corpvs scriptorvm ecclesiasticorvm latinorvm, vol. xxiii - World eBook ...

CORPVS SCRIPTORVM ECCLESIAS- 

TICORVM LATINORVM, VOL. XXIII 

Classic Literature Collection 

World Public Library.org

Title: CORPVS SCRIPTORVM ECCLESIASTICORVM LATINORVM, VOL. XXIII 

Author: 

Language: English 

Subject: Fiction, Literature 

Publisher: World Public Library Association 

Copyright © 20, All Rights Reserved Worldwide by World Public Library, www.WorldLibrary.net

World Public Library 

The World Public Library, www.WorldLibrary.net is an effort to preserve and 

disseminate classic works of literature, serials, bibliographies, dictionaries, 

encyclopedias, and other reference works in a number of languages and countries 

around the world. Our mission is to serve the public, aid students and educators by 

providing public access to the world's most complete collection of electronic books on-line 

as well as offer a variety of services and resources that support and strengthen the 

instructional programs of education, elementary through post baccalaureate studies. 

This file was produced as part of the "eBook Campaign" to promote literacy, 

accessibility, and enhanced reading. Authors, publishers, librari and technologists 

unite to expand reading with eBooks. 

Support online literacy by becoming a member of the World Public Library, 

http://www.WorldLibrary.net/Join.htm. 


www.worldlibrary.net 

*This eBook has certain copyright implications you should read.* 

This book is copyrighted by the World Public Library. With permission copies 

may be distributed so long as such copies (1) are for your or others personal use only, 

and (2) are not distributed or used commercially. Prohibited distribution includes any 

service that offers this file for download or commercial distribution in any form, (See 

complete disclaimer http://WorldLibrary.net/Copyrights.html). 

World Public Library Association 

P.O. Box 22687 

Honolulu, Hawaii 96823 

info@WorldLibrary.net 


(J0RPV8 

SCKIPlÔRVM ECGLESIASTICOllYM 

LATINOEVM 

EDITVM CONSILIO ET IMPENSIS 

ACADEMIAE LITTERARVM CAESAREAE 

VINDOBONENSIS 

VOL. XXIII. 

CYPRIANI HEPTATEVCHOS 

EX KECENSIONE 

RVDOLFI PEIPER. 

PRAGAL VINROBONAE LIPSIAE 

F. TEMPSKY. p\ TEMPSKY G. FREYTAG. 

B'HLlopOT-A ACADEJIIAK LirTERARVM CAESAKKAK VINDORO.XEXSIS. 

:mdc('(;iaxxxi.

CYPRIANI /. 

GALLI POETAE 

HEPTATEVCHOS 

accedunt incertoniin de Sodoma et Tona et ad senatorem carmina 

et Hilarii quae feruntiir in Genesin. de Maccabaeis atque de 

Euangelio. 

rccensuit ct commentario critico instruxit 

RVDOLFUS PEIPER. 

PRAGAE MNDOBONAE UPSIAE 

F. TEMPSKV. F. T E M P S K Y

PROOEMIVM 

Cypriaiii Galli honiinis carmina, quibus Veteris Testamenti 

historianim tota series enarratur. ad posteros non seorsum edita 

uenerunt. sed ab exeunte septimo saeculo in unum corpus con- 

iuncta cum aliis poetis. qui mundi creationem ceteraque gesta 

ueteris testamenti persecuti sunt: in quibus summum locum 

obtinet Alcimus Auitus Yiennensium in Gallia episcopus. eius 

collectionis uetustissimam memoriam exhibent catalogi ueteres 

Laurissensis Cluniacensis Bobiensis coenobii. 

Catalogus codicum S. Nazarii Laurissensis scriptus s. X 

hunc adfert titulum (G. Becker, Catalogi ueteres p. 111 n. 

468 sqq.)^): 

Metrum Cypriani super Heptateuchum et Kegum et 

Hester ludith et Machabaeorum. Metrum Alcimi ad Apol- 

linarium episcopum libri VI : I de initio mundi II de 

originali peccato IH de sententia dei IIII de diluuio mundi 

V de transitu maris rubri [de decem phigis Aegypti] ^) 

VI de uirginitate. metrum Dracontii de fabrica mundi. 

metrum Columbani. alii uersus quam plurimi. in uno 

codice. 

Inter Cluniacenses libros catalogus intra annos 1158 et 

1161 conpositus (L. Delisle. Le Cabinet des manuscrits II 459 

sqq.) recenset hunc codicem: 

537 Volumen in quo continetur Alchimus episcopus in 

eptateucum uersifice. et in libros Kegum Paralipomenoc 

Hester ludith Machabeorum. et opusculum de ueteri Testa- 

mento, natiuitate ac passione domini excerptum de Virgiliano. 

^) distinxi liunc titulmn in prooemio Auitiano p. LIII. 

-) his uerbis. quae uncinis inclusi, significatur notissimum illud 

Eugenii carnien uigesinmm ed. Sirmondi, quod non suo loco recensetur. 

sed aut legebatur post Dracontium inter Eugeniana carmina, aut subiectuni 

erat quinto Alcimi libro propter argumenti similitudinem. 

XXIII. Cypr. poet. *

II P r e m i 11 tii. 

de sententia dei. de diluuio mundi, de originali peccato, de 

transitu maris rubri. et de enigmatibus uariarum rerum. 

Bobiensium autem librorum recensus s. X. conscriptus 

(Becker p. 69 n. 409) breuius haec sic conplectitur 

librum T in ueteri testamento conscriptum metrice ^). in quo 

continentur libri Alchimi et Catonis. 

Itaque in Nazariano habes Cyprianum cum adseclis. Alcimum 

Auitum integrum. Dracontii Eugenianam editionem. Columbanum, 

alios uersus quam plurimos : in Cluniacensi Cyprianea ad Alcimum 

transcripta - ). inter adseclas praeter Paralipomenon adparet 

Probae cento plenus. sequuntur Alcimi Auiti libri haud scio an 

librarii errore turbato ordine primoque et ultimo omissis : non 

recensetur neque Dracontius neque Columbanus. sed ex incertis 

uersibus, quos Nazarianus adfert •'). ponuntur aenigmata uariarum 

rerum (ut puta Symphosii, Aldhelmi. quae cum Probae opusculo 

olim coniuncta erant'^). aliorum). tertius denique Bobiensis priora 

omnia nomine Alcimi conplexus aenigmatibus adiungit Catonera •'). 

num quis dubitabit quin hi tres libri eadem prorsus carmina 

habuerint atque etiam plura quam catalogi exhibent *'). quos ([ui 

conposuerunt. singula recensere supersederunt ; nisi forte in ex- 

treraa parte librorum alia in alio libro carmina aut absumpta 

sunt mala fortuna aut aliunde addita. 

Aeuo autem Carolino Wigbodo uel Wicbodus presbyter. 

Sti Nazarii ut uidetur farailiaris, quaestiones sacras conposuit de 

heptateucho '). quos Carolo regi inscripsit: eas catalogus Lauris- 

sensis his uerbis indicat: 

') de Dracontio uel Amoeiio (•ogitabat J.Huemer.Wiener Studien 1885 p.331 

2) nempe in titulo codiois; nam in subscriptionibus, quod Hbri nostri probant, 

ubique sine dubio Cypiiani nomen legebatur, ut legitur in Lt 

^) in eodem catalogo ex cod. 453 notantur „eiusdem (sc. Paulini Petric. 

uersus quam plurimi id est LXX." 

4) cf. Schenkelius Proba p. 523. 

5) sic in codice Tullensi n. 176 (Becker p. 152) erat „Sedulius cum Cat- 

tone et pluribus aenigmatibus," in Augiensi n. 320 (Becker p. 10 

„metrum Porci Catonis et aenigmata Ciceronis." 

6) e. g. carmina de Sodoma et lona. de quibus infra agetur. 

!) uel octateucho, qua de re uid. ad Auitum p. LVI n. 4, 

: 

1

Prooemiuni. III 

Collecta quae collexit Wicbodo ex opusculis Saucti Augustini 

Ambrosii Hieronymi et ceterorum patrum in quinque libros 

Moysi in uno codice. 

plenior est titulus quem Martenius ex codice Treuirensi dedit : ^) 

Liber questionum super librum Genesis ex dictis sanctorum 

patrum Augustini Gregorii Hieronimi Ambrosii Hilarii Hisi- 

dori Eucherii et lunilii. 

Mox siue ipse auctor quaestioniim uel collectorum. siue 

alius nescio quis, quo eis quaestionibus egregium praesidium 

atque ornamentum pararet. praemisit singulis libris carmina 

Hilarii Probae Alcimi Dracontii Cypriani ceterorum ad hepta- 

teuchum pertinentia, ^) recisis quae aliena erant'"^). quae si non 

omnia. at pleraque in uno codice Nazariano coniuncta inuenisset. ^) 

talis fuit codex quem monasterium Centulense a. 831 

possidere Hariulfus ait in Gestis ecclesiae Centulensis siue 

S. Kicharii (ed. D'achery. Spicileg. t. Iin p. 419, ed. nou. t. II 

p. 310. G. Becker Catalogi p. 26 n. 81): 

Hilarii autem de fide sanctae Trinitatis. (luaestiones Hilarii. 

^) de recentioribus codicibus uid. prooemium Auitiaii. p. LV et LVII n. 

77 : ex Treuireusis Maximini codice priora aliquot capita edidit Maite- 

nius collectionis suae tomo VIII p. 295—298; inscriptionem cum laude 

Caroli regis et adlocutione ad librum ex Martenio repetiuit E. Duemmler 

PLC I p. 95—97. 

2) nam cum Marii Victoris earnien tum Scdulii ]>rior pars (I 1— 274) et 

Amoeni enchiridion prorsus aliena erant a proposito auctoris quae- 

stionum; Helpidii tristidia dubito an non cognita habuerit Gallus homo. 

2) recisis quae aliena erant: nam Probae centonis alteram partem quae 

cst de nouo testamento resecuit atque etiam de lona carmen, 

neque minus ex Alcimi poematis librum de uirg-initate; Eugenii porro 

praefationes et monosticha et satislactionem Dracontii. quae pleraque 

eum habuisse testis est Wigbodus in uersibus ad Carolum scriptis. 

quos magna ex parte mutuatur ab Alcimo Eugenio. 

^) equidem putauerim numerum carminum ab Xazariano traditorum 

non auxisse hominem istum, sed minuisse. sane Hilarii Genesin unde 

adsciuerit et carmcn de Sodoma, non liquet. nam in catalogi titulis 

nonleguntur; Probam quin ex ^Sazariano sumpserit. uix est dubium et 

indicatur Cluniacensi titulo ; nec defuisse de Sodoma carmen in 

Nazariano cum lona ab ipso poeta coniunctum ex Sicchardi uerbis 

facih:; conicias.

lY r (> e in i u in. 

Cypriaiii. Alciini Aniti. Hieroiiymi. Aiigiistini siiper Peiita- 

teuclium in J uol. 

atque nescio an hunc in ordinem referendus sit liber quem 

recenset catalogus monasterii Augiensis (Sindleotes Awa) scr. 

a. 823—838 (Becker p. 17 n. 29): 

Alcliuini magistri quaestiones super genesim et metrum 

Alcimi Auiti episcopi uol. I. 

nam quod Alcuinus nominatur. qui sane eius generis quaestionum 

auctor fuit. id hoc loco temere factum esse Alcimi carmina 

addita demonstrare uidentur. quod autem alius bibliothecae 

Centulensis codex (Becker p. 28 n. 187) post Aldhelmum .metrum 

cuiusdam de ueteri et nouo testamento cum uita Cosmae et 

Damiani metrica in I uol." habere dicitur. non ad Cyprianum. 

s^d ad Probam pertinere persuasum habeo. 

tales denique sunt libri. quibus nos seruata Cypriani carmina 

debemus. Laudunenses duo. quas cum in prooemio Auitiano 

accuratius descripserim. quam potero breuissime quae opus sunt 

de eis persequar. 

L a u d u n e n s i s 279 foL max. s. VIIII in.. truncatiis est initio 

et hne. nam interierunt primi quaternionis folia 1 et 2 ; mutilus 

est liber inde a f. 159'' col. 2. multas lacunas habet in ludicum 

libro a u. 249 putredine ortas, abrumpitur f. 163" col. 2. inter 

quaterniones D et E tria folia (32—34) interposita sunt. quae 

tamen pr. m. scripsit. f. 34'" uacuum est. ^) 

') Propria quaedam libri A subsenbaiu : nionos^-llaba c o se ne saepc 

nuiuero in A (atque etiam in C) accentu firniantur: e 6 sc ne. notae 

eriticaepassim inueniuntur.plerumque triapimcta in sinistromarginepraefixa. 

rarius dextrorsum adiecta. aut superposita lectionibus dubiis, aut subscripta 

litteris quae delerentur {quae N 331, nos^ 923. quid X 500); frequentei' 

crux nuda V. aut crux puncto ornata . 

semel Xj (antigraphus ? X 43(:)i. 

etiam -f (E 41)7 IN 204. 206). rarius E aut oheliscus (—) ut G 16;', aui 

denique a littera (G 1277). raro in prioribus libris. accuratius in ludicum 

uersibus laceris puncta ista conmemoraui. praeterea conmemoratu dignumest. 

quod in A adscriptus est alia manu ante ultimum Genesis uersum numerus 

XXIII, ante ]»rimum Exodi uersum legitur dini .i. {^dimidvmn. est) antc 

primum Deuteronomii .i. minus {-- est minus). 

Sectiones, quas faciunt libri, atque inprimis A, non indicaui in adno- 

tatione. quia lubrica erat res ; sed exempli gratia hoc loco referam, quae in

i* r e in i u ni 

Laiidiiii eiisis 273 (olim sign. n. 360, uaria opera) forma b 

quaternaria max. s. VIIII ex. -Hiinc librum dederunt Bernardus 

et Adelelmus deo et S. Mariae Laudunensis ecclesiae. Si quis 

abstulerit offensionem dei et sanctae Mariae incurrat." de hac 

inscriptione uid. F. Eavaisson in catalogo Laudunensi (Catalogue 

general des mss. des bibL pubL des dep. t. I) et E. Miller in 

iôtices et Extraits XXIX 2 p. 6 sqq. integer est liber ab initio 

et in fine ; itaque Hilarii carmen. quod est mancum in A. totum 

habet et in fine nouem capituki libri ludicum explanantur. quorum 

ultimum est de Euth Moabitide : «Explicit expositum libri Euth.'' 

Vterque codex eadem habuit ab initio, praeterquam quod 

lil)rario alterius B non praesto erant carmina in Genesin et 

Exodum maiorque pars carminis in Leuiticum. ecce tabulam. 

qua quae carmina in utroque libro legantur atque quo ordine 

demonstretur 

: 

A B 

!'• !' metruia sancti Hilarii Pictauiensis 

1" 

. 

episcopi in Genesi. 

Proba de aeptatico. 

Cipriani de Soduiua. 

Alcimi Auiti carminum libri 1—1111. 

Dracontii liber ]. 

liber Geneseos metricus Cii»riani. 

Alcimi liber \ 

nietrum de Exodo. 

. 

liber Leuiticus (m B cleest maior pars, 

adsunt uu. 273—309). 

metrum super Xumerum. 

metrum Deuteronomii. 

metrum lesu Xaue. 

nietrum super librum ludicuiii. 

Exodo sunt. niultae igitur in A, rarae adparent in B eaeciue congruae 

cuiii A (X); non consentit 6', cuius sectiones uncis inclusi. 

E 22, 43. 57, 94, 117. 126, 104. 177. 188, 218. 243, 257. 265, 286, 

338, 351. 366 (X). 406. 420 (X). 441. 457. 467 (L). |484]. |488]. 496, 501. 

507, 543 (L), [5601, 572. .598, 611 (i). 644. 695 (X). 707 {L\ 712 (i), 730, 

[741], 754. |7(;2], |772], 836. 855, |861|, 870. 883, [894]. |910], [918], 923 

{L). 931 (X). |946|. 9t8, 963, 979, 983 (L). 1000. 1021, 1034 {D. 1056, 

[1072], [1082J. 

1110 (Z). 1134 (L), 1152. 1169. 1196 (L). 1218. 1226 (X), 

1249 (L). 1256 (/">). 1275 (L). [1283]. 1290. 1311, 1323. 1330 (L). 

V

VI P r o e 111 i u iu, 

QiiaesubiectaesuiitCypriaiieiscarmmibiisanonYmaequaestiones 

(uel explanationes uel exposita) de singulis libris uel meiris, Wigbodi 

sunt quaestiones istae in heptateuclrum. de quibus supra dictumest. 

Cognatus est cum Laudunensibus nec tamen ex ipsis deri- 

uatus (^nam non habet lacunas aliquot quae in L sunt, ut 

Centulensis libri prolem esse suspiceris) codex Parisinus lat. 

14758 olim Sti Yictoris 380 s. XIII. continet is priorem partem 

operum libris Laudunensibus traditorum conglutinatam cum alio 

codice qualis erat Cluniacensis 524 aut 526 ^). Prudentius atque 

Sedulius. qui in fronte fuerunt. nunc sunt abrepti praeter Seduli- 

anum IIII 172 sqq.. quod excipit Arator. Prosperi epigrammata. 

luuencus, sequuntur Hilarius in Genesin. Proba de eptatico. 

Cypriani Sodoma, Alcimi libri I—IIII. Dracontius de opere sex 

dierumiPrima dies etc). liber Geneseos metricus Cypriani 1— 165. 

ex hoc libro G. Morelius a. 1560^) iterumque a. 1564^) Hilarii 

Genesin, Cypriani fragmentum, de Sodoma carmen. Dracontium 

edidit; ante Morelium Hilarii carmen ex eodem Victorino de- 

scripserat Ludouicus Miraeus "'). Cyprianea contulit G Hartel ^j, 

ipse paucos uersus contuli. ex Harteliana tamen conlatione atque 

contextu Moreliano nec non ex censura Schenkeliana ') nullius 

esse pretii lil^rum satis constat. 

0) Chin. 524: Volimien in quo continetur Arator. ideiu Fortunatus ut 

supra, Porplivrius. luuencus. Sedulius. Fortunatus. Auiti episcopus. — 

(le cod. 526 uid. inlra. 

') Cl. Marii Victoris oratoris ]\[assiliensis AVllHKIAI, seu comiuentatio- 

nuni iu Genesin lib. III. Epigrammata uaria • 

. . Hilarii Pictauiensis 

episc. ilenesis. Cyiiriani. Genesis et Sodoma. Dracontii. de opere sex 

dieruni . . . Parisiis. 

M. J). LX. Apud Guil. Morehum. — huius editionis 

exemplar, (|uod est in bibl. Bodleiana, adscriptas habet duabus s. XVI 

manibus b:'ctiones ali(|uot ad Genesin et Sodoma, quae cum Cauchii 

Fabriciiqnc inu^mtis. aliquotiens cum manuscriptis hbris consentimit. 

2) Cypriani opera [ed. (Juil. Morelius] Parisiis apud Guil. Desbois 1564. — 

in appendice est Genesis. de Sodoma carmen. de cruce domini, ad 

([uendam senatorem. 

-) Hilarii Pictauiensis opera a. 1544. 

^) S. Thasci Caecih Cypriani opera omnia rec. . . Guilehnus HarteL pars 

lU Vindobonae 1871 p. 283—305. 

^) Probae Cento rec. C. Schenkl (Poetae christiani minores pars I) 

Vindobuiiae 1888 prooem. p. 519.

P r e m i u m. VII 

Colbertiiium aliqueni librum Victorino non praestantiorem 

in Hilarii Genesi edenda praeter ipsum Victorinum atque Laudu- 

nensem alterum (B) adhibuit Coustantius ^). erat is haud dubie 

Paris. 8321 olim Colbert. chart. et membr. s. XV : insunt Arator, 

luuencus, Hiiarii Genesis. Cypriani Sodoma. Alcimi Auiti carmina, 

Dracontius de opere sex dierum, Physiologus, alia. 

Cod. Parisinus lat. 13047 s. VIIII. olim Corbeiensis. ^ 

inde ab a. 1638 Sti Germani de Pratis n. 841 (uid. L. Delisle, 

Inuentaire des mss. de SaintGerraain. Paris 1868 p. 86: G.Hartel, 

praef. ad Cypriani opp. III p. XXII : H. Omout. Eevue de philo- 

logie. n. s. IV. 1880 p. 67 sq. : E. Peiper. Alcimi Auiti opp. 

p. LX adn. 85 : I. Huemer. Sedulii opp. p. XLIIII). 

Ex hoc libro Martenius primus totum Geneseos librum (ex- 

ceptis uu. 325— 378) edidit ampliss. collectionis tomo IX Parisiis 

1733 p. 14— 56, Martenii textum repetiuit Areualus in appendice 

I luuenci Komae 1792: utrum Martenii an Areuali exemplar 

recusum sit inlibro ^Cypriani Genesis. Cambrai. Hurez 1825" quera 

indicat Quicherat Thes. poet. p. XII. nescio : ego non uidi. 

Auctoris nomen is qui coutextum scripsit non uidetur 

posuisse : qui tabulam scripsit. luuenci. recentior quidam Sti 

Cypriani carraen esse putauit. neque cetera quae insunt carraina 

(ad Felicem de resurrectione raortuorura. ([uod Sto Cypriano 

adscripsit Martenius, centoqiie ille de uerbi incarnatione, qui iam 

tertio editus est post Marteniura) auctoruni noniinibus insignita 

sunt a librario. (juidquid auteni in codice conscriptura est. sine 

dubio fiuxerunt ex multis antiquioribus libris uel potius librorura 

fragmentis. qua in re menioria dignum est illad ([uod in iine 

Genesis non solum Jegitur: Fivlt Gniesis, sed teste Martenio 

additur etiam libri qui in archetypo se(juebatur inscriptio 

Liripif K.iodus. 

Desideratur ut dictum est Genesis c. VIIIl uu. 325—378; 

eontextus raendis scatet turpissimis, non semel uersuura ordo 

turbatus est; habet tamen uersus aliquot. qui desiderantur in A 

') Hilarii Pictauiensis opera (ed. ]\rauiinorum) Paris. 1663 Fol. p. 1370 sqq. 

:

\ IIJ P r e 111 i u ui. 

(734— 736, 1418—1420). librum iii Imius editionis utilitateni 

contulit E Hauler. ^) 

Itaque cuim multos codices Cyprianeorum carminum nono et 

decimo saeculo fuisse in Gallia Galliaeque confinibus locis uide- 

amus. atque etiam post medium saeculum XII in Cluniacensium 

monasterio. (|uidni in Anglicanis quoque bibliotlieeis fuisse credamus 

ex Eomanis itineribus adlatos ? Eomae fuit Aldhelmus 

c. a. 690. qjii monasterium Malmesburiense litterarum sedem 

celeberrimam reddidit. Bedae monasterium ex liuius uiri scriptis 

conicere licet (juam fuerit locuples librorum, quos Benedictus 

et Ceolfridus abbates adportauerant (etiam ex Gallia Benedictus 

innumerabilem libi-orum omnis generis copiam attulerat^). porro 

utrumque Cyprianea carmina liabuisse in patria et pleniora quidem 

quam nos. ex eorum scriptis apparet'"). non dubium igitur, quin 

Alcuinus in ipsa Eboracensium libraria, quam quidquid scri- 

pserunt Aldbelmus et I]eda possidere ait u. 1-546 quamque ut 

augeret ipse Aelberti abbatis comes Komam profectus est (Ebert 

II 15). heptateuchum Cypriani. cuius uersus aliquot laudat^^)- 

legere potuerit. cum inter Christianos poetas, quorum codices 

') eius (le uariis maiiibus. (juibus contextus seriptus est. uerba sunt 

haee: ..ni 1 luaciit zwisclien ec und et fast gârkeineu Unterschied. a' erscheint 

Sdwohl \m- ac wie tiir ci i;'(.'setzt, //' nicht allein fiir /5. sondern haufig fiir n^. 

Diese Hand bediciit >i(h ein(}r zienilich scliwarzen, ni 2 einer etwas lichteren 

Dinte. Die letztere, welche auBer der Seite 2^ auch den falsch eingehefteten 

quaternio r

P V e 111 i u 111. TX 

Ebroiceiisis libraria possideat. etiam Alcimuni coinineDioret ^ ). 

ne(|ne mirum Aetliehvulfnm qiioque s. YlIIl in. in siio 

monasterio Cyprianiim legisse. cuius Exodum imitatur-). sed 

horura librorum praeter paucos uersus. quos Angii illi inde 

laudant. nulla ad nos uenit memoria. '^) nam ex Anglicanis 

libris qui unus seruatus est. non uidetur a Gallicanis nostris diuersae 

esse originis. Cantabrigiensem dico qui unum Cvprianum continet. 

summam is cognationem cum Laudunensibus prodit. quamquam 

Wigbodianos commentarios prorsus abiecit cum ceteris eius con" 

lectionis carminibus. 

Cantabrigiensis collegii S. Trinitatis IJ. 1. 42') membr. C 

s. XI foliorum 110 formae octauae ; altus 18 centim.. latus 8.70 

centim.. uicenorum uersuum in una quaque pagella. priores XIII 

quaterniones (fol. — 103. nam primum primi quaternionis folium 

uacuum est ideO(|ue numero caret) insigniti sunt litteris A—N : 

secuntur septem folia 104— 110. quorum nullum. ne f. 109" 

quidem quaternionis notam liabet '). initiales sectionum uel' 

capitulorum carminis litterae maioi-es sunt pictaeque aut rubro aut 

uiridiaut bruno colore. in praetixo folio legitur: Aldcrnins lan: 30 

Viol. adiecta est in calce aliena membrana uel saltem lineis in- 

scriptis carens. ubi legitur possessoris ni fallor nomen Thomas 

(Sheffield?) ; 

in scorteo integumento arma posses- 

soris inpressa sunt : quadratum scutum. a laeua parte superius 

alba crux decussata in rubeo campo. infra aureus leo ad laeuam 

') u 1550: (|uid ([uoque Sedulius uel quid canir ipsc luucucus. Alcimus 

et Cleuiens. Pr(3Sper. Paulinus. Arator. (ûid F(»rtunatus uel quid Lactautius 

edunt. 

2) sc. E 1034. 1082 S(|. ((pii codicem nostrd A similcm liabuisse 

eum probant) 1103. 1304—1325. uid Karolino-isclie Diclitungen unter- 

sucht von Ludwig- Traube. Eerlin 1888 p. 17 not 2 p. 22 S(j(|. \>. 32 

not. 1 et 2. 

^) uid. tamen (juod adnotaui infra p. XIV. 

4, Catalogi Angliac et Hiberniae. Oxon. 1697 I 3 j.. 1)9 n. 448. 

•'I f. 110 (lud. 244— 283) cum ipse librum dcscriliebam. non suuni 

locuni obtinebat : iiam cum olim esset primum quaternionis folium (110. 

1(»4. 105. 106—107. 108. 109. x), post reuulso folio .c (quod erat ua^ûunu 

]ter errorem ultimum in locum est delatum. nunc librum denuo ligatum 

ucrumque ordinem restitutum esse lohn B. Mayor scribit.

X P r 111 i u m. 

partem progrediens in rubeo carapo : dextrorsum supra rubeae 

et aureae rutae. infra campus albus. 

Cypriaiii heptateuchos sublatus est sine dubio ex Wigbodiano 

opere : omissi sunt in Genesis et Exodi confiniis 608 uersiculi 

(G 1184—1498. E 1—293) sic tamen ut et subscriptio Genesis 

et Exodi iiiscriptio adpareat : porro inter Deuteronomium et lesu 

Naue uersiculi 150 desunt (D 285—288 IN 1— -146), ubi con- 

tinuatur carmen ut nulla fenestra adsit. porro IN 364—547 i. 

184 uersus omittuutur nulla fenestra. has iacturas non est quod 

inputes librario : fueruiit in codice unde is carmen descripsit 

multis foliis truncato. sed abrumpitur carmen medio in folio 109 

ludicum uersu 50() sic ut plena sit pagina 109'" uiginti uersuum. 

109" nulhim litteram contineat. ut ne fliiif quidem uerbo concludatur 

liber. cuius rei multae excogitari possunt causae : nam 

aut menibranae defecerunt scriptorem. aut aliud in monasterium 

traiisiit. aut aegritudo uel ipsa mors ad rem persequendam im- 

pediuit — aut. r|uod est uerisimillimum. nihil amplius in exem- 

plari suo inuenit et tamen tinem adesse dubitauit subscribere. 

Non praetereundus est hoc loco Mico monachus Centulensis, 

(olim Gemblacensis) s. X. deterior 

Bruxellensis 10077 s. XIJ. ex his exemplis quae Cypriani sunt 

aut uideiitur esse. mecum conmunicauit Ludouicus Traube, ciii 

Miconis opuscuhi edenda suscepit in tertio Poetarum Caroli- 

Horum tomo. 

Verum Mico iste etiam ex simili conlectione non multo 

uetustiore uersiculos hausit. cui nomen erat Exempla diursorum 

auctorum: ea ex A'âticano libro Keg. 215 s. VIII/VIIII 

—

P r e iTi i u m. XT 

inscribitur exemplare super uersus auctorum (G. Becker 

p. 176 n. 115). quae exempla cum septimi nuper saeculi esse 

censuissem in prooem. Auitiano p. LXVIIL ex Pauli Diaconi 

Walafridique Strabonis uersiculis. quos inde Mico mutuatus est. 

L. Traube non multo ante a. 825 conlecta uidit (Rliein. Mus. 

1889 p. 479). qui quod conlecta suspicatur in Germanico quodam 

monasterio. fortasse Augiensi, nescio an rectius Gallicam originem 

eis adscribamus. quam etiam Vaticanus liber prodit. naui S. Mariae 

Forcalqueriensis olim fait. inter codices. quibus auctor est usus. 

unus uidetur Persium et luuenalem cum Prisciani periegesi 

coniunctos habuisse ; ex Cypriano quattuor liabet uersus (190. 

191. 195. 196) ex Exodo Numero lesu Xaue sumptos : interpositi 

sunt tres uersiculi. quorum unus est incerti auctoris fl92 sur- 

gentes acinos uarios et praesecat uuas\ alter (19:^) Eugenii ex 

hexaemero 210. tertius (194) lâulini : unde facile est suspicari 

Cypriaui codicem similem nostrorum adhibuisse coUectorem. in 

quo et Eugenii et aliorum carmina multa essent coniuncta. 

Eedeamus ad Miconem. qui ex quattuor Cypriani locis quos 

Exempla praebebant. tres recepit. ex ipsis Cypriani carminibus. quos 

(juidem nouerimus tredecim selegit : atque ita facit. ut in Genesi 

non Cypriani sed Binancii Ouidii Prosperi nomen ad])onat. in 

ceteris Alchimi ('excidit hoc nomen E 29); unum praeterea 

uersum selegit ex Sodomorum carmine quem Vir. (i. Alrgiiiano) 

adscribit. unum ex Hilario. quem tribuit Alchimo. liaesitabat 

igitur in prioribus codicis sui libris, cui adscriberet, mox Alcimi 

esse. qui fama superabat ceteros. sibi persuasit cum raultis suae 

aetatis et posteriorum hominibus. quamquam in sul)Scriptionibus 

singulorum librorum Cypriani nomen non desiderabatur. 

Sed praeter hos locos alii dantur Alcimo. qui in ueri Alciuii 

carminibus non inueniuntur. acceduntque alii auctoris nomhie 

carentes. quos. cum dubium non sit quin ad ueteris testamenti 

lihros pertineant eundemque auctorem et sermone prodant et 

prosodiacis rarionibus. facile tihi persuadeas Cypriani esse ex 

deperditis lihris illis. quos et Laurissensis et Cluniacensis libri 

titulus nominat. unde cum pleniorem fuisse etiam Miconis iibrum 

quam Laudunenses nostros cum (/antabrigiensi appareat. praeter

XII P r e m i u ni. 

(.'eiituleiisera iliiim Wigbodiaiiae conlectionis, quem catalogus a. 

831 confectus indicat. alium quoque iiel alios Cjpriani codices 

in Sti Eicharii cella tum fuisse suspicari licet. 

memoria. 

Alionim librorum. qui intercidisse iiidentur, exigua extat 

Corbeiensis quidam a Montefalconio p. 1408 d describitur 

in catalogo qiiem illi miserat ipsius monasterii Prior : 

. Carmina 

luuenci in uetus testamentum. quibus succedunt categoriae 

Aristotelis : cod. membr. s. X." luuencum pro Cypriano positum 

puto ab eodem. (jui in Corbeiensi Genesis libro luuenci nomen 

intrusit. 

Phil. Labbeus Xôua bibliotheca mss. Paris. 1653 p. 57 : 

-Alcimi. ait. opera poetica nondum edita in Leuiticum. Xûmeros. 

Deuteronomiuiri et libros losue ac ludicum proferemus in lucem. 

Ex Apographis mss. eo praesertim quod Theodori Pulmanni 

|t 1590| manu descriptum sibique ab Abrahamo Ortelio donatum 

misprat huc alias P. P. Andreas Schottus Soc. nostrae Presbyter." 

Xon indicantur primi libri Genesis et Exodus : unde olim diuersum 

al) nostris libris ABC fuisse librum, quo utebatur Pulmannus. 

conieci : sed tamen. cum Genesis et prior pars Exodi in Laudu- 

neiisi altero {B) desiderentur, nescio an ex hoc ille deprompserit. 

Xêque alios j^raeter Laudunenses libros habuisse Sirmondum 

(iii notis ad Auitum. S. Auiti operum ed. 1643 p. 63 sq. 

crediderim. qui Genesin (|uidem non nominat, sed in ceterorum 

librorum numeris ad Laudunenses propius accedit. quam ad 

Cantabrigiensem. nam Xumeros quidem ille 689 uersus continere 

dicit. cum sint 778. lesu Xâue 452 pro 586: sed in Exodo 

(1327. nos 1332). in Leuitico (308. nos 309). in Deuteronomio 

(287. nos 288). in ludicum (695. cum B habeat 698. A 70^'. 

(' 760) Sirmondiani numeri satis respondent Laudunensibus. 

accedit quod procliue erat errare in describendis Komanis numeris, 

ut ne eos quidem numeros. qui a nostra conputatione abhorrent, 

in Sirmondianis chartis tanto|)ere fuisse diuersos ab initio 

crediderim. 

Lim liceat in conspectu ponere. quas Cyprianeorum carminum 

partes singuli codices habeant. quas praetermittant. 

)

•X.l\ P r e 111 i u m. 

X 

NaznriaTuis liber 

i 

X 

WiiiluKliamis 

x^ x^ 

A 

X3 X4 

'" 

G 

B C 

Liber T iieque ex A iieqiie ex B deductiis est. iiani liabet 

geiiuinos uersus qui iii illis desiderantur. e. g. G 734— 73(i 

(CG). .V 51/52. 250—253. 339. E 763 sq.. 908. 968, IN 257 

iii A ouiissos. N 306 omissum in B. 

Li]»er B uoii descriptus est ex ipso A. sed ex detruncaio 

libro X;''. in quo Genesis et Exodus et Leuitici maior pars 

deerant. item N 63— 172 et 229— 284 nuUa fenestra omissi : 

i])se autem seruauit IN 257 et N 339. qui non leguntur in A. 

Yterque liiêr A et B artissime inter se coniuncti sunt. 

(juod sexcenties lectiones L littera signiiicatae testantur; nec 

tamen minus saepe B cum C consentit contra librum A. qur.e 

res facilem explicationem habet: nam quis non uideat libri 

contextum originem ti-axisse ex exemplari non pleniore quidem 

(nam quod ludicum uu. 10—69 habet. qui in L desiderantui\ 

alia\) est causa. sed iam corrupto eodem, unde etiam /> 

^) qui fieri potuerit. ut C solus seruaret hos uersus, si deriuatus (st 

ex atauo libri B, qui eodein archetj^po usus est cum A, certo quidcui 

nequeo dicere; sed, ut saepe, folium iiexu suo solutum in causa iuisse 

uidetur: sunt euim sexaginta uersus, qui sine dubio duabus pagellis pcr- 

sripti fuerunt. et nescio an interpolator Anglus inter fragmcnta uetustio:is 

^'

P r o e mi um. X\ 

deriuatiis est: sed a uiro docto permultis locis non sine ingenio 

emendatum erat et interpolatum Cypriani carmen. cum in liunc 

codicem transcribebatur. optimaeque liuius libri lectiones non 

pro ueris ipsius poetae uerbis habendae sunt sed pro meris 

coniecturis. 

In G e n e s i. quam alter et deterior Laudunensis liber // 

non habet, eius uicem gerere uidebis codicem G. ita ut mox cum A 

contra C, mox cum C contra A faciat.^) hunc autera codicem 

ita cognatum esse cum B censeo, ut unum liabeant ambo pa- 

trem X^. cuius ex priore parte abscissa et deminuta (nam Exodi 

et Leuitici particulae. quas cum Genesi sine dubio illa prior 

pars complectebatur, interierunt. (|uas tamen ab exemplari non 

prorsus afuisse subscripta in G uerba Fi)/if Crvesis. liiripit 

7i'jw///.s' testantur) G sittranscriptus cummiiltis saiie librarii et erro- 

ribus etinmutationibus. posterior autem pars in librum B delluxerit. 

\Laior tamen aliquanto libri (r auctoritas est in Genesi. 

quam libri B in ceteris libris ; nam cum libraiius A saepius ibi 

quam postea a uero uideatur declinasse. G non raro egregiam 

raedellam adfert-) ; B 

taraen, ubi recedit ab A. plerunique errat, 

ut in toto quidem ludicum libro uix nouera locis leuiuscuhi. quae 

librarius A deliquit. in B correcta habeantur.'î atque ex 

raultitudine uitiorura, quae B adraisit. concluseriin etiara plura 

niembra intercedere intv^r X* et B. quara inter X-' et (^, 

Liber A ut est oranium plenissiraus. ita lectiones eius 

niaiorera in uniuersura fidera raerentur quam ceterorura. 

ct plenioris cuiusdaiii libri, quae bibliotlieca inunasterii possidebat, illud 

foliuiii iiite

X \ 1 P r e in i u iu 

^ X littera nuda sigiiilicaui exemplar illud ex quo deducti suut 

duo librorum omnium quos habenius ordines. non Cypriani illud 

ipsius. ut dictum est. neque etiamXazarianus iste celeberrimus. sed 

Wigbodianae traditionis exemplar. si licet hocnomen usurpare. atque 

haec recensio ab antiquiore traditione uiultotiens detorta fuit, quod 

ut menda innumera^) ita lacunae frequentes demonstrant, quaruu] 

partem tantum exiguam indicauimus.maior parsconlato graeco exem- 

phiriipsisque saepe capitum uersuumque numeris cernitui'. turbati 

ordinis rariora iudicia adsunt: nam quod I 721 sq. ex Kegum 

libris translati sunt. id ad exemplar plenius quoddam pertinet. 

ac dubito uehementer. num qui sequebantur post ludices libri. 

eos etiam Wigbodus seu quisquis carmina Cvpriani Wigbodiani^ 

quaestionibus interposuit, integros inuenerit : nam quas ipse 

ludicum lil)er iacturas expertus est. tantus earum est numerus. 

ut uix post Wigbodum natae esse possint. 

Paginae iibri X uersibus 30—32 perscriptas ftiisse patei 

ex ludicum libri omissis in L uersibus 10 ad 69 et abreptis 

uersuum 317—346. 407—436. 499—530. 595—624. 683—712 

initiis. totus igitur ludicum liber XI\ foliis absolutus fuit. 

quorum singula hos uersus continebant: 

f. I'- f. I" 1— 9 

f. 

f. 

ir 10—39 

III—Yl 70—316(8X30 + 7) 

f. 

f. 

11" 

VJP 

40— 69 (.-0-^30) 

347-376 (HJ+30) 

f. Yir 

f. VIII" 4o;—436 (ro+30) 

. 

f. Ynn"467—498 (10+32) 

f. X" 531—562 (82+32) 

f. XI" 595—f;M (32+30) 

f. Xir 655—682 (3)+28!) 

f. Xir 625—654 f. XIII" 713—742 (30+30). 

f. XI]]' 6S};—no 

f. XII II 743— 760 (interierunt qui sequebantur). 

^) eorum, quibus nomiua sacra corrupta sunt, partem tantum huc 

refero, maiorem partem antiquae interpretationis exemplari uindico, quo 

Cyprianus utebatur. sane in talibus, quale est Hahea pro Manoea 1 2b7 

incusandus erit librarius X

P r e m i u m. XVII 

Aduertendae sunt prae ceteris duplices lectiones. quae 

in A^ fuerunt. uelut 

G 261 giptans A, girptans C, gestans G: giptans (s litterae 

r similis ss.) X 

/ gande 

G 482 inhians gamdns A, imhiagaudens GC : inhians X 

sicco 

G 1029 humili A, ilico CG : humili X? 

E 583 magis plus C, plus A 

no 

E 698 discitat A, dehoscitat C: discitat X 

E 1032 perJirpiidus J, praelucidus C (leg. perlucidus) 

N 551 perliquilucidus A, perlucidus JBC 

N 48 seruus serus A, serus BC 

N 235 profatur praecatur A, profatur C 

N 434 distinguit distringit A, distringit B. distinguit C 

X 536 uiroso loetali co 

N (M2 monuet A, mouet B. donet C 

ret 

D 93 iuge & reteneri A, iuge ret. B, ire ten. C: iugeteneri X 

D 160 ridente gramina B. ridenter gramina: ridod 

{/ramina X cf. G 13 

D 251 prfjtinus pJacidus scdaljit L, protinus sedauit pJacidus C 

e 

I) 263 ius cst mihi (o; ius mihi X 

1 (357 nocuent L: uocent X 

IN 182 confestim dat turJ)a AC, dat oni. B 

IN 310 iiissi A, iussis BC: iussi X 

diiiersas lias lectiones^) non censuerim Wigbodianum lib- 

rarium ex suo ingenio scripsisse. sed diligenter descripsisse 

quae inuenerat: propria erant Nazariani libri, uel eius 

ex quo Nazarianus descriptus erat. ex hoc autem anti- 

') non raro in A, (juod falso scriptum erat. statini rectius ponitur 

altero non deleto, ut N 291 uer me fero N 298 ahsoluit uere N 745 uirens 

iam germine uir molli, et uideri potest librarius haec quoque in exemplari 

inuenisse, cum E 122:2 scribat diufortia, pro quo si suum errorem correxisset, 

difuortia scripsisset. ceterum non raro / pro u positum est in A, ut G 

1353 adfectaque farra al. 

XXllI. Cypr. poet b

XVIII P r e ra i u m. 

quissimo libro C 1 u n i a c e n s e m. forsan et B o b i e n s e m 

librum deductum esse' suspicor. qui magno cum damno harum 

artium interierunt. 

lam igitur reuoluti ad exemplaria illa priora quae fuerunt in 

celeberrimis illis monasteriis Laurissensi. Bobiensi. Cluniacensi. 

quid de fontibus carminum. quae Cypriano adiecimus. statuendum 

sit uideamus. 

Codices qui sola carmina minora a me adiecta Cyprianeis 

seruarunt, ex collectione. quae ante Wigbodum instituta erat. 

fluxerunt. eorum et plenissimus et optimus est 

Parisinus lat. 2772 (Colbertinus) s. X. 

f. 1 Prosper f. 28" Q. Serenus f. 50'- Anthol. lat. 495 E. 

(Sperne lucrum — ) 50" Senecae et Pauli epistulae 53" uer(susi 

Platonis ad qiiodam Tiheriano . . . franslati (Anthol. lat. 490 E.) 

54"" uer(sus) sci Cypriani (ad senatorem) 55" ludicii signum 

56" uersus XII sapientum (Anthol. lat. 567 E. sqq.) 58" argu- 

menta Vergiliana (Anth. lat. 1 et 2 E.) 61" carmen Octauiani 

Caesaris de Virgilio (Anth. lat. 672 E.) 62"" Qui latas uario etc. 

(Anth. lat. Eies. 11 p. X. 62" de communibus syllabis {,, Vi-r 

humilis mesto — "j 63 Hylarii de martyrio Machabaeorum 

^l"" opusculum Tertuliani de excidio Sodomae et Niniue 

76 Ausoniani Technopaegni particulae aliquot 76'' de quaesti- 

unculis nominum ( 

disputatio 

inter M et A ) 79'" Paulini Xolani 

aliquot carmina: de Niceta (c. XVII). de psalmo CXXXVI (c. 

VIIII), ,Bcatus illc — " (c. VII). 87" „Bis duo nam niuci —" 

(cf. ad Anthol. lat. Eiesii c. 727) cum aliquot uersibus Martiani 

Capellae. 88" interpretationes de nominibus. 89" Cato. 103' sen- 

tentiae philosophorum. 107" de signis etmensibusXII(Ausonianum. 

Anthol. lat. 640 E.). descriptio ponderum. 108" Boetii phil. cons. 

II. c. 5. f. 3" Jste liber est de conuentu paradisi" s. XIII uel 

XIIII adscriptum. librum ante me descripsit Eiesius Anth. II 

p. X sq. in Sodomorum carmine Steph. Baluzius adhibuit (Cypriani 

opera Paris. 1717 repet. 1726 appendic. p. CLVII). ipse contuli. 

ex Nazariano (Laurissensi) codice lo. Sicchardum editurum 

esse carmen de Sodoma dicit Beatus Ehenanus in praef. ad 

Tertulliani opera ed. 1528: poterat dicere de excidio Sodomae

P r e m i u m. XIX 

et Niiiiue. nam utrumque carmeii in codice fuisse atque Tertuli- 

ani nomine inscriptum luculentus testis est codex P, qui nescio 

an ex ipsis laciniis ueteris Nazariani libri descriptus sit. 

Codex Pithoei. ex quo Turetus ad Paulin. Petric. 1585 primus 

carmen de lona et Niniue edidit Tertulliani nomine inscriptum. 

Colbertini apographum mendosum fuisse uidetur. 

Interpolatus textus duorum carminum. TEPtTrLLIANI quae 

feruntur. quem tamen uerum putauit L. Mueller Mus. Rhen. XXII 

p. 332 sqq.. post Muellerum Hartelius M, ex Cluniacensium 

bibliotheca manauit : scilicet inter Cluniacenses libros in uetere 

catalogo codex 526 sic describitur: 

Volumen in quo continentur Inuencus. Sedulius. Arator. 

Prosper. quoddam metrum Tertuliani. Cato, Auianus. 

quedam diuerse collectiones uersuum dinersorum actorum. 

libri Archini [leg. AlchimiJ episcopi, ars Isidori de gram- 

matica et de disciplinis aliarum artium. 

Hic liber ad nostra tempora uenit; est enim nobilissimus 

liber Alcimi Lugduno-Batauus Voss. lat. Q 86 membr. s. 

VIIII, quem accuratius descripsi in prooemio Auitiano p. LXVI. 

ibi f. 81" ad 85" : in christi nomine incipit dictatus tertuli ani 

metrica arte constricius in primis de incendio Sodomorum. — 

de Sodomis explicitiim. do lona. — de Tona explicitum. finit. 

contulit codicem L. Mueller Mus. Rlien. XXTI (186?! 

p. 328 sqq. dubios aliquot locos meum in usum denuo inspexit 

u. d. de Vries. 

alterum huius generis exemplar est Vindobonensis 16 s. 

VITII. post Oelilerum (Tertulliani opera 11 769) ab G. Hartelio 

conlatus. qui solum de lona propheta carmen habet Tertuliano 

adscriptum. 

codicem Paris. 8321 (('olbertinum) s. XV. in quo Cypriani 

Sodoma. non uidi. 

Ad SK^:aT0REM carmen praeter J^ hi libri iiabent 

^) quod niinorest in 1'Timinerus elisionum sublataque in eis suntmonstra 

quaedam et metrica et grammatica. inde non recteconcludebatur ad auctoris 

uerba propius accedere hos libros. quo tamen priorum editorum non minu- 

itur meritum, quorum sollertia factum est, ut nos rectius iudicare possemus. 

: 

b*

XX P r e m i u m. 

p Parisinus 2832 s. VIIII f. 29" in quo legitiiv inter Eugenii 

et Prosperi Florique diaconi caruiina. uid. E. Duemmler NA IV 

297 sq. Colbertini libri est consors ; in utroque desunt uu. 

61—85 : ipse contuli. plenum habet carmen 

JS Vatioanus Reginae 116 s. VIIII 

(j 

— 

X f. 114'' post S. 

Cypriani martyris opera. contulit L. Sternbach. ex hoc libro primus 

edidit Morelius in Cypriani operibus Paris. 1564. Baluzius 

Paris. 1726. 

Optimus nostrorum est L in quem de Sodoma carmen. quod 

solum habet. ex Nazariano fluxit; Nazarianus enim. quamquam 

neutrum carmen catalogus commemorat, haut dubieutrumquehabuit. 

Ad eum proximus auctoritate accedit P (Sodoma. lona ). 

qui ex ipso Nazariano descriptus esse uidetur; aliquot tamen 

locis iam passus est correctoris manum (ut S 166 caelesfia pro caelo). 

Spernendi sunt libri V T. quorum alter utrumque carmen, 

alter solum de Tona carmen habet ; nam textum praebent Caro- 

linorum aeuo retractatum ab homine non mediocris ingenii, 

Cluniacensis ni fallor monasterii sodali. siue ei uerba tradita 

antiquitus minus placebant. siue quod mutila et corrupta situ 

(ut Maccabaeonim carmen in codice Corbeiensi) interprei< ui 

flagitabant. sed tamenin his quoque uestigia exigua uerae h-c- 

tionis latitant. quia exemplar ab origine eximiae bonitatis ernt, 

idem nimirum ex quo Alcimi Auiti carmina in librum V maua- 

runt. cuius conparem ex Cluniacensi catalogo supra (p. I) com- 

memorauimus. 

In MACCABAEIS praeter P nominandus est uenerandae uetu- 

statis codex. ex quo primum innotuit illud carmen 

Corbeiensis. post Sangermanensis 598, nunc Petropolitaims 

F. XIV. 1. membr. s. VIII. in quo post Bonifatii aenigmata et 

selecta Fortunati carmina f. 104" carmen illud extat. sequuntur 

a f. 110" Aldhelmi de uirginitate et de Eliae historia carmiiia, 

deinde series sacrorum epigrammatum. postremo Aldhelmi et 

Symphosii aenigmata. quorum omnium accuratum recensum d

P r e TO i II m. XXT 

Ex huiiis libri apographo loannes Sichardus primus de 

Maccabaeorum martyrio carmen edidit in libro Ântidoton contra 

diuersas omnium fere saeculorum haereses . . . Basileae excudebat 

Henricus Petrus, mense Augusto anno MDXXVIII" foL. f. 79"— 

SS"" ^). Sichardi exemplar iterum typis describendum curauit. sed 

mendis inquinatum. Tohannes Herold in Haeresiologia. quam 

T3asileae Henrici petri praelis expressit a. 1556 fol. : tertioqus 

Greorgius Fabricius in Poetarum ueterum ecclesiasticorum operibue 

christianis. Basileae per Oporinum (M. D. LXITII) 4" p. 443—453, 

qui non paucos locos coniectura mutauit ^). qui postea ediderunt 

ex deterioribus codicibus aliquantum Corbeiensem textum emen- 

dare studuerunt. qui tamen. quamquam ab origine nonnihil bonae 

frugis inhaesit, tam corruptus est. ut ne in adnotationem quidem 

eius lectiones debuerint recipi nisi paucissimae. et praestare 

uisum sit Sichardiano textui subscribere. 

Deteriores Maccabaeorum codices quam P et interpolati : ^) 

Parisinus 8093 s. VIITT, ex parte s. X. continet Sedulium, B 

Catonem, Eugenii Tsidori Martini Dumiensis Damasi carmina. 

TheoduTfi quaedam (E. DuemmlerN A IV 245). Hilarii de Macca- 

b aeis carmen, Vergiliana (uid. Naeke ad Valerium Catonem p. 344). 

Auieni fabulas alia. breui Riesius descripsit AL TT p. XXI sq. 

^) Gregorius Gyraldus in dialogo de poetis ubi Mariuin Victorium 

Airam uersu heroico septem Maccabaeorum fratrum necem descripsisse dixit. 

pergit: „quod non niulto ante poema legi, parum licet castigatum. praeter 

enim fenestras quae in eo patentes pleraeque existunt, uacillantes quoque 

syllabas et pedes offendimus." Sichardi nondubium quin exemplar ante oculos 

habuerit, non scriptum alicjuem librum. 

-) Sichardianum exemplar Fabricii manu correctum possidet biblio- 

theca regia Dresdensis. 

'') ..P. Labbeus in dissertatione historica de Victorino quosdam codices 

Hilarium praeferentes commemorat. Oudinus etiam tom. V. de scriptt. eccles. 

p. 1230 quatuor Mss. exemplaria Hilario idem carmen adiudicantia recenset, 

nimirum tria Colbertina 1512, 38U2 et 4734 ac unum inter suos . . . 

suoruni codicum praesidio ita se carmen hoc emendasse Oudinus monuit, 

utnouumomninoopusuideri possit". sic Ballerinii fratres in nota quam editioni 

8uae praemiserunt fLeonis IMagni opera tom. H p, 343). unde patet non 

Corbeieusem contextum in Oudinianis codicibus fuisse. sed qualem libriPJji 

praebent.

XXII Prooemium. 

— folio 51" subscriptum est ,,Nic. Fabri est" . Maccabaeoruin 

carmen ex hoc codice edidit G. F. H, Beck in calce clissertatioiiis 

de Orosii fontibus. Marburgi Hass. 1832 p. 37—60 (cf. Hallescbe 

LZ 1836 n. 91). 

rioriacensis liber. unde loannes a Bosco cannen dc 

Maccahaels edidit in libro .Floriacensis uetus bibliotlieca . . . 

opera loannis a Bosco Parisiensis. Lugd. 1605. 8" uol. II p. 

196 sqq. qui ait p. 197 „Cuiusnam Hilarii sint hi uersus 

Pictauiensis an Arelatensis, non ausim est {sk-) affirmare. pro])ius 

tamen ad stjdum Hilarii Pictauiensis accedere uidentur: ut uersiis i 

de Creatione mundi in fine operum suorum ipsi adscripti indicar.t. 

Caeterum eos ut in ueteri exemplari legebamus. descripsimus 

asteriscis tantum corrupti ubinam sint scriptorum errore. indi- 

cantes. et in margine aliquantisper restituentes." Haec tauis-n 

non prorsus uera: nam aliquotiens sine dubio Sicliardi lectioncs 

recepit. aliis locis quae in scripto liln-o erant. non rocte legit. 

Tanta autem est inter B et / similitudo. non ut duo sed ut uiuim i 

eundemque librum esse facile tibi persuadeas. non digni tann^n 

sunt in quibus diligentius examinandis et conferendis opera con- 

locetur. Xec minus interpolatis est accensendus neque ullius 

pretii 

: 

Yossianus Leidensis lat. 15 s. XI (sic Baehrens PLM 

V 31) uel VIIII-X (sic L. Mueller Xeue Jahrb. LXVI p. 2

P r e m i u ni. XXIII 

lensis graeco-lat. Turici 1836) iterumqiie a Pitra Spicil. Soles- 

mensis I p. 166— 170. codicis nouam conlationem nostrum in 

usum instituit d. u. Dierauer professor Sangallensis. leguntur in 

pag. 1 uu. 1—26. pag. 2 uu. 27— 60. in pag. 8 uu. 61— 99. 

denique in p. 18 uu. 100— 114: cetera interierunt. 

Non est quod insulsam eorum sententiam refellam. qui 

I u u e n c u m historiae euangelicae auctorem H e p t a t e u c h u m 

quoque nostrum condidisse censuerunt : ^) cum quo nulla prorsus 

neque in ratione narrandi neque in sermone neque denique in 

re metrica appareat similitudo. uix quod horum carminum 

auctorem cognitum quidem habuisse ueterem luuencum eiusque 

aliquotiens uerba usurpasse demonstrauerunt.^) 

Noluit Cvprianus. quod ille uolebat. celeberrimarum et 

grauissimarum rerum sacrarum conspectum proponere ingenio et 

arte exornatum : simplicissima ratione sic egit. ut totum ordinem 

rerum qui erat in uetusta sua ueteris testamenti uersione. dili- 

genter ac seuere sequeretur. in eligendis rebus non poeticae 

artis legibus parens sed necessitati. ut tamen. ne iusto maius 

uolumen existeret. recideret quae nullo negotio omitti poterant. 

passimque. ne legentium animi ariditate rerum fatigarentur. 

elatiore stilo fioridioribusque uerbis communes quosdam locos 

exornaret (ut N 105— 113, 205 sqq.). sermone autem eo usus 

est. qui medius quodammodo esset inter Yergilianum, quo pueri 

olim atque etiam post eum imbuebantur, et uolgarem sacrorum lib- 

rorum. cuius neque deterrerentur alumni barbaria et adsuescerent 

in dies magis sacris litteris. similiter in re metrica se gessit; 

nam cum suauissimos uersus conderet atque elegantissimos. non 

hexametros solum sed etiam hendecasyllabos (neque enim metrum 

poetae erat uinculum molestissimum. quod ait Becker^). qui 

\) rectum de liae re Areuali iudicum ad Gen. 266 M. et 499 M. 

'-) cl. quae Pitra conlegit p. XL sq. ; inprimis notanda sunt quae 

adscripsimus ad (i 713, 878, E 375, N 695. IN 40. 

^) Carolus Becker, de metris in Heptateuclium diss. phil. Bonnae 

1889 p. 12. Eectius C. Sclienkl Z. f. osterr. G. 1873 p. 37: Auch nicht 

Cewandtheit im Versbau (ist dem Dichter abzusprechen), obwohl er meisten- 

theils in eintoniger Weise die Penthemimeris gebraucht und sich auch groBe 

metrische Freiheiten o-estattet.

XXIV P r e m i u 111 

natum euni ad poetica studio ostendunt, tamen ab usu classico. 

quem bene novat. ad sui temporis usum declinauit. qui quid 

inter longas et breues syllabas esset discriminis parum curabat : 

quod autem in multis uersibus, qui horrerent barbaris nominibus. 

hexanietri leges parum severe obseruauit, festinantiae tribuerim 

neque dubito quin. si ei licuisset retractare carmina sua. multo 

limatiores illi ad nos uenissent. 

Galliam patriam esse Heptateuchi auctoris. quae erat 

L. Muelleri sententia, cum propter codices in ea terra scriptos. 

tum propter sermonem tenendum erit. quem alienum prorsus 

ab Africanis ad uulgarem usum Gallorum accedere C. Becker p. 

18— 26 probauit. quaeritur nomen num recte traditum sit 

atque qua ille scripserit aetate. 

Cyprianus autem nomen quod libri praebent. non uideo 

cur in dubitationem uocetur: nam id ut aliis in gentibus sic apud 

Gallos erat frequens ; cuius rei exemplum ut afferrem. in pro- 

oemio Auitiano p. LXITI Cypriani Tolonensis episcopi mentioneni 

feci eumque etiam esse posse Cyprianeorum quae feruntur carmmum 

auctorem dixi. hoc tamen multae sunt causae quae 

dissuadeant; itaque eg.o dudum eam suspicionem abieci nec 

praeter nomcn quidquam de poetae Galli persona scire me con- 

liteor. ne illud quidem. utrum fuerit clericus an profanus. 

rhetorem fuisse atque iuris peritum. quod uult Becker p. 45.^) 

ex sermone diiudicari posse negauerim. praesertim cum ab eis 

disciplinisneclericos quidem eorumtemporum alienosfuissesciamus. 

Non mediocriter tamen litteris latinis institntum eum pro- 

dunt innumeri loci. quibus principum poetarum a Lucretio ad 

suam prope aetatem uersus imitatur. Vergilium prae ceteris 

sed et H r a t i u m cum u i d i o, ? e r s i u m et I u u e n a 1 e m. 

L u c a n u m quoque ni fallor cum Statio etSilio in deliciis 

habuit. (|uibus ex pedestribus auctoribus Sallustium. Liuium. 

^) iii arte g-eog-raphica satis rudeiii fuisse poetam Becker p. 45 coiiie- 

cit inde quod lordanem in oceanum iiuere narrat IN 103, J) 5 earn autem 

insipientiani magis saeculo quam poetae opprobrio esse dicit coll. eis quae 

Schenkelius de M. Victore p. 352 ait ; sed illud sacram paginam secutu.s 

narrat, ((uam relinquere non opus erat. 

. 

:

P r e m i u 111. XXV 

Tacitum adiimgas ; eorumqiie poetamm 11011 uerba solum sed 

totos uersus usurpat. accedit Hispanorum poetarum l u u e 11 c i, 

P r u d e n t i i, P a u 1 i 11 i X 1 a n i studium. maximi autem liaec res 

momenti est ad aetatem qua uixeritdetiniendam : nam cum Au s onii^) 

quoque locos exscripserit atque Claudiani non adeo multos 

quam graues. post hos scripsisse eum constat. uel ut accuratius 

Claudiaiius panegyricum 

tempus significemus post a 398 ; nam 

de tertio consulatu Honorii. ex cuius uu. 97— 99 Exodi uu. 

474 sqq. IN 131 tiuxerunt ^'). a. 395 ex. conposuit. a. 397 ex. 

de quarto eiusdem consulatu, unde Cyprianus liausit E 152 

(mac/narum larf/itor ojnun, largitor Ao^ô/v^m Claudianus ait u. 118). 

Vt autem tempus. quo poeta uixerit. ali([uanto accuratius 

definiamus terminum(|ue ante (luem scripserit ponamus. uidendum 

erit, num Christiani poetae (juinti uel sexti saeculi eum ante 

oculos habuerint. ((uorum principes sunt Cl. Marius Victor 

at(|ue Alcimus Ecdicius Auitus. et ipsi Gallia oriundi: 

(luorum alter paucis tantum innotuit. alter eximia laude potitus 

et aequaliimi et posteritatis ipsius Cypriani (|uasi patrocinium 

suscepisse uidetur. linde factum est ut utriusîue carmina con- 

iuncta propagarentur. Et Victor quidem. cum in uniuersum 

magnum iiitercedat discrimen inter eius atciue Cypriani carmen, 

quod luculenter exposuit Schenkelius p. 352 s(j.. non dubitare 

licet ({uin Cypriani Genesin legerit multisque locis paene ad 

uerbum secutus sit, (jua de re uid. Schenkeli uerba. Victorem 

autem cum mortuum esse dicat (jiennadius Theodosio et 

Valentiniano regnantibus ((luorum alter Valentinianus III impe- 

rator ab a. 425 ad a. 455 regnauit, alter Theodosius O obiit a. 

^) Ausonii principalis locus est Mos. 47 queui imitatus estCyprianus IN 80. 

^) primus Manitius mihi lios locos indicauit. quos etiam lohn 

E. B. Major inuenit The latin Heptateuch p. XLII et 92. non recte Mayor 

p. 92, 10 suspicatur non ex ipso Claudiano sed ex Augustino de c. d. V 26 

hos uersus desumptos esse uel ex Orosio VII 35. 21 ; nam et omisit Au- 

gustinus totum uersum. quem Cyprianus usurpauit {mi fundit ab aniris 

Acul its arinatashiemes, nndG noster celsis cni misit ab astris nmnimeiita 

deus), et cui militat. quod Cyprianus ex ipso Claudiano scripsit, detorsit in 

tibi militat. praeterea accedunt alia ex eodem aliisquc Claudianeis carmi- 

»iibus hausta ; ex eodem Gt 357, 998, atque inprimis E 1 52 ex aliis minus certa ex 

helloGildonico D 89. ex c. in Kufinuiii G 9^'5, ex raptu Proseroinae E 861 et 1100.

XXVI 1* r e m i u m. 

450 j. medio saeculo quiiito ipsum et scripsisse et obiisse sus- 

piceris ^). Cyprianum autempost eiussaeculi initiumpoemasuumcon- 

P r e m i u m. XX V II 

subscribere cuni locos. ex quibus consensus Cypriani cuiii LXX 

et Itala quam dicunt uersione appareret, tum ubi auctor ab 

Graecis Latinisque fontibus notis declinaret; sed cum alterum 

extra dubitationem esset ^). alterum anceps et lubricum, dum 

nondum edita multa in bibliothecis latent. satis duxi in nomi- 

nibus propriis quid intercederet inter Cyprianea et Hieronymianum 

sacrae paginae contextum significare. caueant tamen, quicumque 

legent Heptateuchum. quidquid Cyprianus tradit, Italae 

adscribant omnia ; nam multis locis auctor aut deprauatum textum 

Italae secutus est aut ipse errauit^). sed de his aliist[ue 

rebus. quae huc pertinent, diligentissime (|uantum potuit pev 

editores priores Carolus Becker egit: ad liunc igitur et Johanneiu 

E. B. Mayor lecturos reicio ^). 

Quae adiunximus carmina de Sodoma at(|ue lona post- 

({uam diu haesitaui, num eiusdem Cypriani essent. nunc non 

€sse eumque titulum Wigbodianae familiae auctori deberi pro 

^) uid. etiani exempla quibus Mayor p. XLIII sqq. C. Becker ]). 28 cou- 

-sensum Cypriani cum Itala probarunt. maxima similitudine poeta utitur cum 

Wirceburgensi codice. (|uem Eanke non esse Atricanae originis contendit, 

contra Ottobonianum it Lugdunensem. neque conseiitit cum TertuUiano et 

Augustino magis (|uam cum Arabrosio et Hieronymo, unde uix dubium est 

quin carnien indolc sua Gallicam origiuem prodat (Becker p. 86). 

-) sic ex male intellecto Graeco textu in latinam uersionem uenerunt 

E 418 Panlaeum (rqq STiayXstoc), E 27 Etonum. ex corruj^tis Italae libris 

non raro numeri deprauati, ut IX 585 N 121); inde alios permultos errores 

fluxisse susjiicor, ut si I 74 (1, 33) Bethsamitae etBethanitae inmunes 

dicuntur. cnm tributarios dicant LXX et Vulgata. cf. etiam I 670 (ulnam 

non amplius unann. ncscio aii ipsc Cyprianus errauisse eredcndus sit, cum 

Setlium Noi' tilium narret pro Semo G 225. multa noiuina siiie dubio 

uersui adcommodauit ])0Gta ut Bonibczelum, Tliali (Esthaol^ I 5H7. 

Tliamnam Tliamnata), Eruadurum iPh enaed d or) : alia Cypriaucis 

libris sunt ti'ibuenda. ut si nomiua in initiis uersuum pusita prima littera 

spoliantur; sic Arcdina pro Zaredina. Occodum pro Soccodum, aut 

mutatis initialibus: lazcra pro Sazera, Tabulon pro Zabul on, lasuris 

pro et Asuris. Hal)ali pro Xabali. utrum Cypriano an libris dandum 

sit. ubi C ct (jI. J ct J). T Q.i TIL. X c\ M commutantur. non certo constat; 

multa tamcn i

XXVIIT P r e m i u m. 

certo adlirmauerim : namqiie a Cypriani et isermone et arte uersuum 

conclendorum plane abhorrent: in utroque longe superior 

est Cyprianus. (|ui ubi liberius tractandi uenia data est. nullam 

admittit obscuritatem nullisque difficultatibus impeditos uer- 

siculos decurrere iubet. Sodomae contra et lonae auctor rainus 

est elegans minusque dilucidus. neque quae sunt obscura apud 

eum. a narrationis sacrae difficultatibus ueniam habent. sed 

distorto ingenio auctoris omnia debentur. sed si non Cypriani. 

eiusdem tamen aetatis et patriae fuisse auctorem eorum arbitror.^) 

De carmine quod ad Senatorem nescio quem scriptum 

perhibetur, ne tantum quidem me scire confiteor; prioris 

tamen aliquanto aetatis neque Gallicae originis esse crediderim. 

Vt Cypriani, ita Hilarii multi fuerunt in Gallia etiam 

(juinto saeculo. itaque cum Pictauiensi episcopo. cui in codicibus 

aperto errore adscribitur, indigna sit censenda Genesis. propterea 

sane non est cur Arelatensi episcopo (429—449) tribuamus cum 

Sixto Senensi et aliis. praesertim cum ne uitae quidem Hilarianae 

auctor praeter uersus fontis ardentis quidquam eum 

poetici generis scripsisse perhibeat.^) ceterum eiusdem auctoris. 

*) post Hegesippiim i. Ambrosiiim is scripsit. aiitiqiiam uersionem bibli- 

oruui secutus. in re metrica saeculi quinti alumnus. Cyprianus tamen etiam 

Vergiliana imitatione eum longe superat. — Tertulliani nomen quod est in 

optimis libris (praeterLaudunenses) unde inrepserit, non habeo dicere : sermonis 

similitudo quaedam non potuit in causa esse ; nam solutae orationis vt 

uinctae, quae ad Vergilianam imitationem confoi-mata erat, rationes ita 

diuersas esse. ut conparari inter se et eonfem non possent, ne illorum qui- 

dern temporum maxime in (jiallia homines ignorabant. et clamant Alcimi 

opera. 

2) Leonis Magni opera ed. Ballerini. Venet. IToG IT 327 cap. XI. — 

Pitra quidem in Analectis sacris et classicis p. 138 sqq. ex Mellicensibus 

libiis edidit Orationem ad indiuiduam trinitatem tribus distichis 

compositam, quam tamen Arelatensis episcopi esse uix probari possit (ceterum 

in Mellicensi codice CLIX, ex ciuo Pitro eam se dicit descripsisse. non 

inuenitur) hymnumqne notissimum qui incipit Af/ caeli clara non sinn dig- 

nus sichra. quem alii libri Pictauiensi episcopo tribuunt; inter Paulini 

Aquilegiensis carmina edidit E. Duemmler PAC I 147 cf. 125. Propter sermonis 

quandam similitudinem cum Maccabaeorum carmine C. Oudinus (Comm. de 

script. eccles. antiquiss. Lips. 1722 I 1230) Hilario tribuebat poema de pro- 

uidentia dei. quod legitur inter Prosperi carmina (Mign LXI 617).

P r e m i u m. XXIX 

qni Genesin scripsit, de Euangelio carmen est, cuius San- 

gallensis liber particulam seruauit. eidem auctori adscribi posse 

de Maccabaeis carmen. quod eiusdem sane aetatis est, non 

tam certo adfinnare aadeam, cum praesertim dubitari possit, num 

Hilarii nomen ex Genesis inscriptione per errorem huc sit 

translatum.

: 

ADDBNDA ET CORRIGENDA 

maximam partr^m lectioiies libri Cantabrigiensis. quas a me neglectas u. d. 

i)0 udd. paradysus C 

52 add. laetabilis A.Oxe, cf. Vulq. 

et LXXTI 

.)6 /. lindante (undanti GC) 

964 l. atuolat C 

967 crearit G 

972 l. largitus GC 

973 /. iosephum A 

989 /. que C (woAi quem) 

990 l. prestaret A prestarent C 

991 foUe interrogandi notam post o 

1016 (li.stingi(e tvihu^t pacemque 

petenti. 

1003 l .VI. 

1040 )ninc lecjcrim praestitit ac 

missum 

1046 add. contegerat C 

1079 L illicet to (non CC) 

1 

100 

108 

191 

287 

344 

390 

407 

410 

412 

419 

433 

439 

477 

:)08 

564 

621 

629 

687 

690 

703 

704 

711 

A d d e n d a e t C o r r i g e ii d a. XXX 

1096 l. neptalimus A neptalinus C 

nepthalimus G 

1115 an auctus? 

1128 l teneros C 

1131 l destringunt (distr. (.>) 

1163 /. camellos {sic A, camelos 

G) 

1174 af/f?. strepitfi C 

ibid. Z. colinae GC 

1311 nequeatj aw queat ne f. 1. uet 

nequeat ceu f. 1. 

1300 ut tum rep. A (non G) 

1410 relinqunt G 

1464 l. expletae G explaetae .1 

1477 /. uates (uatis A) 

SubseriptioJ add. Incipit Exodus G feste Mayfenio, om. 

marg. sin. dim. A {cf. JDeut. 1) 

l. hac 

l. prumptini A 

„faraon A^' pertinet ad u. 29J 

I. nubibus - A? 

1. ipsi (ipsi A ipsis C) 

l. necquisquam C 

adde pubis A 

l. dexteramque C idextreamque 

A del.) 

l. thothum AC 

l. bcllis efoni AC 

adde uaris C 

l. cernit etj cerneret C 

l. hinc] huc 6" 

/. cui (sit) gloria i^tfra 

j). o48 scrijm. et sic I. T. 

Hatfield[AniericanJournal 

of FhiJoJogy XJ No. Ij. 

ideni dumhonore proposut. 

l. quaequej quae C 

praefg. -cf. 16. 31" 

/. parasceua {ex A. parasceue 

C) 

l. gesta. deo mandante 

propheta 

l. conpellans] A 

l. legiones C legionis A 

hae {non hac) G t. Mayor. 

add. monifq. C 

E X D V S. 

732 

747 

757 

765 

812 

829 

848 

871 

874 

876 

929 

922 

953 

957 

973 

987 

997 

1009 

1010 

1014 

1035 

1035 

1044 

1086 

1098 

1100 

1126 

1129 

add. linquentibus C 

add. terribilis C 

fingas G. Schepss {Berliner 

phil. Wochenschrift 1890 p. 

602), at cf. E 1087. 

imoj an uno ? C 

add. nsec C 

l. saxoque] saxoue A 

add. sedax C 

L clandet (sic A, claudat C 

l. carnes] crines A 

l. pretiumq. C 

/. daemonuiii 

add. pretio C 

add. edat C 

deleas uerha „inter 957— in C" 

add. modo C 

add. soLa| pone (' 

l. loquelis C 

l. saecuUim C 

add. adclinis C 

I. tremescunt 

/. Aaronem 

add. Aronem moysenque C 

l. diffudit (diffundit -) 

an lacuna post h. u. ? 

f. 

topaza adiuncta, smaragdus 

/. uiret (5*c ilfaô/-, uiget AC) 

f. 

ad maxima (ad C et A) 

/. clarigenus ortus (origo 

AC) 

;

XXXIl A d d e n fl a e t C o r r i g e n d a. 

naO add. liae C 

1217 1. exsortem C 

1248 add. socio om. C 

1267 ?. quaeqiie] q.qiie C 

T) l. daret quae] quae om. A 

33 /. ore milims imco 

34 add. mretato C 

41 /. pelliculam {siG C, pelliculum 

A, non C) 

51 /. quoque effigies 

67 /. miscet 

78 fas] /. ius (s/c .40) 

80 /. deducere 

88 add. ope C 

110 mutoruni Mayor (cf. G 340; 

96 /. Aronis {sic AC) 

97 /. diuisa (dimissa AC) 

117 7. acomoda C 

LEVITICYS. 

1309 /. eluderet 

1306 7. post bella populus C 

1311 7. iam] nam C 

1328 7. limine uallum C 

122 inspectal /. suscepta (sic 

AC) c 

124 7. iuntior 

128 /. carorum \sic AC) 

163 7. i. rebus et c. C 

191 tolle Ihieolam, ]iost aeuo 

210 7. haut (aut C) 

211 ar7f7. haud] aut C 

218 a4(^. sin C 

224 7. flammiatum ^ (non C) 

260 rf(7^. optuto C 

277 7. ambiit X 

285 add. promet 2> ^fayor 

308 a^^. pendet (7 

post 309] FINIT LIBER LEVITICUS r/- ^-^7'' co7. .5) INCIPIT M. S. N. 

{f. 132' col. 2) A 

1 secursibus Hirmondwi in notis 

ad, Auitum : an solitis de cursibus 

at Exod. 1284? 

7 add. certe C 

43 7. ex] e C \iion B 

ijQ I. exprobrat 

104 7. pucla C {non A) 

134 7. siligine C {'non A) 

164 l. occultim C (non r.) 

192 add. comoraiit C 

190 add. at C 

197 /. Eaguhele (raguele B, ra- 

'uele C) 

211 add' arenis A 

264 /. proceris sic A, proceres C 

275 add inclyt-u A 

301 /.pereutit {sicA. perculit C) 

330 add. uita^ C 

332 7. diue J. {non BC) 

360 7. som.o (ex samo) C (^?on J.) 

362 7. nolo C^ (wo»i A) 

364 7. nostra ti (67e7. „C?") 

365 7. sequutus i {non BC) 

NVIVIERVS. 

375—379 /^«ec iiiale turhatapraelis: 

375 7. praecantur B 

378 calebus i ',„tante J5" c7e7.) 

379 conmitante i? {non commicantur) 

409 /. fidentes ^sic L, uid-ntes 

C) 

447 a

' 6G4 /. et uatem] ut uatem B 751 

683 add. captet A 755 \ 

749 l. beatus BC^ (Leatas AC'-) \ 

29 add. brachia tu 

93 l. ire tenebunt ( 

ante ire). 

106 ? inhibete 

116 add. nee C 

A d d e n d a e t C o r r i sr e n d a. XXXIII 

l. cepto B 

l. finaeus B 

DEVTEEONOMIVM. 

deleas iusre 

64 ac7f?. sohis J. 

125 raicantem icoll. N 718 

130 /. delapsiis (dilapsus L) 

152 add. sequntur C 

182 L merentum AC 

192 Z seruitum BC 

189 /. niimen (nomen w) 

251 ac?cZ. exosa 7^ ? 

256 add. equm C 

267 l. siniul-Eueusque om. B 

273 add. que owi. O 

279 l. discripsit C 

299 l. deprensos C {non B) 

lESVS NAVE. 

IVDICVM. 

141 add. Lseuitis C 

172 l. ..ante meritis'^ 

1»8 add. plebis (7 

212 add. molestec C 

301 l. ueres C 

311 l, amice jBC amicis ^ 

329 l. tcela C 

333 add.. milite £ 

355 Z. tellis B " 

362 Z. negat B (non C) 

385 add. ferezeus L 

393 Z. proptereaquas B 

412 ac?d fasgam L 

475 L inofPenisa 

512 add. perpetua B 

547 Z, /. 96^' 

368 /. momenta (monumenta m) 

425 turhata liaec et sequentia 

praelis: l. Imperium tu 

430 l. Sed prius p- alloquio 

BC) paratus del. A 

611 iuuenis (iuuenes L 

{sic 

SODOMA. 

81 conscindere 31. Haiqit Herm. V 316 Opusc. III 539 

30 /. promsti nrl prompsti | 

217 del. uerba 

syllabon.'' 

HILAEII GENESIS. 

187 

?. castorum {sic lihri) 

HILAEII DE MAET. MACCAB. 

heu h. l. di- | 

344 

an sic q. tamen p. ? 

HILAEII DE EVANGELIO. 

35 lineola post, non ante potenter pOneîda. 

p. 54 ante u. 1436 reponas capitis nimerum 46 

XXIII. Oypr. poet.

A d d e n d a e t C o r r i g e ii d a. 

MAYOIITANA 

Emendationes quas proposuit lohn E. B. Mavor professor Cantabrigiensis 

in libro inscripto The latin Heptateucli, Londini et Cantabrigiae edito a. 1889.*) 

27 nostri f. in oris Vultus adsiniileni 

cf. C 

83 metitus . . curas. Ilicet 

85 mollitus cf. 79 niellitos uictus 

89 erg-o nudatum . . . Quaeque 

ante 98 excidisse .^risjncatur ners^nn 

ut uultu confuso trepidans 

respondit Adamus) 

147 gelidu] rigida tiel rabida 

240 longam] lentam (Oiiid. licr. 

3, ^22. 16, 24i) 

241 dob?ns 

260 gestans] gyrans cf. C 

340 multis] 

342 faxint 

inutis ((•/'• Iênit. 110) 

423 suscitat] excitat cx Vcrgilio 

435 turba z. noxamue 

450 illuc {sed tiid. Boen^ch y. 409) 

464 utrimque [sednid.Exod. 1004) 

4(j6 

pcM 

tanto e genitorc 

463 uersuiu excidisse initat 

(accipit hanc longum domino 

donante per 

468* dicet 

aeuum) 

482 inhians] gaudens 

post 496 excidisse uersuui suspicatur 

qtialis est tura Sodoraae rcctor 

uatem submissus adorat) 

582 placita.s 

594 credesj ridens 

602 ante 601 sic : utque pedes g. 

. o 

^•. !'• "• 

003 digiieturj contingere 

GENE81S. 

607 tosto c. torquere 

613 gerat 

65-5 sequente 

686 *non tan)en 

710 promere] ponere 

744 uacantem 

981 monumental fomenta 

989 esse socer multis quae merces 

creuerat (uel cesserat) annis 

990 alitas 

1075 maius] grauius uel mage iam 

1084 nullosj uanos 

1089 perfudit 

po^^t 1092 excidi^sc pidat ucrmi:i 

{(it quam coniunx iugenstitulo 

decoratque sepulcro). deinde 

sicordiuat uersus 1098— 110 1 

1093, 1094. 1097 

1120 sq. quos g. progenuitj ex :. 

quos genuit 

1169 i}dcr 1166 et 1167 poncndifn 

(7';^s^6'^(Iudas-Discindit-Celatui- 

rerspiciens-) 

1171 antc 1170 cwn Arcuulo si 

Adtiictus 1. g. circumdat ami •tus 

Nigrantes cilicum sibi, tum 

perquirit amissum. 

1221 1227 fundosj truncos 

1239 loquendoj locutus 

1240 diro 

1278 tonantej tcnore 

1298 exegit uates 

.1331 trinaj triduo 

*) Inter plagulas corrigendas paucas tantum uiri doctissimi et hone- 

stissimi emendationes easque certissimas inferre in textum aut saltera sub- 

scribere licebat. hoc igitur loco quae restant recensebo, omissis plurimis. 

quas non nisi prosodiacarura rationum gratia ille excogitauit, stelluh, * 

praefixa ubi cum eis quae ipse inueni consentiunt. 

) :

1B67 consertus] oonpertus 

A d d e n d a e t C o r r i g e n d a. XXXV

XXXVI A d (1 e n d a e t C o r r i ar e ii d a 

217 *sub iura 

218 sin 

238 reddet 

8 

22 

23 

27 

29 

57 

86 

129 

132 

138 

139 

143 

155 

158 

161 

173 

181 

189 

190 

grandius aeuum 

aucta 

*sed milibus 

se] sed 

*at qua 

*illam 

*obita 

*quingenta 

luluo] puro 

leuet 

iuuent 

a munere 

manu 

domino 

*et acuti 

detractet 

sinum: coll. corp. gloss. II 

261. 47 (rj/iKo^' 7cot|j.svcy.ov 

dYYsTov, lioc si[g]num 

*quae 

*post quas uasa 

24 ille etiam 

27 rubranti a litcre 

70 *aeratas educunt 

149 iram . , ponit 

173 factis 

12 

26 

34 

107 

139 

140 

153 

188 

208 

210 

211 

216 

261 

281 

conferta in proelia 

NVMERI. 

j 

I 281 

*confundet 

285 *promet 

309 *indunt 

D E V T E E N ]\I I V S. 

lESV NAVE. 

211 *dimissam mediis 

212 *mouit 

277 iia 

278 *abolere 

299 *ediderat 

395 per quam praeditibus 

495 tosta 

550 *et opimo 

568 dixerunt 

573 furebat nel freraebat 

676 *Iazera 

578 *uel tradidit uel dedidit 

597 emissus 

615 *uector 

646 *euoluens 

653 hoc igitur 

656 genti 

668 *demitte 

672 subnixura 

675 repellet 

714 facesset 

214 *qui caelum 

242 *ferent 

263 ius milii est ferire 

286 *fracta

27 

32 

67 

(>8 

73 

86 

110 

121 

130 

169 

187 

posf V. 

210 

215 

219 

223 

228 

239 

284 

332 

339 

341 

342 

364 

379 

380 

389 

394 

397 

415 

421 

422 

428 

456 

475 

478 

483 

489 

494 

501 

506 

A d d e n d a e t G o r r i u- e n d a XXX VII

Cypriani Heptateuchos: 

A LauduTiensis I (n. 279) 

B Lauduiiensis IL (n. 27.S'i 

Coiispectiis iiotarum. 

( ' Cantabrigiensis 

G Corbeiensis s. Germanensis (in Genesi) 

Ii ^^.Victorianus (in Genesi 1 

L eonsensus librorum AB 

— 

174) 

co consensus librorum ABC uel ACG (in Genesi) 

in Morelii exemplar in Genesi 1 

— 

165 

- Pitrae emendationes r^ in Specilegio, Solesmensi, n- in Analectis 

exliibitae 

p E.Peiperi euiendationes 

jr;7r posui, ubi Pitrae emendationes in Analectis propositae cum eis, 

ciuas ipse dudiim inueneram, consentire uidi. 

de Sodonia et luna: 

L M m \\i supra 

P Parisinus 2772 

V Leidensis Vôss. lat. Q 8() 

p, p' Pithoeanus lureti (editoris nomen plene scriptum est) 

T Vindoboneusis 16 

ad senatorem 

: 

J? Vatieanus Eegiuae 116 

P ut supra 

F Parisinus -8o2 

(') HPF consentientes 

D uulgata lectio 

Hilarii Genesis : 

A B m p idem cjuod in Heptateucho 

?; Basiliense exemplar a. 1570 

f G Iâbricii exemplar. 

Hilarii de Maccabaeis 

P Parisinus 2772 ut supra 

n Parisinus 8093 

L Leidensis Voss. 15 

: 

f Floriacensis liber loliannis de Bosco 

C Corbeiensis nunc Pctropolitanus 

tu consensus librorum 

p E.Peiperi. 

Hilarii de Euangelio: 

G Sangallensis 4S 

/• Eettigii | 

- Pitrae 

p E Peiperi 

' lectiones

A d d e 11 d a e t C o r r i g e ii d a XXaIX 

Quantum praesidii ab aliis mihi praesto fuerit, eum ex prioribus ap- 

pareat, tum praecipua laude efFerendi sunt Guilelmus de Hartel, qui 

liuins quoque poetae edendi patrocinium suscepit, M. Manitius, qui simi- 

lium locorum ex auctoribus a se conquisitorum mihi copiam fecit, G. Brande s, 

qui Maccabaeorum carmen quod ipse susceperat mihi concessit edenduni 

cum toto apparatu in corrigendis plagulis ut C. Beckeri et lohannis 

Mayor ita Alberti Winter coUegae carissimi sollertia me comiter 

adiuuit. quibus omnibus officii sui sinceraeque beneuolentiae gratias ago 

debeoque plurimas.

LIBER GENESEOS. 

1 1 1 rincipio dominus caelnm terramqiie locauit: 

2 namque erat iiiformis fluctuque abscondita tellus 

inmensusque deus super aequora uasta meabat. 

dum chaos et nigrae fuscabant cuncta tenebrae; 

5 4 bas dum disiungi iussit. a cardine fatur: 

n -Lux fiatl" et clare nituerunt omnia mundo. 

5 cum dominus primi complesset facta diei, 

7 condidit albentem nebulis nascentibus axem. 

accipit inmensu'.-5 errantia litora pontus. 

10 multiplices raplens ualidis cum tractibus amnes. 

9 tertia lux faciem terrarum fulua retexit. 

10 arida mox posito narratur nomine terra. 

11 florea uentosis consurgunt germina campis 

pomiferique simul procuruant brachia rami. 

15 14 quarta die generat solis cum lampade lunam, 

17 et stellas tremulo radiautes lumine figit. 

18 haec elementa dedit subiecto insignia mundo, 

tempora quae doceant uarios mutanda per ortus. 

IXCIPIT LIBEH GENE8E0S METKICUS CIPRIANI A INXTPIT 1-324 ^r^ 

LIBEK GEX'E SIS FELICITER C S. Cyprian Geiiosis rec. ni. G 

(bi tuhula fol. Ih: liber luueiici man. antiq., historia Geiiesis m. rec. G) 

Cypriani Genesis m (= Morelius) 

1 locauitl creauit?;i 2 iamc|ue liiuinus 3 inniensus|^C 4 tnm Mayor 

5 liasj ast C a| de m Has dum sidereo disiungit // (a eras.) cardine 

fatur G 6 et del. lunius ap. liiuinum clare et m clare] laeto G claro 

Fabricius 7 cumque deus G primo G 8 nascentibus axem nebulis 

(pr. corr.) G 9 ante u. 8 positus A inmensus] AC uerrentia m 

13 flarea (m'^- corr.) G Mbracdiia G 15 dies w lunana G 16 flgitp 

e 

(posuit Vulg.) fingit AC ]iingit G 18 doctant (mr corr.) G ortos 

(al. c.) A 

XX 111. Cyp--. poet. 1

2 

( ' y 

p r i a n i ]i f p t a t e u o h o s 

21 quinta die accipiiint liquentia tiumina pisces 

20 et uolucres uarias suspendunt aere pinnas. 

'^:. sexta pater gelidos in spiras lui)ricat angues 

quadrupedumque greges totos diffundit in agros 

cunctaque multiplici mandauit crescere passim 

germine et inmensis errare et pascere terris. 

2^' 26 Haec ubi constituit diuina potentia iussu. 

rectorem inspiciens mundanis defore rebus, 

haec memorat: „Hominem nostris faciamus in unguem 

uultibus adsimilem. toto qui regnet in orbe.'* 

et licet hunc solo posset componere uerbo, 

8(i ipse tamen sancta dignatus ducere dextra 

2 7 inspirat brutum diuino a pectore pectus. 

21 quem postquam efiigie formatum ceu sua uidit, 

metitur solum mordaces uoluere curas. 

ilicet inriguo perfundit lumina somno. 

35 mollius ut uulsa formetur femina eosta 

atque artus mixta geminos substantia iirmet. 

23 inditur et nomen. uitae quod dicitur. Aeuua. 

24 (3 '-^0) quapropter nati linquunt de more parentes 

coniugibusque suis positis cum sedil)us liaerent. 

40 2 2 septima luce deus factorum fine quieuit. 

sacratam statuens uenturi ad gaudia saecli. 

19 ilicet exhibitis animantum ex ordine turbis. 

19 quinta (lie| at quinta (die om.J m linquentia C 20 uarias s. eor- 

pore pennas ACm (jiinnas A) uaria s. cor})ora pinna (penna m'- corr.) 

G (cf. u. 290) iiariae s. aere pennae Gronoimis (aere cum Cauchio) 

21 sexta praegelidos m in spiras m in spira A inspirat CG lu- 

bricat Am lubricas CG 22 quadruj). A (juadrip. C quatrip. G de- 

fundit A 24 inmensis] AC 2i\ diffore C 27 mcmoras G nostris 

hominem m in unguem| in oris C ad unguem Fahricius 28 assimilem 

C- 29 hunc| uno ^lCliunc uno solo m componere] complere A 

33 metitur] non jâtitur Baluz. solum his scriptum, G^ (eras. G'-) 

34 illic et C irriguo G- sompno C 36 niixtu m gemino (A ?) m 

37 aeua AC euua (u post e eximnxit my G 38 quapopter G^ lin- 

quant C mor e (t eras.) A 40 luce] quando m 41 sacratam G sacratas 

A sacrata Cm ad om. m 42 illic et C /exliibitis G

G n e s i s l.a 2,i7 3 

20 uiritim cunctis nomen, quod permanet, iudit 

Adamus. donata sibi prudentia sollers. 

45 quem deus adloquio, iunctam dignatur et Aeuuam 

1 28 „Crescite multimodo uentura in tempora partu, 

ut polus et plenae uestro sint germine terrae, 

heredesque mei uarios decerpite fructus, 

quos nemora et pingui reddunt de caespite campi." 

50 2 8 Haec ubi disseruit. laeta paradisus in aula 

instruitur primique adspectat lumina solis. 

9 gignitur haec inter pomis letalibus arbos 

coniunctum generans uitae mortisque saporem. 

10 aedibus in mediis puro fluit agm'ne flumen, 

55 quod rigat insignes liquidis de fluctibus hortos 

11 quadrifidosque secat undanti ex fonte meatus. 

Phisonus auriferis praediues fluctuat undis 

12 conspicuasque terit rauco de gurgite gemmas — 

prasinus huic nomen, illi est carbunculus ardens — 

60 11 perspicuisque uadis terram praelambit Euilam. 

13 post hunc Aethiopas Geon adlapsus opimat, 

14 tertius est Tigris, Euplirati adiunctus amoeno, 

Assyriam celeri discretim flumine sulcans. 

15 hic positus custos Adamus cum coniuge fida 

65 atque opifex tali formatur uoce tonantis 

16 „Ne trepidate simul licitos praecerpere fructus, 

quos nemus intonsum ramo frondente creauit, 

17 solliciti, ne forte malum noxale legatis, 

43 uiritim] uirtutem Rminus 44 Adami a domino donata pr. s. m 

solers C siMers: litt bi in ras. m- G 45 alluquio C aeuam AC 

euuam G 46 uenturi C partu G 47 germine C 49 cespite AC 52 

laet. Cloet.^ arbor 6' 54 sedibus il/a?/o>' 55 quod] quo Ma^-êî. fiuentibus 

C hortus A ortus CGm corr. Hiiiimis (cf. u. 72) 56 quadrifidas C 

undante A 57 fisonus CG fissonis A Phison m 58 gurgitae G 59 pras- 

sinus C 60 perspicuis C perspecuis G perspicuus A terram: am ex corr. 

pr. 7)1. G aeuilam C euilam A euillam G Euilat m 61 hethyopas C 

62 est] et A eufrati w 63 assiriam A 64hic)huc C Ad-dm Junius (ut ti. 

192) 65 adque CG 66 dimul G pcerpere C 67 nemos G 68 solliciti: 

ti ex te corr. pr. A ne fors malum Barthius coll. u. 97 legatur G 

: 

1* 

:

4 C y p r i a 11 i h e p t a t e a e Ji o ^ 

quod uiret ex gemiiio discreta ad munia suco.*' 

70 25 nec minus interea caecos nox alta tenebat, 

ac modo formatos uestis non texerat artus. 

H 1 Has intei' sedes et bacis mitibus hortos 

spumeus astuto uincens animalia sensu 

serpebat tacite spiris frigentibus anguis; 

75 liuida mordaci uoluens mendacia sensu 

femineo temptat sub pectore mollia corda 

,,Dic mihi, cur metuas felicia germina mali? 

numquid poma deus non omnia nata sacrauit? 

atqui si studeas mellitos carpere uictus. 

80 anreiis astrigerc ridebit cardine mundus." 

2 illa negat uetitosque timet contingere ramos 

3 sed tamen infirmo uincuntur pectora sensu. 

4 ilicet ut niueo iam mitia dente momordit, 

adfulsit nulla maculatum nube serenum. 

85 tum sapor inlecebram mellitis faucibus indens 

perpulit insueto munus deferre marito. 

quod simul ac sumpsit. detersa nocte nitentes 

emicuere oculi mundo splendente sereni. 

7 ergo ubi nudatum prospexit corpus uterque 

90 quae pudenda uident, ficulnis frondibus umbrant. 

8 Forte sub occiduo domini iam lumine solis 

agnoscunt sonitura trepidique ad deuia tendunt. 

9 tum dominus caeli maestum conpellat Adanmm: 

^Dic, ubi nunc degas?" respondit talia supplex: 

95 10 -0 domine, adfatus pauido sub corde tremesco, 

magne, tuos, nudusque metu frigente fatigor." 

69 e" C 70 interea] .e.ea C 71 nonj ne/ al. ex non corr, A 

nec m 72 liortos G hortus A ortus Cm (cf. u. 55) 74 tacite C 

angues A 76 tentat G ? 78 nata CG nota A secrauit G 79 ad

G e 11 e s i s 2,i7 3, .9 5 

11 tum dominus: „Quis poma dedit noxalia uobis?* 

12 -Tradidit haec mulier, dum dicit lumina promptim 

candenti perfusa die liquidumque serenum 

100 adfulsisse sibi solemque et sidera caeli." 

13 protinus ira dei turbatam territat Aeuuam, 

auctorem uetiti dum quaerit maximus acti. 

illa sub haec pandit: „Serpentis suasa loquella 

accepi, fallente dolo blandoque rogatu. 

105 nam sua uipereis intexens uerba uenenis 

14 haec mihi prae cunctis narrauit dulcia pomis.* 

llicet omnipotens condemnat gesta draconis 

praecipiens cunctis inuisum uiuere monstrum, 

pectore mox fuso prorepere, tum sola morsu 

110 15 mandere, mansuro quaecumque in tempora bello 

humanos inter sensus ipsumque labentem. 

uertice ut abiecto pronus post crura uirorum 

serperet et calces, dum labens comminus instat. 

IG femina fraudigeris misere decepta suadellis 

115 praecipitur duro discrimine ponere partum 

seruitiumque sui studio perferre mariti. 

17 „Tu uero, cui uisa fuit sententia uerax 

coniugis. inmiti cessit quae uicta draconi, 

deflebis miserum per tempora longa laborem. 

120 18 nam tibi triticeae surget pro germine messis 

carduus et spinis multum paliurus acutis, 

19 ut cum uisceribus lassis et pectore maesto 

plurima sollicitos praestent suspiria uictus, 

donec in occiduo uenientis tempore mortis, 

125 unde geris corpus, terrae reddare iacenti." 

98 promtim G 99 cadenti G 101 proteiuis G aeuam C euam L 

euuiim G 103 stn-pentis om. A loq.ia C loquellis G loquentis A 104 efal- 

lente JL falente G 107 illicet C condempnat 6' drag-onis (7 lOSuiserem 

109 pro//repere (duabus Utteris erasis) G 110 inandare G pandere m 

tenipore C 111 labantem m 113 etj ut A calcet m calcent Oehler 

114 suadelis C loquelis m 118 inniiti| xiC quae] q. GC 121 pinis G 

123 plurima: a ex i pr. corr. G sollicitus praestet Hiuinus

6 C y p r i a 11 i h e p t a t e ii c h o s 

23 His actis dominus trepidis dat taedia uitae 

deiectosque procul sacratis dimouet hortis 

24 obuersosque locat medioque eliminat igni, 

in quo perceleri Cherubin euoluitur aestu. 

130 dum calidus deferuet apex tlammasque uolutat. 

21 quis dominus. pigro ne frigore membra rigerent, 

consuit euulsas pecudum de uiscere pelles, 

operiens nudos calidis de uestibus artus. 

4 1 Ergo ubi coniugio sese iam fidus Adamus 

135 (3 20) esse uirum sensit. nomen genetricis amata^ 

2 exhibet uxori : binos e germine fetus 

continuo genitor diuersis nuncupat orsis : 

Cainis hic nomen habet. cui iunctus Abolus 

innocuas multa seruabat cura bidentes 

140 ast alius curuo terram uertebat aratro. 

4 hi cum perpetuo ferrent sua dona tonanti. 

dissimiles fructus sensu suadente dedere. 

nam prior iiberibus fuerant qiiae prosata ghiebis. 

obtulit. ast alius miti se deuouet agno, 

145 exta gerens sincera manu adipemque niuah^m. 

confestimque placet domino pia uota tuenti. 

5 quod propter gelida Cain incanduit ira. 

6 quem deus adloquio dignatus talibus infit 

7 „I)ic mihi. si rectum uiuas et noxia cernas, 

150 degere non possis contracto a crimine purus ? 

127 disiectos nescio quis di//,/7iiet duahm litteris, ino «f md., erasis G 

128 oLuersus G aeliminat C 129 aeuoluitur C euohibitur G 130 ca- 

Hdis A 131 frigerent A 132 pecodum A 133 opperieiis A 134 fidos G 

135 geiietricis GC 136 bino seu germine A binos eugermine C binos 

e germine G bino qui m foetus Marteiiins factiis a» . 138 Cainis 

hic G Cainis huic C Cainus cui A atrpie Cain hic m 139 multa] 

huius m 141 hii C 143 uperibus G quaej q. CG glaebis G 

glebis AC 144 optulit G deuouit C 145 manu sincera gerens m 

146 doniino oni. C 147 gelidal rapida aut graui(hi lunius calida 

Riuinus incanduitj litt. canduit al. m. in ras. A 148 deus] dfis C 

alloquio C 150 non AC num G contracta a cr. C 

: 

:

G e n e s i s 3,-':^ - 4,1« 7 

desine mordaci fratrem disperdere sensii, 

qui tibi ceu domino subiectus coUa praebebit. 

8 nec tamen his fractus fratrem deducit ad arua 

atque. ubi deprensum deserto in gramine uidit, 

155 elidit geminis frendens pia guttura palmis. 

9 quod factum dominus caelo speculatus ab alto 

disquirit, quonam terrarum degat Abelus ? 

ille negat positum custodem se fore fratris. 

10 cui deus effatur: „Nonne uox sanguinis eius 

160 ad me missa sonat celsumque ascendit ac axem? 

11 nosce igitur mansura tibi pro crimine tanto; 

nam modo quae maduit germani sanguine terra, 

12 inuiso maledicta tibi conmissa negabit 

semina et absumptis fructum non proferet herbis, 

1G5 torpidus ut multo conlidens membra tremore 

funere ceu iuncto semper suspiria ducas. 

"•4 territus ille gemit mortemque a numine poscit: 

15 qucie tamen infenso non est concessa tonante • 

nam mala promeritus signo fit notus inusto, 

170 sternere ne ferro liceat cuicumque nocentem, 

ne maius septena pip-ent discrimina funus. 

16 ilicet a facie domini ceu perditus exit, 

aedibus obuersis Naidae in caespite terrae, 

17 nec minus ex natis, genetrix quos fida creauit, 

175 nomine primaeui sublimem condidit urbem. 

18 Enochus Gaidada creat, hic deinde Malelum 

quo Mathusalamus sensim genitore sub auras 

exiit et longae produxit tempora uitae. 

151 mortali Martenius desperdore G 152 pr/ebebit (a eras.) G pre- 

l)eljit^4(/ daturus w 154 uLi C il)i ^46^ denfYii Jlartenms 155 fren- 

deiis| fraudens A fraudans m frangens FanieliHs 159 affatur C nonne] 

numnain Fahriciiis 163 coninissa| A 164 semina et: Utt. ae ex 

corr. (t absumtis G adsumptis m, erlds C 165 turbidus Hiuinus 

C(»ididcns| A(t cuUidens C et ni. cullides Jnnius 169 nialo (i 171 septeiia 

C septina AC 172 illicita facie (J 173 naide C cespite AC 

176 naida AC naidfi C Gaidada p liic p ac to maleclium A(t mele- 

cliuin 6' ^rakdum 7^ 177 matusalainus ^6^ ênetore G 178 longe 6^

3 C y p r i a n i h e p t a t e u c h o s 

23 ast Lameeli. diriim qiii perculit ense Cainem, 

180 pei-pctitur caeso miiltum grauiora nocente; 

24 crimina nam meritum decies septena cohercent. 

23 coniugibus hic facta gemens sese increpat ultro, 

quauim prima fuit Ada atque altera Sella. 

20 labelum sed prima creat. qui pastor in aruis 

185 gramineis laeta pecudes pascebat in herba. 

21 lobalus quem deinde subit. qui musica plectra 

repperit et uario concordes murmure cliordas. 

22 Tobelum mox Sclla parit. cui fundere riuos 

aeris erat moris ferrumque incude subaetum 

190 diuersis formare modis stridente camino 

quem Noenima se(|uens uno genitore creata est. 

25 Haec inter uegetis Adam non languidus annis, 

Sethum progenerat post mortem mitis Abelis. 

26 Enochum is deinde creat. cui candida corda 

195 largitus dominus. hoc se poscente rogari 

adnuit et placidae suscepit munera mentis. 

5 5 nongentos igitur postquam conplerat Adamus 

ter denosque annos. sopitus morte quieuit. 

11 longaeuusque deliinc nongentos quinque per annos 

200 Enochus uixit. quem Cainanus adaequans 

14 quinque fuit tantum protentis longior annis. 

17 iunior hoc iterum ter quinis decubat annis 

MahaleeLa senex : ter denis deinde laretus 

20 atque tri])us uixit longo constrictior aeuo. 

179 Laniech p Amalech CA ainalec G peculit AC percutit Murten. 

180 caeso] cesso Ccaeso (al. ss.) A uotante A 181 septina G coereent G 

188 adque C 184 Libelum p Aelum to 185 lierbas A 187 uarii>| 

neruo A cordas C 188 tobellum G 191 gtmt-tore G creata 

est] creatae G 193 sediim A f. Abeli 196 annuit C suscipit C 

197 co (uel comjplerat CG coniileret A 199 longeuus A longeus (' 

dehunc G .v. C 20U cainnanus A 201 i»otentis C 202 ioniur G 

ter denis Marten. decubat G deputat C deducat ^l 203 malaleela yl6- 

maleleela C se// al. c. A iareluL^ C 204 ad(|ue \A e.c t ^^r. ci G 

' onstnictidr 

A 

:

G e 11 e s i s 4,23 6,7 9 

205 23 Enochiis, cui cura fuit seruire potenti 

et mentem sociare deo, sat iunior istis, 

ter centum explicitis si quinque adiungere cures 

sexies et denos, subita caligine tectus 

24 abditur et domino multum miserante rem.otus 

210 felicem placido uiuit cum tempore litam. 

27 at Mathusalamus nongentos porrigit orbes 

septies et denos, unum quis iungere ius est. 

25 Lamechus, hoc patre satus. Noele creato 

29 tnlia disseruit. dum uatum more futura 

215 praeuidet et sensus uenturum mittit in aeuum : 

„Hic secura dabit nobis commercia uitae 

et diirum remouebit onus pacemque reducet, 

quae factis est pulsa malis nostroque reatu 

tristibus et dextris, quarum sulcata labore 

220 terra negat fractum, domino maledicta loquentr'." 

31 septies hic centum uixit septemque per annos, 

septuaginta super positis. ut summula poscit. 

hoc generante probis Noelus nobilis actis 

editur. innocuo daturus semina saeclo. 

225 (6 10) tresque creat natos. Setlium Chamumquelaphetumque, 

in numerum solitos mollitum tundere ferrum 

et scintillantes promptim procudere raassas. 

(7 6) sexies hic uates centum iam uixerat annis. 

(> 5-7 cum domiinus, diri pertaesus crimiua nmndi 

230 multimodosque hominum longa sub luce reatus, 

constringit miserans prolixae incommoda uitae. 

205 eura: c in ras. al. A 206 .saiuiiior G sed i. Marten. 207 .v. C 

211 inatusalauius AG 212 unu ex wwwa i»'. c. G ([uisl (ui si ? (deinere 

j)ro iungere Areualus, stringerc Alai/or) iusj fas A 213 laniachus A 

hac C 214 talia: i cx e G desseruit G 210 conniercial A 220 lo- 

uentej dicente A 221 centuni| .c C 222 sej^tugenta G 223 probis 

Noelus] pro iioLis noeins (r 224 iarturus Mayor 225 cauu»(. laf&liq. C 

iafetumque A(r 220 in nuin

\{) C y p r i a n i li e ]> t a t e u c li o s 

:-} inposuitque modum bis sexaginta per annos, 

uincere quem nullus posita sub lege ualeret. 

2 Haec inter sanctos lactat terrena uoluptas 

235 4 capt"uosque tenet caeksti ex arce meantes : 

dum facies pulcliro ridentes corpore cernunt 

femmeas placitisque nimis conplexibus haerent, 

progenuere sibi torna cum mole gigantes 

6 quorum criminibus domini patientia tandem 

240 cogitur offendi : longam dum concipit iram 

atque dolet bominem dextra formante creatum 

siderea. sancto permotus pectore fatur: 

7 .lus delere mihi mundi peccata nocentis 

Huctibus aequoreis totamque inuoluere terram 

245 humanumque genus uastis mersare fluentis 

omnigenasque simul pecudes, quae laeta per agros 

gramina detondent. celsis dum collibus errant. 

serpentes nex una premat uolucresque ferasque, 

ut mea deletis mitescat fraiidibus ira." 

250 14 accipit ergo dei mandata ingentia Noe. 

duplicibus cameris arcam conpangere iussus. 

quae teneat uolucrum mansuia ad germina nidos. 

ac. ne lissilibus dissultent robora rimis, 

unguine praepingui linuit bitumijiis arcam. 

255 15 ipsa fuit plenas ter centum longa per ulnas. 

quinquaginta patens transuersam lata per aluum. 

at qua sublimi surgunt fastigia tecto, 

edita ter denis in caelum tollitur ulnis, 

14 assere quadrato, nullis cessura fluentis, 

260 16 ad medium gestans facili cum cardine postes. 

7 1 haec perfecta deus postquam despexit ab astris, 

232 inposuit] AC sexagenta G 234 scos C 237 aniniis A conplexibus] 

G 238 turua co gygantes G 241 adijue G 242 sancta A 

240 q. C 247 «letondetondent A detundeut C 248 serpente" G 

praeniat G preniat C 250 niandata dei C 251 conpangerel (o 253 fisilibus 

C robur areniis C 254 liniuit bituniiiie A 257 at qua G 

at(iue AC 259 censura G 260 gestans G gijitans .1 .îrptans C 

:

G e 11 e si s 6,2 7,ii H 

talibus adfatur nnttendum in aequora uatem 

(6 18) -Scande citus. natique tui nataeque. fluentem 

fluctibus in tumidis cuinbam, quia pectora uldi 

265 iusta tibi dudumque mihi tua nota uoluntas 

emeruit maiora praesentibus ; atque coactas 

2 claude simul pecudes omni de germine mites 

septenis paribus : inmundo de grege bina 

(6 21) esse sines tecum, escamque bis omnibus infers 

270 atque tibi suetam, ne. cum per uasta fluenta 

cultio destiterit. pariter patiare molestam 

prouisis non ante cibis per glauca uehendus 

4 salsa famem : nam clara polo cum lumina solis 

septima prodierint, totos diftundere nimbos 

275 cardine ab aetherio cunctosque euoluere fonti

1- 

]^ 2 C .V [1 i a u i h p t a t e u c h o s 

atque abyssus riguos dimisit in aequora fontes. 

12 iamque quater denis stagnantur cuncta diebus. 

290 21-23 non uolucres leuibus suspendunt corpora pinnis, 

nec fera celsiiugo deuitat msrmora colle, 

omnia conduntur pelago. mors omnibus una est. 

18 nec minus interea tumidum suspensa per aequor 

arca fluens clausum munibat pendula uatem 

295 uenturisque parens seruabat semina saeclis 

8 2 naufragio secura suo. mox rarior aether 

nubibus in piceis coepit constringere nimbos. 

3 iamque relabenti decrescit in aequore pontus 

ac, postquam modico fluitabat flumine cumba, 

800 6 emittit senior nigrantem pectora coruum. 

qui leuibus pinnis uolucri dum flamine fertur, 

7 non rediit, iusti suspendens uota prophetae. 

cS post Imnc albentem mittit per stagna columbam, 

9 quae super aequoreum campum defessa uolatu, 

305 nusqiiam nancta solum, uati se reddidit almo. 

10 cumque recurrentis fulgerent septima solis 

lumiiia. dimittit pinna plaudente uolucrem. 

11 quae iiemore inuento ramis praepiiiguis oliuae 

ora referta tulit. cum iam ])er sidera uesper 

310 surgeret ac tremulo noctem praecurre^'et igni. 

12 inde iteruni septem transerrsis rite die])us 

mittitur in pelagus ales, quae lapsa meatu 

perceleri numquam soeiae se reddidit aulae. 

13 sescentos igitur iaiu tum transgressus et unum 

315 orbes erat uates. })rimo iam mense secuto 

atque die mensis ])rimo. (-um libera tellus 

290 pinuis (r \un\uh AC 291 .liuitat A(r uianuore A 293 iute- 

reat 6^ 294 uiiuahat .1 295 secli.s G 29ii s,o C rario raether (7 297 

coufriugerc A uyuihus C 29s aeiiunra A 299 fluuiiue AC fiamiue G 

300 nigraute C ],ect(>re C 30l ];i]ii:i> A(r ênnis C 302 redit et 

iusti sus})enau;it A 

peuua A HU9 tolit 

rotetai' rV ] 

r/ 3ln ar! 

::().-) 

A: A 

ua rta 

i - i^ ^l 

n. eras.j G 

311 .vii. C 

307 piuua] 

312 pae- 

lairus (r '[. C hi^)sa (r 313 re.hlit (r 314 seseentus G 315 uatis o> 

31.; aie C

G e n e s i s 7, 9,t9 13 

uisa apevire proeul montes ac uoluere fumum. 

(7 20) quos super undarat ter quinas pontus in ulnas 

14 deeurso iam mense deliinc cum trina secundo 

820 lumina restarent, toto iam libera fluctu 

terra fuit propriumque ostendit laeta uirorem. 

4 ergo ubi nudatis consedit montibus arca. 

Araratum qui nomen liabent sermone uetusto, 

laxat claustra senex reddens noua semina terrae 

325 20 exstruxitque libens sacraria festa tonanti 

atque memor uoti adolet dum altaria flammis, 

21 liostia digna fuit. mites dum gignit odores. 

qui domifium coram laetis cum flatibus halant. 

tum. ne consimili pereat discrimine terra. 

830 diluuirim dominus uentura in tempora tollit, 

fcstinos menses et tempora mobilis anni 

22 inrequieta iubens consuetos uoluere cursus 

9 13 sed croceum tantum curuandum in nubibus arcum, 

14 candida cum sudo praerorant sidera nimbo. 

335 prosequitur uatem domini benedictio mitem, 

9 1 scilicet ut cunctis. quae tellus et mare gignit, 

imperitet fidus. cum sint subiecta regenti; 

admonitus pecudum carnes secernere mensis, 

4 quae non laxato uitam liquere cruore 

340 idcirco quoniam multis haec indita mens est. 

5 -Ast homo si ferro fuerit uel dente ferino 

perditus, mquiram." dixit, „qui talia faxunt; 

6 similibus dant colla modis fusura cruorem." 

19 diuidit hinc dominus placiti mox pignora uatis 

345 fecundasque iubet discretim sumere terras. 

ut uacuum denso conplerent germine mundum. 

: 

: 

: 

3241 

Exod. 1—54 

319 decursu iain mens edehinc A secundo C secando A secceindo G 

320 restaurent C 822 nudatis] undatis G 323 araracuni w corr. p 

324reddens om. G uii. 325—378 desimt G 325 extruxit.4 326 ad- 325—378 AC 

que C 328 alant AC corr. tt 329 consiniile A terrae A 337 ini- 

peret et A 338 pecodum carnem ^4 342 dicit A faxunt| AC 344 

placidi A 346 complerent A 

Pitr. 

10 

15 

20

24 Cvpi-iaiii li ep t a t eu ch s 

20 accipit hoc meritum domino donante propheta, 

vitis ut inuentor delibet candida uina. 

21 quem propere expletum cyathis somnoque grauatum 

850 22 derisit Chamus. de quo Channana iuuentus 

nascitur et proceris dixit de nomine gentem, 

fratribus ostentans nudatum membra parentem. 

2B 8f)S cannanus C hic utrolique C sidunia A 369 iebuseus 

A lebussus C cetlieo C cettlieo A aniorreus A 370 gergessus C 

gergeseus A eueus AC aniennus AC corr. p 871 sanuirus A samarus 

C 872 iungantur C 373 adciue C iuncti nialasa A coheret C 

coercet A

G e 11 e s i s 8,20 - 11, i 1 5 

30 quin etiam et Massam faciiint similemqiie Sopheram 5o 

375 celsiiugum et collem, nimbosas qui leuat arces. 

qua primum albentis prorumpit flamma diei. 

8 corpore de quorum Nembrodus n&scitur. acro 

9 venatu adsuetus et membris grandibus exstans 

atque deum gaudens contra se adtollere sanctur.i, 

380 heroum de more ferox, quos ardua ceruix 

inmensumque caput sublimes tollit in auras. 

10 hic Babylona locat Orichamque Archata et Acallam 

11 Sinnacheros inter saltus ; Assura deinde 

condit et eximiam tectis Nineua locauit 

385 12 et Eobotham, Calchamque dehinc. Dasemata quarum 

distinguit saltus medioque in limite surgit. 

11 Dumque alacres cortant et nomina moenibus induiit, 

1 in campum ueniunt Sennarum nomine dictum, 

4 molitique cauas ad sidera tollere turres 

390 3 non caicem faciunt, qua saxa inserta ligantur, 

sed lateres tosta lutei fornace coquuntur, 

4 ut prius inmensis fulgerent moenia tectis, 

quam noua discretas faceret migratio geutes. 

3 l)itumen pro calce fuit, quod uellere molli 

395 ducitur et lento constringit corpore cautes. 

1,6 namque penes cunctos sermonis conscia lingua 

per similes fatus et ciuica uerba locuta est. 

374 et Massain r. et sam CA, ijost sam sjjatium uacuum trium uel 

qtiattuor Utteramm A soferam ^C 375 leuit J. 377 nebrodus (7 nebrodus 

A acro A acri C 379 adque G gaudens deum C attollere G 

380 ferox| foret G 381 immensum G capud G tollit j^ tollet AG 

tollat C 382 babilona locat AC babylon colocat (co ea; cu tiel caj G 

oricham G orycam C origam A et archata (arcata C) acalam (acalla CG) co 

€t transpos. p 383 sinnacherus AC synnacheros G 384 condidit et C 

ni-.meua C nineueua G nineua A 385 robotam G robtham A robtam C 

l> n 

calcam C dehincj dein hinc (r 387 nomina] noa C menibus 388 senarum 

G 389 molliti A ad siderato tollere C 391 testa C luteis A 

coquntur G 393 quas G noua cum spatio trium uel quattuor Utterarum 

uacuo A nouas CG faceretj trans A 396 sermones consona G 

397 factus C

j ,3 C }• p V i a n i ii e p 

1 a t c u c li o t; 

7 deiiiqiie desceiidit doiiiiims et moeiiia iiidit, 

praecipieiis iiarias niptim pronimpere uoces 

400 diuersosqiie soiios. quis geiites quaeque locuutur. 

81 

8 ilicet impletur positis cultoribus or])is 

9 diuiduusque locus mox est Coiifusio dictus. 

Hos sequitur. domiiio multum qui credidit. Abram. 

quem genuit prisco de uomiiie Thara uocatus. 

405 iungitur et Lotlius iuiicto de sanguiue frater. 

29 lii cum iam ualidi tierent pubentibus annis. 

coniugium iunxere sibi: Ix^d foedore jMelchae 

gaudet. et Abramo ditescit coniuge Sarra. 

80 quae tamen ad senium duxit sine pignore uitam. 

410 81 hos Thara sollicite Chaldaeo de grege dempsit. 

dum Channana placent frondosis collibus arua. 

12 sed deus. electi qui sensum nosceret Abrae. 

1 imperat. ut sedes alia regione capessat: 

-Heia age. festinans patriis te dimoue terris 

415 cognatasque domus et limina sueta relinque; 

2 nam procerem inmensae faciam te iam fore gentis. 

3 insuper his addam. ut, te quicumque malignis 

uulnerat eloquiis. domini maledictus ab ore 

tristia quaeque ferat ; at qui sermone benigno 

420 commoda denarrat, sit laeto grandior actu." 

G mutantur sedes. Sychemis castra locantur. 

7 quae dominus uati longum despondit in aeuum. 

illic deproperans sacratas suscitat aras 

898 diseendit CG 399 praecepit A 400 diuersusque sonus (sonos ut uid, 

corr. m. pr.) G post quis spatium uacuiim trium litt. A 401 Illieet AC 

408 .luimultuni A 404 tharra A 405 lotus C 406 hii C 407 lodh A 

nielehe AC melciae G 408 abram odescit G 409 ducit .4 uita Q- 

410 caldeo A demsit AG depsit C 411 channana C chananna A cha- 

nana G 414 heia A heiet C hei G demoue A(' 415 domus co donios 

Marten. lemina G relinque] linque G 416 procere (' inmensae] AC 

telamforer' 417 malignus .4 418 elo(|uis (/^ 419 tristitia C'(x atquij 

ad qui G adq: C 420 sit C fit A j.oseit G laeto ^j laetus et ^" 

laetos et G actu C astu Afi 421 sychimis C sycwemis G sicliemis A 

casta locuntur A 422 dispondet C desiio:idct Maiior 

:

G e n e s i s 11,7 13,i 17 

8 coiiscencleiis moiitem. fractas qiii respuit uiKlas 

425 et mbicunda tumens prospectat lumina solis, . . . 

hic etiam positis fundatur molibus altar 

oraturque deus. sola cum deinde per arua 

uates agit, qua terra iacet disiuncta colonis 

10 quae dum perpetuo uenis sitientibus aret, 

430 incussit ieiuna famem. cui cura coliaeret. 

hoc fecunda metu Nilotica rura petuntur. 

11 et quia conspiciio canderet corpore Sarra, 

12 mandatur nullo nuptam se dicere uinclo, 

18 sed fore germanam. ne fors inmanibus ausis 

435 eftrenis turbae zelum noxale marito 

gigneret atque aemulum tristis riualis liaberet. 

14 hunc mirata quidem uenientem turba Canopi. 

omnimodis Sarram cupido de lumine lustrat. 

i:. atque ubi per proceres laudata et tradita regi est, 

440 1*; dulcibus accipitur uotis uerbisque propheta. 

17 non tamen inpositum uoluit rex aetheris illi 

nam multis magnisque simul terroribus actum 

proturbat regem, noxalis qui reus ausi 

18 19 obiurgat procerem. germanam cur magis esse 

445 dixerit uxorem falsoque inluserit astu. 

20 inde iubet laetum nuptam deducere secum, 

armenti et quidquid patriis adduxerat oris. 

IG namque deus seruo semper concordia fanti 

ingentes census et maxima quaeque dicarat. 

450 18 i.5accipit et Lodus, quaecumque aduexerat illic, 

et reduces patrias tandem sistuntur ad oras. 

424 respicit (sed marg. al. respuit) A 425 sumens A excidit uersus 

42^) buc C positus^ possititisrr 427 oratus^l 428uatis("6/uastis^ quaj 

quae (r iacit .1 429 sentientibus 6r aret Areualus ardet oj 483 uinclo] 

cunclo C 434 g-erinanuni .4 inmanibus] A 436 adque (' 437 niirat C 

438 sarram A sarra CG 440 profeta G 441 noii ta eni posita 

luoluit C ille A 443 noxiahs G 445 falsu G astu Martenim 

actu lo 446 loetum C secum] sarram A 447 armenta co corr. p quicquidJC 

horis Ct 448 fantil facti .1 450 adduxerat A 451 lioras CG 

XXIII. Oypr. i)oet. 2 

; ;

IQ C }- p r i a 11 i li e p t a t e u c li o s 

atque ibi dum gregibus intercursantibus errant, 

7 pastores pecorum sese certamine pulsant. 

G pascua quod fetas artarcnt parua duorum. 

4.55 b sed pater. indomitas cupiens conponere rixas. 

9 optulit. ut frater. quae uellet. sumeret arua. 

10 ille libens paret. lordanis litora poscens. 

qui iiuuius dudum, Nili rice dum tumet undis, 

amne superfuso campos ditabat opimos. 

460 12 Channanaea senex uenienti iugera sorte 

accipit et uirides sistit armenta per agros. 

14 sed non perpetuas licitum conponere sedes 

namque pater iussus terram lustrare tuendo. 

flammeus e celsis qiiam sol utrumque recurrens 

465 aspicit aut gemini despectant usque triones, 

IT) promissam generi tanto genitore creando. 

IG cuius qui numerum gestit conprendere fatu, v 

stellarum citius turbas uel dicet harenae. 

quas pelagus dubio nonnumquam litore nudat. 

470 IH tendit et ad quercum prisco de nomine Mambram 

perpetuoque deo praecelsum dedicat altar. 

14 nec mora. diuiduos postquam concordia fratres 

fecerat optatos conponere regna per agros. 

1 consurgunt reges numerosa ex gente quaterni 

475 et Sodomam multo pugnaces milite uastant, 

quaternaeqae acies bino bis principe fultae 

3 ualle tenus Salsa ferrum per nubila torquent. 

455 conponere] AG 456 obtulit A 457 iordannis G littora (7 

458 tuniit G 450 ditat G (iinde ]»er(litat Murtenius) o]tinms C 

4()0 channanea (,' cliHnannea AG finitur f. 0" i.Q. I), sequuntur in 

folio 10'' uu. 895 sqq. ('Inde irae et lacrirnae et q.s.), sed ante f. 10 

extant reliquiae fuJii cuiusdam exscissi. uu. 461 sqq legtintur in f 18^^ 

(imo in marg. -signato .Q. III) manu secunda scripti. G 462 conponerel 

A 463 iusus G 464 an qua ex Vergilio? 466 genetore G 

467 nomerum G conprendere (co C) AC compreliendere G fatu AC 

factu G 468 dicet p dicit o) arenae G f. harenas (cf. 513) 470 prico G 

478 Facerat obtatos G conponere] A 474 nomerosa Ct numero sexapfintaC 

quatcrnil tcrniqua G 476 quaeternae 6^ 477 salsa 6^ falsa ^ C 

:

Genesis 13,5—15, 

8 qinnque fugam capiunt linquentes bella tyranni 

i 

10 praecipitique fuga frondosis montibus abdunt. 42.- 

480 qaod potuit superesse neci; qui nomine uero 

l.gdicuntur Ariocha, Dachar, Godolla Gomurus 

atque etiam pulchris inhians Amarphalus ai-mis. 

haec inter, quae multa fiunt discrimine belli, 

12 Lod etiam capitur tota cum stirpe domoque. 43 

485 13 quod ubi tristifico narrauit nuntius ore, 

14 consurgit uates. seruorum de grege multo 

ter centum famulos, nouies bis auctius addens, 

ad bellum dux ipse ciet ferrumque retractat. 

15 nocte super media nil iam metuentibus instat 43 

490 uictoresque fugat multosque interficit hostes. 

16 quin etiam fratrem tanto discrimine demptum 

accipit et praedam lato trahit agmine secuni. 

17 excipitur laeta Sodomorum laude procorum 

1,^ pontificisque dei, sancto qui nobilis actu, — 4,4 

495 Melchisedechus erat. princeps rectorque Salemae — 44 

495^ (et benedixit ei) panem uinumque praesentans 

20 et decimos fructus Abrami ex munere sumpsit. 

21 is petit, ut captos dignetur reddere uictor, 4^ 

cetera pro meritis belli sub lege laturus. 

22 23 sed contenta suo uictrix moderamine uirtus 

500 accipit optatum toto pro munere fratrem. 4^ 

15 1 mox sopita deus inlustrans corda prophetae 

478 quique A tiranni G 479 fuga C 481 arioc hadachar godulla G 

gomurus G gomurrus A gomerus C 482 adque G pulcris G inhians 

gaudens A inhiagaudens CG amarfalus ou 483 discrimina A 

486 uatis AC 487 famulus G autcius C 488 retractant AG retrac- 

tans G corr. p 490 interfecit C 491 fatrem C demtum AG 493 prse- 

corum C 495 Melchisedechus erat panem uinumque praesentans 

(tant G) AG Melchisedecus erat panem uinumque praesentans Princeps 

rector quae salemae C -. 

excidit prius hemistichium secnncli uersus, posterius 

autem, quod restiterat, expidit in lihris AG alterum p^rioris uers2is hemisti- 

chium: corr.p et benedixit ei suppl. Mayor praesentans C presentans in 

ras. yl praesentant G^ m. 496 (7ees^G^ decimas.4 Abram a» Ahrami jj exjIexC 

497 His C captus G^ 498 bellis A 499 modoramine G 501 profetae G 

2* 

19

20 C }" [) r i a n i li e p 

t a t e u e li o s 

praecipit. iit cuiieta uaeuet foniiidiiie peetus, 

quaiidoquidem inuictae tutus sit tegmine dextrae. 

2 ille alacer concessa sibi licentia fatur: 

505 .Quid mihi pro tanta praestant tua dona loquella? 

3 ]iam coniuncta quatit fessum longaeua senectus. 

nec datur emeritum post mortem linquere natum. 

et quia nobilibus thalamis mihi germina non sunt, 

degener heres erit nobis, quem serua creauit." 

510 4 contirmat uatem dominus. dum talia fatur: 

,Ne time confidens : seruus tibi non erit heres. 

5 nam si nosse ualet numero carentia quisquam 

sidera uel totas pelagi percurrere harenas, 

is poterit prolem solus numerare putando, 

515 quae praestanda tibi est. totus qua tenditur orbis, 

nasceturque tuo de semine, qui tua cernat 

tilius atque etiam natus sit regis aeterni 

7 namque ego sum dominus caelorum conditor, et te 

auxilio tutum Chaldaea ex gente reduxi.'' 

520 6 credidit ista senex nec quidquam defore uerbis 

metitur domini sincero acumine cordis 

8 subnixusque rogat. placidis dum supplicat orsis, 

signa dei quae mente gerat, quae corde sequatur, 

nmnere pro tanto, quo natum gignat inerti 

525 corpore. iam gelidis decursa ob tempora membris. 

9 admonitus uitulam trimi iam temporis aptat, 

coniungens alacrem torua cum fronte iuuencum, 

uerbecem caprumque dehinc hirtamque capellam, 

columbas pariles. simili cum turture iunctas. 

530 10 corpora mox pecudum gemina in diuortia fmdit, 

i:ilaesas tota dimittens carne uolucres 

508 totus U 505 loquela C 507 nieritum A 508 talamis G 

509 degener] deger G 510 dumj cum C 511 nec .4 512 nomero G 

514 nomerare potando G 515 tutus G 516 hinc f. 19" m. secunda 

scriptumG 517 adque G utque A 519 chaldea AC 520 quicquam to 

521 sincro G 523 q. corde C 524 mune pro C 525 tempera G 

526 atmonibus C iam trimi C 527 coniugens .4 turua .4 528 uerbaecem 

G berbecem .4 capram .4 530 pecodum A 531 illaesas G 

; 

:

Genesis 15.i— *< 21 

omnia dispoiiit sacrisque altarihus aptat, 

11 seque locat propter, sensu uersutus et aure. 

12 ecce autem prima sub tempora noctis opacae 

535 candida sanctifici terrentur pectora uatis 

nigrantesque ruunt confusa luce tenebrae. 

13 his super attonitus domini solacia sumit. 

dum noua uenturae praenoscit semina gentis, 

per uarios casus duro sub rege locandae 

540 Aegypti, cui nomen erit Pharaonis acerbi. 

„Namque quater centum dominis subiecta per annos 

seruiet, ad.terras rursus reuocanda feraces; 

14 ac uice mutata, quae quondam serua tremebat, 

sceptra reget, ualida gentes uirtute cohercens. 

545 15 at tu, cum fuerit metati terminus aeui, 

sedibus in patriis functus mandabere busto. 

16 nam populus infensa sibi de sede reuulsus 

huc ueniet, domibus ueterum donandus auorum. 

18 nam qua Niliacis gaudet nunc incola terris 

550 et celer Euphratis Syrorum praenatat orbes, 

19 Cenaeos populos Cenezaeosque tenebunt, 

20 Chedmoneos, Chettos iuncta cum gente Phereza 

et Kaphana, cui manus est lebusa cohaerens, 

21 dilectaque sibi pellentur sede Chananni. 

555 quin et ximorraeus, Gergesso extrusus amico, 

semianimis possessa dabit uenientibus arua." 

532 disposuit (F nit p7'.ss.) C 535 pectura G . 

536 Nigantes (Ni ex n 

al. c, r om.) G queruunt] quae runt A 537 attunitus G solatia G 

538 semine C 539 casusj cursus .1 540 aegipti A erit| erat Are- 

ualus faraonis AG acerui A 541 doniini G 544 coercens .16^ 

546 sedibi G mandauere C mandere A 547 infessa G tibi Areualus 

reuulsos C 549 niliaces G 550 eufratis m sirorum AC urbes aC 

orbis G^ orbes G- 551 geneos tu corr. p populus G genezeos AG 

genzeos C corr. p tenebant C 552 Chedmoneos }) Chalmoneos u> 

chetos C cethosi A chettosque G (que om. AC) fereza AG ferezea C 

553 raffana AG rafana C iebosaco liaerens G iebosa cohercens AC 

554 pellantur A channani C 555 amorreus AC 556 simianimis CG 

possessa] posse (in marcj. pr. ni. i\) A

oo C y p 1" i a 11 i h e p 

t a t e u c lio 

quae eiim saiicta dei prompsissent uerba prophetae, 

17 sole sub occiduo clarum dat fulmine signum. 

nam uelut undanti ferueret flamma camino, 

560 caesarum pecudum uisa est delambere carnes. 

l(j Interea steriles iam pridem fessa per annos 

2 perdiderat etiam uotum iam Sarra parentis. 

et quia praegelida partum non poneret aluo, 

ad secunda suum coepit lactare maritum 

565 gaudia et inflexum cogit consortia seruae 

noscere, quo saltim genitor sit pignore uili. 

8 ilicet in thalamos Aegyptia ducitur Agar. 

Ismahelumque nothum fecunda gignit ab ahio. 

4 quae cum seruili dominam contenineret astu. 

570 f) uerberibus duris adflicta et saucia fugit. 

7 ac dum uicino tegeret se deuia fonte, 

nuntius aetherio descendit culmine caeli 

9 consultamque prius dominorum mittit ad aedes, 

quin etiam multo gaudentem munere donat. 

575 14 quae quia conspicuo fulgentem lumine sanctum 

uiderat. a simili narrauit nomine fontem. 

17 1 iamque nouem denos nouiesque e^ftegerat annos 

Abramus uates, cum se iam iamque parentem 

agnoscit nati magno de munere dandi, 

580 2 testamenta dei cui sunt concordia summi. 

4 gentibus innumeris genitor ductorque futurus, 

8 percipiens placidas per grandia tempora sedes. 

5 quin etiam solito de nomine grandior exit, 

557 dei A deiis CG proiuisissent A proiiiisisset G promississet C 

promisit uel prompsisset Areualus profecte C 558 signo G 559 uelud C 

561 sterilfs ''/ sterilis C sterelis A 562 etiam om. C 568 non| prae A 

564 at C fecunda LMueUer lactare] latere A 567 illicet AC faiegip- 

tia AC adducitur G 568 Ismaelum G aluo A aluc (sic) CG 569 contempneret 

AC 570 afflicta (J 571 liac C se| per A 572 aethereo C 

discendit A aculmine (J 576 uiderit .1 a simili G a om. AC 

577 nouiesque j^ nouenKjue co 578 uatis «> se lam C 580 sunt| sint G 

581 innomeris G 582 tempora .... tMles spatlo triniii nel quatttior litt. 

relicto A sedes Martenius edes AG aedes C 588 sulito C solita A solido G

Gen esis lb,î- 18,9 23 

dum clecus adiectuni uocalis littera ducit. 

5S5 15 et Sara quae fuerat, iiiandatur Sarra uocari. 

20 quin etiam patris Ismahelus pro prece diues, 

bis seiios princeps populos generatque regitque. 

12.23 post liaec gesta senex. cum sol octauus adesset, 

maribus exhibitis adimit praeputia ferro. 

590 adiungens pariter quoscumque ex plebe seorsa. 

17 inde ubi iam tempus promissi muneris instat, 

soluitur in treiimlos uultu crispante cachimios, 

dum tacitus secum promissa ingentia uoluit: 

„Posse deum credes, quidquid non extitit umquam, 

595 condere et infractos robur generare per artus?" 

18 1 Scandebat medium iam sol flagrantior axem. 

magnificusque senex frigus captabat in umbra, 

2 cum subito iuuenes pariter tris adfore cernit. 

?> sedulus in cunctos unum plus ambit et orat. 

)00 ne puerum celeri linquat. dum praeterit, actu 

4 pacificusque suae dignetur tegmina quercus 

atque pedes geminos frigenti ut perluat unda 

5 ac positos panes mensae dignetur amicae. 

adnuitur iussaque citus ueneranda facessit. 

24 C V p r i a 11 i h e p t a t o u c li o s 

dulcia sanctificis delibat gaiidia dictis 

„Quidrerini] luiiic Sarra gerit ?- (namque abdita tectis 

tiinc erat) et coeptas iterat lux iiera loquellas 

015 10 „Euge meuior uates. pleno non setius anno 

mater erit:" cum laeta procul sub talia risit 

11 12 femina et annoso desperat corpore partum. 

13 quaeritur haec inter. fuerit quae causa cachinni? 

15 illa negat facili concussam se fore risu. 

620 dum timet et tacito uoluit sub pectore culpam. 

16 consurgunt iuuenes parili fulgore decentes 

et Sodomam toto sujjiectau] lumine uisunt. 

17 tum dominus uati nil promptum non fore passus, 

eloquitur. quae causa graues se ducat ad urbes 

625 20 -Clamore immodico Sodomae iunctaeque Gomorrae 

21 excitus ueni uerumque inuisere curo. 

ut. quod turba nocens, quod uox horrenda hibor.it. 

oppida bina siuml caelesti ex fulmine flagrent". 

24 hic trepidus uates famulo sermone poposcit. 

630 noxia qui numerus sanctorum moenia seruet? 

quinquies ex denis capiens iirimoixlia summae, 

32 a bis quinque uiris cognoscit tegmine forti 

oppressum uitiis populum uitare ruinau;. 

19 1 iiicet ad Sodomam ueniunt duo. Natus et Altor, 

635 hesperus umenti cum iam prorumperet igni. 

illic pro foribus Lodus de more sedebat. 

cumque uiros simili lustrasset corpore claros, 

626] Mico: Excitus-curo . 

biiiaiicius (t. Ve)i(iniws) Alchimus 

614 ce]»tas B iteratj ita dat A loquehis (' 015 uatis m setius CG 

sentius .1 scrius Martenius post U. u. spatiiim trium ucl quattuor litt. 

uacuum A 617 aniiosuiii A disperat AC (lo])erat G 619 concussaiii 

se| concussa in se 6^ risum ^/ 620 tiniit 6' 621 ])ari C 622 lu///,mine G 

623 promtum AG (524 eloquitur passus causa (passus in rasura scriptum, 

quae otn.) G grauis G^ 625 inmodicoj A ommodico G iuctae G 

iuncta A 626 (luel (jue C 628 opida G 629 uatis o) 630 sanc- 

torum] sacratu C 632 a bis A ab his CG 634 illicet C sodam A^ 

humcnti C umcti C ingcnti A 637 clarus G 

: 

: 

:

Genesis 18,« 19,2 25 

2 pronus acloratos consueta ad limina cluxit, 

optantes media potius habitare platea. 

640 3 azyma quos tenui de polline canclida pascit. 585 

4 sopitacjue dehinc conponunt membra cubili. 

ecce furens tota procurrit turba Gomome, 

seditione truci circumdans atria Lotis, 

5 atque uiros poscens tumido dilitigat ore. 

645 7 ille memor pacis temptat mollire frementes 590 

8 atque etiam natas cupide dementibus oifert, 

ut lieito potius luxu peruersa uoluptas 

aestuet. a simili disiungens turpia sexu. 

9 sed nil dicta mouent. franguntur limina ferro. 

600 ac dum se giomerant, dum fortia claustra reuellunt, 59-5 

11 lumina saepta sibi piceis gemuere tenebris. 

12 his actis, auferre procul sua pignora iussus, 

14 inuitat generos sensu torpente negantes. 

quod tamen adsiduo potuit mens blanda rogare. 

655 i() eduxit natas coram genetrice seciuentes. eoo 

30 ac dum progreditur, dum scandit culmina collis 

oppositi secumque putat, quid deinde sequatur, 

26 femina postergum positas dum respicit arces, 

diriguit speciemque salis pro corpore sumpsit. 

660 23 ille subit celsae securus tecta Segorae. 605 

24 mox fragor horrisono de sidere fulmina torquet 

sulpureaeque ruunt olido cum turbine flammae, 

quae pariter muros atque ardua culmina lambunt. 

28 omnibus in cinerem celeri cum labe reuulsis 

665 27 cernebat rutilo surgentes uertice flammas g;^0 

638 adoratus G^ 640 azima AC azym (t 641 sopit G con- 

ponuntj AG 642 gomurrae A 643 lotis C lutis in ras. m- G lothis yl 

644 tum,do C posf tumido spatium qmnque litt. uacuum A 647 lusu 

Areualus (coll. u. 829) 648 Estuet CG aestuat A as simili C flagruntur 

(^ al. ss.) A 650 refellunt A reuellant G reuelant C 

651 septa oj 655 coram A cara C cara G genetrice C 656 scandet 

culmine G 657 Ippositi G oppositis C potat G putet A 658 post 

terguni G posita C 660 segorrae A 661 flumina G torquot G^ 

662 sulpurae G sulpliurae C sulforeae A 665 surgente G

2(5 C y p r i a n i li e p t a t e u c li o « 

29 emiiiiis Abramus. memori eum pectore tractans 

in uerbis domini numquam se adiungere mendum. 

80 nec minus et Lodus tuta conpostus in aula 

solamen tenero natis praestabat amore, 

670 81 quae sine coniugibus nequibant edere prolem. 

liae. cum perspicerent sublatum germinis usum 

maternumque decus solo genitore relicto, 

82 conponunt epulas ac promunt uina parenti, 

nescius ut uetitum natarum nosceret usum. 

(375 nec mora. femineis concrescit sarcina libris 

37 et parili ambarum uitalia fomite turgent. 

prima creat puerum patrio sermone Moabum. 

3s altera disparibus Amnianum nuncupat orsis. 

hic pater Ammorum. genitor Moabitibus ille est. 

1 Interea excedit positis de sedibus Abram 

et Gerarum ad terras socia cum coniuge transit. 

2 hic Abimelechus cupiens consortia Sarrae 

]»rincipis arbitrio (germanam nam fore uates 

dixerat eximius. fraudem ne forma pararet 

685 coniugis innocuo. riuales dum cauet iras) 

8 nec tamen eualuit ualidis terroribus actus, 

(jui mentem adliciunt. quotiens peruersa libido est: 

nam deus inmisso torsit lictore tyrannum, 

qui cum terrifico rupisset somnia uisu, 

690 9 prosequitur trepidus uatem uix mente reuersa, 

cui Sarra sit dicta soror, ceu nulla mariti 

uincla ligent nuptam, quae sit coniuncta prophetae. 

12 ille docet causas seseque a crimine purgat, 

667 ineiidiunl mdaciu C 668 conpostius .4 compostus G copositus C 

670 aedere C 673 pruniunt G 676 l"uniite| suniite (r 678 amnionum 

.1 679 ammonum G 680 sidibus (r 681 gerarum C gererum G 

,a:enerarum A 688 principes CG arLitrii G^ uatis to 685 innocui 

Areualus 686 an non tamen? eualuit AC ualuit G 687 quoties C 

688 inmisso A(^ u. 689 xxM 700 positusi G, lioc loco AC sumnia (r 

691 cui] cur Jlartenius sarra G mariti| maritu (J^ marito Martenius 

692 qua.'| cum Martenius sint G ciuncta (' profetae G 698 seseque| 

que oiii. G

G e 11 e s i s 19,2« 21, 15 27 

mentitus niliilum : patris nam germine creta 

695 Sarra fuit. iuncta deducens linea sanguem. 

16 haec ubi constiterant, rector dat mille talenta 640 

14 et famulos ; his molle pecus armentaque iungit. 

15 iugera quin etiam latos diffusa per agros. 

dummodo promeritum lenirent dona reatum. 

700 18 namque domus regis admissa piacula pendens, 644 

agmine morborum pariter grassante per omnes, 646 

germina femineis dudum decusserat aluis. 

17 uerum ubi pacificus uates pro rege poposcit 

procubus ante deum. promptim se laeta per omnes 

705 reddidit ubertas aluosque impleuit opimas. 650 

21 ipse etiam insuetis postrema in tempora uotis 

2 fit pater. et laeti reputans solacia risus. 

8 nuncupat Isacum, mandata et numinis alti 

4 efficit, octauo decerpens lumine tegmen 

710 8 e ueretro. stabilesque uidens iam promere gressus 655 

coniunctos inter socia de stirpe propinquos 

uescitur et mensis genitor gratatur opimis ; 

7 nam desperatis maior fit gratia uotis. 

9 iamque puer puero iunctus dum ludit alumno. 

715 conpulit ignito matrem turgescere felle, 660 

ut famulam inuisam pariter cum pignore pellat, — 

11 et tamen inuitus senior, dum maxima iussa 661 

12 obseruat domini. pariter detrusit utrumque. 

at mulier postquam domini de sede remota est, 

720 14 auia dimoto lustrat secreta recessu. 

15 iamque panes cunctos uinumque insumpserat omne, 665 

694 patris }) fratris co 695 deducens A diducens CG sanguen Are- 

ualus 696 niille C 698 defusa A 701 g-rasante C 703 uatis to 

704 promtim CG se laetaj saeta C 705 redidit G 706 insuetis: 

is ex us statim corr.pr. A 1^1 solaeia] co 708 noininis C 710 gressos CG 

711 coniunctus G socia| propria Martenius 712 gratator G grat'atur C 

71o disperatis A 714 puero] pero G alumpno C 715 turgiscere G 

ti. 716 deest G 719 ad r/ 720 diniutu G recessu AC regressu G 

721 iamquel iam Areualus uinunij ununi A undam . 

insumserat A(r 

. omnem 

Areualus

28 C }• p r i a n i li e p t a t e u c h o s 

exaiiimem lasso suspiraiis pectore natiim : 

19 31 deuenit acl puteum, cui tum luratio nomen 

indiderat, maestoque inpleuit deuia questu 

725 cum deus adflictae lacrimis trans aethera motus 

conflrmat trepidam natoque ingentia dicit 

18 regna parata suo. cuius tum clade gemescat. 

19 ilicet inriguo scatebras de gurgite libans 

erigitur natoque simul gaudente laetatur. 

730 -20 procedunt pia iussa dei; iam paruulus arcum 

tendere et aligeras coepit torquere sagittas. 

22-32 interea uates. ne quid clam forte pararet 

ductor Abimelechus. conectit foedera pacis. 

25 ut. quia de puteis fuerant certamina mota, 

7;35 reddita securam firmarent otia uitam. 

27 iuratur placitaeque manent concordia pacis. 

33 inde senex curuo terram dum sulcat aratro. 

ingentem laetis compleuit messibus aulam 

sublimemque deum supplex per uota precatus 

740 34 Philistinorum placidus consedit in aruis. 

22 1 in quibus aetherii temptatur numinis orsis, 

2 unicus ut natus gladio decumbat ad aram. 

3 nec mora. cum tumidi conscendit culmina coUis, 

cornipedem ducens famulis natoque uadentem. 

745 4 tertia iamque die, cum sol candentior axe 

fulgeret medio. totas dum contrahit umbras, 

5 dimittit pueros senior natumque capessit, 

722 exaniiiieii CG 723 iuratis AC miratio G 724 qile] quae Mur- 

tenius impleuit ÎC' infieuit C/ (ûaestu J^^r 727 gemiseat G^ 728 il- 

licet G (non C) inriguas catebras C 730 iamj nam C 682 uatis co 

nequit CCr 733 abimelus G 734—736 lii tres uersus clesunt A 

735 securam C 736 manet 3Iayor 737 solcat G post h. u. rasura sex litterarum 

pro uoce aratro qiiae est in AC, apparentqne uestigia litterarum 

_ . rram (terram ?) G 738 mesibus aulum C 739 sup})ex G praecatus G 

740 Filistinorum G Fhilist. C 741 aetherei A ? tentatur G nominis G 

742 unicusj Vieinus C 744 cornipedum G f. uadente 745 tercia G 

iamquej iam C dies G 746 dum| cum G^ (recentior manus corr.J 

747 capeseit G 

:

Genesis 21, in 24,3i 29 

6 ut sarmeiita gerens, flainmariiin pabula, coUo 

scanderet oppositi pariter fastigia collis. 

750 9 iamque adeo flammis surgentibus altar ad ipsum 

sistitur, euinctus manibus posterga retortis. 695 

10 dumque pater natum properat diffindere cnltro, 

18 eminus albentem prospectat sedulus agnum, 

qui melius fuso compleret sacra cruore. 

755 23 2 His actis uetulo decedit corpore Sarra. 

5 cumque locum busto praestarent pignora Cetis, 700 

18 dissensit uates, pretio taxare paratus. 

I5s.i.quadringenta dedit sestertia diues Ephrono, 

17 dum sociam duplici gaudet mandare sepulchro. 

7»)0 nomen Mambra loco ueterum narrauerat aetas. 

2-1- ilicet e famulis quendam. quem uita fidesque 705 

2 fecerat insignem. conceptis dicere uerbis 

et iurare iubet, dextram dum subdit amicam 

8 conectitque femur. nullam de gente Chananna 

7(35 iungendam nato. quoniam de stirpe parentum 

4 sit ducenda magis ; quae si fortasse resistat, 710 

7 mittendum caelo, facile qui molliat iram. 

10 ille alacris tumidis inponit dona camelis 

Assyriamque petit. iam cernens tecta Nachorae. 

770 12 dumque silens secum domini mandata renoluit, 

15 conspicit eximiam uenientem fonte Kebeccam, 715 

18 quae no i tarda uiro frigentes porrigit undas 

23 inuitatque domum. cuius sit filia, fatur: 

22 iungitur hospitio iuuenis. mox munera promit. 

775 61 omnibus explicitis uadit nuptura marito. 

748 pabula] paula G collos G- ex colli ud collis G^ 750 ipsum 

ad altar C 751 euinctus G euinctis .1 uox deest ." post terg-a CG 

754 cruorem G 756 coetis A 757 uatis c» pretio C 758 quatringenta 

G quadraginta C sestercia G ephreno (no in rao corr. al. ?) G 

etfrenio A(. corr. p 759 socia CG 761 illicet C 764 femor A 

chanana C 766 si om. G 767 caeki G facilem u> corr. p 768 tuniidissimponit 

G inponitj AC camilis G camellis A 769 assiriam A 

770 sil/ens (i eras.) G 771 fronte CG 114 hospicio G llh explecitis G

30 C y p r i a 11 i h e p t a t e u c h o s 

{)2 iamque iter emensos prospectat comminus Isac, 

64 quem Eebecca uiclens dorso defluxit ab alto 

65 obstipumque caput tenui uelamine condit. 

67 iunguntur taciti dominoque auctore laetantur. 

780 25 7 sed postquam senior centum transcenderat armos. 

septies et denos, largitus munera cunctis 

8 decessit. gemini donatus sede sepalchri. 

9.11 interea patrias indeptus tilius aedes 

ad puteum degit. fuerat cui Yisio nomen. 

785 20 iamque quater denos illic transegerat annos 

coniuge cum dicta patriam ditauerat aulam 

21 quae cum praecipuo canderet sidere formae. 

infecunda diu nesciuit gaudia matris. 

sed cum sanctifico dominum deposceret ore. 

790 lieredem ut iustum coniunx grauidata crearet, 

22 auditur: geminis turgescit feta Kebecca. 

quae mirata diu crescentis pondera uentris. 

2.-) consulit aetherii supplex responsa tonantis 

agnoscitque suo populos in pectore binos 

795 disparibus meritis ad lumina surgere uitae. 

nam qui prima tenet meritae primordia lucis, 

subditus imperiis ngitur seruire minoris. 

24 ergo ubi iam facili gignuntur pignora partu. 

25 corpore puniceo senior se promit ad auras, 

800 nigrantes toto consertus corpore saetas. 

quem pater Esau placito de nomine dixit. 

post. fraterna tenen? manibus calcaria pressis, 

nascitur insigni praediues mente lacobus. 

27 lustrabat senior uacuos uenatibus agros, 

776 iamque G iam AC itere G prospeeta G 777 refluxit G 

778 capiid C 779 tafiV A 781 cunctus (m''- corr.) G 782 sc- 

pulchro A 785 Tiaq C 786 conducta AC cum dicta G 787 sidere (' 

forinae] pomae G 788 infoecunda C? 789 deposcerat C 790 con 

iux AG 791 foeta C 793 subplix G 800 consertus A coiisertas 

CG corporis actas C setas A 801 placido A 802 praessis G 

803 iacubus G 

:

G e 11 e s i s 24,c2—26. 12 31 

805 bucina raucisoiio dum conplet saxa tremore. 

ast alius. blandi conseruans pectoris acta, 750 

gaudebat patriis inlaesus uiuere tectis. 

28 maiorem genitor tenero palpabat amore, 

ast alium toto mulcebat pectore mater. 

810 29 qui cum Niliacam lentem soluisset in unda, 

conpositos fratrem nitentem sumere pastus 755 

30 perpulit, ut primos sibimet deferret honores. 

26 ] haec inter malesuada fames et prima malorum 

conpulit a patriis uatem discedere terris. 

815 Philistina petit rura. mox Gargara transit, 

Abimelecha suo quae tum sub iure tenebat. 760 

2 incedens claro dominum cum lumine uidit 

arguentem dictis. adeat ne regna Canopi, 

sed teneat solum. dominus quod praestitit. aruum. 

820 3 „Nam licet ignotos inter uideare morari, 

attamen inmensum genitor mansurus in orbem 755 

4 semine multiplici gaudebis crescere gentes. 

testamenta mei sument quae maxima uerbi.'' 

6 ilicet in Geraris socia cum coniuge degens, 

825 7 germanam potius paterno edisserit actu. 

ne commota leui cupidine turba Pliilistim 

coniugium uatis correptis tolleret armis. 

8 at rex. dum patula lustrat secreta fenestra, 

ludentem niuea cernit cum coniuge uatem, 

830 10 conubiumque uidens cunctos sub lege cohercet, 

11 ne sociam quisquam temptet raptare prophetae. 

12 iamque famem dudum patriis qui fugerat oris. 

805 coriplet] AC 807 iiilesus AC tectus G^ 809 totoj tot C 

810 niliacam| nihil iam G 811 conpositosj AC nidentem G 812 primus 

G 813 malasuada A famis io 814 conpulitj G^ A aj e C 

uates G descende// A 815 filistina CG GargaraJ immo Gerara cf.824 

816 amimelechau suo G 818 ne A 821 adtamen G 822 multiplic 

C 823 quaej q. C 824 illicet C 825 fraterno A 826 ne A 

filistim A filisti CG 828 ad rex G 830 coercit G 831 profetae G 

832 horis CG 

770 

775

32 y p 1- i ;i u i li e p t a t e u c li u s 

hordea moHitae diini spargit eredita terrae, 

centenos laeto carpsit de caespite fructus. 

8;35 18 nec minus interea placido ditescit in actu 

14 multimodas inter pecudes terramque feracem. 

continuo infelix torquet dum pectora, liuor 

15 inriguos turbat puteos atque aggere conplet, 

ut procul abscedens possessos linqueret agros. 

840 17 euitans igitur tumidae discrimina rixae, 

845 

. 

discessit mansitque diu conualle Gerarum, 

18 et cum sollicito puteos dimitteret actu, 

19 inuenit gelidas scatebroso e fomite lymphas. 

20 exceptusque dolo pastorum deserit iras 

inuisosque locos Litis de nomine signat. 

21 promouet inde gradum rursusque egesta profundo 

terra cauo gelidos in lucem protulit amnes. 

et quia mordaci fuerat certamine trusus. 

conpellat meritis liuentia pectora dictis 

850 22 ac. postquam tetricas fregit pax aurea lites, 

nomen Habundantis studuit transcribere terrae. 

dumque sagax mutat celeri noua gramina passu, 

28 deuenit ad colles, quibus est luratio nomen. 

24 illic perspicuo dominum cum lumine ceniit, 

855 tempore quo medios euoluunt sidera cursus, 

admonitus tristes e pectore trudere motus, 

inuicto tutante deo per bella. per hostes. 

excitus gelidos post somnum colligit artus 

25 et uenerans structa dominum mox supplicat ara. 

838 h(n-(lea 3Iartenms horrea (o molliate T 884 cerpsit A ce- 

spitc AC cepide G 886 iTiultiirio(los C 838 irriguos L conpletj J. 

889 possessos CCi pos ses A Ii(|uerat A 841 g-erarum] gesarae G 

842 puteus G 848 e ex i G om. A uouiite A hniphas C lymfas AG 

844 exceptas dolo .1 845 inuisos to inausos Marfeuii ed. 846 aegesta A 

profundu C 847 lucem .1 luce CG ampnes C 849 conpellat] AC 

>^50 tetricas] trificas C Ktis G 851 habundanti G transscribere A 

855 medio uoluut (e al. ss.) G sydera C 856 e (r 857 inuicto C 

inuincto AG 858 exitus G sompnum C 859 dominol d°o C dominem A

Genesis 26,12—27,27 33 

860 26 interea reges ueniunt Abimelus et Ozas, 

Phicolo comitante simul ferrumque gerentc, 805 

28 ut, quia pacifico uellet se adiungere uati, 

necteret insertis concordia foedera dextris. 

30 excipitur placide mensaque expletus eadem 

S6^y 31 optatam reuehit posito discrimine pacem. 

27 hinc inter medios surgit discordia fratres; 810 

namque pater longo iamdudum grandior aeuo, 

amissum cum sole diem oculosque sepultos 

mente ferens placida mortemque instare recordans, 

870 maiorem natum, pietas quem sola uidebat, 

3 inpellit, sumat pharetram celeresque sagittas, 815 

exhibeatque sibi carnes de more ferinas, 

4 sumpturus patriae confestim munera linguae. 

5-8 id Eebecca uidens carum dat scire lacobum, 

875 9 conpellens. geminos ut promptim deferat haedos 

ac pro fratre uago studeat mactare parenti. 820 

11 et, ne forte dolos nudaret corpore leui, 

16 pellibus obtegitur, hirsutum quae fore praestent, 

15 fraternaque toga praeuelans pectus et artus, 

880 19 optulit indeptas uelut in uenatibus escas. 

21 nec tamen occuluit penitus praenuntia corda. 825 

22 namque senex, iuuenem totum dum dextera lustrat, 

noscitat Esaum saetis, sed uoce lacobum. 

25 ac postquam conpressa fames dimotaque mensa est, 

885 26 admonet, ut propius sese sistatque locetque. 

27 ille ubi demisso successit uertice dextrae, 830 

860 abimelus A abemilus G amelius C et Ozas] Ocliozas^ 861 ficolo a> 

863 necterit J. federa C 864 que om. C 866 hincj? hic Mayor haec u> 

868die6^ 869placida(r 871 inpellitj J-C faretramw 873 sumturus J. 

c 

874 arum G iacob A 875 prumptim A promtim CG hedos AG 

876 studiat G mutare J_ parente G^ 878 quae] q. C 880uelutin^C 

ueluti (in om.) G aescas C 881 paenitus G 882 senex AC senes G 

senis Martenius 883 noscit at G nosciat A aesaum C setis A 884 con- 

pressa] A compraessa G famis u> 885 atmonit C post propius spatium 

duarum litt. uacuum A sese AC 886 illi G^ dimisso ACG^ de- 

misso G^ demissa Martenius 

XXIII. Cypr. popt. 

B

34 C y ji r i a n i h e p t a t e u c ii o s 

candida sanctiloqui percejiit uicia paveiitls. 

osciila dum pressis delibat dulcia iahris. 

nam post optata lougae commercia uitae 

890 21) anterior frater minimo seruire iuhetur. 

30 interea Esaus, longis discursibus actas. 

uiscera iam saturo portabat capta jiarenti. 

37 et licet officio multum placuisset et actu. 

intercepta tamen non quiuit sumere dona. 

895 41 inde irae et lacrimae et fraus quaesita nocendi 

42 quam Rebecca uidens fraterno in pectore prodit 

43 lacobumque monet cognatas uisere Carras 

Labanumque suae germanum quaerere matris, 

44 donec longa dies conceptas mitiget iras. 

900 28 1 iungitur et matris monitis sententia uatis. 

dum tranquilla docens natum communiter ornat 

„]Sre pete conubium. iuuenis, de gente Chananna, 

sed memor eloquiis cari genitoris adhaere. 

2 est locus Assyriis. gemino qui cingitur amne. 

905 (10) hic pater est matris nobis Bathuelus amicus 

Labanusque gener. totis qui praedia Carris 

laeta tenet natasque fouet pubentibus annis. 

illa tibi coniunx. moneo, de stirpe petatiir. 

quae genus egregium nostro de sanguine ducit.* 

910 5 10 at iuuenis, monitis gaudens seruire paternis, 

egreditur linquens patriam multoque labore 

11 defessus dulci declinat lumina somno. 

892] Mico : 

Viscera— parent. Ouidius 

887 percipit C 888 praessis G pses C delibans A 891 intere C 

EsausJ saus G 892 uiscer& C satoro G parent Mico 895 indie A 

inde et C irae AC ira G^ fraus est Areualus q.sita C 897 carrasi 

terras A 899 conceptas C mitiget| mitteret G 901 conmunit et A 

comonet et C communiter G 902 p te al. corr. G conouium G^ 

(ou in ub al. corr.) 908 cari] sacri C adhere AC 904 assiriis C 

ampne C 905 bathuelus C batuelus AG 908 coniux AG de stirpe 

moneo C styrpepaetatur G 910 ad G 912 defusus G sompno C 

: 

:

G e n e s i s 27,28 29,2 35 

et dum praegelido consternit saxa eubili, 

praeduram fesso subponit uertice cautem. 

915 12 ac dum securo refouentur membra sopore, 

aspicit intrepidus toto de lumine mentis 

haerentem scaJam puro trans nubila caelo, 

e gradibus cuius sublimis turba ruebat; 

ast alia e terris superas scandebat ad arces. 

f)20 13 ac dum praecipiti uoluuntur corpora casu, 

omnipotens prona spectabat fronte ruentes, 

haec super adiungens: „Ego sum rex magnus olympi, 

iampridem dominusque tuus dominusque parentis: 

pelle metus tristes; tellus, cui membra dedisti, 

925 certa tibi sedes et cunctis te duce natis. 

15 tu nunc perge memor coeptumque haut desere munus. 

me duce dimissas iterum remeabis ad urbes." 

16 illi somnum ingens rumpit pauor ossaque tota 

concutit umenti perfundens membra fluore. 

930 17 et super haec memorat: „Domus est hic magna 

tonantis 

portaque, quae gemino reserat de cardine caelum. 

18 mox lapidem, capiti fuerat qui subditus, unguit 

19 atque Domum domini conpellans indice saxo 

22 promittit decimos daturum se fore fructus. 

935 29 iamque iter inceptum celerans, qua semita duxit, 

2 peruenit ad puteum, qui uasta per auia solus 

molle pecus riguis semper palpauerat undis. 

hic gregibus trinis pastores sole calente 

libabant tenues latices aestumque leuabant; 

914 supponit A 915 securo C 917 puro G pure AC 922 manus 

(g m. rec. add.) G olimpi G olymphi C olymfi A 924 tristes] praestes G 

925 sedes G^C sedis AG'^ te] et G 926 ceptum AG ceptum C haud 

Areualus aut G Si AC desere] dissere A 927 duce/// (m eras.) G 

929 concutit] Cutit C Concuti tumenti A 930 hic] haec^ 931 que om. C 

932 unguet A 933 domini] di C conpellans] AC 935 iamque] Atque C 

qua J. quo CG 936 poteum G per auia J. in deuia CG 938 hic regibus G 

calenti A 939 astum C 

8*

36 

Cypriaiii heptateuchos 

940 5 Msque salutatis disquirit singula uates. 

6 incolumesque uidet cunctos. quos mente quaerebat. 

9 haec inter niuea gradiens Kachela figura 

urgebat patrias ad pocula nota bidentes. 

10 quam promptim iuuenis fraterno e limine uisam, 

945 11 castus in amplexus cognata ad pectora iungit. 

10 deuoluens lapidem, putei qui texerat ora, 

12 seque simul iuncto germanum sanguine pandit. 

13 quem procul intuitus sensu gaudente Labanus 

aduolat et sueta iuuenem conponit in aula. 

9.50 15 nec patitur gratis uatem seruire propinquum 

19 proque labore uiri natam despondet amanti. 

20 ergo ubi mercedem septenis traxerat annis, 

21 desponsam thalami deposcit foedere iungi. 

23 nec mora, mentito donatur munere Lia, 

955 17 luminibus grauidis, primo sed prosata partu. 

sed fraudis commenta dolens concepta lacobus 

25 uerba canit soceris. frustratus uirgine pacta. 

.30 rursus in alterius pretium mercede seorsa 

perpetitur longae Tacobus munia uitae, 

960 percipiens meritam pulsa iam fraude Rachelam. 

31 sed deus aetheriae regnator maximus aulae 

pignore multiplici dempsit dispendia formae. 

32 Eubenum nam Lia creat, tum deinde Simonem; 

33 34 tertius egregio Leuitis pectore natus 

965 possedit domini sacrata altaria nostri. 

35 hunc sequitur luda, tribui mox inditus auctor. 

940 uatis to 941 incolomes AC q.rebat C 943 bibentes G 

944 promtim G prumptim A e ] tollendum 

jputahat Areualus limine p 

lumine w 945 castusp castos CG castof J. in amplexus (6s al. c. G) CG 

conplexus (in om.) A 946 desoluens G ore C 949 atuocat C conponit] 

AG 950 ^ratias G proprinquum A 951 labore/// (m eraso) G 

dispondet A dispondit C 952 mercedem AC iam mercem G septinis G 

953 disponsam AC talami G federe C 954 munera G 957 uirgini G 

958 praetium G seorsu C 959 Perpetur (etpost h. u. duarum litt. spatium 

uacuum) A longe CG longaeua A 962 demsit AG 964 le////uitis G 

natus : us ea; is al. c. G 965 possedet A po.ssidet CG corr. p

Genesis 29,5— Bl,i 37 

30 1-8 ast alios partus, utero quos Balla creauit, 

scire licet; claros nunc ius est dicere natos. 

18 post hos Issacharus paritur iam germine quino. 

970 20 sexta subit proles nomen Zabulonis adepta, 

21 nascitur et uirgo germanis congrua Dina. 915 

22 tandem sera deus largitur dona Eachelae: 

24 aetherias tenerum losepum gignit ad auras. 

25 ergo ubi iam proles utraque ex coniuge parta est, 

975 discessum a soceris et, quae quaesiuerat, orat: 

28 qui cum pro meritis mercedem soluere uellent, 920 

deponunt animos genero poscente rogati: 

31 qui nihil externum cupiens, ditescere sese 

muneribus domini solis testatus, abiuit, 

980 coniuge percepta tantum contentus utraque, 

enitens, ut longa sibi monumenta pararet. 925 

37 decerpit uirgas rupto de corpore matrum. 

myrtea prima fuit, storaci mox altera dempta est, 

tertia uulsa nuci, quo sensim lana colores 

985 diuiduos raperet uirgarum perlita suco. 

38 nam per stagna pecus properans mersare balantum 930 

signauit uario tinctum discrimine fuci, 

31 8 inuidiam propter, uariam quia dixerat eius 

esse socer mercem, multis quam dempserat annis. 

990 1 hic cum diuitiis alitus praestaret inemptis, 

inuidiam laeuo mouit liuore dolentum. 935 

967 CaStalios C alias Areualus partus] n5thos A crearet C 968 claros 

nuntius .e. (est G) dicere natos CG non claros nunti edicere natos A 

969 issacharus A issaccharus G isacharus C quino AC quinto G 

970 prolis CG nomine CG 972 largitus G 973 iosephum A 

974 prolis CG 975 aj o C et quae Martenius et om. co quesui 

erat C 976 mercede C 977 animos G animo AC 980 perceptaj C 

981 monumenta AC momenta G 983 myrteaj mistea G^ mystea G"^ 

demta G 984 sinsim AG coloris G^ 985 reparet C 986 pecus C 

987 an uarii? suci G 989 quem C dempserat A tempserat C temserat 

G 990 sic Mayor diuitis (post h. u. spatiwn sex litt. uacuum) A 

alitos co corr.p prestaret AC inemtis AG 991 leuo oj u5muit, in marg. 

mouit A liuore : i ex o ? C

3g C y p r i a n i h e p t a t e u c h o s 

19 dumque socer dirus lanarum uellera tondit. 

libertas permissa uiro, qua commoda ferret 

omnia et incoctos tosta fornace penates, 

995 quos Syrus in patriis credebat numina Carris. 

30-34 liaec tamen inuolucris cohibebat cauta Rachela, 

ne pater inuenta puniret crimina noxa. 

21 digressus uicto conscendit flumine collem. 

quem Galatum indigenae patrio sermone loquuntur. 

1000 22 tertia iamque die soceri peruenit ad aures 

discessus generi pariter pariterque natarum. 

23 ilicet auxilium fraterno ex agmine poscit 

quaesitumque diu sexto iam lumine nanctus, 

24 ne noceat. sancto domini terrore uetatur, 

1005 30 mitificusque suis, quae credit numina. poscit, 

33 et cunctis quaesita locis non cognita maeret. 

44 postquam depositis rediit pax certa quereilis, 

46 congeries struitur saxis crescentibus alta, 

52 ut locus exstructo maneat munimine testis 

1010 ac positus limes litem discerneret agris. 

32 2 ecce uiae medio uates uidet ardua castra, 

quae deus astrigero ductat moderamine rector. 

indidit et nomen testatus : „Haec deus implet." 

3 interea electos iuuenes praecurrere iussit 

1015 5 muneribusque graues, germanum quae iubet uti, 

ut reditum placidus tribuat; pacemque petenti 

6 adnuit ille libens ; sociis atque agmine multo 

stipatus fratrem contra nil turbidus exit, 

cumque quater centum terreret turba uirorum, 

u. 992 deest A 993 Vbertas C que comode C 994 paenates CG 

995 carrisj terris A 996 cautaj cantu A 997 noxa CG noxae A 

998 degressus A 999 o.alatum G galata C galactuen A indiginae G 

locuntur A 1000 auras in aures pr. corr. G 1002 illicet AC 

1003 die A .\i. C nanctus A nanctos (7 nangus G 1005 suisj suo is G 

sua is Martenius nomina G 1006 cognita aeret C 1007 quaerellis A 

q.relis C 1009 extructo G 1010 litem| limen G 1011 uatis a> 

uidet G uidit AC 1012 ducat A 1015 quael q. G q; A q. C uti] 

ut is G 1017 annuit C 1019 terreret] terret G

Genesis 31, 19 32,3i 39 

1020 plus species, quain tela nocent famulantibus armis. 

discretis igitur gregibus haec prima locauit, 965 

quae donata sibi dignetur sumere frater, 

9 atque simul flexa dominum c^ruice poposcit: 

„0 deus, inmensi spes et substantia regni, 

1025 qui deus es semper genitoris solus auique, 

cuius ab exilio faciunt me iussa reuerti, 970 

grandia ditato largitus commoda seruo 

10 iussisti lenta fluuium transmittere uirga 

lordanemque- tuum humili transmittere gressu. 

1030 et nunc diuiduis cernis me degere castris, 

ut uarios casus gemino munimine uitem. 975 

11 eripe me his, inuicte, malis et spicula fratris 

infracto placidus quam primum decute ferro, 

ne rapidus duro feriat mea pectora telo." 

1035 18-23 ergo ubi conposuit socios somnosque petiuit, 

24 luctantem superare deum sub nocte laborat; 980 

25 femine nam presso stupuit pars corporis illa. 

cumque diu uellet membrorum soluere nexus 

is. qui pulsarat ualido certamine uatem, 

1040 26 praestita dimissum dominus post dona remisit. 

28 nomine mutato lacobus desinit esse. 985 

ac „Dominum cernens'' cunctorum dicitur ore, 

29 ausus quin etiam domini condiscere nomen, 

non potuit, soli quod ius est nosse tonanti. 

1045 30 ipse locum Domini conpellat nomine uisi, 

contigerat cuius sublimes cernere uultus. 990 

31 atque ubi se dominus pulsa iam nocte remouit, 

egreditur longa sustentans cuspide gressus. 

1023 dominum flexa C 1024 inmensi) C 1025 es semper| esse per G 

anique] aeuiquae C auque G 1029 humili A ilico CG gressu (leuis 

uirgula super u) C 1031 uitem] easus G (unde Areualus: ut uarios 

caueam g. m. casus) 1034 pectoraj }iignora (sc. inatreiii cum filiis) 

Areualus 1035 conposuit] A somno G sompnos C 1037 praesso AG 

psso C 1040 praestita dimissum CG praestitit admissum A 1045 conpellat] 

A 1047 se dominus] sed iioni C

40 C }' p r i a 11 i h e p t a t e u c h s 

32 hinc Iiidaea memor deuitat mandere neruum, 

1050 qui femur adstrictum rigido munimine fulcit. 

33 1 iamque uidens fratrem uallatum congrege turma, 

3 procuruus prona dominum ceruice salutat: 

4 congressi multo coniungunt pectora fletu. . . 

5 et iam iamque magis uario sermone requirit, 

1055 qui ueniant comitante manu, quae turba sequatur. 

ille docet, nuptae quo sint genitore creatae. 

diuersique greges qua sint mercede parati. 

6 confestimque nurus curuo cum poplite fusae 

admorunt teneros cognata ad basia natos. 

1 060 8 9 at senior praelata pie dum munera uitat. 

mitificus mulcet concordis pignora uatis 

12 atque libens fratre pariter comitante recurrit. 

ut uice sermonum sensim sua gesta referrent. 

18 sed quia lentigrado serpebant agmine fetae, 

1065 subsedit uates gregibus famulisque regendis 

17 paruaque frondoso posuit mapalia tecto. 

nomine quae fixo placuit uocitare Tabernas. 

18 deuenit ad Sicimas, quae sunt regione Chananna, 

mercatus pretio confinis praedia terrae. 

1070 20 atque deum exstructis properans altaribus orat. 

84 2 illic inprobius Dinam Correus amatam 

polluit et tenerae praecerpsit uirginis usum 

19 coniungique uolens soceris praeputia dempsit, 

grandia dona ferens rapta pro coniuge uati. 

