjoni. Biżżejjed li wieħediħares lejn vara msejsa fuq l-istilPurista tas-seklu dsatax u jqabbilhama’ xi statwi li ġew prodottidan l-aħħar kwart ta’ seklubiex jifhem dak li qed nipprovanispjega. U hawnhekk nagħti tortlil dawk l-awtoritajiet li jħallu danisir, kemm min japprova l-abbozzkif ukoll min jikkummissjonahom.Artist partikolari lili qallili hu irid jaqla’ x’jiekol u allurajkollu jaħdem dak li jordnawlu.Rigward iż-żieda fil-karattri– li mhumiex parti mill-ktiebtiegħi għax dan jittratta dwar ilvaribiss – inħoss li diversi lokalitajietwaqgħu fl-esaġerazzjoniu xi awtoritajiet qed iħallu lilmin ma jifhimx imexxihomminn imneħirhom. Karattri lima jidħlux fl-istorja tas-salvazzjonim’hemmx posthomfil-purċissjonijiet tal-Ġimgħa l-Kbira li wħud minnhom saru bissshow, inklużi l-parati bis-suldatili jsiru qabel il-purċissjonijietu l-użu ta’ annimali. Isir ftaħirfuq kemm ikunu ħadu pjaċir jarawhomit-turisti iżda nistaqsijien: il-purċissjonijiet isiru għatturistijew huma kontinwazzjonital-funzjoni reliġjuża li tkungħadha kemm intemmet fil-knisja?Suppost li tal-aħħar, immaqed isir hekk? U l-awtoritajietfejn qegħdin biex jimponu s-sensreliġjuż? Bħalma jiġri bosta drabi,l-ewwel nagħlqu għajnejna għal lijkun qed jiġri u meta niftħuhomikun tard wisq.Dan il-ktieb hu għall-bejgħmill-ħwienet ewlenin u għal aktartagħrif ċemplu BDL 21380351.