1049 iudea CG 1051 cgrege C cum grege AG corr. p post 1053 excidit 

uersus 1056 genetore G 1057 gregis G^ 1058 fussae C 

1059 atmorunt C teneris G' ad basia] a basi G 1060 ad G pratlata 

AC prolata G pie cx pie al. C 1061 mulcit C 1062 fratri A 

1068sinsim(7 1064 lentigradu^C serpeba"t (7 foetae (7 1065 uatis oj 

1066 que om. C fondoso G frondosa C mappalia A 1068 sichimas C 

q. C channnna C 1069 precio G confisus A 1070 extructis G 

1071 inprobiusj G inprobus A cur reus A 1072 pulluit A prercrssit 

C 1078 coniungij coniugium A praepudia G denisit AG

G e n e s i s 32,32—35,27 41 

1075 25 tertia luce dehinc, maius qua uulnera feruent. 1037 

2(3 oj^pressus tota pariter cum pube necatur. 1019 

30 natorum ferro doluit haec gesta lacobus, 1020 

infractum foedus socia cum gente locutus. 

35 ilicet omnipotens monuit discedere uatem 

1080 1 atque domum fidam Betheli in sede locare. 

2 festinat paretque deo natosque precatur, 

ut delubra deum rigido formata metallo 1025 

conminuant niueoque togas sub tegmine sumant. 

4 ipse deos nullos Terebinthi abscondit in antro 

1085 9 ingentemque uidet dominum depromere sueta 

uerba sibi uatemque fore se numinis alti 

12 ditibus in terris, dominus quas uouerat Abrae. 1030 

14 ipse loco nomen posuit saxumque sacrauit. 

quod uenerans liquido totum perfundit oliuo, 

1090 21 erexitque domum turris sub tecta Gaderae. 

18 haec inter Kachela, graui confecta dolore, 

funere facta parens Beniaminum fudit ab aluo. 1035 

namque praeter natos iustis de matribus ortos 1036 

pignora subposita uates genetrice creauit 1038 

1095 25 agnouitque libens socio de germine Ballae 

conspicuum Danem, quem Neptalimus adurget. 1040 

26 ast alios mox Zelpha creat, Gadumque Aserumque. 

27 optinet hoc etiam, meritis quod defore norat, 

ut patrios uultus tanta cum prole uideret; 

u. 1075 hoc loco deest in G (legitur post 1093) 1076 oppraessus G 

pube] plebe A negatur G^ 1078 infructum C locatus A 1079 illicet 

CG discedere] descere G 1080 fidem C fida Areualus locaret A 

1081 festinet C praecatur C praecator G 1082 furmata 6r' firmata G- 

1083 conminuant| A sumant AG"^ in marg., (in contextu post tegniine 

rasura, in qua uestigia litt. sum/n/ apparent) humi C 1084 deos . . nollo 

(cum spatio uacuo duarum litt.) A ter/ebinti (altero r eraso) G 

anthro C 1090 caderae a> (cader/e, a eraso G) corr.p 1092 Beniamin 

Areualus 1093 preter AC notos Martenius ortos Areualus ortus u> 

inter 1093 ct 1094 legitur u. 1075 in G 1094 subposita oi uatis u> 

genitrice C 1095 balae C 1096 neptalinius AC nepthalimus G 

1097 zelfa u> /serum fa eraso) G 1098 optinet uj 1099 uederet G

^2 C y p r i a n i h e p t a t e 11«^ h s 

1100 ut. qui iam uetula fuerat genetrice creatus, 

bis seno insignis posset gaudere nepote. 

28 ergo ubi iam tandem bis nonaginta per annos 

uita fuit proceris et longum ducta per aeuum, 

29 soluitur et lasso de corpore candidus exit, 

1105 uisurus sanctas. quas dat prudentia. sedes, 

in quibus astrigero recubans per saecula fulchro 

inuitat niueos secura ad gaudia iustos. 

36 ianique iuuat fratres metatas didere sedes 

7 nam quia non poterant angusto in limite terrae 

1110 crescentes gregibus multis cohibere colonos, 

8 anterior Sirum montem post arua Cliananna 

accipit et laeta praediues pascua sumpsit. 

37 1 Chanannaea sequens non linquit regna lacobus. 

ut patrio semper gauderet mens pia ritu. 

1115 2 iilic conspicuos losepus suscipit actus. 

effulgens inter tanto discrimine fi-atres. 

quanto iuna nitet parua inter sidera caeli. 

qui cum iam septem decemque adtingeret annos. 

seruabat patrias herboso in gramine fetas. 

,1120 3 omnibus incedens natu minor. quos generosis 

progenuit thalamis genitor uel paelice serua. 

4 et quia conspicuus germana in classe uirebat, 

fraternos sensus liuoris frigore mouit. 

3 liunc pater ex toto conplectens stiipe natorum 

1125 mulcebat tenerum ualida inter corpora fratrum, 

quoque magis cunctos inter conspectior esset, 

uelabat uario uestis circumflua fuco. 

is cum iam teneris domino inseruiret ab annis, 

llOOfuerit^ 1101 bis sino (? 1106 saecula] (r fulcro C fulcliro ^ 

pulchro G 1107 sacura C 1108 dedere A 1110 multis A niulti C 

multos G coIonesC 1111 syrum C post aru achannana (7 1112 sumpsit 

AC sumit G 1113 chanannea (o 1115 illico conspicuos A iosepus CG 

iosephus A suscepit G 1118 iam cum A attingeret C 1119 foetas C 

1120 natuni G 1121 pelice C paellice G pellice A 1124 tota CG 

conplectensj A naturum G 1128 tenero C seruiret A 

:

G e 11 e s i s 35,27— 37,2» 43 

5 forte uidet placido sopitus lumina sonino 

1130 7 fratribus admixtum sese uincire maniplos, 

dum medias inter distringunt farra nouales, 1075 

atque suum recto sublimem surgere cono. 

quem iuxta prona fratrum ceruice ruebant. 

8 id postquam iuuenis placido sermone retexit, 

1135 commouit trepido pauitantia corda tumultu; 

murmure terrifico regem dominumque loquentes, 1080 

prodebant sceleri secretum defore solum. 

9 quoque magis gemina tristes disrumperet ira, 

10 somnia doctiloquo pandit perspecta parenti. 

1140 omnibus admotis, quos linea sanguinis artat. 

9 namque uidebatur roseum sibi cernere solem i085 

coniunctamque simul tremulo cum lumine lunam 

hisque decem stellas unamque adsurgere iunctas 

et sibi ceu domino procurua inflectere colla. 

1145 10 haec postquam obliquo genitor cognouerat ore, 

fassus adorandum trepidis mox fratribus esse. i090 

12 ilicet excedunt iuuenes. gregibusque paternis 

disquirunt laetas per florea gramina ualles 

14 ad quos missus abit dumisque silentibus errat, 

1150 15 edoctus quodam iuuenum monstrante recessus, 

gramine mutato fratrum quos legerat agmen 

18 quem procul ut uaria licuit praenoscere ueste, 

20 consilium infaustum linguis discordibus aptant. 

omnibus inuisum constat sententia fratrem 

; 

; 

1095 

1155 perdere et extinctum morsu narrare ferarum, 

dum rapidi secum uentoso murmure mussant: hqq 

„Somnia. cernamus, poterunt si pellere letum." 

21 respuit hoc placidis Rubenus mitior orsis 

1129 mdit AC 1130 uincere C 1132 sublimem AC sublimen G 

1184 id om. G 1135 tumultum G 1136 loquentes A loquente C 

loquentum G 1138 tristes om., spatio uacuo relicto A 1143 unam| 

una G 1145 orej orat C 1147 illicet AC 1149 adj at C 1154 fra- 

trum: sed um in em corr. pr. G 1155 frarum G 1156 musant C 

1157 loetum C

^4 C y p r i a n i li e p t a t e u c h s 

22 frendentesque monet praedurum condere ferrum, 

IIGO stagnanti memorans melius mersare palude. 

24 ilicet exuitur nudusque inuoluitur ulua. 

25 haec inter solitus merces mutare Sabaeas 

Ismahelita graui trudebat mole camelos, 

dum properat Arabum messes deferre Canopo. 

1165 26 ergo ubi germani spes est adflicta minoris, 

27 ludas ait melius losepum uendere nummis. 

81 celatur genitor uestemque in sanguine tinctam 

33 perspiciens nulla metitur fraude necatum. 

30.34 discindit manibus uestem Eubenus aduncis 

1170 nigrantesque sibi cilicum circumdat amictus. 

adflictus luctu genitor perquirit amissum, 

36 quem dudum acceptum semiuir Pharaonis habebat, 

auratas solitus mensas onerare tyranni 

lancibus et strepitu magnae gaudere culinae. 

1175 38 27 haec inter Thamara parit, dum gaudia culpae 

laeta placent, geminoque impletur pignore uenter, 

quorum prima puer meruit qui lumina uitae, 

exeruit prompsitque manum, quam femina sollers 

punicea de reste ligat: mox conditur aluo 

1180 29 et uice mutata confestim nascitur alter, 

anteriora tenens, fuerat qui sorte secundus. 

30 hic quoniam fuerat discretus limite quondam, 

Zarae nomen habet, aliumx dixere Pharetem. 

1160 stagnantij siccata Areualus 1161 illicet AC exsuitur A in- 

duitur A aula C 1162 solitusj silitus G (unde Syricus Martenius) 

sabeas CG 1163 ismaelida G 1165 germano A 1166 meliusj mulius 

C iosephuni A uindere G 1168 perpiciens G nullam G 

1169 discendit AG^ descendit C corr. rec. m. G RubenusJ immo lacobus 

(Rubeîus sdssis uestihus ad fratres perrexisse antea u. 30 

narratum est). 1170 amictum G „uidetur sequens uersus huic lyrae- 

ponendtis esse.'' Areuahi.^ 1171 atflictus C amisum C 1172 simiuirG^ 

faraonis tu 1173 mensus A 1174 colinae G 1175 inter\. G 

1176 laeta| quieta C 1178 exseruit G promsit G promisit ^ promp- 

sit C 1180 motata A confesiiin-\ G 1181 interiora C 1182 limitej 

lumine A 1183 Zare CG Zares A duxere G"^ faretem w

G e n e s i s 37, ia 40,« 45 

39 2 Scruabat domini custodia fida losepum, 

1185 non passus durae subiectum uiuere legi. 

anterius nam dictus erus dat cuncta rainistro, 1130 

3 nec spe cassa quidem : dominus nam mitis ab alto 

5 omnia. quae iuuenis seruabat. largius auxit. 

nec tamen optinuit Petaphretae inmitis amorem 

1190 7 nam quia conspicuo fulgerent lumina uultu, 

exorat coitum domina male saucia serui. 1135 

8 sed uitat iam foeda puer seseque recusat 

sacratum culpa immodica pressare cubile. 

femina sed uetitis nequiquam perdita flammis 

1195 explorat molles aditus et tempora captat. 

11 forte domum uacuam solumque ut repperit, instat 1140 

consertumque manu cogit decumbere secum. 

12 exilit ille alacer uestemque a corpore demit 

atque inter dominae geminas dilabitur ulnas. 

1200 14 femina proclamat uiresque a crimine sumit. 

uociferans praedulce decus temerasse pudoris 1145 

fidentem forma iuuenem, dum lubricus aeuo 

feruet et erilem molitur scandere lectum. 

16 quin etiam tristi conpellat uoce maritum 

1205 innocuumque reum placitae uult subdere poenae 

19 20 quae ceu uera putans losepum carcere claudit, 1150 

in quo iam regis cohibebat poena ministros. 

21 carceris hunc custos blando mox pectore mulcet 

22 innocuumque uidens conmissa ergastula legat. 

1210 40 2 illic forte duo, celsa quos toruus in aula 

condiderat nigro permotus felle tyrannus, 1155 

inclusi poenam trepido sub corde pauebant, 

1184— 1498 desunt G 1187 spes Areualus 1188 quae iuuenis] 1184— 1498 

i post quae ex q. corr. G 1189 petafretam mitis AG corr. p amorem A ^^ 

amore G 1190 uultG G 1192 foeda : d ex t G 1194 ne quiquam A 

nequicquam G 1195 moles A 1201 podoris G 1203 aerilem G 

herilem J. 1204 conpellat] A 1205 penae G 1206 potans G clausit J. 

claudit G 1209 conmissaj A egastula G 1210. quus G turuus AG 

1212 poena G 

;

45 C y p r i a n i h e p t a t e ii c h o s 

4 ac dum sollicitis furantiir lumina curis, 

5 somnia uenturis uiderunt nuntia rebus. 

1215 6 lios cum perspicuo lustrasset lumine maestos, 

perquirit causas cogitque occulta fateri. 

9 continuo, qui uina dabat consueta tyranno. 

eloquitur. quae uisa forent sub nocte sopora: 

10 „Cernebam uiridi frondentem palmite uitem. 

1220 dum serpit nexaque suo de uerbere pendet. 

pampineos inier flexus tris adfore fundos, 

uuaque nectareo pendebat flaua racemo. 

11 inde calix regis. quo mitia pocula libat, 

spumabat tenero, quod pressit dextera. musto. 

1225 quem dominus prompta susceptum palma tenebat." 

12 omnia tum iuuenis signanter clausa reuelat. 

18 tris fundos tris esse dies. quibus ille secutis 

amissum rursus relegat repetatque fauorem, 

mixturus placido. quae uidit. pocula regi. 

1230 14 rHoc tantum meritis pro talibus effice," dicit, 

,.ut. cum sumpta tibi fuerit fiducia fandi, 

dimoueas nostram nuUo de crimine poenam. 

15 Hebraea gens dicta mihi. nam uenditus exul 

crimine fraterno seruitum nobilis iui.'' 

1235 16 post haec uisa sibi pistorum maximus infit: 

„Yertice trina meo uisus gestare canistra 

regificis dapibus lautoque inpleta paratu. 

17 unguibus innumerae uolucres quae rapta ferebant." 

18 his dictis sat uera quidem. sed dura loquendo 

1240 19 mactandum duro testatur mox fore ferro 

auulsumque caput figendum in stipite celso, 

quod uolucres toruo discerpant protinus ore. 

1216 oculta G 1220 nexu Areualus pendit A 1221 tres G 

1222 racemu G 1223 pucula G bibat A 1224 praessit G 1225 promta^ 

122() tum] tantum 6^ 1229 pucula (? 1230 dicit^ dixitG^ 1231sumtaJ. 

1233 aebraea G ebrea A uinditus G 1237 laudo G inpleta] G 

1239 loquentem A lo.quente G corr. p 1241 in stipite] in om. G 

1242 turuo A curuo G

Genesis 40,4-41,-.- 47 

20 coiipleiitiir cuucta. iuuenis quae dixerat, et mox — 

21 22 redditus ille loco. caesus hic corpore trunco est. 1187 

1245 41 1 interea geminos iam tempora lapsa per annos 

rursus ad eoos torquebant sidera cursus. 

somnia cum ductor uidit Niloticus ista: 1190 

namque uidebatur. fluuium dum spectat amoenum, 

2 corporibus nitidis septem spectare iuuencas, 

1250 tondentes uiridis pubentia gramina ripis: 

;:! his alias turpes macie subiungere gressus 

dumque suis pigrae (mirum I 

4 eximias patulo sorbebant ore iuuencas. 

) uix ossibus haerent, 1195 

5 somnia iunguntur paribus non dissona causis 

1255 ecce uidet spicas fecundo e germine septem, 

6 atque alias tenues et farris semine cassas 

(horrendum dictu !) grauidas ceu mandere fruges. 1200 

8 id uisum niaestus nequaquam mente cohercet. 

sed trepidus cunctos, qui callent, adfore iussit 

1260 disquirens, clausis quae sit sententia rebus. 

atque ubi consultus tacuit Memphiticus augur, 

9 carcere qui dudum laxatus uina praebebat, 1205 

eloquitur iuuenis sese pandente losepo 

13 amisso rediisse loco sociumque necatum. 

1265 14 mittuntur propere, uatem qui crimine toto 

exutum turpi celeres de fornice tollant 

informesque genas et crines carcere pastos 1210 

tondentes prisca facerent reuirescere forma. 

25 ergo probus dictis consultus talia reddit 

1270 26 atque docet uaccas annorum nuntias esse, 

27 atque leues spicas septenos disserit orbes. 

namque ita digestis uentura insignia formis, 1215 

u. 1248 adest AG, neglexit Martenius 1245 iamj in A 1247 uidit om. 

spatio uacuo relictoA nilioticus A 1250 tondentes : o exu corr. G uiridis J. 

uiridi G pupentia G ripis A ripa G 1251 macies G 1257 grauides A 

1258 coercit G^ coercet G'^ 1261 memfiticus G 1262 praebabat G"^ 

1265 toto G tanto A 1266 celeris G 1267 genes A carpere pastus A 

1268 reuiriscere G 1272 de gestis AG corr. Areualus insinsignia G 

;

^g Cy p r i ani h e p t a t e u c li ? 

29 ut septem fecunda satis sit terra per annos, 

30 atque faniem diram parili cum tempore signat, 

1275 quis penitus tellus sitientibus arida uenis 

pallida puluereo consumat gramina sulco. 

32 nam quae duplicibus iunguntur somnia uisis, 

certa deus iuncto mandat constare tonante. 

33 „ Quinpotius dum tempus adest. dum curamedendi est, 

1280 elige de cunctij procerem. qui praescius horum 

34 iudicibus positis totam sublimis Aegyptum 

temperet et quintas quacumque ex messe reposcat, 

35 ut quae prima datur fecundis copia terris. 

36 sustineat steriles consumptis frugibus annos." 

1285 37 accipitur plausu procerum sententia uatis. 

39 ipse etiam tandem sedato pectore rector 

uera renarrantem celso sublimat honore 

41 praefectumque iubet totas se ferre per urbes. 

42 inde anulo digitum uatis fulgente coronat, 

1200 byssina mox croceo circumdat pallia peplo, 

flexilis induitur per collum circulus auri 

43 atque nouus rector curru sublimior extat 

clamosusque praeco terrorem iudicis auget. 

45 quin etiam legitur coniunx, cui nomen Asennes, 

1295 quam genuit claro Petaphras (de) stemmate uates, 

50 ex qua confestim genitor fit pignore bino. 

51 52 dicitur anterior Manasses. iunior Ephrem. 

47 exigit (hinc) uates suggestu nobilis alto, 

1290| Mico : 

Bissiiia— peplo. Prosper. 

1274 signat A gignat G 1275 paenitus G setientibus G 1276 gramine 

G 1277 namquae A namque G 1278 iuncto G cuncto A 

1280 elege A 1281 egiptum A 1282 quintos A 1283 utque A 

datus A 1284 sustineat A ius teneat G stereles G consumtis A 

1290 bissina AG Mico 1292 exstat A 1293 preco A 1294 legitur 

om. nulla lacuna A coniux AG 1295 petafras AG de adcl p om. AG 

uatis G fratris A 1297 manases G effrem A 1298 exigit ciDti spatio 

duamm litt. uacuo A exgit Tr hinc add. p om. AG uatis AG

G e 11 e s i s 41, js - 42, lo 49 

quidquid uix potuit ieiunura adsuraere tenipus, 

1300 horrea plena tenens, ut cura res posceret uti, 

proferret cunctis poscentibus abdita farra. 

54 post ubi dira faraes totuui diftusa per orljem 1245 

cogebat trepidos. poterat quod niandier. esse, 

55 conclaraat populus regeraque efflagitat escas. 

1305 ille iubet procerera raaestis dare farra losepum 

56 57 parentera raonitis : cunctos qui expleuit ouantes. 

42 Interea lacobus, fleto iani funere nati, 1250 

3 bis quinos iuuenes nuraeroso e gerraine raittit, 

qui longinqua (sibi) pretio fruraenta pararent: 

1310 4 ac minimum cunctis Beniarainura non sinit ire, 

inualidus durura nequeat ne ferre laboreni. 

5 atque ubi iam Phariae peruentum ad moeaia 

G submissi petiere soluni fratremque salutant, 

mirantes celsa sublimera sede sedentem, 

terrae est, 1255 

1315 8 nec taraen agnoscunt longo post terapore uisura. 

7 quos ubi perspexit nieraori cura raente propheta, 

increpat et niulta proterret uoce pauentes, 1200 

9 scitatura uenisse ferens. quae copia frugum 

quique uiri pingues teneant moderaraine terras. 

1320 11 adlegant nescire dolos seseque fatentur 

13 bis senos quondam fratres genitore sub uno 

conspicuara tenuisse doraum ; his omnibus unum 1265 

postremum natu patrios seruare labores, 

ast alium celebri iam pridem defore leto. 

1325 10 se diram uitare faraeni terranique Chanannara 

1299 quic([uid A adsuinere AG ..forte absumere. sed uidetm' deesse 

aliquis uersus ad sententiam exprimendain" . Areualus 1300 ut tum 

reposceret AG corr. Martenius 1302 isimhAG 1306 qui Mayor que^6^ 

1307 iacob A fletu G 1309 sibi Martenius, om. sjnifio trium uel quattuor 

litt. uacuo relicto A nullu lacuna G praetio G 1310 ac| at Marteuius 

benaminum G 1312 iariae AG 1314 sublimem A sublimen G 1316 pro- 

feta G 1319 quiue G modoramine G 1321 genetore G 1322 his] 

ex his susp. Areualus 1324 celibri G celeri A laeto A 1325 se] 

sed A channanam G 

XXIII. Cypr. poet. 4

50 C }- p r i a n i h e p t a t e u c li s 

exosos, tenui damnantem semina fetu. 

poscere uenales species licitataque farra. 

16 eloquitur uates. rectoris nomine iurans 

15 claudendos dura iuuenes custqdia, donec 

1330 germanum exhibeant. genitor quem mitis habebat. 

17 nectuntur trina pariter sub cura tuentum 

18 19 laxatique dehinc unum liquere tenendum. 

21 nec minus occulto rumpentes corda dolore 

commemorant. quam iusta sibi discrimina surgant, 

1335 quod fratrem inmeritum uetito transcribere pacto 

conisi sero poenas sub iudice pendant. 

22 ingrauat haec dictis Kubenus uera renarrans, 

ac scelus inmensum sese nolente peractum. 

24 flectitur his uates germana et iurgia noscens 

1340 luminibus tacitis conuersus flebile plangit. 

25 haec inter media fratrum Symeona corona 

accipitur. fidus cunctis obeuntibus obses. 

26 tum petita sibi iuuenes frumenta capessunt 

inuentoque graues urgentur pondere muli. 

1345 27 iamque uiae medio, dum soluit uincula sacci, 

fratribus inuentos quidam dat uisere nummos. 

id cuncti faciunt. pretio mox deinde reperto 

mirantes summo procerem certamine laudant. 

29 iamque adeo patriae subeuntes limina sedis 

1350 gratatur reduces genitor unumque requirit. 

omnia cognoscens nummosque et dona capessit. 

1826 exosus A post h. u. spatium triwn uel quaftuor litt. uacuum A 

fetup fotu G fatu A 1328 uatis G 1329 duro A 1330 genetor G 

1382 tenendumj tuendum A 1334 surgunt G 1335 inmeritum] A 

uctitoj uendito A transscribere A pactu A pace G 1336 post conisi 

spatium uacumn sex litt. A 1337 ingrabat A ISdS SiC A a G nol- 

lente G 1339 uatis AG 1340 fleuile planget G 1341 symeona 

(e ex i corr.) G simoena A 1342 obeuntibus A rediuntibus G 1343 capissunt 

AG 1344 inuento A imento G immenso Martenius 1347 precio G 

praetio^ 1348 summo J. suum6 G^ procerem ^ procere (3^ 1349 limina] 

lumina A 1350 requiret G 1351 capissit A capisset G

Genesis 42, lo- 43,23 51 

36 conqiiestus grauiter alium iam defore natum. 1295 

(43 2) accisi cum deinde cibi aduectaque farra 

cogebant rursus pretiis alimenta parare 

1355 sed reuocare gradum Memphis mens non erat ulli, 

ni minimum fratrem secum pater ire iuberet. 

37 quem cum plura gemens nollet dimittere quoquam, 1300 

Kubenus fido germanum postulat ore, 

securus gemina committens pignora patri. 

1360 4335 prosequitur ludas sese nec posse reuerti 

proclamat, rigidi testatus uerba losepi. 

11 haec ubi grandaeuus genitor iam mitior hausit, 1305 

13 14 dat iuuenem, largo perfundens flumine uultum. 

15 11 illi abeunt secumque uehunt leue olentia tura, 

1365 incensum et guttam iungentes cum terebintho, 

inter odoratos portantes mella uapores, 

12 et geminum pretium, consertus ne foret error, 1310 

condita quod clausis fuerant nomismata saccis. 

16 quos ubi conspicua uidit losepus in aula, 

1370 imperat, ut laeta celebrent conuiuia secum. 

18 mussantes uenere tamen trepidoque reatu 

coniciunt sese structa cum fraude uocatos, 1315 

19-22 quod numerata prius sestertia dataque uati 

sarcinulis inposta suis non reddere quissent, 

1375 se tamen exsortes furtorum cuncta referre, 

nec consuesse prius subpressa uiuere gaza. 

23 talia dicentes cohibet sermone minister 1320 

seque docet nullis fraudatum noscere nummis 

uerum siqua uiris donarint commoda lucrum. 

1352 conquaestus G 1353 accissi A adfecta A 1354 praeciis 

(t al. ss.) G 1355 memfis AG an Memphim ? illi G 1360 sese 

nec G se nec non A 1361 taestatus G testatur A iosepi AG 1362 Haec 

ubi A Vbi (Haec oni.) G grandeuus AG 13B4 leue] bene Areualus 

1365 terebinto J. terrebinto (r 1367 praetium (^ herror 6^ 1368 no- 

mismata G nummismata A 1370 laeti Mayor 1371 uenire A 1372 co- 

nitiunt 6^ 1373 nomerata G^ sistertia ^(r 1374 inposita^(7 1375 furtorum 

A futurum G 1376 consuisse A suppraessa G 1379 donarent G 

; 

4* 

:

K^2 C y p r i a 11 i h e p t a t e II c h s 

1380 nec sua, nec iiatis, nec regis dicere quemquam. 

occurrit cunctis Symeon seseque praesentat. 

24 dumque uiris lymphas, dum praebet pabula mulis, 

25 ing]-editur multo stipatus milite uates, 

26 cuius ad aspectum promunt pia munera fratres. 

1385 27 ille ubi per cunctos placido sermone cucurrit. 

perquirit. si firma pater uirtute ualeret. 

28 quem postquam incolumem dixere et uiuere recte, 

confirmat cohaerere deo pro munere uitae 

losepus uatem semperque insistere rectis. 

1390 29 et ueluti notus Beniaminus non foret ipsi, 

consultat iuuenes et promptim noscitat: inde 

commoda quaeque deum pueri pro laude precatur. 

so nec gemitus cohibere ualet nec sistere fletus, 

sed tenero adfectu sese conclauibus abdit 

1395 anxius et nimio quaerit fomenta dolori. 

?/2 post ubi discubuit, uictum posuere ministri. 

uescitur et facili prolectat pectora fatu 

34 diuiduasque dapes uiritim exponere gaudens 

porrigit et fratri maiorem dedicat uni. 

1400 4:4: atque ubi iam saturis amor est conpressus edendi, 

1 ut prius inposito presserunt pondere mulos, 

occulitur datum sueto iam more talentum 

2 losepi imperio scyphusque absconditur ardens 

in rebus, Beniamine, tuis pretiosior arte. 

1405 4 iamque iter ingressi non multis milibus absunt, 

cum subito incautos circumdat regia turma 

5 conprensosque tenet fulgentia pocula poscens 

1381 sjnieon AG 1382 lymfas AG 1383 multos G uatis G iosep A 

1387 incolomem A incolumen G? 1388 confirma A coherere AG 

1390 uehit in G 1891 prumptim A promtim G 1392 praecatur G 

1394 affectu A 1397 uestitur G fatu A fato G suco Martenius coni 

1898 gaudens A gaudit G 1399 maiorem A maiori G maiores Mayor 

1400 est om. A conpressus] A conpraessos G 1401 praesserunt G 

1402 occuletur G^' batum (? 1403 iosepiJ. iosipi G^ scyfus G scifus .4 

1404 beniamin &uis J. benamine tuis G praetiosiorG^ arite (marg. ante) A 

1406 sobito G turba Areualus 1407 conprensos A conpraehensos G 

:

Genesis 43,^—45,28 53 

9 futurum increpitant. queni nectant crimina, seruum. 

U adnuitur cunctique simul sua pondera pandunt, 

1410 12 quaesitum[que] et poculum retegunt fratremque 

relinquunt, 

14 losepumque petunt et, quae sint gesta, loquentes 

euoluunt cari confestim iussa parentis. 1355 

45 1 permotus precibus uates discedere cunctos 

3 imperat ac sese germanum fratribus infit. 

1415 5 defixi riguere metu tacitoque reatu 

damnantes sese cohibent formidine uoces. 

prolectat mox ille reos propiusque uocatis 1360 

9 exigit, ut dicta portent placitura parenti. 

quae sint, quae fuerint, quae mox uentura ferantur, 

1420 10 instigans migrare senem, gregibusque coactis 

uicinos Arabum colles uenientibus otfert, 

11 ut quia continuo tellus foret arida lustro, 1^65 

pasceret agnatos congestis frugibus omnes. 

16 ista et dicta uiri laeto rex pectore noscit 

1425 17 losepumque rogat carorum adsumere turbam, 

et gratuita iubet germanis tradere farra. 

21 dantur plaustra uiris, frumentum, pocula, panis, 1370 

23 magnaque gestantes desudant pondera muli. 

22 dantur quinque togae Beniamino et quinque parenti, 

1430 23 tercentum et nummi signata incude notati. 

22 ast alii iuuenes mercedis laude secunda 

accipiunt geminos niuosae uestis amictus. 1375 

26 haec ubi cognouit genitor. data munera sumens 

27 28 respirat patria festinus cedere terra 

1435 Aegyptumque petit, Arabum quae iungitur aruis, 

1408 furatum Areuahis increpitans G nectans G crimine Areualm 

1410 quaesitumque et poculum AG que del. p 1411 sint G sunt A 

1413praecibus J.6^ uatis ^6^ 1415 difixi J. 1416uocis(y' 1417 proprius 

AG (r in ras. G) 1418—1420 desunt A 1419 serantur G 

1421 coUis G^ 1424 ista &dicta A ista ecdicta G 1427 frumenta G 

panes A 1429 et .v. A 1431 Ast : A in ras. al. m. G 1435 aegiptum 

A quae] q: A

54 C y p r i a 11 i h e p 

t a t e u c h o h 

ediicens iuuenes patrio moderamine quinque 

27 septles et denos. Genesis ut formula cauit. 

28 ac dum festino properant conamine turbae, 

procurrit ludas et fratrum praeuolat agmen 

1440 losepumque docet liaut longe abstare parentem. 

29 ille alacris scandit curms atque obuius exit, 

optatam excipiens uiso genitore pbalangem. 

47 1 regrediturque citus regisque excurrit ad aulam, 

pastores properare ferens, ut turba carorum 

1445 discretis degat fecundo in gramine terris. 

6 ipse etiam uati rector Mempbiticus instat 

11 et iubet uberibus fratres conponere in aruis. 

7 longaeuus post ista senex poscente tyranno 

9 eloquitur sensim, quantis sit praeditus annis, 

1450 (4) quae domus et quae sit ueniendi causa Canopum. 

10 eximiumque ducem multa cum laude decorat. 

12 nec minus interea losepus munera mittit 

digna suis magnumque duci dat ferre talentum, 

14 quo ditata fuit distractis frugibus aula. 

1455 15 atque ubi iam populis derant mercantibus aera, 

16 certatim exhibitis gregibus Merapbitica turba 

emit inops fruges. pretium taxante losepo. 

19 his quoque nudati seque et sua praedia tradunt, 

semine percepto, messes quo deinde uirerent. 

1460 22 sola sacerdotum non est possessio dempta. 

quis gratuita duci placuit, non uendere farra. 

24 inditur hinc populo quintarum pensio frugum, 

1436 patria Martenius modoramine G 1438 festino properant] 

festinant A 1440 haut AG adstare Martenius 1441 exiit G 

1442 ohtatum A falangem G 1443 Ingreditur A Piegreditur G regisque] 

que om. A 1444 propera ferens G 1446 merafiticus AG 

1447 conponere in A conponeret (in om.) G 1448 longeuus AG senes G 

1449 elonquitur A 1451 ducem Martenius docem G docet A 1455 uhi A 

ibi G derant G deerant A 1456 memfitica AG 1457 praetium G 

1458 nudatis aeque A 1459 pcepto A praecepto G quo p quod AG 

1461 duci ])lacuitj duplicauit A uindere G

Genesis 45,27- 50,i5 55 

quae manet et fixo servatur formula iure. 

29 interea expletae perpenclens tempora uitae, 

1465 adiurat natum lacobus uentura reuoluens, 

30 ut sua maiorum conponat membra sepulchris. 

31 adnuit oranti subpostaque dextera coxae 1410 

contingit lentae spondens cacumina uirgae. 

4:8 13 conpositosque senex alterna in parte nepotes 

1470 10 permulcet dictis, dum sensim basia libat. 

14 sed mirum ! paima sacratur dextra Manasses, 

anterior natu laeua contingitur Ephrem. 1415 

19 praescia mente senis senior seruire minori 

cogitur atque loco cedit spes prima secundo. 

1475 18 quamlibet obliquas cupiens diducere palmas 

non potuit reuocare tamen pia dicta losepus. 

20 ac postquam pueris uatis rata commoda sanxit, 1420 

21 dat Sicimam, gladiumque suo, dat spicula, nato, 

clarior ut cunctis sublimem scandat honorem. 

1480 49 1 mde uocat natos et cunctis praemia didit 1423 

pignoribus mansura diu proiique natorum 142(') 

inconcessa prius longoque adiudicat aeuo. 1427 

28 bis senasque tribus ipsorum ex nomine condit. 1424 

omnibus explicitis, oculo iam captus utroque, 1425 

1485 32 decessit solo terreno corpore 1428 

* 

^ 

" 

uates 

50 3 maestitiaeque dedit decies septena dierum 

lumina, dum functi ueneratur turba sepulchrum. 1430 

quin etiam nati septem luxere diebus 

15 sqq. uberibus lacrimis, pacem reddente losepo 

1463 et om. G 1464 expletae A explaetae G expleta Martenius 

1465 iacob G 1467 subpostaque A subposita (que om.) G 1468 contigit 

G cacumine G 1470 sinsim G 1471 dextera A manases G 

1472 eifrem A efrem G 1475 obliquus Martenius diducere A de- 

ducere G 1477 Ac] At Martenius uatis ex uata G 1478 nato] 

noto A 1479 scandit A 1480 didit] dedit A 1481 et 1482 post 

1484 habet G 1483 senosque A tribus om. A 1485 terrenis G 

uatis AG poi^t 1485 excidisse uersus indicaui p

5(5 C y p r i a n i h e p t a t e u c h b 

1490 fratribus innocuis. ueterem dum neglegit iram. 

25 ipse etiam postquam iam centum triuerat annos 

atque decem. iuncti metitus tempora leti 

23 fratribus eifatur, uenturus quis foret ordo. 

quo reuocare gradum ualeant et linquere Nilum 

1495 24 dummodo conpositos cineres atque ossa reportent 

et reuehant secum ueterum condenda sepulchris. 

25 sic demum longae post tempora candida uitae 

decessit petiitque deum corpusque reliquit. 

1490 r.eglioit 6^ 1492 deciiii .4 ineiititus ^ loeti .4 1493 ettatur y1 

affatur G quis A qui G 1494 liquere A 1495 conpositosl A 

149() reuehant] uchant G secuni ueterum condenda G ueterum conimen- 

danda (secum om.) A (natmit Ulad Hine chibio ex his : ueterum secum 

mandanda) 1497 longe A(r 149t< reliquid ^4 XXIII m marg. al. m. A 

EXPLICi'!' :\IETRVM ClPiaAXI SVPEP LIBPVM • 

SIS- ^-

EXODVS. 

1 Interea uarios agitant dum tempora cursus Pitra 55 

7 et noua succiduo surgit de germine proles, 

losepique obeunt nati prolesque sequentum, 

8 diuersosque nouat tellus Memphitica reges. 

5 notio cuncta perit nec uatum nomina prosunt i 

eximie dilecta prius. sed munere sancti 60 

7 tutantis populum domini numerosa creantur 

corpora et inmensa densentur nube phalanges. 

quae metuenda sibi postquam rex uidit Aegypti, 

10 talibus affatur socios, dum permouet ira 

9 „En pubes captiua prius contentaque uictu, g5 

porrexit quem parca manus, (en) longa cohortes 

iam legione ciet et solis non tumet armis, 

pugnaci uirtute prior, uultusque minaces 

15 10 et subiecta gerit. quid. si nunc tela capessit 

hostibus aut societ sese. qua mole duelli 

Aegyptus uastata cadet quantasque ruinas 

sublimes facient conuulsis moenibus urbes? 

11 quin potius dura frangantur sorte laborum 

20 inmensasque leuent substructis molibus arces, 

ne redeat uacuis spes libertatis amissae.'* «> 

haec ubi dicta, uiros sollertes praeficit illis, 

ut muros turresque nouent portasque minaces 

conisi caelo iungant. quis casibus acti 

2 prolis A 3 prolis A sequentem A corr. ti 4 meinfitica A -. 

6 eximiae delicta A corr. p, eximia deleta k 7 innumerosa A corr. p 

8 densantur tt 10 elFatur (m marg. aifatur) A 12 manus longa A 

en add. p sibi add. ir 16 qua k quam A 18 faciunt A corr. k 

20 substrictis A corr. k 22 solertes A 

: 

oqo 

70

!^g (;; y |) r i a 11 i h e p t a t e u c h o s 

25 oppicla sudato condunt nonnulla labore, 

Eamassum, Pythona dehinc, et nomine Solis 

12 Etonum insignem. sed mirum, quo mage tristi 

laborum sub fasce fuit. hoc cuncta iuuentus 

fortior emicuit, ueluti feriata maneret. 

30 13 terretur magis atque magis rex toruus Aegypti 

exitioque uouet nondum sua iussa timentes, 

16 praecipiens mais, pariant cum germina fetae, 

extinguant perdantque mares. nec poena '^referre 

ad maritas. si iuratae despecta relinquant: 

35 15 quarum Phua fuit socia cum Sephora dicta. 

17 quae terrore dei timida inter corda locato 

18 ductoris tempsere minas atque, adfore iussae, 

19 Hebraeas nuUo dicunt solamine fultas 

maturos propere consuesse effundere fetus. 

40 20 quae propter domini meruerunt dicta fauorem, 

21 consuetis sese gaudentes condere tectis, 

dum dominum toto laudantes corde uerentur. 

22 Yertitur imperium proceris populusque monetur 

progenitos Nili pueros mersare fluento. 

45 paret turba duci nascentes flumine mergens. 

2 1 quos inter motus Leuites coniuge ducta 

2 progenerat pulchro candentem corpore natum 

conspicuisque genis, magnaque extinguere uitat 

futurum cum forma uirum, ne forte necetur, 

50 occultumque fouet iam trinis mensibus actis. 

3 sed metuens poenam, ne fraus admissa pateret, 

expositum mittit tristis. quo rauca fluenta 

in pronum deferre queunt. cum remige carent. 

29] Mico : Ferita. Fortior— nianeret. 

28 fuitj cm ruit? 29 enituit Miconis liber deterior feriata p ferita A 

Mico ferrata v: 31 fouet A corr. p 32 mais p manibus A 33 referre A 

an recurrat ? 34 admaritas A admeritas - iuratae p 

(sc. obstetrices) 

iura A iussa z iura ducis Mayor 35 Phua jj fuca A sefora A 37 marg. 

sin. >, .-t temsere A 38 aebraeas A 39 foetus A 44 nilo-fluenti A 

corr. p 45 parit .4 corr. - 46 leuitis .4 corr. p 52 inpositum A corr. p

E X (i II s 1,11 2.i2 59 

4 hunc germana procul uisu custodit acuto, 

55 quantum acie possunt oculi seruare sequentes, 

ut casum expositi possit narrare parenti. 110 

5 sed tum, plausibiles dum captat laeta natatus, 

pedisequis comitata suis se filia regis 

flumine tinguebat placido corpusque lauabat. 

60 adspicit haec modicam tumida super aequora lintrem 

cupitamque iubet praedam deferre ministras. 115 

#6 illae alacres, ut laeta subest pubentibus aetas, 

inpositum cymbae referunt coramque locantes 

materno efficiunt sensu gaudere puellam. 

65 quae cupiens seruare sibi tam dulcia formae 

gaudia et eximiae praestantem frontis honorem 120 

7 Hebraea de plebe palam, quae conforet altrii, 

imperat acciri, puerique haec cura sorori 

8 inditur. illa uocat nulla iam fraude parentem 

70 9 sollicitam, cui nata ducis sua pignora laetae 

redderet, adposito nutricis nomine matri. 125 

adcreuit raptiraque puer prorepsit ad annos, 

primaeuo qui flore uirent, et deditus aulae 

pignore pro uero natae Pharaonis habetur, 

75 10 accipit et nomen Musseos, quod foret undis 

exemptus querulis, modico fluitante faselo. 130 

11 ille autem ingenii monitus cordisque secutus 

cognatam lustrare parat circum oppida gentem, 

quae duro praesente iugo se maesta coquebat. 

80 forte uiae medio Pharia de plebe tuetur 

clamosa cum uoce uirum multare gementem 135 

Hebraeum quendam, sortemque exosus iniquam. 

12 omnia conlustrat nullumque hic adfore cernens, 

qui testis conperta loco depromere possit, 

60 adspicit haec u ... p ... . aec (cetera interierunt scissura) A 

67 aebraea A quae tt q: J. 70 cui :r cum ^4 73 qui tt q: A deditur A 

corr. T^ 74 faraonis A 76 quaerulis A facelo A corr k 77 autem tz 

aut A 80 faria A 82 aebraeum quem sortem exosns A corr. p 

iniquum A corr. -

QQ C }^ p r i a n i h e p t a t e u

Exodus 2,12 3,7 61 

23 haec inter dux morte cadit captiuaque pubes 

pressa malis dominum multis plangoribus egit 

intuitus conferre pios plebemque tueri: 

120 24 diim memor in saeclum secum sua dona reuolui 

iam dudum promissa bonis, quae tempore coept 

audierat uentura suis Abramus et una 

Isacus lectusque dehinc ad sancta lacobus. 

25 iamque deum mitem tutellam fundere caelo 

125 gens oppressa uidet. dum pacem poscit ab altis. 

3 1 Ac dum lanigeras soceri per rura bidentes 

Moses solus agit. sacrati ad culmina coUis 

deuenit, Hebraea quem dicit lingua Chorebum. 

2 in quo conspicua flammarum lampade cernit 

130 procuruam fulgeie rubum neque ignibus uri. 

3 permotus nouitate rei disquirere gaudet, 

fomite quo tandem tam clara incendia surgant. 

4 dumque pauens tacite se iam iam conminus offert, 

inclita siderei prohibetur uoce tonantis 

135 5 incessu properare cito : sed sistere gressum 

et tegumenta pedum geminis mox demere plantis 

cogitur: et paret sacratae ob culmina terrae. 

6 mox timor ingreditur sensus lumenque caligat 

lumine de nimio, dominum quia cernere non est 

140 fas cuiquam, uultumque simul atque ora retorquet. 

7 tum uox missa sonat, qua se rex inclitus infit 

esse deum procerum, dudum quos diximus esse 

credentum uitaeque duces. tum talia subdit: 

„Iam conperta mihi totoque (et) lumine uisa 

129 sq.J Alcuini epist. 252 (Monumenta Alcuiniana p. 802) : Legitur 

enim in metro quod in eptatheco conscribitur, huius modi uersus : In 

^2 C y p r i a 11 i h e p t a t e u c h s 

145 plebis uota meae, uastis quae molibus urbes 

extruit et duris operura sudoribus acta 

Aeg-ypti sublimat opes et non sua regna; 

seruili dum mente pauet. crebroque dolore 

angitur, arbitrio dudum subiecta nocentum. 

150 8 atque ideo huc ueni celso degressus olympo, 

ut tuear tollamque meos de sede Canopi. 

magnarum largitor opum terraeque feracis, 

quam nunc multimodis opimam frugibus audax 

Channanaeus habet Cethaeo et iunctus Amorreus, 

155 Pherezaea manu Gergessorumque sequente. 

quamque sinuil lebusa colit Euaeaque pubes. 

dulcibus hic scatebris opimo e flumine mella 

albenti cum lacte fluiint: haec dona daturus 

10 electis te pono ducem. te pergere mando 

160 regis ad optutus, ut quae sunt iussa renarres. 

12 ac ne. praetrepidus coeptu, infirmere sub actu, 

tecum semper ero. qui libertate reuersa 

hoc in colle mihi sensu pareatis ouanti." 

18 Haec ubi detonuit dominus, fiducia uatem 

165 parua tenet primum, mox nomen quaerit aeternum 

quod habeat dominus. ut signum ludaea noscat 

14 principis inpositi. saluator talia iungit: 

Jlle ego sum qui sum, sic dices, et super ^t. . A chaiinaneus A cetheo A 155 ferezea A 

156 euea A pubis A 160 optatus A obtutus tt 161 coeptu infermere p 

cepta referam A 166 quod p quid A 168 astra p a . . . (ahsdssa 

cetera) A 171 saecula A corr. u 172 sensibus A corr. r. hoc facere A 

corr.p 178 dhuittunt A corr. k 174 faraonis A 

:

E X (1 u s 3.7 4,11 63 

175 IsralielitaruDi (ioininuDi iussisse superne 

dicatis, iit trina die deserta per ariia ?J?0 

incedat ludaea plialanx et munera sancto 

immolet apta deo ritumque obseruet auorum. 

19 namque meam plebem tumidus laxare tyrannus 

180 20 post cladem pestemque uolet, quae crebra profundo 

mittatur caelo, multis uariata periclis. 235 

21 quin etiam fuerit cum facta licentia uobis, 

22 ut iussum carpatis iter, tum femina poscat 

uicinam notamue sibi, quae diuite censu 

185 Aeg3^ptus nunc mollis habet, petitaque sumat, 

ut legio informes heremi ducenda per agros 240 

nobilibus spoiiis uacuatam linquat Aegyptum." 

4 1 Post haec signa petit uates, quae forte labantes 

confirmare queant animos, si lumine cerni 

190 non credant potuisse deum tam candida fantem. 

3 praecipitur lentam propere dimittere uirgam 245 

et laxare manu ; quam postquam terra recepit, 

spumeus in spiram tractu se colligit anguis 

prendere cauda 

4 terrorem incutiens proceri ; quem 

195 iussus in antiquam redigit reuocatque figuram. 

6 inde manum sinibus condens candore niuali 250 

7 protulit, atque iterum tectam deprompsit: et olli 

in speciem leuoluta suam. tum deinde monetur, 

9 haec si parua forent, sumptam de flumine lympham 

200 fundere et albentem rubro mutare cruore, 

10 nec minus obniti uates tenuemque loquellam 255 

dicere, et obstrictam nodis uix promere uocem, 

quod cordis secreta uelent ; nil denique dignum 

esse sibi, quod mens hominum subnixa sequatur. 

205 11 arguitur nullum, domino nisi dante, politis 

sensibus effari. nec longa silentia mutos 260 

176 dictis A corr. p 178 marg. sin. X A 180 pestem ^ uastem A 

184 diuitae censum A corr. k 188 uatis A 191 faraoii A 197 tectunwl 

corr. r. 199 limfam A 201 uatis J. 202 obstrictum J. corr. tz 

203 nelent j) (an leuet ?; uellint A 205 dextr. '"-' A 

206 mutis A corr.p

(].j. C y p r i a 11 i li o p t a t e u c li o s 

rumpere. iii doniinus laxaret uincula linguae 

tempora qui reserat surdis. qni lumina caecis, 

uidentumque aciem qui pura luce serennt. 

210 12 flVade, ait, et plena contisus fare loqueKa. 

nobilis eloquio sensuque ad uerba rotundo." 

13 sed dum saepe deum poscit aliumque precatur 

14 substitui subdique /sibi). conmouit in iram 

insignem pietate deum. qui concitus inlit: 

215 ^Germanus est ecce tuus limata facundus 

ora gerens notusque mihi. Leuita creatus 

ille tribu. certo quem dicunt nomine Aronem." 

18 Ilicet abscedit uates soceroque fatetur 

sese reuersurum fratresque inuisere uelle 

220 ludaea de gente satos. hic iiectitur ille 

et salua pietate iubet discedere laetum. 

20 ille alacris secum natis et coninge sumpta 

mandatum praecepit iter; fessusque uiando 

24 dum refouet uires. gelida declinis in umbra. 

225 angelus ecce uenit domini mortemque minatur. 

25 Sephora sed silicem di[ itls rimatur acutam 

praeputiumque secat teneri mox sedula nati: 

cumque pedes coram sancti se prona dedisset: 

„Sistatur cruor iste, canit, de uulnere parui." 

230 26 cuius ad eloquium sanctus discessit ad astra. 

27 iamque inopis heremi uates calcabat harenas. 

cum subito imperio domini mandantis Aronus 

sacratum ad montem fraterno occurrit honori 

coniunctique simul gaudentes basia figunt; 

235 28 alternasque iuuat mentes sermone sequaci 

pandere quemque sibi, quae sint facienda uel acta. 

208 sordis A 209 uidentiimque p que 07n. A aciem qui pura p 

•'' ^*^' pura (lihrarins pro e littera quam legere non ^wsset arculum 

l.osnit, cetera quae essent obscura spatio uacuo significauit) A 213 sibi 

'tdd. p, om. A ducem add. tz 215 dextr. X A 218 uatis A 

220 satis A corr. p 223 fessu A^ fessu''^^ 226 sefora A 227 secat 

om. A^ ss. J.2 231 iiiopes Magor uatis A arenas .1 

;

E X d u s 4,! t— 7,10 65 

ilicet eloquio domiiii coiiiuiioit uterque 

29 sincerara firmaraque fidem, jâriterque uadentes 

accitis dicunt senibus. sententia quae sit 

240 ?.0 mandaturaque dei ; signisque ex ordine factis 

31 credidit optatara populus reraeasse medellara. 

et genua inflectens dorainura subnixus adorat. 

5 1 pergitur ad regem, caeco nil corde uidentera 

2 credenteraue deo. queni notum non fere dixit 

245 esse sibi, populum dura sul) lege cohercens 

5 imperioque truci ; dum crescit cura laborum 

et gerainatur opus pondusque adiungitur ingens 

lateribus crudis. quos solis lampada tostat. 

7 quin etiam paleas rimosae ad uincula terrae 

250 raadentisque luti solitas miscerier aufert. 

ut plebs fessa raalis animos deponere mallet 

exiliumque pati. quae dum confecta maerore 

14 uerberibus agitur duris, efludit in ipsos 

20 iurgia pontiiices. adflictam se fore claraans 

255 21 acre raagis, postquara inraodicis serraonibus usi 

seruitium miserum pro libertate pararint. 

22 Haec ut dicta sibi domino suggessit aeterno 

mitificus uates. haec rursus uerba receptat: 

7 1 ,,Ecce deum regis Pharaonis te fore iussi, 

260 gerraanuraque tuura studio seruire prophetae 

2 et parere tibi. tu dices cognita fratri 

ille canet regi. ut plebem emittere curet." 

7 iamque pius uates bis quadraginta per annos 

pacificam uitarn raortali in carne terebat. 

265 10 sqq. hi dura sanctificis regera raollire loquellis 

percupiunt et signa nouant. nil lu])ricus anguis 

239 dextr. > A 244 ue deo p iudeo A fere _?; fore A 245 esse p 

aese A 247 adiungiter ^ 252 merore J. 254 pontilicis ^ 255acre_p 

(an atque?) et se A ecce k 255 sg'. usi-pararintj-j ausa-pararit J. 258 

uatis A post h. u. excidit Exodi cap. VI 259 faraoiiis A 202 canit A 

corr. Tc 263 uatis A 265 hi/ (i eraso) A 266 percipiunt A corr. p 

XXIII. Cypr. poet. 5 

;

QQ C y p r i a 11 i li e p t a t e u c h s 

proiecta factus uirga, nil sanguine rubro 

mutati cogunt amnes. nil mobilis unda. 

piscibus extinctis tristi uitiata fetore, 

270 11 22 idcirco quoniam cantu succincta sinistro 

mens profana uirum paribus callebat in actis. 

8 7 quin etiam similes faciunt prorepere ranas 

qua tellus. qua fluctus erat. paribusque creantur 

magorum canore modis. quas uoce crepanti 

275 cuncta coaxantes studuit depellere uates. 

9 14 fluminibus tantum non passus defore suetas. 

oblatum id regi, si pestem euadere uellet 

orantis per uota senis. ut deinde liqueret 

non alium regnare deum : lux crastina caelo 

280 redditur atque eadem cunctae de morte necantur 

congestaeque simul odio soluuntur acerbo. 

16 gignuntur scinifes propere per corpora cuncta 

quadrupedum hominumque(simul)tellusque repletur. 

18 boc etiam Chaldaea cohors molita fatetur 

285 19 esse manum domini. curamque omittit inanem. 

24 His actis cynomyia fluit, quae musca canina 

dicitur. et uatis conpleuit nutibus omnes 

22 e.xspatiata locos solique haut cognita Gessae, 

quae tum terra fiiit ludaeae commoda genti, 

290 traxit inexliaustos. quacumque est acta, dolores. 

25 sqq. tum uero uictus Pharaon abscedere mandat. 

286 1 

Exempla 

et quocumque uelint migrantes promere gressus, 

ac uotis seruire deo ; pariterque precatur, 

poetarum ed. H. Keil u. 196 : His— 

dicitur. Mico : His— 

canina. Alchimus. Becla de orthogr. p. 6 G. : „KDVop.uta per y scripta 

caninam muscam significat" etq.s. 

268 motati A corr. tc 269 exstinctis A foetore A 275 uatis A 

282 sin. \ A 283 quadripedum A simul om. A acld. p 286 cynomia A 

Mico cynomya exempla 287 nubibus :: 288 haut p aut A incognita 

Tz gerac A con: tc 290 inexhaustus A corr. k 292 mirantes A 

corr. p 293 prai-catur A

Exodus 7.10 9/.3 67 

ut praesens nimiumque malum discedat ab amis 

295 Aegypti tandemque deus clementior adsit. 

31 nec mora: cum subiti mittuntur funera leti 350 

32 coniunctimque necant omnes. sed cornea fibra 

9 quae fuerat in rege, redit: mox mittitur una 

6 iumentis gregibusque lues mortesque sequentes. 

300 10 ludaea perdente nihil. tum cassa fauilla 

fornacis deprompta sinu uibratur in astra 355 

arentesque ciet papulas per membra uirorum 

uesicasque cauas, nulloque exsorte relicto 

omnimodis gregibus generant tormenta per agros. 

305 sed renouata mali facies instabat inerti 

16 nequiquam regi, quo laus sublimior esset 360 

23 mutantis tot monstra dei: ecce inter et ignes, 

fulgura quos iaciunt. et celsi murmura caeli 

quae domino mandante crepant, decurrit ab astris 

310 grando minax passimque rotat frigentia tela, 

25 quae densa de caute uolant, hominesque carentes 365 

tegmine tectorum conliso [et] corpore trudit 

atque necat cunctumque pecus ; et cortice rupto 

debilitat siluas libroque extinguit arente, 

315 inuisitata prius saeclisque incognita priscis. 

31 triticeas segetes nondum pubentibus herbis 370 

32 atque alicam modo strauit humi ; nam cetera mersit, 

quae conspersa solo nondum deprompserat occa. 

33 haec etiam amittit uires poscente propheta, 

320 perspicuo remeante die ; quia pectore fracto 

ante 294 EXPLICIT LIBER GENESIS :-- INCIPIT LIBER EX- 

ODUS :^ C 294 presens AC 296 loeti AC 297 coniunctum 

A 299 luis AC 300 iudaea A iudeos C 301 farnacis C 

depmpta C asta C 302 pabulas AC corr.

QQ C \ 1» r i a n i h e p t a t e u e li o s 

debilis orarat diictor, dum crimina paiidit 

ipse sua iustumque deum denarrat in altis. 

10 ecce iterum insano rigidantur pectora sensu 

uiuentis ad damna ducis peiora laturi, 

325 7 nec sociis credit casum pereuntis Aegypti. 

8 sed tamen infiexus modice largitur eundi 

ius, uacuis rerum, uitae quas conparat usus. 

9 non patitur uates censumque expostulat omnem 

(luadrupedumque greges ; sed iusta oratio non est 

:m 11 auribus inuitis. haec propter pellitur extra. 

18 fratre simul truso. tum uentus flamine multo 

auster adest fuscatque diem noctisque per umbram 

inmodico glomerat uiridantes terga locustas. 

]:. quae, quidquid madidum suco per frondea tecta 

335 reppererant, mandunt herbasque in caespite laetas. 

19 haec deinde metu regis poscente necantur 

congestaeque simul Eubra merguntur in unda. 

24 haec ubi pro paruis toruus rex despuit ore, 

22 nox omnes delapsa tenet uastaeque procellae 

340 includunt cohibentque uiros, pariterque diebus 

23 occulti mansere tribus nullusque propinquum 

uidit et ex inopi potuit consurgere lecto, 

cum Tudaea manus mundo frueretur aperto 

nullis tacta malis. quin et cursantibus ipsis 

345 innocui tacuere canes pressoque latratu 

(11 ") intrepidi lambunt caudae de uerbere crura, 

nonnumquam in dominos posita formidine saeui. 

28 non tamen his damnis regis sententia cedit 

increpitatque fremens uatem mortemque minatur, 

323 rigidantur C ritantur A 324 dampna C laturus C 825 cassum C 

pereuntia A 327 conparat] A 328 uatis AC 329 quadripedum A 

330 exstra A 338 inmodicos C uiridantis A 384 quicquid C 

335 cespite AC 388 dispuit AC corr. tc 339 dilapsa C tenet A tegit G 

340 conhibent C 842 sin. >: A lecto C loeto A an tecto ? 844 ipsi A 

346 intrepidis C caude C cauda A 347 saeua A 348 dampnis C

Exodiis 9,33-12,41 69 

350 27 quod pecora et totiim uellet conuerrere censum. 

12 29 iamque deus piceo noctem fuscarat amictu. 405 

occultam meditans densa inter funera plagam, 

cum subita intereunt morte, quos partibus aimae 

ediderant primis, modico discrimine leti. 

355 ipsius (a) solio regis, cunctosque deinde 

quacumque de stirpe uiros pecudesque ferasque. 410 

30 ilicet horrisonas uoces dolor excitat ingens. 

omnia tecta fremunt, resonant plangoribus urbes. 

31 tum uero incumbunt omnes detrudere plebem, 

360 ludaeum quae nomen habet, ceu causa malorum 

32 illa foret meritis. censusque et cuncta supellex 4^5 

traditur et nullum putatur hinc fore damnum 

innumerique greges pecudum comitantur euntes. 

ergo abeunt ducente deo, qui praeuius ibat, 

365 contentisque uehunt umeris commercia uitae. 

40 lamque quater centum mundus consumpserat 

atque quater denos pariter, si summa putetur 

temporis emensi. quo farris cura parandi 

lacobus Pharias uenit mansurus ad urbes 

370 41 his deus expletis tandem miseratus ab alto, 

; ; 

: 

annos. 420 

sustulit indomito plebem laudabilis hosti. 405 

14 illa dies primo censetur munere paschae, 

sacrataeque deo ducuntur gaudia noctis, 

septenique dies, anno redeunte. beati 

375 16 otia lenta ferunt curaque omittitur omnis 

nemo solum uertit curuique inmunis aratri 40Q 

44 sopitur per festa labor seruique laetantur 

libertate pari omnisque est actio uitae 

850 censu AC corr. j) B51 deus piceoj despiceo A 353 partubus C 

854 aediderant C leti C loeti A 355 a solio p a om. AC 357 illicet C 

358 texta A f eraunt C clangoribus tc 360 iudeuni C iudaeam A 

quae] -q. C 361 suppellex C suppellix J. 362/. reputatur dampnum C 

363 pecodum A 365 liumeris AC comercia C 369 farias AC 373 sacrata 

C 376 inmunes AC

70 Cy pri ani h ep t at cu eh s 

16 iungere corda deo stratisque incumbere lectis 

o80 8 et dubios inferre cibos, quos ditibus aruis 

3 felix terra creat. agnusque adsumitur albens, 

5 mensibus explicitis, bissenos quos facit annus, 

integer et toto grege mollior : hoc simul omn-es 

mandere lex adigit sanctaeque adponere mensae 

385 7 ossibus intactis. cuiusque e sanguine postes 

tinguere mundificum tutamque adquirere uitam. 

44 ius omnes commune tenet atque aere parati 

. festiuosque 

et locare manus soliti praeputia ponunt 

cibos agni de uiscere sumunt. 

P)90 4 nec quidquam superesse licet; si rara coronn 

omnia non carpsit, uicinum adiungere fas es':. 

15 fermento carent panes mollisque farina 

fontibus admixtis tenues formatur in orbes. 

azyma quos memorant patrio sermone loquentcs. 

395 (13 10) ista haec sacra fiunt cunctis redeuntibus annis. 

14 17 quattuor at-que decem postquam decurrere luces 

mense nouo cernunt homines ratione magistra. 

11 sollicitaque sinus constringunt cura fluentes, 

intenti, ceu signa canant bellumque geratur, 

400 armataeque manus baculorum robora gestant. 

22 insuper arripiunt pallentis gramen liysopi 

deuotaque manu sacrato in sanguine mersant 

excussumque procul foribus conspergere gaudent, 

postibus ut caris concrescat nobilis unda, 

405 quae uetat introitum temptantis sancta maligni. 

13 iamque gradum ad quintum generis descenderat ordo, 

cum. deserta petens. Eubrum ueniebat ad aequor 

401] Mico : Insuper— isopi. Alehiinus. 

379 iunge C 881 assumitur C absumitur A 883 hoc] hunc G 

384 adponere A exponere C 385 ej .e. C 386 mundificum jj magiiificum 

AC 387 omfis C comune C 390 nequisquam C nequicquam A 

corr. p 394 azima AC 400 hac. robura A bac. bacuhi C 401 gi-a- 

mina C isopi A Mico esopy C ititer 401 u. 402 legitur u. 409 ossa— 

ore sed ea-punciu.s A 406 diseendei;.: .1

Exodus 12,10 14,10 71 

19 cara deo pubes bustisque exempta losepi 

ossa gerens. uero qui quondam dixerat ore 

410 serenos domini intuitus dextramque benignam 465 

uenturam caelo libertatemque laturam. 

20 Sochotumque dehinc ueniunt Othumque relinquunt, 

21 ignotas monstrante uias per deuia Christo, 

qui cum mane nouo lucem pandebat ab astris, 

415 ante uolans niuea sulcabat sidera nube 470 

candentemque iubar fuscata per aethera solem 

nocte tegens. claro fulgebat crine cometae. 

14 2 Pauleum deinde petunt, cui Magdola tellus 

iungitur obuerso confmis Bellisephoni. 

420 5 hic animum regis dominus formidine priuat, 475 

praetumidos acuens sensus mentemque ferocem 

ut populum fugitare magis, quem miserat ipse, 

6 diceret atque suas acies in bella moueret 

praecipites. facili credens conamine iungi 

425 3 posse uiros. quos error agat, quos deuia tardent. 480 

ergo alacris in bella ciet ceu parua phalanges 

7 ferratos agitans currus. quos axe uolante 

trinus miles agit, uolucrem dum surgit in hastam, 

nunc humilis. nunc uentosas sublimis in auras, 

430 terroris fraudisque capax, quia uerbere crebro 485 

pulsati sternunt acies, quae comminus obstant, 

cornipedes pulsumque rotis feruentibus addunt, 

incita quas uariis adsultibus ungula uersat. 

9 iamque (iter) adcelerans procurua ad litora Kubri 

435 marmoris admorat socins in bella quadrigas, 490 

10 cum ludaea manus confestim luaiine uerso 

408 exemta A iosephi C 410 dextreaniqiie A 412 Otlium p tho- 

stum AC 417 cLari C 418 pauleum AC 419 obuerso .16'obuersae tc 

belliefoiii AC 426 falanges C 427 uolanti C 42S hasta C haustum A 

431 pulsat iter nunc acies A cominus C conminus A 434 iter add. p, 

om.AC accelerans C rubro ^ 485 aluiorat 6' in|inxC 436 iudea 6* 

iudaeo A 

;

72 Cypriani li e p t a t e u c h o s 

respicit inmeiisas acies caniposqiie per omnes 

ferratos lucere iiiros, geminique timoris 

mole pari saepta, dum pontum cernit et hostem 

440 oppositum, duris in uatem uocibus usa 

11 haec memorat: ,Quae tanta fuit fiducia, ductor, 

roboris insueti cognatam perdere plebem 

ac deserta sequi Eubruraque opponere captis 

oceanum ? quid maesta quidem. sed tuta ferentes 

445 pondera ab inuisa nequiquam tollere Aegypto ? 

12 nonne fuit satius tristes Pharaonis aerumnas 

funestasque pati leges ? non seruitus illa 

libertate fuit melior. quae subdita fraudi 

praeponit tolerata prius et dulcia ducit. 

450 inuisitata sibi quotiens peiora sequuntur? 

diximus hoc dudum, cum nos ad uota uocares 

inmenso reddenda deo : stat tutius illic 

uiuere consuetos seruitutemque molesti 

sustentare iugi. quam nunc decumbere leto 

455 squalentes inter campos terramque relictam. 

dum trepido in casu pelago terremur et hoste." 

13 at uates nuila rerum formidine uictus 

et potius uentura uidens haec disserit ore 

„Soluite mordaces curas animosque serenos 

460 induite. o socii, rectoque aduertite uisu. 

quanta salus uobis celsis referatur ab astris, 

sublimi tribuente deo. quos agmine denso 

cernitis instantes, post hanc inuisere lucem 

liaud licitum est uobis. quos mortis tempus adurget. 

465 14 namque deus celsa l)elkitor dextera iûgnat 

487 inTiiensas | 

subiectosque regit. tacita dum stringitis ora." 

haec ubi disseruit prouectum dicta secuntur. 

489 êpta AC cernitj et cernerct C 442 roburis A 

AC 

448 hac C 445 aegypti A 446 satius A melius C faraonis A 

erumnas J. 449 tollerata yl 450 quoties C sequntnr C 452 stat| 

sedat ^l 454 loeto .4 6' 457 uatis C 462 subhme A 464 liaut .4 

adursruet A ^'65 eelsos .4 467 prouectum A ]'rouentum C sequuntur A 

:

Exodus 14,10— 'js 73 

19 ante iiolans nam castra uiruiii sese ang-elus aufert 

pone locans. fuluaque dehinc posterga columna 

470 20 sistitur et medio discernit limite ualla 525 

castrorumque situm, noctemque infundit opacam 

candenti de sede deus bellumque frementes 

pax inopina fouet motusque eliminat omnes. 

nimium felix. celsis cui misit ab astris 

475 munimenta deus, candens cui militat aether 530 

et coniuratae ueniunt ad proelia noctes I 

21 16 hinc procerem mandata dei depromere uirgam 

protenta iussere manu Eubrumque superne 

despectare fretum. quod postquam rite peractum est. 

480 auster uentus adest. totis qui flatibus usus 535 

per tacitam noctem feruentes ebibit undas 

siccauitque fretum, medius ut trames apertus 

panderet inlaesum patefacto in aequore cursum, 

cum bibulas refugus nudasset pontas harenas. 

485 22 ergo ubi festinum pelagus discesserat. illos 540 

curuata in montis faciem circumstetit unda 

accepitque sinu patulo misitque per altum. 

23 quod licitum credens Pharao, dum comminus instat. 

25 ingreditur calcatque salum ; sed tarda repente 

490 plaustra gemunt totoque in terram pectore proni 545 

cornipedes genibus nequiquam pondera trudunt. 

quae penitus uincto nequibant axe moueri. 

illicet exsangues inmensaque compede uincti 

festinam temptare fugam rursumque reuerti 

468 uiruinj u cx o '? C sese| .ee. C aufert AG oifert tt 469 que 

om. A 470 lumine A 472 de sede ds C desedens (spatio 

5— 6 litt. uaciLo) A 473 pax C nox A 476 et om. C plia C 

471 hinc] huc ^4 uirgani j/; uirga AC 478 iusere ^l supernae .46" 

479 desectare A iretuin om. A paratum est A 481 ebibitl biberet A 

482 fretum] fiuctum A medium ut tramis A 483 cursus A 484 arenas A 

485 discenderat A 486 montis ] motibus A 487 accipit C 488 pharaon 

A cominus Cconminus A 489 calcatique solum J. 492 penditur A 

493 illicet C copede C conpede A 494 festinant - temtare A

74 Cypriaiii heptateuchos 

495 nitentes uano stinmlant terrore iugales. 

27 his aliud maius miseris multoque tremendum 

ingeritur magis et sensus adfligit inertes. 

namque fretum dubios solitum conlidere fluctus 

discretas coniunxit aquas undasque tumentes 

500 miscuit et totam fundo demersit Aegyptum. 

31 at ludaea cohors fluitantia corpora cernens 

hostili de parte uirum currusque natantes 

armaque et obliquura quidquid torquetur in hostem, 

suspexit timuitque deum sensuque fideli 

505 credidit imperio domini uatemque sacrauit, 

cantica dum psallit Moysetis dulcia uerbis 

15 1 ^Cantemus domino deoque nostro. 

cui gloria cum honore pollens. 

sese magnificis decorat actis. 

510 dum currus celeres Aegyptiorum 

iunctis equitibus grauique turba 

Rubri marmoris enecat fiuentis. 

2 adiutor ualidus meae salutis 

plebem de medio tulit profundo. 

515 custos et genitor salusque uera ! 

I 17 : 

Est 

hic est, hic dorninus meus et altor! 

ipsum conspicua sacrabo hiude. 

qui est progenitor mei parentis. 

507—5211 Beda de arte inetrica (Granim. lat. ed. Keil. VII. 254) 

ig-itur luetrum dactylicum falleuciuui iêutametrura quod 

constat ex spondeo et dactylo et tribus trocheis . huius exemplura : 

^Cantemus — uocatur". 507. 514 1 

(Mignii Patrol. 112, 1655j u. 1 sqq. 

Eabanus 

hymn. in pascha domini 

495 errore A 496 maius A magis C 497 et sensus ^j sensusque XC 

affligitC 498tretumjfluctum^ 500totum.4 dimersit.4 501iudea(7 

503 quicquid C hoste A 506 mossetis A 507—542 continua Jmim 

carminis scriptura in A, maguis littcris capitalibus cxaratinn carmen 

in C 507 que om. sed q. j^r. ss. C 508 cuius Maijor 511 aequitibus 

^ 513 ualidae Beda meael mae C 514 tulitl tollit C 

515 custus A 518 est qui Beda 

:

Exodus 14,25 15,22 75 

ipsum uocibus arduis fatebor, 575 

)20 qui bellum tulit obruitque fortes, 

3 dignus nomine quo deus uocatur.. 

4 5 10 saxis adsimiles grauique plumbo 

uastis fiuctibus abdidit cohortes, 

quas rex Niliacus in arma cogens 580 

)25 praedae participes minax canebat 

nostris dum iugulis recludit enses 

et strictum rotat excutitque ferrum, 

9 dicens : „Corripiam eos fugaces, 

praedam partiar obruamque uictos 585 

)30 et cum gloria nobilis duelli 

quaesitam meritis tenebo palmam." 

haec dum commemorat sibique fidit, 

cunctis perniciem suis parauit. 

11 nullus est similis tibi. creator, 590 

)35 factis maxime, principuraque princcps 

ingens subsidium tuis dedisti, 

14 gentes quod metuunt Philistinorunj. 

15 Edones etiam Moabitaeque. 

quorum perniciem tremunt Chananni, 595 

•40 17 donec hic populus tibi redemptus 

montem conspicuum deoque sanctum 

scandat perpetuis heres tropaeis." 

20 Haec paribus iterata modis plaudente corona 

cantarunt matres. uatis dictante sorore. 

»45 tympana pulsantes digitis, dum consona dicunt. 

22 ilicet intrepidi postquam Pharaonis iniqui 

subuersam uidere manum. per deuia tendunt. 

520 tullit A tollit C 522 ad siniiles AC 524 rex om. C 526 iugillis 

ûigillis ?) C uigilis A 528 corri|.iens A 532 uidit A 533 suspirauit 

A parauit suis C 536 sub dium (jjr. corr.) A 537 filistinorum A 

538 edones J.6' Edomes u 539 chananni J. channani C 540 redemtus ^l 

542 tropheis AC 543 patribus A iterata A dictata C 544 dicante A 

546 illicet C intrepidis A faraonis A 547 subuersam A submersam C 

: 

600

70 Cy p ri an i h e p t at e u eh s 

qiiae Surum sunt clicta prius. siccuraque per aestum 

arentes triuere dies; quos lumine trino 

550 teruidiore coma torrebat lampada solis. 

23 defessi Myrrom ueniunt tristique sapore 

undantes cernunt latices, quos pectore fesso 

libantes longe iaciunt; quia praegrauis unda 

obsessas fauces sensu torquebat amaro. 

555 quod uitium propter fontem cognomine signant 

24 et fremitu denso uatem liquentia poscunt 

fiumina, quae calidos possint mollire uapores. 

25 ille deum poscit; nam qua licentia fluctus 

doneret. astriiêra dominus nisi mitteret aula? 

560 confestimque capit quo sedat tristia lignum 

pocula. et infecto perfundit melle fluores. 

illic iusta deus, librato examine lancis. 

iura dedit. temptans procerem, dum talia dicit: 

26 -Si mea quaeque memor sincero in pectore dicta 

565 sumpseris, ut facias. quae sint accommoda uitae. 

corde gerens mandata dei, nil triste per aeuum 

perpetiere tuum, nec te iactura grauabit 

damnorum morbique trucis ; distabis ab omni 

clade mali. quaecumque feram uastauit Aegyptum. 

570 quandoquidem ego sum dominus. qui pectora curo 

27 ot sanos praestare queo." post Elima uentum est 

fontibus inriguam, bis sex qui forte meabant , 

frondentes inter palmas. quae uertice celso I 

motabant septem denos per nubila conos. j 

575 16 1 ac postquam ad Sinum positis sunt otia castris 1 

trita uiris, quintoque deliinc decimoque uiantes | 

548 Suruiii] sursum J. sireum j9 secrju .4C 549 dies| diue.s J. 

550 comati A torreat A terrebat C 551 iiiirram A 553 Vibant

K X (1 u s 15, -'2 16,6 77 

deproperant per opaca die, de mense secundo, 

2 extremam gemiiere famem, diim uocibus altis 

n obiurgant uexantque ducem : ,. Quae tanta malorum 635 

580 causa fuit? quaeue esse potest? quae tristior esse 

praeualeat. quam dira fames. quam spiritus ardens 

arentes inter fauces mortemque praesentem. 

quae dilata grauat plus quam quae comminus instat ? 

atque utinam nobis letum sors una dedisset 640 

585 Aegypto positis tum, cum substantia uictus 

larga fuit cunctis. nullo mussante seorsum, 

quod desint alimenta sibi? nunc degimus istic, 

est ubi uita grauis. etiam si tristia non sint. 

ergo ualet quisquam squalentes inter harenas 645 

590 inuisum tolerare diem. solemque calentem 

siccus ferre potest. nulla quem temperat umbra? 

quin potius. si nostra mouent discrimina sensus. 

dux grandaeue, tuos. Nilum Pharumque rogamus 

redde tuis, cunctosque deliinc iterare labores 650 

595 poscentes permitte uiros, quia tristius esse 

accisis nil posse cibis sententia nostra est, 

4 et saturos seruire iuuat." post talia dicta 

profatur uates, socio sermonis Arone 

,Quid tantum indomito uoces iactare tumultu 655 

600 et proceres uexare iuuat? quid poscere uictum, 

quem solus praestare potest, qui sidera fecit? 

6 sed tamen occidua cernetis lampade solis 

esse deum. uobis cuius pro munere panis 

mittitur e caelo : qui uos, Mareotide fusca 660 

605 inplicitos dudum. laetos nunc mittit ad agros. 

580 quaeue p quae A que C quae] q. (7 581 fainis C 583 plusquamj 

magis plusquam C quaej q. AC cominus C 584 loetum AC 

585 posit' Opositi A corr. u 587 desint : e ex e Odesinit A 589 arenas AC 

592quin]cum^ 593 grandeue ^C tuis ^l fnrnm AC 595 quia tristiusj 

qua artius A 596 accisisj accessis C nihil A 597 iubat post A illac post G 

598 uatis AC 599 tumultus A 600 iubat A 608 pro k per AG 

604 e caeloj aecelo C mariotideJ. 605 implicitos Cinplicitisyl ad agnos C 

:

78 C y p r i a n i li e p t a t e u c h s 

qiiare agite et primo redeuntis liimine solis 

insuetas libate dapes mannamque caelestem. 

7 8 iurgia nam populi. nostris non congrua factis, 

in dominum sunt missa magis. qui pascere sueuit, 

610 quidquid alit. longoque educit saecula pastu." 

10 haec ubi disseruit. dominus de nube superna 

12 emicuit meliore die uictumque caelestem 

despondit cunctis, quem messis nescia fraudis 

progenerat nulloque extinguit semina fuco. 

615 13 inde ubi iam croceo radiauit uesper ab axe, 

crebra niuis ritu caelo delapsa coturnix, 

congerie cumulata graui. camposque iacentes 

castrornmque situm cunctis mirantibus inplet. 

quin etiam primo cum se lux reddidit ortu, 

620 14 niuosos dat manna cibos, quae farre minuto, 

sunt coriandra uelut, totis defluxit ab astris. 

IG quam iussi carpsere manu ratione legendi I 

certa uiri. ne quis forsan plus condere mallet. 

quam iusti mensura cibi est. quae sufficit uno 

625 18 qiioque die. nec uana iuuat sollertia quemquam ' 

20 plus iusto posuisse domi; nam sole calente 

putria multimodo uitiantur uerme polenta. 

22 boc solum nequeunt geminae disperdere luces. 

quae festo mandenda die parasceue prompsit. 

630 quem sanctum iubet esse deus nullumque laborem 

sustentare homines, quotiens lux illa recurrit, 

23 sabbata quae memorant lentae concessa quieti. 

25 quin etiam cunctis penitus haec cognita res est, 

septima quaque die nullum descendere uictum, 

«06 redeuntes A 607 simstr. R A 610 quicquid C 613 respondit C 

missis^ 615 croceor adiauit C 616 celo .e. C est om. A dilapsaJ.6' 

corr.j) 618 implet C 619 cum se lux primo^ 620 quae A q. C 622 carpere 

C 623 certauere C cdere C 624 uno C uni A 625 solertia C 

626 domu A calenti C 627 patria C 628 gemini disperdere A geminandis 

perdere C corr. p 629 mandata A parasceua .4 promisit AC 

corr. 2) 631 quoties C 632 quae tt quam AC 633 paenitus A 

634 discendere A

Exodus 16.6 17.6 79 

635 caelestis quem messis liabet; quia cura sagaci 

27 progressi per rura uiri camposque iacentes. 

nil praeter undantes uentorum flatibus lierbas 

intuiti. sinibus uacuis referuntur acl aedes. 695 

32 ac ne forte dei tantum monumenta uiderent, 

640 ad'quos missa fuit melliti muneris esca. 

33 clauditur auratae quiddam munimine thecae, 

quod uideat generanda manus olimque futura 

ac uenerata deum uictum miretur auorum. 700 

17 1 post haec signa mouent longumque educitur agmen 

645 adEaphidam, quae sole calens atque indiga lymphae 

2 mordaces populum fecit depromere uoces 

in procerem, dum poscit aquam ; nec murmure solo, 

4 sed paene est grassata manu : nam saxa sacerdos 705 

in semet iaculanda timens emittit ad altum 

650 uerba deum siccisque implorat syrtibus amnes. 

5 ilicet instinctus domini sententia magni 

maiores pariter natu praecedere mandat; 

tum uirgam capit adsuetam, qua sistere fluctus 710 

nouerat et medio pontum diducere uallo 

655 6 Chorebumque petlt montem. qui plurimus extat 

sacratumque caput uicina ad nubila tollit. 713 

illic dura silex conclusas saepserat undas. — 

quam super adstabat dominus fontesque ciebat 714 

uirtutum ratione pari. qua flumina toto 715 

660 distinxit mundo inmensa et marmora fudit. 

hanc iussus pulsare ferit rupesque repente 

rumpitur et scatebiis undantibus euomit amnes. 

638 intuitu C 639 hac C 641 thecae C thecem A 643 hac C 

uenerat J. 645 rafidam J.C quae)c|. C limphae C Hmfae J. 646 fecit C 

om., secl spatium 6— 7 litt. relictum A 648 pene AC sace dos C 

649 iaculanda] lactanda ("îowiactanda) A 650 sirtibus AC 651 illicet C 

instinctu A 653 assuetam C 654 nocuerat A deducere AC corr. p 

655 exstat ^ 657 sepserat ^C 658 astabat C 659 qua C om. spatio 

5— 6 litt. relicto A totoj tecta A 660 distinxi A immissa A 

661 hunc A rupis AC 662 euomet A 

; 

'

gO C y p V i a n i h e p 

t a t e u c h o s 

cuiTitur nd fiuctus certatim congrege turba 

iiinumeraeqiie nuint pecudes aestumque resoluunt 

665 expletisque redit defessa in corpora uirtus. 

7 ilicet ipse locus causae de nomine nomen 

Temptationis habet. populus quod pectoris ancep- 

ambigua cum mente fuit, an summus in illo 

degeret omnipotens. et quod plebs aspera dictis 

670 optasset maledicta duci, quae concipit ira. 

8 istic belligeris Amalec instructa cateruis 

Hebraeos fudit cuneos : quod dedecus arcens 

9 lesus lecta rapit bellantum robora secum : 

quem ferrata manu suscepta in bella uadentem 

675 dux uotis precibusque iuuat collemque Chorebum 

10 conscendit celerante gradu. quem iunctus Aronus 

12 et Hurus uallant medium artusque per aeuum 

laboris refuo-os nec standi ad munia fortes 

o 

subposito firmant saxo durumque sedile 

680 subiciunt sternuntque (duci>: tum deinde fluentes 

sustentant in prona manus. ut pectoris orsis 

palmarum prex iuncta foret: nam saepe cadentes 

11 pondere grandaeuo dubium certamen agebant. 

13 has ubi subpositae firmarunt undique dextrae, 

685 hostiles cedunt acies campique replentur 

caede uirum nullusque e tantis milibus extat. 

14 haec fuerant ut gesta deo mandante. propheta 

conscripsit docili uentura in tempora libro : 

15 confestimque deo sacratum construit altar. 

690 conpellans per uerba locum fidelia sanctum 

663 cum grege A 666 illicet C ipse] inspe A 669 dictisj dicit A 

670 obtasset A niale dicto que (duci om.J C ira A iram C 671 amalech A 

672 aebraeos^C 673 iecta A robura A 674 manu k manus A om. C 

susceptam bella A 676 aaron' C 677 et horus A aturus C corr. p 

678 standij studia A fortis A 679 subpositoj AC duorum A 680 duci 

add. p 07)1. AC subiciunt uati sternuntque, deinde f. tc 682 prex k 

preces C prseces A sepe AC 683 grandeuo AC dubiumj bibiani A 

684 suppositae C 685 cedunt C 686 nullis C exstat A 690 com-| 

pellans A fidelias A 

:

Exodus 17,0 19,5 81 

,Spes mihi certa clei. ciiius protectio semper 

16 siibsiclium mihi sola dedit, (jui robore clauso 

absconsaque manu bellantes dispulit hostes 

Amalechas necat T)r. poct. 6 

: 

:

go C y [1 r i a n i li e }> t a t e u c li o s 

corda haereaiit legi, plebem uos semper habebo 

720 ditibus insignem rebus cunctisque praeponam 

gentibus. ut toto fortes regnetis in orbe. 

haec omnis nam terra mea est: et quidquid ubiquc 

o-io-nitur, id iuri su])iectnm semper aeterno est. 

(5 uos eritis regnum. mea tit quod dextera clarum. 

725 et gens sancta mihi. longum quae prorogat aeuum.- 

7 ille memor iussi. fuerant quae dicta reuoluit 

principibus ple])is popuhisque insignibus orsis 

credidit et magno submisit coixla tonanti. 

factnrum sese mandata inlustria dicens. 

780 9 liis aliud maius dominus de sedibus altis 

10 instituturus agit uatenique ad munia mittit 

sueta sibi cunctosque iubet liqucntibus undis 

eluere infectas sordes uel ueste uel artu. 

11 abnoctare uiros. ut mente et corpore puris 

735 tertia luce deus celsis uideatur ab astris 

12 monte procul positis, nullus quem comminus adstans 

13 tanget agetque : pecus longa in deserta minare 

praecipitur. ne poena foret coniuncta nocenti. 

quae saxis ferro(ue) uenit. cum missile telum 

740 tor(|uet adacta manus aut cautem uerbera uibrant. 

IG his actis. nullo maculatus corpora naeuo, 

prospectat collem populus, cum prima ru])orem 

tertia luce dedit stellis aurora remotis. 

fulmina iamque micant. iam celsis magnus a]) astris 

745 auditur fremitus uocum nimbosaque nubes 

librata se mole tenet crepituque uerendo 

19 teriibiles sonitus iterat tuba saeptaque uallo 

in castris plebs maesta tremit montisque sacrati 

719 uo.sj qua uos ^ 722 quicquid ^C 724 ait A 725 quae| 

que A q. C praerogat C in aeuum A 72(5 ciuae om. C 727 populos C 

733 Fluere C 736 monte p meute AC (jue C que A cominus C 

737 aget :r urgct AC iii om.A manere ACcorr.p 739 ue acU. -ôm.AC 

cum missil.q (•nniisi li C 744 micant iam - micantia AC eelsus A 

745 nu])is AC 746 s..- om. A 747 sejita AC 748 montes C

Exodus 19,5—20.16 83 

18 aduentiim testata dei latera ardiia fumaiit. 805 

750 et quicumqiie fuit electa ex plebe sacerdos, 

•20 monte procul degit. solis quem scandere ius est 

Aroni Moysique piis. tum perpete fatu 

20 1 ]iiansura dat iussa deus hoc ordine legis 

2 -llle ego sum dominus. qui te discrimine priuans 810 

755 Aegypti de terra tuli durumque laborem. 

seruilis quem cura dabat, desistere iussi. 

8 me tantum tua corda colant, neque idola pangas 

4 ulla tibi fictumque deum subnixus adores 

numina nec credas, quae sunt inlustria caelo 815 

760 sidera. uel quidquam in terris mirere perinde, 

uel quod glauca tegunt fluitantis marmora ponti. 

5 sum dominus zelans. peccatis congrua reddens 

in patres prolemque dehinc quae quarta creatur; 

c misericors multum. maiora et grandia reddens 820 

765 (luae iusti meruere uiri. qui corde sub imo 

amplexi mea iussa tenent et mente sequuntur. 

7 tu nomen uenerare dei. tu sabbata festa 

s eum natis seruisque cole totumque Liborem 

j)one libens, quotiens mundo lux illa recursat. 825 

770 11 bis ternis dominus fecit quaecumque diebus 

iu terris caeloque uegent pontoque tumenti: 

10 septima perfecto uirtutum fine qiiieuit; 

hinc festus uiget ille dies, hinc semper acerbus. 

semper honoratus domino indulgente sacratur. 830 

775 12 honorem da. nate. tuis genitoribus, ut sis 

perpetuae in terris uitae. quam prorogat ingens 

U ingenti d^ sede deus. ne dilige moechas. 

13 i() neue hominern perime. nec sacramenta sinistre 

752 aaroni C perpete AC 750 seruiles C Ihl pangas C pingas A 

759 necj ne ^ 760 quicquam ^C rairare J. perende (7 perenne J. comp 

761marmoreJL 76S et764: desuntA 768 quae | 

q. 

C 765 quae tt quam JLC 

766 sequntur C 768 cole C tuis A 769 quoties C 771 uigent A post 

uigent spatiiim sex litt. uacuwn A 773 aceruus A lli) donate C 776 

praerogat C 111 ne A nec C mechas A 118 perhime C sinistre A 

: 

6* 

;

§4 C y p r i a 11 i li e p t a t e u e li o s 

15 periiiraiis perliibe ; fiirtum iie feeeris iillum, 

7S0 16 neue malus testis iurgantem fraude tuere. 

17 coniuge ab alterius animum uultumque coherce 

et quidquid non esse tuum mens admonet, liorre. 

24 aggere de terrae congesta altaria surgant, 

hic ubi deuotas fas sit mactare bidentes. 

785 25 quae si forte sedet saxorum adtollere mole, 

ferrum linque procul. quoniam sordentia fiunt 

artifici leuigata manu : quae scandere gressu 

26 non sineris prompto, ne forte obscena renudes. 

21 2 seruus erit quisquis cognata in gente creatus, 

790 bis ternis seruile iugum patiatur in annis 

post abeat liber. secum sua praemia portans, 

3 coniuge missa simul, si nondum feta uidetur. 

4 ac si iam natis paterno et nomine gaudet. 

uxorem et prolem domino dimittere debet. 

795 ipse sui compos nodoque exutus erili. 

5 quod si non dubie mauult persistere uerna, 

6 ante fores domino sanctas sistente locetur 

uulnera passurus. tenuis quae subula pungit. 

aure tenus molli, numquam laxandus in aeuum. 

SOO 7 uendere progenitam discreta in gente parenti 

non licitum sociaque manet cum plebe potestas 

quam tamen ut seruam nequaquam emittere ius est. 

s quae si displiceat domino. cui uendita cessit, 

reddentur nummi. fuerat taxatio quorum. 

805 ut reuocare queat paterna ad limina sese. 

9 quae si forte datur nato, sic conuenit ipsum 

10 ut natam tractare suam. qui sumere iuste 

7bl deefit hoc loco A 782 quicquid ^C ammonet AC 783 terra A et altaria 

C sequityr 781 in A 785 quae AC an quod? sedit A attollere C 

mole AC molem :: 786 linque] linti A 1^1 artificale uigat manu A 

790 terris C 791 habeat A 792 foeta C 793 ac A hac C at t: 

795 nado A herili C 797 sanctas domino C locetur p loquetur AC 

798 quae] q. C 799 auret thus molli A 800 progenitum A genti A 

803 displicuit C 806 an ipsam? 807 iustae C 

: 

;

Exodns 20,:5 21,-2 85 

si mauiilt. permissa sibi. quis membra teguntur, 

iiidumenta palam faciet, nec deinde negabit, 865 

810 11 si coitu sit nota sibi; uel, si rata non sunt 

liaec conmissa uiro, poterit laxare uadentem. 

12 nec pretium reuocare datum. qui uulnere duro 

adfligit steroitque uirum, decumbat eodem, 

18 quo perimet, leto ; at si discrimina casu 870 

815 sunt inlata magis, domino tradente nocentem 

ictibus alterius. locus est qui condere possit 

donandum uenia, domino indulgente salutem. 

14 at uero qui membra doio uiuentia ferro 

disicit et studio gratatur sanguine fuso, 875 

820 crimen habet mortis, nequiquam tecta requirens 

sublimi sacrata deo ; nam demitur inde 

seiunctusque procul rigido truncabitur ense. 

15 17 et" qui conpellat tumide pulsatue parentes. 

in crimen noxale ruit. quod morte piatur. 880 

825 1(5 nec minus ad poenam petitur. qui forte doloso 

perfidus ingenio paterna in plebe creatum 

clcptat et acceptis gaudet transcribere nummis. 

ic^ quod si litigium fuerit per uerba paratum 

pulsatusque aliquis pugno saxoque recusso 885 

830 11) reciperet solitas uires. nil fraudis liaerebit: 

soluendum tamen est. sumpsit quod cura medentis. 

20 ancillam seruumque suum qui uerbere uirgae 

confestim perimit. poenam non uitat haerentem. 

21 quod si post aliam morietur uernula lucem, 890 

885 nil noxale subest. pretium quia perdidit eius. 

22 at si forte uiris feruebit rixa duobus, 

810 cogitus (sit om.) A 811 cnmissa C omissa A uadente A. 

812 pretium C 813 affligit C 814 loeto C lucto A ad A 817 uenia C 

uera ^ 819 dissicit J. gradatur (' 823 cupellat C conpellet J. 825 

penam C petatur J.t'co>T. - 827 gaudens transscribere (7 828 ligitium J. 

829 quej ue A recuso A 830 herebit AC 833 herentem A 

884 aliuni A moriatur A moritur C con: p uernacula AC corr p 

835 pretium C

g(3 C y p r i a n i h e p t a t e u c h s 

conmoto clum felle calent. nuptamqne tumentem 

germine concepto alius pulsarit eorum, 

in plao-am porrecta manu, partumque futurum 

840 fecerit ante diem materno ex pectore trudi, 

restituet pretio partum. taxante marito, 

si nondum perfecta fuit expressaque forma. 

23 si uero explicitis decessit uultibus infans. 

24 morte cadet merita. lumen pro lumine rapto 

845 reddet quisque nocens. dentem pro dente resignans. 

proque manu dabit ille manum pedemque uicissim. 

detruncat quicumque pedem : 

conbustaque fiammis 

25 expiat ignis edax ; dabitur pro uulnere uulnus 

liuida liuenti sedantur corpore membra, 

850 26 quod si quis rapto famulum de lumine priuat 

ancillamue suam. missos patiatur abire. 

27 libertas quocumque uocat; uel fragmina dentis 

si fnerint decussa manu. solacia sumat 

debilitas, ut dona suo pro uulnere penset. 

855 28 at si praeualida gaudens ceruice iuuencus, 

expers ruris adhuc curuique inmunis aratri, 

cornu ferit quemquam. saxorum raole prematur, 

obrutus et, nullo carpendus dente uirorum. 

membra dabit terrae liquidos soluenda per artus. 

860 insonti nuUa domino discrimina linquens. 

29 quod si consuetum lunata fronte ferire 

uicinos. dudum non cluserit excors. 

decumbat pro caede bouis taurusque necetur. 

80 si uero extincti pretium sententia mitis 

865 exigit. et soluat. quidquid taxatio poscit. 

837 comoto C coinmoto A 838 pulsavet C 839 correpta C 

841 praetio A pretia C taxaiitej iuclicante C 847 (letruncant C cbusta 

C 849 sedantur AC cedantur tz an soluantur? 851 misso A 

854 debilitas] debita A 856 expressuris A imunis C 859 liquidas C 

liquidus A corr. tt 860 discrhnine A 862 monitus - om. AC : spatium 

noue^nuel decem litt. uacuum A clauserit - dixerit AC 864 exstincti A 

^65 oxsoluat - quienniil AC 

;

Exodns 21.20 22,. 87 

31 hoc etiam pro caede sui ias poscere nati 

82 uel natae quemcumque uirum. si seruulus ictu 

decubuit tauri, ter denos pendere nummos 

cura tenet dominum saeuo pereunte iuuenco. 925 

870 33 at si quis multa puteum demittere fossa 

eg'esto uult usque solo. mox tegmine claudat, 

34 ne. si forte pecus fuerit per prona uolutum, 

damna luat, domino pretium poscente. ruentum 

empturiis pecudum tenui solamine carnes. 930 

875 35 quod si forte bouem bos cornu occiderit unco. 

uendatur; pretium liat commune duorum 

diuiduaque legant mactati uiscera tauri. 

36 quod si iam uitium fuerat testatius eius, 

pro pecude pecudem dominus redhibebit amissa 935 

8S0 innocuus. strati praesumens membra iuuenci. 

22 1 qui uitulum cleptat, cogatur reddere quinque 

bis binas soluat quicum((ue auerterit agnam. 

2 nocturnum furem licitum prosternere ferro, 

dum penetrat postes obsaeptaque limina rumpit. 

885 3.4 si uero exorto fuerit iam sole prehensus. 

dupliciter redliibere nocens sublata iubetur. 

quae si non fuerint in censu et uiribus eius, 

uendetur, manuum pensurus furta labore. 

5 cuius forte pecus segetem uitemue uirentem 

89() triuerit aut patulo carptim depauerit ore, 

iugera fecundi mensuret ])rotinus agri 

prouentu spatioque pari : sic damna resoluet, 

866 cede AC 867 queciiin([iie C (|uicum(|iie A 808 tauri Cauri^ 

pandere (' S70 diinittere AC con\ - 871 uultus que A mulfq. G 

degmine claudet ^l 873 dampna C luet A 874 tenturus C tenuis C 

tenus A con\ - carnes| crines C S7(j pretium C comune C 879 redibebit 

A redil)ibit ftiel redibibit) C ammissa A 883 licitum om. A 

.^patio iion relicto 8S4 obsepta A(J 885 cxortu A praehensus AO 

>^>^91 protinus oui. A nulJo spatio relicto 

!^92 dam]>na C 

; 

g^Q 

g^^

og C y p r i a n i h e p t a t e u c li o s 

{; quae fuerint inlata prius. haec formula nectit 

hos etiam. qui tota simul noualia uerrunt 

895 pampineasque metunt consumpto palmite uites. 

ut quae magnifica proprios habuere per agros. 

amittant ratione pari. nam stridulus ignis. 

fomite cle modico solitus conprendere uepres. 

arentem stipulam et truncos cortice nudos. 

900 si segetem alterius uitemue absumpserit aestu. 

crimen ad auctoris merita per damna recurrit. 

ut reddat quidquid noxalis flamma peredit. 

7 depositum redhibere decet: quod perfida furum 

si fuerit populata manus. auctore reperto 

905 s duplex summa datur : si uero est abditus ille. 

auersas (iui dempsit opes. luratio sola 

exortem culpae faciet. quia fraude carebit. 

E X d u s; 22.6— ii9 gf» 

920 quisquis agit. ius est. ut damiium seiitiat omiie. 

quae si perdiderit posita mercede locatus. 

illa operae in pretio promptim taxanda locabit. 

16 uirgiiiis liaut sponsae si quis sibi sumpserit usum, 

uxorem cum dote sibi sociabit eandem. ^^0 

925 17 quod si coniugio mens est non consona raptae, 

munera det. tlialamis quae sunt accommoda. patri. 

18.19 maleiicum celare nefas. mors dura necabit 

permixtum pecudi coitus deformis in actu. 

20 linquat uita uiros demonum sacella uerentes. 985 

98(» quandoquidem soli domino fas subdere colla, 

21 nemo peregrinum uiolet uerboue manuue 

idcirco quoniam uosmet suscepit Aegyptus 

linquentes genitale solum sedemque priorem. 

22 femina defuncto ne sit temnenda marito. 990 

93') sed ])alpanda magis puerique pnrenti])us orbi. 

24 ne paribus poenis subeant peccata nocentes 

destituantque suos eeleri cum funere rapti 

28 adflicta nam corda deus auditque iuuat(|ue. 

2o credito poscenti nummorum quos rogat usum. 995 

940 seposita mercede procul usuiaque tur])i 

nec festinus age tre])idantem. ut sumpta reformet. 

2(' ac si forte sui uelamen corporis idem 

rommittit traditque tibi pro pignore nummi. 

restitue. sol ante caput quam condat olympo. 1000 

945 21 misericors ego sum dominus : lios audio promptim. 

2s externis cessate deis maledicere cuncti 

j)raeci])uisque uiris. populi qui frena tene])unt. 

2:» fructibus e primis domino pia dona referto 

920 danipiiuin C 1)21 queiii si A 922 opere^C prointim (' pruiup- 

tim A 923 'diit AC con: }) 926 detl de .1 patrij priat .4 927 celarej 

clare A 929 deuioumu C deuianu A 930 soli C saeculi A 

934 Iffimina C non sit tempnenda C 937 suo sceleri J. 938 aftiicta C 

939 credite A usu A 941 ne festina agore A 942 hac C 943 cOmittit 

C tibi om. A 944 (dimpo A olimpho C 945 prumptim A 

940 hesternis C lu-st.-r ueti^ A 947 )M.r,uHs C 

: 

: 

:

9Q }' i-t r i a n i h e p t a t e u c h s 

et quemcumque creas primo de germine nuptae. 

950 ao sacrabis domino, sol postquam septimus altum 

ai est permensus iter. ut sitis sancta propago. 

extinctam pecudem raptorum dente luporum 

nullus edat: mensis quae non sunt digna refutet. 

23 i non credes narrata tibi, quae nulla fidei 

955 tirmamenta iuuant. neu falsum dicere testis 

L iniqua cum mente uelis. nec pluribus unum 

additus in coetum certes superare nocentem. 

3 ut tenuem et modicum quaesito ex crimine damnes. 

4 quin potius si forte pecus errare uidebis, 

96 ^ deest A uegetos C 973 solempnia 

A 974 septenos C septima.4 corr. - 975 azima AC farrae A 

976 meiisel nisense C

Exodus 22.-..9 - 23/-'. 91 

ante nieos uiiltus uacuus ne prodeat ullus. 

16 primitias operum messiscjue exordia iiosce 

980 festa tibi. quotiens sementem sparseris agro. 

iiel cum decurso requies coniungitur anno. 

omnibus explicitis, generat quae cura laborum. 

17 omnis homo trinum distinguat tempus in anno. 

ante meos possit quo sese ostendere uultus. 

985 18 nam cum laeta tibi fuerit possessio terrae 

gentibus edomitis commissa et credita. nosce 

azvma sola meis ponenda altaribus esse 

multimodas pecudes et rubram sanguinis undam 

nil festis prodesse tuis adipemque niualem. 

990 peruigilem et noctem durare in tempora lucis. 

quae redeunt. quotiens sacrorum cura recursat. 

19 agnus neue tener materno in lacte coquatur. 

20 ecce ego sidereum caelesti ex arce ministrum 

ad curam dimitto tuam, qui robore multo 

995 uadentem ad terram foueat. quae pinguibus aruis 

laeta uiret dulcesque euoluit nectaris undas. 

21 hunc audire parans sacratis crede loquellis. 

coniunctus est ille tibi fidusque mane])it. 

perpetuum retinens caelesti in uertice nomen. 

lOoo 22 heia agite sanctisque auditum iungite dictis. 

mandatumque meum sincera adsumite mente 

ut sitis plebs cara mihi populusque beatus 

et regnum sublime dei. gens ardua semper. 

omnibus in terris, quas sol utrumque recurrens 

1005 adspicit et calido mundum conplectitur axe. 

23 concordes palpabo tuos cunctisque resistam. 

919 mensis ACcon: 2) ni)i^6c ACcorr.- 980 (luoties 6' sparg-eris yl 982 

quae] q. C 986 coniissa C 987 azima AC 988 niultiinodos C 

990 tempore A 991 rjuoties C sacrorumj Cestoruiii A 994 rolnire A 

995 q. C 997 hune C hinc A credo A loquelis .1 998 sq. idd ad 

057 coniunctus est ille sj,atio qnattuor uel guiiujuc Jitt. uacuo A 

1000 sancti C iungere A 1001 assumite C 100-1 utrumque AC 

utrimque - lOOo asrii'-it AC 

; 

:

C)2 C y p r i a n i h e p t a t e u c h o s 

(liii teciim bellare parant; tibi cedet Amorreus 

Cethaeiisqiie ferox et qiios mmc optima tellus 

sustiuet. in saeclum te mox uertencla colono. 

1010 'lA prouicle, ne uetitis adclines colla sacellis 

hostilesque deos trepide subnixus adores. 

quin potius profana rue atque idola cuncta 

disice cum titulis inscriptaque nomina dele, 

2;') ut possis seruire deo. quem cuncta tremiscunt. 

1015 mox uictum sacrabo tuum fontesque meantes 

morborumque tuo demam de corpore pestes. 

2() nullus inops nati tota de plebe dolebit 

paternum non esse sibi nomenque decusque. 

longinquos praestabo dies. quis terminus aeui 

1020 laxior optatae producat tempora uitae. 

27 ante tuas acies tristis formido uolabit, 

2s atque uenenato ])raecurrent uulnere uespae. 

ut tua belligeris metuantur signa maniplis, 

perque feras gentes facilis uictoria cedat. 

1025 -1) quas tamen edomitas faciam decrescere sensim, 

ne uacua sit terra uiris. atciue agmine multo 

increscat nimia rabidarum turba ferarum. 

vri milite clifmso faciam se exlendere fines 

telluris sedisciue tuae, qua marmore rubro 

lOoO aestuat oceanus uentosis lubricus undis. 

usque Philistinum pelagus terramque carentem 

liumano cultore. cluens atque agmine multo 

qua tiuit Euphrates uitreis perlucidus undis." 

10U7 amoiTusylC 1008 Cietheus 6' eeteus J. obtima^C 1009 sae- 

culum A 1012 rue C sua A 1018 dissice AC 1014 tremescunt -4C 

1019 longeuos .1 prestabo AC 1020 optate AC 1022 uulnere C 

uulnera A uespaej uestrae A 1024 cedat C 1026 atque C quead A 

1027 nimiffi C rabitarum A 1028 difuso A se C om. A te î fineis C 

102!) .|uaj .|uam ^l marmore : u ex w A 1031.1032 Hsque et Vumano 

pcrmutatis initkdihus litt. C 1031 hlistinum A 1032 cluensiJ cliuâ 

a-minej tegmine A 1033 fluit C finit A eufrates C eufratis A 

pfrliquidus .1 pra.duci.his (' 

;

Exodus 28,2:t 24,15 93 

24: 1 Haec iibi detoiiuit. dominiis coiiscoiidere coUem 

1035 Aronem Moysenque iubet ac nobilis aeui 

septuaginta uiros longeque inflectere colla 

comminus ipsum 1^95 

2 aeterno summoque deo ; nam 

permittit properare ducem, qui iussa facessens 

4 sancta dei celsum confestim construit altar 

1040 monte sub eximio. uacuas qui surgit in auras 

bissenos lapides. tribuum quae summa uidetur. 

5 comminus adiungens. hic nondum fronte iuuencos HOO 

exhibet armata sacrisque hos inmolat aris 

G sanguine de quorum partem diffundit ad altar. 

1045 creterrae instillans aliam, plebemque frequentem 

8 spargit rore leui. librumque euoluit aeterni 

7 seruantem monumenta dei. quae consona postquam 1105 

dixit cara sibi docilis sententia plebis. 

conscendit tumidum lento molimine collem 

1050 gi*andaeuosque senes fratremque in uertice sistit. 

10 hi simul adspiciunt rutilantem fulgure gemmam. 

in qua siderei steterant uestigia regis 

sapphira nomen habet; caelumque hic uisitur albens 

11 praetentum per dorsa iugi; quae cuncta uerentes 

1055 sublimi cum laude ferunt uictumque capessunt. 

14 interea. monitis uates senioribus illic 

: 

; 

: 

1110 

1.3 sidere. lesutem secum subiungere gressus 1115 

14 pacato de corde iubet. Hurumque relinquit 

Aronemque suis. certantum ut iurgia noscant 

1060 aequa lance uirum iurisque ut uerba loquantur. 

15 ipse ubi sanctifici tenuit iuga- plurima collis, 

1035 aaronem inosemque A hac C 1042 iuuencus AC corr. tt 

1043 imolat C immolat A 1044 partem d.ad altarj per difudit 

altar (ad orn.) A 1046 rore] ore ^ 1047 seruaautem^ quae] quem C 

1048 dicit A docili AC corr. p 1049 tumidis A 1050 grandeuos AC 

1051aspiciunt ^C fulgore AC 1053 saphyra Csaffira^ 1054 q. C 1056 

monitus A uatis AC 1057 siderei esutem A sidere hiesutem C 1058 

iubet] uidet C Hurumque jj utrumque AC relinqui J. 1059 que om. A 

noseat A 1061 prurima A

94 C y I» r i a 11 i li e ]> t ii t e u c li o s 

labitur aetlierio propere nul)S fulgida caelo 

et montem conplexa tegit uatemque seorsum 

1(5 occulit a sociis terno bis lumine solis. 

1065 septima iamque dies niueum patefecerat axem. 

cimi dominus media conpellat nube proplietam. 

17 mirificas inter flammas dum fulgidus intit. 

l^ atque quater denis uati dat iussa die])us 

25 t^ noscere quis posset. quae sint sacraria summo 

1070 10 digna deo. lignisque iubet liaec ardua pangi 

perpetuo ualidis. nulla quae dissipat aetas. 

liaec miris conserta modis mensuraque iussa 

U lammina conspicui praeuelat ductilis auri. 

12 conectens geminos tereti uertigine circlos 

1075 in dextnmi laeuumquo latus. qua sancta coluntur. 

1,-', inde leuigatis intexit tVondibus arcam. 

K) in qua perpetui maneant mandata tonantis. 

18 ouin etiam rutilo Clierubinos perficit auro 

H» diuersosque locat. qua sese altaria pandunt. 

1080 20 alarum splendore pari similique uolatu. 

ceu moueant agiles uentosa in nubila pinnas. 

22 sr|(|. multaijue praeterea rerum commenta nouarum 

mirificis sunt facta modis, quae dicere qui uult. 

expromet citius pelagus quas uoluat harenas. 

1085 s

E X d u s 24,15 29,37 95 

31 et quae iioctiliicis subduntur fulchra lucernis. 

1090 20 1 iam quaecumque tegunt sacratam desuper arcam 

aut uelant postes, ardenti e murice tinxit. 

28 4 quin etiam uario texuntur pallia peplo, 1150 

Aroni uatibusque piis, qui munera libant 

in tectis sacrata dei, gemmaeque coruscae 

1095 17-21 inhaerent sinibus signantes nomina sena 

distinctim trii)uum. quarum de corpore plebs est. 

singula nobilibus signantes nomina gemmis. 1155 

17 sardia prima loco, topazo adiuncta smaragdus 

l,s sapphirus hanc sequitur, cum qua carbunculus ardet. 

1100 iaspisque uiget fuluoque intermicat auro 

l

9^3 C y r i A 11 i li e p t a t e ii o li o s 

i> 

nir)8(^ 

>; peiideat ut lychiius seraper laquearibus altis 

incensus noctemqne suo de lumine uincat. 

edicit censura dei. ne forte tenebrae 

hoiTificam faciant per sancta altaria noctem. 

2r)-:V2 ponitur et liquidi nonnumquam sucus oliui. 

1120 sanctificans liominum carnes. dum uertice summo 

li({uitur et crasso perfundit unguine membra: 

;u adice tusque. leuis cuius fit naribus aptus 

lialitus et dulces inrorat sensibus auras. 

31 ilicet ut magni splenderet machina templi 

1 1 2.") ornatuque suo cunctas transcenderet aedes. 

:] perdociles tribuit sensus et maxima fabris 

ornamenta deus omnesque his indidit artes 

() 2 Acliisamo de Dana tribu iunctoque Beselo. 

ex luda cui classe fiiit clarigena origo. 

lloO is utque forent domini populo notissima dicta. 

accipit e gemina formatas caute tabellas 

propheta tri])uente deo, quas pollice sancto 

et paribus scripsit digitis manus inclita regis. 

32 1 interea populus. metata in castra locatus. 

1135 dum uatem deesse suum iam tempore multo 

mordaci sub corde gemit nusquamque uideri 

murmurat. adsidue deposcit numina demens 

2 Aronem peruersa sibi : quos ille frementes 

instantesque diu deferre ac tradere iussit 

1140 ornatus. quos aure gerunt nataeque nurusque, 

natiua dum forma parum splendoris habere 

ducitur et turpi de uulnere defiuit aurum. 

}] hoc ubi congessit populus. coniecit in ignem 

4 moUitumque dehinc feruentis flamma camini 

1145 miscuit et torua formauit fronte iuuencum 

1115 lidmus AC llls sca A sacra C 1119 liquidis C 1120 sumini J. 

1121 crasso horas supfundit ^ unguine _p lumine ^C 1122 aditus 

que leues AC corr. p adiectusque leuis cuiusuis n. a. ti 1124 illic et C 

1128 de dona tribuit A 1129 cui] qui C clarigenus AC 1180 utquae A 

1187 assidue C 1145 turua A

Exodus 80,s 32, 

f) ueiituvuinque diem sollemnem coufore dixit. 

n 

ectora poclis, 

atque exultantes ducit furiata clioreas. 

7 aspicit haec celsa dominus sublimis in arce 1210 

innocuumque iubet propere descendere uatem. 

dum memorat : ,Decurre citus. montemque relinque. 

1155 ])eruersi ductor populi plebisque magister, 

s quam profana iuuant: peccauit praesule multum 

te ludaea suo. dum sanctos despicit actus. 1215 

en quibus indomiti Pharaonis soluere uincla 

principe te licuit furuaque exire Canopo. 

11

1175 12 et imnc, o domine, qiiid dicet tm-ba Canopi. 

captiiiis priuata siiis infensaque plebi. 

quam cernit nunc esse tuam. nisi te. deus ingens. 

nequiquam consueta tibi pietate fauentem 

produxisse uiros deserta in sede necandos. 

1180 dum uastos inter saltus sua funera ducunt. 

sublimis indulge tuis uultumque serenum 

exhibe poscenti ; nam te quis uiuere moto 

in terris caeloque potestV quem currit ad unum 

13 quod moritur uiuitque tibi. tandemque recurrat 

1185 ad sensus. uenerande. tuos, quae dona pararis 

Abramo quondam. proceri quae deinde TacolK» 

Isacique pio. felix quos seruitus ornat. 

quod placuere tibi: iuratus per tua, sancte. 

robora dum spondes prognatos his fore curae. 

1190 rex inuicte, tuae. densandos pube frequenti 

innumeraque acie. ceu magni sidera caeli 

stellantesque micant mundano in cardine gemmae. 

cur promissa labant? cur ditis cornmoda terrae 

nullus habet uatesque insistit sedibus exul. 

1195 cui mellis spondes latices et flumina lactisy- 

14 Flectitur his dominus totamque expectorat iram. 

15 ilicet excelso descendit colle propheta. 

conscriptas referens domini de lege tabellas 

introrsus extraque simul ; nam pagina saucta 

1200 17 et tergo commissa fuit: cumque incitus exit. 

uocibus inmodicis populi defigitur Auses 

clamoremque putat l)ellantis hunc fore turbae. 

18 sed uates non bella uidet. sed languida uino 

1178 fouentem A 1183 quejue C curat A 1186 proceriq. C pro- 

cerioque A 1187 isaci ^ isaaci C Isaaco - 1188 quodj qua r. scae ( 

1189 robura ^ spondis AC curae-tuaej cura-tua k 1192 stellantesquej 

stellant et A 1193 cur| cuni A comoda C 1194 uatis AC 

1195 spondis AC 1196 totam C tetram A exspectorat C 1197 illii- 

&celso C 1198 conscriptas/ (post&litt. erasa pr. m.) A 1199 exutra (' 

({waom.A 1200 etergo 6' comissa C dum vl cum (7 1201 aures ^C 

corr.p 1202 putant vl 1203 uatis ^C uidit ^C

Exodus 32.12—31 , 

99 

pectora miiltimodas in caeliim mittere uoces. 

1205 19 iamque adeo ingressus castrorum limina ductor 

bacchantis cernit populi feruere choreas 

auratumque uidet tumida ceruice iuuencum 

quem uelut aetherium spectabat turba parentem. 

ilicet infensus calidam dum concipit iram. 

1210 confringit tabulas. totum dum surgit in ictum, 

20 iniectumque focis uitulum dissoluit et exin 

; 

1^65 

porricit in pelagus sumptisque exinde fluentis 1270 

21 attonitos libare iubet: fratremque deinde 

increpat offensus ualide. quod uana petentes 

1215 audierit iustaque deum uiolauerit ira. 

22 ille pacem poscens crimen populare fatetur, 

exortem sese faciens culpabilis ausi. 1275 

26 at princeps, punire parans dementia uulgi 

crimina. Leuitas totis discurrere castris 

1220 27 et ferrum nudare iubet atque obuia passim 

corpora. cognata quamquam de plebe, ferire. 

28 illi alacres per nota sibi diuortia currunt 12S0 

oblatosque ruunt cuneos raptimque uirorum, 

ultores domini, circum tria milia caedunt. 

1225 quis uicena simul studio quasi milia iungas. 

30 his gestis propheta suis iam mitior exit 

31 aeternumque rogat populi pro criraine regem. 12^5 

talibus effatus : -Peccauit turba tuorum. 

rex inuicte, uirum plus quam mortalia quaerunt 

1230 pectora, mutarum pecudum simulacra colendo. 

his et uota dedit et numen credidit aurum. 

1206 bachantis AC 1207 uidit AC 1208 uelud C parentuiu A 

1209 illicet C eallidam C conspicit A 1211 iniectum A intectum C 

infectumque foris - exim C 1212 porrigit AC corr. p 1214 ualdp r: 

1215 Aaudierit C 1217 exsortem A sese] sere A 1222 diufortia A 

Vi 

1225 uicena faJ. Ti ss.) C quasi milia ^:> similia ^6' studiosi milia 

iungunt - 1226 exiit C 1228 affatus C 1229 quaeruntj suerunt C 

1230 pectorum A pecodum A colenda A 1231 his deuota - credidit 

aurum A credita uro C

;i QQ C }' p r i a 11 i li e p t a t e u c h o s 

et iimic. domine, si (lignum me prece diicis. 

quam faciam fundamque tibi. dimitte reatum, 

;i2 quem solus laxare potes. sin amplior illos 

12:^5 poena manet cunctosque tenet sententia mortis, 

nomen. sancte, meura caelesti ex pagina dele, 

([uam scripsit ueneranda manus. cui subiacet orbis." 

;J3 orantem responsa dei felicia palpant: 

.Quisquis me uetito peccator crimine laedit 

1240 me contra ueniens. liunc sancti pagina libri 

nulla tenet nomenque nocens delebitur inde. 

;-U at tu depropera captumque liinc explica cursum 

promissosque locos susceptae adscribito turbae. 

ac ne soUicita tangat te cura uadentem. 

1245 nuntius anterior semper gradietur euntem. 

ast illos sua facta grauant. quos crimina fuscant- 

38 .-i erecta ceruice uiros sensuque tumentes 

quapropter socio tecum non ambulo gressu." 

4 Haec populus maesto suscepit dicta reatu. 

1250 inriguoque gemit ob tanta obprobria fletu. 

pollutas sumens nigranti stamine uestes. 

o 15 quem bonus elocfuiis uates deponere tristes 

indutus luctumque iubet multumque precatur, 

ut uideant. ne forte dei sit grandior ira. 

l^.ô si fortasse pari fuerit de crimine laesus. 

7 His actis conposta sibi tentoria promit 

semotisque locat castris nomenque decenter 

indidit a teste. cuius sententia uera est. 

8 illum facta deo subeuntem limina cuiicti 

1234 illis A 1235 peiia (' 1230 saiiet;e (' 1237 quain A quod C 

subiec A 1238 felicia j^ facilia AC 1239 (ûisquis inuetitor 

••niiiina ledit (spafio (i— 7 Utt. ndcuo) A 1242 hiiir | dehinc A 1243 loco A 

1244 liar C 1245 mnicius (' .Miute Mayor omiti - 

alios ^ 124^^ tecuml secum - 1251 polluta .1 

124() illos 

pulluta C corr. 

C 

- 

.' stamine C 1252 quem| quae :: uatis AC 1253 ]iratui- C prae- 

«•atur A 1255 «le

Exodus 32.3t 34,3 101 

1260 certatim iiidere uiri ipsique uicissim 

gaudebant infeiTe gradum uel sistere contra: 

9 cum subito. horrendum uisu. nubs fulgida caelo 1320 

labitur et summi perfundit culmina templi; 

11 dumque pius uates graditur. dum deinde recursat. 

1265 aedibus in domini semper se condidit Auses 

12 nusquam progrediens. at uates dicta reuoluit 

cum domino consueta sibi. quaeque antea non sunt 1325 

18 mortali concessa uiro. deposcit. ut ora 

comminus aspiciat domini ueneranda beati, 

1270 14 utque deus procerem semper comitetur euntem. 

quamlibet aetherius uallaret nuntius illum. 

adnuitur dictisque deus subliraibus infit. 1330 

20 quae facienda prius, quam tanti gratia doni 

obtutus pascat mundana inuisere suetos. 

1275 21 „Heia age, deproperans rupem conscende minacem 

22 et gressum defige tuum. ac dum meus alto 

sic rediens decurrit honor, sub fornice saxi, 1335 

umbratus mea dextra, mane, dum praepete ciirsu 

23 praeteriens refero diuinae umbracula palmae. 

1280 tum tantum spectare dei postrema meantis 

crura potes: uultum non fas est uisere cuiquam 

spirantum ex numero. mundana quos fouet aura." 1340 

34 4 haec, fuerant ut iussa. fiunt; mox caute dolata 

consimiles tabulas diuina ad iura reformat 

1285 consuetamque sibi solitis de cursibus arcem 

3 incomitatus adit montemque accedere iuxta 

non patitur cunctos ipsasque eliminat illinc 1345 

hmigeras pecudes, quia sunt contigua noxae 

12(11 gaudebat A graduni om. A 1262 uisu AC corr. ~ 1263 iêr- 

tudit C 1264 uatis AC duni A tuin C 1265 auses C auri^ A 126(; 

ad C uatis AC 1267 quaeque] q. C 1272 annuitur C 1274 muu- 

daria C inuiscere AC corr. r. 1275 conseendere in arceni C 1276 

tuarn A ac A liac C nam t: meos C 1278 dextera C 1279 unibraculo 

C 1280 metantis (' 1282 auraj ira A 1285 curribus C 

1287 elimat A 1288 contan-ia AC corr. p

-j Q2 C y p r i a n i h e p t a t e u c li s 

talia: corruptis nequaquam saiicta cohaereiit. 

1290 o ilicet optatis domini sermonibus usus 

cognoscit uentura suis seque ingerit ultro 

6 „0 domine, quem larga facit clementia magnum 

in caelo terraque tuis, tu mitis in aula 

aetheria solusque potens, iustissimus idem. 

1295 indulgens pariter populis, quos mundus ubique 

laetus habet tota dominum cum mente fatentes 

tu cunctos de fraude leuas, tu quidquid iniquum est. 

condonare potes, solus quia crimine cares 

idem mortiferos solitus damnare reatus 

loOO in prolem natosque patrum natosque natorum 

nobiscum praecelsa deus uirtute maneto. 

nam plebs ista ferox rigida ceruice superbit; 

crimine si cuius commissa piacula donas, 

10 uiuemus per saecla tui." mox sanctus ab aula 

1305 effatur dominus caeli. quae iusserat ante: 

ut, cum uulnifica populus post bella quiesset, 

otia respiciens, tantum consortia nosset 

de populo concessa suo, ne forte uirorum 

incautas mentes fallaci cluderet astu 

lolO 1«] coniunx sumpta foris profanaque sacra doceret. 

•2S iamque quaterdenos celeri cum lumine soles 

triuerat hic uates, nullamque adsumpserat escam. 

ieiunum referens ad castra ingentia pectus. 

29 illum conspicuae fulgentem lampade flammae 

1315 30 obtutus timuere uirum fraterque ueretur 

81 mortales reuocans fulgenti a lumine uisus. 

83 nescius at uates subitae uirtutis lionorem 

1289 corrui)tus .4 cohereut AC 1290 illicet C obtatis AC (M C 

1296 .•uui A om. C, te t: 1297 quicquid AC 1299 item A dam})nare C 

1802 ceruicel uirtute A 1803 comissa C 1304 Viuemus] Quemuis A 

saeclal .4 1806 post bella popullus C quiescet - 1807 tantumj toto A 

1810 coniux .4 sumta J. profana 6' 1311 nam) iam (7 soles J. solis C 

1812 uatis.4C' adsumserat .4 ViVo oUniw Traubc 1316 mortalis - 

a om. A lulirentia lumina :r 1817 uatis AC honore Aediluulf 

: : 

: 

:

f]x.).Iiis 34.3 40,-i6 103 

sacrato fulsisse sibi, formidine piebis 

nascitat inmensi uelandum luminis ictum, 

1320 ne ludaea coliors cum uisu auerteret aures. 

84 sed cum pacifica domini se ad uerba ferebat, 1380 

lutea perspicuo tollebat lintea peplo. 

35 5 ilicet exhibitis populo certante metallis 

() et quae Sidonio tinguntur uellera luto, 

1325 artibus eximiis sacratam perficit aedem. 

40 82 quam dominus missa sublimis nube repleuit 1385 

in tantum, ut uates non posset scandere postes 

83 sanctificos, quamuis toto se limine uelum 

panderet et foribus custos non obuius esset. 

1330 34 Haec cum mobilibus sese dimouerat auris, 

36 castra mouebantur; nox rursum sueta reuerti 1390 

fulgebat rubrae nimio de lumine flammae, 

dum uolucris deferuet apex numenque praesentat. 

1318 fulsisse p uisisse .4 uisae C sacrata uisa sibi de tt sacratuin 

uisuin esse sibi Traiihe 1322 luteaj lintea A lintea AC 1323 illicet C 

1326 replebit A 1327 uatis AG possit A 1328 lumine uelum A 

imine uallum C 1329 foribusj frontibus A 1330 dimoueret A dimouerit 

71 1331 nox A mox 6' mox -x reuertit A 

FINIT LIBER EXODVS • 

CA 

IXCIPIT LIBER LEVITICVS C (f. 6(r' imo)

LEvrncvs. 

1 9 r ostquam conspiciio loiiginqiui in deiiia teniplo 

extrema est inposta manns. mox ciira sacroruni 

uatibus incubuit. quo ritu quaeque litarent: 

hostia peccatum demeret quae. quaeue salutem 

T) caesa daret : quae dona potens. quae pauper ad aram 

5 7 poneret et geminus quae ferret commoda turtur: 

11 quaeue columba pari sociata et iuncta columbae 

8 24 sed mirum, pecudum caesarum uiscera raptim 

ignis edax celso rapiebat sidere missus. 

10 1(> 1 Tnterea iuuenes uegeti iam fortibus annis. 

esse sibi licitum stolido dum pectore credunt. 

Nabdus et Abiudus. Aronis nota prophetae 

pignora, sacrilegis accendunt ritibus ignem, 

2 haut multum dilata nece : nam fulgur ab axe 

15 emicuit supero at((ue inter uota necauit 

non sincera uiros. multum genitore maerente. 

:> frigentumque dehinc tumulantur membra senulchro. 

(; mox tamen abstinuit genit(tr lugere sepultos 

germanique omnes. tletum prohibente propheta. 

20 7 qui populo permissus erat: namque igneus ardor. 

caelesti de sede uolans. concusserat omnes 

inserto terrore uiros palamque uidebant 

INCIPIT LTBEK LKVITICVS AC (A f. 125"'^^ (J f. T,!', 

1 teniphun (' 

2 iniiiii (Vlto.sita AC .sacTiuii C 4 ([Wdv demeret 

cedax C 12 aronis AC 14 haut A haud C dilati A nece dilata - 

1') inter liacc uota t: 21 concusscrat A c(uicluserat ( 

i

Leuiticus 1,2 12,ebit. ^(f 

quo deinde expleto confestim dona uouebit 

turtures aut geminos, similes aut terga columbas, 

23 tenipnendum C 24 voce/// (m eraso) A 25 que om. A 2b cn- 

iiiuniis (' 29 assumere C 31 lescis C 32 pigaque A butei»/ (s erasi) 

iterumque in marg.lsotiihwteoi'/) A 33 ore miluus abunco A oIjuikc 

miluus ore C 35 q. (J munda om. A congesto in pectorc 

{êptem.litt. spatio uacuo) A congesto ^4 6'co?t. ^; 36 fvbras T/ 37— 94: 

om. tJ 37 uiscera A uiscere C 88 sejitinu) A 39 reiierterit A 

40 .-. octauus qui sol nitet A octaua qui sole nitet C corr. - 41 jtelli- 

• ulum 

AC demet A debet C 42 que om. A iam C om. A foeta ( 

43 ne^jue AC scificus A adub-ntur C aduletur A corr. Mayor 44 }i(d- 

luta AC corr. p aut] ut C 45 an conceptae? laxaret AC corr. }> 

pucllam (J 47 (|Uod A fauebit A

j 0(3 C y p r i a 11 i li e p t a t e u c h o s 

aut grege de molli candentis iielleris agniim, 

50 7 iit saniem precibus ualeat cohibere sacerdos. 

13 14 Morborum quoque effigies et signa docentur. 

dumtaxat quos lepra creat. quae corpore toto 

lutea pallenti perfundit uiscera tabo 

albentemque cutem maculis feralibus implet. 

55 ut. quia per domini nonnumquam exaestuat iram. 

hoc medicante fugam capiat corpusque relinquat 

orantis pro noxa uiri munusque ferentis, 

paupertas quod praestat, ouans quae uincere dites 

saepe solet: dominus uotum quia simplicis haurit. 

GO nec grandis inpensa tamen praestanda medendi 

14 10 nam pullos offerre duos agnosque gemellos. 

ut uitulo coniungat ouem, ius praecipit omne, 

polline cum tenui. quam sparsit riuus oliui. 

21 haec diues offerre potest: sed munera paruum 

05 parua manent: namque aut uitulum mactabit ad aram. 

([ui uiget explicito bis senis mensibus anno. 

et quiddam de farre pio, quod miscit oliuo. 

22 turtures aut geminos. similes aut forte columlias. 

15 2 Quin etiam somnos hominum quia saepe uoluptas 

70 per noctem deludit iners. si forte ueretro 

semina destillant, lit corpus turpe iacentum 

7 inmundumque manet. donec iam uesper ab aethra 

conspicuus laeto praecedat lumine noctem 

4 sq(|. nec solum foedo deturpant corpora naeuo, 

75 sed quidquid contingit agens. quem somnia fuscant 

la id propter fluuio fas est perfundere membra. 

puritas ut redeat propere cessante reatu. 

49 uelleri signuiii C 50 F//t (u eraso) C 52 quae] q : C 

: 

: 

quos A 

53 pallente A pallaiiti C tabo A peste C 55 dominuiri A inaestuat C 

57 orantes A ferentes A 58 q. C dites C diues A 59 saepae A 

quia CNjuae .4 aurit 6' 61 g-emelles ^ 62 oues 6' precepit .4 omne T 

64 parura .4 67 Et quiddani p aut quiddam AC miscitj AC oliuo A 

«diuum ( ' 68 aut forte A naque C cf. u. 48 69 etiam per s. C quia | 

quae 

: 

A 

sa.q>ae A 70 deludit tenero siA deludit ener si C corr. p (an ludit tenero ?j 

71 distillaiit C 75 quicquid AC 11 re/deat ut piiritas fd eras.) A

L e u i t i i' u s r2,'5 I6.0 107 

12 testea quin etiam fas est perfringere iiasa 

contactii maculata uiri, at facta metallo 

80 diluere ac uitreo sordes diducere riuo. 

16 Hac etiam liciti coitus sub lege piantur. 

18-15 ilicet exutis membrorum labe molesta 

antistes praestabit opem, cum sole reuerso 

septima puniceis aurora eluxerit astris, 

85 turture si gemino ueniat subnixus ad aram 

peccati uotique reus paribusque columbis. 

19 Femina. decurso quae tit iam menstrua mense. 

foedatur sanie madida, quae promitur aluo. 

et quidquid tangit. maculat, dum septimus exit 

90 25 lucifero redeunte dies ; sin auctius urget 

unda nocens certique abscedit temporis ordo. 

indiscreta mali facies idemque reati 

29 iinis erit. sanctam si promat munus ad aram 

ex bis. quas domino constat placuisse uolucres. 

95 IG 1 Interea extinctis merito sub crimine natis 

Aaronis proceris dominus haec intimat ingens. 

2 ut, quia praetentis dimissa umbracula uelis 

altar habet sacraque simul praenubitur arca, 

temporibus certis sese referatque locetque 

100 sacerdos pia uota ferens. quia sanctus ibidem 

consistat dominus albenti in nube uidendus. 

3 sic tamen ut uitulum proprio pro crimine mactet. 

5 7 proque synagoga similes mox immolet hircos. 

8 10 sorte sub oblata, unus qua deuius erret. 

105 peccantum delicta ferens secumque recondens. 

9 ast alius placidam ut domino mactetur ad araiu. 

optima siderei laturus commoda doni. 

79 iiietalli A 80 ac] hae ('

l (|n 

m quo nupta iacet. nullumque agnouerit usum co 

excepta pietate sui mens sedula nati. 

120 ut quae paternis nonnumquam amplexibus haesit. 

1) sqij. hoc germana modo, eadem de matre creata. 

aut neptis inspecta tibi natoue nataeue 

12 non amita affectu nec sit matertera foedo 

15 iunctior inue nurum noxalis luxus oberret. 

12-5 k; iiel nuptam. quam frater liabet: non nouerit usum 

17 filia. quem genetrix. lectoue incumbat eodem. 

uni mixta uiro. coniunctaque nomina turpet. 

si nouerca fiat canorum feta nepotum, 

ut quae priuigno coniungitur. et duas uno 

180 18 germanas coliibere sinu res absona iuri est. 

20 uel ([uam coniuncta uobis de plebe capessit 

21 proximus : haut natus detur seruire potenti. 

ne uetito nomen domini uioletur in actu. 

22 masculus obsceno ne sit permixtus amore. 

lOs iK.hicrcs A i[. (' 101> praiidenda .4 prendentii C corr. p pron- 

4en (cf. c. XVJIf 14) antea in uenerem p 

oberret C ahhorret A 125 usu A 126 quemj q. C quam A corr. p 

incuhat A 127 coniunrta| iuncta A que| ue C 128 foeta C 129 iil 

M

Leiiiticus I6.9 19,i8 109 

135 28 iieu sexuin deturpa tuuiii, uec quadrupes ulla 

nouerit informes coitus nuptaeue uiriue: 

24 crimina quae propter dominum laesere potentem 

25 gentes multimodae, terraque his omnibus iras so 

exhibet et sordes, quibus est infecta. refutat. si 

140 19 9 at cum triticeas tondet iam messor aristas. 59 

10 uel cum fiauentes resecat uindemitor uuas. 60 

nemo legat totum, ut pars linquatur egenti. 

11 quae suprema fuit. mendum ne dixerit ullus. 

neu furtis seruire uelit nec perdere fratrem 

14r> 12 nec snper iniustum iurandi inponere iura. 

13 laedere ne libeat quemquam uel rapta tenere. 65 

neue operi pretium demat mercede locati 

14 uel una sub nocte uiri : neu dicere surdo 

surde uelis damnumue exprobres corporis ulli. 

150 15 iudicis arbitrium ne sit propensius umquam 

in laeuum dextrumue latus, quia pauperis una 70 

eximiique uiri debet persona uideri 

illis. qui posita rectum discernere lance 

ic mente queunt docili. mox turgida pectora frena, 

155 inuisus ne forte fias. dum despicis omnes. 

17 oderis aut fratrem. tacita si cogeris ira, 75 

sed castiga magis coramque euolue locato, 79 

ut uitet commissa prius mentemque reformet. 80 

18 et cum iura tibi fuerint commissa nocendi, 

160 motus pone libens iramque emitiga totam, 

pectore quae tacito dudum contracta uigebat: 

135 Jcturpat tuuiii O ijuadrujîs A 137 lesei-»' AC 138 q. C 

Muae A iras C om. A 140 at| aut A tuiidet A 141 uindeiniator C 

142 ii3genti C 143 supprema C 144 fortis A pdere C i^rodere A 

145 iniustuni p iustum AC imponerc C 147 operi A opere (' 149 surd 

AC surda iz dampnuni C 150 ne| non A 151 leuum AC 

153 rectuml rerum - 154 (juaeunt A [)ectora om. A 155 dispicis A 

poftt 156 - iiescio quo errore ponchat KVi— :76'.'> 158

ll() C y p r i a n i h e p t a t e ii c h o s 

ne domiinis sis ipse tiii uinclexque doloris. 

utque tuis cupies iucunda et commoda rebus, 

sic fratri deposce tuo. ne dissona mens sit. 

165 19 hoc seruate uiri sanctoque insistite iuri. 

Sint iumenta tuis siibnixa et subdita plaustris 

corpore consimili. nec taurum iunge caballo 

frena regens : uirides inter nec spargito uites 

farra serens: uestisque tibi nec discolor ulla 

170 diuerso sit texta modo filoue biformi. 

20 diligit ancillam si quis mercede seorsa. 

nondum iure dato. quod seruis missio praestat 

et data libertas. mortali rrimine caret. 

[puella| si non iuncta uiro sensum coniunxerit ununi. 

175 si facilis nullo coitus luctamine praestat. 

21 lenitur per uota deus. si de grege moUi 

uotiuus aries domini mactetur ad aram. 

23 insita siluestri quotiens sunt germina trunco. 

carpite post ternos nequaquam poma decembres. 

180 24 sed summo sacrate deo ; quia quintus edendi 

2.5 iura dabit uobis licitis cum uictibus annus. 

26 auguriis seruire nega atque auspicis orsa 

27 pro ueris audire fuge : rectumque capillum 

crispanti rutilare coma. uel carpere barbam. 

185 28 aut ferro signare cutem. uel stigmata membris 

indere corporeis haut umquam mitia membris. 

29 filia blandiloquis ne sit te mancipe moechis 

81 aut turpi transcripta toro : cantuque medentes 

32 euitate uiros : dignaque accersite noxa. 

190 si iuuenis uetulo non adsurrexerit, et si 

barbato cuicumque puer. quia grandior aeuo' 

163 utqiie C iudicaiula et rebus cnmoda C 168 reges A Ml ancillas .1 

ancellas A corr. Mayor 174 si puella non C: puella si non A corr. /> 

175 praestet A 176 laenitur C 178 quoties C 180 edendi ( 

181 conuictibus A 182 auguris (' 184 crespanti C 185 cutem signare (' 

186haut]aut .4C 188 transscripta J. tlioro .46' 189 accersite noxa .4 

arcersit enoxa C 190 uitulu A 191 cuiîuam puero A

Leuiticus 19,t8 22.i.'> 111 

postulat officium. paternis quod clatur annis. 

35 sit modio mensura tuo non debilis umquam 

86 nec trutinam serues, cui sit semuncia fraudis. 

195 iustus iusta deus quocumque exquirit in actu. 115 

20 6 et qui uentriloquos poscunt responsa. refuta. 

21 b defunctum propter nullus deponere barbam 

aut nudare caput studeat frontemue serenam 

polluat aut quidquam. quo sit deformior. optet. 

200 7 femina. noctiuagus si quam possedit adulter. 120 

coniugio est indigna uiri. quem postea sumat. 

et quae de sensu. quo sunt diuortia, missa est, 

10 nesciat alterius thalamos ; purusque sacerdos 

omnibus in rebus nitidum praestabit oliuum. 

.205 quo perfusa prius sacrati uerticis arx est. 125 

13 buic coniunx de gente sua conpertaque soli 

14 haereat et uiduam uitet luxuue nocentem. 

15 ne maculosa fiat uetita de matre propago. 

ITsqq. et si quis uitium quodcumque in corpore gestat. 

210 (ille) haud dignus erit, qui (munia) sancta capessat. 130 

22 3 corpora pura placent, maculis haut inlita foedis. 

4 femineus quae luxus habet. cum uota sacrantur. 

quae captu pro quisque suo deuouit ad altar. 

21 23 quin et uela simul nequaquam iungere fas est: 

215 22 9 nam maculis sordent. purus est rector in altis. 135 

12 filia sanctifici fuerit si tradita uatis 

externi sub iura uiri, libamina prima 

13 nequaquam contingat edens : si coniuge functo 

aedibus in patriis coepit consistere. sumat 

192 paterni A 196 relutat C deuitayl corr. - 197 difunetum A 198 ue | 

que A 199 quicquam AC optet] obtet A aptet :: 200 si quam - 

si om. AC 205 arx] ara t: 206 coniux A coperta C 207 ue| 

que A 210 haut (haud C) dignus erit qui sancta capessat (capissat A) 

AC (nulla neque in fronte neque in medio uersu lacuna), Munia non 

hic dignus e . q 

. s . c . -. eum secutus corr. p 212 quaej q. C quas - 

fluxus t: 217 hesterni (he C) AC corr. tz iure AC corr. 2^ libana A 

218 edens C 

:

1 1^2 C y p r i a n i h e p 


220 (iiiem genitor, secura cibiim panemque uicissim. 

14 quod si sancta manu quicumque admouerit ori 

iiescius. ob culpam quintas deportet ad altar. 

24 2 Pendeat ante tholum lychnus laquearibus altis. 

noctibus ut praestet ilammatum lumen oliuum. 

225 iie decursa dies pallentes misceat umbras 

aedibus in domini sanctaque altaria condat. 

10 Haec inter calidv^ iuuenes duo felle mouentur: 

liic Hebraeus erat. alius generatus Aegypto. 

dumque alterna sibi dicunt maledicta frementes. 

280 11 inmensum domini nomen fuscare querella 

non timuit ludaeus iners. dum ducitur ira. 

14 quod facinus propter castrorum ex aggere tractus 

et positus campi medio. mandante loquella 

sublimis domini. saxorum concidit ictu. 

235 percurrit pia iura deus atque omnia pandit. 

25 25 Indigus alterius quotiens uult sumere nummos 

pignore deposito. si rus addixerit illi, 

cuius poscit opem, reddat sibi credita promptim. 

cum fuerit ditata manus. atque illa receptet. 

240 quae fuerant transcripta prius : in perpete uita 

2s indigus extiterit. illo fit liber in anno. 

quo cunctis est missa quies et dulce leuameu. 

29 quod si forte domum media quis mancipet urbe. 

i'estituat hic aera sibi commissa per annuni. 

245 80 ne post emissum dimittat praedia tempus. 

85 sic tamen orantum danda est pecunia dextris, 

220 yoiiito .1 fum genitore ribuni se

Leuiticiis 22,t3 26.5* 113 

36 exigat inplicitum ne post usura lucellum. 

39 quisquis inops tenuem uitae non sustinet usum 

ac duros perferre dies, meliusque putabit 

250 subdere se domino iam libertate remota, 100 

non ferat ille iugum ueluti de serua creatus, 

40 sed uelut adscitus positae mercedis ad actum, 

41 donec decurso redeat iam tempore liber, 

quo cunctis concessa simul sunt otia rebus. 

255 48 ac si ceu domini imperio distractus abibit, t05 

proximus hunc redimat, aut, si non adfuit ille. 

contribulis quicumque sui commercia fratris 

iussus agat iugumque uiro seruile sequestret. 

50 nam si legitimo fuerit diuenditus aere, 

260 seruiet, optato ueniat dum tempus in anno, iio 

quo cuncti sua iura simul dimissa resumunt. 

52 aut, si parua fuit annorum summa, labore 

conpleat hanc proprio manuum quem praestitit actu. 

54 sic abeat, quocumque uolet, secumque reducat 

265 libera securos pariter cum coniuge natos. 115 

26 3 talia sincero condentem pectore iussd 153 

6 pax tranquilla manet, nullo quam bella tumultu 

proturbare queunt; longos sed missa per annos 155 

5 otia multimodo conplebunt horrea fructu. 

270 7 quin etiam si tela ferox destrinxerit hostis, 

8 exigua bellante manu detrusus abibit. 

quam libet inmensas acies in proelia ducat. 

14 ast illum, qui iussa dei sublimia uitat. 160 

16 mortis terror aget, ceu ferrum torqueat hostis, 

247 implicitum C urura C 248 inobs C 250 se nomino A 252 uel 

utJ,ueludC' mercedes (" 253 decursu 6' 254 quoj qd (7 257 contribulis| 

Tribulis C 258 iussus] uisus A seruire C 259 deuenditusC 260 serui& C 

seruiat A 262 annorum p nummorum AC 263 EXPLICIT 263-309^5(7 

EXPLANATIO [sc. WigbodiJ LIBRI EXODI; Conpleat e.q,s. (continua (oj - ABC, 

scriptuva) B f. 129', 2 mecL compleatÔ manuum A manum BC C[uem| L = AB) 

quam A abiat oi c|uoc.] quaec. A 265 securos A securus C securas B 

266 pectora C iusa B 268 quaeunt L 269 coplebunt C 270 ferox L 

uelox C distr. cd 272 praelia BC 274 agit o) co?T.^;hostes oj corr. Mayor 

XXIII. Cvnr. poet. 

8

214 C y p 1- i a 11 i li e p t a t e u c h o s 

275 17 praec-ipitiqiie fuga trepida eoiidetiir iii urbe. 

20 liinc postrema fames morbis pallentibus illum 

ambiet et saturus quamuis ieiuua putabit 

ora sibi semperque metu redeunte timebit. 

21 ac si conlibitum portis bipatentibus ire, 

280 quo sensus duxere sui, hunc maesta per agros 

22 undique desertos lieremus confundet euntem, 

raptoresque lupos et quae sunt dente uel ungui 

terribiles per rura ferae, plus triste timebit 

26 et quamuis pingui generetur caespite terrae 

285 uerna seges. teneras culmis non promet aristas. 

29 natorum tum membra pater ceu dulcia morsu 

adpetet atque fame genetrix demittet ad aluum. 

(]uod genuit fecunda prius. tum uincula captis 

33 inponet iam uictor ouans flammaeque micantes 

290 adtollent rutilos per tecta ingentia crines, 

urbibus in cinerem uersis, quae foeda gerentes 

ambierant ualido quondam tutamine muri. 

30 deticient tituli. uanarum insignia laudum ; 

et quae pulchra prius fuerant. destructa peribunt, 

295 44 ut deus in celsis semper uenerandus ametur, 

idola quem nequeunt mentito adtingere cultu. 

'27 Quae deinde in uotis maneat taxatio dragmae, ^^q 

femina si fuerit seu mas donatus ad altar, 

perscripsit rubrica dei. seu grandior aeuo, 

300 seu puer aut uirgo nondum pubentibus annis, 

seu domus aut fundus. seu quidquid mente dicatur, ]ô 

275 oonditur (o eorr. p coiidatur - 276 liinc^j ImeChic L faniis o> 

psallentibus (J 277 anibiit BC 281 desertos A deserto BC aeremus (J 

ronfundit AC confudit B 282 ungui AC lingui B 284 cespite (d 

285 culniisl culnies B culmus - promitJ.6' promittit i>' (tit |:)08^ e7'asj 

286 dulcida B 287 appetet (J genitrix (J dimittet^lC^ dimittit B corr. - 

al/uum B 289 impone dam uictor (J 290 attollent C per tecta] per te 7> 

293 «lifticient C dificiente B uariarum - 294 quaej q. C fuerant prius BC 

295 cehi 7i coelis :: 296 neîuaeunt 7>' attingere (J 297—309 om. rJ' 

297 tpxatid A 301 quidquid] B quicquid AC 

: 

| 

| 

.

805 ^ 

pars 

Leuiticus' 26,54 27.3i 115 

ciim secura deo gaudet iiieiis credere sumino, 

seu cum sollicitis agitur permota periclis, 

iii quibus inplicitus ne sese inuolueret error. 

expressa manet. pars est concredita uati. 

80 ut decimos etiam taxet sententia fructus. ^- 

31 si libitum retinere pecus agrumue domumue. 

donantis sub iure fuit: mox pendat ad altar 

commoda quae pretiis indunt concordia nummi. 

302 liieiiso B credere A redJere BC 303 sollitis B })ericulis B 

304 iinplicitus C 305 expraessa B congredita B 306 decimus B 

308 alta B 309 comoda C conmoda B praetiis B induunt o> corr. p 

FLXIl^ LIBER LEVITICVS:' IXCIPIT METEVM SVPER XV- 

MEinM A 

EXPLICIT MEITIVM SVPER LEVITICVM (f 130/0 

EXPLICIT LEVITICVS INCPT METEVM SVPEE NNÂIEEVM 

anr^-^)B 

EXPLICIT LIBER LEVITICVS LXCIPIT LIBER NVMERI C 

XXIII. Cjpr. p«et. 

8*

NVMERY8. 

1 1 Verterat interea solitis recursibus annus, 

mensibus explicitis sua per uestigia currens. 

postquam lecta deo pubes Nilotica liquit 

litora et e Pharia tandem migrarat harena: 

5 2 cum deus astrigera fulgens de sede locutus 

imperat. ut uates tribuum mandata tribunis 

certa ferat plebemque dehinc percenseat omnem, 

8 sepositis pueris et quos iam grandior aetas 

exhibet inmunes trepidi sub cura duelli, 

10 ut, quae summa fiat, bis denis noscat ab annis. 

18 illi alacres relegunt numero currente per omnes 

turmas quisque suas cursimque inspecta locuntur 

nomina, bissenis tribubus quae condita perstant. 

46 haec sexcenta simul conplerunt et tria iunctim 

15 milia, quingentos pariter si iungere cures 

44? quinquies et denos, domuum cum deinde uiritim 

notio perdocuit procerum bis milia sena. 

49 Leuitas uero, domini quos cura sacrorum 

sola manet, uetuit plebis coniungere summae. 

20 hinc adlecta deo Getsonum milia septem, 

3 17 28 quingentis pariter positis; Gaada seorsum 

bis quaterna facit sexcentis comminus auctis 

33 tertia bis ternis sed milibus atque ducentis 

3 pubis oj liquid C 4 e faria A ef faria BC migraret B 5 lu- 1-6 

quutus jB 6 uatis w 7 feret B 8 aetas^ aeuum oj 10 quae] q. (' (^^ 

11 omne A 12 tormas B loquntur C 13 quae] q. BC pstaiit A 

14 sescentai^cOpleruntC 15 cu/res (r eras.) A 16 domuum C doemum ^l 

domura B 21 gaada C caada A gaad B 22 cominus C conminus B 

23 sed miHbus p similibus a> 

; 

L:

Numeri l,t 5,,5 117 

34 exliibuit patrio dicta sermone Merara. 

25 25 3136 lias diuersa manet quoniam custodia summas 

sacrorum templique dei. sic castra sequestrant. 

23 prima legit pelagus; alia se porgit ad austrum; "210 

29 35 tertia praegelidas aquilonis respicit auras. 

38 at qua prima rubet uenientis flamma diei, 

30 maxima conspicui ponunt tentoria uatis. 

40 liinc genitos primo pueros dinoscere partu 

et domino sacrare parat, qui milia conplet 215 

43 bis undena, simul bis centum si superaddas 

septies et denos, pro quis adsumere dragmam 

35 46 47 uatibus est licitum sacrisque addicere templi, 

49 emptos cum ueluti diuina eliminet ara. 

4: 48 ilicet adplicitos sacrarum ad munera rerum 220 

ex Getsona manu Gadaque et dicta Merara 

bis quaterna legunt quingentis milia iunctis, 

40 quinquaginta super positis, quos ferre seorsum 

49 ornamenta domus domini uel promere iussit. 

5 sic ibi iam positis sumebant otia castris 

2 ex quibus excludi placuit trans limina portae. 

morborum quis dira tabes corruperat artus, 

45 3 ne ualidos inter positi contagia ferrent, 

abdita dum calidis errant discrimina uenis. 

12 ilicet uxori tacito qui pectore zelat, 280 

13 nec testem. qui prodat. liabet. si serus adulter 

polluerit casti quondam cubilia fulchri, 

50 15 ad uatem festinus eat coramque praesentet. 

24 inerara J? 27 porgit A pergit (J porrigit B 29 At qua ^j Et qiui ;i 

a qua A atq. C adqua (a al. ex a) B uenieiites (' 32 eoniplet AC 

33 undena simul bis eentum A undenas bis simul (simus C) centum BC 

35 scaris A 37 illieet (illie et C) m 38 exiget sona A mana to corr. p 

89 quingintis B 42 sic ibi p sicubi co 43 ex| e B lumina AG 

44 tabis BC eoriTiperat C 45 ualidos B ualidus C ualidis ic 

46 uenisj ueniis B 47 illicet (u zelat C 48 si serus (rerus B) 

adulter BC sir seruus serus adulter A 49 pulluerit C eondam A 

50 at C 

; 

225

ll^ Cypriani li e p t a t e u c h (» ,s 

quam credit peccasse sibi. caiiamque fariiiam. 

liordea quam faciunt. sacratum promat ad altar. 

quam nec ture linat. nec pingui inroret oliuo. 

17 praeuidus hic uates undam de fonte capessat 

55 fictilibus labris. modico quam puluere tinguat 

(luem capit e media pronus testudine templi. 

Lv mox illam nudare caput palmisque tenere 

conpellet geminis memoris libamina sacri. 

utque bibat latices secum maledicta tenentes. 

(H> 19 conpellet senior. quae fit si criminis exsors. 

inlaesa cum mente manet uultuque sereno. 

20 at si sub tacitis celantur crimina fibris. 

21 turgebit subita mulier tentigine morbi. 

obscenumque femur putri cum carne liquescet. 

Go 27 insuper et plebis acuit maledicta iocantis. 

dum facili exprobat commissa piacula risu. 

(> 2 Haec inter casto uitam si ducere ritu 

mente parat quisquam uotique implere reatum 

peruigili exoptat sensu. ne luxus in ipso 

70 corporeus certo possit sub fine uigere 

8 uina neget sibi nata libens et cuncta refutet 

pocula. quae calidis in uinum uertere lymphis 

aut melle aut pomis consueuit cura bibentum. 

4 cum liquidos puris renouant de fontibus haustus. 

75 horreat hic uuas, acinum nec mordeat ullum. 

qui uini uel rore madet. uel solibus aret 

in passum crispo concretus margine rlmae 

quin etiam laticem mordacis uitet aceti. 

51 52 coraraque farinam (om. praesentet-canamque) A 58 ture B 

thure C tere A 54 prouidus - uatis co capisset A 57 illam ^j illa oj 

capud A 58 conpellet] (o. conpeUit - 59 que | 

quae 

: 

to tenentis (o (50 quae | 

q. 6'fitJ sit - exors C 62—172 om. B 63 subitu A tertigine A 64 abscenum^queC 

iaemur^ putrij pariter^ liquiscet^ 65iocantisj)locantis 

(sic) AC loquentis - 66 facile A comissa C 67 hic A casta A 

seducere C 69 exobtat A 70 uigere sub fine A 72 limphis A 

75 modeat A 76 qui AC quod - 77 inpassum C insparsum A mau-in.- A 

:

Numeri 5.ts 6,23 119 

sobria mobilibus delibans pocula riuis 

80 5 concretamque gerat toto cum tempore barbam, 

qui uoto perscriptus erit; crinemque fluentem 

6 intonsus conseruet apex ; lustrare sepulcbra 265 

7 nesciat et patrum tumulos bustumque sororis. 

^< ut sanctus persistat honor. si forte sub isdem 

85 9 conpositus tectis aliquis laxauerit artus. 

morte obita. infectum ueluti sordescere coget. 

is igitur ueniam curis mordacibus oret. 27o 

tondeat et crinem squalenti in uertice pastum; 

10 et cum clara dies septeno eluxerit oi*tu. 

90 turtures aut simili candentes pluma columbas 

11 offerat. ut uitium uatis per uerba leuetur 

12 atque precem; iactura tamen sit temporis eius. 275 

quo prius abstemius fuerat. rursusque capessat 

principia optatis iterum currentia uotis, 

95 quaesitam ut meritis ualeat contingere metam. 

14 omnibus his gestis, postquam sua praemia conpos 

certa tenet, similes albentis uelleris agnos 280 

offerat, expliciti bidentes cursibus anni; 

16 unus ut occumbat quaesitae ad praemia mercis 

100 17 peccatumque leuet: nitidi iam corporis alter 

atque salutiferos aries decumbat ad actus. 

15 ille etiam niueos panes conspargat oliuo, 285 

et quidquid sacri ueteris sollemnia poscunt, 

20 ut ualeat rursum desueta adsumere pocla. 

l05 23 ergo agite. et plebem quotiens sacrare precatu 

orantem cupitis. hoc Christum poscite fatu 

79 dilibans A 81 perscriptus A ^scriptus C praescriptus - 84 utj 

t't A hisdem ^C 86 obitap oblita A sopita C uelutij uelisti A morte 

uelut subita infectum tc 88 crin^' A partum A 89 septimo A 92 Atcjue | 

Et C praecem J. Isictm-a (sicj C sitj si ^ 93 capissat ^C 94 obtatis J. 

95 metamj A intg C 96 cripos A campos C 98 bidentes A uiuentes C 

101 salutiferus A 102 illej uel A niueosj nouos A conspargat AC 

10?) quicquid AC sollempnia C sol^mpnia A 104 pucla A 105 quotios 

AC praecatu A 

; 

:

120 

Cyprianiheptateuchos 

,Dextera uerticibus hominum dum prona recumbit, 

24 candidus aetlieria uobis benedicat ab aula 

omnipotens, custosque fiat per saecula uester, 

110 25 fulgentemque deus faciem super omnia uestrum 

attollat capita. et sit miserator in aeuum; 

26 eleuet et uultus, ut uos de sede reuisat 

inclita et ingenti dominus det munere pacem." 

7 1 nec minus interea uates circum omnia promptus 

115 iussa dei primam castris socialibus aedem 

exornat domini pinguique inrorat oliuo. 

et quaecumque nitent argento effecta uel auro 

uasa domus sanctae, simili de ilumine lauit. 

2 3 plaustra dehinc, tribuum dederant quae iuncta tribuni, 

120 cornigeris bobus parilem diuisit ad usum 

6 Leuitisque dedit; geminis bis ducta iuuencis 

7 carra duo primae Getsonum tradita turmae 

8 at Merara cohors quaterno bis boue iuncta 

quattuor accepit rebus carpenta ferendis, 

125 quae sacris sunt facta dei; nam sola Gaada 

9 inmunis donis gestauit pondera collo. 

11 Tnterea tribuum proceres pia dona ferentes i.og 

discretos habuere dies; namque agmina plebis jso 

V sunt quingenta, simul uiginti et milia bina. 

130 bis senis ducenda uiris, quorum ordine primo 

12 uouit luda tribus donum Nassone tribuno; 

18 14 in quo uasa dedit argento insignia fuluo, | 

quae simul expletis faciunt bis pondera centum ]S5 i 

atque decem, niuea prorsum siligine plena, I 

111 attollet A miseratus A 112 de sidere uisat (siderae A) ACcorr.p I 

113 inclyto 7c 114 uatis AC prumtus A 118 simile A labit AC 1 

119 quael q. AC 120 bobus A 124 accipit C gauada A 126 donis C \ 

doni A 127-175 om. n^ 128 discr& (os iiel is om.) C discretis A corr.prz \ 

129 quingenta p quinquaginta AC XX C 130 senis C denis A du- j 

(vnta.iCcor/-. /j ordinitr 131 uou--t .4 nassone .4 nasone C 133 .c. C | 

134 decim A siligine (,. simile ss. pr.) A siligenae A ! 

; 

,

Numeri 6,'i3 8,7. 121 

135 13 sacrorum ex more riiio uiridantis oliui 

15 praemadida uitulumque dehinc agnumque nitentem 

16 arietemque simul, haedus cui iungitur albens, 

17 qui peccata leuat, simili cum fronte iuuencas 140 

una duas. quae sacra iuuant coniuncta saluti, 

140 arietes quinque hircosque agnasque sequentes 

consimili numero : primi sunt muneris ista. 

18 sq.j Post haec quaeque tribus discretis laeta diebus 

dona dedit nusquam fraterno in munere discors. I4r) 

omnibus in uasis pariter si summa locetur. 

145 85 at uero in gabatis caelato ardentibus auro 

uiginti centumque iiunt per pondera librae. 

89 Haec iibi deuouit sacrorum insignia uates. 

effantem dominum sacrata audiuit in aede, 7.7 r> 

dum super eximia nitilans fastigia candet 

150 atque Cherubinos inter dat dogmata legis. 

8 2 nec minus et positae diuersa in parte lucernae 

bis senas uomuere faces. quas candidus ordo 

distinctim rutilare dedit, dum brachia pandit 165 

aurea ceriforum, discreta et lumina fulcit. 

155 24 Interea Leuita manus donaria tractans 

a bis uicenis et quinque adsumitur annis, 

25 et qui seruitium iam denis quinquies annis 

explerit domini, uacuus sit cura parendi wo 

inque locum uetuli iuuenis succedat et adsit. 

160 7 quorum rore leui redduntur corpora pura 

fluminis aut fontis, et acuti lammina ferri 

caesariem comit, si crinis sorduit ingens. 

indumenta dehinc studio curaque lauantur, i65 

ne quando occultum maculent contagia corpus. 

135 oliuo A 136 nitente A 137 hedus AC 139 duos A 140 liyrcos AC 

a

^' 122 y p r i a 11 i li c p t a t e u c li o s 

165 Haec inter de plebe uiri. quos criniinis atrox 

9 cura sequebatur. animo clum teste fatentur. 

7s(] 178-S 

(fJ35",3) 176 praeficit 5 uatis o) 178 clamoribus J. 179 quasj ("> ^ 

'~ 

(luam B parat IJ 180 tenetem B 181 que signum w que ((el p: 

({ue sonum k 182 ordibus B 182 183 cantu sollicitas aci e,^ 

ad scm moracula sistat i> ISS excidemnt aliguot nersiculi 185/. primi^/ i 

186 prodiat A prodigia agme B 187 lenis r. respitur B 188 at T | 

ad L ut - craepitus A 189 c[uae p quem m 190 post quas uasa ]> 

postqua suasa C post quam suas L po^ sua selegit - aquilon C obiectatio 

eius (iuuentus om.) B

Kuineri 8.t 10,32 123 

7 at cum Leiiitae diiiina ad inunia lecti 325 

agmina conmorant, Aronis pignora uatis. 

iam tum pontifices. lituos inflare manebat 

cura decens cunctaque deo transcripta ciere. 

195 12 deueniunt primis longa in deserta uadentes 

: ut 

29 ad Pharana locum castris : hic uates amico 330 

exorat generum fatu Kaguele creatum 

Obabum iuuenem. terrae Madanitis alumnum. 

pariter gradiens promissa ad regna ueniret, 

200 in quibus ubertim manarent dulcia plenis 

mella fauis niuei multo cum flumine lactis. 335 

30 sed piger et dubia paulisper mente moratus 

ad patrias mauult cursum conuertere sedes, 

31 nequaquam edomitus soceri sermone rogantis: 

205 32 „Cur. inquit. diuersus abis ? huc dirige mentem 

quo domini nos regna uocant, quae ditia semper. 340 

semper honorata nulla sub labe uacillant. 

et quae causa tamen tam dura et nescia nobis 

te mouet, ut fines repetas gentemque paternam ? 

210 quam procul et dudum, sensu meliora petente. 

dimissam mediis heremus disiungit harenis: 345 

in quo nulla tuos mouit sententia sensus. 

et potuit tum causa fore. quia iustius ista 

percuperes, cum nulla uagis currentia riuis 

215 pocla forent calidoque arderent sidere solis, 

cumque iter ambiguum et. spes incerta futuri 350 

ignaros quateret. at nunc iam fine sub ipsa 

191 atj aut B 192 aronis cu 193 mfiare C ianflare ^ iam flare IJ 

194transscripta i>' trans scipta ^ 195prhiiasi? uadentis ^B 196 farana a> 

locum] longa B uatis oj 197 raguhele A raguele B 198 alumpnum BC 

199 Vut C 200 manerent BC niueo B 203 patris A mauult 

eursum A cursum mauult C cum summauult B 204 soceris A 205 in- 

qui(17>'(" abhis 7>' 206 nos reuocant ^ 208 et quae | 

et 

ow. 7? 210 qua/// 

corr. p 213 tum| eum /1 quia C qua L 

214 xmch B 215 siderea B 216 iter| inter A 217 nuiitiam B 

:

][ 24 C y p r i a II i li e p t a t e u c h s 

laboris modici, cum se felicia regna 

exhibeant iungantque dei, sic mente uacillas, 

220 ceu suadeam peiora tibi, quam sensibus opto. 

quin potius, iuuenis, caro te redde parenti, 

et coeptam percurre uiam munusque receptum 

periice, ut optatis cum primum sedibus omnes 

condiderit dominus, quae sunt meliora capessas, 

225 et proceres inter positus sis grandior actu.*' 

88 Inde abeunt montemque dei posterga relinquunt: 

nec minus aetherii custodem dogmatis arcam 

castra sequebantur. postquam se tertius alto 

lucifer extulerat caelo, iam nocte relicta, 

230 ut sanctis domini semper praeeuntibus esset 

iusta quies populo. multo sub fasce uianti. 

inde prius uates, dum signum sedulus offert 

agminibus primis, haec supplex uerba profatur 

85 ^Sublimis consurge, deus, atque hostica promptim 

235 milia disperge: fugiant bellare parantes 

aduersum tua castra, deus, quique inpete sensu 

oderunt te, sunmie sator: tu robora contra 

quamuis lirma uales uerbo sternenda perenni.'' 

84 dicentem nubs clara tegit agmenque refertum 

240 inmensasque acies obtentu uestis inumbrat. 

11 1 at populus truculenta ferox dum murmura uoluit, 

misit et in dominum rabiosae obprobria linguae. 

quae propter sublimis apex delabitur ignis 

aethere de supero plebemque et castra peredit 

245 2 parte tenus certa, sed flammas triste micantes 

218 iiiodioe B 219 iugant 7^ 220 tibi peiora tibi A obto A 

221 raro B 222 ceptam B 224 condederit B 225 proceris A 

positos B sis| si B 226 habeunt C abiunt A posterga BC post 

terga A relinqunt C 227 aetherei A aetheriae B arcae B 228 se 

tertiusj stertius B 229-284 om. B 229 relicto C 230 pereuntibus A 229-28^ 

282 uatis AG 238 profatur praecatur (utrumque) A 234 hostia C 

l.runiptim A 236 quiqui A impete C 237 robura A 243 diLabitur AC 1 

244 peraedit C paedit A

Numeri IO.32 12.i 

in segetem poenae iucunda oratio sanctis 

auribus extinxit canoque in puluere soluit; 

11 sqq. dum pius obstipa uates ceruice laborat 

inmensumque deum tanto pro crimine poscit. 

250 14 atque iterat soluni populi tolerare tumultus 

adsiduos fesso nequiquam pectore uelle. B85 

sed dominus consueta deus solacia uati 

16 exhibet atque senes fraterno ex agmine poscit 

septuaginta simul, quorum sententia iuncta 

255 24 25 et numero facile iurgantum frangeret iras. 

cum prophetarum pariter tot consona corda ^^^ 

uno uelut sensu diuina oracula ferrent 

hi tamen ut pariles cunctis dixere loquellas. 

se remouent suetoque prius sermone loquuntur. 

260 26 nec minus et iuuenes, castrorum in parte manentes, 

diuina cum mente duo certissima fantur 2^^^ 

atque prophetali pariter sermone praesagant 

27 Modus et Eldadus: quod postquam nuntius aures 

28 detulit ad proceres. Tesus instantius urget. 

265 ut uelut inlicito narrantes uera relatu 

29 frenet et obiurget; sed uates protinus almo 400 

arguit adfatu mentemque ex aethere missam 

inuidia cohibere docet non esse fidei. 

84 ilicet Aserotum ueniunt atque aggere uasto 

270 castra locant, ceu bella forent nocturna timori. 

12 1 hic germana pii uatis fraterque tumescunt 405 

inuidiaque fremunt : „Cur coniunx iuncta prophetae 

246 segetam A pene C poeiia A corr. p 

248 uatis AC 250—253 desunt A 251 assiduos C nequicquam C 

: 

paene tt: iocimda C 

254 quorum petentia A 255 faciles AC corr. p 256 corda] uerba tc 

258 hii A loquelas C 259 locuntur C 260 in parte C in orti. A 

264 proceris A urguet A 265 narrante A 266 frenet et C 

fremu& & A uatis AC al//'mo (duahus litt. erasisj A 267 aftatu C 

268 inuidiam A 269 iUicet C aserotum C asrotum A 272 coniux A 

380

] .)(] y p r i ii 11 i li (' p t a t .' u c ]) o s 

2 Aethiopissa foret, et ciir praesumeret uniis 

oeruianis commune decus ? nam se quoque summi 

275 pei-cipere monumenta dei atque inclita iussa."' 

;-; sedulus haec uates et cunctis mitior audit 

innocua cum mente silens seque abdicat irae. 

4 ]U)n tamen indomitos dominus procedere motus 

5 sublimi de sede sinit coramque locatos 

28

Numer 12.2 18,.. 127 

liaec exempla iiidens Aaroii coiitemtus iiitit: 

11 ,Parce. precor. domiiie, iramque auerte iiocentem 

peccatumque meum nostraeque omitte sororis. 

305 12 fecimus ignari : nostros quod percutit artus, 

uerberat et sensus, id mors ne missa sequatur, 440 

ultrix nequitiae, custodi et consule nobisl'' 

18 nec mora, cum uates precibus dat corda fraternis, 

supplicibus uotis domini medicamina poscens 

310 letiferam ob pestem, totos quae sparsa per artus 

germanae tristi torquebat uiscera morsu. 445 

talia duuA clamat : „Excedit poena reatum 

tanta I deus. dimitte metum. morboque medere." 

15 ilicet adnuitur: sed castris femina trusa 

315 exulat atque tabem septenis passa diebus 

inlaesos recipit laetis cum uultibus artus 450 

consuetoque dehinc plebis celebratur honore. 

13 At ludaea phalanx promissa ad praemia tendens 

signa mouet castraque dehinc Pharanis in aruis 

320 conlocat et tuto conponit moenia uallo. 

2 8 illic sidereo conpulsus mittere fatu 455 

bissenos iuuenes. tribuum quos esse tribunos 

diximus anterius. qui terram urbesque Chanannas 

ocius inspicerent sociisque exacta referrent. 

325 22 illi abeunt saltumque petunt Ematha uocatum 

28 permensi|que| deserta heremi Chebronaque lustrant. 4^30 

(juam populi teimere feri Sesique Thalique. 

24 ut uentum ad uallem, iam tum quae consita Hcis, 

802 aaroii L aron C initit B 808 })aroa B praecor m 804 nostrae] 

nrae (Uneola om.) B omite roris B 806 deest B 807 custodi etj (o 

custodia - 808 uatis (o praecibus L 810 laetiferam AC loetiferam B q. C 

818 nietum B mt^tum C deest A 814 illicet BC trussa B 816 inlaesus B 

U e 

u Itibus A 817 caelebratur L 818 iudea falanx BC 819 qu A 

faranis A faraonis BC 820 collocat C toto 7> componit C conponet B 

821 copulsus (7 822 iuuenis B 823 interius B cannanas B 824 socii A 

exaeta ^ referent J.'/? 825 petent ^ 826 permensiijuel (\\v' om. A 

'?>21 f. Sesi Thalami(iue 828 cjuae] q. BC facis />

-j^ 28 

C y p r i a n i h e p 

t a t e n e h s 

diilcibus et malis, sed quae lapidosa uocantur 

330 seu granata magis, laeta cum uite uirebat. 

ex liac poma ferunt signum latura fidei 

atque etiam ex aliis, diues quae prompserat aruum. 

ingentem lenti detondent palmitis uuam 

transuersoque dehinc nitentes fuste repoiiant: 

335 26 atque quaterdenis trepida cum cura diebus 

praeteritis tandem. fuerant quae uisa, reportant, . 

29 terrorem addentes, dum dicunt moenia uasto 

34 edita suspectu gentesque inmensa leuantes 

ad caelum capita. ueluti cum plurima quercus 

340 stipitis annosi stellatis iungitur astris. 

14 1 Frangitur his populus, sensuque adfectus amaro 

triste gemit largoque umectat flumine uultus. 

3 talia dum memorat: „0 semper laude ferendi 

digna uiri. quos nulla mali tam grandis imago 

345 terruit et solita functos tellure locauit 

quos nec triste solum calidis ambussit liarenis, 

et multum tolerata sitis mannaeque minutal 

dulce quidem. sed felle madens. quia non iuuat artus. 

adfecit grauiore fame, cui sola coturnix 

350 iungitur, et tenui consumit corpora uictu. 

at non in Pharia quondam regione manentes 

(11 o) tam tristes torsere cibi, cum uerrere pisces 

ludus erat totumque in mensis ponere Mlum 

uel mare uentosum uaria de plebe natantum 

329 q. B uocatnr B 330 nialis haetam B nitae oj 331 signnm 

!N u m e r i 18, u 

855 exuere et laeta uentres laxare sagiiia. 

— 

14,6 129 

nos dites gregibiis. cunctis nos pinguibiis liortis 490 

11 5 inemptos pepones aluumque intlare solentes 

cucumeres auido mordaces carpsimus haustu. 

nos alia et eaepe. nos illic sectile porrum 

360 pauit et expletos somno marcente refouit. 

14- 4 quin agite et linem iam duris ponite rebus. 495 

uertite signa citi Niloque lias reddite turmas 

eonspicuumque ducem cognata ex plebe create, 

qui nostrae anterius ponat momenta salutis. 

365 quam suae uel trepidi proceris. qui dicta secutus. 

ut dicit. metuenda dei. deserta per arua 500 

destituit miseros hostique obponit enormi, 

ut mortis grauiora metu patiamur inertes, 

dum coniunx dilecta cadit. dum lilia uirgo 

870 ducitur et tumido seruit captiua tyranno." 

10 His dictis grauiora parant: namque incita turba 505 

saxa capit totoque insurgens corpore librat. 

sed dum praetrepidant. dum sese ad crimina lirmant, 

jgl) C V !• ri a n i li •- p t a t e u c li o s 

880 /rempore qiio placuit terras teraptare repostas 

liostilesciite doiiios itisaqiie exproinere uobis. 

ointiibus e tribubus priuii placuere tribuni. 

quorttm nota fides nequaquam dissona posset 

dicere. uel ciues metidaci eludere fatu. 

385 et nunc si parilis perstat reuerentia nostri 

notuinis et nullis uentosa emittimus orsa. 

quae fiducia ciues 

credite conpertis : nam 

fallere nos faciat. dotnini responsa sequetites 

uobiscum parilique tiiodo per cuncta uadentes? 

390 quae quidam metuenda putant. dum uttltibus albus 

pallor inest sensusque labant formidine capti 

uana quidem. quia iussa dei nos maxima firmatit 

nec uinci pelliue sinunt. licet alta gigantes 

eolla leuent densoque obponant milite titrmas. 

395 nobis terra patet. post quam perditibus aruis 

felicem lustrasse iuuat. quae fiumine multo 

bictis opima fluit et dulcis gurgite mellis. 

uos tantum ne corda deo disiungite sancto. 

neu timidas cohibete manus : 

quia signa sequetttes 

400 numquam uicta dei famulans uictoria ditat.'* 

10 Haec ubi dicta. dei confestim sedibus altis 

maiestas ueneranda uenit populutiique patresque 

atque synagogam miro perfudit bonore. 

11 Haec ititer dominus tristes denuntiat iras 

405 12 extremaraque luein. qua gens inraensa necetur. 

880 quo] (|uo(l J> teintare A repositas 7> post 380 imo in marg. f. 

i.';4" unum filium lini et cannabis add. m. s. XII A 881 domus JJ 

382 e^ (AJW prim C 888 dissono A disona B 384 mendacie 

ludere Ji 880 emittenius Ji 387 copertis C nam quae ^j. namque co 

890 albis J? 892 quia nos iussa dei nos A iussa] iosa B nos] nox B 

393 gygantes Jl 394 obponant] A opponant BC 395 postquam A 

perquam JiC editibus C ditibus X quam de perditibus (tiel e perquani 

ditibus) r. avte aruis spatinm duanim litt. vacmwi B 390 iuuat C 

iubat A seiuuat JJ q. C 897 fuit C 899 coibete A conliibite B 

se Quentes numquam etc. Jl 400 dictat /i 403 sinagogam A

Numeri 14,6 15,18 131 

squaleiites inter saltus terramque relictam, 540 

30 exceptis tantum metuenda a peste duobus. 

quos socium robur parili firmauerat usu. 

uidentes nil posse dei confligere iussis. 

410 iSsqq. quamlibet id uates orando auertere temptans 

mollibus adloquiis timida inter uerba rogaret. 545 

ne stolida incassum mittentes uerba Chananni 

perstreperent nulla populum uirtute iuuari. 

((ui foret optatus don>inique ad praemia lectus 

415 29sq(|. nec tamen eualuit metuenda inflectere dicta. 

quae firma sub lege uolant; nam uisere nulli 550 

arua fuit licitum soli concessa fidei 

namque quaterdenis populus bellator in annis 

occidit et natis sublimia regna reliquit. 

420 40 Haec inter stolidis armata et incita curis, 

consurgit legio summoque in uertice collis 555 

signa locat praecepsque obliquum fertur in hostem. 

et quia pngnaces dominus non terruit alas, 

uincitur et fuso conuertit milite terga. 

425 44 praescius id uates castrorum in sede remansit. 

sacratam cohibens uallis tutantibus arcam. 560 

15 82 Interea ex populo quidam sub lumine festo 

dum sarmenta legit. legis contemptor aeternae. 

corripitur sanctaque dei per iussa necatur 

430 35 missilibus saxis. uetitum ne serperet ausum. 

38 quin etiam quo saepe uiros mens cauta moneret 565 

408 usu 0) tiusu - 

aeternos domini ad monitus conuertere mentes. 

409 tiJrntes L 410 uatis oj trintans A 

411 all. co uerLa sona rogaret ^ 412 cananni J. clianani !> praestre- 

perent B 414 oLtatus A lectis A 415 eualuit] eupluit JJ 

416 uiscere 7? 417 licitum A 419 regVna B reliquid C relinquit 

B 420 incita B 422 signo BC praeceps A. pces C prae/ces B 

oblicum B lioste B 425 praecius B uatis oj 427 limine B 

428 contempto BC 429 iusa negatur B 430 misilibus BC 431 sepe BC 

sepe A 432 mente B 

; 

9* 

:

tinibria conserto ciinctis liyacinthina nodo 

nectitur et noto distinguit limite uestes. 

435 1(> 1 exim causa niali uetito consurgit ab actu 

namque Goras Leuita tribu pariterque Dathamus 

5sq(i atque Abirus, licitum canctis offerre tonanti 

incensum cum ture pio dementibus ausis 

credentes. tumida uates petiere querella. 

cardine rupto 

440 .31 nec longum dilata nece ; nam 

teiTa patens cunctos inferna ad tartai-a misit. 

35 cum quibus extincti pariter sua funera cernunt 

bis centum. qui sacra deo non iussa ferebant. 

quinquies et deni cunctorum congrege turba. 

445 et pecora et quidquid iiierat sub iure nocentum 

34 ac uelut in totos pariter iiex una ueniret, 

dispersi trepidare metu ignemque supernum 

nequi((uam fugere ac sese abscondere temptant. 

41 quin etiam reuolutn die feruere tumultu 

450 47 non ueriti magna confestim clade premuntur. 

4'.) atque eadem sub morte ruunt bis milia septem 

sexcentique uiri : et ni discrimina uates 

tanta uidens dominum blanda inter uota rogasset. 

grandior infandum punisset poena reatum. 

455 37 39 Verum ubi post trepidos redierunt otia motus, 

433 1 

17 auratas pateras. iuuenes quibus ante sinistri 

Miro: 

Fimbria—nodo. Alcliiinus. 

433 fymbria C fybria JJ Iiiacinthina C iacin/tina (c eraso) A iacintina 

Mico thyacintyna B 434 nectatur ..1 noto] toto tt: distinguit C 

distinguit distringit A distringit B 435 eximj oj acto B 436 choras B 

438 ausis] auiis B 439 tumi/da A petiiiere A quaerella L 440 nece 

dilata :: 441 misit ad tartara B cartara A 443 iusa B 444 et deni| 

eademniJ:; cum grege .4 445 pecore (o corr.p quicquid J.C' 446 uelud C 

nix B 447 dispersit trepidare C supremum :i 448 nequicquam A 

449 1 reuoluta 4 mule incohaia littera) A 450 praemuntur B 451 .vii. C 

452 sesrenti B uatis o) 453 uota uo.asset B 454 grand or A 

455 post] p C 

: 

;

N u m e r i IS.os 19, 13 1 33 

obtulerant insueta deo libamina caeli. 

38 89 dissipat et tenui sollerter lammina cunctas 

deuouet ac domini Moyses altaribus indit; 

460 idciico quia sacra fiunt. quaecumque feruntur 

ad dominum celsaque dei ante ora locantur. 

17 1 nec minus ut uates inter discretio summos 

2 atque tribus fieret. uirgam deposcit ab omni 

principe. bissenas donec iam summa repleret; 

465 8 sepositamque dehinc Aaronis nomine uates 

4 exhibet et domini media intra tecta relinquit. 600 

8 cumque reuertenti micuissent sidera sole. 

9 res haut nota prius. populo mirante coacto. 

cernitur et magnum domini patefecit honorem. 

470 !< enodis nam uirga prius truncataque feiTO 

595 

Aaronis proceris nullo de fomite terrae 605 

floruit atque nuces sicco iam stipite prompsit. 

19 2 additur ad legis monumenta et iussa sacratae. 

ut uitula. cui flaua cutis per membra nitebit. 

475 3 5 occidat ante fores domini corpusque cremetur 

9 ignibus. utque cinis conbusto e uiscere natus 610 

corpora purificet foedo sordentia tactu. 

() conspersus per membra uirum. cui gramen hysopi 

iungitur. ut tenui diftundat uerbere rores 

480 7s(iq. flumineos mundaque infectos diluat unda. 

llsqq. nam quicunque manu contingit corpora functa. 615 

483 13 uel iacet exanimum cuius sub tecta cadauer. 

482 sordibus afficitur templumque infuscat aeternum. 

458 solerter C solenter B laminina eunctas A flamma incunctas BC 

flamine t: 459 moses J. 460quia]qui^ q.cumque C 463 uirgas o) 

465 sepositam A repositam B depositam C aaronis L aronis C uatis o^ 

466 mediam A intra X inter C 468 haud C conacto ^ 471 aronis C 

472 promsit AC prumpsit B 473 iussa B 474 nitebat A 475 ac- 

e 

eidat C foras A 476 ut| vt (v in ras. al.) B cines B cbusto C 

411 foedus ordentia B 478 gramin B esopi o» 481 func (ta 0771.) B 

482 jjost 483 iransposuit - 482 sordibus AC sordidus B effiritur o> 

corr. ]> f}iisi mali^ iiifi

^ 3 j. C y p r i a 11 i li e }• t a t e u c li o s 

15 iiascula quin etiam patiilis sorclentia rostris 

485 1(3 ciincta tiunt. uulnusque dehinc quicumque cruentum 

contingit ossaque uirum bustumue sepulti, 

10 tertia luce potest sese uel septima purum 

reddere, si dominum tacito sub corde precatus 

18 dona ferat medici purgatus flumine rami. 

49

]S u m e r i 19, 13 21,3 135 

ludaeas acies decuit tidemque veferre 

51 (sacerdoti pro sacerdotii positum putabat -) 521 cleazarum C 

ii 

h'l)\ c ananiii A chanani B 525 iudaeis A iudeis BC. ludaei - nudata 

nudata(}ue Ij^[\niom.C 526 assumunt 6' 527adque/> 528 subicunt i>' 

quiK 

triumfant A 529 obtatis A 530 murmora A 531 dum que A 

532 dota A refertum C 533 egiptum A datum C 584 (•ohjuum (o (colunum 

B) corr.p (cf. u. 3^2 sr/f/. ex Xum. J1,5) Canopum Mayor 535 deus] dsii

1 3(3 C y p r i a ii i h e p t a t e u c li o s 

iiipereas acies iiiroso ex fbmite prompsit: 

qiiae miiltos straiiere uiros. diim tenuia quamquam 

uulnera letali distendunt corpora suco. 

7 At populus lugubre gemens. dum procubus orat 

540 ante pedes uatis et publica funera narrat, 

agnitione probri cunctorum in corde reposta 

accipit optatam domino saluante medellam. 

8 namque probus princeps tumidam formare draconem 

aere flauo iussus malo suspendit ab alto. 

545 ut. quemcumque uago fixissent dente cerastae. 

exueret letum pendentem uersus ad anguem. 

10 11 Hinc populus Obetha uenit. Achina deinde 

transit ad Adar. 

12 15 arua petit; Zaredina dehinc : mox 

iam uiridi in campo. sedis ubi cultor amoenae 

550 13 Amorreus agit et opimo pascitur aruo. 

k; illic est puteus uitrea perlucidus unda. 

quem iuxta dominus sancto sermone locutus 

Moysetem iussit populum densare refertum. 

duceret ut riguos latices undamque nitentem, 

555 17 consona tunc penitus diuina in cantica cunctis 

iingua fuit. domino dum laudes hoc canit hymno 

,Tnmensus dominus fluenta misit 

et totum populi remouit aestum. 

[)leno dum puteus patet profundo 

560 et multum gelidis scatet fluentis 

5.36 uiroso] uiruso loetali detali C) o> letali- pronisit AC hHl teiiuiri Ji 

«luacquam- 588 loetali X 538 suco| suo if 540 pecle 7j 541 agnitionem 

B probri p prius «> in corde reposta p incendere L impendere C 

pesti oj .542 obtatam A 545 caerastae A caeraste B cerastae C 

o46 loetum o> 547 Obotha jJ obetha L obetha Cachima^ 548 aredina o> 

corr.ppost .548 nescio rjuo errore perductm uu. oOl) et 510 (ludaes—plebeni) 

repetiuit r. 549 sedis o> sedes :: cultura menae B cultur amene C 

550 et opimoj> opimo eto> 551 est| et - perliquilucidus A 552 loquutus A 

553 mosetem A mosotem B densa B referentum A 555 paenitus A 

556 domini - vmno A 557 .sv/r/. n(nt discernuHtur uersiculi in A 

557 immensus A dominis /> 559pt'te't.4 560 oilidis /,' 

: 

:

^ ui.ieri 21,6 22,i2 137 

18 qiiem quondam iialicli fecere reges. 

geiites dum ualidas regunt habenis 

et sceptris pauidos premunt clientes 

usus ceu proprius pateret ipsis. 

565 externis procul omnibus remotis. 

liic nostrae a domino datus saluti 

uiuis inriguos repleuit undis.'" 

Haec ubi sidereo dixere cantica regi 

castra mouent. uariosque locos post terga relinquunt. 

570 21 Seonem ad regem decurso limite ducti. ^05 

24 ob])Ositas acies ualido certamine fundunt. 

23 (luas ille. innocui deridens dicta prophetae. 

stnixerat. et uana nequiquam laude ferebat 

gentis Amorreae : duro quae subdita bello 

575 25 decubuit ualidas iam dudum saepta per urbes. 710 

.32 lazera quin etiam. simili uastata duello. 

suscepit protrita iugum atque oppida multa 

dedidit. optatae , 

deposcens 

otia pacis. 

22 2 Haec ubi sollicito dictauit fama Balaci, 

580 qui Moabitarum populos urbesque regebat. 715 

o concutitur grauiore metu Balamque prophetam 

ambit lionoratis precibus. ut tanta gerentem 

() impediat dictis populum cursumque refrenet 

bellantum penitus : quoniam. quae procubus oret. 

585 audiat omnipotens et tristia quaeque secundet. "20 

12 ille negat fas esse sibi maledicta referre 

in plebem domino semper ductore uadentem 

501 qut'11^4 condain J.C' ualidi| tuniidi- regis7> 5[)2abeiiis i>C 568prae- 

iiiuntX 5()-4- proprius C ])ropriis ^4 })rius 7> 565 hesternis (o corr. r. 

567 inriguor 7> 569 relinqunt J»C 570 Seonem| senieni // duco C 

571 obpositas| A 572 propheta (' 578 struxerunt 7> 574 aniorreae C 

aniorrae 7v quae| ([. C 575 septa (o sazera co corr. p 576 deuello A 

577 suscipit j)otrita 7> adque 7> post 575 (iUqnot uersus ewdclerunt, 

qiHie sequimtur 57(5— 578 lacera simt. 578 dedidit p dedit L edidit C 

obtatae A 579 solicito B dictabat A 582 horatis 7>* praecibus L 

5H8 inpediaf C 584 paenitus .4 quae| q. T' ])rocubi /» 585 tristitia 7^ 

: 

"00

] 33 C y 1» r i a 11 i h o p 

t a t e u e h o s 

ad seclem regiuimque suiim. longeque uideri 

iustius. ut meritis accommoda quaeque precetur. 

r)90 18 quandoquidem dominus nocturno in tempore uisus 

inhibeat reserare senem responsa Balaci. 

14 talia sed postquam dimissus nuntius infit, 

15 et regem sua cura tenet, perquirit anlielus 

electos proceres rursusque ad limina uatis 

.595 mittit oratores dudum iam dicta rogantes 

l>! nequiquam. qaia dicta dei contraria pugnant. 

•_>l sed tamen emersus uates conscendit asellam 

atque praecedentes conlatis passibus aequat. 

22 ecce uiae medio domini mox angelus oftert 

600 2o strinctam aciem contra pronamque obuersus et instans 

cornipedem terret. celeri quae concita saltu 

in partem conisa fugit campoque pererrat. 

quam dum praecipiti temnentem frena timore 

circumagit uates ac pressis pugnat habenis. 

605 calcibus et fodicat uirgaque euerberat acri. 

24 pampineas inter uites iam tegmine lapso 

semirutus paries cunctanti obiectus asellae 

20 procursum inpediit : pedem quae ad saxa recussit 

oblisitque senis sensuque adfecit acerbo. 

Xiimeri 22. li 22,i6 139 

et iiiultum pauefacta ruit. quam surgere iussam 

(315 uerberat et multa uector uibice cohercet. 750 

2 ()15 ueetu uibiee eohci-cct iconliereet 

B) BC wrr. p cuin uibice coliercet uccte A ()16 l(i(|uuta L 

619 labentem A labantem BC ()20 pauens /. parens C 

636 dilectum C praecatur Ji pcatur f7meo?(:« euanida) A ()37 complet.4 

C("iplet (J 638 loquuturus L (540 uidit (•> corr. ~ militc| limitc C 

:

140 (' y V ' i 'i " i l^ ' 1' t a t e u c li o .? 

23 1 iuspicit et doinino septeiiis supplicat aris 

2 conspicuosque simul uitulos lectasque bidentes 

8 inmolat et cuncta conmittit munera regi 

64^) 4 iudiciumque dei tacita sub nocte meretur. 

(') (juod deinde euoluens liis reoem terruit orsis : 

7 ^Montibus e patriis Moabo a principe iussus. 

unde rubet uentura dies lumenque serenum. 

quaque iacet tellus geminis inclusa fluentis 

05(» Tigris et Euphratis. ut dictis saeuus acerbis 

^; exoptem non digna uiris. quos sanctus ab alto 

protegit omnipotens terraeque indicit opimae. 

9 lios igitur de colle procul mox uisere ius est 

optatosque mihi iamiam dinoscere uultus 

655 felicis populi. quem solum magna secuntur 

dona dei. gentesque procul seiunctus et exsors 

percipit optatas placido de numine sedes. 

10 quisnam igitur j^risci quaesiuit clara lacobi 

pignora uel plebem numeris percurrere quiuit? 

6(^0 occidat hos inter potius mea uita relinquens 

corpoream sedem iustisque adiuncta quiescat 

progeniesque mea tali cum germine uiuat!" 

11 Haec ubi disseruit sensu torpente Balacus 

concidit et uatem diuersa et dissona fantem 

47 c] et i>' inoab , a principe C 

()50 tygris C eutratis o aceruis .1 ()51 sanctos B 652 protigit A 

()53 collo y; 654 obtatos ^ optatus 7iC' 655 sequuntur ^ 657 obtatas ^ 

placito (.) corr. j>. 6o9 pig-nore JiC nunierus A 660 occida IJ 

(563 balachus C 664 et| ut />' 6(>5 collani A 667 degestis to 

audit 668 dimitte o 

:

Numeri 23,i 24,6 141 

670 II,- dissimilis hominiim deiis est iiec iiem locutus 

inrita uerba facit quidquamue inpune minatur. 

20 qui me magna monet subnixus dona precari, 

ut facio : plebemque dei per uota sacrabo. 810 

21 quam dolor effugiet totus operumcjue labores. 

675 participi iunctoque deo. qui dura repellit 

omnia. dititicae condonans munera pacis. 

liuius tu procerem sacro de sidere. rector 

caelorum terraeque, uide : nam dignus honore est 815 

•22 ille tuo. qui pressa diu ceruice gementem 

680 eduxit popiilum regno Pharaonis acerbi, 

signifer et nulli uirtutum laude secundus 

23 unica regna fouet nulloque in augure tidit. 

carmina nulla canit nec quidquam captnt inane. 820 

tempore sub certo felicia dicta superni 

685 accipiet secura dei perfectaque uirtus 

Tebusaea fiet domini de robore summi. 

24 emicat hic populus. ueluti cum sola per arua 

crinigera ceruice leo sese arduus infert. §25 

non ante adsuetae repetens cubilia siluae. 

690 quam crassa toruus sanie praedaque refertus 

terruerit uirides minaci ex murmure montes." 

27 Haec etiam renuit multa rex saucius ira s30 

28 tertia dicta rogans diuerso in colle prophetam 

24r 2 uertice de cuius populum per castra locatum 

695 ut uidit. docili deprompsit pectore uerba: 

5 .Sublimes magnaeque domus. quascumque lacobi 

semen habet. paribusque attollunt culmina tectis, ô- 

() ut cedrus siluaque nitens. quae frondis honorem 

670 disiinilis j^ loquutus ^l G71 irrita ^' quicquam m

•j ô C y i' r i a 11 i li e p t a t areu) sO(.-io(jue carentem. 

diriget liic gentes diuersa in parte rebelles. 

plurima letali contor(|uens spicula dextra. 

«.) adclinis cum deinde cubat similisciue leoni. 

se coram somno la])SO ex])licat. inde soporem 

710 dimouet. ad uigiles confestim redditus actus. 

et (juis hunc tactu faciet consistere rursum? 

(jui tua sanctiflco laudat praeconia fatu. 

felix ille fiet : at (]ui contraria dicit. 

is male dicta sibi uentoso ex ore facessit. 

715 ]:-! liaec sunt (juae nostra dominus te uoce moneri 

imperat. ekxjuio (]uod fas infringere nulli est 

nec uuitare uiro (]uidquamue adiungere praeter. 

([uamlibet argenti magnum des ferre talentum 

atque tuos census inmensi pondus et auri: 

720 munera nil ])rosunt; fixum quod dicitur hoc est.'- 

25 His actis sua tecta ])etit regemque relinquit 

attonitum duraque inmensum dicta gementem. 

25 1 2 at manus interea bellis ludaea secundis 

luxuriat sanctasque putat quas uicerat aras 

725 )] idolaque inlicito celebrat gentilia cultu 

099 (|uaerulis L 700 q. C sub rupis C 702 nascitur B 703 in- 

siii-nes 7j 704 taria cj 707 letali Cloetali X 708 acclinis X cubat _/^ 

iuuat A uiuat 1» uenit C 709 securmn (u corr.p sompno lapro Ji 710 reddit" C 

redditurJ; r.Mlitur .4 711 faciet^ eftici('t7>'C 712 quij quae7i 713diciyl 

714 facesit J> 715 sunt om. C (j^r. lu. ss^) q. B uoce] uoue C 

7ir; fas| uas C 717 uiro A uero BC ([uicquam c. 718 differre L 

deferre C corr. Mayor 720 nihil B prusuntj pp A 721 his] hic C 

reliquit BC 723 atj aut B, iudea L 724 luxoriat A sanctos A 

uiserat A 725 quae A caelebrat B 

:

Numeri 24,6—26.53 143 

Beseli deuota priiis mutoque Phegoro. 

liinc ingens mox ira dei consurgit et exim 865 

4 patentem ad campum proceres procedere mandat, 

conuersusque iubet redeuntis lumina solis 

730 cernere et attentos factum noxale piare. 

5 id uates festinus agit ferrumque renudat 870 

innocuos sontesque uago mucrone secutus. 

6 Haec inter quidam fraterna obprobria prodens. 

quod sibi non licitum Madia ex gente parasset 

735 conubium, coram cunctos uatemque praesentat 

14 15 Zambrium Chasbumque pari sub fraude nocentes. 875 

7 quos Pliinea citus arrepta euerberat hasta 

8 inmensamque plagam per iusta piacula sedat, 

9 quae bis dena uirum consumpsit milia leto 

740 atque tria. domini dum tehiiu currit in omnes. 

12 18 lioc facinus propter sacrata altaria uates 880 

accipit et domini sublimem snmpsit honorem. 

20 2 Interea generata nouo de germine pubes 

adlegitur numerisque dehinc subducta notatur. 

745 primaeuo quae flore uirens iam germine moUi 

726 muto : 

uestibat uultus uicenos laeta per annos. 885 

51 quae deinde summa sexcenta ad milia uenit 

atque bis octona. tercentum insuper auctis. 

53 haec meruit sedes domino donante beatas 

u ex in corr. Jl fcg-oro A feo-ore B fegori C 727 liin A 

cxim| 0) 729 que om. C 730 moxala B 731 uates C uatis L 

732 in nocuus L sequutus C 733 ob}iroljria co jtrodens L. prudens C 

734 media C 785 conobium B 736 zambrium L zambriam C 

chabum A chabam BC corr. p uocentes B 787 finea AC finusa B 

arepta B 738 inmensam : in ex im rasura corr. A 739 consumsit A 

loeto A 740 tria X atria C tehi B om es C 741 sacrata om. C 

uates C uatis Z 742 et om. T' (pr. ss.) sumpsit om. B 743 juibis Z 

745 primeuo BC quae] q. o) germ. molli] germine uir moUiens A 

746 uestibat] fiorebat B loeta C 747 summam A sescenta L niilia] 

limina C 748 adque B octena B octono A insuper j) super oj 

749 hae A sedes] fides B beatus BC 

;

7.')

Numeri 26,*s -32,«o 145 

17-40 concedit praestatque tameii, si milite toto 

arma gerant sociasque iuuent in bella cohortes. 

777 iuuent B iuuaeiit C iuuant A bello A eoortes C Chortes B 

B f. 148, -• 

C (f. 84 ) 

FINIT METRVM SVPER NVMERVM A (f. 187," i) om. B [Ll 40, ' i) 

INCIPIT METRVM SVPER DEVTERONOMIVM AB (A f. 144," i 

1) 

FINIT LIBER NVMERI : 

^ 

INCIPIT DEVTERONOMIVM .-. ^ 

XXIII. Cypr. poet. 10

DEVTERONOiMIVM. 

1 1 Hacteniis informis heremi iiexatus harenis 

lordanem ad fluuium populus promouerat arma; 

qui uirides inter saltus dum lubricus errat. 

eximiam Hiericho fluctu labente reliquit 

5 et sequitur pontoque dehinc miscetur aperto. 

5 illic sanctificus uates, dum funera cernit 

aduentare sibi summamque instare dierum. 

degitur istic, 

quae mundo perscripta fuit : dum 

collectum in turmas populum numerosque frequentes 

10 congregat et tali uerborum munere ditat: 

4 ^Si placet hostiles penitus prosternere gentes 

et placidam pacem uentura in saecla tenere. 

formidate deum totoque in pectora sensu 

condite, ut inlaeso semper sit iunctus amore 

15 qui uos oppressa dudum ceruice maerentes 

sustulit e uinclis et carcere soluit Aegypti: 

qui nebulas inter uosmet hostemque locauit 

instantem trepidis nudataque terga prementem 

qui dedit et nubem securi ad signa diei. 

20 et piceam claro detersit lumine noctem : 

9.^ 

ut uos ignoto terrarum in tramite postos 

flrmarent elcmenta dei, mutantia sese. 

quo nox fusca uenit. quo candent sidera cursu 

ille et alterno solitum procurrere motu 

oceanum semperque uagum. quo flamina uenti 

indeprensa ferunt, sicca nudauit harena. 

hierimi B marg. sinistr. \ min. A 2 popopulus A 3 qui] qua J. 

^jrat B 4 hierico B 6 uates C uatis L 

praescripta - 12 saecla AC saecuhi B 

8 perscriptaj perscribta A 1—2! 

14 uti A '^'^ 15 oppressa B = 

merentes co 16 ej et - solus oj corr. AOxe aegypti L egypto C 

21 postos C pastos L 22 ehmenta L mutantias esse A 23 QuoJ 

Qui A 20 indepraensa Ij 

; 

; ;

Deuteronomium I.5— 8 14,7 

sanguineam exsudans, rubrantia litora, -terram ; 

ut uos ancipiti constrictos clade laborum 945 

duceret. erectis alterna ad bracchia muris. 

30 aequore diuiduo. bifida dum pendet in unda. 

uidistis. quae ciira foret tum numinis alti 

uos circum. dum pone uolans se concitat hostis 

eonsimilemque Uiam uentoso in marmore quaerit. 950 

at non ille potens tumidoB transmittere fluctus 

35 concidit et madidas inter uersatur harenas. 

8 :-\ 

uos. spoliis dites dederat quos mollis Aegyptus, 

informes heremi terras domibusque negatas 

uicistis tutante deo. dum flumina saxis 955 

ilicet et mannam nitido demittit olympo. 

40 grandibus et uimbis per uoctem lapsa coturnix 

aequora conpleuit positis circumdata castris. 

4 indumenta pedumlongus non discidit usus, 

(29 5> nec uestes periere situ.uel corpore tritae; 960 

omnia uos circum non perdit fessa uetustas. 

45 hostiles cedunt acies urbesque patescunt: 

signifer est dominus. celeri formidine missa 

debilitans omnes, uestris qui gressibus obstant. 

et nunc aequorei quoniam lordanis ad undas 965 

uenimus et tellus sese iam proxima iungit 

50 ab summo transcripta deo, per sidera testor 

et quidquid celsa domini praefuiget in aula. 

ut legem aetheriam, quam scripsit dextra tonantis. 

27 sanguiuea oj corr. - ex udans B 29 ducere retis A 31 uidistis C 

n 

uidisti L 32 pone reuolans B 33 que oin. C 34 pote s A transinitere 

B 35 ma/didas (d erasoj A 36 spolis L quos C quas L 

quae - egyptus C aegyptos A 37 lierimi e^ erimi pr. corr. A 

38 uicisti A 39 illicet L mannii : a in a rasura nif. corr. A dimittit (o 

corr.p olimplio C 40 cotusnix A 41 cOpleuit C 42 discedit Z 

43 uestis petiere L sitis î 46 celere iy 47 uestris] urls C 

uentres L 48 iodanis A 50 alj p ad 4'i> at C a 4- transscripta 7> 

51 quicquid oi cel/sa (l eras.) A praefulgit L 52 aetheream C 

srribsit A dextera A^ (e postea eras.) B 

10*

2 48 C y p r i a 11 i li e p t a t e u c li o s 

seiisibus et toto uelitis corde teiiere. 

5 nil durum rigidumue iubet. suiit omnia iusta. 

55 mollia, iocunda longaeque accoramoda uitae. 

utpote quae iubeant. ut, quidquid non placet ulli 

conmissum in sese. id nulli inferre laboret. 

14 sabbata diligite. sincero et corde fouete. 

quos lex una tenet. dominus quos exhibet unus. 

&0 nil uetitum fecisse uolet. qui diligit omnes 

nascendi sub lege pares. sit pascha quotannis 

10 8 peruigili cum nocte potens septemque diebus 

otia lenta ferat nullique obnoxia curae. 

sit pater et genetrix cari semperque uerendi. 

65 7 8 coniugium uetitum externa in gente cauete. 

5 idola disicite ritUmque auertite laeuum, 

quem gentes peperere ferae, dum mortua curant 

numina et umbrosis statuunt donaria lucis. 

20 1 quin etiam quotiens dat signum rauca cruentum 

70 bucina et aeratas educunt classica turmas, 

5 () constructas sacrate domus uinetaque laeta 

7 coniugium et licitum consuetis iungito festis 

nam dubios semper faciunt instantia casus 

bella uiris nullusque sibi dat tempora uitae. 

75 s inbelles cohibete domi: mens saucia turbat 

saepe uiros fortes. omnique in tempore belli 

11 parcite supplicibus et debellate superbos. 

5H uellitis L cordo B 54 regiduni Jj 55 ioounda (»> longe tu 

acH-unioda C aoeoniada L 56 utpute L (juic-quid

Beuteronomium 5 — 23, 

19 eiiitate. iiiri. fecundam euertere siluam 

t 

149 

20 nobilibus pomis : steriles succidite saltus 995 

80 21 1 tempore bellorum. corpus si forte perempti 

cernitur intectum. Leuitas cura tenebit 

4 iuuencae truncare pedem, ne maximus ultor 

8 11 sit deus innocui. captiuam iungere lecto 

si placuit, ius omne sinet sub tecta tenere, 1000 

85 12 crinigerum tondere caput unguesque secare 

13 terdenosque dies lacrimis praestare maerentis 

extinctos caesosque senes. quis illa creata e^t. 

coniugioque sibi tum demum adnectere iusto. 

14 ac si displicuit post damnum capta pudoris, 1005 

90 deponat seruile iugum dominumque relinquat. 

15 uxores si forte duas uir duxerit unus 

et non aequali seruat consortia cura, 

17 pignora contemptae bissem cum iure tenebunt 

omnibus ex rebus, peperit quas cura parentis. lOio 

95 23 damnatos tumulate uiros cunctosque sepulchris 

condite percussos : nulli nam terra negatiir. 

22 5 uestimenta uiri nequaquam femina sumat 

mulierumue mares : uetito fit noxia cultu. 

G inplumes auium si quis uult prendere fetus. -[015 

100 8 ne matrem cum prole ferat. qui culmina pangit. 

' nec 

prouldeat. ne forte faber uoluatur ab alto. 

9 uinea ne grauidos pariat bis feta racemos 

tibi duplicibus carpatur messis aristis. 

23 isqq.gentiles uitate uiros : et quidquid abhorret ^qoo 

78 uertere A uetere JJ silluam A 79 suecidere t: 82 iueiicae />' 

88 deus ovi. B 84 sinit L teneri tt 86 merentis o 89 dampnum m 

90 i gum A relinquant /. 92 acquale 

foetus.lCietus 7i 101fauer7> 102 foeta C recemos ^ 103 mensis 

arcstis 7> 104 . entiles (initiali neglecta) C uiros] ritus coni. i: quicquid 

(I) oborret L 

:

25() Cypriaiii li e p t a t e u c h o s 

105 moribus aiit ciiltu. loiige lex sancta repellit. 

17 18 inmundas inliibite lupas. ne praemia noctis 

uenditae ad aeternam domini sacraria portent. 

15 fugacem ne reddat ero quicumque tenebit. 

ne ferus adliciat duro sub uerbere captum. 

110 24 messem nemo legat alieno in rure creatam 

nec uinum pressare uelit. quod protulit uua 

25 uicini de parte sui : praecerpere sane 

racemos spicasque licet. non demere totum. 

2-1: 2 coniunx pulsa domo alio si forte marito 

115 3 nupserit, amisso si post uiduetur eodem. 

4 ne redeat spreti repetens consortia lecti. 

5 nemo nouam nuptam infecto eliminet anno. 

G nec mola uendatur. gemino quae concaua saxo 

in goerum sinuata uolat frumentaque frangit. 

120 k; alter ob alterius ne pendat crimina poenam. 

25 ?> ille quaterdena susceptet uerbera tergo, 

qui stolido sermone ferox conuicia iactat. 

4 ora triturantis fuerint ne uincta iuuenci. 

5 pignore non genito si fors decesserit ille. 

125 cui frater adstabit. dimissam ducat ad aedes. 

qui superest, natosque creet. ne semine nullo 

sit uacuata domus gentemque infuscet inanem 

7 at si uir renuit. causam mox femina dicat 

ad proceres legemque citet. quae cogit inertes. 

130 11 iurgia se quotiens in rixam perfida uertunt 

lOG lupes A 107 uendite C uiudite L aeternani o> acterna uc/ 

aeterai r, an in sacraria? 109 adticiat B atticiat A alliciat ( sub erbere L 

110 ru/re J. 111 nec| ne ^ praessare ^' 7^' uellit yl ' i^' 112 per- 

cerpere X 113 racimus X 11() spraeti ^' 7? le ti />' 117 noua 

e 

(a ex u corr.) B 118 q. C saxa X 119 goerum Ji go rum A girum C 

uolat X uocat C rotat :: frangat (posfea a m i corr.) 6" 120 ob | 

ab A 121 tego C 122 conuicia A conuitia BC 123 uinta C 

124 pignere C 128 at] ad X rennuit L 129 que îr' inaertes X 

130iurgias equotes X quoties r/ riva o rorr. Mayor pertide .4 

: 

:

Deuteronoiniuin 23,i— 32, 

frendentesque uiros alterna in iurgia pulsant, 

inserat his mediam sese ne femina, neue 

inguina corripiat alieni obscena mariti. 

i 

151 

Haec quisquis deuotus agit, non tangitur ulla 1050 

135 peste mali. nec bella timet morbosque calentes. 

nec sterilem sentit consumptis mensibus annum, 

sed placidus toto laetatur tempore uitae. 

diuitias donante deo, qui crimina mundi 

despectat mitis iraeque in tempore punit.*' 1055 

140 Talibus orabat uates cunctosque monebat 

31 9 25 Leuitas. quos cura manet uenerabilis aulae 

sacrorumque dei, ut legis iussa perennis 

omnibus adsidue legerent: quo promptior esset 

sollicitudo dei cunctorum in corde uirorum 

145 2*3 utque etiam tabulas gemina de caute politas. 

bis quina quae iussa tenent metuenda per orbem, 

sanctificae adseruent clausas penetralibus arcae. 

14 His actis prodire iubet Nauete creatum 

: 

1000 

iudicioque dei plebis dat iura regendae, 1005 

150 20 utque libens ludaea manus subuerteret aras 

19 mentitosque deos, hymno dat uerba melodo. 

CANTICVM MOYST. 

32 1 Auditum tribuat deumque laudet 

caelum quodque supra praetexit astra: 

et tellus tumido diuisa ponto 1070 

131 alteniaiii iuro-ia ^l in : i in ras. B 132 liiis L ne sese t: 

& 

neue| neueiu Jj 135 necj ne L timi t A 136 steriles—annos tz 

137terapore7v 139dispectatojquae7i 140uatis(o 1421egesX 143 assidue 

C adsiduae X promtior C prumtior A pruraptior JJ 146 q. B iusa Z 

147 sanctifice Z, adserent X clausis - 148 hiis X 149 dat iura C 

a 

datura X (daturc A) 150 quae JJ iudca o) 151 yrano X raeledo X 

INCIPIT CANTICVM MOYSI| INCIPIT praef. C om. L, MOYSI AC 

MOYSIS Ji 

152 dfiraque laudat Tj 153 que om. Ij castra C

J52 Cypriani h e p t at e u cli o s 

155 aures conmodet et sonos receptet. 

mentis nuntia quos ait loquella: 

2 ut sueuit pluuios potare rores. 

aestus cum rapidi calente flamma 

messis puluereo tabescit aruo 

160 rident gramina parturitque mundus 

et multum patulis diuisa rimis 

nimbos frugiferos hiulca sorbet. 

3 nomen nam domini mei poposci. 

cuius gloriae conuenit honores 

165 et laudes meritos referre seruos. 

4 cuius eloquiis uerum cohaeret. 

quae semper ualida uigent iuuenta. 

rectum iudicium uiaeque iustae 

nullis flexibus inplicant uiantes 

170 iniquum nihil est niliilque prauum. 

5 beatae dominus fidelitatis 

non reddit meritis pares reatus. 

quamuis progenies iniqua pactis 

pernix supplicium sibi laboret. 

175 6 heu plebs tristificae dicanda morti. 

haec reddis domino deoque nostro. 

illi. qui genitor mauult uocari. 

seruis dum tribuit nomen natorum: 

cunctos numine cum regat perenni. 

180 nc possit subito delere leto V 

hic te constituit. creaiiit ille. 

qui nunc obtinet et tenebit olim. 

7 memento potius aeui perennis. 

155 comodet 6' 156 nuntio Z loquela C 157 patare yl 159 messes X 

160 ridente A ridenter B mundusj tellus ;: 161 ramis A 162 inimbos X 

liiiulea L 1 53 numen tu carr. p 165 meritas - 166 colieret C conheret L 

167 quaej cui Kuigenti uenta L uigent inuenta C corr. p 171 felicitatis 

fss.pr. fidelitatis) C 172 ante meritis spatinm (luariwi Utt. B 173 quamwiA 

1741abretyl 175 tristifice X 176 deoquel quae deo X 177illiX 

ille C 170 nomine (o corr. - 180 delere loeto C de re lecto X 

: 

:

Deuteronoinium 32.i — lo 153 

et quae post obitum funusque uiuant; 1100 

185 . annos quos series futura sumat 

et quae sint iterum creanda. quaeie. 

aut si mens hebetat. patrem precare, 

qui te continuo totum docebit: 

uel de presbyteris unum rogato 

190 nubem discutiet dabitque lucem. 

8 cum semper dominus in astra celsus 

diuisos populos dedisset orbi. 

primus quos genitor creans Adamus 

terrarum trepido dedit labori 

195 uerbum iusserat ut dei perennis. 

tinem gentibus indiditque summam. 

qualem sidereae tenent cobortes. 

9 cohaQsit domino plebes lacobi. 

: 

: 

1105 

1110 

cuius cretio conrogatur ipsi: 1115 

200 heres nam domini deique uiuit 

sola sufficiens sibique firma: 

10 qua tellus iacet abnegata tectis 

et solis calidis anhela fiammis 

nuUis perpetuum rigatur undis. ll2o 

205 istic eliciens deus nocentes 

adfecit merita subinde plaga. 

et mox sanctiiicae dedit medellae, 

11 subdens dexterae. ceu laborat ales 

pullos tegmine sub fouere pinnis. 112:) 

21(1 10 lumen ut medium solemus ipsi. 

})er quod cernimus. abditum tenere. 

l^() siiit J. sunt C quaererc J. 187 haebetat A praecare L 

189presbiteris 7. uuuinpseuenioj 192diuisuspopulus7v 196finemJ firemZ/ 

indedit 7. 197 eouhortes L 198 oouliaesit 7. eum hesit C plebis o» 

200 quae Jj uiuit uiui t. 208 hanhella 7i hanbella A 204 nuUus A 

| 

205 deus j> dominus oi 206 afieeit C adficit L subunde L 207 me- 

dehie C 208 dexterae L dextera C hiboret ala?s A 209 pullos r. 

]>opulos T' popuhis L tegmine : ib p sub teg-minis oj sub geminis Mayor 

lH'nnis C puUos te.irmiue ('r^nfouere peimae :: 211 ]>e C

iie sit fors aliqua molesta plagae. 

12 solus quos dominus ademit hosti, 

qui caelum statuit fecitque terras, 

2ir) 18 ipsis multimodum cibum parauit, 

quem tellus parit inrigata nimbis 

mellis et latices dedere saxa. 

et pingui pariter fluente oliuo. 

14 lac uictum pecudum dedere mammae 

220 tellus triticeas fecunda messes 

et uinum madidis creauit uuis. 

15 cuius laticibus repleta pubes 

i>-estit ebria deneofare numen. 

cuius muneribus ditata reo-nat 

25 iG quin et pestiferos secuta ritus 

17 ]nngues daemonibus parauit aras. 

19 uidit haec domini deique lumen 

et iustam meritis necem parauit 

sontes dissocians proculque pellens, 

30 21 dum rectum potius uidetur ipsi 

ignotam refugis praeferre gentem. 

22 ignis e domini coruscat ore. 

qui. cum perpetuum pererret orbem. 

ipsis emicat inferis timendus. 

ob sternit pabula diruitque messes 

et quae seminibus uenere iactis. 

2;i lucent sidera fulgurantque montes. 

iusta cum dominus mouetur ira 

8t telo timidos petit calenti. 

t4() 24 pallor corpora luridus necabit, 

212 ne tit sors (o corr.p ( sit - 1 

ieiunum solitus adire pectus. 

214 

quij> et (u 215 partibit A 216 iurio-aia 

iiiinbis C aiiimbis (Utt. inrigat om.j L 220 nienses L 222 pubis (.> 

223 a?bria (' 225 pestiferus L 226 denionibus m iras B 232 igni 

se X orem B 233 peresset L o'bem .1 234 imferis B 235 papula L 

287 fulgoraut o 289 t^-lo - ca-lo C teHo X timidus X 

; 

:

Deuteronomius 32.i'2 41 155 

illos pennigerae ferent uolucres 

illos bestiae mordicus uorabunt: 

25 illos uulnera duriora fen'o 1160 

245 consumptis facient lugere natis 

27 tandem desinat ut sibi uideri 

diues ceu proprio ludaea dono. 

30 illam uulnificus delebit hostis. 

unum dum fugiunt timentque mille. II65 

250 sed rursus dominus redit serenus. 

ut totam protinus [placidus] sedauit iram 

longe dissimilis deis reorum : 

32 quorum uinea uitis est Gomorrae 

fellito nimium fecunda musto. 1170 

255 33 cunctis dirior aspidum uenenis. 

35 tempus iam properat. uidete. leti. 

omnes quo dominus cohercet ultor. 

37 et nunc pestiferos rogate diuos 

38 adsint. subueniant leuentque poenas. 1175 

260 ut uotis redeat medella uestris. 

39 solus sum dominus, uidete : solus 

uitae conditor arbiterque leti 

ius est parcere. ius mihi ferire I 

nullus fortior arbiter caelorum l^^gQ 

265 extat. qui ualeat leuare leto 

illum, quem domini manus cohercet. 

40 quam dum stelligera per astra tollo. 

dicam : .Perpetuis mandabo saeclis 

41 educens gladium uagina nudum 

242 illos ;: illo C ille X pemiigere (o i'cvum o> rorr.jJ 243 iiorabaiit (' 

245 legere li 246 desigiiat B 247 ceu| ceum L 24S illa /. 

delibit L 251 ut totain protinus sedauit phicidus ira (' ut totani 

protinus placidus sedabit ira X 252 reorum G reuoruni L eoi-uni - 

255 uenenus A uenemus B 256 loeti o laeti - 257 quo m quos r. lonlifrret /. 

ultos X 25S rogare diues Z 259 atsint C paenas i> 2(52 locti (» 

263 ius est mihi ferire o corr. - 265 exstat X loeto o 26*; c(uiherrrt 

X 

: 

: 

: 

: 

l^g^

256 C y p r i a 11 i h c p t a t o u c h o s 

270 qiii dum per tiepidos rotatiir hostes. 

lucet fiilgure caiididus corusco. 

imis pestifer et timendus altis.* 

43 semper cum domino laetare. caelum I 

quem cunctus polus angelique laudent 

275 et gentes socia parique plebe. 

longa nam dominus erumpit ira 

et, dum percutit inprobos superne, 

parcit subditis et pios reseruat. 

34 1 Postquam digna deo cecinit modulamina uates. 

280 uisurus teiram Nabali e uertice montis 

donatam populo. cuius moderamen agebat. 

conscendit sublime iugum functusque deinde 

5 occubuit. nuUo contcctus membra sepulchro. 

7 cuius uita fuit l)is sexaginta per annos 

285 omnibus in rebus felici interrita cursu. 

nullis fracta malis nullique obnoxia morbo 

7 quln etiam occiduo sub tempore lumina flammas 

seruauere suas. uisu sincera sereno. 

270 hostis i 271 lulg-orr «) 272 hinii.s C 274 populus oj corr. p 

277 improbos C inprohus L suiierna» C 279 eicinit L uatis (o 

280 Nabahp Habali o 281 donata o> corr. - nioderaininagebat X 

1 

283 nullo : ex w Jl sepulero C scpu chrc» A 285—288 desunt C 

(staiim post u. 284 nulla /uctnia interiecta paenultimo uersu folii 91^ 

sequitur liber lesu Xaue n. UH sqq. C) 286 fracta p facta L 

288 seruare sua suis uisu L corr. - 

EXPLICIT MKllJVM DKVTEKONOMII L om. C 

:

lESV NAVE. 

1 1 Haec inter donimus Tesum dignatus adire 

])romittit ualidis sublimem confore donis, 

2 admonitum transire uadum lordanis amoeni 

castraque metata hostili inponere ripae 

5 utque nouas sedes terrarum in parte reposta 

(i constiluat i^lehemque locis disponat opimis. 

4 quin etiam gentes distincto ex nomine noscit 

monte tenus magno. quem Libanon incola dicit, 

usque tuas, prono qui laberis agmine, ripas. 

10 Euphrates. Syrio disiungens limite Persas, 

uel mare. quod tumidum uentosis fluctuat undis. 

5 nam praeter eximium conserta in proelia robur, 

terrorem late populis pallentibus indens, 

Tudaicus miles domini tutamine lidit. 

15 cui meritum insigne dominus largitus ab astris 

praestitit. ut caperet dites sine uulnere terras. 

7 ,Heia age uiriles, deus intonat, arripe curas. 

ut populus donata sibi mox regna capessat. 

8 legiferoque simul uisus ne dimoue libro. 

20 ut domino tutus numquam uiduere perenni.* 

10 ille citus scribis mandata gerentibus inflt. 

11 ut uictum populus et congrua tela capessat. 

moturus ualidas uicina ad bella cohortes. 

INCIPIT METRVM SVPER LIBRVM lESU NAVE A l irA^ Ji 

f. 154" (SVPER LIBRVM om. B) 

4 imponcre B 6 disponit ^ 7 distincto X distincte - 8 libano L i \i^ AB 

10 eufrates ^ eufratis jB sirio ^ 11 nQntj/oîs (ueraso) A 12 con- (Tj—AB) 

serta jp referta L praelia B? 17 uiriles B uiriliter A deus| dfis A 

20 totns (v al. ss.) B 21 gentibus imfit B 22 capissat A 28 coii- 

hortes 7? 

;

]^58 

(' } V ^' i :i '> i 1' *' l' 


tertia piiniceum signet cum linea mundum. 

2.") 12 adfatusque tribus iuncto lordane manentes. 

14 ut pecora et natos percepta in rura relinquant. 

15 at bellum cpmmune gerant uictisque deinde 

se referant populis. domino quos principe pulsent. 

ifi illae alacres iungunt cuneos atque agmina miscent. 

30 aspera quaeque pares ferro uotisque petentes. 

2 1 Haec inter iuuenes pugnaci ex agmine lectos. 

(luae loca quiue liabeant homines, ubi moenia gentis. 

uestigare iubet cursimque inspecta referre. 

])inguia qui Medium lustrant dum praedia terrae. 

35 inrumpunt urbis aditus custode uacantes 

occultique situm lustrant et tecta Hiericho. 

excipit hos meretrix. dudum quae dicta Kachaba est. 

clamque tegit trepidos ac uerbis sedula mulcet. 

2 quod postquam regi dictum, terrore niinaci 

40 8 4 exigit absconsos stabili cum mente loquentis 

5 egressos dudum portis bipatentibus ambos. 

6 quos tamen occultim lignorum texerat antro. 

7 illos cura ducis per deuia quaeque requirit 

et. uelut hostis agat. portarum limina claudit. 

45 b at meretrix. postquam cessauit cura tvranni. 

50 

uertitur ad iuuenes et uatis more locuta est: 

9 -Xota mihi. fratres. dominus quae praemia uobis 

10 deferat. ex furua cum primum dempsit Aegypto 

ut mare per medium fluctu suspensa tumenti 

unda fuit uobis ueluti pro moenibus ingens. 

uel cum per uacuas heremi squalentis harenas. 

caelicolum uictum niualis manna parauit. 

uel cum terrifici reges. trans flumina rauca 

27 at 3Iayor ad A ac B cOmuiic JJ 2b rcferunt A 29 adque JJ 32 gcntes A 

34 an Madiain? 85 uagantes B 36 iericho B' 37 excepit os B 

q. B 38 clanique tegit| cum tegit B 40 loquentis .1 loquenti Ji 

41 egressus i' 42 au linurum? 48 lIlos| lllos quos i^ diuia i>' 

44 ostis B 45 ac B 40 uatiis B luquuta B 48 defferat B demsit A 

49 per dium JJ 

:

lesu Xaue l.n 3.4 159 

lordanis positi. uestro mucrone cadentes 

55 liquerunt patrias uobis uincentibus urbes. 

11 quid moror? obsedit mentes et pectora pallor 

nullus tela capit curuo nec fidit in arcu 

non pedes aeratas acies in proelia denset 

non quadriga uolat ferrato bellica curru. 

00 uobis uera datur. iuuenes. uictoria. uobis 

sidereo ab rege. qui terram fecit et astra. 

12 et nunc. o iuuenes. iuratis dicite uerbis. 

ut. cum depositis procumbent moenia muris. 

sit salus in uestris conposta et credita dextris. 

05 18 ne captiua fiam socia cuni stirpe domuque 

patribus et caris. quorum me cura fatigat." 

14 adnuitur cunctosque domi seruare iubetur. 

uiuere quos cupiat secum, atque indice signo 

18 spartea uincla sua suspendat cauta fenestra 

70 ut. cum per captam legio se fuderit urbem, 

inlita puniceo cernatur lana colore. 

22 illi alacres superant fossas et tuta capessunt 

Aisamo in colle. trina sub luce latentes. 

ne. dum praepropero repetunt sua castra recursu. 

75 incurrant aliquos diuersa ex parte sequentes. 

at meretrix secura sui mandata facessit. 

8 1 nec non et princeps. iuuenum sententia doctus. 

raptim castra mouet Sattina ex ualle proculque 

aduolat atque animos palpat dans otia cunctis 

80 2 trina die : scribasque instigat dicere plebi. 

3 ut. cum sacratam praeferri adspexerit arcam 

atque sacerdotes post altar pergere celsum. 

signa leuent alacres promptim spatiumque relinquant. 

4 milia quod sensim duo conpleat : atque fluentis 

55 liquaerunt uoLis patrias B 56 pecora pullor B 58 praelia B 

62 om. B 68 adque B 69 spartea B sportea A 73 Aisamo p 

(ex Num. 33^ 49) Osamo L collej colore B 76suijsuajy 78lSattinaj^ 

Attina L 79 auolat B 80 Trina p Una L die ;: dies L aspexerit L 

82 adque B 83 prumptim A prumptum B 84 adque B fiuentes L corr. Mayor 

: ; 

: 

;

I (30 C y p r i a u i h e p 

t a t e u c h o « 

85 r, corpora purificent, domini ante ora locandi. 

90 4 •_> 

7 Haec inter princeps domini dignatus honore 

emicat. eximio Moysetis stemmate dignus. 

15 iamque sacerdotes fluuium transmittere iussi 

tum 

e 

nuda in primori mergunt uestigia ripa 

* * 

* 

bissena tribus dat lectos iussa tribunos. 

qui medio e fundo legerent candentia saxa, 

6 7 calculus ut madidis bissenus demptus harenis. 

flumina testetur populo siccata uianti. 

9 consimiles etiam cautes numeroque modoque 

95 in medio posuere sinu. quas mobilis unda 

diluit et rauco perfundit lubrica fluctu. 

12 at Eubena tribus nudatum transmeat amnem 

quam Gada subsequitur. media properante Manasse. 

18 quadraginta uirum mittentes milia bello. 

100 :^ 13 cum subito eluuies, fluuio decurrere sueta, 

1»; stringitur et glacie cursus frenatur aquarum 

euolat inferius positi pars fluminis ac se 

condit in oceanum uastoque inmergitur aestu 

a regione, pii quae condit membra Mosetis. 

105 usque ad inmensum dubiis cum fluctibus aequor. 

4- i?> atque ubi lordanem transmeauere frequentes. 

laxatur glacies solis mollita tepore 

exsuctasque prius coniungit flumine ripas. 

5 1 Haec ubi cognorunt diuersa in parte tyranni. 

110 demittunt mentes : nullum constantia flrmat. 

2 hic princeps cultros bissena ex caute parauit, 

8 de quibus. ut iussum est. populi praeputia dempsit. 

») nam bis uicenos heremo plebs tanta per annos 

ediderat ualidos maiora in milia natos. 

«7 jienii* 

; 

: :

lesu Nauc 3. 1-6.7 161 

115 8 praebetur liis lenta qiiies. iit tristia maestis 

uulnera mitificet sensim coitura cicatrix. 

10 pascha dehinc colitur et.candens manna negatut- 

12 ditibus annona. quam passim plurima messis 

exhibuit populo certatim farra metenti. .. 

120 11 azyma niuosa pascit de polline hietos. 

10 noctis festa piae campo celebrantur aperto, 

nouorum in mense senis bis solibus actis. 

(6 i) haec super e portis despectat turba pauentum, 

castra modo et lecto conseruans milite muros. 

125 1.3 interea uates quendam mucrone minantem 

perspicit. et celere gaudet coniungere gressus. 

talia dum memorat : 

„Qua te de parte praesentas ? 

noster es. an potius Phoenicum ex gente? fatere.* 

14 accipit optati sermonis protinus usum. 

130 sublimi narrante deo. „Dehipsus ab alto 

aetliere nunc ueni. totis cui militat astris 

insignis legio et quo sub principe degit.- 

1.5 ille sub haec mixta tacitus formidine gaudet, 

fusus humi ueneransque deum, dum talibus infit: 

135 „0 domine. inmensam dignatus linquere sedeui. 

quae famulum celerare iubes, quas sumere curasV 

16 dicitur. ut propere plantarum uincula soluat, 

fixerat in sancta quoniam uestigia terra. 

() 1 quin etiam ualidam muris atque obice tirma 

140 casuram Hiericho uidet, gentesque feroces 

2 atque obitum regum. quibus est coniuncta ruina. 

3 7 ille celer toto circumdat milite muros. 

115 tristitia estis B 118 didibus ]> 120 azima A azema Ji 

121 noctis B nocti A piae A pie B 122 altis ~ 123 dispectat L corr. p 

124 et delecto B 125 uatis L mirantem /> corr. p micantem 7: 

126 perspecit J5 celeri Z corr. p celeres Mayor congaudet coniunofere B 

127 pate B presentas Z 128 foenicum A fenicum B 129 obtati A 

130 dilapsus L corr. p 136 quaej quo - iubis B curasj causas B 

137 ut properej propere ut B uincola B 139 atque p ad 7> ab tc 

140 casuram B cesuram A 141 atque ahsumptum A 142 totos - 

XXI 11. Cypr. poet. 11

H^2 Oyin-iani ]i ^ j. t a t e u »• li o s 

]»oiie sacerdotes statiieiis arcainque sacratain. 

8 iiatibus iiiperitans. (luo plebs audentior esset, 

145 territicos sonitus septeni proflare tubaruni. 

11 iussa dehiuc legio tacite circumuenit urbeni. 

10 ut tum belligerum tollat stipata clamorem. 

terrificum dederit proceris cum tessera signum. 

15 septima iamque dies laetum patefecerat orbem. 

150 cum iubet aeratas acies in proelia lesus 

IC) fldentem proferre gradum uastumque fragorem 

mittere pectoribus. quem promptim tela sequuntur 

non aries caementa quatit turresque retundit 

incessens etiani muros portasque superbas. 

155 sed fragor et uastae concordi murmure uoces 

20 tormentum mortale gerunt, quo moenia sidunt 

nudataque suis patuemnt omnia claustris. 

21 inrumpunt alacres subuersam protinus urbem. 

omnia uertentes giadio flammaque uoraci. 

160 22 femina sola iuit meritae donata saluti. 

28 ciuili discreta neci atque abdita castris. 

coanata comitante manu. ne nescius illam 

interimat miles, totis dum postibus errat. 

24 seruatur domino uirtutum lauta supellex 

105 omnibus ex rebus. poterant quae pascere uisum. 

20 His actis ])rinceps populum iurare coegit. 

ne studeat quisquam muros renouare iacentes 

pignore multandus primo fundamina propter, 

extremo dehinc. temptet si attollere portas. 

170 7 1 interea euentus corrumpunt praua secundos. 

idola sectatur populus et pronus adorat 

14o jMM'iu' A 144 iin])eritans A ardentior Ji ]4o terrifieus U 

140 orbein 7> 147 C f. ]!)T uersu paene uUimo. tunij^cuin o> 148 te-^^'j'. 

sera J^(J 149 iamque] (|ue 0)n. BC letum JiC 152 prumptim i. ((» 

158 cementa C cimenta L quatitur resque B 155 uaste BC condimur L 

niure (cor om.) J^ 156 mortale A morale BC murale - 160 donate C 

101 adque Jl 102 comitata A 168 erat Ji 164 suppellex o> 

105 q. C 100 conegit Ji 107 lacentes (sic) C 168 mutandus ii 

tnndaininr i^ 109 extremoque 3/«?/or 171 pronus] protinus T^

I e s 11 N a u e 6,7 7,9 168 

sjixa leiiata rnaini. (lum caiites immiiia credit. 

sioiiiter est Acliariis. Oarmeli tiliiis Ambri. 

quem sectata coliors dominum legemque reliquit. 

175 2 in uetitis haut laeta diu : uam milia postquam 

8 trina uirum consueta, nefas, sunt missa per arua 

hostica credentum facili formidine uinci 

4 (jeorum pubem. trepide dant terga per agros 

praecipitique fuga repetunt sua castra ducemque. 

180 6 dedecus id postquam ductoris contigit aures, 

discindit uestes et prouida pectora tundit. 

quem comitata senum confestim turba maerentum 

7 supplicat, innocuis dum poscit uocibus Auses 

-0 domine. quae causa fuit producere plebem 

185 Aegypti de sede tuam? quid pendere liuctus 

aequoreos cunctaque dehinc quae tradita nosti 

ingenti donante manu. qua ditius est nil ? 

an ideo. adflictam tumidus ut sternat Amorreus ? 

tutius ergo fuit trans magnum degere flumen. 

190 qui patuit nobis bibula siccatus harena. 

saucia quid faciet, aut ({uid confusa loquetur. 

quod mage seruitium cupias detrudere lectos. 

atqui uera salus et certae dona medellae 

te penes et quidquid mitis clementia praestat. 

U)5 9 conuenient gentes. dederas quas uincere nobis; 

mixta lebusaeus Amorreusque phalange 

aduersum te. summe sator. fera bella mouebunt. 

172 sexa leuita C nomiiia B 173 aebams C caniieli/ B 174 tunhors 

Ji doniinumque L que om. C legemt[ue om. B reliquit C reliquid A 

relinquit B 175 haut A aut B haud C 177 credentum L credunt 

tum (J 178 Georum AC Seorum B pubem| urbem - trepide C 

181 descendit B prouida A praeuida B prceuida (o m certe BC 194 paenes A 

pene sed C quicquid AC 196 iebuseus AC falange (o 197 sume B 

merebunt B 

11* 

:

I g4 C y p r i a n i li e p t a t e u c li o s 

eroo tiiiira nomeii patevis ridere siiperbos 

ionotaeqiie tibi geiites plus iuris habebunt?" 

200 IB tlectitur liis dominus uateiuque adsurgere iussit. 

commemorans seiisim deformis crimina culpae 

plectenda exitio ca]»itis. quod talia suasit. 

Ki hinc ubi prima dies noctem dimouit opacam. 

corripit e somno corpus sociosque fatigat 

205 cognatasque tribus per nomina singula uisit: 

25 deprendens noxale ca])ut dat corpora morti 

inproba. dum pariter pecudes mittuntiir in ignem. 

20 (luod facinus primus conmissum dixit Acharus 

21 infelix praedae et spoliorum accensus amore. 

210 (luae sepulta dcmii propria tellure tegebat. 

22 continuo haec missi (juaerunt: quae cito rejêrta 

23 et coram conposta duce pojuiloque frequenti. 

24 ille ubi quaesitam uidit non defore praedam. 

talibus eloquitur rector terretque timentem 

215 25 «Fare age nunc cunctis. quae te dementia cepit. 

aut quid adiuuit rerum tibi nescius iisus. 

inmemor ut legis ritum sequerere nocentum V 

et nisi saluasset sublimis gloria plebem. 

libera colla iiigo pressisset uictor Amorrus. 

220 heia age. pro cunctis admissa piacula pende. 

nt saluata deus dominusque in castra recurrat." 

liaec ubi disseruit, saxorum tollitur imber 

damnatumque jn-emit stirpemque euerberat eius: 

198 redire oj corr. - 199 iure i> 200 hiis B 201 comemorans C 

commeraiis B crimine C 202 ])laectenda B plectanda A quodj qui A 

203 demouit o corr.î dem .... (spatio relictoJA 204 e]&L 206 depraendens 

noxiale L' corpore C 207 improba (7 peccudes J^f 208 cdmissum C 

commissum A 211 haec] liuc tc missi r. missa A misso £(7quaerunl 

Mai/or &imi oi q. C cito cuncta reperta t: 212 quoram jB conposita ^T 

conposito B corr. tz 214 tumentem A 215 detementia B coepit B 

21B audiuit L adiuit C corr. p 217 legis ut B ritus - sequere />' 

219 pressisset iugo BC (praessisset B) 220 per cunctos - admira B 

pande - 221 deus dominus| litt. dsd in ras. B 222 deseruit B 

ymber BC 223 dampnatum BC praemit B uerberat B 

:

I su N au e 7,9 8,^2 165 

et pecory et ((iiidqiiid rerum seruaiierat ideni. 

225 candens flamma rapit canoque in puluere soluit. 

8 1 his actis curae emotae : deus omnia mitis 

respicit et cunctis pariter consueta resignat 

robora. quis ualeant acies detrudere cunctas. 

3 accipit hic domini mandata insignia rector, 

230 instruat ut socias quaecumque in bella cohortes. 

mille legens iuuenes insigni corpore et armis. 

4 ut, belli dum furta parant, dumeta capessant. 

haut procul hos tacite Gergesi a moenibus abdens. 

5 ut cum mentita formidine uertere terga 

2o5 c, occi])iat clausosque uiros educat in aequum. 

7 contiiiuo celeres nemorosa cubilin linquant 

nudatasque uiris studeant peruadere portas. 

nec mora. propositis respondent omnia uatis. 

postquam obliquo decertant agmine turmae, 

240 lo princeps terga suos confestim uertere iussit. 

K) quos inimica super denso ruit ngmine turba 

ac multo clamore premit ferrum(|ue coruscat. 

10 (juod speculata cohors, quae concaua ualle Uitebat. 

euolat et uacuis perrumpit moenia portis, 

245 subiciens rapidos tectis sublimibus ignes. 

20 confusus cum deinde sonus ac Hebile murmur 

(jrergessos conferre caput uisumque coegit. 

respiciunt atram in caelum uolitare fauillam 

Hammarumque globos. quos culmina capta uomebant, 

250 22 diuersamque manum tergo frontique minantem 

224 nuidiuid | 

ciuirriuid 

A C (juid 7> ideni | 

id 

est B item k 225 ciidens BC 

ranu(iue| canope C 228 rubora C 229 hicj haec - (lomini| Jniii C 

2o0 cunhortes B 232 uerhu dunieta capessant om. C dunimeta A 

233 haut A aut B haud C 233 Geroêsi a ^j gergesia AC i^^-ersia B 

j gg C V p r i a n i h e [• t a t e a c h o s 

(lepreiisi horrescunt exossaciue tela relinquunt. 

confixa ante oculos lacrimantumque ora parentum 

pars in praecipites fossas uictore ruente 

truditur. aut captae portls sese arietat urbis. 

255 25 sternuntur feiTO iuuenum bis milia sena. 

23 ipse quoque exultans aususque erumpere in aequum 

rex primo incursu capitur uinctusque tenetur 

29 configiturque cruci: miserum clant saxa sepulclirum. 

27 omnibus absumptis solum non sorbuit ignis. 

260 quod rapuit festina manus: iumentaque tantum 

sunt dirempta neci. subeunt quae pondera tergo. 

f) 1 interea ad reges reuolat uictoria cunctos. 

audit Amorreus lordani adiunctus amoeno 

et cjui dumosis posuere in montibus aulas 

265 uel campos bnbitant laetos uallesque supinas. 

et qui cacrulei consistunt margine ponti. 

Cetaeusque simul Cliananaeusque susurrat 

Eueusque pauet Pherezeusciue labascit. 

et lebusa manus pariter Gergessaque pallent. 

270 2 nec tamen infracti penitus penitusque iacentes 

attollunt animos seseciue in proelia firmant 

omnibus unus amor lesum detrudere regnis. 

conueniuntque Gabana. loco atque agmina sistunt. 

8 30 ipse inter curas bellorum construit altar. 

275 31 Moysetis de moie. deo : quod uincula ferri 

2ol (lcprariisi 7* e.xossa (•> relinqmit C 252 eonfixa o> an eonfixi? 

pars fixa - 254 arieta turbis L 255 sena }> dena (o 257 deesi A, 

adest BC in primo C 260 lunienta (sic) C que oiu. C 261 direpta o von'.p 

•jue L q. C inter 261 et262«?r. : 

anieno C 265 supinos A 267 cetheus /. chArteus C Hetaeus - 

simul— Eueus 0//^ 7i chananeus ^C 268 pauit ferezeus o lahascit X 

labescit C 269 Et Iebusa| Tebusaea - gerg-esa Jl 270 penitus 

semel tantuw L iacentis B 271 seseque| que om. C praelia y^^jelia C 

272 iesu C regnis] ig-nis IJ 273 gabana ^ g-ebana/>C/. Gabaona 

(nt 2S1, Gibana - ioco C loca /. adque 7j 274— 286 pos^ 261 coJloeandos 

suspicor 274 alta li 275 movsetis C movsetiis /*' mosetis A 

:

I e s u N a II e 8j2 9.i3 167 

niilla ligant. cliim saxa simul conpacta cohaerent, 

aequali coeunte situ. libamina promens 

grata cleo. quis spirat odor iucundus in altis. 

32 cjuin etiam legis discribit iura magistrae: 

280 Deuteron est nomen, quoniam transacta reuoluit; 

quam pariter totum fas est cognoscere mundum. 

33 arca sacerdotum uehitur ceruicibus alma. 

quicumque ut uideant domini donaria summi. 

34 atque etiam uates populo benedicere suetus 

285 percurrit. quae iussa prius. quae cauta deinde, 

gestorum ratione pari atque ordine certo. 

1) 3 at Gabaona manus postquam successibus altis 

ludaeos creuisse uidet caesosque tyrannos 

urbibus euersis nullumque obsistere posse. 

290 4 callida uersuto celerant conludia facto 

10 et. quos contiguis regio coniunxerat aruis. 

9 confingunt discreta procul sese adfore terra 

mirantes tropaea uiri palmasque recentes. 

11 si ualeant precibus uictori adiungere dextras 

295 et sociare domos totamque adnectere gentem 

uicturam ratione data. ni dissona corda 

despiciant humiles et subclita colla retractent. 

utciue fidis certae ualeant seruare colorem. 

12 4 deprensos multo conpellant pondere mulos. 

-300 putria portantes celeri molimine faiTa. 

quae ueteres lasso cohibebant tegmine sacci; 

13 o uinaque consuti multo cum uulnere foUes 

302 1 

Mico 

: 

Yinaque—folles 

Alchinius 

27() saxa| sueta 6' copacta C coherent ^46' conaerent 7> coercent tc 

277 aeqiiale Ji 27S quis C qui I. iocundus BC 279 discribit C destribit 

A descripsit B iure C 284 adque B uatis o> 285 que AC q. C 

286 y-estorum rat abscissff A adque Ji 287 at| au JJ i>-abatna C 288 uidito) 

cesos/. cessos C 290 calida i>' caelerantî conlodia 7)' 293 tropea o> 

294 praecibiis 7j adiunge 7> 295 adnecteye retêntem 7> 290 data 6' 

nisisona 7> 297 disjdciant oj corr.p 298 fidis CfidesZ fidei- 299 depren- 

sos 7> dfpraehensos 7> rupelhmt (' comjiellunt - multos 7> 301 ueteres] 

ueres C conhibebant /.* 302 (|U;e consna C multo C multnm L Mico

\^^ C y p r i a 11 i li e }> t a t e u

lesu Xau e 9,5 10., 

qiiamlibet inraensa contidant nube cateruae. 

nil pedes efficiet equitum nec tela ualebunt. 

3)30 falcibus et curuis armatas temne quadrigas. 

namque ego pallenti quatiam formidine gentes 

nusipiam fronte pari concurrent comminus l.ostes 

palantes tumida ualido cum milite caede." 

3 

: : 

169 

9 haec ubi cognouit, numerosum tendit ad liostem: 

335 namque Apaphum belli tenuerunt sede tyranni 

10 confestimque fugam dimisso milite sumunt. 

cetera turba uirum confusae stragis aceruo 

occubuit camposque inpleuit fusa patentes. 

11 nec tantum exanimes uincentum perculit ensis. 

o4U quantum praegelidi conferta ex grandine nimbi 

et licet hinc enses. hinc fulmina clara corusceut. 

una dies tantis non est sat longa triumphis. 

12 ergo hebetes cernens gladios et funera lenta. 

auxilium a domino princeps. quod sueuerat. orat. 

345 -Quamlibet extentis lux haec non sufficit lioris. 

tempora ni iubeas noctis se adiungere luci. 

sit nunc flamma uagi librato in pondere solis 

nec moueat tremulos lunaris circulus ignes. 

ut elementa, suis ceu nescia currere metis. 

350 ' tempora protelent. condensus dum ruit hostis." 

1.-5 auditur propere : sol sistitur et uaga luna 

o-")0| Mico : 

coliibuit faeiles utroque in cardine cursus. 

Protelo 

. 

Toinpora 

— 

liostes . alc. 

o28 coutidant : a ex u ut uid. C iiiilja' Ji 329 (tticiat /i (efticieut n) 

to-la 3oO fal/ribus 7i teuipue 7>'C' 08I namque| uaiu i^ :332 frouti /i 

coiiujiiiLis JJ comiuus C hostis C hort('s Ji 333 tuuiidu (sic) palaiitrs 

(pallautes J>C) (o corr. - 335 apafuui co e.r a-ivd) LXX nutuiii 

337 coufusa . 

buit Ji impleuit AC 339 enses A . 340 

aidetur p sedej caede - 

e re.s^-is aceruo 6' 33S oc eouferta p 

341 tiumiua C chorusceut A 

corrusceut Ji 343 cerues B 344 quod (;sueratorat 7> 

m 0)11. Ji 349 aelimenta BC elimenta A ceu C seu L 

847 librata A 

350 couseusus 

Mico «lum om. Mico liostes /> Mico 352 conliiljuit .4 coibuit li 

utmsquo ^f

170 ^ y P 1' i '^ ^* i ^^ *-' p t a t e ii c h o s 

k; iiec miiiiis et reges. quos concaiia saxa tegebaiit. 

18 obstricta ceriiice palaiii consistere iussit. 

^-555 24 undique tum positis concurrit ludaea telis 

inpressoque genu conculcat colla gementum. 

26 ilicet exsangues crucibus figuntur in altis 

pendentes. donec sese nox reddidit atra. 

27 tum suspensa uirum deponit corpora ligno. 

3G0 quae super adgestis onerantur saxa ruinis. 

29 liis actis properat bellator subdere Lemnam. 

rJO grandaeuosque necat. pueris nec defuit ensis 

nil penitus tota permissum uiuere gente. 

31 inde petita Lachis prostratis moenibus ardet 

-)Br) 83 rex etiam populi capitur ferroque necatur. 

3t< Dabira quin etiam. ]>ari])us coo])erta ruinis. 

extincta legione perit socioque tvranno. 

40 et qui dumosis liabuere in collibus arces 

aut curuas coluit ualles camposque iacentes. 

'>70 occidit. extinctis pariter cum rege mani]dis. 

11 1 ac dum cuncta fiuunt successu laeta secundo. 

labirus. acta uidens uictricis fortia gentis. 

ditia qui populis Asorum regna regebat. 

festinans liammam uicini extinguero Itelli. 

^>7r) cong]-egat eximios reges populosque feroces. 

quem Eoboamus adit propere Ma|che]donis ab aula ; 

et Somorus factusque comes Axinus in armis. 

2 ,s et qui Sidonia ductor regnabat in arce. 

Ceneritus Arabusque. quibus contermina regna. 

•:>8(> tirmabant aiiimos sceptri socialis amore. 

355 iudaea C iudea J. tellis B 356 inpressu B eoiiculcat B \>vo. 

eukat C 357 illicet yyr .358 peiidentis 7; donet (?) C 359 uiruni) 

aurum B 360 onerantur A lionerant BC 362 oTandeuos o. negat C 

363 gentem B mi. 364-546 desunt (nuUd in codice fenesfra) C m[-bii 

364 iêtit a laehis L petit Lachis - prostatis 7; 369 coluit ^ colluit 7>' 1^^ = ^ 

370 cum sege A 372 abirus L con: p g.Mites /. coir. - 374 fiamma B 

376 Eohoamusl an lobahus? machedonis L corr. p 377 axinus - axnus L 

37S et quis edonia 7/ arra.. A 379 .•incritus /. corr. /. aral>u^ r. aratus L 

: :

les u Nau e lOjs i2,t 171 

iuiigitur Eniadurus et qui coiiiuiicta Ghaiiannus 

\ rura colit ponto. uel qui primordia solis 

rubra uident. roseus cuni primum panditur axis. 

liis super adproperat lebuso adfinis Amorrus 

885 Cetius Eucheusque Pherezeusque sequuntur. 

qui deserta colunt squalentis deuia Thitsae. 

4 omnibus est animus stipata incurrere turba. 

exim quisque suo contorquent s])icuhi ritu 

liic peditum incedit legio densataque nube 

81M) (5 (luadriiugique ruunt ferrato milite currus. 

ut fragor ipse fuget nitentem commiuus liostem. 

7 at parte ex alia lesus nil territus instat. 

propter aquas ueniens Maronis nomine dictas 

s atque ubi cum lecto conscendit milite collc:n. 

89.5 desuper incurrens securum proterit liostem. 

omnia caede madent tellusque infecta cruore est. 

9 mox currus celeres subiectus deuorat ignis 

cornipedumque pedes gladio truncantur a''-uto. 

10 ipse regum princeps ferro dat pectus Asurus 

4un 11 urbs etiam totis procumbit subruta muris. 

14 communis hic praeda datur uictoribus omnis. 

12 24 bis denos hac pugna duces nouemque peremit 

unus ab astrigera signum qui sumpserat nula. 

11 2H protinus adscribit uates populoque uiritim 

4n:) 12 1 diuidit ablatas tantis ])ereuntibus urbes 

gentibus. obtentu positas et cardine terrae. 

unde rubet croceum uenientis fiamma diei 

404| P^xriiipla poetaruiii l'.)0 K. Mico: rrotiiiu.s -uintim . Alchiiiius 

HSl diauauuus A cliananis IJ 8!: 

891 cniinus 7> 892 aut 7>' 893 lu-opteraquas /> Maronis jv aro nis Jy 

894 adquc />' ///^ te colleni alm-issaeA 896 cede 7> 398 truncatur 7> 

899 asurrus 7> 400 urbis L 401 conniunus 7> onines 7> 402 hac| 

ac 7> 408 sumserat 7> 4(>4 protenus Exempla uatis 7. Exempla et 

Mieo. -40.'> rautis /> 401 flammca II 

: 

:

][ y o C y p r i a 11 i li e p t a t e u c li o s 

traiis aiiiiieni prisco lordaneiii noniine dictum 

nsqne sn])inatam Chebronis nomine uallem. 

410 Hermonium ad montem. uasto qui uertice surgit, 

3 atque ad Amar pelagus Cheneri et marmora giauca, 

sepositam et Phasgam dudumque Asedota uocatum. 

4 solus conpositis restabat praeda duellis 

Bassamum rector (Ocum dixere uetusti), 

41.') gigantum uirtute ferox, quos rector agebat. 

Astarota cui domus est et sedes in Aedra. 

() liuius terra datur tribubus sulcanda duabus 

et mediae, dum laeta placet atque her])ida uallis, 

Rnbenae Gadaeque simul sociaeque Manasse. 

42* t 7 cetera partitur sociis dux aequus in omnes. 

18 :> accedit regio qua Libanus exit in auras, 

(•) et mare Masrelatum fecundaque ^Sidonis arua. 

U (l-l- 4) Leuitas dominus uillarum nomine priuat. 

•22 Balamus occuinbit uentura edicere suetus. 

4l'^ 14- i; at sociu« semperque duci coniuncta Clialebus 

corda gerens. placido subnixus pectore fatur: 

-Nota tibi. ductor, animi sententia nostri 

tempore iam ex illo, pariter qiio uisere terras 

hostiles missi, cunctis pauitantibus unus 

4oO te socio exprompsi nil jiosse obsistere nobis 

tiuamlibet inmensi facerent noua beUa gigantes, 

stare deum contra nostraeque adsistere parti. 

nemjie tenes. phicidus ut nobis maxima (luaeiiue 

poUicitus fuerit senior ac sorte seorsa 

4:!"> liunc dederit collem mihimet cunctisque meorum. 

4i)x dinunn JJ (lirtain .1 409 creLrouis 7i 410 uaste 7>' 411 a.l.iuc 7>' 

ad Amar| Adamar - cheuieri A elieiiicri J> corr. j) nianuore /. corr. p 

g-lauca .1 faura Ji 412 uorataui Ji 413 couqôsitis li 414 ba.samum />' 

imlixore Ji 415 Titatum X Titanum - ajrr.p 41() sedis L cdra />' 

41s adque Ji 419 mannasse Ji 420 portitur JJ 421 .'xiit 11 

422 Masrefatum p masafatum A masefatum li 424 uentura-' dirores 

u.'tus Ji 425 a

lesu Naiie 12. 22.' 173 

et nuiic. quod belliim Enachina ex gente suiêrstat. 

cognata cum pube geram. non degener aeuo. 

1-4 10 etsi quater demis bis iam mihi uoluitur annus. 

12 ordinis esto memor sedemque adlega petenti. 

440 quam propriam teneant nati prolesque natorum." 

18 talia poscentem Chel)rono in colle locauit. 

15 additur et magnis haut decolor urbibus Ardoc. 

15 15 his actis properat Dabiram exscindere gentem. 

•• cuius 

opus suetum dociles conscribere fatus 

445 et elementa graues pueris dictare magistros. 

16 elicit ille uirum promissae ad foedera natae. 

,. prompta 

cui uirtus animusque in pectore praesens- 

63 omnibus interea populis seruire coactis 

lebusaea manus patriis non cessat al) aruis. 

450 Cliananno perstante domi tectisque jârentum. 

20 cetera ter ternis tribubus metata traduntur. 

20 2 Leuitis merito bis ternas segregat urbes 

8 perfugioque dedit factum noxale timenti. 

ne poena adficeret admissa piacuhi casu. 

455 4 quae proceres mandat librata expendere lance. 

ut facto grauiore reum nex congrua damnet. 

21 39 ipse quater denas Leuitis deuouet urbes 

fenoris exsortes. tum plebis consona uoce 

19 50 accipit Epliremum uentura in tempora collem. 

460 urbe super iuncta. mansit cui Thamnatha nomen. 

21 46 condidit hit cultros dura de caute paratos. 

de quibus obscenos dictu truncauerat artus. 

22 1 omnibus explicitis socios remeare uolentes 

486 Enachina p echina L ex g . 

s . ] in gentes upestat B 437 pu})e B 

degrne raeuo B 438 denus A denios B annis B 439 esto mnenior 

ordinis B adliga L corr. - 442 haut A aut B an Arboc? 445 elimenta 

B 447 prumpta X animos L corr. p 448 conactis B 

449 iebusea X cessit A 450 channano B 451 cetera terrenis B 

453 periugitiuoquae B 454 cassu B 455 lance A lana B 456 dam. 

\metB 457 deuouit urbisi> 458 foenoris i* plebes X co/r. 2> 459 effremum 

L 460 cuij qui B tamnata Lj 462 de Mayor e X obscenus B

174 ^ }' * ^ '^ ^^ ^ ^' *' 

1' t V a t e 11 c h s 

Tordaiiis traiis stagna uagi liis inbiiit orsis 

4()r» 2 -Grata iiiaiins nobis sanctoqiie electa tonanti 

fortibus e factis })ariles nieruistis honores. 

qiios (ledit omnipotens cunctis. qui collibus istis 

4 conposuere doiinis. et nunc remeate laetantes. 

illud pro cunctis re]>etens uos saepe monebo. 

47U 5 ut memores sitis. qiuinta uos cura ])erennis 

diligat omnipotens, dederit quae jnâemia uo])is 

et quae constituit sanctis facienda loquellis. 

noritis seruanda fore. quia uita perennis 

his quaeritur rebus. maneat si gratia legis 

475 inoftensa dei semperque in pectore degat. 

ergo deus dominusque simul timeatur. ametur 

uisceribus totis totoque e pectore nostro 

sic fiet. ut uestra pressentur sub iuga gentes." 

*12 (', haec ubi dicta dedit cuiictisque optando poposcit. 

480 3 illi iter incoe];)tum peragunt fluuioque propinquaiit 

conspicuamque locant turrito culmine molem. 

Jl quaetribubus ubi facta nouem monumenta patescunt. 

12 ceu domini inmemores cupiunt conlidere bello 

]?> ante tamen missi. certum qui noscere possent: 

485 Phineus legitur. Aaronis candidus heres. 

H atque decem primi tribuum meritoque locoque. 

If) (jui memores mandata simul procerisque patruiiKju»' 

euoluunt. maestis quamquam nil criminis esset: 

^Dicite. quae fuerit substructi cura sacelli? 

490 excideritne deusV sanctaene oracula leoîsV 

ergone deserto gentilia sacra tonante 

quaeritis et uiui functorum conditis aras ? 

4(35 .irratciinaimsl irrataus />' 466 effactis ii 4G8 composucre 7^ 

(lornusJv 470 quaiito 7i 474 quaeritur his ~ si|fii? 475 inoffensi;) 

incepta i litL statim delj B 478 ])raesseiitur B 479 obtandc. A 

o].tan(la7; 480 ille iter eoei.tum B 481 mole B 482—484 monumeuta 

l.ateseunt eeu d . i . e . eonlidere; helhj aiite tamen etc. B 483 collidcre A 

484 misi A 485 fiueus A finees B aronis B 486 adqu.^ B 

489 saruli B 490 sanc-taenrj n.- om. B 

: 

: 

: 

:

losu Naue 22,. 22,32 175 

V 

17 iiuniquid ]>ani(i dodit cuiictis iiioiiuuieiita Pliagorus, 

exitio iiiformi iiiisero damnatus iii ausu ? 

495 haec odio in gentes uiandant populosque patresque, 

duni belluni sociale parant atque anua resuuuint. 

19 nuniquid parua data sunt uobis iugera terrae. 

quae placuit uobisr' aut (si) producere fines 

ac proferre libet.de nostris suniite campis 

500 dum modo sidereo semper sacrata tonanti 

sit synagoga parens, nobis nec dissona distet. 

20 conmoneat sensus factum demeiitis Acbari. 

idola cum rigidis formauit mortua saxis. 

nonne malum praeceps contracti criminis egit. 

505 unius ob noxam populum qui perculit ultor?- 

21 illi bumiles blandis respondent talia dictis 

22 ,Nos colimus. qui cuncta pio sermone creauit 

quique uidet tacitis liaerentia crimina bbris 

nec opus, ut testes ad publica facta uocemus 

510 ipse deus nouit. quae causa extruxerit arara. 

27 nobis cura fuit condendae ad tlumina molis 

perpetuae. ut captae maneat testatio terrae 

ne quandoque fiant uenturae obprobria proli 

credentum sancti diuisa oracula templi. 

515 29 nescimus uanis oblata libamina diuis. 

ne uero. ne tanta pios dementia mutet. 

ut placeat quidquam. domino quod displicet alto ! 

illa nobis tantum mactare ac sternere fas est. 

quae sueuit synagoga deo libare perenni." 

520 :si his dictis manifesta fides placidique tribuni 

82 laudibus ornatos meritis liquere laetantes. 

498 fagubus L corr. p 

(an Phogorus?) 494 daiiipnatos B 495 iii 

gentes p ingens L ingenti tc 49G ad(|ue B 497 datae tz 498 aut 

si Tz si om. X 500 saerata : ta in ras. al. B 501 nubisj uubis k 

disona B, 502 eonnnoneat A demente saeliari li 505 quij cum B 

5 519 sinagoga A dno liberare B 

: : 

: 

:

j 7() C y p r i a ii i h e }> t a t e ii c li o s 

'23 1 interea loiigo imtes iani seiiior aeuo 

2 accituiii populuni nioiiitis fidelibus iiiplet 

,Cernitis ut. ciues. rae iam longaeua senectus 

525 ingrauet et niotu tardentur menibra supremo 

p, et nunc uel nioneo. uel. si non displicet. oro, 

ut uestra sit uita deus. lex. semper in ore. 

et quae praestiterit nobis cunctisque parentum 

patri])us. euoluat raeraori sententia fatu. 

580 4 nanique feras gentes. quaruni nunc regna tenetis. 

non gladius doniuit noster. non perculit arcus. 

sed dominus. qui signa pius agmenque praeiuit. 

praegrediens nosmet. quotiens fit comminus hostis 

5 qui populos tantos gelida formidine raissa 

535 subdidit ac reges uoluit succumbere nobis 

(luique parans uacuos nostris cultoribus agros 

post bellum atque arma feras prorumpere iussit. 

ut reliquam parteni conductis morsibus essent. 

ergo agite et pontum siccatum discite uobis 

540 insuetoque niodo fiuuiuni sistente meatu 

concretum. tenuis si nondum desuper unda 

stringitur in glaciera calidum durata per aestura 

ut deus inraensi per saecla ingentia facti 

ax'ipiat nieritas laudes. dum consona plausu 

545 lingua canit nil esse deum subliniius uno. 

G pergite. quo ducit docilis sententia legis 

7 ne uariis actus sub flexibus ambitus erret. 

24 14 idola nulla uirura deuicta ex gente supersint. 

sit dominus uobis deus arduus et deus ingens. 

522 uatib; L 528 iin})let A 525 et om. L add. - ardentur corr. p 

subpremo B 527 /'. uestro p 529 patribus J parentibus B 530 fera i> 

texTiVis B 532 que praeiuit tt qui spreuit A quis preuit B 533 quo- 

ties A quoti/ es B conminus B 535 subdita greges Z corr. - 

536 culturibus L 537 atque A adque B postque - 

538 morsibus 

essent abscissa A 539 discite - dicite L 541 tenuisse se nondum X 

corr. p 545 an deo '? sublimius. Vna Pergite :: 546 docili L corr. - legi - - 

547 ah /lac u. C f. 

lesu Naue 23,«— 24,3u 177 

550 15 qiiod si cassa placent et mortua numina corcli. 

dicite. discedam. noceant ne uana colentes. 

eligite. o cuncti. quae sunt accommoda uobis. 

deserit omnipotens refugas longeque refutat, 

9 qui sub pestiferi quondam monumenta Balacis 

555 omnia laeta magis uati despondit amico. 

adspice. quae teneas. quam fortes fuderis hostes 

et quam magna deus cunctis fidelibus addat. 

hunc colite et ualidas legi conectite mentes." 

16 consona respondit populi sententia uati: 

560 „Accipe. magne ducum. quae sit fiducia nobis; 

illum, Mliacis qui nos educere terris 

dignatus. colimus solumque agnoscimus omnes 

esse deum caeli terraeque et marmoris alti, 

17 quo mandante maris patuerunt aequora Kubri 

565 et qui signa dedit nostris percongrua uotis. 

18 qui gentes nostris subiecit gressibus omnes.'' 

haec ubi disseruit populus fidelia fatu. 

26 pagina sanctificis legitur laudabilis orsis. 

ipse senex cautem terebinthi in codice ponit. 

570 ut sit perpetuae testis noscenda fidei. 

29 expletis igitur uitae dux optimus actis. 

cuius uita fuit centum distenta per annos 

30 atque decem. functus merito dat membra sepulchro 

Ephremo in colle. fuerat qui sedibus aptus. 

553] Mico : Disserit—refutat . 

Alchimus. 

551 neceant neuana oj corr. p ne cernam uana - 

552 elegite L 

acconmoda B acumoda C 553 disserit L Mico refugas co Mico 

(refugat cUterior coclex Miconis) ciuae A 554 jjost Balacis pauca 

deesse uidentur - 555 despondit C des ponit X 556 aspice w 

tortis f. hostis L 559 populos L populus C corr. Mayor 

uati (J nati L 560 magna C nostri r^ 562 dignatur t: 

564 equora L 566 subiecit nostris co corr. KBecl-er 567 deseruit L 

fidelio L 568 laudabiles L 569 cautemj autem B terrebinthi B 

caudice C 571 uitae] ductae Lj 574 efremo C efromo B ephremo 

in coll alisumpta A 

(^ypr. poet. XXIll. 12

178 C y p r i a n i h e p t a t e u c li s 

575 iustitiae ob meritiim nulli defletur amico : 

cultellos tantum proceris iunxere fauillis. 

circumcisa quibus fuerat ludaea iuuentus. 

32 ossaque in Sicimis losepi inposta quiescunt. 

in quibus et membra fuerant tumulata lacobi. 

580 33 post hunc terrenos linquit Eleazarus actus. 

ergo uiris tantis post acta insignia functis. 

gentiles populus cultus atque idola sumpsit. 

defugiens dominum terrae dominumque caelorum. 

37 subditur Egiomum quae propter facta tyrannis. 

585 atque quaterdenos uixit captiuus in annos, 

575 deiietus (7 576 eultellosj eoltellus ^ collectus 7i 577iudeajB6' 

578 iposita C 580 linquid C 581 postata C post acto L corr. p 

post tanta rc 582 populus : us in os kcI os in us A us in os corr. B 

adque B 583 difugiens L diffugiens C corr. p 584 quae (q. C) propter 

a» propter sua t: tirannis B 

FINIT lESV NAVE : 

^ 

ITEM INCIPIT LIBER IVDICVM •;• C 

Explicit metrum lesu naue B Explicit metrum /. A

IVDICVM. 

1 1 X ostqiiam conspicuo lesus decesserat actu 

recldideratque deus famulum post bella quieti. 

confestim ludaea tumens sibi poscere regem 

incipit et dominum. quae sit sententia, poscit, 

5 ut Chanana manus, quae nondum subdita bello 

aemula pugnaci uersabat corda tumultu, 

suesceret imperiis excusso accedere ferro. 

2 3 inditur his ludas, qui fratre cum Simeone 

4 inlata extinguit confestim pugna Chananos. 

10 cum quibus admixta sternuntur caede Pherezi: 

milia ferme decem fuso cecidere cruore. 

5 ipse caput belli, magnorum causa malorimi, 

dux fuit et princeps Donibezecus : aberrans 

6 corripitur meritasque luit pro crimine poenas. 

15 nam manibus pedibusque simul sine more recisis 

7 uberibus maeret lacrimis. quos non habet, artus, 

quosue gerit, simili dum perfurit inprobus actu: 

septuaginta prius truncarat corpora regum. 

ergo dedit poenas. quas fecerat, et mala pendens 

20 congrua decessit Solvmis regnumque reliquit. 

8 ipsa etiam leru capitur flammisque perusta 

concidit. ingenti propere conuulsa ruina; 

18] Aldheliniis ad Aeircium (p. 244 G.; : „libro ludicum : „Septua- l—dAJJC 

ginta—regum." (cu = ABC 

/|9 Feiper, k Fitra , qui uln idem inuenerunt, nullum signum 

adpositum est.J 

NAVE : 

INCIPIT METIiVM 8VPEE LIBEVM IVDICVM L FINIT lESV 

^ C 

TTEM INCIPIT LIBEE IVDICVM ; 

1 posquam C 5 chanana AB"^ channana B^C quae]

I g( I C 

y !• r i a n i li e p 


10 post Chebroiia riiit et Clianaiiaea iuuentus. 

quae iuga celsa tenet surgentis in aetliera terrae. 

2o 11 Dabira post capitur trepido fecunda duello. 

praescia doctiloquae numeros euoluere linguae. 

12 quoque magis celeri lapsarent moenia casu. 

obtulit. ut tlialamis natam coniungeret Ascliam 

Chalebus genitor illi. qui fortibus armis 

30 arduus obliquas uertisset funditus arces. 

18 ilicet incensus promissae ad coniugis usum 

Gothoniezelus. proles laudata Genezae 

atque ubi perfectis conpleuit gaudia uotis. 

accipit emeritam grandi cum dote parentis. 

35 15 nam praecelsa dedit et collibus ardua curuis 

iugera. et optatos lympharum praestitit usus. 

ic, dimissi properant Plioenicum et moenia nota 

linquentes solas heremi scrutantur harenas. 

deueniunt celeres. ubi concitus explicat alas 

40 auster et umbrosis obducit sidera nimbis. 

tit domus ambobus. Aradam quam nomine dicunt. 

atque Amalec placitis adscita adiungitur aruis. 

17 inde petit ludas Sephetam cultore Chanano 

et domitam tristi conpellat nomine terram. 

45 esset ut extorris et semper facta seorsa. 

18 solam non potuit sceptris subiungere Gazam, 

Ascalon atque Accaron, nec lines subdere Azoti. 

19 ipse deo fidens dominoque adiunctus aeterno 

successus bello faciles capiebat in omni. 

50 possedit montem. curuam quia subdere uallem 

20 non ualuit. forti fuerat quae uota Chalebo. 

23 thebrona C 2() numerose uoliiere C 27 quodque C con*. p menia C 

cassu C corr. p 29 lurtibus Mayor furentibus C 30 obliquus C 31 illicet C 

32 Crotoniezelus C corr. p ]irolis C 83 copleuit (ef uhique co pro con) C 

36 linifarum C inter 36 et 37 unus et alter uersus excidit ; dimissi sc. 

filii Cinaei, coynati Moysi. 37 foenicum et menia C 38 linquente C 

heremi C 40 aucer C 43 sefetam C cultores liannanno C 47 Azoti ir 

loeti C .51 quae fuerat C 

;

T u d i c u m l,i - 1,34 181 

22 his actis losepa cohors ciim uindice luda 

Bethelam properant pugnaci excidere ferro. 

23 Luza prius fuerat, mutauit tempore nomen. 

55 24 hic cum terrifico uallassent moenia coetu, 

egressum casu quendam capiuntque rogantque. 

ut doceat urbis aditus. quibus agmine denso 

intrantes ualeant ferratas frangere portas. 

25 merces prima fuit iuueni deposcere uitam. 

(30 quam meruit patrium gaudens conuellere uallum 

proditor. occulto penetrans sua moenia furto : 

dum redimit sese. cognatam uendidit urbem, 

26 ac post interitum sociorum ad iugera Cetae 

auolat et patriae de nomine construit aulam. 

(35 27 at parte ex alia Manasses praedia Bethsae 

non tenuit. Scythicis fuerant quae capta colonis. 

nec Tanacam natasque suas, nec culmina Dorae, 

nec Balaam nec quae sunt iuncta (his) arua Madogi; 

his quoniam suerat Chananus sidere terris. 

70 30 qui solus cunctis ludaea uindice captis 

emeruit medius patrias non perdere sedes. 

commoda perpetui solitiis praestare tributi. 

33 is tantum, quem Midsa fouet. quem cultio Bethsae. 

inmunis nullum uectigal praestitit hosti. 

75 34 nec minus intrepidus, dum bellum temnit Amorras. 

exturbat subolem Danis ferroque cohercet. 

turgenti quoniam molitus degere colle 

non dederat faciles ad subdita plana recursus 

incoluit montem, quo plurima turba ferarum 

80 pulluhit et uario proterret murmure saltus. 

52 iudice C corr. Mayor 55 hii C 56 cassu C rogvnt (?; C 

62 cognotam C 63 Cetae] c&ee C 65 betsae C 66 scithicis C 

quae] q. C 67 natas jj nazas C 68 Balaam p abalam C his 

add. p om C 69 channanus C sidere] tidere C 70 iudaea A -r. ^r.^ 

iudea B iudeo (litt. u non prorsus certa) C 72 conmoda B 73 liis C ABC- o> 

midsa B midfa C idsa .4 betsae C betthsae B 74 uictigal B AB = L 

75 tempnit co amorras L amorrus C 76 sobolem co conhercet L 

77 colla A 80 pollulat L proterrit L 

;

I §2 C j p r i a 11 i h e p t a t e u c li o s 

35 exini fusa maniis redeiiiiteiii coiicipit iram 

milneribiisqiie accensa snis pngnacior exit. 

ac modo nictorem snblato nndat lionore 

inpositumqne iubet uectigal pendere Amorreum 

85 magnaque terrarum multatum parte coliercet. 

36 nam qua plana iacet grauidae telluris Ydomea. 

scrupea quaque tument pendentis saxa Crabinae. 

omnia uictor liabet, subiectum seruitus urget. 

2 1 haec inter dominus contractas concutit iras 

90 et iubet aetheriis famulnm descendere regnis, 

qui memor aeterna domini depromeret orsa. 

emicat ille uolans. Clautlimona ex Galgala uisens. 

Bethelam ueniens, in qua ludaea iuuentus 

dulcia sopitis adsumpserat olia bellis. 

95 gentilos ueiiei-ata deos. profanaque tura 

sculptilibus dederat iam dudum noxia saxis. 

ergo liis adgreditur dictis teri'otque timentes 

^lnmemor imperii rernmque oblita tuarum 

qno. ludaea. ruis ? uel quae nunc numina iingis ? 

100 quaeue superstitio est terram praeponere caelo 

iictilibusque deis uesano adsistere ciiltur 

quo abiit. prof^ma. deus. qui dura gementem 

Niiiacas inter gentes Pliaraone tvraimo 

per mare diuiduum. heremi per torrida saxa 

105 exhibuit tantasque dedit tibi cedere gentes. 

ut uictrix totisqne simul perfuncta duellis 

82 qne a(kl. C om. L pugiiatior (o exiit L 83 rAida (' 84 impositum 

C 85 multarum C couhercct B 86 grauide AC tellurus L 

ydomea L ydeme C 87 quamque X ''quaque B) qq. C CraLiiiac nel 

Acrabinae j) chal)ina 90 aetlieris C- discendere ignis Z 

1)1 aeterni ti 1j2 clihiumonia L chlaimona C cun\ p ax p et to uicens C 

93 bethela oi corr. ^; uenens /> iudeal>'(7 95 uenerat adeos C 96 sculptibusJ^CscultibusJJ 

97 adcreditur w 98 ruarum 6* 99 quodJ^ iudea ruis C 

iudeae aruis J^ 101 dehib C 102' abiit (' 103 Xiliagas Ji Ailiacas (' 

faraonc C faraom^s AUi 104 herimi B^ serimi C 105 exibuit A 

que A redere C caedere - 

:

ludicum 1,34-2.15 183 

difflueres, alios ritiis et sacra dicares. 

qiiam quae sidereae dederat tibi regula legis. 

ecce tenes terram, uatibus iurata sacratis 

110 quae fuit atque datur lectae per saecula plebi. 

2 testamenta mei non sunt iam cognita uerbi. 

quo mixta populis gentilibus ac male suadis 

exoras mutos, fabrorum pignora, diuos. 

quin potius uestrae fuerat res congrua uitae 

115 omnia conterere fictosque auertere cultus. 

3 sed quia nulla meis data est fiducia iussis. 

uictis regna dabo ; uos rursum sub iuga mittam. 

ut similes sitis diuis, quos creditis esse." 

4 quae postquam ludaea dei mandata recepit. 

120 uertitur ad gemitus et tristia pectora tundens 

uberibus lacrimis ueniam rogat; nec mora uotis 

uUa fuit. sanctaque dei per templa petentes 

prosequitur pietas. quae maestis laeta resignat. 

6 dispersus igitur populus ad nota recursat 

125 5 tecta libens locoque dedit plorabile nomen. 

* 

1,3 Eursus corda labant. redeunt ad crimina sueta 

Bachalimque colunt; domino per talia laeso 

14 sustentant meritas mentita ob numina poenas. 

subduntur dominis.quos uicerat— heu dolor atroxl — 

130 15 nec miseris quoquam respondet conscia uirtus. 

107 di frueres L 108 quaque L quaq. C sidereae Mayor sederae A 

sedere B si daere C 109 tenis o) uatibus u> patribus tt 110 ad- 

que B lecta oj corr. p laeta u secula C specula B 112 quo| 

quod 7c gentibus o> 114 fuerant oj corr. - litt. ua uitae in ras. 

al. nt uid. B 115 auerrere C 116 nulla eis B fidutia L 

117 uinctis B sursum o> corr. - 118 simile B diues w 121 gTogat 

B 122 s~c3e dei (om. que; C petentes C petentis A 

tenentis B 123 mestis o> 124 notas B post 125 interciclit de morte 

lesu Naue narratio 127 bachalem C bachilem L corr. p Isesso C 

128 sustentant C sustant X nomina L penas C 129 uicerat p) ui- 

cerant oj uicerunt tt heu p 

corr. p 

qui oj 130 miseriis X meserus C respondit tu

-[ ^^ y p r i a 11 i li e p t a t e u c h s 

16 lenitur mox ira dei proceresque creantur. 

qui male praecipiti populum rapuere periclo: 

19 his quoque despectis rabies consueta resurgit. 

8 6 nec solos sociant ritus : consortia miscent 

185 intonsosque dicant lucos arasque reformant. 

nec tamen inlaesa procedunt lacta: premuntur 

8 seruitio regemque tremunt Acliusa Eathomum. 

qui tum iura dabat. geminos qua diuidit amnes 

insula ab Assyrio disiungens limite Persas. 

140 subiectos cohibens annis redeuntibus octo. 

9 tandem congemuit merito ludaea reatu 

ac dominum prostrata rogat: qui fractus amico 

numine restituit trepidis solamina uitae 

nam missus saluator adest populoque salutem 

145 exhibet ac maestas deterget pectore curas 

bellator. Ceneza satus, Gothozelus heros. 

Chalebo cum fratre uigens. sed iunior aeuo. 

10 spiritus hunc domini uirtutis dote cluentem 

extulit et celsa sublimem sede locauit. 

150 hic ualidus lidusque deo discrimina uictis 

abstulit et regem pauidum seruire coegit. 

11 talibus in rebus multos ludaea per annos 

eualuit nullique fuit obnoxia fraudi. 

sed postquam princeps decurso tramite uitae 

155 12 decubuit, ritus ueteres plebs laeta reformat: 

tempora mutantur bellumque et seruitus instant. 

concurrunt populi, quos rex Eglonus agebat. 

IS Ammones Moabique simul fortesque Amalechi. 

1:32 precepti A praecepit B 133 hiis B dispectis L 134 solus L 

socians L ritos C 136 premuntur] pmuer C 137 ratomum L 

138 dabat C dat X afmes B 139 insola u> assyrios C asyrio X 

Assyriis - disiugens B 140 conhibens L annis C animis L 

141 iudea BC 145 hac C inestas X 146 belatur L Ceneza j) 

gezea C zezea L 147 calebo L 149 extolit B 151 conegit L 

152 iudea C 154 decurse tramitffi C decursa etramitae B decursa i% 

tramite A corr. Mayor 155 h?ta BC 158 quae A^B 

:

I u (1 i c u m 2,15 3,24 185 

Hebraeamque aciem ferrata grancline fundunt. 

160 ipsaque Phoenicum uictores sceptra reuellunt. 

deduntur proceri, qui mortem euadere quaerunt. 

14 perpessique decem dominos ac messibus octo. 

15 bis inflexa malis natio. quae fecerat. horret 

deposcitque deuni, qui solus crimina donat. 

165 ilicet adlegitur. qui sceptrum sumat. Aotus 

hic utraque manu conitens robore dextrae 

degenerem nullo sensit sub pondere laeuam. 

16-18 is cum uictori sociorum munera ferret. 

ancipiti giadio furtim sub ueste recinctus 

170 admissusque, dehinc regem subnixus adorat 

inualidum : nam membra toris uacuata lababant 

in tantum, ut modico posset procumbere culsu. 

19 adfirmat superesse sibi, quae dicere uellet 

confertamque rogat comitum discedere turbam. 

175 adnuitur, mediaque sedens dux barbarus aula 

20 surgit et admotus toto se corpore iungit; 

ac postquam longe fidorum abscesserat agmen, 

21 eripit a femine giadium. quem ueste tegebat. 

22 perque uterum regis capulo tenus abdidit omnem. 

180 proripit hinc sese ferrumque in uulnere linquit. 

23 limina concludens proceris postesque superbos. 

24 at famuli dominum, prodire ad munia suetum. 

mirantur tacita solum consistere cella. 

uentris onus forsam subducta eifundere ab aliio 

185 secretum, sociae dum uitat lumina turbae. 

159 haebraeam L aebreaiii C 160 quae L fenicum cu 161 q.ft C 

credunt L 162 decim X messibus p mensibus (o 163 hiis imfiexa C 

quaej i{. C 165 illicet (o AotusJ actus A 166 huc C robure L 

167 degenere L ponere A leuam BC 169 subuertere cinctus (o 

corr. p 170 atmissus C 172 modice X culsu L pulsu C 173 attirmat 

C uellit X uelit C 175 Dinuitur 7> 177 agmen ahsumptiun A 

182 at| ad B 184 forsam B forsa AC subducte fundere Lj 185 socie (o 

lumine C post 185 Aodi fuga excidit 

:

2 g(-; C y p r i a n i h e p t a t e ii c h o s 

27 iamqiie iiiemor facti socios in bella lacessit 

terribilesque tubae sonitus permiscet Aodus 

2b raptim signa mouens lordanis litora claudit. 

ne quisquam breuibus ualeat transire fluentis. 

19U 29 cumque decem duro fudisset milia ferro. 

reddidit amissum sociis nomenque decusque. 

30 exin bella silent. nullum dant proelia motum 

bisque quater denos cessarunt tela per annos. 

81 post liaec Semegras parili uirtute superbus 

]9d ludaeos rexit populos clarosque reliquit. 

4 1 sed diim securis pascuntur gaudia rebus. 

fastidit gens torua deum cassoque precatu 

numinibus miseris. quas uicit. consecrat aras. 

ergo exercentur poenis et crimine digna 

2(>n 2 supplicia expendunt. labinus regius heros 

Cliananaea manu ex Asuris pube coacta. 

Sisnra militiae ductore et principe pugnat 

8 ferratnsque acies nongentis curribus implet. 

et licet inmensas fido trahat agmine turmas, 

2i)') pliis teiror quaesitus agit: namque axe uolanti 

quadrupedante putrem sonitu quatit unguLi campum. 

uinciintnr Solymi passim grassante Chanano 

bisque decem ducunt per tristia quaeque decembres. 

4 temipore non nlio prophetis Debbora regnat. 

21 clarus J. 

reli(|uid J 197 cpiae A precatu A pretatu B 198 uumenibus C 

(ûas 0) «luac - 

199 paenis Ji 200 lierus L 201 chanannea C 

chaiuiuea L ch-am auu B ex Asuris ^; iasuris (o couacta X 202 sisarra 

7. 203 nou geutes L 205 quassatus - 207 solimi AC passum A 

solimparsum 7> chanauuo AC ^ha uauo JJ 208 decim L tristitia L 

deccmbris J. 209 protetis JiC d(_'bora 7 210 coniux 7. metibile o. 

f/>Mu Betliek^ (av7. ;ji-ov ]>7/.{K-}. 7.A'A'; .^ sedis .o 211 populus addinis 

cLadicae C 

:

I u d i c u m 3.i-7 5.» 187 

euoeat haec procerem Baracuui ex urbe Cadessa 

et monitis iubuta dei bis milia quina 

Sisareos maudat cuneos consistere contra. 

215 8 ille timet sociamque rogat in bella proplietin. 

nescius ingentis coepti sibi defore palmam. 

si pariter ad castra uocet. cui gloria prima est 

9 at mulier solo sexu noua munia sumit 

10 delectasque mouet per barbara culta cobortes 

220 7 Cisonem ad iluuium. ueniens qui gurgite prono 

saxa rotat ripasque tumons euincere gaudet. 

14 iamque intra iactum teli uenere pbalanges. 

cum dominus. cui uirtus inest. qua sidera mutat 

quaque tremunt terrae. qua fulmen nubi])us ardet. 

225 qua mouet incertum refugo molimine pontum. 

1.", terrore inmisso Sisaram fugat; is male praeceps 

dimittit currus et deuia quaeque capessens 

casurau] medio liquit certamine pubem. 

19 conpulsusque siti. pedibus nam fugerat hostem. 

230 18 pocula loelam poscit: mox pellis opertus 

tegmine femineo estinat uiuere dono 

21 sed laudem loela uolens fastidit inertem 

perrumpitque uiri properans caua tempora pab». 

qui gelido captus leto fluitante cerebro 

235 exspirat tenuem transfixo uertice uitam. 

5 1 tum psallunt proceres simili sermone tonanti 

.3 ^Quisque cluis regno, magnas qui temperas urhes. 

qui satrapes uel sceptra geris a rege secunda. 

procuruus uenerare deum. da digna perenni 

212 cadersa X 218 iniLuta C 215 profeteu C profetent B prophetent 

J.' it eras. in flneA^J corr. p 216 ceptis X ceptis C 217 uoce X 

218 AtJ Aut L 219 dilectas m conhortes A^B 220 iurgite L 

222 teli] laeti X loeti C falanges cn 224 qua ante fulnien| q C 

qua L 226 imisso C sisarram X fugatis (o male pceps in ras. B 

227 diuia Z capersens L 228 cassurarn (o 232 incrtem : ertem 

in ras. B 233 timjôra (o 234 gilido L gelidido C laeto X loeto (' 

fluit ante co 230 sallunt L tonant L 238 septrageris B septrigeris A. 

239 da| da (' perenni 7> parendi C (an parenti?) 

: 

: 

:

.88 C y p r i a 11 i li e p t a t o u c li o 

240 caiitica; iiani aliiui dominus te cogere non uult. 

qui terras, qui saxa quatit. qui flamine pontum 

emouet et tonitru nigrantia nubila sulcat, 

exiguis qui celsa leuat. qui grandia mutat. 

dulcisoni cantate chori. coliesque nemusque 

245 responsent laudesque nouet tinnitibus

1 11 d i c u m 5.S 6^20 189 

8 fiectitur ac uateiii mittit pia iussa ferentem, 

ut tandem memores rerum bellique recentis 

265 respiciant dominumque colant, qui numine dextro 

dilectum Pharia populum reuocauit ab urbe. 

ne rursus, uetitis adolent dum altaria flammis. 

non semper faciles incurrant numinis iras. 

11 nuntius inde dei sub quercu sedit amoena 

270 et Gedeum, dum farra terit. his uocibus urget: 

12 „Heia age rumpe moras ! 

dominus 

te sumere iussit 

sceptra. quibus ualeas populum subducere fraudi.** 

13 ille docet dominum mordacibus undique dictis 

infensum tristes nimium librare ruinas; 

275 quin etiam populum, nullo iam milite. fessum 

seque parum fortem non posse insistere bello. 

14 16 urgetur seruire deo. qui robore celso 

17 multimodas acies inuicto numine terret. 

19 adnuit imperiis sanctumque ad prandia poscit: 

280 aedulus eligitur, solo qui lacte refertus. 

mollior et cunctis. errabat nescius herbae 

azyma mox niuea de poUine facta locantur: 

20 haec iuuene admonito uicino infundere saxo 

21 ipse manum tendens summo de uertice uirgae 

285 contigit atque uirum medio sermone reliquit. 

22 ergo ubi dispexit Gedeon dominique ministrum 

ante oculos uolitasse suos pia mente reuoluit, 

24 continuo domino sacratum suscitat altar 

atque loco nomen posuit Pacemque uocauit. 

290 25 nocturnis monitus uisis gentilia templa 

263 iusa B 265 nomine L 266 dilecti C faria 0. 267 dum om. C 

270 urguet C 272 fraudi L fraude C 274 infcssum C trites L 275 populo 

L 211 urguetur B 278 nomine L 280 aeludus w elegitur L 

laete (laetae A) refertus X lacter effertus C refectus tc 281 moHor L 

cunctiseruabat C herbae oj 282 azima AC azema B 284 tendeng 

jp tenens oi retinens 7: 285 contingit- sermon del. A contingit B 

adque B 286 ergo-dominique m del. A 287 ante pia m 

clel. A 288 continuo-sacrat del. A ahor C 289 atque loco del. A 

290 nocturnis m del. A 

:

\ 9Q C y p r i a 11 i li e p t a t e u c li o s 

' 

subruit et lucos alta ab radice reuellit. 

27 ac ne profanus genitor contraria ferret 

iurgia. per noctem tacitus male condita uertit. 

-26 28 constituens iuuenem subuersa ad templa iuuencum. 

295 28 quae postquam conperta patent subitaeque ruinae 

flammarunt animos, auctor per moenia facti 

29 quaeritur et lucos Gedeon strauisse docetur. 

30 poscitur ut dedat loas pro crimine natum. 

81 qui renuens diuos memorat sibi uindices esse 

30U et debere sua. si sint uiuantque. tiieri. 

34 spiritus hic domini Gedeonem ad proelia firmat. 

classica iamque sonant, dat cornea bucina signum. 

37 oratur dominus. canenti ut uellere lanae 

caelestes fiuitent nocturno in tempore rores 

305 38 nec mora. permaduit ac peluem pressa repleuit 

inde aliud posuit rursus, terramque madentem 

sicca pruinosos nec sensit lana liquores. 

7 3 additur his aliud. bis dena ut milia plebis 

atque duo iubeat rursus remeare timentum. 

310 milibus inque decem certandi ut summa locetur. 

4 lianc etiam monitus minuit. ne turba coacta 

robore fida suo domini non cerneret arma. 

5 ut iuuenum princeps aciem deducit ad amnem. 

atque canum ritu fluitantes lambere lymphas 

315 praecipit. ut socios kietae uirtutis haberet. 

6 ter centum placuere uiri: nam cetera turba 

291 subruit et luco del A 292 profanus] litt. fai del. A 293 condit' C 

295 pallent a> corr. p 296 menia BC 297 lucus L 299 rennuens w 

uendices C 301 hicj liuc C praelia^ plia C 302 clasica L 303 canentii 

candenti C 304 fluuitent L 305 praessa^ pssa C 306 terraque madenteTz 

307 nec p non co 309 duo L duci C 310 deeim L 311 conacta A 

cacta^ 312 cernet^ 313 utj aut Z at 6' ampnem C postU^ exciderunt 

pauca 314 fiuitante L limphas C limfas L 815 praecepit B 

laetae X letae C lectae - 

: 

:

ludicum 6,.o 7,i6 191 

palma| moiistratos non sumpsit languida gustus. 

7 in sedes] reditura suas ceu nescia pugnae. 

8 hoc fretusj cuneo bellum tot milibus infert. 

320 quot numer]are uiri nequeunt. quibus arte magistra 

porrectis] mos est digitis concludere summas 

12 hinc] acies equitum mixtis peditumque maniplis. 

illinc] innumeros torua cum mole camellos. 

10 at Gedeo]n properans famulo Pharane sequaci 

325 hostica] castra petit ac nocte obtentus opaca 

13 degredi]tur. lustransque situm mentesque animosque, 

audiu]it socio narrantem somnia quendam. 

quae m]ale sopitus sensu uigilante notarat. 

namque] uidebatur panem sibi uisere uolui. 

330 hord]ea quem faciunt quotiens frumenta negantur. 

et ua]rios glomerare modos per castra, per agmen 

donec] per media uenit munimina ualli 

et penitus] regis inuasit pondere sedes. 

14 haec] ostenta uiri cecinerunt sanguinis esse 

335 augurium] linemque ferunt uenisse Madiae. 

15 hinc] postquam dominum iuuenis ueneratus abiuit. 

somnia] tum conperta uiris sublimior inht 

16 soluere, ia]mque manum trino mox agmine ducit. 

317 sqq. primas multonun uersuum iioces archetypus librorum ABC 

non hahehat : lihraril lacunas non inclicant ; minio scriptae initiales 

litterae in C . pleraque suppleuit ti qtii uu. 317-352 ecliderat Spicilegii 

Solesmensis t. I p. XXXVIII. 317 Palmap Lymphae :r monstratus J. 

raonstratur i> 318 redditura i 'd>l'^ suppl. pimiext B S20 Qnot siipjjl.p^ 

QuaeTC Are uiriiBellare uiriOnequeant C 322 Hinc p Tot tt^ aequitumi^ 

1 

323 Illinc p Insimul - cum] cu L camellos L (came los B) camelos C 

324 Inproperans o) siippl.pfsiYSine (o 325 obtentus L obtectus C 326 Egreditur 

C corr.p Ter L Ingreditur - 

327 Audiuitj it BC id A socia L 

narrantes omnia (omni B) L 328 Male C Ale L sense C noctarat C 

noctaret L 329 Namque sup2)l. p Ipse u 330 quoties (» 332 modia 

ut uid.C anM-ddii? 333 Et penitus p Et praeceps k reges L pen- 

dere L 334 cecidert C cicinerunt B 336 dominumj dns C ueneratus 

iuuenis (o corr. p 337 imfit B 338 Soluere p Dicere tc laq. C 

Inque L amine L 

: 

:

j C)0 C y p r i a n i h e p t a t e u c li o s 

cornea] tela tubas manibus et lampadas indit 

340 17 exemplumque suis sese iubet esse laborum 

Ib projraentesque deo grates primordia pugnae 

edjere. ne desit dominus, quo principe uincant. 

19 iam| uigiles prima noctis mutauerat hora, 

20 cumj rapidi incurrunt portis clausasque reuellunt 

345 serras at]que tubas uentosis flatibus implent; 

hyd]rias inde rotant. magno quae pondere quassae 

dissiliunt. saltusque cient atque aere canoro 

dant sonitus fractasque leuant ad sidera uoces. 

agmina flammarum laeuis protenta coruscant 

350 et noctem multo radiantes lumine uincunt. 

21 quo fremitu concussi animi. mens territa cunctis 

qua data porta, ruunt et territa castra relinquunt. 

24 mox omnis ludaea coit sequiturque palantes 

pars fontes riguos ac raucos occupat amnes. 

355 ut dispersa metu sitientibus arida uenis 

hostica turba ruens custodum incurrat in arma. 

25 nec tanti cecidere doli; namque agmine prono 

Madiae proceres ueniunt Orebus et Axes 

inphicidi. ferrumque simul pro gurgite sumunt. 

360 8 1-3 et licet inuidia uirtutis torserit illos. 

qui procul afuerant communi et laude carebant. 

attamen eloquio Gedeon et supplice fatu 

leniuit. quod bina ducum monumenta tenerent. 

5 Soccodum post bella dapes dum poscit amice. 

339 Cornea r. tubasjt^ turbae (o tubae t: 340 excmpluni nou deest «> 

341 Promentes p claniantes r. 342 Edere p Abere C Ere L Pendere - 

343 noctes (J ora C 344 incurrant C incursant t. portisq A 

345 Serras p Postes tc Atq. C Quae L flatibus C uentibus X 346 Eias L 

Pdgas C quaej q. to pandere X quasse cn 347 disiliunt L adque L 

aera oi 348 sonitus| scs C 349 leuis oj choruscant C 

354 riguosa craucos A anipnes B 357 ammine L 359 In- 

placidi 2^ Nil plaudi oj Nil pauidi r. 360 uirtutes A 361 cf.- 

muni C 363 deesf tiersus C Linuit L 364 Occodum w corr. p 

amice C 

; 

:

ludicum 7.16 S.is 193 

36-") i; speniitur ob reliquiim luedii certiiniiiiis actum. 

hostilesque etiam dicuiitur uiuere reges 

7-s) suspendit plectenda tamen minitansque recedit. 

inde opus inceptuni peragit, fugientibus haeret. 

10 inuenit in Carris metantes castra Sabaeos 

37(1 namque quater denis stipabant milibus agmen 

post cladem. centum ruerant qua milia ferro 

ae bis dena simul : numerus hic bella nouabat. 

11 sed meritis innexa suis gens concidit omnis. 

12 Zebeus ductor post fnnera tanta suorum 

375 et Salraana fugit: nam mens euicta periclo 

haesit ad extremae ueniens ludibria sortis. 

lo nam. captos pariter (xedeon per singula ducit 

ostentatque uiris. qui dudum murmure duro 

poscentem uictus stolidis risere cachmnis. 

380 K) nec mora. per sentes raptantur membra nocentes 

intonsique uirum rorantur sanguine dumi. 

17 quin et. nequa forent sceleris uestigia tanti. 

urbs ferro subuersa ruit turresque minaces 

conuulsae penitus longam traxere ruinam. 

385 is post reges iubet esse palam, quos undique turba 

mirantis claudit populi : tum dicere iussit. 

quos et quanta uiros strauissent caede superbi. 

qua ludaea perit. tantos dixere fuisse, 

ut regum natos formarum proderet ardoi-. 

365 reUquum J re(|uu B relieum C mediij /'. Madii actu C 867 mini- 

tansque] minitenda C 368 heret X haret C 369 carris Ceastris J. 

eastras abeos J> 370 au nam quater et denis ? militibus L 371 fu- 

erant (0 corr. il/ft/zorqua oj 378 inexaJi innixa z 375 fugitj fuit 6' 37(5 ad 

p)\ ss. L 379 deest uersns C post centum L 881 rotantur o> corr. p 

382 deest uersus C sceleres L uestigia tanti| uestig-anti B 384 deesi 

uersus C 386 mirantes L 387 quarta X trauissent X cede X 388 iu- 

deaJjCi.eriitX inter 388 et 389 inmarg. cruxuiridi colorepicta ;r etsuper 

a. 388, qui est primus folii 10(V' , codem colore scripta quaedam 2^(ii'tinfinter 

ligandum ahsumpta : loi rotat (roiat.*') amo retard cec n C (an mr 

raptat amor per a.*dua dulcis ea: Verffil. G IJI 291 sq. ?) 389 regnum L 

pcrderet o> corr. p 

fvpr. p

390 lii ille siios fratres g-erniano in pectore uersat. 

caesorum speculans habitus. ceu corpore inhaeret. 

tum sic motus ait: .Testor te. sancte deorum 

omnipotens. et facta tuae sublimia dextrae, 

9 5-i femineae meritum dare te memorabile laudi.- 

395 10 1-5 Hunc sequitur Tholamus. bis denis qui fuit aimis 

2 atque tribus nulla uexatus peste duelli. 

r> ladirus inde uiget Galaditicus atque quiete 

aeq]ue multa ])otens |sce])trum bis denis possidet 

4 praediues, genitor deno ter pignore gaudens. 

400 3 nobilis. undenis regnum bis possidet annis. 

annis] . . - 

5 cuius post obitum raptim noua idola crescunt: 

i\ nam praeter adsuetum daemonis xA^staratis aras 

et deos Assyriae uel Sidonis atque Moabi 

nescios ante sibi ritus ludaea parauit. 

405 7 quos pro])ter duris Ammanum pressa duellis 

b bis nonas hiemes traxit confecta periclis. 

10 ex alt|o tandem recolit tandemque reuoluit 

phicandumj magis esse deum. qui numine summo 

]>ossit uelj longum populi sedare reatum. 

890 in peccato reiiersat Ji o91 caessorum C mlieret A ieret C 

392 testor] testator^ see (.' 393 et— dextrae del. A 394 te[mmeae 

laudi deL\ A femine B dare te| daret BC de Abimehchi histuria 

unus hic uersiis superest. 395 ]i|unr—annis del.\ A thoIam'bis ( 

tholam urbis B 396 adque 11 n|ulla—duelli del.\ A 397 uig[et— quiete 

del.\ A 398 aeque nmltajj Ac multa o» sceptrum— annis a6re/>^« ^4 

septruni Lidenis B possediti>C' : haecnihil ad ladirum, cf. u. 400, deleui 

399 y-enîtor— gaudens del. A \ 

400 regnum-annis del. A possedet B 

401 raptim— crescunt del. A raptum B 402 praeter B preter AC 

adsue[tum— aras del.\ A demonis BC 403 asyriae L uel-moabi del. A 

adque B 404 nescius oj ant[e— parauit del.\ A 405 ammanum 

duellis del. A praessa B 406 h[iemes— periclis del.\ A - 

rexit 

pillis C 407—434 pleraque ipse suppleui 407 Ex alto tandem p Alto 

tandem C k tandera L re[coht-reuoluit del.\ A 408 qui— summc 

del. A 409 Possit uel /> Assuetus - popul|i—reatum deJ.\ A populis i; 

— 

p

ludicum 8,18 llîs |95 

410 ir, et renouant] i»ia inra dei : nani protinus aras 

j)roiciunt] cunctosque deos et saxea frangunt 

idola. nia]nsuri memores per saecla tonantis. 

11 1 uertiturj interea distinctis cursibus ordo 

ductor]emque legit populus. ((ui milite firmo 

415 uel bello] uel pace queat moderarier urbes. 

Ieidithea| placuit quidam Galadite natus. 

2 cuius no|bilitas maculam de matre trahebat. 

quae pas|sim jtrostrata uiris sub fornice uixit. 

hunc] fratres pepulere domo. qula decolor heres. 

420 ]>atre c]arens certo. rebus genetricis haerebat. 

3 quos fug|it metuens et colles inter opacos 

inue|nit scelerum comites raptoque potitur. 

4 at pa]rte ex alia Ammonus bella regebat 

Iebuseo]s urgens Solymos : ludaea carebat 

425 namjque duce facilesque dabat labefacta triumphos. 

f) mittu]ntur iuuenes. qui clarum lephthea l)ello 

(5 conueniantj blandoque uocent in proelia suasu. 

7 auxilium] primum renuit : mox 

agmina miscet 

•]a arbit|riumque tenens Ammones sulmiouet hostes. 

430 l2-2b sed prius] adloquio restinguere Itella paratus 

410 iura y/ iru o prutinus aras 411 rruis'suii 1» ^suri (>s' in rds. vt uicL/ A yseda C 

pensaeela (s gerebat C 424 8urgens(i> Assurgens- 

solimos (.) iudea L 425 Qua- allo paratus (JeJ. A 

la*

;j C)(3 C y p r i a n i li e p t a t e u c li o s 

legatisl maiidata declit. qui deinde reuersi 

iiil| actum referunt hostemque instare loquuntiir. 

sicj ubi deposita est optatae gratia pacis. 

:50 in| ferrum lephthea ruit dominumque precatus 

435 grandia uota uouet. multum dolitura parenti. 

31 ilicet ut. quisquis primus redeuntem adisset. 

uictima perpetuo iieret condigna tonanti. 

•;\2 his actis procedit ouans ac milite lecto 

signa mouet hostesque fugat. quos caede cruenta 

440 HB conliciens propere bis denas subruit urbes 

34 sed dum regreditur. dum laudis nuntius ipse est 

et sequitur longa ueniens uictoria pompa. 

hlia. quae patrios seruabat sohi labores. 

occurrit blandumque canit cum congrege tur])a 

445 et leuis erecta consurgit ad oscula planta : 

35 quam pater ut uidit. constrictos scindit amictus 

et mala cernentes in fletum concitat orbes. 

-Heu fatis funesta meis uictoria I uotum 

hoc potius hostile fuit I quo 

lilia cunis. 

450 quo ruis? extremum nobis, quod te adloquor. lioc est. 

nam dum signa mouens dominum munimina posco. 

uictima facta deo sanctas sisteris ad aras.- 

8f) at uirgo. secura sui mortisque beatae. 

hlandiiis exultat interque pericula ludit. 

431 Le^îitis 7> Bl;iii(hi uiris r: iiiaiidata— rouersi ilel. A 432 2sil jj- 

[actum— inst deL\iî-e A loqunturC 433 Sic ^,* Ast - [ubi 

— 

: 

^Ynti del.\ii A 

optatc Z> 434 In j;- [ferruni—«loniinumqu Scilicet 7v_'Vjec/.'er primu ^.' re]deunte madisset ^ 

437 uictima-cu t/e/.|udigna ^l 438 |liis-ni t?eZ. lilite ^l hiis i>' 439 signa- 

fugat del. A cede L ceda C 440 [conficiens- de del.^wds A 441 [sed- 

lau f/f'7. |dis A 442 [et-uicto r. ss. B 445 [et-os r/e/.|caia A 446 |quam-constrict del.\m A 

constrictus B scindit] ccidit L 447 et-infletu del. A intlettu B 

infletu C 448 Eu C factis o corr. Mayor 450 adloc.ir L 453 ad L

ludicum 11,2« 12,13 197 

455 qiiin etiam exorat. siia sit sententia certa 

neu dubitet haereatque parens, (et parca) precatur 

;J7 tempora. quis ualeat lacrimis lugere iuuentam. 

adnuitur mensesque duo praestantur ouanti. 

89 ergo aderat praescripta dies genitorque sacerdos 

4(iO uirgineam domino mittebat in aethera mentem. 

12 1 haec inter rabies populi concurrit ad arma 

cognatasque acies urget furor. et liuor edax, 

dum carpit pia facta uiri, sese ipse peremit 

(] \]i\m triginta duo decumbunt milia ferro 

465 ex populis. PJphrema. tuis uictorque duelio 

ciuiles etiam meruit lephthea triumphos. 

conmutat ludaea ducem uiduata priore 

8 Israhelita prius Esel)on. dux postea dictus. 

accepit patriae lectus moderator habenas. 

47o 9 multorum genitor: nam quadraginta fuere 

ex iustis thalamis nati. spes tanta nepotum. 

ter denas cohibens uno sub tempore nuptas. 

expletis septem, dum rector iudicat. annis 

1(1 occidit et tectus tumulo mundana reliquit. 

475 11 iiisequitur sceptrumque tenet Zabulonius Helon. 

467 1 

qui geminis rector lustris moderamina liquit. 

i:; subditur huic propere princeps Abalenius Abdon. 

Mr-o: 

Comiiiiitaiit i 

( 

'oiiiiiiutat a/.j — priurc Alrhimus 

455 sua aix ji uasit L ut sit C 456 hereat ^C et purca p otn. m 

praecatus L 457 iuuentam C iuuefiitam om.) L 458 annuitur C 

que oni. (•) 460 uirgeneam B 461 cocurrit Lj ad arama B 462 urg-uet 

X sedax C audax - 463 ipsi L 465 exj et C ettrema X 

etrema C Ephreme r: uicto C 466 ciueles B iepthea [. eptea C 

467 comutat 6' commutant ud commutat Micoitls lihri iudea »> 

46^ dus C 469 accipit cj ablienas C 471 tlutlaiiii L natis 

jies A --172 conliibens 7. una 7> nuptas oni. C 474 testus 

tumlo i reliiiquit B 475 tabaUoniu.- (ta cot ca non satis cerftim) 

C tabollonius L 476 liqid /» 477 aballenius (« abdon 6' 

abdo /. 

. 

:

1 Qg C y p r i a n i li e p t a t e u c h o s 

14 iiatarum trigiiita pater ; nam 

mascula proles 

(luaterdena fuit. multo cum ditior esset 

480 supposita de matre parens numeroque nothorum. 

48 

^ 

i:^ . Ac 

iudicium populi bis quattuor obtinet annis. 

dum sola dei uiguit cultura. perennis 

1 pax laetis seruata fuit: namque idola rursus 

adorata uiris bellum mouere cruentum 

namque omnes dominus bellantum subdidit armis 

et poenas fecit octono expendere lustro. 

2 illis temporibus iuuenis Manoea uigebat 

et nondum genitor: sterili nam coniuge iuncta 

optabat uotis titulis gaudere natorum. 

49(1 8 huius mulieri dominus super aethera kipsus 

adstitit, insueti promittens munera partus, 

4-0 imperitans. natus ne uina et sicera libet. 

neu macub^sa sinat patulo decerpere morsu, 

idcirco quoniam cunctis felicior esset 

4i^'} matribus et numeri damnum pensaret in uno. 

5 „Nam uirtus generosa fiet. nullique licebit 

inuictum uiolare caput uel laedere ferro. 

adlectus domini fecundo ex uiscere fetae. 

ut populum] saluare queat bellumque retundens 

5

ludiciim 12,13 13..9 1,99 

7 -Nazaraeujs erit. de te qui gignitur." inquit. 

505 8 adiuuat] uxorem uotis Manoea iugatis, 

missus qui] fuerit sanctus pia dicta retexat 

accend]atque nouum lumen. quo noscere possit, 

quid pu]ero deceat. qui nondum natus ametur. 

ilicet] et caelo dimittitur et noua pandens 

510 adproper]at nuptamque uidens in gramine fusam, 

coniuge] seposito, confestim eonminus adstat. 

10 haec sur]git cursimque uiro. quae uiderat. infit. 

11 hic sequi]tur pauitans sanctumque inuisere gaudens. 

et uidet] eximio fulgentem lumine uultum. 

515 12 adgr]editur poscitque uirum. si uera loquatur, 

expon]at. quae facta uelit. quibus ore sereno 

18 angel|us expromit paribus fas esse teneri 

omnibus]. inmundis nec conmodet ora creandus. 

14 neu) uinum siceramue bibat. neu pocula sumat 

520 iilla]. quibus ualeat mentem depellere sensu. 

15 exul]tans iuuenis haedum dat sumere sancto. 

ir, mox ius]sus potius consueta offerre tonanti 

munera. quae| suscepta uelit pro munere uitae. 

17 (luaerunt] quin etiam domini condiscere nomen. 

525 is scrutari] quod nemo potest: mirabile namque est. 

11» tum iuuenis] mandata sibi libamina profert. 

cap|rigennm prolem sancta ad donaria sistens. 

504 Serit cj iiiqiiid i» 505 maiio ea (ea in ras.) B 500 reta'xati> 

507 adqiie 7> 508 pujero deceat luel faciat) p .•.Erese queat L 507— 700 

510 lit 7v nu tam 7> 511 Coniuge ^j Ipsi sepositae - 

ol2 Ilaec 

surait 2> Exsurgit ti .*. Gat X imfit />' 513 Hic sequitur /> Cur i 

516 Atque 7v uellit X 517 Angeljus ^j- Us ex])Yomh L. fjmncta otn. B) 

518 in mundis L coinodct B creandis - 519 ue om. L 520 Vlla p 

Mixta - scnsum L 521 tans L suppl. p- liaedum p haec dum X 

522 sus L (puiicta oiii. B) otlerri X 523 siippl. p uellit X 52G Tum 

iuu

2^0 C }' p r i a n i li e p t a t e u c h o s 

20 niox] aiitem iianimis acl caiidida sidera snrgens 

aet]liera pulsabat nertex caelnmqne tenebat. 

.580 per] qnem conspicnns scandebat nnbila sanctns. 

28 nec mora, promisso tnrgescnnt niscera fetn 

24 et proles optata datnr. qnam nomine certo 

Samsonem dixere patres: hoc sedit ntriqne. 

2;-) ac dnm prima pner titnbans nestigia ligit. 

535 incedit comitante deo : nam 

spiritns illi 

i-ector erat. qnem terra tremit. cni sidera parent. 

qno fretns per castra Danisqne Thaliqne. 

1-t 1 inde pnbescenti nenit iam corpore Thamnam. 

in qna conspicnae capitnr candore ])nellae. 

540 2 patribns eloqnitnr. nxorem postnlat ille : 

:\ dissimnlant licitnmqne negant. qnia femina non sit 

ex tribnbns generata snis. hoc acrins instat 

contirmans inransqne sibi placnisse parentes, 

qnos habeat: optatori (|naesita ingatnr. 

545 r, ac dnm per uirides laeto cnm palmite nites 

550 (•) 

hnnc 

incedit tacitnmqne monet per singnla nnltnm, 

ecce leo qnasi Maxillae per ania regnat: 

rnoitn horrisono stimnlans se nerbere candae 

o 

excntiensqne toros. patnlo nenit obnins ore. 

ille exceptnm. neqne enim labor. inpete dextra 

disicit et lacero dinisnm dissipat artn. 

dotatns tacitae nirtntis mniiere factnm 

occnlit atqne animo coiitentns teste laetatnr. 

8 post aliqnot redit ipse dies praedamqne requirit: 

555 hic nero. horrendnm ac dictn mira])ile monstrnm, 

52b flaiiiiiii JJ suyens li )2^.) Aetliera />- Nera L (jnincia oin. B) 

530 conspicnius B candebat A nubilia Ji 531 promissu L fotu L 

532 prolis L opta JJ 537 fuit jj om. Z thalisque Li 53S pubis uenti Z 

thamn//nvl thanri7> 539 conspicueX conspicuo - canclereX 540 uxorem;; 

u\ore i illi X eorr. p 541 disimulant i sit ahscissiim in A 

544 optatoris Lj corr. p iung-atur Z 547 maxilhi L corr. p 548 horrisonosi 

549 thoros JJ 550 hine Z 551 artum Z 552 tacite L. 

5^:0 adque Ji hietatur A h-o-ntur II 554 rcquiret /. 555 dictfj JJ

ludicum lo,-io 14, is 201 

mella iiidet mediis iii fauci])us esse leonis 

erosi 

ad ciuem uenere suam. quam diximus ante 

conubio placuisse uiro. rogitantque minaces, 

Samsone ut luso secretum nuntiet: ac ni 

575 id faciat. flammas testantur uindices esse. 

k; territa femineo permulcet pectora fletu 

dura uiri : nam clausa tegit. memoransque. parenti 

et matri non dicta suae cur garrula poscat V 

17 sed quid femineiis non tendat cogere fletus V 

5^0 uincitur ac tacitae mentis secreta renudat. 

ct docet illa uiros. sej)tena in luce diei 

1> occiduus dubio pallebat lumine mundus : 

respondent socii : -Quid melle dulcins. aut quid 

oo~ (|ua(.'| ([W A q. Jj 55b dcesf iierfms B 559 patribus K IJcclrr 

5(31 eiiit L 5()2 questio ^4 questi B 563 i*ruarus /, locatur L corr. p 

565quaeauty./ 5 prodita escaX corr.ji iiroditur- 568 dultius.l 

50i» uiridico /> 570 paena B 571 confusis B perossi (per ossi A) L 

572 uenire X corr. p 578 [con (7f?.Jubio A uiri L corr. p 574 [s 

577 [d clel. [ura A 

57?^ ditn L 5S1 st^xtcna /. carr. p 582 «HTiduds /. .^s;?, .Qoriineljr' A 

:

fortiiis esse potest criiies uibrante leoiiey" 

58^) coniugis esse dolos confestim noscitat heros 

et simul : -0 iuuenes. non haec sententia uestra est: 

iiam nisi me blando lactasset femina suasu. 

coanita non fuerat permixtis quaestio causis." 

IV) spi]-itus inde dei inuenem dhiiittit in hostes ; 

'}9^^ ter denos detruncat ouans et ciincta ruentum 

uictor Jiabet uestesque suis, quas dixerat, offert. 

15 1 paulatimque uiro uirtutum semina crescunt 

nam socer ambiguae ductus cupidine mentis 

2 denegat uxorem iuueni atque i])se negatam 

59-') conloc|at externo. ne post accensus et acer 

restitujat fortasse petat. natuque minorera 

promittit. si] forte uelit. -Pro maximus ultorl- 

;; ''xclamatj toruisque |ex| oculis inmane minatur 

ulturus| que diu multum pro talibus ausis 

*>*>** actutjum excidii. ([uo saeiiiat. inuenit usum 

6(1 

Glo 

4 ter cenjtum uulpes alacer ca]»it liasiiue reuinctis 

inter sej caudis binasque ex ordiiie iunctas 

:. j)assimj perque oleas uinetaqu

ludieum 14.ir- lo.i» 203 

tiamniis] iinciunt tectaque ussere domoruni. 

sic tumjulus . quocl poena . fuit : quod flamma. 

sepulchrum, 

7 illum] acuit uindicta grauis. nam multa minatur. 

615 s hostibus at]que suis uasta dat strage ruinam. 

11 inter|ea iuuenes odio ter mille calescunt 

de] luda tribu. Samsonem ut milite tanto 

inte]rimant unumque petant tot milia ferro. 

12 sed] iuuenis mox arma capit sociosque precatur 

620 in]stantes, ut bella sinant pro laude capessi. 

18 ut] uoluit. est facta tides : tum 

uincula piomunt 

stup]pea. quae nouies conectunt bracchia nodis : 

14 p]ellitur e saxo. Maxillae aduentat ad oram 

turba]que collecta gaudebat uisere captum. 

625 dumque auidi intentant dextras fremituque minantur 

horrisono. trahit ille manus et linea rumpit 

15 uincula, tum curuam — nam quid non ira miiiistretV 

— 

maxillam tardi conixus stringit aselli 

hac mille (res mira) uiros pulsatque necatque. 

63 is cumque sitis sicco iuuenem pulmone moneret 

auxilium sperare dei. qui semine nullo 

cuncta creat. cui. cum uoluit. res torrida fons :^st. 

qui iussu uel sicca rigat. uel flumina siccat. 

qui uastos inter scopulos heremumque calentem 

635 inriguos duris laxauit cotibus amnes 

H) nec mora. cum leui maxillae in osse patescens 

rima fluit flumencjue tremit fugiente meatu. 

îPJ testa J> usere (putuia oi». 1>) L corr. p arsert- - (loiiiiiiorum L 

*)lo tumulus p ullus Lj paena B 615 atque p quc A quae JJ 

)16 Interea jj- inuenis L corr. p 618 Interimatnr - 619 SedJ At - 

la-aecatur /> 620— 622 s^rppl. p- »)21 tidis L 622 pea (puncta 

t)in. Jl) Lj suppl. Mayor, scirpea - nobies X bracca L ()2o illitur L 

lioram Lj corr. p 624 Turba p^ que| quo L 625 fremituquf^ /> 

627 quit 7v 6o0 iucn.-m J inilmonr* lionor^t JJ OM^ ampncs L 

: :

204 C }) r i y a II i h e p t a t e u e h o s 

cxpletur iiuteiiis caelesti e giirgite potits. 

mira facit et magita itidet. lattdanda meretttr. 

64(1 2(1 rttitts im})erio bis denis Ittdaea pollens 

orbibtts enituit. duce boc et milite fidens. 

1() 1 inde al)iit Gazamque uenit. tibi femina ttilis 

iuuenibus calidis uendebat saucia noctes. 

2 batic adiit. quae i^ritna fuit mox causa pericli. 

(U-') ccce ttolat Gazaea manus atque obice duras 

emunit portas et ferrea itincula sttbdit; 

inclusum retinens ut capto ludere gestit. 

:; iiocte fere media Samsonem somnia linqttunt: 

cxcitus inmane furit : tum limina pttlsans 

(;:)U conuellit geminos stridenti a cardine jôstes 

succedensque oneri cursim super ardua defert 

eminus oppositi tnontis iuga. atque periclis 

4 fortior (hinc) Dalilae ca])itur bellator amore. 

:, hanc otunes adiere uiri. qtios liuor agebat 

Cu)-) inuictum supcrare uirutn. ut iuncta cubili 

diilcibus inlecebris lenitutu mttlceat et mox. 

qmic uires fomenta nouent. quae semina tantum 

]-obur alant : natura fiat tam fortis an arte ? 

([uac si dicta canat. donandam munere firtnant. 

fWio c, 7 (iratus iuuenis : -Si septem ttinciar una" 

nafer ait .neruis. quos nondutu deserit umor. 

omne robur perdam cunctisque ignauior exstem.* 

instruit illa suos fallentem femina fallens. 

s artatur iuuenis neruorum robore duro. 

tiSt^ ca.,'h'^1t' I. euiirtf (pHitcta oiv. Ji) L 0:^,9 itieret L 040 iudea 7, 

041 iirhibus L vorr. p 042 oaezain JJ hilis 7. 045 g-azea L adque 7. 

040 Emiiuiit 7, vorr. p Coiiiinuiiit - 047 nersus deest JJ 050 coimellet 7. 

strideiitia far6'c/tr/iiucent y> nocuent 7. 05b^ rohorahant ^4 rohur abant^ corr. p 

Ooi» tirment .1 000 si septem uintiar una B neruorum rohure duro .! 

(ej: ii. 0(14) 001 uafer ait /. humor /. f;04 robure A nit OGOi

I u d i c- u 111 15.19 IH.iT 205 

665 9 quos modico adtractu ceii mollia iiellern ni]>it. 

10 11 consiiltiisque deliinc restes fert esse timori 

intactos. qui nuUa liant uersura soluti. 

12 inligat illa uirum, cum iam defessa labore 

proflarent tenuem marcentia pectora somnum. 

670 ut primiim sensit nodos. euer])erat auras 

et risit similes ceu ducit arnnea casses. 

V;] bis uariis elusa modis tnmen ausa precari 

rursus adumbrato temptat Samsoiui rogatu. 

respondit diuersa satis nec uera petenti: 

675 -Tu crines dissolue meos rursusque retorquens 

texe memor. ulnam plectens non amplius unam ; 

sic fiet, ut uirtus ])ereat spoliata uigore." 

14 quae fuerant ])raedicta. facit trepideque reuoluens 

suspensa nectit dextra palisque reflectons 

680 inligat et captum sociis Dalila resignat: 

exiliens reicit palos crinemque renodat. 

15 nil totiens periura timet totiensque repulsa 

denuo] adiurat lacrimis male sana paratis 

omnemque ad|sciuit. (luo sit facilior, artem. 

685 i() nec iam fert| fictos mens emollita maerores 

et frau|dem. sed dira sibi patefecit amatae. 

17 -Nazaraeus] ego domini sum. crede. perennis. 

et uirtus] in crine milii est iiec lamna capillos 

679. OSl Aldheliiius ad Aciivium []). 2^1 (t.| : .,ut ill».' uersificus 

septimo diuinae legis libro dc pellic«' irauduleuta Sauisonis, quae sub- 

dola pellicatus persuasione synagog-ac typum praetulit. eleganter ccci- 

nisse memoratur dicens .,Suspcnsa— rcHectens" ct infra : ..Exilicns, inquit 

reicit—renodat," 

665 molli L corr. p 668 inlicat L 669 souu B 670 nodas L 

euer/berat 7i

20(5 C y p r i a 11 i h e p t a t e u c h o s 

feiTato| mucroiie secat : qiia si quis adacta 

690 cerui|cem faciat nudato uertice caluam. 

is cerjtus mihi finis erit uirtutis inemptae." 

IN his dictjis manifesta tides : mox munere sump^to 

11) Samsonem] mulier gremio fouet: eximit omnes 

uires at|que comas tonsor mercede locatus. 

695 -20 excutit|ur Samsona toro. mutatus et idem 

prensatur]. unaque deus cum robore linquit. 

21 confestim] gemino uiduatur lumine ; namque 

orbibus] effossis uacuas liquere lacunas 

et ma]eret dura constrictus compede crura 

700 attamen] haut nouit. quam caecus possidet. umbrani. 

carcere] conclusus molam rotat inpete dextra 

pondere s]ic gemino laterum sibi subuenit usus. 

22 nec mora] longa die crinis redeuntis honore 

caesa]ries rediuiua fuit. quae tempore eodem 

705 restituit] secum pariter roburque decusque. 

2;') ecce] die quodam proceres coiere frequentes 

fact]uri sollemne deo. quem uana colentes 

num]en habent. Dagona uocant et nomine pristim. 

24 liic] dum depositi Samsonis clade laetantur 

710 ads]tantis longe media testudine templi. 

25 acciri iussere uirum iam uincere promptum. 

is]que mori iussus trahitur risuque solutis 

praebet nequitiae caeco de lumine causas. 

2(; forte domus tota gemina subeunte columna 

715 pendebat : has inter agens constringit utramque 

6b'.» Ferratn mppl. p- (590 Aiii faciat L 091 Isi^ Hic ;: 695 ursa 

S(»iiat oro L corr. p 696 cleum Z corr. p 69f? Orbibus pi- effossis : o 

ex w ul. A 699 cuin pede Z 700 uiiibra L corr. p 701 Carcere p- 

702 sic p et L usu L corr. p 704—708 siqjpJ. p- rediua L 

706 rogere L corr. p 707 facturij uiri X solemne /. 708 dagone L 

corr. p nomiiie pestem A nomen epestem B pristim uel pisceni p 

(Lafjardii Onoiiiastica sacra 3:^,7 Dagon piscis tristitiae 189,14 Aayo.v 

slooc c/O^joc Y^ ).'j-r,i 709 Hie j> qui :: lAantur i>' 710 Adstantis - 

stantesX 711 prumptum L 712 Que mori Z Atque m. - 715 constrii:-it 

A 

: 

:

I II (I i c u m 16.17 Is,: 207 

29 amplexuque teiiet toto retroque residit. 

28 ut nisii niaiore ruat. dominumque precatus 

30 ultricem traxit propria cum morte ruinam. 

31 quo pater orbatus fratresque et pignora cuncta 

720 conueniuntfunctumque dolent decorantque sepulchro. 

Eeg. II23 11 |hunc sequitur Semada ducem. qui fortibus ausis 

sescentos perimit et tempora laeta reducit.] 

17 2 Haec inter Micia petit pergrande talentum 

3 argenti matrem. quod sanctum femina lidens 

725 esse docet uotumque deo. sed tempore certo 

4 reddendum : mox celsa facit donaria sancto 

;•) et theraphin templumque deo. sinibusqne repletis. 

qui minor est natus. domino fert dona sacerdos. 

10 post ludam Micia legit. sedemque quaerentem 

730 congesto secum donorum munere nectit 

12 adsumptusque dei meruit sacraria uotis. 

18 1 ecce tribus Dana subito noua regna requirens 

2 mittit oratores socio de corpore quinque. 

scrutantes, ut cuncta probent. quae portio terrae 

735 sit melior. qua deinde iuuet conponere sedes. 

3 hi dum circumeunt saltusque ac deuia lustrant. 

ad ludam ueniunt socio sermone serentes. 

quid faciat. quae sacra nouetV poscentibus ille 

4 quae postquam exprompsit. conpulsus consulit. alti 

740 o et domini mandata dei ueniamque su}>ernam 

(; exhibuit. iussosque dehinc discedere hiudat. 

7 haec reduces docuere suos : iamque agmine denso 

717 at — ruat c.nanida A pniecatu!; L 71b ultncciii traxit euaiiida A 

719 Cjuo pater dd. A ciincta ex u. 720 reuoiaui p cara - oiii. L 720 coue- 

iiiunti> litt. loue dcl.A sepiilchroj secunctaZ 721 ('/ 722 deleui p :fuerunt 

vlim haud duhic in Cypriam de Liegihus cariiiine f/uod iiite(jrum habuif 

Aldhelmus. 121 himc del. A 722 sescentov (litt. sc^rt' del. A^L peremitJ. 

723 [li del.\s.ev A mitia L 727 et del. A siraphin L corr. p 

J. epliudemcjue deo maniLus(|iieji> 732 irihus Atit uid. , ribus JJ 735 sit 

me\i(n- euanueruntA iimet ji miiitJJ euaiiuit uox A cponere B 736hiiZ 

.salutis 7> salutis an saltus incertum A diuia L 739 cpulsus L 

741 fxibuit B iussus L corr. p discere B 742 iamque p uam

20 

g 

C y }) r i a 11 i li e p 


11 14 17 sesceiiti uenuiiit. ephudem et sculptile portaut 

is 20 et theraphin. secumque rogant consistere ludam. 

74.') 22 sq(|. quem cum Micias profugum reuocare pararet. 

pellitur: adscitus non uult remeare sacerdos. 

27 Laisa bello jêtitur tectisque crematis 

amittit sedes et maestis denegat arces. 

26 uincentumque manus studio se eonlocat illie 

7.') 20 et nomen tribule dedit : nam 

Dana uocatur. 

19 1 Vir ([uidam Leuita fuit. qui coniuge nuHa 

concubitum de serua petit. liaec dedita cessit 

2 dissocians conmune iugum infensaque longc 

auolat et spreti refugit consortia b3cti. 

75ij 8 quam cum sollicite uellet reuocare maritiis. 

conmunem famulum secum et iumenta ducebat 

ad socerum ueniens natamque ex foedere oscit 

promittit blandeque fouet sensimque tenendo 

4 inlicit. ut secum maneat. mox ille residens 

~6() uescitur et placida securus sede quiescit. 

74o cludeiii 7. 744 seraphin ^4 s n/rr.j) 745iiutiasvf 

r47 Laias X eon-.j/? petitur j5 patitur .4 748 inestis /. 740 stmiio se jj 

ôO uocatui 752 dedit acC(..;sit L corr.p 753 eumune L inlessa 7/ 

'•"»4 auolatp audat L spreti : e ex e al. B 755 reuorare/; prouocare X 

"5H et iumenta|9 iumentaque X 757 nata L 758 hhiinh^que /> 

jue om. Jj post k. 7

DEPERDITORUM CARMINUM RELLIQUIAE. 

KEGVM I 

1 19 10 deniqiie qiiaesitos tetigit taiiieii ille peuates. 

2 20 oO H[. praeeaue uuue miser uec te dum uescis et audes 

;•, 24 5 obrepit partemque secat de ueste fluenti. 

KEG VM II 

4 2o s . . quasi uermiculus ligui teuerriuius . . 

5 2;') 11 .s(|. liuuc sequitur Seuiada ducem. qui fortibus ausis 

sesceutos perimit et tempora laeta reducit. 

titiilos vannuitnii pniffcr lobnfii trndinit in-tercs catalofji Xa.iari- 

aiiar rt (liiiiia.cinsiuin tiiliJiothecarnni. 

1 Jlico: iûesitus. ])eiiii[U

210 ^ y V 1" i :» J> i 1" e 1 

1 

i q u i a e 

' 

IJEGVM III 

is 5 liiiic repetita sacri gradieiis per nioeiiia templi 

y fU disteiito et pleiiam monstraiites nentre sagiiiam. 

KEG\ M mi 

8 2r» 28 pnrpureis maior Persarnm in sede tvranni>^ 

PAEALIPOMENON I 

9 23sqq. partitusque meis iustos indico labores 

10 ? 2s ij< iussit ut obri/o non parui ponderis auro 

PAEALIPOMENON II 

lYDITH 

HESTEE 

G Mico : JJepetita. Hinc repetita-— teinpli. 8all. |Saluiiio'?| 

Vi(l(). Ifex autem Salomon et omnis multitudo Israel. quae con- 

uenerat nd eum, gradiebatur cum illo ante arcam et immolabant oues 

et boues abs(]ue aestimatione et numero. 

7 3Iico : Sagina . Distento—saginam. 

quod Vulg. lu die illa sanctiticanit rex meditim atrii , 

domum domini : 

jiaeificorum . quoniam 

erat ante 

fecit quippe bolocaustum ibi et sacriiicium et adipem 

altare aereum . 

quod 

erat coram domino . 

minus 

erat et ca]>ere non [(Oterat bolocaustum et sacriticium et adipem jtaciti- 

rorum. cf. Xnw. 355 laeta uentres laxare sagina. 

8 Aldhehnus p, 232 : sicuT in nouissimo uersu libri llegum cautum: 

Pur]»urcis— tyrannis. 

r/^/r/.et|Kuilmerodatb rex| locutus est ei |Ioacbimo regiludaejbenigne 

et ].o-uit tlironum eius super tbroiium regum, qui erant cum eo in Babvlone. 

î Mico : l*artitusque— labores . Prosper. 

Vulij. (3i ûmeratique sunt Leuitae . . i4; ex bis electi sunt .>t 

distributi in ministerium domus domini uiginti quattuor milia . prae- 

lôsitonmi auteui et iudicum sex milia etc. 

10 Mico : Obrizo . lussit— auro . Alcbimus. 

1 ithf. Altari autem. iii quo adoletur iii

C* y p r i a n i r e 1 1 i q u i a e 211 

lOB 

11 1 ;', laiiigerae pecudes et equonmi bellica pubes 

INCEKTAE SEDIS 

12 Oiiiiii])us attameii his sat perstat. (juod uoluisti. 

13 Angelico nionitu repetunt sed regna Canopi. 

14 nec lupus insidians Christi deroderet agnos. 

15 captiuamque manum deformis seruitus urget. 

16 coiitulit atque seni suftragia sancta salutis. 

11 AlcUulnius p. ^JS : lob prosapia in priiicipio libri quod prosa 

cuiitexitur ct deinceps secundinn Hebraeos dactylo spondeoque scandcrr 

fertur. et scptcm lanigeraruin pecudum descripta summa narrantur. 

AJdhdmax p. 2SS'. ]ani,ii"erae— proles. haec ex Cypviani carmine esse 

Alanitius snspicaiur. cf. Cypriaiii Krod. J288 ipsasquc

INOERTI I)E SODOMA. 

lani (lous ominpotens primaeiii tempora saecli 

iiiiidice dihuiio cunctis aboleuerat undis. 

(|uas caelum sparsit. terrae. maris expuit ae^juor: 

liactenus liaud liquido ])oenas decernere pactus 

'> excidio. ([uotiens. liiemem cum induceret aer. 

frenandis uarium i)luuiis mandauerat arcum. 

]>uri)ureo et uiridi signantem nubila limbo. 

Iridis in nomen. propria est cjuae libula nimbis. 

Sed recidiua liominum pariter cum i>-ente secunda 

10 impietas iteruuKjue mali noua pullulat aetas. 

lii.-ipit Ticrsus Cipi-iaui d.' Sodoimi L (LaiKlun. .2^!>f. '!' col. :J : 

altcruiii Laiiilunensrui .2/of. ')' no)! cuutuli.) 

Iliicipiuiit u.Tsus (Upriaiii de Sodoiua 7/ i Varis. 14758. olim 

Sti Victoris .iso.s.XIfT. unde ui-MorcHus priuius carnien cdidit. contuUt 

HartcJ. de codd. L ct H icid. Auiti opera ed. Ji Pcipcr prixuiu. p. LJJT 

et LVILILJl 

(_))iu^culuiii t.Ttuliani .lc' .ixcidio sodoiiie .'t mwuw F f 

oliiu ('olln rtinus. Jlartclii fl . qno 

ex Jlarlrlii (oulatiouc. 

Laris 277:* 

Stcjdi. lialu.iius usiis cst.j P'' idem 

Jii .•liristi iiouiiu.' iii.i[iit .lictatu.s t.^rtuli aui im-tri.a art.' .•oiistricius 

iu ])riiiiis de iiiceiidio Sodoinoruiii !'( Voss. Lêid. Q . JJIJ 

1 [.riiiiaeuil priuii qui L teiiiporal .•riiiiiiia 

\' 

M .|uas| .|uod V 

(undc .|uot LMifller) parsit 7* spargit F iiiaris| uoiuit 1' iterra euoiuit 

LMullcrJ 4 acteims 1' liaud X et PF o i]uoties 7^ cmu induceret X/' 

iii''-"7'yrc. ///.; onduceret I' (> yduuis 7^ Tpuri.oreoXr S yridis T 

iuj liui.' m liinc Harld m iiuin.')i L.Muller fabula V 1) 1'ecuiida L

S fl m a 2 ] 3 

(^xcidio iam non imbres sortita. sed ignes. 

sic Sodomum meruit tellus ardentibus uri 

roribus et iinis portendere signa futuri. 

ettera luxuries illic. inimica pudoris. 

instar legis erat. fugeret quam ]>raescius hospes. 

ante uel ad Scythicas uel apud Busiridis aras 

cxoplans per sacra necem caestusque cruore 

fundere Bebrvcum et Lvlîcas satiare palaestras 

Antaei. Circaea nouas per pocula formas 

siimere. quam laesum Sodomis amittere sexum. 

Bulsabat caelum inuidia: conubia mixta 

incestu parili. generis natura rebellis 

ui sese. biesumque uiri cum corpore nomen. 

tempore sed certo deus omnia prospeculatur: 

iudicat iniustos. jâtiens ubi criminis aetas 

cessandi spatium. uis nuUa. coegerat ira. 

iauKiue dies ultrix aderat: duo de grege missi 

11 t'Xri| supplicio T' 18 rdribns J-T toribus 7v fontibus nes^cio 

(jnis fiicibus in iactijjus (ironon. tiaiinnis (r Fahrieius jxmtm^b^ro 

/r rcc. >rospeculatur 7. prosiicculatus vi 

•jirospicit altor Feiper 2o /. titn erimintim cumtdns, iton siiajtitare 

atiquod faeinus iiiotentum. ftiutitis eessare atj ira deum tietuit. ubi| 

sil)i (si ex su eorr. uideturj V iiidettatur dcesse uerstis atiqiiis Fantetio 

4ft Goulartio 20 uis (an iusVi nulla J^ iussa (nulla om.) F frustrata T" 

214 1 11 c e r t i 

aiigelica forma iuueiies. qui spiritus ambo 

S d m a 215 

iiec qiiae pinnariim niodulis prope nubila pendent. 

nec quae per terram protracto corpore manant. 

omne genus luxu genus est: sed femina coniunx 

r>0 omnibus. et numquam cuiquam nisi femina mater. 

iiunc. si fas iuuenale habet uastare pudorem, 

sunt intus natae biiuges mihi, nubilis aetas 

uirginitas in tlore tumet : iam dedita messi 

digna cupido uiris : tulerit quam uestra uoluptas. 

55 dedo pater proque hospitibus pensabo dolorem." 

Vulgus ad haec demens : «Quisnam tu, quantus et 

qui uobis domineris. ait. legesque recondas ? 

transuena. non rector. Sodomorum iugera liras. 

; : 

unde. 

iiunc igitur tute ipse lues, quod nostra cupido est. 

()' pro natis proque hospitibus: satis unus in omnes." 

dicta et facta simul. uulgi mora nulla furentis. 

turbidus hiberno dum uoluitur impete torrens. 

riuorum innumeros uno ])ede deuehit amnes 

si qua illic arbor rapidis offenditur undis. 

(>5 haut mansura diu. quantum radice licebit 

crinitas durare moras. ubi subter adesam 

perdit humum. circumfosso iam caudice pendens 

47 jimiiaiiim iF' peniiarum FV^ 4b terras V maiiant LV reptaiit P 

40 hixu genus ost| nixu genuit HarteJ lusu g-enitumst J^ J/rtZ/er sed| 

nisi L fex n. '>()) H) euiquam om. V 51 l'as LV lax V liinhi 

iuu.-nale Pe>j)er iuuenalis PV^ iuuenales L iuuenilis V- habet LPV^ 

an iubet ? auet F' Phmi. podorem P 53 tumet ZP tumens V 

dedita I/P dt-bita V 54 quam u. uoluntas LP qua u. uoluptas V 

55 cedo lini 5() maior imtialis litt. P quantur P 57 nobis domineris 

ait LP nostris dominere animis V recondas : as ex es P 58 non 

rector| conrector Ji i-orrector m iug-era liras Peiper iugerat iras L 

iugera iras P iugera libras V 59 luesj leues P 61 tVrentis L 

02 dum LP ceu V ut dum m imjêtu X 63 innumeros LP '/jc numero 

(a erasaj V uno PP unura T^ ceu— dum uehit nel dum— druehit 

Peiper. ueliitur LP subuehit V amnes X amne P amnem V innumerum 

prono (uel que unoi pede subuehit agmen J^MiiUer 65 haut J. 

'aud VV nisura /' 67 rircuin foso V iaml cum 7v V

21 (^ 

Incrti 

liiic illuc certam dittert iiicerta riiinam 

haiit aliter Lotli in media iiertigine iiulgi 

70 niitabat ninci prope iam: sed diua potestas 

suhuenit. angelici iuuenes de limine raptum 

restituunt tectis. demens et uulgus ibidem 

poenarum auspiciis interdum lumine multant. 

Tum decreta dei reserant. dignam fore poenam 

"•'» de caelo Sodomis : ipsum meruisse salutem 

iustitiae titulo. -Quin ergo accingeris istinc 

festinare fugam pariterque educere. si (juid 

gentis liahes. nos exitium iam inducimus urhi.- 

Loth generos citus adh^quitur. sed dura liominuiii 

^^0 credere despexit monitum risitque timorem. 

: 

mens 

tempore mox quo lux tenehras accendere temptat 

et hicolor caeli facies de nocte diecjue est. 

instahant iuuent^s Cliahhieam educere gentem 

ex Sodomis iustamque domum donare sahiti. 

'^•'> -Heia age. Loth. exsurge tuamque adsume iugaleiu 

et initas duplices atque hinc exterminis ito, 

l^raeueniens Sodomum ])oenas.- unini])us quo(|ue amicis 

producunt trepidos atque liaec tihi cetera mandaiit: 

Tl'! Micu : llrstituuiil— il)i(l('iii. uir n. Viroiliusi. 

(J^ liuc ct illuc J. m liaut L haud PV ukmUo 7. uulo-i : o-i e,r uy, 

uel o-(, (il. ron: J' 70 iiotabat T' j.otestas /// /' (raptu eras.^ J* 

72 ("t 7. r Mico S(mI J' uu1,o'u1 Miconis cod. meiior 7M auspidis LJ* 

V- li(.s|i iciis T'' luinina Z 74 tunc LJ^ tum V secreta J' 

forc J. tora. Y aflor^' 7' 77 si f[ui(l J. si quem PT"' si rpieant T'^ 

7sunic J' 86 extenninis i:p cxtcrniinus T' 87 i.reueniens : prc e.r, 

qiu. 

[.n. T pooncs Z*"' a que (pr. corr.^ Y 88 atquc lia.M' til.i LP iil)i 7/?; 

vt ilddcni r niand(^ w

S d m a 217 

^Senia. Lotli. animani. iie iiisum in terga retrorsuni 

1>uerum frenare su])erbos 

11 tansi T' 104 funuiutis T' iuruit| LV irruit 1* 

h 

105 sulfura L sul})liura P suljtura T diaos /. c aus /' caluxs T' acstant 

4ictlior V 106 cxusustus P' 107 iu fals(, L.P in falsuni 1' al)it iu 

falsuui LMifllcr 110 tiuniiuc T' 

:

2]§ 

Incerti 

aiirigam inlicitum. planctum mutasse sorores. 

uiderit Eridanus. si qua illic populus albet. 

aut si quis plumat senio modulatior a]ps. 

hic aliter uersae maerent miracula formae: 

lir» namque comes coniunx. heu me. male tum quoque legis 

temina non patiens diuinae. ad murmura caeli 

nudaces oculos nequiquam sola retorsit. 

non habitura loqui. quod uiderit. et simul illic 

in fragilem mutata salem stetit ipsa sepulchrum. 

liin ipsa et imago sil)i. formam sine corpore seruans. 

durat enim adliuc nuda statione sub aethra. 

iiec pluuiis dihipsa situ nec diruta uentis. 

([iiin etiaui siquis uiutihiuerit aduena formam. 

piotinus ex sese suggestu uulnera complet. 

125 (lieitur et uiuens. alio iam corpore. sexus 

]iiuiiificos solito dispungere sanguine menses. 

Xusquam sunt Sodomi. nusquam illic imjiia hu-ent 

]iioenia. cum dominis douius omiiis inhospita nus(|uam. 

tota rogus regio est : hinc atro liorrore fauiUae 

jM(i liiiicque situ cano cineres incendia signant. 

111 aun^'-a P mhdtum| 7.PT' planctu i' 112 lifridanu.s /J/T 

h.ridianus T^ 113 aut siquiy I.F si (juis il)i )' }>lumat s

S o (1 in a 2 

iiulliis arat Irustra piceas fuligine glebas. 

occidit illa prior feritas. quaui prospiciens Lotli 

[discretus patruo dites delegerat agros|. 

semiperempta etiani si qua illic iugera laetas 

l;5.') autumni conantur opes. tacile optima sese 

promittunt oculis pira. persica et omnia mela. 

2^0 1 11 C e r ti 

lod iiiiioliitiir proprio ciim tempore piiigiie crematae 

iiiriis aquae spumisque cutis super aequora niuTa 

texitur. adpelluiit. quis est ea captio mercis: 

adclinaiit laterum leues libramine lembos. 

ut semel inpositam doceant conscendere uenam 

]')') nam se sponte leuans adnabit inertis ad ora 

nauigii pressumque dabit prae munere largo. 

ni plaga contigerit. qua mensis femina uestit. 

Ecce aliud monstrum pelagi de clade notatur: 

cuncta illic inuita natant : natura recessit 

l(')(i mergendis data corporibus. si denique testae 

luciteram narem insistes. qua spiritus igni est. 

ueliiical)it apex Hammae : si tlamma perempta est. 

i])it subter aquas adstructio naufraga lucis. 

Hae Sodomum et Gomorum signatae in saecula pocn.ie 

lil.") gcntibus iniustis. quis corda ecdura timorem 

tleseruere dei. de caelo iura uereri. 

iH(iuc unum rerum dominum curare docebunt. 

150 .•11111 JA' .sub r piiiiiTiaf' L creiuatae (te L\ LP cremata T 

'•miiatinii Ji)i/ 151 siniiiiis—niuTa LP spumac— ni^Tac T 152 ap|M.!- 

lunr /,/' ait|H'llant T caitacio T quis est caiitatio L.Miiller 15o an- 

'linant latfruni lenes LjV adclinantque leues lateruni I' labra mine /' 

154- iniMivituni 

conscendere LJ* inscendere V uenas J^ imposita— 

I LJ^V 

iiriia /// 155 nam se sp. 1. adnabit inertis ad oraJ.P linertisj merci> 'n 

I (11)1(1 (' )-(ni()ii.} nani sese iam sp. lauans donabit inerti T loli n.i- 

uii;-ii LP nauiLilo 1' praessuni Z pressum /' pessum V 157 contin!.i-' - 

rit r i|Uani nicnsis X7' qua mses 1' u'. qua menses) uestit| an tersit ? 

l-'.^ 

.•.•i>tes Leiptr insistens 7> sistens /-' inslituas I' iirni est A 

vjiwii .v-t 7"' ignis {odi. est 1' 102 uelificauit LJ' uelificabit 1' 

liio ad>tru«-tio ly.ata^y.^-jT^ i 

J^ripcr 

destructio lihri l(i4 sodomili

EIVSDEM 1)E lONA PllOirHETA. 

I ost Sodonmiii ct (loinonmi iiiiifiitia fuiiera iii aeuinu 

et ciiieruiu seuio signata iuceudia poeiuie. 

et frustra solis oculis uasceutia pouia. 

et paritei' facti uiorteui luaris et salis illic 

•'> si (juis lionio est poeiuiui uiutato corpore seruaus 

paeue alios iguis superi decusserat iuibres 

ur]>s. erat (ut) iusti trausgressio. Xiuiue dicta. 

luim quis suhuersae uieutis uuûs ? omuia uulgo 

poeuarum documeuta uacaut. ulti possidet eri-oi-. 

1) 

DVj NINEVE 7>' (code.e Vithoeiuiiis Fr. Iiireti, in ifiio 'rertiilliano 

trilmehatiir. littera p lectiones ex textu, p^ e.t- nofis /trtifas sif/nificaHi.) 

DE 8OD0MLS EXPLICTTVM. 1)E lONA V ( \'oss. Leid. Q 86) 

ITE.Al TTVLIA>sl DE DNA PEOPHETA T Viiulohon. k;, 

Carmeii de loiia et îiiiuc Fr. Inretus 

1 gonioiTUiii T 'I ciiitTem L SL-uioy ii>'iiara />' 4 t'a''ti I'/> tarti T '/' 

tuiirti (' Bartli .5 si quis F si quid VTp potjiui V tormam Fiuin. 

^JpoeneJM' alio /)' ignes p^ superis decesseratj^' imbrcs /Mmbris l"//>^ 

TV^rbiseratiustitranssi-ressioniniuedicta Vcorr.Feiperian Vrbs^miscivt iu^ti 

etc?) Vrbs acqui iustique uiam transiiTcssa nineuc VTp sed V. a. i. \\\r- 

rant transi^Tcssi niniuitc p^\ 8 (iiiis| qui V mcntis F mmti !"//> 

i» uorant V erro 1' 10 a (loiiiinnm scd 7r/?^/y/. 

constius V 16 snbicotis V dicta c. pocua F (bd)itani c. ])oenani T7)/ 

(dcbita c. noonac luref.i r b'rc V 

: 

:

)09 1 n 

abirc Ht idd. 1' ultire T 18 eaiiere caesura V 20 dexra T 21 qua 7)> 

quo r qui 7' subter totus 7' supcr totus p^ totus subter \'T eoupescitur| 

7M' treiîdans] irtqmidans (m an in post p ineertum) T 

22 rati 7/ eonlel corpore/>' propetes 7* proplietas LMuUer 2o fide V 

24 ora s.rili(U]n 1* ora est Cilicuin p orani est C. c. CBcwfh libatur 

(i. Iculfer aftuKjifur a jtrop/nfa) Teiper, libratur lihri. an lustraturV 

dictatiir Cljarth ioiqicn /> ioj)!»f r7' 25 tharsos T tharros^)' 

scandit 7^ conscrndit />' poscit r7' tcndit Clknih pero-it iief inde ?'» ire 

wiifanfluin (riisct LJSiiiUer 2C) eiusdenuiue T IVrt acta deiis Tp 

(\. fieri patitiir feritacta CUarth) per stag-na dci V p signadi 

28 paruiila| pariia P aen- T nubis T 29 sul}>urt'0 T sulphureo 7*7' 

siilfureo j) ' 

cuncita Juret 30 pallatini T ulobus pariter J^p g-lobum pariens T'7' 

S(dt' coliacsitl suleo liacsit C :U ncquiquam T neqiTicqiiam y; ned- qiiicqiiani 

S'T medios Tp mcdiuni cst )' mediuse T nibila \' tangunt Tp 

tangit T tant V 85 .uloria| atria liartel proelia— miscent CBari/i 

i:-lunicra— misccnt Z.1//V//C/- onmis 7* urnncs T'7'// 

/'

do loiia 223 

diuersus furor in profugum freudebat lonam; 

uua ratis certameii erat caeloque fretoque. 

tunditur hinc illinc. tremit omnis silua sub ictu 

iiuctifrago. subter concussa est spina carinae, 

4 palpitat antemna. stridens labor liorret ab alto. 

ipsa etiam infiingi dubitans intiectitur arbor. 

nauticus interea gemitus uoxque omnia temptat 

pro rate proque anima : spiras mandare morantes, 

oblaqueare mitram. clauorum stringere nisus 

45 atque reluctantes impellere pectore giros. 

])ars maris interni putidum graue odore uicissim 

egerit. at rapiunt (pars) merces atque onus omne 

praecipitant certantque pericula uincere damnis. 

sunt miserae uoces ad singula fragmina ponti. 

')0 expanduntque manus nullorum ad numina diuum. 

quos maris et caeli uis non timet : haut minus illos 

puppibus abstrusos irato turbine mergunt. 

Nescius haec reus ipse cauo sub fornice puppis 

stertens intlata resonalât nare soj)orem. 

oG ioiiaiii J'j) ionan V'J' -m caelo J*p pelago 17' HU ,.uUas v. c. 

Huctiuago" /i(ret de cod. p concessa est J' concussa cnt p concussae \'2^ 

40 palpitat i*y>7'- pulpitat J' pulpitar V antcnna (inn pi J'p antenmae 

ne D VJ' 41 ipse 7'' 42 o-eniitus| gêminus p «ênitus Oehler 

Moxqiie /' clanior ^ f^^/^f/c" labur /»'/>////. y timor \'l' tempta 1' 43 anima» 

plieras J' animas speras^)' a. sjiiras 7' a. spira \' mondare T mundare 

Jurt-t moranTes J*p morantis 17' 44 obliquare Hiuiri. mithram l'7' 

metbrani /' niiitbram jD' risiis /' 45 Atque rehtctantes J* uel rehie- 

tantesyy Uflb're hictantes VI' iieli eluetantes iKret inpeUere 1' i>ectores 7' 

Liiros 7^r ^-yrt» 7' niuvros^/^ 46 putidum 7' puteum \'Tp graue 

ub're 7*yi/ uraueni oib»re i'7' iiicissim| iiicirls 

1' 47 E

224 I ]i < -i r t i 

^>'> iaiij tiiiic iii soiiuio (loiniiii toriiiaiido figuram. 

liuuc simul uiidise»iuae cogit qui muuia prorae. 

pace soporatum placidaqiie quiete superbum 

increpat iiipulsaus : -(ûid. ait. discrimine iu isto 

somniii more capis taiitoque iii tui-biue j»onti 

()() solus bal)es? eii unda operit. spes uiiica diuum est. 

tu quoque. quisijue tibi deiis est. dic uota precesque 

|indigetans patriuui supplex inriectito numeii."| 

sic tum (juis culpae propioi'. quis causa proceUae. 

discere sorte placet. nec sors uientitur lonam. 

«'•') tunc rogitant: Jûis et unde liominum. quis deni' :>\) niore Peiper inar.' P iiaiv VT 

rc />i (Hiide ritc inl riit.' liiiiin. cai.is Vp ranis VT p.)nti /' 

).ortuni )"//> i;0 .'11 nii/./j^':' nos iuret unic I' (>2 deest totns 

aersHs Vp ,i,hsl VT in.li-vtas V in.l.^-vtas T mrr. Oe/iler. imlig-etes 

J.Miilhr niiiiicn T iioni.'n 1' 1;:} Sic tuni .piis /' exini .|uis VT 

cxiii ^[\\U j, (in.li.-it c.v in.|uis /yii ].r..|.riac /'/> ijiroprie />' proi.rior 1' 

l.rorior 1' {\^ sort.q forte /' ionani /'/> i..naii VT 0.5 et| es CBarth 

m cliwiis /' cluis T cliuis V .•iiiis />' 07 l'ractiini(linn ti(luin(iue .lei 7'// 

Pra.'tinii.liiin.|ue dei ]"/' 

,|ui siistiilit alte /' .lui eaeluin sustulit alt.' VTp"- 

âlta.^ V) .jui Mistiilit altmii lurel (58 caehnn qiii t. [.. .luique 

c.iuora f. /' .iiii t. 11. .iui totmn ^totani !>] eorp.)re f. VTp totmn| 

j.ontmn //«/•/e/ T.'tli.vn liirrl (ii) .'t s.'s.' ^'7' et o;// /'/> 70 deri.u-u.'iv VT 

dirig-u.'!-.' 1*1, .|iii.l n,.s| .juos uel .|iiod />' igitur| agitur /' eol- 

!"'•' ^' 'l"i'^ ""> imigis fiJn' .•iil|.a (' JJiirfh rogitant il.i u/srid /pds 

71 ("iv 'T .jin T fa.-to I ji pa.-t.. ]' 

T 

:

d e I n a 225 

iiaiiiqiie iiuigis multoqiie nuigis treta saeua tumebant. 

I tum 

domini uates ingestu spiritus infit :] 

-En ego tempestas, ego tota insania mundi: 

75 in me. inquit, uobis aether ruit et mare surgit: 

in me terra procul. mors proxima, nulla dei spes. 

quin date praecipitem, causam nauemque leuantes 

unum onus hoc magnum pehigo iactate uolentem." 

Ast illi frustra nituntur uertere cursum 

80 in reditum ; nec chiuus enim torquere sinebat, 

dura nec antemnae mutari libra uolebat. 

postremo ad dominum : 

,Ne nos in mortis hiatum 

unam animam p]'opter dederis, nec sanguine iusti 

respersisse uelis, si sic tua dextera ducit."' 

8.") lamque illic imo exoriens de gurgite cetus, 

squamosum et conchis euoluens corporis agmen, 

urguebat proprios concusso marmore fiuctus. 

praedam sponte petens, quam celsae puppis ab arce 

prouoluentem auide limosis faucibus hausit, 

Ito uiuentemque dapem longam percepit in aluum, 

cumqne uiro caeli rabiem pehigique uorauit. 

12 freta seiiatinii epteiit i litt.\) nou -satis certnj V 73 deext totus icersiidPp 

adest VT iiig'estii Hartel ing-esta T iiiii-estiis V 75 iu me] e T 

ii 

iiiqiiid: d in t corr. V aet er P ather 1'7"? 77 ficiteiii T uauemque 

.|ue om. p^ 78 unus p^ iaetare P uolentem Fp uolenti VT 79 illi| 

illis p^ isti Oehler .^ 80 torqiiere sinebat Pp torqueri ualebat VT 

'•lauos nec eniin torquere ualebant L Milller 81 antene FJ'? uole- 

hat T]} uolebecct P) sinebat VT 82 ne nos oui. T 83 nec] ne p 

iusti T iustum pA iusto VT 85 immo P d 

limosis mox faucibus VT liausit] hesit P 90 que om. V longum 

]* percepit Tp properanit FP 91 uiro om.. T uorauit umbra T 

(uid. n. 02} 

XXIII. Cypr. poet. 

15 

:

22(i 1 11 t' f r t i (l e J o ti ii 

steniitur aequoris unda. resoluitur aetlieris umbra; 

liinc fluctus. illinc flatus redduntur aniici. 

securamque uiani placidil signante carina 

^».") spuniea caeruleo candent uestigia sulco. 

nautae tunc donnnuui laeti uenerantur eique 

sacrificant grates : fertur ratis et uates aluo 

[nauigat et uates alio susceptus Ionas| 

nauigium fluctus secat. et sub fluctibns imis 

liM) Tona defertur anima spirante ferina. 

conclusus neque tinctus aquis. maris intimus exter, 

inter semesas carnes resolutaque putri 

corpora digestu iam iam sua funera discens 

in signum sed enim domini quandoque futurum 

1(1.') non erat exitii. set caeli gloria factus. 

92 mnbra huc luco oni. V 93 rediuiitur V 95 spuinea P caTi- 

ilida VTi) cerult'0 rV caudeut J^ fiorent 7)? fiorente V 96 nautae P/> 

iiauita VT tunc T}) tum VT dmii T doinino VTp laeti Pp laetus VT 

nenerantur eiquc 1* uenerando tinioreni VT (uhi tiniore) p 97 sacri- 

ticant Fp sacriticat VT fertnr ratis et natis aluo V tuni })ortus intrat 

aniicos VT neutrum hahet p m quo lacnna est. 98 totu.s uersuH 

deest 1\ hahetur in VTp^ alios 1' 99 nauii>'iuni T nauigio VTp 

tiuctuni ]> secat et P que secat VTp 100 lona defertur P niscera 

uelificans VTp ( 

ueliticant 7>i ?i spirantej insiîrata 

: 

ji> 101 ruiKdusuas 7* 

aquas V 102 seniesas Vp seiuessas VT (seniesses V) carues P 

(lasses VT clases j/- clades f/. iiisnum cadauera) CBarth 102 108 cor- 

pora ])utri Dig-estu ^^ 108 corpore P iani iani sua P sua iani iani VT 

sua iani uel ua p)^ 104 insigniuni V futuruni P futurns VTp 

105 exitii T exitio VTp sed caeli gloria factus (fatus T) Fp fit inortis 

testis abactae VT nihil ef/o deesse puto 

I)E lONA EXPLICITVM. FINIT \ 

VEPu^VS EXPLICIT DE ION.\ '^-'' TERTVLIANI ELOQVEN- 

TIS8IMI (dicti aJ. ,9S.) T 

suttscriptio (leest Tp

CYPRIANI AI) aVENDAM 8ENAT0REM 

EX ChULSTIANA KELIGIONE AD IDOLOEUM SERVITVTEM 

CONVERSIM. 

Limi te diuersis iterum uanisqiie uidereiu 

inseruire sacris priscoque errore teneri. 

obsti])ui motus. ((uia carmina semper amasti. 

carmine respondens properaui scribere uersus, 

T) ut te corripereiu tenebras praeponere luci. 

quis patiatur eni]u te Matrem credere magnam 

posse deam dici rursusque putare colendaju. 

cuius cultores infamia turpis inuritV 

namque sacerdotes tunicis muliebribus ideiu 

J /." 

et marff. Ji rec. m.

223 C y p 

r i II 11 i 

15 cmnque suos celebrant ritus. his esse diebus 

se castos memorant: ut. si tantum modo tunc sunt, 

ut perhibent casti. reliquo iam tempore quid sunt ? 

sed quia coguntur saltim semel esse pudici. 

mente fremunt. hicerant corpus funduntque cruorem. 

2(> quale sacrum est. uero quod fertur nomine sanguis V 

nunc etiam didici. quod te non fecerit aetas, 

sed tua religio caluum. caligaque remota. 

gallica sit pedibus moUi rediuiita papyro 

res miranda satis deiectaque culmine summo. 

25 si quis ab Isiaco consul procedat in orbem. 

risus orbis erit: quis te non rideat autem. 

qui fueris consul, nunc Isidis esse ministrum ? 

quodque pudet primo, te non pudet esse secundo, 

ingeniumque tuum turpes damhare per hymnos. 

r\() respondente tibi uulgo et hicerante senatu 

teque domo propria pictum cum fascibus ante. 

nuiic quoque 28 pudet 

primoj putct ct prinio (et aiitiq. iii.

a d s e n a t o r e m 229 

dic mihi, si ualeas : eum talia saepe rogares 

et ueniam peteres. quae tecum uerba locuta est? 

uere mente cares. sequeris qui mente carentes. 

40 haec iterum repetis nec te delinquere sentis 

quid mereare. uide. minus esses forte notandus. 

si tantum hoc scires et in lioc errore maneres: 

at cum uericolae penetraueris ostia legis 

et tibi nosse deum paucis prouenerit annis. 

45 cur linquenda tenes aut cur retinenda relinquisV 

nilque colis. dum cuncta colis. nec corde retractas. 

uera quid a falsis. quid ab unibris lumina distent. 

philosoplium tingis. cum te sententia mutet: 

nam tibi si stomachum popularis mouerit ira. 

50 et Tudaeus eris totusque incertus ageris. 

Indulge dictis : sapientia non placet alta. 

omne quod est nimium. contra cadit. unum operantur 

et calor et frigus : sic hoc, sic illud adurit. 

sic tenebrae uisum. sic sol contrarius aufert. 

55 et pariter laedunt tepidum feruensque lauacrum. 

esca alitur corpus. corpus corrumpitur esca. 

uimque suam minuit. si quid protenditur ultra. 

denique si sedeas. requies est magna laboris 

si multum sedeas. Libor est: Maro namque poeta 

o7 dic| da P 39 iiiente/// (m eras.) F que corr. rec. m. li 

earentis P 48 uericolae F uericulae i? uiricole uel iuricole P 44 pro 

ueniret li accesserit c in annis H 45 relinquenda P //hc|uenda (re 

11 

erati., n ss. rec.J li liquenda F 46 nec corde retractas] nec credere 

fâctas n- rec. ss.) I{ 47 ad falsis (d aiitiq. m. del.) F^ ad umbris 

(âd in al» corr. antiq. m.) F^ distentP distant PP" 48 phylosophum 2^ 

philosofum F te(|Ue sophum rec. corr. F- 49 stomacum P ira w 

h 

aura c 50 totusque| sic plane ss. rec. F'^ ageris Peipei- aberis 

Qjr. h ss.) P aberis (h ss. ree.) F abibis Biuin. aberres Hartel 51 dictisj 

dicis I{ 58 Et calor et] Etocelcr . & (cr in or al. corr., p.ost cr 

spatiurn duaruni litt. vacman ciini piiiicto ante &) P aduritl M 

54 aufret V 55 ledunt oj tepidumj tepudum F gelidum r 5S est| se P 

:

230 CvpriiiTii ad s e n a t o r e ni 

()0 pro poena posuit ^sedet aeteniumque sedebit 

intelix Theseus." semper nocet utile longum 

prandia longa noeent, ieiunia longa fatigant. 

sic nimium sapere stultum facit. — -improba secta, 

me dea sic docuit: «moderamen amabile* dixit.- — 

()5 sed tu nec sectam modo nec moderamina curas. 

mens autem stabilis nullo peruertitur aestu, 

ipsaque simplicitas numquam mala cogitat ulla. 

liinc sincera tides aeterna sede fruetur. 

et dolus e contra longo cruciabitur igni. 

70 elige, quid uelis. iit digna piacula uites. 

sic tamen hanc ueniaiu mereatur creditor. inquam : 

ut leue crimen erit. si nolis noscere uera. 

non leue criraen erit. si cognita uera relinquas. 

Sed te correctum forsan matura senectus 

75 in melius reuocat satiatum erroribus istis 

tem})us enim mutat. mala digerit omnia tempus. 

tunc igitur. cum te consulta reduxerit aetas. 

disce deo seruare tidem. ne forte bis unum 

incurras lapsum : quia uere dicitur illud 

80 (|ui pedis otfensi lapidem uitare secundo 

nescit et incautus iterum uexauerit artus. 

iiuputet ipse sibi nec casibus imputet ullis. 

corrige delictum tidamine, corrige mentem. 

suffecit peccare semel. desiste uereri: 

85 non erit in culpa, quem paenitet ante fuisse. 

60 i)eiia P uu. 61—85 hahet 11 demnt In PF 04 Medea H 

65 secta (secta rec. corr.) J{ moderaiiiine (e corr. rec. m.) E (57 uox 

cocritat rec. m. repetita in marg. Ji 68 sedej iide P corr. Riuin. 

69 dolus e contraj dolosa contra i^ 70 nelis| uelles Baluzius cupias 

iiel quale uelis Biuin. 71 inquam| numquam Hartel 78 deoj do 

(rec. .lo corr.) R 82 ullisj illis li 83 lidumine lunius. an fundamine 

? 84 sufficit (fi in fe corr. rec. m.) R uererij reuerti Riwn. 

.

S. HILARII IN GENE81N 

AD LEONEM PAPAM. 

raniimus iiioiiitis tua clulcia iussa secuti, 

aiitistes Christi. quae dabas ore pio. 

an ego non canereni tanti praeconia patris. 

munus opusque dei dum mihi lingua foret? 

5 rauca quidem stridens et nullis digna coturnis. 

ingeniumque iacens : sed libet alta loqui. 

Dignum opus et iustum semper tibi dicere grates. 

omnipotens mundi genitor, quo principe cuncta 

natalem sumpsere diem atque exorta repente 

10 post tenebras stupidi spectarunt lumina caeli: 

gens hominum pecudesque ferae milleque uolucres 

et quae per liquidos discurrunt agmina campos, 

omnia per temet, ex te, qui maxima condis 

ex te nata, pater: nec patris est pater alter: 

15 tu caput es capiti, primi tu fontis origo, 

primus apex rerum, primus sator, omnia condens 

nec tamen ex alio ducis genus : ipse perennis 

]ii noinine doniini nostri iesu eliristi incipit metrum sancti hilarii 

poctauensis episcopi in ge . n . si , ad leonem papam B (Laudun. 273) 

titulus cum uu. 1— 131 interiit in A (Laudun. 279) Hilarii pictauiensis 

Episcopi genesis : ad Leonem papam m (Morelii ed. Paris. a. 1560) 

h — Basiliense exemplar a. 1570, cuius lectiones loli. Weitzius exscripsit^ 

f—G. Fahriclus, littera p meas indicaui correcturas. 

2 antestis B dabas Bb dabat m ii non]nunc Bh 5 strident/ 

coturnis] coronis m 6 iacet/ 7 iustuni est wt 9 adque jB reperte i? 

10 stupido—caelo B corr. p lumine B 11 mille adque m pictaeque / 

18 temet| te sunt/ ex te| per te m 14 nata m nate Bb nec iam 

patris m 15 caput es m capitis B capiti primi tu] primique caput 

tu m 

: 

:

232 H i l a r i i 

spiritus. iiiitiquo uiueiis per saecula motu. 

semper eris. quia semper eras : non mortis egenus, 

20 qui natalis inops nec tinem noueris aeui. 

ex se principium cui contigit. haut manet alter 

auctorem casus : nascentia terminus urget. 

omnia cum tegeret nigrum chaos altaque moles 

desuper urgeret informis corpora mundi 

25 et caliganti premeret serotina morte. 

nec species nec forma foret. deus intus agebas 

corporibus tectis mixtus. secreta potestas. 

iam tum disponens nascentia moenia mundi 

et uarias rerum facies animasque futuras. 

ofi utque caput uicta prompsisti caligine noctis. 

sublimem attollens uultum sensere tenebrae. 

mox dominus rerum somnos discussit inertes, 

pigraque materies trepidauit nomine pulsa 

commotaque simul maturo conscia partu. 

8.") scinditur ingentis cumuli per plurima corpus 

membra. locosque simul metantur semina iussu. 

et confusa simul descendunt uiscera molis. 

sectaque per partes formas spectantia frustra 

iam calor intus alit et blando suscitat igni. 

40 Ac primum caeli pansus liber. omnia mundi 

conplectens spatia. celso siispenditur or])e 

terra grauis pigro descendit pondere ad imum 

ac. semet detixa. salo fundata resedit. 

esset ut spntium uacuae regionis apertum. 

20 iiouerit Jih corr. m 21 ex te m liaut IP haud IP 25 et 

atque m premerent m 28 tum disponens B tumidis ponens h tumidi 

ponens m 30 promsisti li prompsit ipse m prompsit (om. ipsei / 

•Sl tenebras 77 corr. m 88 nomine Im numine B momine Weitz. 

84 Motaque B corr. m. Et commota / maturo | 

natura 

: 

m 36 locus Bh 

corr. m 37 et confusa simulj et confusa prius Weitz. {ex h ?) et iam 

a 

confusae m 38 formes B frusta m 40 passus m 41 conpl.l B 

spacio m 43 scelo B 44 essetquo ut m aperto Bh corr. m ajêrtae 

Coystanf.

G e 11 e s i s 233 

45 qiia teiier iiicedeus mortalia pasceret aether. 

qiioue exire patris possent tot iiiiinera rerum. 

ortaque ferrentur nullo per inane labore. 

diffusae coguntur aquae : mox limine certo 

liquuntur maria nec tinem transilit unda. 

5() Tunc oritur lux alma. dies quae iussa uocari 

nascentem tenero perfudit lumine mundum. 

munus opusque tuum prodens. tua maxima dona. 

condere quae genitor patiia pietate para])as. 

utque hominum sollers posset clarescere uita. 

55 artibus aetheriis quae totas ducere luces 

gaudet et ingenium diuersa laude fatigat. 

insequitur nox atra dieui densaeque tenebrae. 

corporibus sonmos quae ferrent. otia fessis, 

et cunctis unam faciem similemque liguram. 

' 

laborum F> corr. m 48 Hmite Coustant. 49 linquuntur m. ae tinem 

non t. u. vt 50 alma ex cclma B 53 parabat h 54 solers m 

55 aethereis ni 60 uarie hvi uaria 7> uarias-oras Weitz. 62 instiiratque 

m que oni. B Mico. opera Mico ni opere B 64 est om. m 

65 polo ac lumine uidens Bb corr. %> polos quoque 1. donans m (poios 

ac Weitz.) 66 distinguens Bh disting-uit m pertexta Weitz. per tecta 

(Joustant. 67 exurorit m roseusque m 68 sparg-itque m, 69 inportant 

B ast inq)ortant m Pleiades m 70 plaustra et m coronas B 

:

234 H i 1 a r i i 

siiiiiatiue bis seuis annuiii uoluentia formi^, 

inultaque pvaeterea celsae domus ornamenta. 

(juis saeclum fulcit signis et regia summi 

picta parens uaria stellarum luce coruscat. 

75 sed soli lux uunor inest, quem munere largo 

excultum. genitor. pleno dignaris lionore. 

igneus ille iubar praecelso uertice tollit: 

ore rubens patulo. caeli per moenia fertur 

astrorum ductor. mundi uigor atque elementa. 

80 ecce aliud miriim. mirum decus o, noua cursum 

mutat luna suum ; quos perdit colligit ignes 

cornuaque extinguens perturbat lumine frontem 

mox tamen ardescit con])leto circulus orbe, 

noctilucum lumen pascit sata sidera luce: 

ST) haec tamen, aeterno quae uoluit machina aethrae, 

non tantum pictura poli est. nec celsa uoluntas 

mens ratioque subest et rebus utilis ordo. 

liinc doctrina uenit terris, hinc denique cunctis 

consilium agricolis et qui maria alta pererrant, 

90 ut, se quaque ferant, luces praedicere possint, 

uenturos norint im])res siccumque serenum. 

tcmpore quo tauros campis inducat arator 

et dubium temptet securus nauita pontum. 

Instructos ignes caelo, pater optime, terras 

95 excolere adgrederis et munere donas opimo 

regna hominum pecudumque larem requiemque uolucrum 

}»hinpscant campi, colles tumor arduus effert. 

72 *triiam«.'nt;i (loiiiiis suiit tn 73 queis in iulcis hi fulsit Weit^. \ 

tjuiriina m 74 pareus Bhm pateiis / 79 adque B eleineiiti / i 

80 B en m noua cursuni omnia B 81 et quos/ limite m 83 ar- ! 

descet B conpletoj B 84 lumen aeter noque pascit (sed niedia iierb« 

pr. ni. (Jel.) B 85 Haec B WeiU. Xec hni aeter noque B machin;i | 

uoluitur m aethrae p etre B, aetlire h aetliere ni axe / 8H nec c. u. j 

sed celsa uolanti CBarth. 87 utilis Bh cominodus m 90 quaque n^ 

quaeque B 93 teiiTet m 94 ignibus instructo m 95 agg-rederis ?/. 

j 

donas et mr.nere i 

m 

; : 

\ 

j

G e 11 e s i s 235 

subsidimt iinlles. tioreiitia prata uiresciuit 

saxaque durantur, pinguis se gieba resoluit. 

]i)() rumjûntur fontes. fluuiis genus arduuni unde est: 

herbarum uaria consurgunt gramina campis. 

Tamque seges tenera fructum fundebat arista. 

cum iuga iiulla forent nec uomis nullus nratro. 

mugiret nullus proscissis taurus in aruis. 

105 ecce etiam uitis madido iam plena racemo, 

expers falcis adhuc et duri nescia ferri, 

pampineas celsis texebat coUibus umbras. 

diuersa exoritur uariarum forma ferarum, 

quadripedes animae nec non repentia terris 

IIO nascuntur. pictis uolucres per nubibi pinnis. 

His ubi perfectis genitor iam diuite mundo 

cuncta uidet curam magni deposcere regis, 

qui mare. qui terras atque omnia nata gubernet. 

quique altum spectet caelum hiudetque potenter 

11.") munera magna dei. ne sint liaec condita frustra 

tunc -Faciamus, ais. liominem.^ dic. optime. cum quo 

conloqueris ? clarum est : iam tum tibi tilius alto 

adsidet in solio et teiTas spectat amicas. 

sed .Faciamus. ais. hominem. cui uultus imago 

120 noster erit. manibusque meis procedat in aeuum." 

iiide. opifex rerum, adsumis mollia terrae 

atque uirum formas, cuius de costa cupito 

tit mulier uultu : mulier de costa uiri tit. 

1 

99 Nunc 

loqueris m 118 resjiectat »* exspectat (/. spectat) Coustant. 119 cm m 

cuius B 121 adsumis tibi mollia m 122 formans B corr. m de B 

mox m cupido B corr. m 123 (b^ B iiiim m 

corr. m quique / 

:

236 H i 1 a r i 1 

qiio mage cara uiro et lateri sit coniugis apta. 

12.') felix aiiimal. summi cui dextra tonantis 

est pater: o felix nimium. qui ducis olympo 

et genus et formam : si te non noxia terrae 

decipiant uitia nec blandus subiuat error. 

numen eris caeloque redux mirabere regna, 

l:-)() quae promissa bonis fido pater exhibet ore. 

nam tibi multa deus nascenti contulit ultro: 

aetheriam primum faciem uultumque paternum 

ineessumque peduni rectum. sublimia colla. 

ne qua mora in caelum oculis spectantibus esset 

18.". tunc alacres promptasque manus uitaeque ministras. 

atque domum diuae pectus rationis et alti 

sedem consilii. facundae uocis honorem. 

liaec soli concessa homini: nam cetera mutum 

et pecus obtinuit. uentrem. praecordia, neruos. 

14 uenarum riuos et sparsum corpore sanguem. 

iusti laeuique simul sensusque doloris. 

tu uero. omnipotens. priuato munere largus 

erga liominem manibusque tuis operisque fauore 

inpendens. patria pignus pietate colendo. 

14.'. ne quid diuinis modo desit uultibus. ignem 

aetheris inspiras et sacrae mentis opimam 

indulges partem permixtus corpore toto. 

liinc meminisse licet ueterum. praesentia nosse 

124 rhara la lateri B 128 ]iec| et non m 1.32— 137 initia tantnm 

et cjcitas aermuin adparent, intermedia alirepta siuit A 1-32 aetheream m 

faeiem ]»rimiim m 1.33 subliin a B 184 eoelos m ex pectantibiis B 

. . speetantibiis A 135 maniis Ab man/ [i. manmTi) B 136 adque B 

(non A) domumuni 7> 137 facundae ^j i/ teste QiiesneUio fecimdaê B, 

in A lacana est, fundendae vi 138 mutum CBarth. motu ABh 

motum w^ 131) et p viit ALb i\t m 140 Venarum : a. ex e B san- 

G e ji e s i^ 287 

liiiic (latur atqiie aiiimae fas est ueiitura uiilere 

15*) liinc loquiniur caiiimusque deum. hiuc sidei'a cuncta. 

terrarumque uiget cultus. pontusque mouetur: 

liinc artes nomenque, pudor. prudentia. iustum 

liinc animae surgunt fortes. lunc ])ero-it lionestum 

et uia quae ducit castos ad limina caeli. 

] 55 Ergo liominem pleno perfectum munere terris 

praeponis. genitor. et rerum tradis habenas 

cuncta habeat subdatque si1)i. uice sit genitoris : 

telluris dominus. famulus tuus. omnia mundi 

possideat. tantum domino tibi seruiat uni. 

160 Postquam primus homo uetito se pascere ligno 

non timuit captusque dolis se praebuit angui. 

stat reus. et nudus deiecto lumine uestem 

inplorans dominumqiie fugit uultuiuque recondit. 

culpa comes sequitur. peccato obnoxia uita 

165 debilitat uires. caelo uenientia dona. 

aethere demissus paulatim delicit ignis. 

frigore peccati torpentia corda rigescunt 

cura cibi uentrisque subit et cura tegendi 

corporis. et sacrum subeunt mortalia pectus. 

17^) Nascitur liinc proles peccati. germinat inde 

deterior multo suboles. peiorque priori 

progenies sequitur, gradibus ad crimina erescens. 

crimina quae stimulis acuunt dementia corda 

149 adque B 150 liinc quoque sidera m. euii ta B 151 po tus B 

153 animi m 154 et uia] uirtus m. 156 et rerum] reruin eui m. 

157— 165 sinistra pars uersuum ohrepta A 157 uice sit genitoris uel 

uice sitque regentis liaesitans scripsi p uices • 

• c^^q : erog&u AB fieretque 

h uiuatque perennis {ex Victoriui secttndis curis) m fiatque perennis 

Weitz 159 possedeat B 160 uetitu AB pasceret A parceret B 

IGlagui^ 162 ues/temi>' 163 inploransj i? li/it 7i 164 culpas ^7>' 

165 uires] uirus (i. ut uirus) CBarth 166 paUatim B 168 subit et] 

subibat m 170 geminat AB 171 multa A soboles multo m. prior 

est B (non A) 172 ad] per m 

: 

: 

; :

238 ^^ ' ^ '^ 

teqiie. pater. iiariis anuaiit terroribus ultro. 

175 Tum primuni ueiiti coepere incuuibere terris, 

intenipestiuus descendere nubibus imber: 

fulmina tum primum caelo deiecta sereno. 

liorrida tuni grando turbatos uerberat agros. 

tonitrua altisono infractus murmurat aetber. 

18 nec tamen ista malos reuocant : furor impius orbem 

obsidet et laxis rabies defertu]- babenis. 

bella placent caedesque simul. periuria. fraudes. 

mentirique libet. rapere est amor. abdere furta: 

' 

nulla tides populis. nulla est iam ueritas usquam. 

185 Diluuio abluitur terrarum crimen et undis. 

uir(iue unus residet g-eneris populique refector. 

189 atque unus. multi per quem data luce renati 

187 arca tegit paucos. castrorum semina seruans. 

iam tum uentuii facies monstrata biuacri. 

llMi susceptos fido seruans ecclesia partu. 

Postquam diluuii cecidit tumor. unda resedit, 

ales paciferae folium portauit oliuae. 

iam siccis reuolans pinnis dedit omina pacis. 

Tum populus surgit melior. tum purior undis 

195 gens hominum. magnos terris paritura nepotes. 

inde sacerdotis in caelum dedita corda. 

174 armante }»roribiis ultro AJJ corr. p aniiaiit ceten\s oinhssis b ni, in 

tictoriiio sec. m. ad fuliiiina factis (i(lsuitur: aniiant punire periclis ./ 

175 uenti coeiierejj uenit opere u4i>/> uenienti operas v// niala coeperunt ,/ 

176 descendere ABJ) descendit in nubis B yniber AB 179 Kt 

tonitrna AB Et tonitru iii Et cJei. p confractus m 180 orbe AB 

181 obsidit AB 182 cedes AB simul/ B 184 unu[uam A usquani B 

usquani m nuUa est reuerentia ueri /' 186 uirque et unus Ji 

189 iinte 187 et ISb pomi p 189 adque B multi jf> ciiiii CBarthio 

multis ABw. 188 iani tum] iam iam m 190 susceptos A susceptor B 

tido i> tidos ^ ec]esia7> sed septos seruans ecclesia jiartim m seu 

septos seruans ecclesia parua tenetur / 191 imda| et unda A et 

unde Ji 192 alis AB 193 ])ennis m omina JPm onmia AJ'M 

194 meliorj maior/ mi. 197—208 initia taiitaiii restant A 

^ 

;

hiiic iuter flanimas pueri caiitare parati. 

et puer. iiipasti quem non tetigere leones. 

tum reges cecinere deum. tum uera proplietis 

20{) ora sonant caeli subole splendentia terris. 

quamuis cuncta deo seruirent crimine uicto, 

attamen antiqui etiamnum gutta ueneni 

spargebat populos et erant uestigia fraudis, 

(juae bonus ablueret doctor melioribus iindis. 

2m 

197 ilarn/7/inas (postea rnas ex inas corr.) B 198 inpasti| AB 

199 profe/tis B 200 sobole m 202 antiqui Bh antiquos m etiam 

imuc m post 204 sequitvr Prol)a de Aeptatico AB

HILARII DE MARTYRIO MACCABAEORVM. 

Maecab. II Kex fuit Aiitioclius Syriae ditissimus olini. 

' t't 7 m cuius reguo uiater natique fuerunt 

septeni, ut fania refert, de sancta gente creati. 

(juos cura adsidue generis meminisse iubebat 

5 et legi seruire rlatae : sic namque uolentes 

(le populo meliore dei sua iura tenebant. 

rex auidus mutare lldem, mutare timorem 

iustorum uoluit. populo ut misceret iniquo. 

praemia promittit matri. nroniittit et auri, 

10 et quidquid posset toto conquirere regno, 

si modo mutaret mores sensusque priores, 

cogeret et natos alios sibi lingere mores. 

illa negat tacitumque premit sub corde dolorem. 

lianc postquam nulla potuit conpellere praeda, 

15 temptauit primum tormentis uincere saeuis 

pertulit illa graues geniitus et tristia regis 

uerbera uon timuit. uictum ut se uidit at ille 

-Heu, quid agam," dixit, „uincis quod femina regem V 

iion tamen effugies : plus est. quod dura dolebis. 

IXCI1»1T HYLARII DE MAKTYEIO I\rACHABEOEVM P (Paris 2772, 

Iiicipiunt uersus hilarii in nataleni Machabaeonini nirr. B (Paris. 

S093 cuius selectas allquot lectiones BecJc exscripsit) 

INC V HILAEII DE MAETIEIO MC L (Leidensis Q 15) 

Sancti Hilarii uersus in natali Machabeorum martyrum / (Floria- 

censis) inscr. om. C (Corheiensis, cuius selectas tantuvi Jioc loco exJiibeo 

lectiones, cum SicJiardiano exempJari conJatum, infra daho) 

1 antiocus sirie _L 3 sca de gie L 4 assidue PX adsidui 6'egregii,; 

nidebat/ 9 et auri P et aurum Xf et illis C 10 quicquid Jihri con- 

quirere] contingere L 14 nullis P/ potuit nullis L conpellere] corrumpere Lj 

preda C praedo P nerbis X/ 1-5 temtauit C 16 jpfotullit C 

; 

:

(1 e 111 a r t y r i o M u e e a b ji e u r ii m 241 

20 iii natos saeuibo tuos ; lieet iiiproba perstes, 

hac certe ratione meum sanabo dolorem." 

sustulit illa manus caelumque adspexit in altum 

emisit gemitus et talia uerba locuta est: 

.,Tu licet et gazas tradas et regna. tvranne. 

25 non capimur regum donis. nec munera sanctis 

eripient promissa dei. spes certior illa est. 

«juae uitam nobis promittit tempore longo 

hanc sequor. lianc didici. non lubrica tangere dona; 

sumere diuitias facile est et perdere uitam. 

i-)0 sed licet et flammas post uerbera saeua mineris, 

nil mutare potes. quod primis coepimus annis. 

uirtute id cum lege data milii uincere certum est. 

quid nunc. saeue. iubes V natis quid. dure. minaris ? 

hoc solo poteris matrem turbare dolore. 

85 est mihi namque deus spes ; est mihi cura meorum, 

per quam spero equidem te nuUum uincere posse. 

c.aeli. quaeso. faue numen, quia iusta rogamus." 

rex furit Antiochus. turbatus corda tumultu 

concutit et saeuos testatur lumine uultus. 

4(» miraturque diu. possit quod femina tantum. 

,Pare. age. miles!'* ait; „regi quoque pare, minister j 

uos famuli parete mihi ! date digna furenti 

femineo tormenta malo ; seruire furentem 

temina me cogit: quod plus est. femina uincit 

45 regis iussa sui ! sed non inpune locuta est 

20 inprobaj C jêrtes P 21 ratioue »?euiii : iii al. in ras. 1* batiabo/ 

22 sustulht C as})exit (o 2o l(»quta V 24 _u-a'/.as (z (iiitc z eniso) P 

tiraime L 27 tiii}M>r(_' P 28 noii CP nain 7>/ lubriea| lubseit B 

80 uerbera C P pr. m. i)i iiuirg., uulnerii VLf ?>\ potes Pf potest CL 

annis ex arinis ut uid. V 82 niilii| ni L 88 (juid post natis] ([Uod CB 

n 

dire L 85 . . })es 7> 8(5 tep uUuin (n rec. sn.) P ;]1 (|uaeso] tu / 

o 

nuiii L (juia] id (juia / 88 antioeus L 39 Non tulit / 41 parea 

£,êmiles P 42 furenti : i e.c e j/?'. P 48 seruire] seeure L saeuire/ 

45 iura L suis et C in}>une| C 

XXIII. Cypr. poft. 16 

: 

: 

;

242 

Hilarii 

nieiiibratiiii perdam septein quot pertida natos 

intra se retinet : quorum 

qui primus habetur. 

liic primus pereat : perdas sic ordine cunctos, 

cratibus inpositos subiectis urere ilammis 

50 cernat ut ipsa suos mater nunc aspera natos. 

poena autem manet haec; celeres decet esse ministros." 

Tnterea fecunda parens iam crine soluto 

stabat et. hortanti similis, iam pectore nudo 

ubera protendens, natorum alimenta suorum. 

55 non confusa aperit, natumque ut uidit ad ignem 

constantique gradu fortem procedere, dixit: 

.Tu mea progenies, tu primus respice matrem. 

tu certe meus es : nunc nostri, nate, memento I 

te primum peperi, tu nunc imitare parentem 

Go sume meos mores et regem uince tacendo. 

tu poteris durare diu, si tempora uinces : 

periida ne superet sanctos uiolentia regis, 

utere consilio matris, nec damna timebis. 

fortior esto aere saxoque potentior ipso 

65 ingredere ut iuuenis, patienter uince dolores." 

Ille modo ad matrem uultus, modo tollit in altum, 

dumque tacet tacitusque rogat. quem debet. et orat, 

non sensit rapidos subiectis cratibus ignes. 

corpus inane fluit: mater gauisa dolore est. 

70 et dixit: ..Vici: uincam sic saepius. oro 

duret natorum uirtus incognita regi, 

sed iam nota deo, populi qui pectora nouit." 

Finierat primi partus fecunda dolorem, 

46 îuot j) .luotl P (|Uos Lf naiii C 48 perdasj perdat C perdam/ 

nii. 49 d 50 (ksunt f 49 iri|>ositos] G subiectos CB urure P 

oO ipsas uos C 52 foecuiida P 54 protendens Cf p otendens F 

portendens JJJ 59 tn nune] tune JB nune nunc / 60 summe P 

e 

61 tempora : 

e rcc. m. ss. P 64 soxo F 67 et orat] timetqile / 

68 eonsensit i>* eonscendit/ 69 gauisa C grauis a (r rccentissima m. 

deletum) F .irrauis ipsa resultat Lf 70 uincam] inuicta/ 73 foecunda P 

dolorcm CiV. laboreni / 

: 

; 

:

d e m A V t y r i o M a c c ;i b a ^. L 

: 

: 

: ! : : 

78 per- 

agit J-" 79 adsistere] C sl seda Z (|uani] (]a 7i 84 reperire /' 

o 

85 preeepta (JF 86 eontempne CL u. 89 deest C iiate X 91 Sed 

uirtute opus est / 92 Suuie iiiores nostri (i. 8i nienior es n.) C 

Esto ineiiior iiostri ceteri 94 inane B agitat P eoo-it C putat Xf 

uita re^mo(iue L 00 prioruni B 97 as])ice co uieus X 99 fae IL. 

hac CBf incliMr C 100 non| neue / 

16*

244 H i 1 :i r i i 

coiistitit atqiie liilari uultu eoiiteinnere regem 

coepit et. ut riclens, ardentes inruit ignes 

conlapsusque iacens aninia superante quieuit. 

105 nuiter ut hoc uidit. rigido sic ore locuta est: 

^Felix parte aliqua sum : iamiam non potes omnes. 

saeue tyranne. meos cruciando uincere natos. 

te grauior mox poena manet, crudelis, inique 

(juam patiere breui: deus haec namque omnia cernit." 

ll(> lam duo securi contempto rege uuinebant, 

spes melior iam matris erat : iam tertius instat 

ecce locus poenae : si poena est uincere regem, 

et seruire deo : hius est. non poena furentis. 

tertius adtrahitur iuuenis frendente tyranno, 

IIT) qui nondum satiatus erat: furor intus et ira 

saeuibant pariter. quod fortia pectora fratrum 

uiderat inpauide regis superasse furorem. 

constitit ante pedes iuuenis fiorentibus annis. 

egregius forma. dignus qui regna teneret. 

120 dignior Antiocho. et sic meliora secutus 

regna. uolente deo. mater cui talia fatur: 

Âccipe. nate. tuae securus dicta parentis 

accipe. ne segnis perdas uirtutis lionores. 

sunt til)i iam fratres pietatis sede manentes. 

125 iam meliore loco, quam regna labentia regis. 

quorum si proprios attingis pectore sensus, 

uictor apud populos regem superasse fereris. 

sicut fanui tuos iam misit in omnia fratres. 

his accede. precor : sunt haec aptissima dona 

102 cuiiteiiiiHKTe CL 103 iiiru t| CT 106 suiu irun iaui] iaiu sum 

iuui / potis y 107 creuuuido f 108 tej et Jj peua V 109 breue P 

deus] (licitur /' iiauique haec / 112 si paent^r^ L 114 adtrahitur] Cf 

tirauuo L 117 iiipauidel

d e m a r t y r i o M a c c a b a c o r u m 245 

130 coiiteiiipsisse netas et iura relinquere regis 

indoniiti, quem nulla manet post ista uoluptas." 

at iuuenis tacito luittebat murniure uoces 

oranti similis palmas tendebat in altum 

subnixoque genu matris pendebat in ore. 

135 qua licet adspectu corpus cui turba premebat. 

qui simul admonitus cratem conscendit, in igne 

intrepidus certaque tide sua membra locauit. 

conciderunt tiammae tepida remanente fauilla 

corpusque inlaesum tellus adaperta recepit, 

140 sancta quoque ad superos anima inuiolata recessit. 

at mater dubitans. gemitus an gaudia sumat. 

haesitat et querulo sic est sermone locuta : 

,Quid nunc, dire, paras ? iussis parebimus ouuies. 

sed numera partus. custos ne subtraliat uUum I 

145 ac. licet ipse uelis, non sum passura, tyranne. 

ut non isto omnes pereant certamine nati. 

temporis ista tui. mutes licet, liorrida poena est 

duraque damnatis eadem sententia natis. 

si grauiora putas, si sunt grauiora, minare I 

150 quodque meos cernis uultus, horrore teneris V 

gaudemus pariter, quotiens decernis in istos.'' 

Ardet at ipse magis )-abida rex concitus ira 

temptarique putat, ne, sicut cetei-a fratrum 

turba. ferat poenas, matremque hoc quaerere sentit. 

155 durat in exitium. quartumque addicere natum 

poenae mox uoluit; hissati namque ministri 

nec regis furias. nec regem ferre ualebant. 

134 inl lu L ab / 135 /' cuiturbaPZ (|uia turba C n

24() 

Hil 

pro piidorl embiiit iiultiis ostendere matri 

iiatus et attonita mente confundere coepit. 

U)() liunc postquam stantem submisso lumine uidit. 

talibus adgreditur dictis monitura timentem: 

.,(ûartus es a primo partus mihi, quartus et infans. 

quae nunc uerba tibi, quae possum dicere. nate, 

hoc nisi. quod solum durata potentia tecum 

165 sit simul et uirtus sanctaeque (et) originis auctor? 

illi debemus. regi quodcumque negamus 

ille dedit nobis Abraham cum semine sancto, 

per quem nobilitas. per quem genus omne probatur, 

quod manet in domino sanctum ; quia nascitur Isac 

17(> tunc, cum iam nullum natum sperare senectus 

sponte sua poterat. sterilis quia Sarra manebat. 

illa tamen peperit. generisque propagine coepta 

ex insperato remanent tibi. Sarra. nepotes. 

Esau et patria deductus origine lacob. 

175 quos scimus partu geminos peperisse Kebeccam. 

hinc sumus, hinc morimur; genus hoc tibi. nate, pe- 

: 

tendum est. 

tu ti])i pande uiam genitori[que| ac cede priorum, 

(luorum progenies totum dispersa per orbem 

inuidiam patitur. dominum ([uia sola potentem 

180 mente colit. mixta nec turbae accedit iniquae. 

quid tibi cum tristi uultu V quid lumina terra 

lixa tenes ? caelum potius caelique parentem 

conspice ! ne dubita, mater tibi prospera monstrat. 

159 attunitu 6X7jy uttuiiituiii P cuepit cuutmKlere lueiite L 160 sum- 

inisso CL IGl aagrediturl CL 162 a priuu)] a triuu ./' 164 duraVv 

165 et add. p om. lihri urig. auctor] propagauis ortmu /' 

168 Per 

quam P 169 (jui uascitur Isac (let

d e 111 a r t }' r i o M a c c a b a e o r u iii 247 

quiclqiiid inest. patienter adi ; comitare ualenter 

18o turbam. nate, meam numerumque hortare sequentem." 

sic dilecta parens. luctus et gaudia miscens. 

tinierat claros monitus : tum 

luminis orbes 

ipse leuat matremque oculis intendere coepit. 

nil iam triste gerens habitu uultuque fatetur 

19(t se timuisse nihil nisi tristia uulnera matris 

per partus diuisa suos. sicque ipse tenentum 

elapsus manibus cursu contendit in ignes. 

mira loquar : non flamma comas. non contigit ora 

corpus ut exanimum flammas superarat et ignes, 

195 ore patente. tamen tacito. qua spiritus iret. 

unde acceptus erat, pariter cum sanguine fugit. 

hoc ipso gauisa parens. quod, qui modo tristi 

constiterat uultu. fretus mox pectore toto 

paruerit monitis et regis tempserit iras. 

200 sic est orsa tamen. cum rex dubitaret in iUos. 

qui superant. gemitusque darent pia turba ministris, 

regem execrantes. tacito sermone querentes 

-Protrahe : quid dubitas ? nulli iam parcere debes. 

nec potes. ut cupias : decretum rumpere noli. 

205 appello regem. totum qui temperat orbem. 

cui mare. cui caelum, caeli cui sidera parent. 

quod. nisi producis, timor est. iam segniter haeres, 

iam sentis, quae regna petat. quae gloria nobis 

parte in utraque manet. si iam tu parcere nolis. 

1«4 qiiie(jui(l lihri inest FLBf id est C adij et adX adJ^ jiat.adi] patiens 

porta ac f 187 tum] taiii B ciiiii /' 189 gere s F 190 nicliil B 

191 ipsa Ci? tenent eumP 193 flamma comas Cflammani {om. comas) PjC 

flamma illius / 194 exanimumPexanime CP/ flammam /' om. L : lactma 

tamen non ante sed jKjst sujierarat est in Lj 195 tacito] cito L qua] 

quia P 197 triste i' 201 darent P daret CL4' ministris CLB 

ministri /' 202 execrantes] Y exerrantes jor. ss. L requirentes P 

requif Lj 205 a[>ello Lj 207 est ; (litt. n eraso) 7> seo^niter : s epc c 

corr.Lj serjuitur/ er:nsPheres/ 208 petant / 209 lam parte ex 

u. m. si ]». n. / 

: 

;

248 

Hilarii 

210 iiaiii quoscumque tuo iussisti excedere regiio 

saeuitia comitante, tuum uicere furorem, 

nempe tuum, laetique manent in sede piorum. 

forsitan lioc mortem credas, furiose tyranne ? 

uita est longa magis regnoque potentior isto. 

215 quod regis et cuius extrema in parte inoraris. 

hos qiioque si metuis, superant aetate minores. 

contemptaque siniul iiici tna regna. superbe 

sed perage imperium nec partus diuide nostros 

hos quoque da tiammis et uiribus utere regni. 

220 mortalis tamen es, nec in aeuum regna tenebis!- 

Concipit Antiochus furias, saeuusque tyrannus 

aestuat et gemitus inter sua pectora uoluit. 

consentit cum mente dolor tristisque grauatos 

attollit uultus et talia uerba profatur 

225 ^Haec tua libertas et dura potentia linguae 

atque hic, quem tumida portas ceruice rigorem. 

sentiet, irati regis quid tempora possint. 

si nondum es satiata malis et fingere temptas 

laetitiam luctusque tuos in gaudia uertis: 

230 non mutabo necem : gaude. laetare, triumpha. 

dummodo sic uincas, ut sis suprema tuorum — 

sic furiosa animis natorum funere gaudet? 

hos quoque do Hammis : hoc nec mutare potestas 

ulla potest: decreta manent — laetare superstes. 

285 natis orba tuis. et ne mea iussa morentur, 

ordo suos pergat cursus. producite natum. 

210 tuM| tuos L 211 Saeuitia coiiiitante| Per stabiles fortesquc L 

Saeuuitia P seu uitio / 218 forsitaut L tyrainne F tiranne L 

216 hus| iios i>' si nietuis s. aet.] lunestus s. .|ui aetate / 217 et eon- 

tenipta siniul L lii contenipta etiani uineent / 219 et uir.| et om. f 

220 euuniC/-» re^niante nobis P 221 antioelms : i ex h ras. cwr.Panti 

ocusX tirannusX 227 tempora P tenipore CB sententia L uerbera/ 

possit L 228 es C est PZ/ satiata] uitiata L 229 laetieiam CB 

luetus] uultus L uertas 7J 230 muta bene esse / 232 natos / 

funere e.r munere (e post r in ra.^.) L gaudet rLBf o-audes C 

236 peroât] ]n-YRiîit S/chardns {L?f?) natus 7>' 

: 

: 

:

d e 111 a r t y r i M a c c a b a e o r u m 249 

ne uani pereant ignes dubiusue uideri 

rex possit. certe tinior est mihi femina nullus." 

Praeeipuus de gente tua produceris. ore 

240 et specie mirande puer, cui pectore uirtus 

lirma manet. iamque hunc poteras uel uincere regem. 

ad quem sic placido mater sermone locuta est 

,Si dare conplexus matri tibi, nate, liceret. 

contiteor, soli post uulnera, nate, dedissem 

245 sed me dura uetat tristisque potentia regis. 

•leneget amplexus, dum sit uox libera nobis 

et liceat meminisse dei legemque tenere, 

non a rege datam, sed quam deus arbiter orbis 

tradidit et mundi rector. Mosesque petitam 

250 accepit populoque dedit. cui maxima laus est 

nosse deum, meritum cui nos debemus honorem. 

tu modo ne dubites monitis parere parentis. 

sit uigor et uirtus, penitusque in pectore toto 

mens maneat iam plena deo : sit fortior aetas, 

255 (juam regem sperare fuit superare iubentem. 

([uanta est uirtus, quanta est tiducia forti 

sed iam ne dubites medias peruincere iiammas 

uictor eris, mihi crede puer, uictorque redibis. 

ossibus et ualidis miscebunt corpora nerui. 

2(30 seruatas animas iterum in noua uiscera reddent. 

sed ne forte tamen rapidus te terreat ignis, 

tratrum sume animos aeternumque inuoca numen." 

iussa facit tacitusque deum testatur et orat 

muriuure. quo poterat. puerum non impedit aetas, 

205 11011 timuit crntem expositam. matrique uolenti 

287 uc| ne/uidort' C'(7>y/y) 28S i.orduceris B 241 liiiic/ 

243 coiiplexus| (J 240 (leiie sed ueget Fahricius 

247 lueiuiuisse : ui ex ue pr. P 248 dataui (J iL^f?) data ^ P 

249 luojses/ 255 regi (J regeiu FLf 257 peruicere / 258 mi/ 

crede,7//7 P 259 ua dis P miscebaut / uerui PBJ^f ueruus G 

262 suinme P ([ue inuoca| cxi.oscito L uumeu L noiiuui CPBf 

: 

! 

:

250 H i 1 a r i i 

paruit et dicto citius super iiiruit igiies. 

cesserunt flammae. cessit dolor omnis et una 

corpus et ignis erat: corpus superauerat ignem, 

spiritus ante tamen placidas superauerat auras. 

270 laeta dolet tacite mater. pressoque dolore 

tristitiam luctusque suos in gaudia uertit. 

Interea trepidat et curas corde uolutat. 

non de praeteritis. sed de puerilibus annis 

qui superant, ne forte negent; ne forte timorem 

275 concipiant animo. regique accendere malint. 

quo minor est aetas, maior metus ; anxia secum 

ducit heu curas : et iam spes ac timor una 

luctantur matrisque piae per uiscera currunt. 

spes tamen est maior. natum ut procedere uidit. 

280 et procul exultans : .,Video. quid possit in isto 

spes conferre mihi: uultus agnoscere nostros 

debet et hic. fratrum numero parere suorum. 

forsitan hunc solum puerilia pectora tangant 

indigneque ferat. quod sic uelut hostia detur. • 

285 adloquar et paucis conabor dicere uerbis. 

sit memor ut potius generis. quam temporis huius. 

„Si te nobilitas. generis si tangit origo. 

respice, nate. tuos, Israhel quoque respice. nate. 

noli annos numerare tuos. puer; incipe forti 

290 pectore ferre deum. tradent hoc saecula saeclis. 

quod tua det fortis aetas exempla futuris 

temporibus. da, nate. precor. quodque amplius hoc est: 

cogita, quae fugias et quam meliora petantur. 

non te sollicitet stolidi fallacia regis 

26G iiiniitl C 270 tacitiP P' pressosque 1' 271 tristiam P luctus 

bis m\ Pi 273 j^reteritis CB })ueribus P 275 /. ^^sed nt malinf, 

regi accendere fimorem/' acceder^^ Fahricius 276 et quo quis miiior 

est/ 277 (Hi P lieu h. 1. flisnllahon, elieu Becl- 279 maior p 

melior C om. PLf 283 fonsitan P soliuni / 285 adloquar] C 

292 (lonate Cf quodque p quoque C que quod PLf 29.S ooîtaj 

oonice Lj 

:

(le martyrio M a c c a b a e o r u m 251 

295 sed crescant istaec iiuiic iii contraria.'- uictor 

spiritus extinxit flammas ; sic deinde uocatum, 

quod dederat. corpus tellus adaperta recepit. 

sanctaque. quae superest, anima inuiolata recessit. 

Quamuis lassa parens perque et sua uulnera uictrix 

300 procidit in faciem pariter manibusque supinis 

has habuit uoces et talia uerha locuta est: 

.,Qui tenes imperium caeli terraeque marisque. 

sidera qui caelo, qui das animalia terris. 

aequoribus pisces. auibus qui temperas auras: 

305 ad te. magne, meae mentis fiducia surgit. 

qui chaos inmensum, caeca caligine mixtum, 

diuidis in partes et das noctemque diemque, 

lunamque ac solem, uario quos tempore semper 

nocte dieque iubes lumen praebere per orbem. 

310 post haec das hominem. cuius de semine mundi 

conpletur mortale genus. cui lingua loquescit 

dissona per gentes : sapor est tamen omnibus unus. 

sed quid mutarit meritumque liominumque loquellas. 

longa referre mora est: coeptis insistere certum est. 

315 te mare diuisum uirga tenuisse fatemur, 

dum pede per siccum populus transcenderet aequor, 

Aegypti fugiens mortes regemque Pharaon. 

qui sibi sanctorum numerum seruire iubebat. 

quem tua maiestas Mose duce transtulit amne 

320 seruatumque tua tutum uirtute diremit. 

terra dabat fructus. quos te cogente ferebat, 

295 sic eresceiis _/' istacc BI, ista, ec i\\ vraso) P ista C iste / 

297 .lederat C (litt. derat i)! ras. nj.). Lf derat F 299 ui fctrix oni. 

cum spatio iiacuo) L 301 loquta B 302 Tenes qui Ij celiqiie i/ 

304 temporis / 300 diaus L cahos L iuuieiisum] FL 307 diuidis Lf 

diuides C diues P 30'^ ad solem / 309 ])raeuere ut i(idetnr 

V 311 con[detur] C loquescit VL loqnessit / liquiscit C 

liquescit B 313 loquellas] 1* 314 refere L 316 \ôx siciim P 

317 aegipti L montes / 319 macêstas L anmr PLBf anmem C 

321 serebat />'»

252 ^^ i ^' '^ ^' ^ ^ 

et sitis ad requieiii quaesita est lymplia latebris. 

Tiuior erat nuUus : cuncti clamore querentes 

poscebant Mosen. daret ut sitientibus undas. 

325 ad ([uos ille breui sic est sermone locutus 

^Cre

(1 e inartyrio M a c c a l» a e o r u m 253 

tu, tinis partus tinisque future lualorum, 

si te cura mei tangit. si matris honorem 

350 mente pia retines ; quamuis sis carus et infans. 

hoc magis aure auida clictis adtende parentis. 

primum disce. puer, quid sis post ista futurus. 

si patiens fueris : quod te mihi, care. futurum 

facta docent. fratrum sanctorum in parte manebis 

355 et requie securus eris. dum saecula cursus 

saeua suos peragunt. tinito tempore longo 

hanc lucem repetens aeternaque regna uidebis. 

non maculata malis. sed erit concordia sanctis 

nec morti locus ullus erit. nec belhi citatis 

360 rommittentur equis. sed pax aeterna mane])it. 

matri crede tuae. quae te cupit esse salutis. 

heu mihi. cur tristi uultu mea dicta repellis ? 

quid refugis ? miserere mei, miserere tuique I 

si liceat. prior ire uelim : uetat ecce ! sed ilô 

3(k) tunc. cum uictorem te uidero, nate, malorum. 

quid sperare iubes V solus mea dicta moraris, 

solus adhuc etiam reuocas mihi. nate. dolorem. 

adnuis. an damnas et me fratresque genusque ? 

quod ne forte uelis. oro te et deprecor. audi 

370 his ego te paruum nutriui, nate. papillis. 

liis precor. et lacrimas te propter. nate. profundo, 

ne remanere uelis : remanebis solus et orbus 

non tibi iam frater est ullus. solacia uitae 

({uis dabitV heu solus matrem confundere temptas 

375 et genus et patriam. si talia dicta recusas. 

quanto melius uitam seruabis in aeuum. 

34^ futurt' l'f l'utui'o C futura JJ> l-JoO carus CPL oni. Bf 351 adteiide] 

CPL 353 te oiu. cnni hicund parua Bf tu L 355 securis P 

35Gseua67. 357 re^^ftesJ^Vc/^r/c/^^s / 358 sed erit coiic.j iiusquaiii con- 

traria/ 359 locos i' 360 coiumitentur J* comitenturJ:^ coiiimiscentur/ 

sedet/ 361 saluuni tjuae to cu]it esse/ 365 tunc] lic L 367 mi/ 

368 adnuis] P me om. B fratris CB 371 lias etiani lachrymas/ 

372 urhus T' 373 frater est ulhis| fr suj>er est (s. ulhis .s\s'.^ L sohacia] CP 

: ! 

:

254 

Hilarii 

si fcicis ante deuiii, quidquid lecere priores I 

imdeiiter depoiie iiietus, depone tiniorem. 

("oncipe niente deum : uires dabit ille uiriles." 

380 haec dum mater agit. puer ad praecepta parentis 

respicit, et solum ut se uidet esse relictum. 

sustulit in caelum uultus palmasque supinas. 

et sic uoce petens aeternum numen adorat 

(juem secum sensu pariter nutuque rogabat. 

385 uinceret ut regem, saeuos ut uinceret ignes. 

atque ita non segnis, nec pro puerilibus annis 

prosilit intrepidus, medios delapsus in ignes. 

et pugnat uictor, donec remearet in altum 

spiritus et fratrum peteret secreta priorum. 

390 Dum puer ista gerit, soluerunt gaudia matrem 

ianKiue ut erat lassata malis. iam uoce negata 

spirat ouans ; interque inanus conlapsa suorum 

Einsdeiu carminis iiiterpolatum exemplar. 

MAllII VKrrORINI AElil, 

VIRI COXSVLAEIS. DE MACHABAEIS ERVDITISSDIVM CARMEN. 

[Pp.lMVM EDIDIT lOANNES SlCHARDVS ] 

Kex fuit Antiocluis Syriae ditissimiis oliin. 

in cuiiis regno mater natique fuisse 

septem, ut fama refert, de sancta gente creati 

quos cura assiduo generis meminisse iubebat. 

5 et legi seruire datae : sic nanque uolentes 

de populo meliore dei sua iura tenebant. 

rex auidus mutare lidem, inutare timorem 

uoluit, et ut populo pariter misceret iniquo 

praemia promittit matri, promittit et illis. 

10 et quicquid posset totum perquirere regnum. 

si demutaret mentes, sensusque priores, 

cogeret et natos alios sibi iingere mores. 

illa negat, tacitumque premit sub corde dolorem. 

lianc postquam nulla potuit compellere praeda, 

15 tentauit primum tormentis uincere saeuis. 

pertulit illa tamen gemitus, et tristia regis 

uerbera non timuit. uictum se uidit ut ille. 

heu quid agam, dixit : uincor, quid plura ? dolendo, 

non tamen effugies, plus est quod plura dolebis, 

20 in natos saeuibo tuos, licet improba perstes, 

GFdbricii: -4- assidui 5 iianKjue 

C {— Corheiemin) : inscriptio dcest 2 fuisseut 4 adsidui 5 legis 

8 et utj ut 9 promitti 10 possit conquirere 11 Si modo nmtaret 

14 conpellere 15 temtauit 16 4^'rotullit tristicia 17 at ille 

18 uinci quod plorando 19 etFuoie 20 injiroba 

:

256 

^' i ^' ^ ^> 1" i '1 i 

hac certe ratione ineiiiu sanabo doloreni. 

Siistulit illa nianus, caelunique inspexit in altuni 

emisit gemitus. et talia uerba loquuta est 

tu licet et gazas tradas. et regna tyranne, 

25 non capimur regum donis. nec munera sanctis 

eripient promissa dei : spes certior illa est. 

quae uitam nobis promittit tempore longo 

hanc sequor, hanc didici : non lubrica tangere regna. 

sumere diuitias facile est. et perdere uitam. 

3(t sed licet et flnmmas post uerbera saeua mineris, 

nil nmtare potes : primis accepimus annis 

uirtutem cum lege datam : mihi linquere certum est 

quicquid saeue iubes. natis quod nunc dominaris, 

hoc solum poteris. matrem turbare timore. 

35 est mihi nanque deus spes, est mihi certa meorum, 

per quem iam sperem te nullum uincere posse. 

^coelum faue. coelique parens. te iusta rogamus. 

rex furit Antiochus. turbataque corda tumebant, 

concutit et saeuos testatus lumine uultus. 

40 miraturque diu possit quod foemina tantum. 

"miles, ait. pare regi, quoque pare satelles. 

uos famuli parete mihi. date regna furenti 

foemineo tormenta malo. saeuire furentem 

foemina me cogit. quod plus est. foemina uincit 

45 regis iussa sui. sed non impune locuta est. 

membratim pereat : septem nam perfida natos 

intra regna tenet. quorum qui primus habetur, 

hic primus pereat: pereant sic ordine cuncti, 

28 emittciis locuta 80 ininistres 33 ((IkmI dura minaris 37 Coehini om. 

41 ([uoqut' jiaro| itareque 42 data 

22 sustullit 23 eniisit lueuta 24 lieet et| et 0)y^ 25 eajiianiur nec 

28 lubricata .u-cnerc 29 et om. 30 saeue 31 niliil potest aeei- 

pimus 32 uirtuto data 83 quidquid ([uod dominaris 34 timorem 

35 eora 37 tc om. 38 fuit testatur tumebant] tumultv. ( 

: : 

v al in ras., 

o pr. VL) 41 ])are miles ait 43 scruire 45 suis et inpuno 

4fi iicroant 4s i.ercat pcrdat euneto-

'1 M a e h a b a e i s 257 

'•ratibiis impositos subiectis iirere tiaiumis 

50 cernat ut ipsa suos, sic cernat aspera natos 

j>oena aut quem maneat. celeres clecet esse ministros. 

Interea foecunda parens iam crine soluta 

astitit liortanti similis, iam pectore nudo 

ubera protendens. natorum alimenta suorum 

55 non confusa stetit. natumque ut uidit ad ignes 

inconstante gradu timidum procedere. dixit: 

tu mea progenies, tu prima. respice matrem, 

tu imnc certe meus. me iam tu nate memento. 

te primum peperi. tu nunc imitare parentem. 

'o'> sume meos mores. et regem uince tacendo 

tu poteris durare diu : sic tempora uinces 

perfida. ne superet sanctos uiolentia Eegis. 

utere consilio, Kegis ne damna timete, 

fortior est isto saxoque potentior ipso 

(»5 ingredere ut iuuenis. patienter uince dolorem. 

Ille modo ad matrem uultus. modo tollit in altum. 

dum(|ue tacet, tacitusque rogat quem debet, et orat, 

non sensit rapidos subiectos cratibus ignes, 

corpus inane fuit. mater gauisa dolore est. 

"M et dixit: Vici, uincam si saepius orem. 

duret natorum uirtus incognita Kegi. 

sed iam iiota deo. populi qui pectora nouit. 

Finierat primi partus foecunda dolorem. 

sed remanente metu pro pluribus anxia mater, 

75 dissimulatque tamen. ne Kegem gaudia tangant. 

rex stupet Antiochus. nec credit posse sequentes 

50 eematut aspera 52 soluto 55 in igiies 57 primus 58ineiaiiiJ 

matris 61 tu] tum 

49 Gratibus inpositos subieetos 50 ipsas uos sie aspera reernat post 

sie om.) 51 Poe autquem manet 53 Stabat et hortanti peetore 

55 ignes : e ex i 57 prima me r. matre 58 nunc om. me iam tu 

n.] nuneet me n. (30 meos] inetis Gl uineis 62 super et 68 eon- 

silium dampna tinieto 64 est isto] es eertt^ 65 iuuenes 67 taeit 

quem] que 68 subieetos] subtus eratibus 71 ren-ni 72 iiostra ded 

76 f-redat sequens 

XXIII. Cypi-. poet. 

: 

J'^ 

:

25c^ 

A' i i- 1 r i 11 i 

poeiiae tale geiiiis siiuile pemincere iiatos. 

coepta iubet peragi. uiater uon territa mausit. 

sed tauien ut uidit pallenteui assistere natuui. 

8U haec secuui uoluens. aliciua iaui parte leuata : 

ecce secunda milii partus prodacitur aetas. 

(|uaui similis fratri formoso pectore. dura 

si sequeris primi partus uestigia nostri 

esse meus poteris. et sic reparare salutem. 

ST) quaui iam frater luihet. uiatris praecepta secutus. 

pone metus. Regisque minas contemne furentis. 

regnaque quaeque paruula habentia tempora dantur. 

non poterit post ista tibi Kex iste nocere. 

temporis ecce leuis accensus cogitur ignis 

^Ht uirtutis locus est. languentem pone timorem. 

sume mores nostri generis si sensus inliaeret. 

liic (lui sceptra tenet. regno qui saeuit in isto, 

tempus inane cogit. regnum uitamque creauit. 

dauuiarique nocens aeternos sentiet ignes. 

95 tu securus eris. turba comitante piorum. 

accipe nate meos uultiis. et respice coeluuj. 

autoremque deum per quem tibi uita paratur 

liHC melior. fratrisque tui uestigia calca. 

non (juod Rex iubet. sed quod deus imperat audi. 

1(H» sicut erat monitus matrem coelumque uideret. 

constitit. atque hilari uultu contemnere Kegem j 

(•oe])it. et ut ridens ardentes irruit ignes. | 

coUapsusque iacens anima superante quieuit. 

mater ut hoc uidit rigido sic ore locuta est: j 

87 quat.' iiaruo latitantia tempun; 91 nioros| aiiimos 98 couit; I 

rcg-it ereauit] cremare 97 auctorem 99 iussit 100 uidere \ 

79 adsistere 80 ali^juid 82 formosi pectoris dura^ 83 sij v\ \ 

84 et sic. rr|i.l si parere 86 coutempiu' fureutes 87 regna que j^. 

l»aruola habontia itia hi ras.) tempore 88 rex isti : i ex e rastn-d 

.

(1 e I\I a c h a L a e 1 :^ 2.")^^ 

]

2{\() V i e t r i 11 i 

oraiiti siiiiilis. palinas teiidebat iii altuiii. 

subuixoque genu uiatris piugebat in oi'e 

qua licet aspectum corpus. qua turl)a tenebat. 

] oT) (lui siniul admonitus cratem conscendit iii ignem 

intrepidus. certaque fide sua membra locauit. 

sanctaque quae superest aninni inuiolata recessit. 

conciderant liammae tepida remanente fauilla 

ilJaesum corpus tellus adaperta recepit. 

14(» At mater dubitans gemitus an gaudia sumat. 

liaesitat. et querulo sic est sermone locuta 

quid nunc dire paras ? iussis paremus et omnes 

munera sed partus custos ne subtraliat ulla. 

sed licet ipse uelis non siim passura tvranne 

14r> omnes nam pariter pereant certaniine tanto. 

temporis ipse tui niutes licet horride poenam. 

duraque quae sanctis eadem sententia natis 

sed grauioi-a paras. si sunt grauiora. minari. 

quodque meos cernis uultus horrore teneri. 

150 gauderes parte quoties decernis in isto. 

Ardet at ipse magis rajiida rex concitus ira. 

cotemnique putat. nec sicut cnetera fratrum 

turba ferat poenas. matrem hoc quaei-ere sentit 

dura in exitium quartiim adducere natum 

15.') pene manu uoluit. lassati nauque ministri 

nec regis fui-ias. nec regem ferre uolebant. 

proli pudor. erubuit uultus ostendere matri 

l:-]o ii,i;'eb;it 135 igueHiqu.' 150 partem iu istaui 152 eontemui 

cetera 153 hoc quoque quaerere 154 «iuraque iu producere 

133 niatri 134 quia turba 135 aiuinouitus i-Tatum ignis : iin e al. 

13() iutrepitus 138 consideraut fauillao 139 Coriûs inlesum post n. 

j:i!) .setiultur H. 137. que quae] queque 140 surae 142 parem : • sed 

143 scd muuera custus ullum mm] ne tvranne 145 ut non oms 

].arit.'r tanti 146 ipse tui] statui liorrida pena est 147 quae om. 

14>i sed] si parasti sunt 149 teneris 150 gauderis parte quotiens 

152 contemni] temptari ne 154 durat 157 pro pudore ...... uultus 

(1 e M a c h a b a e i s 261 

iiatus. et attonita iiiente confiindere coepit. 

hunc postquam stanteni summisso lumine uidit, 160 

1 ()(,) talibus aggreditur dictis. monitura timentem : 

a primo quartus partus mihi quartus ab imo. 

quae nunc uerba tibi. quae possvmi dicere nate? 

hoc nisi quod solum durata potentia tecum 

sit simul et uirtus. sanctaeque originis auctor lg5 

KiT) illi debemus regi quodcunque rogamur. 

ille dedit nobis Abraham cum semine sancto. 

per quem nobilitas. per quem genus omne pi'obatur, 

quod manet in dominum. sanctus qui nascitur Isac, 

tunc cum iam nullum natum sperare senectus ^•jq 

170 sponte sua poterat, sterilis quia Sarra manebat. 

attamen haec peperit. generique propagine coepta 

ex insperato remanent tibi Sarra nepotes. 

Esau et patriam deductus Tacob in unam. 

quos precibus partu gemino peperisse Rebecca, -j^yg 

17') hinc sumus. hinc orimur. genus hoc tibi nate petendum, 

tu tibi pande uiam generis, qui arce priorum, 

quorum progenies totum dispersa per orbeni 

inuidiam patitur. dominum quia sola potentem 

mente colit. mixtae nec turbae accepit iniquae. ôq 

lyo quid tibi cum tristi uultu ? quid lumina terrae 

lixa tenes ? coelum potius. coelique parentem 

conspice. ne dubita. mater tibi prospera monstrat. 

(juicquid id est. patienter audi, consenti " 

15« attoiiitam mentem 159 siil)misso 168 solum] coeli 104 et 

sauctae 16S sanctus cui 173 Esauus 174 precibus] certum est 

170 quis in a. piorum 178 patitur? 179 accessit 188 consensibus ausre 

159 uidit] uit 100 adgreditur 101 quartus a prinio 104 Sic simul 

-sca que origenis (ge ut gi al.) 105 rog-amur] negamus 100 abrham 

168 in dili scm isaac 109 senectus 170 sterielis 171 sed tamen 

peperit 172 patria iacolj unam 174 partum geminum (peperis 

llebecca om.. in niarr/. crux add. -j-j 175 hinc corirnur 170 cpii r 

que asee 179 mtMitem 181 tenens 188 iKixt consenti f

liYj. Vi (• t (» r in i 

tiivbji nate iiieae luimeriiiiique liortare sequentuiii. 

18.") Nec decreta parens luctus et gaudia mixta 

tinierat claros monitus. tum luminis orbes 

ipse leuat. matremque oculis attendere coepit. 

nil iam triste gerens. Habitus. uultusque fatentur 

se timuisse nihil. nisi tristia uulnera matris 

l^Mi per partus diuisa suos : sed et ipse citato 

elapsus manibus cursu conscendit in ignes. 

mira loquar, non iiamma comas, non contigit ora. 

exanime ut corpus fiammas superauerat ignis. 

ore patente tamen tacite qua spiritus iret 

19.') unde acceptus erat pariter cum sanguine fugit. 

lioc ipso est gauisa parens. quod qui modo tristi 

constiterat uultu. fretus quod pectore tuto 

paruerit monitis. Kegis contemptor et irae. 

sic exorta tamen ciim Kex dubitaret in illos 

2

'l e M a li a b a e i s 268 

loiiga magis uita est. regnoque potentior isto 

quod regis, extrema huius iam parte moraris ? 215 

hos quoque si metuis superant aetate minores. 

contemptuque simul uici tua regna superhe. 

2ir> sed perage imperium, nec partus diuide nostros. 

hos quoque da flammis, et uiribus utere regni, 

mortalis tamen es. nec in aeuum regna tenebis. 220 

('oncipit Antiochus furias, saeuusque tyrannus 

exliibet. et gemitus intra sua pectora uoluit, 

220 consentit cum mente color. tristisque grauatos 

attollit uultus, et talia uerba profatur 

haec tua libertas. et dira potentia linguae, 225 

atque hic quem tumida portas ceruice rigorem 

senties ira tibi Kegis. quid tempora possint. 

225 si nondum es satiata malis. et tingere tentas 

hietitiam. luctusque tuos in gaudia uertis, 

non mutabo necem, gaude. laetare, triumpha, 2:-]0 

dummodo sic uincas. ut sis suprema tuorum. 

sic furiosa nimis natorum funere gaudes ? 

280 hoc quoque do flammis, hoc nec mutare potestas 

uUa potest decreta. tu laeta uiue superstes 

natis orba tuis, et ne mea iussa morentur 235 

ordo suos peragat cursus. Producite natum, 

nec uano pereant ignis dubiusue uidere 

285 Kex post ista reor timor est mihi foemina nullus 

praecipua de gente tua produceris iudex 

quam specie mirande puer. cui pectore uirtus 

21-4 uincunt 224 sentiet irati re«:is 281 tu] niodo tu 236 prae- 

cipuus index 

211 V'ta longa niagis regnoque 213 hos quos (^: si superantia etate 

niinoris 214 conteniptaque 215 [)artos 218 eoneepit 219 et on/^ 

220 dolor tristique grauatus 222 dura 223 litt. eriiice rigorera a(. 

iii. postea add. 224 senties tibi ira regis quid tempore possunt 

225 nondum] non et f.| ettingere temptas 226 tuus 229 animis 

funera 230 hoc] I oc i\paeiie eiianiut) potestis 231 potes tula 

etauiua 232 orbata 233 suus pergat 234 uanoiio dubiu siue 

235 ri'ar 237 sjx^c-ie pectore 

: 

* 

* 

240

2()4 

\' i c t u r i II i 

tirnia iiiaiiet. iam (luae poterat iiel iiincere Kegem. 

Ad (ineni sic placido mater sermone locuta est 

24(» si dare complexns matri tibi nate liceret, 

contiteor soli post nnlnera nate dedissem. 

sed me dura uetat. et tristis potentia Eegis 

denegat amplexus. dum sit uox libera nobis, 

et liceat meminisse dei. legemciue tenere 

245 non a rege datam. sed quam deus arbiter orl)is 

tradidit. et mundi rector. Mosesque petitam 

accepit, populoque dedit. cum maxima laus est 

nosse deum. merito cui nos tribuamus honorem. 

tu modo ne dubita monitis parere parentis 

2r)(> sed uigor et uirtus. penitus([ue in pectore toto 

mens maneat iam plena deo. Sic fortior aetas 

quam Eegi sperare fuit. sperare iubentem. 

qnanta uirtus, ([uantii est fiducia forti y 

sed tamen (|nid dubitas medias euincere tiammas V 

255 nictor eris. mihi crede puer. uictor((ue redibis. 

ossibns et ualidis miscebit corpora nernus. 

seruatasque animas iterum in noua uiscera reddit. 

sed 11 e forte tamen rapidus te terreat ignis. 

fratrum sume aninios. aeternumque iiiuoca numen. 

26(' lussa facit. tacitusque deum testatus. et orat 

murmure quo poterat. puerum non impedit aetas, 

iion iam timere necem. matrique uolenti 

]);iruit. et dicto citius su])erirruit ignes. 

242 et tr.] tristisque 243 sed neget 247 cuni] quani 251 sic] sit 

252 iubentis 253 o q. est uirtus fortis 254 tanien] tu 255 (mihi 

crede) 257 reddet 259 inspice 262 amplius liaud timet ille necem 

263 ignis 

238 iamque poteras 240 conjdexus 242 uetate tristis 244 etj 

enim dei] dni 246 petita 248 meritis tribuamus] denius 250 sed| 

si toto] tuo 253 tiducia /?? ras. 254 peruincere 255 eras 

sectorque redebis 256 miscebat corporea 258 tc oin. 259 nomen 

260 tacitus qui testatur 261 cpiod 262 timuere nec e/// (e ex 

iii' Machabaeis 265 

cesseruiit llainiiuie. cessit dolor oiimis. et iiiia 

2(i5 corpiis et igiiis erat. corpiis siiperauerat igiieiu. 

spiritus ante tamen placidas superauerat auras. 

Laeta dolet tacite mater. pressoque dolore '270 

laetitia. luctusque suos in gaudia uertit. 271 

non de praeteritis sed de puerilibus annis 273 

270 qui superant. ne forte negent. ne forte timorem 

concipiant animis. regemque accendere malint. 275 

quo minor est aetas. maior metus. anxia secum 

diuidit et curas. et spes. et sic timor una 

luctantur. matrisque piae per uiscera cursant. 

275 spes tamen est melior natum ut producere uidit. 

et procul intrare uideo quid possit in isto 280 

spes conferre milii. uultus agnoscere nostros 

debet, et liic fratrum numero parere suorum. 

forsitan hunc solum puerilia pectore tangent. 

2S(i indigneque feret. quod sic uelut hostia detur. 

alloquar. et paucis conabor dicere uerbis 

sit memor ut potius generis. quam temporis liuius 

si te nobilitas generis. si tangit origo. 

respice nate tuos. et nos quoque respice nate. 

2sr) iioli annos memorare tuos. puer incipe furtim 

pectore ferre deum. tradent hoc secula seclis 290 

quod tua sorte petis : det nunc exempla futuris 

temj)orilms. dona te precor quoque amplius hic est. 

•2()G superiuerat 2(i7 pressitque doloreiii 271 regiq; accedere 

27(5 intraiitem uideam 278 fratrum et numero 285 furtim] uerum 

287 tu 1'orte des 288 donate-quoque] mundo quod ames nil hoc 

2G4 oms 2G5 erat sed corpus 267 tacitis 269 sed de] de om. 

270 timorc 271 animo regique 272 quod axia 278 et Incuras 

sic om. 274 currunt 275 i)roducere uidit] procederent 276 pro- 

culiterre cur uideo 277 agnuscere 278 numerus 279 hunc] et 

Imnc tangat 280 ferat 281 adloquar ])aucis hic conabor 284 tuos 

ct nos] tuo israliel 285 incipisti forti 286 seculum seculis 

287 quod tua fortis etas et nunc 

: 

: 

285

!:()»> Y i c t r i 11 i 

eog-ita qiiae fugias, et qiiae nieliora petantur. 

21>

.1 e M a r h a h a e i s 267 

Aeuypti effugiens iiiortem. legemqiie FJiaraoii 

(liii sibi sanctorum numemm seruire iubebat. 

Ml.") (]uem tua maiestas Mose duce transtulit amne. 

seruatumque tua totum uirtute redemit. 320 

terra dabat fructus. quos te cogente ferebat. 

occupat et totis quaesita lympha latebris. 

humor erat nullus, cuncti clamore querentes 

H20 poscebant Mosen dare sitientibus undas. 

ad quos ille breui sic est sermone locutus 

credite posse deum quicquid petieritis illum 

sed tamen hanc uirgaui amnemque diftindere saxum. 

ut ueniant fontes tota regione morati. 

'')'2~) percussitque simul. dicto uelocius omnes 

emisit saxum fontes dulcedine priiua. 8;-{(_i 

confiteor totus cum sit tibi debitor orbis. 

tu quicquid possunt gentes. potes omnia solus. ?y-s^/ 

tu mortale genus curas. onerasque, leuasque. 884 

o3(> te precor attonita mente contirma timentem 

ne desit fratrum numero meus intimus infans. 

ignarusque sui. quem iam procul ecce teneri 

conspicio, turba circunueniente frequenti. 

hunc propter solum lachrymas. quas C(5mouet aetas. 

S-\'} unus eniiu superest. de quo mihi maxima cura est. 040 

ne tener ignoret qua sit de gente creatus. 

Iiunc ego si possim secreto apprehendere solum 

bhuidirer. ]»atrium(jue genus. patriamque docere]ii. 

815 uiiiiiciii 818 ijuaoîtaiu 820 (larej daret ut 828 aiiineiiiqurj 

tUiimii 825 ainiiis 827 sic til>i 880 contirnia niente 884 laerymas 

887 ajijirriidere 

818iiiortis pliarao 814nuni.'ro 815 tran.stullit anin.'ni 81») «lircniit 

818 quesitas 819 umor (ûerenter : ter ijiro tur nt tdd.^ in lihira uenient nioratij rorari 326 fontis 328 (jui.Ljuid 829 onoras((U(' 

880 timente 831 infirmus 882 (MM?e 884 lacrinuis connûit 

837 adprchcndcre 888 Idandircm ct jiatrium yeiius 

825 

885

208 ^ i ^ ^ ^^ r i n i 

secl quaeinique tauieii potero solatia mittani 

:^40 parue puer. tenerisque tuis mihi charior annis, 

charior es regno. uita quoque charior ipsa. 

tu potes in totum uictricem recldere matrem, 

tn iiiiis partus. hnisque future malorum. 

si te cura mei tangit. si matris odorem 

845 mente create tenes. quamuis et charus. et infans, 

hoc magis aure pia attende parentis. 

primum disce puer quid sis post ista futurus. 

si iâtiens fueris. tunc te mihi chare futiirum 

facta docent. fratrum sanctorum in parte hicatus. 

;-)5(> et requie securus eris. dum secula cursus 

saeua suos peragunt. finito tempore longo 

hanc Incem repetens. aeternaque regna uidebis 

non maculata ]iialis. sed erit concordia sanctis, 

nec morti locus ullus erit. nec bella citatis 

355 exercentur equis, sed pax aeterna manebit. 

matris. crede. tuae quae cupit esse salutis 

liaec milii cur tristi uultu sic dicta repellis ? 

quid refiigis V miserere mei. miserere tuique. 

si liceat ])rior ire uelim. uetat ecce, sed ibo 

MM) tunc cum uictorem uidero te nate malorum. 

quid sperare iubes? solus mea dicta moraris V 

solus adhuc aequum renouas mihi nate dolorem? 

annuis. an damnas sed me fratresque. genusque ? 

quod ne forte uelis oro et deprecor, audi 

8(35 liiis ego te paruum nutriui nate papillis. 

840 carior .S46 pia dictis atteiule 851 loiigo] certo 352 repet^s 

856 inatrem c. t. semper cupidam e. s. .^59 uetor 860 uidero] cernam 

868 sed] quoque 864 oro te et 865 his 

389 sed] si solaeia 840 tues 843 future- 844 nuitri sudorem 

845 creare teuis iuter 345 H 346 taiitr/Hain noum uersus haec iierha: 

Altius attoleus uculos 846 hoc] hec aure apia adtende (mdla lacima) 

847ista]ita 849 hjcatus o/m 350 et requies scorum eris 852 repeiitens 

354 Hpc nec 856 quae te cupit 357 sic oru. 359 priori reuellim 

sedebo 860 te ui(h>ro nate 862 e(|uam reuocas 863 An uis aii 

dampnas fratrisque 

: 

:

vlc Maeliaba ei .< 2(31) 

te precor per luis. qiias noiii fudi iiieoruiu. 

ut renianere uelis. reinanebis solus et 

non tibi iani fratres dederint solatia uitae 

defecerunt, unum, unum quod superest, matrem " 

r»7o et genus et patriam si talia dicta recusas. 375 

heu quanto inelius uitam seruabis 

si facias tandem quicquid fecere priores : 

audenter depone metus. depone timorem. 

concipe niente deum. uires dabit ille uiriles. 

r\i:> Haec duni mater agit. puer ad praecepta parentis 380 

respicit. et soluni se uidit esse relictunj. 

sustulit ad caelum uultus. palmasque supinas, 

et sic uoce petens aeternum numen adorat. 

sensu et sic pariter secum nutuque rogabat 

3^0 uinceret ut regeni. saeuos et uinceret ignes. 385 

atque ita non segnis. nec pro puerilibus annis 

prosilit intrepidus niedios dilapsus in ignes. 

et uicit quidquid erat. sic ut uitam iniret in altum •• 

spiritus. et fratrum peteret secreta priorum. 

08^) Dum puer ista gerit soluerunt gaudia matrem. 390 

iamque ut erat lassata malis. iam uoce negata. 

suspirans. interque manus collapsa suorum. 

concidit exanimis. resolutaque membra quierunt. 

sic ipsa et nati sanctorum in parte recepta est.' 

FINIS. 

o'JG te per eii-o has preeor, «'t fietus lacrymasque iii.n.ruvu. 3G7 etj 

et Imius 369 dedecoras fratruiii sanctissima nomina, matrem, 371 ser- 

uabis in aeuum, 876 uidit ut esse 383 Vicit quicquid erat sic ut u. 

iret i. a. 384 piorum. 

3t)7 solus et] et solus 3»j8 dederiiit| tui solacia 869 unum seme? 

870 patria recuses 871 quantum 872 tandem] ante dm quidquid 

lacere 878 audenter : Yians?) 

c.r is: 874 uirilis 877 sustullit 

supmas 378 nomen h. 879 odl sed iyifeviorl i)i marg add. aJ. m. Et 

sic secum sensus pariter 380 uincere que ut regem 881 adque 

882 medis 388 quicquid sic ut] si (ut om.) 384 piorum 887 sus- 

]iirat cnnlapsa poyt 8-^9 : Fiuit d*' machabois. 

: 

: 

'' 

"

HILAKIl I)E EYANGELIO. 

XB 

Cliristiis liic fios (est). dec(»r est fuiisque per- 

liuDC ])Ostquani uerbo cuiiceptum imniinis nlti 

plenu deo uirgo utero est enixa pudico 

effulsitque nouus terris gaudentibus infans. 

.") protinus impleuit totum lux clarior orbem. 

desuper astra pios inhiant spectantia uultus. 

at(|ue decus tantum iam terris inuidet aethe]-. 

at tellus ridens laetatur germine sacro. 

spargit liumum uiolis alieno tempore quotque 

10 area purpureos submittit caespite tiores. 

eiiiiis. 

Omnia festa nitent: gaudet mare. nubihi. uenti; 

te solum tre])idare metu. te. perfide serpens. 

ille dies aegrum uidit pallente ueneno 

quassantemque caput et ])ectora dira terentem. 

IT) quod salus e caelo terris. quod tutor adesset. 

saluandos po])ulos quaerens a faucibus atris. 

ereptam plagis ])lebem. ]iiaestoque ululatu 

])rosequeris hominum uitam mundique salutes. 

Tnterea et sidus exortum numinis alti 

2U a])paret caelis et terras lumine complet. 

Cuniirn liilani ])iet;iuieiisis ei)iseu]ji de euaug-elio G icod. iSti Gall 

4b s. II II r -Jiettitj. - - Fitra, p editor XB\ ChYisiwshenedicetinter' 

j.retatur - ex XP itel XPI corruptinn puto p 

is /• 

1 liic fios decoris fonsque G corr. - Hos] riorct /• tluidi Halm decoi- 

m 

f) pios| r s.y. al. in. G uultus (iii at. m.) G 7 adque G ir 

tautuin] tin G qiiotque/j qtq. G oui. r natis - 10 aurea G corr. iz pur- 

])ureas G ces])ite G IH ]iallente G pallere - 14 tenentein G terenteni Gf.r. 

15 et (e al. .v.sm G 17 ere])tam(|ue r ])lebein ])lao-is - niestc G 

IS ])rose(|uens - 11» fxorti r noniinis (r corr.r. 20 c(;l() G

I> e Eu ang-e lio 271 

agiiouere Magi stellaiii cuiiasqiie requiruiit. 

uiunera sacra feruut. myrramque et suauia tura. 

tura deum monstrant. designat myrra sepultum. 

Salue. uera dei proles. puer aethere missus. 

"J") non commune genus nec moribus edite nostris 

innuptae matris pignus uterique pudici 

partus et intactae mirandus uirginis intans. 

quamuis illa pio iactet se nomine matrem. 

fingentis quendam uentris imitata tumorem. 

^) ostentetque tuas cunas risuque salutet. 

uirgo tamen mater et magni coniugis expers 

ignorat causam subolis. sed gaudia nouit. 

tu sacri sermonis opus. satus ore paternc. 

uerbigena diues. linguae mirabile germen. 

:i5 commixtumque genus caeli terraeque. potenter 

ut caeli terraeque simul te cura moueret. 

tu uirtute leo. placidis tu mentibus agnus 

tu stator gladiusque patris : tu dextera summi. 

uiuorum iudex. iudex tu luce carentum. 

4 cunctorum genitor solum te dicere natum 

dignatur. solum communis cura parentum : 

heres tantorum solus tu iure bonorum. 

Hunc tu (»lim. dictis uariata imagine rerujii. 

spondebas terris. genitor. per carmina Kegum. 

4.') perque pro])hetarum uoces. per sidera caeli 

per Sera])hin Cherubinque tuum. modo ])andere fas sit 

excelsa secreta poli : nam 

quattuor altum 

circumdant solium uariis animantia fonuis 

47—01 AjM.cal. 4. H— .^ 

'1'^) sei»ultuiii - sujiu .... (//Y'.s ncl (/uathnir lill. ((hdfer.^ftci G se]»ulclirum /• 

24 luisso G corr. - 

29 quandaiu G corr. - tumoreni - minores (r 

8M satis G corr. - lUi nnnieret (r corr. p maneret t: 3i^ sator G 

corr. ji satus - 44 r(\i;-uni| (LVsaP (/. Dauid Salomo) al. i

272 

Hilarii 

priniuiii liominis facies. aliud sunt ora leonis. 

50 inde aquilae uitulique caput. his omnibus alae 

diuisae ofticiis hae sunt: nani maxima summi 

ora dei uehmt semper faciemque coruscam 

praetexunt. nimius noceat ne fuhiiinis ardor 

optutnque sacer feriat ceu fuhnine mundum : 

.").') atque ahae innohiunt similes uestigia sacra, 

ne forte incendat pressas uis ignea terras 

ternaque tuni binae uohtant per moenia mundi 

auratasqne ferunt pennas. et lumine multo 

peruigiles discunt urbes actusque precesque. 

()0 Haud dubia liis formis Christi njonstratur imago. 

namque et honn» est Ohristus. mortis gustator amarae. 

et uirtute leo est. indoctos caedere ferro 

et uituhis. quoniam est peccantis uictima mundi. 

qui bene ])ro cunctis impenditur liostia terris. 

'>o quid facies aqnilae post liaec. quid forma requiris y 

permittit praedam caelo sacer ales : ouans is 

Olnistus erit. terris raptum queni collocet astris: 

namque ille in caehs phicido bonus interuentu 

uulnera peccantum celat. grauiora parentum 

70 mitigat et terris iratum temperat ignem. 

l\i qni terrigeno referens neniam. ipse propagans. 

ac tu. magne pater. natum pietate quietus. 

50—59 Isa. G. 2 

50 ui . . li (r 51 hae sunt| li/sr ( po-^^t \\ niia Utt. crosa neniiivnlo} G 

liae stant r 52 uelaiit j) uolitant G seniper] circuni - 54 optatum G 

corr. p oppetituni- feriatjj feritet /• feceritet {litt. ce abstersis) G ceu: 

neu- 55 aliae: litt. i uermtcido uioIataG alae - 61 gustatus ut uid. G 

corr. r 62 indoctis G corr. tt 65 faciei aquile G corr. - facier 

aquila r qui forinam requires G corr. j> quis forte requirit uel si fort

De Euangelio 273 

sublimi residens solio, opera ardua cernens 

oceani ceu forma maris uitreique elementi. 

75 tum senior domino seruit cliorus hymno peritus, 

bis duodena uirum facies, et crinibus albis 

caesariem rutilae ex auro pressere coronae 

inuoluitque humeros stola candida, mitis amictus 

surgentes crebro capitis uincimina ponunt, 

80 te dominum linguis, te consona uoce canentes 

Agie, sancte deus, uigor ignee, celse Sabaoth 

teque genus hominum celebrat sermone frequenti. 

te pecudes uolucresque sonant, te muta loquuntur, 

te canit omne nemus, colles uallesque supinae; 

85 te uenti strepitant, pelagi te murmurat unda. 

sacrorum ritu uario templisque dicatis 

in nemore incluso, sculptis de marmore templis, 

aere cauo positis signis picturaque inani, 

te gentes populique colunt, tibi uota precesque 

90 suscipiunt, numenque tuum nomenque requirunt. 

Ac uelut in tenebris errat, cui lumen ademptum 

sentit adesse hominem; qui sit, ubi denique sistat, 

nescit, et ignarus per inania brachia iactat, 

prendere si possit tactumque adsistere saltem 

95 non aliter gentes, caecis erroribus actae, 

ante oculos positum quaerunt; sed lamine cassae. 

transiliunt ipsum quem quaerunt; ludicra captant 

effigiesque locant uarias et nomina mille 

imponunt uni, si possit adesse uocatus. 

100 illos culpa premit grauior, quibus adstitit ipse 

ante oculos doctor uerus ; quibus ore locutu?, 

73 sq. Apocal 4, 6 

75—80 Apocal. 4, 4. 10 

73 solio residens tt: 78 amictum G corr. p 79 ante ponunt al. vi. 

de add. Gr 84 sopinae G 86 templis G templi - 90 suspiciunt (J 

corr. r nomenque t. noq, G corr. v: 92 quis sit tc m marg. iudci 

pagani G 94 assistere G 97 tfsiliunt G 100 adstetit U 

101 doctos G corr. r loquutus tz 


; 

: : 

! 

; 

18 

:

274 

Hilarii 

quos prece, quos dictis monuit, quos denique factis. 

nec uidere tamen caeci, cum lumen adesset 

per populos clarum, factis celebrans genitorem. 

105 namque iacebat homo, pallenti marcidus ore, 

cui inerat morbis corpus compage solutum 

uiuentisque animae dudum iam mortua membra. 

^Surge, aii atque tui iam lecti baiulus esto." 

exilit atque alacer humeris uehit ipse cubile. 

110 ecce trahebatur caecus, quem lumine mater 

ediderat uiduum. communis lucis egentem, 

non totum natum, mundi quia parte carebat. 

ut uidit, miseratus ait: „Hunc cernere iussi!" 

protinus ad caelum caecus noua lumina tollit. 

108 Matth. 9, 6 

110 loh.y. 

105 humo G corr. k 106 morbi tc 109 marg. cie caeco nato G

AVCTORES IMITATORES. 

SIGLA PAEAGEAPHO « OENATA: 

ipsius Cypriani 

€! denesis. 

K Exodus. 

L Leuiticus. 

S Numeri. 

I> Deuteronomius. 

IS lesu Naue. 

I ludices. 

Uell. Relliquiae p. 209 sqq. 

Incerti 

S de Sodoma. 

loii. de lona et Niniue. 

Incerti 

Seii. ad senatorem. 

Hilarii 

H Genesis. 

M de martyrio Maccabaeorum. 

Eu. de Euangelio- 

lid. M. Hertz, Analecta ad carminiim Horatiaiiorum liistoriani. 1\'. Breslau 

880 p. 22 sq. — M. Manitius, zu spatlateinischen Dichtern. Z f. d. (isteiTeich. 

lymn. 1886 p. 410 sq. — G. Schepss, Berliner philol. Wochenschrift 1890 

>. 602. — CI. Marius Victor rec. C. Schenkl (Poetae Christiani minores pars 1) 

p. 352 sqq. — lohn E. B. Mayor, the latin Heptateuch, London 1889. 

3 immensus-deusf E 170. 452 L 230 { 

N 557. 

Dracontius Satisf. 1 Eex iminense 

(lcus. 

13 VorgiI.EV26 graminis . . herbara. 

î H 101 herbarum uaria consurgunt 

gramina carapis (c/. D 

160 rident graraina.) 

20 «Juid. M. XI 341 fecit auem et 

suhitis pendentem sustulit alis. 

Sil. 12, 94 suspensum librans 

medium inter nubila corpus 

Enauit . . ales c/. Statius Th. III 

463 Claudian. IIII cons. Hon. 

543 id. 1, 76. 

% G 290 non uolucres leuibus 

suspendunt corpora piimis. 

j 

I 51 

I 

21 Vergil. G II 154 in spiram 

tractu se coUigit anguis. 

34 Persius V 56 hic satur irriguo 

mauult turgescere somno. 

38 sq. Victor i 386 quod dulces nati 

postponendique parentes Coniugibus. 

40 ?l E 772 septima perfecto 

uirtutum fine quieuit. 

51 Vergil. A VI 255 primi sub 

lumina solis et ortus ^[ N 185 

prima (?) ad lumina solis c/. G 

273. 306 N 729. 

51 Vergil. A 11 782 leni fluit 

Thybris. 

agmine 

sq. f G 72 has inter sedes et . 

hortos. 

18* 

.

276 Auctores imitatores 

56 Victor I 269 sqq. fons rigat . . 

Quadrifido tuiiiidirm laetus caput 

amne resoluens. 

59 Victor I 271 iugi nam gurgite 

promptus. 

f E 1099 sapphirus hanc sequitur, 

cum qua carbunculus ardet. 

c. ad Fl. Felicem de resurr, 

mort. 214 prasinus inde niteT, 

illinc carbunculus ardet. Victor I 

282 lulmineo rutilans carbunculus 

ore coruscat. 

60 Victor I 278 regna Euilantum. 

62 amoeno: f G 1191 fluuium . . . 

amoenum. 

Victor I 288 tertius liinc rapido 

procurrens gurgiteTigrisIt comes 

Euphrati, iuncta c[uos inole 

ruentes . . . 

66 Vergil. A Vlin 114 ne trepidate 

meas, Teucri, defendere naues. 

67 Vergil. A VII 67 ramo frondente. 

68 noxale: f G 97 poma . 

. noxalia. 

70 Vergil.G II429 nec minus interea. 

81 Vergil. E VIII 40 poteram ab 

terra contingere ramos. 

Sedul.I98 aliquosnitorcontingere 

ramos. 

84 Auitus IIII 687 nube serenum. 

89 f G 322 ergo ubi nudatos . . 

105 Prudent. perist.XIII 37uipereis . 

. 

uenenis. 

Victor I 419 plus quam uipere» 

mortem alLatura ueneno. Ennod. 

C 9 Vog. nubiLa uiperei qui gestat 

corda ueneni. 

109 Vergil. A XI 668 cruentam mandit 

humum. 

120 Vergil. G I 219 at si triticeam 

in niessem. 

121 Vergil. E V 39 carduus et spinis 

surgit paliurus acutis. 

124 

129 

sq. Victor I 518 sq. donec te 

lenta senectus Terram. quod 

raagises,faciatterraequerefundat. 

^l G 313 lapsa meatu Perceleri. 

130 fi S 161 apex flammae. 

f E 1332 dum uolucris deferuet 

181 

132 

139 

apex numenque praesentat. 

Victor I 520 caelum defendere 

membris ... 

Victor I 521 ueste tegit pecudmn 

miserans uitamque tueri. 

Victor II 208 sqq. arua Cain 

. 

. 

140 

duris uertebat pinguia rastris . 

,. 

Abel Innocuas pascebat oues el 

lacte parentes. 

Vergil. A VII 539 et terriim 

centum uertebat aratris. 

Horat. S I 1, 28 illegrauem drro 

terram qui uertit aratro. 

% G 737 inde senex curuo terrfim 

dum sulcat aratro. 

144 Victor II 216 frugibus ille nouis, 

niueo magis hic litat agno. 

145 adipemque niualem: f E 988. 

147 Vergil. G III 479 incanduit aesru. 

154 Vergil. A XII 664 tu currum 

deserto in gramine uersas. 

155 frendens:^[ G1159 frendentesque. 

156 Vergil. A V 515 caelo speculatus. 

161 Victor 11 255 et tanto leuiter 

pro crimine punit- 

162 Vergil. A. XII 691 sanguine 

terra maclet. 

171 Vergil. A VI 646 Thraeicius . . 

sacerdos Obloquitur numeris 

septem discrimina uocum. 

189 sq. luuenal. XIIII 117 incude 

adsidua semperque ardente 

camino. 

189 

sq. Aediluulf. X 3 sq. diuersisque 

modis sapiens incude subactum 

Malleus in ferrum peditat stridente 

camino. 

198 Lucret. III 1036 sopitus quietest. 

211 orbes: f G 315. 

216 Stat. Th. V 668 sociae ueritus 

commercia uitae. 

222 summula: luuenal. VII174Auson. 

Ep. 15 (7) 23 P. 

224 Î G 295 uenturisque par

una est. ]S 440 ac uelut in totos 

pariter nex una ueniret. 

Horat. C I 28, 5 omnes una 

manet nox. 

249 Syramachus Ep. X 23, 13 p. 

298. 27 S. dolor mitescens. 

253 Victor II 407 sq. tunc calidum 

bibula spirans compag-e bitumen 

Exploret tenuesetuestiat undic[ue 

rinias. 

255 Victor II 402 arca tibi. quae ter 

centum tendatur in ulnas. 

257 Victor II 403 sqq. consurgat in 

altum. Ter denis tantum . . . at 

qua se Collecta obliquo fastiget 

machina tecto. 

Auson. Mos. 312 quadro cui in 

fastigia cono surgit . . pyramis. 

260 Verg-il. A II 493 procumbunt 

cardine postes. 

272 f E 761 glauca . . marmoraponti. 

Auson Mos. 349 glauca fluonta. 

279 Sedul. II 175 inde quater denis 

iam noctibus atque diebus. 

287 AuituslII329 grandineos pauidis 

fuderunt nubila nimbos. 

288 Victor II 4(')7 (de abysso) atque 

nouos pandit fontes torrentibus 

aequos. 

289 Auitus III I 524 iamque quater 

denis manabat noctibus imber. 

290 ^l G. 20. 

290 sqq. f G 247 sqq. 

291 î G 375 celsiiugum et collem. 

293 Vergil. A VII 810 mare per 

medium fluctu suspensa tumenti. 

298 Victor II 491 unda relabens. 

303 AuitusIIII579 protenusalbcntem 

mittit de sede columbam. 

-304 super aequoreum campum 

Vergil. G III 198 campique 

natantes 

A VÎ 724 camposque liquentes 

Ouiil M I 41 campo . . liberioris 

aquae. 

I 315 pars maris et latus subitarum 

campus aquarum. 

XI 356 latarum . . campos . 

aquarum. 

: 

Auctores imitatores. 177 

. 

î^ H 12 et quae per liquidos 

discurrunt agmina campos. 

307 Vergil. A V 516 alis plaudcntem . . 

columbam. 

Ouid. :\I XI III .507 et 577 plausis . 

. 

alis. Prudent. Hamart. 816 plaudens 

. . . pennis. 

308 Vergil VIII 116 ramum praetendit 

oliuae. 

317 Vergil. A III 205 sq, quarto 

terra die primum se attollere 

tandem Visa, aperire procul 

montes ac uoluere fumum, 

322 f G 89 ergo ubi nudatum. 

324 Vergil A II 259 laxat claustra 

Sinon. 

326 Vergil. A VII 71 castis adolet 

dum altaria taedis. A I 704 

flammis adolere penates. 

327 Aediluulf. VI 35 (Traube, Karol. 

Dichtungen p. 17) Petro quae 

gignit odores Praemites. 

340 «11 L 52 idcirco quoniam multoruni 

in sanguine mens est. 

347 Victor III 284 considunt terris. 

atque orbem gentibus implent 

349 Vergil. A VI 520 confectum 

choreis somnoque grauatum. Ouid. 

M. III 608 ille mero somnoque 

grauis. 

Victor III 73 persensit uiuos 

latices somnoque grauante. 

357 Claudian. III cons. Hon. 182 

qui mente serena. 

362 ^f G 1437 Genesis ut formula 

cauit. 

364 f N 337 moenia uasto Edita 

suspectu. 

Vergil. A VIII I 530 turris erat 

uasto suspectu et pontibus altis. 

365 Vergil. A I 504 instans operi 

XII 361 sic moenia condunt. 

•.m sqq. f E 154 sq. IN 384 sq. 

375 ^! G 291 E 20 leuent . . arces. 

380 sq. Vergil. G III 79 sq. illi 

ardua ceruix Alrgutumque caput. 

Horat. S I 2. 89 breue quod 

caput. ardua ceruix. 

391 î G 994 incoctos tosta fornace 

penates. 

304 onusii Victor III 242 qiii lustini 

locum i 2, 7 adliihiiit cf. ^f 

S 153. 

401 Victorlll 284 orbem gentibus 

implent. 

406 Dracont. Satisf. 227 nondum 

pubentibus annis. î G 907. 

423 Vergil. G III I 549 monstratas 

excitat aras. Victor III 355

278 A u c t o r e s i iii i t a t o r e s. 

deuotas excitat aras. Victor III 

364 solleiiines excitat aras. 

€\ I 288 doraino sacratum siis- 

citat altar. 

429 f G 1275 tellus sitientibus arida 

uenis. 

430 Ouid. M VII 782 ieiuna Fanies. 

431 Victor 111 561 Nilotica tellus. 

432 ^l G 7b7 quae cum praecipuo 

canderet sidere formae. 

434 Victor III 369 sed noniine pul- 

| 

587 Victorlll 624 Ismael . . bis seni? 

pariter ducibus regnanda creabit. 

592 Horat. 

tabulae. 

S II 1, 86 soluentur risu 

Pers. III 87 ingeminat tremulos 

naso crispante cacliinnos. 

593 Vergil. E VIIII 37 tacitus 

mecum ipse uoluto. 

Lycida 

i 

, 

594: Victor III 613 cjuamuis ridenda ! 

putetis 

59G Vergil. 

Virtutis promissa meae. 

A VI 536 iam mediuni 

aetherio cursu traiecerat axem. 

Sil. Xlt 731 redditur extemplu i 

flagrantior aethere lampas. ' 

A u c t r e s i rn i t a t o r e s. 279 

G13 

617 

620 

697 Vergil. E I 52 frigus captabi^ ; 

opacum. 625 

598 Victor III 645 tres subito ad- : 

stiterunt angusta luce micantes. I 

636 

599 Victor III 647 dominumcjuc solo 

prostratus adorat Vnum, cmu 638 

tres miretur. 

: 

601 604 Victor III 649 precatur, Vt ' 640 

refici in medios aestus tenden- 644 

tibus horis Non dedignetui- 645 

1'amuli mensiscjue cibisque. 

602 Ilorat. Ep. I. 15, 4 gelida cum I 

perluor unda Per medium ! 

fri^Tis. i 

603 Victor III 654 annuit ore Offici- i 

" 

' 

umc[ue pii non aspernatur alumni 650 

Omnipotens uisusc[ue cibos men- ' 

sasquc 

604 Vergil. 

sacrai-e. 

A IIII 295 imperio laeti 

parcnt ac iussa facessunt. 

[ 

; 

607 tosto uapore: cf. f G 391 et 

994 tosta furnacc N 495 tostuquc 

arderent corpora sole. ! 

' 

'• 

653 

654 

60'^ Ilorat. C ITII 2, 54 uitulus . . . | 661 

fronte curuatos imitatus ignis. \ 

Culex 16 patula pracpandit cornua ! 

fronte. 

610 Vergil. E I 81 et pressi copia 661 

lactis. 

cf. Tertullian. de carne Chr. 19 665 

}iost med. 

672 

i 

\ 

611 trina sub imagine : Victor III 

642 et nomen numerumc|ue suum 

confessus. 

Prudent. psychom. pr. 45 sqq 

| 681 

; 

mox et triformis angelorum i)89 

trinitas Senis reuisit hospitis 

mapalia. Et iam uietam Sara in 690 

aluum fertilis Munus iuuentae 

mater exanguis stupct, heredc 

gaudens et cachinni paenitens. 

Idem apoth. 28 sqq.: hoc uidit 

princeps generosi seminis Abram, 

lam tunc dignati terras inuisere 

Christi Hospes homo, in triplicem 

numen radiasse figuram. 

quid rerum gerit: Plaut. Aul. 

117 cjuid rerum geram. Terent. 

Eun. 923 quid rerum gerat. 

Catull. 28, 4 quid rerum geritis? 

Sedul. I 109 prolemque negabat 

Frigidus annoso moriensin corpore 

sanfcuis. 

Vergil. A VII 254 uoluit sub 

pectore sortem. 

Victor III 667 in Sodomam 

Gomoramc[ue deum uibrasse. 

Victor III 683 Loth forte sedentcm 

Ante fores urbis. 

Victor III 687 prostratus adorat 

Inuitatque domum. 

f D 120 I 282. 

Horat. A 94 tumido delitigat ore. 

sqq. Victor III 698 sqq. infandae 

lex urbis erat. mollire furentes 

Loth cupiens natas, quibus inlibata 

manebat Virginitas, offert, 

quos plebs uoluisset in usus, per 

sexum factura minus. 

Vergil. A VIIII 539 dum se 

giomerant. 

Cic. Verr. II. 4, 52 reuelli claustra. 

Liuius V 21 pars claustra portarum 

reuellunt. 

^l S 79 sq. 

quod potuit: Ouid. M III 

683. 

Vergil. A VI 573 horrisono 

striclentes cardine . . portae. Sil. 

VIII 654 ruptusque fragore 

horrisono polus. 

Vergil. A IIII 208 dum fulmina 

torqucs. 

Vergil. A X 270 a ucrtice fiamraa 

funditur cf. Stat. Th. XII 431. 

IuvencusI469 genitorem in puppe 

relinquunt. 

î G 824 ilicet in Geraris socia 

cura coniuge dcgens. 

Horat. S I 5, 84 immundo sorania 

uisu. 

Victor II 40 postquam reddita 

mens cst III 711 uix mente 

rccepta. 

I

280 A u c t r e s i m i t a t o r e s. 

697 

700 

703 

704 

710 

713 

730 

731 

737 

74G 

748 

751 

774 

776 

87 

788 

792 

Vergil. A VIIII 341 molle pecus | 

Î uid. ind. uerh. mollis. i 

Vergil. A VI 569 commissa piacula. 

f G 862 paeifico . . uati. 795 

procubus: ^l uid. ind. uerh. 796 

k\ E 292 promere gressus. 

luuenc. I 44 (9 Marold) gratius I 

799 

utdonum iam desperantibus esset. 

f G 853 deuenit ad colles quibus 800 

est luratio nomen. 

sq. Vergil. A VII 164 aut acres 

tendunt arcus. 

Sil. VIII 373 pennigeris pliare- 

809 

, 

tram impleuisse sagittis. 

Vergil. G I 170 II 189 A VII 539 

j 

i 

805 

terram centum aertebat aratris. [ 

Sil. VIIII 191 sulcantur uomere 

campi XIII 92 sulcat aratro. 

] 

'] 813 

f G 140 aut alius curuo terram i 

uertebat aratro. 

Ouid. M III 144 iamque dies 

; 

! 817 

mediusrerum contraxerat umbras. 

tlammarum pabula: Victor III 749 

i 

1 818 

(•/. 772 Lucan. VII 5 non pabula i 

liammis. Sil. XVE. 93 pinguia 824 

pabula fignium). 

Vergil. A II 57 manus iuuenem 

interea post terga reuinctum. 827 

Horat. Ep. 11 1, 191 manibus . . 

retortis. 828 

his actis: f G 126, 6G2. i 

Sedul. I 107 uetulae marcebant j 830 

uiscera Sarrae. I 

^f G 956 concepta . . uerba, j 

Vergil. A V 580 ergo alacris 

^l 1441 E 276 ille alacris cf. 

G 504. 

Vergil. A VII 264 si iungi 

hospitio properat. i 

' 

835 

858 

858 

Vergil. A VII 160 iamque iter i 

emensi XI 244 atc[ueiter emensi. 

€ G 874 id liebecca uidens. 

Vergil. A XI 500 tota coliors.. 

j 

| 

I 

866 

867 

ad terram defluxit equis. i 868 

^l N 875 ad terram fluxere metu. i 

obstipumque caput: Ilorat. S II i 871 

5, 92 cf. Pers. III 80. Cic. Arat. | 

in de nat. deor. 11 107. f N 873 

| 

882 obstipa ceruice. i 

f G 432. I 

874 

Stat. S III 4. 26 pucrum egregiae 884 

praeclarum sidere formae. 

SeduI.II 67 gaudia matris habens. 

Ouid. Ep. XI 37 tumescebant 

uitiati pondera uentris. luuenc. I 

134 M. manifesta uteri quoJ 

pondera uidit. 

luuenc. I 735 ad lumina uitae. 

Eugen. Tolet. monost. recapit. ] 

lucis primordia sumpsit. 

Claudian. b. Get. 58 zephja-us 

se promat ab Indis. 

Vergil. A XI 771 pellis aenis Iii 

plumam squamis auro conserta 

III 594 consertum tegumen spinis 

III 4G7 V 259 consertam hamis 

loricam. 

Vergil. A XI 474 rauca . . bucina. 

Auson. Mos. 253 crispo tremori 

uibrantis saetae. 

Vergil. A 1 153 et pectora mulcet. 

Vergil. A VI 276 et metus et 

malesuada fames IIII 169 primusque 

malorum causa fuit. 

f[ G 854 illic perspicuo dominum 

cum lumine uidit. 

f Eell. 13: angelico motu repetant 

sed regna Canopi. 

Î G 681 et Gerarum ad terras 

socia cum coniuge transit cf. 

G 841. 

coniugium: Vergil. A III 296 

VII 428 al 

Ouid. M. XII II 752 patulis iniit 

tectum sublime fenestris. 

Pradent. Cathem. Vin 4 lege 

coerces. 

Vergil. G II 429 nec minus in- 

terea. Ouid. M. VII 586 liuentia 

pectora tundunt. 

^l G 723 deuenit ad puteum cui 

tum luratio nomen. 

colligit artus: lustin. 33, 2, 2 

corpore collecto. 

hinc uel Iiic: cf. Seruius ad 

Vergil. A I 728. 

^! L 191 grandior aeuo. 

Prudent. Cath. VIIII 84 perennibus 

tenebris iamsepultalumina. 

Vergil. A I 187 arcumque manu 

celeresque sagittas. 

luuencus II 422 confestim sanae 

redierunt munera linguae. 

m G 777 c|uem Piebecca uidens. 

Vergil. VIII 884 postquam 

exempta fames et amor compressus 

edendi. 

Vergil. A I 723 postquam prima 

.

quies epiilis mensaeque remotae. I 

€ G 1400. 

888 Vergil. A XII 484 summaque . 

A u c t o r e s i iii i t a t o r e s. 281 

982 

i 

. 984 

delibans oscula fatur. 

890 n G 1111 anterior (frater). 985 

895 luuenalis I 168 inde irae et 

lacrimae. 986 

899 Vergil.AV783Iunonisgrauisira. 

quam nec longa dies pietas nec j 

mitiget ullaVI 745 donec longa 

dies. I 

990 

903 Vergil. A I 677 accitu cari 995 

firenitoris. 998 

904 Vergil. A I 159 est . . locus I 

550 est locus. Hcsperiam Grai 

cognomine dicunt. 1001 

907 Dracont. Satisf. 227 nondum 

994 

i 

1010 

pubentibus annis ^f G 406. 

909 Vergil.AVI1213genusegregium j 

Fauni. 

912 Vergil. A III I 185 nec dulci 

| 

j 

declinat lumina sonino. 1 1011 

916 luuenc. II 761 lumina mentis. 

924 Vergil. A V 812 pelle timorem. 

927 Vergil. AXI 793 patrias remeabo 

i 

i 

; 

1028 

1031 

inglorius urbes. j 

928 sq. Vergil. A VII 458 sq. olli I 

1005 

1032 

somnum ingens rumpit pauor 1043 

1044 

ossaque et artus Perfudit toto | 

proruptus corpore sudor. 

935 Vergil. A VIII 90 ergo iter 

inceptum celerant XI 524 tenuis 

quo semita ducit f^quo . . legitur 

et qua" Sendus, quo Auson. 

cento 110). \ 

937 Vero-il. A VIIII 341 molle pecus. 

938 % E 626 sole calente E 590 1052 

solemque calenteni. 

1051 

939 Vergil. AVII 495 ripaque aestus I 

uiridante lcuaret. 

942 fi G 829 niuea cum coniuge. 

I 

| 

1054 

943 Vergil. E 28 uenient ad pocula 

' 

8, ; 

danimae. | 

945 Paulini Petroc. Vita Martini IITI 

1059 

1063 

607 rursus in amplexus. 

•95() f G 762 conceptis diccre uerbis. 1066 

1*59 Paulin Nolan. C. XXX 53 ad 

nostrae munia uitac. 1076 

977 Hi E 251 animos dcponere. 

981 Ouid. j\I V 327 quin ctiam man- 1082 

sura dabo monimenta per aeuum 

Inque domo soceri semperspecta- 1084 

i 

bere nostri X 725 luctus monimenta 

manebunt 8emper . . mei. 

1116 

Vergil. G 1 1 23 hic plantas tenero 

abscindens de corpore matrum. 

Vergil. E IIII 42 uarias discet 

mentiri lana colores. 

Olaudian. c. Euf. I 207 rapiunt 

Tjrios ibi uellera fucos. 

pecus balantum : 

Lucret. II 869 

Ooripp. loh. II 398. 

Horat. ep, 2, 48 dapes inemptas 

î c/. G 978 nihil externum. 

^f G 891 tosta . . fornace. 

€ G 1005 quae credit numina. 

ff K 955 heremi terras . . uicistis 

Claudian. III cons. Honor. 46 

ascensu uincere montes. 

Vergil. A X 756 caedebant 

pariter pariterque ruebant. 

^f G 995 quos credebat numina. 

Vergil. A XII 898 limes agro 

positus litem ut discerneret 

aruis. 

. 

^f G 1345 iamque uiae medio. 

€ E 191 lentam uirgam. 

Vergil. A 1 204 per uarios 

casus 

Vergil. A VI 865 eripe me his 

inuictc malis. 

f I 503. 

Auson. Eph. III 53 (deum 

omnipotentem) cernere qucni 

solus coramque audire iubentem 

Fashabet . . . opifex rerum. 

^f E 139 dominum quia cernere 

non est Fas cuiquam. 

congrege turba: Victor HI 279 

î ind. iierh. 

f G1133 N 622prona ceruice. 

luuenal. VIII 161 dominum 

regemque salutat. 

Vergil. A I 748 uario noctem 

scrnione trahebat. 

I 217 socios sernione requirunt. 

admorunt: Vergil. A IIII 367. 

Vergil. A VI 535 hac uice 

scrmonum. 

Vcrgil. G III 340 raris habitata 

mapalia tectis. 

luuenal. XIII 206 extinctus 

tota ])ariter cum ])roIe domoquc. 

Vcrgil. A II 248 nos delubra 

deum. 

^l lon. 50 nullorum ad numina 

diuum. 

sq. Horat. ep. 15, 1 caelo

281 A u c t r e s i m i t a t o r e s. 

1127 

1131 

1132 

1136 

1138 

1141 

1112 

1149 

ll-")4 

11 (-.2 

1170 

1174 

1190 

1195 

1199 

1200 

1202 

12U4 

1213 

1218 

1223 

1232 

fulu'ebat luuasereno iiiterminora 

. . uelut 

sidera. Horat. c. I 12, 46—48 ; 

nucat inter onmes | 

inter ignes luna minores cf. \ 

O.iid. M II 722 sqq. I 

8tat. Th. YI 540 at tibi Maeonio 

fertur circuniflua linibo . . . 

(•hlaiiiys. 

Auson. Mos. 332 apricas ... 

1 

inter . . nouales. 

Auson. Mos. 312 in fastigia cono 

surît . 

luuenal. 

. pvraniis. 

Vlil 161 f G 1052. 

disrumperet ira: Martial VIIII 

97 idti. 

Namque uidobatur: f G 1248. 

I 329 Vergil. A VIIII 707 ips;i 

uidebatur. 

Vergil. A VII 8 cursus Lun;i 

negat. splendet tremulo sub 

lumine pontus. 

^'ergi;. A VIIII 393 dumisque 

silcntibus errat. 

Vergil. A V 748 quae nuiir 

animo sentcntia constet. 

Vergil. E UII 39 mutabit 

merces. 

Auitus IIII 380 Cilicum dant 

tegmina saotae. 

luuenal. XIIII 18 gaudet acerbo 

plagarum strepitu. ibid. 14 et 

a magna non degenerare culina. 

î I 643 iuuenibus calidis uendel»at 

saucia noctes. 

Vergil. A III 423 sola uiri 

niollcs aditus et tempora norat. 

Pauliiii \^l V ()79 madidis iam 

paenc elabitur ulnis. 

luuemil VI 2'^5 uires a crimine 

suii;il. 

Vei-gil. A VI 862 egregium 

1'ornia iuuenem. 

VerL;il. A V KJl compellat uoce 

^Menoeten. 

Horat. S I 7. 39 niagna com- 

Tieliat uoee cuculnm. 

Vergil. A V ^45 pone caput 

fessosque ocubjs furare labori. 

Vergil. A VI ;]90 noctiMn;e 

so})orae. 

Vcrgil. A III 354 libab n^ 

pocula I!;;cclii. 

Paulini VM II 196 poenai; m 

satis est (b? criniinc solo. 

1237 Claudian. in Puf. II 340 atiia 

regitico iussit splendere para: u, 

Claudian. Illlcons. Honor. 3')7 

regificis-deliciis. luuenal XI III 

13 tanto cenare paratu. 

Vergil. A VI 604 epulaeqiie 

ante ora paratae Eegifico lu: u. 

1241 Vergil. A II 558 auulsumqie 

humeris caput. 

1248 % G 1141. 

1250 Vergil. G III 144 uiridissiiia 

gramine ripa. Auson. Mos. 2- '3 

attonsis pubentia germina prat i 

s. 

1252 Vergil. E III 102 uix ossibiib 

haerent. 

1257 Vergil. A IIII 454 horrendu.u 

clictu. 

1267 Vergil. A VII 391 sacrum tibi 

])ascere crinem. 

^\ N 88 crinem . . pastum. 

1275 f G 429 uenis sitientibus ar.t, 

Ciris 163uenis hausit sitientibns 

ignem. 

1279 Vergil. G III 335 dum - clunj - 

Horat. Ep. I 7, 79 sqq. dum - 

dum - dura - 

Auitus III 308 309 dum uita 

manet, dum luce uigemus et . 

C. de resurr. mort. 380 I.t 

ideo dum uita manet, dum 

cernere lucem . . licet. 

f G 1381 dum -dum- 

1279 Vergil. E VIII 89 nec sit mil i 

cura mederi. 

1287 f G1337uerarenarrans. luuenu 

III 508 tuo sublimis honore. 

1291 Vergil. A V 559 flexilis obturtl 

per collum circulus auri. 

1302 Paulin. Nolan. C. XVIHI 31 ~ 

totum pariter diffusa per orbeni. 

1311 Horat. 8 1 4, 12 ferre laborem. 

1312 Vergil. A II 634 atque ubi 

iam patriaeperuentum adlimin; 

sedis. 

1313 Ver2"il. A I1I93 submissi petimu - 

terram. 

1314 Vcrgil. A VII 192 patriaqu. 

Latinus Sede sedens. Catal. S. 

25 sedet(que sede. 

1315 A VI 40i> longo post tempore, 

Vergil. E I 29. 67 longo posi 

tempore. 

1316 Horat. 8 II 6 31 memori s; 

mente.

1319 

1323 

1327 

1336 

1338 

1347 

1350 

1353 

1355 

1364 

1370 

Vergil. A I 308 qui teueant: 

naiii inculta uidet. 

^f 1 443 filia ciuae patrios 

seruabat sola labores. 

^l G 1287 uera renarranteni. 

f E 965 reddat geniinuni sub 

iadice pondus, 

luuenal. Vll 13 si dicas sub 

iuclice „uidi." 

Vergil. A VI 20 tuin pendere 

poenas Cecropidae iussi. 

Dracont. de deo II 467 scelus 

omne peractuni. 

mox deinde: luuenal. III 280.. 

Vergil. A V 40 gratatur reduces. 

Vergil. A VII 125 accisis coget 

dapibus.^l E 652 accisis . . cibis. 

Vergil. A VI 128 sed reuocarc 

£fradum. 

^ * : 

leue olentia 

leuis cuius 

]S'aribus. 

luuenc. III 

Irecûentent. 

f 

A u c t r e ^ i in i t a t o r e s. 283 

E 1122 tusque. 

fit lialitus aptus 

738 conuiuia laeta 

E X (3 D y s 

Paulin. Nol. C. XXVIl 40 \ 

Memphitica tellus 

Vergil. A VII 794 agmina 

densentur campis. 

Horat. C III 16, 43 parco quod 

satis est manu. 

Vergil.A III234arma capessant. 

€ G 375 leuat arces. 

Vergil. G III 347 fasce sub 

inin^to G IIII 204 sub fasce. 

î c/. E 901 crimen ad auctori> 

merita per damna recurrat. 

Vergil. A VI 200 quantum acii' 

possentoculi seruare sequentmii. 

naiatus: Auson. Mos. 77 al. 

Horat. C il 3, 28 impositura 

cunibae. 

Tacit. Germ. 5 nec armentis 

quidem suus honor aut gloria 

frontis.Val FLhcc. IIII 29 froutis 

lionores. 

Vergil. A Vll 162 primaeuo 

ilore iuuentus ^[ N 746 primaeuo 

c[uae flore uirens. 

Vergil. A II 370 piinms se . . 

offert nobis. 

^l E 376 nemo solum uertit. 

1388 ^f D 198 cohaesit dominoplebes 

lacobi, 

1400 Vergil. A VIII 184 postquam 

exempta fames et amor compressus 

edencli ^[ G 884. 

1403 ardens:

284 A Li c t r e s i m i t a t o r e s 

2u3 Tiiuoiic. II 14G curdis secreta 

pererraiit III 169 secreto cordis 

proniuntur noxia uitae. 

Î 1 oSO tacitae cordis secreta 

renudat. 

206 Vergil. A X 63 quid me alta 

silentia cogis Rumpere. 

Hieronym."ep. 118. longum ad 

le silentium rumpo. 

214 

2-26 

231 

Yergil. A I 10 insignern pietate 

uirum. 

Vergil. A XI 348 mortemque 

minetur. 

rimatur silicem: c/. Apul. met. 

27 rimatus frondosum fustem . 

Vergii. G I 70 sterilem . . 

liarenam. 

Î IN 'M uacuas lierenii squalentis 

harenas. I 38 solas lieremi 

scrutantur harenas. E 186 informes 

heremi ducenda per 

agros. D 1 informis heremi uexatus 

harenis. D 36 informes 

Iieremi terras. 

242 subnixus 

uerh. 

adorat: € iiid. index 

2-jI Vergil. A XI 366 pone animos 

et pulsus abi. Ouid. hal. 45 

animos ponit captiua minaces, 

25-"> 

266 

î E 440 duris . . uocibus usa. 

Vergil. A V 84 cum lubricus 

anguis. 

281 fl E 337 congestaeque simul. 

285 Î E 375curaqueomittituromnis. 

296 luuenc. II 523 leti post funera 

297 Pers. I 47 neque enim mihi 

cornea fibra 

epp. mi 1 

est (inde 

VU 11). 

Sidonius 

328 î infra 350 totum censum. 

880 Ouid. a. a. Il 449 inuitas . . ad 

aures. Quintilian. V 7. 27 nihil 

832 

enim facile persuadetur inuitis. 

Vergil. A VIIII 314 noctisque 

per umbraiii. 

334 Vergi]. (i IIII 61 frondea semper 

tecta prtunt. 

337 ^l E 281 congestaeque simul. 

850 î supra 328. 

354 Vergil. A III 685 leti 

paruo X 511 tenui 

discrimine 

discrimine 

leti VIIII 141 leti discrimina 

parua. 

858 Vergil. A XII 607 resonant 

late plangoribus aedes. 

359 

865 

870 

875 

380 

oco 

385 

888 

893 

394 

401 

406 

414 

418 

421 

427 

428 

429 

435 

440 

Vergil. A VIIII 73 tum u.^ro 

incumbunt. 

Vergil. G III 536 contenta 

ceruice trahunt stridentia 

plaustra. 

Vergil. A V 727 tandem miseratus 

a.b alto. 

Stat. S IIII 6, 1 forte remittent

441 Vergil. A II 72 memoret quae 

sit fiducia capto. 

A I 132 tantane nos generis 

tenuit fiducia uestri? XI 502 

siqua est fiducia forti 

^l N 387 nam quae fiducia ciues. 

446 Vergil. E II 14 nonne fuit satius. 

459 Horat. C I 18, 4 mordaces . . 

sollicitudines. Augustin. Conf. 

7, 5, 7 curis mordacissimis. 

Vitalis epit. (Anthol. lat 683 E.) 

9 mordacibus curis. 

467 haec ubi disseruit: f E 61 1 IN 222. 

Ouid. M. VIII 702 uota fides 

sequitur III 527 dicta fides 

sequitur cf.IIII549 etc. Auitus 

V1429ni dictumfactasequantur. 

474 Boet. cons. phil. I c. 5, 1 felix 

nimium prior aetas. Claudian. 

III cons, Hon. 97 o nimium 

dilecte deo cui fundit ab antris 

Aeolus armatas hiemes, cui 

militat aether Et coniurati 

ueniunt ad classica uenti. 

(Augustin. c. d. V 26, ex 

Augustino Orosius VII 35, 21 

sic: nimium dilecte deo ! tibi 

militat aether Et coniurati 

ueniunt ad classica uenti.) Î 

IN 130 dilapsus ab alto Aethere 

nunc ueni, totis cui militat 

astris Insignis legio. Paulin, 

Petr. V M V 557 cui militat 

aer et permansurum seruant 

elementa pauorem, 

486-487 Vergil. G mi 360 at illum 

Curuatainmontis faciem circumstetit 

unda Accepitque sinu 

uasto misitque sub amnem. 

496 Vergil. A II 199 hic aliud maius 

miseris nmltoque tremendum 

507 

Obicitur magis atque inprouida 

pectora turbat. 

Cantemus domino deoque nostro 

Sedul. Eleg. 1 Cantemus, socii, 

domino cantemus honorem. 

Paulini VM VI 407 sic ripa 

ulterior tanto gauisa triumpho: 

„Cantemus domino" laetata et 

credula dixit. 

Hraban. hymn. VH 1 (PC H 

248 Duemml.) Cantemus domino 

deoque nostro. Cruindmelus 

p. 34, 16 Huemer. 

: 

Auctores iinitatores. 285 

Florus Lugd.(P C II 516 Duemnaler) 

II 1 Cantemus domino 

magna est cui gloria Christo. 

524 Victor III 534Niliacus tyrannus. 

526 Vergil. A IIII 646 ensemque 

recludit VIIII 423 ense recluso. 

531 Horat. c. III 30, 14 sume superbiam 

quaesitam meritis A\ N 

95 quaesitam ut meritis ualeat 

contingere metam. 

536 MartiaL VI 4, 1 Censor maxime 

principumque princeps. 

545 consona : cf. Auson. Eph. orat. 

84 Auitus V 717, 

553 Martial. IIII 18, 4 praegrauis 

unda. 

551 Vergil. G III 508 obsessas 

fauces premit aspera lingua. 

559 ff IN 403 unus ab astrigera 

signum qui sumpserat aula. 

562 Vergil. A XII 725 duas librato 

examine lances. Auit. III 287 

librato examine ueri. 

%\ IN 456 librata expendere 

lance IN 359 librato in pondere 

N 534 aequato examine E 1060 

aequa lance cf. L 153. 

574 Vergil. E V 5 tum rigidasmotare 

cacumina quercus. 

578 Vergil. A VI 633 gressi per 

opaca uiarum. 

579 Vergil. A VI 93 XI 480 causa 

mali tanti IIII 169 primus 

malorum causa, 

597 Vergil. A VII 125 accisis coget 

dapibus consumere mensas. ^l G 

1353 accisi cum deinde cibi. 

606 Vergil. A I 627 quare agite. 

615 Paulini Petr. VM III 340 

aurora . .croceo obnubens palan- 

tia sidera fuco. 

624 Aediluulf. XVIII 31 cummensura 

cibi totum quod sufficit 

ambit. 

026 plus iusto : Horat C. III 4 24 al. 

^[ G. 938 sole cadente. 

656 Vergil. A IIII 177 caput inter 

nubila condit. 

662 congrege turba : Victor III 279 

% ind. uerb. 

Peru. Ven. 43 congreges inter 

cateruas. 

681 Victor 111 517 crinemque in 

prona retorsit.

.280 A u e t r e s i m i t a t o r e s. 

689

1.099 1103 Aediluulf. XXII 78 saphirus 

hic solium biriloque adnexus 

inante Fecerat eximium dominus 

cui insederat almus. 

1100 Claudian. rapt. Pros. I 184 rutilum 

squamis intermicat aurum. 

1114 f L 223 pendeat ante tholum 

Ijchnus laquearibus altis, Noctibus 

ut praestet flammatum 

lumen oliuum, 

Verg-il. A I 726 dependent 

lychni laquearibus aureis Incensi 

et noctem flammis funalia 

uincunt. 

1115 Î I 350 et noctem multo radiantes 

luniine uincunt. 

1122 ^l G 1364 leue olentia tura. 

1144 Sedul. I 205 ardentis fidei restincta 

est flamma caminis. 

1158 ^! JN 48 ex furua cum primum 

dempsit Aegvpto. 

1190 f G 467 sqq. 

1192 Ouid. M 1 722 gemmis stellan- 

tibus. 

1202 Verg-il. A V 776 extaque salsos 

proicit in fluctus V 238 extaque 

salsos proiciam in fluctus (por- 

1221 

riciam Seruius et 3Iacrobius). 

Vergil. A yilll 379 (377) obiciunt 

equites sese ad diuortia 

nota. 

1228 Vergil. A III 56 quid non 

mortalia pectora cogis, Auri 

sacra fames IIII 412 improbe 

Amor, quid non mortalia pectora 

cogis? cf. Ouid. M IIII 201 

VI 472. 

9 € E 847 expiat ignis edax 

1 607 ignis edax [uoluitur]. 

14 f L 440 nec longum dilatanece; 

nam cardine rupto. 

17 Vergil. A VI 219 corpusque 

lauant frigentis ct ungunt. 

20 Claudian. de hystrice 7 oculis 

rubet igneus ardor. 

34 Horat. S I 5, 87 oppidulo quod 

uersu dicere non est. c/. Lucilius 

VI 39 M. Ouid. ex P IIII 12, 5. 

41 ])elliculam: luuen. XIIII 104. 

45 % E 829 nil fraudis liaerebit. 

48 f N 90 turtures aut simili can- 

Auctores imitatores. 287 

L E y I T I C Y S. 

I 

I 

I 1246 

I 

! 1288 

1230 f IN 172 dum cautes numina 

credit. 

î F 144 celsa ceruice tumes. 

1261 sq. f E 1061 labitur aetherio 

propere nubs fulgida caelo. 

1275 i] E 1241 at tu depropera. 

Aldhelm. p. 288: Linigerae 

pecudes et equorum bellica 

pubes. c/. idem p. 218 . . septem 

lanigerarum pecudum [iiid. 

p. 210). 

^[L114 quae sintconsortianoxae. 

1303 I^riident. Apotheos.544 commissa 

piacula soluit. 

1304—25 Aediluulfus XIII 11 sqq. 

(emend. Traube p. 23). triuerat 

hic soles nullamque 

adsumpserat escam leiunum 

referens uolitanti 

lumine pectus. Nec mirum: 

excellens faciat si talia princeps, 

Cum maiora boni patrent 

his aeque minores. Atque clies 

multas certant ieiunia Christo 

Eeddere, ne mentes fallax 

eluderet astu Jncautas 

hostis subitae uirtutis honore. 

Saepius ipse luit sacrae 

formidine plcbis BcUa nefanda: 

simul populo certante 

fideli Auxilium praestans Chri- 

stus concei-tat ab axe. 

1324 Vergil. E IIII 44 croceo mutabit 

uellera luto. 

1332 f G 130 dum calidus deferuet 

apex flammasque uolutat. 

dentes pluma columbas, c/. infra 

68 et 85 sq. 

63 ^f N 135 riuo uiridantis oliui. 

64 sq. Horat. Ep. I 7, 44 paruuiu 

parua {sc. dona) decent. 

66 € N 2 mensibus cxplicitis N 98 

expliciti , . cursibus anni. 

70 Vergil. A X 642 et quae sopitos 

deludunt somnia sensus. Auson. 

Eph. 203 sqq. 

11 Auson. Mos. 41 cessante remulco. 

86 Vergil. A V 237 taurum constituam 

ante aram uoti reus. 

^ N 68 uotique implere reatum.

288 Auctores imitatores. 

110 cf. «I G 840. 

117 118 luueual.VI 268 sq. lectus in 

quo uupta iacet, 

141 C. de mensibus 19 octobri laetus 

jiortat uindeniitoruuas (Baelirens. 

FLM I 211.) 

149 surde!: Pers. I 128 lusco qui 

possit dicere „lusce!" 

151 Î E 1074 in dextruni laeuumque 

latus. 

1G1 ^l I 89 contractas concutit iras. 

171 ^l G 958 mercede seorsa. 

179 decembres: f I 208. 

184 rutilare: c/. luuenal. XIII 164. 

190 191 luuenal. XIII 55 sq. si 

iuuenis uetulo non adsurrexerat 

et si Barbato cuicumque puer. 

191 grandior aeuo : % G 867. 

195 luuenc. 1 124 utiuste iusto seruire 

queamus. 

22 

48 

53 

56 

78 

86 

87 

88 

90 

95 

111 

112 

112 

116 

128 

135 

178 

185 

NYMERI. 

f N 747 quae deinde summa 

sexcenta ad milia uenit Atque bi:^ | 

197 luuenal.lIIlSBille metitbarbam, 

crinem hic doponit amati. 

205 Claudian. IIU cons. Hon. 235 

capitis in arce. 

Auitus I 82 hinc arcem capitis 

sublimi in uertice signat. 

223 f E 1115 pendeat 'ut lychnus 

287 

semper laquearibus altis Incen>u« 

noctemque suo de lumine uincat. 

Ouid. M VIII 825 'plusque cuidt 

quo plura suam demittit in almini 

837 demisso in uiscera cen-u. 

Ibis 385 ut quos demisit uastiun 

Polyphemus in aluum. 

289 Yergil. A V 331 hic iuuenis iam 

uictor ouans. 

290 crines: % E 417 claro fulgebat 

195 

octona, tercentum insuper auctis. 200 

205 

\ 

^l L 200 femina, noctiuagus si i 

qudm possedit adulter. 

ÎN 216 pinguique inrorat oliuo. 

Yergil. A I 505 media e testudine 

| 

[ 

207 

templi. 

templi. 

^[ I 710 media testudine ' 216 

Horat. Ars 122 iura neget sibi 225 

nata. 

Pers. Y 86 mordaci lotus aceto. 

morte obita: Yergil. A X 641 alii. 

j 

\ 

236 

243 

curis mordacibus: Yitalis epit. 9. 

fi G 1267 crines carcere pastos. 

248 

287 

f L 48. 68. 85. ' 

308 

Horat. C III 30, 1'5 sume super- 309 

biani quaesitam meritis. 

^l E 531 quaesitam \ meritis tenebo 

palmam. I 

iniserator: luuenc. II. 293. j 

324 

338 

Yergil. A X 3 sideream in sedein. j 

f N 279 sublimi de sede N 677 ! 

sacro de sidere rector . . uide. 342 

^t N 53 nec pingui inroret oliuo 

f N'142 discretis diebus. 347 

f L 63. 354 

^ N 757 terrificasque tubas. 

f G 51 primique adspectat lumina 

solis (G 534 prima sub tempora 355 

noctis opacae). 

crine cometae. H 68 puniceos . 

capillos. Yictor I 99 puniceos . . 

crines. 

f E 737 pecus longa in deserta 

minare. 

Fortunat.^ Yll 12, 18 dukia 

mella fauis. 

Yergil, A XI 855 cur, inquit, 

diuersus abis? hucdirige gressum. 

€ E 773 semper honoratus. 

Yergil. A YUI 580 dum curae 

ambiguae.dumspes incerta futuri. 

Î G 420 sit . . grandior actu. 

Î 1 550 inpete dextra. 

Ouid. ex P. Ilil 9, 54 detque 

bonum uoto lucidus omen aptx» 

î G 778 obstipumque caput. 

296 ^l I 524. 

nec mora cum: Î E 296 al. 

Yergil. A YIII 61 supplicibus 

supera uotis. 

Yergil. A I 309 sociisque exacra 

referre. 

Yergil.' A YIIII 530 (527) turns 

erat uasto suspectu et pontibiis 

altis % G 364. 

Yergil. A I 465 multa gemens 

largoque umectat flumine uultum. 

minutal: luuenal. XIIH 129. 

Yergil, G III 541 iam maris 

immensi prolem et genus onnie 

natantum. 

luuenal. IIII 67 propera stomachum 

laxare saginae. 

.

Î Eell. 7 pleiiam . . saginam. 

357 Vergil. G II II 422 cresceret in 

uentrein cucumi.s. 

Propert. llll (V) 2, 43 caeruleus 

cucumis tumidoque cucurbita 

uentre. 

Moret. 781 et grauis in latum 

dimissa cucurbita uentrem. 

357 sqq. Hieronym. ep. 121, 2 (856 e): 

reuersusque mente in Aegyptum 

et desiderans caenosam ac palustrem 

regionem, peponesque et 

caepe etaliaetcucumeres ollasque 

Aegyptiarum carnium . 

A u c t r e s i m i t a t o r e s. 289 

. . 

359 luuenal. III 293 sectile porrum. 

3()4 Ouid.exP.111113, 49quantapotes 

praebe nostrae momenta saluti. 

375 f G 777 Eebecca . . dorso 

defiuxit ab alto. 

379 Sedul. II 37 et dictum comitata 

iides. 

379 m 538 dum procubus orat 

quae procubus oret. 

Gr 704 procubus ante deum 

procubus audit. 

585 

10 

387 Vergil. A XI 282 experto credite. 

387

290 A 11 c t r e s i m i t a t o r o s. 

698 Verp-il. G II 404 siluis aquilo 

decussit honorem. 

707 Vergil. A. VII 165 spicula 

contorqueiit. 

XI 676 quotque emissa manu 

contorsit spicula dextra. 

718 Vergil. A V 248 argenti niagnum 

dat ferre talentum. 

719 Vergil. A I 359 ignotum argenti 

pondus et auri. 

787 Phinoa hasta : Ouid. M V 8 

1 f E 186. 231 D 37 

5 ponto: f IN 103. 

18 Vergil A V 586 et nunc terga 

fuga nudant. 

20 Vergil. (x II 309 picea caligine. 

€ G 87 detersa nocte. 

30 Prudent. Cath. V 68 duni plebs 

sub bihdo permeat aequore. 

87 Horat. C I 22, 22 in terra 

42 

domibus negata. 

f D 202telius . .abnegata tectis. 

Auitus V 452 sqq. uincla pedum 

firmante uia, dum tempore tanto 

Non adtrita suum seruarent 

tegmina pondus Mollitieque noua 

prisci durantis amictus Sic 

longaeua foret. quod non danniosa, 

uetustas. 

50 

f[ IN 804 SYi (c. 9 13.) 

Vergil. A III 599 per sideratestor. 

51 C. de laudibus domini 60: his 

aulam domini placuit contexore. 

56 Ausonius Eph. 107. (Oratio 61): 

non faciam cuiquam, quae tcmporc 

eodem Nolim facta mihi. 

60 luuenal. XIII I 185 nil uetitum 

fecisse uolet. quem non pudet . . 

61 Sedul. 11 39 nascendi sub lege 

fuit. 

9 Auson.Mos. 245 tranquillo qua 

labitur agniine tlumen. 

18 luuenc. Ill 315 caeli fulgens cum 

regna capessam. 

32 Vergil. A VII 131 quae loca quiue 

habeant homincs. iibi moenia 

gentis, Vestigenius. 

40 luuenc. I 763 raiii uoce loqueutis. 

Pliineus . . . quatiens 

DEYTERONOMIVS. 

lESV NAYE. 

. . hastant 

745 Vergil. A VII 162 primaeuo flori = 

Vlli 160 prima genas uestibat 

flore iuuentas. 

î E 73 priraaeuo qui flori' 

uirent. 

748 ^!N22GaadaseorsumBisquatern:i 

facit {sc. milia\ sexcentis coniminus 

auctis. 

765 Vergil. A I 194 et socios partitur 

in omnes. 

Auson. Epit. 34, 3 P. nascencli 

qui lege datus. 

62 ^l E 990 peruigilem et noctem. 

63 f E 969 debet quia septimusessc 

otia lenta ferens. 

77 Vergil. A VI 853 parcere subiecti> 

et debellare superbos. 

f D 277 parcit subditis et pio.reseruat. 

lon. 15 sqq. 

89 Ouid. Ars I 100 ille locus casti 

danina pudoris habet. 

Claudian. bell. Gildon. 188 nec 

damna pudoris. 

Auson. ep. 94. 4 P. Paulin. Pell. 

581 damna pudoris. 

116 luuenal. VI 226 auolat et spreti 

repetit uestigia lecti. ^j I 744 

130 iurgia-rixa: Tac. H I 64 II 27. 

184 Ouid. M III 136 ante obitum 

supremaque funera. 

198 î G 1888 cohaerere deo . . uatem. 

202 f D .>7. 

208 cf. luuenc. IIII 81. 

278 ^: D 77. 

279 Fortunat. IIII 7, 45 cecinit 

modulamine dulci. 

287 ^l G 124 donec in occiduo 

uenientis tempore mortis. 

41 Vergil. A II 330 portis alii 

bipatentibus adsunt. 

48 f E 1158 furua . . Canopo. 

49 Vergil. A VII 810 uel mare per 

niedium fluctu suspensa tumenti. 

51 f D 1 I 38. 

58 Vergil. A VIIII 461 aeratasquc 

acies in ]»roelia cogit.

72 

101 

101 

103 

120 

122 

125 

126 

131 

14S 

149 

ir.O 

150 

161 

A u c t r e s i iii i t a t o r e s. 291 

il IN 150. 164 

Yergil. VIIII 812 egressi siiperant , 

fossas 364 excedunt castris et | 171 

tuta capessunt. 176 

sq. € N 764 purgare fluentis. 

Auson. Mos. 47 sieca in ]»rimores 

]»ergunt uestigia Ivmphas. 

Tibull. IIII 1. '75 uel si interrupto 180 

nudaret gurgite pontum. Liu. 

XXVI 45 septemtrio . . nuda- 184 

201 

uerat uada. | 

^f IN 420 Eubenae Gadaeque 

siraul sociaeque Manasse. N 771 203 

Kubena tribus mediaque Manasses. 

Vergil. G IIII 135 frigore saxa 

rumperet et glacie cursus frenaret 203 

aquarum. 

f IN 543 stringitur in glaciem 204 

calidum durata per aestum. 

oceanum: f D 5 LXX T/]oo5c 209 

Nau'^ 3. 1 6 z\c, zr^") ^S-aXaaaav Apaâ 

^•akaoQav tcov aXojv cf. LXX 

AsuTspov 1. 1 TTspav xoalopoavoo . . 

j 

j 

-Kr^ziov xf^c, hpod-pdq âLazor^q. 

% G 640 azyma quos tenui dc 

polline candida pascit. I 282 

azyma mox niuea de polline 

facta locantur. 

^l E 975 primo uos mense 

215 

224 

| 

nouovuiH. 226 

^[ N 613 uidit mucrone micantem. 

Vergil. G IH 169 coge gradum 232 

conlerre iuuencos. 

' Sil. Ilil 372 iunxere gradus. 

% E 1057 secum subiungere 

gressus. , 

241 

248 

^[ E 475 candens cui militat \ 

aether cf. Claudian. III cons. 

Hon. 98. 249 

Panlin. Petr. VM V 557 qui ! 

caehim terramque regit, cui j 

militat aer. 

it 

Vergil. A VII 637 classica 

j 

I 

nam((ue sonant. bello tessera j 

signuiii. 

; 

duid. M VIIII 795 postera lux ' 

252 

i radiis latum patefecerat orbem. 

VergiL A VIIII 461 aeratasque 

261 

acies in proelia cogit. Î IN 58. 

Vergil. A XII 921 murali concita 

nuuiquam Tormeiito. 

263 

264 

% IN 261 iumeiitaque tantum 

sunt discreta neci. | 

dumino uirtutuni: Psalm.23. 10: 

45, 8. 12. 

Sedul. 

Vergil. 

II 193 pronus 

G IIII 429 

adoraret. 

consueta 

petens . . antra. {cf. Ouid. M. 

XI 259 al) ^ 1N227 consueta . 

robora. 

luuenal. X 341 nota urbi et 

populo contingat principis aurem. 

^[ E 1291 domine. 

luuenc. I 297 nuUo sub crimine 

culpae. 

Vergil. A III 589 IIII 7 aurora 

polo dimouerat umbram. XI 210 

tertialuxgelidam caelo dimouerat 

umbram 

. 

noctem . . opacam: 

VIII 658 X 161 IIII 

Vergil. 

123. 

A 

Vergil. IIII 572 corripit e somno 

corpus sociosque fatigat. 

Vergil. A XI 782 feraineo praedae 

et spoliorum ardebat amore. 

Vergil. A VII 550 accendamque 

aniraos insani Martis 

Ouid. M XI 527 

amore. 

laudisque 

accensus amore. 

Vergil. E 11 69 fare age quae 

te deraentia cepit. 

î N 445 et pecora et rjuidquid 

fuerat sub iure nocentura. 

Vcrgil. A VI 382 his dictis curae 

emotae. 

Vergil. A XI 515 furta pari> 

belli conucxo in tramite siluae. 

Vergil. A XI 880 hos inimica 

super mixto premit agmine turba. 

sq. Vergil, A III 573 sq. candente 

fauilla AttoIIitque globos flammarum. 

Vergil. G I 473 flammarumque 

globos. 

—254 Vergil. A XI 887 sqq. e\clusi 

ante oculos lacrimantumque 

ora parentura pars in praocipitis 

fossas urguente ruina Voluitur . . 

pars . . Arietat in portas et duros 

obice postis. 

^l IN 261 femina sola fuit . , . 

ciuili discreta neci. 

f E 154. 

5^'. ^! IN 368 sq. et qui dumosis 

habuere in collibus arces aut 

curuas coluit ualles camposque 

iacentes. 

19' 

.

292 A u c t r e s i iii i t a t o r e 

267 

269 

271 

272 

302 

305 

322 

322 

337 

340 

347 

348 

354 

368 

385 

390 

,^q. t IN 385. 

CE 155 Ferezaea manu Gergessorumque 

sequente. 

Vergil. A XII 4 attollitque 

aninios 

Yergil. A VlIII 182 his anior 

nnus erat. 

G III 244 amor omnibus idem. 

A XII 282 sic omnis amor unus 

habet decernere ferro. 

luuenal. III 150 consuto uuhiere 

crassum Atque recens linuni. 

î D 42 sq. (Deut. 8, 4 ol TtoV^s; ' 

zryi fj')y. sto/uoO-rjaav). Alcimus 

Auitus V 452 sqq. 

mittit oratores: % N 595 I 733. ; 

Liu. n 35, 5 precihus plehem i 

exposcentes . . . donarent. ' 

Vergil. A VI 504 te . . procubu- ^ 

isse super confusae stragis aceruum. 

Vergil. A IIII 120, 1()1 commixta 

grandine nimbus V 458 multa 

grandine nimhi X 803 efFusa 

grandine nimbi. 

lihrato pondere: c/. fi E 562. 

lunaris circulus: Ouid. M XV 790 

lunares currus etc. 

luuenal. X 88 in ius Oeruice 

ohstricta dominum trahat. 

sq. ^l IN 264 sq. et qui dumosis 

posuere in montihus aulas uel 

campos hahitant laetos uallesque 

supinas. 

f IN 267 sqq. 

Vergil. A Xll 162 quadriiugo 

uehitur curru. 

14 Ouid. M VIU 679 meritasque 

luet uicinia poenas. Ihis 617 poenas 

pro crimine falso Morte luas. 

15 sine more: Vergil. A V 694 s. m. 

furit. VIII 635 raptus s. m. 

Sahinas. 

39 Ouid. Am. II 6, 55 explicat ipsa 

suas ales lunonia pinnas. 

88 ^l Rell. 15 captiuamque manum 

deformis seruitus urget. 

89 ^ll L 160 iram . . quae 

contracta 

uigehat. 

98 Vergil. A IIII 267 heu regni 

rerumque oblite tuarum. 

403 % J] 559 astrigera dominus nisi 

mitteret aula. 

407 Vergil. A IIII 584 al. f E r.l5 

croceo ah axe. 

419 % IN 98. N 771. 

440 % E 1299 in prolem natosciuc 

patrum natosque natorum. 

445 î IN 349 ut elementa. 

447 Vergil. A V 363 nunc, si cui 

uirtus animusque in pectore 

lirR G S G II s 

455 librata . 

1 V D I C E S. 

. lance: % E 562. 

480 Vergil. A VI 384 ergo iter inceptum 

peragunt fiuuioque propinquant. 

482 monumenta patescunt: Auson. 

epit. 32, 9 monumenta fatiscunt. 

483 Horat. Ep. I 2. 7 conlisa duello. 

499 luuenal. XIIII 142 et profei re 

libet fines. 

505 Vergil. A I 41 unius oh 

noxam. 

520 Vergil. A II 309 tum uero maiiifesta 

fides III 375 te maiorihus 

ire per altum Auspiciis ma]ii- 

festa fides. 

536 Vergil. A VIII 8 latos uastaut 

cultorihus. agros. Lucan. VIIII lf)2 

linquam uacuos cultoribus agrns. 

542 f IN 101 stringitur et ghioie 

frenatur cursus aquarum. 

551 Sedul. 1242 heu miseri qui uana 

colunt. 

560 Vergil. A II 75 quae sit fiduria 

capto. 

569 f G 1084 ipse deos nullos terebinthi 

condit in antro. 

113 fahrorum pignora: c/. Horat. S 

I 8, 1—3. 

121 Vergil. A V 749 haud mora coii- 

siliis, nec. . . 

129 î N 725 sanctusque putat quas 

uicerat aras. 

135 î G 67 intonsum nenms I 381 

intonsi dumi. 

143 Pauiin. Euch. 497 ad solami la 

uitae. 

148 Ennod. c. II 104, 2 (p. 182Vog.>l) 

innumeris doctordotihusille cluit. 

164 Paulin. VM HI 244 crimina 

donans.

159 Oiiid. M V 158 tela nolant hi- 261 

berna grandine pkira. 

178 Yergil. A X 788 ensem . 

eripit a femine. 


. . 271 

178 Vergil. A VI 406 aperit ramum ' 280 

1 79 

qui ueste latebat. 

uterum : luuenal. X 309 utero 

' 281 

179 

pariter 

Vergil. 

gibboque tumentem. 

A II 553 lateri capulo 

181 

tenus abdidit ensem. 

Vergil. A H 504 postes . . superbi 282 

VIII 721 superbis postibus. 285 

184 Murtial. I 37, 1. XII L 29, 2 

uentris onus. 

187 Horat. C I 1, 23 lituo tubae 

199 

permixtus sonitus. 

Vergil. A VI 739 ergo exercentur 

288 

296 

poenis ueterumque malorum sup- 

, plicia extendunt. 302 

206 Vergil. A Vill 596 quadrupedante 

— campum. 

208 dccembres: Horat. Ep. I 20, 27 

me quater undenos sciat exple- 303 

uisse decembres. Auson. Par 9.25 

f L 179. 

211 ^l N 703 in omnes lura ferens 

populos. 308 

219 Vergil. G I 153 nitentia .•ulta i 

A X 141 pinguia culta. 

221 Vergil. A H 497 oppositasque ' 

euicit gurgite moles. 

222 Vergil.Â XI 608 iamque intra , 

| 

321 

325 

iactum teli progressus uterque. 

223 ^ l 536 quem terra tremit, cui 328 

sidera parent. 

231 Vergil. A VIII 658 defensi tenebris 

et dono noctis opacae. 

212 Silius XVII 283 Venus emoti 329 

facie conterrita ponti. 

252 nomen . . numen: Paulinus C. X 339 

ad Auson. 115 sine numine 347 

nomina Musas. Tustin. 24, 5. 9 350 

nuncAlexandriPhiJi])])i(|ue regum 

suorum nomina sicut nuniina in 

auxilium uocabant. 351 

Orestis trag. 87 nomine tu . . . 

iiumine mox ipso. 352 

25:') 

255 

^ snpra 127 domino . . . laeso. 

Vergil. A VllU 56 non aequo darese 

campo. non obuia 1'erre Arma 

355 

uiros, sed castra fouere. liuc tur- 368 

bidus atque huc Lustrat equo 

iiiurosaditumque per auia cjuaerit. 

Xn 540 dedit oV)uia ferro pectora. 

381 

famem . 

. ferrum: 

Sallust. 1 24, 4 

ferro an fame acrius urgear. al. 

Vergil. A IIII 569 heia age, 

runipe moras. 

haedulus : luuenal XI, 65. 

errabat: Vergil. E I 9 II 21 al. 

nescius herbae: Vergil. Gr III 

498 immemor herbae . . equos 

E VIII 2 immemor herbarum . . 

iuuenca. 

f! G 640 D 120. 

Vergil. A II II 277 mortalis uisus 

medio sermone reliquit. VIIII 

654 mortalis medio aspectus 

sermone reliquit. 

€ G 423 sacratas 

Vergil. A I 50 

suscitat aras. 

fiammato . . 

corde. 

Vêrgil. A VII 637 classica iamque 

sonant VII 519 bucina signum 

dira deditXI474 bello dat signum 

rauca cruentum Bucina. 

Vergil. G II 120 nemora Aethiopum 

molli canentia lana. cf. G 

III 325 dum gramina canent Et 

ros in tenera . . herba. 

Vergil. A II 199 liic aliud maius 

. . ObiciturXII244hicaIiudmaius 

. . adiungit. 

Ouid. F III 123 seu quia tot 

digiti per quos numerare solenius. 

Vergil. G 1 248 obtenta nocte 

cf. A X 82. 

Ouid. ex P n 44 et uigilant 

sensus in mea danma niei III 

3, 94 coepevunt sensus aut uigilare 

mei. 

Vergil. A VIII 707 ipsa uidebatur 

f G 1131, 1248. 

^ I 302 cornea l)ucina. 

Vergil. A VIIII 5o3 aere canoro. 

% E 1174 pendeat ut lychnis . . 

incensus noctemque suodelumine 

uincat. 

Vergil. A VIIII 498 lioc fietu 

concussi animi. 

Vergil. A I 83 cjua data porta 

ruunt et terras turbine perHant. 

f G 1275 quis penitus tellus 

sitientibus arida ucnis. 

Vergil. A VI 384 inde iter inceptum 

peragunt. î IX 481. 

Vergil. A VIII (i45 et sparsi 

rorabant sanguine ue})rt;s.

i>94 A u c t r e s i iii i t a t o r e s. 

ob2 

384 

419 

420 

434 

448 

445 

450 

453 

459 

462 

4H4 

470 

524 

".97 

536 

548 

548 

549 

550 

555 

580 

Vergil. A IIH 13 si qua iiianent 

sceleris uestigia nostri VIII 209 

ne qua forent pedibus uestigia 

rectis. 

Vergil. A VIII 192 scopuli incjeutem 

traxere ruinam. 

iuuenal. VI 600 decolor lieres. 

Cicero pro S. Eoscio 46 si tibi 

1'ortuna non dedit ut patre certo 

nascerere. 

Vergil. (j II 503 ruuntque in 

forrum A VIII 648 in ferrum . . 

ruebat. 

î G 1323 patrios seruare labores. 

luuenal. VI 507 et leuis erecta 

consurgit ad oscula planta. 

Vergil. A ii. 520 aut quo ruis? 

inquit V 74 quo deinde ruis? 

X 811 quo moritura ruis? 

VI 466 quem fugis? extrenmm 

fato quod te adloquor, lioc est. 

€! IN 76 at meretrix secura sui. 

Vergil. A VIIII 107 ergo aderat 

promissa dies et. . 

liuor edax: Ouid. A I 15, 1 Rem. 

389 Lucan. I 288 alii î. 

^f E 863 decumbat pro caede 

bouis. 

sq. Vergil. A II 503 quinqua- 

581 

599 

607 

609 

618 

•620 

622 

635 

636 

ginta illi thalanii, spes ampla 

643 

646 

nepotum. 

f N 287. 650 

Auson. ep. 76 (5), 2 1'. caprigeuumque 

pecus. Paulin. Nol. 

C. XXXIIII 452 caprigenum. 

223 qua sidera mutat Quaque 

f 1 

i 

tremunt 

Vergil. 

terrae. 

A VIIII 54 frendtu . . 

' 651 

horrisono. 

I 

XII 6 tum 

! 

Lucau. I 208 mox ubi se saeuae 

j 

\ 

^timulauit uerbere caudae erexit- 

([ue 

Vergil. 

iubam. 

A j 

mouet arma leo 

demum 

gaudetque comantis 

Excutiens ceruice toros . . j 

et fremit ore cruento. i 

Vergil. A XI 684 neque enim j 

658 

669 

676 

677 

labor. 

j 

impetc dextra: fl J 701 molani 

I 

\ 

rotat impete dextra. 

Vergil. A III 26 horrendum _ et 

\ 

i 

681 

dictu uideo mirabile monstnmi. 

fi E 203 quod cordis secreta I 

ueb:'nt. 

683 

m G 273 cum lumina solis Septima 

prodierint. c/. G 306; E 10

Vergil. A XU 81 G acliiiro Stygii 

caput fontis. 

702 f E 247 et geminatur opus 

pondusque adiung-itur ingens 

Lateribus crudis. 

710 Vergil. A I 505 media e testudine 

templi ^ N 56 e niedia pronus 

testudine templi. 

714 Ouid. M. VIII 691 furcas subiere 

columnae. 

1 Augustin. de c. d. 21. 24 pecca- | 


I spreti 

I ^! 

i consortia 

INCEKTI DE SODOMA. 

tores deus non solum iratus, i 

uerum etiam miseratus euertit. 

euertuntur cnim peccatores duobus 

modis, aut sicut Sodomitae, ut 

pro peccatis suis ipsi liomines ( 

puniantur. aut sicut N i n i u i t a e. 

ut ipsa hominum peccata paeni- , 

tendo destruantur etc. 

3 terrae c/. Ouid. M. I 283 sgq. 

4 sqq. Gen. 9. 11—17. 

5 Gen. 9. 14 cumque obduxero 

nubibus caelum, apparebit arcus : 

meus in nubibus. , 

15 Auitus 11331 incestus pro legc fuit. , 

c/. Augustin. dc c. d. XVI 30 I 

f lon. 9. 

21 Seneca Ag. 135 inuidia pulsat 

pectus. 

Stat. S V 5. 77 nonne . . inuidia 

1 

superos . . pulsem ? 

21 sqq. Ezecb. 16. 49. 

26 cf. f G 229—231. 

81 Ouid. M. V 100 aequi cultor timidusque 

deorum. C. de resurr. 

ad Felicem 254 hic quicumque 

pius aequique bonique colonus. 

52—53 Fortunatus VI 1, 52 nubilis 

aetas. uirginitas in flore tumens. 

7 7 V ergil . A 

IIII 575 fe stin are fugam 

81 Claudian. Cons. Mall. Theod. 78 

accenditque diem. Vergil. A X 

895 clamore incendunt caelum. 

1 Auitus JI 350 terra uiuus cineres 

et post incendia seruans. 

2 f S 164 hae Sodomum et 

Gomorum signatae in saecula 

poonae 130 hincque situ cano 

cineres incendia siirnant. 

. 

j 

' 

I 

(luuenal. III 28 nullo dextram 

subeunte bacillo.i 

720 Vergil. A Vmi 213 absenti ferat 

inferias decoretque sepulcbro. 

733 mittit oratores : fi N 596 IN 

322. 

754 luuenal. VI 226 inde Auolat et 

95- 

104 

105 

106 

114 

115 

131 

135 

138 

144 

146 

152 

154 

157 

158 

159 

164 

repetit uestigia lecti 

D 1 16 ne redeat spreti repetens 

lecti. 

{cf. Vergil. A V 88 Ouid. P 

2. 1. 41.) 

-98 Gen. 19, 20—22. 

imber: ^l lon. 6 imbres. 

Gen. 19, 24 Luc. 17. 29 pluit 

ignem et sulphur de caelo. 

sqq, Ouid. N. II 19 sqq. 

ib. 325 sqq. 

ie. 367 sqq. 

Gen. 13, 10. 

sqq. fl Ton. 3 frustra solis oculis 

nascentia poma cf. Tacit hist. 

V 7. Augustin. de c. d. 21. 5 

Hegesipp. IIII 18 Isidori Orig. 

Xim 3. 25. 

Arator 11 1176 soluitur in 

cinerem. 

^lon. 85 sq. squamosum conchis. 

sqq. cf. Plin. n. h. VII 65 XXVIII 

80. Tacit. hist. V 6. losephus 

B. I. IIII 8, 4. Hegesippus HII 

18. Isidor. Orig. XVI 2. 1. cf. 

f G 394. 

sq. Tacit. I. I. hunc manu 

captum. quibus ea cura. in summa 

nauis trahunt. 

Ouid. M VI 511 ut semel imposita 

est. 

cf Plin. n. h.VH65XXVrH 80. 

Vergil. A II 199 hic aliud maius 

. . . obicitur. 

INCEETI DE lONA. 

cf Plin. XXXI 22. 

m lon. 2 signata incendia poenae- 

3 ^[ S 135 sqq. 

4

296 A u (? t r e s i m i t a t o r e s 

35 

37 

38 

40 

42 

45 

4») 

.50 

54 

55 

' 

Augustiii. de c. cl. XVf. 30 ubi 61 m Fu. 89 til)i uota precesquc 

|.sc. Sodoiuisl stupra iii taniani 59 lon. 1. 6 (antiq. uers.) quid tn 

consuetudiueui inualuerant, quan- 

stertis? 

tura leges solentalioruni faetoruni (>3 Phaedr. I 10. 5 negabat illa 

praebert^ ]icntiara. î S 15. 

Yergil. AVf 853 parcere subiectis. 

Yergil. A I 12 urbs antifjua fuit 

64- 

65 

. . . Italiam contra. 

.->' 

esse culpae })roximara. 

-66 lon. 1. 7—9. 

quis et unde hominuniV Honiei'. 

Od. d 170 xic TToO-sv ii^ avoptov 

lon. 1. 3. 

Vergil. A VI 6 seniina thnnniae. (58 

Vergil. G I 324 ruit arduus 70aether. 

fl 75 in rao . . aether ruit 75 

et raare surgit. 

cf. Sedul. 11169 uentorura gaudia. 75 

Val. Fl. 1 331 pontumque po- 

luraque. 

Vergil. A V 198 uastis treniit 79 

ictibus aerea puppis. 82 

Vergil. G I 443 urget ab alto . . 85 

notus. 

nauticus clanior Vergil. A Kl 86 

128V141 g«raiitus: Al 93ingerait. 

Val. Fl. lil 472 aequora pectore 

tollunt. 

Paulin. ^'ol. C. XXIIII 250 olente 101 

sontinae lacu. 

Ausoniu 

raulinus 

' 

nulloruni : 

(Auson. p. 297 P., 114) surda 

104 

uocas et nulla rogas sine nuniino 

noniina :\Iusas. ^l G 1084. 

lon. 1, 5 et dorniiebat et stertebat 

104 

('uersio antiqua). 105 

cf. Matth. 8. 24. \ 

, 

(cf. Senecae apocoioc. b). 

lon. 1, 9 qui fecit mare et aridam, 

-74 lon. 1, 10—12. 

Î 33 in tenebras ruit actlier . 

mare surgit. 

sq. Auson. ep. 35 (14), 3 in \\\> 

omnis terrae pelagique rapirai, 

forsitan et caeli. 

lon. 1, 13. 

lon. 1, 14. 

lon. 1, 15. 2. 1 (uersio anticûa : 

ceto magno. in uentre ceti. 

Ouid. M IIII 724 nunc tergi 

cauis super obsita conchis. 

Vergil. A VII 707 magnique i]»>-.. 

agminis instar. 

Paulin. Nol. C. XXIIII 2->5 mvv 

liber undis intra raare et extci 

maris natat in natante belua. 

Vergil. A V 522 magnociiK 

futurum augurio monstrum. 

Matth. 12,40. Augustin. de c. d 

18, 30. 

non erat exitii: c/. f M361 c|ua( 

te cupit esse salutis. 

CYPRIANI AD SENATOREM. 

13 extfuso pollice: cf. Quintilian. 

XI 3, 119 Appul. M 2. 

33 cf. f M 225 haec tua libertas. 

45 Paulin. Nol. C. XXX 513 cur 

alicna tenes, qua spe linquenda 

retentas Nec retributa suis nec 

potienda tibi? 

11 

M 199 parue 

nioniti sparere. 

HILARII GENES 

rit monitis 352 

ob. 27, 3. 5. 

Incerti de resurr. luort. 380 

duni uita raanet, duni cernere 

luccra. cluni paenitere licet. 

s(iq. Vergil. G III 242 omne 

ado() genus in terris hominumque 

fcrarumcjue Et genus aequoreum. 

59 Maro: A A'I 617. 

78 Auson. Ep. VII (XI) pr. 24 i'. 

tu ut tua culpa ad eundcui 

lapidem bis otfenderes. 

85 Seneca Ag. 243 queni paenit-t 

peccasse, paene est innocens. 

12 

13 

s. 

pecudes pictaeque uolucres. 

Vergil. G III 198 canipi . 

: 

t 

. 

natantes A VI 724 caniposqi!e 

liquentes. f G 304. 

Ep. ad Hebr. 1, 2 — Corinth, l 

8. 6 Kora. 11, 36. 

28 nioeniaraundi: Lucret I 1094 JII 

16V119, 371.VI 123^78 î £n. 

57 uolitant per raoenia niundi.

Maiiil. III 48 cu]ii tantas strueret j 

moles per moenia mundi. 

33 momine coni. Weitz coll. Lucret. 96 

III 188 momine uti paruo 

possent impulsa moueri. 

37 Ouid, M. I 138 uiscera terrae 

j 

! 

(Inc. Octauia trag. 428 (416) j 

in parentis uiscera.) 

39 Vergil. A VI 726 spiritus intus | 

A u c t o r e s i in i t a t o r e s. 297 

97--99 

Ouid. M I 43 iussit et extendi 

j 

99 

101 

, 

104 

alit. I 

43 Ps. 23, 2. 135, 6. ! 100 

Dracont. Hexaem. 36 terra . . 

| 

solidante globo grauior per inane 

pependit. i 

Manil. I 159 ultima subsedit | 

glomerato pondere tellus. 

Boet. Cons. II II c. 6, 24 terrae- 106 

49 

que graues 

Vergil. G 

pondere sidunt. 

II 187 liquuntur 

rupibus amnes. 

49 lob. 38, 8. 10. Prouerb. 8. 29. ; 

62 Ps. 103. 22. 23. 

63 Vergil G [ 124 curis acuens mor- | 

111 

112 

talia corda. 121 

64 Ouid. Am II 9,41quid estsomnus, 125 

gelidae nisi mortis imago. 

inc. adu. Marcionem III 96 1 

nox est mortis imago. 

67 Val. Fl. VI 527 roseis it lucifer ; 

alis. 

Stat. Th. II 137 roseus . . 

lucifer. 

127 

' 

129 

' 131 

68 Dracont. Hexaem. 552 roscida 

puniceum spargens- aurora ruborem. 

f L 290.' 135 

Victor I 99 semina lucis Puni- i 

ceos roseo sparserunt fomite : 147 

crines. 

()9 Val. FI. V 305 Pliadas . 

mixtumque sonoribus imbrem. 

78 f 28. , 

81 Vergil. G I 427 luna reuertentes 

cum primum colligit ignis. \ 

84 Vergil. A I 608 conuexa polus 

' 

. 150 

156 

164 

, 

85 et machina 

dum sidera 

Lucret. V 96 

pascet. 

moles \ 

171 

nmndi. 

Stat. S III 1, 181 flammigeri 

machina coeli. 173 

Victor I 76 machina hrma poli. 175 

89 Vergil. A U 295 pererrato . . 

ponto. 

93 Vergih E III 32 temptare ' 

Tlietim ratibus. 

| 

176 

A 1{ 176 temptanda fuga . 

aequora. 

larem: cf. Vergil. G IIII42 (apes) 

sub terra fouere lareni. 

campos. subsidere ualles, fronde 

tegi siluas. lapidosos surgere 

montes. 

Vergil. G 1 44 zephyro putris 

se glaeba resoluit. 

Vergil. G IIL 428 duni amnes 

ulli rumpuntur fontibus. 

€ G 13 florea uentosis consurgunt 

germina campis. 

Vergil. G ]i 237 terram proscinde 

iuuencis. 

Stat. S V 2. 69 nescia falcis 

silua. 

Vergil. E 7. 58 Liber pampineas 

inuidit collibus umbras. 

Ouid. M. II 95 quidquid habet 

diues . . 

cf. Ouid. 

mundus. 

M I 76— 8f). 

opifexrerum: Ouid. Î T 79. 

Ouid. 

animal. 

M 

Horat. Ep. 

formam. 

Vergil. E 

mea regna 

aristas ? 

298 A u G 1 1) r e s i ni i t a t o r e s. 

piter et laeto descendet pluriuuis 

inibri. 

177 Vergil. G 1 487 non alias caelo 

ceciderunt plura sereno Fulgura. 

178 Horat. C III, 1, 29 non uerberatae 

grandine uineae. 

179 cf. % E 308 murmura caeli 

Quae domino mandante cre])ant 

% Eu. 85 te murmurat unda. 

181 Vergil. G li 364 laxis . . 

immissus habenis. 

Vergil. A XI 718 conuersisque 

fusrax aufertur habenis. 

182 cf. Ouid. M I 141—150. 

ex Maccab. E c. 7. ! 

184 Lucan. X 407 nulla fides pieta-que 

uiris, Ciui castra sequuntur, 

Venalescjue manus ; ibi fas. u!»i 

maxima merces. 

189 Matth. 24. 37 Luc 17. 26 £[.. 

Petri I 3. 20. 

192 Ouid. P. I 1, 31 pacatae ramus 

oliuae. 

Victor JI 502 paciferae frugis 

paruum libamen oliuae. 

197 Vergil. EVII 5 et cantare pares 

et respondere parati. 

203 Vergil. E HU 31 pauca tam.n 

suberunt priscae uestigia fraudis. 

HILARII DE MACCABAEIS. 

199 

13 Vergil. A I 209 premit altum 

corde dolorem. 202 

25 Ouid. Ars III 653 munera. 

crede, mihi. capiunt hominesque 205 

deosque. 

38 sq. Ouid. M JI 753 et tanto 

penitus traxit suspiria motu Vt | 

pariter pectus positamque in ; 

212 

224 

i 

\ 

pectore forti Aegida concuteret. ' 

49 Vergil. A II 37 subiectis urere 

flammis. 

105 Vergil. A I 614 et sic ore 

locuta est. i 225 

118 sq.Vergil.AV 1862 egregiumfor- 

236 

rna iuuenem et fulgentibus armis. ' 

128 Vergil. A II 675 et nos rape 248 

in omnia tecum VI 565 per 254 

oiimia duxit. 302 

132 Ouid. M VI 203 tacito uenerautur 

murmure numen. 

137 Vergil. A X 867 consueta locauit 312 

^lembra. 335 

140 \'rrgil. A II 791 tenuisque 

recessit in auras. 349 

159 ^l 335 attonita mente confirma 

timentem. 

161 Vergil.AJJir92talibusadgreditur ' 

356 

^^merem Saturnia dictis. 361 

176 c/. f H 160 hinc loquimur. 387 

196 Vergil. A IIII 621 haec precor. 

hanc uucem extremam cum 390 

sanguine fundo JI .532 iiitarn [ 

umlto cum sanguiue fudit. i 

^f H 1 paruimus monitis M 252 

monitis parere. 

ViTgil. A I 217 emissos longe 

socios sermone requirunt. 

Horat. c. 112, 14 sqq. iparentis) 

qui res hominum ac deorum, Qui 

mare ac terras uariisque muudum 

temperat horis. 

Horat. c. II 13, 23 sedesqut 

discretas piorum (ci. Hertz An.d. 

IV 25.) 

Vergil. A I 561 Tum breuit.^r 

Dido uoltum demissa profati;r. 

cf. ^l Sen. 33 haec tua humilitas. 

% 356 saecuia cursus saeua su-s 

peragunt. 

arbiter orbis: Sedul. lllt 105. 

€! Eu. 3 plena deo uirgo. 

Vergil. A 1 229 o qui res hominuri \ 

que deumque Aeternis regis 

imperiis et fulmine terres. 

luuenc. III 764 dissona lingua. 

^! 159 attonita mente confundere 

coepit. 

Vergil. A X II 932 miseri te 

si qua parentis Tangere cura 

potest. 

% 236 ordo suos pergat cursii> 

c/. ^ lon. 105 non erat exitii. 

Vergil. AII 377 medios delapsus 

in hostis. 

s([o. cf. McDiitius Hh. i'/'. 

XXXXV 1S90 p. 157. 

-


HILARII DE EVANGELIO. 

3 ^f M 254 mens maneat iam 

plena deo. 

9 Vergil. E V 40 spargite Immum 

foliis. G II 149 hic uer adsiduum 

atque alienis mensibus aestas. 

10 Vergil. A VI 885 purpureos 

spargam Hores. 

24 Vergil. A VIII 301 salue, uera 

louis proles. 

34 Prudent. Cath. 3, 2 omniparens 

pie uerbigena. 

39 Vergil. G IIII 255 corpora luce 

carentum 472 simulacraque luce 

carentum. 

49 Vergil. A III 426 prima liominis 

facies, 

o7 î H 78 caeli per moenia fertur. 

ibid. 28 nascentia moenia mundi. 

68 cf. Vergil. A V 320 pruximus 

interuallo. 

84 Vergil. (1 III 555 ripac culles- 

Cjue supini. 

86 Vergil. A V CO templis sibi 

ferre dicatis. 

87 cf. Vergil. A I 441 lucus in 

urbe fuit media etc. 

Vergil. G III 13 et uiridi in 

campo templum de marmore 

ponam. 

88 Vergil. A I 464 animura pictura 

pascit inani. 

89 % lon. ()1 dic uota precesque. 

90 numen-nomen: î I 252. 

91 Vergil. A III 658 monstrum cui 

lumen ademptum. 

95 A'ergil. A VI 532 pelagine uenis 

erroribus actus. 

98 Vergil. A VII 337 tibi nomina 

mille. 

101 f H 204 bonus . . doctor. 

107 Vergil. A VIII 485 mortua . . 

corpora.

II. 

IXDEX NOMIXUM. 

Ex nominibus quae saepta unoinis posui. quod ante numerurn et. 

codicum uariam lectionem significat. post numerum adscripsi priore loco 

nomen ex LXX ed. Lagardiana 'Gottingae 1883^ petitum, adiecta si quae 

est aliorum librorum maxime Alexandrini uarietate; secundo loco dedi 

latinum uulgatae uersionis nomen. si differt a graeco : ubi deficit uulgata. 

indicaui. 

Patrum testimonia pleraque ex Sabbatarianis copiis deprornpsi, Ono- 

rnastica sacra ad ed. Pauli de Laijarde Gottintrae l^^TOi citaui.

302 I n d e X n m i n u m 

Aaron uid. Aronus. 

Abalani wicl Balaam. 

Abalenius (Aballenius) I 477 (d:6? 

KUY]fjL, filius Tllel. Allel Onom. 

.31. 19). 

Abdon I 477 ('Apocufx, Aa^Scojj. c. Alex., 

Labdon Augustin. c. d. 18. 19. 

Abdon). 

AbelusG 138, 157. Abelis gen. ? G 193 

(A^YjX). 

Abimelecha G 816 Abimelechus G 

682. 733. Abimelus G 860 (G 733) 

(AptfieXex). 

Abirus N 437 (A^^-qpuyv, Abiron). uid. 

labinis. 

Abiudus L 12 (AptooS. Abiu). 

Abram G 403, 680. Abramus G 666 

E 122. Abraham M 167. Abrami 

G 496. Abrae gen. G 412. Abrae 

dat. G 1087. Abramo dat. E 1186. 

Abramo abl. G408.(At3pau., Abram 

Abraham). 

Abundans terra G 851 uid. Habundans 

Acaham (Acalla) acc. G 382. an leg. 

Ch alannam ? (XaXavvq) 

Accaron acc. I 47 (Axxaptov). 

Acharus IlSr 173 (Aâv, Achan al 

Achar). IX 208 Achari gen. IK 

502 (A);;ap Achan). 

Achina araa N 546 {AyO.zi^ X"'^^P-» 

'Ayzk'ô.i cod. Alex., ieabarin). 

Achisamo dat. E 1128 {Ay.aa^ây, 

Achisamech). 

Achusa Eathomum acc. I 137 

(XoDsav p£aa[X(o{)', XoooapaaOâia 

Alex., Chusan Kasathaim)'. 

Acrabin uid. Chabinae. 

Ada G 183 (Aooa. Ada). 

Adachar tiid. Dachar. 

Adama G 373 (Aoajxa). 

Adam G 192 Adamus G 44, 64. 134, 

197 L> 193 (Aoajj.;,. 

Adonibezec uid. Donibezec. 

? Aedibus abl. G 54, 173 (i^ E^sfj., 

de loco uohiritatis G 2. 10, Eden 

G 4, 10). 

Adar ucc. X 547 (llo, Ar). 

Aedra IX 416 (Aopai. Edrai). 

Aeg-yptia Agar G 567. 

Aegvptiorum E 510. 

Aegyptus E 17, 185, 713, 1172, D 36. 

Aegypti G 540. E 9. 30, 147, 

295, 325. 755. IX 185, M 317. 

Aegyptum G 1281, 1435, E 187. 

. 

I 

I Ambri 

j 

j Aelum 

' Aethiopas 

i 500, 

569, N 532. Aegypto cd)l E I 

445, 585, 1X48, L228,X 703, D 16. 

riid. labelum. 

G 61. 

Aethiopissa N 273. 

Aeuuam G 45, 101 cf. V5 (Zo)-/] [cf: 

Augustin. l. II. de Gen. ad Man. ;J1. 

31. Hieron. quaest. Hebr. c. 3, 20] 

Heua, Euua Cl. Mar. Victor 13 V7' 

412. 497. Aeuua Ausonius Ej^h. 

79 Vers. pasch. 15). 

Agar G 567 (Ayap). 

Aisamo in colle (Osamo) IX 73 ex 

Xum 33, 49 (avd fXEoov Acotjxwt)-, 

Bethsimoth Vulg., at m 2, 16: 

lc, xY]v bpecvYjv, ad montana). 

Amalec E 671 I 42 Amalechas E 694 

Amalechi fortes I 158 (Aij.aXr/-':). 

Anialech G 179 uid. Lamech. 

Amar pelagus IX 411 (âXacâ 

'A.papa, mare Deserti). 

Amarphalus G 482 (A|j.ap'faX, Aiii- 

raphel). 

iX'l73 (Za^Si al. Zajxppt, Za,3pi 

Alex., Zabdi). 

Amennus uid. Asennus. 

Ammanum acc. G 678(A;x|:xav, Ammon) 

uid. Ammones. 

Ammones I 15S, 429. Ammanum 

gen. pl. 1 405. Ammorum (Animonum) 

G 679. 

Ammonus I 423 (oiol "AjjLfxtov, filii 

Ammon, Annnanitae Augustin. de. 

c. d. 16, 13). 

Amorras nom. I 75. Araorrus IX 188, 

219, 384. Amorreus G 369, 555, 

E 154, 1007, IX 196, 263, X 549. 

Amorreum acc. I 84. Amorreae 

gentis X 573 (A[j.oppaTo;). 

Antaei palaestras S 18. 

Aotus I 165 Aodus I 187 (A(u§, Aod, 

sic Augustin. qu. 22). 

? Apaphum (apafum) IX 335 [an ex 

aduerbio a/iivui natum?) 

Ar uid. Adar. 

Arabum cjen. G 1164, 1421. 1435. 

Arabus (Aratus) IX 379 (I? 'Apa;.a, 

in planitie). 

Aradam acc. I 41 (ApaS). 

Aradius G 371 ('Apaoio?). 

Araratum (Araracum) gen. pl. G 823 

(xd ApapaT, montes Armeniae, 

montes Ararat Augustin. de c. 

d. 15, 14). 

,

, 

Arcliiita acc. (t o82 Âpyao, Achad). 

Ardoc IN 442 (Ap^t al. ApY0(3, 'Appo 

Alex.. Cariath Arbe) ./'. ,Arboc? 

Aredina N 547 uid. Zaredina. 

Ariocha G 481 (Ap;or/j. 

Aronus E 232, 676. N 518 Aaron N 

302. Aaronis ( Aronis) L 12, 96. 192, 

465, 471, IN 485 Aroni dat E 

752. 1093. Aronem E 217, 1035, 

1059, 1138. AroneE 598 (Aapmv). 

Aronis aquae uid. Maronis. 

Arucus G 370 (Apooy.aoo?, Aracaeus). 

Ascalon acc. 1 47 (tt^v AaxaXtova, 

Asealonem). 

Ascham acc. I 28('Axaav, al. Aa-/av, 

Axam). 

AsedotalN412 (Msaiotol)', al. Aaet|j.oj^, 

. . gojxojO' Alex.. Asedoth). 

Asennes G 1294 (Aa-svsO- Aseneth). 

Asennus (Amennus) G 370 (Aaevvato?, 

Sinaeus). 

Aserotum acc. N 269 (Aar^po)O', Hase- 

roth). 

Aserum acc. G 1097 (Ao-rjp). 

Asurum regiia IN 373 et Asuris pube 

(lasuris pube) gen. I 201 (xVaojp). 

Assura acc. G 383 (Acoup, Assur). 

Assvriae gen. I 403 (Copta?, Syriae) 

Assyriam G 63 (Aaaup-o^v) G 769 

(M£ao-oTaij.iav). Assyriis G 904 

(.MeaoTioxajxiav ]\Iesopotamiam 

Syriac). Assyrio limite I 139 

fCopia?, Mesopotamia). 

Astarota IN 416 Astaratis daemonis 

I 402 (AaxapuiO-). 

Asurus ro.crum princeps IN 399 {fjo.zCKzhc, 

zr^; Aaojpj. 

Attina tdd. Sattina. 

Auses lesus Naue E 1201. 1265. (N 

13, 9 et 17: Aozr^ oloc. Na-Jr^ 

iTjaoo, Osee filium Nun losue). 

Axes I 358 (Z-r]^). 

Axiuu.s IN 377 (Xaaa'^ al. A!'.'f, 

A/i'^ Alex.. Achsaph;. 

Azoti fines (loetij I 47 (tt;; "Aôjtov 

v.a\ â -spta-op-.aa-nfj;, deest Vidg.) 

Babel uid. Confusiu. 

Babyluna acc. G 382 (I>a,3DXojvj. 

Barhalhn acc. I 127 (r^ IjaaX, Baal; 

Baalim et Astartis Tertidlian. 

contra Gnost. 826 b). 

Bahaam (Abalam) acc. I 68 (IsjiXajj., 

Ba/,aa;j. Alex.. lebhiam"). 

I n d e X n m 1 n u iii 30a 

Balacus N 662, Balacis gen. IN 554. 

Balaci dat. N 578, 590 (BaXav.). 

Balamus IN 424. Balam prophetam 

N 580. Balamum N 758 (BaXaa|j.). 

Balla G 967. Ballae gen. G 1095. 

(BaXXa, Bala. Balla Aiiqustin, 

Locut. 106). 

Baracum acc. 1 212 (Bapav.). 

Bassamum rector IN 414 (âatXsb;; 

Baaav). 

Bathuelus G 905 (BaO-oDr|Xj. 

Bebrycum gen. S 18. 

Bellisephoni dat. E 419 (BosXascpuiv). 

Beniaminus (Benaminus) G 1390. 

Beniamino G 1429. Beniaminum 

G 1092, 1310. Beniamine G 

1404 (Bsvtajuv). 

Beseli mutoque Phegoro N 725 (ro) 

BssXcpsyu^p). 

Beselo dat. E 1128 (BeasXsr//.,. 

Bethel] domum domini G 933 (olxo; 

i^-soo, OoXajj.[j.aoD(; xo TipoTspov, 

Bethel prius Luza). Betheli' in sede 

G 108(J (Bai^X, Bethel;. 

Bethela(m) acc. 1 93 (Bai^rj.. deest Vulg, 

Bethelam acc. I 53 (Bata'r;/..Bethel) 

cf. Metibile. 

Bethsames uid. Midsa. 

Bethsae gen. I 65 (BsOâav). Bethsae 

gen. 1 73 (BacO-evsl}. Bethanath). 

Busiridis arae S 16. 

(Jaderae utd. Gaderae. 

Cadessa abl. 1 212 (h/. Kdoqc. de 

Cedes).Cadessa acc. N491 (Kaor^?;. 

Cain G 147 Cainis^m. G 138 Cainem 

G 179 (Kaiv). 

Cainanus G 200 (Ka-.vav) 

Calcham acc. G 385 (XaXav., XaXay 

Alex.. Chale;. 

Canopi G 437. 818, E 151, 1175. 

Canopo daf. (i. in Canopumi 

G 1164. Canopum acc. (i. in 

Canopum) G 1450. Canopo abl 

E 1159. 

Carmeli filius IN 173 (Xap;j.O. 

iii Carris (in castris) I 369 (Kapv.ap, 

deest Vulg., Carcar Ouom. IIO'. 15). 

Carras acc. G 897. Carris abl. G 906, 

995. 'Xappav, Haran. Charran acc. 

Augustin. de. c. d. 16. 13 et 38. 

Charra abl. idem 16. 15 al.. Carrae 

Cl. JMar. Victor III 324 etc.) 

804 I 11 il ex n ni in u ni. 

C.'naeos (Gcneos) populos G 551 

Aifgu- 

(Ka-.vaioD?, Cinaeos . Cenaeos 

stin. de c. d 10, 24.) 

Ceneritus (Cineritus) 1N379 (Xsvsps^)', 

Ceneroth) cf. Cheneri. 

Cenezae (Genezae) I 32 Ceneza satus 

(Zezea) I 146 (Ksv;!, Cenez, et sic 

Auyustin. qu. 18^. 

Cenezaeos (Genezeos) G 551 (Ksvs- 

;;a'.0D;). 

Cetae fjen. I (>3 (Xstiisiv, cd. Xstt-.v. 

Hettiiiiii. Chettei Wirceh.) 

Ct'taeus IN 267. Cethaeus E 1007. 

Cethaeo fCetaeo Cettheo) G 369. 

E 154 (XsTTaToc. Hethaeus; Chettaeos 

Augusiin. cin. dei 16, 24). 

Cetius IX 3«5. 

Cetis gen. G 756 (Xet, Heth). 

Cliabinae pendentis saxa I 87 (£-' 

av(o l\y.pa|^£'.v aTio Tlr^q Tritpa? ab 

aseensu Scorpionis petra^' /. Crabinae 

? 

Chasbuni (Chahum) acc. X 735 

;Xa-[i'., Cozbi). 

Chalanne nid. Acalla. 

Clialdaeo de grege G 410. Chaldaea 

eohors E 284. Chaldaea ex gente 

G 519, Chaldaeani genteni S 88 

iXaXoaIo'.\ 

Clialebus IN 425. X 378 I 29. 

Chalebo dat. I 51 (Xa/.SiS. Caleb): 

Chahnoneos idd. Chedmoneos. 

Clianius G 35U. Chamum acc. G 225 

iXaa). 

Ciiannanus G 368. Chananus T 69. 

Chanannus IN 381.Chanano 1 207. 

Chananno ahl. IN 450. Clianani 

E 539. Chananni G 554. N 412, 

452. Chananos I 9. Channana 

iuuentus G 350. Chanana manus 

r 5. Chananna de gente G 764. 

902. regiune Chananna G 1068. 

Clianannani terram G 1325. 

Chanannasurbes N 223. Chananna 

arua G 1111. Channana arua G 

411 Chanano cultore I 43. 

Cliananaeus IN 267. Channanaeus 

E 154. Chananaea iuuentus I 23. 

Ch. manu 1 201 Channanaea iugera 

G 460. Ch. regna G 1113 (^Xava- 

vaToi). 

Chebrona nom. I 23 acc. N 326 

(X£|jpcov,Hebron ). Chebronis uallem 

IN 409 (^'âpa.YY^-'? "Apvtov, torrente 

Arnon). Chebrono in colle IN 441 

(Xsppcov, Hebron; Chebron Cl. Mar. 

Victur III 411. Angnstin. de. c. 

dei 16, 22). 

Chedmoneos (Cnalmoneos; G 552 

(K£0[i.ova'.oocj. 

Cheneri (Chemeri) marmora glauca 

IN 411 (x^-aXdaar^c; Xsveps^, mare 

Ceneroth) cf. Ceneritus. 

Cherubin G 129 Eu. 46. Cherubinos 

N 150, E 1078 (Xspo-jp.itj. uel 

Xepooêijj., Cherubim). • 

Chettaeus uid. Cetius, Cethaeus. 

Chettos acc. (Cethos, Chetos) G 552 

uid. Cetius, Cethaeus. 

Chlaumonaacc. I92(KXa'jx)'jj.d)va,locuni 

flentium. Clauthmona monteni 

Augustinns qu. 12). 

Chorebum acc. E 128, 655. 675. 

(XtDps^, Horeb. Choreb Augusfin. 

de cin. dei 20, 28). 

Christus Eu. 1. 61, 67. Christi iniago 

Eu. 60Christi antistes H 2 Christo 

E 413. Christum N 106 cp index 

uerhor. u. tonans. 

Circaea pocula S 19. 

Cilicum ora lon. 24. 

Cisonem fiuuium I 220 (K'.aa>v). 

Citium urhs. G 366 (Kit-.o'.. Cetthim . 

Clauthmona tiid. Chlaumona. 

Confusio G 402 {Co^^yooic. BabelV 

Coras N 436 (Kops). 

Correus G 1071 (CDysjJ. olo:; 'E;i!uop 

6 Xoppaioq, Sichem filius Heiiioi' 

Heuaei). 

Crabinae tiid. Chabinae et Acraltin. 

Crotoniezelus cf. Gothoniezelus et 

Gothozelus. 

cynomyia E 286. 

Dabira IN 366 (As^T^pa, Aafjsip Alex., 

Dabir) I 25. Dabiram genlem 

IN 443 (Aa^sip, Dabir). 

Dachar rex G 481 (OapYaX, SaX-al 

Alex., Thadal);. 

Dagona acc. I 708 AaYwv). 

Dalila nom. I 680. Dalilae gen. I 653 

iAa/aoa. DalilaV 

Dana nom. 1 750. Danis gen. 1 76 537. 

Danem acc. G 1096 (Aav). Dana 

tribus 1 732 de Dana tribuE 

1128. 

Dasemata urhs G 385 (Aaa£|x, Dasem 

Augnstin. c. d. 16, 3; Eesen).

Dathamus X 436 (Aa9'av). 

Debbora I 209 (As^jStuoa). 

cleum trina positum sub imagine 

pascit G 611 natus et altor G 684. 

deus] „Haec deus implet" G 1013 

(-aoîi.ôXc/A. Mahanaim i. Castra). 

Deuteron IN 280 (xo AsDxepovdp-wv, 

Deuteronomium). 

Dina G 971. Dinam G 1071 (Aiva). 

dominus]„ Dominum cernens" G 1042 

(lapaYjX). „Domini uisi locus" 

G 1045 (E:oo; '8-S05, Phanuel, 

Aspectus dei Augustin. contra 

31ax. l. 2, Visio dei Nouatian. 

de trin.27 alii.). „Domus domini" 

G 983 uid. Bethel. 

Donibezecus I 18. Donibezelo dat. 

IN 316 Ao(x>v'J?jz^ty.. Adonibezec 

et Adonisedec). 

Dnrae gen. I 67 (Amo). 

Echina uAd. Enachina. 

Edomuni gen. N 512 (Kotoa;. 

Edones E 538 (Eoa>|j., Edon.) 

Eo-lonus I 157. Egknnum tyraiinus 

IN 584 EyXoj|j., E-ioni. 

Eldadus N 363 (EXâo.) 

Eleazarus IN 580. Eleazaron N 520 

(EXsaCap). 

Eleazarus E 116. Eleazuron E 114 

(EXisCsp : 

sicAvgustinusc. d. 16,23, 

at Eleazarus idem c. d. 18, 42 sq.) 

Elima ucc. E 571 (AcXe-.u.. Elim). 

Elom tiid. Ilelon. 

Ematha acc. IN 325 (EtxaO';. 

Enachina (Echina L) ex gente IN 

436 (o: 'Evav.sw., Enaciin). 

Enochus fdius Cain G 176 (Evojc, 

Evor/ Alex., E[enoch. Enoch 

Augustin. c. d. 15, 8 sqq. Enoc 

CL Mar. Victor II 335). 

Eiiochum Sethi fdinm G 194. 200, 

205 (Evojc, sic Awjustin. c. d. 15, 

12 sqq. Cl. Mar. Victor II 326). 

Ephrem G 1297. 1472(E'f pat[x,Ephraim: 

Ephraem Am.bros. de hened. Patr. 

c. 1 et Augustin. c. d. 16, 40). 

Eplirema sc. trihus I 465. Ephremum 

(Etfremum) coUem IN 459. 

Ephremo in colle IN 574 (Iv xu) 

o'p£i 'Iv^patjx). 

Ephrono (Elfremo uel Ephreno o)\ 

dat. G 758 (E-fpa>v). 

ephudem acc. I 743 (ecpouS, ephod). 

XXlir. Cyi>r. poet. 

1 11 cl e X n m i n u m 305 

Eridanus S 112. 

Ernadurus IN 381 (Na-fsO-Smp, al. 

£:vas8§a)p, in regionil3us Dor). 

Esaus G 891. Esau M 174. Esaum 

acc. G 883. Esau acc. G 801 

CHaaD, Esau). 

Esebon I 468 (EaSjStuv, Abesan). 

Etonum nomine Solis insignem E 27 

(lip, al. 12v, £ax'.v ^HXiou '!z6\',

306 1 11 d e X n m i ii ii lu 

Genaeos idd. Cenaeos. 

Genesis gen. (=- liber I Moysis) 

G 1437. 

Geon G 61 (ritov, Trôiv Alex., al. 

Tstov, Gelion). 

Georurn urbeni IN 178 (r) G 184 (Ko,Sr/A. 

; lobal Augustin. c. d. 15, 'J 7). 

I 200 (la^siv. labin). 

(Abirus L) IN 372 (la^-v, 

Vo.îq, labiu). 

G 803, 956, 1077, 1113. E 

123. lacobus G 959, 1041, E 3 J9. 

lacobus G 1307, 1465. lacob M 

174. lacobi IN 579, N 658, 6'.»6, 

D 198. lacobo dat. E 11^6. 

lacobum G 874, 883. lacobum 

G 897. (Iaxo3,S) uid. Israhel et 

cernens. 

ladirus uid. lairus. 

(ladirus) I 397 (lasip, lair). 

acc. G 225 (lacpsi)-). 

G 203 (lapso). 

lasuris uid. Asuris. 

lazera (Sazera o>) acc. N 575 (laCr.p). 

uel Idsa uid. Midsa. 

Ydomea I 86 ('Iooo|j.aTo?, deest VuUj.) 

lephthea nom. I 434, 466 fl 416) 

lephthea acc. I 426 (Iscpilv.c. 

lephthe). 

lericho tdd. Hiericho. 

leru (leuru) nom. I 21 ('Ispou-aArjiJ., 

lerusalem) cf. Solymi. , 

lESVS NAVE inscr. IN tdd. Naiiote j 

et Auses. lesus IN 150, 392, N i 

264, 1 1, E 673. lesutis gen. N 379. 

lesum acc. IN 1, 272. lesm em 

j 

\ 

E 1057 (I'/]ao5?, losue). ; 

loas I 298 (Iwa?). 

lobab idd. Eoboamus. 

G 186 (loo.SaX, lubal, sed 

lobal Augustin. c. d. 15, 17). 

nom. I 232. loelam acc. I 230 

{\aq\ lahel). 

lon. 25. lona nom. lon. li)0. 

lonam uel lonan lon. 14, 

36, 64. 

loppen uel loppe urbs lon. 24. 

lebusaeus G 369 (IsôDoalo?) IN 19(5 

(XavavaToi;). lebusaea regna IN 

317 (paoiXso? 'IepoDoaXY]{x). lebusaea 

inanus IN 449. lebusaea 

uirtus N 685. lebuso adfinis IN 

|

1 11 d e X n m 1 

384. lebusa nianiis G 553. IN 2G9. 

lebusa pubes E 15'). [lebuseojs 

Solynios I 424. 

lordanis gen. G 457. IN 3, 54, 464, 

D 48, I 188. lordani dat. IN 263, 

N 772. lordaneni G 1029, IN 106, 

408, D 2. lordane IN 25. 

losepus G 115, 1869, 1889, 1452, 

1476. losepi G 1361, 1403, E 3, 

408. IN 578. losepo G 1268. 

losepum G 973, 1166, 1184, 

1206, 1305, 1411, 1425, 1440, 

(losepluis L G 978, 1115. 1166.) 

losepo abl G 1457, 1489 (U-r/^) 

losepa coliors I 52 (oc o:ot Icuar^cp, 

domus loseph). 

lothorus E 98, 695, 706 (Fethorus 

et Lethorus C) (loSop, lethro.) 

Isac nom. G 776 M 169 Isacus 

E 123. Isaci dat. E 1187 (Isaaci 

C). Isacum G 708 {loaav.). 

isiacus Isidis minister: si quis ab 

Isiaco consul procedat in orbem 

Sen. 25 (non ab Isidis templo 

procedat, sed ex Isidis sacerdote 

consul intellegendum tiideturj. 

Isidis niinistrum Sen. 27. 

Ismahelita G 1168. Ismahelum acc. 

G 568 (I-jJLa-rjX, Ismaelem). 

IsrahelM 288 cf. G 1042 et Dominum 

cerncns. 

Israhelita I 408. Israhelitarum E 1175, 

Issacharus G 969 (laca/ap). 

luda uid. ludas. 

luda tribus N 181 de luda tribu I 

617 (e^ louoa. de luda"» ex luda 

classeE 1129 [H xr^q ooX-T^c; looSa, 

de tribu ludai. 

ludaea G 1049, IN 355 N, 722, E 215 

E 166, 300, 1157, I 3, 70, 99, 

119, 141, 152, 358, 388, 404, 

424, 467, 640. 

ludaeus L 231 Sen. 50. ludaeos IN 

288 (E 800\ ludaeis N 524. 

ludaea iuuentus IN 577, I 93, 

ludaca phalanx N 318, 490, E 177 

ludaea cohors E 501, ludaea 

manus D 150, E 343, 436, 1149, 

ludaea de gente E 86, 220, 

ludaeae genti E 298, ludaeum nomen 

E 360, ludaeos populos 1 195. 

ludaicus miles IN 14. 

luda nom. lacobi fdius. G 966 

ludas G 1066, 1360, 1439 — 

\ 

• Lasa 

I Madanitis 

\ ludam 

I 

\ menti 

' colliitm 

i Labanus 

! 898 

j Lachis 

i Laisa 

' Madogi 

n ii m 307 

ludas I 78, 43. luda abl. I 52 — 

acc. I 729, 737, 744. 

luratio putei nomen G 723 (^psap 

6p-/v'.ajj.o'3. Bersabee; puteus iura- 

Hieron. gu. Hebr. 26, 32.) 

nomen G 853 {'^p^''-^? xoo 

opy.oo, Bersabee). 

G 906. 

(Aa|iav). 

948. Labanum G 

IN 864 (Aa/s-.?. Lachis). 

(Laias L) I 747 Aaiaa, Lais). 

Lamech Mathusalae filius G 169 

fAmalech m) uid. MahHli. Lamechus 

G 218 (Aap-/j. 

Lapidothal 210 (Aacpioo)O. Lapidothl. 

îrhs G 373 lAaaa, Lesa). 

Lemnam acc. IN 361 (A^jiva, As.Sixva 

Alex., Lebnaj. 

ad Leonem papam H inscr. 

Lcui uid. Lcuitis. 

Leuita N 155. 436 E 216 I 751 

Leuitae pl. N 191. Leuitas N 18 

D 81, 141, E 1219. IN 423. 

Leuitis dat. IN 452, 457, N 121. 

765. Leuites E 46. 

Leuitis Leui G 961. 

Lia G 954, 963 (Asw, Lia). 

Libanus IN 421. Libanon acc. IN 8. 

Litis de nomine puteus signatus ah 

Abram G 845 (Aor/.ta, Calumnia. 

Iniustitia Ambros. l. de. Isa. c. 4). 

Lod noin. G 407, 484. Lodus G 

450, 63(5, 668. Loth: S 3i. 

42, 69, 79, 85, 89, 91, 99, 132. 

Lothus G 405. Lotis gen. (Lothis 

L) G 643 (A(ox), 

Luza nom. I 54 (AooCa) cf. Bethel. 

Lybicas palaestras Antaci S 18. 

terrae alumnum N 198. 

(]Mao'.avif{]). 

Magdola tellus E 418 (MaYotuXoo gen.. 

Magdulum acc.) 

Madiae gen. 1 254, 358, gen. ucl dat. 

I 384 (Maoiafx, Madian). Maclia 

ex gento N 733. Madia tellus 

( Media). E 97 MHdium praedia terrae 

IN 34 f Madiani, cf. etiam I 

332 per media munimina ualli. 

Madonis (Machedonis L) auhi IN 

376 (Maocov). 

arual 68 (MaYSoocov, Maysotov 

Alex., Mageddo). 

20*

808 T n d e X n o m i n u m 

Magcildi» uid. Madogi 

Maiiaiiaimc/: G lOlSw^V/. Haec deus. 

MalaleelaG203 [^\rAt\tr)., Malaleel; 

Malelecl Awgmtm. c. d. 15, 12). 

Maleclium acc. ' Eiiodii 

filmm G ITfj 

iMa-.r^X, al. Mo'As>.£r//v, Mauiael) 

an Malelum ? 

Maiiibram G 470 Mamhra (icc. G 

760 (^lajxpp-/], Mamhrej. 

Mauasses G 1297. 1471 (jSlavaGori 

yen.. Mauasses) 

Mauasses nom. I 65 (Mmoaric. 

.AlavaaGTjc Alex.. Manasses). 

Maiiasses media tribus N 70*.) 

]\Ianasse qen. (scil. tribus) IN 

4IU Manasse tribu media IN 98. 

]\[anoea 1 487 (Habca) I 505 (Mavoje, 

Manue). 

Mara uid. Myrram. 

Mareotide K 604. 

Mariam acc. N 800. 

Maro poeta Scn. 59. 

Maroni.^ aijuae (Aronis) IN 89.3 

\z'j 'jo(oo Msppoti, Mtppiov et 

Maopcov Alcx., (d. Maoojv, aquae 

Merom.) 

Masrcfatum ^^Masafatum : mare 

IN 

4-22(M'y.3£pE-ô)a'MasL[j.,a?.Mry.asp£{f 

Ms|j.'^to[x'Z'.t).. aquae Maserephoth). 

Masi»ha 2iid. lliitsa. 

Massani urhemij 374 iMaaar^. Messa), 

Mathusalamus LamecM jxiter G 177. 

211. (MalôoaaXa. Mathusael, 

xMathiisalam Awjustin. c. d. 15, 11, 

Mcthusael Augnstin c. d. 15, 17). 

Matrem magnam Sen. 6. 

.Maxillae ad oram I 623 (sojc Ctayovoc:, 

ad locum Maxillae); Maxillae 

(maxilla) per auia 1 347. 

Media tellus uid. Madiae. 

Medium praeda terrae uid. Madiae. 

Melchae gen. G 407 (MsXya.j 

Melchisedechus G 495 (MsXyiasosv., 

Melchisedecli. et sic Augustin. c. d. 

16, 22 sqq. Cl. Mar. Victor 

III 466). 

Memphis idd. jjro (kjc loci? G 1855. 

(cf. Onom. 141, 4). 

xMemphiticus au^-ur G 1261 M. rector 

G 1446. Memphitica tellus E 4 

M. turba G 1456. 

Men-a uid. Mjrram. 

Merara X 38 Merara manu N 38 

Merara cohors N 128 (Mspapi). 

Metibile tdjl. 1 210 (avd [j.saov rr^^ 

Pa|j.a y.a\ avd |j.sgov BatTirjX. iiit^^r 

Eama et Bethel). cf. Bethel. 

Micia nom. I 723. 729 Micias noni. 

i 745 (Mc/a, al. Mc/a-.ac;. MichaO. 

Midsa 1 78 YBatd-aapj?, Bs{)aaa)s 

Alex., Bethsames). 

Moabi gen. I 403. Moabum pucnan 

G 677. Moabo principe N 64i). 

Moabi vl. 1 158. Moabi populi X 

668. Moabae urbi N 638. Moabas 

acies N 757 (Moja^S). 

Moabitarum N 579. Moabitibus dct. 

G 679 ^Mo)ai3cTa)v). 

Modus N 263 (Moj5a§, 3redad;Modas 

Lugdun. . 

Moyses N 459. 498, 513. Moses E 

105. 127. M 249. Moysetis qen. \ ^ 

87, IN 275, E 506. Mosetis iX 

104. Moysi canticum iwsc?*. D 152. 

Mo3'si dat. E 752. Moysetem X 

552. Moysen E 1085. Mosen M 

324. Mose M 319. (Mmoar^c.) 

Musseos nomen E 75 (Moarj. Movs< s: 

cf. Proba 36 luuenc. 11 21 8.*) 

Myrram acc. E 551 (s:c Msppav, \n 

Mara ; 

Merra 

Augustin. quaest. in 

Exod. 56, Merrha Amhron. 'Je 

myst. 11 14). 

Nabali montis (Habali oj) D 2-0 

(Na,3ao. Nebo). 

Nabdus L 12 (Naoa^SX 

Nachorae tecta G 769 (iSayo)p'. 

Naidae terrae G173(Nato, Viilg. ohi.. 

terra Nai

Niliacus rex E 524. Niliacam lentem 

G 810. Niliacis terris G 549, IN 

561. Niliacas gentes I 103. 

Niloticns ductor G 1247. Nilotica 

pubes N 3. Nilotica rura G 431. 

Nineuaurbem G 384. Niniue (Nineue, 

lori. 7 (Nr>£uc, Niniue; Nineue 

Augustin. c. d. 16, 3 etc). 

Niniuitum i^mmeimn) gen.pl. Jon.l4. 

Noe G 250 (Nwe) uid. Noelus. 

Noelus Noe G223.Noele a&Z. G213. 

Noemma G 191 (No£|jL|xa, Noema 

Noemma Augustin. c. d. 15, 17). 

OLabum ace. N 198 ('Ia>pry.p, "iipc/.^S 

Alex., al. 'Oj3a,S, Hobab). 

Obotha (Obetha: acc. N 546 ('îpo)}H. 

Occodum uid. Soccodum. 

Ochozas uid. Ozas. 

Ocum acc. IN 414 (^>y). 

olympi rex magnns G 922 eU:. 

On uid. Etonuni. 

Or uid. Etonum. 

Orebus 1 358 (L>o3.Si. 

Oricham acc. G 382 ('Opsy, Arach; 

Orech Augustin. c. d. 16, 3). 

Oro monti N 516 ( ilo, Hor). 

Orus G 371 CAâ%% Amathaeus). 

Osamo in colle IN 73 uid. Aisamo. 

Othum (Thotun-i) acc. E 412 ('0,ô.,., 

Etham). 

Ozas rex G 860 ('OyoCaO') /'. Ocliozas. 

pascha E 372, N 167, D 61. IN 117. 

Pauleum acc. E 418 (zr^z stkzoX^coc. 

Phihahiroth). 

Persas I 139. JN 10. 

Persic.i (mala persica) 8 135. 

Petapliras losepi socer G 1295 

(IlerscppTj, Putipliare. filiam Petephrae 

sacerdotis Augustin. qii. in 

Gen. 136). 

Petaphretae inniitis gen. G ll!^9 

(IkTs-^pTj. Putipliari daf.) 

Pliagorus (Pliagobus L) IN 493 

(rj'(oô. Beelphegor') an Phogorus? 

Beseli niutoque Plieyoro (Fegoro) 

N 725 {Bzt).'sz'f(Mp)." 

PhanuelJ cf. domnius' uisus (G 1045). 

Pharane ahl. I 324 (aoai. 

Pharana acc. N 196 Pliariinis gen. 

(faraonis BC) N 319 ((I>aoavi. 

; 

I n d e X n m i n u m. 309 

1 Pliarao 

1 

I 1158, 

: mauu 

\ Phereza 

; Phicolo 

I Philistim 

I 

; Keberra 

! ('jX'.-xt£ca, 

i Phisonus 

; (I>otviy.a)v, 

I Augustin. 

E 488. Pharaonis geti. G 

540. G 1172, E 74, 259, 446, 

N 679, Pharaon regem M 

317, Pharaone I 103. 

Pharetem acc. G 1183 (^&aos;). 

Pharia harena N 4, Phariae terrae 

G 1312, Pharia Aegypto N 703, 

Pharia regione N 351, Pharia de 

plebe E 80, Pharia ab urbe I 

266, Pharias urbes E 369. 

Pharum acc. E 593. Pharium 

iuuenem E 93. 

Pliasgan acc. IN 412 (rr^v r/.T(a). 

Phegor iiid. Phagorus. 

Pherezeus IN 268, 385. Phcrezaea 

E 155. Pherezi I 10. 

gente G 552 (Ep£CaTo(;). 

ahl G 861 [^Pijok, Phicol). 

turba G 826. Philistinorum 

G 740 E 537, Philistinumpelagus 

E 1031. Philistina rura G 815 

Palaostini: Philistiim 

August. c. d. 16, 3, Philistinorum 

c. d. 16, 36.) 

Phineus (Phineas? Phinees?) J\ 485, 

N 754 (tv££c). Phinea citus N 73(). 

G 57 ^^^l-uvA. 

Phoenicuni ex gente IN 128 lyojpa 

terra Chanaan). 

Phoenicum moenia I 37. Pliomicum 

uictores I 160 (:ioX'.ct(I)v o'.vr/.cov, 

lI'.i)-(o, 

ciuitas uel urbs palmarnni . 

Pliogur uid. 

Phua (fuca) 

Phagorus et Phcgor. 

E 35 (ooa), 

' Pythona acc. E 12() 

Pliithoni). 

liachaba IN 37 (Paa,S. Ilahab). 

Pachela G 942, 99r.. 1091. Eachelae 

G 972 Pachelam G 960 {ô:/r{k). 

Kaguelc ahl. N 197 (JâYoor,/J. 

Eamassuni acc. K 26 (Pau.s-r^, 

Kamesscs). 

Raphana gente G ri53 (Pa'ia£:fx, 

Jiaphaini). 

Kaphidani acc. E 615 (!*a'^'.^stv. 

Paphidim). 

G 777. 874, S9i;. Pebecca 

G 791. Pebeccam (1 771, M 175. 

Kegum (_armina Eu. 38. 

Puboamus JX 37^. (|(oa,S, lubal)) wu 

lobabus ? 

Eobotham tirhem G 385 (Poco.ScoO-. 

pkiteas ciuitatis ; V\

310 I 11 d e X n m i ii u iri. 

Rodiiiii KrbcDi- G 866 (Poo-.ot, Dodanimi. 

Kubeniis (i 1158, 1169. 1337. 1358. 

Eubeiiuiii G 968 (PoDpY]v). 

Jkubena tribus TN 97. Euljenae tribus 

IN 419. N 769. 

Eubrum mare passim K. 

Sabaeos j 869. Sabaea^:^ merces G 

1162. 

Sabaoth Eu. 81. 

Saleiiiae fioi. G 495 (CaXr^fJ-). 

Salmana num. I 375. (CaXjj.o-.vo'.). 

salsa uallis G 477 (^tTjV 'spaoayya tyjv 

aXuyjq-^, uallem siluestrem quae 

nunc est mare salis ; uallem sal- 

sain h. e. marc salis Hieron. qu. 

Htbr.) 

Samarus (i 871 (Cajxaoaioc) 

SamegTas uid. Semegras. 

Samsona nom. I ()95. Sanisonis gen. 

1 709. Samsonem I 533. 617, 

648. (698). Samsona acc. I 678. 

Samsone I 574 (Ca;j.'kov, Samson). 

Sara G 585 (Capa, Sarai). 

Sarra G 408, 432. 5()2. ()()5 613 

()91. (]95, 745. M 171. ' 

173'. 

Sarrae gen. G 682. S;ii-ram G 438 

(Cappa, Sara; Sarra AiKinst. c. d. 

16, 26 etc). 

Sattina (Attina, L) IN 78 (CaTtsia. 

Setim). 

Sazera uid. lazera. 

Scytbicas aras S 16. 

Scythiris jjolunis I 6(i (Cv.'){)'(ov rzoXiq. 

07)1. Vulg.) 

Sebona tirbs.GSlS (Cs.Saj-tu.. Seboim> 

Segor S 98. 99. 

Seg-orae t.^cta G 660 (Ccyoo al Cr,roo 

Seo-or). 

^' ' 

Sella G 183, 188. 

Semada J 721 ex lieg. II 23, 11 

{Crj,i.rj.'.rj.c, Scmnia cf. Semaath et 

SemmaatJi. |c.,.ovalf et Caaao;9' 

Heg. IV 12, 21 Paralip. ^ 11 

24, 26). 

Semegras I 194 i 

Ca,i.r,'ry.p, 

Sam-ar: 

Sanie,ii'ar Augnstin. qu. 25)' an 

Samegras ? 

carnpum Sennaruiu nomine dictum 

G 3c'8 (Csvaap, Sennaar; sic 

Augustm. c. d. 16. S). 

Seonem regem N 569 (Ctov âzu.irj., 

al. Crojv_ Seon re'i"emi 

Seplietaui acc. 143 (Cscpsx, Sepliaatiij. 

Sephora lothoris filiaE 113, 226 — 

obstetrixE 35 iCs7:'-poDpa. Sephora). 

Sesi N 327 (Csas:, Sisai). 

Seraphm Eu. 46. 

Sethum Adami fdium G 193 iQr^^\ 

Seth). 

Setlmni Noe fdium G 22'» (C'/][j., Senii. 

Sicimam acc. G 1478 (Cc"/.t|i.a, 

Vulg. om. : Sichimam 

Ambros. de 

bened. patr. 1). Siciinas acc G 

1068 (Cty.t[j.cov Sichimorum), in 

Sicimis IN 578 (Iv Ctv.t|j.otc, in 

Sichein) Sycliemis abl. G 421 

(Co)(_c|j., Sichem). 

Sidona urbs (nom.) G 368 (Ctoobva. 

Sidonem): 

Sidonis gen. I 403 IN 422 (Ctocovo^, 

Sidonis)- 

Sidonia in arce IN CâaiLclq tobc 

v.axa Ctoojva xrjV jj.sYOcXrjV, reges 

aquilonis ; sed ti. 8 etiam in Vulg. 

est Sidonem raagnami. Sidoiiio 

luto E 1324. 

Symeon G 1481- Symeona now 

G 1341. Siraonem acc. G 9()3. 

Simeone cd)I. I 8 (Cojxsojv. 

Simeon). 

Simonera nid. Siraeon. 

Sinainum montera (Sinamum AC, 

E709 (Ctva, Sinai). 

Sinnaclieros inter saltus G 883 

(Csvaap. Sennaar) uid Sennar. 

Sinum acc E 575 (Ctv;. 

Siruni niontem G 1111 (C'/]£tp, Seir, 

et sic Auqustiii. qu. in Gen. 

119). 

Sisara I 202. Sisaram f 226. Sisareos 

cuneos I 214. (Ctaapa). 

Soccodum (Occodumj acc 1 864 

(Cov.yw^. Soccotli). Sochotum acc 

E 410 (Co/oj^, Socoth) cf. 

Tabernas. 

Sodonia no)n. sing. G 872. S 41. 

Sodomae G 625. Sodomam G 

475. (i22. 684. Sodoini n. pl- S 

127. Sodomis dat. S 20. 80, 

75. abl. S 84. Sodomoram 

])rocorum G 493. Sodomorum 

iugera S 58. Sodomum tellus 

S 12. Sodoraum poenae S 

87. 163. Sodomura incendia S 

100. Sodomura funera lon. 1. 

Solis urbs uid. Etonum.

Solymi n. pl. I 207. Solymos I 424. 

. Solymis 1 20 uid. leuru et Hiero- 

solyma. 

Somorus IN 377 (Co|jL£p(bv, Semeron). 

Soplieram urbem i} 374 (Coi-^spa, 

Sepliar). 

Surum deuia E 548 (Codo). 

Sychema uid. Sicima. 

Symeon tdd. Simeon. 

Syrus G 995 (Aaâv tov Cdoov. om. 

Vulg.). Syrorum orbes G 350. 

Syrio limite IN 10. 

Tabalonius uid. Zabulonius. 

Tabernas acc. G 1067 (Cx-7ivai, Socoth 

i. e. Tabernacula; Tabernacula 

Auctor de LIII mansion. ap. 

Ambros.. Hieron. qaaest Hebr. 

33, 18). 

Tamnata uid. Thamnata. 

Tanacam acc. I 67 ('Ev.Tavaao, al. \ 

Oavav., Tlianac). 

Tarsus uid. Tharsus. 

Terebinthi in antro G 1084 (otto 

tY]V TSpSjBlViÔV TTjV £V CwtfJLOH;, 

super terebinthum quae est post 

urbem Sichem). 

Thalami uid. Thali. 

Thali : Sesique Thalique N 327 an 

leg. Sesi Thalamique ? (Ba)sa{j.£iv, 

Tholmai). 

Thali gen. I 537 ('EoO-acoX). 

Thamara G 1175 (eaâao). 

Thamnatha (Tamnata) IN 460(eap.va- 

â.zao, (da\i.va^ oapa Alex. .Tlvcxmnath 

Saraa'). 

Ind X nommum. 311 

Thamnam acc. I 538 (sc? ea}j.vaO>a, 

in Thamnatha). 

Thanaca uid. Tanacam. 

Thara G 404, 410 (Bapa, Thare). 

Tharsum urbem G 366 

Tharsis). 

Tharsos in tirbem lon. 25. 

theraphim I 727 (siraphin L) I 74^ 

(seraphin Z/)(f)epacp£ijx, theraphim), 

? Thitsae gen. IN 386 (MaooYjcpa, 

Maspha). 

Tholamus I 395 (ecbXa). 

Thotum ^dd. Othum. 

Tigris G 62, gen. 649. 

Titanum (Titatum L) gen. IN 415 

(tujv YtYavTcuv, Eaphaim). 

Tobelum acc. G 188 (eojSeX, Tubalcain 

Thobel Augustin. c. d. 15, 17). 

tonans uid. Christus. 

Visio, putei nomen G 784 (^pâp 

zTfi rjo6.ztix>c, puteus nomine 

Viuentis et Videntis). 

Visi domini locus G1045 mt^.dominus. 

Ydumaea uid. Idumaea. 

Zabulonis gen. G 970 (ZaôDXcuv). 

Zabulonius (Tabulonius oj) I 475 

(Za^0DXu)viT"(^c). 

Zambrium acc. N 735 (Zajj.^pu. 

Zarae gen. G 1183 (Zapa). 

Zaredina (Aredina) arua N 547 

(ZaoÔ-, Zared). 

Zebeus'l 374 (Z£p.££). 

Zelpha G 1097 (Z^Xcpa) . 

Zezea uid. Geneza. 

;

III. 

INDEX AERBOEYM ET LOCVTIONYM. 

G Geuesiti, 

E Exodus. 

L Leuiticus. 

N Numerus. 

D Deuteronoiuius. 

IN lesu Nauf. 

1 ludices. 

IicJl. Relliquiao p. 

209 sqq. \ 

a. ab : doinini maledictus ab ore 

G418. a bis quinque uiris cogiioscit 

populum uitare ruiuam G ()32, 

diuiuo a pectore inspirat brutum 

pectus G 31. a simili m.-miue 

narrauit fontem G 57(5. poiidera 

tollere ab Aegypto E 445. 

abdicat se irae Ivi 277. 

aberrans corripitur Donibezecus I 14. 

ablat. septenis paribus G 268. bacis 

mitibus hortos G 72. abl. pro 

tlat. fesso subponit uertice cautem 

G 914. abl. abs. puellae genitore 

mirante reuersae E 107. Plierezaea 

manu sec|uente E 155. pandente 

Josepo G12f)4. quanta iiobis salus 

referatur tribucntc d) I 258. absconsos 

IX M). 

absona iuri est res L 130. 

abstare longe (j 1440. 

abstemius is" 93. 

abstinuit lugere L 18. 

abstrusos puppibus lon. 52. 

accedere imperiis I 7. 

S de Sodouia. 

lon. de loua. 

Seii. ad Senatorem. 

H Hilai-ii Genesis. 

31 Hilarii de Maccabaeis. 

Eu. Hilarii do Euaut?elio. 

accendere: tempore quo lux tenebra^ 

accendere (conscindere X,i temptat 

S 81. 

accersite digna noxa, si L 189. 

accisi cibi G 1353. 

acliates lapis E 1101. 

accingo: quin ergo accingeris festinare 

fugam S 77. 

accus. abs. instructos ignes caelo pater 

optime terras excolere adgrederis 

H 95. diuisos in trina modos E 973. 

acer: acro imperio G 360. acro uenatii 

G 377. aere magis E 255. 

acinus : acinum 

nec mordt.ât ullum 

X 75. 

acta fluminis iS' 700. 

acta pectoris G 806. eiusdem acta 

lon. 26. post acta insignia 1X581, 

uitae actis expletis [X 571, paribus 

in actis E 271. 

actus : adscitus positae mercedis ad 

actumL 252. ol) reliquum certaminis 

actum I 365. sisuili actu dum 

perfurit I 17. aetu laeto G 420. 

actu celeri G 600. conspicuo actu 

I 1. actu sancto G 494. actu falso 

G 445. sollicito actu G 842. proprio 

manuum actu L 263. paterno 

actu G 825. placido in actu 

G 835. olficio et actu G 893. sub 

actu E 161. actus conspicuos 

suscipit G 1115. actus sanctos 

E 1157. terrenos actus IX 580. 

acuit maledicta plebis X 65.

3U Index uerborum 

ad cuius eloquiuui sanctus discessit 

E 230. 

Rdapcrta tellus M 139, 297. 

adclinis cubat N 708. adclinis caudice 

palmae I 211. ne uetitis adclines 

colla sacellis E 101^0. 

acclinaut lenibos S 153. 

adcreuit puer E 72. 

addicere poenae M 155. addicere 

sacris templi N 35. 

adficio: ne ferus adficiat duro sub 

uerbere captuni I) 109. 

adfore aclc^.ê G 598. 1221, 1259. E 37, 

b3. IX 2ii2. 

adi. fem. ad sulst. masc perUnens: 

mundus . . . diuisa, liiulca [inlcll. 

tellus) D 161. 

adiudirat iongo aeuo G 1482. 

adiung-it ad undas E 105. nunic|uam 

se adiungitmeiidum G (J()7. uictori 

adiungere dextras IN 294. Moabae 

adiuniritur urbi N 639. adiungitur 

])o])ulus aruis Edomum N 513. 

Aniorr(?us IordaniadiunctusIN263. 

adiurat natum lacobus G 1465, 

adlapsu maiore G 27*». 

adlega petenti sedem IX 139. adlegant 

se nescire dolos G 1320. 

pubes adlegitur N 743. adlegitur, qui 

sceptrum sumat, Aotus I 165. 

ministrum adlegerat aris N 522. 

adlectus doniini T 498. adlecta 

deo niilia N 20. 

adlocjuio G 45, I -4 30. mollibus 

adloquiis N 411. talibus adlocjuiis 

TX 326. 

admonitus secernere G 338. a. truderp 

G 856. iuuene adnmnito infundere 

I 283. 

;i:liiiurunt G 1059. admorat E 435. 

adnectit pectora licitis sacris N 290. 

coiiiu^-io sibi adiicctvu-e (captiuam) 

1) s^. 

adoratos uiros G 638. 

adprciid

angelus E 468. angeli D 274. 

Anguis sidus H 69. 

anhela per uolumina S 141. 

animae animaniia S 45. quadripedes 

animae H 109. 

animal felix (mulier) H 125. 

animo: (mare) nullos animat fiuctus 

S 141. 

anterior maior natu G 1111. anterior 

— iunior G 1297. anterior natu G 

1472. anterior frater — minimo 

G 890. — nuntius anterior gradietur 

euntemB 1245. — anteriora 

tenens G 1181. — anterius dictus 

erus G 1186. quos diximus anterius 

N 323. anterius ponat N 364. 

anterius solito E 108. 

antistes L 83. antistes Cliristi H 2. 

antrum: (uiros) lignorum antro texerat 

IN 42. 

aptus: in Epbremo colle, fuerat 

qui sedibus aptus prope situs 

IN 574. 

ardescit circulus (lunaei H 83. 

ardua gens E 1003. uocibus arduis 

E 519. 

arida G 12. 

arieto: captae portis sese arietat urbis 

IN 254. 

arto : quos artatlinea sanguinis G 1140. 

arx uerticis L 205. 

astrigero cardine G 80. astrigero moderamine 

G 1012. astrigero fulchru 

G 1106. astrigera uuhi E 559. 

IN 403. astrigera de sede N 5. 

astu falso G 445. mendoso in astu 

E 908. astu fallace E 1309. 

auctius: sin auctius urget unda nocens 

L 90. nouies bis au("tius addens 

G 4

316 Index uerboruiii 

Ceka: in eelsis L. 295. 

censetur illa clies primo nmnere 

pasrhao E 372. 

censura dei edicit E 1117. 

centenos fructus G 834. 

cerastae >\ 545. 

eeriioruiii urachia aurea pandit N 

15J. 

• •rnat qui tua tilius qui heres sit ti(us 

G516. Assyriampetit iam cernens 

tecta Nachori G 769. 

c

confore adesse E 1146. IN 2. conforet 

E 67. 

conlundere perturbare M 159. 

congemuit merito ludaea reatu 

I 141. 

congerie cumulata graui coturnix 

E 617. 

congregat se turba I 610. 

congrege turba E 663. X 444. cum 

congrege turba I 444. congrega 

turma G 1051. 

congrua mensis bestia L 108. uestrac 

res congrua uitae I 114. uii'go 

germanis congrua G971. nex congrua 

IN 456. congrua tela IN 22. 

iurgia nostris non congrua factis 

E 608. congrua reddens peccatis 

E 762. congrua mala pendens 

I 20. 

coniungo: eloquio domini coniungit 

fidem E 238. quos contiguis regio 

coniunxerat aruis IN 291. monti 

coniungitur Oro X 517. 

coniunctim E 297. 

eomimctiuus: tyrannus plebem laxare 

uolet post cladem, quae crebra 

mittatur caelo E 181. 

conliderc fluctus E 498. 

conludia callida IN 290. 

conmorant agmina X 192. 

conpangere G 251. 

conpulit discedere G 814. 

conpoiiit inuuenem in aula G 949. 

coiiponat membra sua sepulchris 

maiorum G 1466. conpositos cineres 

G 1495. conponere fratres in 

aruis G 1447. conponere sedes 

G 462. conpositos nepotes G 1469. 

conpositos passus G 811. conposta 

tentoriaE 1256. com-p OB.(irq fingere 

G 29. conpostus G 668. conposta 

E 1256. IN 64. IN 212. 

conrogo: plebes lacobi, cuius cretio 

conrogatur ipsi (sc. plebi) D 199. 

conscindere tenebras S 81. 

conscia sermonis lingua G 396. 

consertus ne foret error G 1367. con- 

serta in proelia IN 12. 

consortia lectil 754. D 116. consortia 

seruae noscere G 565. consorti;) 

Sarrae cupiens G 682. consortia 

miiscent I 134. consortia seruarc 

D 92. consortia de populo conccssa 

suo E 1308. 

t locut io iiiiiii. 

I 

i 1 

; G 

I conspicuo 

j consternit 

I 

I 

: esset 

i conspicuus 

317 

conspargat N 102. 

conspectus: quo maa'is conspectior 

G 1126. 

i:)assim ut N 30. conspicuum 

condenso in milite regem 

N 640. conspicuos uitulos N 64-3. 

actu I 1. 

saxa cubili G 913. 

constringit incommoda prolixae uitae 

231. constrictos scindit amictus 

446. 

constrictior ter denis annis G 204. 

consumpserat annos E 366. 

consuit pelles G 132. 

contagia noxae E 1288. 

contentis umeris E 365. 

contermina regna IN 379. contermiiia 

ponto castra N 189. 

contiguis aruis IN 291 . contigua noxae 

E 1288. 

contra cadit Sen. 52. e contra Sen. 

69. 

contribulis L 257. 

conuoluit uerba uaria iigura I 566. 

conus: sublimem surgere recto cono 

G 1132. palmae uertice celso motabant 

septem denos per nubila 

coiios cacumina cf. v.ojvoc E 574. 

cooperio: Dabira parii)us cooperta 

ruinis IN 366. 

coram: domini imperio credero coram 

ludaeas acies decuit N 508. se 

coram explicat somno lapso N 709. 

— dominum coram G 328. pedes 

coram E 228. meos coram uultus 

N 291. natas coram genetrice 

sequentes G 655. 

coriandra E 621. 

corona rara E 390. iôronae, sidus 

H 70. 

coronat anulo digitum uatis G 1289. 

corpoream sedem relinquens uita 

N 601. corporeas maculas N 764. 

corpore lento bitumen G 395. 

corriperem ut te tenebras praeponere 

luci Sen. 5. 

coruscatignis e domini ore D 232. regia 

summi luce coruscat H 74. agraina 

flammarum coruscant I 349. licet 

enses coruscent IN 341. turba 

ferrum coruscat IN 242. 

cos: rumpuntur cotibus amnes N 503. 

laxauit cotibus amnes 1 635. 

coturnix E 616. N 349. D 40.

coturnis iiuUi.- digna lingua H 5. 

Iudex uerborum 

creo: quenicuni

E 1058. quod agit sancto de 

corde proplieta lon. 22. domini 

de robore nirtus lebusaea perfecta 

fiet N 686. patrem nati magno 

de munere clandi H 579. ignis 

fomite de modico solitus conprendere 

uepres E 898. uirga 

nuUo de fomite floruit jST 471. 

sistatur cruor iste de uulnere 

parui E 229. — c[uercum prisco 

de nomine Mambram G 470. 

patriae de nominc construit 

aulam I 64. causae de nomine 

nomen habet E 666. locos litis 

de nomine signat G 845. — 

lieroum de more G 380. de more 

Moysetis IN 275. de more G 636. 

G 872. — curas uolutat non de 

praeteritis, sed de puerilibus annis, 

ne forte negent M 273. unus de 

quo milii raaxima cura est M 

340. dimoueas nostram nuUo de 

crimine poenam G. 1232. pari 

de crimine laesus E 1255. — risu 

sulutis praebet nequitiae caeco 

de lumine causas I 713. nubes 

conscia de semine uentilon. 29. 

densa de caute uolant grandines E 

311. de mense secundo i. mensl^ 

secundi E 577. — densa de stirpo 

donium replerat E 99. de plelx; 

natantum mare exuere N 355. si 

quis rapto famulum do luminc 

priuat E 850. cultros, de quibus 

populi praeputia dempsit IN 112. 

cultros de quibus obsccnos truncauerat 

artus IN 462. summo de 

uertice uirgae contigit I 284. 

Sarram cupido de lumine lustrat 

G 438. adspicit toto de luminc 

mentis G916. — lumine de nimio 

lumen caligat E 139. nimio de 

lumine fulgebat E 1332. lycbnus 

noctem suo do lumine uincat 

E 1116. — calidis de uestibus 

operiens nudos artus G 133. ])unica 

de reste ligat G 1179. rigat liqui- 

dis de fluctibus hortos G 55. Pliisonus 

terit rauco de gurgite gemmas 

G 58. uasa siiiiili de flumiuo 

lauit N 118. eadem de morto 

necantur E 280. solitis de cursibus 

arcem adit E 1285. canes lambunt 

caudae de uerbere crura E 3-1

320 I]ulex uerLoriim 

clade laetantiir I 709. depositi,s 

prociinibent moenia mnris IN 63. 

ueportat ad aures fama E 95. 

deposcit natio deum I 164. cum dominum 

deposceret G 789. 

depromeret ore I 569. deprompsit 

pectore uerba N 695. quae conspersa 

solo nondum deprompserat 

occa E 318. 

deproperant per opaca E 577. depropera 

E 1242. deproperans G 423. 

E 1275. 

deriguere metu lon. 70. 

derodo: nec lupus insidians Cliristi 

deroderet agnos Eell. 14. 

descissc IN 316. 

deserit iras pastorum G 844. 

desistere iussi darum laborera E 

75(;. 

despexit credere S 80. 

despuit ore E 338. 

destringo uid. distringo. 

desudaiit muli G 142b. 

desueta in uerba deus elocjuium re- 

laxat (asellae) N 617. 

determino: quae liostia ferro icta 

cadat sanctumque dei determinat 

iram E 1112. 

detondent uuam N 333. 

detono: liaec ubi detonuit dominus 

E 164. 1034. 

deturpant corpora L 74. neu sexum 

deturpa tuum L 135. 

deuia: longinciua in deuia L 1. 

deuouet se agno G 144. haec quisquis 

deuotus agit D 134. 

dicitur ut soluat IN 137. 

dierum lumina decies septena maestitiae 

dedit G 1486. 

diffluere I 107. 

G 1398. diuidua uiscera E 877. 

diuiduis castris G 1030. 

du: dat membra sepulchro IN 573. 

iiulla data est fiducia meis iussis 

I 116. uos spoliis dites dederat 

quos Aegyptus D 36. pressum dabit 

nauigium S 156. cum se prona dedisset 

Sephora E 228. — haedum 

dat sumere sancto I 521. quamlibet 

magnum des ferre taleiitum N 718. 

dat scire lacobum G 874. dat 

uisere nummos G 1346. dat fen-e 

talentum G 1453. dat adhaerere 

S 149. quas dederat torrere uapore 

G 607. ordo dedit rutilare faces 

N 153. sese dat Sarra uideri G 

()()5. datur seq. acc. c. inf. 

G 507. 

docilis sententia legis IN 546. docih^s 

fatus IN 444. docili pectore N 

695. docili uentura in tempora 

libro E 688. 

doctiloquo parenti (jr 1139. doctiloquae 

linguae I 26. 

doctor uerus Eu. 101. 

documenta poenarum uacant lon. 9. 

dogniatis aetherii N 227. dogmata 

legis N 150. 

doleo: uota uouet dolitura parenti 

I 435. 

dolata caute E 1283. 

dominus passim G 1 al. domino uirtutum 

IN 164. 

domum diuae pectus rationis H 136. 

cum stirpe domuque IN 65. domus 

acc. G 415. 

donaria N 155, D 68, IN 283. celsa 

facit donaria I 726. sancta ad 

donaria I 327. 

(loiias piacula E 1303. 

dotatus tacitae uirtutis munere I 552. 

dragmae taxatio L 297. dragmam 

adsumere N 34. 

dubitaret cum rex in illos M 200. 

dubio litore G 469. dubios inferre 

cibos E 380. dubios fiuftus incertvs 

E 498. 

ducere fuigere G 30. gratuita duci 

placuit, non uendere farra G 1461 

ductilis lammina conspicui auriE1073. 

ductat rector castra G 1012. 

duelli E 16, 530. N 9. duello I 25, 

4()5. duellis I 106. 

dulcisoni cantate chori I 244. 

XXIll. Cypr. poet. 

, 

et locutioii uii). 

j 

I in 

321 

dumosis in montibus IN 264. dumosis 

collibus IN 368. 

durat rex in exitium M 155. 

e, ex: dominus ametur uisceribus totis 

totoque e pectore nostro IN 477. 

fortibus e factis pariles meruistis 

honores IN 466. ex gemino suco 

G 69. leo antequam terruerit 

minaci exmurmure montes N 691. 

uentoso ex ore maledicta sibi 

facessit N 714. bellum Enachina 

ex gente superstat IN 436. ex 

Sodomis S 84. — ex om. (?) germanis 

postremus G 359. 

ecclesia H 190. 

ecdura corda S 165. 

e contra Sen. 69. 

edicere dicere L 34. uentura edicere 

suetus IN 424. 

edisserit nominat G 825. 

edo: esse G 1303. essent IN 538. 

edomitus sermone N 204. 

efficiunt puellam gaudere E ()4. 

effiagitat escas regem G 1304. 

effatur fratribus G 1493. cui 

effatur G 159. 

deus 

effundere fetus E 39. 

egerit pars maris interni putidum 

lon. 47. 

elementa (sol luna steUae) G 17. 

elementa IN 349. elementa 

dei D 22. sol mundi uigor atque 

elementa H 79. — elenienta dictare 

pueris IN 445. 

cHminat illinc pecudes E 1287. emptos 

cum ueluti diuina eMminet ara 

N 36. nemo nuptam eliminet 

J) 117. motus eliminat omnes 

E 473. 

eloquium deus relaxat N 617. cuius 

ad eloquium E 230. eloquio domini 

E 237. eloquio imperat N 716. 

eloquio et supplice fatu 

bonus eloquiis uates E 

eloquiis genitoris adhaere 

I 362. 

1252 

G 903. 

domini eloquiis 

D 166. 

eloquitur narrat G 

uerum 

1449. 

cohaeret 

patribus 

eloquitur J 540. 

clucesco: 

N 89. 

cum clara dics eluxerit 

eluuies fiuuio decurrere sueta IN 100 

21

322 

emeruit patrias non perdere sedes 

I 70. emeritam (coniugem) accepit 

I 34. 

emetior: temporis emensi E 368. 

emicat populus ueluti cum leo sese 

infert N 687. emicuere oculi 

G 88. 

emitiga iram totam L 160. 

einissum post teinpus L 245. 

emoUita niens J 685. 

emouet dominus flamine pontum 

J 242. curae emotae IN 226. 

emunit portas I 646. 

enormi pondere E 916. enormi liosti 

N 367. 

eo: seruitum iui G 1234. 

epulas conponunt parenti G 673. 

ephudem et sculptile portant I 743. 

erepto: tiinuit Loth ardua tardo 

ereptare gradu S 92. 

erraiitia litora G 9. 

eualesco: nec tameii eualuit inflectere 

dicta N 415. ludufa euuluit 1 

153. 

euulsas pecudum de uiscere peUes 

G 182. 

euerberat uirga acri (asellam) N 605. 

quos Pliinca citus euerberat hasta 

N 737. stirpem euerberat eius 

IN 223. euerberat auras 1 670. 

euge G 615. 

euoluunt sidera medios cursus G 855. 

euoluunt iussa parentis G 1412. 

euoluitur Ciioru])in G 129. euoluere 

1'ontes G 275. 

exaniina raunera irangunt E 966. 

exanimum corpus M 194. (.oncidit 

exaniiuis M 393. 

excolere terras H 95. solem munerr 

largo exruhuiu H 76. 

excors E 862. 

excurrit ad aulam G 1443. 

exit existit G 583. exiit sub auras 

7iati(s est G 177.soluitur et lasso 

de torporo exit G 1104. 

exhibitis i,a-egibus turba emit Iruijes 

G 1456. 

exim N 435. 737 IN 388 I 81. exin 

I 192. 

exinde E 1212. 

exorat orat G 1191. 

•'xossa tela IN 251. 

•'xosos se terram Clianannam G 1326. 

^•xpectorat iram E 1196. 

1 11 d e X u e r b r u m 

expliciti anni N 98. explicitis (annis) 

G 205. explicitis mensibus E 382, 

mensibus explicitis N 2. 

exponere dapes G 1398. non timuit 

cratem expositam M 265. 

exposcit amicum, succurrat IN 322. 

exspatiata cynomvia conpleuit ' 

locos E 288. 

omnes 

expuo: undis quasmaris expuit aequor 

S 3. 

exsudans terram D 27. 

exsugo: exsuctas prius coniungit flu* 

mine ripas IN 108. 

exter: maris intimus exter lon. 101. 

exterminis hinc ito S 86. 

extorris I 45. 

exueret letum N 546. mare exuere 

de plebe natantum N 355. 

fabula hinc habet famam S 107. 

facessit sibi male dicta N 714. 

fac melius N 99. dedit poenas quus 

fecerat 1 19. non erat cxitii factus 

lon. 105. faciani decrescere E 102-"i. 

faciani se extendere E 1028. faciatu 

te fore pro

fatu IN 529. supplice fatu 1 362. 

comprendere fatu G 467. per similes 

fatus G 397. dociles conscribere 

fatus IN 444. 

feriari:iuuentusrortior emicuit, ueluti 

feriata maneret E 29. 

ferens nuntians G 1444. — confesso 

rae fero uultu N 294. se ferre per 

urbes G 1288. se quaque ferant 

H 90. 

festinus ccdere terra G 1434. 

fbula: (Iris) propria est quae fibula 

nimbis S 8. 

fictilibus deis I 101. 

fictos cultus I 115. 

fidamine (?) corrige delictum Sen 83. 

fidentem proferre gradum IN 151. 

fideutior 1 558. 

fides: fidis certae IN 298. 

fidit nullo in auiûre N 682. curuo 

nec fidit in arcu IN 57. 

.fiducia nulla meis data est iussis 

I 116. 

figuram doniiiii formando lon. 55. 

fieri: ne uultur aut coruus picaue iii 

cscis fiant L 82. 

fimbria N 433. 

firmamenta fidei E 955. 

fiiie factorum quieuit G 40. 

firmant donandam muncre I 659. 

fissilibus rimis G 253. 

flammatum lumen noctibus praestet 

oliuum L 224. 

flaiiTat ebaos sulpura cum flammis 

S 105. 

florea gennina G 13. 

fluctifragô sub ictu lon. 39. 

fluitabat modico flumine G 299. flui- 

tantis ponti E 761. fluitantia corpora 

E 501. 

flujHineos rores N 4xiK 

liuii cynomyia panditur E 286. — 

cuncta fiuunt successu secundo IN 

37 L quamuis lluerent optatis commoda 

rebus N 529. 

fluorcs E 561. 

fodicat calcibus N 605. 

fomenta quae uires nouent I 657. 

fomes: uiroso ex fomite N 536. parili 

fomite G 676. nullo de fomite 

terrae uirga floruit N 471. 

fons: cauo de fonte E 101. 

forinarum ardor ut resrum natos proderet 

I 3>^9. 

t locutionum. 323 

formatur instruitur G 65. 

formula E 893. Genesis ut formula 

cauit G 1437. fixo seruatur formula 

iure G 1463. 

fornix: sub fornice uixit I 418. cauo 

sub fornice puppis lon. 53. 

forsam I 184. 

fragmina dentis si fuerint decussa 

E 853. ad singula fragmina ponti 

lon. 49. 

fragor fulmina torquet G 661. 

frango: fractus conmotus, mutatus 

G 153. 

fraudigeris suadellis G 114. 

fremant leges E 91. 

frendebat furor in lonam lon. 86. 

frigente metu G 96. frigentibus spiris 

G 74. 

fructus uid. fruges. 

fruges quintae decimae centenae uid. 

quintus decinms centenus. 

Irustratus uirgine pacta G 957. 

!uco nullo extinguit semina E 614. 

iugacem ne reddat ero D 108. 

fugitare E 422. 

fulchri cubilia N 49. 

fulgidus E 1067. fulgidus ore uesper 

^H 68. 

fulgurant montes D 237. 

fundamina propter IN 168. fundamine 

('}) Sen. 83. 

fundos tris ^jaw?-2?wos, 'propagines G 

1221 1227 ii. q. 7iuO-[jl3V£?). 

rnrantur lumina G 1213. 

fundo: legio se fudit per urbem 

IN 70. fudit ab aluo Beniaminum 

G 1092. fundere sternere E 85. 

fuso pectore prorepere G 109. fuso 

tractH G 278. fundere caestus 

cruore S 18. 

fungor: iuuencos enormi pondere 

functos E 916. 

funera leti E 296. 

ruscabant cuncta tenebrae G 4. fuscata 

per aetliera E 416. quos crimina 

fuscant E 1246. quem somnia 

fuscant L 75. fuscare nomon domini 

L 23C>. 

fiit.pro imp>. sines G 2()9. non credes 

E 954. non sumes E 9()4. etc. 

/ut. quartae: saeuibo ]\[ 20. 

gabata: in gabatis caelato ardcntibus 

auro N 145. 

21 

=

324 1 11 (1 e X u e r b o r u iii. 

gallica ledimita papyro Sen. 23. 

gaudens seruire G 910. sensu jjâudente 

G 948 

gemescat G 727. 

gemina ira G 1138. 

gemmae signantes nomina tribuum . . 

singula nobilibus signantes nomina 

gemniis E 1095. 

gemmantes flore Coronae H 70. 

generat dominus lunam G 15. femina 

si puerum gencrat L 38. generant 

tormenta E 304. 

genitale solum E 933. 

geiitiles uiros D 104. g. deos I 95. 

g. cultus IN 582. gentilibus populis 

I 112. gentilia^tem])la J 290. 

g. sacra IN 491. g. idola N 725. 

germinis usus sublatus G 671. gerniina 

parere E 32. gornnna natarum 

E 98. florea gennina G 13. 

cf. D 116, H 101. 

germinat inde suboles H 170. 

gerundium: domini forniando tigurain 

lon. 55. haec ubi dicta dedit 

cunetisqueoptandopoposcitIX479. 

gesta sua G 1063. 

gigantes X 393. IN 

IN 415. 

431 gigantum 

gigno: genitura semina 8 44. 

girus: reluctantes inpellere peetore 

giros lon. 45 

per glauca salsa 

uid. goerus. 

G 272. 

glomerare uarios modos I 331. 

gloria uentorum lon. 35. 

goerus: in goerum sinuata mola D 119 

uid. girus, 

gradum inferre uel sistere 

E 12C)l. tidentem i^roferre 

IN 126. 

contra 

gradum 

gramina pascua G 852. lierbarum 

gramina H 101. rident graiiiiiia 

D 116 cf. G 13, 1250. 

granata mala N 330. 

grandia eomiiioda G 1027. g. dona 

G. 1074. grandia reddens maiora 

E 764_. per grandia tempora 582. 

— solito de nomine grandior exit 

G 583. sis grandior actu N 225. 

sit laeto grandior actu G 420. 

grandior aeuo G 867, L 191 

299. grandior aetas N 8 grandior 

poena N 454. 

grassor: 

gratatur 

grassatum damnat 

studio E «19. 

G 358. 

^ 

gratuita farra G 1426, 1461. 

grauidata coniunx G 790. 

graues urgentur pondere muli G 1344. 

grauatos uultus M 233. 

gressibus nostrisgentes subiecit (deus; 

IN 566. 

gustator mortis amarae Christus Eu. 61 

gustus non sumpsit aquae haustus 

I 317. 

gutta: incensum et guttam G 1365. 

habuit lias uoces et talia uerba locuta 

est M 301. 

hactenus haud S 4. 

hebetat mens D 187. 

heia age E 1275 IN 17 220 I 271 

S 85. heia agite et E 1000. 

herboso in gramine G 1119. 

heremus passim ut L 2*^1. 

liic: haec ^locustae; deinde necantur 

E 338. 

honoratis precibus ambit prophetaiu 

N 582. 

horreo: stridens labor horret ab altj 

lon. 4U. 

horrescunt IN 251, 

horrificam noctem E 1118. 

horrisono de sidere G 661. rugitu 

horrisono I 548. horrisono fremitu 

I 626. horrisonas uoces E 357. 

hospita: solet utilis arbor in siluis 

latitare uelut hospita S 33. 

liostica milia N 235. 

hyacinthina fimbria N 433. 

hymno melodo D 151. hymno peritus 

chorus Eu. 75. 

l)3sui)i granien E 401 N 478. 

iaceo: iacens ingenium H 6. terrae 

iacenti G 125. 

iacio: fulgura iaciunt ignes E 308. 

latices longe iaciunt eiciunt E 553. 

iaspis E 1100. 

ideni islN 224 al. lon. 25. 

idola E 757. 1012, L 296, D 6

in: in tantum iit E 1327 I 172. in 

et Jocutioiiu ni. 

totum M 347, — pecus manere (?) 

j 

\ 

longa in deserta praecipitur E 737 ' 

uid. minare. pecora et natos : 

percepta in rura relinquant IN 26 | 

cf. sub. — quaterdenos uixit captiuus 

in annos IN 585. insuetis i 

postrema in tempora uotis fit '! 

pater G 706. ter quinas in ulnas | 

pontus mqjites superundarat i 

G 318. dominus in astra celsus 1 

D 191, castus in amplexus G 945. l 

haec odio in gentes mandant 

populosque patresque IN 495. 

Iridis in nomen S 8, — nocturno 

in tempore N 590, I 304. irae in 

tempore D 139. omni in tempore 

Tjelli D 76. septena in luce diei I 

b>^\. in occiduo tempore mortis G 

124. quaterdenis populus bellator 

in annis N418, bis ternis in annis 

seruile iugum patiatur E 790. 

femina, si puerum generat. septeno 

in lumine sordet L 88. — si 

sincero in pectore mea dicta sumpseris 

E 564. in antro abscondit 

G 1084. paterna in plebe creatum 

E 826. indeptas uelut in uenatibus 

escas G 880. uestem in sanguine 

tinctam G 1167. cum in unda 

soluisset lentem G 810, cano in 

puluere soluit IN 225, relabenti 

in aequore decrescit pontus G 298. 

flamma solis sit librato in pondere 

IN 347. — in ow.; Aegypto positis 

in Aegypto E 585. 

incanduit ira G 147. 

incensum cum ture N 438. incensum 

et guttam G 1365. 

inreptum opus I 368, iter incoeptum 

IN 480, 

incoctos tosta fornace penates G 994. 

incomitatus E 1286. 

inconcessa prius praemia G 1482. 

incurro: ne forte bis unum incurras 

lapsum Sen 79. ne rursus incurrant 

numinis iras I 268. 

incus: nummi siijnata incude notati 

G 1430. 

incutiens rupi uirgam N 498. 

indeprensa flamina uenti D 25. 

index: indice signo IN 68. 

indic. pro com'. cernainus. sipoteruiit 

G 1157. qui reserat etqs. E 208 

I infinitiuKS 

i 

'' 

; 73. 

I N 

! uiro 

I somnia 

I qua 

: iiiflectere 

325 

al. — indic. 

G 269. 

pro imp. infers 

indiro: uiri quos omnipotens 

indicit opimae N 652. 

terrae 

indigetans patrium numen lon. 

indeptas escas G 880. 

62. 

j informis 

I hcremi 

indiscreta mali facies L 92. 

indo: inditur populo pensio G 1462. 

inditur cura sorori E 68, inditur 

his ludas praeflcitur 1 8, 

induco: tempore quo tauros campis 

inducat arator, H 92. exitium inducimus 

urbi S 78, hiemem cum 

induceret aer S 5, 

indumenta pedum D 42. indumenta 

lauantur N 163. 

induo: induitur per coUmn circulus 

auri G 1291, 

indutus tristes deponere E 1253, 

inexhaustos dolores E 290. 

infans: quartus es a primo partus 

mihi, quartus et infans M 162. 

meus infimus infans M 326. — quamuis 

sis carus et infans M 350. 

infectus: infecto anno nemo nouam 

nuptam eliminet D 117. 

infecunda G 788. 

infero : leo sese arduus infert N 688. 

si discrimina casu sint inlata E 

815. inferre gradum E 1261. dubios 

inferre cibos adponere E 380. 

escam his omnibus infers infer 

uel inferes G 269. 

inficio: infecto perfundit melle fluores 

E 561. infectas sordes E 733. 

pass. mandier G 1303. 

miscerier E 250. moderarier I 415. 

iufbiititms post tierba hortandi al. 

uid. mando moneo iuipero do 

facio eflficio al. 

infit: uates ingestu spiritus infit lon. 

talia postquam 

592. dum talibus 

nuntius infit 

infit IN 134. 

qua uiderat infit I 512. infit 

soluero I 337. sese germanum 

fnitrilûs iniit G 1414. uox 

se rex infit esse deum procerum 

E 141. 

coUa deo E 1036. 

liiflo: infiata resonabat nare soporem 

lon, 54. 

heremi liarenis D 1. informes 

terras D 37. informes heremi 

per agros E 186.

326 I n d e X u e r b r ii m 

infringo: infraitus 

H 179. 

nmrnmrat aether 

infusco : qui contingit corpora functa. 

templum infuscat N 482. nê gentem 

infuscet inanem D 127. 

ingerit se E 1291. 

ingestu spiritus lon. 73. 

ingrauat liaec dictis G 1337. cernitis 

ut me senectus ingrauet IN 52.'». 

inliiant astra pios uultus Eu. 6. inhians 

pulchris armis G 482. 

inhibeat reserare N 591. 

inhospita donms S 128. 

inmensum dicta dura gementem N722. 

innmnis donis N 126. 

innocuis fratribus mlaesis G 1490. 

inoifensa dei maneat si gratia legis 

IN 475. 

inops natalis 

harenas E 

E 342. 

H 20. 

231. 

inopis heremi 

ex inopi lecto 

inpendo: tu uero, omnipotens, priuato 

munere largus erga hominem. 

manibusque tuis operisque 

inpendens . . H 144. 

fauore 

inpensa medendi praestanda L 60. 

imperitans uatibus proflare IN 144. 

imperat acciri E 08. imperat depromere 

N 496. imperat moneri 

N 716. 

impete hiberno S 62. 

inpete dextra I 550. I 701. qui inpete 

sensu oderunt te, summe sator j 

N 236. 

inpono: inpositum illi non uoluit rex 

aetheris G 441. — imponere iurandi 

iura L 145. — inposta G 

1374 IN 578 L 2. 

inportant Pliades imbres H 69. 

inpulsans iiitre])at lon. 58. 

imputet ipse sibi nec casibus imputet 

ullis 8en. 82. 

inriguo sonmo G 34. inriguo fietu E 

1250. inriguo de gurgite G 728. 

inriguos put.'us (t" 838. inriguos 

amnes I 635, - uiuis inriguus 

repleuit undis N 567. 

inserta uerbis meis nulla sunt aenigmata 

N 293. 

insisto: si testae luciferam narem 

insistes S 161. 

iiispicit rogiintem X 642. inspicicns 

intelUgens G 26. 

in^ligiuis iiiigvarr sonem G 1420. 

instinguo: instinctus dx)mini sententi;, 

E 651. 

insueto marito G 86. 

intectum corpus D 81. 

intempestiuus imber H 176. 

intentant dextras I 625. 

inter: timide inter corda locato ter- 

rore d-i E 36. 

interdum interim S 73. 

intermicat auro iaspis E 1100. 

intercursantibus gregibus G 452. 

intimat haec dominus L 96. 

intimus maris exter lon. 101. 

intonat deus IN 17. 

intonsi dumi 1381. 

intra: septem quot natos intra sir 

retinet (mater) M 47. 

intuitus pios conferre E 119. 

inuisitata prius E 315. 

inuro: Matrem cuius cultores infami;-, 

turpis inurit Sen. 8. 

iubeo: omnipotens uertere in 

signa iubet uati N 751. 

luga sidus H 70. 

hosten 

iugalem tuam S 85. iugales eqîd 

E 495. 

iugera liras S 58. 

iugo: optatori quaesita iugatur 154-1 

uotis iugatis I 505. 

iunctim G 373. N 14. 

iungo: admotus toto se corpore iungjt 

I 176. iuncti leti tempora metitu- 

G 1492. iungere corda deo E 379. 

iungere uela L 214. 

iunior — anterior G 1297. iunior ter 

quinis annis G 202. 

iurandi iura inponere L 145. 

iuro: terram, uatibus iurata quae 

fuit I 109. — iuratis dicite uerbi-i 

IN 62. 

iuratio G 723. G 855. E 906. 

iurgia: ne genitor contraria iurgia 

ferret I 293. 

ius est G 212. 968, 1044. E 802. 

L 78, N 170. 653. D 263. iii-> 

(est) G 243. ius est. ut E 92o. 

uid. fas est. 

iuste sumere (hi matrimonium) legitime 

E 807. iuuenale fas S 51. 

iuuenem iuuencura I 294. 

labascit IN 268. 

labium: litoris inlabio lon. 23. 

labores patrios seruarej9raer7mG132":.

laborat uox horrenda G 627, 

labris fictilibus N 55. 

lactat uoluptas G 234. nisi me lactasset 

femina I 587. lactare ad 

secunda gaudia G 564. 

lampada solis nom. E 248, 550. — 

lampade solis E 602. conspicuae 

lampade fiammae E 1314. — lampadas 

I 399, 604. 

laneinat E 914. 

lanigeras bidentes E 126. pecudes 

E 1287. Eell. 11. 

lance aequa E 1060 c/. E 562. L 

153. IN 455. 

lapis: pedis offensi lapidem uitare 

secundo Sen. 80. 

lapidosa mala N 329. 

lapsarent moenia I 27. 

lapsus: ne forte bis unum incurras 

lapsum Sen. 79. 

larem pecudum H 96. 

largitor opum E 152. 

latitare S 33. 

lauacrum: arca uenturi facies monstrata 

lauacri PI 188. 

laus : mercedis laude secunda G 1431 

pueri pro laude precatur G 1392. 

laxare poterit uadentem dimittere E. 

811. laxauit cotibus amnes I 635. 

si . . aliquis laxauerit artus morte 

obita N 85. si laxarit croceam 

undam L 112. si laxarit membra 

conceptae puellae L 45. uirgam 

laxare manu E 192. uentres laxare 

sagina N 355. 

legifero libro IN 19. 

legio E 186 N 421. IN 70, 132, 

146, 389. legione IN 367. E 12. 

legiones E 703. legionibus N 188. 

lembos leues S 153. 

lenta quies IN 115. E 632. otia lenta 

E 375, 969. J) 63. 

lentigrado agmine G 1064. 

leuis: temporis leuis ignes M 90. 

leuis halitus (turis) E 1123. leue 

olentia tura G 1364. 

leuo: de fraude leuas cunctos E 1297. 

exiguis celsa leuat dominus I 243. 

causam nauemque leuantes lon. 77. 

leuigata artifici manu E 787. leuigatis 

frondibus E 1076. 

lex: legis formula G 362. 

libamina IN 277. 515. I 526. 

liber: caeli pansus liber H 40. 

. 

e t 1 c liti num. 327 

libo: gregibus pastores libabant latices 

G 939. urbs oras Cilicum 

contra libatur loppe lon. 24. 

libra antemnae lon. 81. 

libramine laterum S 153. 

libratur loppe lon. 24 uid. libo. 

licentia facta ut carpatis iter E 182. 

licet scire G 968. licet placuisset 

G 893. 

licitata farra G 1327. 

lictore immisso G 689. 

ligurius lapis E 1102. 

limbus: arcum purpureo et uiridi 

limbo signantem nubila S 7. 

limata ora E 215. 

limosis faucibus lon. 89. 

linea sanguinis G 1140. Sarra iuncta 

deducens linea sanguem G 965. — 

tertia puniceum signet cum linea 

mundum IN 24. 

lino: Unuit G 254. 

linquo: terrenos actus linquit Eleaarus 

IN 580. 

liro: iugera liras S 28. 

litigium E 828. 

liuida mendacia G 75. 

locauit dominus caelum terramque 

G 1. locatus in castra E 1134. 

terrore dei inter corda locato E 86. 

longinquos dies E 1019. longinqua 

frumenta G 1309. 

longior quinque annis G 201. 

loquellam dicere E 201. 

loquesco: mortale genus, cui lingua 

loquescit M 311. 

lubricat angues in spiras G 21. 

lubricus oceanus uentosis undis 

E 1030. 

luciferam narem S 161. 

ludentem niuea cernit cum coniuge 

uatem G 829. 

lugubre gemens N 539. 

lumina solis: redeuntis lumina solis 

N 729. priniique adspectat lumina 

solis G 51. septima lumina solis 

G 273 G 306. prima ad lumina 

solis N 185. terno bis lumine 

solis E 1064. (cf. septena in luce 

diei I 581 prima sub tempora 

noctis G 534.) dierum lumina 

decies septena maestitiae dedit 

G 1486. 

lunaris circulus IN 348. 

lupas inmundas I) 106.

328 i n d e X n e r b o r u iii 

luctainine nullo L 17"). 

luxuriat nianus ludaea N 724. 

luxus noxalis L 124. luxus corporeus 

X 69. luxus feniineus L 212. 

hixu nocentem L 207. licito luxu 

G 647. foedare iuuentam luxu 

quo .ênitura semina frustra uocant 

S 44. omne genus luxu genus est 

S 49. 

maculosa propago L 208. maculosa 

decerpere J 493. 

madesco: maduit G 162. 

mage IN 192. (ju(v mage E 27. H 64 

H 124. 

magis potiiis G 444 G 766. — magis 

conspectior G 1126. 

magitjtros graues pueris IN 445 

niagistra: legis discribit iura magistra 

IN 279. 

magnificus senex G 597. 

magne deiis M 805. magne ducum 

IN 560. 

Magi Eu. 22. magorum canore E 274. 

Chaldaea coiiors E 284. 

maiac ohstetrices E 32. 

maius magia G 1075. 

male praeceps I 226. male praecipiti 

perielo I 132. 

maledictus doniiiii al) ore G 418. 

malesuadis populis I 112. 

maligni temptantis sancta E 405. 

maiicipe te L 187. 

mancipet si cjuis domum L 243. 

mando te pergere E 159. mandat 

constare G 1278. m. consistere 

I 214. m. abscedere E 291. m. 

praecedere E 652. m. procedere 

N 728. mandauit cuncta crescere 

G 23. mandarat praelari lon. 14. 

mandatur Sarra dicere G 433. 

imperio doniini mandantis E 232. 

spiras mandare morantes lon. 43. 

liaec odio in gentes mandant 

populosque patresque IN 495. 

mandere G 1049. 1257. E 384. 

mandunt (locustae) E 835. fest() 

mandenda die E 629. mandenda 

feris E 971. ex mandente prodiit 

esca I 567. — mandier G 1303. 

maneo: p^jcus longa in deserta manere 

(?) praecipitur E 737 uid. 

minare. 

maniplis E 1023 IN 370 I 322. 

maniplos I 500. — maniplos 

(farris) uincire G 1130. 

manna E 620 IN 117. niualis manna 

IN 52. mannam D 39. manmim 

caelestem E 607. mannae minulai 

N 347. 

marcente somno N 360. marcentia 

pectora I 669. 

mater: decerpit uirgas rupto de corpore 

matruni G 982. 

maxillam aselli I 628 uid. Maxilia 

maxillae in osse I 636. 

meatu fugiente I 637. 

meabat deus super aequora G 3. 

medentis cura E 831. 

meditans E 352 N 496. 

niedium: uiae medio G 1011, 1345 

E 80. 

mela mala S 136. 

mellitos uictus G 79. mellitis faucibus 

G 85. mellita sicera L 25. 

melodo liymno D 151. 

membratim M 46. 

mendoso in astu E 908. 

mendum mendacium L 143. 

mense nouorum E 977 IN 122. 

mensura non debilis L 193. 

mensuret iugera agri E 891. 

mentior: nec sors mentitur lonam 

lon. 64. — mentiti iuuenci membra 

E 1161. mentito munere G 954. 

mentita formidine IN 234. mentita 

numina I 128. mentitos 

deos E 151. 

mereo: prima puer meruit qui Inmina 

uitae G 1177. meruerunt fauorem 

E 40. 

mereor: laudanda meretur I 639. 

mergendis corporibus data natura 

S 160. 

]nerx merces: mercem uariam G 980 

(c/. G 952). quaesitae ad praemiu 

mercis N 99. quis est ea captio 

mercis S 152. 

ir.ergunt uestigia IN 89. 

mersant in sangnine E 402. 

met: mihimet IN 435. teniet PI 11. 

nosmet IN 533. uosmet D 17. 

in semet E 649. 

meta: elementa suis nescia currerc 

metis IN 349. 

meto: metantes castra I 369. metat;i 

castra E 1134 IN 4 al. metati

terminus aeui G 545, cetera nietata 

IN 451. metato uersu L 84. 

metitur wtellegit G 33. r/21. 1168. 

— metitus tempora leti G 1492. 

metitus membra uiri E 110. 

mico: strincto mucrone micanteni 

X 613. mucrone " 

125. 

niinimo minori G 890. 1310. 

micantem 

et locutionu iii. 329 

IX 

niinisteria diua ministri S 29. 

ministra: manus uitae ministras H135. 

minare pecus longa in deserta (manere 

lihri) E 737. 

minutal mannae X 347. 

mirificas inter flammas E 1067. mirificis 

modis E 1083. 

miscit (?) L 67. 

miserator N 111. 

missio et data libertas L 172. 

mitescat G 249. niitescunt iurg-ia 

E 914. 

mitificet IX 116. 

mitificus G 1005. 1061. mitificus 

uates E 258. mitificam pacem 

X 298. 

mitram oblaqueare lon. 44. 

mitto: quo se cuncta tribus miserat 

X 753. 

moderamen amabile Sen. 65. — 

(populi) moderamen agebat D 281. 

qui moderamine teneant terras 

G 1319. patrio moderamine G 

1436. moderamine astrigero G 1012. 

moderamine suo contentus G 499. 

moderamina Sen. 66. rector moderamina 

liquit I 476. 

modi uariati : quae liostia ferro icta 

cadat sanctamque dei determinat 

iram E 1112. quid si capessit aut 

societ sese E 15. 

modulamina digna deo cecinit uates 

1) 279. 

modulatior ales 

nKululatur silua 

S 113. 

sibila ramis X 699. 

niodulis pinnarum prope nubila pendent 

S 47. 

niulimine cebni I>> 300. 

molle pecus G 697. 937 E 913. 

molles bidentes E 100. molli de 

grege L 49. agnus toto grege 

mollior E 383. "mollia terrae II 

121. 

monet uisere G 897. condere G 1159. 

me precari X 672. moiietur mcr- 

I IX"^ 

; cunctis 

I 

\ monumenta 

I 

sare E 43. rnonetur fundere E 198. 

monitus uidere M 101. 

dei atque inclita iussa 

N 275. legis monumenta et iussa 

N 473. numquid parua dedit 

monumenta Phagorus '? 

493. sub pestiferi quondam 

monumenta Balacis IN 554. bina 

ducum monumenta (momenta?) 

I 363. 

mora: nec mora cum G 743. E 296. 

N 308. 

mordicus: illos bestiae mordicus uorabunt 

D 243. 

mos: somnia more capis lon. 59. 

mortibus conductis IN 538. 

moitale tormentum gerunt exitiuvi 

adferens IX" 156. 

mortaria E 1087. 

mortiferos reatus E 1299. 

multimodum cibum parauit D 215. 

multimodo uerme E 627. multimodo 

partu G46. multimoda pube 

N 523. multimodo fructu L 269. 

multimodae gentes L 138. multimodos 

reatus G 230. multimodas 

pecudes G 836, E 988. multimodas 

uoces E 1201. multimodas 

acies I 278. multimodis frugibus 

E 153. 

iimltus: multa fossa E 870. 

multum misericors P] 764. multmti 

grauiora G 179. multum patulis 

diuisa rimis (tellus) D 161. multum 

gelidis scatet fiuentis X 560. 

multum peccauit plebs E 1156. 

nmltum precatur E 1253. multum 

genitore maerente L 16. multum 

dolitura I 435. nmitum tolerata 

sitis X" 347. multum pauefacta 

asella X 614. si multum sedeas 

Sen. 59. 

mundana reliquit I 474. 

mundificum (est) E 386. 

munificos menses S 126. 

munibat G 294. 

murmurat te un

330 

narrauit dixit G 106. narrauit fontern 

nominauit G 576. narratur appeUatiir 

G 12. 

nascentes mergens E 45. 

natalis (diei) inops H 20. 

natatus plausibiles E 57. 

nec non N 768. nec . . nullus — nec , 

ullus H lUo. 

nectant quem crimina G 1408. necteret 

foedera G 863. 

nemorosa cubilia IN 236. 

nequeat ne lerre laborem ne reciiset? 

G 1311. nequibant G 670. E 

492. 

nescios ante sibi ritus I 404. 

nigrantia nubila I 242. 

nihilum mentitus G 694. 

nil territus IN 392. nil turbidus 

G 1018. 

nimiuni metuens E 1172. omne quod 

est nimium contra cadit Sen. 52. 

nimium sapere stultum facit Sen. 

63. 

niualem adipem G 145. 

niuoso textu E 1106. niuosae uestis 

G 1432. 

noctilucum lumen H 84. noctilueis 

lucernis E 1089. 

noctiuagus adulter L 2u0. 

nodo exutus erili E 795. 

Qomen posuit loco I 289 

I 125. G 851. plebem, 

. 

I n d e X u e r b r u iii 

cf. S 89. 

ludaeum 

quae nomen habet E 360. monte^. 

Araratum qui nomen habent E 

323. Iridis in nomen S 8. uillarnin 

noinine dominusLeuitas priuat IN 

423. nomen dei numenque I 252. 

numenque tuum nomenque Eu. 9U. 

nomismata G 1368. 

non ne L 123, 125 al. 

noscere nosse: se docet nullis fraudatum 

noscere nunmiis G 1378. — 

consortia seruae noscere G 565. 

ut uetitum natarum nosceret usum 

G 674. — cautes sit perpetuae 

testis noscenda lidei IN 570. Segor 

inde loco nomen uox barbara 

nouit S 98. 

noscitat G 883. G 1391. E 1319. 

I 585. causas noscitat (?) E 

698. 

notio cuncta perit E 5. 

nouales inter medias (r 1131. 

noualia E 89). 

nouat tellus diuersos reges E 4. 

nouorum mensis E 977. IN 122. 

noxalis flamma E 902. noxalis lusus 

L 124. noxale caput IN 206. factum 

noxale IN 453. N 730. rimen 

noxale E 824. nil noxal. E 

835. malum noxale G 68. noxjtiia 

poma G 97. zelum noxale G 435. 

noxalis ausi G 443. 

nubs clara N 239. nubs fulgida E 

1062. 1262. 

nudo: si mendoso fallax nudatur in 

astu E 908. nudatum (sc. aqu.aj 

transmeat amnem IN 97. 

nullos deos uanos G 1084. nulloriim 

numina diuum lon. 50. — luxu quo 

nullae nuptant animae S 45. — c im 

iuga nulla forent nec uomis nullus 

aratro H 103. 

numenque tuum nomenque Eu. -'0. 

nonien dei numenque I 252. 

mimeralia. distributiua ])ro cardinalihus 

frequentia: e. fj. sept-na 

discrimina G. 171. decies sept^.na 

crimina G 181. ter quinis anuis 

G 202 al. — quintae (frug^s), 

centeni fructus, decimi fructus 

uid. fruges. 

numeros euoluere linguae doctiloq lae 

I 26. 

numerorum permutatio: qui habu-re 

in collibus arces aut coluit ualles 

IN 368. 

ubdura (?) corda S 165. 

oberro: luxus noxalis non obei- ret 

L 123. 

obeo: cunctis obeuntibus 

morte obita N 86. 

G l-' 

oblaqueare mitram lon. 44. 

oblido: pedem senis oblisit N 60' 

obliquus: acrius obliquus sociis 

319. obliquum in hostem E 5 

N 422. N 750. obliquo agm 

IN 239. obliqui fremitus N 5 

obliquas arces I 3(J. 

obrizo auro Kell. 10. 

obstipum caput G 778. obstipa ' 

uice N 248. 

obtentus: urbes obtentu posita> 

cardine terrae IN 406. 

obtutus: regis ad optutus E 16U. 

obuersus et instans N 600. obu- 

Bellisephoni E 419. obuerso 

IN 

03. 

iue 

30. 

rsO' 

d&

cardine N 187. obuersos locat 

G 128. obuersis aedibus G 173. 

obunco ore miluus L 33. 

occa: quae conspersa solo nondum 

deprompserat occa E 318. 

occiduus mundus I 582. sole sub 

occiduo G 558. occidua lampade 

solis E 602. sub occiduo luminc 

G 91. in occiduo tempore. G 124. 

occiduo sub tempore tenqwre mortis 

D 287. 

occipio: cum uertere terga occipiat 

IN 235. 

occultim IN 42. 

occultum occultim? N 164. 

odio acerbo ranae congestae soluuntur 

putredine E 281. 

offero: se oifert E 87. se commiiius 

offert E 133. 

oleo: leue olentia tura G 1364. 

olido cum turbine G 662. 

olli iUi E 197. 

olympus pro caelo passim ut E 944. 

E 1148. D 39. H 126. olympi rex 

G 922. 

omnis: misit in omnia M 128. 

omnigenas pecudes G 246. 

oiiinimodis G 438. omniinodis grcgibus 

E 304. 

omnipotens deus G 107, 921, 1079. 

N 585, 652, 750. IN 471, 553. 

I 393. H 142. deus omnipotens 

S 1. oinniputens dominus lon. 11. 

omnipotens genitor H 8. 

onero: quae super {sc. corpora) onerantur 

saxa IN 360. 

onychnus lapis E 1103. 

opifex r.Tuin H 121. opifex Adam 

G 64. 

opimo: Geon Aethiopas opiinat G 61. 

oppositi collis G 657. 749. 

optatori quaesita iugatur I 544. 

oracula: ad sancta oracula N 183. 

diuina oracula N 257. sanctae 

oracula legis IN 490. sancti diuisa 

oracula templi IN 514. 

orat deum G 1070. oratur deus 

G 427. 

orbes anni G 211, 315. 1271 

I 641. 

orsa passim e. g. orsis insignibus 

E 727. pectoris orsis E 681. 

ostensa carne E 914. 

ouaiiti sensu E 163. 

e t 1 c u t i 11 u m. 

pabula flammarum G 749. 

paciferae oliuae H 192. 

paciflcus G 601. paciticus uates G 

703. pacifico uati G 862. pacificam 

uitara E 264. pacificas pei 

aures E 173. pacificas acies N 514. 

pacifica uerba E 1321. 

paenitet: non erit in culpa quem 

paenitet ante fuisse Sen. 85. 

pagina sancta E 1200. caelesti ex 

pagina E 1236. sancti pagina libri 

E 1240. pagina legitur IN 568. 

palpat animos IN 79. palpant E 1238. 

palpabat amore G 808. pecus 

palpauerat undis G 937. palpabo 

E 1006. palpanda sit E 935. 

palpitat antemna lon. 40. 

papa : ad Leonem papam H inscr. 

papulas arentes E 302. 

papyro molli redimita gallica Sen. 23. 

parasceua E 629. 

parili fulgore G 621. parili fomite 

G 676. parili cum tempore G 

1274. pariles columbas G 529 etc. 

pars (uiae): in partem conisa fugit 

(asella) N 602. diuersa in parte 

uadentem (asellam) N 631. 

particip. praes. pro perf. : inde manum 

sinibus condens candore niuali 

protulit E 196. diuidit ablatas 

tantis pereuntibus urbes gentibus 

IN 405. — expleuit ouantes expleti 

ouahant G 1306. — natura mergendis 

eorporibus data S 160. 

partibus primis quos ediderant maiae 

E 353. 

pascha D 61. IN 117. paschae E 372. 

pascha sacratum N 167. 

pascit pasiitur G 611. pascere pasci 

G 24. iietito se pascere ligno non 

timuit H 160. 

passus: acinus in passum concretus 

N 77. 

pastores lacob ciini filiis G 1444. 

pastus epulas ii sll. 

patescunt D 45. IN 482. patescen.?. 

rima I 63*). 

pedisequis suis E 58. 

pcllicula ueretri L 41. 

peluem I 305. 

pendeo: quae pinnaruni inodulis prope 

nubila pendent S 47

332 I ii tl r X 11 e r b r u :n 

pensio quintaruin frug-uni inditur 

populo G 1462. 

penset dona >suo pro uulnere E 854. 

pro hospitibus pensabo dolorem 

S 55. 

pepones IS 357. 

per: domini per iussa mssis N 179. 

long-a per ulnas ter centum G 

255. per castra luit I 537. — 

terra datur lectae per saecula plebi 

I 110. per festa E 377. 

perago: uid. pergo. 

perang-usto calle N 611. 

perceleri meatu G 313. aestu G 129. 

percongrua signa nostris uotis IN 565. 

percupiunt E 265. percuperes N 214. 

percupiens N 515. 

percurrit pia iura deus L 235. 

perditibus aruis N 395. 

perdocuit notio X 17. 

perdociles seiisus E 1126. 

perdolesco : ubi perdoluit N 616. 

peredo : quidquid tiamma peredit 

E 902. 

pererro : (cornipes) campo perrerat 

jM-riurir ] 17. 

pergo : urdo suos pergat cursus M 

236 saecula cursus saeua suos 

peragunt M 356. 

pergrande talentum I 723. 

perliquidus X 551. E 1033 (A) 

perlucidus E 1033. uitrea perlucidus 

unda X 551. 

permaduit uellus I 305. 

permiscet Aodus terribilis tubae sonitus 

I lt^7. permixtis quaestio causis 

I 5SS. 

permouet ira E 10. 

perosi socium I 571. 

perpete fatu E 752. in perpete uita 

L 240. 

perprtuum a(h(. J) 204. 23-'?. 

perscribere: summa dierum quae mundo 

perscri].ta fuit D 8. 

perseg-nis E iil9. 

persica (mala) S 136. 

perspicit mdit IN 126. perspexit G 

1316. perspecta somnia G 1139. 

perspiciens uestem G 1168 al. 

persto: sat perstat Eejl. 12. 

perstrepo: ne perstreperont Chananni, 

populum nulhk uirtnte iuuari 

X 413. 

! pocuhim 

; uestit 

I planescunt 

I platea 

' plorabile 

, polenta 

' peruigili 

I 

' serua 

I phalanx 

I pictura 

i 

I 

' 

: politis 

^ poUine 

' 

: popularis 

pertaesus crimina G 229. 

pertecta uariis figuris sidera H 66. 

perturbat luna lumine frontem H 82. 

peruigilem noctem durare E 990. 

sensu N 69. 

nerusta hammis I 21. 

pestifer gladius D 272. pestiferi 

Balacis IX 554. pestiferos litus 

D 225. pestiferos diuos D 258. 

peto: Micia matrem petit pergran(h3 

talentum I 723. concubitum de 

petit I 752. 

ludaea N 318, N 490. 

phalangem G 1442, phalansre IN 

196, 

phialae 

phalanges 

E 1087. 

E 8, 426, I 222. 

uhilosoplium fingis Sen. 

piacula admissa G 700. 

48. 

poli II 86. pictura inani 

' Eu. 87. 

pignora passim pro liberis: gerdtor 

fit pignore bino G 1296. — mutos, 

fabrorum pignora, diuos I 113. 

phiga negat uincire liquorem uinciilum 

IX 303. plaga qua mensis feiaina 

linum S 157, 

campi H 97. 

media G 639. 

plausibiles natatus E 57. 

Plaustra sidus II 70. 

pb-'bes lacobi D 198. plebs popvlus, 

passim e. g. E 359. 

riiades H 69. 

nomen h^co dedit I 125. 

phimo: si quis plumat ales S 113. 

i.his madis G 599, 

timebit L 283. 

E 583. plus triste 

plus terror quaesitus 

agit I 205. 

pochim: calix regis quo 

mitia pocula libat G1223. mixturus 

pocula G 1229. — pochim (?) G 

1410. pocla N 104, 215. poclis 

E 1150. 

poenas dedit quas fecerat I 19. 

putria yl. E 627. 

sensibus eifari E 205, 

polhce extenso Sen. 13. 

de niuea I 282. 

ponere partum G 115, 563. — postos 

D 21, uid conpostus inpostus 

repostus subpostus. 

pontifices JMoses et Aron E 254. pon- 

tificis dei JSMchisedech G 494. 

ira Sen. 49.

e t 1 c u t i n u 1 

porgit se ad austrum N 27. ! 

porricit in pelagus uitulum (focis dissolutum) 

E 1212. 

porrigit orbes G 211. 1 

j)osco : pro rege poposcit G 708. do- i 

minum poposcit G 1023. 

possidet ubi error lon. 9. | 

px)ssum: si quaecumque tamen potero 

solacia mittam M 344. 

postquam talia nuntius infit N 592. I 

postquam decertant IN 239. p. 

uidet IN 287. postquam lucifer 

se extulerat N 229. 

potens : paseha peruigili cum nocte : 

potens D 62. 

potenter H 114. Eu. 85. ! 

potis est N 291. M 327. I 

potus caelesti e gurgite I 638. I 

prae munere largo pressum dabit 1 

nauigium S 156. 

G 471. praecelso 

praecaue Rell. 

praecelsum altar 

2. ! 

j 

uertice H 77. praecelsa uirtute i 

E 1301. iugera I 35. ! 

praecerpere fructus G 66. praecerpere ; 

racemos spicasque I) 113. ; 

praeceps egit IN 501. 

praecepit mandatum iter E 223. praecipiens 

prorumpere uoces G 399. 

praecipiens cunctis inuisum uiuere 

monstrum G 108. femina praecipitur 

ponere partum G 115. praecipitur 

indere E 1108. praecipitur 

pecus minare (manere u)) E 737. 

praeditus annis G 1449. 

praediues G 57, 804. 1112. I 399. 

praedulce decus G 1201. 

praeduram cautem G 914. praedurum 

ferrum G 1159. 

praefari ('xitiuni lon. 15. 

praefulget D 51. 

praegelido cubili G 913. praegelido 

aluo G 503. praegelidi nimbi IX 

340. praegelidas auras N 28. 

praegrauis unda E 554. 

praolambit Euilam Phisonus G 60. 

praelucidus cf. E 1033. 

praemadida riuo oliui uasa N 136. 

praenatat G 550. 

praenubitur arca L 98. 

praenuntia corda G 881. 

praepinguis oliuae G 308. praepingui 

unguine G 254. 

praenete cursu E 1278. 

j 

| 

| 

; 

' 

j 

' 

1 

praepropero recursu IN 74. 

praeputium E 227. praeputia G 589^ 

1073. E 388. IN 112. 

praerorant sidera G 334. 

praesagant prophetali sermone N 262. 

praescius sciew6\-p. hospes S 15. praescia 

numeros euoluere linguae I 26. 

praes. pro fut: esse sines tecum escamque 

infers G 269. demitur 

E 821. sqq. 

praesento : qua te de parte praesentas 

IN 127. coram praesentet (uxorem) 

N 50. coram cunctos praesentat 

Zambrium N 735. se praesentat 

G 1381. 

praesto : pelles quae hirsutum fore 

praestent G 878. terdenos dies 

lacrimis praestare maerentis D 86. 

menses duo praestantur ouanti 

I 458. 

praesul E 91. 

praesumeret cur germanis commune 

decus N 273. praesumens 

E 880. 

praetego: caelum quodque supra praetexit 

astra D 153. 

praeter : fas nulli est quidciuam adiungere 

praeter N 717. 

praetimiduni famulum lon. 67. 

praetrepidant N 373. 

praetrepidus E 161. 

praetumida uirtute N 516. praetumidos 

sensus E 421. 

praeualeat quae causa tristior esse ? 

E 581. 

praeualida ceruice E 855. 

praeuaricatores E 1160. 

praeuelo : toga praeuelans pectus 

G 879. sacraria praeuelat lammina 

auri E 1073. 

praeuidus uates N 54. uicl. prouidus. 

praeuolat agmen fratrum G 1439. 

presbyteri D 189. 

presso : ut uestra pressentur sub iuga 

gentes IN 478. uinum pressare 

J) 111. 

prex pahnaruni E 682. 

primori in ripa IN 89. 

pristis: Dagona nomine pristim (?) 

I 708. 

priuato munere largus omnipotens 

erga hominem H 142. 

pro: obliquus sociis pro foedererupto 

IN 319.

334 Iiides uerborum 

proceris gen. G 351, 1108. E 43. L 

96. N 365, 471, 491. 762, IN 148, 

487. 576. I 181. proceri dat. E 

194. 1186. I 161. procerem G 416, 

AAA. 1280, 1305, 1348. E 477. 

E 647, 1270. N 167, 677. I 212. 

uid. procorum. 

proclamat femina G 1200. sese 

nec posse reuerti proclamat G 

1361. 

procubus ante deum G 704. procubus 

audit E 711. procubus orat N 

379. N 539. quae procubus oret 

N 584. 

procuruant brachia rami G 14. procuruans 

cornua G 608. 

procuruus prona ceruiue G 1052. procuruus 

uenerare deum I 239. procuruam 

rubum E 130. procurua 

inflectere colla G 1144. procurua 

ad litora E 434. 

procorum procerum G 493. 

proflarent pectora somnum I 669. 

proflare sonitus tubarum IN 

145. 

profugum se ipsius (domini) lon. 69. 

progenerat natum E 47. Sephora progenerat 

Gersamum E 114. — progenerat 

uictum E 614. 

progenitor E 518. 

^rolectat pectora facili fatu G 1397. 

prolectat reos G 1417. 

promeritus mala G 169. 

promittunt optima se pira S 136. 

promo : conposta sibi tentoria promit 

toUit E 1256. se promit ad auras 

G l^-MK promere gressus G 710. 

promere grcssus quocumque uelint 

E 292. promentes deo grates I 

341. uera promere I 565. promat 

munus ad armn L 93. farinam 

promat ad altar N 52. diues quae 

prompserat aruuia N 332. uirga 

prompsit nuces N 472. quod regio 

non promeret riuos N 493. uipercas 

acies })rompsit uiroso ex 

foinite N 536. sanie quae promitur 

aluo L 88. 

promptim G 98, 227, 70L 875. 944, 

1391. E 108. 922. L 2 8 IN 83 

152. N 234. 

prouus G 638. cum se ]»rona dedisset 

Sephora E 226. prona fronte G 

921. prona ceruiee (de maniplis) 

G 1133. 

E 681. 

fluentes in prona marus 

prope: Loth nutabat uinci prope iam 

S 70. 

propior culpae lon. 68. 

prophetali sermone N 262. 

prophetis /. I 209. prophetin I 215. 

propagans ueniam Eu. 71. 

prorepo : puer raptim 

annos E 72. 

prorepsit ad 

prorogo : gens quae longum prorogat 

aeuum E 725. uitae, Cjuam prorogat 

deus E 776. 

prospeculatur deus omnia S 24. 

prosterno : dominum prostrata rogat 

IudaeaI142. prostrata uiris sub 

fornice uixit I 418. 

protectio dei E 691. 

])rotelent 

350. 

elementa tempora IN 

protero : protrita 

cepit N 577. 

proterret G 1317. 

lazera iugum sus- 

])rotraho : quae per terram protracto 

corpore rnanant S 48. 

])roturbo : pax, quam bella protui-bare 

non queunt L 268. 

l»rouida pectora IN 181. 

[irouoluor : praedam 

prouoluentem 

lou. 89. 

prudentia Christus G 1105. 

]>ruinosos liquores I 307. 

l»sallit cantiea E 506. 

])ubentibus armis G 406, 851. pubentia 

gramina G 1250. 

oubescenti corpore I 588. 

pudenda cum lege S 41. 

lûei- S€rfw^

Tiutidiim maris interin sentinam. 

lon. 46. 

puto : secum putat quid sequatur G 

657. si summa putetur E 367. 

et locution iiin. 

qua quamdiu S 161. | 

quadripedes animae H 109. 

quaero : plus quam mortalia quaerunt : 

pectora student E 1229. terror 

quaesitus I 205. optatori quaesita i 

iugatur I 544. 

quaestio : pennixtis quaestio causis ^ 

I 588. 

quantis sit praeditus annis G 1449. 

i 

| 

quapropter E 1248. 

que te Eu. 82. que 

quasi : ecce leo quasi Maxillae per 

j 

auia regnat I 547. 

| 

: teque . . te . . 

i 

| 

pro ue uel neue IN 827 al. 

quia canderet G 432. 

quaque quacumque H 90. 

quicuiiKiue : si quaecumque tamcn 

potero solacia mittam M 344. 

qui : teinporis emensi. quo larobus 

Pharias uenit ad urbcs i. e.c quo 

E 369. 

quiesco : quieuit G 40. 19>^. 

quintas ex messe G 1282. quintas ; 

deportet ad altar L 222. quin- j 

tarum frugum pHUsio ]72. 

xeceptat liaec rursus uerba E 258. j 

receptet. quae fuerant transcripta ' 

prius L 239. castris receptat : 

orantes IN 308. tellus aures commodct 

et sonos receptet D 155. 

j 

' 

I 

' 

j 

' 

335 

recidiua impietas S 9. 

recondo : qui nobis domineris legesque 

recondas S 57. 

recordans G 869. 

rector rex G 1446. al. 

recurro : crimen ad auctoris merita 

recurrit E 901. nec poena recur- 

rat (?) ad maritas E 33. 

recurso : crimt^n recursat (A) ad auctoris 

merita E 901. lux recursat 

E 769. quotiens sacrorum cura 

recursat E 991. 

recutio : pedem senis ad saxa recussit 

N 608. 

reddo : dominus non reddit meritis 

pares reatus D 172. reddiderat 

deus jamulum quieti I 2. 

redeo: annis redeuntibus octo I 

140. 

redhibere reddere: E 879, 886, 903. 

al. 

rediuiua fuit caesaries I 704. 

refector generis populique II 186. 

referens ueniam terrigeno Eu. 71. 

refertus : ae'is praeferre gentem 

D 231. 

refugus pontus E 484. refugo iiiolimine 

I 225. 

E 678. 

artus laboris refugos 

refutat longe omnipotens refugas 

IN 553. cuncta refutet 

N 71. sordes refutat terra 

pocula 

L 139. 

cjui uentriloquos poscunt responsa, 

refuta L 196. 

reget sceptra G 544. sceptra regere 

E 91. 

regificis dapibus G 1237. 

rclatus : uerba locuturus domini dic- 

tanda relatu N 638. 

relaxo : dum deus eloquium relaxat 

N 617. 

relegat repetatque fauorem G 1228. 

renascor: multi renati H 189. 

renodat crinem I 681.

336 

renudat ferrum N 731. secreta renudat 

I 580. 

reparare saluteni iârare M 84. 

repentia terris H 109. 

repono : repostas terras N 380. terraruni 

in parte reposta IN 5. 

reposta agnitione N 541. 

requies : sitis ad requiem 

est lympha M 322. 

quaesita 

reserant decreta dei S 74. 

resigno : dentem pro dente resignans 

dabit E 845. captum sociis Samsonem 

Dalila resignat I 680. 

pietas laetis maesta resignat I 

123. consueta resignat robora re- 

stituit IN 228. 

resoluunt pecudes aestum E 664. 

resonabat nare soporem lon. 54. 

respirat patria festinus cedere terra 

G 1434. 

responsent colles T 245. 

retracto : ni subdita coUa retractent 

detractent IN 297. 

retundo : non aries turres retundit 

IN 153. bellum retundens I 499. 

reuelat causas lon. 69. 

reuellunt sceptra I 160. onnubus in 

cinerem reuulsis G 664. 

reuirescere G 1268. 

reuolat uictoria IN 262. 

reuoluo : fuerant quae dicta reuoluit 

principibus plebis E 726. reuoluta 

die N 449. 

rigescunt corda H 167. riguere metu 

G 1415. 

rigidantur pectora E 323. 

riguos fontes G 288. I 354. riguos 

latices N 554. riguas ad undas 

E 105. riguis uiidis G 937. 

rima : acinus in passum concretns 

crispo margine riniae N 77. 

rimatur silicem E 226. 

ritantur pectora E 323 uid. rigidantur. 

riualis G 436. riuales iras G 685. 

rixa n. pl.P D 130. 

rorantur sanguine dumi I 381. 

rotat grando frigentia tela E 310. 

rubeo : flamma 

rubet croceum IN 

407. 

rubrantia litora D 27. 

rubrica dei perscripsit L 299. 

ruinaj adgestis onerantur saxa ruinis 

IN 360. paribus cooijerta ruinis 

IN 366. 

1 11 d.e X uerboru m 

rutilans candet N 149. rutilare faês 

N 153. rutilare capillum L 183. 

sabbata E 632 

E 767. 

D 58. sabbata festa 

sacella daemonum 

sacellis E 1010. 

E 929. uetitis 

sacerdoti Moysi, an sacerdotii ? N 520. 

sacraria I 731. 

sacrauit uatem E 505. ipsum sacrabo 

laude E 517. 

sacrificant grates lon. 97. 

sacrilegis ritibus L 13. 

saeclum fulcit signis parens mundnm 

H 73. in saeclum in aetenium 

E 1009. 

saeuibant M 116. saeuibo M 20, 

saginam plenam Rell. 7. 

salsa : per glauca salsa G 272. 

saluator I 144. saluator domihns 

E 167. 

saluasset plebem IN 218. saluaiite 

domino N 542. saluandos popu'os 

a faucibus atris Eu. 16. saluuta 

castra IN 221. saluare I 499. 

salutes mundi Eu. 18. 

salutiferos ad actus N 101. 

sanctificans E 1120. 

sanctificus uates D 6. sanctifici uatis 

G 535. L 216. sanctifici coiiis 

E 1061. sanctifico ore G 7--9. 

sanctifico fatu N 712. sanctifi

saturus satu7' L 277. 

saucius: femina uilis iuuenibus uendebat 

saucia noctes I 643. 

scando : inde Tarsos properus rate 

scandit lonas. lon. 25. 

scatebris undantibus E 662. dulcibus 

scatebris E 157. scatebras G 

728. 

scatebroso e foniite G 843. 

scinifes E 282. 

scintillantes massas G 227. 

scitatum uenisse G 1318. 

sculpo : sculptis de marmore templis 

Eu. 87. 

sculptilis : ephudem et sculptile portant 

I 743. sculptilibus saxis I 96. 

secat meatus G 56. 

secreta cordis pectus E 203. 

secta improba Sen. 63. sectam 

Sen. 66. 

sectile porrum N 359. 

secundus: nulli uirtutum laude secundus 

N 681. ad secunda gaudia 

G 564. 

secundet tristia omnipotens N 585. 

securus: naufragio secura suo arca 

G 296. 

sedes: tota sede mea ormii in domo 

mea N 289. Apaphum belli 

tenuerunt sede tyranni IN 335. 

sedo: liuida liuenti sedantur corpore 

membra E 849. 

segrego: Leuitis bis ternas segregat 

urbes IN 452, 

semiperempta iugera S 134. 

semirutus paries N 607. 

semiuir Pharaonis G 1172. 

senex Moyses E 278. seni^r subst. 

G 780, 805. senior seruire minori 

cogitur G 1474. senior (Esau) 

G 1060. 

senio cinerum situ lon. 2. 

sententia: philosophum fingis, cum 

te sententia mutet Sen. 48. 

seorsus: esset ut (teiTa) semper facta 

seorsa I 45. ex plebe seorsa G 590. 

sorte seorsa IN 434. mercede seorsa 

G 958. L 17L 

seorsum E 586. 1063, N 21, 40. 

sepelis: oculos sepultos G 868. 

sepuhjhrum duplex G 750. gemini 

sepulchri G 782. 

sequax : famulo Pharane sequaci I 324. 

seniione sequari E 235. 


et locutionu m. 337 

sequestro : iugum uiro seruile sequestret 

L 258. castra sequestrant 

N 27. 

serenum liquidum G 99. 

serotina H 25. 

sestei-tia G 758, 1373. 

seruulus E 867. 

setius: pleno non setius anno G 615. 

sexus: laesum amittere sexuni S 20. 

sibila: querula sibila silua modulatur 

ramis N 699. 

sicera: uina negata sibi mellitaque 

sicera L 25. ne uina et sicera 

libet 1 492. — neu uinum siceramue 

bibat I 519. 

sidereus passim : sidereae regula legis 

I 108. 

sidus numinis alti magorum stella 

Eu. 21. 

horrisono de sidere G 661. sidere 

formae G 787. 

signanter G 1226. 

signo : famem diram signat (Josepus) 

G 1274, Gersamus externa signat 

regione creatum E 115. gemmae 

signantes nomina tribuum E 1095, 

1097. fontem signant cognomine 

E 555. arcum signantem nubila 

limbo S 7. securam uiam placida 

signante carina lon. 94, nummi 

signata incude notati G 1430. 

Sodomum signatae in saecula 

poenae S 164, cinerum senio 

signata incendia poenae lon, 2. 

signifer dominus D 46 al. 

signum : in signum domini futurum 

lon. 104. aere cauo positis signis 

Eu. 87. 

siligine muea N 134. 

singuli : captos per singula ducit 

I 377. mouet per singula uultum 

I 546. 

sino: non sineris E 788. 

sinu fornacis E 301. in medio sinu 

aliieo fluminis IN 95. sinibus 

gemmae inhaerentE 1095. sinibus 

condens manum E 196. sinibus 

uacuis E 638. sinibus repletis 1727. 

sinuo: in goerum sinuata molaD 119. 

sisto : sese sistatque locetque G 885. 

situs: nec pluuiis dilapsa situ S 122. 

socialis: bellum sociale IN 496. sceptri 

socialis IN 380. castris socialibus 

N 115. 

22

388 I 11 cl e X u e r h o r u iii 

soriare domos IN 295. 

sol dum lotas contraliit umbras G 746. 

soles dies E 1311 al. 

soluo: cum lentem soluisset in unda • 

G 810. cano in puluere soluit i 

IN 225. soluuntur ranae congestae | 

odio acerbo E 281. liquidos sol- I 

uenda per artus E 859. 

sopitur labor per festa E 377. ; 

soporatum pace (lonam) lon. 57. 

sordescere L 36, IN 86. sorduit N 

162. 

sorte uenienti G 460. 

spartea uincla IN 69. 

species uenales G 1327. 

sperare : sit fortior aetas. quani regem 

sperarc luit sunerare iubentem 

M 255. 

spiras inandare morantes lon. 43. in 

spiras lubricat ang-ues G 21. 

spirantum ex numero E 12>;2. 

spiritus ''sanctus) I 535. spiritus 

domini I 148 . 

301. 

spiritus 

perennis H 18. spiritus diua, 

]ninisteria S 28. spiritus ingestu 

lon. 73. 

squamigeram gentem S 144. 

squamosum concliis corporis agiiTon 

lon. 86. : 

stabulare longe S 37. | 

statio : durat adbuc nuda statione sub | 

aethra S 120. ; 

stator gladiusqe jiatris CJiristiis \ 

Eu. 38. i 

stellatis astris N 340. | 

stelligera per astra D 267. 

stemma : 

princeps exiniio Moj^setis 

stemmata dignus IX 87. 

stimulator euntum E 017. 

sto : stat tutius illic uiuerc E 452. 

stri']»itat Sodoma in foribus S 41. 

striiigo : tacita dum striiigitis ora 

K 466. striiictam aciciu N 600. 

strincto mucrone N (5 13. 

studio studiose G 116. ; 

suadollis G 111. 

suadco : 

serpiMitis suasa loquellis ac- 

cepi G 103. 

suadus : 

112. 

male suadis po])uUs I 

suasu l)lando I 587. 

sub : sub lumine festo sarmciita 

logit N 427. longa sul) luce () i 

230. una sub nocte unam iioctcm \ 

j 

' 

' 

L 148. trina sub luce ircs dips 

IN 73. sub nocte sopora G 121 x 

tempore sub certo N 684. - - 

sententia uobis ancipiti sub corde 

fuit N 506. sub corde tremes o 

G 95. femineo sub pectore mollia 

corda G 76. ne uariis actus sv.b 

iiexibus ambitus erret IN 547. 

genitore sub uno G1321. inmun.-s 

sub cura duelli N 9. trina srb 

cura tuentum nectuntur G 133 L 

immolet hircos sorte sub obLva 

h 104. nascendi sub lege par s 

I) 61. domini regna nulla sub lal-e 

uacillant N 207. sub crimine evtinctis 

natis L 95. pari sub fraude 

liocentes N 736. ne ferus adfici it 

duro sub uerbere captum D 100. 

— tegmine sub (?) fouere D 20;'. 

•— cuius sub tecta cadauer iac t 

N 483. sub tecta tenere D ('î. 

cf. in rura relinquant IN 26. siii) 

monumenta Balacis laeta despoudit 

uati IN 554. 

subdo : domino subdente uigorem 

talibus adloquiis IN 325. subdia 

bello gens decubuit N 575. 

subducta ab aluo eftundere uentris 

onus I 184. pubes numeris subducta 

notatur N 744. 

subeo : domus gemina subeunte C')lumna 

pendebat I 715. 

subinde D 206. 

sublimat opes Aegypti E 147. celso 

sublimat honore G 1287. 

sublimen G 1132? 

submisso lumine M 160. 

subnixus adorat E 242. E 1169. 1 170. 

subnixus adores E 758. lOll. 

subnixus rogat G 522. subnixris 

precatur N 169. deus me magna 

monet subnixus dona precari N 

672. placido subnixus pectore fat;;r 

IN 426. ueniat subnixus ad aram 

L 85. mens hominum subnixa 

E 204. iumenta subnixa et su">dita 

plaustris L 166. 

sub})oiiit fcsso uertice cautem G 91 L 

subposita genetrice G 1094. sui>posta 

G 1467. 

subprimo: subpressa gaza G 137(i. 

subruit templa I 291. si te . . ncc 

subruat error H 128. 

subseritur caliao S 102.

substantia : artus mixta geminos substantia 

firmet G 30. substantia 

regni (deus) G 1024. substantia 

uictus E 585. 

substructi sacelli cura IN 489. 

subula E 798. 

subuersae mentis lon. 7. 

successibus altis IN 287. 

succiduo de germine E 2. 

succingo: cantu succincta sinistro 

mens profana uirum E 271. 

sudato labore E 25. 

suesceret I 7. quod sueuerat IN 344, 

suffragia sancta salutis contulit seni 

Eell. 16. 

suggero : dicta suggessit domino 

' 

E 257. 

suggestus : ex sese suggestu uulnera 

complet S 124. 

sum : est et esse saepe om. in perf. 

pass.: iussus G463. fassus G 1146. 

al.; etiam in enuntiatis relatiuis: 

illum . qui dignatus , colimus 

IN 562; quin etiam post participium 

praesentis: turba nocens 

G 627. — es om. post particip. 

praes. in relatiuo enuntiato: tu, 

qui referens, ac tu . . Eu. 71. 

— sit om.: lon. 63 quis culpae 

propior, discere sorte placet. — 

esse om. memorans melius (esse) 

G 1160. ait melius (esse) G 1166. 

— fui, iViQTdim-^^sum, eram: quin 

potius uestrae fuerat res congrua 

uitae I 144. in colle, iuerat qui 

sedibus aptus IN 574, maxime 

in perf. et pilqpf. pass.: tu cui 

uisa fuit sententia uerax G 117. 

quae fuerant transcrripta, receptet 

L 240.haec fuerant ut iussa. fiuntE 

1283. haec fuerant ut ijesta E 

687. cf. E 697, 726, 9701n 577, 

et locutioiiuni. 

579. I 51, 251. — fore esse 

G 158, 416. 434, 619. 623, 683, 

87X, 934. 108(5. 1240. E 254, 

259. 1202. N 213. IN 473. cf. 

adfore confore defore. fore = 

futurum esse ? E 362. — sum c. 

(jenetiuo: matri crede tuae, quae te 

eupit esse salutis M 1-361. non erat 

exitii. sed caeli ghjria factus lon. 

105. — regem sperare fuit M 255. 

sunnna : finem et sumniam D 196. 

ûmmula G 222. 

! 

i tantus: 

I 

i tanta 

339 

summi regia H 73. 

sumo : domini solacia sumit G 537. 

gentes testamenta mei uerbi sument 

G 823. sumpturus patriae munera 

Hnguae G 873. cum sumpta tibi 

fueritfiducia fandi G 1231. si mea 

quaeque memor dicta sumpseris 

E 564, fugam sumunt IN 336. 

sumere iuste (in matrimonium) 

E 807. 

super iniustum iurandi inponere iura 

L 145. dominus super aethera 

lapsus mulieri adstitit I 490. 

superaddo : bis centum si superaddas 

N 33. 

superinruit ignes M 266. 

superlatini{s:2>i'OComp)aratiuo:a.nteiiov 

frater minimo seruire iubetur 

G 890. — ac minimum cunctis 

Beniaminum non sinit ire (pateri 

G 1310. 

superpositis quinquaginta N 40. 

supersto: bellum Enachina ex gente 

superstat IN 436. 

superundarat pontus montes G 318. 

supinatam uaUcm IN 409. 

supinum uid. do, eo, uenio. 

supplicat dominum G 859. quem turba 

supplicat IN 183. 

supremo motu IN 525. 

„surde" uoc. L 149. 

susceptet ille uerbera tergo D 121. 

suscitat altar I 288. 

suspectibus uastis G 364. 

suspendit plectenda I 367. uolucres 

suspendunt aere pinnas G 20. 

uolucres suspendunt corpora pinnis 

G 290. suspensa fluctu tumenti 

unda IN 49. 

sustentant meritas poenas I 12«. 

suspiro: mare nurnquam suspirat ab 

austro S 142. 

suus — ^ dus G 727. se eo G 195. 

synagoga L 103. N 403, IN 501, 519. 

syrtibus siccis E 650. 

tabescit D 159. 

ut milite tanto Samsonem 

interimant I 617. — post funera 

suorum I 374. tantos dixere 

fuisse tot I 389. — in taiitum ut 

E 1327, I 172. 

tardcntur ut membra IN 525. 

tartara inferna N 441.

340 1 11 d e X u e r b r u in 

taurinis uultibus E 1160. 

taxatio: nummi. fuerat taxatio quorum 

E 804. quicquid taxatio poscit 

E 865. taxatio dragmae L 297. 

taxante pretium Josepo G- 1456. 

tenipero: auibus qui temperas auras 

M 304. 

tempus mutat Sen. 76. mala digerit 

(u-nnia tempus Sen. 76. temporis 

leuis ignes M 90. — tempora qui 

reserat surdis aitres E 208. 

tcmpora mixta : 

si fuerit aliquis pulsatus 

et reciperet uires E 828 sq. demitur 

seiunctusque truncabitur E 821. 

temptationis nomen habet locus E 

667. 

tenet uatem fiducia parua E 165. 

teneiTimus Eell. 4. 

Tentigine morbi turgebit N 63. 

tenus: uulnera passurus. tenuis quae 

subula pungit. aiire tenus moUi 

E 799. 

tergori])us studio iunctis G 354. 

terebat uitam E '264. quater denos 

soles triuerat E 1311. 

dos: multa terraruni dote refertam 

Aegjptum N 532. 

terrenos actus linquit Eleazarus IN 

580. 

terruerit leo minaci ex murmure 

montes N 691. 

terrificant p] 1174. 

territico uisu G 690. terrifico murmure 

1136. terrifico coetu I 55. terrifici 

reges IN 53. terrificos sonitus IN 

145. terrificum signum IN 14s. 

terrificas tubas N 178. N 756. 

terrigeno referens ueniam Eu. 71. 

t-.-ssera IN 148. 

testamenta dei G 680. testamenta 

inei uerbi G S23. I 111. 

testatio ueri IN 310. captae maneat 

testatio t.Trac IN 512. 

testatus: si uitiiuu testatius fuerat 

E 87.^. 

testea uasa L 78. 

tcstantur tiaiiimas uindices esse I 

575. 

trtricas litcs G 850. 

textu niuosfj E 1106. 

thcca: auratae thccae munimine E 

641. 

therapliin I 727. 743. 

thulus L 223. 

, 

: 

; 1335 

[ nomen 

I cripta 

; cripta. 

; transfero 

i tua 

I 

: tran.sgressio 

I transacta 

I transuena 

i tremesco 

tinguebat se flumine corpusque lauabat 

E 59. ue&tem tinctam in sanguine 

G 1167, 

tinnitibus aether laudes nouet I 245. 

tituli (idolorum) E 1013. iustitiae 

titulo S 76. titulis gaudere 

natorum I 489. 

tollo: sustulit plebem hosti E 371. 

tonantis 

deus 

uoce formatur Adam G 64. 

iuncto tonante G 1278. 

domini nomen, soli quod ius est 

nosse tonanti G 1044. legem quam 

scripsit dextra tonantis D 52. 

tonantis 

hibetur 

G 930. 

tonantis 

tonanti 

siderei uoce inclita pro- 

E 134. tonantis domus 

tonanti magno E 728. 

G 793. I 412. H 125. 

G 141. 325, IN 500. 

I 236, 437. tonantem I 503. 

tonante G 168, IN 491. 

tondit G 992? 

tonitrua murmurat aether H 179. 

topazo adiuncta smaragdus E 1098. 

torqueo: nec clauus enim torquerc 

sinebat {sc. cursum) lon. 80. 

torreo : tosto cinerum torrere uapon^ 

G 607. tosto arderent corpora solc 

N 495. incoctos tosta fornace penates 

G 994. 

torua cum mole camellos I 323. 

tosto: lateribus quos solis iampada 

tostat E 248. 

totos in agros G 22. totis poslibu- 

IN 163. in totum M 347. 

tractabat regna IN 317. 

tractus : ualidis cum tractibus rapiens 

amnes G 10. 

trahebant lymphas de fonte E 101. 

transcribo : cleptat et acceptis gaudct 

transcribere nummis E 827. transcribere 

fratrem uetito pacto G 

filia ne sit turpi transcripta 

toro L 188. transcribere terrac 

G 851. tellus a deo trans- 

D 50. quae fuerant trans- 

receptet L 240. cuncta de > 

transcripta N 194. 

(sanctorum numeruni 

319. 

maiestas transtulit amne 31 

: quem 

iusti lon. 7. 

reuoluit IN 280. 

Loth S 31. S 58. 

G 95. tremescunt E 10]^

tromore raucisoiio G 805. 

tribule nomen I 750. 

tribuni aliique gradus (militares) E 

701. 

trimi temporis uitulam G 526. 

triste gemit N 342. 

tristifico ore G 485. tristificae morti 

D 175. 

triticeas messes D 220. 

triturantis iuuenci D 123. 

tum deinde G 963. E 198, 700. 

uid. cum deinde. 

tumescunt N 271. 

turgescit G 791. turgescunt I 531. 

turgescere G 715. 

tutariune IN 14. tutamine ualido 

L 292. 

uaco : poenarum documenta uacant 

lon. 9. 

uacuet formidine pectus G 502. femina 

quae uacuatur uiscera L 37. 

ne sit uacuata domus D 127. spoliis 

uacuatam Aegyptum E 187. 

membra toris uacuata I 171. 

ualenter M 184. 

ualeas subducere I 272. ualeat lugere 

I 457. ualebant ferre M 157. non 

ualuit subdere I 50. ualeant frangcre 

I 58. nec ualuisse frenare 

S 109. 

nariata per tempora E 708. 

uascula sordentia N 484. uascula 

fâncta N 755. 

ubertim N 200. 

uegeo : dominus fecit quaecumque, 

uegent (uigent A) E 771. 

ueliticabit apex flammae S 162. 

(uiscera uelificans lon. 100.) 

uenamimpositam fsc. bitumen) S 154. 

uenatibus in G 880. 

uenienti sorte G 460. scitatum uenisse 

G 1818. 

uentilat silua frondis honorem X 699. 

uentoso murmure G 1156. uentoso 

ex ore N 714. uentoso in marmore 

D 33. uentosum mare X 

354. uentosa orsa N 389. ueiitosa 

ad murnuira X 181. uentosa iii 

nulula E 1081. uentosas in auras 

E 429. ucritosis undis E 1030. 

IX IL 

uentriloquos L 196. 

uerax sententia G 117. 

e t 1 c u t i n u m 

j 

[ uibex: 

j uerrere 

1 uersabat 

I 

\ uibro: 

; uigeo: 

i uigor 

i sol 

\ uilla: 

I 

I 

- nindemitor 

i 

i uiantes 

' D 

! uiderit 

i uinoso 

i uirescunt 

I uiridus: 

; uiritim 

; 

i uirtutum 

i uitain 

. 

341 

uerbecem G 528. 

uerber: palmes suo de uerbere pendet 

G 1220. — cautem uerbera uibrant 

E 740. 

uerbigena Eu. 34. 

uerborum repetitorum refrograda conlocatio 

: gemmae signantes nomina 

tribuum . . . singula nobilibus 

signantes nomina gemmis E 1095. 

ueretri pellicula L 41. ueretro L 70. 

uericolae legis Sen. 43. 

ueridico ore I 569. 

uermiculus ligni Eell. 4. 

pisces X^ 352. 

corda tumultu I 6. 

uersura : restes qui nulla fiant uersura 

soluti I 667. 

uertigine tereti E 1074. in medio 

uertigine uulgi S 69. 

uesicas cauas E 303. 

uestibat X 746. 

uestis : geminos niuosae uestis amictus 

G 1432. 

uetatur, ne noceat G 1004. 

uetulus senior L 190, N 159. uetulo 

corpore G 755. uetula genetrice 

G 1100. 

multa uector uibice cohercet 

(asellam) N 615. 

cautem uerbera uibrant E 

740. 

iaspis ':iget (uiret?) E 1100 

ignee, celse Sabaoth Eu. 81. 

mundi uigor H 79. 

Leuitas dominus uillarum 

nomine priuat IX 423. 

uincimina capitis ponunt Eu. 79. 

L 141. 

uio: populo uianti X 231, IX 93. 

(ludaei) E 576. uiantes 

169. cura uiandi X 174. fessus 

uiando E 223. 

Eridanus. si S 112. 

ex pectore L 27. 

prata H 98. 

uiridis ripis G 1250. 

de animantilms G 43. 

uirorem proprium G 321. 

uiroso ex fomite X 536. 

domino IX 164. perfecto 

uirtutum fine E 772. 

uiscera capta G 892. 

uisum : nocturnis uisis I 290. 

mortali in carne terebat E 264.

342 

uitalia turoêiit G 67G. 

uitula N 474. 

uiuit feliceui uitam G 210. uixit longo 

aeuu G 204. 

unibracula diuinae palmae E 1279. 

umbracula dimissa praetentis uelis 

L 97. 

umbrosis lucis D 68. umbrosis nimbis 

I 40. 

undanti ex fonte G 56. 

undisequae prorae lon. 55. 

uno-uis: in unguem G 27. 

unguit (?) G 932. 

unus erat meminisse deum S 32. uno 

genitore eodem G 191. 

uox: has (niater) habuit uoces et talia 

uerba locuta est M 301. 

uocitarc G 1067. 

uolumiua per anhela S 141. 

I n d e X u e r b r II m 

uoluens mendacia G 75. uoluta 

fiammas G 130. 

uomis nuUus aratro H 108. 

uomo: lucernae uomuere faces N 152 

urgetur seruire deo I 277. 

uro: tecta ussere domorum I 612. 

ut quid sunt? Sen. 17. 

uti: muneribus, germanum quae iube' 

uti G 1015. 

utrumque adu. G 4:64, E 1004. 

uulnera complet S 124. 

uulnificus hostis D 248. uulnifica bell; 

E 1306. 

uultibus taurinis imagini taiiri E 1160 

zelo: uxori qui zelat N 47. dominu: 

zelans E 762. 

zelum noxale G 435.

IV. 

INDEX xMETEICIIS.

344 1 11 (I e X 111 e t r i c u s. 

Corripiu nl tir longae syllahae 

uocal i a ter m i n a tae p assim : 

ahl. b'ing. primae: quarta die G 

15 tertia luce G 1075 pia mente 

I 287 concessa sibi licentia fatur 

G 504. 

numeralia: sexaiiînta. septuaginta 

etc. G 222, 232, 256, 1102. 

aduerhia : antea : E 

'101. imp. 

: 

1267, postea L 

subleua. E 962, explica E 

1242. (leturpa L io5. emitiga 

L 160. 

m ulto ra rius quae exeunt i 

e i o u; haec enotaui exempla: 

.', 

: 

i: 

time G 511 imlulge E 1181. 

proinpsisti {a^t prompsti ?) H 30 

etsi IX 438. 

: optamlo IX 479, formando lon. 55, 

uno uelut sensu X 257. Sardia 

primo loco E 1098 {leg. prima), 

liymno peritus Eu. 75. 

u: eornu ferit (iuuencus) E 857. — 

frequentius corr ip i u n t ur s y l- 

l a b a e ({U a e s litt e r a c o ncludiintur: 

as: puritas L 77. ueritas H 184, 

nuntias esse G 1270, duas L 129, 

n; 

livdrias I 346, lampadas I 604, 

ludas G 1166, temperas I 237, 

M 304. dabris H 2 donas H 95. 

es: passim corripitur in nom. sing. 

tertiae nominum parisyllahorum 

celut uates (non enim quod 

librarii plerumque scripserunt 

uatis usurpandum est) atque in 

aduerhiis nameralibus c[uinquies 

sexies septies al. (G 362, 228, 

781 eic). raro in aliis: pedes 

LY 58. :^29. sedes IX 416, heres 

G 509. quadrupes L 135, X 613 

in plurali: orbes G 315, turtures 

L 48, 68, X 90, uindices I 299, 

575: in uerhis: tenes M 302. 

is: subditis D 278, nescis Kell. 2. 

os:deos I 502, nescios 1 403. 

us:seruitLis E n87, I 88, 156, Eell. 

15, saliis IX 64, uirtus I 223. 

Eu. 15; yen. spiritus S 28. — 

ae diphthongus non raro corripitur, 

maxime in exitu uersuum, 

in his uocabuiis : Aegyptus 

Aegyptius, aemulus, aerumna, 

aeternus. caelestis caelorum D 

264, IX 583, daemon, liaerere 

cobaerere adhaerere S 149 ludaea 

E 166, IX 355, I 610, laetari, 

maerere maeror, prae, praebere, 

praecedere, praeco, praeire, praoponere, 

praesagare, praesens praesentare, 

praeter, quaerere. 

ex his in prima uersus parte 

leguntur: nil praeter E 637 naui 

praeter IX^ 12, I 402, namque 

praeter G 1093, corda haereant 

E 719, atque praecedentes X 5'.'8, 

liis quaeritur IX 474. 

medio inXuersu: aemulum G 4;:6. 

praesentibus G 266, praeco G 

1293, haereat I 456, cohaerere G 

1388 et IX 307. adhaerere S 149, 

daemonum E 929,demoms 1 402. — 

ae in genetiuo primae decl. raro corripitur: 

suae E 1162, X 865. — 

gloriae D 164, dexterae D 2« '8, 

bestiae D 243: haec tria exempfa 

in hendecasyllabis. 

c r r ip iuntur i n m e d i i s 

u cih u s: 

abstemius X 93. 

abyssus G 288. 

aduletur L 43. 

alia et caepe X 359, 

amissum G9. 1171, amissae E 

>^t amissa E 87 

anulo G 1289. 

arente E 314. 

azyma G 640, E 394, 975, 9^7, 

*• IX 120, I 282. 

balantuin G 986. 

caligat E 138. 

caiigine H 30 (si uerum est cqund, 

praecedit prompsisti). 

caroruin G 1444. 

cito IX 211. 

configitur IX 258. 

contribiilis L 257 

conubium G 830, 902, X 735, 

coniibio I 573. 

coturnixE 660 (coturnix Georq>'s) 

X 349, D 40. 

(permensique deserta X 326: dd. 

que). 

diicebat I 756. 

eadem de morte E 280, eadem := 

morte X 451. 

enormi N 367 (c/. inormis). 

facundus E 215. 

feriata E 29. 

ib 

|

. 

fetore E 269. 

ftam IN 67), fias L 155, fiat G 6, 

L 128, 208, N 10, 109,1 658, 

[fiat E 876]. fiet N 7L3, IN 

478, I 496, 677, ftunt G 282. 

483, E 395, 1283, N 146, 

460, 485, [fiunt E 786], fiant 

E 718, IN 513, I 667. 

flauo N 514. 

frater D 125, M 373. 

fraternis N 308. 

heres E 542. 

heremus L 2-^1, N 211, heremi E 

186, 281, N 326, D 1,37, IN 51, 

I 38, 104. 684, heremo N 113. 

hysopi E 401, N 478. 

idola E 1012. L 296, N 725. D 66, 

IN 171, 503, 548. 582, 1251 

401, 412, 483. 

inuisitata E 315, 450. 

labentem G 111. 

latratu E 345. 

laturus G 498, laturi E 324, 

laturam E 411. 

libamina IN 515. 

leui.âta E 787, leuigatis E 1076. 

liuor edax I 462. 

malum G 68. 

maritas E 34. 

miserat N 753. 

natoue nataeue L 122, natarura G 

1001, natorum G 1124, 1481, 

178, I 489. natosque natorum 

E 1300, nati prolesque natorum 

IN 440 ubique in quinto 

pede) 

nescis Rell. 2. 

nobis IN 518. 

mittitoratores N 595, IN 322, 1733. 

pacem E 1216. 

palantes I 353. 

panes G 721. 

pareatis E 163, parendi N 158. 

plagam (ttXyjytjv) N 738. 

poculum G 1410 cf. poclum. 

praeuaricatores E 1160. 

praepiitium E 227. 

protinus D 251. 

putidum lon. 46. 

piibescenti I 538. 

regum IN 399. 

robur I 662. 

sapphirus E 1099. 

sapphira nomen liabet E 1053. 

XXIIl. Cypr. poet. 

Index metricus. 345 

; (uelox 

I ueretri 

I 

I triturantis 

I 

I 

I 238, 

, tabes 

I sedem 

! semiuir 

I 108. 

G 1172. 

suadellis G 114. 

septuaginta N 254, I 18. 

N 41, tabem N 315. 

temptationis E 667. 

traduntur IN 451. 

D 128. 

uadentem G 744, E 674, 811, 

1244, N 587, 63l,uadentes E 

N 195, 389 {nonnisi in 

quinto pede). 

uatibus I 111. 

uelent E 203 (uellint codex). 

L 270 C, leg. ferox L). 

L 41. ueretro G 710 {at 

ueretro L 70). 

in uerhorum flexi- 

correptae I 

\ onihus: 

j at, 

I 

j G 

I grauiter 

i genitor 

' a: 

i N 

I 

! e 

! G 

j nescis 

I 

I (prouolutatam 

Eell. 2. 

institiiturus E 731. 

Ton. 

uoluentem). 

89: leg. pro- 

p)roducuntur hreues uocali a 

uel e terminatae sescenties, 

e- g- 

domina male saucia G 1191, castra 

319, laeta pascua G 1112, 

rura G 815, capita N 339. 

: domine E 1175, 1232, 1292, sene 

283, fame L 287, fore G 

1086, conterere I 115, perime 

E 778, age E 941, agite E lUCO, 

fuge L 183. dixere N 568, quacumque 

E 356, nonne G 159, 

deinde, N 747 mille I 629. 

producunttir finales syllabae 

frequenter, e. g. 

: 

et, it : ferat G 419, perdiderat G 

562, sistit G 461, iussit G 5, dolet 

241. en : nomen G 59. er, or, ur: 

G 1352, obtegitur G878, 

G 1350, aether lon. 33. 

es: diues L 64. is: regis G 700, 

1207, grandis inpensa L 60. us: 

inmensus G 9, pelagus G 312, 

pecus G 697, coniugibus G 182. 

ante h litteram hreuis syllaha non 

raro producitur, ut.: quinque 

hircos N 140, tuum humili G 

1029, domum his G 1322, quadrupedum 

hominumque E 283, 

dominus hos E 915, restituat hic 

L 244, putatur hinc E 362 etc. 

23

346 I n d e X m e t r i c u 

ante que qui ue breuis syllaba 

uocali terminata frequenter producitur: 

morte quos E 353, 

madida quae L 88, curaque E 

375, celsaque N 461 picaue (cf. 

nequibant). 

breues 1 littera terminatae non raro 

producuntur in arsi ut simul et 

procul. 

ante su litteras sijllaha hreuis non 

producitur : male suadus G 813. 

I 112, item G 114, 415, 1085, E 

276, 609, IN 202, 284, 424, I 

126, 182, 427, 587. 

producta ante st: antemna stridens 

lon. 40. 

monosyllaha hreuia producuntur, 

maxime in arsi: 

nonne uox G 159, an ideo IN 

188, an ego H 3, In augure N 

682 {aliter E 483), uel L 148 per 

auia I 547, nec opus IN 509, 

quod habeat E 166, quod ubi G 

485, quod haec N 629, non quod 

iste M 100; et elementa IN 41,"j 

(et IN 385 del.) ut elementa IN 

349, set ut IN 309, uosmet 

liostemque D 17, is igitur N 87, 

bls G 487 N 33. 

producuntur ante mutam cum 

liquida : 

pr: caprumG 528. caprigenam 1527. 

lepra L 52. suprema L 143. pl: 

dtiplicibus G 251, 1277, D 103 

dupliciter E 886. peplo G 1290, 

E 1092. br: iabris E 1126. labrorum 

I 113. flbris N ^-2, IN 5G8. 

lugubre N 589. rubrae E 1328 etc. 

rubrantia 1) 27. rubrica L 299. 

cr: uolucrem G 307. uolucres G 

531. L 94. uolucrum H 96 at 

inuoliicris G 996. gr: agrum L 

307. luigraratN 4. nlgranti E 1251, 

nlgrantia I 242. nlgrantes G '336, 

800, 1170. peregrinum E 931. 

tr: patri E 926. patris G 694, H 3, 

14. patribus IN 66, 529, I 540. 

ptitria E 627, IN "00. titroque 

IN 352. utrumque G 464 etc. 

dr: quadraginta I 470, IN 99. 

quadriga IN 59. quadrupes L 135, 

N 613. quadrupedum E 283, 329. 

quadrupedante I 206 (ex Ver- 

gilio). 

I inhibeat 

j Iniquum 

i 

producuntur in ipsis uocibus 

acumine G 521. 

adorata I 484. 

amethysto E 1102. 

arietem N 137. arietes N 140. 

beatae D 171? 

bidentes N 98. 

bltumen G 394. bltuminis G 254. 

cacumina G 1468. 

canore E 274. 

cares E 1298. caret L 173. carent 

E 392. carentis E 699. carentia 

G 512. 

choreas E 1206 (e Vergil..) 

clto IN 211. 

clarlgenus E 1129. 

cohaesit D 198 ? 

columbas G 529. 

contlgua E 1288 (contagia lihri.) 

cubili L 117. cubilia N 49. 

cucumeres N 538. 

ctipidine I 593. 

cupitam E 61. 

dabittu- E 1167. daturus G 224. 

daturumG934. dataestI116? 

data G 1373. datum G 1402. 

decem G 1118. 

decorat G 1451, E 509. 

dehinc IN 169. 

deinde G 336, 418. deinde N 747 

(deinde uoluens N 646 leg 

deinde euoluens). 

dacenta N 130. 

dtice hoc I 641 (nisi cum breui 

hiatus seruandus). 

Iiuor edax I 462. 

eoos G 1246 (Vergil.) 

equitibus E 511. 

erilem G 1203. 

facllior I 684 (faclliaE 1238, scripsi 

felicia). 

femine G 1037. 

lidelia E 690, IN 567. lidelibus IN 

523 557. 

fldem N 509. fidei E 954, N 2G8, 

331, 417, IN 570. 

fugacem D 108. 

futura N 775. ftiturumG 1408, E 49. 

glgantum IN 415. 

honorem E 775. 

Inemptos N 357. inhaerent E 1095. 

N 591. iniqua E 956. 

D 170? Inoffensa IN 

475.

iugum L 258. 

itiuencae D 82. 

itiuenibus I 643. 

laboris E 678, N 218.1aborum E 28. 

lateribus E 248. 

laticibus D 222. 

leuigatos E 1076. 

leues lembos S 153. 

licentia G 504, E 558. 

liquentia flumina E 556. liquentibus 

E 732. 

locare E 388. 

loco I 125. 

madentis E 250. 

(magis E 497: leg. magis et). 

magorum E 274. 

maleficum E 927. 

mapalia G 1066 (mapale Ausonius 

per. Od. 16). 

maribus {masculis pueris) G 589. 

transmeauere IN 106. 

minaci N 691. 

ministrum N 522. 

miser Kell. 2. 

misericors E 764, 945. 

molam I 701. 

mtilieri I 490, mulierum D 98. 

nequibant G 670, E 492. 

niualis IN 52. 

niuoso E 1106. niuosa IN 120. 

niuosae G 1432. niuosos E 620. 

nomismata G 1368. 

noualia E 894. 

nouem IN 402 (G 577 leg. nouies). 

nouorum IN 122. 

omittitE i'85. omitte N 304. omittitur 

E 87 5. 

opimam E 153. opimo E 157. 

originis M 165? (sanctaeque et 

originis lego.) 

Operiens G 133. 

parasceua E G29. 

patentem N 728. 

patemo G 825, E 793. paterna E 

109, 805, 826, patemum E 

1018, paternis L 120, 192. 

pecudibus N 772. 

pedem E 846, N 608, pedisequis 

E 58. 

petita E 185, G 1343. 

philosopbum Sen. 47 (sic Sido- 

nius). 

platea G 639. 

prasinus G 59. 

Index metricus. 347 

profanus I 292. profana E 271, 

1012, 1156, 1310, I 95, 102, 

292 

profatur E 598, 

propheta E 1132, 1226, pro-phetarum 

N 256 prophetis ; 

Deb- 

bora I 209. 

puellae E 107. 

pudenda G 90. 

ptitatur E 362 (f. reputatur). 

quater I 479. 

quaterna N 22, 39, quattrno N 

123, quaternae G 476. 

quoque : morborum quoque effigies 

L 51 : leg. quoque cum hiatu, 

aut quoque et effigies. 

racemos D 113. 

rtibrica L 299. 

demonum sacella E 929 [an 

daemonum sacra?) 

scyphus G 1403. 

sementem E 980. 

senior IN 522. 

sepulta IN 210. 

serenos E 410. 

serras ii. seras) I 345 cf. Auiti 

Homil.p. 150, 15 et Carm. III 

310 IIII 587. 

seruitutemque E 453. 

sicera L 25, I 492 {at siceram I 

519). 

siligine N 134. 

similibus G 343. 

stator jEu. 38. 

synagosra L 103. synagogam N 403 

(synagoga IN 501, 519). 

tenerrimus Eell. 4. 

tonitrua H 179. 

tribus diebus L 42. 

tnbu I 617. 

triginta I 464, 478. 

tropaea IN 293. 

uafer 1 661. 

uehitur? S 63. 

uelitis D 53. uelis Sen. 70. 

uidet IN 140 {nisi legendum 

casuram Hiencho uidet). uidentes 

N 409. uidentum E 209. 

uiriles IN 17. 

uiritim G 43, 1398. 

productae in nominum flexionibus 

uid. supra fidei. 

productae in uerborum flexionibus:

348 I n d e X m e t r i c u s. 

noritis IN 473. 

petieritis M 3'26. 

cantica uid. hendeeasyllahi. 

deesse E 1135. 

derant G 1455. 

dehinc IN 169. plerumgue delimc. 

deinde E 336, 418, deinde E 1213. 

deinde plerumque disyll. (deind^) 

N 747). 

hendecasyllahi continuati E 507- 

542,N557-:)67, D 152-268; ubique 

hasis spondaica (at E 508 iamhus 

est cui, nisi malis cui sit uel 

est cui, E 534 trochaeui nuUus) 

in tertio tamen cantico quater 

est iambica ha4s, saepius etiam 

trocliaica. caesura in omnihus 

estpo^t clioriamhum autpostquintam 

syUaham. p>ost choriamhum 

hreuis uhiqne syllaha in Exodo et 

JSumero praeterYj 542, N 561, in 

Beuteronomio longa syllaha 

plus uicies inuenitur. 

hiatus freqiiens e. g. data est I 116. 

quo abiit 1 102, nam aliud I 240, 

iugum infensa I 753, redeuntem 

adisset I 436, sui liunc L 280. 

i comona: arietat IN 254. 

temptationis E 666? (tertio E 

1101: leg. teitia). 

monosyllaha non eliduntur aliquotiens: 

qui estE518, ctilineratEu. 

106, [cf Aiison. Mos. 312 quadro cui 

in fastigia cono), cum honore E 

508, tecum escamque G- 269, nam 

aliud I 240 [at qui expleuit G 

1306 al.) adde sese^N 448? D 

57 — monosyllaha producuntur: 

uid. supra. 

nominum j^ropriorum prosodia 

jn-orsus a rhitraria est et uariabilis. 

positio syllahae neglecta: G 1120 

omnibus incedens natu minor gûos 

; 

generosis Progenuit thalamis {an e 

generosis quos genuit?) — Bemaminus 

G 1092, 1310, 1390, 1404, 

1429. Ascalon atqueAccaron I 47. 

2W -iitio syllahae sublata: hysopi pro 

hjssopi E 401, N 478 atque 

abyssus (abysus?) G 288. 

re: regreditur I 441, repperit. G 

187. reppererant E 335. 

syn a er esis : Amoi-reus G 369, E 154, 

I 84 {cf. Amorras I 75. Amorrr.s 

IN 188, 219. 384, E 1007). 

Ydomea 1 86. 

deinde plerimique di

C0RFV8 

SCRIPTORVM ECCLE8IA8TIC0RVM 

LATINORVM 

EDITVM CONSILIO ET IMPENSIS 

ACADEMIAE LITTERARVM CAESAREAE 

VINDOBONENSIS 

VOL. XXIV 

GAI VETTI AQVILINI IVVENCI 

EVANGELIORVM LIBRI C^VATTVOR 

EX EECENSIONE 

lOHANNIS HVEMER 

PRAGAE VINDOBONAE LIPSIAE 

F. TEMPSKY. y TEMPSKY G. FREYTAG. 

BIBLIOPOLA ACADEMIAE LITTERARVM CAESAREAE VINDOBONENSIS. 

MDCCCLXXXXI.

GAI VETTI AQVILINI 

IVVENCI 

EVANOELIORYM LIBRI aVATTYOR 

RECENSVIT 

EI 

COMMENTARIO CRITICO INSTRVXIT 

lOHxiNNES HVEMER 

PEAGAE VINDOBONAE LIPSIAE 

F. TEMPSKY. p TEMPSKY *^- FREYTAG. 

BIBLIOPOLA ACADEMIAE LITTERARVM CAESAREAE VINDOBONENSIS. 

MDCCCL-\XX,\1.

FROLEGOMENA. 

(jaius Vettius Aquilinus luuencus ') euangeliorum libros 

circa annum 330 condidit. '^) Quod cum ex poetae ipsius uerbis 

conicere licet libr. IV uu. 80(3 s.: 

Haec mihi pax Christi trihuit, jpax haec mihi saecli, 

Quam fouet indulgens terrae regnator apertae 

1) De nominibus poetae carminisque titulo confer has eodicum inscrip- 

tiones subscriptionesque: CALVETII ^QILINI SIVE IVVENCI C (4^), 

SAPIENTISSIMI VIRI IVVENCI XPIANI EVANGELIORVM LIBER 

PRIMVS EXPLICIT; INCIPIT LIBER SECVNDVS CALVETII AQVI- 

LINI C (36=^) cf. infra 40 i). 

et 41, EXPLICIVNT LIBRI IIII EVANGELIO- 

RVM : 

VERSIBVS 

GAI VEITI AQVILINI IVVENCI PRESBITERI B, 

EXPLICIT LIBER IIIl^VANGELIORVM VERSIBVS GAI VECTI 

AQVILINI IVVENCI PRBI Mi^V, (VETTI IVVENm) F^ (VETTI) Rl 

(Vetti), FINIVNT VERSVS IVVENCI L, EXPLIC EVANGELIORVM 

LIB IIII G. VETTI AQVILINI SIVE IVVENCI • 

VC 

• 

PRBI 

T, G. VETTI 

AQVILINI SIVE IVVENCI PRBI EVANGELIORVM LIBER IIII • EX- 

PLICIT K,K^ (FELICITER KMm addito) Bh ffeliciter add.), EXPLI- 

CIT LIBER QVARTVS IVVENCI PRSBI . . P, EXPLICIT LIBER IV- 

VENCI QVARTVS EVANGELIORVM H (cf infra p. 146). 

2) Quo uero consilio motus poeta carmen snum panxerit, ex his prae- 

fationis uersibus satis patet (15 s.): 

Quod si tam longam meruerunt carmina famam, 

Qiiae ueterum gestis liominum mendacia nectimt, 

Nohis certa fides aeternae in saecida laudis 

Inmortale decus trihuet ^neritumque rependet. 

Nam milii carmen Christi uitalia gesta, 

Diuinum populis falsi sine crimine donum.

VI 

Prolegomeua. 

Constantinus, adest cui gratia digna merenti, 

Qui solus regum sacri sibi nominis horret 

Injjoni 'pondus, quo iustis dignior actis 

Aeternam capiat diuina in saecula uitam ^) 

tum ex Hieronymi testimonio, qui in Chronico ad annum 

329 

Olymp. 278, Christi -—- adnotat (cf. A. Schoene, Eusebi Chronic. 

Can. quae supersunt, II p. 192): 

luuencus presbyter, natione Hispanus, Euangelia heroicis 

uersibus explicat. 

De eius uita nihil aliud constat nisi quae idem Hieronymus 

tradit, de uiris illustribus c. LXXXIV (ed. Herding): 

luuencus, nobilissimi generis Hispanus, presbyter, quattuor 

euangelia hexametris uersibus paene ad uerbum transferens 

quattuor libros composuit, et nonnulla^) eodem metro ad sa- 

cramentorum ordinem pertinentia. Floruit sub Constantino prin- 

cipe. ^) 

Praeterea luuenci mentionem facit idem in epist. ad Magnum 70 

§ 5, I, p. 428 (ed. Vallarsi) ,Iuuencus presbyter sub Constantino 

^) Cf. fiiiem carminis, cui inscribitiir ,Laudes Domini' u. 143 s. (ed. 

Brandes). 

2) De hoc opere si uera narrat Hieronymus (quod equidem negauerim). 

nihil ad nos peruenit. 

3) Ex hoc fonte fluxit quidquid de Lmenci uita et in libris manu- 

scriptis integrum uel auctum legitur et ab auctoribus traditur (cf. iufra 

p. XXIV s.). Conferendi sunt praeterea: 

Gregorius Turon., hist. Franc. I c. 36 (p. 51 ed. Arudt et Krusch): 

A uicessimo primo enim eius imperii anno Hieronimus praesbiter addidit 

indicans luuencum praesbiterum euangelia uersibus conscribsisse rogante 

supradicto imperatore (scil. Gonstantino) 

Alcuinus (cf. Mign. t. 101, p. 152) adu. Felicem II, 6: At si mundi doc- 

toribus ceteris uobis non libet credere, uestris saltem doctissimis uiris 

credite. Cecinit luuencus presbyter et doctissimus Hispaniae scholasticus 

in carmine euangelico hoc modo (I 60): 

Nam tua concipient caelesti uiscera iussu 

Natum, quem regnare Beus per singula [F., per saeculaj cuncta. 

Et propriam credi soholem gaudetque iuhetque 

Hunc [huicj ubi suh lucem dederis, sit nomine [nomenj Jesus [lesusj. 

.

Prolegomena. VII 

historiam Domini Saluatoris uersibus explicauit nec pertimuit 

euangelii maiestatem sub metri leges mittere' ; etiam in Comm. 

Floruit uir iste temporibus Constantini principis. Videtis quidem ista; necdum 

ista adoptionis uel nuncupationis haeresis in Hispania fuit. Aut istum, 

qui apud uos doctissimus exstat magister, haereticum iudicate, qui dicit 

hunc Deum esse et proprium filium Dei, qui ex Virgine natus est; aut si 

illum recipere uultis, uestram sententiam damnate, uel magis corrigite ex 

eius sensu, consentanea qui profert testimonia sanctis Patribus, qui diuersis 

mundi temporibus per singula floruerunt loca. 

Freculphus episcopus Lexouiensis in Chronico (cf. Mign. 1. 106, p. 1201): 

luuencus nobilissimi generis Hispanus presbyter quatuor euangelia hexa- 

metris uersibus pene ad uerbum transferens quatuor libros composuit et 

nonnuUa eodem metro ad sacramentorum ordinem pertinentia. Floruit sub 

Constantino principe. 

Ado Viennensis in chronico sub Constantino (cf. Mign. t. 123, p. 92): 

Retius Augustodunensis episcopus celeberrimae famae habetur et luuen- 

cus presbyter Hispanus qui hexametris uersibus quatuor libros euangelii 

composuit. 

Hugo Trimbergensis (cf. Eegistrum multorum auctorum u. 408 s. 

ed. Huemer): 

luuencus, euangelicus etiam poeta, 

Sequitur Sedulium sub equali meta, 

Quem et in catalogo leronimus laudauit 

Et de breuiloquio satis commendauit. 

Scripsit hic in tempore regis Constantini 

Qui et cultor exstitit operis diuini: 

Inmortale nil mundi conpage tenetur, 

Non mare, non tellus, non ignea sidera celi \ 

Nam 

. 

Conradus Hirsaugiensis in dialogo super auctores p. 41 (ed.Schepss): 

,. . . Fuit auctor idem temporibus Constantini principis, Hispanus idem 

et nobilissimi generis, exametris uersibus quatuor libros de euangeliis pene 

uerbum ad uerbum transferens et nonnulla eodem metro ad sacramen- 

torum ordinem pertinentia'. 

Honorius Augustodunenses de script. eccl. I c. 85 (ed. Fabricius 

p. 78): luuencus nobilissimi generis Hispanus presbyter quatuor euangelia 

hexametris uersibus quatuor libris composuit et nonmilla eodem metro ad 

sacramentorum ordinem pertinentia. Floruit sub Constantino. 

lohannes Trithemius de script. eccl. c. 62: luuencus presbiter, 

natione Hispanus, uir nobilis atque doctissimus philosophus, poeta, rhetor 

et theologus insignis et non minus conuersatione quam scientia scriptu- 

rarum ecclesiae uenerabihs, edidit pro aedificatione legentium tam metro 

quam prosa multa praechira uolumina, sed pauca eorum ad notitiam meam 

.

VIII 

Prolegoinena. 

in Matth. I 2, 11, uol. VII, p. 14 (ed. Vall.): ,PulcheiTime mu- 

iierum sacrameuta luuencus presbyter cum uersiculo comprehendit: 

Tus aurum myrrliam, regique hominique deoque Dona 

ferunt.' Saeculo uero insequenti Gelasii decretum illud de 

libris recipiendis uel non recipiendis luuenci carmen in hunc 

modum approbat et collaudat (c. 34): ,Item luuenci nihilominus 

laboriosum opus non spernimus sed miramur'. ^) Quam longe 

lateque eo tempore luuenci carmen propagatum fuerit, inde 

conicias, quod eum auctores non pauci iam sunt imitati ut^) 

auctor carminis aduersus Marcionem (cf. Aug. Oxe, Prolegomena 

de carmine aduersus Marciouem p. 33, Manitius, Beitrage zur 

Geschichte frilhchristlicher Dichter im Mittelalter p. 23), auctor 

carminis de prouidentia diuina, quod plerique Prospero adscri- 

peruenerunt. Legi opus insigne quod hexametris pentametrisque(?) uersi- 

bus composuit, de quatuor euangehis hbros IV, de sacramentis Hb. II; 

caetera quae composuisse dicitur, ad manus nostras non uenerunt. Claruit 

sub Constantino magno et filiis eius anno domini CCCXXX. 

Petrus Crinitus, de poetis Lat. V c. 88: luuencus poeta, natione 

Hispanus, famiha insigni maximeque illustri natus est, ut ab Hieronymo 

traditur. Praecipue floruit imperantibus Constantio et Constante : qua tem- 

postate in eloquentia apud Latinos clari fuerunt Tiberianus Nazarius et 

Flauius Vopiscus, qui de gestis Romanorum principum hbros composuit, 

Inter alia poemata, quae dicuntur ab aho edita, scripsit quatuor euangelia 

hexametris uersibus . . . luuencus ahquot hymnos fecit, quibus facile in- 

dicauit se optime meritum de reh'gione Cliristiana. Neque dubium est, 

fuisse illum inter sacerdotes christianos, ut ueteres auctores testantur. 

Diuus Hieronymus alicubi repetit luuenci carmina eumque ut eruditum 

et elegantem poetam commendat. 

De recentiorum testimoniis conferas Erhardum Eeuschium in prae- 

fatione editionis, quae prodiit Francofurti et Lipsiae anno 1710, et Are- 

uali editionem p. 23 (Mign. t. 19). 

^) Cf. quod de Gelasio Luitprandus in Vitis pontificum c. 51 adno- 

tat: Item Orosii historiam laudat et opus Seduhi et luuenci. 

2) Do Ausonio dicit Manitius (Zeitschr. f. d. osterr. Gymn. 1886, 244): 

Neu ist hier dor Nachweis der Beniitzung des luuencus, die sich in deu 

Godichten des Ausonius mehrfach findet, woraus auch hervorgeht, dass 

Ausonius sich doch mehr, als man friiher annahm, mit der christhchen 

Literatur beschaftigte. At uersibus ep. VII 2, 8 (ignicomus sol) et ep. 

VIII, 9 (soUemuia paschae), qui soli luuencum olent, Ausonii imitatio lu- 

uenciana satis demonstrata esse mihi quidem non uidetur (cf. ib. 1888, 583).

Prolegomena. IX 

bunt (cf. Manitius, Zeitschr. f. osterr. Gymn. 1888, p. 583), 

Orientius (cf. ed. Ellis, Poetae christ. min. tom. XYI corporis 

script. eccl. lat., et Manitius, Zeitschr. f. d. osterr. Gymn. 1886, 

408), Paulinus Petricordius (cf. ed. Petschenigi, Poetae 

christ. min. XVI, p. 170), Paulinus Pelaeus (cf. ed. Pet- 

schenigi ib. p. 315), Claudius Marius Victor (cf. ed. C. Schen- 

kelii ib. p. 354), Ennodius (cf. Manitius 1. c. p. 407), Alcimus 

Avitus (cf. Manitius 1. c. p. 244), Kusticus Elpidius 

(cf. ed. Hermanni Muelleri, Gottingae 18G8), post hos Corip- 

pus (cf. Manitius 1. c. p. 99). 

Singulari autem laude eum fert VenantiusFortunatus in 

libro primo uitae S. Martini u. 15 (ed. Leo): 

Primus enim docili distinguens ordine carmen 

Maiestatis opus metri canit arte luuencus, 

Hinc quoque conspicui radiauit lingua Seduli. ^) 

Item Isidorus in uersibus, qui ei uulgo adscribuntur (cf. Fabric. 

bibl. med. et inf. lat. V 301 M): 

Perlege facundi studiosum carmen Auiti. 

Ecce luuencus adest Seduliusque tibi, 

Ambo lingua pares, florentes uersibus ambo 

Fonte euangelico pocula larga ferunt. 

Inter Hispanos luuencum etiam respexit Eugenius Toletanus 

(cf. Manitium 1. c. p. 94) et honorifice commemorat 

Braulio in praefatione uitae S. Aemiliani (cf. Mign. t. 80, 702): 

,Secundum quod elegantissime quidam ueterum poetarum ait 

^hoc opus hoc etenim forsan me suhtrahet igni^ (I 22y ,quibus 

adserendi sunt auctores eiusdem fere saeculi lonas, abbas 

Elnonensis, in uita S. Columbani nom. 22 (cf. Mign. t. 87, 1024): 

Huic soboles nulla erat ut luuencus de Zacharia et Elisabeth 

ait ,Gratius ut donum iam desperantihus esset^ (I 9) et Adamnanus 

de locis sanctis I 18 (cf. Mabillon, Acta SS. IV 461): ut 

de ipso luda luuencus presbyter uersificus cecinit Jnformem- 

rapuit ficus de uertice montem' (IV 631). 

1) De locis a Fortunato expressis cf. Mauitium, Mon. Germ. auct. ant. 

IV, 2 p. 132-137.

X Prolegomena. 

laiii pridem etiam grammatici et metrici regulas suas uersibus 

ex luueuco adlatis firmabant ut inter Sergiana ipsa fragmenta 

referri solet locus ille ab H. Hageno (Anecd. Helu. p. CXCIV) 

traditus: Accido per i de accessu, hoc est, de approximando et 

reliqua. Utrum longa i in uerbo quod dicitur .accidunt' annon? 

Certe longa est ut dixit luuencus poeta ,AccAdit iâriter 

poenae consortia ferre' (IV ^%^\ 

Multo saepius laudatur ab auctore, qui post aetatem Isidori 

,de dubiis nominibus' scripsit cf. Gramm. lat. V: 

p. 571, 8 Amor generis masculini ut luuencus: 

Fraterno demum reconciliatus amore (I 509). 

— 13 Artus singularem numerum non habet, sed pluraliter 

masculini generis ut luuencus: 

Splendehant corporis artus (I 620). 

p. 577, 2 Conubium generis neutri ut luuencus: 

Si quis conuhia rumiylt (I 531). 

— 31 Dolus generis masculini ut luuencus: 

Hic dolus inimice tuus (II 807). 

p. 571, 1 Dapis generis feminini ut luuencus: 

Quae dapis (V). 

— 9 Error generis masculini ut luuencus: 

nam tibi 'praeteritus ') uitae donahitur'^) error 

— 20 

(II 81). 

Flos generis masculini ut luuencus: 

Primaeuo in flore negauit'^) (I 30). 

p. 579, 15 Germen generis neutri ut luuencus: 

Proprio uestitur germine^) pomi (I 699). 

p. 581, 4 Iter generis neutri ut luuencus: 

Ad uerum conuertet iter-') (I 24). 

— 5 lus generis neutri ut luuencus: 

IIoc ius dixere prophetae^'^ (I 678). 

p. 582, 11 Liuor generis feminini ut luuencus: 

Mox liuor daemonis atra') (I 366). 

1) praeteriture V -') donaiiit VIj :

Prolegomena. XI 

p. 583, 23 Mustum generis iieutri ut luuencus: 

Calidum committere mustum^) (II 373); idemque 

— 24 spumantia musta (II 375). 

— 2Q mundus generis masculini ut luuencus: 

Quo cunctum rapief^) flamma ultima mundum 

— 28 

(praef. 5). 

morbus generis masculini ut luuencus: 

Morhus dissoluerat ater (II 77). 

p. 584, 17 Numen generis neutri ut luuencus: 

Numen''^) uidisse supernum (I 45). 

p. 585, 25 Origo generis feminini ut luuencus: 

Sectandus conplehitur ^) ordo (I 353). 

p. 588, 7 Plebs generis feminini ut luuencus: 

Cetera nam plehs (I 13). 

— 8 Palleum generis neutri ut luuencus: 

Ferat pallea''') secum (I 554). 

— 10 Proles generis feminini ut luuencus: 

Proles ueneranda tonantis (IV 672). 

— 24 Eabies generis feminini ut luuencus: 

Rahies uesana ueneni (I 404). 

— 28 Kadius generis masculini ut luuencus: 

Ahscondit furuis rutilus ^) sol radios umhris 

(IV 149). 

p. 591, 17 Suboles generis feminini ut luuencus: 

Propriam credi suholem'') (I 62). 

— 18 Semen generis neutri ut Vergilius (rectius Tu- 

uencus): 

Vaga semina famae'^) (I 178). 

p. 592, 6 Tempus generis neutri ut luuencus: 

Per tempora certa (I 54). 

— 7 Templum generis neutri ut luuencus: 

Constructum ueteris regnimoliminetemplumiJWli). 

— 15 Tribunal generis neutri ut luuencus: 

Celsum stans ante trihunal (IV 590). 

^) committere mus M -) sapiat MVL ^) iiomon MVL ^) complectitur 

V '") palleas MV ^') rudilus M ') proprie moridis subolem 

V ^) fanao MV

XIJ 

Prolegomena. 

p. 593, 11 Urceus generis neutri et urcei non urcea ut luuencus 

dixit: 

Urceus est nullus nee sunt tihi uincula funum^) 

(II 260). 

Quot exempla Aldhelmus a luuenco deprompserit, Mani- 

tius in opusculo ,Zu Aldhelm und Baeda, Wien 1886', p. 36 sq. 

satis demonstrauit. NonnuDa tantum adferam cum ex editioni- 

bus, quales nunc sunt, parum fructus ad carmen luuenci emendandum 

illustrandumue redundet, cf. epist. ad Acircium de 

septenario et de re grammatica et metrica p. 545 (edit. A. Mai 

in classic. auct. tom. V): luuencus Hispanus primo prolog 

uersu huius rei notitiam pandit 

Inmortale niliil mundi conpage tenetur (praef. 1). 

p. 576 'pecuscula' ut luuencus 

Foueam si forte pecuscula uestra inciderit (II 590). 

luuencum citauit etiam Beda Venerabilis in libro illo 

saepe laudato de arte metrica ut p. 233 (cf. H. Keil, Gram- 

matici lat. tom. VII): 

Octauus modus est, cum correptam uocalem in eadem parte 

orationis sequitur z consonans graeca duplex: est enim longa 

in hoc luuenci 

Difficile est terris adfixos diuite gaza (III 522) 

et l)reuis in hoc eiusdem 

Et gaza distahat rerum jpossessio fulgens (III 499); 

nomine auctoris non addito: 

p. 232, 27 Exsultat '^) Mariae cum i^rima affamina sensit 

(I 91), 

p. 245, 20 Inmortale nihil mundi con^âge tenetur (praef. 1), 

— 28 Pacifi^cos deus in numerum si ^) lyrolis adoptat 

^(1465), 

p. 247, 24 Nomine loannem hunc tu uocitare memento (I 2&)^ 

p. 250, 15 Illi continuo statuunt ter dena argenti (IV 426); 

') ibi fiiicula MV 2) exultant L ^) sibi F

Prolegomena. XIII 

de locis, qui in ceteris Bedae libris iimeniuntur, cf. Manitium 

1. c. p. 86 sq. 

Eximius autem est locus in Bedae libro retractationis in actus 

apostolorum c. 9 (cf. Mign. t. 92 p. 1016): Ecce enim orat et 

uidet uirum Ananiam nomine introeuntem et imponentem sibi 

manus. In Graeco habetur ita: Et uidit in uisu uirum, hoc 

est £v bp6yyy.zi (sic) quod nomen et luuencus presbyter in 

euangelio carmine posuit dicens 

Horomatls hulusce expertes reddite cunctos (III 340*). 

Etiam Cruindmelus est nominandus, qui e Beda pendet: 

p. 10, 20* (ed. Huemer) inde domitm repedat terrarum lumen 

lesus (II 75). 

p. 16, 31 Octauus modus, cum correptam uocalem in eadem 

parte orationis sequitur z consonans graeca duplex; est enim 

longa in hoc luuenci 

difficile est^) terris adfixos'^) diuite gaza (III 523), 

est enim breuis in hoc eiusdem: 

Et gaza distahat verwm possessio fulgens (III 499), 

p. 34, 2Q inmortale'^) nihil mundi conpage tenetur (praef. 1). 

p. 35, 4 (nomine auctoris non addito): 

nohis certafides aeterna ^) in saecula laudis (praef. 17). 

— 6 pacificos ') deus in numerum sihi prolis adoptat 

(I 465). 

p. 43, 32 nomine lohannem hunc tu uocitare memento (I 2^). 

Inter exempla poetarum a diuersis collecta, quae in co- 

dice Vaticano Reg. 215 s. VIII ex. uel VIIII continentur, lu- 

uenci uersus hi leguntur (cf. Peiper, Alcimi xVuiti opp. praef. 

p. LXVIII): 

lUVENCI PKBI 

lam licet implentem gracili presepia uoce (jracili (1 169). 

Atq. animam matris ferro fulgente machere Machere (I 212). 

^) difficil& terris F ^) et fixiis EFF ^) inniortalo F ^) aeterna EF 

'') pacificus F

XIV 

Prolegomena. 

Inpubis pueri cruciatur spiritus ?eger InpiibTs (I 743). 

Clara philippeo pollent de nomine rura Philippeo (III 258). 

Horomatis huius expertos facite cunctos Horomatis (III 340*). 

Moysea q. legum posuit pracepta nubere Nubere (IV 15). 

Aeternis uitse sertis redimitus abibit Eedrmitus (lY 116). 

In quaestionibus grammaticis, quas H. Hagenus edidit 

e codice Bernensi 83 s. X, luuencus duobus locis citatur (cf. 

Anecdota Heluetica p. 179, 8): Nam nec in his ipsis uide- 

licet ,sis' et ,uelis' neque in aliis uerbis coniunctiuis praeteriti 

uel futuri debet ullatenus in paenultimo pluralis numeri primarum 

seu secundarum personarum corripi teste Seruio super 

Vergilium in libro VI Aeneidorum de praeterito 

Egerimus nosti et nimium meminisse necesse est. 

Ait enim: ,ri' necessitate metri corripuit. Et luuencus de fu- 

turo testatur 

Nec canihiis sanctum dederitis neue uelitis (I 664) 

p. 186, 28 Seuerus amphibrachys. luuencus: 

Quod scirem Domino memet seruire seuero (IV 241). 

Huc referendum est quod legitur in epistula Lupi Ferra- 

riensis: Seruius auctor est, qui eo uersu ubi Virgilius systolen 

fecit his uerbis: Egerimus, nosti, et nimium meminisse necesse 

est. Ei, inquit, metri necessitate corripuit. Item luuencus: 

Ne sanctum etc b'cet quidam praeteritum perfectum subiunc- 

tiui et futurum differre scribant (cf. etiam infra p. XIX s.). 

Adde praeterea, quod Thurotius (notices et extraits des ma- 

nuscrits t. XXII p. 424) adnotat. 

Aeuo quod dicunt uulgo Carolinum luuencum cum reliquis 

poetis christianis multum lectitatum esse quis ignorabit uel 

mirum habebit? lam inter Pauli et Petri carmina dubia 

leguntur haec (cf. Duemmler, Poetae aeui Carol. I p. 76 uer- 

sus Fiduciae ad Angelramnum presulem) u. 14: 

Portio sit tibi cum iusto Simeone beato! 

Teudulfus rutilat mire de arte luuenci

Prolegomena. XV 

Atque Angelpertus, diuini ambo poetae, 

Quos Flaccus Varro Lucanus Nasoque honorant. 

Alcuinus De diu. officiis c. 5 (Mign. 1. 101, 1179): Per aurum 

rex ostenditur. In tliure Deus dignoscitur. Per myrram, 

homo passus atque sepultus. Haec dona luuencus presbyter 

mire [metro] conclusit 

Aurum, fhus, myrrham regique Deoque hominique 

Dona ferunt (I 250 sq.). 

Pluribus locis eius mentionem facit ut in uersibus de Sanctis 

Euboricensis ecclesiae u. 1550 (cf. 1. c. I p. 204): 

Quid quoque Sedulius uel quid canit ipse luuencus 

Alcimus et Clemens, Prosper, Paulinus, Arator, 

Quid Fortunatus uel quid Lactantius edunt — 

in epistola 126 (cf. Jaffe, Monumenta Alcuiana p. 510): Ait enim 

quidam poeta de opere carminis euangelici 

Hoc opus hoc etenim forsan me suhtrahet igne^) 

Tunc cum jiammiuoma iudex descendet ah arce ^) 

dicam et ego 

Hoc opus hoc etenim non solum subtrahet igne 

Te iam, sed faciet caeli conscendere in arcem — 

in epistula 143 (ad Carolum regem data) 1. c. p. 547: 

In hoc namque opusculo catholicae fidei ueritatem ex sanctorum 

patrum certissimis probare testimoniis nisus sum; id est 

beati Hieronymi atque sancti Augustini, Gregorii papae Eo- 

mani, Hilarii Pictauiensis episcopi, Leonis quoque papae et 

Fulgentii episcopi, Ambrosii quoque Mediolanensis episcopi, 

sed et fortissimi contra Nestorium militis Cyrilli, Petri etiam 

Eauensis episcopi et beati Bedae presbyteri. Gregoriique Na- 

zanzeni nec non et Ysidori Hispaniensis et luuenci eiusdem 

prouinciae scolastici — 

in epistula 166 (ad Theudulfum) I. c. p. 607: 

^) sic. -) cf. iiifra praef. iiers. 22 et 23.

XVT 

Prolegomena. 

Tiia uero, iiir ueueraiide, sauctitas houoret ministerium tuum: 

praedica oportune inoportuue et ut trapezeta sapiens multi- 

plica pecuniam domini, ut denaria mercede dignus efliciaris 

hoc poeta. 

Hoc o]Jus hoc etenim forsan te suhtrahit igni, 

Hoc opus hoc eteniin caelesti te inserit aulae ') 

Idem in libro secundo aduersus Felicem c. 6 (cf. Mign. t. 101, 

152): At si mundi doctoribus ceteris uobis non licet credere, uestris 

salteni doctissimis uiris credite. Cecinit luuencus presbyter et 

doctissimus Hispanus scholasticus in carmine euangelico hoc modo 

Non tua concipient caelesti nisceva iussu 

Natum, quem. regnare deus per singula cuncta^) 

Kursus in libro II c. 8 ad Elipandum (cf. Mign. t. 101, 2^): 

IUi (sc. patres Hispani) sua habuerunt tempora nobisque praeclara 

sui sudoris in sancta conuersatione reliquerunt uestigia quos 

laudamus, amamus . 

. . Beati 

itaque Isidori . . . sed 

et luuenci 

presbyteri atque optimi scholastici, quem beatus Hieronymus 

hiudat, carmina euangelicae historiae prospeximus (forte per- 

speximus), qui in quodam uersu Christum proprium filium 

Dei catholico ore non formidauit appellare, ait enim 

Nam ('Querc. non) tua concipient caelesti uiscera iussu 

Natum^ quem regnare Deus per saecula cuncta 

FA propriam credi suholem gaudetque iuhetque, 

Hunc uhi suh legern (luu. suh lucem) dederis sit nomine lesits.'') 

Tlieodulfus episcopus ille Aurelianensis (cf. Duemmler 

1. c. p. 543): 

De libris quos iegere solebam et qualiter fabulae poetarum a 

philosophis mystice pertractentur (u. 11): 

Cura decens patrum nec erat postrema piorum, 

Quorum sunt subter nomina scripta uide: 

Sedulius rutilus, Paulinus, Arator, Auitus 

Et Fortunatus, tuque luuence tonans. 

^) cf. supra p. XV. 

2) cf. I 60 s. 

3) cf. I 60-63.

Prolegomena. XVII 

Ermoldus Nigellus in carmine elegiaco in honorem Hlu- 

dowici u. 17 (cf. Duemmler 1. c. II p. 5): 

Si Maro, Naso, Cato, Flaccus, Lucanus, Homerus, 

Tullius et Macer, Cicero siue Plato, 

Sedulius necnon Prudentius atque luuencus 

Seu Fortunatus, Prosper et ipse foret, 

Omnia famosis uix possent condere cartis 

Atque suum celebre hinc duplicafe melos. 

Hrabanus de institutione clericorum 1. III c. 18 (cf. Mign. 

t. 107, p. 396): 

Quam ob rem non est spernenda haec quamuis gentilibus 

communis (metrica) ratio, sed quantum satis est perdiscenda, 

quia utique multi euangelici uiri insigues libros hac arte condiderunt 

et deo placere per id satagerunt, ut fuit luuencus, 

Sedulius, Arator, Alcimus, Clemens, Paulinus et Fortunatus et 

caeteri multi.^) 

Commendat luuencum Wandelbertus Prumiensis (cf. 

Duemmler 1. c. II p. 575) u. 22: 

Pollet Gregorius nitetque, laude 

Dictorum uolitat luuencus, illi 

Coniunctis spatiis Arator haeret 

Prudentique, deum canendo uiuis. 

Praeter hos etiam alios horum temporum scriptores ut Candidum 

Fuldensem, Walahfridum Strabonem, Florum 

Lugdunensem, auctorem uitae Leudegarii, Engelmodum, 

Audradura luuenci uestigia pressisse testes sunt Duemmler 

et Traube, editores poetarum aeui Carolini; cf. praecipue t. II 

p. 2, 157, 262, 508 addenda et commentarios carminibus ad- 

ditos. 

Smaragdus in epist. et euangelia (cf. Mign. t. 102, 72): Alii 

dicunt nepotes Balaam esse filii Beor, quia sectam eius secuti 

sunt. alii dicunt Persas fuisse, ut metro Canorius dicit: 

Tum iubet et Perses celerem pertendere gressum (cf. 1 241). 

1) cf etiam Kuodolfi aiinal. Fuld. ann. 844. 

XXIV. luu. b

XVIII 

Prolegomena. 

Eulogius Toletanus initio Memorialis SS. I (cf. Mign. 115, 

741): Et sicut me indiguum tanto opere fateor, ita quoque sui 

perfectione non solum erui culpis confido, uerumetiam poenis 

abstractus, praestantiorem gratiam interuentu eius apud Dominum 

inuenire spero: ut est illud philosophicum 

Hoc opus hoc olim forsan me suhtrahet igni (praef. 22). 

P a s c h a s i u s R a db e r t u s ab)j. Corb. expositionis in Matthaeum 

lib. 11,2 (cf. Mign. 120, 127): Itaque quia Bethlehem, ubi Christus 

natus est, ad meridianam plagam ab Hierusalem sexto ferme 

milliario sita est, idcirco ab eadem parte regionis recte uenisse 

dicitur. Fuerunt namque isti ut ferunt, de terra Persarum, 

uelut luuencus noster canit 

Tumque iuhet Persas extendere gressus (cf. I 241), 

specialiter tamen Euilat, uhi abundat aurum optimum, habi- 

tasse creduntur. 

Ib. lib. XI, 24 (p. 814): Et licet fulgur uniuersa, quae sub 

caelo sunt, penetret ac perterreat, penetrabilior tamen dies 

illa erit ac terrihilior, quae omnia caelorum mouebit arcana, 

et inferorum uniuersa penetrabit iura, nec non et mundi 

cuncta turbabit elementa. De quo luuencus presbyter mirum 

libri sui principium dedit: Quod 

Inmortale nihil mundi — caeli (praef. 1— 3). 

Samson abbas Cordubensis apolog. I c. 8 (cf. Florez, Espan. 

sagr. XI 369): Quibus etiam uir eloquio nitidus et in poema- 

tibus clarus luuencus metrice euangelica uerba comprehen- 

dens ait 

Et magnum, clamans felix o femina salue 

Felicem gestans uteri sinuamine foetum (cf. I 8G. 87). 

Et iterum 

Interea Mariae sponso miracula mentem 

SoUicitant manifesta uteri quia pondera uidit (I 133. 134). 

Anastasius abbas in historia de uitis Rom. Pont. (cf. Mign. 

t. 128, 354): Eadem distincta phrasi castigate etiam in carmi-

Prolegomena. XIX 

nibiis canuiit patres et poetae christiani nascentis quidem et 

adorati a pastoribus solum praesepe memorantes; adorati uero a 

magis praesepe et cunes ...luuencus presbyter, lib. II u. 168 

et u. 176 

Hoc signum dicam^ puerum quem cernere uultis 

lam licet implentem gracili praesepia uoce 

Pastores propere ueniunt qicerumque iacentem 

Praesepis gremio cernunt. 

Ermenricus Elwangensis in epistola ad Grimaldum (cf. 

Duemmler, E. epist. ad Grimald. Hal. 1873 p. 10): Similiter 

producuntur in prosa ,Hieremias, Ezechias, Sedechias, Sopho- 

nias . . 

.' et sic omnia ex ,ia' hebreo composita producuntur 

in penultimis sine metro, licet producta seu correpta inueniantur 

apud poetas. Correpta ut est illud apud luuencum 

Zacharias uicihus cui templum cura tueri (I 3); 

p. 20: Interim uero, ductor amando, quia tempora Augustorum 

nosti, sub quibus sapientia floruit, et ut leuius iter habeamus, 

dicito mihi, si inter illos audieras, unde quidam corripiant, 

quidam uero producant in penultimis uerba subiunctiua in 

prima et seounda persona pluralis numeri tempore preterito 

perfecto et futuro eiusdem modi per omnes coniugationes. 

Ut cum ,amauerim amauerimus amaueritis . . . Nam 

apud 

luuencum et ceteros omnes pene poetas producta inueniuntur 

ut est illud 

Ne canihus sanctum dederitis neue uelitis (I 664) 

p. 20—21: Est enim poetica licentia talis ut cum necesse 

fuerit de productis faciant correptas. Veluti luuencus Ebraica 

nomina in ,ias' desinentia, quae in prosa producimus, ipse in- 

terdum corripit, interdum etiam et producit. Corripit enim 

uero ita 

Quam honus Hieremias diuino numine iussus (I 264). 

Bonito diaconus in uita S. Theodori I 4 (cf. Acta SS. 

Febr. II 31) 

Haec uhi dicta dedit teneris se miscuit auris (cf. I 42).

XX 

Prolegomena. 

lohaunes Scotus De diuis. naturae II 17 (cf. Mign. 122, 

550): Quid ergo mirum, si primordiales uisilnlium rerum causae 

terrae iuanis et uacuae uocabulo figurate insinueutur, prae 

nimia sui subtilitate ineffabilique intellectualis suae naturae 

simplicitate , priusquam in geuera et formas sensibilesque uu- 

meros, iu quibus ueluti quibusdam nebulis corporeis sensibus 

apparent, per generationem profluerent, quando praedicta uisi- 

bilis mundi spatia inania seu uacua non incongrue appellan- 

tur sicut ait quidam poetarum 

Aera i)ev uacuum salfu iaculahere corjpus (I 388). 

Adluuenci exemplarOtfridus monachus etpresbyterWeissen- 

burgensis carmen suum, cui iuscribunt ,Ivrist', panxit, cf. eius 

epistolam ad Liutbertum episcopum Moguntinum anno 865 

datam (cf. Jafte, Monumenta Moguutina p. 328): 

Petitioni quoque iungentes queremoniam, quod gentilium 

uates ut Vergilius Lucanus Ouidius caeterique quam plurimi, 

suorum facta decorarent lingua natiua, quorum iam uoluminum 

dictis fluctuare cognoscimus muudum, nostrae etiam sectae 

probatissimorum uirorum facta laudabant luuenci, Aratoris, 

Prudentii caeterorumque multorum, qui sua lingua dicta et 

miracuhi Cliristi decenter ornabant; nos uero, quamuis eadem 

fide eademque gratia instructi diuinorum uerborum splendorem 

clarissimum proferre propria lingua dicebant pigrescere.^) 

Saeculo decimo ineunte luueuci mentionem facit Kemigius 

Autiss. de musica (ed. Mign. t. 132 p. 951): strongylus cTpcY- 

YJAo: uersus dicitur, in quo nulla pars orationis integra locum 

pedis obtinet, ut 

Imnortale nihil mundi compage tenetur (praef. 1), 

in hoc enim uersu nullus pes terminat partem orationis. 

Hom. VII (ib. p. 900): Nam ahi dicunt illos fuisse Chaldaeos, 

Chakhiei enim stellam pro Deo colebant et idcirco dixerunt, quod 

nuucupatiuus deus eorum ostenderit uerum Deum natum. Alii 

dicunt Persas fuisse propter illum Metrocarii^) uersum 

Tunc iuhet et Persas celerem protendere gressum (I 241). 

') cf. Marold, Germaiiia, Jahrg. 188G, p. 119. 

-) aJias metro Caiiorii. cf. supra p. XVII.

Prolegomena. XXI 

Notkerus ille Balbulus in epistula, iii qua de interpretibus 

diuinarum scripturarum agit c. 7 (cf. B. Pezius, Thesaurus Anecdotorum 

t. I, fol. 9; Fabricius, bibl. med. et inf. latinitatis t. V 

p. 313): Si uero etiam metra requisieris, non sunt tibi necessariae 

gentilium fabulae, sed habes in christianitate prudentissimum 

Prudentium . . . Alcuinus (Alcimus Fabricius) uero nomine 

Auitus licet historiam Geneseos quasi solam assumpserit, tamen 

omnia nostra dulcissimo carmine decantauit et pulcherrimum 

librum de uirginitate ad sororem suam descripsit, et alium de 

institutione mortalium (al. moralium), pro quo tu legisti Cato- 

nianum, sed quantocius facito tuum esse. luuencum et 

Sedulium Aratorem hymnosque Ambrosianos scio quia iam me- 

moriae commendasti. 

Minutam inde luuenci auctoritatem esse ex eo colligas, quod 

iam auctores pauci eum citant uel imitantur. In carminibus 

saeculi decimi locos nonnullos ex luuenco petitos notauit 

Duemmler, (cf. Lateinische Gedichte des IX. bis XI. Jahrh., 

Neues Archiv X p. 345) et E. Voigt ad ,Ecbasin captiui'. 

Hugo de S. Victore, qui anno' 1141 o])iit, in erud. didasc. 

V 3 post Sedulium et Prudentium luuencum landat (cf. 

Mign. t. 176 p. 786). Praeterea: 

Christianus qui Druthmarus Corbei. monachus uulgo di- 

citur in expositione in Matth. (cf. Mign. 106, 1281): Fuerunt 

autem de genere Balaam isti tres reges: De tribus regnis fue- 

runt de terra Heuilath, ubi effoditur aurum optimum sicut dixit 

Moyses; et uiciui Persis, unde dicit luuencus 

luuat Persis ])ertendere gressum (cf. I 241). 

Zacharias Chrysopolitanus episc. in unum ex quattuor 

praef. (cf. Mign. 186, 14): De figuris euangelistarum non aduersas, 

sed diuersas Patrum sententias ponemus ut lector eligat quod 

sibi potissimum uidebitur — Sedulius : Hoc Matthaeus agens — 

astro lohannes. Aliter luuencus 

Matthaeus instituit uirtutum tramite mores, 

Et hene uiuendi iusto dedit ordine leges. 

Marcus amat terras inter caelumque uolare, 

Et uehemens aquila stricto secat omnia lapsu.

XXIT 

Prolegomena. 

Lucas uberlus descrihit proelid Chrisfi 

lure sacer uitulus, qui moenia fatur auita. 

loanaes fremit ore leo similis rugienti, 

Intonat aeternae i)andens mysteria uitae. (cf. infra praef. I.) 

Kepreheiidit eum cum aliis poetis christiaiiis Sextus Amar- 

cius sermonum libro III. u. 270 (cf. editionem Manitii p. XV): 

Verum | 

Alchimus, 

Arator, Sedulius atque luuencus | 

bene tornatis opponunt regia uasis | 

Idem pluribus locis eum imitatus est. 

Fercula. 

Non 

In florilegio, quod in codice 227 s. XII monasterii sanctae 

Crucis, in codice 1095 s. XIII monasterii Neoclaustroburgensis 

(cf. AViener Studien IX p. 52), fortasse etiam in cod. Monacensi 

6911 s. XIV legitur, uersus praefationis soli eique uarian- 

tes continentur (cf. Zeitschrift f. osterr. Gymnas. 1881, S. 415). 

At florilegium cod. Sangall. 878 (cf. Khein. Mus. 1885 p. 263) 

uersus I 502, 664 IV 682 ^) exhibet. 

Vincentius Bellouacensis spec. doctr. V 65 (ed. Duac. 

II 441): luuencus libr. III 

Felices puro qui caelum corde tuentur: 

Visibilis Deus his per secula curicta manehit (I 463 sq.). 

V 79 (p. 448) luuencus libr. I 

Felices humiles, pauper quos spiritus ambit, 

Illos nam caeli regnum suhlhne receptat (I 454 sq.). 

Koger Baco, compend. stud. p. 456 (ed. Brewer): Similiter 

apud poetas Christianos siue, ut melius dicam, auctores doc- 

tissimos, cuiusmodi sunt Sedulius et Prosper et Arator et luuencus 

et alii omnes quos approbat ecclesia et summi pon- 

tifices sicut patet in prologis horum librorum et Hieronymus 

et Beda et omiies antiqui sapientes. luuencus igitur, qui 

primus fuit et metrificauit Matthaeum euangelium, sic dicit 

Officio amissamque leuant promissa loquelam (I 48). 

Hic aufertur ultima sylla])a scilicet ut officiomissam et cae- 

tera: nec potest plus auferri sine falsitate uersus. 

M cum lectione uaria: iierbis pro signis.

Prolegomena. XXTII 

ib. p. 460: Et nomisma breuiakir iii prima syilaba et immmus 

lougatur iu prima syllaba ut difterentia maior appareat inter 

illa ut habentur a luuenco in tertio libro super Matthaeum, 

ubi dicit sic 

Inspicite In niinwmni scnlptique noniisniatis aera (IV 10). 

ib. p. 477: Barabbas siquidem nomen Latinis in euangelio habet 

mediam productam, de cuius accentu credendum est luuenco 

et Sedulio auctoribus certis et dignis. luuencus dicit 

Pilatns donat jdehi^ legique Barahhan (IV 624). 

Litteris renatis qualis quantusque luuencus ab auctoribus ha- 

bitus sit, ex testimoniis quamquam paucis conicias quae Erhardus 

Keusch in praefatione editionis suae, Areualus in prolego- 

menis capite IV., Gebser, De Caii Vettii Aquilini luuenci 

presbyteri Hispani uita et scriptis p. 13 s. congesserunt. In bibliothecis 

monasteriorum et antiquissorum et per aeuum medium 

celeberrimorum luuenci opus adseruatum et lectitatum esse, 

bibliothecarum catalogis, quas Gustauus Bekker (Bonnae 

1885) collegit multas, satis proliatur. Opus luuenci coniunctum 

fuit plerumque cum aliis poetis christianis praecipue Sedulii 

carmine Paschali: cf. e. g. catalogum Bob])iense s. x, in qua 

liljri a Dungalo ,praecipuo Scotorum' beatissimo Columbano 

oblati continentur (cf. Murator. Antiqq. Ital. med. aeui tom. III 

p. 818 s., Bekker I. c. p. 70): ,498 Librum Fortunati unum, 

in quo est Paulinus, Arator, luuencus et Cato.' Ibidem ,breue 

de libris Theodori presbyteri: 586 Sedulii luuencii et Prosperi 

ac Prudentii et aliorum uersificatorum liber unus'. Atque 

uetus Cluniacensis bibliothecae catalogus (cf. Delisle, Le cabinet 

des manuscrits p. II 459 s.) habet haec: ,524 Volumen in quo 

continetur Arator, idem Fortunatus ut supra, Porphyrius, luuen- 

cus, Sedulius, Auiti episcopus . . . 526 Volumen in quo continentur 

luuencus, Sedulius, Arator, Prosper, quoddam metrum 

TertuIIiani, Cato^ Auianus, quedam diuerse coUectiones uer- 

suum diuersorum actorum, libri Archini episcopi, ars Isidori 

de grammatica et de disciplinis aliarum artium.' Ex libris 

manuscriptis multi nostrum saeculum tulerunt. Horum anti-

XXIV 

Prolegomena. 

quissimi et optimi ad textum luueuci iutegrum restituendum 

sunt selecti. Enumerantur etiam alii quamquam auctoritate 

minore. 

C Antiquissimus atque praestantissimus est Codex Collegii 

corporis Christi Cantabrigiensis 304 s. VII, quem in usum 

meum A. Swoboda aecurate contulit. Descripsit codicem rei 

palaeographicae uir peritissimus H. Bradshaw in libello a Zange- 

meistero a. 1877 confecto: Bericht iiber die im Auftrage der 

Kirchenvatercommission unternommene Durchforschung der 

Bibliotheken Englands p. 71 (uel p. 552 s. Sitzungsber. der kais. 

Akademie der Wissensch. in Wieu, Bd. 84) his quidem uerbis: 

Ms 304 in uncial lettres probably of the VIP^ century, con- 

sisting of three separate preliminary leaves, followed by 14 

4-sheet quires, numbered in the ceutre of the lower margin 

of the last page of each quire. There was probably a 15*^ 

quire of 2 sheets, now lost ath the end of the volume. The 

pages contain 21 lines in the 1^*, 13*^ and 14*^ quires, and 

20 lines through the rest of the volume. The measurement 

is 10 inches by 6'^/^ or 7 inches in breadth. The text is written 

continiously (not in verses), with punctuation at ihe end of 

each verse, and a larger and blacker letter at the beginning 

of each verse. 

The three preliminary leaves are ornamentally written in 

large capitals (11 lines to a page), within borders, the first 

and last pages being enclosed in an arch, the rest within 

rectangular borders. They contain the verses knowu in con- 

nexion with St. Isidore and his Library ,Sunt hic plura sacra' etc, 

))ut differing from those in the editions both in order aud 

matter and containing only the Bible, Origines, Hilarius, Augu- 

stinus, Theodosius, ending up with ,ecce luuencus adest tibi' 

(cf. supra p. IX) and on the opposite page the text of luuen- 

cus begins witliout auy rubric, the first preface being written 

in the same fancy capitals as the verses of St. Isidore thus (4"): 

Mattheus^) instituit . . . the first preface ends (4^) lohannis 

1) Hos iiersus luuenci non esse pluribus causis potest demonstrari. 

Atque primum quidem premendum est uersus in codicibus solis CC^MpPT 

V,BH inueniri, in reliquis desiderari. Antecedit in codd. Mp et T carmen

Prolegomena. 

XXV 

fremit — misteria uitae caluetii :|^ aquilini :eus lo- 

hannes Lucas Marcus. Si nomina Marci et lohannis transposueris, ordinem 

uerum restitueris. Denique recte iam Maroldus adnotauit, contra morem 

luuenci in hoc carmine nomen Mattheum bisyllabum et nomen lohannis 

tribus syllabis et i consonanti pronuntiandum esse. Versus similes, quos 

hodie memoriales dicere solemus, aeuo Carohno usitatissimos fuisse, ex 

Duemmleri editione carminum aeui Carolini satis superque apparet. 

:

XXVT 

Prolegomeiia. 

Maroldo teste (prol. edit. p. Vlll) iu iiiargiiie siiperiore folii 75^ 

nomeii Eiigelbergae litteris aiiglosaxoiiicis adpictum est. Sed 

quis fuerit illa Eugelberga uou coustat. 

Quod ad rem orthograpliicam codicis attiuet, uou rara 

est permutatio uocalium e et ae, e (ae) et i^ l et y^ a et u 

(cf. I 85 jiumine ^xo flamine 1 584 cuatls pro castis), rara cou- 

souautium u et h (cf. III 183 uidentes pro Ijidentes)^ i et / 

(cf. I 58 futura. pro iutnra), d et t (cf. passim adque pro 

atque)^ g et qu (cf. praef. 13 aeguora pro aequora^ II 147 

ligorem pro liquorem), li et n (cf. II 56 lios pro nos)^ l et r 

(cf. II 2 fuluam. pro furuam); s fiualis saepe omittitur (cf. 

I 36 suo(s) uultiUs), I 2G^ ferita^ 365 patri, II 296 iZZi^ 

III 493 laeti)^ superllue additur (cf. IV 127 uteri(s), simili 

modo m, r, t (cf. II 36 fiducia(m), 261 unda(m), III 265 

curru(m) . . uetere pro uertere I 484, resipisse pro resipisset 

II 72), 

/i iuitio uerborum omittitur (cf. I 615 orrida, at II 13 

hahire), saepissime superflue additur iu uerl)0 aut, sed recte 

seruatur iu jiomiue Istrahelita (cf. iudicem). 

Praepositioues cum uerljo saepe uou coalescuut, id quod 

etiam iu textibus quos uulgo dicuut auteliierouymiauos depre- 

heuditur (cf. Liulê, Studieu zur Itala, Breslau 1889, p. 26 s.): 

ad uou mutatur aute g, l, p; aute f, m, n, s semper fere, raro 

aute c, semper mutatur aute r et t; con raro coalescit cum 

consequeute l, saepius cum p, semper fere cum m et r; in 

semper seruatur aute l et r, raro aute m et p; 

oh uljique fere 

adsimilatur: suh mauet iutegrum aute r et plerumque aute m. 

coalescit saepe cum sequeute c, g, p. 

Archetypi scripturas discrepautes uel totos uersus margiui 

adscriptos, hos quidem iuterdum uirgulis iuclusos, librarius di- 

ligenter seruauit ita ut haec omuia uuo teuore couiuugeret. 

Correcturas (3xpertus est codex uarias a mauu eiusdem fere 

aetatis; uouuulla iam liljrarius emeudasse uidetur Maroklo 

teste, qui codicem iuspexit, mauus tertia litteris miuusculis 

auglosaxouicis saeculi circiter noni singula quaedam mutauit. 

Octaui saeculi est codex Musei Britannici 15 A XVI siguatus 

R etlitteris miuusculis nitidissime scriptus. Descriptus est ab eodem 

Zangemeistcro I. c. p. 513 his quidem uerbis: membrauaceus

Prolegomena. XXVTI 

84 foliorum tbrmae octauae continet f. 1—59 luuenci euan- 

gelicae historiae poematum libros lY Immortale nihil — f.60—73 

aenigmata Althelmi grammatici (cf. Berichte der sachsischen 

Gesellschaft der Wissensch. 1877, p. 22) - f. 74\ post u. 809 

legitur benedictio quaedam regalis a manu alia scripta: Christus 

rex regum ex aeuo qui regnat in aeuum. etc. — SCOLICA GLO- 

SARVM. Apocviphus g latinae dicitur decretalis. Quo no- 

mine censetur liher — Ypoteseon • 

i informationum. • 

l insti- 

tutionum. Ypopostomos i eqs\ fol. 74''— 83^' s. IX. Librum 

quondam Cantuarensem fuisse, in folio 1=' manu circiter saec. XIV 

scriptum legitur. Versus quidem sunt disiuncti, sed uoces nonnumquam 

inter se cohaerent. Praepositiones cum litteris consequentibus 

rarius quam in C coalescunt. Codicem in meum 

usum A. Swoboda denuo contulit. 

Eiusdem aetatis est codex lat. Monacensis 6402 (olim Frisin- M 

gensis 202) formae oblongae foliorum 63. Descripsit codicem 

Aretinus in libro illo ,Beytrage' etc. VII 243 (cf. etiam catalogum 

codicum Latinorum bibl. regiae Monacensis I 3 p. 104 s.). In 

folio primo a recentiore manu scriptum legitur: iste lib e sce 

marie 7 scl corhi frisig. Scriptus est codex litteris minusculis 

a librariis tribus ut uidetur, quorum primus nonnunquam 

uarias lectiones iuxta posuit (cf. I 254 laetantes al latentes). 

Duorum correctorum manus discernuntur, qui uel menda 

sanabant uel lectiones discrepantes adponebant; praeterea glossae 

et latinae et germanicae ') leguntur. Usitatissima est geminatio 

litterae s et permutatio litterarum m et n. Folia quaternionis 

VIII. (53— 63) erosa et lacerata sunt, desinit codex in uer- 

sum IV 790. 

Eiusdem saeculi est etiam codex Augiensis (nunc Karoli- A 

ruhensis) 112 f. 115 formae quadratae, qui nunc primum ad 

crisin luuencianam accitur. Continet f. 1 DE GKAMMATICA. 

Gramatica est scientia recte loquendi et origo et fundamentum, 

liberalium litterarum. haec discvplinis (sic) post litteras communes 

inuenta est . . . (cf. Hagen, Anecdota Heluetica p. XXX 

Isidori grammatica). Sequitur capitulum DE LITTERAS LA- 

^) De quibus cf. Sievers et Steinmeyer ,Die althochdeutschen Glossen I'.

XXVIII 

Prolegomena. 

TINIS. Laflnas Utfenis carmenfis nimpha prima italis tra- 

didit. carmentis autem dicta etc. (cf. Isidori Etym. I cap. 4). 

Lifferae lafine cum XXILL sinf^ Varro X&LLII^îk dicit esse 

ceferas snperjiuas putaf. haec esf diffinitio lifferarum. Littera 

est pars minima uocis articulatae, a qua incipit et in qua 

resoluitnr. uox dicitur qitidquid sonare potest etc. — desi- 

iiit in: zaholi neque hircus in me conualiscere urs interces- 

siones fhenfescolamine (sic) largienfe deo (fol. 13='). fol. 13^ 

Iiiueuciis iucipit siue iuscriptioue: Fuderat in terras (~ III 1) 

— f. 

31- EXPLICIT EUANGELIOKV LIBROS (sic) III IN- 

CIPIT EIVSDE LIBEU IIIL AM — desiuit iu uerbuni fate- 

inur (IV 389). f. 31'' iuitium cuiusdam legis ,si quis incurte 

ducis pugnam. commise)'it et ihi clamor orta fuerit et con- 

cursio populi facta fuerit per eius commissnm quidquid ihi 

factnm fuerif per concursnm. eius qualiscnmque homo negle- 

xerit ef aliquid confra legem fecerit tripl conp illi au per 

cnius uocem l opere haec confenfio orta fuit LjX sol in pn- 

hlico conp; — f. 32=' de Lazaro uarratur: AN homo qnidcw} 

erat diues — f. 33=^ INCIPIT PFATIO Domine scTle sorori 

florentine Lsidorus rputedam quae diuersis femporihns in ueteris 

testamenfi lihris — f. 46 cleros ef clericus hinc (= Etym. 

VII c. 12). f. 51 IN NOMINE DEl SVMMI INCIPIVNT OCTO 

PAKTES OliATlONIS DONATI GEAMMATICI VKI3ISK0ME 

— f. 100'' ut euandre pro euander et fimhre pro fimher — 

sequitur DE MAGIS ET NIGROMANTIIS magi sunt qui uulgo 

malifici etc. (cf. Etym. VIII 9, 9) - f. WO^ DE PONDElil- 

BVS METALLOIiVM ET NOMINIBVS EORVM (cf. Etym. 

XVI 2o, 1) 

— f. 

Ponderum et mensurarum iuhat cognoscere modum 

111'' pefa kanza dno sorores dancolf pafer peroni 

pero pater • 

crimolfi 

marcolf pafer escrihi ruadhielm filius 

escrihi vvelcfrid filius ruadhielmmi adalgund mater — f. 115^ 

coram frequenfia sororum dei et iu tegula legitur hugeprhet 

honns homo qmqnis in nuhihus equahitur INCIPIT LEX ALA 

mannorum q: fe. Codex foliis 115 constat, ex quibus 35 sunt 

rescripta. Atque ex iis, quae luuencum contiuet, suut rescripta 

f. 14—21, 22% 25—31, iu quibus missa Gregoriana prius lege- 

batur (cf. Moue, Lateiuische und griechische Messeu, p. 145).

Prolegomena. XXIX 

Rasuras multas codex est expertus et a librariis Gregoriaui 

textus et a librario carminis luueuci, ut uouuumquam aegre 

discernatur utra utrius sit. Correxit luueuci textum fortasse 

is qui codicem scripsit, sed ita ut colore uario scilicet uiridi 

uteretur. Correcturas uota m. 2 distiuxi, 

lam ad codices saeculi noni describendos accedamus, suut 

uero hi: 

Codex Karoliruhensis 217, olim Augiensis, formae quadratae Kj 

s. IX iueunte scriptus continet f. 1—39 luueuci carmen his quidem 

inscriptionibus: HAEC HIC SVNT EVANGELIA QA^ 

(T eras.)TYOn VERSIBVS G. VETTI IVVENCI VC PEES- 

BITERI — G. VETTI IVVENCI PRESBITERI LIBER PRI- 

• MVS EXPL INCIPIT SECVND — G. VETTI SIVE IVVENCI 

• INCIPIT III • — G. VETTI 

VC PRESB LIBER II EXPLI • 

AQVILINI SIVE IVVENCIVC PRESB LIBER nil * INCI- 

PIT — G. VETTI AQVILINI SIVE IVVENCI PRBI EVAN- 

GELIORVM LIBER IIII • 

EXPLICIT. 

Sequitur Sedulii carmen 

(cf. editionis meae praef. p. XI), f. 44 post praefatiouem ilhim 

ad Sedulii uitam pertinentem sequuutur ea quae in Hierouymo 

de luueuco leguntur (cf. supra p. VI). f. G8 luuenci carmen K^ 

iterum legitur atque ita, ut luuencum excipiant modo uersus 

Sedulii modo uersus Probae. luscriptiones eaedem fere sunt 

quae in parte priore HIC HIC SVNT EVANGELIA • 

IIII 

VERSIBVS G. VETTI AQVILINI IVVENCI VC PRI — IV- 

VENC^S NOBILISSIMI etc. — PRINCIPE VT HIERONIM' 

PRBT DE EO SCRIPSIT — G. VETTI IVVENCI PRBI EVAN- 

GELIORVM LIBERI EXPL INCIPITLIBER IL - G.VETTI 

AQVILINI SIVE IVVENCI VC PRESBITERI EVANGELIROV 

G. VETTI AQVILINI SIVE 

• LIBER • II EXPL INCIP IIT • — 

IVVENCI EVANGELIORV LIB III • EXPL 

INCIPIT 

LTOTR QVARTVS — G. VETTI AQVTLTNI SIVE TVVENCT 

PRBT EVANGELIORVM LTBER ini • 

EXPLTCTT 

FELTCITER 

AMEN. Manus secunda praeter primam multa correxit, item 

tertia, quae glossas et latinas et germanicas adiecit. 

Codex Laudunensis 101. B. 2. 17 membr. 4" m. foliorum 60. L 

Coutinet luuenciaui carminis I u. 180— TV 51, IV 180—801, 

sequitur subscriptio: FTNIVNT QVATTVOR LTBRl IVVENCT 

•

XXX Prolegomena. 

INCTPIT VERSVS EIVSDEM, ileiude post u. 803—813 legitur 

or 

(f. 48): FINIVNT VERSVS IVVENCI DE IIII EPIGKAM- 

MATA PKOSPEEI EVANGELIOKVM VIKI EKVDITISSIMI 

EXAMETKO ET PENTAMETKO DEOESTA OPVSCVLIS SCI 

AVGVSTINI DEFLORATA INCIPIVN (T a m. 2) L DE SI- 

MILITVDINE VEKSVVM FLOKIBVS. In margine folii 5^ 

nianus 2 adnotauit: Eodulf me fecit. Praeterea capitulorum 

inscriptiones et in margine et inter uersus leguntur. Correctus 

est lil)er a librario et a nescio quo lectore. Margines foliorum 

complurium umore ualde sunt deprauati (cf. catalogue des 

bibl. des depart. I p. 91). 

Mp Codex Montepessulanus 3C2 (ex libris oratorii collegii 

Trecensis) membranaceus formae quadratae fol. 267. Descripsi 

codicem in prolegomenis ad Sedulium p. XIV. Continet a 

f. 39^—93^ luuenci carmen cum uersibus illis Matheus insti- 

tuit uirtutum, tramite mores, qui post uersus in honorem Se- 

dulii factos (cf. meam editionem p. 307) sine inscriptione litteris 

euanidis scripti leguntur. Sequitur f. 39^ INCIPIT PKOLO- 

GVS IVVENCI PKESBI, quem excipiunt f. 40=^ Hieronymi 

uerba litteris maiu^lis scripta: EXPLICIT PKOLOGVSJV- 

VENCVS NOBILISSI — PKINCIPE VT HIEKONIMVS PKBT 

DE EODEM SCKIBIT. — f. 40^ KEX FVIT HEKODES etc. 

(I u. 1) — f. 93" EXPLICIT LIBEK IIII- EVANGELIOKVM 

VEKSIBVS GAI VECTI AQVLINI IVVENCI PKBI. Inscrip- 

tiones capitulorum sunt rarae. Correcturas manus secundae, 

quae etiam lectiones uarias adiecit, nota w. 2 significaui; glos- 

sas ubique fere neglexi. 

P Codex Parisinus latinus 9347 olim Kemensis formae maximae 

foliis 135 Sedulium luuencum Prosperum Sammonicum 

Venantium Fortunatum carmina quaedam adespota contiuet 

(cf. proleg. ad Sedulium, F. Leonem in editione Fortunati p. VII, 

Schenkel. in edit. Ausonii). f. 18^ sine inscriptione carmen lu- 

uenci uersibus illis incipit: Matheus instituit uirtutum tramite 

mores etc. seqnitur INCIPTT PKOLOGUS immortale nihil etc. 

— f. 39 EXPLICIT LIBEK QVAKTVS IVVENCI PKSBT DEO

P r 1 g m e n a. XXXI 

GRATIAS. Correcturae maiius secundae uario atramento sunt 

scriptae. Codicem in meum usum contulit C. AVotke. 

Codex Turicensis C 68 f. 127 luuencum et Sedulium T 

praecipue continet (cf. Proleg. ad Sedulium p. XII et Studia 

Vindob. 1880, p. 81 s.). Atque f. 2^ post canonem euangeliorum 

rhythmice compositum leguntur uersus illi: Mafheus institut etc. 

Sequitur inscriptio uncialibus rubris scripta (3^): haec hic SVNT 

euangelia IIII VERSIBVS G. VETTI AQVILINI IVVENCI 

VC PRESBITERI INMORTALE NIHIL etc. — EXPLICIT 

PREFAT -- G. VETTI IVVENCI PRBI EVANCELIORVM 

• • • LIBER I EXPL INCIPIT LIB II — G. VETTI AQVILINI 

• 

• SIVE IVVENCI VC PRESBITERI EVANGELIORV LIB II 

EXPL INCIPIT LIBER TERTIVS — G. VETTI AQVILINI 

•VCSIVE IVVENCI PRESBITERI EVANGELIORV LIBER 

III • 

EXPLICIT 

• 

INCIPIT 

LI13 IIII — finit in uerba EXPLIC • 

EVANGELIORVM LIBIIIIG. VETTI AQVLINI SIVE IV- 

VENCL VC^j9r$i. Correcturas codex satis multas expertus est, 

quas quantum potui in notis distinxi. In Germania codicem 

esse scriptum glossae etiani theutonicae, quae hic illic leguu- 

ruozant 

tur, satis demonstrant, cf. f. 2P u. II 60 suhigant. 

Eiusdem saeculi est etiam codex Cantabrigiensis (= Cg uel 

Cant.) bibliothecae uniuersitatis Ff IV 42 n. 1285, qui Maroldo 

teste (cf. prol. p. XIV) ex apographo codicis M descriptus est (cf. 

Zangemeister. 1. c. p. 548 s.). f. 2'^ haec inscriptio legitur: In- 

cijnt prolologus damassi Mattheus instituit uirtutuni transite 

mores etc. — f. 65^ Expliciunt quattuor euangelia a. iuuenco 

preshytero pene aduerhum translata. Deo gratias ago. 

Eodem saeculo sunt scripti codex Audomaropolitanus 

2QQi membr. 40 olim sci Bertini (cf. catalogue des depart. III 

p. 134) et codex Albiensis 99 membr. 4" (cf. catalogue des 

depart. I p. 498), ex quibus Maroldus in editione lectiones quasdam 

diuulgauit. 

Saeculo nono uel decimo scripti sunt: codex Bernensis 534 B 

membr. 4^ foliorum 87, qui quondam inter libros Bongarsii 

fuit. f. P' INCIPIT LIBER IVVENCI PRESBITERT QVEM DE 

CONTEXTV QVATTVOR EVANGELIORVM PER METRVM

XXXII 

Prolegomena. 

SCRIPSIT Matheus mstituit etc. — INCIP PFATIO IV- 

VENCL Inmortale nihil — EXPLICIT PROMGVS • 

INCP 

IVVENCI LIB PRIMVS DE NATIVITATE SCI lOHANNIS 

— EXPLIC LIBER PRIMVS VECT AQVILINI SIVE IV- 

VENCI VERSVS EVANGELIORVM • 

INCIP LIBER SECVN- 

DVS EIVSDEM — EXPLICIT LIBER II- INCIPIT LIBER 

TERTIVS IVVENCI — EXPLICIT LIBER TERTIVS • 

INCI- 

PIT LIBER QVARTVS - f. 87^ EXPLICIT LIBER IVVENCI. 

Alia maim scriptae leguntur hae fere glossae: Solibus pre- 

nomis ignicomus i)hehus iuhar (cf. III 1) micans 'paulatim 

ah humanis suhduceret ohtutihus — in cenohio ARKOC ha- 

hetur hugo inclitus dux francorum in regno . . . quibus pa- 

ginae 35^ pars reliqua expletur. In marginibus et inter uersus 

uariae adiectae sunt giossae a manibus duabus, quarum altera 

pinguiore atramento est usa. In adnotatione critica significationem 

m. 2 adhibebam. 

Bb Codex Ambrosianus C 74 sup. quondam liber Sancti Co- 

lumbani de Bobio formae oblongae foliis 140 continet Venan- 

tium Fortunatum Aratorem Paulini Nolani natales Paulini Petri- 

cordiae de uita s. Martini fragmentum Prosperum luuencum 

disticha Catonis Theodulphi carmen ad iudices Isidori uersus 

(cf. Leo in edit carm. Ven. Fortunati p. VI; E. Duemmler. 

Poetae lat. aeui Carolini II p. 441). FoL 118'' inscriptio legitur 

haec: HEC HIC SVNT EVANGELIA IN VERSIBVS G. VETTI 

AQVILINI IVVENCI VC PRESBITERI — EXPLICIT PRE- 

FATIO — G. VETTI IVVENCI PRESBITERI EVANGELIO- 

RVM LIBER PRIMVS EXPLIC • 

INCTPIT LIBER SECVNDVS 

— G. VETTI AQVILINI SIVE IVVENCI VC PRESBITERI 

EVANGELIORVM LIB SECD EXPLINCIPIT TERTIVS — 

similis est iuscriptio^libri III. et IV.: G. VETTI AQVILINl 

SIVE IVVENCI PRBI EVANGELIORVM LIBER IIII EXPLI- 

CIT FELICITER AMEN AM AMEN. Capitula indicantur non~ 

nisi littera K+ in margine addita; correcturas nota m. 2 indicaui, 

Codicem in meum usum contulit C. Wotke. 

Vi Codex Vaticanus Reginensis 333 membranaceus formae 

quadratae saec. IX uel X scriptus (cf. Areuali prol. 2, 48; Reif- 

ferscheidii Bibl. Lat. Ital. I p. 382, Maroldi prol. p. XII) foliis 163

Prolegomena. XXXIII 

luuenci et Sedulii carmina continet. Atque f. 1 legitur: Incip 

praefatio iuuenci preshiteri Matheus instituit etc, — item 

praefatio Inmortale nihil — f. 26^ Explicit liher primus, 

iîcipit secundus — f. 101'' Per dmn lucis xpm qui in secula 

regnat. finit. Explicit liher IIII euangeliorum uersihus Gai 

uetti aquilini iuuenti ])reshiteri. Inter uersus glossae leguntur. 

Lectiones huius atque sequentis libri ex Areuali et Maroldi com- 

mentariis recepi. 

Codex Vaticanus Ottobianus membranaceus formae octauae Y^ 

s. IX uel X scriptus (cf. Areuali prol. p. 48, Eeiffersch. B. L. 

I. p. 594, Maroldi prol. p. XIII) foliis 85 Sedulium et luuencum 

continet. f. 36'' legitur: Incipit praefatio iuuenci preshiteri 

Inmortale nihil etc. — Explicit praefatio f. 37 luuencus no- 

hilissimi generis — principe ut hieronim' prht de eo scripsit 

Rex fuit — f. 49 explicit liher primus. Incipit liher secun- 

dus .... f. 65^ in uertice sedes (= III 543) sequitur f. 67 

ad potiora prudens transihit strata thororum {= III 621) 

— f. 81 finit Explicit liher IIII euangeliorum uersihus gai- 

uetti • 

Aquilini iuuenci preshiteri. 

Codex bibliothecae nationalis Matritensis (Matr.) cason 14 

no. 22 membranaceus s. IX uel X accurate estdescriptus aTraube, 

Poetae aeui Carol. III p. 125, ab Hartelio, Bibliotheca patrum la- 

tinorum Hispaniensis I p. 284 s., a Partsch, Proleg. ad Corippum 

p. L. f. 8P luuenci carmen incipit. Cum quaternio decimus quar- 

tus exciderit, uersum I 617 uersus II 227 excipit. Post uersum 

IV 802 legitur: Explicit liher IIII. luuenci. Item ipsius sequun- 

tur u. 803- 812. Lectiones nonnullas ex Maroldi editione recepi. 

Saeculo undecimo scripti sunt: 

Codex Helmstadiensis 553 membranaceus 4^ foliorum 138, H 

quem accurate descripsit 0. Korn: Die Handschriften der historia 

euangehca des luuencus in Danzig, Rom und Wolfenbiittel (Leip- 

zig, 1870). Continet f. 1—55 Caroli Magni uitam poetae Saxonis, 

55—72 passionem sci Adalberti, f. 73— 138Iuuencicarmen. Liber 

quondam monasterii Lamspring fuit, nam f. 1 legitur : lih' s avriani 

i lamespnge. Lectiones ex Kornii libello supra citato excussi. 

Codex Harleianus 3093 membr. in quarto scriptus f. 1—19 Hl 

luuencum continet. Inter uersus priorum foliorum glossae k^- 

XXIV. luu. e

XXXIV P r 1 e g m e n a. 

guntur. Inscriptio haec est: Incijnt praefatio in libro luuenci. 

Post praefationem Hieronymi uerba leguntur: luuencus nohi- 

lisslmi etc. — princijpe ut hieronini prhr de eo scrijpsit; sub- 

scriptio f. 19: Explicit Liher quatuor euangeliorum uersihus 

Gai Vetti Aquilini luuenci preshiteri. Codicem in meum usum 

contulit A. Swoboda. 

Saeculo duodecimo scriptus est codex Neoclaustrobur- 

gensis 1243, quem unicum in monasteriis Austriacis inueni. 

Foliis 1— 75'' continet inscriptione omissa luuenci carmen, 

uersus IV 685—745 desiderantur. Post uersum 813 legitur 

earmen Alcuinianum Pontificalis apex—superna petit (cf. 

Duemmler, Poetae aeui Carol. I 206). Hos uersus excipit ueteris 

bibliothecae catalogus, in qua inter poetas christianos etiam lu- 

uencus memoratur (cf. Zeibig, Bibliothek des Stiftes Klosterneu- 

burg, Arch. f. osterr. Geschichte, Bd. Y). Correcturae manus se- 

cundae atramento uario distinctae sunt. 

Neque lectiones codicis Gedanensis XVII A 9. 66 sae- 

culo XIII. scripti prorsus neglexi, quamquam eae ad carmen 

luuencianum emendandum non multum ualent. Descripsit co- 

dicem 0. Korn 1. c. p. 2 s. 

Praeter libros, quos adhuc enumeraui, innotuerunt mihi alii, 

quos tamen aut adire non potui aut non dignos putaui, quos 

respicerem, cum ad rem criticam nihil fere proficerent. sunt 

fere hi:i) 

Codex Ambianus 404 (olim Corbeiensis) s. X (cf. Marold. 

1. c. p. XVI), codex Barlouianus Oxoniae 25 membr. 4^ s. XI 

(cf. Marold. 1. c. p. XV), codex Bodleianus 527 membr. 8° 

s. XIII (cf. Marold. 1. c. p. XV), codex Bruxellensis 8860— 

8867 s. X (cf. Duemmler, Die handschriftliche Ueberlieferung 

der lat. Dichtungen aus der Zeit der Karolinger I p. 157), codex 

Cantabrigiensis (= C3) bibl. uniuersitatis Gg. V 35 (no. 1567) 

membr. 4" s. XI (cf. Zangemeister 1. c. p. 68), codex Caro- 

Iiuillensis2) 103 s. XIII (cf. catal. des dep. V, p. 595), co- 

^) Vossianus lat. Q. 86 membr. s. IX nunc quidem decurtatus olim Sedulium 

et luuencuni continuit cf. Peiper, Proleg. ad Alc. Auit. p. LXVI. 

2) Adnotat auctor catalogi: A la suite du poeme de luuencus sont ces 

vers ecrits d'une main plus moderne:

Prolegomeiia. XXXV 

dex Gratianopol. 32 (cf. Haenelii cataL), codex Cassinen- 

sis 326 s. XI— XII membr. 8 (Reifferscheid, Bibl. patr. lat. 

It. II, p. 414) f. 1 legitur: Incipmnt uersus luuenci preshlteri 

de IIII euangeliis Matheus instituit etc. — f. 77 euangeliorum 

lihri quattuor explicant. Codex Gudiauus 191 membr. 4" 

s. X (cf. Marold. praef. p. XV), codex Mediomontanus 707 s. X 

(cf. Haenelii catalogum), codex Metensis 519 membr. 4" min. 

s. XI (cf. cat. des bibl. des dep. V p. 193), codex Monacensis 

19453 (Teg. 1453) membr. s. XII, codex Monacensis 19454 

(Teg. 1454) membr. 4*' 

s. XI, incipit a uersu III 66 (cf. cata- 

logum codd. manuscr. bibliothecae regiae Monacensis), codex 

Musei Britannici add. 19723 membr. 4*' s. X. apographum 

codicis Turicensis est (cf. Marold. I. c. p. XIV), codex Parisinus 

10307 s. X (auctore Delislio), codex Parisinus lat. 14758 olim 

S. Victoris 380, s. XIII (cf. Peiper, Prolegg. ad Alcimum Auitum 

p. LIX), codex Parisinus 18553 s. IX (auctore Delislio) con- 

tinet luuenci uersus III 6 — IV 304, Sangallensis (= Sg) 

197 membr. s. IX—X (cf. mea prolegom. ad Sedul. p. XVIII et 

Peiperum in ed. Auiti p. LXXI), codex Spinalensis 74 s. X 

(cf. catal. ghi. m p. 430). 

Codices recentissimi, quos iam Maroldus 1. c. p. XVI collegit, 

sunt hi fere: codex Mediceus 1. plut. XXIII 15 s. XV et 

Mediceus 2 plut. XXVI 20 chart. s. XV-XVI, codex Mu- 

sei Britannici addit. 19744 chart. a. 1467—1468, codex Pa- 

risinus lat. 8321 s. XV, codex Gandauensis ') 17 (463) 

membr. a. 1480—1505, codex bibl. collegii Romani chart. 

s. XV (cf. Areu. prol. 50), accedit codex Venetus S. Marci 138 

cl. XII (cf. Steiumeyer und Sievers, Altdeutsche (jrlossen II, p. 351), 

lllo in uirgineo generosa iuuenacla partu 

Panniculo tenui inculto praesepe reclinans 

Sic noua lex primum uestita est paupere textu 

Eloquio (lonec amicire, luuence sacerdos, 

Purpureo lianc tibi uelle fuit quod par fuit. Ergo 

Nonnisi ueriloquis nugaces anteferamus 

Vates, Vergilio iubeamus, cede luuenco. 

1) Hunc codicem a Poehnanno in editione sua paranda (1537) collatum 

esse conteudit Reuschius ad u. III 198, Areualus proll. 70.

XXXVr 

Proleg-omena. 

codex Monac. 5934 a. 1522. Citantur praeterea a luiienci 

editoribus uel interpretibus, qui hodie desiderantur ut codex 

Barthii (ct'.' Barthii Aduers. LIX cap. 5), duo Colonienses, 

quos sub Ludouieo Pio scriptos esse idem Barthius contendit 

(Aduers. XIII c. 19), codex Fuldensis (cf. Keuschii praef.), 

codex Mersburgicus, queni Fabricius in comm. Poetarum 

cliristianorum s. u. Debilis laudat. De quibus codicibus recen- 

tissimis conferendus est etiam Eeuschius in prolegom. sub ti- 

lulo: eodices mss. 

In magno editionumi) numero eas tantum respexi, ex qui- 

l)us ad uerba luuenci siue emendanda siue explicanda aliquid 

redundare mihi uisum est. Atque omnium praestantissima no- 

minanda est editio Poelmanni uel Pulmanni, quae prodiit 

Basileae 1528, repetita autem est cum epistula dedicatoria ad 

Iieinhardum Lorichium Hadamarium Marpurgi Nonis luliis 

anni 1537 (cf. Prol. in Sedulium p. XXV). Additae sunt 

liuic editioni uariae lectiones in luuenci euangeliorum libris 

obseruatae per Theodorum Cranemburgensem, quas in notis 

criticis passim fere adnotaui ita, ut eas a lectionibus textus 

Podm. L ni. distinguerem. Ad has lectiones referenda esse ui- 

dentur quae Greorgius Fabricius in commentariis editioni, 

quae a. 15G2 Basileae per loannem Oporinum prodiit, adnexis 

sub uerlio .luuencus' adnotat: Lectionis diuersitatem in luuen- 

^) Jfoceusum editiouum proposueruut Iteuschius iii praefatione, Areualus, 

Prolog^^, cap. III, uro. 52—87, Gcbser 1. c. p. 46 s. Omnium 

autiqujssima est, quae auuo. 1490 prodiit et lianc inscriptionem prae 

se iVrt: luueucus presLyter immensam euangehcae legis maiestatem lieroicis 

uersibus coucludeus. Addenda est ad editiones ab Areualo memoratas haec 

Yieuu

Prolegomena. XXXVII 

cum Basileae impressum collegerat Theodorus Poelmaunus ex 

editione ni fallor Rotomagensi aut ex mauuscripto, quod cum ea 

editione consentit: id autem manuscriptum bibliothecae Gan- 

dauensis fuisse ipse postea adnotauit (cf. supra p. XXXV). Neque 

prorsus spreui Reuschii editionem, quae anno 1710 Franco- Keusch. 

furti et Lipsiae publici iuris est facta. At multo saepius no- 

miuabitur Areuali editio anni 1792, quae prioribus omnibus 

praestat nonnullis speciosis coniecturis exornata. Denique Ma- 

roldi editionem, quae Lipsiae in aedibus Teubneri a. 188G pro- Maroid. 

diit et prima in libris manuscriptis antiquissimis innititur, hic 

illic citaui, ubi editor doctissimus coniecturas proposuit. 

luuenci codices quotquot examinaui ad unum exemplar redeunt, 

quod litteris anglosaxonicis saeculo ut uidetur septimo scriptum 

fuerat. Quod quidem praecipue ex elementis permutatis u a, 

r s^ r p^ p f, 1)1 nt euincas, cf. I 85 fiiimine — fianiine I 584 

ciistis — castis 1 305 arte — apte I 396 pellatia — fallacia 

III 550 fundum — funclunt, tum — tunc plurimis locis. 

Neque sermonis uulgaris proprietates desunt, permutantur enim 

litterae o et au (auras pro oras 1 106), uoces e et is {celare 

pro celaris I 739); litterae m, r, s, t superiiue additae uel 

omissae suut, cf. supra p. XXYI. Archetypus non solum uerba 

discrepantia, sed versus totos uel in margiue adscriptos uel 

supra lineas positos habuisse uidetur, quae lectionum discrepantiae 

ita sunt comparatae ut aliae ad glossatoris mauum, 

multo plures ad ipsum poetam, qui multo cum sudore uersus 

suos pauxit, redire mihi quidem uideantur. Variaut enim 

lectiones talibus locis, in quibus glossatori causa mutandi uel 

explicandi prorsus defuit. Velim conferas uersus a me stel- 

lula denotatos e. g. 

: 

II 109 Inde Philiprpns ait: ,Cernes, duhitare quiesce' 

109* Progredienscjue uide nam oculis tueri licehit 

11 252 Olli Christus ait: ^Laticis da, fe^nina^ potum' 

252* Illam deposcit potum sihi tradere Christus 

II 289 Spiritus his ac plena fides erit et pater altus 

289* Spiritus atque ficles aderit simiil et pater altus 

II 522 s. Ad corpms remeans animae iam lihera virtus,

XXXVIII 

Prolegomena. 

PauperihusquG suis non dedignata patescit 

Fulgentis splendens adventus gloria nostri. 

522* s. Depositum repetens animae suhstantia corpus 

Omnihus et late non dedignata patescit 

Lucifluis splendens aduentus gloria terris. 

III 340 Nec cuiquam praesens pandatur uisio uerhis 

340* Horomatis huiusce expertes facite cunctos ^) 

III 611 Et multos redimens pretioso sanguine seruat 

611* Pro multisque animam pretioso sanguine ponit 

IV 30 Legihus et iussis Domini mens dura resistit 

30* Legihus et uirtute Dei mens decolor exit. 

Alii iiersus uanandi uel augendi causa a legentibus additi 

esse uidentur uelut 

I 645* Naturale honum terris commune placehit 

1 696* Quai^ropter rerum molitio jjerspiciatur 

I 762* Quae cupis extimplo ohtineas poscens sapienter. 

Simili modo uoces singulae in archetypo iuxta positae fuisse 

uidentur, si quidem conferas lectiones discrepantes 1 130 Mariae 

— generis 430fratres— geminos d13 pulchra ~ iusta 593 alma 

— ampla, reclaudat— patescat 642 fulgent —florent 643 lahores— 

ligones 652 current— surgent 679 aethera— sidera 

1 2S fixa — 7nagna 738 lurida — liuida II 5 scelerata—furi- 

hunda 11 multisonum—ueliuolum 18 molimina— intentio 

21 uoluntas — potestas 49 fortia— ferrea 112 maligna— no- 

cendi 120 manifesta—terraeque 353 clausa —saeua 415 propere—maior 

464 linquite— ponite 519 lurida—lucida 576 

profanent ~ dimoveant III 105 attoniti — stupefacti 106 

mente — uoce . . . 

Harum lectionum duplicum plurimas seruauit codex C, cum 

ceteri unam alteramue praebeant. Idem codex locis non paucis 

lectionem genuinam solus exhibet ut I 105 partum 123 qiia 

141 et uirgine ubi et ad uocem uirgine premendam plurimum 

ualet, I 157 durumque 340 mentem 412 longo 439 uerhis 

458 magna 479 sic 489 digesto (cf. I 4) 539 domini 703 ca- 

pient II 40 sihi et 594 redivivam tendito 765 coopertum 

^) cf. supra p. XIII.

Prolegomena. XXXIX 

III 48 inimrsum 67 matri 268 paruisse 420 secretum 434 

si forte 696 dicta IV 84 uastanda 178 suhita — liora 248 

etiam 448 sic 468 lahanter 492 secZ fita /a??^ iieniat 577 ^^êr- 

contatum 628 iteris 651 tegmina. Quae cum ita sint, codex 

antiquissimus C auctoritate reliquis praeferendus esse uidetur. 

Attamen non desunt loci, in quibus librarius, rei metricae non 

satis peritus, aperte a uero aberrauerit. Ad lios locos recte con- 

stituendos codicibus aliis quamquam aetate recentioribus utendum 

erat. Manus correctoris fere coaeui duplicis lectionis 

primum alterumue uerbum radendo delebat uel etiam lectiones 

deprauatas ex alio quodam manuscripto inferebat, menda non- 

nulla correxit. 

Codices saeculi octaui KMA auctoritate multo minore sunt, EMA 

quamquam ad lectiones codicis C contra reliquos firmandos 

satis ualent cf. II 489 animicjue {animaec[ne rell.) II 560 lar-- 

gitur (largitus rell.) IV 119 sancti {sanctae rell.) I 739 ex 

lectione caelare (CEM) lectio quae genuina esse uidetur re- 

stitui potest; II 569 monumenta (CM) III 23 doni CE {do- 

mini rell.) III 2Q propago CE {propago est rell.) III 705 

jwssunt {certum est rell.) III 761 simul discuhuere C, dis- 

cuhuere simul M — A cum C facit III 123 mulcatur 

131 mirumc[ue III 341 nisi (lectio praua) IV 82 pinnarum 

CMA. Concinunt Iii libri in rebus quibusdam orthographicis 

cf. IV 588 posterga (CEM) II 275 uiridicis (CE) III 500 

summissus (CE) III 586 ignari (pro gnari CM) I 323 ca- 

mellorum a m. 1 in CM II 333 praecihus (CEM) III 390 

undissoni (CM). 

Ex his codicibus nullus ex altero pendet. Ab archetypo 

longius discedit A, qui quamquam plurimis scatet mendis, 

lectiones praebet speciosas et totos uersus reliquis additiciis 

fortasse iuxta ponendos cf. III 554 his sceneque trihus uestros 

suh iure iacehunt III 664 et verhum nostrum magna virtute 

pactum (= peracfum) IV 30 pectora concertant crehris se- 

iungeret aedis (== seiungere taedis) IV 270 cpd coluere me- 

tcmt dignos pro tempore fructus III 686, 734 IV 71 s. 

E codicibus saeculi noni libros Kj K^ T in monasteriis olim K^K^T 

celeherrimis scriptos et adseruatos arcto uinculo inter se esse

XL 

Prolegomena. 

coniunctos cum subscriptionibus similibus (cf. supra p. XXIX— 

XXXI, infra p. 49, 78, 111, 146) tum lectionibus concinentibus 

demonstratur cf. I 13 tum plehs 126 praegredere (etiam M) 

442 tahis (C) 586 precatio 615 tineaeue illos (MBb) 694 

om. (MBb) II 217 inciue desertis 336 «i ?>^0 possit (Bb) 542 

Jini 600 decedens (Bb) III 28 lahis 100 vigilium (MA) 181 

resepere 206 remeantia (CA) 224 claudet (M) 292 saturavit 

499 gazae stahat 608 prior (M) 694 se mihi putata 245 

responsis (Bb) 286 liorrendi (A) 384 repulsis 456 concedunt 

498 nec 583 cdis 603 yiros 608 mitti— requirit (C) 706 de 

pondere 707 reuulsis 710 omnia uerhis 756 aeternarpie in 

(Bb) 804 t?/zt/7?a. 

LMpP Etiam reliquos libros LMpP cognationem inter se habere, ex 

subscriptionibus (cf. p.40) et locis concinentibus pluribus elucet: 

cf, I 16 demissum rerum pater 254 latentes 312 uirtus 350 

mundare 392 famuli 634 aereas II 323 expendere 364 /^^r- 

reuf 365—367 in mg. add. 425 uerha 596 possit 648 ,/

Prolegomena. XLI 

notabiles noniiumquam ad textum recte constituendum multum 

ualeant. Huius aetatis codicum praestantissimus est Vi , qui 

et nonnullis locis unicus lectionem genuinam seruauit (cf. III 

192) et saepissime lectiones codicis C confirmat; cf. e. g. I 760 

III 44, 59, 205, 227 IV 242. 

Codicum s. X inferiorum lectiones saepius quam fortasse ex- 

spectaueris eam ob causam respexi, ut imaginem textus pau- 

latim deprauati, quippe e correctorum consilio emendati de- 

pingerem. Ex his codicibus Hl non paucis locis cum codd. Y^ 

et Vo facit cf. e. g. I 31 (infert) II 328 (lamque iterum terram 

remeauerat in Galileam) III 369 (sinu), H paene apographum 

codicis B est, Hl saepe cum V^ concinit, G cum B et 

L. Codicis Neoclaustroburgensis lectiones ubique fere neglexi, 

tum respexi, cum uotatu dignas aut cum codicibus anti- 

quissimis congruentes exhibebat. Accurate notaui editionis 

Poelmanni lectiones, cum ex iis maxime perspiciatur, quam 

studiosi homines per medium aeuum docti fuerint sermonis lu- 

uenciani proprietates tollendi uel minuendi. 

luuenci uerbis explanandis uiri docti per medium aeuum gi 

operam haud exiguam nauarunt. CTlossarum quae adhuc restant, 

pars lingua latina est conscripta, aliae theutonice uel irice souant. 

Plerumque inter uersuum lineas leguntur, nonnulkie a carmine 

separatae et in unum collectae inueniuntur. Ad primum genus 

referendae sunt giossae quae in codice Ix a manu recentiore 

leguntur ut: praef. 1 inmortale: inmutabile, aurea Roma: 

propter diuitias et imperium, 3 inrevocahile tempus: quia 

semper uoluitur ot decurrit, 4 quo: usque dum, torrens: ar- 

dens, 7 frequentant: celebrant, 8 adcumulant: id est augent, 

9 illos: grecos, celsi: excelsi, Smyrnae: ciuitas ]iomei'i, Jluentes 

uel fluuius, 10 Maronis: Mantua uirgilii ubi currit fluuius 

mincius aliter mincia fuit una de sybillis quae tantum magna 

fuit, ut stella celi diceretur inde dicitur uirgilius cecinisse more 

illius et est sensus sicut fluit 111 ud flumen sic illo f sapientia 

et ut firmitas (;iuitatis ita illorum sanctorum in hoc saeculo. 

in margine uers. 10 legitur: troia nos romanos, 11 (liscurrit: 

conlaudat, uatum: poetarum, 12 aeternae: non est aeterna quae 

finem habet, 15 famem: scilicet homeri et uirgilii, 18 tribuet: 

: 

libri 

ccentiores

XLII 

Prolegomeiia. 

reddet, 20 sine crlmine: sine mendacio homeri et uirgilii, 

21 metus: subaudi: adest mihi, 22 suhtrahet: ab, 23 flammi- 

uoma: flamma ferente. Glossas theutonicas quae similiter 

scriptae in codicibus diuersis leguntur, collegerunt Steinmeyer 

et Sieuers in opere illo: Althochdeutsche Glossen IIp. 349s., 

iricas glossas collegit et explicauit Stokes in Beitrage zur 

yergleichenden Sprachforschung IV 385 s., VII 410. Ad genus 

alterum referenda est illa glossarum congeries, quam codex 

lunius bibl. Bodl. 25 s. VIII ') continet, et giossae illae latino- 

francicae, quas Marcus Zuerius Boxhornius in historiam uni- 

uersalem, quae Francofurti et Lipsiae a. 1675 prodiit, recepit 

his uerbis p. 451: ,Nec tamen negligenda hic sunt duo, quae 

in membranis antiquissimis scripta habemus glossaria Carolo 

Magno inscripta, ex quibus et constabit de ueritate sententiae 

quam produximus et eiusmodi antiquitatum studiosi haud dubie 

plurima petere poterunt, quae ut antiquitate ipsa se commen- 

dant, ita et complectuntur haud pauca, ex quibus non pauca, 

quae ad rerum cognitionem attinent, curiose origines indagantium 

ingenia possunt colligere. Primum optima fide a nobis descriptum 

ipsique Carolo M. quod iam diximus inscriptum sic habet: Anceps, 

fogolari. Aurora, tagarod. Acerbus, pittar. Argumentum, 

Hst. aer, luft . . . arduum, 

steclial (cf. luu. IV 72). affaminis, lo- 

cutionis. adfectare, amare in luuenc. Anfractus, circuitus . . . 

cateruium, multitudo luuenc. Cunctatio, dubitatio luuenc. . . . 

cedit, euenit. degesto, kizaltemu (cf. I 39). dispendia, farloni- 

nissa (cf. I 46). disertor, expositor. relata, kaoparet (cf. I 49). 

dedita, consueta luuenc. dirimo, diuido luuenc. dueli, wicha- 

flemu luuenc. dapsilis, largus. dissicit, separat luuenc. decolor. 

ungifaruet (cf. II 683) . . . flammiuoma, 

lauespiantaz in luuenc. 

fastus, subhmitas in luuenc. furens, irascens luuenc. . . . hir- 

tum, hirsutum, ruhaz in luuenc. hactenus, usque nunc. in ua- 

mine, in uuhia luuenc. . . . lustrata, illuminata luuenc. . . . 

musanti, runentemu luuenc. nectunt, hoftant in luuenc. pas- 

sim, undique Iiiuenc. . . . rependere, farkeltant in luuenc. re- 

^) Jncipiiint uerba in Iiuieneo'. Omnes fere glossarum opere laudato con- 

tinentur.

Prolegomena. XLIII 

pertor, findo luuenc. repedat, widricat luuenc. rutum, un- 

fruataz in luuenc. uicibus, hertom luuenc. uertigo poli, 

suumtilod himeles luuenc' Praeter luuencum nullum auctoris 

nomen legitur. Glossae quae ad luuencum pertinent nomine 

uel addito uel omisso maximam partem continentur in glos- 

sario, quod Steinmeyer et Sieuers 1. c. e codice lunio 25 edi- 

derunt. ^) 

His expositis restat ut uiris doctis qui me et consilio et re 

adiuuerunt gratias agam publicas Guilelmo deHartel, ma- 

gistro dilectissimo, M. Petschenig, I. Golling, M. Manitio, 

locorum classicorum inuestigatori praestantissimo. 

^) Glossae a Boxhornio editae iu librum laudatum recipieudae erant. 

Scripsi Vindobonae Idibus luliis a. 1890. 

lohannes Huemer.

CORRIGENDA. 

p. 1 inscript. ad KjKjT adde Bb. 

p. 6, 67 not. W. Stud. 1880 pro 1888. 

p. 33, 627 not. 627 pro 628. 

p. 38, 736 not. CK pro CK^. 

p. 40, 770 in fine notae post PRIMVS adde: EXPL 

p. 66, 543 not. CHIC^ pro CHIC3. 

p. 110, 738 not. CMjMp pro CM^Mp. 

p. 144 ad u. 774 eitand. est cf. Stat. Theh. IV 692. 

p. 146 u. 809 regum iwo regnum. 

p. 146 subscr. MpVj IVVENCI pro IVVENCII.

c 

B MA 

L 

M^) 

P 

T 

B 

Bh 

Matr. 

Vi 

V, 

H Hl 

N G 

Poelm. 

Beusch. 

Arev. 

CONSPECTUS NOTARUM. 

codex collegii corporis Christi Cantabrig. 304, s. VIT. 

codex Musei Britannici 15 A XVI. 

j 

codex Monacensis 6402 (olim Frising. 202) l saec. VIII, 

codex Augiensis (Karoliruh.) 112 

Karoliruhensis 217 

Laudunensis 101 

Montepessulanus 362 

Parisinus 9347 (olim Remensis) 

Turicensis C 68 

Bernensis 534 

> saec. 

Bobiensis (nunc Ambrosianus C 74) 

Matritensis cason 14 no. 22 

Vaticanus reginae Sueciae 333 

Vaticanus Ottobianus 35 

Helmstadiensis 553 \ 

Harleianus 3093 j 

saec. XI. 

Neoclaustroburgonsis 1243 saec. XII. 

Gedanensis XVII A 9. m saec. XIII. 

= Poelmanni editio a. 1537. 

= Reuschii editio a. 1710. 

= Areuali editio a. 1792. 

IX. 

| 

saec. IX-X.

Mattheus instituit uirtutum tramite mores 

Et bene uiuendi iusto dedit ordine leges. 

Marcus amat terras inter caelumque uolare 

Et uehemens aquihi stricto secat omnia lapsu. 

Lucas uberius describit praelia Christi, 

lure sacer uitulus, quia uatum munia fatur. 

lohannes fremit ore leo, similis rugienti 

Tntonat aeternae pandens mysteria uitae. 

IIoc carmeu continent lihri CsMpPTViBHPoelm. cf. Prolegomena p. XXI 

et XXIV. PRAEFATIO C, INCIPIT PRAEPATIO IVVENCI PRESBI- 

TEEI l\, INCIPIT PROLOGVS DAMASSI O^, INCIPIT LIBER IVVENCl 

PRESBITERI QVEM DE CONTEXTV QVATTVOR EVANGELIORVM 

PER METRVM SCRIPSIT B, DE QVATTVOR EVANGELISTIS Poelm., 

om. rell. 1 Matheus pi Fj B, Math T, Mathaeus Poelm. transite C^ 2 legis T 

3 eelumque C uidere V^ Mai^ fremet ore leonis similis rugienti 2' 

4 uehimens CB^ aera aethera oninia C intonat &erne pandens my- 

steria uite T, sequitiir rasura 1 uers. in Mp 5 descripsit C, discribit 

PT^B^ proeha PTBH 6 iura saeer Poelm. uituhs P^ a uatum 

iincis inchisit C, posti?ii\\v manu jjost. additum auita qui moenia (c. gl. 

mandataj fatur auita MpPV^BH, quia uite m. f. T, quia iuxta m. f. 

Poelm., qui munia fatur Abia Beinesius coni.; huc spectant uersus 

Alcuini c. LXXI, 13 et 14 (cf. Duemmler, Poetae aeui Carol. I p. 294) 

Quodque sacerdotum meminit praesumere iura | 

Ahgeri 

faciem nouit ge- 

stare iuuenci. 7 lohannis CB^ frem& B, fremitus H^ *ore Ch eras.) 

s gi 

Mp leo* B similique C (\ s a man. cd.) rudenti C (gi a man. al.), 

rugenti B loh aniat terras celumque uolare T 8 misteria CMpB & ueheniens 

aquila ostricta secat omnia lapsu T CALVETII AQILINI SIVE 

IVVE6NCI C, post u. 8 unius lineoJae spatium uacuum in H

C. YETTI AQYILINI lYYENOI 

EVANGELIORVM LIBRI IIII 

PRAEFATIO. 

Inmortale nihil mundi conpage tenetur, 

Non orbis, non regna hominum, non aurea Koma, 

Non mare, non tellus, non ignea sidera caeli. 

Nam statuit genitor rerum inreuocabile tempus, 

5 Quo cunctum torrens rapiat flamma ultima mundum. 

Sed tamen innumeros homines sublimia facta 

Et uirtutis honos in tempora longa frequentant, 

Adcumulant quorum famam laudesque poetae. 

Hos celsi cantus, Smyrnae de fonte fluentes, 

10 lUos Minciadae celebrat dulcedo Maronis. 

Nec minor ipsorum discurrit gloria uatum, 

Quae manet aeternae similis, dum saecla uolabunt 

7] cf. Verg. Aen. IX 339 s. 

IN NOMINE ATQ: ADIVTOEIO TRINITATIS SCAE AMEN|INCI- 

PIT PROLOGUS EVANGELII VERSUUM M, INCIPIT PREFATIO 

IVVENCI PRS BB (om. PRS;, HAEC (^HIC K,) HIC SVNT EVANGE- 

LIA IIII fQA*TVOR K,) VERSIBVS G. VETTI AQVILINI IVVENCI 

VC PRESBITERI K^K^T, INCIPIT PROLOGVS IVVENCI PPESBI 

Mp, INCIPIT PROLOGVS P, ITEM PRAEPATIO V„ Incipit prefatio 

in LIB luuenci presbiteri Hl, INCIPIVNT VERS' DE • 

EVANGE- 

IIII 

LIIS IVVENCI- HISPANIENSIS PBRI G, om. rell 1 immortale MBb 

nichil HIN 2 urbes CBh'^, orbes K, (m. 1) V^ (m. 1), urbis TN 

8 sydera BhN 5 indu ("u in ras. m. 2) Mp G inumeros M 7 onus T, 

h 

onos K^ 8 adcumulant UPTBh 9 Smirnae CMp, Smyrne* (m? eras.) 

M, Smyrne K^PTBhN, smvrne H fluentis R^HP, fluentie V 

10 miuicia+de M, minciad*e ('a eras.) BK^, minchia de MpBhH, min- 

ciade PT caelebrat 7; cebrant J^/> Mddo CK^T^ HP llneP de- 

currit Poelm. 12 dum s. l. P secla K^ (a in ras.) K^MpB uolabant P^ 

XXIV. luu. 1

2 

luuenci 

Et uertigo poli terras atque aequora circum 

Aethera sidereum iusso moderamine uoluet. 

15 Quod si tam longam meruerunt carmina famam, 

Quae ueterum gestis hominum mendacia nectunt, 

Nobis certa fides aeternae in saecula laudis 

Inmortale decus tribuet meritumque rependet. 

Nam mihi carmen erit Christi uitalia gesta, 

20 Diuinum populis falsi sine crimine donum. 

Nec metus, ut mundi rapiant incendia secum 

Hoc opus; hoc etenim forsan me subtrahet igni 

Tunc, cum flammiuoma discendet nube coruscans 

ludex, altithroni genitoris gloria, Christus. 

25 Ergo age! sanctificus adsit mihi carminis auctor 

Spiritus, et puro mentem riget amne canentis 

Dulcis lordanis, ut Christo digna loquamur. 

18] cf. Stat. Theb. VIII 759. 

13 po*li Mp adque C aegora C^ 14 Ethera MMp sydereum 

u 

MKr^, siderium B, sidere (u a m.2) P iussu BMp\ ius in N uohiit 

u 

B^KoMp^ uolet Cu a m. 2) P 16 hominum gestis M mendatia 

K^T 17 aeterna B^Hl, aeterne (e in ras.) T ladem (corr. m. 2) K^, 

laudis (is in ras.) T 18 immortale CMHl 19 michi N 20 populis 

C^Vx, add. in s. l C^MpK^B, in in textu BMK^PTV^BhHl, in populos 

Poehn. i. mg. 22 me forsan K^K^Bb subtrahit C^ cu* (g et - a m. 2.) 

Mp 23 diseendet C^K^K^PT^ descendit Mp\ discendit Bh, descen- 

(iet rell. corruscans C, eoruscus ikfpi 24 post altithroni, coruscans 

eras. in M 25 INVOCATIO in mg. B assit N 27 lordanes C 

EXPL PFACIO BK,K,TBb; IVVENCVS NOBILISSIMI GENERIS 

OR 

HISPANVS PRST IIII EVANGELIA EXAMETRIS VERSIBVS PENE 

OR 

ADVERBVM TRANSFERENS IIII LIBROS CON ^COM Mp) POSVIT 

ET NONNVLLA EODEM METRO AD SACRAMENTORVM ORDINEM 

PERTINENITA^FLORVIT SVB CONSTANTINO PRINCIPE VT HIE- 

RONIMVS PRST DE EO SCRIPSIT fSCRIBIT Mp) BK,K,MpV,Hl 

(cf. Hieron. de uir. ill. c. 84 ed. Herdingianae) — FINIT RROLOGVS 

M, EXPLICIT PROLOGVS MpPB

Euancêliorum lib, I. 

LIBER PRIMUS. 

Kex fuit Herodes ludaea in gente cruentus, 

Sub quo seruator iusti templique sacerdos 

Zacharias, uicibus cui templum cura tueri 

Digesto instabat lectorum ex ordine uatum. 

5 Huius inhaerebat thalamis dignissima coniux. 

Cura his ambobus parilis moderaminis aequi, 

Ambos adnexos legis praecepta tenebant. 

Nec fuit his suboles, iam tum uergentibus annis, 

Gratius ut donum iam desperantibus esset. 

10 Sed cum forte aditis arisque inferret odores 

Zacharias, uisus caelo discendere aperto 

Nuntius et soli iussas perferre loquellas 

(Cetera nam foribus tunc plebs adstrata rogabat): 

2] cf. Ou. Ani. III 113. 7] cf. Ou. Met. XIII 153. 8] ef. Lucaii. 

1 129, II 105. 13] cf. Ou. Met. II 703. 

INCIPIT LIBER PRIMVS MCprobacio m mg. glossator), IVVENCI 

LIB PRIMVS DE NATIVITATE SCI lOHANNIS B, INCIPLIB 

PRIMVS P, om. rell. 1 Herodis T^ ludea 'pleriqiie, iudee Mp 

in 

2 quoq. Bh 4 degesto M^ stabat (\n a m. 2) Hl 5 cuius in 

in 

s 

mg. Poelm. herebat (in a w. 2) M thalami Mp coniux C M 

fuit 

K2 (m. 1) V^BBhUl, coniun+x ("c eras.) Ky cura H paralis K^Mp^ 

rami 

modenis ('rami a m. 2) H 7 adnex*os fs eras.) K^ tenebat N 

c 

8 ne (c a m. 2) P h\h M (saepe), his in ras. B soboles B^K^ 

K^MpB^Hl, sobolis MT\ subolis Bh tunc RMK^K.MpPTBBh, 

tot V^Hl 

gine gindun 

uergentibus H 9 gracius GHl, grandius Mp donum 

ex corr. in Mp disperantibus BM^ 10 cum corr. in 

u 

qum Mp^ 

sorte F1F2 aditis lihri arisque] ris in ras. M, araeque Mp im- 

ferret M 11 Zaccharias (\ Zacharius K,, uidit C discendere CM^ 

12 nuncius G Hl atlerre (af m ras.) G iusas M, iussus MpT\ 

* 1 

iussas (u eras.) K^, uisus V^Hl loquelas M, loquelas BK^K-^Mp 

TB 13 tu plebs K.K^rHl plebes BM'^ fplebis m. Ij V^GHN 

rogabat 

astra*ta (r in ras., c eras.) Mp, adstrata ex asstrata B iacebat M

4 

luuenci 

,Qiiem tibi terribilis concussit corde pauorem 

15 Visus, cum laeti sermonis gratia placat? 

Nam me dimissum rerum pater unicus alto 

E caeli solio tibi nunc in uerba uenire 

Praecipit et cara tibi mox e coniuge natum 

Promittit, grandis rerum cui gloria restat, 

20 Plurima qui populis nascendo gaudia quaeret; 

Sobrius aeternum, clausum quem Spiritus ipsis 

Visceribus matris conplebit numine claro. 

Istius hic populi partem pleramque docendo 

Ad uerum conuertet iter, Dominumque Deumque 

25 Continuo primus noscet plebemque nouabit. 

Nomine lohannem hunc tu uocitare memento.' 

Olli confusa respondit mente sacerdos 

,Aemula promissis obsistit talibus aetas, 

Nec senibus fetus poterit contingere fessis, 

30 Quem deus auertens primaeuo in flore negauit.' 

17] cf. Ou. Ex P. II 570. 18] cf Val. Flacc. II 551. 27] cf. 

Verg. Aen. II 736. 28] cf Verg. Aen. V 415. 30] cf Verg. Aen. 

VII 162. 

14 corda Poelm. quid tibi t. concussi corda pauore Poelm. in mg. 

15 eum MK^ (m. 1) MpPTBhGHl laetis C placet K.Mp^TBh, 

placat C « 'tn.2) K^N uisus? cu laeti sermonis munere placat Poelm. in 

mg. 16 propitius dimissum p. C, propicius rerum \i. EMK^K^TV^BG 

demissum 

Hl, demissum rerum p. Mj) P Vi Bh , ^\)ic'ms r. p. Hl, praepitius fort. 

c 

unius K2 17 E] om. M, a nonnulli 18 praecepit K^K^ (a m. 2) Mp^ 

u i 

19 promitit Mj^j 20 gadia A"^ quaerit Mp^T, quaeret ^2 21 subrius 

V in 

K2 (m. 1) T^ aeterno K^ que Hl ipsis (m a m. al.) M 22 com- 

pleuit CRHl, conpleuit M\ conplebit K^TBh 23 pleramque (ra in 

ras.) R \ plebemque sed be in ras. CM (c. gl. plurimamj, plebemque K^ 

P^ TBh N reuerti Mp (i docendi m. 2) V^ 24 conuertit C, suade- 

bit Mp Fi dominumque fque s. l) Mp"^ 25 noscit C, agnoscet Cag 

cras.) M, gnoscet K^K^ (m. 2) RB^BhH^ nouabit M (i uocauit m. al) 

MpV^G, uocabit in ras. C ct rell. 26 tu s. l. RM 27 confu+sa fs 

eras.) M 28 aetos K^ (m. J) 29 fetus CK^ (m. 1) T, f+etus (0 eras.) 

s 

M, soboles ViMp Poelm. in mg., foetus o-ell fesis M 30 quam 

MpV, 

:

Euangeliorum lib. I. 5 

Haec trepidans uates; cui talia nuntius addit: 

,Si tibi mortalis subolem promitteret ullus, 

Ad desperandum forsan cunctatio mentis 

Debuerat tardis haerens insistere uerbis. 

35 Nunc ego, quem dominus caeli, terraeque repertor, 

Ante suos uultus uoluit parere ministrum, 

Auribus ingratis hominis uisuque receptus, 

Supremi mandata Dei temnenda peregi. 

Quare promissis manet inreuocabile donum, 

40 Sed tibi claudetur rapidae uox nuntia mentis, 

Donec cuncta Dei firmentur munera uobis.' 

Haec ait et sese teneris inmiscuit auris. 

Interea populus miracula longa trahebat, 

Quid tantum templo uellet cessare sacerdos. 

45 Progressus trepide numen uidisse supernum 

Nutibus edocuit, miserae et dispendia uocis. 

Inde domum remeat conpleto ex ordine uates 

Officio, amissamque leuant promissa loquellam; 

Nec dilata diu uenerunt munera prolis. 

50 Anxia sed uentris celabat gaudia coniux, 

Donec quinque cauam conplerent lumina lunam. 

35] cf. Verg. Aen. XII 829. 

31 uatis (d m. 1) K^T infert RV^Hl Poelm. in mg. 32 subolein C 

V^BBhH, prolem Mp, sobolem rell. 33 disperandum M^K^^ (m. 1) 

Ki (m. 2) P Bb cunctacio B 34 aherens Mp 35 creator Poelm. 

36 suo uultu G parere (e^ ex corr.) M, parare H'^ 37 hominum 

Mp, homini coni. BartJi. receptis Bh 38 suppremi JRK^K^ 

Hl, supraemi ilf tempnenda BGHN peregi in ras. Mp 39 quare 

ex corr. in M, que iam N irreuocahile Hl 40 clauditur M^ trepide 

3Ip Vi HP uobis ex corr. Mp 42 tenuis P subito tenueis se misit 

Y 

in auras Poelm. in mg. immiscuit C Hl 43 populos B trahebaiit Mp 

44 templo] in om. CR^Mp^T^Vi cessare (al morare s. l.) T 45 egressus 

edit. 46 & docuit Mp^ misserae** Cq; eras.) MV^, miserae T cum rell., 

misera et coni. Vonck., misera ob Stockes dispendia ("a ex o) M 47 remeant 

C, rediit Poelm. ex om. G conpleto CRK^K-i, (m. 2) TBBh 

uatis K2 (m. 1) T^ 48 amisamque B^ promisa B^ loquellam CM 

KiK^ (m. 1) r* 50 s& B celebat ex celabat B, caelabat M eon- 

iux CMK^ (m. 1) T^BhHHl 51 conplerent CK^K^TBBh, com- 

plerent rell.

g 

luuenci 

Tunc maiora dehinc idem mandata minister 

Detulit ad Mariae dimissus uirginis aures. 

Haec desponsa suo per tempora certa propinquo 

55 Abdita uirgineis caste pubescere tectis 

Et seruare diem iussis permissa parentum. 

Ad quam tranquillum sermonem nuntius inlit: 

,Salue, progenie terras iutura salubri, 

Desine conspectu mentem turbare uerendo. 

60 Nam tua concipient caelesti uiscera iussu 

Natum, quem regnare Deus per saecula cuncta 

Et propriam credi subolem gaudetque iubetque. 

Hunc ubi sub lucem dederis, sit nomine lesus.' 

Ad quem uirgo dehinc pauido sic inchoat ore: 

65 ,Nullos conceptus tieri sine coniuge dicunt; 

Vnde igitur subolem mihimet sperabo uenire?' 

Nuntius haec contra celeri sermone profatur: 

,Virtus celsa Dei circumuolitabit obumbrans, 

Spiritus et ueniet purus, lectissima uirgo, 

64] cf. Ou. Met. T 386, Stat. Tlieb. XI 121. 

52 ANGELVS AD MARIAM in m(j. BMp uuciV, nunc in mg. Poelm. 

53 dimissus CM^KiK^TN^, dimisus B^ 54 disponsa MK^ (m. 1) T^ 

hBG 55 casta Mp\ castis Bb 56 iusispermisa M 57 tranquillaum Hl 

nutus B 1 

infit ex imfit M, infert Poelm. in mg. 58 progeniae MBh, 

que 

proienie Mp, progenies N terrasque H, terras+* K^, terras Cque a m. 2) 

tu 

Bh, terrisque N iutura (\ fort.ex t) M(cjlgerm. helfentiuj, iura ('tu a m. 2) 

P. futura CN, adfutura // salubri+ fm eras.) M, u1)ri in ras. B, sa- 

lubris Fi N cf. Wiener Stucl. 1880, p. 87 progeniem terris paritura sa- 

lubrem Poel;». in mg. 59 disine 3f' ut uicletur, desine* K^ 60 concipient] 

ci m m.s. h^, concipent (i a m. 2) Mp, con+*+rient P 61 deus fecit M 

62 propitam P sobolem RM^Ki (m. 2) PTGUl subolem credi 

Mp N gauditque iubitqut; C 63 nomen cx nomine M, nomen B 

64 pauido a mcmu post. in mg. C, pauida T^Hl inchoat] at in ras. M, 

incoat K^ im. 2) P^T\ incipit MpV^: inchoat ore in ras. H 65 conceptos 

K, (m. 1) K, (m. 1) B' 66 sobolem BM^K^ (m.2)PT^BGHl 

spera=K*bo K^ 67 fatetur Mp^ V^ V^ Poelm. (cf Wiener Stud. 1888, 

p. 87) 68 dei s. l. B circumuolitauit C\ circumuoltabat BMp, -li- ex 

lu B -*obumbrans Cte eras. ?) M, obumbras K^ (m. 1) 69 et ueniet] 

adueniet B^G, adueniens H'N l&is-sima K^ (m. 1)


70 Ac tibi mox puerum casto sermone iubebit 

Magnificum gigni populis, quem credere sanctum 

Supremique Dei natum uocitare necesse est. 

Sic cognata tibi, sterilis quae credita cunctis, 

Zachariae coniux mortali germine nuper 

75 Aeuo defessis hausit miracula membris. 

Sextus adest mensis: parent sic omnia iussis.' 

Virgo dehinc: ,Domino famulam nunc ecce iubenti, 

Vt tua uerba sonant, cernis seruire paratam.' 

Nuntius abscedens uacuis se condidit auris. 

80 Illa dehinc rapidis ludaeam passibus urbem 

Zachariaeque domum penetrat grauidamque salutat 

Elisabeth, clausae cum protinus anxia prolis 

Membra uteri gremio motu maiore resultant. 

Et simul exiluit mater concussa tremore, 

85 Diuinae uocis conpleta est flamine sancto 

Et magnum clamans: ,Felix o femina, salue, 

Felicem gestans uteri sinuamine fetum. 

Vnde meam tanto uoluit Deus aequus honore 

Inlustrare domum, quam mater numinis alti 

79] cf. Verg. Aen. IX 619. 80] cf. Verg. Aen. VII 156. 

70 huuc CMp ("ac in mg.), ac reliqui mox periiie C 71 popolum M\ 

populus M})^ populos K2 (m. 1) credidere M^ 72 suppraemique M 

73 coguita iV/^:»^ sterelis CK^ (m. 1) B^Bh 74 Zacchariae coniux 

MK2 (m. 1) P^rB^BhHHl 75 de*fessis (f eras.) M '"auxit (h a m. 2) 

FjjB, auxit MMpK^ (x a m. 2) T (x a m. 2) BhGHHl membra K^ (m. 1) 

unc a 

77 dein M^ n*ecce (ûnc a m. 2) K^ ece T^ 78 sonent B^, sonent F 

79 abscidens M\ abscendens Hl condedit CT^ aures Mp^ 80 SA- 

LVTATIO MARIE AD HELISABET B deinc M ludeam R et alii 

mu 

81 do (mu a m. 2) C penitrat M^ salutat fat in ras.) R, salutet T^ 

82 Elisha&h Mp cum CB F \ quum (\ cui m. 2) Mp, cui rell. proles R^ 

83 menbra RMpK^T 84 exaluit MK^ (m. 1) T\ exilui Bh\ exsiluit 

CT^Hl concussa (^2 i>^ ''«•5j Mp 85 ilumine C, famine RBK^T (ex 

corr. m. 2) GHIN, **famine Caf eras.) M, 1 flamine m.. al. in mg., numine 

Mp^H, cf. v. 140 86 *o K^ ofelix P 87 sinuanime K^ 

foetum RK^PBBh, faetum Ca in ras.) M 88 aequos M^ 89 illustrare 

MB^^Hl

g 

luuenci 

90 Viserety Ecce meo gaudens in iiiscere proles 

Exultat, Mariae cum prima adfamina sensit. 

Felix, qui credit finem mox adfore uerbis, 

Quae Deus ad famulos magnum dignando loquetur. 

Illa trahens animum per gaudia mixta pudore 

95 Suhpressae uocis pauitantia dicta uolutat: 

,Magnitieas laudes animus gratesque rependit 

Inmensi Domino mundi. Vix gaudia tanta 

Spiritus iste capit, quod me dignatus in altum 

Erigit ex humili celsam cunctisque Ijeatam 

100 Gentibus et saeclis uoluit Deus aequus haberi. 

Sustuiit ecce thronum saeuis fregitque superbos, 

Largifluis humiles opilius ditauit egentes.' 

Tunc iilic mansit trinos ex ordine menses, 

Ad propriamque domum repedat iam certa futuri. 

105 lamque aderat tempus, quo iussum fundere partum 

Elisabeth uoluenda dies in luminis oras 

Cogeret. Ad partus famam collecta cucurrit 

90] cf. Stat. Tliel). VII 379. 106] cf. Verg. Aen. IX 7, Ge. II 47. 

90 uit^seret ("s eras.) M, uisseret P prolis M^K^KiT^ F^ Bh, 

proles 

gaudens lll 91 affamina CMB-FHl, adfaniine T^ corr. m. 2 

92 que M^BMp^K. (m. 2) TBh^HIIlG, «lue* K^ aflPore recen- 

tiores credit fineni Voelm. 9o loquitur M^JSîf^ On. 2) 94 animo 

BK-i (m. 2) BhllHl ])odore B, pudore^ Cni eras.) Ko, pudorem V^ 

Boelm., pauore G animo per gaudia mixta pudorem Foelm. 95 subnifico 

pressae CBT 90 magnificat C, nuign Cnitico m. 2) Mp anima C, 

animo B-M^BMpF-V^ (m. 2) V. (m. 2) IIHl rependi F, celebrat 

Mp^V > Foelm. Ih mg. 97 immensi 31 III tanta] tota Foelm. in 

mg. !)8 altoni li ipsum te capei-ent FocJm. in mg. 99 erigit C3I^B 

Mp^FT^Bhm\ erigi ex eregi K-^, erigere rell. 100 sec*Hs B3F 

luibere 3/jjî/ 101 iwnwww plerique, trhonum ilf)j seruis PoeZw. in mcj. 

frigitque C 102 largifiuis] inmensis Foelm. in m(). humilis K-i 

(m. 1) F^T, homines G *egentes (ci eras.) T^ 104 apropriamque i/ 

repetatE, rediit 31 (m. al), remeat Foelm. 105 PARTVS ELISABET 

3Ip iusum 31^ partuni C, fetum vel foetum rell.; sarcina deserat 

aluum Foclm. 10»i Aelisabeth M\ elishabet Mp liquidas soluenda 

in Foelm. auras lihri, cf. Verg. Ge. II 44 107 Ad partus fama t^tos 

collecta Foelm.


Turba propinquorum, tum gaudia mira frequentes 

Concelebrant nomenque iubent genitoris habere. 

110 Abnuit hoc genetrix, sed lohannes uocitetur 

Ingeminat. Placuit muti tunc iussa parentis 

Consulere, scriptoque rogant edicere nomen. 

Sed, pro mira fides, tabulis cum scribere temptat, 

Inplicitam soluit per uerba sonantia linguam. 

115 Mox etiam adsuetam penetrant spiracula mentem, 

Conpletusque canit uenturi conscia dicta: 

,Concelebrent cuncti laudes gratesque frequentent 

Astrorum et terrae, pontique hominumque parenti, 

Visere quod uoluit propriamque absoluere plebem. 

120 En beat antiquam gentem cornuque salutis 

Erecto indulget Dauidis origine lumen. 

Hoc est, quod prisci cecinere ex ordine uates, 

Haec est illa salus, qua nos ex hostibus atris 

Eripit, ut iuste iusto seruire queamus. 

125 At tu, parue puer, sanctus dignusque profeta 

Dicere et Dominum mox praegrediere uiando 

Illius et populum duces per lumen apertum: 

Errorem per te spernent mortisque tenebras 

Abrumpent omnes, tua qui praecepta sequentur.' 

130 Exhinc secretis in uallibus abdita semper 

108 tuiic MMpBG, per Poelm. i. m. 

rm 110 sed GBM^^Mp^FT, et rell. 

ma*na (g cras.) Mp 110 genitrix 

lohannis 31^ B^ 111 ingemuit V.> 

muti GBKi (s. l.) Foelm. in mg., cunctis rell. tum GB 112 in scripto- 

que Foelm. in textu, in scripto rogitantque in mg. 113 pro mira fra 

in ras.) M, promissa K^ (ex corr.) Hl tabolis G conscribere BB 

temptat (p a m. 2) B 114 inplicitam (i^ ex a^ MB 115 penitrant ilf ^ 

facta Hl 116 conpletusque] al conscius cui M in mg. 117 concele- 

brant BM fa m. al.) V^GHl, concelebrant GH frequentant B3I ("a 

m. al.) V,GHl 119 quod] qui K,K,FBBhHHlG gentem Hl 

120 beat* M, beat** Cam eras.) H 121 indulget Cin ex ([;) Mp Dauidis 

Cs a m. 2) M 122 hoc] haec corr. in hoc B presci* M^ 

123 qua G, quae rell. 125 dignus scsque M profeta G 126 di- 

IS 

cere K^ (h m. 2) et] om. G dm G praegredere (m. 1) MK^K^T, 

praegredire Bb\ progrediere Foelm. in mg. iu**ando H 127 et] ut P 

130 exin M (n ex m) K^K/TBBhGH, exinc P, exhin Hl 

e

^Q 

luuenci 

Vita fuit puero, donec poscentibus annis 

Vatis ad officium pleno pubesceret aeuo. 

Interea Mariae sponso iniracula mentem 

Sollicitant, manifesta uteri quod pondera uidit, 

135 Et secum uoluit, quanam ratione propinquae 

Dedecus obpressum celet thalamosque recuset. 

Talia tractanti torpescunt membra sopore 

Audiuitque Dei super horrida somnia uocem: 

,Accipe coniugium nullo cum crimine pactae, 

140 Spiritus inpleuit sancto cui uiscera fetu. 

Hanc cecinit uates uenturam et uirgine prolem, 

NOBISCVM DEVS est nomen cui.' Protinus ille 

Haec praecepta sequens seruat sponsalia pacta. 

Sed tum forte nouo capitum discussio censu 

145 Oaesaris Augusti iussis per plurima terrae 

Describebatur ; Syriam tunc iure regebat 

Quirinus, proprios cui tota per oppida fines 

Edebant populi, uires nomenque genusque. 

Urbs est ludaeae Bethleem, Dauida canorum 

148] cf. Verg. Aen. X 149. 

132 pubisceret G 133 VISIO lOSEP Mp in mg. sponsi M'^Mp^ 

e 

K^T^^BBhGH miraculamentum ("e a m. 2) H 135 quana Hl rade 

tione^ B 136 decus (de a m. 2) RM^ obpressum K^K^TBBb 

thalamoque K^T^ caelet M^K^PBh recu*set M, recusit T' 137 tur- 

pescunt B^l'^ menbra K^K^T sapore ut uidetur R^ 138 orrida 

K^MpT mox stertente dei uox est audita monentis Poehn. in mg. 139 Tu 

V 

sponsam capias, uacat omni pactio fraude Poelm. in mg. 140 implebit K^ 

cui* M foetu RMPBBh, faetu Mp 140 sanctus Bh 141 uenturum 

Bh et uirgine C, ex u. M (in ras.) K^ (s. l m. 2) PV.BBhGHHl, 

ex r 

in u. R (s. l) MpT ('.s. /. m,. 2), in K^ 143 seuat Mp, seruit N pata B^ 

144 DE PROCESSIONE ET XPI NATIVITATE B cum Hl, tunc B^Mp 

noui-census MK^ (m. 2) PT-, nouus Poelm. in mg. 145 Cesari L 

Caesareque Augusto iussus Poelm. i. m. agusti Bh plurima scribi Poelm. 

in mg. 146 discribebatur MK^KLB^ Siriam C. sirie MK^K-iLPTBh 

GHl tunc CMp, c|u| R, quae Bh, quam reU. 147 Cyrinos RBh 

proprio MBLPV^, propria H, proprii Poelm. in mg. opida BK^ 

finis CP 148 edebant CMpBh, aedebant R, addebant rell. 149 iuda 

Hl, iudee ^?€r. Bethleem CRM^K^MpP^


150 Quae genuit, generis quae censum iure petebat. 

Edidit hic Mariam Dauidis origine loseph 

Desponsamque sibi scribens grauidamque professus. 

Hospitio amborum Bethleem sub moenibus urbis 

Angusti fuerant praeparua habitacula ruris. 

155 IUic uirgo nouo conpleta in tempore fetu 

Soluitur et puerum ueteri cunabula textu 

Inuoluunt durumque datur praesepe cubili. 

Circa sollicitae pecudum custodia noctis 

Pastores tenuit uigiles per pascua laeta. 

160 Ecce Dei monitu uisus discendere caeio 

Nuntius, at subitus terror tremefacta pauore 

Prostrauit uiridi pastorum corpora terrae. 

Talis et attonitis caelo uox missa cucurrit: 

,Ponite terrorem mentis, mea sumite dicta, 

165 Pastores, quibus haec ingentia gaudia porto. 

Nam genitus puer est Dauidis origine clara, 

Qui populis lucem mox laetitiamque propaget. 

Hoc signum dicam, puerum quod cernere uobis 

153] cf. Verg. Aen. XII 116. 165] cf. Stat. Theb. X 555. 

150 genuit Mariae generis quae C, g. Mariae (\ generis s. l. m. 2 R) 

({uae RM2)V-2, g. generis censumque MK^PBBhH 151 ededit C, ^êdidit 

M Mariam] illam RMpV^ originis M'^ 152 disponsamque RK^ 

TBb, desponsata iV 153 De natiuitate xpi Mp hospitium LMp^V^H 

Bethleem C cum plerisque desub C 154 perparua M (qy in ras.) B 

LMp 154 et 155 in mg. Mp- 155 conplet C tempora MMpB^ 

o 

fo&eu M, foetu RMjjFBb, fa&u K^ nouum completo tempore foetuni 

V 

Poelm. 156 conabula RB texto (m.. 1) K^ K^ T Edidit et leni pannoso 

tegmine motu Poelm. 157 Texit cui durum cunas praesepe ministrat 

Poelm. imuoluunt M^ durumque C, duroque rell. que] qu*e RK^ 

praesepe] e^ ex is M, praesepis H 158 soUicite pZer., soUicitos coni. Arev. 

pecodum CMp^, pecorum K^K^TBbG cf. Lucas II 8: ûXaxtovTs^; 

^jXa/.ac vr^c, Yjy.xoc, Itz\ Tr]v 7io([xv/jv auTcov ANGELUS AD PASTORES 

BL, Angelus apparuit pastoribus Mp- 159 uigiHs L, ui*gines Bb 

160 ui*sus M, iussus Poelm. discendere plerique 161 at in ras. K^, 

t in ras. T, et MpV^ subito Poelm. in mg. 163 attonitis CM, ato- 

nitis P emissa C 164 sumitse L 165 jjost haec ras. 4 litt. in K^ 

uobis quibus H gaudio L 168 VISIO lOSEP B 

t

12 

luuenci 

lain licet inplentem gracili praesepia uoce.' 

170 Talia dicenti iunguntur milia plebis 

Caelestis cunctique Deum laudantque rogantque, 

Talis et uniti uox agminis aera conplet: 

,Gloria supremum comitatur debita patrem; 

In terris iustos homines pax digna sequetur.' 

175 Et simul his dictis caeli secreta reuisunt. 

Pastores propere ueniunt puerumque iacentem 

Praesepis gremio cernunt; post inde frequentes 

Dispergunt late celeris uaga semina famae. 

Mirantes laudant, laetantes constipuerunt, 

180 Omnia nocturuis monitis quod uera recurrant. 

Viderat octauam lucem puer, ecce recidi 

Ad morem legis nomenque aptare necesse est. 

Inpositumque illi est, monitis caelestibus olim 

Quod Mariae uox missa Deo praecepit, lesus. 

185 Scripserat antiquae Moyses moderamina legis, 

Inter quae primos prisco de sanguine uatum 

Obseruare dedit fetus offerre sacrandos, 

Inplumesque simul ferre ad delubra columbas. 

Haec ubi per Mariam templo seruata feruntur, 

190 Ecce senex Simeon dignus conprendere sensu 

172] cf. Verg. Aeii. IX 112. 175] cf. Stat. Theb. X 210. 

169 uoce] fotu coni. Vonckius 171 laudentque M^ 172 et] s. l. B 

aere Hl 173 su*premum C^B\ supr*emus Jfi comitatur lihri, co- 

mitetur edit. 174 sequatur CP, sequetur rell. cf. Luc. II 9 (laxai) 

175 histis Mp\ hiis M\ is Bh celsi H reui*sit fit in ras.) M Tal 

reuisunt angeli in mg.), reuisunt reuisitant L, reui*sunt K^ 176 PA- 

STOEES IN BETLEM BL, spatium uaeuum in Mp 177 cremio M^ 

sequentes (foH. a m. 1) K^T, Poelm. in mg. 178 celebris F, (?) 179 constupuerunt 

K^MpV.BBhGH 18o' recurrunt M^K^KoPTB^Bhll 

181 CIRCVMCISIO XPi L3Ip^ 182 moram T est] in ras. M'^, om. G 

184 *deo M IHSUS P, hesus T, ihesus Bh 185 Moises C moderamine 

K^ (m. 1) PT^ 186 primus GBhG^ natum C, natus N 

187 fetus CK^ (m. 1) T^ 188 delubra* (m eras.) C, dilubra P^ columbes 

K^ (m. 1) T 189 seruate K^T' 190 DE SIMEONE X, DE 

uenit 

SIMONE i^ senex /^ SymQon BK^PBhG conprendere CEi^^ 

PTBG, comprehendere MMpK.BhHl sensum MpV^ (m. 1) Poelm.


Caelestes uoces, cui quondam praescia rerum 

Yirtus prodiderat, quod carcere corporis aegri 

Deposito mortem liber requiemque uideret, 

Cum primum caeli laudem terraeque salutem, 

195 Omnia quem uatum spondent oracula Christum, 

Vidisset templo sollemnes ferre palumbas. 

Isque ubi curuato defessus corpore templum 

lam grauior penetrat, monuit quod spiritus auctor, 

Ecce simul paruum gremio genetricis lesum 

200 Ad templum sensit uenisse, trementibus ulnis 

Accepit puerum laetusque haec dicta profatur: 

,Nunc, nunc me famulum Dominus nunc liberat atris 

Corporis e uinclis finemque inponere uerbis 

Dignatur cum pace suis. En splendida nostros 

205 Lux oculos tua circumstat radiisque renidet, 

Quam cunctis hominum lustratis gentibus addit 

Istrahelitarum cumulatae gloria plebis. 

Quid tantum Mariae stupuerunt pectora matris? 

Hic puer ad casum populi datur, iste renasci 

210 Concedet populos; dictum in contraria signum 

198] cf. Verg. Aen. II 436. 

carcere 

191 caelestis C Mp uocis Mî condani Mp 192 corpore K^, cor- 

pore P 195 DE DVOBVS PVLLIS COLVMBARVM B 196 templo J^ 

sollemnes CMK-i palumbes B, polumbes M^, palumbes M^^MpK^ 

(m. 1) BbW^, columbes LT\ balumbes K^, palumbos V^ Poelm. in mg. 

197 hisque Hl curbato C diffusus B^, deffesus M, defessos T^ 

nu 

198 penitrat M motuit L 199 genitricis B"^ et rec. 200 at L 

sensit s. l. K^T 201 accipit C 202 liberat BMatr., liberet rell. arctis 

B\ artis K^ K^LTBh 203 uinculis B^ 204 dignatur CMp, dignetur rell. 

suis] nitens 3Ip en] ac IJHl splendide K^ (m. 1) T nostris K^ (m. 1) 

205 renidet M^ fresplendet m mcj.) BU^K^ (m. 2) T\ refulget V^ Poelm., 

retinet L, renitet rell. cf. Wiener Stud. II 112 206 addit'i 207 istra- 

helitarum cui C, hisraelitarum B, israhelitarum rell. comolatae B, cua 

mulate K^ uu. 207 et 208 p. u. 222 in Hl 209 ca*sum (s era.s.) M 

210 coneidet C, concidit M\ concedit K^ (m. 1) T populos CMK^ 

(m. ]) Ki (m. 1) B\ populis i-ell. dictum scripsi, dicta lihri cf. Luc. II 

34 avxiX£yo'[j.£vov

14 

luuenci 

Istius adueniet, percurreiis debita leto 

Atque animam matris ferro fulgente machaera, 

Quo pateant tecti tenebrosa uolumina cordis.' 

Haec ait in Simeone Deus; mox ecce profetae 

215 Femineam sancto conplet spiramine mentem. 

Anna fuit natu grauior, quam in flore iuuentae 

Destituit uiduam mors inmatura mariti. 

Casta sed in templo semper pro coniuge uita 

Et cultus cessere Dei; quae numine iussa 

220 Oognouit Christum et simili sermone locuta est. 

Inde ubi soUemnem pueri pro nomine legem 

Conpleuit genetrix et loseph omnia mirans, 

Ad patriam laeti repedant puerumque reportant. 

Gens est ulterior surgenti conscia soli, 

225 Astrorum sollers ortusque obitusque notare 

Huius primores nomen tenuere Magorum. 

Tunc hinc delecti Solymos per longa uiarum 

213] cf. Stat. Theb. I 351. 215] cf. Verg. Aen. VHI ICO. 216] cf. 

Verg. Aen. XI 166. 227] cf. Verg. Aen. X 213. 

211 percurrent B\ percurret U^MpV-i; pcurrens omnia G loeto uel 

leto lihri 210 et 211 permutati in Hl 212 macbera plerique; Poelm. 

inmg.: Coneedet populis, illi signum esse negabunt 

Foederis hi contra caelo uenisse tenebunt 

Liuor edax faciet lethum ut percurrat amarum 

Atque tuam fulgens animam mihi crede machaera 

213 uohimina] uelamina N 214 DE ANNA LB ait in .

Euangeliorum lib. I. l5 

Deueniunt regemque adeunt orantque doceri, 

Quae regio imperio puerum ludaea teneret 

230 Progenitum: sese stellae fulgentis ab ortu 

Admonitos uenisse uiam, quo supplice dextra 

Exortum terris uenerabile numen adorent. 

Territus Herodes Solymorum culmina uatum 

Quique profetarum ueterum praedicta recensent 

235 Imperio accitos iubet omnia quaerere legis, 

Quis pateat, quae sint genitalia moenia Christo, 

Omnia uenturum spondent quem oracula uatum. 

Tunc manifestatur, Bethleem quod moenibus illum 

Progigni maneat, cui sacram ducere piebem 

240 Istrahelitarum sancta uirtute necesse est. 

Hinc iubet Herodes Persas pertendere gressum 

Inuentumque sibi puerum monstrare colendum. 

Ecce iteris medio stellam praecurrere cernunt 

Sulcantem flammis auras, quae culmine summo 

245 Restitit et pueri lustrata habitacula monstrat. 

Gaudia magna Magi gaudent sidusque salutant, 

Et postquam puerum uidere sub ubere matris, 

Deiecti prono strauerunt corpore terram 

232] cf. Ou. Ex P. II 3, 19. 235] cf. Verg. Aen. XI 235. 243] 

cf. Verg. Aen. II 694. 244] cf. Verg. Aen. VII 512. 246] cf. Gell. IX 9. 

229 iudani Hl, iudea plerique 230 progenitum dicunt M stillae C 

et stellae sese LT"^ 231 admonitus C, ammonitos MG dextera M, 

dextra* K^ 232 nomen C^K^ (m. 1) T^B^ adorant B^ 233 Terri- 

bilis M (ai territus i. mg.) Herodis C^M alii Solimorum plerique 

culmine M^B^ 234 profetarum CT 236 quo Poelm. in mg. pateant 

TBhHl sit H 237 uentura Mp\ uenturum quem M spondeantq. L 

238 Tum MK^K^TLBhG Bethleem CRMK^Mp 240 is*rahelitarum (\ 

eras.) C sancta] prompta MpV^, sacra Poelm. est] om. Mp 241 De 

eo quod magi obtuleruut ^"no munera Mp m. al. hic C^, tunc T^ 

Poelm. in mg. Herodis M^ 242 colendum] uidendum Poelm. in mg. 

243 itineris M\ uiae Poelm. in mg. stillam C 244 quae] q? C, q E^ 

quae in (sic) M, ct Hl culmina Mj)^ 245 restetit M^ 246 magna 

magis redeunt puero Poelm. 248 deiec*ti G, dilecti fal' deiecti; M, de- 

iecte F, (m. 1) strauerunt C^N, texiierunt M ('al strauerunt i. m.), te- 

xerunt rell. cf. Verg. Aen. VIII 719 terram caesi strauere iuuenci

|g 

luuenei 

Submissique simul quaesunt; tum munera trina 

250 Tus, aurum, murram regique hominique Deoque 

Dona dabant. Totam mox horrida somnia noctem 

Sollicitant saeuumque iubent uitare tyrannum. 

Denique diuersis Herodis callibus aulam 

Diffugiunt patriamque Magi rediere latenter. 

255 Ipsum etiam puerum monitis caelestibus actus 

Aegyptum cum matre simul transportat loseph. 

At ferus Herodes sibimet succedere credit, 

Quem calleus astris quaesisset cura Magorum. 

Quorum praecauto discessu sollicitatus 

260 Horribilem iussit Bethleem per compita caedem. 

Infantes cunctos teneramque sub ubere plebem 

Auellit ferro nullo sub crimine culpae. 

Haec etiam caedes olim praescripta manebat, 

Quam ])onus Hieremias diuino numine iussus 

265 Conplorat, subolis misero pro funere matres 

265] cf. Ou. Aiii. H 6, 9. 

249 submissique K^, subinisique Bh, submissisque N quaesutum C 

tunc Poelm. in mg. ; mox mystica munera promunt Poelm. 250 murra C, 

da 

myrram uel mirram rell. 251 donabant ("da a m. 2) MK^ T, donabant 

BhG (bant^m ras.), d. ferunt Hieron. in Matth. 12, 11, Alcuin. de div. off. 5 

Poelm., dono dabant B cf. Wiener Stud. 1880, p. 110 tota L sompn 

i 

nia R 252 tyrandum 31, tirannum CBG 253 Herodes K^ calcibus 

K2 254 diffugiuntque M, difugiunt K^, defugiunt B^ redire M 

Ki (m,. 1) K2 (m. 1) T^ laetantes al latentes M, latentes RL3IpPT^ 

BhGHHl cf. Wiener Stud. l. c. p. 00 p. uers. 256 DE PVERIS IN- 

TERFECTIS AB HERODE M^j, p. uers. 257 PASSIO INFANTVM L 

255 etiamj & K^ (m. 1) post u. 256 uersus unius spatium C Aegip- 

tuni CBG 257 ad CBL Herodis M^K^ (m. 1) T 259 discessu* 

(s eras.) M, discessi 5l>i 260 Bethleem CBMKiK^PT competa BL 

KiK^MpTB, comp&am K^; crudeli tinxit Bethlemica compita caede 

Poelm. 261 que om. V^ ubera RHI, hubere P 262 Euellit M 

('auelli in mg.), auelli RK^MpPBBhV^ fevo L3Ip; Innocuam in sini- 

bus rigido succumbere f. Poelm. in mg. 263 caedis M^K^ (m. 1) pre- 

scripta R, perscripta (m. 1) K^T 264 nomine C^M ('al numine i. m.), 

nuiiiine 

munere K^ 265 conplorat RK^ TB, conplorant K^, conploraret Bh 

sobolis RM^K^ (m. 2) LP\ suboles Bh; soboles miserum M^) miserae 

Poelm. in mg. matris M^


HoiTendis grauiter caeliim pulsare querellis. 

Ast ubi sopitus furor est et saeua tyranni 

Infantum horrilnli feritas satiata cruore, 

Extinxisse putat cunctos, quos unus et alter 

270 Annus letiferi miseros obpresserat aeui. 

Mirandis ruisus deuinctus membra sopore 

Urgetur monitis Mariam puerumque loseph 

Aegypto ad patriam uectare, ubi Nazara felix 

Olim praedictum puero dedit addere nomen. 

275 Dixit et alterius quondam praenuntia uatis 

Vox instincta Deo : 

Veniet, ueniet mea proles 

Aegypto ex alta terris lumenque salusque. 

Crescebat rapidis annorum gressibus infans, 

Praecurrens aeuum sapientia praeuenieljat 

280 Gratiaque in uultu et uerbis ueneranda micabat. 

Et iam bissenos aeui conprenderat annos, 

Cum paschae ritum seruando ex more parentes 

Ad templum laetis puerum perducere festis 

271] cf. Culex 207. 

266 horendis frendis in ras.) K^, horridis P^ querelis BM^^MpB 

GHHJ, querillis (m. 1) K^j horrenda grauiter pulsabant aethera uoce 

u n 

Poehn. i. m. 267 foror L ti*ranni fr eras.) C, tyrandi M 268 horri- 

bilij roseo Poehn. in mg. ferita C 269 extincxisse BL unus CllPN, 

primus (?i\ unusj M, primus rell. 270 annos C^M loetiferi plerique 

misseros 3IP\ misere Poehn., miserandos p. coni. Arev. obpraesserat M, 

subpresserat RLPoehn.; miserandus praesserat MpV^, miseraudus ces- 

serat Poehn. in mg. 271 rursum M/^ deuinctos B, deuictus M Cal deuinctus 

i. m.) H menbra T supore C 272 urguetur BM^^MpK^K^ 

PG 273 Aegipto C (passim) uectarae B, u&tare L felex 711 ^ 

274 predicta B'^ T ex corr. ut uidetur, predicto B3i (a.\ predictum i. m.) 

275 alterius iussi MK/T 276 instricta Bh, instructa Poehn. in mg. 

mea ueniet M, ueniat mea Hl prolis M^K^K^T 277 EX EGIPTO 

VOCAVI FILIVM B exaltat LG nomenq; ("al lumenqO M 278 im- 

fans 31^ 279 precur^êns C, occurrens B 280 omniaque Poehn. in mg. 

is 

et** ("in eras.?) M uerba P micabant Poehn. in mg. post u. 280 

inscriptio euanida in L 281 comprehinderat C, comprehenderat M'^ 

MpTBh, copnd& G 282 DVODECIM ANNORVM REMANSIT IN 

TEMPLO B conpascae L seruantes N, seruare Poehn. 283 laeti 

MpV., Poelm. in mg. 

XXIV. luu. 2

Ig 

luiienei 

Omnibus annorum uicibus de more solebant. 

2


305 At puer obsequiis apte praedulcibus ambos 

Ad proprium semper cogens nectebat amorem. 

Interea ueteris scripti per debita currens 

Omnia saeclorum series promissa trahebat. 

Zachariae suboles desertis uallibus omnes 

310 Ad deponendas maculas clamore uocabat, 

Fluminis ut liquidi caperent miranda lauacra, 

Quis animae uirtus abluta sorde niteret; 

Esaias uates cecinit quod numine iussus: 

,Vox late resonat desertis uallibus; amplas 

315 Instruite stratas, omnis sit recta uiarum 

Semita, quae Domini digne uestigia gestet. 

Subsident colles, uallis conplebitur omnis; 

Corriget anfractus iteris bona linea recti 

Corporeisque oculis lumen tractare serenum 

320 Omnibus indulget genitor Dominusque salutis.' 

Ergo aderant populi passimque hinc inde ruentes 

Conplebant ripas auidique lauacra petebant. 

Texta camelorum fuerant uelamina saetis, 

Et zonae pellis medium cinxere profetam. 

3101 c^'- Vorg. Apii. XII 312. 

305 arte fapte in mg.) Mp, aptae P, aptos // 306 eos fal semper 

cogens in mg.) M, cogens L, habens G^ nectabat M, uectabat Poelm. 

in mg. 307 DE lOHANNE B scripti ueteris B 308 saeculorum 

MMpKi serie K-^T^ 309 Zacchariae C soboles BPBhHl, sobo- 

lis K^KiG, subulis B in uallibus C 310 deponendas ('de s. l. m. 2) 

M, deponentes P 311 ca*perent (v eras.) M lauachra B 312 queis 

di a 

(?) F, uirtus CMpPV^Bh, species rell. ablutas ordine (?) M\ **luta sorde 

G (corr. a m. 2) 313 Esaias CMK.K^PTBh, Isais uel Ysaias rell. 

uatis K^ nomine C 314 VOX CLAMANTIS IN DESERTO B late 

sonuit G 315 instruite] te s. l. M^; instruit estrates Mp omnes (m. 1) 

K^T; omnis iussit H 316 digna B gestat B^ D. plantis calcanda 

beatis Poelm. in mg. 317 ualles (m. 1) K^T omnes C 318 corrigit 

B^K^ (m. 1), corrigat Hl tamfructus K^T iteris] callis Poehn. 320 do- 

t 

minus genitorque B 323 textum M^ camel*orum CM sedis L, 

saetes T^ 324 pellis zonae Mp cincxere BLT\ tinxere (m. 1) K^, 

eiugere K^, cinxerunt P^ profetam CB 

2*

20 

luiienci 

325 Et teiiuem uictum praebent siluestria mella. 

Isque ubi tot populos diuersis sedibus ortos 

Iiiruere ad fluuium cernit, sic incipit ore: 

,Vipereae gentis suboles, quis debita uobis 

Supplicia urgentesque iras euadere monstrat? 

330 Sed facite, o miseri, fructum, si paenitet, aptum, 

Nec generis uestri tollat fiducia mentes. 

Nam facile e saxis etiam pro nomine plebes 

Succedet uestro, suboles quia degener errat. 

/ Proxima roboreis iamiam radicibus instat 

335 Cunctorum ante oculos acies leuata securis. 

Caedentur siluae steriles ignemque fouebunt. 

Nunc ego praeteritas maculas in flumine puro 

Abluere institui; ueniet sed fortior alter, 

Cuius uincla pedum non sum contingere dignus. 

340 Abluet ille hominis sancto spiramine mentem 

Flammarumque globis purgabit noxia corda. 

Illius et manibus ruralis pala tenetur 

Et propria ipsius purgabitur area frugum 

Horreaque inplebit secreti copia farris 

345 Aeternusque leues paleas populabitur ignis.' 

*325 Edere lociistus solitus ruraliljiis aruis 

331 1 

ef. Vcrg. Acn. I 130. 311] cl'. Verg. Ge. I 471, Aeii. III 574.. 

II. 325 antccedit 325' in CimUx^MpVJ^GHHl, in viarg. add KjT^ 

VjBh^ hedere V^ solitus] sonitus sonitus T~ 326 ibi pi populus C 

327 DE BAPTLSMO lOHANNIS ET VERliVM EIVS AD POPVLVM B 

329 subplicia K^ turgeiitesque M ut uidetur 330 miseris Mp^ penitet 

plerique 332 e] est* (k eras.) M, add. B^; exaxis L plebis CM; 

potis est dura superum rex cote creare Foelm. 333 succedent BMp 

V^V^GHHl, succedunt MK^FTV^Bh subolis K^T errat] i^** M, 

erret L^; progeniem quando soboles sua d. c. Boelm. 334 roboris B 

iam iamq; B 335 acie M, acies* K^, acics(|ue Voelm. leuigata Matr., 

sublata Boelm. in vuf., elata coni. Arec. 330 caedantur R\ caeduntur 

M^K^K^TViV^BhHl sterelis 6' fouebant i/ 337 ergo C7li 339 uinc*la 

31 tingere K, condignus M^j 310 abluit C hominis C, oms 

B, homines rell. scu. (s eras.) K^ in spiramine RLV^Hl mentem 

C, mergens relJ. 343 harea L, a*rea K^ 344 orreaque M impleuit CK^B^

Eiiaiigeliorum lib I. 21 

Haec ait et properis per siluam passibus ipsum 

Cernit lordanis ueneranda lauacra petentem. 

Sed uetat increpitans uates et talia fatur: 

,Tune meis manibus dignaris mergier undis, 

350 Cum tua me melius possint mundare lauacra?' 

Dixit lohannes, cui talia reddit lesus: 

,Nunc sine, nam decet hoc, sic sancta per omnia nobis 

lustitiae consectandus conplebitur ordo.' 

Haec memorans uitreas penetrabat tluminis undas. 

355 Surgenti manifesta dei praesentia claret. 

Scinditur auricolor caeli septemplicis aethra 

Corporeamque gerens speciem discendit ab alto 

Spiritus aeriam simulans ex nube columbam 

Et sancto flatu corpus perfudit lesu. 

360 Tunc uox missa Dei longum per inane cucurrit 

Ablutumque undis Christum fiatuque perunctum 

Adloquitur: ,Te nate, hodie per gaudia testor 

Ex me progenitum, placet haec mihi gloria prolis.' 

Tum petit umbrosos montes et lustra ferarum 

365 Obsequiumque illi patris praebere ministri 

348J cf. Verg. Aen. III 485. 354] cf. Verg. Aen. III 389. 357] 

cf. Verg. Aen. VIII 423. 360] cf. Verg. Aeu. XH 354. 364] cf. Verg. 

Ge. II 471. 

347 lordaiiis CJPjlPMpWBHl Voelm., lohannes rell. 348 sed uetat] 

er 

succedet M 349 digneris UK^ (m. 1) LTHl Poelm. iu mg. mergi 

fer a m. 2) M, er in ras. T 350 mundare CMpP, purgare rell. 

351 lohannis CMrK. reddidit MK^ (m. 1) Ph, dicit N 352 î B 

353 iustiae R implebitur Mp 354 poat memorans: que celer eras. 

in M uitteas P pcnitrat fluminis undas 3T, x]Ts penetrabat in undas 

K^LBhGHl; celer uitreas xps penetrabat i. u. Cxps a m. 2) K/T, uifiuminis 

a 

treans penetrabat in unchis H fiuminis undas in ras. B; undis 3Ip 

355 surgentif fs cras.) II 356 aethera C, aetra MM])\ aether y\; 

aethera caeli Poelm. in mg. 357 discendit CMPB alii 358 ex] in Hl 

359 perfiindit liK^T ;>60 mane Mp 361 ambitumque Poelm,. in mfj. 

u 

flateque Ij 362 alhxiuitur liMLPB rec. 364 tunc Poelm in mg. 

humbrosos Hl 365 que] om. M patri (]Mp, patrii PV^ (m. 2), 

patrii B fs a m. 2) praeb*ere fu eras.) K^

22 

luuenci 

Certaljaut rapidi, mox liiior daemoiiis atram 

Cum terrore rapit mentem, nec defuit aegro 

Temptandi interea Christum uersutia fallax. 

Quadraginta illi fuerant ex ordine soles, 

370 Ex quo nulla eibi potusque alimenta dabantur, 

Sed contexta simul firmi ieiunia cordis 

Terrarum ad regnum mentis secreta teuebant. 

Tunc epulas demum monuit conquirere corpus. 

Horrendi interea sceleris fallacia temptans: 

375 ,Si te pro certo genuit Deus, omnibus, inquit, 

His poteris saxis forti sermone iubere 

Usum triticei formamque capessere panis.' 

Christus ad haec fatur: ,Nil me iam talia terrent; 

Nam memini scriptum, quoniam non sola tenebit 

380 Vitam credentis facilis substantia panis, 

Sed sermone Dei conplet pia pectora uirtus.' 

Rursus at ille dolos uersutis artiljus aptans 

Nectere temptator properat. Nam moeniijus urbis 

Mox inferre pedem sensit, uis liuida Christum 

385 Culmine marmoreo fecit consistere templi. 

Tum sic adgreditur uocis fallente ueneno: 

383] cf. Verg. Aeii. XH ll(;i. 

366 certabat F, rabidi BPT-B-Bb Hbor C demoiiis lihri 

ater MG Boehn. 367 TE3IPTATI0 DIABOLI B terrore (q., in ras.) B 

aegro] ergo N 368 teniptandi (i ex o) C interra N 369 quadrau 

genta C, XLta M fuerunt BKMV^ o7U potusque CV-^N, potesue M, 

potusiie rell 372 at C nientis (3Ip'^T, cordis reU. tenebat G 373 tunc- 

que BViV^H epulas B diemum MK^K,, demon G cqui***rere B, 

conquere M^ 374 horrendum K,N, horridi P interea* sceleris (^^ a 

m. -J) M fallatia B et alii, fallantia P 375 certe Hl inquid ijlcri- 

X 

que 376 hiis 3/' po*teris ('s eras.) K^ sasis 3Ip forte K^ (m. 1) 

371 in mg. inf. ad.scr. m. al. in C capissere M^ 378 nihil M^K^TV^G 

379 quod iion iam ]\[^; quod non sit sola datura Boehn. in mg. 380 ei'e- 

denti K^, credcntes 7'i 382 dohis M^K^ (m. 1) abtans Mp 383 nectire 

K^(m. 1) prope scit 71/ nam] ({m\m Barthius 384 uis] s ex corr. C 

385 marmorei Boehn. fecit V^V^Bh, SA|| C, tendit Boehn. in mg., 

suasit rell. 386 tum CM^K^K.BT, tunc rell


,Si Deus est uere genitor tibi, culmine templi 

Aera per uacuum saltu iaculabere corpus. 

Testis erit scriptura tibi, quae spondet aperte 

390 Mandatum summi genitoris tale ministris, 

Ut lapsum studeant casu defendere corpus; 

Et famulis manibus current tua membra leuare, 

Ne lapidis laedat summas offensio plantas.' 

Reddidit his Christus dictis contraria dicta: 

395 ,Me meminisse magis scripti caelestis oportet, 

Ne uires Domini fidens audacia temptet.' 

Rursus in a])rupti montis consistere celsis 

Mox furibunda iugis sensit fallacia Christum, 

Ostendens illi fulgentia regna per orljem: 

400 ,Cernis, ait, quae sit tantarum gloria rerum? 

Cuncta tuo possum iamiam concedere regno, 

Talia donantem si me ueneratus adores.' 

Tunc sic instantem dictis reiecit lesus: 

,Effuge pestiferi rabies uaesana ueneni, 

405 Haereat ut semper nobis inmobile iussum, 

Ut iustus caeli Dominum deuotus adoret 

Unius et famulans ueneretur nomen in aeuum.' 

Talibus excussus fugit per deuia daemon. 

Ule u]ji lohannem cognouit carceris umljris 

388] cf. Yavg. Ge. III 109. 4()0l 

cf. Verg. Aeii. IV 272. 

388 aetlier (m. 1) K^, arâ T, aer Bh iaculare (ue a m. 2) M 

389 testes K^ ait Hl spondit M^ ; spondeat perte H 390 mundatum 

B^ , genitort! Bb tale] id esst; Boelm. in infj. ministri BHl 

392 famuhl C, famuH MpBCPHl curent KBTBh 394 Christus] 

ilis C dictis xps L 395 me] om. CUMK.K/TMpBBhGH 

scriptis P 390 di K. (m. J) pellatia (m. 1) K/JBh temptat BL 

397 arrupti Mp mont(\s 6' 398 iugisj niagis Foelm. in m(j. 399 ilU 

CJiP^V^VÎL, olli reU. 4

24 

I u u e n c i 

410 Inmersum, tristi conpressit corcle dolorem, 

Finibus et statuit Zabulonum ponere sedes, 

Ut dictum Esaiae concurreret ordine longo: 

,Terra Zabulonum et regionis Neptala nomen, 

Et uia trans pelagus longe Galilaea per arua 

415 Trans et lordanen gentes populique tenebris 

Inclusi magnum lumen subitumque uidebunt, 

In mortisque illis umbra residentibus alma 

Exoritur fidei resplendens luce uoluntas.' 

Ergo instare Dei regnantis munera Christus 

420 Nuntiat increpitans praeconia larga salutis. 

Praeteriensque uidet ponti per litora fratres, 

Praesolidum Simonem, dignum cognomine Petri, 

Andreamque simul, sinuosa uolumina lini 

Piscibus insidias disponere marmoris undis. 

425 ,Nunc, inquit, pisces capitis maris aestibus altis, 

Sed me si libeat sectari, fortia uobis 

Prouenient hominum praepulchra indagine lucra.' 

Olli confestim tirmato pectore certi 

Ketibus abiectis pariter praecepta sequuntur. 

430 Post fratres lacobum lohanuemque marinis 

410] cf. Verg. Aen. I 209. 423] cf. Verg. Aen. XI 753. 

sub 

410 indemersum (^sub a m. 2) G, deraesum V^, submersum BM^L 

A\ (m. 1) MpTBbHl corda Bniif-Bh, curdse M dolorem CmV-i 

Bb'^ Voehn. in mg., dolore rell. 411 istatuit Mp^ Sabolorum C, dialon 

nunc M\ diabulonum IC^, zabulonum L, Zabulon Poehn. pedes M^ 

i longo 

412 isaiae B, esaiae 31 in ordine 7)/i longo C, secli P, saec*li MK^, 

saecli rell. 413 terrt^' H Sabulorum C, dialon haec 3I\ Zabulon K^K^P 

TBb G Poehn. 414 Galilaea per arua] ego, Galileaque arua libri, Galilaeiaque 

arua Barth. Arec. 41G inclusique B uidebunt (d et h a m. 2) C 

417 umbras (M) almas T^ resedentibus K^ (m. 1) P 418 splendens V^V.y 

uoce M uoluptas K/T 419 uenire instare Mp diit' C^ 420 longa M^ 

421 uidit B\ uidens T littera K^ 122 persolidum N Symonem BM 

424 marmoreis M 425 inquid M et aUi altos M^ K^K^MpW^T 

421 pulchra 3I\ perpulchra LN, preclara fpre in ras.) T, clara Bb indaginem 

H 428 illi K^K,L'^TBb^ Hl 429 secuntur 3IpTBG 

ferni nos 

430 fratres geminos CLÎpV^BH, fratres B3I, geminos Poehn in mg.


Insidias gregibus maculoso innectere textu 

Ut uidit similemque dedit de litore uocem, 

Illi Zebedeum genitorem in puppe relinquunt 

Ilico sectantes pulcherrima iussa salutis. 

435 Exhinc per terram Galilaeam sancta serebat 

Insinuans populis regni praeconia Christus 

Donabatque citam inualidis aegrisque medellam; 

Et mox crehra procul Syriam iam fama tenebat 

Mille sonans uerbis praesentia munera Christi. 

440 Denique certatim languoris tabe peresos 

Diuersisque malis nexos, quis longa dolore 

Absumpsit populans membrorum robora tabes, 

Monstrabant Christo; facili sed munere cunctos 

Reddebat propere miranda ad gaudia sanos. 

445 lamque animae ipsius morbi saeuique furores 

Et lunae cursum comitata insania mentis 

Discessere graui sermonis pondere iussa. 

Illum stipantes miracula magna mouentem 

Mixtae sectantur turbae Solymique Syrique 

450 Et ludaea frequens populis Galilaeaque plebes, 

Quos et lordanes dirimit stagnante fluento. 

Hos populos cernens praecelsa rupe resedit 

Ac sic discipulis gremium cingentibus infit: 

439] cf. Yevg. Aen. IV 183. 440] cf. Verg. Aen. VI 442. 

433 Zebideum J\I\ Zebe&eum Mp puppi M 434 illico L 435 ex- 

in** (de eras.) M Galileam M^T, Galilee K,K^ (m. 1) LMpGH, Ga- 

lilee* B sereba^t (i\ eras.) M, ferebat Poelm. iu mg. uu. 436— 438 

in mg. sup. M~ 436 regna Mp 437 inualidisq. C, fessis F, 7' aegris C 

438 siriam CB 439 mille sonis M'^L-, mellisonis C^, m. sonant K^ (m. 1) 

uerbis C, linguis rcll. 440 praessos M^ 441 longo L doloris MMp 

K, (m. 1) FBH, dolorum V^G 442 absumsit M, adsumpsit T^Bb robura 

il/i tc\hh CKJ^^T U3 hdla (m. 1) KJv^PT monere Zi 

444 reddebant (m. 1) A", K^PT 44G commitata C^ mentes Mp^ 448 stipantis 

(m. 1) K,T cuncta M^Mp^ 449 solimique C cl alii, solimyque R 

Sirique C et alii 450 luda (m. 1) K^T gallilea B plebis (m. J) 

MK/r 451 lordanes c;A,7'iJi, lordanis rd/. in stagnante Ji 452 tn 

IC 

mg. adscr. M- K/T"^ rupej in om. CMH, exhihent rell. sedit (re a 

m.;

26 I u II 11 c i 

,Felices liumiles, pauper quos spiritus ambit, 

455 Illos iiam caeli regnum sublime re^êptat, 

His similes mites, quos mansuetudo corouat, 

Quorum debetur iuri pulcheiTima tellus. 

Hoc modo lugentes solacia magna sequentur. 

Pabula iustitiae qui nunc potusque requirunt, 

4G(.» lllos plena manet satiandos copia mensae. 

Felix, qui miseri doluit de pectore sortem, 

Illum nam Domini miseratio larga manebit. 

Felices, puro qui caelum corde tuentur, 

Visibilis Deus his per saecuhi cuncta patebit. 

4(35 Pacilicos Deus in numerum sil)i prolis adoptat. 

Felices nimium, quos insectatio fren(hnis 

Propter iustitiam premit; his mox regia caeli 

Pandetur. Gaudete, operum quos iusta tenentes 

Urgebit praeceps stimubs iniuria saeuis; 

470 Plurima nam merces uoljis seruatur in aethra, 

Namque profetarum fuit insectatio talis. 

Discite uos hac in terra salis esse saporem. 

Hic sapor amissa si iam uirtute senescit, 

Quae salis absumptos acuet substantia gustus? 

475 Nec quisquam uani post haec superest salis usus, 

Ni longe abiectum cuncta ut uestigia calcent. 

Vos estis mundi clarum (ne abscondite) lumen. 

45G dceorat Hl Ahl doLitur JP 458 lioc C]\PFV^, hic rell. 

solatio R^M^K, fm. ;

Euangelioriim lib. I. 27 

Nam quis praecelsis inpostam rupibus urbem 

Occultare queat? Vestrum sic lumen ad omnes 

480 Perueniat rerumque decus sub luce serena 

Ponatur. Cunctis genitoris gloria uestri 

Laudetur, celsi thronus est cui regia caeli. 

Non ego nunc priscas leges dissoluere ueni 

Vertere nec, ueteres ponunt quae iussa profetae; 

485 Omnia nam uobis per me conplenda manebunt. 

Vera loquor, donec caeli terraeque marisque 

Interitus ueniat, legis nec littera saltem 

Aut apicis parui gracilis distinctio deerit, 

Omnia quin fiant digesto ex ordine saecli. 

490 Si quis enim minimam mandati soluere partem 

Ausus erit, pariterque homines audendo docebit, 

Hic minimi nomen (aelesti in sede tenebit. 

At quicumque operis proprii moderamina seruans 

Inuiolata sinml tradet prae(;epta priorum, 

495 Magnus erit magnique ter(it trans sidera nomen. 

Audistis ueteris iussum moderamine legis: 

Humano si quis macularit sanguine palmas, 

Ule reus ferro persoluet uindice poenas. 

Ast ego praecipiam, ne quis consurgere in iras 

500 Audeat atque odio fratris feruente moueri. 

Nam reus hic aequo poenas sub iudice pendet. 

482] cf. Verg. Aen. VH 2lU. 486] cf. Verg. Aen. I 598. 499] cf. 

Val. Flacc. I 073. 

478 in praecelsis M impositam C, inpositam B?3I^K, (>ii. 1) LH 

479 q; ad Hl sic C (c in ras.), sed rell. 481 cuncti (m. 1) K^T 

482 tronus (\\ a m. -^) B 483 NON VENI SOLVEEE LEGEM B desoluere 

B 481 uetere C profetae CB, proplietae B 486 loquar MT 

e 

487 legum E^ saltem CMpB-, saltim rell. 488 deri*t (n eras.) 

C, derit K^ (m. 1) T 489 digesto C, digesta BKJC^LTBBh, degesta 

B'^MB\ di:g*'sta Mp, digestae P saeculi MK^ 491 suadendo V^K, 

(m. J ?J 492 in] om.. Hl 493 nujdin-aniint; BV-^ (a m. •/) 494 tradit 

('K^T 495 erit| enim K^ (m. 1) ferit corr. in IVret C 497 macu- 

larit (\u) a m.. 2) (J, maculauerit M^Mp^K^ (m. 1) B^ 499 iniquas 

Mp^ 500 fratres X rm 'MH[m^. (r^BM^KÎJTV^V^BhG pones 7lf;>' 

reddet M (a\ pendet m. al.) KJC/TV^V.^Bh

2g 

luuenci 

Nec niiiior illorum couuicia flamma sequetur, 

Qui fatui miseriue cient sub uomine fratrem. 

Sin offerre uoles, uenerans altaria, munus 

505 Et tua tunc tacitae mentis penetralia tanget, 

Quod tibi sit cum fratre domi suscepta simultas, 

Munera cuncta illic aditis admota relinque 

Et prius ad pacem properans transcurre petendam. 

Fraterno demum iam conciliatus amori 

510 Olfer grata Deo tranquillo pectore dona. 

Est tibi praeterea semper contraria uirtus 

Corporis; lioc casti celeri curetur amore, 

Dum rapidae tecum graditur per compita uitae. 

Accusabit enim polluti corporis usus 

515 Et te sublimi statuet su)) iudice uinctum. 

Damnatum rapient ad uincula saeua ministri 

Nec prius e tenebris solueris carceris atri, 

Ultima quam minlmi reddatur portio nummi. 

Haut ignota, reor, uobis stat cautio legis 

520 Corpus adulterio prohibens, sed nunc mea iussa 

Occulta internae frenant molimina mentis: 

Nec minus optati quam facti poena luenda est. 

510] cf. Verg. Aen. II 01. 

502 illorum i. m. C^ 503 miseriqu(3 C^que a m. 2) MBILK^TV^ eient 

(c in ras.) BT, uocent Jfy, dent K^ (m. 1) 5n4 SI OFFERS MVNVS 

TVV3[ B si M' uoleus CMKMp^V.V^BBh' HHl munus C'F,, 

mumis N, donis rell. 505 tuae (JM^Bh^ tum (JPBh'^N tacita (J^ 

tangit BMLMpF (in K^ T a m. 2) BHHl 507 illis T acditis L, 

aditis pJeri(iac, adito U ex corr. 508 propc* raus (t eras.) B, ])rop*u-et F 

irans t 

curre rtrans a m. 2) B, transcurri.'.^ fs eras.J (J pe|endani (t a m. 2) 

B, petcndum (m. 1) K,T amora K^ (m. 1), amai-i (P 510 offer* ("s 

eras.j (JK^TJn tranquillo* 7f, 511 ESTO CONSENTIENS ADVER- 

SARIO TVO B Virtus contraria som],.^- RMpBhHlN Poelm. 

512 castc K2 (m. IJ 

7'i 

caeleri B 51.'*> ra])ida M, rapide nomudli 

comj.ita CMf (m. al.) MpPBh, con])ita TK> (m.. J); uias conpeta G^ 

515 statuet Cc ex \j (J 510 uincla MpJV satuii 3f' 517 mitteris 

JtK, (m. J) TVyV^ Poelm., carceris || solueris M (diri fort. eras.J 

510 aut (JM 521 occultare (m. 1) KJ^T internae si M ferient L, 

feriant BK, (m. JJ T^BJihJLJllB 522 estj om. MpV^V,

Eiiangeliorum lib. I. 29 

Si te forte oculi dextri laqueauerit error, 

Auctorem miserae properans conuellito labis 

525 Et iaculare procuL Nam membrum perdere refert 

Exiguum, flammis quam totum dedere corpus 

Perpetuisque animam pariter conuoluere poenis. 

Et si dextra manus mentem per deuia ducit, 

Erroris causam praestat decidere ferro, 

530 Quam totum aeternis corpus concedere Hammis. 

Praecipiunt ueteres, si quis conubia rumpit, 

Scribere discidium, iuris feralia uerba. 

Sola uiri recte discedet adultera tectis, 

Ast aliae maneant, nam casti iura pudoris 

535 Auctore amittet mulier deserta marito. 

Antiquae leges prohibent periuria linguis, 

Sed nostris cedat iurandi audacia iussis. 

Nec fas est homini caelum iurare per altum, 

Quod sedes Domini, nec quae uestigia gestat 

540 Terra Dei, Solymaeue urbis uenerabile nomen, 

Quod regis magni propria est, iurabitur umquam. 

Nec caput in proprium cuiquam iurare licebit, 

Namque potestatem minimi non esse capilli 

Cernitis, albumue aut nigrum mutare colorem. 

534] cf. Ou. Auiat. T lOO. 540] cf. Ou. Anuit. III 4()7. 

528 SI OCVLVS TVVS SCANDALIZAT TE B 554 autorem M 

misserae M^ comuellato M^ 52G 2ôst exiguum, acstibus eras. in M, 

flammis Bh'^ in mg. 527 conuellere U^MK^ 528 dextera M diuidia M^ 

529 praestet Bh G lerro in ras. Mp causani magis utile uellere f. 

Foelm. in vtfj. 530 in mfj. add. WIp concidcre CÎIl, condere (m. 1) 

K^T 531 pcrmittunt Voclm. in mrj. rumpet liM^MpK^K^BViV-jIIl 

532 discidium (: scparationcm m. al.) M 533 recti Bh discedat RP 

T^BHIIl 534 SI QVIS DIMISEItlT VXOKEM B alia Hl podoris 

Bh 535 autore M\ auctore III amittat II, amittit M^K^K^ 

V',(r, mittet (corr. in -'dt) T, emittit Bh 53G legis III linguis Cin, 

ui a m. 2) (J 537 cacdat li 538 nec] om. M est] om. 7v, 530 sedis 

M^K^T domini C, cst d. 3I\ d. est rell. neque CMp^, nec eius que 

(lei u 

M, nec quod Boelm. in mg. 540 terram pedis M Solimae B, solimoqe 

K^BhG 541 quod corr. in quae K^ 544 SIT SERMO VESTER EST 

EST NON NON B albumquc V^

30 

luiienci 

rîT) Est ost siifficiat, qiiod iioii est dicite: non est. 

Quod superest istis, totum fallaciter aegro 

Suggeret ohreptans animo uis tetra ueneni. 

Peruulgata diu legis praecepta tenetis: 

Laedentem semper similis uindicta sequatur, 

550 Sed tranquilla malum melius patientia uincet; 

Ac si quis partem palma percusserit oris, 

Mox aliam uultus partem praeljere memento. 

Auferet aut tunicam si quis ui iudicis instans, 

Cede libens pariterque ferat tua pallia secum. 

555 Si te forte aliquis passus per mille iube])it 

Ire uiam grauidique oneris perferre laborem, 

Mox perges aliudque iteris comitabere duplum. 

Si quis egens poscet uel si simulabit egentem, 

Ex animo miserans largire; aut mutua si quis 

5G0 Orabit, tribue, et mitem ne subtrahe uultum. 

Nec til)i sit placitum solis succurrere amicis 

Aut caecis odiis inimicos ducere dignos. 

Quin ego praecipiam semper blando esse per omnes 

Obs(^quio precibusque Deum mollire benignis 

55G] cf. Verg. Ge. II 343. 

545 sufficiet M^K^K

Euangoliorum lib. I. 31 

505 Fro uita ipsorum, qui uos oxsciudere gaudeut 

Aduersisque truces auimis odiisque sequuutur. 

Nani geuitor noster communia lumina solis 

Communesque dedit pluuias iustisque malisque. 

Quod si coniunctos tantum ueneramur amicos, 

570 Quis locus hic iustae poterit mercedis haberi? 

Seruit amicitiae tantum gens dedita lucris. 

Sed uos perfecto similes estote parenti. 

Sicubi iustitiae pandetur pulchra facultas, 

Deuitate oculos hominum; nam nulla manebit 

575 Merces, posterius quae factum tale sequatur. 

Adplaudet tantum sterilis laudatio uulgi. 

Sed quod dextra facit, faciat, nescire sinistram 

Conueniet; iustis meritis tum digua rependet 

Occulti solus scrutator praemia cordis. 

580 Sunt quos praetumidae tollit iactantia mentis, 

Et preciljus propriis gaudent adsistere turbas 

Multifluisque diem uerbis ducendo fatigant; 

His uotis pompae fructus succedit inanis. 

Sed secreta domus precibus penetralia castis 

585 Claudautur paucisque Deum uenerabere uerbis. 

582] cf. Vorg. Aeii. VIII 94. 

565 exscindere MT-, Gxcin

32 

luueiici 

Scit pater ipse, tui qiiae sit trepidatio cordis. 

Nil abseiite Deo loquimur, nil abdita clausuin 

Pectoris antra tegunt, praesens Deus omnia cernit. 

His igitur uotum placeat concludere uerbis: 

590 Sidereo genitor residens in uertice caeli, 

Nominis, oramus, ueneratio sanctificetur 

In nobis, pater alte, tui: tranquillaque mundo 

Adueniat regnumque tuum lux alma reclaudat. 

Sic caelo ut terris liat tua clara uoluntas, 

595 Vitalisque hodie sancti substantia panis 

Proueniat nobis; tua mox largitio soluat 

Tnnumera indulgens erroris debita praui; 

Et nos haut aliter concedere foenora nostris. 

Tetri saeua procul temptatio daemonis absit 

GOO Eque malis tua nos in lucem dextera tollat. 

Sic etenim genitor populis delicta remittet, 

Si uestra alti^-ni uobis peccata uelitis 

Cedere nec durum erratis intendere pectus. 

Sunt etiam praegrata Deo ieiunia plebis; 

G05 Sed propriam multi faciem foedare laborant, 

Quo uanam captent hominum ieiunia famam. 

Tu uero et ofrato crinem nitefactus oliuo 

58G precatio K-^K^ (m. 1) T^Bh^G 587 nihil (utroque loco) M^K^ 

VT^ clausi T ex corr. 589 placat C 590 resedens L post in 

uertice: in 

M (m. al.) 

culniine eras. in C 592 tranquilloque M 593 regnique tui 

L^F^}\V2Bh\ regnumque tuum RM^K^ (m. 1) ahna** + * 

Campla eras.) C, ampla Jt^FiF^ reclaudat******** (patescat eras.) C, 

recludat Bh, patescat i^F^, redundat M (corr. in -et^ B^G, redundet 

M}iK,VT-^V\HHl 594 sic ** (in eras.) C, in M^B^K^K^ (m. 1) F 

TBh caelo. in M ut] om. B, et ut L, et in K^T tua fiat BPV, 

V^BJiHJ, tua fit (m. 1) T 595 subtantia P 598 aut CMK^TBh 

aliter conueniat M^ concidere C foenera foedera C, fenore JZ' 

fas est V^Hl, nostris rell., fort. nostrum uel nosti 599 taetri CB 

GOl dehcta] peccata Hl remittit MMpV^B 603 concedere M^ er- 

retis M intendere CBW^, inpendere uel impendere rell 604 semper 

grata M\ pregrata B, pergrata rec. 605 foedare ex foedere MK^, 

foedera P' 606 cum ieiunio M^ 607 et] om. M gratum M^ ma- 

defactus M^ (uf uidefur) Boelm. in mc).


Laetantem piiris de fontibus ablue uultum, 

Ut solus genitor deuoti pectoris altum 

610 Seruitium cernens laudet meritumque rependat. 

Vanum est defossis terra inuigilare talentis. 

Illic aerugo et tineae dominantur edaces, 

Cunctaque diripiunt fures egesta latebris. 

Condite thesauros uobis in uertice caeli; 

615 Non aerugo illos tineaeue aut horrida furum 

Factio diripiet. Vobis ubi condita res est, 

Illic corda etiani siriiili dicione tenentur. 

Corporis est lumen, quo publica lumina cernis; 

Sed si pura acies oculis simplexque nitebit, 

620 Clare totius splendebuut corporis artus. 

Sin uero nequam fuerit paruumque uidebit, 

Obscurae incumbent super omnia membra tenel)rae. 

In nigras lumen sed si conuertitur umbras, 

Ipsis horror erit quantus sine luce tenebris? 

625 Nemo potest dominis aeque seruire duobus, 

Unius aut odiis cedet uel cedet amori, 

Nec pariter dominum seruus patietur utrumque. 

Haut umquam poterit quis diuitiisque Deoque 

Inseruire simul; sed uos haec iussa tenete: 

630 Sollicitet proprio ne uos pro corpore uestis, 

614] cf. Verg. Aen. I 225. 620] cf. Verg. Ciris 198. 

608 abluet L 609 abtum M^K.,T\ aptum Hl 610 laudet] om. 3f, 

laudem KiK^PTV^ rec. rependet M^Mp 611 deffosis M^ terrae 

MMK^ (m. 2) LTWyB 612 aedaces MMi) 613 deripiunt RV^^, diripient 

T congesta T 615 tincaeue illos M^K^K^TBh haud Mp 

orrida CMp 616 cuncdita X 617 dicione CMK^T, dictionc B, ditione 

rell. 618 qui iWi puplica 619 oculi J/J^ Jf^^^ j^;^. oculi acies Jf7\'j 

K^MpFTB, ocuhs acies Fj 620 Et totius clare M (in ras. m. al.) Mp 

P, clare*totius K^, clare & totius K^G, totius clare F,, tunc totius clare 

V^ (m. 1) 621 si uero C (\\ ex \\) Hl paruumque H, parumque C, 

])rauumque fpra in ras.) M, prauumque ("ra in ras.) B, prauumque reU. 

623 tenebras M 624 quantus (s a m,. 2) B 626 liodiis PT^ cedit 

C, cedit (utroque loco) Î^KJC,, cedat (altero loco) P^V^ 6)27 aut 

CK^T^V^N 629 NECiVE DE VICTV NEQVE DEV . . . B ()30 pro] 

de RHl, per 7v, (m. 1) 

XXIV. luu. 3

34 

I ^^ i^ P 11 c i 

Neu faciles uictus aegra disquirite cura. 

Nouue auimam pluris facimus quam corporis escas? 

Aut dubitat corpus quisquam praeponere uesti? 

Aerias spectemus aues: uum uomere presso 

{\o^ Terga soli subiguut, iaciunt aut semina farris, 

Aut segetum culmos incurua falce recidunt? 

Proueiiiet tamen his satias potusque cibique. 

Nonne Deo magis est liominum curatio cordi? 

Nec dignum fuerat uestis suspendere curam 

G40 Pectori])us nostris; non, si cubitalia possent 

Incrementa suis homines inponere membris. 

Cernite, per pingues agros ut lilia fulgent! 

Non ulli tamen his umquam incubuere la])or(^s, 

Nec Solomona illum, cum regni diuitis aula 

G45 Aflueret, talis contexit gratia uestis. 

Quod si pratorum fruticumque uirentia laeta 

Ipse Deus uestit nostris o])noxia flammis, 

Cur uobis potior non est fiducia patris? 

T)4r) Naturalc boiium tcrris comuiuiie phicebit 

031 facilom uictum MU^^BhN; faciHs V^ disquorite fdisquorere 

m. al) M, (lisquorerc BK^P G32 quam] q; K^ (m. 1) Mp G33 haud pi 

(lubitet Fj (m. 2) quisque M/p^B^ uestri Bh G34 aeroas Mp^PHl, 

aeria B nuui CP(?)N, uou reU. G35 soli s. l. Tt^, in ras. K^^; terram umquam 

LBV?) G3G haut K^, uec Poclm. in mg. sogitum K^T^, segemitum Bh 

G37 proueuit 3I\ proueniat K^; prouenit attamen T^ hiis M satietas 

M, saties TK^ (m. 2) HHl, sacitas L G38 cordis BK^MpPB 

G39 fuerit coni. Areu. G40 non sic ubi talia plerique, num sic cubitalia 

coni. Areu. Pectoribus si nunc habitam transire figuram Poelm. in m(j. 

possuut M^TLl Poehn. G41 hominis Ko (m. 1); per so nemo potest aut 

quicquam imponere membro Poehn. in mg. G42 fulgent] florent ante eras. 

in G, florent M (d. sc. m. al.) P (l fulgent s. l.) V^(?) G43 nonnulli B'M 

K^K^T, nulli Mp hi| quam B his om. P labores ligones C, labores 

(\ ligones m. 2) BP, ligones M flabores add. m. al.) K^ (s. l. labores; K^ 

(ex corr.) L G44 Solomona C, Salomona rcll. illum] grauem Poelm. 

in mg. 045 afiuerit 7li7'i, affiuorit JB?;, afflueret rdZ. uestos A', 2)ost 

G45 Naturale bonum terris communo placobit KiTV^V^, add. in M (m. 

al.) Mp (m mg.) GIG fructiciinupio 7v, (m. 1) Mp

Euangelioriim lib. I. 35 

Ergo cibum potum uestemque et inania cuncta 

650 Gentibus inficlis terrenam linquite curam. 

Vos potius digne caelestia quaerite regna 

lustitiamque Dei — spontanea cetera current — 

Crastina nec uobis curetur copia rerum; 

Quisque dies sibimet satis est pro fraude diurna. 

655 ludicium uestrum fugiat damnatio saeua; 

Nam Dominus uestri iuris documenta sequetur, 

Quae uos in terris statuetis tempore capti: 

Mensuram tibi, quam ponis, portare necesse est. 

Cernis adhaerentem fistucam in lumine fratris, 

660 Nec tamen in proprio tignum consistere sentis 

Atque oculum prius alterius purgare laboras; 

Deripe sed proprio fallax de lumine lignum, 

Tunc minimam alterius curabis demere aristam. 

Ne canibus sanctum dederitis neue uelitis 

665 Turpiter inmundis iactare monilia porcis. 

Namque illa in caeno pedibus subiecta iacebunt 

Conuersique sues uasto uos uulnere rumpent. 

Poscenti dabitur, quaerens inuenta tenebit, 

Pulsantique aditus foribus pandetur apertis. 

6 70 Vos homines natis panem poscentibus omnes 

*657 Haec eadem uobis genitor seriiahit in aethra 

667] cf. Verg. Aeii. IX 580. 

652 current surgent C 656 uestri iuris CG, iuris uestri rell. 

V 

docomenta 1] documenta fcu in ras.) M 657 quaecumque M, quae 

uobis M^V-y Poehn. in mg. in tempore M^ 'post 657 uers. 657* le- 

gitur in BK^LViV^BhGHHl, in marg. add. in MK^MjyP"^, interpos. 

in £2^2 658 quam] quod Hl panis Hl 659 DE FESTVCO IN 

OCVLO PATPJS B fistieam CM^K^TBh 660 properio pi hgnum 

ex tignum C, dignum 3T, tegnum (m. 1) K^T 662 diripe BLMpB 

Poelm., eripe MK^KoTBh G Poelm. in mg. trabem B (\ tignum m. 2) 

V, V„ dignum M 663 til C arestam B^ 664 nec BK^PBG neuej 

ne C 665 immundis C QQ^ insceno Hl 667 conuerseque K/T^; 

eonuersaeq; alii conuersisque canes Poehn in mg. suees B uasto u.] 

uastantes /// 669 pandentur 31, panditur (m. 1) K^T 670 uos liomines] 

(|uis uestrum 7u (m. 1) T 

3* 

,

35 

luuenci 

Non lapidem dahitis piscemue petentibus anguem; 

Vos, inquam, rigidi, quibus alte est insita cordis 

Durities, uestris dabitis semper bona natis. 

Indulgens hominum genitor bona mitia digne 

GTf) Quam praestare magis gaudet poscentibus aequis! 

Quae cupitis uobis hominum benefacta uenire, 

Haec eadem uestro cunctis praestate fauore. 

Haec legis summa est, hoc ius dixere profetae. 

Ite per angustam, iusti, super aethera portam. 

G80 Quam lata et spatiosa uia est, quae limite laeuo 

Praeruptum conuoluit iter caligine mortis, 

Innumeraeque illam penetrant per prona cateruae! 

Vitalis uastis stipatur semita saxis, 

Celsaque uix paucos ducit per scrupea uirtus. 

G85 At si quos nimium fallax inlexque malorum 

Planities suasit deformi Iu])rica lapsu, 

Adripit hos pronosque trahit uelut impetus amnis, 

Aut alacer sonipes ruptis effreuus habenis, 

Aut rectoris egens uentosa per aequora puppis. 

G90 Obseruate illos, falso qui nomine uobis 

Insidias faciunt appellanturque profetae. 

IIos ouium species uestit, sed saeua luporum 

Pectora fraude tegunt, lacerantque incauta trahentes 

G89I 

cf. Vorg. Aon. VI 335. 

G72 rogidi M\ ridigi P G74 homini Voclm. in mg. digno] donot 

C; an donot Quao? G7G cupitis ex cupidis C G79 DE ANGVSTA ET 

LATA VIA B supcr ''^^^ aothora C Csidera eras.), supra (pra in ras.) 

sidera M, supcr aothera BLB\ supra sidera rell 680 quod Poehn. 

in mg. G82 penitrant M^ 683 strictis Fj 684 ducet BK^K^V^ 

Bh G scropea M et alii 685 quos] nos Hl 686 plonities B 

labsu C 687 adripit B\ abripit B^^ML; arreptos Mi)\ pronosque pcites B 

ee fuolut ,s. l m,. al.) M amnos KJv^T 688 effrenos B^ f-us m,. 2), 

effrenis B^Jj, efrenis B aLenis C, hahens M^V, ahneis Jj 689 agens Jj 

])upis B^B 690 ADTENDITE A FALSIS PEOPHETIS B et illos K^ 

(m. 1) nomina (m. 1) K^T qui falso Hl 691 profetae C (passim.) T 

693 incautos M^


Agmina cedentiim, saemis quos decipit error. 

695 Fructibus e propriis noscuntur talia monstra; 

Quemque petat finem fallax doctrina uidendum est. 

Nam neque de tribulis ficus nec sentibus uuas 

Prouenisse umquam ruris per terga notastis. 

Utque arbor proprio uestitur germine pomi, 

700 Sic dolus illorum fructu monstrante patescit. 

Non ego palpautum uerbis et honore mouebor, 

Nec, me quod dominum praeblanda adolatio dicet, 

Praemia caelestis capient spontanea sedis. 

Illi sed merito gaudebunt munere regni, 

705 Qui facient nostri genitoris iussa uolentes. 

Adueniet mox summa dies, quae iure seuero 

Praemia iustitiae tribuet scelerique gehennam. 

Tunc mihi multorum clamabit talia fletus: 

Nonne tuo quondam magnae sub nomine nobis 

710 Virtutes sanctis domuerunt omnia iussis? 

Saepe etiam nostra est uox adnumerata profetis 

S(^ruiuitque tuo nobis sub nomine daemon. 

Tunc iurabo illis, quod talis cognita numquam 

Vita mihi est hominum, gestis quae sordet iniquis. 

715 Quisque meis monitis auresque et facta dicabit, 

Hunc aequabo uiro solidis fundamina saxis 

*(>96 Qiiapvopter reniiii mulitio perspiciatur 

706] cf. Verg. Aen. II 324, VII 145. 

694 om. JPKJCi (add. m. 2) T^Bh^ edentum C, credentuni EKy 

Mp-TGH, credendum L sc*uus I£l 695 k M^B\ ex N noscan- 

tur N 696 quamque Hl est om. V. NON COLLIGVNT DE SPI- 

NIS VVAS B 696*^ legitur in CV-, (sed uncis indusus) G, add. K^ 

(m.a^MpW^T^^Bh 697nec]^neq^ 698 notatis i^JfiT 701 NON 

OMNIS QVI DICIT MIHI DNE DNE B 702 adolatio oinimi 703 ca- 

pient C, accipit B\ capiat Hl, capiet rell secles K^T^ 704 olli Poelm. 

in m(). munera M^B^ l(}r> facient CK^K^T^PBh, faciunt reU. uo- 

lenter H 706 saeuero BMP 707 gehennem 3Ip^ 708 clamauit C3I^ 

709 nobis sub nomine uirtus Poelm. 710 aruerunt domuerunt C, fort. 

uirtutes (scil. erantj, nostris paruerunt etc. iusis M Exstitit et nostris 

parebant Poelm. 714 gentis L 715 DOMVS SVPRA PETRAM FVN- 

DATA B quis M 716 sasis Mp^

38 

luuenci 

Ponenti, librata snper cui moenia surgent. 

Illa donius pluuiis uentisque inlaesa manebit 

Torrentumque minas firmato robore uincet, 

720 Haerent inmotae quoniam fundamina petrae. 

Qui uero auditu tantum mea iussa tenebit 

Diuersisque procul factis per lubrica perget, 

Hunc similem faciam, uolucri qui fulcit harena 

Fundamenta domus; primo cui tlamine uenti 

725 Et pluuia infusis coepit cum incumbere riuis, 

Omnis subuerso procumbit pondere moles 

Insequiturque graui tectorum strage ruina.' 

Talia dicentem tixa admiratio plebis 

Inmensum stupuit, quoniam transcenderat alte 

7oO Doetrinam ueterum Cliristo concessa potestas. 

Denique linquentem celsi fastigia montis 

Stipabat gaudens populorum turba sequentum. 

Ecce sed horrenda confixus uiscera tabe, 

Quem toto obsessum foedarat corpore lepra, 

7o5 Procul>uit uenerans iuuenis Christumque precatur: 

,Ut caream tandem languoris pondere tanti, 

Sufficiet uoluisse tuum.' Tum dextera Christi 

728] cf. Verg. Aen. IV 3G2. 

717 })onentem fm. 1) JQI) promenti L; p. don.iiis 31 surgunt K^ 

K-, (m. 2) 719 uincent Hl 720 immotae CR aUi immota—petro P, 

immoto—fundamine Puelm. in mg. 721 DOMVM SVPEK ARENA B 

722 diuer.sis 31 pergit 6'Fi 723 uolocri P, pulueri Jf i que (m. 1) KJu 

figit ex fulcit C 724 fiamine CKJE LEPIIOSO B totum (m. 1) K^ foedauerat 

Il^M\ f ederat K^ Cauit corr. m. 2) P, fedauit K/T^^Bh 735 procumbit ilf^ 

prrcatur CIt3P aJil, precator 7fj 736 caream CK (m. Ij T, careat rell. 

tandem aliquando B langoris (m. 1) Ix^K^PT pondera M\ pon- 

derae G 737 sufficiat Poelm. diim M\ tunc li

Eiiaiigeliorum lib. I. 39 

Adtactu solo purgauit lurida membra. 

lucolumique deliiuc: ,Celaris gaudia, iussit, 

740 Et legi pareus olfers tua muuera templo. 

lude recedeuti supplex se protiuus olVert 

Ceuturio et precibus proiectus talibus orat: 

,Iupubis pueri cruciatur spiritus aeger, 

Cuius cuucta repeus membrorum inuuia languor 

745 Dissoluit uitamque teuet iam poeua superstes. 

Sed iussu miserere precor, uam tecta subire 

Crimiua uostra uetaut uitae lucisque pareutem. 

Nuuc uerbo satis est iubeas remeare salute]ii. 

Suljiectos mihi saepe uiros sic uostra potestas 

750 Ofliciis uerbo iussis parere coegit.' 

Dixerat. Ille uiri motus preci])usque lideque 

Talia conuersus populo dat dicta sequenti: 

,Haut umquam talem memiui me geutis auitae 

Inuenisse Hdem; sed ueris discite dictis, 

755 Quod iiiultos homines diuersis partibus orbis 

rrogeuitos caeli reguum sublime uocabit 

Cum patribus uostris uitali adcumbere meusae, 

Progeuies quorum caecis demersa tenebris 

Dentibus horrendum stridens tietumque frequentans 

7;J8J ef. Ou. Mct. XIV 747. 746] cf. Verg. Aen. VI 117. 750] cf. 

Ou. 3let. I 385. 755] cf. Verg. Aen. XII 708. 759] cf. Yerg. Aen. VI 288, 

Stat. Theb. VI 765. 

7o8 a+tactu (t era.s.) B, atactu B\ adtactu (m. 1) JuT lurida li- 

bida C, luu-ida K\ 739 ineoloinique JxMp, incolomeque K-^T celaris 

scn'i»

4Q 

I u u e 11 c i 

760 Perpetuis poenae cruciatibiis acta subibit. 

At tibi iam, iuueiiis, mentis uirtute fidelis, 

Ut credis, ueiiiet fructus cum luce salutis.' 

Dixerat et dicto citius cum uoce loquentis 

Ad puerum celeris transcurruut munera uerbi, 

765 Ingressusque domum miles properante recursu 

Praeuenisse Dei laetatur dona medentis. 

Aedes inde Petri sanctus penetrabat lesus, 

Cuius anhela socrus aestu febrique iacebat. 

Utque illi dextram tetigit saluator lesus, 

7 70 Sana ministerium praebebat femina mensis. 

*762 Quae cupis extimplo obtineas poscens sapienter 

763] cf. Ver

Euangeliorum lib. II. 41 

LIBER SECUNDUS. 

lamque dies prono decedeus lumiue poutum 

Inciderat, furuamque super uox caerula pallam 

Sidereis pictam fiammis per inane trahebat: 

Cum multos homines mentis languore ruentes 

5 Deuinctosque animam furibunda daemonis arte 

Certantes populi caeca iam nocte ferebant. 

Sed uerljum Christi tanto languore remoto 

Omnibus indulgens praebebat munera patris. 

Ecce sed exorta maior cum luce tumultus 

10 Gratantis populi cum turbis; anxius ille 

In mare ueliuolum celsam deducere iussit 

Discipulis puppim. Precibus tum scriba profusis 

Nauigio Sancti pariter poscebat abire. 

Olli Christus ait: ,Quo me tu, scriba, sequeris? 

15 Vulpibus in saltu rupes excisa latebras 

Praebet, et aeriis auibus dat silua quietem; 

2] cf. Stat. Thob. II 527, Silu. I G, 85. 6] cf. Verg. Aen. II 307. 

11] cf. Verg. Aen, I 224. 17] cf. Verg. Aen. XI 140. 

. . . cernes 

INCIPIT LLBER SECVNDVS CALVETII AQVILINI Inde Philippus 

dubitare quiesce | 

inde nft oculis tueri lieebit | 

et proprios liuc saepe greges ad pocula du- 

Progrediens xit I ad hoc seruator talia dicta 

detulit C (cf. II 10!) et 264), INCIPIT LIBER (om. BKyV,) SECVNDVS 

MBK^K^MpTPV.Bh, INCIPIT LIBER EIVSDEM B 1 decidens K. 

(m. 1) T (cf. Thielmann, Arcliiv fiir lat. Lexic. II 710) 2 incederat 

KJCi (w- 2) BhG fuluanique (j, furuamiam BIIl super] iam RÎ\ 

8. l. M (m. al.) B^ 4 langore nonnulli 5 deiiictosque M; deuinctasque 

animas C, deuinctas animas Poehn. scelerata furibunda C, furi- 

bunda MpV-,, scob^rata reU. U certantes C7\", (m. 1) K^MpBTBhG, cer- 

tatim rell. populo L 8 patres T 9 extorta V^, exortus Poelm. 11 mul- 

tisonum uelibohim C 12 pupim MB^ praecibus BM^ alil 13 pariter 

sancti Mp habire C 14 olli] o ex corr. Mp'^, illi Poelm. in nig. scribe K^ 

15 altum M^ rupis BMp''P exesa K^ (m. 1), excosa Bh^, excissa 

MMp^ latebras 6', latebram rell. 10 aereis BB\ a* *=+ t^crois Mp, 

ethereis CJrHl

42 

luueiici 

Ast hoiiiinis nato nullis succedero tectis 

Est licitnni: gentis sic snnt nioliniina nestrae.' 

Tnnc e discipnlis nnns sic ore rogabat: 

20 ,Ultima defnncto debentnr mnnera patri, 

Sed spatinm tribnat tna nobis, Sancte, nolnntas, 

Ut liceat miseri genitoris condere corpns.' 

Christns ad haec: ,Itiner melins comitabere nostrnm 

Et sine defnnctis defnnctos condere terrae.' 

25 Conscendunt nauem nentoque infiata tnmescunt 

Vela suo, fluctnqne nolat stridente carina. 

Postquam altum tennit puppis, consurgere in iras 

Poutns et inmissis hinc inde tunu^scere uentis 

Instat et ad caelnm ralndos sustollere montes; 

30 Et nnnc mole ferit puppim nunc turbine proram, 

Inlisosque super hiternm tabnhita receptant 

Fhn^tus disiectoque aperitnr terra profnndo. 

Interea in puppi somnum carpebat lesus. 

Illnm discipuli paritm" nautaeque pauentes 

85 Euigihire rogant pontique pericuhi monstrant. 

'^^d Ventonnn rabies mixtis hinc inde proceins 

Instat et ad caehnn rahidos snstollere montes 

Pontiis et abruptos tohit trans sidera niontes 

23] ct. Verg-. Aen. VI 112. 24] 

ct'. Verg. Aeii. XII 803. 27] ef. 

Verg. Aen. III 1!I2, Val. Flaec. I

Euaiigeliorum lib. II. 43 

IUe dehiiic: ,Quam nulla subest fiducia uobis! 

lufidos animos timor inruit!' Inde procellis 

Imperat et placidam sternit super aequora pacem. 

Illi inter sese timidis miracula miscent 

40 Conloquiis, quae tanta sibi et permissa potestas, 

Quodue sit imperium, cui sic freta concita uentis 

Erectaeque minis submittant colla procellae. 

lam Gerasenorum steterat sub litore puppis; 

Ecce sed egresso iuuenis — mirabile dictu — 

45 Occurrit, miseram cui mentem spiritus ater 

Inmunda inplebat lacerans uirtute furoris. 

Illi grata domus tetris habitare sepulchris; 

Nec poterat rapidum quisquam retinere furorem, 

Fortia quin etiam rumpebat uincula ferri 

50 Seindebatque graues ut lanea fila catenas. 

Et iam conpedibus leuis insultare solutis 

Ludus erat saxisque ferum concidere pectus. 

Isque ubi pergentem Christum per litora uidit, 

Cum clamore ruit longeque adcurrit adorans: 

55 ,Kegnantis semper Domini certissima proles, 

38] cf. Verg. Aeii. I 249. 39] cf. Verg. Go. IV 174, Aeii. VIII 452. 

40] cf. Verg. Aeii. IX 97. 43] cf. Verg. Aen. III 277. 44] cf. Verg. 

Ge. II 30. 49] cf. Verg. Aen. II 134. 53] cf. Verg. Aeii. VI 684. 

55] cf. Verg. Aen. VI 322. 

3G parua Poelm. in mg. subest] sub m. al. M tlduciani C 37 in- 

lidosq; N irruit li 38 inpetrat L suber 31^13^ aecora Mp 39 ti- 

niidi TW2 40 quae tantanta C, qualis 31 (m. al.) sibi et C, sit ei 

imB, sibi LPViHHl, fiet ^TpKJC^ (i In ms. 2) BhG, stet T, sit (\t 

a m. 2) V2, si(;t coni. Korn, fuat olim conieci 41 cui] cuic Hl 42 sub- 

niittunt K2 (m. 2) Hl procillae C 43 gerasinoruni 3IK2 (lu. 1) T\ Icra- 

senorum V^, tam senorum L littora C, littore II 45 miserocui V^V^ 

acer il/^Fa 40 iminundam horrenda C, liori-enda FoeJm. in mg. 

t 

47 taetris Iv saepulchris 71/i 48 poterapidum C,Y^hi(\x\m 3nV3IpV^V2 

BGHHl 19 fortia || rferrea eras.) C, ferrea 3fpVy Poelm. ferri mem- 

bris C, membris 3IpVi Poelm. 50 sparges graues C lania Bh, linea 

Poelm. fala Bh 51 cum pedibus LBBh soluto Poelm. 52 conscin- 

dcrc 31 }n. al. 53 ibi Poelm. in mij. 54 rugit Î^K^ (m. l) BhG longeque] 

que .s. l. If adcurrit IiIi\K,3IpPTBBh 55 prolis IV^LK^K^TBh

44 

luuenci 

Oramus, iie iios solitae regionis ab oris 

Excutias longe tormentis excruciatos. 

Nam nomen Legio est nobis multosque sulj uno 

Nomine consociat Hatus uis sola nocendi. 

(30 Cernis, ut inmundi subigant haec pascua porci? 

His saltem liceat rabiem satiare repulsam, 

Per patris altithroni nomen sublime rogamus.' 

Imperat his hominis mentem dimittere Christus 

Forcorumque sinit gregibus finire furores. 

(]5 lamque hominis stupidum decusso daemone pectus 

Insperata suae ueneratur dona salutis. 

Et iam praecipites scopulorum margine porci 

In mare conieeti properant disperdere uitas. 

At uero e speculis miracula tanta pauentes 

70 Diffugiunt ur])isque ruuiit ad tecta subulci 

Et famam aceendunt populosque ad litora cogunt. 

Insanum uero iuuenem postquam resipisse 

Credere cernentum populorum turba coacta est, 

Orabant pauidi, regionem linqueret illam. 

75 Inde domum repedat terrarum lumen lesus. 

Ecce reuertenti iuuenis torpentia membra, 

Officium quorum morbus dissoluerat aeger. 

(32] cf. Yevi^. Ecl. IX 27, Ouicl. Trist. IV 10, 121. 06] cf. Val. 

Fhicc. II 488. 71] cf. Verg. Aen. IV 289. 

trudas 

56 hos C solita Bh; solitae ne nos Poelm. horis Jf ^ 57 excutias 

ruorant 

Hl, extrudas ]\fpl\, excruciandos 31^ 60 imniundi C subigant T 

61 saltini 1{M alii rapioni C 62 altitroni RP 63 hiis M3Ip 

61 furoris C 65 naniquo Hl lioniini M^ decusso CH(?), discuso M, 

discusso rell. QQ inspirata IPM^Mp^ 67 iamque M *scopulorum 31 

68 disiecti PiTG, deiecti WLKJi^^LpPBBhH uitam L Poelm. in mg. 

u 

69 ut Hl e] om. 3fT^ scopulis 3fp 70 difugiunt 31 querunt B 

ûulci 3/1 71 fama 111 incendunt 3Pfv,PTBBhGH, spargunt Poelm., 

intendunt in mg. iiopulosque] que om. Hl 72 insanum iuuenem postquam 

resipisse uidebant Poelm. resipisset C 75 repetat ll'^ 76 re- 

uertenti* fs eras.) 31 iuuenem C, fort. iuuenem, torpentia m. turpen- 

tia C, torrentia T^ 11 morbos 3D aeger C1U\T, om. Bh\ acer rell

Eiianêliorum lib. II. 45 

Ante pedes Christi lecto posuere cubantem. 

Quem miserans animo uerbis conpellat lesus: 

80 ,Adsit certa tuae, iuuenis, constantia menti, 

Nam tibi praeteritus uitae donabitur error.' 

Hoc dictum scribae mentis per operta malignae 

Carpebant, quod uerba Dei uirtute ferenda 

Protulerat. Christus sed pectora talia cernens, 

85 ,Hoc, inquit, uerbum scribarum dicta retractant. 

Quod quanto leuius fuerit dixisse sequentis 

Et dicti et facti pariter uirtute probabunt, 

Et mihi concessum peccata remittere cernent. 

Quapropter iuuenis, firmato corporis usu 

90 Surge uigens stratumque tuum sul) tecta referto.' 

Surrexit lectumque umeris iam forti])us aptat, 

Per mediumque uigens populi mirantis abibat. 

Tunc timor et laudes Domini per pectora plebis 

Concelebrata simul miracula laeta frequentant. 

05 Progrediens tunc inde ad uectigalia uidit 

Consessu in medio Matthaeum; protinus ergo 

Discipulis haerere iubet. Nihil ille recusans 

Imperio Christi paret gaudetque secutus. 

Inde iter ingrediens simili sermone Philippum 

100 Hortatur comitemque suis adsciuit amicis. 

Ille ubi cognouit Christi uiresque uiamque, 

Ut primum iusto concurrit Nathanaheli, 

78 a. p. poiiunt tepido recubantia lecto Poelm. in mg., cf. etiam Grno 

neri edit. Seclul. ad u. III 93 79 compellat MM^j 82 hic K^ 8;^. ue- 

renda Sahatierm 84 Christus C^M^MpB, scs rell. 85 inquid CM aJii 

uerbo Hl 80 quantum facile Pqelm. in mg. sequcntes T 87 facti 

et dicti III probabo Poelm. 88 peccataf (& eraf^.?) Ky cernunt \\ 

' 

' 

un 

g 

(m. ]) H^, cernit B; ut (pro et^— cernant Poelm. in mg. 90 uies M re- 

fei-to C (^ reporta m. 2) M^MpP(?) 91 umeris C, humeris reU. 93 lau- 

dis M^ 94 laeti N 96 concessu CB, consensu MK^ (m. 1), consensum 

B^, consessum PHl, consessu rell. Matheum C cum alii^ 97 heres L 

niliil CRPT^Bhlll, nil rcU. recusatt (w eras.) C, recussans M 98 i)aretj 

pauper Bh^ sequutus MBHl 102 et BW^ Poelm. cucurrit 31 

Nathanaeli C 

i

46 

Iiiuenci 

,En nostris, inquit, concessum est surgere saeclis, 

Quem uoces ueterum et sancti cecinere profetae. 

105 Hunc genuit ueniens Dauiclis origine loseph, 

Nazara cui felix patria est et nomen lesus.' 

Ille refert: ,Genuit quicquam si Nazara, miror, 

Quocl diguum tantis umquam uirtutibus esset.' 

Inde Philippus ait: ,Cernes, dubitare quiesce.' 

110 IUum ubi tendentem longe respexit lesus: 

,Vir uenit huc, inquit, cui pectora nescia falsi 

Virtutom puram seruant sine fraude maligna.' 

Ille sub haec: ,Ubinam uel quo me tempore nosti?' 

Cui Dominus clicta haec diuino pectore promit: 

115 ,Cum te diffusae tegerent umbracula ficus, 

Ante etiam quam te uocitarent uerba Philippi, 

Yidit et elegit comitem te spiritus auctor.' 

Talibus attoniti sequitur uox Nathanahelis 

,Progenies ueneranda Dei, rex inclite gentis, 

120 Tu populis manifesta salus uitaeque magister.' 

Christus ad haec: ,Facilis suasit tibi credere uirtus, 

Arborea quod te uidi recubare sub umbra; 

*109 Progrediensqiie uide nam ociilis tueri licebit 

103 In Fj, et V^ Poelm. in mg. inquid CBT alii est] om. MBh 

surgere uisere C, uisere B'^ (s. l) PIIIN Poehn., uiseere P cf. u. 181 

saedis] sccles E^ 104 Cjuae uoces F^ 105 dabitis L; origine dauidis M 

losep BK^Mp, uirgo Poelm. 106 ihs plerique 107 minor MH 

109 inde] olli MT^Bh cernis CV^ (m. 2) V^, cernes MpPV^B^ Poelm. 

in mg., cernens rell. cjuis esset Jf, quiesces K^T\ quiescis JB&; cernens 

noli dubitare Poelm. 109* deest in RG, acld. in CK^MpT, post u. 109 

legitur in BILPV^V.BBh; que] om. CMLK.B^Bhll namque L tuere 

CPB, spectare editt. 110 longe ihs M 111 uere ait Poelm. in mg. inquid 

CMpG nescia pectora BH falsi] fellis Poelm. in mg. 112 seruans E 

maligna nocendi C, nocendi 3fy^ maligne K^T, maligni Poehn. in mg. 

114 cui] tunc Mp 115 te iam B diffusa V^V^, difusae K,, difuse B' 

uerbum (m. 1) K^ 117 eliget G comitantem HI autor M 118 Na- 

thanielis C 120 populi luV^BhHI manifesta terraeque C, mani- 

festa K^Mp, terraeciue rcll 121 ad haec s. I. K^T 122 quid P^ 

recumbere B^K^T\ ('ubare Mp^ 

:

Euangeliorura lib. II. 47 

Sed maiora dehinc rerum rairacula restaut. 

Ceruetis pariter totum se sciudere caelum 

125 Atque Dei celeres aethram penetrare miuistros, 

Inde hominis nato claram deferre coronam.' 

Interea thalamis conubia festa paral)ant 

In regione Chanan, ubi clari mater lesu 

Nato cum pariter conuiuia concelebrabat. 

130 Vina sed interea conuiuis deficiebant. 

Tum mater Christum per talia dicta precatur: 

,Cernis, laetitiae iam defecisse liquorem? 

Adsint, nate, bonis ex te data munera mensis.' 

Olli respondit terrarum gloria Christus: 

135 ,Festinas, genetrix; nondum me talia cogit 

Ad uictus hominum tempus concedere dona.' 

Mensarum tunc inde uocat laetata ministros 

Mater et imperiis nati parere iubebat. 

Sex illic fuerant saxis praepulchra cauatis 

140 Vascula, quae ternis aperirent ilia metretris 

Haec iubet e fontis gremio conplere ministros. 

Praeceptis parent iuuenes undasque coronant 

Conpletis Labiis Lapidum; tuui spuma per oras 

128] cf. Verg. Ecl. I 1, Oii. Met. X 129, Calp. Ecl. IV 37. 124] cf. 

Verg. Ge. IV 441. 125] cf. Verg. Aeii. I 587. 135] cf. Verg. Aen. XII 18. 

143] cf. Verg. Aen. II 607, I 724. 

se 

124 cernitis] M^K^ 0^^- 1) TW^ totum pariter ubra i conscendere 

fse a m. 2) M}) 125 caeleres BM, celeris V^ aetheram JR^K^K^Mp, 

aeternam M, aethrem T^, aetram alii penitrare M 126 defferre M 

corona Mp 127 parabas L 128 chanaan JRKT, chana M, chanam Mp 

clara ll^3I^MpT^ iesu^ fs eras.) T, ihesu Bh, ihu plerique 129 con- 

pariter V^LHl comuiuia M concelebrabant CLN, caelebrat M, con- 

celebrantbat H 130 conuiis Bh deficere f*rte fo eras.) M, defecere 

7^2 (m. 1) Mp^Bh^ 131 tunc BLMpPV.V^Hl uerba Hl 132 deficisse 

CK^T, difficise J[ liquorum CM^(?) 133 assint C, et suit Hl 

134 illi Hl respondebit L^ 135 festina P^ genitrex ilf 136 concidere 

C 137 lacta uocat M 138 et] om. M 140 ternis quac M, 

quaternis L ilia] = ilja, illa K^LTBh, illia V^V^ metretis LT^Bh, 

mkvU^ K^, metris rell. cf. Wiener Stud. l. c. p. 107 141 effontis B 

conplere C ministris C 143 lapidum labiis Poehn. dum K^Bh 

spumai ("s eras.) M

4S 

I u 11 e n c i 

Conmixtas undis auras ad summa uolutat. 

145 Hinc iubet, ut summo tradant gustanda ministro. 

Ille ubi percepit uenerandi dona saporis 

Nescius, in uini gratum transisse liquorem 

Egestas nuper puris de fontibus undas, 

Increpat ignarum sponsum, quod pulchra reseruans 

150 Deteriora prius per mensas uina dedisset. 

His signis digne credentum discipulorum 

Perpetuam stabili firmauit robore mentem. 

Inde ubi ludaeis aderant sollemnia paschae, 

Ad Solymos direxit iter temploque subibat. 

155 Kepperit liic populum uenalia multa locantem: 

Pars uendebat oues, pars corpora magna iuuencum, 

Pars inhians nummis arti numerare uacabat. 

Restibus hic Christus conectit uerbera flagri 

Et tales populos sancta proturlât ab aede, 

IGO Et mensas uertens aeris profundit aceruos 

Et superincrepitans: ,ProcuI haec auferte profani, 

IJt meus hic genitor, non sordida lucra colantur.' 

Tum poscens signum plebes ludaea fremebat, 

Quo fidens animos in talia facta leuaret. 

1G5 Ventura obscuris tunc Christus talia miscet: 

145] d. Vorg. Ge. IV 499 s. 149] cf. Culox 14G. 153] cf. Ciris 43. 

157] cf. Vorg. Aoii. XI 811. 1G2] cf. Verg. Aen. VI 258. 

144 uiidas (m. 1) K^T aiirasque MpV^BBh, aures L 145 tradont 

(m. 1) 7ij miiiistra M, magistro K^ ("ag in ras. m. 2) 147 hgorem C 

148 nuporis T^ 149 ignarus C quid Poelm. 152 roburo M 158 lu- 

dois C cum aliis adherant K.^H 154 solimos CMK^P defloxit li 

Mp (ex corr.) F, V^ templumque Mjj Poelm. in mg. suLiljaiit Bh 155 ro- 

poriit M^ hiic Jfi 156 uiiidehat C, scindebat T^ 157 in mg. 

add. 7li inhinians T arti] Areu. coni., partim Mp, artei T, arte M^^G, 

artem rell. uocabat K^T^; monsas onerauerat aere editt. pler. 158 quo- 

noctit L 

flagris 

flagris C, flagellis N 159 perturbat BT^ edae CR IGO ac B 

monsas se Mp profudit CB"^ IGl tum supor V^ profertc P^ 1G2 et C 

colantur C^MUxYT^V^Bh^^ (m. 1) G, colatur rell. 1()8 tum CB, tunc rell 

plobis M^T 1G4 quod K^ (m. 1) PT animas C 1G5 tum BK^K^L 

PTGll tompora miseot Vy


,Soluite polliitis manibus ueiierabile templum 

Hoc, ego restituam, cum tertia lumina solis 

Incipient rutilam terris infundere lucem.' 

Illi inter sese tractantes murmure caeco: 

170 ,Hoc, aiunt, uix sex et quadraginta per annos 

Constructum ueteris regni molimine templum 

Tu poteris tribus in spatiis renouare dierum?' 

Hoc uerbum quondam post tempora debita digni 

Cognouere uiri, proprio de corpore Christum 

175 Delubrum dixisse Dei. Sed signa uidentes 

Tum multi cepere fidem Sanctumque secuti. 

Nocte sub obscura celso sublatus honore 

Primorum procerum ludaei nominis unus 

Venit et ad Christum submissa uoce profatur: 

180 ,Haut dubium est, quod larga Dei te, Sancte, uoluutas 

Humanis lucem coucessit surgere rebus; 

Nec quisquam tantis tribuet miracula signis, 

Ni comitata Dei iubeat splendescere uirtus.' 

Christus ad haec: ,Iteris iusti si culmina quaeris, 

185 Nullus ad excelsum poterit conscendere regnum, 

Keddita ni peuetret nascendi exordia rursus 

Atque nouam capiat diuino munere uitam.' 

TUe autem tautis stupefactus corda loquellis: 

,Hoc, iuquit, nostrae uon est conprendere mentis. 

1G6J 

cf. Ou. Ex Pont. III 8, 91. 1G7] cf. Verg. Aen. VI 255. 

1G8] cf. Ou. Met. I 3G4. 169] ef. Verg. Aen. XII 591. 171] cf. Verg. 

Aen. III 84. 177] cf. Verg. Ge. I 478. 179] cf. Ou. Met. VII 90. 

168 ineipiant MK^LT^BGHl rutilem Hl lumen Poehn. in mg. 

169 hoc inter Poelm. in mg. murmore R^B^ 172 tu* (m eras.) M 

in] om. MMpB^ reuocare P tu poterisne trium spatio Poe?w. 173 uerbum 

g***ncis quondam tempore cleLito M pos L 174 in mg. add. Mp 

176 eoepere J? sequti M \11 DE NICODIMO PRINCIPE SACER- 

DOTVM Ij obscurum (m. 1) K^ 178 numinis M 179 summissa B 

180 aut B 182 tribuet C, tribuat B' (At m.2) V^\\, eogeret M, age- 

ret L, tribuit rell. signis rebus C 183 splendiscere C uirtus] in 

ras. K^T 186 credita Mp penitret MBh 187 numine M, numere K^ 

(m. 1) 188 corde BMp^P loquillis K^ (m. 1) T 189 inquid C non 

est nostrae P eomprehindere C, eomprendere M, eonprebendere pJcrique 

XXIV. luu. 4

50 

luuenci 

190 Qiiis poterit coeptae reuocare exordia uitae? 

Au rursus seuior matris conreptet iu aluum 

Ut uouus in lucem ueniat uitamque reuoluat?' 

Ille sub haec: ,Liquido si quis de tbute renatus 

Et tiatu sancto rudibus consistere membris 

195 Coeperit, aetheriam liber conscendet in aulam. 

Terrenum corpus terreno corpore natum est, 

Spiritus haut aliter similem generat sibi flatum. 

Spiritus hic Deus est, cui parent omnia mundi. 

Hic, ubi uult, quocumque uolat uocemque per auras 

•200 lactat, sed nescis, quae sint exordia uocis, 

Quamque petant eius currentia flamina partem. 

Quisque igitur iustae repetit primordia uitae, 

Hunc similem sancti flatus reuirescere certum est.' 

Et ludaeus ad haec: ,Nii horum cernere possum.' 

205 Talia tum Christus: ,Solymorum inagne magister, 

Tune etiam mentem uitae de lumine raptam 

Demergis praeceps turuis, miserande, tenebris, 

Nec potes obtuuso conprendere talia sensu? 

Ecce fides uuUa est, tautum terrestria dixi! 

*205 Israliolitai'niii siihlimis gloria geutis 

19U| cf. Vorg. Aeii. VII 40. 199] cf. Ver^. Aon. II 708. 205*] cf. 

Vcrg. Aon. VI 7(;7. 

191 au M, aut K^K^TBh conroptet B\ corrcpet Poelm. in mg. 192 et M 

uitain 

luceni M resoluat C, resumat Ji', reuoluat M fs .s. w^) K^^?) MpVi, reuoluet 

Bh 195 aetheream M conscenderet CB, conscendit LK 

aulam] altum Hl 197 aut C, haud 7? 198 rerum P (\ mundi; 

199 ubi] ovi. CM^K^ (m. 1) T, cum Poelm. in mg. uolens C quacun- 

que B aures Hl 200 nescit Hl exsordia Hl 201 que] s. l. Bh'^ 

flumina T\ flammina A'i in mg. legitur îers. H 202 iuste B 

203 reuirescere Cant., reuiuescere CMj^^ reuiscere M, reuisuescere V^, reuiuiscere 

rell cf. Wiener Stud. l c. p. 110 204 nihil PT^Bh posum M 

205 tunc BMp solimorum C cum aliis magni (m. 1) KoT 205* CB, 

in mg. adcl. MTW^Bh^^Hl, om. Cant. cf. I 207 207 dimergis B, demer- 

ges K^T^ mirandae in mg. add. in M 208 potes* (i eras.) K^ con- 

])rehendere K^K^PTB^Bh, depreheudere /// 209 dixi+ (t eras.) B


210 Quid, si caelestes uires conscendere sermo 

Coeperit et superas rerum conprendere formasV 

Quis uestrum duram poterit mihi pandere mentemV 

Accipite ergo, nouis quae sit sententia rebus. 

Sidereum nullus poterit conscendere caelum, 

215 Ni solus, qui missus caeli uenit ab aula, 

Idem hominis natus, caeli qui in sede moratur. 

Ut serpens olim regionibus in desertis 

Moysei manibus summo sublatus honore est, 

Sic hominis natum tolli iu sublime necesse est, 

220 Ut, quicumque fidem mentis penetralibus altis 

Illius ad nomen statuit, sub turbine saecli 

Proculcet pedibus letum et trans sidera surgens 

Sublimis capiat donum inuiolabile uitae. 

Namque Deus mundum tanto dilexit amore, 

225 Eius ut iu terras discenderet unica proles 

Credentes Domino uitae iunctura perenni. 

Nec Deus hunc natum disquirere iure seuero 

ludicioue truci terras expendere misit, 

Mitia sed populis ueniant ut munera uitae. 

211] cf. Verg. Aon. VI G2G. 213] cf. Ver^. Aon. III 250, XI 314. 

217| cf. Verg. Aen. IV 42. 219] ef. Verg. Aen. X 144. 220] cf. Stat. 

Silu. III 5, 5G. 222] cf. Ou. Met. XII 374. 224] cf. Verg. Aen. I 344. 

210 seremo J? 211 con])re\iem\eYG KiK^Mj^PTBb 213 accipe V^L^ 

215 nisi Fj V^BHN qui missus caeli C, missus qui u. H caeli qui uenit 

ab aula missus M, caeli qui uenit missus a. a. LPB Cmissus in ras. m. 2) 

217 olim K^ in ras. regionibus olim Tj in desertis regionibus olim BP 

tis 

GH, desertis in regionibus olim Mp in deser fin m. 2) R, inque desertis 

KxK^T^Bh"^ olim uastae regionis in oris Poelm. 218 Mosei C, Moysei 

MLMpK^, Mosei RPBH, Mosey Bb, moseis Poelm., moysi G Poelm. 

in mg. 220 penetrabilibus R^MpPW^, penitralibus M 221 nomen 

CMK^ (m. 1) T\ numen rell. statuet RLVJIHl 222 proculculcife M, 

conculcet Poelm. in mg. loetum plerique 223 captat K^T^ inuiobile 

R^, inreuocabile M 224 nam dominus mundum V^, nam d. huuc Hl 

amoK*re (vo eras.) R 225 terra MHl discenderet M, ascenderet K^ 

(m. 1), descenderet rell. prolis T^ 226 dono G, dominum V^Hl 

perendi (sic) M credas ut domino uita uicturae perenni G 229 po- 

pulis seu K-2, p. eu T' 

4*

52 

luuenci 

230 Nanique ubi ceita tides fuerit conplexa salutem 

Non eht ulla illic anceps agitatio iuris. 

Ast ubi dona procul fuerint exclusa medellae, 

lam propria ipsorum mentem damnatio torquet; 

Unica nam Domini fuit his incognita proles. 

235 Aduentum lucis miseri fugere superbi 

Et magis amplexi caecas tenuere tenebras. 

Sic quicumque malis mentem maculauerit actis, 

In tenebras pauidus refugit, ne lumine claro 

Sordida pollutae pateant contagia mentis. 

240 At quicumque piae tenuit uestigia uitae, 

Ad medium properat lucemque nitescere gaudet, 

Splendeat ut claris uirtutis gloria factis.' 

Inde Galilaeam repetit seruator lesus. 

Praeteriens sed forte venit Samaritida Sichen. 

24 f) Illic fundus erat, lacob de nomine pollens, 

Et puteus gelido demersus in a])dita fonte. 

Sederat hic rapido saluator anhelus in aestu, 

Discipulique escas mercantes moenibus urbis 

Passim dispersi solum liquere magistrum. 

250 Moenibus egrediens Samaritis femina uenit 

Hauritura cauis putei penetralibus undas. 

230] ef. Verg. Aen. III 232. 246] cf. Verg. Ecl. X 42. 248] cf. 

Verg. Aen. XII 11 G. 

230 foerit B^ complexa RMB, conpleta Hl 231 erat K^ 

233 iamque M, tunc Hl propriam HIN dominatio M 234 nam- 

que Bh^ prolis K^K^ 235 fugire CK^T^ superui C, supernae Poelm., 

superbe coni. Koenigius 236 tenebras CMj) 238 in C, ad rell 

241 admedium L, in m. Poelm. in mg. 243 DE MVLIERE SAMA- 

RITANE i G^meMW plerique petiit F,il/ seni^tor CK^K^MijTV,, 

saluator rell. 244 Samaritida ("^2 in ras.) Sichen C, Sichae BMWLp F, 

sychem ^2, siehem iF^, syehen K^PTBh 245 lacobi i^Mfi:, (i in ras.) 

V^Bh de nomine CLMpPB, nomine MK^T^Bh, cognomine B 246 at C 

gelidus (m. 1) K, dimersus BLPB^GH 247 rabido MK, (m. 2) 

saluator C^B?N, seruator rell. anhellus MB^, sanhelis (m. 1) K^ estus T\ 

a 

e*tu Mp 248 discipulisque Mp, discipuli (m. 1) K^ 249 sparsim L lin- 

quere C 250 Samarites M faemina M 251 hauritura (ha in ras.) B, extractura 

Poehn. iii mg. cuuis L jêuetrabilibus B^T^, penitralibus K^ 

,


Olli Christus ait: ,Laticis da, femina, potum.' 

Respondens mulier: ,Mirum mihi praecipis, inquit, 

Ut tibi ludaeo mulier Samaritica potum 

255 Dispernens ueterum Samaritum iussa ministrem.' 

Tum seruator ait: ,Domini si munera nosses, 

Et quis te sitiens putealia pocula poscat, 

Tu potius peteres, uiuam tibi traderet undam.' 

Illa sub haec: ,Puteus gremium sinuatur in altum, 

260 Urceus est nullus nec sunt tibi uincula funis; 

Unde igitur poteris undam mihi tradere uiuam? 

Num tu maior eris nostri uirtute parentis? 

Hunc lacob etenim puteum cum prole bibebat, 

Et proprios huc saepe greges ad pocula duxit.' 

265 Olli respondit mundi regnator lesus: 

,Ex ista plene nullus satiabitur unda, 

Nam rursus sitiet; sed nostri dona liquoris 

Ardorem excludent aeterna in saecla bibendi. 

Dulcia prouenient nostri cui pocula fontis, 

270 Largior inde tluet uitalis gratia fluctus. 

Sed desiderium nostrae si te capit undae, 

Excitus ueniat tecum mox urbe maritus.' 

Coniugio sese mulier negat esse reuinctam. 

252* Illam deposcit potum sibi tradere Christus 

264] cf. Verg. Ecl. VIII 28. 265] cf. Verg. Aen. XII 18. 

252 exhibet C (de pro d-d) Poelm.; Rom. (ap. Areu.): Sic olini Christus 

1. d. f. p.; post u. 252 legitur in C 252*, qui uersus in cocld. omn. praeter T 

adest, cf. infra u. 279; ordine inuerso u. 252/3 leguntur in V^V^ 253 re- 

spondit ML inquid K^T, inquidt Bb 254 samaritidca C, samaritida 

K^LPV.BGH Poelm. in mg. 256 saluator BHHl 257 putualia B, 

potalia ML, putialia P^ 258 peteris T tradier E, tradere K^ViV^ 

T''Bb 261 unda C mihi poteris undam M, p. mihi undam L 263 iacob; 

(sic) enim C puteo etenim lacob M^), puteum iacob semper Hl 

etenim (& a m. 2) K^T hoc— puteo MBH Poelm. in mg. 264 dixit LB 

265 ad haec seruator talia dicta detulit M (uersus genuinus in mg. add.) 

olli] in ras. K^ 266 planae M, plane V^, ad plenum Mat. satura- 

bitur M 267 sitia B^ 270 fluitur B\ fluit K^K^TBb 271 dissi- 

e 

derium M si] om. M capet CM, capit Kx 273 coiugio M deuinctam 

M

54 

Tuuenci 

Timc sic prosequitur mentis perspector lesus: 

275 ,Femina, ueridicis loqueris de coniuge uerbis. 

Nam tu conubiis nexa es iam quinque uirorum, 

Nunc aliena super thalamorum uincula tollis.' 

Tum mulier: ,Sanctum te certum est esse profetam. 

Sed nostri istius uenerandum montis in arce 

280 Praeceptum nobis quondam liquere parentes, 

At uos in Solymis orandum dicitis oris.' 

Talia dicenti mox talia reddit lesus: 

,En aderit tempus, montis cum uertice uestri 

Omnibus et Solymis aberit ueneratio longe. 

285 Sed nunc certa salus ludaeis surget ab oris, 

Et nunc instantis cursus iam temporis urget, 

Cum ueri sanctum genitorem errore remoto 

Cultores iustis armati legibus orent. 

Spiritus his ac plena fides erit et pater altus 

290 Talia conquirit cultorum pectora terris.' 

Illa dehinc: ,Scimus, quod Christus nuntius orbi 

Aduentu proprio uitalia saecula pandet.' 

Et tum peccantis largus miserator lesus 

Se lumen terris Christum uenisse fatetur. 

295 Et iam discipuli reduces stupuere magistrum, 

289* Spiritus atque fides aderit simul et pater altus 

282J 

cf. Verg. Aen. IV 862. 283] cf. Verg. Aen. VII 674. 

274 tum K1K2LM20T rec. 275 uiridicis CB, ueredicis (m. 1) K^K^ 

276 cunubiis M nexas Bli^ uiuorum V^ 277 talamorum R uincla M 

278 tunc Hl profetam C, prophaetam E pof^t u. 279 add. m. 2 in K^ 

illi xps ait laticis da femina potum cf. supra u. 252 279 uenerandi 

B^LMp^B 280 quondam nobis B 281 e Solimis B 282 reddidit 

MK2 285 surget CMB^Bh, uenit MpV^Hl, surgit reU. 286 stantis M 

tempus L urguet K^MpLBh 287 ueri om. M; uerum sancti Mp 

288 cultoris K^T^ iustis samarites C 289* legitur in C (scriptura 

diuersa), (om.. u. 289) in Mp Matr. 290 conquir& B^ V^ 291 qua ex quod M^ 

292 saeela K^ (m. 1) pandent K^ (m. 1) 293 tunc RPBhHl peccantis 

C, praecantum M (in mg. peccantum;, peccatum P, peccat*u Mp, 

peccantum rell. 294 christus C MIRABANTVR QVQD CVM MVLIJ]fJE 

LOQVEBATVR L sese M 295 discipoli C

Pûangeliorum lib. II. 55 

Quod secreta illis potiretur femina uerbis. 

At properans urnam mulier pro fonte reliquit 

Et populum totis eduxit moenibus urbis. 

Omnia nam memorat, sibimet sermone profetae 

300 Gesserat ipsa prius quaecumque, ex ordine dicta. 

Tum propere Christum fusae petiere cateruae. 

Discipuli interea rogitabant, sumeret escas. 

Ille satis sibi pulchrorum superesse ciborum 

Kespondit. Sed tum mirantum discipulorum 

305 Inter se occultis currebat sermo loquellis: 

,Forte aliquis prior hic epulas dedit ante magistro, 

Nostras ut merito satiatus respuat escas.' 

Ille sed internae cernens molimina mentis: 

,Hae mihi sunt epulae, pectus satiabitur istud, 

310 Si faciam magni genitoris iussa per orbem. 

Quattuor hinc menses laetae ad primordia messis 

Frugiferae aestati certe superesse putatis. 

Erigite ergo oculos, albentes cernite campos, 

Cunctaque maturam iam rura exposcere messem. 

315 Nunc quicumque metet, pulchri mercede laboris 

Vitalique dehinc gaudebit fruge redundans 

Et sator accipiet messorum gaudia laetus. 

Vos ego nunc misi grauidam succidere messem, 

Quae non est uestro sulcis inserta labore. 

313] cf. Verg. Aeu. XII 30. 315] cf. Ou. Fast. VI 661, Lucau. V 331. 

318] cf. Ou. Met. VIII 781. 

296 illi C, illius HmUl^MpW^Bh, ullis P poteretur IJK^ (m. 1) 

297 ad EmUl-^G prope MLPV^Hl fonte M relinquit M^; uersus 

in mg. adscr. in Mp 298 totum ML, notis Hl 299 namque M 

profetae CT 300 ipsa prius] ipsius Hl uersus in mg. acld. P^ 301 tunc 

BIpB properat K^P fu*se MB, fulse X petere CMB, petire K^ 

302 rogabant M, cogitabant B^ sumere B aescas M (passim) 306 prioi- 

(a m. 1 om.) K^T 308 interno P 309 haec Hl aepulae CR 310 DE 

MATVRIS MESSIBVS L 311 hie K^LT^V^ mensis RBhN, messis 

ex corr. BK^ 312 aestati CR^G, aestatis rell. u. 313 in mg. M^K^T^ 

eregite C 314 exposcire T^ messe Mp 315 metit LP^^BH meri 

red 

cide CM^ labores T 316 uitalisque Hl habundans 31, potitus Mp 

318 ergo R succedere B^P^ 319 laborem Ji^

o6 

I u u e n c i 

320 Vos alieiia boiiae ditabimt niunera frugis.' 

Talibus adloquiis comitum duni pectora conplet, 

Ecce Samaritum populi uenere rogantes 

Exorantque illic geminos expendere soles. 

lanique fides multos plebis fundauerat alta; 

325 Nec iam femineis tantum concredere uerbis 

Ipsos, sed coram uirtus mauifesta docebat, 

Venisset saecli quod iam seruator lesus. 

lamque Galilaeam remeauerat in regionem, 

Quondam ubi fontanas uino mutauerat undas. 

330 Kegius hic iuuenis, cui natum morbus anhelo 

Ardore extremis uitae torrebat in oris, 

Conperit ut Christum certo remeasse recursu, 

Aduolat et precibus subolis pro sorte profusis 

Orabat, celeris deposcens dona salutis, 

335 Ne prius ad letum natus traheretur acerbum. 

Christus ad haec: ,Signis nisi suadeat omnia uirtus, 

Non erit ulla fides; sed perge et sospite uita 

Aedibus in uestris dulcem conplectere natum.' 

His uerbis fructum mox perceptura salutis 

340 Pulchra fides animum laetanti in pectore firmat. 

lamque iter ingresso properantibus obuia seruis 

Nuntia fama uenit pueroque in luminis oras 

Limine de mortis subitam remeasse salutem. 

329] cf. Ou. Fast. IV 655. 331] cf. Verg. Ge. II 171. 338] cf. 

Verg. Ge. II 523. 341] cf. Verg. Aen. VII 160. 342] cf. Verg. Aen. IX 474, 

VII 660. 343] cf. Culex 224. 

320 alienae Bh bonos (m. 1) K^ fruges B^K^T^ 321 alloquiis CRM 

alii 322 uenire T^ 323 exortantque B^ expendere CML^3IpFB^ 

GH, inpendere rell. u. 324 in mcj. adscr. M- 327 saeculi K^ quod] 

d ex n 31, qni B saluator BHl 328 DE FILIO EEGVLI L Gali- 

leam jilerique Galilea— regione T iamque iterum terram remeauerat 

in galileam ViHl 330 anhello MK^, anhelans Bh^ 331 ardoris 31 

horis HIN 332 certum Hl cursu M 333 praeeibus CR3I sobolis 

RPBh profusus Mp^T^ 335 acoruum B^B^ 336 ni M, ni K^K^T 

.337 sospita M (in mg. acUc.) B.\ suspite T^ 340 laetantin CBh in] 

om. RV2 342 horas TjB-GHI puero resonatque iacenti Poelm, in mg. 

343 liminis L\ lumine (m. 1) K^T


Ille ubi cognouit certuin concurrere tempus 

845 Sanantis Christi verbis, seseque domumque 

Mancipat amplexus fidei uenerabile donum. 

Forte dies epulis multos sociauerat unis, 

Publica conductis qui uectigalia lucris 

Professi rapiunt alieno nomine praedam. 

H50 Hos cum discipulis simul accipiebat lesus. 

Ecce Pharisaei occulto reprehendere risu, 

Quod legis doctor conuiuia talia iniret. 

Ille sed inspiciens, quid pectora clausa tenerent: 

,Non, inquit, medicis opus est, ubi fortia membra 

355 Intemerata salus uegetat uirtutis honore. 

Aegris sed merito miseris adhibenda medella est. 

Discite nunc saltem, iubeant quid uerba protetae: 

Non ego sacra magis quam mitia pectora quaero. 

Haut etenim iustos ueni ad directa uiantes, 

360 Sed reuocare malos peccantum a limite gressus.' 

Ecce sed e numero mirantum muuera Christi 

Unus lohannis quaerebat discipulorum, 

Cur ipsi legis ieiunia crebra tenerent 

Nullaque sub Christo plebes ieiunia ferret. 

346] cf. Verg. Aeii. VI 408. 355] cf. Culex 358. 

n 

344 concurre T 845 sanati V^, sanatis V^Hl 346 macipiat MV 

complexus M domum L3Ip'JP 347 QVAEE CVM PVBLICANIS L 

unis CM^ Cuna in mg.) K^T^, uuus Hl Poelm. in 7ng., una rell. 348 pu- 

plica C 349 professe Il\ professo 31^ 350 accepiebat C reprehinquod 

dere C, reprehendere B, reprendere JiK^JjP 352 cum 3T comuiuia M 

concelebrabat X, talia uellet MpV^V^JIl 353 clausa saeua C, clausa 

Poelm. in mg., saeua rell. 354 non] num a m. 1 fuisse uid. in M 

355 uegitat CMK^TB^Bh uiresquo ministrat uirtutis honore C, uiresque 

ministrat ^TpV^ (a m. 2) Poelm. 356 miseris C Mat., miserans rell. 

cf. Sedul. P. c. J 38 H. est] om. Mp 357 discedite X sahitem Mp, 

%ix\i\m JiMK^K^JjPTV^GH 358 non] nunc B' 359 aut C uenit L 

360 peccante Hl a] om. CP mortis a M^ hmite CMp Maf. PBN, 

hmine M, limino rell. 361 NON CORA SPONSO lEIVNAKE L 362 lo- 

hannes jRi 363 ipse JJl cropra C 364 plebis M^Jv^P^T^ ferrent 

CLMp

58 

I u II e 11 c i 

365 Christus ad haec contra placido sic ore profatur: 

,Qui sponsi laetis comitantur uota choreis, 

Non praesente illo ieiunia tristia portant. 

lamque dies aderit, cum sponsus turbine saecli 

E medio comitum rapietur: tristibus illi 

370 Spondebunt animos lacrimis horrore ciborum. 

Quam stultum est, rudibus ueteres subtexere pannos 

Vestibus, ut turpis peius scissura patescat? 

Aut utribus calidum tritis conmittere mustum, 

Quis ruptis totum sequitur disperdere uinum? 

375 Sed rudibus rectum est utribus spumantia musta 

Condere: sic uiuum conseruant fortia uasa.' 

Talia tractanti percussus pectora luctu 

Ecce sacerdotum princeps procumbit adorans 

Et sibi defunctam — funus miserabile — natam 

380 Inplorat lacrimans, certamque uenire salutem 

Defunctis etiam poscebat munera Christi. 

Haut mora, consurgens graditur seruator lesus. 

Progressi mulier sequitur uestigia seruans, 

Quam lansfuore graui })is sex labentibus annis 

370* Lang-uida concipieiit iuiiiiiis ieiunia fleutes 

305] d. Verg. Aen. VII 194. 368] cf. Verg. Aeu. II 132. 378] 

cf. Ou. Met. XIV 751. 383] cf. Verg. Aen. II 711. 384] cf. Verg. Aen. II 15. 

365 contra] illi K^K^TG 365—367 in mg. add. Mp^^F 366 quis Hl 

uestigia M^ (uota in mg.) 367 iaeiunia M, uenia Mp tristitia Cm^(?), 

tristi*a K^ 368 turbine] de add. Mp'^ 369 illis L 370 tuncque dabunt 

Poehn. in mrf. lacrimos m u. 370 excipit u. 370* in CKJ.Mp(?) 

GH ap. Foehn., in mg. adscr. in MK^PT^BBh, ante u. 370 leg. in V^ 

Mat. Hl concipiant KJTB 371 panno C 372 ut**risque M Cturpis 

(i. m.), ut putres KJ\ ut putris K^Bh, ut ruptis Matr. peior M^LK^ 

(ex corr.) ])atescat notetur C ueteris peior scissura patescat Poelm., 

turpis peius scissura notetur PoeJm. in mg. 373 fessis tritis C 374 dis- 

rumpere N 375 certum M. 376 concidere C ?jll DE FILIA PEIN- 

CIPIS SACEPtDOTVM L percussus CMai., perculsus rell. 381 defunctae 

uita poscebat raunere Christi Poelm. munere MH 382 aut C 

cum aliis saluator KJBHI 383 DE FLVXV MVLIERTS L pro- 

gressos Poehn. 384 graue T


385 Carpebat fluxus maceraus sine fine cruoris 

Viribus absumptis et toto corpore fessam. 

Pectoris haec tacitam uoluebat credula mentem 

Arcano secumque fide iam certa tenebat, 

Actutum fesso fugeret quod corpore tabes, 

390 Extremam Christi posset si tangere uestem. 

Haec ubi per populum summi pendentia pepli 

Fila manu trepida tractauit, protinus ille 

Et causas morbi et credentia pectora cernens 

Concessit celerem tali cum uoce salutem: 

395 ,Accipe, quod meruit fidei constantia, munus.' 

Et mox restricto uiguerunt sanguine uenae. 

Postquam peruentum est, ubi funera uirginis, ingens 

Plangentis populi fremitus clangorque tubarum 

Ultima supremae celebrabant munera pompae: 

400 Abscedant, inquit, tectis haec tristia uestris. 

Namque puella iacet placido demersa sopore, 

Defunctam retur flentum quam nescia plebes.' 

Talia dicentem ridentum turba reliquit, 

385* Torqiiebat soliiens morbus pallore uirentem 

386* Visceribus siccis fluxu sine fine cruoris 

396J 

cf. Verg. Ge. III 460. 898| cf. Verg. Aen. II 313. 

385 macherans K^, manans Koenig coni., lacerans Arev. post u. 385 

exhibet C: Carpebat soluens morbos pallore uirente 

Viribus absumptis et to corpore fessa 

Visceribus siccis fluxu sine fine cruoris; Pectoris etc. 

'J'orquebat soluens morbus pallore uirentem Poelm., Torpebatque graui 

morbus p. u. Poelm. in mg. 387 tacita Hl 388 arcana BMK^PV^B^^Bh 

Poelm. in mg.; arcanaque fide s. Poehn. secum MBb fidei M, fidem 

MjyHl, fides K^ (m. 1) 389 actum T' labes M 390 possit K^K^TBh 

391 pendenti K^T^ plebi MB^ 396 restrictu (m. 1) K^T, constrictae 

Poelm. 397 DE EADEM FILIA ITERVM L 399 suppraeme BPHl 

celebrabat Mp munera RM, funera ('al munera in mg. m. 2) B, funera 

reU. 400 abscendant (m. 1) K^T inquid CMTBh tristitia R^T^B^ 

401 iacit C dimersa R supore CT'' 402 estimat retur Mp, fertur 

Poelm. in m,g. quam flentum miretur M plebis MTBh 403 om. K^ 

(m. 1) T'j55 dicenti (m. 1) K^ requirit K^T, reliquit 1 requirid K^

gQ 

Iinienci 

Quod morte abreptam dixit dormire puellam. 

405 Sed Christus, leti uictor uitaeque i'epertor, 

Frigentis dextram diguatus prendere dextra 

Surgere mox iussit miranda ad gaudia patris. 

Inde reuertenti clamor se protinus offert 

Caecorum pariter gressu labente duorum. 

110 Ollis Christus ait: ,Quid credunt pectora uestra? 

Num uirtute mea se reddet lumen ademptumV 

Olli iirmato se credere corde fatentur. 

Tum Christus fatur: ,Credentes cernite lucem 

Nec cuiquam nostrum post haec edicite nomen.' 

415 Dixit; sed propere per gaudia tanta uidentum 

Ardor inexpletus famam per cuncta serebat. 

Offerturque dehinc iuuenis, cui rapta sonorae 

Daemonis incursu fuerat substantia uocis. 

Ast ubi propulsus fugit de pectore daemon, 

420 Confestim sanae redierunt munera linguae. 

Talia mirantis populi stipante tumultu 

Vallatur; cernens sed milia tanta uirorum 

Ingemit ut ruris dominus, cui pascua laeta 

Innumerae tondent pecudes rectoris egentes. 

425 Tunc ad discipulos depromit talia dicta: 

.Quani laetae segetes ruris per terga patescunt! 

411] cf. Verg. Aeii. III 658. 426] cf. Verg. Ge. I 1. 

404 loeto Mp arreptam B^Hl puella Mp 405 laeti C 406 dexteram 

31 407 siirge (yq in mg.) M 408 DE DVOBVS CAECIS L 

reuertentem BK reuertendi Mjj^ 409 lumine captorum Poelm. labante 

coni. Arev. 410 illis (m. 1) K^T Quid CK^ (m. 1) TW^BhHl, si rell. 

411 nunc E^ (in mg.) MKJv^^ (m. 2) T'^BBhGH, nonc Pi reddet quod M 

adeptum Hl 412 illi C 413 tum CBBh, tunc rell. lumen M (in mg.) 

FjG^ Poelm. 415 '^^^_ maior ("propere cras.) CV^, propere Mp Mat. Fj 

Poelm. in mg., maior rell 417 DE SVRDO E MVTO L adferturque 

Poelm. in mg. 418 fucrat] ferebat Mp 419 pulsus M, proculsis Mp 

peccatore Mp 422 uallatos R 423 utruci (m,. 1) K^, utrucis K^T 

424 tundent C pecodes MK^. equites IJ rectores (m. 1) K^TBh 

425 MESSIS MVLTA .... L uerba LMpV.V^BG Poelm. 426 qua Hl 

e 

latae B, late B; en late Poelm. in mg. segites (m. 1) K^T^B


Sed rarus messor frugis superatur aceruo. 

lam superest dominum segetis deposcere tantae, 

Ut sua rura uelit numero conplere colentum.' 

430 Haec fatus populo ex omni delecta seorsum 

Fortia conglomerat bisseno pectora coetu. 

Hos ubi delegit, praeceptis talibus inplet: 

,Deuitate itiner, quod gentes perfidiosae 

Et Samaritarum fraudis uestigia calcant. 

435 Pergite, qua patrii pecoris custodia labat. 

Pergentes uero similem mihi sumite mentem, 

Ut uobis subigat uirtutes daemonis atri 

Sancta fides curamque piam languoribus aptet. 

Hae uires nulla uobis mercede dabuntur 

440 Et uos haut aliter gratuita inpendite dona. 

Non auri argentiue domet possessio mentem, 

Nec uos nummorum subigat scelerata cupido. 

Non geminas uestes nec plantis tegmina ))ina 

Virtutis nudae cupiat seruare minister. 

445 Ingressi muros urbis perquirite semper, 

Hospitio quorum par sit succedere iustis; 

Ingressique dehinc pacem sub tecta uocate. 

431* Bis sex consociat fidonim corda iiironini 

427 raros T fruges (m. 1) K^PT 430 YBI MITTIT DISCIPYLOS 

SYOS PREDICARE L omni expec*ta C dilicta Ci?' 430 om. Mp 

poHt u. 431 u. 431* legitur m CLG, in mg. add. in Bh- tertia c. G uer- 

sus 431 et 43r inuerso ordine Mat.K^V^N 432 dilegit M^ 433 itener 

CMG; uiam quam Poelm. in mg. gentis K^K^LBIIl 434 samaritu B^ 

MV1V2, samaritanum K^T^G: atque Samaritum Poelm. fraudes B^K^Bh 

ante uestigia erasum doctrina frequentat C ealcent M 435 patri (i cx 

\\) C balat V^Hl 436 uere Hl sumite C 43G et 437 transmutati 

in M subigant BMpPB uirtutem Poelm. in mg. 439 haec THl 

mercide CM^ 440 aut C 441 argentique B 442 numerum B^ ante 

subigat eras. rabies uanissima uincat C nec uos n. rabies uanissima 

uincat Mp 443 non CBK^MpPBBhGH, nec rell. 444 uirtuti MK^ 

MpB Poelm. capiat MG scruire B^MLID Poelm., portare MpV^ 

e 

445 ingressique B 440 pars 7V' 417 uocato L, uocare N

^2 

luuenci 

Si tranquilla donius 1'uerit, pax illa manebit, 

Sin erit indignis habitantum moribus horrens, 

450 Diffugiet uestrumque abituni pax uestra sequetur. 

Excludet quicumque lerus uos limine tecti, 

Auribus aut duris spernet uitalia uerba, 

Excutite egressi domibus uestigia uestra, 

Haereat iniustae ne uobis portio uitae. 

455 TUos deterior Sodomorum poena manebit 

Suppliciis, ueniet mundo cum terminus omni. 

Pergite nunc ut oues, durorum praeda luporum; 

Sed uos arguto serpentum corde uigete, 

Simplicitate tamen dulces superate columbas. 

4G0 Nam saepe incumbet uobis iniuria praeceps 

Conciliisque hominum statuentur corpora uestra. 

Vos flagris uinclisque feris durisque tyrannis 

Frendens urgebit pro me uiolentia saecii. 

Oum uos prodiderint, uerborum linquite curam. 

451* Siue auersa dei famulos succedere tectis 

Hospitiique focos miscere grauata uetabit 

451] cf. Ou. Ibis Oi:]. 404] cf. Ou. Met. IX 097. 

448 2ôst si rnmra fi—G litt. in C 450 defugiet MP uirumque B^ 

habitum RMKyLMiiTBBhGH seque*tur (w eras.) C 451 ferox 

t n 

Poclm. limine L 452 penitrent M, penetret Poelm., speret (n a w?. S) T 

post 452 in G ras. 3 lin., quae liaec ferc continuisse uidentw: Siue fsin 

Matr.) auersa faduersa Matr.) dei famulos succedere tectis Hospitiique 

focos fosp. fores Matr. a4 focos in mg.) miscere grauata uetabit fingrata 

uitauit Matr.), lii duo uersus exstant in cod. Matr. et in edition. Dauentr. 

et Poehnanni 453 egressique M, egressu Poelm. in mg. 454 iniuste 

RMp uobis ne BHI || uitae Cterrae eras.) C, terrae Mp V^ 455 post 

illos ras. ('d* horridior?) in C superior M piost u. 456 insert. est 

u. 479 in MGH, a manu post. addit. est in C, eras. esse uidetur in B 

457 pergite nunc C (k super te m. 2) MpN, pergitis en rell. saeuorum 

MpJ\Hl 458 uegete Lj^ 459 ante dulces: puras eras. in C, quod 

hahet Poelm. in mg. cokimbis (m. 1) K^ 460 incumbit K^TG 461 con- 

sistent Poelm. in mg. 462 dirisque Bb^ tirannis '^§ Ccatenis eras.) C, 

tyrandis (sie) M, catenis MpHl 463 urguebit K^ secli** K^ 464 tradiderint 

Poelm. in mg. linquite ||| fponite eras.) C, linquite MpV^Hl, 

])onite rell. cura C

Euanj2:elioriim lib. II. 63 

465 Sponte fluens dabitur sermonis gratia uobis; 

Spiritus in uobis pro uobis digna loquetur. 

Prodet enim fratrem scelerata insania fratris, 

Ad letumque dabunt genitorum corpora nati. 

Vos odia urgebunt semper pro nomine nostro, 

470 Sed finem fidei comitatur gloria uitae. 

Profugite ex tectis, quae uos sectabitur, urbis; 

Inde aliam, mox inde aliam conquirite sedem. 

Nam uobis urbes semper superesse necesse est, 

Tstrahelitarum quae dent sub nomine plebem. 

475 Discipulus numquam transcendat celsa magistri 

Culmina, nec dominum temptet praecellere seruus. 

Discipulo satis est uires aequare magistri 

Yel domini similem uirtutem prendere seruo. 

Pectoribus uestris semper timor omnis aberret; 

480 Nam nudata suis promuntur cuncta latebris. 

In tenebris tacite uobis quaecumque iubentur, 

Dicite praeclaro nitidi sub lumine solis. 

Auribus et uestris dicam quaecumque susurraus, 

Excelso in populos spargantur culmine tecti. 

485 Despicite illorum rabiem, qui corpora uestra 

Prosternent ferro: non est his ulla potestas 

Viuacem leto pariter dimittere mentem. 

407] cf. Verg. Aen. VII 4G1. 479] cf. Yerg. Aen. XI 14. 482] cf. 

Vertr. Aen. VI 255. 484] cf. Verg. Aen. IV 180. 

u i fratri.s 

466 pro] in L nobis T 407 scelerata* (m eras.) C fratri P 

fratrem autem prodet Poehn. in mg. 469 odio LB^ Poehn. in mg. 

470 fidem K^ (m. 1) B' 471 e CBGH insectabitur M 472 alia' C 

post 472 uestigia uersuum supra laudat. in marg. inf. M inueniuntur 

473 urbis T^ 474 Istrahelitarum C^ numine ilf 475 discipuli (m. 

1) Kx transcendet X^ 470 praescellere ilf, procellere il^ seviios (m . 1) K^ 

477 magistro K^T^ 478 seruo* fs eras.) C m prendere seruo om. Mp 

479 om. M aborret B\ aberit (m. 1) K^TBh, aberrat GH 480 notata M 

cuncta] lata Poelm. in mg. 481 iubentur a m. 2 in B 482 limine 

B^H^ 484 A*celso L, E*celso T 485 dispicite BKJ/TB^Bh rapiem 

C 480 prosternunt Vi(?)GH Poehn. non est his B"^, sed non 

est his C Chis om.) jR' non his ost LGHl 487 demittere B^^P

54 

luiienci 

Illum sed potius cordis secreta pauescant, 

(Jorporis est animique simul cui cuncta potestas. 

490 Passeribus pretium nummi uix portio parua 

Proueniet; non est tamen unum credere dignum 

Iniussu Domini laqueos incurrere nostros. 

Quis dubitet sapiens, Domini sub pectore multis 

Cedere pinnatis hominem pro milibus unum? 

495 Qui me confessus fuerit sul) iudice terrae, 

Hunc ego non aliter coram genitore fatebor; 

Sic itidem coram genitore negabo negantem. 

Non ego nunc pacem terris inmittere ueni, 

Sed gladium, patrio dirimat qui pectore natum 

500 VA dulcem natam dirimat qui pectore matris. 

Si quis amore meo genitorem pluris habebit, 

Vel matri suboliue meum postponet amorem, 

Sentiet horribilem nostra de sede repulsam. 

Contemnet quicumque animam pro nomine nostro, 

505 Inueniet laeta florentem fruge salutis. 

Qui uos suscipiet, me suscepisse beniguis 

Obsequiis, idem me pro genitore supremo 

Suscepisse sibi gaudebit perpete uita.' 

Talia discipulis bis sex cum iussa dedisset, 

510 lustus lohannes caeci de carceris umbris 

Sectantum e numero delectos talia dicta 

494] cf. Ou. Met. I 325. 510] cf. Yerg. Aen. VI 734. 

488 pauiscant C 489 ost] om. Mp animique CRM, animaeque rell. 

cunc 

iusta B, ||ta G 491 proueuiat B 492 sine iusu M, iniussu uel ni 

iussu rell. laqueos facile decidere laeto incurrere nostros C 494 cre- 

dere M (in textu) R (in mg.) K^Bh pinnatis plerique 495 comfesus 

M, cum confessus Mp 496 & ego M 497 itidem] iterum M 498 im- 

mittere C, emittere ML^MpB 499 a patrio Hl, propio N 500 in 

mg. K^T^ dulci CViV-^ que K^ (a m. 1) 502 matri a Rl sobo- 

hue rec. postponat Mp, postponit K^T 504 condemnet M pronomen 

jB' 505 laetam K^T uirtutis M, salutem BM (in mg.) K^ (m. 1) 

L^V^B^HHl 506 suscepiet C, susceperit B^K^ me] om. T benignus 

R^B^ 507 idest3Ip suppremo C 508 uite R^ 509 lOHANNES 

DE CAKCERE IHVM L 510 caecis RMK,K,MpPV

Euan^pliornm lib. TT. 65 

A(l Christum portare iubet uerunique referre: 

,Tune piis animis requies, quam regia caeli 

Pollicita est terris, nostro suh tempore fulgens? 

515 An aliam superest post haec sperare salutem?' 

Talibus haec Christus dictis mandata remittit: 

,Caecorum tenebrae mutantur lumine lucis 

Debiliumque uigent firmato robore membra; 

Lurida discutitur squamoso corpore lepra, 

520 Aeriae uocis penetrat surdas sonus aures. 

Redditur amissae leti post funera uitae 

Ad corpus remeans animae iam libera uirtus, 

Pauperibusque suis non dedignata patescit 

Fulgentis splendens aduentus gloria nostri. 

525 Tlle beatus erit, quem uon deceperit error.' 

Talia discipuli referunt mandata magistro. 

Hoc super ad populum depromit talia Christus: 

,Cur in deserto uoluistis uisere nuper 

Strameu harundineum uento uibrante moueri? 

530 Cur etiam molli uestitum ueste uidere? 

Tn domibus regum molli cum ueste teneutur. 

Tlle profetarum solus trauscendere uires 

522* Depositum repetens animae substantia corpus 

523* Omnibus et late non dedignata patescit 

524* Lucifluis splendens aduentus gloria terris 

Ciris 43. 

513] cf. Verg. Aen. VII 210. 515] cf. Verg. Aen. II 354. 518] cf. 

514 pollicita est] largiter Hl fulgens nostro M fulges (m,. 1) K^ 

515 an CV^GHHl, anne rell. alia Hl 518 fugent (in ras.) M^) 

519 lurida lucida C squamosa K^^ 520 penitrat M^ surdas penetrat 

uocis B 521 amissae— uitae C, amissa— uita rell. i)ost uitae: rursus 

in C 522 remians M 522* post 622 legitur in CV^ Matr. Poehn. 

depositam— substantiam C 522 et 522* inuerso ordine V^ Matr. Poelm. 

523 patiscit C 523* legitur in C 524 splendidens Mj) 524* legitur in C 

525 deciperit MK^K^TBh 520 refferunt M 527 QVID EX ISTIS VI- 

DERE ARVNDINEM L hoc] c in ras. C, hec (m. 2) K^ at C^ 

528 uoluisti Hl 529 stamen BMK^K^PTaHl ^ 

bibrante M 531 en 

domibus C comolli L 532 j>o.s? profetarum: scas eras. in C trans- 

cedero B fatidicis longe ])rae])onitur ille ])rophetis Poehii. in mg. 

XXIV. luu. 5

QQ 

I u u e n c i 

ludicio ueteris scripti promittitur olim. 

Hunc eteiiim memorat uenerandae lectio uocis: 

535 En ego mitto meum stratas aptare ministrum 

Ante tuos uultus; genuit nec femina quemquam. 

Maior lohannis nostri qui uiribus esset. 

Sed minor hoc caeli fiet sublimior aula. 

Huius ab exortu uim caeli regia sentit, 

540 Et caeli regnum uiolentia diripit atrox. 

Lex omnis summam Baptistae ad tempora cepit 

Atque profetarum finis concluditur idem. 

Si uultis uolucris penetralia noscere saecli, 

Corpus lohannis felix habitabile sumpsit 

545 Helias, quondam quem turbine missa corusco 

Flammipedum rapuit simulatio quadriiugorum. 

Audiat haec dictis pandens uitalibus aures. 

Nunc tibi confiteor, genitor, cui gloria seruit 

Fulgentis caeli et terrarum frugiferentum, 

550 Celasti nunc quod sapientibus ista superbis 

543* Ipse est Toliannis felix nentnrns in aeimm 

550* Ocnlis liaec qnondam panie sapientibns orsa 

549] cf. Ouid. Met. H 17. 

533 iudicii C, indicio PT olim unus C ut ueteres quondam cecinere 

oracula scripti Poelm. in mg. 534 hinc P^ memora*t (w eras.) C 

535 egomet B abtare MMp 537 qui maior nostris loanne hoc uiribus 

esset Poelm. in mg. 538 maior B^ **aula Cin eras.) M sed minimus 

caeli qui in regno est maior habetur Poelm. in mg. 539 ab] sub P 

sensit K^TBh 541 LEX ET PROPHETE VSQVE AD lOHANNEM L 

hominis Mp'^ summam ex corr. in K^T a tempore BV^, in tempore 

Poelm. in mg. coepit C et alii 542 adque G fini K^K^T post 543 

CHIC^ (= Cantabrig. Gg 35 saec. XI) inserunt Ipse est iohannis felix uen- 

turus in aeuum, qui uersus in folio adnexo cod. V^ (u. 543—591) post 

544 et in Bodl. (527 s. XIII) post 546 legitur 545 misso MBW^, iussa Fj 

corrusco G 548 comfiteor M seruis C 549 frugiferarum Poelm. 

550 in mg. add. MK^T, post 582 Bh celesti B^BhHl quid MpB, qui 

KiPH nunc qui Bh Namque abscondisti Poelm in mg. post 550 

insertus est u. 550* in CBL Mat. V^Hl haec oculis— paruae BLV^Hl, 

Populus—parbe ilfa^r.; sequitur in rasura C: Celasti quondam sapientibus 

ista superbis


Paruulaque iufantum uis haec conprendere corda. 

lam mihi regnantis sunt omnia tradita patris, 

Nec quisquam Domini poterit cognoscere natum, 

Ni solus genitor; genitorem mente uidebit 

555 Filius, aut idem pandet cui talia natus. 

Huc omnes ueniant, oneris quos sarcina uasti 

Conprimit; his poterit uirtus mea munere patris 

Antiquas uires hilari reparare quiete. 

Sumite forte iugum, leuis est mea sarcina iustis, 

500 Namque humili dulcem largitur corde salutem.' 

Haec ul)i dicta dedit, messis per culta grauatae 

Praeterit, et populus sectantum discipulorum 

Spicarum grauidam carpebat in ordine frugem. 

Ille dies ueteri poscebat lege quietem, 

5G5 Sab])ata nam priscis repetebant otia iussis. 

Ecce Pharisaei coram reprendere Christum, 

Quod sanctae legis calcarent iussa metentes 

Discipuli. Legum sed tum conpletor lesus 

Incipit his ueteris scripti monumenta retexens: 

570 ,Legistis certe, in templo Dauida canorum 

Cum populo quondam panes sumpsisse sacratos 

Et propriam comitumque famem sedasse; sed illos 

Inlicitum cuiquam fuerat contingere panes, 

Sumere quos solus poterat de lege sacerdos. 

575 Eiusdem scriptum est iusto moderamine legis: 

Sabbata profanent templo sine crimiue uates. 

561] cf. Verg. Aen. II 790. 

551 qui MKiK^MijTVi imfantum M conpreliendere KyPTBBbG 

552 regnanti Hl 554 nisi C genitorest M^) 555 itidem BK^T 

pandit BT^Hl 550 VENITE AD ME OMNES QVI LABORATIS L 

557 munera KiV^ (m. 1) Poelm. 558 quietae B 560 largitur CBM, 

largitus rell 561 DIE SABATI ABIIT PER GENTES L mensis 

BKi 563 frugum L{ 565 sabbati MpV^ ex priscis Mp 566 pharisei 

plerique curant BLH Poehn. in mg., curam Mp reprendere C 

BMH, reprehendere rell. 568 tum CBMpB, tunc rell. completur 

(m. 1) K1K2 569 is Poelm. monumenta C^M\ monimenta rell. 

570 legis L 573 fuerit B^ 574 solus] lege N^ poterade Mp 

576 sabbato B ante profanent eras. dimoueant C, profanant G 

5*

08 

luupiici 

Nec niinor est istic uestrae glomeratio turbae 

Quam templi uirtus. Caperent si pectora uestra, 

Quod non sacra Deus, sed malit mitia corda, 

580 Non iam saepe uiros damnasset factio sacros, 

Expertes culpae. Sed nunc ego sabbata cuncta 

Sponte mea dominans legis sub iure tenebo.' 

Tunc conuenticula ipsorum post talia dicta 

Ingreditur; mox hic iuuenem pro limine cernit, 

585 Siccatum ex umero cui pondus inutile palmae 

Pendebat. Sed tum dictis temptando dolosis, 

Aegris an liceat per sabbata ferre medellam, 

Quaerunt, calcatae ut legis uindicta maneret. 

Christus ad haec: ,Foueam si forte pecuscula uestra 

590 Inciderint, certe transibitis otia legis 

Et pecus abrupto tolletis uile profundo. 

Quanto igitur nobis hominum curatio maior 

Ad benefacta animos tollens accendere debetl 

Ergo age tu, iuuenis, rediuiuam tendito dextram.' 

595 Cum dicto palmas sanus porrexit utrasque. 

His tum pro signis, quae uix ueneratio posset 

Mirantis digno populi sustollere cultu, 

Conciliis trucibus conclamant decipiendum. 

585] cf. Ouid. Amor. III 7, 15. 593] cf.Verg. Aeii. XII 426. 

577 isti C, istic est M, istiiic K-^T, ista L nostrae T 579 mallit 

CK,PTB\ malit MV.BhG, mali& Mp, malet V^ 580 iam CM^p 

K^JPBh, tam rell. sacros] praeceps Hl, uestra Foelm. 582 sponta M 

583 VBI MANVM ARIDAM RESTITVIT L tum K.K^MpP com- 

uenticula M eorum MMpB^, illorum Poelm. in mg. 584 hiic** pro 

limine M **pro (m eras.) K^, de Poelm.. 587 medelam R et rec, 

ut 

medillam T' 588 ae K^ 589 pepuscola L^ 590 inciderent CP, in- 

cederint M 591 uile tolletis 31 594 ergogen 3Ip rediuiuam tendito 

C, rediuiuam extendito Poelm., sanam protendito rell. 595 palmas— 

utrasque C, palniam—utramque rell sanam ML cuni dicit palmam, 

alii palmas sanas utrasque Poelm. in mg. 596 istum M (in mg. iustum; 

B (in mg.) KiK^PTBhGH, istis Poelm. fiustum in mg.) que K^ 

possit MpP, poset M 597 populis CL 598 consiliis coni. Arev. dispi- 

ciendum BV.2

Euangelioriim lib. II. 69 

Talia perspiciens procerum molimina Christus 

GOO Discedit; uariis hominum languoribus aptat 

Concessam in populos patria uirtute medellam. 

Oblatus sibi mox, quem daemonis horrida uirtus 

Et lingua et uisu truncatum uiuere poenae 

Et propriis escam cruciatibus esse uolebat. 

605 Hunc ubi curatum uisuque et uoce uigentem 

Caeca Pharisaeae cognouit factio gentis, 

Dacmonis auxilio, qui princeps daemoniorum 

Solus nequitiae uires dicione teneret, 

Haec illum fecisse ferunt. Sed talia Christus 

Gio Veridicis aperit conuincens pectora uerbis: 

,Si gemina regnum distractum parte dehiscat 

Et scissa aduersum sese diuulsio pugnet, 

Disruptis propere labentur cuncta medullis. 

Horridus et daemon si daemone pellitur atro, 

615 Aduersa sibimet scissus uirtute repugnat. 

Quis poterit praedam tectis auferre uirorum, 

Ni prius adgressor custodum brachia nodis 

Vinciat, ut facilis ueniat direptio praedae? 

Quisque meis aberit discretus miles ab armis, 

620 Hostis in aduersa consistet fronte duelli. 

608] cf. Verg. Aeii. I 236. 

599 VBI CAECVM ET MVTVM CVRAVIT L perspiciens GV„ 

prospiciens rell. 600 discedit C, decidens M, decedens K^K^TBh, de- 

cessit Poelm. in mg., discedens rell. uarii Mp aptet R^ 601 concessum 

Bh in populis Poelm. in mg. patriam P medillam fm. 1) K^T 

602 oblatus G, oblatusque rell. sibi mox scripsi, ****** mox Cse illi 

eras.) 

est illi 

C, ibidem est M Cest exp.) V^, iHi est Mj) Cilli ex ubi^ ViHl, 

ibidem TG, ibidem rell. 603 uiuere p.J 

affiixit amare Poelm. in mg. 

604 cruciantibus C 606 cognouit factio gentis] cognoscunt pectora plebis 

MpVi 608 ditione BHl d. teneret uires M 610 ueredicis K/T com- 

uincens M uerbis] uirtus P 611 gemina est TBh distructum C, di- 

strictum N arte M 612 diuulsio C fdiuisio ante eras.) V^, deuulsio Hl, 

diuisio rell. 613 diruptis K^TUIl 615 et scissus T^Bh, scissa K^ (m. 2) 

repuguet K^TBb 617 pius T^ adgressus MîV^ custodem L nubis 

(m. 1) K,T 618 uincere K.^ (m. 1) ut] et MK^L^T^Bh 019 et 620 

erasi in C aberit—meis om. Mp 620 consistit K^PTBhG

YQ 

luupiici 

Quisque meis gregibus cogendis liber aberrat, 

Dissicet ille mei pecoris per deuia pastus. 

Sed quicumque hominum fuerit super omnibus error, 

Dimitti poterit; tantum ne Spiritus umquam 

625 Vocibus insana laceretur mente profusis. 

Siue furens hominis nato conuicia quisquam 

Ingeret, haec etiam poterunt peccata remitti. 

Spiritus at sanctus tantum cuicumque profana 

Verborum rabie uiolabitur, inreuocatis 

630 Suppliciis nuuc et semper torrebitur ignis. 

Quando ueneniferi serpentis saeua propago 

Sermonum dulci poterit mitescere fructu? 

Nam bona thesauris promuntur dulcia iustis 

Et mala letifero procedunt ore ueuena. 

635 Verborum meritis ueniet sub iudice poena, 

Verborum meritis dabitur sub iudice uita. 

Quae genitor faciet, sectabitur omnia natus, 

Namque idem nato manifestat cuncta uidenda 

Et potiora dehinc tribuet miracula rerum. 

640 Sicut enim genitor demortua corpora reddet 

Ad claram uitae lucem, sic omnia natus, 

Quae uolet, ad lumen surgentia corpora ducet, 

Nec genitor quicquam uestri se iudice quaeret, 

Sed dedit haec nato quaerendi iura per orbem, 

645 Gloria quo maneat similis uatoque patrique. 

689] cf. Verg. Ge. IV 441. 

621 aberat G, oberat R, ab***atur 3Ip, oberrat Foclm. in mg. liberu 

erret L 621 et 622 desunt in H 622 dissicit (m. 1) K^T 623 erior] 

eius Hl 626 coiiuitia RMjjPTBH 627 ingerit ML, ingerat MpV^ 

potu*runt Ce eras.) K^T remitti] relinqui U 628 ac T, ad Bh 

629 rabiem K^ 630 igni MpV^^ 632 nitiscere C, mitiscere V,T^ 

633 tbensauris K^T'^ dulcia] cougrua VyHl 634 laetifero C 635 in 

mg. inf. suppletus in M paenas M 636 uite Hl 637 DE VNI- 

TATE PATRIS ET FILII L 638 manifesta M 639 priora M tri- 

buit R^ 640 genitoremortua M; emortua KJjMpVnBBhGH re+dit 

fd eras.) C, reddit P 642 lumen CMpPVJUIHI, superos rc//. ducit 

RMK^PBBhGH 643 quicquam CRMKiK^ (m. 1) TW^Bh, quenuiuani 

reH,

Euangelioruni lib. II. 71 

Namque repulsus erit uestro si natus honore, 

Inprobitate pari genitorem despicietis. 

Sed cui nostra fidem sermonis gratia figet, 

Mox me mittentis genitoris dona patescent 

650 Aeternamque dabit praesens constantia uitam. 

ludiciumque illi non est, sed migrat ab atra 

Morte procul lucisque uigens ad limina tendit. 

Adueniet tempus, cum mortua corpora uocem 

Accipient nostram et uitam cum uoce tenebunt. 

655 Nam sicut genitor uitam sibi possidet in se, 

Sic tribuit nato uitam et ius dicere iussit, 

In terras hominis quouiam cum corpore uenit. 

Nec uobis mirum uideatur, corpora cuncta 

Vocis ad auditum propriis exsurgere bustis, 

660 lustorumque animas rediuiuo corpore necti, 

ludicioque graui miseros exsurgere prauos. 

Nec mihi iudicium tribuit mea sola potestas, 

xirbitrio quoniam genitoris cuncta iubentur, 

Qui me iustitiam terris disquirere iussit. 

665 Namque ego si proprio testis pro nomine surgam, 

Falsa loquar; aliusque itidem quia testis habetur 

Pro nobis, semper mihi talia temnere fas est. 

Nam ueris operum signis manifestior omni 

Luce nitet praeseus nostris testatio factis. 

652] cf. Verg. Aen. VI 696. 667] cf. Verg. Aen. I 77. 

646 nam M dispicietis RK^K^TB^BhH 648 fide C tiget CLV 

V^GHHl, figit rell. 649 emittentis MHl patiscent C despiciens— 

patescent om. Mp 653 DE DIE IVDICII L adueniat Rmi tempus 

quo niortua Foelm. in mg. 654 accepient C, accipiant L tenebit Hl 

655 possedit C, posedet M ipse M 656 et ius dicere iussit sic tribuit 

nato uitam K^K^ (m. 1) T^ et ius—hominis om. M^Bh^ 657 terras C 

LMpPV^BGH, terris rell. cum C, de rell. torpores 3Ip uii. 658— 

676 post 764 leguntur in M 658 mirum uobis Hl 659 ad] om. Mp 

proprii C, epropitis Mp 662 tribuet CKJx^G, tribuat V^ uoluntas 

MK^K^LPV^BBhH 663 iubet M mQ loquor B alius 31, s. l. K^ 

T-Bh habet** C 667 semper] recte W^T mihi iam C 668 uiris C, 

uerius M, uires (m. 1) K^T 669 actio M, testatio in ras. K^T-, est 

actio Bh'^ facti* T

72 

luuenci 

670 Talia coneedens genitor niihi testis adhaeret, 

Qni me dimisit terris sna ponere inssa. 

Hnius enim uocem nnmquam conprendere qnistis 

Nec speciem propriam concessit nisere uobis. 

Nec sermo ipsius poterit per uestra sedere 

B75 Pectora^ credendi qnoniam snbstantia nulla est. 

Quaeratur ueternm scriptornm lectio uobis, 

Perpetuam cunctis uitam quam ferre putatis. 

Haec etiam nostrum testatur lectio donum. 

Nec tamen audetis propins consistere nobis, 

680 Ne uerae uobis contingat gratia uitae. 

Non mihi captatur terrenae gloria laudis. 

Namque ego qnod snmmi genitoris nomine neni, 

Kespnitur uobis, neniet sed decolor alter, 

Nomine quem fultnm proprio gens nestra sequetnr. 

685 Alternae in uobis captatur gloria famae, 

Unius et solam fugitis disquirere laudem. 

Nec nos arguerim coram genitore, sed illic 

Accusator erit, quem spes modo uestra celebrat, 

Moyses, quem fidei nullo sernastis honore. 

690 Eius enim scriptis uester si crederet error, 

Orederet et nobis, Moysi quem scripta frequentant.' 

Talia tnm contra scribarum nerba sequnutur: 

,Vocibus indubitata fides comitabitur istis, 

Si nirtus certis lirmet miracula signis.' 

695 Ilie dehinc: ,Polluta malis generatio quaerit 

670 coiicidens C adhaeret mihi M 671 demisit E-K^B^HHl 

terras Hl 672 cuius MK^K^ conprehendere B^MpBh, conprende T, 

re 

conprende P quistis] quisquam C 673 concesset C 675 credenti R^ 

est] om. M 677 cuncti Hl 678 nostram - domum L 679 proprius 

LT^B^ 680 ne* B 681 iteratus in mg. legiiur B; uers. iter. eras. 

in M 683 decolor CK^T^Bh^, decollor M, discolor rell. 684 sequitur 

K^Mp 686 disquerere CK^ 688 spes] stTs B uestra modo M 689 Moises 

C (saepius) seruastis C Matr. Pochn., soruatis rell. 690 scribtis (' 

eror C 691 credoi-it K^T moisi C, moysei M, moysi Mp, mose T, 

moyso^K, 692 VBI IVDEI QVERVNT SIGNA L tum] om. M istisj 

jusis M 694 signet 7)f' 695 mallis P, magis LBBhGH


Signa sibi; rebus stabunt sed signa futuris. 

Namque profeta cauo quantum sub pectore ceti 

Temporis absumpsit, terrae in penetralibus altis 

Progenies hominis tantum demersa manebit. 

700 Adueniet tempus, cum surget reddita uitae 

Gens hominum propriis in fletum dedita gestis. 

Haec istam digno damnabit crimine gentem, 

Quod maris e fundo surgentis uoce profetae 

Conmonita in lacrimas Dominum proiecta reflexit. 

705 Hic et lonaeis monitis potiora iubentur, 

Contemnitque feris animis gens impia lucem. 

Et regina Noti uitales surget in oras. 

Ulius ad specimen damnabitur effera plebes, 

Finibus extremis Libyae quod uenerit illa, 

710 Ut Solomona pium, praeceptis dedita iussis, 

Audiret; potior nunc est Solomone potestas 

Et tamen obtunsae caecantur pectora plebis. 

Expulsus si quando fugit de pectore daemon, 

Quem turbat sanctus purgato corpore flatus, 

715 Ule uenenatis conlustrat passibus oras, 

Qua nulla excurrit fontani gurgitis unda, 

Nec requiem placidae sedis sibi repperit ardens. 

Tunc repetit suetae sitiens habitacula mentis. 

1)1)8] cf. Verg. Aen. VII 50. 702] cf. Verg. Aen. VI 430. 

697 coeti BM et alii 698 adsumpsit M^LMp penetrabilibus R^T^Vx 

699 dimersa RLT^B^ 703 effundo M 704 commota R^K^ 705 ionae (h 

nothi 

a vi. 2) T 707 nothi BK.PBhG, austri H noditur ales M horas K, 

TBJjG, auras Hl^ 708 specimen G Matr., spetiem K^, spetium L, 

speciem 7-eZZ. clamnabi|tur jR aifere M plebes T, plebis ilfA'^ rm. -2J I- 

709 uenerat KJu 710 Solomona CMp, Salomona rcll. iussis Cso fere 

era.s.) C 712 obtunsa (m. 1) K^T, obtunso K^, obtonse V, obtuso Fj 

pectore Mp plebi MK^ TBh caecatur pectore plebes Hl 713 exturbat 

purgitt 

plusus M 714 pui-gat M, turbat /v',, purgat Bh^ prolato e M^K^T^ 

Cpredato .s. l. m. :/) Bh fe om.) e corjiore MpF Poelm.; proluto e c. coni. 

ReuschiuH cor])orej pectore lU 715 horas ii^^' "t() quiis M fontan' 

M unde J?' 717 i^lacitae RMKJuPTV.BhG 718 tiim RM 

KJuTG repetet CT sueta MKJs^^T^G querens Mp

74 

luuenci 

At si forte suis obnoxia corda uenenis 

720 Ornatuque leui ridentia limina cernit, 

Adsociat septem similes glomerando furores 

Vis inimica homini penetratque in uiscera serpens. 

Sic genus hoc uero mentis cum degenerarit, 

Yincula perpetuis deflebit subdita poenis.' 

725 Atque ea dum populis uitalia dicta frequentat, 

Pro foribus mater cum fratribus adstitit illi 

Et miscere foris sermonem comminus orat. 

Talia tum matris mandatis dicta remittit: 

,Hic mecum genetrix, mecum germana residunt 

730 Corpora. Nam patria inpletur cuicumque uoluntas, 

Ille meo proprium conectit sanguine corpus, 

Et matris generisque mei sub nomine habetur.' 

Progreditur templo terrarum lumen lesus 

Et maris extrema terraeque resedit in ora, 

735 Innumeraeque illuc plebis fluxere cateruae. 

Ille sed excelsam scandens, quae proxima, puppim 

Litora conplenti depromit talia plebi: 

,Ecce sator proprio conmendat semina ruri; 

Illa cadunt diuersa solo sortemque locorum 

740 Pro uirtute ferunt. Nam sicubi trita uiarum 

Sul) pedibus solido densetur limite tellus, 

710 ac BMT^V.yBh, ad Mp 720 leui* C 722 homiiiique peiiitrat 

uiscera M 723 mentis] sensu B et edit. degener errat RB, ex corr. 

K^K^TPGHHl Sic istec generatio deteriora priorum Mp, qiii uerms 

po.st 723 legitur in Hl 724 jiincla BM deffiebit M, defluit Mp 

subsita M 725 VBI MATER IhS STABAT FORAS L interea M 

atque haec Poelm. in mg. cum BMMpPBh uu. II 720 — III 270 demnt 

in G; in Mp uers. ita se excipiunt 720, 723, 724, 721, 722, 725, 720 

720 adstetit CK,K,, adsistit M illi CBMBh\ illic reU. 727 misceri 

MK. (m. 2) V.y (m. 1) T'- 728 tu Mp dictis mandata B 720 hiic 31 

genetrex M resideut B (corr. 2); hic residunt mecum Mp 730 patris 

BK^ (ex corr.) adimpletur M 733 lumi|ne M 734 ma+ris (t eras.) 

CK,T residit B, res*dont M 730 PAPiABOLA L excelsa HJ 

«lUfe (der((s.) C, in BMpV^, 1 in qiie P, quae om. H; celeri pede PoeJm. 

in mg. proxima fuit M pu])in B, puppem I'' 738 propria VJV 

739 sortesque Poehn. 741 limine M

Euaiifiêliorum lib. II. 75 

Aeriis auibus dant iiudam semina praedam. 

Ast ubi pertenui uelantur puluere saxa, 

Farra quidem uiridem depromunt germinis ortum; 

745 Sed quia nulla subest suci substantia glebis, 

Inserto arescunt radicum fila calore, 

Cunctaque mox apicum labuntur acumina leto. 

Seminibusque aliis contingunt aspera rura; 

Sentibus hic spinisque feris uelocius exit 

750 Koboris augmentum frugemque internecat angens. 

Uberibus uero dantur quae semina giebis, 

Illa ferunt pulchram segetem, cui laeta frequentat 

Incrementa sui centeno copia fetu. 

Audiat haec, aures mentis qui gestat apertas.' 

755 Talia discipuli mirantes dicta requirunt, 

Inplicitis populo cur clauderet omnia uerbis, 

Ille sed amota credentum plebe profatur: 

,Vobis, qui firmo robustam pectore mentem 

Ad capienda Dei penetralia constabilistis, 

760 Concessum est aditis penitus consistere regni; 

Illis pro merito clauduntur lumina mentis. 

Si quis habet dignus, capiet potiora reduudans; 

Qui uero expertes caelestis muneris errant, 

Amittent etiam, proprium quodcumque retentant. 

765 Idcirco obscuris coopertum ambagibus illum 

Perstringit populum sermonis gratia nostri, 

Ut dictum Esaiae merita de plebe recurrat: 

742 aereis MpBIIl nudam dant V^ (a m. 2), dant nuda V^, d. ui- 

lem L2 Poelm. 743 tenui ]\Ip pulu*er*e B 744 terra—deproniit 31 

745 suci CK2 (m. 1) T^N, sitccis P, sicei Matr., duris ViHl, siccis rell. 

746 in ras. B~ fil*a (i eras.) K^ 747 aculmina Bh 749 liis C, hiic 

M, hic alii III feri C 750 roburis M aumentum MT^ inter- 

naecat C anguens MK^, egens Mp^, an^nies BW 752 frequentant 

3IBL 754 que CMp 756 cl*uderet P 757 ille sed [imota CB, ille 

semota M, ille sed admota BKJ^^MpTViV^Bh eredent*um fi ems.J M 

plebem C 759 penetrabilia P constabilitis K^T^Bh 760 aditis 

pJerique 761 limina K^ (m. 1) V^ liniina uitae Poelm. 762 quis] quid 

nonnullae editiones meritis potiora capesset ViHl 764 amittant P^ 

765 coopertum C, cooperta rell 766 perstringet B^^MKJWTBh Pi'^^' 

stringit V^V^ 767 isaiae B

76 

luuenci 

Eii populi mentes uelantur ad omnia crassis 

OI)icibus, sensu ne tangant munera uitae. 

7 70 Auribus adsistunt clausis oculisque grauatis, 

Ne conuersa bono sanetur noxia plebes. 

Quam uestrae nunc sunt aures oculique beati! 

Nam multi ueteres iusti sanctique profetae, 

Quae uobis clarent, orarunt cernere dona. 

7 75 Accipite ergo animis, qui sit de semine sensus: 

Quisque meum uerbum summas dimittit in aures, 

Nec sensus recipit stabili praecepta uigore, 

Eripit illius totum de pectore daemon. 

Hic agro est similis duro, qui germina farris 

780 Exponit rapidis auibus sine fruge rapinam. 

Sunt alii, laeto qui pectore nostra receptant, 

Sed breuis est illis perceptae gratia frugis. ^ 

Nam si dura premat mentem strictura coercens, 

Continuo trepidi produut sibi credita leto. 

785 His saxosus ager simili leuitate uirescit. 

At spinosus ager curarum mole grauatis 

Kespondet, pressant quos pondera diuitiarum. 

Semina sic nostri sermonis pressa grauantur, 

Nec fructus sequitur spinarum horrore necatus. 

700 Pinguia sic itidem paribus stant uiribus arua 

niis, qui clarae capiunt praecepta salutis, 

Quae penetrant animum sensu tractante tenaci 

(Jentiplicemque ferunt uirtutis robore frugem.' 

775] cf. Verg. Aeii. III 250, X 104. 

771 eoimiorsa M plebis Tlf/vs?'' 772 oeuli+que A"i 773 ueteris Ji 

sancti iustique KLBII 775 accepete C aiiimiVs a m. 2) K^T quis 

MpHl, que Ilh 770 demittit P Fodm. 111 sensus] uelox V^Hl 

118 eripiet V, 119 hie] talis roelm. similis est 3IL qui] que C 

germine CLJMp farris C Poelw.. ralle reU. 780 exponet C 781 nostro 

7?' 788 coliercens B3IFII tribulacio cordis ViHl 785 hic CK^ 

(m. 1) leuitate] de uita C uirescet C 780 more lu (m. 1) Bh grauatus 

HK^B^ 181 responde*t (u em^.) T prae|ant M 788 si M 

701 illiji^? «darae TF, 702 tractante CK, (m. ;2) 3Ip Matr. PHN, 

tractant (to a m. 2) T, tractata reU. 708 roljurc M

Euaiigeliorum lib. II. 77 

Haec tum discipulis plebique haec insuper addit: 

795 ,Agricolae simile est regnum sublime Tonantis. 

Ille iacit proprio mandans bona semina ruri, 

Sed post subripiens hominum insidiando sopori 

Trux inimicus adit loliumque inspergit amarum. 

Ecce sed ad fructum culmis cum spiceus horror 

800 Processit, lolio messis maculata redundat. 

Tum domino famuli mirantes talia fantur: 

Nonne bonum terrae semen per terga dedisti? 

Unde igitur lolio turpi tua rura grauantur? 

Sed iam, si iubeas, messem purgabimus omnem, 

805 Triticeusque nitor selecta sorde resistet. 

Tum dominus miti contra sermone profatur: 

Hic dolus est, inimice, tuus, sed farra sinamus 

Crescere cum lolio. Pleno nam tempore messis 

Secretum lolium conexo fasce iubebo 

810 Ignibus exuri; at nostro de semine messor 

Horrea nostra dehinc purgata fruge replebit. 

Haut aliter simile est, cordis si panditis aures, 

Praeparui grano regnum caeleste sinapis, 

Quod proprio insinuans disponit cultor agello. 

815 Seminibusque illud minus omnibus esse uirentum 

Creditur; at iusti mox incrementa uiroris 

Sumpserit, erecto transcendit uertice cunctas 

794] cf. Verg. Aeu. XI 107. 799] cf. Verg. Ge. I 314. 814] cf. 

Ou. Fast. V 499. 

794 tune C3I^F addidit Mp 795 ALIA PAKABOLA I)E SEMI- 

NANTE . 

. . L 

Hgriculae C siiuili e Mj) 797 surripiens H ho- 

niini Poehn. inisitiando M, insidiare /// soporeni Poelm. 798 ad- 

dit M spargit M 799 culniinis M eonspiceus K^ (m. 1) 803 turpia 7'' 

grauantur rura M 805 tritici Usque 6* resistet CV^, nitebit Matr. 

Fi Poelm. in mg., nit.-scet rell. (cf. III î^2) 806 niitti P 810 at] 

om. C, et Hl messis Poelm. in mg. 812 aut C pandetis C, pandet 

(m. 1) K^TBh 813 praparui M sinapi C, senapis K^, sinapis rell 

r 

cf. III 376 814 per sinum flectans sinuans M}> 815 uiuentum M 

serit 

810 incrimenta C 817 sumsit M

Agrorum fruges, ramis ut plumea turba 

Conludat possitque umbras habitare uirentes. 

8-2() Fermento par est munus caeleste salubri, 

Quod magna eoudit mulier sub mole farinae. 

Ula dehinc modico fermenti mixta calore 

Conducto, unius coalescit corpore massae.' 

Talia tum populo perplexis condita uerbis 

8 25 Promebat, ueteris quo possent dicta profetae 

Ordine saeclorum iussis concurrere rebus: 

()s aperire meum dignabor, condita mundi 

Conuoluet ructans uarii sermonis imago. 

Tnde domum repetit serus turbasque reliquit. 

818 aj^nonim M 819 eoiiludat CM^MpTT^V, considat rell. possit 

sult uud.>ras M uiroutos (in ras.) M 821 coiulit niagua Toelm. 822 iir- 

LIBER 

luonti {m. 1) K^T mixta] a ex i Mp 

824 (luni MKy (m. 1) TTT Toehn. in mg. 

823 coaliscet C masae M 

825 possint BMK^K^TTBBhH 

profetao C 

coniioluit B, 

82G saeculorum MK^B^ 827 mehum T 

cum uoluet B^ ruct*ans fu era^.) M 

828 comuoluet M, 

829 serusj uictor C 

C-\ forta.îse doctor relinquit ilfjj EXPLT' INCPT • 

lÊRTIVS 

(\ LIBEK SEOVNDVS EXPLICIT INCIPIT TERTIVS MBTT (add. 

DECLAIIATIO MESSISj, EXPLICIT LIBER SECVNDVS i 

INCIPIT 

TERTIVS HB (add. IVVENCIj, G. VETTI AQUILINI SIVE IVVEN- 

CI.\ C. PRESBITERI EVANGELICRV LIB II EXpl INCIPIT TERTIVS 

K.K^T (add. LIBER; Bh

Euangpliorum lib. TII. 79 

LIBER TERTIUS. 

Fuderat in terras roseum iubar ignicomus sol. 

Discipuli rogitant, lolii quid quaestio uellet 

Et segetis; elarus quibus haec depromit lesus: 

,Optima qui farris conmendat semina glebis, 

5 Filius est hominis; mundum sub nomine ruris 

Accipite, atque homines puro pro semine iustos. 

At lolium infelix cooperti daemonis arte 

Sunt homiues: inimicus erit, uis horrida, daemon; 

Bxtremus mundi finis pro tempore messis. 

10 Messores patrii uenient per rura ministri, 

Quos hominis natus proprii de corpore regni 

Colligere erroris laqueos labemque iubebit 

CoUectosque simul rapidis exurere flammis. 

Dentibus his stridor semper fletusque perennis, 

15 Secretisque piis ueniet lux aurea uitae, 

Sedibus ut caeli uibrantur lumina solis.' 

Haec docuit patriamque redit seruator in urbem. 

Illic expediens populis — mirabile dictu — 

lustitiae leges uitaeque salubria iussa, 

20 Virtutes patrias simul insinuando docebat. 

Tunc liuore graui plebes conmota suorum 

Praesentisque simul doni miracula uoluens 

Et generis noti reputans ex ordine gentem, 

7] cf. Verg. Ecl. V 37. 15] cf. Verg. Aeii. VIII 670. 18] cf. Verg. 

Gp. II 30. 23] cf. Verg. Aen. VIII 722. 

1 terris V^Hl 2 lo*li (\ eras.) A 2 uelit BMK^ (m. 1) PTV. 

3 segetes AK^ clarus] xps V^Hl 4 obtima BMAMpB 7 imfelix M 

i 

cooperte Mp 10 patris Poelm. 11 proprio Bb 12 collegere B^T^, 

corrigere AV^^ errores (m. 1) KJ^^^T iubebat Hl 13 collectisque Hl 

rabidis K^ (ex corr.) P 14 liistridior L, histridor B fletusque CMp 

PTVi Poelm. in mg., luctusque rell. perendis (sic) M 17 re*it M 

seruator CK^K^MpPTBh, saluator rell. 18 dicti in A 19 legis MA 

K^T^Bb^ 20 simulque M, patriasque B 21 tum A^K^K^ (m. J) T 

plebis AKoT^ 22 doni CB, dni rell.

80 

r n u p n c i 

Haec iiiter sese mussanti uoee uolutant: 

25 ,Nonne hic est fabri suboles, cui nomen loseph? 

Non Maria est genetrix, non fratrum nota propago? 

IJnde igitur legis doctor tantaeque minister 

Virtutis, cedit cui labes uicta malorum? 

Nazara sic plebes; cui talia reddit lesus: 

:]0 ,Temuuntur propriis miracula semper in oris 

Et sine honore manent patria sub sede profetae.' 

Talibus indignans pressit sua munera Christus. 

Interea ad regem uolitabat fama superbum, 

Quod mala cuncta illi uirtus diuina domaret. 

35 Sed putat Herodes, leti quod lege remissus 

Tanta ut lohannes uirtutis dona teneret. 

Nam quondam cernens liuenti pectore daemon, 

Erroris lal)em puris quod solueret undis 

lustus lohannes, damnis accensa malorum 

40 Tunc petit Herodem pestis saeuissima regeni 

Et facile iniusti penetrans habitacula cordis 

Adcunmlare feris subigit scelera impia gestis. 

Arserat inlicito Herodes accensus amore 

In thalamos fratris, casto quod iure uetabat 

45 Doctus lohannes. Feritas sed nescia recti 

Subiecit leges pedibus fruiturque nefandis 

Conubiis ipsumque super, qui praua uetabat, 

43] cf. Verg. Aeii. VII 496. 46] cf. Verg. Ge. II 492. 

24 iniissanti CT^V^Bh, submissa Poehn., musitanti rell uolutat K^ 

(m. f^) T, susurrant Fj 25 sobolis AT^ 26 nonne A'^ patrum M^ 

propago] CB, propago est rell. 27 magister BBL 28 laues A, labis 

K^KnT uicta] cuncta VÎIl laborum V^V^ Poelm. 29 Gazara 7, 

sit V.JIl plebis MAK^K^BT^Bh reddidit MT\ reddet A^ 30 ho- 

ris Hl 31 profetae C 33 superuum C 34 illi CT\ illic rell.- doma- 

rit C, donanst A^ 35 lege remissus] surgere posset Hl 36 tantae//// 

lohannis (ex corr.) 71/ 37 quoniam 31 \ quando (in ras. m. 2) K^T 

libenti CKT^ 38 lauem A 41 penitrans M 42 adcomolare B 

subegit ivTo scelere Hl 43 inlicita Hl herodis MK^T^ 44 tha- 

lamis T^ casto CV^ Foehn. in wg., sancto rell. uetebat M 45 io- 

hannis ^HuT 46 sebiecit B^ legis K^T^Bh^ 47 ipsumque] istum 

(in. (il.j M, iustumque Poehn. in mxj. insuper M qui MK^T^ Poehn., 

qnia reU. uetebat K{P^

Euangeliorum lib. III. 81 

Carceris inmersum tenebris uinclisque grauauit. 

Sanguine nam iusti primo conpressa timore 

50 Abstinuit sitiens feritas, quia magna profetam 

Plebis lohannem ueneratio suscipiebat. 

Natali sed forte die cum laeta tyrannus 

Herodes celsis strueret conuiuia raensis, 

Luxuriae quoniam coniuucta superbia gaudet, 

55 In medio iuuenum reginae filia uirgo, 

Alternos laterum celerans sinuamine motus, 

Conpositas cantu iungit modulante choreas. 

Ipse sed in primis mirata uirginis arte 

Attonitus stupuit; tunc praemia cuncta patere 

60 luratus spondet, quaecumque puella petisset. 

Illa sed horrendae seruans scelera impia matris 

Urget lohannis caput a ceruice reuelli 

Et lance inferri praesentia munera poscens. 

Praesentum Herodes procerum sub pondere tristis, 

65 lurandique memor iuris tamen imperat aegre, 

Insontis caput inferri tradique puellae. 

Illa — nefas — matri scelerata ad gaudia portat. 

Corporis at lacerum flentes sine nomine truncum 

Discipuli condunt terrae Christumque sequuntur. 

53] cf. Verg. Aen. I 638. 59] cf. Verg. Ge. II 508. 62] cf. Verg. 

Ge. IV 523. 68] cf. Verg. Aen. II 557. 

48 inmersum C, iumersit rell. uinculisque K^T^ grauabit AV^ 

49 promotio pressa timore Poelm. in mg. 50 profetam C 51 uene- 

ratione T^ suspiciebat MK^K^MpTV^ 52 natahs LP tirrannus C, 

tyrandus M 53herodis ilf liTiTi celsi illp instrueret F^ mensis CF^, 

o 

tectis rell. 54 hixoriae MB'^ 55 medi A fihe L 56 caelerans PM 

u 

motos P 57 cantu] s.l. C^ coupositas lusit B (\ iungit m. 2) A lusiu 

scanto A iugit M]), iunxit L modolante C 59 patere CV^Bb, parare 

rell. 60 spondit BB^ 62 urguet BMPB^Bb iohannes C capud C 

Q B 63 poscens CBV^V^Bb, poscent (m. 1) K^P, poscit rell. 64 herodis 

MK^K^T^ mox rex procerum de N 65 iuratumque T^ aeger A 

Poelm in mg. 6Q capud C imferri M 67 matri C, matris rell cf. 

Matth. XIV 11 68 ad plerique 69 (= 73) secuntur K^K^MpPT^Bb 

XXIV. luu. 6

Qo luuenci 

70 IUe ubi cognouit iusti miserabile letum, 

Deserit iusonti pollutam sanguine terram 

Frondosaque latet secretae uallis in umbra. 

Sed populi inmensae uirtutis dona sequuntur. 

Ille ubi credentum turbas in ualle remota 

75 Conuenisse uidet, morborum tabe repulsa 

Corpora subiecit miseratus multa medellae. 

lamque sub extremo labentis lumine solis 

Discipuli Christo suadent dimittere turbas, 

Ut sibi quisque paret quaerens per compita uictum. 

80 Ille iubet cunctis ibidem conuiuia poni. 

Discipuli ostendunt, nil amplius esse ciborum 

Ni pisces geminos et farris fragmina quinque. 

,Hoc, inquit, satis est.' Tum mox discumbere plebem 

Gramineisque toris iussit conponere membra. 

85 Suspiciensque dehinc caelum genitore precato 

Ipse duos pisces et quinque ex ordine panes 

Diuidit et dapibus mensas onerauit opimis. 

lamque expleta iacet — dictu mirabile — plebes, 

Reliquiasque dehinc mensis legere ministri 

90 Bissenosque sinus cophinorum fragminis iuplent. 

Cenantum numerus tum milia quinque uirorum, 

Praeterea populus matrum fuit et puerorum. 

Discipulis tunc inde iubet conscendere nauem 

Et transire fretum, donec dimitteret omnes, 

83, 84] ef. Verg. Aeii. I 708, VIII 176. 87] cf. Verg. Aeii. I 706, 

III 224, Ge. IV 133. 88] cf. Verg. Aeii. III 630. 

70 cognouit ut A misserabile M, mirabile Hl 71 insontis BAP 

BHHl Poelm. in mg. 72 secreta V^Hl 73 DE QVINQVE PANIBVS L 

74 inde 31 remota* fs eras.) Hl 75 comuenisse M uidit AV^Bh 

labe 31 76 misseratus 31, miseratur 31})^ medio A^ medillae (m. 1) 

K^T 78 demittere 3Ip 79 competa B3IK^K^TV^V^B\ completa P\ 

impio A 80 comuiuia M 81 nibil 3IP cyborum esse A 82 nisi 

CT^ fragmine B, framina Mp 83 inquid CAKiÎpT^ tunc 3IL 

Poelm.inmg. 85 suscipicns K^TW^B 86 ille 31 87 bonerauit Hl 

88 iacet] iubet A plebis MK^T^Bb 89 relliquiasque BP 90 cofinorum 

CAK^PTB, coffiuorum 31 91 cenantum CB'3IpH, cenatum rell. 

93 tunc ipse V^ nauim BB^


95 In sua quemque, uiros. Tum montis celsa petiuit 

Secretusque dehinc genitoris nomen adorat. 

lamque soporata torpebant omnia nocte, 

Cum puppis medio sulcabat in aequore fluctus 

lactata aduerso surgentis flamine uenti. 

100 Ast ubi iam uigilum quarta statione premebat 

Noctis iter rapidos attollens lucifer ortus, 

Fluctibus in liquidis sicco uestigia gressu 

Suspensus carpebat iter — mirabile uisu — 

lamque propinquabat puppi, sed nescia nautae 

105 Attoniti tremulo uibrabant corda pauore 

Clamoremque simul confusa mente dederunt. 

Tum pauidis Christus loquitur: ,Timor omnis abesto, 

Credentumque regat uegetans constantia mentem. 

En ego sum, uestrae doctorem noscite lucis.' 

110 Olli confidens respondit talia Petrus: 

,Si tua nos uere dignatur uisere uirtus, 

Me pariter permitte tuo super aequora iussu 

Fluctibus in liquidis inmersos figere gressus.' 

Adnuit his Dominus; nauem mox linquere Petrus 

115 Audet et innixus figit uestigia ponto. 

Verum ubi tantarum mentem miracula rerum 

Terrificant uentique minas crebrescere cernit, 

96] cf. Verg. Aen. III 437. 97] cf. Verg. Aen. VI 390. 103] cf. 

Verg. Aen. VII 810, XII 252. 107] cf. Verg. Aen. XI 14. 110] cf. Verg. 

Aen. XII 18. 115] cf. Vcrg. Aen. VI 159. 116] cf. Verg. Ge. IV 441. 

117] cf. Verg. Aen. XII 222. 

95 queque BPV^H petunt A^ 96 numen MÂT^ 97 turpebant R 

98 fluctum AK^ (m. 1) 99 surgentes A flamina T^^Bh 100 iam] 

om. P uigilium MÂ^KJ^^^T 101 inter C attoUit B^V^ lucirfer 

hortus Ki 102 gressus A 103 uisu] dictu V^ 104 pupi M 105 atto- 

niti stupefacti Mp bibrabant A corde B^ 106 comfussa M mente 

uoce 0, mente AMpPN, uoce rell. 107 tunc KiK^TBb 108 reget A\ 

regat V^ uegitans MKJl^LTW^ V^B^Bh 109 uester M^T^ 110 i olli A 

it 

respondet B, respondens H 111 uere nos PN dignantur B^L uis- 

sere M 113 non mersos M^^V^ 114 anuit C hic M, huic T na- 

uim BL mox] post ViHl relinquere M^ 115 inmexus A\ innexos 

(m. 1) K^T^Bb fixit (x in ras.) T 117 crebriscere C, crescere BM^K^T^ 

!

84 

luuenci 

Paulatim ceduiit dubio liquefacta timore 

Quae ualidum fidei gestabant aequora robur. 

120 lamque Simou medio submersus corpore clamat: 

,Fluctibus horrendis pereuntem diripe, Christe!' 

Dextera confestim protenditur obuia Petro, 

Et dubitata iides uerbis mulcatur amaris 

Ascensaeque rati contraria flamina cedunt. 

125 Praesentemque Dei subolem stupuere rogantes 

Cuncti, nauigio socios quos casus habebat. 

Transierat tandem sulcaus freta feruida puppis 

Optatumque grauis conprenderat ancora portum. 

Conueniunt populi rapido per litora cursu 

130 Portantes aegros uestisque attingere fila 

Extrema exoptant — mirumque — hoc munere cuncti 

Credentes referunt plenam per membra sabitem. 

Ecce Pharisaei scribaeque hinc inde dolosi 

Captantes Christum promunt falhicia dicta: 

135 ,Cur tua discipulos patitur doctrina labare 

Praeceptis ueterum? manibus nam cura lauandis 

Praeteriit, sumuntque simul cum sordibus escas.' 

Ille sub haec fatur: ,Magis hoc est quaerere dignum, 

Transgressi praecepta Dei quod proditis omnes. 

140 Namque Deus mortem defixa lege minatur, 

119] cf. Verg. Aen. IV 441. 

118 timori CATN 119 rubor C 120 Symon Bh summersus C 

u 

121 pereentem R eripe A, deripe PV^V^Hl fort. rede 122 com- 

festim A praetenditur V^ (a m. 1) 123 mulcatur CAK^T^?), mulcetur 

rell. et edit. amoris ex amaris C, amoris MT 124 ascensique A flumina 

T^ 125 subolem Clf^TUIHl, sobolem rell. 126 in nauigio B 

causa trahebat A 128 obtatum BA alii conprendere BÂM\ conprehaiuderat 

A ancora C^K^MpT^ 129 comueniunt M 131 extrema A 

optantes MpIIl mirumque CA Poelm. in mg., miroque rell. 132 per] 

iu sua A saluam A^ 135 Quur A uetuit A labari C, lauare A, 

labore 2'^L lapsare ferunt documenta Poelm. 136 nam] quos KiK^TV^ 

137 praeteriit MÂK^ (m. 1?) T\ praeterit rell. sumuntque CAP, ab- 

sumuntque uel assumuntque rell. 138 sed ex sub M 139 trausgressa 

K^ (m. 1) mandata Poehn. in mg. 140 iamque A morte Poehn. 

diiixa AK^T^


Si genitor cuiquam uerbo laedatur amaro 

Vel genetrix nati dictis pulsetur acerbis. 

Inrita uos istaec facitis peruersa docendo. 

Quam manifesta uigent de uobis dicta profetae: 

145 Me populus summis labiis sublimat honore, 

Sed diuersa procul cordis secreta pererrant. 

Accipite ergo omnes auresque aduertite cordis: 

Non inlata homini fuerint quaecumque, pudendis 

Sordibus aspergent uitaeue animoue sedebunt. 

150 Erumpunt hominum sed quae penetralibus oris, 

Internam misere maculabunt edita mentem.' 

Discipuli Christo memorant, quod uerba loquentis 

Occulto traherent scribarum pectora risu. 

Ille dehinc: ,Grenitor plantarum semina noster 

155 Quae non ipse sui conseuit in aequore ruris, 

Abiciet penitus radicibus eruta longe. 

Caecum forte ducem caecus si nactus oberret, 

Decidet in foueam pariter dimersus uterque.' 

Tunc petit absolui Petrus, quid quaestio uellet, 

160 Ipse Pharisaeis quam mox scribisque dedisset. 

Tum sator aeternae respondit talia uitae: 

,Yos etiam duro discluditis omnia corde 

lussa nec admittit mentis dubitatio lucem. 

Nam quaecumque hominum ueniunt extrinsecus ori, 

147] cf. Verg. Aen. V 304. 

141 sic J?iJ5 quisquam A, cuiusquam F^ 142 genitrex M, genito- 

ris A^ uerbis Jfp Fj Fj aceruis BÂ 143 ista haec B ('haec a m. 2) 

AMp fhistaj, ista MLV^V^Bh, istic T^B\ ista et PHl 144 profetae C 

145 oblimat Mp^ 148 inlota (m. 1) K^T hominis Mp^, homines Poehn. 

in mg. 150 penitralibus M, penetrabilibus BAV^V^ 151 miserae C, 

missere M 153 carpant F^ (cum gl. detrahant, captant) 155 suo B^ 

K^K^L consueuit fm. 1) K^T, plantauit Hl 157 caecum— caecus C 

A^MpP, caecus— caecum rell. si] i C nanctus BMÂK^TV^ obher- 

ret B, aberret M"^, oberrans Poelm. in mg. 158 decidit B^^MLV^V^, 

decidi& Hl demersus CAK^ (ex corr.) Mp^^Bh 159 NV QVOD IN 

OS INTEAT QVOINQVINAT L tunc MpPN, tum rell. uellit C, 

uelit BW^ 160 scribisque quani mox M 161 tunc CBMp 162 duros 

K^K^ 163 amittit C, ammittit P, admittet K^TBh

gg 

luiienci 

165 In uentrem cedunt animoque incognita currunt. 

Quae uero interno concepta e pectore promunt 

Ora hominum, mentem possunt aspergine labis 

Polluere inmundoque hominem maculare piaclo. 

Secreto cordis promuntur noxia uitae 

170 Consilia et caedes et furta nefanda tororum 

Et fraudes fallaxque hominum pro testibus error 

Et rapidae caelum pulsans uaesania uocis. 

Haec sunt quae maculant hominem, quae sordibus inplent. 

Inlotis autem manibus non polluit umquam 

175 Corporis arbitrio terrenum sumere uictum.' 

Haec ubi dicta dedit, pulcherrima rura Syrorum 

Sidonemque Tyrumque petit: cum femina fusis 

Crinibus et precibus natam causata iacentem 

Voluitur et tacitum non desinit anxia Christum 

180 Orare, ut mentem uexatam daemone saeuo 

Kedderet et miserae tandem resipire liceret. 

Tunc etiam precibus sectantum discipulorum 

Eespondit, proprias genitoris malle bidentes 

Cogere, quas uanus late disperserat error. 

185 Crebrius instanti tum talia fatur lesus: 

,Natis quisque suis panem non detrahet umquam 

Et canibus iaciet.' Tum talia femina fatur: 

,Micarum saltem canibus sua portio mensae 

170] cf. Ou. Met. IV 174. 176] cf. Verg. Aen. II 790. 

166 concepta K^, concepte AK^T\ e om. CMp 170 torum G 171 fal- 

lax fraudesque A 172 rapida A, rabida V^, rabidae K^ (m. 2) MpT'- 

Poelm. in mg. uaesania C, uisania fui in ras.) M uoce A^ 175 su- 

mire T^ 176 DE MVLIERE CANANAEAE L sirorum C 177 sydouem 

BM^P, sydorumque Mp tirumque C, tyrorumque AUf^ petiit A 

suplex A 178 crinibi eifusis A 179 uolbitur A d*sinit (i eras.) M 

180 Demones euo sanam M, demonis aeuo K^K^T 181 misere B cum 

aliis misiserere resipisse Jfp resipire CV^, respirare; resipisse i?, resi- 

pissere M\ resipere A, resepere (m. 1 ?) K^K^T, resipisse rell liceret ex 

hceat i? 182 tunc etiam] insuper his liceret A, insuperhis MpHl 

183 uidentes C 184 disperserit AK^Mp^T^ 185 tunc Mp, tum lesus 

BHl, tum ilis MV.V^ 186 om. T panes PBN detrait fit in ras. 

m. al) M, dethraet Hl 187 iaciat Hl tunc HHl 188 saltim BMA alii

Euangelioriim lib, III. 87 

Decidit et nihilo domiuorum cena grauatm-.' 

190 Tum Dominus loquitur: ,Veniant tibi digna salutis 

Praemia, quae fidei meruerunt robora tantae.' 

Talia saluator uerbis caelestibus edit 

Virginis et mentem discusso daemone uirtus 

Conplexam inpleuit donis fecunda salutis. 

195 Inde Galilaeas repedat seruator in oras 

Praecelsique procul montis consedit in arce. 

Haut mora, conueniunt populi secumque trahebant 

Pars captos oculis et crurum debile uulgus 

Elinguesque alios morbique uocabula mille. 

200 Omnibus ille tamen languores dempsit amaros, 

Viribus et ualidis uenerando munere donat. 

Tum populi pariter miracula tanta frequentant 

Aeternoque patri laudes gratesque celebrant. 

Discipulos Christus cogens iu uertice montis 

205 Seereto adloquitur: ,PIebis miseratio multa est, 

Tertia nam terris remeaut iam lumina solis, 

Ex quo nulla sibi sumunt alimeuta ciborum; 

leiunam nolim tautam dimittere plebem, 

Ne labor adficiat populos per longa uiautes.' 

210 Discipuli Christo ostendunt septem sibi panes 

Esse et pisciculos alimenta ad proxima paucos. 

190] cf. Verg. Aeu. I 605. 201] cf. Verg. Aen. V 361. 204] cf. 

Verg. Aen. XI 526. 206] cf. Verg. Aeu. VI 255. 207] cf. Ou. Met. VII 79. 

189 decidet BK^T^, decidat Poehn. in mg. grauetur Poelm. in mg. 

190 tunc MpIIl uenient MMp 191—194 desunt in Mj) 191 .ro- 

bura jR^ uitae III 192 caelestibus edit V^, medicamina donat Matr. 

et uoce loquutus uel locutus rell. cum G, qui uerba in rasura litteris 

cursiuis anglosaxoyiicis scripta hahet 193 decusso V^V^Hl 194 secunda 

V^ 195 ERAT IHS SANANS POPVLV L Galilee V^Hl 

repetat CB, repetit A saluator K^K^MpPTB 196 conscendit Mp(?) 

197 aut CMp, haut plerirpte comueniunt M 198 uulgus debile crura 

Poelm. 199 altos C alii TV^V^ morib;que C 200 langores 

Hl acerbos MpV^Hl 201 et uires ualidas A mirando MpV^ munera 

H 202 tunc 3Ip 203 aeterno M 204 DE SEPTEM PANI- 

BVS L 205 secreto CV^, secrete rell. 206 remeantia CAK^K^T 

207 sumant VHl 208 nollim T'Bh\ nulli L

3Q luuenci 

Tum populum iussit terrae per terga cubare, 

Quodque fuit totum propriis discerpere palmis; 

Et cuiictae curat mensatim dedere plebi. 

215 Discipuli ponunt epulas populusque repletur 

Ad satiem dapibus; relegunt mox fragmina panis 

Et sportas referunt cumulato pondere septem. 

Quattuor ex omni fuerant tum milia plebe 

Nec numero quisquam matres puerosque notauit. 

220 Inde Magedarum naui transcurrit in oras. 

Ecce Pharisaei Sadducaeique dolosi 

Poscere temptautes instant caelestia signa. 

Sed Christus cernens fallacia pectora fatur: 

,Conuexum quotiens claudit nox humida caelum, 

225 Si ruber astrifero procedit uesper Olympo, 

Dicitis: Adueniet uentura luce serenum. 

lamque sub exortu solis ubi tristia rubro 

Nubila miscentur confusa luce colori, 

Dicitis, agricolis nautisque uenire fragosam 

230 Ventorum rabiem tempestatumque furores. 

Fallaces, nostis faciem discernere caeli, 

Saeclorum uero nescitis tempora signis 

Explorare suis? Sed uobis signa dabuntur, 

Quae maris inmenso quondam uenere profundo, 

235 Belua cum tenuit uentris sul) carcere uatem.' 

Haec ait et propere puppis retinacula soluens 

215] ef. Ou. Fast. IV 545. 224] cf. Verg. Aen. II 8, III 198. 

225] cf. Verg. Ecl. VI 86. 226, 227] Moret. 4. 230] cf. Stat. Theb. VII 810. 

213 quod ML, quotque F 214 comtae AI curam V^, curat (t in 

ras. 2 litt.) K^ curat cunctae Hl 215 epulas dapibus Hl 216 faciem H 

relegant li fraumina A 217 refferunt M pundere M 218 plebe 

CLMpTW^, plebis rell. 210 notabit A 220 magedarum C, magidarum 

MK^Bh, mageddarum V^ 221 saduceique BM alii 224 conexum 

M, connexum N claudet MK^K^T nox ex mox T umida K^ (m. 1) 

T^PH 225 iubar yi, rober K^T' procedet Vi(?)V2 olimpo C cum 

aliis 227 ortu IPM^ ubi CV^, si rell 228 nula L comfusa M 

229 uenise 31 234 uenire AK^T' 235 bilua 31 236 CAVETE FER- 

MENTV PHARISEORVM L


Trans freta contendit rapido conprendere cursu 

Arua Philipporum sociisque haec talia fatur: 

,Sollicite uobis uiteutur noxia farra 

240 Fermentumque ferox uestris auertite mensis. 

Illa Pharisaei Sadducaeique dolosi 

Admiscent escis falluntque in nomine panis. 

Cur uobis tacitas uoluit cunctatio mentes? 

Pro! quam parua fides sensu torpente fatiscit! 

245 Dicitis auersi, naui quod tollere panes 

Non fuerit uobis uacuum farrisque cauendas 

Insidias iubeam; meminisse et scire putabam, 

Quod panes quinque plebis mihi milia quinque 

Inplerint dapibus cophinisque superflua tantis 

250 Fragmenta ad cumulum fuerint collecta ciborum, 

Quattuor et rursum cenantum milia panes 

Quod facile inplerint septem sportasque referri 

Vidistis rursus conpletas reliquiarum. 

Sed moneo istorum semper fermenta cauere.' 

255 Discipuli tandem uitalia uerba secuti 

Doctrinam cernunt fermenti nomine dictam. 

Inde ubi peruentum liquidi per terga profundi 

Clara, Philippaeo quae pollent nomine, rura, 

Cogit concilium sectantum discipulorum 

260 Et quaerit, quem se populorum fama putaret. 

Eespondent multas plebis tunc esse loquellas: 

237] cf. Verg. Aen. Y 291. 

237 transcendit rabido frcta B (\ trans freta contendit in mg.) con- 

prehendere K^TB 239 sollicito A^ 241 sadducaeque C, saduccique 

plerique 243 quur A tacitam—mentem MyV^ tacita K^T^V^ 

oluit CB, soluet A cogitatis M mentis AK^T^ 244 qua C fatescit 

BK,MpPV^B\ patescit M^Bh 245 aduersi V,Hl 24G cauendus C 

247 et scire] iscire III 248 quod panes quini plebis mibi Pochn., p. q. 

mibi plebis quod in yng. 249 implerent CB^KJ^^^PV^V^B, implerunt M 

coffinisque M 250 cumolum C' 251 rursus MK^K^^^^ 252 imple- 

rent CKiK^PTBh, impleuerint M 253 rursum AK^K^ÎpT 254 caueri 

MK^LMpPTBBhll 257 peruentum est BKLP 258 quo T^B^H, 

qua Poelm. rora M 259 sectandum HIIl 261 multiqui A, multi 

KÔn.l) T'V,V2

90 

luuenci 

Crebrius audisse et multos firmare, quod esset 

lustus lohannes, populos qui flumine lauit. 

Pars memorat uolucris famae sibi cognita uerba 

265 Heliam uenisse iterum, quem praepete curru 

Turbine caelesti quoudam simulata quadrigis 

Astris inseruit rapidae uis feruida flammae. 

Hieremiam dixere alii paruisse profetam. 

Tunc Christus cunctis arridens pectore blando 

270 Conquirit, quae sit sententia discipulorum. 

Sed stabilis Petrus: ,Tu Sancti filius, inquit, 

Christus, magnifico terras qui lumine conples.' 

Tum Dominus forti respondit talia Petro: 

,Petre beatus eris, nam talia pandere certe 

275 Humanus sanguis uel terrae portio corpus 

Haut umquam poterit. Grenitoris munera sola 

Possunt tam ualidum fidei concedere robur. 

Tu nomen Petri digna uirtute tueris. 

Hac in mole mihi saxique in robore ponam 

280 Semper mansuras aeternis moenibus aedes. 

Infernis domus haec non exsuperabile portis 

Claustrum perpetuo munitum robore habebit; 

Caelestisque tibi claues permittere regni 

Est animus; terrisque tuo quae nexa relinques 

285 Arbitrio, caelo pariter nodata manebunt; 

264] cf. Ou. Ep. XYI 207. 272] cf. Verg. Aen. III 645. 284] cf. 

Verg. Aen. XI 325. 

262 et om. MK^Bh, audiss& K^T esset] ipse Hl 263 iohannis K^^T 

264 memorans K^TBh uolucris memorat PB 265 praepeti 3IIl^Bh, 

repete (re in ras:) B curruni C, curru K^ (m. 1) TW^, cursu rell. 

268 om. Mp paruisse G, paresse M, apparuisse V^, pars esse rell. 

profetam C 269 tum MKJC/TBh arridens] affatus iVIpFiilZ 272 qui 

terrasTTa 273 tunc ioYte K^ (m. 1) 3Ip' 274 certe] terre iST 275 sangues 

31 276 aut C (passim) poterint 1{3I^ 277 poscunt C concidere C 

rubor C 279 hoc in moli ikf finmobiU i. m. adscr.); hoc mihique inmobili P; 

post mihi: ualidumque in marmore eras. in C robure 31 281 imfernis 

31, infirmis K^ exuperabile C, exsuperabihs 3D 282 monitum C 

robure M\ robore AK^ (m. 2) Bh\ robur rell 283 caelestesque AL, 

celesteq; K^ (m. 1) T^ 284 nixa B\ nexu A^K^T^ rehnquens P, re- 

hnquis V. 285 caeli JiF^ hgata A, non data K^T'


Soluerit et rursus tua quae sententia terris, 

Haut aliter uenient caeli sub sede soluta. 

Sed uos discipuli Christum me dicere cunctis 

Parcite, quo soli cognoscant talia digni. 

290 lam lux adueniet properis mihi cursibus instans, 

Moenibusque in Solymis rabies cum prona furore 

Eximios uatum saturabit sanguine nostro. 

Ast ubi lucifluum reddet sol tertius ortum, 

Consurget radiis pariter redimita salutis 

295 Yita mihi cunctisque dabit sua munera terris.' 

Tum Petrus magno percussus corda dolore: 

,Absint, Christe, tuis, inquit, tam tristia sanctis 

Monstra procul membris; nec fas est credere tantum, 

Nec tibi tam durus poterit contingere casus.' 

300 Christus ad haec: ,Procul hinc, inquit, procul effuge, daemon. 

Non diuina tibi mentem prudentia tangit, 

Sed terrena sapis mollique timore tremiscis. 

Sed si quis uestrum uestigia nostra sequetur, 

Abneget ipse sibi corpusque animamque recusans 

305 Atque crucem propriam comitatibus addere nostris 

Gaudeat, amissam redimet cui gloria uitam; 

Nam seruata perit terris possessio lucis. 

Sed quid proficient saecli mortalia lucra, 

296] cf. Verg. Aen. I 209; cf. infra u. 364. 

286 *oluerit C et] ad M}), at V^ 287 ueniet EiK^ sub] 07n. V^ 

289 quos (s acld. m. al.) M, quod liK^K^V^Bh Poelm. 290 propriis R^M 

291 moenibusq; C, que ovi. rell. cf. indicem '&o\\m\^ plerique prona] uesana 

in mg.add.M 292 eximio statu M(ex corr.) A uatum] tantos K^, in ras. T 

adornabit Csaturauit m. al. s. I.) M, saturauit K^K^T^ sanguine* (m eras.) A 

nostros M 298 luctifiuum V^ (?) Poelm. 295 cunctisque] cautisque Hl 

debet B^ 296 tunc MK^ (ex corr.) MpPBhG perculsus B;''AMp(?)B^ 

covde K^LTWiV^B^BhG pauore J^JD 291 uic[i\\d C (2)assim) 298 ne- 

fas H 301 nil BP, nihil 3IT^Bh tua diuinam Poelm. in mg. 

i 

302 tremore K^T^Hl tremiscis CA, timesces K^, timisces T, tremescis 

rell. 303 sequatur MP 304 abnegit C corpus K^Bh animamque 

in ras. T, s. I. K^ 305 adque C 306 redemit M 308 s. q. proficiunt 

Poelm., commoda sed quid erunt Poelm. in mg. saeculi 31

92 

luuenci 

Si damnum subeant lucis uitaeque perennis? 

310 Vel quae digna queunt animae conmercia poni? 

Filius huc hominis ueniet sub nomine patris, 

Caelestesque illum fremitu comitante ministri 

Stipabunt, reddetque hominum sua debita uitae. 

Vera loquor: certos istic sub limine lucis 

315 Inueniam, caeli fulgens cum regna capessam.' 

Haec ubi dicta dedit, passus bis terna dierum 

Lumina conuerso terras transcurrere caelo, 

Tum secum iubet abruptum conscendere montem 

Petrum Zebedeique duos per deuia natos. 

320 Inde ubi peruentum secreti montis in arcem, 

Continuo Christus faciem fulgore corusco 

Mutatur, uestemque niuis candore nitescit. 

Kespiciunt comites mediumque adsistere sanctis 

Heliae Moysique uident. Tum talia Petrus: 

325 ,Respice, num nobis potius discedere longe, 

An istic tantae spectacula cernere molis 

Conueniat; trino tamen hic tentoria uobis, 

Si iubeas, frondis faciam diuersa paratu, 

Singula sub noctem quae uos aulaea receptent.' 

330 Talia dum loquitur, caelo praefulgida nubes. 

Circumiecta oeulis uestibat lumine montem, 

315] cf. Verg. Aen. VIII 507; Stat. Tlieb. II 109. 316] cf. u. 176. 

321] cf. Verg. Ge. IV 98. 322] cf. Verg. Aen. XII 84, III 538. 331] cf. 

Verg. Aen. VI 640. 

309 subeunt A, pariant F^ Poelm. uitae lucisque MP perendis M 

310 queant Hl 312 caelestisque AK^T^ caelestes Hl 313 liominem 

Fj (m. 1) 314 istinc MAK^, isti*c (i^ a m. 2) T lumine B^K^BIp^T^B^ 

sublime AL 315 imueniam 31 317 conuexo A^K^ (m. 2) PT^^Hl 

terras] umbras K^, uerbera Bh 318 tunc PB 320 peruentum est 

BLPGH 321 Christi Bh facic B (m mg.) K^ (m. 1) LV^B'-H, fa- 

cies Bh"^ corrusco G 322 uestemque C Matr., uestesque K^T^ uestis- 

que rell. niueo Mp candorem A 324 helian A Moysi] Moisi C, Mosei 

BV^, moysen A, Moyse KJv^T^ tunc B 325 uobis (m. 1) K^ 326 anne 

^Y?;i2 istincîjB^ 327 comueniat Jf ti-'mo CK^LT^V^B,in\\^ rell. 

hiic M, stic T^ 328 frondes K^K^TWh'^ diuerso 3IBh^ apparatu 31 

329 nocte ÎMpV^BhGH qui Mp receptant IJ 330 nubis AK^T^ 

331 uesti*bat (e eras.) B3I, condebat Podm. in mq.

Euaiigeliorum lib. III. 93 

Et uox e medio lucis manifesta cucurrit: 

,Uiiicus hic meus est natus, mea summa uoluntas; 

Huius iustitiam iusto conprendite corde.' 

335 Discipuli pauido presserunt corpore terram, 

Nec prius e prono uultus sustollere casu 

Audebant, sancto Christi nisi dextera tactu 

Demulcens blandis firmasset pectora uerbis: 

,Surgite et abiectum fortes calcate timorem 

340 Nec cuiquam praesens pandatur uisio uerbis, 

Ni prius huc hominis suboles speciosa reportet 

In lucem referens mortis de sede tropaea.' 

Consurgunt solumque uident et uoce requirunt, 

Cur scriptis ueterum scribarum factio certet, 

345 Heliam primum caeli de sede reuerti 

In terras Christique dehinc consurgere lucem. 

Christus ad haec: ,Veniet certo sub tempore iussus 

Helias reddens mox omnia debita saeclo. 

Sed si quis credit, iam uenerat ante renascens, 

350 Ignotum ueluti rabies quem caeca furoris 

Demersit leto; mox saeuior altera caedes 

En hominis uato trucibus laniatibus instat.' 

Haec ait et populum repetit montemque relinquit. 

Ecce sed inflexis genibus fletuque solutus 

340* Horomatis huiusce expertes facite cunctos 

333J 

cf. Verg. Aeii. VIII 581. 350] cf. Verg. Aen. II 244. 

333 sola M uoluptas Poelm. in mg. 334 conprehendite ALBBbG 

337 audibant A cbristi sancto Mp quam Boelm. in mg. 339 et 340 

om. Jf S pro quihus legitur u. 340* Horomatis huiusce expertes facite cunctos^ 

post 339 legitur uersus in MpFV^GH, post 352 in T ('Horomatisque 

huiusj, idem post 340 in.R fHoromatisque huius^, horomatis huius ex- 

pertes reddite cunctos Hl; gloriae et huiusce expertes uos red-te Poelm., 

oromatisque huiusce expertes reddite cunctos Poelm. in mg., cf. Beda, Eetr. 

in Act. ap. IX, 11 et 12 340 uobis PB\ uerbi G 341 Nisi CA hinc A 

subolis CMT^ 343 solidumque uident et Poehn. in mg. 344 quur A 

347 certo ueniet M certe F^ iussus C, iustus rell. 348 haelias C 

debeta C 350 rabies quem ueluti Mp 351 dimersit K^LG leto C 

352 inque RV^, in Mp laniantibus Hl 353 reUquit BK^K^LPTB 

354 imfiexis M fletusque Mp, flectuque B^

94 

luuenci 

355 Yir senior precibns Christum ueneratus adorat: 

,Dauidis suboles, hominum lumenque salusque, 

Te precor, horribilem nati de corpore morbum 

Proturbes, reddasque seni solacia uitae. 

Nam cursus lunae natum mihi daemonis arte 

360 Torquet et in liquidas deiectum proicit undas, 

Aut miserum medio proiectum uoluit in igni. 

Nam tua discipuli sectantes iussa frequenter 

Conisi nulla in solidum mihi dona dederunt.' 

Tum Christus magno conmotus corda dolore: 

3G5 ,0 gens nullius fidei, gens effera semper, 

En etiam patiar uobiscum me fore terris?' 

Sic ait et puerum mandat perferre parenti 

Ante suos uultus. Tum uocis pondere multo 

Incubuit mentisque simul conuulsa uenena 

370 Daemonis horrendi purgato corde fugauit. 

Discipuli rogitant, cur non successerit illis 

Eiusdem pueri totiens temptata medella. 

Eespondit Dominus: ,Labat quia pectore uestro 

Instabilis fidei nutans per lubrica gressus. 

375 Nam si certa foret credendi portio uobis, 

lustar quae minimi possit praestare sinapis, 

Istius hinc montis possetis uellere uerbo 

Inque alias sedes cunctam transuoluere molem. 

Nam genus hoc morbi precibus sine tine fidesque 

360] cf. Verg. Aen. V 859. 

355 precibus C 356 d.a*idis (h eras.) A o soboles Mp, sobolis 

K


380 Multaque robusti ieiunia pectoris arcent.' 

Inde Cafarnaum gradiens peruenit ad oras. 

Conuenere Petrum, quibus instat cura tributi, 

Soluere poscentes solitum pro nomine Christi. 

Ille sed ad Petrum conuersus talia fatur: 

385 ,Dic, inquit, reges quorum dependere natos 

Externos propriosne sibi iussere tributa?' 

Kespondit Petrus: ,Alienos soluere certum est.' 

,Cernis, ait Christus, natum non soluere regis; 

Sed ne quem laedam, praeceptum suscipe nostrum: 

390 En maris undisoni rupes quae prodit in altum 

Scandatur tibi summa, Simon, hamusque profundo 

Stamine saetarum conexus praecipitetur. 

Haeserit et curuo qui primus acumine piscis, 

Huius pandantur scissi penetralia uentris; 

395 Illic inuentum duplex dissolue tributum.' 

Discipuli post inde rogant, quis maximus alto 

In caeli regno meritis pro qualibus esset. 

Tum Christus medio puerum consistere coetu 

Praecipit et placido doctor sermone profatur: 

400 ,Quisque cupit celsam caeli conscendere sedem, 

Istius en pueri similem se moribus aptet. 

Erroris laqueos saeclis increscere certum est, 

394] cf. Verg. Cat. V 39. 

380 multum ac A rubusti P 381 Capharnaum M peruenit ad 

CMG Foehn. in mg., peruenerat rell. 382 comuenere 31 instabat B^M 

383 poscentis K^T^ solidum K^T^ 384 comuersus M 385 inquid 

C cum aliis rcpeiidere V^ uatis K^l'^ 286 propriosue MK^LMp 

ne 

FTBGHHl sibi (ne a m. 2) B 387 Petrus his Foelm. in mg. 

390 E Maris M, et maris Foelm. undissoni C^3D rupis MFBh in 

aequor IP (dupl. scr.) MKj^K^TBh post 394 Inuentumque dragmum 

illius iliis apertis Pronie et te illum prebe poscentibus nummum 31 (sed 

signo athet. addito) C^ in mg.; 

Illic inuenta didragma quae illius ilis est 

Apertis prome et te praebe illud poscentibus aurum T^ i. m. inf. 

395 inuento Foelm. in mg. 398 tunc B3I 399 praeccpit 3IK^T^BhHl 

et] eis A vv. 400 et 401 transmutati in MKJl^^pFTBBhGH En 

huius— se fingere certet 3'Iatr. \\

96 

luuenci 

Sed tamen iiifelix, per quem generabitur error. 

Qui uero e paruis istis deceperit ullum, 

405 Si sapiat, nectat saxo sua colla molari 

Praecipitemque raaris sese iaculetur in undas. 

Nec quisquam fastu paruos contempserit istos. 

Horum custodes caelesti in sede tuentur 

Altithroni uultum genitoris sidera supra. 

410 Sed si quis pastor, cui pascua credita tondent 

Centum balantes, unam cum forte seorsum 

Nescius error habet, quaesitor deserit omnes 

Unius et totis lustrat uestigia siluis, 

IRara si magno possit reperire labore; 

415 Laetitia inuentae maior tum nascitur agnae, 

Quam pro cunctarum numero, quod nulla resedit. 

Ex istis paruis genitor sic perdere quemquam 

Non patitur gaudetque suis increscere regnis.' 

,Si fratrem proprium delicto conmaculatum 

420 Cernis, secretum mox dictis corripe solus. 

Si tua uerborum patiens moderamina laudat, 

Labentis mentem frater lucrabere fratris. 

Sin tua solius contemnit uerba relinquens, 

Tunc alios pariter monitor pia iussa frequentet. 

425 Sed si discutiet doctorum frena duorum, 

Tunc ad concilium referantur crimina plenum, 

Ut populi saltem sanetur pondere uictus. 

406] cf. Verg. Ecl. YIII 59, Aen. IV 253. 413] cf. Verg, Aen. XI 763. 

404 deceperet C, deciperet B, deciperit 3IBb unum T^ 405 sapiet 

C, rapiat (^ sapiat m. 2) B suo L 406 mari Bh iaculatur B'^ 

410 Et siquis F2 411 una C 414 illa Mp repperire CB alii 

labores Bh 415 tunc Hl 416 quod nulla resedit] quibus afuit error A 

recedit nonnulU rec, recessit Boehn. in mcj. 418 non] num L^ concrescere 

B' 419 proprio B3I (m. al.) K.LMpBBBlGH, proprios K^T^ 

420 cernes CB secretom corr. in secretum C, secretim Matr. V^Hl, 

secretis BBBbG, secreto rell. 422 amorem A lucrauere M frater 

1. fratris m, A 423 si* fn eras.) C, si AL contempnet BK^K^MpB 

TBBbGHl reluctans MK.K^T 424 tum ML monitor pariter BMp 

425 dicutiet V„ descutiet CM (m. al), decutiet KJl^BTBb, discutiat B, 

deeutiat H 427 saltem C, saltim rell

Euangelioruin lib. III. 97 

Sin et multorum contempserit efferus ora, 

Sit tibi diuersae multatus nomine gentis. 

430 Namque in concilium semper praesentia nostra 

Adueniet mediumque duum me stare necesse est, 

Siue trium fuerit coetus sub nomine nostro.' 

Tum Petrus quaerit, quot fratri errata remittat, 

Vel septem lapsus hominum si forte liceret. 

435 Christus prosequitur: ,Non septem crimina tantum, 

Sed decuplata super donentur uulnera fratri.' 

,Nam caeli regnum domini praediuitis aulae 

Consimile est, nummi rationem qui sibi poni 

lusserit et seruum debentem multa talenta 

440 Praecipit abreptum cum coniuge progenieque 

Atque opibus cunctis uenali nomine sisti. 

Tum seruus dominum prostrato corpore adorat 

Et spondet, spatii sibi si foret ulla facultas, 

Omnem nummorum domino dissoluere summam. 

445 Conmouit dominum famuli miseratio flentis 

Cunctaque trans meritum concessit debita seruo. 

Ille sed egrediens conseruum limine in ipso 

Nactus constringit; tum debita fortioi- urget 

Persolui precibusque locum truculentus abegit, 

450 Carceris et mersum tenebris poenisque premebat. 

Quae postquam dorainus faraulorum noscere uerbis 

Incipit, adducto ingessit iustissima seruo 

Dicta dolens iramque mouet iussisque seueris 

429] cf. Verg. Aen. XI 246. 

428 contempserit ex corr. M *ora (h eras.) M 429 diuisae MMp 

PV.BBhGH mutatus CAMpT^ViV^, multator J^ (m. 1) 430 cousilium 

A 431 adueniat L dnm A 433 tunc RLGHl quod A'B' 

dimittat (m. 1) K^T 434 si forte C, si ferre rell., indulgere edit. 436 erimina 

B frit Mp 437 nunc BML 441 adque C et alii 442 tunc AHl 

443 si sibi C si] 07n. Bb, s. l. T fuerit (m. 1) K^ 444 summa P 

445 tum mouit M 446 concesserit A^ 448 nanctus B^MAK^MpBBb 

constrinxit M inmitior MKJv^^, fortius H Poelm. urgit C, urguet 

MK^B^ 449 precibusque C al)eget T^ 450 promebat A 451 posquam 

T^ 452 addicta K^TG 453 iamqiie K^T^ 

XXIV. luu. 7

qo luuenci 

Iii tormenta ferum detrusit cuncta reuoluens 

455 Debita, dum dignis lueret per uincula poenis. 

Sic uobis faciet genitor, qui culmina caeli 

Possidet, inmites saeuo si pectore fratrum 

Peccata orantum dure punire uoletis.' 

Talia dicta dedit; Galilaeaeque arua reliquit 

460 ludaeamque petit, qua pinguia rura silenter 

Agmine lordanes uiridis perrumpit amoeno. 

Xec minus in stratis aegros donare salute, 

Sublimisque patris concedere munera praestat. 

Ecce Pharisaei temptantes quaerere pergunt, 

4G5 Coniugis an liceat reiectum scindere uinclum, 

Quicquid erit, laesi tangit quod corda mariti. 

Haec ubi percepit, depromit talia Christus: 

,Principio Deus in terris par dispare sexu 

Constituit iussitque uno de corpore necti 

470 Amborumque animas iunctis inolescere membris. 

Quod Deus ergo iubet proprio concrescere uerbo, 

Inlicitum est hominum foedo secernere luxu. 

Moyses praecepit, quod pectora dura uideret, 

Scribere discidium, quo saxea corda reuinci 

475 Per proprios apices possent sub iudice flamma. 

Nam temere exsoluet casti qui iura cubilis 

Alteraque illius thalamis sociabitur uxor, 

Crimen adulterii populo sub teste subibit.' 

459] cf. Verg. Aen. V 852. 

455 luceret R^ uincla M 457 possedet C3I inmitis (m. 1) KiK^T 

pectora M^ 459 Galiloaque CH, Galileaque ALÎj^V^G rura LÎj) 

PGH 4G0 quam per 31 silentem 31, silenum (m. 1) K^T 461 amne 31 

lordanis liM et alii prerumpit MKJs^^T, perrupit P, prorumpit Poelm. 

amoenos Fj 462 pratis ML aegris— salutem RAPBGHHl saluti 

KJiÔn-:^) T 463 perstat ÎV^V^ 465 coniugii 3IBh relictum 31 

466 quidquid C, quicquit 31 tale si quod tangit A, (om. quodj FiF^ 

tanget C3IpP corde R 467 percipit C3I 468 dispari MT'^ 470 animos 

RMKJi^LPT'^G inoliscere C 412 secedere Hl 473 Moses C 

praecipit C uidisset ÎK^ (m. 2) Bh, uiderunt A 474 quod AK^T^ 

reuincti A 475 possint R3IK^K


Discipiili referunt: ,Urget lex ista uirornm 

480 Seruitiique premit iion aequo pondere partem, 

Ut melius fuerit thalamis caruisse perosis.' 

Respondit Dominus: ,Non omnes pondere tanto 

Subicient umeros, lectae sunt talia dona 

Virtutis. Trino truncantur corpora more, 

485 Quae nulla gaudent genitali lege tororum. 

Namque alios tales progigni in luminis oras 

Conperimus; plerosque hominum uis ferrea sexu 

Exuit; atque alios ipsos sibi demere constat 

Pro caeli regnis pronum de pectore amorem. 

490 Quisque capax fuerit, celsa uirtute capessat, 

Quod paucis iectisque Deus uult pandere munus.' 

Haec ait et pueros, quos gaudens cura parentum 

Cum precibus laetis certatim hinc inde ferebat, 

Suscipit et plebem sectantum, quod prohiberet, 

495 Increpat ac tales adfirmat regna mereri 

Aulae caelestis. Sanctas his ordine palmas 

Inponit redditque ulnis portare parentum. 

Ecce sed e populo iuuenis, cui rura domusque 

Et gaza exstabat, rerum possessio fulgens, 

500 Accedit Christumque palam submissus adorat: 

,0 bone praeceptor, dic nunc, quae facta sequamur, 

Ut mihi perpetuam liceat conprendere uitam?' 

486J 

cf. Verg. Aen. VII 660. 

479 urguet R^MK^L issa L 480 pre monet M puudere M 

483 subiciunt A, subici Jj humeros BK^K^Bh laetae Poehn. in mg. 

484 truncatur P corpore amore Hl 485 genitalia (m. 1) K^T 487 hominum] 

horum L 488 exsuit CK^ exultatque A 489 promunt C 

morem M, amorum Hl 491 electisque MP minus E 492 aut A 

gaudens quos M 493 laeti CK^Bh Poelm. ferebant CK^ Matr. PV^Bh 

494 suscepit M, suspicit A peccatum A prohiberent Hl 497 red- 

di*que (t eras. m. 2) M, reddiditque 31 humeris V^ V^Hl portare] iubet 

ipse R^ 498 iura Fj domique P 499 gazaestabat C, gazae stabat 

K^K^T^, gazistabat Matr.N, gaza distabat BMLMpV^BhGH, gaza adstabat 

B^, gazae adstabat V^Hl 500 accidit M summissus CB 

501 dic nunc] dignum M sequantur MPT^ 502 coiiprehendere MA 

K,PTB

100 

I u u e 11 c i 

His auctor uitae tum talia recldit lesus: 

,Nuiic demum quaeris, ueteri quae lege tenentur? 

505 Non hominis perimes uitam, non furta tororum 

Inuades, quaestumue alienis noxia rebus 

:\Iens aut dextra leget, non testis falsa loqueris. 

Sit genitor genetrixque tuo sublimis lionore, 

Proximus et frater pro te tibi cedat amore.' 

510 Ille dehinc: ,Istaec semper mihi perpete cura 

Obseruata reor, sed ne quid forte relictum 

Desit, praesenti liceat me uoce moneri.' 

Tum Christus fatur: ,Nunc si perfecta requiris 

Prendere praecelsis meritis fastigia uitae, 

515 Omnia, quae proprio retines solus dominatu, 

Distrahe et ad miseros confer securus egentes. 

Tum thesaurus erit caeli tibi conditus arce 

Virtutisque tenax uestigia nostra sequeris.' 

Haec adolescentis ueniunt ubi dicta per aures, 

520 Deiecit uultum tristisque in tecta refugit. 

Tuin sic discipulis uitae spes unica fatur: 

,Difficile est terris adfixos diuite gaza 

AuelU caelique leues in regna uenire. 

Nam citius tenuis per acus transire foramen 

525 Deformis poterunt inmania membra cameli, 

Quam queat ut diues caelestia regna uidere.' 

Talibus attoniti comites stupidique silebant, 

504] cf. Verg. Aeii. XII 819. 505] cf. Ou. Met. IV 174. 512] cf. 

Verg. Aen. III 461. 520] cf. Verg. Aen. III 320, VII 500. 527] cf. Val. 

Fl. VII 101, cf. Verg. Ge. II 508. 

503 tunc It et alii reddidit MP 504 daemum C 505 peremis 

Cm. 1) K/T^ 500 inuadis K^T^ questumque P 507 dextera M 

liget MV^ V^Bh falso R^ 508 genetrexque MA alii 509 frater C Matr., 

puro rell. 510 ista haec MAMpPTV.BbGHHl ista hac E, cuncta istaec 

Fi, istam haec L 511 nequi P 513 tunc B num Mp 514 fa- 

tigia C 515 retinens CMp^ 517 tunc MALBPGHHl thensaurus T^ 

518 om. B^ 519 adoliscentis CA, aduHscentis A, adulescentis K^B^ 

521 tum CAMpV^V-^GH, tunc rell. 522 adfixus TC^T de diuite (de 

s. l. m. 2) Mp, deuite Bh 525 doformes K^T^ 526 quam diues possit 

c. r. u. A diues ualeat Poelm. in mg. 527 stupuere A


Voluentes quae tanta foret sub pectore uirtus 

Humano, talem possit quae prendere uitam. 

530 Kespicit aeternae iustorum gloria uitae 

Atque ait: Haec homini forsan uideantur acerba, 

Sed Deus electis facilem praepandit in aethra 

Possibilemque uiam, uirtus quam celsa capessat.' 

Tum Petrus fidei munitus moenibus infit: 

535 ,Omnia nostrorum proiecta reliquimus olim, 

Et tua iussa sequi nobis spes unica restat. 

Quid nostris animis superest? Dic, Christe, precamur.' 

Talibus ad Petrum uerbis respondit lesus: 

,Vos quicumque meum mentis penetralil)us altis 

540 Credentes seruatis iter, cum sederit alte 

Progenies hominis, celso quem cinget honore 

Maiestas, bis sex illic pulcherrima uirtus 

Constituet uobis sublimi in uertice sedes, 

ludiciumque hominum pariter tractare licebit. 

545 Hic quicumque sui linquet generisque domusque 

Gazas adfectusque omnes pro nomine nostro, 

Centiplicata dehinc capiet uitamque perennem. 

Primorum meritum postremi transgredientur, 

Ultima praeteriti capient uix praemia primi.' 

529] cf. Verg. Aeu. V 363. 539] cf. Verg. Aen. VII 59. 

529 humanum V^ talom ut possit M Cut m. al.) A fpos&j posset 

MioT^^B^ cleprehendere A 530 respicet K^ (m. 1) T^ aeterna K^T^ 

531 forsitan ABb uidebuntur M^ arcerba G, aceriia B^B^ 532 elictis 

C, celestis M^ aetheram KJv^ (^^- ^) ^'^ 533 quem Bh capissat C\ 

capisset M^B\ capessit KJv^^^TG 534 tunc AB monitus CLVJi\ 

monitos (m. 1) K^ 535 nostra olim Poelm. in mg. relinquimus 31}} 

539 penitrahbus 31, penetrabilibus B^ 540 credentis I* 541 quam B^H 

cingit Uhri cingit in hore il/jj^ 542 magestas BAK^Mp illis K^, 

uertice 

illi* (a eras.) T 543 constituit C in] om. BV^ arce 31 xjost 543 

bis sseneque tribus uestros sub iure iacebunt A 545 his 31, liinc K^P^T^ 

sui] om. 3IK2 (m. 1) T^ linquid B, linquit K^K^FV^B^ genitoris M 

domique P 547 centuplicate K^T perendem 31 548 transgredentur A 

549 ultimi A

102 

luuenci 

550 ,Sedulus iit ruris domiiius, cui dulcia fundum 

Pinguibus in campis late uineta coronant; 

Hic ubi progressus primo cum lumine solis, 

Conduxit iuuenum fortissima robora pactus 

Unius in lucis certa mercede laborem, 

555 Et sua tum iussit cultu uineta polire. 

Ipse sed egrediens, ubi tertia uenerat hora, 

Inuenit ecce alios operique adcrescere iussit, 

Pro meritis operis promittens praemia digna; 

liii non aliter laeti praecepta sequuntur. 

5G0 Ast ubi sexta dehinc lucis transliuxerat hora, 

Haut secus hinc alios iuuenes conducere pergit. 

Horaque nona dehinc ubi solis cursibus acta est, 

Tunc alios pariter conductos iussit adire. 

Lltima labentis restabat portio lucis: 

565 Egressus cernit iuuenes causasque requirit, 

Cur pigris manibus torpereut otia lenta. 

Aiunt, conductoris quod praecepta fuissent 

NuIIa sibi. Dominus mox hos insistere ruri 

Tunc etiam iussit. Sed uespere protinus orto 

570 Praecipit, ut cuncti caperont mercedis honorem 

Aequalique omnes portarent praemia nummo. 

Tunc manus illa uirum, prima quae luce laborem 

Sustulerat factisque diem tolerauerat aequum, 

Indignans secum tali cum murmure fatur: 

554] cf. Ou. Fast. VI 661. 559] cf. Verg. Ge. IV 448. 562] cf. 

Verg. Aeii. III 512. 565] cf. Verg. Aen. VI 710. 

550 fiindunt CR^ 551 late* R 552 de culmine A 553 iuuenem 

K^ (m. 1) Mp^PT' robura M 554 certe ilf^ji mercide M laborum 

RMKJuLPTBBhHl 555 poliri RBHHl 556 uenerit Poelm. abhora 

K^T^ 557 adolescere KJjB ad opus quos ire iubebat Poehn., 

a. 0. quibus ire al. operique adolescere i. Poehn. m mcj. 558 operis CViT'^ 

Hl, operum rell. 560 hinc M locis K^T^ transfloxerat T^ 561 aut C 

564 labentes TW.^ 565 perquirit M, requirot K:.,T^ 566 Quur A 

torpere \\ otio lento 31 567 conductor reddunt ipsis quod nulla de- 

disset iussa sibi Poelm., aiunt quod conductoris praecepta fuissent n. s. 

Poehn. in mg. 568 rursus Hl 

cunctis A 571 portarent omnes M 

574 reffertur M 

570 

573 

praecepit 

equni 7^2, 

R'MK^K^,MpT'B 

ecum T, aequis Fj


575 luiustum est, istis similein nos quaerere nummum, 

Ultima quos operis sero coniunxerat hora. 

Tum dominus ruris seclato pectore fatur: 

Inlibata tibi mercedis portio saluae 

Kedditur et pacti seruantur iura fidelis. 

580 Istis de nostro liceat concedere tantum, 

Extima quos operis glomerauit portio ruri. 

Nam multos homines diguatio sancta uocauit, 

E quis perminimam dignum est secernere partem.' 

Haec ait et Solymos repetit comitesque seorsum 

585 Adloquitur solisque iteris regionibus infit: 

Jngredinmr gnari truculentaque moeuia adimus. 

Filius hic hominis prodetur ad ultima mortis, 

Scribarum procerumque ferens ludibria membris, 

Adfixusque cruci post tertia lumina surget.' 

590 Hic tum Zebedei coniux submissa rogabat, 

Ut Christo medio caeli sublimis in arce 

Felices nati dextra laeuaque sederent. 

Tum quaerit Christus, calicem si sumere possent, 

Quem sibi praeceptis instaret sumere patris. 

595 Kespondent se posse simul. Tum talia Christus: 

,Vos nostrum calicem fas est potare, sed altis 

Sedibus aequali mecum considere houore 

577] cf. YcYg. Aen. IX 740. 587] cf. Horat. Epist. I 16, 79; Calp. 

Ecl. III 91. 592] cf. Verg. Aen. VI 486. 

575 isti Hl ut uos B Cut a m. 2) MMp^Bh 576 coniuncxerat G\ 

coniunxit 3f hll tmib MLBBh 578 inliberata yl 579 pactis jRiFjF^, 

facti L seruantur] 1 redduntur T 580 nostra T^ natum A 581 ultima 

II ^MLH, extrema AF quo extrema T^, quos exti*ma /vo fos in ras. 2) ruris 

AK^3Ip^ 582 uocabit AK^K.PT^ 583 aequis AV^ dignata M 

584 solimos CM alii 585 solisque CMAK^T^F, solitisque J^^ Matr.J\L\ 

solimisque B-MpBBhGHHl iterum (m. 1) V^ 586 ignari CM^ truculenta 

B'M'T^ 587 proditur K^T^ 588 procerum (m. 1) K^T 

589 adflixusque Hl 59U hiic M, haec L, hinc Hl coniuncx T 

592 dextera M residant G 593 tunc BBH possint BV^ 594 in- 

starent A sumeret Mp^ 596 putare C, ôviMQ B^KyT^V^ 597 consedere 

BV^ honorem C

iQ^ Iiuienci 

Non lioc nostra dabit cuiquam pro munere uirtus. 

H-aec certis genitor sublimia dona reseruat.' 

600 Exiu discipulos dictis pro talibus omnes 

Conmotos tali sermonis mulcet honore: 

,Gentibus infidis celsa dicione potestas 

Inponit quoscumque super dominantur eorum 

Exercentque trucem subiectis urbibus iram. 

605 Vos inter longe tranquillior aequora uitae 

Concordi sternit mitis moderatio pace 

Maguus et obsequiis crescit super alta minister. 

Nec primus quisquam, nisi cunctis seruiat, unus 

Esse potest. Hominis natus sic uestra minister 

610 Obsequio solus proprio pia munera gestat, 

Et multos redimens pretioso sanguine seruat. 

At uos ex minimis opibus transcendere uultis 

Et sic e summis lapsi conprenditis imos.' 

,vSi uos quisque uocat cenae conuiuia ponens, 

615 Cornil)us in summis deuitet ponere membra 

Quisque sapit. Veniet forsan si nobilis alter, 

611* Pro miiltisqiie animam pretioso sanguine ponit 

605] cf. Verg. Aen. V 763. 608] cf. Horat. C. II 2, 12. 611*] cf. 

Yerg. Ge. IV 238. 

598 liaec MAK^PT^H nomine BV^ Poehn. 599 certis] paucis 

Poelm. in mg. reseruet A^Hl 600 exhinc B 601 stabili B 603 in- 

poni Mp quosque M, quemcumque Poelm. quoscumque uelit dominentur 

Poelm. in mg. earum V^ (m. 2) Hl 605 uos hic sed MpV^B 

Bh, uos inter U- in ms. longet MA tranquilliora B^MPV^, tran- 

quilla A aequoril A, aequore B'Bh Longe tranquilliora inter uos 

aequora uitae Ij 606 concordi* fs eras.) M, concordes B ceruit B, 

adsociet A, sternet K^T^ paceni C, paci B, pacis K^ 607 crescat A, 

creseet KJi-,PT 608 prior MK^K^T^ seruiet B 609 esse potest] 

non secus atque A sic] qui A sicura LG cuncta ministrat Poehn. 

610 gestans Poehn. anie 611 uersus GlP legitur in CB Matr. V-^W, et 

u. Gll om. in MAKJuL fseruat^ PTV^ Csaluat]) BhGHl fsaluat;); 611 acld. 

a m. 2 in V^B et nuiltos redimet gloriosa morte coronat Matr. 612 ad 

IPMpK^ eximiis Hl concrescere A 613 comprehenditis MBT; con- 

phaenditi simus A *imos ^s eras.) C 614 conuiuia* (e eras.) C, 

conuiiuia 3[ 615 diuitet K./T^ 616 forsitan A si** (hi eras.) K^


Turpiter eximio cogetur cedere cornu, 

Quem tumor inflati cordis per summa locarat. 

Sin contentus erit mediocria prendere cenae, 

620 Inferiorque dehinc si mox conuiua subibit, 

Ad potiora pudens transibit strata tororum.' 

Proxima tum Solymis conscendit culmina montis, 

Ordinibus lucent quae glaucicomantis oliuae. 

Hinc lectis iussit sectantum discipulorum, 

625 Obuia castelli monstrans habitacula, Christus 

Inde asinam pariter fetu comitante repertam 

Ducere; uel si quis causam disquirere uellet, 

Cur sua tam subito quoquam iumenta trahantur, 

Dicere tunc, operam dominum sibi sumere uelle. 

630 Discipuli celeri conplent praecepta paratu. 

Adducunt mollique super uelamine uestis 

Insternunt pullum placidum praebentque sedendum. 

Hinc ueteris quondam fluxit uox nuntia uatis: 

Êcce uenit placidus tibi rex, quem terga sedentem 

635 Praemitis gestant asinae pullique sequentis.' 

Tuuc populi stratas praetexunt uestibus omnes, 

Quaque iter est Christo, subnexa fronde coronant. 

Proxima tunc alii spoliant palmeta uirore 

Conclamantque omnes: ,Dauidis origine creto 

640 Osanna excelsis sit gloria laeta tropaeis!' 

Sic adeo ingreditur Solymorum moenia Christus. 

631] cf. Stat. Theb. V 315. 637] cf. Verg. Aeii. IV 506. 

617 turpitur Mp eximio] i^ s. l. If^, esumo A i. e. ex summo fort. 

rede cf. v. 618 618 locaret II 619 si BMAK^K^PTBG pendere 

CB\ phaendere A 620 imferior M comuiuia M, conuiuia (in. 1) KyK^ 

621 at C prudens AV^, audax s. l. T^, audens Sg accedet M, transiuit 

yl, transsibit IvFj 622 Solimh pleriqiie conscendet 623 qno Hl 

624 hoc L electis M, lectos A 625 obuiae A 627 dicere 3I'^Ki 

627. 628 ovi. M^K^ Twi. 1) P^T^ 628 quur A trahuntur V^ 629 du- 

cere K^T^ opera IIl uellet C reddere huic: nostro nunc iis opus 

esse magistro Poelm. 630 parati A 632 placidum pullum BPBb 

633 batis A 635 gestans A sedentis B^M 636 tunc CP, tum rell. 

pertexunt Bh 637 subnixa BMK^T^BGHHl 638 palmita MK^T^ 

640 ossanna C in excelsis BV^V^ set G tropeis pleriqiie, prophetis A 

641 adeo] tunc Poelm.

106 

1 11 u e n c i 

Ingresso occurrit primo sub limine templi 

Cruribus atque oculis certatim debile uulgus. 

Quos ubi tam subito gressu uisuque uigentes 

645 Cuncta sacerdotum cognouit factio mirans 

Et pueros templi conplentes tecta clamore: 

Osanna egregia Dauidis stirpe creato, 

Ipsum percontant cuncti, quae causa clamoris 

Inpubem tantum tollat per gaudia plebem. 

650 Cliristus ad liaec: ,Legis sanctae uos scripta tenere 

Creditur, infautum quae dicit ab ore uenire 

Lactantum et linguis iusti consurgere laudem.' 

Haec ait ingratam linquens cum ciuibus urbem 

Bethaniamque petit, rediensque in margine cernit 

655 Stratae tendentem diffusa umbracula ficum. 

Illic forte cibi pertemptans corda uoluntas 

Arboris adtrectat ramos, sed uulLi facultas 

Pomorum sterili frondis concreuerat umbrae. 

Olli Christus ait: ,Non sit tibi fructibus umquam 

660 Copia promendis.' Tum protinus aruit arbor. 

Discipuli celerem mirantur in arbore mortem. 

Sed Christus stupidis adsistens talia fatur: 

,Nunc ligni istius nostro stupuistis honore, 

642] cf. Verg. Aen. II 469. 647] cf. Verg. Aen. X 543. 

642 ingressus C, iugressoq; MK^F 644 uisu gressuque uegentes M 

646 canore HG (ex claniorej magno clamore replentes A 647 ossanna 

CT create A 648 percunctant BKiK^MpPTViV^Bb, percunctantur M 

tum percontantur Poelm. clausa A timoris MK^ (m. 1) T^, tumoris 

Cant., canoris G (ex clamoris^ Hl 649 impubem C tantam K^ (m. 1) 

PT\ tanta K^ (m. 2) V^ tollant B^ per plebem inpubem tollant ut 

gaudia tantum A 650 scae CMpTW^BBh, inquid tcel inquit rell. 

uos] duos J. tenere cx tenete IiJ 651 creditis i^Fi 652 laetantum E^ 

lactentum V^N cf. Afatth. XXI 16 (ed. Wordsicorth) 654 residens 3IG, 

ens 

redigit K^, redigensque L 655 stare extendentem Poelm. in mg. def- 

fussa M 656 pertemptas A uoluptas T^Bh 657 attractat MG, adtrectant 

Hl 658 sterili CBAMpP^B\ sterilis rell. frondes MK^ 

(m. 1) concreuerant M umbra A Poelm. 659 fructus—promendi M 

660 tunc MK^K^PTBh arbos BTV^ V, 661 caelebrem A natum Hl 

662 stupendis M ("stupidis in mg.) 663 ligni lihri, Hgnum Beuschius 

cernitis en ligni istius defeeisse uigorem A


Desisse ad uires terrenos ducere sucos. 

665 Sed ueris uerbis iterumque iterumque monebo: 

,Namque fides si certa animi consistet in arce 

Nec dubiis nutans uitiis tremebunda iacebit, 

Arboris istius uobis substantia cedet. 

Nec tantum istius, sed montis celsa reuelli 

670 Credentum uerbo poterunt undisque profundi 

Cum siluis pariter saxisque ferisque recondi. 

Et quaecumque fides robusto pectore poscet, 

Credentum semper digna uirtute tenebit.' 

Haec ubi dicta dedit, templi se moenibus infert. 

675 Confestim proceres populi miracula rerum 

Collecti inquirunt, uirtus quae tanta dedisset. 

Ollis Christus ait: ,Quaerentibus omnia uobis 

Dicere iam facile est, si nobis uestra uicissim 

Percontata prius paucis sententia soluat. 

680 Nuper lohannes, puro qui gurgite lauit 

Sordentis populi maculas, diuina potestas 

An hominis potius uobis fallacia uisa est?' 

Haec ait ancipiti uerborum pondere claudens 

Captantum procerum mentem; nam magna profetara 

685 Plebis lohannem ueneratio suscipiebat, 

Nec poterant eius fallacem dicere uitam. 

665] cf. Verg. Aen. III 430. 675] cf. Verg. Ge. IV 441. 

664 sucus R^ et uerbum nostrum magna uirtute pactum A 665 iterum 

iterumque MKLMpFV^B^BlH docebo A ^m consistit GBAKyL 

VyV^BlGHHl 667 tremibunda CM 668 cedit (i corr.in e) CK^ 

669 istius] ipsius C; uersus 668 et 660 contraxit A: Non tantum impcriis 

uestris substantia cedet arboris istius sed montis celsa reuelli 670 pro- 

fundis 3IpBb 672 poscit CMLKJf^PJ^^G^ 675 comfestim 31 676 mi- 

rantes rogitant qua uirtute efficis ista ? Poehn.in mg. 677 illis A, olli K^Lj 

678 uobis si B 679 percontata CBÂB'^H, percunctata rell. soluet A 

680 puero A quid CT, quod ABK^ (m. 1, quid m. 2) T^ 681 sordentis 

CBViV^B^Hl, sordontes rell. macula C 682 uissa fallacia est 31 

683 pundere M ludens V^ 684 mentes Hl magnam C, magnum 3IG 

propheta 1/29 685 suscepiebat C, suspiciebat iîlfP/La^^Îî^^^^ P^^st 

686 legitur in A: Humanoque ortu trepidant baptisma fateri | 

quodsi loquereutur fonte ueuire | 

pam I nescire . . 

Se 

cur 

aetherio 

non caperent traherent confessio cul

j^Qg 

luuenci 

Rursum sublimem dixissent esse profetam, 

Occidisse illum traheret confessio culpam. 

Se nescire tamen respondit factio fallax. 

690 Tum Christus: ,Non est iniustum claudere uocem, 

Cum mihi claudantur procerum responsa superba.' 

,Nam geminae prolis genitor maioris in aures 

Talia dicta dedit: Vitis mihi portio maior 

Semiputata iacet. Sed perge et robore forti 

695 Nunc scrobibus nunc falce premens uineta retunde. 

Tum iuuenis sese tam sordida dicta laboris 

Nolle pati memorat. Post omnia iussa parentis 

Exsequitur damnansque sibi responsa coercet. 

Post alium natum simili sermone iubebat 

700 Ad uineta sui dependere iussa laboris. 

Adnuit his iuuenis nec dictis facta repensat. 

Dicite, quis potius genitoris iussa sequatur?' 

Olli conlaudant responsum posterioris. 

Prosequitur Christus: ,Nunc uera aduertite dicta. 

705 lam magis hinc caeli sedem conprendere possunt 

Corporis e uitiis quaerentes sordida lucra, 

Quam uestrum quisquam. Vobis nam uenerat ante 

lustus lohannes, sed non est credere uestrum. 

Namque fidem potius meretricum pectora certam 

710 Hauserunt sordesque animi posuere pudendas. 

At uos tantorum scelerum nil paenitet umquam.' 

093] cf. Verg. Aeii. V 852. 694] cf. Verg. Ecl. II 70. 695] cf. 

Verg. Ge. I 157. 701] cf. Verg. Aeii. XII 811. 

687 rursus liP si dixissent CM^K^V^Bh, dixissent si RmpPB, si 

dixerint 1'' si suLlimem dixerat G 689 tamen] igitur Poelm. fatur M 

690 tiinc CBh 691 superbia A 694 semipotata ML se mihi p. (m. 1) 

K^K^T^ perg& MpT^ robure 31 695 retundes K:^, retundens K^T^ 

696 tum CMpBh, tunc rell. dicta C, uincla rell. 697 postumius L 

700 deprendere G iusta EA 701 adnuit MK^PT^L 703 illi collau- 

dant nati responsa prioris Puelm. 705 hic C sedem caeli B conprehendere 

AK^K^TB possunt CR, ccrtum est rell. 107 quemquam 

AK^K^P^TBh est qu**quam M 708 iohannis MK^T 709 fidem 

nam M 710 auxere i^, auserunt ViV^ ^mmis MpB\ animae F^ deposuere 

M 711 ad ALMp nihil MA


,Sic quidam diues, cui iugera multa nitentis 

Vineti saepes circum densata coercet, 

In medio turrem prelumque et dolia fecit 

715 Cultoresque dedit fructusque locauit habendos, 

Inpositam statueus mercedis soluere legem. 

Tum longinqua petit, sed fructus tempore certo 

Actores famulos mittit, quis portio salua 

Cultorum certa ruris mercede daretur. 

720 Ecce colonorum rabies hos uerbere saeuo, 

Ast alios lapidum proterrent undique telis; 

Denique letali prosternunt uulnere multos. 

Tum dominus ruris plures incedere seruos 

Praecipit et rursum mercedis pacta reposcit; 

725 Maior at in plures audax iniuria surgit. 

Ultima iam domino natum dimittere mens est, 

Quod subolem partemque sui uis digna pudoris 

Cultorum cordi uenerandam posceret esse. 

Sed contra illorum iam mens maculata cruore 

730 Progenie extincta domini sibi post dominatum 

Cedere credentum, crudeli uulnere fixum 

Obtruncant iaciuntque foras trans saepta cadauer. 

Post haec iam dominus ueniet poenasque reposcet 

Tantorum scelerum. Sed uobis tradita quondam 

717] cf. Verg. Ge. II 197, Ou. Eem. 189. 729] cf. Pseudo-Ou. 

Nux 157. 731] cf. Vorg. Aen. II 5G1. 

712 sed MB 713 saepis B^ÎK^ (m. 1) L 714 turrim BK^G post 

i 

turrem: ut add. B proelumque C, pleramque M dolea M 716 im- 

positam statueris J. 111 tmiG MK^K^PT longinquam 718 misit 

ML 719 mercide CM 720 colonum M seruos Hl 721 alio C 

proteruut M, terrentes A, prosternent Hl, prosternunt BBb (dupl. lect.) 

724 praecepit BÂK^K^LMi)P'TB^ rursus BAK^LPTV^ constituta 

pacta 3Tp 726 demittere CMpV^BhHl 727 subolem CAK^T^ 

dina A 728 corde MK^P, corda A, corda H concrederet esse uerendam 

A, posceret esse uenereudani H 780 progeniem B^B^ extincta C 

et alii 731 credere MpB^ fix*um (s eras.) M 733 post etiam Hl 

diuersa ingente iuste 

translata ferentur praepinguos domino possitque reddere fructus A 

resposcet Hl 734 a uobis M tradita regna |

jj^Q 

luuenci 

735 Fulgentis regni sedes translata feretur 

Ad placidam gentem, possit quae reddere fructus.' 

,Ut rex, qui nato thalamorum uincula nectens 

Praecipit, ut proceres conuiuia laeta frequentent, 

Accitos famulis uoti regalis honorem 

740 Concelebrare simul; cuncti sed adire recusant 

Kegales thalamos, regalis pocula mensae. 

Post alios mittit, sese largissima cuncta 

Magnificasque dapes, conuiuia laeta parasse. 

Illi negiectis opibus diuersa petebant. 

745 Hic aedes proprias, hic ruris tecta propinqui, 

Ast alius merces potius ac lucra reuisit. 

Multi praeterea missos, qui ad laeta uocarent, 

Insontes famulos rapiunt et corpora ferro 

In mortem cruciant. Tum rex ubi conperit acta, 

750 Milibus armatis ciues cum moenibus ipsis 

Subruit, effusi famulorum sanguinis ultor. 

Tunc seruis fatur: Nunc festa iugalia cenae, 

Praelargis opibus quaecumque instruxinms illi, 

Contempsere meis proceres contingere mensis. 

755 Ite igitur propere per publica saepta uiarum, 

Et quoscumque illic casus glomerauerit, omnes 

Huc laetis nati thalamis adhibete uocantes. 

Progressi famuli per compita cuncta uiarum 

Inuentos duxere simul. lam denique cunctae 

737] cf. Verg. Ecl. VIII 78. 743] cf. Verg. Aen. I 638. 

735 sedis HmK^PT^ refertur MB' 736 ad geiitem dignos B V^PoeJm. 

737 at Poelm. 738 praecipit CM^Mp, praecepit rell. ut Mp, om. 

rell. conmiuia M (saepius) K frequentes A 739 accitis BKJv^PTB 

regalisque M 740 et 741 om. V^ cunti R^3I se A 744 ille C 

necglectis Mp dapibus Poebn. patebant C, p*etebant fa eras.) K:^ 

747 comissos M ex corr., missis P' 749 trucidant A tunc BA 

750 militibus Jf 7 b\ et {ymi AV^V^Hl 752 et coniugalia Jfp caenae] 

cerneJ. 753 quae tunc J. illis MjjV^B^Bb 755 puplica C, lubrica JL 

septa C 756 glomeraberit A, glomerauit Bh Ihl hunc K^T natis C^ 

758 competa R^MK/TBBh^ lata RMK^K^PTB^GHHl 759 imuentos 31


760 Conplentur mensae mixtae sine nomine plebis. 

Hic iusti iniustique simul cubuere uocati. 

At rex ingressus conuiuia laeta reuisit. 

Hic uidet indutum pollutae uestis amictu, 

Laetitiis thalami fuerat cui dissona lingua. 

765 Isque ubi regalis sermonis pondere causas 

Keddere pro uestis maculis et labe iubetur, 

Oppresso tacuit non puri pectoris ore. 

Et tum conuersus famulis rex praecipit illum 

Conexis manibus pedibusque et corpore toto 

7 70 In tenebras raptum mox praecipitare profundas. 

Illic stridor erit uasti sine fine doloris, 

Et semper fletus. Multis nam saepe uocatis 

Paucorum felix hominum selectio fiet.' 

760] cf. Verg. Aen. IX 343. 

760 mixta Poelm. in ing. sine] s. l. W^-M 761 hiic M, huc V^ simul 

discubuere C, s. uenere MV-^, discubuere simul M, s. accuhuere K-^T^ 

763 uidit CK^K^MpPTV^V^B amictum R 764 laetitie* fs eras.) C, 

laetitiis V^, laetitiae rell; laetities—longe coni. Hartelius thalamis BbGH 

cui CBAMpV^V^B, quae rell. dissonae A, inconueniens Mp, desona L 

lingua B^V^, lingue B\ longe rell. 765 ibi B"^ regali CBK^K^LPT 

pandere B, spondere J. 766 iuuetur Ji" 767 inpuri ilf, non puro i^^F^ 

768 tum OFiFs, tiniG rell. conuersis 56 praecepit E^^ZîZ^jilfpPT 

771 ilU e A 772 nam multis M 773 seletio C, electio AT^ EVAN- 

GELIORV LIBER TERTIVS EXPLCT INCIPIT EIVSDEM LIBER 

QVARTVS FELICITER CV^ fExplicit euang. 1. t., feHciter om.), LIBER 

TERTIVS EXPLICIT • 

QVARTVS M, EXPLICIT LIB III • 

INCIPIT IN- 

CIPIT QVARTVS BL3IpPBBb, EXPLICIT EVANGELIORV LIBROS 

III • INCIPIT EIVSDEM LIBER IIII 

SIVE • IVVENCI (^VC hic 

AM A, G. VETTI • AQVILINI 

KO LIBER III EXPLICIT INCIPIT LIB IIII • K,K, 

IVVENCI nonnullis erasis) TBb, EXPLICIT LIB TERCIVS • 

VC 

• 

K, add.) PRESBITERI EVANGELIORVM (om. 

(post IVVENCI 

G, Finit 

liber tercius, Incipit quartus Hl

iio luuenci 

LIBER QUARTUS. 

Talia dicentem confestim factio frendens 

Temptare adgreditur uerbis cum fraude malignis: 

,Oertum est, ueridicum te nunc uenisse magistrum, 

Nec quemquam metuens Domini uestigia seruas. 

5 Dic ergo, an liceat nostrae dissoluere genti 

Caesaris urgentis semper sub lege tributum?' 

Ule sed inspiciens saeui penetralia cordis: 

,Cur temptatis, ait, nunc me concludere uerbis, 

Fallaces? mentis prodit fallacia fructum. 

10 Inspicite in nummum sculptique nomismatis aera, 

Caesaris expressum facile est ubi cernere uultum. 

Soluite nunc illi propria sub lege tributum, 

Atque Deo proprium legis seruemus honorem.' 

Post Sadducaei hinc inde Latratibus urgent: 

15 ,MoYsea, qui legum posuit praecepta, iubere, 

Si quis conubium properata morte relinquet, 

Pignoribus mediis nondum de germine cretis, 

Huius germano rursus sociabile uinclum 

Deberi, generis pereat ne portio Lapsi. 

20 Finibus in nostris septem germana fuerunt 

Corpora; sed maior primus mox uincula nuptae 

1] cf. Verg. Aen. IV 362. 4] cf. Verg. Aen. II 711. 13] cf. Verg. 

Aen. V 001. 16] cf. Verg. Aen. IX 401. 

1 comfestim M, continuo A fractio L 2 temtari M^ 3 uere- 

1- ^ .1. metoes 

dicum C, uendicum est A 4 metuis BKiK^MpViBGHHl, times M 

(corr. m. al), tueris L Poelm. in mg., metu*eris Bh seruans B3IK^ (m. 2) 

MpTBBhGH 6 urgenti BMK, (m. 2) TB^ ex AV.Hl 7 penitraha 31 

8 Quur A tonitatis CM meacludere Mp 9 fallacis CAKJ

Eiiangcliorum lib. IV. 11,^ 

Siimpsit, praeceleri cecidit sub acumiue uiortis 

Post alius frater thalamis sine fructibus isdem 

Concidit et cuncti iacuere ex ordine fratres 

25 Unius et cunctos fletus gemuere maritae; 

Post ipsam rapuit gelidae inclementia mortis. 

Si uenient igitur cuncti sub limina uitae, 

Cuius conubiis mulier reddenda resurget?' 

Ollis Christus ait: ,Errori obnoxia prauo 

30 Legibus et iussis Domini mens dura resistit. 

Namque secunda dehinc laetae reparatio uitae 

Non thalamos nouit, non terrae gaudia uana, 

Sed similes leuibus genitoris iuxta ministris 

Constituet regni uirtus subHmis in aula. 

35 Nec Deus illorum dominum se ponere mauult, 

Qui tetram proni meruerunt sumere mortem, 

Sed potius uitae possunt qui prendere lucem.' 

Ecce alii rogitant, quae sint firmissima legis. 

Tlle indefessus nulli responsa negabat: 

40 ,Su])Iimem caeli Dominum deuotio cordis 

Diligat; est istaec uirtus firmissima legis. 

Consimile est isti: Magno teneantur amore 

Ad ius fraternum iustae penetralia mentis; 

30* Lcgibiis et uirtntc dci mcns dccolor cxit 

20] cf. Verg. Go. III 08. 42] cf. Vcr^. Aeii. I 075. 

22 sumsit CRM 23 thalami HA hisdem C, hiisdcm M, idem A 

ibsain 

25 utque maritae uni fietus omnes genuissent Voelm. in mg. 20 istam M 

tters. 27 ante u. 25 exhihet A 27 lumina AKJv^^jMiiPTV^ 28 coniug-iis 

3ILT^B, coniugio V^ resurgit T^ 29 illis lUih erroris BM, errore M^) 

innoxia B paruo M, praui B\ prabi A, in quo ])ro u. 30 serpiiiur 

pectora conecrtant crebris seiungeret acdis 30 rcpuguat BLV^ post 

liunc uersum m. 2 imeruit u. 30* in M Cdeculorj B (p. u. 34), m. 1 in 

Mp, Poelm. in mg.; om,. u. 30 hahet luT^ (ex corr.) 32 non] nec B 

uana] in ra.s. B 33 sed similes claris aeterna in luce ministris A iuxta 

CC^KiK^Pf i^^ta rell. 34 sublibis (J, sublimes M 35 dominus A 

poscit PoeZm. m mg. 30 terram V^V^Sg 37 lucc ^ 41 et est uirtus 

est.a lioc 

C, i

JI4: 

luueiici 

His eteiiim geminis depeiideiit omnia iussis. 

45 Sed uol)is cuius suboles uentura uidetur 

Cliristus, quem cuncti spondent in saecla profetae?' 

Kespondent, illum Dauidis germine nasci. 

Prosequitur Cliristus: ,Cur illum dicere Dauid 

Diuino tiatu scriptum est Dominumque Deumque, 

no Quod proprium patrem non aequum est dicere nato?' 

Talia saluator; cuncti obstipuere silentes. 

Ille sed accita credentum plebe profatur: 

,Adspicite scribas sublimi sede super1)0s. 

Hi quaecumque docent, iustum est conprendere cordis 

55 Obsequio, maculas ipsorum temnite uitae. 

Abrupta inponunt umeris nam pondera uestris, 

I])si ({uae digito saltem contingere nolunt. 

Adcul)ito primo cenae fastuque superl)o 

Atque salutantum uano tolluntur honore, 

('»0 l^]t nomen sublime uolunt gestare magistri. 

Sed uos noluerim praecelsi nominis arcem 

Adfectare, tamen uobis est una magistri 

Inposita aeternum caeli de lege potestas, 

Vos eadem fratrum parili coniunxit amore. 

05 Iinus item pater est, caeli qui in culmine regnat. 

[ii uol)is si quis sul)limia colla leuabit, 

Decidet et barathri mergetur ad ultima caeno; 

Ast humilis claram conscendet liber in aethram. 

51] cf. Vorg. Aou. XI 120. C.O] cf. Ou. Trist. IV 10, 121. 

45 sobolos nMp, sobolis MVBh, subolis K,_T^ 46 eunctis III 

47 om. Mp 40 scribtiim C 50 pro]U'io K^TÎIl nomince cu e di- 

leri(iue 58 accubitu M (ex corr.) MpT^BBh, accubita P 

;»".• adqiio C 02 uobis (ioitriua ost una magistri C, magis est uobis 

est. j^ 

uiia in. fost .s\ /. a m. al.) M, magis |"est uobis | 

una m. B, uobis est hic 

iiana, m. A, uobis ost dootrina niai,nstri Medr. cf. Matth. XXIII 8 est 

bic lll 03 iu aotornuin jMp le

Euaiigeliorum lib. IV. 115 

Deflendi semper scribae et lacrimabilis aeui 

70 Caeca Pharisaeae cunctis fallacia plel)is. 

Nam uobis itiner clausum quia iure negatur, 

Non sinitis quemquam penetrare per ardua lucis 

Et cunctos trahitis saeuae ad consortia flammae. 

Vos similes dicam tectis splendore sepulchris, 

75 Quis facies nitida est, internaque turpia bustis. 

Sic uox uelatur iustae sub imagine uitae 

Atque aditis mentis celantur sordida corda.' 

,0 Solymi, Solymi, ferro qui saepe profetas 

Ad uestram missos uitam sine fine necastis, 

80 Quam uolui uestram gentem populumque tueri, 

Ales uti dulces solita est sub corpore pullos 

Obice pinnarum circumconplexa fouere! 

Sed uobis semper caelestia munera sordent. 

Deseritur iam nunc domus haec uastanda ruiuis, 

85 Nec nostrum uobis fas ultra est cernere uultum.' 

Egreditur templo, cuius praecelsa notantes 

Moenia discipulos tali sermone docebat: 

,Haec operum uobis miracula digna uidentur 

Obtutu stupido; ueris sed discite dictis, 

90 Quod mox cuncta solo passim disiecta iacebunt.' 

Haec ad Oliueti dicens peruenerat arcem. 

Discipuli solum postquam uidere, rogal)ant, 

Ut sibi uenturi tempus distingueret aeui, 

83] cf. Verg. Ecl. II 44. 89] cf. Verg. Aen. I 495. 

Contra 

71 ,s. intrandi regnum quibus est auersa uoluntas | 

a. 1. 1 Nam uobis itiner clausum quia iure negatur ] 

Nec 

sinitis q. p. p. 

histis miseros 

seue ad consortia fiama A calHs clausus Fodm. in mg. 73 cunctos 

et R saouae** ("que eras.) B 75 interq; B^M, intra III sordida LP 

MpBBhGHIIl busti BM 7G celatur BMK^ (m.. 2) P'-T\ cel&tur Mp 

77 adque C aditis plerique caelantur GBM alii 78 sohmi CBM alii 

79 neca*tis ("s era.

|j0 

luiienci 

Proinissa ipsiiis quem poscant prendere finem, 

95 Eius et aduentus terrae consumeret orbem. 

Quaerentum uerbis respondit talia Christus: 

,Obseruate dolum, falso ne nomine capta 

Credulitas laqueis errantum praecipitetur. 

Discurrent cunctis bellorum incendia terris; 

100 Sed uos praeualido consistite robore cordis, 

Ne mens accepto iaceat turbata tumultu, 

Non etenim prima inponent mox proelia finem, 

Gentil)us et gentes et regil)us obuia reges 

Signa ferent, nec morbi tunc corrumpere tractum 

105 Aeris aut pestes prosternere corpora parcent. 

Fixa etiam solido per inania pondere tellus 

Per diuersa loci motu quassante tremiscet. 

Haec in primitiis temptamina parua manebunt. 

Prodentur multi uestrum letoque dabuntur, 

110 Proque meo uobis incumbere nomine gentes 

Tormeutis poenisque feris odiisque necesse est. 

Liuor erit terris, erroribus omnia plena 

Et falsi surgent populorum labe profetae. 

Haec inter si quis protectum a uulnere pectus 

1 1 5 Ad finem seruare queat, sublimia lucis 

Aeternis uitae sertis redimitus adibit. 

llegnorum caeli celcbratio peruolitabit 

00] ef. Vorc?. Aon. I r,{W>. 101] ci. Vorg. Aon. VI 858. 102] cf. 

V."i--. Aoii. TT 019. 104] cf. Vorg. Aon. HI 138. 100] cf. Vorg. Aon. IX 752. 

94 quo MUu (m. 1) T^V^V^H jioscant] ])qua Hl conprondorc C 

oi-l)0)n] f.indoin ilf 98 orrorum Fj 99 discurrunt K^T^ 100 rubore 

M\ roLuro V^ lol ad cooptiis tumultus PTW^Bh, de ceptis EMpHHl 

nec 

latoat Hl 104 noc non (nou ,s. l) IV-, non fnec m. al.) M rumpere II 

tractu maoris] tractaLoris A 105 pesti B, reliqui fere omnes pestis 

iM.ssiiiit A 100 iissa Fochn. 107 diuorsi K^T^ tremescet BMAK^ 

K.yVTBhGH los iuprimis M, primitias Boelm. 109 tradentur Boelm. 

iii mcj. 110 pro inooquc M nomino uobis incumbore ilf 111 odiis- 

'|uo jVris M, odiisquo fVrisquo B 112 erit] onim LViV^G llÂiww A 

110 ut dcscrtis A al.il.it CMpV^, abit fdi a m.2) B 117 caeleLra- 

tio C jMM-uolutal.it V^

Euangeliorum lib. IV. 117 

Iii cimctas terrae metas; gens omnis liabebit 

Testem lucitiuo sancti sermone salutis. 

120 Et tunc finis erit curreutia saecula soluens. 

Adueniet iam tum tristis defletio terris, 

Quae Danilielis liabet iussam uerissima uocem; 

Haec dignus tantum poterit cognoscere lector. 

ludaei longe fugient montesque capessent, 

125 Nec quisquam domibus repetat sustollere secum, 

Quae fuga consociet uestemue aut mobile quicquam. 

Detlendae iam sunt uteri cum pondere matres 

Et miseros fetus dulci quae lacte rigabunt. 

Poscite iam precibus, tristis ne frigore brumae 

130 Adueniat fuga uestra tamen, neu sabbata festa 

Anceps praecipiti turbet trepidatio cursu; 

Nam cunctis uenient saeuissima pondera terris. 

Tale malum non saecla prius nec postera norunt. 

Et ni sublimis genitor decerpere tempus 

135 Et numerum miserans uellet breuiare dierum, 

NuIIa deliinc trepidae superarent corpora uitae. 

Sed propter lectos ueniet miseratio iustos. 

Nomine fallentes Christi falsique profetae 

Exsurgent terris et monstra potentia tingent, 

129] cf. Verg. Aen. III 2G1; Ou. Trist. IV 7, 1. 

119 sancti CB^M, sanctae rell. 120 uoluens V^Hl secla reuoluens G 

121 adueniat IPVoGII tunc MÂ def*ectio 71/; diftiectio B, defeccio A, 

detle*tio KyV^, defiectio PB'-G, defiexio IIl 122 qua III Danielis 

hcihQiit BBfyVi hiH^yd. Hl Foehn. in )Hfj. \\Qi^(i K^K^BT quani propria 

Daniha^l testatur uoce prophetie A; omissus erat uersus in MV^B, 

sed suppletus est a m. 2 123 agnoscere K^ rr. 122 et 123 transposHi 

in B 123 iudee III 124 fugieut— capessent G fcapissent;) Mp, fugiant 

capessant rell. 125 ne B^M quicquam Fj repetet Foelm. adtollere 

(m. 1) lu^^T 12(3 que III consociat BM uestemuae CA 

127 uteris C, uentres ViIIl 128 foetus B cum aliis dulque C qui 

os 

B\ q* (os m. al.) M 129 tristis CA3IpT^GIIIIl, tristi rell. broinae 31 

130 ne C tamen nc] aut no tunc Foelm. in mcj. adueniatur saeuis- 

sima uestra aut tunc cum sabbata tiunt .1 133 nec] non ITl 134 de- 

cernere M^F 135 om. Mp breljiare A 137 om,. Mp iustis K^FT'^ 

138 fallentis KF^T^ 139 oxnrgeut C 

—

ll^ 

Iuuenci 

140 Quae forsaii lectos capient miracula iustos. 

Eu praedicta patent instantia saecula uobis. 

Desertis si quis Christum peragrare loquetur 

Occultisue procul penetralibus esse repostum, 

Longe credulitas absit uanissima uobis. 

145 Sicut enim fulgur caelum transcurrit apertum 

Et cerni facile est cuuctis orientis ab oris 

Usque sub occiduum caeli uergentis in orbem, 

Sic rapido aduentu clarebunt lumina Christi. 

Abscondet furuis rutilos umbris radios sol, 

150 Amittet cursum lunaris gratia lucis 

Ignicomaeque rueiit stellae caelumque relinquent. 

Omnis item uirtus caeli conmota superni 

Signa dabit, proles hominis quis uertice caeli 

Clareat; omnigenasque tribus defletio iugis 

155 Urgeljit, ueniet cum nuljibus ignicoloris 

Maiestate potens hominis per sidera natus. 

Tum tulja terrifico stridens clangore uocatos 

lustos quadrifido mundi glomerabit ab axe. 

Praeteriet neque enim praesens generatio saecli, 

IGO Donec cuncta sequens claudat sibi debita finis. 

Haec tellus caelumque super soluentur in ignes, 

Sed mea non umquam soluentur ab ordine dicta. 

Quis fuat ille dies nescire est omnibus aequum, 

153] cf. Verg. Aeii. I 225. 157] cf. Verg. Aen. II 313. 

142 deserentis 31^ 143 occultisque BMpGII, occultis uel K^T^ 

peuitralibus 3/ esset /fsT' repositum M Uh hilgOY HMAMpV^V^ 

percurrit B 117 occidunt A, occasum K^ 148 muuera M Clumina 

in mg.) 140 aljscoudit KP^T^ sol rutilus furuis radios abscondet in 

umljris Vodm. iu mg. 150 ammittet BB 151 stillae G hnquent M 

152 item] iterum K.T' 154 deflectio M'AK,K,BTV,V^, defectio BB 

GII, deflexio Ul lucis BMK.BTUPGUHl, uulgi F^ 155 tum MA 

KJ{,BTIIl 15G uuigestate K^Mp 157 tunc BhG 159 praeteriet 

ueque Arev. Cantahr. (?) sccuttis, nec praeteriit (h a m. 2) K^T, nec prae- 

teribit rcll. m{m\ om. IIl saecU g. p. III 161 super] si B' persolu.Mitur 

M 102 uumquam B 163 fuat AK^ (m. 1) K^T\ fuit CB 

MpBBBb, flat [m. -S) K,K,TG, fuerit MUl, erit rell., sciet coni. L. Mueller

Euangclioruiiilib.lv. 119 

Ni soli reruni Domiiio, qui sidera torquet. 

KJT) Ut quondarn terras undae inuoluere furentes 

Et diuersa sibi tractantes niunia cunctos 

Diluuii rapuit subito uiolentia tractu, 

Sic subitus Hammas uoluens descendet ab aethra 

Aduentus noster; nec cunctos ille sub una 

170 Condicione premet. Nam tunc ubi iugera laeta 

Infindent duo depresso sub uomere sulcis, 

Unus correpto tolletur corpore arator, 

Jgnarusque alius uasto linquetur in agro. 

Uno quin etiam recubantes stramine lecti 

175 Dispar iudicium diuersa sorte subibunt. 

Unus enim socium quaeret per strata relictus. 

Idcirco famuli uigilent, quia nescius illis 

Aduentus Domini subita discendet in liora. 

Si sciret certum furis insistere tempus 

180 Quisque domus custos, uigilaret et oljuia ferret 

Arma procul, ruptas ne quis penetraret in aedes. 

Sed uos intentis aniniis adsistite semper, 

Namque repentinus uobis subitusque recurret 

Filius Imc hominis iustis sua praemia seruans. 

185 Ille lidelis erit seruus, cui credere cuncta 

Aedes et famulos uoluit per longa profectus 

Vir pater ipse domus: sapiens nimiumque Ijcatus, 

Quem ueniens Dominus seruantem iussa uide))it. 

16-11 cf. Vorg. Aeii. IX 93. 170] cf. Verg. Aeii. Vll 737. 171 

Verg. Ecl. IV 33. 

J cf. 

IGl fccit Fj 165 terris 7>'i 166 luunera I{]][A 168 subitos M\ su- 

bitas liBGUHl discendet Bh, descenderet A, discendit ir.PI' 17(» i^reinet 

C alta Mli, lata mKJuMpVTV,BBhGII 171 inilindeul M 

geniini 11 depressos lP3I^(r sub niouere BPA^ sulcos BMuBG, 

sulces 31 172 corrupto lll 176 querit T 178 discendet 31, di- 

scendit (ni. 1) A, descendit KJv^TViy descendet rell. subita— ora C, 

subitas— lioras reU. 170 certum sciret III fures l{3I3lp^V2, fureiii A 

rebus li3IA3IpBh ISl ct 18;2 frnmpositi in C; 1S;2 oiii. 31p 183 re- 

curset ilZ/j 185 reddere iiZ cimctA^ EMAluMpViV^^rII 186 fainulus 

3f 187 doniusj adeo .1 188 praecepta implere uidebit KJ\,VT^

120 

luuciici 

IJliiiii iiiaiori lamiilmn rediiiiibit lionore. 

11)0 Ast ille infelix, qni sordida Inxuriatus 

Tardantem contempnet lierum, famulosque fatigans 

Verberiljus segnique indulgens ebrietati 

Luxuriosorum conuiuia concelebrarit; 

Adueniet dominus seruumque incauta furentem 

11)5 Praecipitem dignis poenarum cladibus abdet. 

llium perpetuus fletus stridorque manebit.' 

,Oonferri possunt caelestia regna puellis 

l)is quinis, pars est quarum sapientior una, 

Altera praestupido pars est stolidissima corde. 

lioo Occurrere illae notis sponsalibus omnes 

Ornatu adcinctae taedarum flammicomantum. 

Sed sapieus pars illa, sibi quo lumina flamnuxe 

Susciperet, portare simul curabat oliuum. 

Stultarum uero non est prudentia talis. 

205 CunKiuii moraretur spousus, tum membra sopore 

Soluuntur cunctae per compita lata uiarum. 

lam noctis medio clamor crebrescere magnus 

Exoritur, laetoque dehinc occurrere uoto 

Admonuit taedisque uias ornare coruscis. 

210 Surgere uirginijjus properatum, et lumina taedis 

'2U2j cf. Ou. Ep. XII 101. 205] cf. Culex 207. 

m rediniebit CAKJuFT\ cumulaLit Foelm. in mg. 190 iuifelix 31 

s(u-(lide liMK., luxoriatus MKyK^LVT 101 contemuat BM, couteiunit 

Bb(r iatiga... C, fatiga A, fatiget liM, fatigat MpBhlll 192 signi- 

(lue C, scguise L, siguisciue K.TUII, segui(jue se M\ nigri segnique 31^) 

lic])i-eitali L l',)o luxurie scuii)(u- cx luxoriosorum m. 2 in C conccIel)raret 

C, c(.uc.jlcb'//,; CrV cras. uid.) 31, concelebraljit ALI, concelebrabat MKJU 

3Ii>PTJiha, concelebrari F. 191 incaute R^3IKo (m. 2) V^ 195 ad- 

dicet 3f, retrudct abdet 3Ip, aptet K^ 197 comferri M 190 per- 

stiipido AK/T^ pars est] om. 31, pras est L 200 occurrent 31 

2o;; vm. 71/ ' suseiperent C simul et portare Hl curabatur A 

2(m; s(duuut 3f, solbuutur 31, scdueutur V^ cumto 31. compote V,, 

c(.iiipeta m3IKyK3IpV,VamiI laeta Ii\ latae V, 

KJuT niedium KJ


Iiistruere et flainmas piiigui conponere oliuo. 

Tum stolidae rogitant olei sibi cedere partem, 

Prudentes secum quod tuuc gestare uidebant. 

Sed quoniam sapiens pauitat chorus, omnibus aeque 

215 Ne desint clarae nutrimina pinguia flammae, 

Ex paruo aequalis si detur portio cunctis, 

Tum pergunt stultae, ut liquidum mercentur oliuum. 

Dum pergunt, laetae transcurrunt omnia pompae 

Et sponso tantum comitatur factio prudens. 

220 Adueniunt brutae sero post tempore segnes 

Et sponsi pulsare fores et limina clausa 

Nequiquam ingeminant precibusque ingrata frequentant, 

Ut liceat miseris penetrare in limina laeta. 

Illas non comitum sponsi cognoscere quisquam 

225 Non ipse sponsus uoluit. Vigilate timentes, 

Aduentus uoljis quia non est certior liora.' 

,Sicut enim, longas cui contigit ire profecto 

In terras, credens seruis tractanda talenta 

Uni quinque dedit, duo cepit et alter habenda, 

230 Tertius unius curam tractare talenti 

Suscepit, uires quoniam diuersa merentur. 

Sed maior quis est concredita portio nummi, 

Certatim duplis auxerunt incrementis. 

llle sed, unius cui credita cura talenti, 

215] cf. Ou. Met. XV 352. 

211 coupouere pingui M 212 tuuc I{ stolida A suniere liML, 

dedere G 213 tuui CAKJuMpPnhll iestare V. 211 pauitad li^ 

echorus A 215 paruae im^V. 210 aequales KJC,T^ 217 tuuc liM 

stolide M^L et GV^, om. K^KVL mercantur BMKJ^^^FTBBb liqui- 

duui ut Vi (m. 1) Buelm. in mg. 219 sponsum Hl portio III 22U fatuae 

Boelm. in mg. 221 sponso B^ 222 nequi*quam CB, necquidquam A 

ingrate M 223 penitrare M lumina 31^ 22-1 quemquam 71/ (in mg. 

nt. (d.) 225 ipsus Foclm., non sponsus uoluit quare in mg. 220 quia 

CM (m. al.), quot L, quod rell. 227 contegit M 229 coepit B cum 

aliis et] om.. V^ 230 tertius et C 231 suscipit CB- 233 duplex 

B^3I, duplicis .1 hauseruut 31 iucrementis CK. (m. 1) TV^V.Bb' 

IIIIl, nuinera donis L 3Iatr. Boelm., in • 

v 

• 

/ // cremeutis (in cras.) 31, 

inqiie crementis rrll. aera lucellis Poelm. hi. mg. 231 cura est V-^

122 

luuenci 

235 Tolliiri iiitbdieiis sernat siiie fructibiis aera. 

lanique aderat praesens dorninus: tuni primus et alter 

Se geniinasse illi pariter coneredita nionstrant. 

lllos laudat herus potioraque credere tantae 

Proniittit lidei. Sed tertius ille refodit 

2 10 Et doniino reddit tali cum uoce talentum: 

Quod scirem domino memet seruire seuero, 

Qui meteres segetes alieno seniine cretas, 

Extimui, argeutumque tuum concredere terrae 

Malui, quod saluum semper tibi reddere possem. 

215 Tum dominus famulo respondens talibus inlit: 

Si neseire meos auderes dicere mores, 

Nequitiae tantae ueniani concedere possem. 

Hoc etiam gnarum potius praestare decebat, 

Ut fructum nobis tractata pecunia ferret. 

250 Quapropter segni tollatur portio nostri 

Prudentique dehinc detur possessio maior, 

Quem duplis cumulasse lucris mea quinque talenta 

Tnueni. Namque est certum, potiora inereri, 

Quis res uberior cumulatae sortis abundat. 

255 At cui parua subest segni substantia corde, 

Id niinimum penitus iuste tolletur ab illo, 

IJt iiequam seruus tenebras dimersus ad imas 

Perpetuos fletus poenae stridore frequentet.' 

245] cl". Verg. Aeu. X 86(1 

235 tcUure U tellurem fodiens terrae 31^ condit M3IpG, seruans 

K Matr. 230 cuni AK^K

Euaiigeliorumlib.lv. 123 

,En hominis natus ueniet patrisque ministris 

260 Stipatus celsa iudex in sede sedebit. 

Tum gentes cunctae diuersis partibus orbis 

Conuenient iustosque omnes de labe malorum 

Secernet dextraque libens iu parte locabit, 

At prauos laeua despectos parte relinquet; 

265 Ut pastor pecoris discernit pascua mixti, 

Lanigeris dextri permittens mollia prati 

At laeuos hii'tis dumos tondere capellis. 

Sed rex ad dextros conuersus talia dicet: 

Huc ueniant sancti, iamdudum debita sumant 

270 Dona patris, mundi quae sunt aequaeua nitentis 

Et iustis primo promissa parantur ab ortu. 

Namque fame fessum quondam me grata refecit 

Haec plebes potuque sitim mihi saepe remouit, 

Hospitiumque domus patuit mihi saepe uocato 

275 Et nudus uestis blandissima tegmiua sumpsi 

Carceris et poenis horum solacia cepi. 

Tum Domino tali respondent uoce beati: 

Non meminit nostrum quisquam te uisere nudum 

Nec famis oppressum dura dicione notauit, 

280 Carceris aut poenis meminit uidisse reuinctum. 

Respondens illis dicet tum talia iudex: 

260] cf. Verg. Aeii. VII 192. 261] cf. Verg. Aeii. Xll 708. 262] 

cf. Verg. Aeii. II 97. 263] cf. Verg. Aeu. IV 374. 266] cf. Yerg. Ecf. 

X 42. 267] cf. Verg. Ge. III 287. 274] cf. Verg. Aeu. I 298. 

259 et A patriisque K^TW-i, patriique K^ 261 tuuc 31 cum allis 

262 deliiuc AKoT^ Poelm. in mg. 263 seceruat Il\ secerueus MK^ 

(m. 2) L, secerucut T^ 264 dispectos MK^LMpFTBh 265 disceruet 

AB^KJC/T^ 266 lauigeri K.T^ dextrae—partis BMKyKLT' 

267 ac G hyrcis B tuudere C capillis B 268 couuersos 31 

269 ueuieut B^ 270 aequa 31, aequiua L, aequata K^ uiteutes 3IK^Bh^ 

post u. 270 Qui coluere juetaut diguos pro tempore fructus A 271 pa- 

reutur AK^ (m. 1) 272 uam fesuui fame 31 refticit 31 273 plebis 

B^3I 274 liospitioque V^ 276 coepi B cum aliis 217 tuuc Hl 

dimi .4 279 obpressum 3L4.Ki3Ip uotabit Hl 280 ar*is K^ 

^lia G

124 

Iiiiieiici 

Fnitribiis ista iiieis Immilos iiiisoraiido labores 

(Jui feejt, certuni est dulcein iiiihi poiiere fructuiii. 

At uos, iniusti, iustis succedite tlammis 

•J85 Et poenis semper meiitem torrete malignam, 

Quas pater liorrendis barathri per stagna profundis 

Daemonis horrendi sociis ipsique parauit. 

Namque sitim passo quondam mihi pocula nulla 

Nec faniis in poena parui miseramina panis, 

2i»0 Aut peregrina mihi tecti uestisue parumper 

Tegmina de magnis gracili pro parte dabantur, 

Carceris aut saepto claustris morbisue iacenti 

IJmquam uisendi sohicia uestra fueruut. 

His damnata dehinc respondet factio uerhis: 

2115 Haut umquam nostrum meminit te uisere quisquam 

Aut sitis aut saeuae famis aegrum agitare laborem, 

Hospita uel fessis errare per oppida rebus, 

Carceris aut mersum poenis morboue grauatum, 

Ut tibi sollicito fieret miseratio iusta. 

oOo His rerum dicet Dominus: Cum uestra superbo 

Angustis re])us feritas sub corde tumebat 

Calcauitque humiles minimos, me spreuit in illis. 

Haec ubi dicta dabit, meritis sua praemia reddet. 

Aeternum miseri poena fodientur iniqui, 

oOf) Aeternumque salus iustis concessa manebit.' 

282] cf. Verg. Aen. VI 50. 207] cf. Verg. Aeii. XI 335. 303] cf. 

Vcrg. Aeii. H 537, Laiides Domini u. 5. 

282 honiiilis K., 283 succidite Cli 285 torrite M 286 liorreudi 

AKiAVf biinitris li^ profuudi li-TBHl quas p. h. sociis ipsique 

parauit Mp 288 procula CÂ 280 parui mihi fragmina Foelm. 

200 haud 3IpB peregrino liMT^Bb tectis III liiisue A 291 multis 

ILl dahuntur li^T^ 202 haud Vodm. in mg. morbisque MK^ 

(m. 2) K, (m. •^), niorboque T^Îll, niorbiue Bh 293 numquam liL 

20 

1 

dananda A respondit KJv.,Mp^T^Bl) 205 aut CA, haud BTBh, 

liaut MKJCMp^ unujuaui CMpBBH, quidem M, equidcm rell. 

2'.m; i'gruinue laborc A 208 morbotiuo BMAKJWTVJih grabatum A 

300 dicit CMAKJuTVo reruni K^T^ 303 dedit Foelm., reddit B 

:)it-l ]dectentur A .';o5 iustos 31

Euan

I2G 

luuenci 

Cogamur, totiens quod gens ludaea minatur.' 

lamque aderat Christus, fuerat sed forte sepulto 

Quarta dies, mersasque atris de morte tenebris 

n.lf) Germanas luctus lacrimosaque tecta tenebant. 

Coiiuenere illuc solacia debita dantes 

Tudaeae gentis proceres carique propinqui. 

Sed Martha, audito Christum uenisse, cucurrit 

01)uia deseruitque domum maestamque sororem, 

340 Et procul: ,0 utinam praesens uirtus tua nobis 

Adforet et morti fratrem rapuisset acerbae. 

Nam quicquid poscis, certum est tibi posse uenire.' 

Quam Dominus tali solatur uoce gementem: 

,lio]>ustam mentem, mulier, uirtute resume. 

34 5 La/arus haec uitae recidiua in lumina surget.' 

Kt mulier: ,Certe surgent in munera uitae 

iMortah^s cuncti, ueniet cum terminus orbi.' 

Christus item sancto depromit pectore uocem: 

,En ego sum clarae uobis reparatio uitae. 

3r)0 Tu nie qui credit, mortem deponere sumptam 

Vii uitam poterit iugi conponere saeclo. 

At quicumque tidem uiuo sub pectore sumet, 

Horrida non umquam continget limina mortis; 

Istaec si credis puro de pectore, Martha?' 

33:2* iraec ait et Chiisto cnncti pracciinte sequiintiir 

VI 1208. 

330] cf. Vcrg. Aen. II 757. 353] cf. Stat. Silu. IV G, 104; Lucrot. 

n 

3,M2 tolifs K toties quotiens gens M u. 332 excipit 332^ in HM^ 

KJuLTV.VJiBhlini 332' pereunte 31 333 sepulcro III 334 mer- 

se.iiio'// M, inersusriuo V^ 335 germanos Bh luctui A tenebras III 

:;3S aiidieiis M :M0 om. CMMp utinam ait M liic Cliriste fuisses 

Pochu. in lufj. Ul ac morti RAK^MpVT' aceruae CK^ clamitat 

liaiul morti fratrr cessisset Toclm. in mg. 342 quidquid C posces C 

iKMiii-o ])osse ftibi om.) M :344 mulicr mentem BAKiK^TB rusunie B 

315 rocidiua CAIuTn^, rediuiua reU. 347 torminos C, terminis B^ 

:i50 civdot Fj M51 assiduo iuo-i ]\fp componorc C3I, conprendere 

i(d couproliondere rcU. 352 aut B, ot A 353 contingit 31 354 ista 

haoc BMABIpBIIl de] doi ALTW,B\ sub K, (m.. 2), dic Hl


355 Illa dehinc: ,Haec ima fides mea corda tenebit, 

Suljlimis ueneranda Dei quod uenerit in te 

Caelestis suboles celso sub nomine Christi.' 

Haec ait et Mariam cursu motura sororcMii 

Interiora petit; sanctum uenisse magistrum 

3G0 Et pariter luctu oppressam. uocitare sororem 

Admonuit tacito designans omnia nutu. 

Prosilit illa foras audito nomine Christi; 

Prosequiturque simul Solymorum turba gementem 

Credentum, tumulo fletus inferre sorores. 

3(55 Tlla salutiferum postquam conspexit lesum, 

Procidit ante pedes rumpitque hanc pectore uocem: 

,Si mihi germanum potuisses uisere uiuum, 

Lazarus haut poterat durae succum])ere morti.' 

rieti])us liis Christus socians de corde dolorem 

370 Inquirit tumuli sedem, quo condita nuper 

Membra forent animae uolucris spoliata calore. 

Haut mora demonstrant flenti maestoque sepulchrum 

Rupe sub excisa; lapidis quod pondere clausum 

Ut uidit Sanctus, multo mox uecte moueri 

375 Praecipit; at Marthae talis uox uer])erat auras: 

,Quattuor en luces totidemque ex ordine noctes 

360] cf. Vcrg. Aon. III 24G. 368] cf. Vorg. Aon. II 62. 370] cf. 

Verg. Aon. VI 152. 371] cf. Ouid. Mot. XV 457. 373] cf. Verg-. Aon. 

VI 42. 375] cf. Plaut. Amph. I 1, 177. 

355 cordo AK^T^ tonoljat Poelm. in mrj. 356 uenorande AK^K^' 

uonerante T^ 357 sobolos EPB, sobolis MK^T^ suluilos A^ numino T^ 

358 et] om. M matura CimK^PIUIl, moratura K (m. 1) K^T, maturata 

L 359 intoriorem A^ 360 oppressas— sororos AIuT^H"^ 361 am- 

monuit E 363 gomontum III 364 credentem Mp^V^ tumolo CP, 

tumulos Mp laniatum K, laniantum A, laniatu KoT^ ferro AK^T^ 

366 procedit C rumpitquo hunc uoce dolorem B fliunc cx lianc cor)'. 

m. 2), rupitque hac uoce dolorcm luTVoBh rupitquo MKiMpTBBhlllll 

hac Ki do pectore M 367 potuisses sêrmanum M uiuore M^)^ 

368 aut (7 durae potorat rr 361»socionsJ? 371 uolucri r/ coloreP'7:?' 

372 aut C morc A 3,75 praocopit BBh\ praocipitat A talix A uerherata 

A auras CMBÎI, aures rell. 376 lucis K^K^Mp^T^

-j2g 

luuenci 

Praetereunt, quo membra solo conposta quiescunt. 

Crediderim, corpus motu fugiente caloris 

Fetorem miserum liquefactis reddere membris.' 

380 His (lictis contra depromit talia Christus: 

Jam totiens dictum est, magnis consistere rebus 

Credentum uirtute fidem; sed gloria summi 

lam genitoris adest, fidei si robur habetis.' 

Hacc ubi dicta dedit saxumque inmane reuulsis 

38 5 Obicibus patuit, uirtus mox conscia caelum 

Suscipit et tali genitorem uoce precatur: 

,Eximias grates, genitor, til)i, sancte, fatemur: 

Me placidus semper uenerandis auribus audis, 

Sed populus praesens me missum credere discat.' 

31)0 Haec ubi dicta dedit, tumuli mox limine in ipso 

Kestitit aduerso conplens caua saxa clamore: 

,Lazare, sopitis redeuntem suscipe membris 

En aninniin tuque ipse foras te prome sepulchro.' 

Nec mora conexis manibus pedibusque repente 

395 Procedit tumulo, uultum cui linea texta 

Et totum graciiis conectit fascia corpus. 

Tum sokii iussit laetumque ad tecta remittit. 

ludaei postquam factum uenerabile cernunt, 

Qui tanti Mariam fuerant Marthamque secuti, 

400 Pars credens sequitur tantae uirtutis honorem; 

Ast alii repetunt urbem procerumque superbis 

Cuncta Pharisaeis rerum miracula narrant. 

377] ef. Verg. Aen. I 249. 385] cf. Verg. Aen. V 455, XII CG8. 

380] cf. Verg. Aen. IX 403. 390] cf. Verg. Aen. XI 881. 391] cf.Verg. 

Aeii. III 5GG. 400] cf. Ou. Met. XIII 153. 

377 praoteriunt RÂ quod CAMpTJih conposita CMLV^ quie- 

sciut A 380 talia contra depromit M 381 toties BMMp 383 ru- 

bor P liabentis K^T^ 384 saxum M repulsis KJv-^T 38G prae- 

catnr C 387 genitor tibi sancte M fatemur] flnit A 388 placidus 

me ueuerandis M 390 tu*muli (m eras.) C 391 Cixnore eclitt. pler. 

392 suspitibus C^ 395 procidit C et uultum 111 multnm T^ liu- 

tlieamine M 39G faseea CK^T 397 remitti BMp 399 Marthamque 

fuei-aut M 400 sequeus ei-editur J?' sanctae MV^

Eiiangeliorum lib. IV. 129 

Ergo ad coiicilium scribae, plebisque uocatur 

lam grauior numerus, qua uatum principis alte 

405 Pulchra Caiphaeae conlucent atria sedis. 

Illic conplacuit Christum prosternere leto, 

Sed uitare dies paschae^ ne plebe frequenti 

Discordes populi raperent in bella furorem. 

Ille Simonis erat tectis, quem lurida lepra 

410 Virtute ipsius diffugerat. Ecce iacenti 

Accedit mulier propius, sanctumque alabastro, 

Quo pretiosa inerant late fraglantis oliui 

Uiiguenta, ab summo perfundit uertice Christum. 

Discipuli increpitant fantes, potuisse iuuari 

415 De pretio unguenti miserorum corpora egentum. 

Has Dominus prohibet uoces factumque probauit: 

,Desiiiite obsequio iustam prohibere puellam. 

Pauperibus semper dabitur succurrere tempus, 

Sed me non semper tribuetur uisere uobis. 

4 20 Funeris ista mei multum laudanda ministrat 

Officio mundumque inplebunt talia facta.' 

Tunc discipulis unus se subtrahit amens 

ludas et ad proceres tali cum uoce cucurrit: 

,Quod pretium sperare datur, si prodere uo])is 

425 Quaesitumque diu possim monstrare magistrum?' 

Illi continuo statuunt ter dena argenti 

Pondera; his ludas sceleri se subdidit alto. 

404] cf. Verg. Aen. II 436. 408] cf. Horat. Eod. VII 13. 

403 plebesque TIIj 404 altem C 405 caifaeae C, phiriseae ML 

conlocent R^K^T^Bh 406 illi B\ ille K^T^ 409 symonis RFBBh 

410 defugerat B^^H 411 proprius II^ sanctumque alabastro lihri, 

fran^ênsque alabastrum Arev., fractoque alabastro conieci 412 fraglan- 

tis C, fiagrantis BMKyK.^MpBTVjnmi, fragrantis V^ 413 ungenta 

(passim) CK, ab CBV.V.BUI, a rell. perfundit CPB, profudit M, 

profundit L^, perfudit rell. 414 fantis T'^ 415 corpus aegentum MK^ 

T^ViV^ 416 prohibit OTi 417 dissinite iJfX 418 succederc Ji', suc- 

cuml)ere B 420 funeribus— meis 31 multum] semper BLHl 421 in- 

plebunt C 422 tunc ce Mj), tunc ex II subtrabet KJv^T^Bh^ 

423 ct 0711. PH 424 precium C 426 argenti ter dena promittunt C, 

ter dena minarum Matr., argenti ter dena illi mox pollicebantur Poelm.in mg. 

427 pundera M 

XXIV. luu. 9

130 

luuenci 

lamque dies paschae primo processerat ortu: 

Discipuli quaerunt, ubi cenam sumere pascliae 

430 Vellet; at ille sibi quendam sine nomine quaeri, 

Ultima qui domini caperet mandata, iubebat. 

Vespere mox primo bis sex recubantibus una 

Discipulis, tali diuinat uoce magister: 

,En urget tempus, Christum cum prodere morti 

4;] 5 E uobis unus scelerato corde uolutat.' 

Continuo cuncti quaerunt, quis talibus ausis 

Insano tantum cepisset corde uenenum. 

Ule dehinc: ,Epulis mecum nunc uescitur, inquit. 

Sed suboles hominis quondam praescripta subil)it 

440 Supplicia ad tempus. Miserabilis ille per aeuum, 

Qui iustum dedet; quanto felicior esset, 

Si numquam terris tetigisset lumina uitae!' 

Et ludas grauiter turn conscia pectora pressus, 

,Numquid, ait, ludam talis suspicio tangit?' 

445 Respondit Dominus: ,Te talia dicere cerno.' 

Haec ubi dicta dedit, palmis sibi frangere panem, 

Diuisumque dehinc tradit sancteque precatus 

Discipulos docuit, proprium sic edere corpus. 

Hinc calicem sumit Dominus uinoque repletum 

150 Gratis sanctificat uerbis potumque ministrat, 

Edocuitque, suum se diuisisse cruorem, 

435] cf. Verg. Aen. IV 533. 436] cf. Verg. Aen. II 535. 442] cf. 

Stat. Theb. V 260, 535. 450] cf. Verg. Aen. VIII 181. 

429 rogitant V^ a christo quaerunt fcenam om.) BK^K^PT pascha 

liMp fcaenain om.) K^K^PT 430 ueUit B^ 432 mox] sed K^K^ (m- 1) 

TT^VÎUIl recumhentibus BB, accubantibus (m.. 1) K^K^T^ 433 discipulis 

fatur u. diuina BLV^ 434 urguet lUIK^P 437 coepisset B 

et alii, concepisset M 439 sobolis BMK^T^Bh omnis B"^ perscripta 

BmKJi^LVTBh 440 mirabilis KJl^T 441 dedet OT^^^ 

dedit rell. 443 tunc BTjBHHI tum grauiter M 444 suspectio B^ 

445 talia te BW^V^^ 446 dedit] capit MMatr. coepit T\ palmis rell. 

coepit 

fi-angere II, tangere Bodm. 447 tradidit ML sanctaeque C, sanctumque 

BMpV.Hl 448 sic C, ê K^K^Bhll, sibi rell edere C Matr., tradere 

7'2 in ras., dedere rell. 449 sumpsit III 450 gratis] magnis Poehn. 

451 diuissere M

Euuangeliorum lib. IV. 131 

Atque ait: ,Hic sanguis populi delicta redemit; 

Hoc potate meum. Nam ueris credite dictis, 

Post haec noii umquam uitis gustabo liquorem, 

455 Donec regna patris melioris munere uitae 

In noua me rursus concedent surgere uiua.' 

Exiu cantato sanctis concentibus hymno 

Montis Oliueti conscendunt culmina cuncti. 

Talia tum Christus depromit pectore uerba: 

4G0 ,Omnes praesenti noctis uos tempore longe 

Disperget misere deserto principe terror. 

Sic etenim scriptum est: Pastoris casibus omnes 

In diuersa fugam capient per rura bidentes. 

Post ubi uita nouos caeli mihi reddet honores, 

4G5 Praeueniam uestrosque choros genitalibus aruis 

Grata Galilaeae uoiitans per rura docebo.' 

Eespondit Petrus: ,Cunctos, si credere fas est, 

Quod tua labanter possint praecepta negare, 

Sed mea non umquam mutabit pectora casus.' 

470 Ille dehinc: Nox haoc, quae lucida sidera terris 

luducit lucemque premens nunc incubat undas, 

Audiet, ut trinis pauidus mendacia uerbis 

Dices et Christum, fortissime Petre, negabis, 

Et prius, aliti])us resonent quam tecta domorum.' 

404] cf. Ou. Met. XIII 272. 405] ef. Verg. Ge. III 130. 470] cf. 

Horat. Sat. I 5, 9; Verg. Aeu. I 89. 474] cf. Verg. Ge. II 328. 

452 sangues M dclicta] peccata Hl redimet B^MK^LMpV^Bh, 

remittit B\ remittet Boelm. 453 om. Mp liunc KJ^:.^ (m. 2) BT^B 

BhHl putate C merum Boelm. in mg. iam Hl ueris] uerbis 

Boelm. in mg. 454 non nunquam K^T^BUIl 455 munera Hl 450 in- 

mersus M concidens M, concedant BV^B"^, concedunt K^K^T^ 457 exhinc 

MpBBHl concen**tibus fen eras.) C ymno C3IVi V^ 458 Oeti M 

459 pectora B^ 400 praesentis MMpBBhHl, praesentes L^ 402 scribtum 

T pastores K^K^T^ omnes casibus M 404 hinc cum Boelm. 

in mg. 405 perueniam 31 400 uadens Fj 408 labanter C, labenter 

M, labentes rell. possent C3I 409 si M nonnuncpiam BBHl, umquam 

M mutauit ÎK^K^Bh 471 inducet B3IB^ undas C3IBh\ 

undis rell. 472 ternis 3Ip 473 di*cet (s era.î.) K^, discedis (corr. in 

discesj K^T, diceres B^ 474 et| om. M halitibus 31

132 

luuenci 

475 At Petrus: ,Duram inortem mihi sumere malim, 

Vox oblita suum quam deneget ista magistrum.' 

Has uires cordis perstant promittere cuncti. 

Nominis Hebraei sunt Gessamaneia rura. 

IIlo progreditur lucis uitaeque repertor, 

480 Circa discipuli luda fugiente sequuntur. 

Atque illic reliquos iussit residere ministros. 

Ipse sed adsumpto longe procedere Petro 

Zebedeique simul natis per deuia tendit. 

Tuiic ancfore mni maestus sic uoce profatur: 

48;') ,Tristia nunc uoluens animus mihi pectora turbat 

Morte tenus, sed nunc uos segnem excludite somnum, 

Sollicitamque simul uigilando ducite noctem.' 

Haec ait et pauium procedens corpore terram 

Deprimit et tali proiectus uoce precatur: 

4 90 ,Si fas est, genitor, calicis me transeat huius 

Incumbens ualido nobis uioleutia tractu. 

Sed tua iam ueniat potius, quam nostra uoluntas, 

Quae tibi decreta est tantis sententia rebus.' 

Tunc ad discipulos repedat, sed somnus anhelis 

41)5 Prostratos terrae membris dissoluerat omnes. 

485] cf. Vc]-g. Aen. II 200. 487] cf. Verg. Aeii. IX 166. 489] cf. 

Verg. Aeii. IX 403. 

475 et M diram Hl mallim B^PT^B\ mallem Mp 'malim su- 

niere M 476 audita MV^ (ex corr.) quem (m. 1) K^Bh 477 prestant 

RLMp 478 gcssamenea M, gezamaneida BL, gessamanegia K^ (m. 1) T, 

gcssamauneia BTW^V^B^Bb, geste mania V^V^, geszamania MpP^ 

479 iugis 31 480 circa] quem mox BTW^V^B^ secuntur CK^K^PT 

BBhll 481 adque C resedere EMMpV^ 482 i*se fp eras.) C, ille 

MK^MpPTUIBh adsumto C procidere C 484 ore 3Ip 485 tristitiam 

uoliicns MLV^V^Hl, tristia conuoluens (iu. 1) K^K-^TBBh 

486 morte] te s. l BM uos nunc K^K

Euangeliorumlib.lv. 133 

Tunc ait ad Petrum: ,Non est mihi ponere uirtus 

Unam peruigilem tantis sub casibus horam? 

Sed uigilate, precor, ne uos temptatio raptos 

Horrida praecipitet saeuae per lubrica mortis. 

500 Spiritus iste uiget, sed corpus debile labat.' 

Secessit rursus secreti montis in arcem 

Orabatque patrem: ,Eerum mitissime rector, 

Hunc quoniam calicem non est transire potestas, 

lam tua proueniat nostra de sorte uoluntas.' 

505 Kursus discipulos somni sub pondere pressos 

Inuenit et rursus idem genitore precato 

Adloquitur fesso nexos languore quietis: 

,Iam dormire licet sociosque reuisere uestros, 

Nam uenit ecce, meum qui dedat in omnia corpus, 

510 Quae maculata meis inponet factio membris.' 

Cum dicto ludas numero stipante cateruae 

Aduenit procerum iussu populique ferocis. 

Pars strictis gladiis pars fidens pondere clauae 

Signa sequebatur ludae promissa furentis. 

515 Oscula nam pepigit sese contingere Christi, 

Quo facile ignotum caperet miserabile uulgus. 

Ille ubi dissimulans blanda cum uoce salutat, 

Attigit et labiis iusti uenerabilis ora, 

Continuo Christus: ,Totum conplere licebit, 

520 Huc uenisse tuo quaecumque est causa paratu.' 

Iniecere manum turbae Christumque prehendunt. 

497] cf. Verg. Aeu. IV 560. 511] cf. Verg. Aeu. I 497. 516] cf. 

Verg. Aeu. II 798. 

498 ucc KJ^^T^ 499 horridam B 502 uotissime M^ 503 facultas 

Ki (m. 2) MMpPT'^ 504 perueuiat IP, pueuiat Mp, preueuiat L 

505 rursum 31 praessos C 507 fesses li, fessos (m. 1) K^T uexus jR^ 

fesos alloquitur presouexos M 509 iam M ecce] ille Poelm. in mg. 

dedit BT^ ad BMT^Bh 510 iumaculata 3Ip impouit K^K^TV^V^ 

512 feroces B^K/T^Bh^ 514 sequebautur BÎIHP fereutis R2 

515 dulcia nam Christi tacturum se oscula pactus Poelm. in mg. 517 liic 

ubi dixisset simulata uoce salutem Poelm. in mg. 518 iustissimi 

mirabilis M, miserabilis K^ (m. 2) K^MpPT^-B 520 est s. l. IP parato Mp 

II

]^34 

luueiici 

Tiiiic e discipulis iiiius fulgente machaera 

OccuiTit uatis famulo suLlatus in iram 

Tempore et excussam rapuit ui uulneris aurem. 

5'25 Olli Christus ait: ,Gladium tu ponito, noster; 

Nam quicumque ferox confidet uindice ferro, 

Huuc iusti similis ferri "uindicta manebit. 

An ego non possem caelestia castra uocare 

Et patris innumeras in proelia ducere turmas? 

530 Sed scriptura meis conplenda est debita rebus. 

Vos autem stricto qui me conprendere ferro 

Fustibus et gladiis concurritis, en ego uobis 

Occurram, templi media qui semper in arce 

Vobiscum residens docui, nec talia quisquam 

5:35 In solum tantis circumlatrantibus ausus.' 

Discipuli passim Christo fugere relicto. 

lamque Caiphaea steterat saluator in aula, 

Cum uenere omnes scribae proceresque uocati. 

At Petrus longe seruans uestigia solus 

540 Occulte maestus sedit cum plebe ministra 

Extremum opperiens tanto sub turbine finem. 

Ecce sacerdotes falsos conquirere testes 

Incumbunt fictasque uolunt contexere causas, 

Quis mortem insonti possent inponere Christo. 

545 Sed nullus tanto uisus satis esse furori. 

539] cf. Verg. Aen. H 711. 

522 ex HHl machera GBM alii 523 uatis] huius M 524 tim- 

pore M et] om. 3Ip excisam BIC^ (m- ^) T^^H; ei caesam Poelm. in mg. 

525 tuum MBh 526 confidit BIK.K^LTBhll 527 huic B' iuste K^, 

iustis HU 528 possim BVo, posum M, possum K^ (m. 2) PB 529 turbas 31 

530 compreliendenda (m. 1) K^T dedita Poelm. in m,g. 531 conpre- 

hendere 3ILB 532 concurrite H"^ 533 occurreram 31, occurri K^^ 

(m. 2) LPT'-ViB'^, occurrit Bh niediam— arcem M 534 resedens 3IB^ 

docui* (t eras.) G 535 circumlatratibus G-B^^K^K^^ÎpTB'- insonuit 

tantis circumlatratibus audax Poelm. 

MpB^Bh, astiterat H Poelm. in mg., 

537 adstiterat BIIl, adsteterat 31 

adsisterat (m. 1) K^ 538 comuonire 

31 

K(m.l) 

' 

539 fpi uestigia Hl 541 operiens B3PK^ 

uoluunt M hU ôsamt GMKÎuLTBBhll 

543 factas 

545 super- 

t"sso (m. 1) K./IVJLl furorc 3Ip

Euangelioriim lib. IV. 135 

Ultima prosiliunt testes, qui dicere lesum 

Audissent, templum quod solus uertere posset 

Et uersum trinis iterum instaurare diebus. 

Ipse sacerdotum princeps urgere tacentem 

550 Insistit frendens furiis ac talia fatur: 

,Cur nihil ad tantas nunc respondere querellas 

Conuictus ueris procerum sub testibus audes? 

Adiurabo tamen summi per regna Tonautis, 

Ut fateare palam, si fas te credere Cliristum.' 

555 Ille deliinc tali conpellat uoce superbum: 

,Istaec sola tibi procedunt pectore uerba 

Vera tuo; ueniet uobis uisenda per auras 

Maiestas prolis hominis, cum dextera sanctae 

Virtuti adsidet sub nubibus ignicoloris.' 

560 Talibus auditis scindit de pectore uestem 

Exsultans furiis et caeco corde sacerdos 

Atque ait: ,Audistis pugnantis foeda profani 

Verba Deo; polluta magis consurgat in iras 

Eeligio et uestram cuncti iam pandite mentem.' 

565 Conclamant omnes mortique addicere certant. 

Tum sanctam Christi faciem sputa inproba conplent 

Et palmae in malis colaphique in uertice crebri 

550] cf. Vei-g. Aen. III 485. 553] cf. Val. Flacc. II 560. 555] cf. 

Verg. Aen. V 161. 

546 ultinie BMLP^ xpTn BMMpF 547 quo (m. 1) K^T possit 

CliMMpFBBhll 548 instaurare ex curr. K^T 540 urguere pleriquc 

u 

550 feruens BMK^MpPBh 552 conuinctus B\ comuict*s M audis 

KJuT^ 554 fateari B^, fatearis M, fateare tamen (m. 1) K^, dicasîuo 

MpB, dicas K^ (ex corr.) palam] tanien T^ te est B^ est te ViV-.B^ 

est KJ^:^ (te est m. 2) 556 ista haec BMKaipBTV^Bh concidunt 31 

pectora (m. 1) K^K{T^ 557 tuo] at M, tamen MpBII aures III 

558 proles G cuni d. s.] uirtutis ad altae Poelm. 559 uirtutis 3IB^, 

uirtute K^ adsedet BM cuni sedeat dextram per nubes ignicolores 

Boelm. 561 insultans lu (^x, corr.) BBhlllll, insultat V^, exultat T 

562 auditis MT^V^ profani m ras. K.T, iusani 3Ip 563 pulluta C3I 

mahs 3IKyLMpBV.B'BhII 564 relligio B^BB, relegio (m. 1) K^ 

566 tunc BBT- conj^lent C 567 in malis C3fy, malis reJl.

18(3 

Iiiueiici 

Iiisultant uerbisqiie oiiiiies inludere certant: 

,Christe, profetabis, cuius tibi palma sonarit!' 

570 At Petruni mulier tristem quod uiderat intus, 

,Tune etiam, iuuenis, fueras comes additus, inquit, 

Isti, quem ludens procerum sententia damnat?' 

Ille negat tectisque feris se promere temptat. 

Ecce sed egressum primo sub limine cernens 

575 Altera consimili prodebat uoce ministris. 

Kursus ait iurans, illum se nosse negabat. 

Tum percontatum multi accessere sequentes 

Eque sono uocis sese cognoscere dicunt, 

(Juncta Galilaeam streperent quod uerba loquellam. 

5S0 Et Petrus iurans deuotis omnia uerbis 

Nescire adfirmat, quisquis foret ille, negando. 

Hanc uocem, plausum quatiens sub culmine tecti, 

Ales prosequitur cantu, mentemque Simonis 

Circumstant tristem uerbis praesagia Christi; 

585 Egressusque dehinc ploratus habebat amaros. 

Sidera iam luci concedunt et rapidus sol 

Progreditur radiis terras trepidantibus inplens. 

lamque e concilio Christum post terga reuinctum 

508 1 

cf. Verg. Aeii. II 64. 574] cf. Verg. Aen. VI 255. 586] cf. 

Vorg. Ge. II 322. 588] cf. Verg. Aen. II 57. 

500 sonar& R^M^B^Bb, sonabit K^T^ 570 ad B et alii 571 tum 

(m. 1) K^T imst fueras rasura in M 572 laudens Hl, gaudens coni. 

Iicuschius 573 feris CRFT, foris MKJi^ÎijBh, foras rell. 574 limine 

ClxMK (m. 2) LBh, lumine rell. 576 et rursus M periurans Poelm. 

negauit Foelm. 577 tunc MK^K^PTBh percontatum C, percunctatum 

Ko (m. 1) TB\ percunctantum uel percontantum rell. 578 aeque R^ 

et alii aequu similiter Mp uoces (m. 1) KiK^TBb^ cognoscire K^T^ 

581 adlirmans Bh^ 582 plausu 1{ quotiens B^ tegmine B, limine T^ 

t(;cti] feeit K^ 583 liales 31, alis (m. 1) KyK^T cantum M 584 uerba 

P>\ u('rbi T- ex corr., muiieri V^, neris Matr., numis Hl, uera nonn. 

editt., fort. uerbi 585 egressusque] que a m. 2 B egressumque—amarus 

babebat K^K^PT egressusque—amaros habebat Bh; luuencum imitatus 

csse uidetur KrmoJdus u. 370 cf. Duemmleri cd. (Poet. Lat. aev. Car. II 

p. 16) 580 celi K concidunt 31 rabidus 31 587 trepitautibus B, 

erepitautibus B, uibrantibus 3IpPII 588 e] om. CÎKJs^^ÎpTH^ 

V.osterga GR^M

Euaiigeliorumlib.lv. 137 

Praesidis ad gremium magno clamore trahebant. 

590 Interea celsum Dominus stans ante tribunal 

Talia Pilati uerbis excepit lesus: 

,Tu rex ludaeae gentis, quod dicitur, adstas?' 

Kespondit Christus: ,Vestris haec audio uerbis.' 

Exhinc terribilis iusti accusatio surgens 

595 Infremit et sanctum scelerata facundia pressat. 

liespondere nihil trucibus dignatur lesus. 

Pilatus quaerit, quae tum sit causa tacendi. 

Ille magis perstans miranda silentia seruat. 

Sollemni sed forte die concedere leges 

600 Unum damnati capitis de more iubebant; 

Et fuit in uinclis famoso nomine latro, 

Quem Christo infensus populus dimittere uitae 

Ardebat: trucibus somno sed territa uisis 

Pilati coniux, iusti discedere poena, 

605 Mandatis precibusque uirum suspensa rogabat. 

Tum iudex iterum procerum disquirere mentem 

Temptat, et instanti cuperent quem soluere poenae, 

Plebis ad arbitrium mitti de lege requirit. 

Sed proceres populum fusa ambitione rogabant, 

610 Latronem legi peterent Christumque negarent. 

589] cf. Verg. Aeii. II 58. 603] cf. Verg. Aeii. X 447. 

589 Diagiio cum M 590 celsum Cum ex corr.) K^T stetit V^ 

591 talibus exceptum pilatum uocibus urget III, talibus exceptis Pilatus 

uocibus ursit Foelm. 592 qui dicitur Poelm. adstaus li^MLB'-Bh 

593 itis B3IL V^ VoB 594 exhiiic CMpPBh, exin rell. 595 infremet R^MKi 

sancti K^K^BIpPT^BHl iustum KJULMpPTBHl scelerata] lihri, 

sceleris conieci, scelerum Arev. perstat C, iustat 31 597 tunc liLT^B 

598 prestans (m. 1) K^T' miranda] magna C 599 concidere C3I legis 

(m.l) K^KoTBh 600 damnatum coni. Arev. morte 3IB^ habebant ÎBh 

603 ardet 31 territa sed 31 uiros K^K^T^ uiso Bh 604 coniux 

CKyK^Bh, coiux 31 poene liÎu (m. 1) PT^Bh 605 mandati /// 31 

precibusquis 31, -que om. K-^T^ 606 procerum om. K^T^ 607 poena 

Fi (?)VJ"'-B'' cf. u. IV 619 608 at ir-3rTUI mitti- requirit CK,K,T\ 

mittit— requiri rcZZ. 609 ad 2)?> 610 legeni il/p m^Âxîwi CMpTWJV-,, 

perderent 3i, necarent rell.

138 

1 u u e 11 c i 

At postquam procerum incendit sententia uulgum, 

Latronisque petit potius sibi cedere uitam, 

Consuluit praeses populum, quid uellet lesum. 

Plebs incensa malo saeuos miscere tumultus, 

G15 Et crucis ad poenas iterumque iterumque petebant, 

Qui regis nomen cuperet, qui Caesaris hostem 

Confessus sese proprio damnauerit ore. 

Denique ui uictus detestatusque cruentum 

Oflicium increpitans se libera sanguinis huius 

G20 Corda tenere sibi, coramque a crimine palmas 

Abluit, ut ofenti tantum macula illa maneret. 

Hoc magis inclamant: ,Nos, nos cruor iste sequatur, 

Et genus in nostrum scelus hoc et culpa redundet.' 

Pilatus donat plebi legique Barabban 

G25 Et crucis ad poenam uictus concedit lesum. 

Proditor at ludas, postquam se talia cernit 

x4.ccepto sceleris pretio signasse furentem, 

Infelix ueris damnans sua gesta querellis 

Proiecit templo tunc detestans argentum. 

GoO Exorsusque suas laqueo sibi sumere poenas 

Informem rapuit ficus de uertice mortem. 

Inde sacerdotes, pretium quod sanguinis esset, 

Inlicitum fantes aditis concedere templi, 

011] cf. Stat. Theb. X 580. 630] cf. Verg. Aen. II 576. 

m-dd RMp incendetr imlgmn CMpTW^, uulgns rell 612 potius 

petunt MH caedere E 613 qui CB^ uellent BM 615 iterumj B 

MKJULTV.V.Bh petebat HHl 616 quis T^ cessaris MB^ 

617 tacito Hl damiiauerat MK^ (m. 2) B 618 ui uictus] uinctus B\ 

uictus Fj VJl^ 619 sed K^T^Bb liber se a sanguine MB 622 haoc Mp 

b 

inclamat K^T^ iioso] si os Mp 624 barrabbam BM. ba*rabain K^, 

b 

baraban K^, barabbain T\ barraban P 625 uinctum BK^T\ uinctus 

(m. 1) K2 concidit M, concedet K^, concederet K^T^ conceditur le- 

sus Mp 626 posquam Mp 627 praetio CB procio 31 gene- 

rasso Boelm. 628 iieris C, eris 31atr., miseris MpB, aegris in ras. 

T, aegris rell. 629 proicit j\Ip in templo BB detestabile Matr. 

630 exosusque (m. 1) KJUT 631 et 633 om. Mp 632 praetium C 

(J33 fanaditis Ka^^ aditis Uhri iam cedere BHl, iam condere K^K^ 

BTH tenqdis m


Quod dare tuiii licitum, cum sanguis distraheretur, 

635 Credebant, agrum mercati nomine uero 

Sanguinis, horrendo signant scelera impia facto. 

Haec quondam cooperta canens uox uera profetae 

Euentum rerum patefecit in ordine saecli: 

Argenti triginta minas posuere profani 

640 Hoc pretium pretiosi corporis instituentes, 

Quod mox ad figuli rursus transfertur agellum. 

Traditus est trucibus iustus scelerisque ministris 

Militibus: scelerata ludibria corpore praebet. 

Purpureamque illi tunicam clamidemque rubentem 

645 Inducunt spinisque caput cinxere cruentis, 

Inque uicem sceptri dextram comitatur harundo. 

Tum genibus nixi regem dominumque salutant 

ludaeae gentis faciemque lauere saliuis 

Vertice et in sancto plagis lusere nefandis. 

650 Haec ubi transegit miles ludibria demens, 

Indutum propriae ducebat tegmina uestis 

Et crucis ad poenam sanctum iustumque trahebat. 

Ecce sed egressi quendam cepere Simonem 

Cyrena genitum lignumque adferre iubebant, 

655 Quo dominum lucis iussis suffigere saeuis 

Instans urgebat saecli inmutabilis ordo. 

At postquam uentum est, ubi ruris Golgatha nomen, 

Permixtum felli uinum dant pocula Christo. 

Ille sed in summo gustu tractata recusat; 

GUlicmtKiK^T^ dum BLMpV^V^ sangues ilf detraheretur Fj F. 

6',]6 facta BTj) 637 conperta B^MLV^ cadcns Foelm. in mg. 638 euejitu 

CBK^KTB^H 613 scelerata Uhri, scelerum Arev., sanctus coniccl per- 

fert K^ (m. 2) 614 tonicam BMMp aUl 615 induunt VxHl in spi- 

nisque M loAQ dexteram M comitatu C 617 nisi Mp dniq; K^, 

dominumue T (ua a m. 2) Foelm. 648 lauare BBBbll (r in raa.), lo- 

bere T^ 649 sanctum (m.. I) luFTViVy 650 demens insaniens Îj) 

651 ducebant B, educebant 31, dicebant Mp tegmina C, tegmine rcll. 

652 trahebat C, trahebant rell. 654 om. K^T^ Cyrineae jR, Cirina 

MpVJihll 656 urguebat B^M alU innnutabihs C sacchim mutabihs 

31 657 Gulgotha V^ 658 felle BB^ 650 tractare BKiKy 

Tiruih

l^Q 

luuenci 

(;»;o Ut satis antiquis fieret per talia dictis, 

Nec tameu iiisultaus liomiuum furor omnia poscit. 

lamque cruci fixum pendebat in arbore corpus, 

lutactaeque dedit tunicae sub sorte per omnes 

Militis unius seruans possessio textum. 

(;G5 Et scriptum causae titulum meritique locarunt, 

Quod rex ludaeae plebis gentisque fuisset. 

Accidit, ut pariter poenae consortia ferrent 

Latrones liinc inde duo; sed caeca furentis 

Insultat plebis fixo uaesania Christo: 

G70 ,Hic est, qui templum poterat dissoluere solus, 

Hic est, qui trino lucis reparare meatu. 

Sed nunc discendat suboles ueneranda Tonantis 

Et crucis e poena corpusque animamque resoluat.' 

Haec uulgi proceres uaecordis dicta sequuntur; 

(;75 Atque Pharisaei scribaeque et factio demens 

luludunt motuque caput linguasque loquellis 

Insanis quatiunt aeternae ad uincula poenae: 

,Nonne alios quondam trucibus seruare solebat 

Morborum uinclis? sese cur soluere poenis 

(i80 Non ualet? En regem nostrae quem credere gentis 

Debuimus: soluat ligni de robore corpus! 

Tunc sanctis digne poterimus credere signis. 

673] cf. Verg. Aeu. IV 695. 

660 i^pnrium esse imtauit 3Iarold 661 posset K^ (corr. in -it;) T ('set 

in ras.) Hl 662 crucis MIC^TBh^ affixum Foelm. in mg. hunc 

uersum seqnitur uestesque milites IIII partiuntur in partes in 11 (mg.) 

h\VT^N 663 intactamquo dedit tunicam Foelm. QQQ gentis plebis- 

({Ui! M 667 accedit CBb poenae pariter RV^V^ 668 hin R 

diios CliMBh^ furentes (m. 1) K^K^T 669 uesanio E^ 670 poterat 

templum C 670 et 671 transpositi in C 672 discendat MK^K^T, 

desceudat rell sobolis B\ subolis (m. 1) K^KoTBh uenerando V^ 

671 uecordes (m. 1) KT 675 at CBK.K^TV^BBh scribaeque simul 

VJib^ 676 linguamque KJ^^.T 677 ternae M, aeterna Poelm. 

uiiiela M 678 solebant M^) 679 proprias cur soluere poenas 7?, uiucero 

pro soluere K,K Matr. TBh 680 uolet Hl et MK.K^LTB^^Bh 

geutes T^ 681 soluat ergo (m. 1) K.K^T rubure M


Confidit genitore Deo: dimittere poena 

Cur propriam non uult subolem ueneranda potestas? 

685 Nec minus increpitant dextra laeuaque gementes 

Adfixi crucibus scelerum pro sorte latrones. 

lam medium cursus lucis conscenderat orbem, 

Cum subito ex oculis fugit furuisque tenebris 

Induitur trepidumque diem sol nocte recondit. 

690 Ast ubi turbatus nonam transegerat horam 

Consternata suo redierunt lumina mundo. 

Et Christus magna genitorem uoce uocabat 

Hebraeae in morem linguae; sed nescia plebes 

Heliam uocitare putat. Tum concitus unus 

695 Cogebat spongo turpi calamoque reuincto 

Inpressum labiis acidum potare saporem. 

Cetera turba furens tali cum uoce cachinnat: 

,Spectemus pariter, caelo ne forte remissus 

Helias ueniat, celsa qui sede quiescit, 

700 Liberet et misero confixum stipite regem.' 

Tum clamor Domini magno conamine missus 

Aetheriis animam comitem conmiscuit auris. 

Scinduntur pariter sancti uelamina templi 

Carbasaque in geminas partes disrupta dehiscunt 

705 Et tremebunda omni concussa est pondere tellus, 

Dissiliuntque suo ruptae de corpore cautes. 

687] cf. Verg. Aen. VIII 97. 692] cf. Vcrg. Acn. X 873. 697] cf 

Verg. Aen. XII 606. 701] cf. Ou. Met. III 60. 702] cf. Vcrg. Aen. VI 761. 

705] cf. Verg. Aen. IX 752. 

683 confidat P poonam E^B\ poenas K^K^ 684 propria MpB 

686 sceleris K^ (ex corr.) K^T^^Bh 687 iamquc Bb G89 tripidumque B 

690 turbatam BMB^ transierat MMpV, transiucrat B, transcenderat 

RViBHHl 691 suos Hl munera (m. 1) K^T^ 693 haebraeae C 

plebis MKJv^T 695 sphongo CP, spungo MpK^K^LTB, spongio B^ 

reuicto R^ 696 acitum C, acetum R\ aco&um M putare C 699 quin L 

in sede MpBV^V^BhH 700 misserum M, miserum V^Hl 701 tunc 

MLMpP 702 aethereis R\ aethereisque MpP commiscunt Cauris 

07)1.) Mp 704 derupta V^ 705 tremibunda CÎT^ pundere M 

706 de corporc] de pondere (m. 1) K^K^T

142 

luuenci 

Tuiu ueterum mouumenta uirum patuere repulsis 

0])icil)us iustaeque auimae per membra reuersae 

Et uisi passim populi per moenia late 

710 EiTauere urbis: sic terrent omnia mundum, 

Militibus primis quatiuntur corda pauore, 

Dedita qui saeuae seruabant corpora poenae, 

Et subolem dixere Dei Christumque fatentur. 

E speculis matres miracula tanta tuentur 

Tlf) Omnes, obsequium Christo quae ferre solebant. 

tam decedenti uesper succedere soli 

Coeperat, et procerum sohis cum iustior audet 

Corpus ad extremum munus deposcere Christi. 

Hic ab Arimathia nomen gesta])at loseph, 

7i>o Qui quondam uerbis aures prae])ebat lesu. 

Pilatum tunc iste rogat, sibi cedere membra, 

Quis nuper tulerat uitam uis horrida poenae. 

Concessit praeses et corpus fulgida lino 

Texta tegunt saxique nouo conponitur antro. 

725 Limen concludunt inmensa uolumina petrae; 

E speculis seruant matres et cuncta tuentur. 

lamque dies rutilo couplebat lumine terras, 

Otia qui semper prisca de lege iubebat, 

Nuila sed inmitis procerum furor otia seruat. 

730 Conueniunt onerantque simul sic iudicis aures: 

727J 

,Erroris laqueos iustissima poena resoluit. 

707] ef. Verg. Aen. III 102. 711] cf. Verg. Ge. III 106, Aen. V 138, 

cf. Verg. Aen. IX 459. 

707 reuulsis KJx^T 709 uisi passim C, uisum passim K^K^LTBh 

lato (Tih, lata Il\\, latae rcll. 710 omnia uerbis (m. 1) K^K^T 711 quatiantur 

KJv^ (m. 1) 713 sobolem liMF^BBh 714 et K^K^LMpT^Bh 

710 iamque BBV^V^ decidenti BW.V^, recedenti (m. 1) K^K^TBhll 

succidere M 717 cum CMP, tum rcll. aget B^ 718 deponere MK^T^ 

719 noinine (m. 1) K.K^TBh 720 condam Mp 721 tum M^) ipse 

(m. 1) K,T concederc M 723 sed CBMK,K^LPTV,BBh linus III 

725 concludunt limen M iucludunt L 72G et LMp, e in mg. KJv^T, 

om. Bh 727 conplerat K^ 730 onerantquej curatque ^^^S honerantquo 

BUIl sicj a m. X^ in K.TBh


Nunc meminisse decet; quoniam planus ille solebat 

Vulgari semper iactans promittere plebi, 

E mortis sese tenebris ad lumina uitae 

735 Cum trino solis pariter remeare recursu. 

Hoc petimus, custos miles noua funera seruet, 

Ne fera discipulis furandi audacia corpus 

Consurgat turbetque recens insania ple])em.' 

Et Pilatus ad haec: ,Miles permittitur, inquit, 

740 Seruare, ut uultis, corpus tellure sepultum.' 

Conueniunt saxique ingentia pondera uoluunt, 

Et limen signis et saxum milite seruant. 

Sidera iam noctis uenturo cedere soli 

Incipiunt, tumuli matres tum uisere saeptum 

745 Concurrunt, motus sed terram protinus omnem 

Concutit et caelo lapsus discendit aperto 

Nuntius et saxum tumuli de limine uoluit. 

Illius et facies splendet ceu fulguris ignis, 

Et niuis ad speciem lucent uelamina uestis. 

750 Militibus terror sensum discluserat omnem 

Et iacuere simul ceu fusa cadauera leto. 

Ille sed ad matres tali cum uoce profatur: 

,Vestra pauor nullus quatiens nunc corda fatiget; 

Nam manifesta fides, sanctum uos quaerere corpus, 

755 Quod crucis in ligno scelerata insania fixit. 

Surrexit Christus aeternaque lumina uitae 

741] ef. Verg. Aen. VI GIG. 74G] cf. Verg. Aen. VIII 423. 754] 

cf. Verg. Aen. II 309. 755] cf. Verg. Aen. VII 4G1. 

732 solebat] explicit C 733 uulgare MV, uulgaris Mp 734 limina 

FH 735 solis trino BLV^BIUIl rcmiare M 73C hoc B'K.2 (m. 1) 

T\ sed rell. 738 replens BLTW^V^ (m. 2) B^B¥ 740 si uera (m. 1) 

K^T, seruate B^ Poelm. sepulchrum K^^ (m. 1) 741 in saxique K\ 

saxisque V^yV-^ pundera M 742 signis fignis in ras.) K^T 743 quam M 

solo (m. 2) K^T^ 745 motu* M terra MK^B^ omnis Bh 74G discendit 

MK.K^PTBh, descendit o-ell. 748 fulgoris BKJv^BT^Bh 

749 uestes K^T^ 750 discusserat TJf 751 fosa V^, flexa N 752 talia 

tum B\ talia cum L tum BBh 753 nullais Mp non IV 75G aeterna 

M, aeterna in B^, aeternaque in K^K^T^Bh

144 

luiienci 

Corpore cum sancto deuicta morte recepit. 

Visere iam uobis licitum est, quod sede sepulchri 

Nuila istic iaceant, fuerant quae condita membra. 

7G0 Dicite praeterea celeri properoque recursu 

Discipulis, Christum remeasse in luminis oras, 

Inque Galilaeam laetum praecedere terram.' 

His dictis uisisque animos perfuderat ardens 

Lactitia attonitis stupor ancipitique pauore. 

765 Denique praecipiti celebrantes gaudia cursu 

Talia discipulis referunt tumulumque relinquunt. 

Ecce iteris medio clarus se ostendit lesus 

Et fidas matres blandus saluere iubebat. 

Occurrunt illae et genibus plantisque prehensis 

7 70 Victorem leti pauidae uenerautur lesum. 

Talibus ille dehinc praeceptis pectora firmat: 

,Menti])us absistat fidei pauor omnis et ista 

Fratribus en nostris propere mandata referte. 

Nostri conspectus si cura est, ite uolentes 

775 Inque Galilaeam propere transcurrite terram.' 

Interea tumulo custodum exterrita corda; 

Mittunt e numero partem, quae tanta referret 

ludaeis rerum miracula. Sed manus amens 

lam semel insano penitus deuota furori 

701] cf. Verg. Aen. VII GGO. 764] cf. Verg. Ge. II 508. 773] cf. 

Vorg. Aen. XI 176. 779] cf. Verg. Aen. I 712. 

757 de nita Mp 759 nnlla stic (m. 1) K^T 760 recnrso B\ cursn 31 

761 horas RKJ{^Mpinil 763 hic K^_ 764 laetitiae KKMpT^ 

o 

attonitis P stnpore MLBh, fanore Boelm. 765 celerantes K^K^BT 

\\\\B^BhHHl, celantes Matr. 766 relinquent K^K^T^Bh 767 niae 

Boclni. in mg. sese MK^ (m.. 1) Bh 768 fides Mp blande BK^ 

(m. 2) LT hlandnsqne alnetc M saluete (m. 1) K^T, salnare VJI 

769 ct om. Hl 770 pauide B et alii 772 fides K^ (m. 1) B^ ista 

haoc MpB, istaec K^K^T^ 773 en] haec BV„ hinc MLMpBBmHl 

774 iioster conspectns si curae est Boehn. uolentes fs in ras.) T stite 

uoloiites K^ in ras. 775 discnrrite Boelm. in mg. 776 tumuli jRXP^ 

\\HHl 777 e] te Mp tante J^' ra^QYYQi M (saepius), referit (m. 1) 

K^T 778 Iiulei Mp


780 Praemia militibus certatim magna rependit 

Et famam argento redimit, qiiod limine rupto 

Furtim sustulerit corpus defensa tenebris 

Occulte rapiens audacia discipulorum. 

lamque Galilaeos conscenderat anxia montes 

785 Mandatis Christi concurrens turba suorum: 

Cernitur ecce suis proles ueneranda Tonantis. 

Illum procumbens sancte chorus omnis adorat; 

Nec tamen in cunctis pariter fundata manebat 

Pectoribus uirtus, nam pars dubitabat eorum. 

790 Tunc sic discipulos clarus conpellat lesus: 

,In caelo et terris genitor mihi cuncta subegit, 

Me pater est uobis dignatus mittere lucem. 

Gentibus haut aliter nunc uos ego mittere cunctis 

Institui, uestrum est cunctas mihi iungere gentes. 

795 Pergite et ablutos homines purgantibus undis 

Nomine sub sancto patris natique lauate, 

Viuifici pariter currant spiramina flatus. 

Ablutisque dehinc nostra insinuate docentes 

Praecepta, ut uitam possint agitare perennem; 

800 Nec uobis umquam nostri praesentia deerit, 

Donec consumens dissoluat saecula finis. 

Has mea mens fidei uires sanctique timoris 

Cepit et in tantum lucet mihi gratia Christi, 

Versibus ut nostris diuinae gloria legis 

803 s.] cf. Verg. Ge. IV 559 s. 

780 rependit (p in ras.) K^ 781 redemit K^K^MpT^Bh, redimet V^ 

783 rapidis N audatia MM alii 7S4 Galilei (m. 1) K^T 785 con- 

cursaus Poelm. 786 prolis MK^K^T 1S7 sancte EBbH, sanctus 

MpV^ 788 credebat FjffZ 789 eorum] hic desinit M 791 in 

terris R^P 793 aut T^ 794 mentes K^ 796 sub] add. m. 2 in K^T 

797 uiuifice (m.. 1) K^K^ curant R^K^, uiuant Poelm. in mg. spira- 

cula KJC/T, spiraminacula Bh 798 insinuata Mp 800 nostra Fj, 

nostrum Poelm. in mg. derit (711. 1) K^K-^TL 801 consummans B 

fines K.K^Bh FINIVNT QVATTVOR LIBRI IVVENCI INCIPIT 

VERSVS EIVSDEM L, Explicit liber IIII luuenci item ipsius Matr., 

denique finimus opus hoc requiemque subimus iV 803 luxit pleraeque 

editt. 804 diuina (771. 1) K^K^T^ 

XXIV. luu. 10

]4B luuenci Euangeliorum lib. IV. 

805 Ornamenta libens caperet terrestria linguae. 

Haec milii pax Cliristi tribuit, pax haec mihi saecli, 

Quam fouet indulgens terrae regnator apertae 

Constantinus, adest cui gratia digna merenti, 

Qui sohis regnum sacri sibi nominis horret 

810 Inponi pondus, quo iustis dignior actis 

Aeternam capiat diuina in saecula uitam 

Fer dominum lucis Christum, qui in saecula regnat. 

808 Constaiitius (m. 1) K^T gioria Matr. Poelm. 809 rerum (m. 1) 

K.TB sacri* fs eras.) K, uuminis RKMpFTW^B^BhH 810 qui 

FiFo cligna probaris E^ m ras. 811 eapiet Hl 811 et 812 erasi 

sunt in B, quorum loco nunc legitur henedictio quaedam regalis (cf. 

Froleqomena) 812 om. K,K^ (m. 1) Matr. T' EXPLICIVNT LIBRI IIII 

EVANGELIOKVM VERSIBVS GAI VEITII AQVILINI IVVENCI PEES- 

BITEPa B, EXPLICIT LIBER IIII EVANGELIORVM VERSIBVS GAI 

VECTI AQVILINI IVVENCII PRBI M^jV, (^VETTI IVVENTI) V, 

(YEVn) m fVettij, FINIVNT VERSVS IVVENCI IIIIOR EPYGRAM- 

MATA PROSPERI EVANGELIORVM VIRI ERVDITISSIMI EXA- 

METRO ET PENTAMETRO DEGESTA OPVSCVLIS SCI AVGTSTINI 

DEFLORATA INCIPIVN (sic) L, EXPLIC EVANGELIORVM LIB IIII 

G. VETTI AQVILINI • SIVE IVVENCI VC PRBI T, G. VETTI AQVI- 

LINI SIVE IVVENCI PRBI EVANGELIORVM LIBER IIII • 

EXPLI- 

CIT K.K^ rFILICITER AMEN addito) Bh (^feliciter add.), EXPLICIT 

LIBER IVVENCI B, EXPLICIT LIBER QVARTVS IVVENCI PRSBI 

DO GRATIAS F, EXPLICIT LIBER IVVENCI QVARTVS EVANGE- 

LIORVM H

INDEX VERBOKUM ET LOCUTIONUM. 

A ab: ab aede proturbat II 159, a 

ceruice reuelli III 62, protectum 

a uulnere pectus IV 114, soluentur 

ab ordine dicta IV 102, abluit a 

criniine IV 020. 

abegit precibus locuni III 449. 

aberrare i. q. abcsse: pectoribus ue- 

stris — timor — aberret II 479. 

abitus II 450. 

ablatiui usus rarior: nocturnis nio- 

nitis (= secundum n. monita) recurrant 

I 180 — Aegypto ad patriam 

uectare I 273, diuersis sedibus 

ortos I 320, culmine iaculabere 

corpus I 387, casu defendere 

I 391, scopulorum margine in mare 

coniecti II 07, ueniens Daiiidis origine 

11 105, cf. etiam I 121, 151. 

II 272, 709. III 234. IV 261. — 

liaec diuino pectore promit II 114, 

cf. 033. III 109 (sed e peetore promunt 

III 166), summo sublatus 

honore est II 218, hauritura putei 

penetralibus II 251, Solymis aberit 

II 284, cf. III 297, uino mutauerat 

undas II 329, fugere corpore II 

389, pectoribus aberret II 479, cf. 

621, spargantur culmine II 484, 

patrio dirimat pectore II 499, tolletis 

profundo II 591, tectis auferre 

II 610, uero mentis degenerauerit 

II 723, sedibus caeli uibrantur lumina 

solis III 16, reliquias mensis 

legere III 89, fiuctibus pereuntem 

diripe III 121, labare praeceptis 

ueterum III 135, corde fugauit III 

370, pondere tantosubicientumeros 

III 482, portarent praemia aequali 

nummo III 571, contempsere meis 

contingere mensis III 754, dependent 

iussis IV 44, rupit pectoro 

uocem IV 306, audito Christum uenisse 

IV 338, sanctumque alabastro 

perfundit Christum IV 411, tempore 

excussam rapuit auri in 

poena subok^m IV 683, 

exs'pectes: I 14, 21, 83, 

87, 113, 177, 199, 238,243,244,253, 

293, 309, 314, 385, 410, 411, 424, 

425, 452, 594, 011, 040, 710. II 13, 

47, 78, 127, 220, 248, 290, 388, 401, 

401, 538, 570, 004, 700, 818. III 

10, 53, m, 84, 126, 220, 245, 225, 

203, 284, 287, 307, 330, 306, 373, 

393, 398, 517, 539, 585, 596, 670, 

754. IV 23, 77, 90, 99, 112, 139, 143, 

153, 155, 174, 204, 276, 286, 292, 

309, 377, 409, 412, 442, 465, 603, 

629-, 740, 758, 765, 776. 

abhiere mentem I 340. 

abnegare sibi III 304. 

abrumpere: tenebras mortis I 129. — 

abruptus i. q. grauis: abrupta inponunt 

umeris pondera uestris 

IV 50. 

ahstractum pro concreto: illos celehi-at 

dulcedo Maronis praef. 10, uertigo 

poli uohiet praef. 13, cunctatio nien- 

tis debuerat insistere uerbis I 33, 

acies securis leuata I 335, falhi- 

. . inquit I 374, sen- 

cia temptans . 

sit fallacia Christum I 398, efluge 

rabies uoneni [i. e. diabohis) I 404, 

apicis parui gracilisdistinctiodeerit 

(cf Matth. V18) I 488, cautio legis 

corpus adulterio prohibcns I 519, 

adplaudet laudatio uulgi I 570, 

nominis ueneratio san.ctificetur I 

591, tua largitio soluat erroris debita 

I 596, contexit gratia uestis 

I 645, multorum clamabit talia 

fietus I 708, admiratio plebis stupuit 

I 728, dei te uoluntas con- 

cessit surgere II 180, populi stipante 

tumultu uallatur II 421, 

itiner quod Samaritarum fraudis 

uestigia calcant II 433 (cf. JMatth. 

XI, 12), prodet fratrem insania 

fratris II 407, i-apuit simulatio quadriiugorum 

II 546, nec minor est 

uestrae glomeratio turbae quam 

10*

148 

tenipli uirtiis II 577, aduersum 

sese diuulsio pugnet II 012, uerboruni 

ral)ie uiolabitur II (529, uester 

si c-rederct error II (390, nostrum 

douuni (= nie) II G78, uis inimica 

(^ spiritus nequani) II 722, perstriugit 

populum sermonis gratia 

nostri II 76(), gratia perceptae 

frugis II 782, fructus spinarum 

horrore neeatus II 789, fabri soboles 

III 25, pestis saeuissima 

{-= daenion) III 40, carceris inmersuni 

tenebris III 48, sanguine 

abstinuit feritas III 49, pjebis 

ueueratio lohannem suscipiebat 

III 51 (= III 685), si tua nos dio-natur 

uisere uirtus III 111, uenti 

I n d e X 

niinas crebrescere cernit III 117, 

in concilium semper praesentia 

nostra adueniet III 430, progenies 

(= liberi) III 440, pueros quos 

gaudens cura parentum — ferebat 

III 492, discipulis uitae spes unica 

fatur III 521, aeteruae gloria uitae 

— ait III 530, progenies hominis 

{— Christus) III 541, conduxit 

iuuenum fortissima robora III 553, 

niultos homines dignatio sancta 

uocarit III 582, cibi uoluntas ar- 

boris adtrectat ramos III 656, nulla 

facultas pomorum concreuerat III 

657, respondit factio fallax III 689, 

colonorum rabies . . . proten-ent 

III 720, conubiuni (= uxorem) 

IV 16, amittet cursuni lunaris 

gratia lucis IV 150, uirtus caelum 

suspicit et precatur IV 385, tantae 

uirtutis honorem IV 400, ueniet 

nuiiestas proles hominis IV 557, 

sustulej-it corpus audacia discipulorum 

IV 782 etc. 

accendere famam II 71. 

accitos I 235. 

accubito primo IV 58. 

(iccusatiuus: dies pontum inciderat 

II 1, foueam pecuscula inciderint 

II 589, animos timor inruit II 37, 

laqueos incurrere II 492, nunc incubat 

undas IV 471, — patriam 

rediere I 254, Aegyptum transportat 

I 256, patriam remeare I 

286, pcruentum est rura III 258, 

— aduertite dicta III 704, horrendum 

stridens I 759, terrena 

sa])is III 302, incauta furentem 

IV 194, — gaudia gaudent I 246, 

ire uiam I 556, uenisse uiani 

I 231. — accusatiuus qui dicitur 

graecus: deuinctus menibra 

sopore I 271, nitefactus crinem 

I 607, coniixus uiscera tabe I 733, 

deuinctos animam arte II 5, stupefactus 

corda II 188, percussus 

pectora luctu II 377, sicco uestigia 

gressu suspensus III 102, percussus 

corda III 296, faciem mutatur 

III 321, uestem nitescit III 322, 

conmotus corda dolore III 364, 

niembra soluuntur cunctae IV 205, 

lacerata scissos capillos IV 306, 

conscia pectora pressus IV 443, 

indutum tegmina uestis IV 651, 

— hunc puteum bibebat II 263. 

actores famulos mittit III 718. 

actutum II 389. 

acumen mortis IV 22. 

ad : ad patriam uectare I 273, inruere 

ad fluuium I 327, terrarum ad 

regnum mentis secreta tenebant 

I 372, miranda ad gaudia surgere 

II 407, matri ad gaudia portat 

III 67, alimenta ad proxima pisciculos 

paucos III 211, filius hominis 

prodetur ad ultima mortis 

III 587, magno teneantur amore 

ad ius fraternum IV 42, — linguas 

loquellis insanis ciuatiunt 

aeternae ad uincula poenae IV 

676, — ad uineta dependere sui 

iussa laboris III 700, ad satiem 

III 216, ad cumulum III 250, ad 

tempus IV 440, ad speciem IV 749. 

adcrescere operi III 557. 

adcumulare famam laudesque praef. S. 

addere — reddere, respondere: haec 

trepidans uates, cui talia nuntius 

addit I 31. 

adfamina I 91. 

adfectus i. c[. consanguinei: quicumque 

sui linquet generisque domusque 

gazas adfectusqu.e omnes capiet 

ill 545. 

adgressor II 617. 

adhaerere: mihi testis adhaeret II 670. 

adicctimm uel ])articipium loco suhstantiui: 

in contraria I 210, abdita 

II 246, altum II 27, alta III 

607, arcanum II 388, ardua IV 

72, bona dulcia II 633, bona mitia 

I 674, casti anior I 512, celsa III

95, 669, futurum I 104, eerti III 

599, culta II 561, per cuncta II 

416, debita I 211. III 446,455. 

IV 160, iussa laboris III 700, per 

deuia I 408. 528. II 622. III 319. 

IV 483, directa II 359, diuersa 

III 146, 744. IV 107, 231, 463, mi- 

seri egentes III 516. IV 415, eximios 

uatum III 292, firmissima 

legis IV 38, humiles minimos IV 

302, iuane I 360. II 3, inauia I 

649. IV 106, incensa IV 614, ingrata 

IV 222, miseri iniqui IV 304, 

iusta operum I 468, iusti lecti IV 

137, 140, iusti uenerabilis IV 518, 

laeta III 747, largissima III 742, 

longa III 209, IV 186, 1. uiarum 

I 227, longinqua III 717, lubrica 

I 722. III 374. IV 499, mediocria 

cenae III 619, id minimum IV 

256, m.ollia prati IV 266, obscura 

legum I 293, occiduum caeli IV 

147, omnia legis I 2 mundi 

II 198, — patris II 552, — pompae 

IV 218, in omnia dedere IV 509, 

operta mentis II 82, parui III 404, 

407, 417, penetralia I 505, 584. II 

220, 251, 543, 698, 759. III 150, 

394, 539. IV 7, 43, 143, plurima 

terrae I 145, potiora II 762, miseri 

praui II 661, profanus IV 562, 

639, profundis horrendis IV 286, 

profundum II 32. III 234, 670, 

prona I 682, proximus III 509, 

sancta per omnia I 352, saepta 

uiarum III 755, scrupea I 684, secreta 

I 175, 288, 304, 372. II 488. 

III 146, 169, serenum III 226, solidum 

III 363, soUemnia paschae 

II 153, sublime II 219, sublimia 

lucis IV 115, summa III 613, 618, 

miseri superbi II 235, terrena III 

302, terrestria II 209, tristia morbi 

IV 314, 485, ultima barathri IV 67, 

— mortis III 587, uentura obscuris 

miscere II 165, uera omnia I 180, 

uerum mentis II 723, uirentia I 

646. II 815, ultima mortis III 587, 

ad ultima IV 67 etc. 

adiectiua aduerhialiter : aeternum 1 21. 

IV 63, 304, 305, anxia I 50, blandus 

iubebat IV 768, debita fortior 

urget III 448, dextera adsidet III 

518, directa uiantes III 359, extrema 

iacere IV 313, fortes calcate 

iierboriim et locutionum. 149 

III 339, horrendum I 759, incauta 

IV 194, inmensum I 729, inmites 

punire uoletis III 457, largior fluet 

II 270, laetus II 317, leues III 

523, libens IV 805. I 288, magnum 

I 86, 93, manifesta III 144, 332, 

multum IV420, nimium I 685, paruuni 

I 621, pauidus II 238, properans 

I 177, serus IT 829, secretus 

II 296. III 96, repentinus subitusque 

IV 183, silentes 56, submissus 

III 500, 590, tantum III 649, tran- 

quillior III 605, ultima IV 546, 

uiuifici IV 797, uolentes IV 774 etc. 

adiectimim pro genetiuo suhstantiui 

e. g.: coetu senili (— senum) I 293, 

paternis sedibus {— patris) I 300, 

corporeis oculis I 319, marinis gregibus 

I 430, fraterno conciliatus 

amore I 509, uitalis semita I 683, 

arborea umbra II 122, putealia 

pocula 11 257, uitalia saecula II 

292, uitali fruge II 316, femineis 

uerbis II 325, regius iuuenis II 

330, uitalia uerba II 452, his uotis 

= horum uotis I 583, patria uirtute 

II 601, patria uoluntas II 730, 

uitalis ora II 707, horror spiceus 

II 799, triticeus nitor II 805, uir- 

tutes patrias III 20, casto iure (= i. 

casti) III 44, infernis portis III 281, 

lunaris lux IV 150, Caiphaeae sedis 

atria IV 405, funeris ista laudanda 

IV420, terrestriaornamentaIV805. 

aditum = adytum I 10. II 760. 

adolatio I 702. 

adoptare in numerum prolis I 465. 

adsistere i. q. adesse I 581. 

adstrata plebs I 13. 

aeger i. q. malus I 367 - aegri mi- 

seri II 356. 

Aegyptus I 256, 272, 277 (alta). 

aemula (/. q. inuida) aetas I 28. 

aequaeuus : mundi quae sunt aequaeua 

nitentis IV 270. 

aequus: i. q. totus: factis diem tolerauerat 

aequum III 573. 

in aequore ruris III 155, aequora uitae 

III 605. 

aera (acc.) IV 10. 

aeriae aues I, 634. II 16, 742, aeria 

columba I 358, aeria uox II 520. 

aether: circum aethera sidereum |?rae/'. 

14, auricolor aethra I 356, super 

aethera I 679, aetln-a I 470. 11 125.

150 

aeuiim: aeuo defessis membris I 75, 

aeui fallacia IV 09. 

aiêllus fig-uli IV 041. 

aîtare laborem IV 296, a. uitam IV 

' 

799. 

ag-itatio /. q. exercitio iuris II 231. 

iigmineIordauesperrumpitruraIII461. 

a".('unig"enitoregemens 1297, per- 

scusit ])ondera I 303, series saeclorum 

1 3)08, me melins — mnndare 

I :'>50, uocis fallente ueneno I 386, 

mc nitMninisse magis I 395, furi- 

Ininda fallacia. 1 398, rabies uaesana 

ucncni 1 104, deuia daemon I 408, 

])arit('r ])raecepta I 429, sancta ser('l)at 

1 435, iniracula magna moucntfin 

1 fl8, sapor — si — sene- 

scit 1 473, cclsi — cui — ca(4i 1 

182, odio fratris feruente I 500, tua 

tunc tacitae — tanget I 505, sit — 

sus(-('})ta simultas I 506, prius — 

l)a(-em properans — petendaml 508, 

c()r])oris casti — celeri curetur 1512, 

sublimi statuet sub I 515, perpetuis 

— ])ariter — ])oenis I 527, semper 

— similis — sequatur I 549, 

])art('ni ])alma percusserit I 551, 

ueucrabere uerbis I 585, faciem 

focdarc I 605, crastina curetur — 

ueniet uobis uisenda IV 557, caeco 

corde IV 561, ui uictus 618, signant 

scelera IV 636, uox uera IV 637, caput 

cinxere cruentis IV 645, passim 

populi per IV 709, texta tegunt IV 

724, sede sepulcliri IV 758 ctc. 

aliter II 197. 

alius = alter I 552. IV 23, 173. 

altaria uenerans I 504. 

alter = alius III 616. 

alternus: alternos celerans — motus 

III 56. 

altithronus genitor praef. 24. II 62. 

III 409, a. Pater II 62. 

altum i. q. mare II 27. 

altum scelus IV 427, seruitium I 610. 

ambo I 153, 305. 

an in cnunt. interrog. simjjl. IV 5. 

anacoluthia : ecce senex Simeon — 

isque ubi templum penetrat I 190, 

iuuenis torpentia membra — lecto 

posuere cubantem II 76, ut ruris 

dominus — hic ubi progressus conduxit 

et iussit — ipse sed egrediens 

iuuenit III 550, ut rex qui 

praecepit — cuncti sed recusant 

— post alios mittitIII737, cunctos, 

si credere fas est, quod tua labenter 

possint praecepta negare, sed 

mea non umquam mutabit pectora 

casus IV 467 — consimile est domini 

qui iusserit — et praecipit 

III 440, nec expendere misit sed 

ut ueniant II 229. 

anapliora: ueniet, ueniet I 276, quid 

me tantum, quid quaeritis I 299, 

454 sequ., haec tum discipulis plebique 

haec insuper addit II 794, 

regales thalamos, regalis poeula 

mensae III 741, hic aedes proprias, 

hic ruris tecta propinqui III 745, 

nos, nos cruor iste sequatur IV 

622, hic est qui — hic est qui IV 

670, haec mihi pax Christi — pax 

haec mihi IV 806. 

Andream I 423. 

anfractus iteris I 318. 

anhelus I 768. II 247, 330. IV 494. 

Anna I 216. 

ante (aduerbium) II 306. 

antiqua dicta IV 660. 

antrum saxi IV 724, antra pectoris 

I 588. 

apices proprios III 475, apicum acumina 

(— aristae) II 747. 

uerborum et locutionum. 151 

a.r.0 xotvou: Progressus numen uidisse 

supernum Nutibus edocuit miserae 

et dispendia uocis 1 45, potestatem 

minimi non esse capilli Cernitis 

albunme aut nigrum mutare colorem 

I 543, sunt quos pi-aetumidae 

tollit iactantia mentis Et precibus 

propriis gaudent adsistere turbas 

I 580, sanctis Heliae Moysique 

III 324, ad concilium scribae, plebisque 

uocatur — numerus IV 403, 

cunctos si credere fas est — sed 

mea non umquam mutabit pectora 

casus IV 467 s. 

appositio: ferro fulgente machaera I 

212. 

aptare: nomen I 182, curam languoribus 

II 438 cf. 600, stratas II 535, 

pueri similem se moribus III 401. 

arcano II 388. 

ardor bibendi II 268. 

area frugum I 343. 

Arimathia IV 719. 

ars (i. q. Gescliaft): arti numerare uacabat 

II 157. 

arx animi III QijQ, nominis IV 61. 

aspergo III 167. 

astrifer Olympus III 225. 

astris inserere III 267. 

ater: carcer I 517, daemon II 437, 

614, mens I 366, mors II 651, spiritus 

II 45, uincla I 202. 

auctor carminis praef. 25, spiritus 

auctor I 198. II 117. 

aula caeli II 215, 538, domini III 437, 

regni I 644. IV 34 — aetheriall 195, 

caelestis III 496, Caiphaea IV 537. 

aulaea = tabernacula: singula sub 

noctem quae uos aulaea receptent 

III 329. 

aura: tenerae aurae I 42. 

aurea Roma jyraef. 2, lux III 15. 

aures cordis II 812. III 147 — men- 

tis II 754 — maioris in aures ta- 

lia dicta dedit III 692. 

auricolor aethra I 356. 

ausis talibus IV 436. 

aut — uel: unius aut odiis cedet uel 

cedet amori I 626. 

auertens: quem deus auertens nega- 

uit I 30. 

auita gens I 753. 

balantes i. q. oues III 411. 

IBaptista II 541.

152 

Barabban IV 624. 

barathrum IV G7, 286. 

beare I 120. 

benigna obsequia II 506. 

Betbauia III 654. 

Bethleem I 149, 153, 238, 260. 

bibere: hunc puteuni bibebat II 263. 

bideutes i. q. oues III 183. IV 463. 

bis quiuis IV 198, bis sex II 384. III 

542, bis terna III 316, bisseno 

coetu II 431, bissenos annos I 281, 

b. sinus cophinorum III 90. 

blandissima tegmina uestis IV 275. 

bonus = rectus: bona linea I 318. 

bonae mensae II 133. 

breuiare numerum dierum IV 135. 

bruma IV 129. 

bustum II 659. IV 75. 

cachinnare: cachinnat tali cum uoce 

IV 697. 

caeca i. q. tenebrosa nox II 6, c. murmur 

II 169, c. rabies furoris III 

350, c. corde IV 561. 

caeco: caecantur pectora plebis obtunsae 

II 712. 

caelestis: aula III 496, regnum II 813. 

sedes 1 703. III 283, 408, ministri 

III 312, castra IV 528, munera IV 

83, regna I 651. III 526. IV 197, 

signa III 222, uerba III 192. 

caeli arx III 517, 591, aula II 215, 

538, culnien IV 65, culmina III 

456, dominus IV 40, lex IV 63, 

regia I 482. II 513, 539, regnum 

I 455, 482, 756. III 397, 437, regna 

III 315, 489, 523. IV 117, sedes II 

216. III 16, 287, 400, 705, uertex 

I 590, 614. IV 1.53. 

Caesar Augustus I 145, Caesar IV 6, 

11, 616. 

Cafarnaum III 381. 

Caiphaea sedes IV 405, C. aula IV 537. 

calcare: calcarent sanctae legis iussa 

II 567, calcatae legis uindicta II 

588, uestigia calcant II 434. 

callens astris cura I 258. 

calor animae uolucris IV 371. 

camelus I 323. 

eanorus Dauid I 149. II 570. 

capax III 490. 

capere lauacra I 311, summam II 541. 

solacia IV 276. 

capessere fornuim I 377. 

Index 

earbasa disrupta dehiscunt IV 704. 

carcer corporis I 192, uentris III 235, 

carceris claustra IV 292, tenebrae 

I 517. III 48, 450, umbrae I 409. 

carpere II 83. 

caua luna I 51. 

causari III 178. 

cautio legis I 519. 

cedcre i. q. remittere: peccata uelitis 

cedere I 603, i. q. esse proximus 

et frater pro te tibi cedat amore 

III 509, casta sed in templo semper 

pro coniuge uita et cultus ces- 

sere dei I 219. 

celebrare gaudia IV 765, laudes gratesque 

III 203. 

celebratio regnorum caeli IV 117. 

celerans alternos motus laterum III 56. 

eelsi cantus praef. 9, e. uirtus III 

490, 533, celso houore II 177. III 

541, eelsa dicioue III 602, celsa 

montis III 669. 

census I 144, 150. 

centeno fetu II 753, centiplex II 793, 

eentiplicatus III 547. 

cerno i. q. intellego III 256 (doctrinam 

cernunt). 

certa fides praef. 17. II 230. III Qm, 

709. 

certatim I 440. III 493, 643. 

cetus II 697. 

Chanan II 128. 

cliorea uatum I 292, chorea qui sponsi 

laetis comitantur uota choreis II 

366, 

cliorus: 

466. 

eonpositae III 

uestros choros 

57. 

— docebo IV 

Christus saepissime. 

Christus uel lesus appellatur: caeli 

laus terraequc salus 1 194, aeternae 

gloria uitae III 530, auctor uitae 

III 503, clarus II 128. III 3. IV 

790, doctor III 399, dominus lucis 

IV 655,811; hominum lumenque 

salusque III 356, legum conpletor 

II 568, leti uictor 11 405. IV 770. 

lueis uitaeque repertor IV 479, 

mentis perspector II 274, mundi 

regnator II 265, praeceptor III 500, 

proles ueneranda Tonantis IV 786, 

saecli seruatorII327, sator aeternae 

uitae III 161 — terrarum lumen 

II 75, 733, uitae lucisque parens I 

747, uitae repertor II 405 etc. 

cient sub nomine fatui — fratrem 1503.

circa adu. I 158. 

eircumconplexa IV 82. 

circumlatrare IV 535. 

clades poeuarum IV 195. 

clamis rubens IV 644. 

claret = manifestum est: quae uobis 

clarent II 774, clarebunt lumiua 

Christi IV 148, signa dabit proles 

hominis quis clareat IV 153. 

claua IV 513. 

colaphus IV 567. 

comes: comitis uestigia matris I 

287. 

comitari c. d. : uocibus — fides comitabitur 

II 693, sponsocomitaturfactio 

prudens IV 219. 

comitatus: crucem — comitatibus addere 

nostris gaudeat III 305. 

comparatiui usus liherior: iam grauior 

penetrat I 198, gens est ulterior 

(= remota) surgenti conscia 

soli I 224, an i-ursus senior matris 

conreptetin aluum II 191, uelocius 

exit II 749, crebrius audisse et multos 

firmare III 262, uir senior III 

355, pars est quarum sapientior 

{— sapiens) una IV 198, quia nou 

est certior hora IV 226, iam grauior 

numerus IV 404, cuni iustior audet 

IV 717. 

compita I 260, compita uitae I 513, 

per compita III 79, 758, per compita 

lata uiarum IV 206. 

concedere I 210. II 181, 673, concessum 

est II 88, 103. 

concelebrare: conuiuia IV 193, gaudia 

mira I 109, laudes I 117. 

concentus: cantato sanctis concentibus 

hymno IV 457. 

conceptus plur. I 65. 

conchidere uerbis I 589. IV 8. 

concordi pace III 606. 

concredere II 325. 

concrescere III 658. 

concurrere = impleri: utdictumEsaiae 

concurreret ordiue saech I 412, certum 

coneurrere tempus II 344, 

quo possent dicta profetae ordine 

saeclorum iussis concurrere rebus 

II 825, — mandatis Christi concurrens 

turba suoruni IV 785. 

coucutere: pauorem e. I 14. 

conectit uerbera fiagri II 158. 

continia summa leti et uitae IV 

315. 


conglomerare II 431. 

coniucjationis formae rariores: iuturus 

I 58, hauriturus II 251, dicere 

I 126, praegrediere I 126, iaculabere 

I 388, eomitabere I 557, 

uenerabere I 585, lucrabere III 422, 

fateare IV 554, praeteriet IV 159, 

redimibit IV 189, uestibat III 331, 

fuat IV 163, mergier I 349, fantes 

IV 414, 633, quaesunt I 249, re- 

sipire III 181, uidere I 247, IV 92, 

rediere I 254, discessere I 447, ceeinere 

II 104, cepere II 176. IV 

653. stupuere II 295. III 125, 

petiere II 301, uenere III 234, 

conuenere III 382, iussere III 

386, contempsere III 754, duxere 

III 759, cubuere III 761, iacuere 

IV 24, gemuere IV 25, obstipuere 

IV 51, aecessere IV 577, posuere 

IV 639, cinxere IV 645, lusere IV 

649, patuere IV 707, errauere IV 

710, dixere IV 713, iacuere IV 751 

etc. — audistis I 496, maeularit 

I 497, notastis I 698, foedarat I 

734, resipisse II 72, nosti II 113, 

quistis II 672, locarat III 618, 

seruastis II 689, degenerarit II 

723, eonstabilistis II 759, nostis 

III 231, necastis IV 79, audistis 

IV 562, sonarit IV 569, quaesisset 

I 258 etc. — licitum est IV 758, inpostam 

I 478, repostum IV 143, 

conposta IV 377, conplexa fuerit 

II 230, fuerint exclusa II 232, eonfessus 

fuerit II 495, inlata fuerint 

III 148, spohata forent IV 371, 

fuerant condita IV 759, fueras additus 

IV 571, accepta fuerat IV 

310, fuerant secuti IV 399. 

coniunctiuus : lohannos uocitetur ingeniinat 

I 110, satis est iubeas I 

748, orabant, regionem lingueret II 

74, quod scirem — extimui IV 241 

— prosiliunt testcs qui audissent 

lesum dicere IV 547. 

conlueeo IV 405. 

conlustrare = peragrare II 715. 

conmercia animae ponero III 310. 

conpage mundi praef. 1. 

conplacuit IV 406. 

conplere logem I 222, officium I 47, 

ordinem I 353, praeeepta III 630, 

faeieni IV 566, — uox aera eonplet 

I 172, — cwm gen. sportas —

154 

eonpletas reliquiarum III 253, eonplentur 

mixtae plebis III 760. 

conpletor leguni II 5G8. 

conponere eorpus IV 723, membra III 

84. IV 377, uitam IV 351, flammas 

oliuo IV 211. 

conprendere II 189, 208, 211. III 502, 

arua III 237, imos III 613, — eorde 

II 1334, eordisobsequioIV54, sensu 

I 100, — bissenos acui conpren- 

derat annos I 281. 

conpressit corde dolorem I 410. 

eon^piirere: conquirit quae sit sententia 

disci})ulorum III 270. 

conreptare: an rursus senior matris 

eonreptet in aluum II 191. 

conscia soli surgenti I 224. 

eonseruus III 447. 

eousimile c. g. III 437, c. d. IV 42. 

consistere i.q.e.^^.ê I 660. II 194, magnis 

consistere rebus credentum uirtute 

fidem JV 381. 

constabilire mentem robustam II 759. 

Constantinus IV 808. 

eonstipeseo: constipuerunt I 179. 

comtructio acl sensim: plebes conmota 

— uolutant III 21 cf. etimn 

I 108. II 74. III 198, colonorum 

rabies — proterrent III 720, illorum 

mens.maculata — obtruncant 

III 729. 

construcfio inusitata: gentibus infidis 

celsadicione potestas inponit quoscumque 

super dominantur eoruni 

III 603. 

consurgerc in iras I 499. II 27. 

contagia sordida II 239. 

eontexta simul ieiunia eordis I 371. 

eontrarius: dictum in contraria (= 

avT:iX£Yo'[j.£vov) I 210. 

conuenticula II 583. 

conuerso caelo III 317. 

conuexum caelum III 224. 

conuiuia: celsis strueret conuiuia mensis 

III 53. 

conuoluere: perpetuis animam pariter 

eonuoluere poenis I 527. 

cooperta IV 637. 

cophinus III 90, 249. 

eopia farris I 344, fructibus promen- 

dis III 660. 

copula saepe deest. 

coram adu. IV 620. 

eordis inflati tupior III 618, c. deuo- 

tio IV 40. 

Index 

eornu salutis ereeto I 120. 

coronare fronde subnexa III 637, fundum 

III 551, undas II 142. 

corporea species I 357. 

corpora uestra i. q. uos II 461, corpora 

genitorum II 468, — terrae 

portio corpus III 275, — corpns 

aegrum I 192, curatum I 197. 

correpto II 191. 

coruscans praef. 23. 

credita I 73. 

cretus: pignoribus mediis nondum de 

germine cretis IV 17. 

erimine eum nullo pacta I 139, c. sub 

nullo eulpae I 162. 

crurum debile uulgus III 198. 

eubitalia incrementa I 640. 

eulmen marmoreum templi I 385. 

eulmina uatum I 233. 

cultorum peetora i. q. cnltores II 290 

" eultor II 814. 

eum: eoniugium nullo cum crimine 

pactae I 139, cum pace I 204, primo 

cum lumine solis III 552, tali 

eum murmure fatur III 574, uer- 

bis cum fraude malignis IV 2, 

tali cum uoce cacbinnat IV 697, 

tali cum uoce perfatur IV 752. 

cum inueisum: iam conprenderat — 

cum solebant I 282, iamque torpebant 

ornnia cum puppis sulcabat 

III 98, aderant — parabant euni 

deseruit — petiuit I 287, — cum 

(= oioti) cum ind. I 15. 

cum primum — uidisset I 194. 

cumulata plebs I 207, sors IV 254. 

cunabula I 156. 

cura uerborum II 464, manibus lauandis 

III 136, curatio hominum 

I 638, e. maior II 592. 

currere: uox missa cucurrit I 163. 

curuo aeumine III 393. 

Cyrena IV 654. 

daemon I 712. III 300, 359, 370, — 

daemoniorum princeps II 607. 

dare: duro praesepe datur cubili I 157, 

d. quietem II 16, d. plebem II 474, 

obseruare dedit I 187, dona d. I 

251, d. addere nomen I 274, d. 

uoeem I 432. 

Danihelis IV 122. 

datiui usus rarior: prostrauit terrae 

I 162. IV 495, attonitis cucurrit 

I 163, templo subibat II 154, de-

mersit leto III 351, labuntur leto 

II 747, prosternere leto IV 406. cadunt 

solo II 739, profundo piaecipitetur 

III 391, mergetur caeno barathri 

IV 67, uobis uenerat III 707 

(cf. uenit enim ad uos Matth. XXI, 

32), coudereterrae II 24. III 69, pauidis 

loquitur III 107, tibi nunc 

in uerba uenire I 17, Christuni 

prodere morti {— ad niortem) IV 

434, mihi multorum clamabit talia 

fletus I 708, dimittere uitae IV 602, 

exercent trucem subiectis urbibus 

iram III 604 (cf. potestatem exercent 

in eos Matth. XX 25), ad- 

strata foribus I 13, quos operis 

glomerauit portio ruri III 581, — 

uitaeue animoue sedebunt III 149, 

haerent fundamina petrae I 720, 

discipulis haerere II 97, haereat 

ne uobis portio uitae II 454, domibus 

iiihabitare I 301, — canibus 

sua portio mensae decidit III 188, 

segni tollatur portio IV 250 (at 

IV 256 tolletur ab illo), — dicenti 

iunguntur milia I 170, — Nathanahcli 

concurrit II 102, concurrere 

tempus sanantis Christi uerbis 

II 344, quo possent dicta profetae 

concurrere rebus II 825, sterili 

concreuerat umbrae III 658, audistis 

pugnantis foeda profani uerba 

I)eo IV 562, — illi dextram tetigit 

I 769, cur uobis tacitas uoluit 

cunctatio mentes III 243, quod 

panes quinque plebis mihi milia 

quinque inplerint dapibus III 248, 

— nobis domuerunt omnia I 709, 

cui moenia surgent I 717, quod 

mala cuncta illi uirtus diuina domaret 

III 34, — tibi (^ abs te) 

puerum gigni I 70, sterilis quae 

credita cunctis I 73, uox missa deo 

I 184, uox instincta deo I 276, 

cunctis laudetur I 481, uobis con- 

dita I 616, uobis curetur I 653, 

talis cognita numquam uita mihi 

I 713, spiritus sanctus cuicumque 

uiolabitur II 628, non mihi captatur 

gloria II 681, respuitur uobis 

II 683, cuicumque uoluntas inpletur 

II 73,0, si genitor cuiquam laedatur 

III 141, uobis nitentur III 

239, scandatur tibi III 391, sit 

tibi multatus III 429, istaec mihi 


obseruata reor III 510, nobis percontata 

III 679, sibi responsa III 

698, accitos famulis III 739, uirginibus 

properatum IV 210, dilectum 

Christo IV 314, iustis celebretur 

IV 319, tibi decreta est senten- 

tia IV 493, cernitur suis IV 786 etc. 

— uitae uinctura perenni II 226, 

quae sint genitalia nioenia Christo 

I 236, utque illi (— illius) dextram 

tetigit I 769, uitae iunctura 

perenni II 226, medellae exclusa 

II 232, celasti ista superbis II 550, 

uiuere poenae II 603, bono conuersa 

plebes II 771, cura lauandis 

manibus praeteriit III 136, non 

sit tibi copia fructibus promendis 

III 659, permixtum felli uinum 

IV 658. 

Dauid I 121, 149, 151, 166. II 105, 

570. III 356, 639, 647. IV 47, 48. 

de: prisco de sanguine I 186, admi- 

ratio digna de pueri uerbis I 295, 

doluit de pectore sortem I 461, de 

fontibus ablue uultum I 608, de 

fontibus egestas undas II 148, lacob 

de nomine pollens II 245, fugit 

de pectore daemonII419, nostra 

de sede — sentiet II 503, de lege 

II 574. IV 63, 608, 728, de (= ex) 

pectore II 713, 778, de semine sensus 

II 775, nostro de semine II 

810, uno de corpore necti III 469, 

omnes de labe malorum secernet 

IV 262, credis puro de pectore IV 

354, iuuari de pretio unguenti IV 

414, de morte luctus IV 334, socians 

de corde dolorem IV 369, proueniat 

nostra de sorte uoluntas IV 

504, de more I 284. IV 600 {at ex 

more I 282). 

debeo: scriptura meis conplenda est 

debita rebus IV 530. 

debilis: crurum debile III 198. 

debita leto percurrens I 211. 

decipere i. q. discerpere, interficere II 

598. 

declinatio : geu. plur. iuuencum II 156, 

duum III 431, uirum III 572. IV 

707. — gen. participiorum in — 

um: captantum III 684, cedentum 

I 694, cenantum III 91, 251, cernentum 

II 73, colentum II 429, 

credentum II 151, 757. III 74, 108, 

670, 673, 731. IV 52, 364,382, egen-

156 

tum IV 415, eiTantum IV 98, flammieomantum 

IV 201, flentum II 

402, t'ru.t,nferentum II 549, liabitautum 

"ll 449, infantum I 208. 

JI 551. III 051, lactantum III 052, 

mirautum II 304, 301, orantum 

111-158, pali)antum I 70l, II 300, 

])et'eantum II 300, praesentum III 

01, quaerentum IV 90, ridentum II 

40.3, salutantum IV 59, sectantum 

II 511, 502. 111 182, 259, 494, 024, 

sequentum I 732, serpentum II458, 

torrentum I 719, uidentum II 415, 

uirentum 11 815, — puppe I 433, 

— celeri III 030. IV 700 (concordi 

III 000), maiori IV 189, naui 

III 220. praeceleri IV 22, — uulijum 

IV 011, — aethera praef. 14, 

aera I 172, — itiner II 23, 433. 

IV 71, iteris I 243, 290, 318, 557. 

II 184. IV 707. — nom.prop. Andream 

I 423, Barabban IV 024, 

Cvrena (ah].) IV 054, Danilielis IV 

122, Dauidis I 121, 151, 100. II 

105. III 350, 039, 047. IV 47. DauTda 

1 149. II 570, Esaiae I 412. 

II 707, Helia(« (dat.) III 324, Heliam 

111 205, 345, Hieremiam III 

2»)8, lacobum I 430, lesu (gen.) 

I 359. II 128, lesum I 299, lordauis 

(qcn.) praef. 27 I 347, lordanen 

1 415, ludae ((icn.) IV 514, 

ludam IV 444, luda (ahl.) IV 480, 

IMoysei ((jcn.) II 218, Moysl (gen.) 

W 091, Moysl ((Jat.) III 324, Moysea 

IV 15, Nathanahelis II 118, 

Xathanaheli (clat.) II 102, Salomona 

I 044. II 710, Solomone II 

711, Zachariae ((len.) I 74, 81, 309. 

— hidcclinahilia: Bethleem (nom.) 

I 149, Ojen.) I 153, 238, 200, Cafarnaum 

((icn.) III 381, Chanan 

((len.) n 128, Dauid (acc.) IV 48, 

Elisabetli ((jen.) I 100, (acc.) I 82, 

Go]t,Mtha (gen.) IV 057, lacob (gen.) 

II 215, 203, Nazara (gen.) 111 29. 

ccolor II 083. IV 31 •. 

ccuplatus III 430. 

t"di,t,niata gloria II 523. 

clicere c. dat. U 130. 

cflxa leo-o III 140. 

erietio iV 121, 151. 

"•t'n(M- I :;;;;{. 

egcueiMrc; 

rarit II 

icro mcntis cum (lcu'ene 

I n d e X 

dehiscere II 011. IV 704. 

delubra I 188. 

demergere: demersit leto III 351. — 

demersus in abdita II 240, demersa 

placido sopore 11 401. 

demortua corpora II 040. 

dependero iusta laboris III 700. 

deposcere II 428. 

deprimere corpore terram IV 489. 

depromere = dicere II 425. IV 348, 

45i). — II 527, 737. III 3, 407. 

IV 380. 

describere (discribere) I 140. 

desperantibus (disperantibus J^lf ') I 9, 

— ad desperandum (disperandum 

3PKiK.PBh) I 33. 

despicio (dispicio) II 047. 

desponsa (disponsa 31K^TBh) i. q. desponsata 

I 54, 152 (disp. liK^TBh). 

destituere uiduam I 217. 

deuotio cordis IV 40. 

dextera III 122. 

dicare monitis auresque et facta J 

715. 

dies 7nasc. II 504, fem. I 700. 

Didymus IV 330. 

digesto cx ordine I 4, 489. 

dignari: magnum dignando 193, quod 

me dignatus in altum erigit I 98, 

finemque inponere uerbis dignatur 

suis I 203, tune meis inanibus 

dignaris mergier undis I 349, frigentis 

dextram diguatus prendere 

II 400, os aperire meum dignabor 

II 827, si tua nos uere dignatur 

uisei-e uirtus III 111, me pater est 

uobis dignatusmitterelucem IV792. 

dignatio sancta III 582. 

dignus c. g.: uis digna pudoris III 

727. — c. inf conprendere I 190, 

contingere 1 339 — digni cognouere 

uiri II 173, — digne I 074. II 151. 

diluuii uiolentia IV 107. 

dimersus in foueam III 158, dimersus 

ad iinas tenebras IV 257. 

dimissum = demissum I 10, 53. 

dimittere uitae IV 002. 

discendere = descendere praef. 23. 

1 11, 100, 357. II 255. 

discernere i. q. secernere I 298. 

discerpere III 213. 

discidium I 532. III 474. 

discludere duro corde III 102, — discluserat 

terror sensum IV 750. 

discurrit gloria praef 11.

discussio capitum I 144, discusso daemoiie 

III 193, discutere frena III 

425. 

disiecto profundo II 32. 

dispendia uocis I 46. 

dispernens i. q. spernens II 255. 

disquirere I 031. II 227, 604, 080. III 

027. IV 000. 

dissicet II 022. 

dissoluere saecula IV 801. 

dissona lingua III 704. 

distraherc i. q. uendere: omnia distralie 

III 515, cum sanguis distraheretur 

IV 034. 

ditare I 102. II 320. 

diuersus: diuersa facta I 722, diuersae 

multatus nomine gentis III 429, 

diuersapetebant III 744, — uarius: 

diuersisque nialis nexos (cf. Matth. 

IV 24) I 441. 

diuinare: tali diuinat uoce masîster 

IV 433. 

diuulsio II 012. 

dolosa dicta II 580, dolosi Pharisaei 

III 133, d. Sadducaei III 221, 241. 

dominari c. g. III 003. 

dominatus III 515, 730. 

Dominumque Deumque I 24. IV 49. 

dominus caeli I 35, d. ruris II 423. 

IV 40, — dominus saepius. 

donare mcdellam I 437. 

dubitata fides (i. q. fides quae dubi- 

tauit) III 123. 

dubitare sequ. acc. c. inf. II 493: quis 

dubitet sapiens cedere hominem . . . 

dubius: dubio liquefactatimoreIII118. 

ducere -= regere I 239. 

duellum II 020. 

dulcedo Maronis praef. 10. 

dulcis natus II 338, d. columbae II 459. 

dum: dum dignis lueret per uincula 

poenis III 455. 

e om.: abrupto tolletis — profundo 

II 591, quo niembra solo conposta 

quiescunt IV 377. 

ecce I 77, 101, 100, 181, 190, 199, 214, 

243. II 9, 44, 70 etc. 

edere -^ profiteri I 148, 151. 

edocere: numen uidisse supernum 

nutibus edocuit et dispendia 

uocis I 40. 

egens: humiles egentes ditauit I 102. 

egestas undas II 148. 

elinguis III 199. 


Elisabeth I 82, 100. 

eUipsis uerM: praef. 21 I 73, 324. II 

9, 88, 170, 204, 279, 281, 379, 382, 

397, 598, 002, 730. III 25, 257, 

204, 272, 310, 320, 403, 552. IV 

187, 190, 210, 535, 545, 018, 770. 

— (dixit) I 31. II 101, 184, 193, 

204, 205, 259, 278 etc. — {honiines) 

I 443. II 531. — (niagis) I 525. 

ergo age praef. 25. 

erigere in altum I 98. 

error oculi I 523. 

Esaias I 313, 412. II 707, 

esca i. q. materia II 004. 

et postpos. I 127, 342 (illius et), 451. 

III 509, 007, 052 = etiam I 141, 

103, 172. III 428. 

et apodosin incoliat (cf. s. v. quej iam 

decedenti uesper succcdere soli 

cocperat, et procerum solus cum 

iustior audet IV 717. 

excisa rupes II 15. IV 373. 

excitus II 272. 

exhinc I 130, 435. IV 494 (exin III 

000. IV 457). 

exoptare sequ. inf. III 131. 

exorant expendere II 323. 

exordia nascendi II 180. 

ex ordine I 122, 309. III 23, 80. IV 

24, 370. 

expedire = docere: expediens popidis 

iustitiae leges uitaeque salubria 

iussa III 18. 

expendere iudicio = iudicare: iudicioue 

truci terras expendere misit 

(cf loh. III 17) II 228. — geminos 

323. 

illic expendere soles (dies) II 

exposcere: cunctaque maturam i-ura 

exposcere messem II 314. 

exscindere I 505. 

exsuperabilis III 281. 

ex te data munera II 133. 

extima portio operis III 581. 

extrinsecus III 104. 

faciles uictus I 031, f. uirtus II 121. 

factio I 010. II 580, 000. III 045, 089. 

IV 1, 510. 

facultas pomorum III 057. 

facundia IV 595. 

falsum = meiidaciuin uel fictum 

praef. 20. 

famoso nomine IV 001. 

famula I 77, — famulae manus I 392.

m 

farina II 821. 

farris copia 1 844, fragmina III 82, 

germina II 779, insidiae III 240, 

semina III 4. 

fascia IV 39(). 

fatigarc diem I 582, fatisco III 244. 

fatuiis I 503. 

feralia uerba iuris I 532. 

felix: felix fetus I 87. 

femineam nientem I 215. 

ferre -= auferre IV 722, - ieiunia feri-e. 

II 304, ferre nomen I 495. 

fcrreus: uis ferrea III 487. 

feruida uis flammae III 207. 

fessus: fesso nexos languore quietis 

IV 507. 

festa iugalia III 752. 

fctor IV 379, fetus I 29. 

tigcre: lideni II 048, inmersos gres- 

sus III 113, uestigia III 115. 

tila uestis attingere III 130. 

tinis — etfectus: qui finem credit mox 

adfore ucrbis (cf. Luc. 1 45) 1 92, 

fineni inponere uerbis I 203. 

tirmare i. q. aftirmare III 202. 

tistuca I 059. 

Hamen: diuinae uocis fiamine sancto 

I 85, quam petant — currentia 

tiamina partem 11 201, uenti III 

99, fiamina contraria III 124. 

tiamma ultima lyraef. 5, = poena I 

502. III 475, — fiammae I 520, 

530. IV 284. 

tiaramicomantes taedae IV 201. 

tiammipedes quadriiugi II 540. 

tiammiuoma nube imief. 23. 

Index 

fiatus -= spiritus II 59, 194, 197, 203. 

IV 797, - I 359, 801. II 714. IV 49. 

fios: in fiore iuuentae I 210. 

fluentum stagnans I 451. 

fodi poena IV 304. 

foenora concedere I 598. 

fontanae undae II 329. 

foribus (^ £i(o) I 13, pro foribus II 720. 

foris miscere II 727. 

forsan praef. 22. I 33. III 016. IV 140. 

fortis: uinum conseruant fortia uasa 

II 370. 

fraglare: late fraglantis oliui IV 412. 

fragmen III 90. 

fragosa rabies uentorum III 230. 

fraus diurna I 054. 

frena doctorum III 425. 

frenare: mea iussa frenant molimina 

mentis I 521. 

frendens insectatio I 466, fr. uioleutia 

II 403. 

frequentare in tempora longa praef. 7. 

frondosa umbra III 72. 

frons duelli II 020. 

frugiferentum terrarum II 549. 

frutex I 640. 

fulgentis regni sedes III 735. 

fundare l. q. confirmare: fides multos 

])lebis fundauerat alta II 324. 

fundere iârtum I 105. 

funus miserabile II 379, funera (cadauer) 

II 397, funera leti II 521. 

furibunda fallacia I 398, ars II 5. 

furores = daemones II 721. 

furta tororum III 170, 505. 

Galilaea per arua I 414, Galilaeaeque 

arua III 459, terra Galilaea I 435. 

II 243. IV 400, 762, 775, G. plebs 

I 450, G. regio II 328, Galilaeae 

orae III 195, Galilaea lingua IV 

579, Galilaei montes IV 784. 

gaudia terrae IV 32, uentris I 50, 

gaudere gaudia magna I 240, gaudere 

sibi II 508. 

gaza III 499, 522, 540. 

gehenna I 707. 

gelida mors IV 26. 

gemere: unius cunctos fietus genniere 

maritae IV 25. 

geminus: geminae prolis genitor (sc. 

duoruni filiorum) III 692. 

generatio polluta nuilis II 695, g. saecli 

IV 159. 

(jenetiuuft: zonae pellis (zona pellicea 

Blarc. I 6) 1 324, uersutia temptandi 

I 368, credendi substantia 

II 675, uisendi solacia IV 293, 

la})idis offensio I 393, lacrimabilis 

aeui — fallacia plebis IV 70, Samai-itarum 

fraudis uestigia II 434, 

ligni istius nostro stupuistis honore 

III 663. — gen. temporis graeco 

viore: sollicitae noctis I 158, — 

crurum debile uulgus III 198, — 

primorum procerum unus II 178, 

eximios uatum III 292, medium 

duum III 431, — digna pudoris 

III 727, libera sanguinis IV 619, 

— mundi aequaeua IV^ 270, — conpletas 

reliquiarum III 253, conplentur 

mensae plebis {l-jzk-qQ^r^ b ya- 

[j-o; ava/.ci[j.£V(.ov Matth. XXII 10) 

III 760, fragminis inplent III 90,

domiuautiir eorum (xa-caxupisuouaiv 

auTwv 3Iatth. XX ^5) III 603. 

genitalis lex tororum III 485, — ge- 

nitalia 

236. 

arua IV 465, moenia I 

genitor rerum })raef. 4, genitor dominusque 

salutis I 320, hominum I 

674, niagnus II 310, noster I 567, 

705. III 154, altithronus III 400, 

sublimis IV 134, sunimus I 390. 

II 682. IV 383, supremus^ II 507. 

germana corjjora i. q. germani fratres 

II 729. IV 20. 

fjerundii ahJatiuus: nascendo gaudia 

quaeret I 20, doeendo I 23, dignando 

I 93, uiando I 126, seruando 

I 282, audendo docebit I 

491, diem ducendo I 582, temptando 

II 586, glomerando II 721, 

insidiando II 797, insinuando III 

20, docendo III 143, uenerando 

III 201, miserando IV 282, uigilando 

IV 487, negando IV 581. 

(ferumliuum : mandata dei temnenda 

peregi I 38, manet satiaudos copia 

mensae I 460, omnia per me conplenda 

manebunt I 485, — manifestat 

cuncta uidenda II 638, reddenda 

resurget IV 28, deseritur 

domus uastanda ruinis IV 84, ueniet 

uobis uisenda maiestas IV 

557. 

Geraseni II 43. 

Gessamaneia rura IV 478. 

glaucicomans oliua III 623. 

glomerare II 721. III 581, 756. IV 158. 

glomeratio turbae II 577. 

Golgatha IV 657. 

gracilis uox I 169, pars IV 291. 

gramineus: gramineis toris discumbere 

III 83. 

grandis: gloria I 19. 

gratari — gaudere: exorta maior cum 

luce tumultus gratantis populi II 9. 

gratia laeti sermonis I 15. 

gratuita dona II 440. 

gratus: gratis sanctificat uerbis IV 450. 

grauata II 452*, messis II 561, oculis 

grauatis II 770. 

grauior i. q. maior: grauior numerus 

IV 404. 

gremium cingere: sic discipulis gremium 

cingentibus infit I 453, — 

gremium fontis II 141, praesidis 

gremium IV 589. 


gressus: rapidis gressibus annorum 

I 278, gressum sociare I 302. 

habeo: unam (ouem) cum forte seorsum 

nescius error habet III 411, 

quae Danihelis habet iussani ueris- 

sinia uocem IV 122, egressus ploratus 

habebat aniaros IV 585. 

habitabile corpus II 544. 

habitacidum 

41, 625. 

I 154, 245. II 718. III 

habitare undas II 819. 

Helias 

699. 

II 545. III 265, 324, 348. IV 

haerere: tardis 

discipulis II 

haorens uerbis 

97, — haeret 

I 34, 

inmobile 

iussuni I 405. 

harundineum stramen II 529. 

haurire miracula I 75, hdem III 710. 

Hebraei nominis IV 478, H. lingua 

IV 693. 

Heliam III 265, 324, 345, 348. IV 694, 

699. 

hendiadijs: uerbera fiagri II 158, uestis 

amictu III 

IV 15. 

763, leguni praecepta 

Herodes I 1, 233, 241, 253, 257. III 

35, 40, 43. 

Hieremias bonus I 264, Hieremiam 

III 268. 

hinc inde I 321. III 133, 493. IV 14, 

668. 

horoma III 340*. 

horror si)ieeus II 799, spinarum II 789. 

hospitiiim: hospitii foci II 452*, hospitio 

suecedere II 446. 

humida nox III 224. 

humiles minimi IV 302. 

hymnus: cantato sanctis concentibus 

hymno IV 457. 

HyjjaUage : miserae dispendia uocis I 

46, canit uenturi conscia dictaI116, 

subolis misero pro funere I 265, 

acies leuata seeuris I 335, tristi 

eonpressit eorde dolorem I 410, 

tribus in spatiis dierum II 172, 

superas rerum conprendere fornias 

II 210, aliena thalamorum uineula 

II 277, paruula infantum corda 

II 551, spiearum grauidam frugem 

II 563, daemonis horrida uirtus 

II 602, profana uerborum rabie 

II 628, uiridem ortum germinis 

II 744, insonti pollutam sanguine

1()0 

teiTaiu ITI 71, genitoris munera 

sola III 271), rerum possessio ful- 

ijens III -100, sterili umbrae frondis 

III G58, paucoruni felix hominum 

selectio III 773, laetae repa- 

ratio uitae IV 81, aeternis uitae 

sertis IV 11(3. subita in liora diseendet 

IV 178, praesenti noctis 

tempore IV 460, sanctam Christi 

faciem IV 5GG, ludens procerum 

sententia IV 572. 

i.icere /. q. nci^rotare I 768. III 178. 

IV 313 --ôbire IV 24. 

iactantia I 580. 

lesiis I 63, 184, 351, 403, 767, 760. II 

33„ 75. 70, 106, 110, 265, 274, 282, 

203, 327, 350, 382, 568, 733. III 3, 

20, 185. 503, 538. IV 501, 506, 767, 

700 — lesum I 100. IV 365, 546, 

625. 77(1, — lesu I 350. II 128. 

IV 720. 

lacobus I 430. - lacob (gen.) II 245. 

(nom.) II 263. 

ifjnicolorus IV 155, 550. 

ignicomus sol III 1, ignicoma stella 

IV 151. 

ilia (= ilja) II 140. 

illis (= illius) uerbis II 206. 

imperare c. inf. II 63. III 65. 

iii: haec ait in {— per) Simeone deus 

I 214, maculas in flumine abluere 

(aqua baptizo uos Luc- III 16) I 

337, fallunt in nomine panis III 

242, — conpleta in tempore fetu I 

155, tribusinspatiis (sv tpicylv fj|j.3pat? 

loh. II 20) II 172, subita iu hora 

IV 178, — in uerba uenire I 17, 

animos in talia facta leuare II 164, 

concessa in ])opulos medella II 601, 

in fletiim dedita II 701, arserat 

in thalamos fVatris III 44, in ualle 

remota eonuenisse III 74, mirantur 

in arbore moi-tem III 661, in 

{= usque ad) mortem III 740, inspicite 

in nummum IV 10, surgent 

in munera IV 346, in (= ad) te 

IV 356, in temitora longa praef. 7, 

in saecula laudis pmef. 17, sur- 

gere in noua uina IV 456, uertice 

in saneto plagis lusere nefandis 

IV 640, — nulla in solidum (= 

solida) mihi dona dederunt HI 363, 

in morem IV 603, in tantum IV 

803 cf. aU. 

I n d e X 

incendia bellorum IV 00, mmiî praef. 

21. 

incipit ore I 327. 

inclementia mortis IV 26. 

inclusi tenebris I 415. 

incrementa I 641. II 753, 816. IV 233. 

increpitare = praedicare increpitans 

praeconia salutis I 420, uetat increpitans 

I 348, i. se tenere IV 610. 

increscere III 402, 418. 

incumbere super membra I 622, 643. 

incurua falx I 636. 

indago: praepulchra indagine lucra 

I 427. 

indefessus IV 30. 

indicatiuus: imperatiue positus: otfers 

I 740 fort. etiam I 510, — sunt 

alii c|ui — receptant II 781, — 

credunt pectora uestra num se reddet 

lumen ademptum II 410. mclicatiuus 

coniunct. iuxta ponitur 

si uelitis nec erratis I 602, quod 

implerint sportasque referri uidistis 

III 253, qui iusserit et praecepit 

III 438-440. 

indubitatus: uocibus indubitata fides 

comitabitur istis II 603. 

indulgere I 121, 320. II 8. 

infinitiuus: admonuit occurrere IV 

208, ardebat dimittere IV 602, 

causa est uenisse IV 520, conces- 

sit uisere II 673, concurrunt uisere 

IV 744, concurritis conprendere 

IV 531, contempsere contingere 

III 754, culpa occidisse III 688, 

cura tueri I 3, curabat portare IV 

203, curabis demere I 663, curat 

dedere III 214, current leuare I 

302, datur sperare IV 424, dedit 

obseruare I 187, addere I 274, de- 

uitet ponere III 615, dignum est 

secernere III 583, dignus conprendere 

I 100, — contingere I 339, 

dignatur uisere III 111, — respondere 

IV 596, dignator aperire II 

827, dignatus mittere IV 792, dimisit 

ponere II 671, exoritur crel)rescere 

IV 207, faciam consurgere 

IV 322, fecit consistere I 385, 

fugitis disquirereII686, incumbunt 

conquirere IV 543, indulgettractare 

I 320, ingeminant pulsare IV 221, 

insistit urgere IV 550, instat tumescere 

II 28, — sumere III 594, 

laboras purgare I 661, laborant 

:

foedare I 605, mandat perferre III 

367, maneat progfigiii I 239, memento 

praebere I 552, mens est 

dimittere III 726, misi succidere 

II 318, misit disquirere H 227, — 

expeiidere II 228, mitto aptare II 

535, moneo cauere III 254, monuit 

conquirere I 373, monstrat euadere 

I 329, obseruare oiferre 1 187, orant 

doceri I 228, orarunt cernere II 

774, orat miscere II 727, permittens 

tondere IV 266, potestas dimittere 

II 486, — transire IV 503, 

potestatem mutare I 543, properat 

nectere I 383, p]"operant disperdere 

II 68, putabam meminisse 

III 247, piitat extinxisse I 269, — 

uocitare IV 694, quiesce dubitare 

II 109, reddit portare III 497, repetat 

sustollere IV 125, requiris 

prendere III 513, requirit mitti 

IV 608, rogitant cedere IV 212, 

rogabat discedere IV 604, rogant 

edicere I 112, — euigilare II 35, 

rogat cedere IV 721, sequitur disperdere 

II 374, sollers notare I 

225, subigit adcumulare III 42, 

superest deposcere II 428, — sperare 

II 515, tempus succurrere IV 

418, urgebat suffigere IV 656, urget 

reuelli III 62, — persolui III 448, 

urgetur uectare I 272, uacabat numerare 

II 157, uacuum fuerit tol- 

lere III 245, ueni dissoluere I 483, 

— inmittere II 498, — reuocare 

II 360, 

uolutat 

uocabit 

prodere 

accumbere I 757, 

IV 434, — permittitur 

seruare IV 739. 

infmitiui historici: I 55, 365. II 351. 

IV 446. 

infmitiuus pro indicatiuo: Et nos 

haud aliter concedere foenora nostris 

I 598. 

infmitiuus loco suhstantiui : uoluisse 

tuum I 737, habitare II 47, quod 

quanto leuius fuerit dixisse II 86, 

cf. etiam III 536, 688. 

infmititms omisso accusatiuo e. g. 

I 109, 181, 257, 269. II 97. III 247. 

IV 283, (se) I 45. III 183, 262, 

444. IV 278, 280, 295, 448, 581.^ 

infmitiuus lyraes. 2)ro inf. fut. I Q^, 

257. III 346, 444. IV 735. 

infmitiuus perf. pro inf. praes. : 

III 481. 

XXIV. luu. 


II 86. 

infit I 57, 453. III 585. IV 245. 

inflexis genibus III 354. 

infremit accusatio IV 595. 

ingeminare I 111. IV 222. 

ingerere conuicia II 627, i. dicta III 

452. 

ingrata = ingratis: nequiquam ingeminant 

precibusque ingrata frequentant 

IV 222. 

inhabitare sedibus et domibus I 301. 

inhaerere thalamis I 5. 

inhians nummis II 157. 

inlaesus I 718. 

inlex I 685. 

inlibata i. q. inminuta portio III 578. 

inlotis manibus III 174. 

inmatura mors I 217. 

inmiscere sese in auris I 42. 

inmundus: inmunda lacerans uirtute 

furoris II 46. 

innectere insidias I 431. 

inolescere i. q. concrescere: amboriim 

animas iunctis inolescere membris 

III 470. 

inpendere dona II 440. 

inplere c. g. fragminis inplent III 90. 

inplumes columbae I 188. 

inponere incrementa membris I 641. 

inpostus I 478 (conpostus IV 377, repostus 

IV 143). 

inreuocabilis praef. 4. 1 39. 

inreuocata supplicia II 629. 

inruere ad fluuium I 327. 

insectatio I 466, 471. 

inseruire I 629. 

insinuans populis I 436. 

insinuare i. q. inserere II 814, i. q. do- 

cere III 20. IV 798. 

insistere ad I 33, = instare IV 179. 

instare i. q. esse: cura instabat I 4. 

intemerata salus II 355. 

intendere durum pectus I 603. 

interiora petere IV 359. 

internecare II 750. 

intransitiua transitiue ponuntur: nec 

terra Dei Solymaeue urbis nomen 

iurabitur umquam I 539, praebentque 

sedendum (pullum) III 

632. 

inuadei'e furta tororum III 506. 

inuiolabilis = donum inuiolabile uitae 

II 223. 

inuoluere pueruni cubili I 156. 

lohannes I 26, 110, 351, 409, 430, lohannes 

II 362, 510 (iustus), 544, 

11

162 

III 36, 39, 45 (doctus), 263 (iustus), 

680, 685, 708 (iustus). 

lonaea monita II 705. 

lordanes: dulcis praef. 27, I 347,415, 

451. III 461 (uiridis). 

losepli I 151. 222, 

m 25. IV 719. 

256, 272. II 105. 

iitsoruin 

- is 

/. q. eoruin 

IV 55. 

I 565. II 583, 

irt^ uiani I 556. 

Israhelitarum II 205*. 

istc =- hic I 23, 98, 209, 211, 546. II 

550, 702. IV 42, 476. 

Istrahelita (C, cf. H. Lhike, Studien 

zur Itala p. 26) I 207, 240, II 474. 

iter: iteris I 243, 290, 318, 557. II 

184. III 585. IV 767. itiner II 23, 

433, noctis iter III 101. IV 71. 

iuhar roseum III 1. 

iuhere c. dat. et inf. I 376, 739. II 11. 

III 93, 624, seq. inf II 97, seq. 

coni. 1 62, seq. ut II 145, — c. 

dat. II 481. 

ludaea I 149, 450. III 460, ludaeus 

I 1, 80, 229. II 153, 163, 178, 204. 

254, 285. IV 124, 332, 337, 398, 

592, 648, m

luuae cursus I 446. III 359, lunaris: 

gratia lunaris lucis IV 150. 

lurida membra I 738, 1. lepra II 519, 

IV 409. 

lustrata habitacula I 245. 

lusus uerhorum: ut iuste iusto seruire 

queamus I 124, dedit addero 

nomen I 274, praecurrens aeuum 

sapientia praeueniebat I 279, red- 

didit — dictis contraria dicta I 394, 

nec minus optati quam facti poena 

luenda est I 522, sed quod 

dextra facit faciat I 577, corporis 

est lumen, quo publica lumina 

cernis I 618, faciles uictus— aegra 

— cura I631,sine defunctisdefunc- 

tos condere terrae II 24, terrenum 

corpus terreno corpore natum 

II 196, spiritus in uobis pro uobis 

~ loquetur II AiSQ, negabo negantem 

II 497, uerborum meritis 

ucniet sub iudice poena, uerborum 

meritis dabitur sub iudice uita II 

635, 636, timore tremiscis III 302, 

labentis mentem frater lucrabere 

fratris III 422, par dispare sexu 

III 468, ultima praeteriti capient 

uix praemia primi III 549, prae- 

cipit — praecipitare III 770, iniusti 

iustis succedite fiammis IV 

284, pretium pretiosi corporis IV 

640. 

lux ^ dies I 181, i. q. uita III 307 

(})ossessio lucis), — II 641. III 

15, 346, 554, 560, 564. IV 37, 376. 

luxuriari: luxuriatus sordida IV 190. 

macerans fluxus II 385. 

macliaera: ferro fulgente machaora I 

212, fulgente machaera, IV 522. 

maculosus textus I 431. 

Magi: nomen Magorum I 226,254, 258. 

magnifico lumineterras conplesIII272. 

niancipare — tradere: seseque domumquo 

mancipat II 345. 

manere; manifestatur quod — maneat 

I 238, caedes olim praescripta manebat 

(= erat) I 263, domus— inlaesa 

manobit I 718, — haec in 

primitiis tomptamina parua manebunt 

(initia sunt dolorum Matt/i. 

XXIV 8) IV 108. 

Maria uirgo I 53. III 26, Mariae I 

91, 133, 184, 208, Mariani I 151, 

189, 272. IV 358, 399. 

iierborum et locutioniim. 1G3 

marinae gregos I 430. 

marmor i. q. nraro I 424. 

Martha IV 338, 354, 375, 399. 

Matthaous II 96. 

meatus lucis IV 671. 

modella II 356, 587, 601. III 76, 372. 

medio iteris I 243. IV 767, lucis III 

332, noctis IV 207 — medius profeta 

I 324. 

medullis disruptis euncta labentur III 

613. 

Megedarum orae III 220. 

mella silvostria I 325. 

mons idem fere quod cogitatio: pe- 

ctoris liaec tacitam uoluobat credula 

mentom II 387. 

mensatim III 214. 

monsuram portare I 658. 

morori -= impetraro: talos adfirmat 

regna mereri aulae celestis III 495. 

moritum — delictum: verborum me- 

ritis uoniet poena II 635, ot scriptum 

causae titulum moritiquo locarunt 

IV 665. 

moritus: ut dictum Esaiae merita de 

plobe recurrat II 767. 

messorum gaudia II 317. 

metae torrae IV 118. 

metretrum II 140. 

metrica et prosodiaca: 1) correptio 

syllahae longae: adolatio I 702, 

repens I 744, conubium II 276. 

IIJ 47. IV 16, 28 (conubium I 531. 

II 127), macerans II 385, clamore 

III 646, 648. IV 391, clamoris 

III 648 [cett. locis clam.), edere(?) 

IV 448, facundia IV 595, ibidem 

III 80, ludibrium IV 643 (lud. 650), 

— potirotur II 296. III 80, lauere 

IV 648, ploratiis (acc. plur.) IV 585, 

alterius I 661, 663, illius I 127, 

342. II 221, 708. IV 748, istius 

III 377, 401, unius I 407, 026. 

III 413, 554. IV 25, de ahlat. ger. 

cf. qerund. — 2) productio si/tlabaehrevis: 

lepra I 734. II 519.. IV 

409, labat II 435. III 373. IV 500 

(labare III 135),_obex II 769. IV 

82. 385, circumlatraro IV 535, an 

III 326. IV 528, latro IV 601, 

610, 612. 668 (latro IV 686); potorlmus 

IV 682, dederltis I 664, 

prOfanent II 576 {sed profanus) — 

ilia hiss. II 140, — littera h positionem 

efftcit: 1 301 inhabitare 

11*

164 

(cf. I 

loco 

26 lohannem hunc, sed hoc 

caesura quocjue valet). — 

prod. siilJ. fhmUs ante st sp pr scr 

l 112, ;Ur). IV 53, 225, 584, —prod. 

i)i caesura; praef. 25. 27. — 3) hiatns: 

1 272, 430. IV 14, 340^427. 

4) si/nizesis formae: Bethleem I 

149," 153, 238, 260, - deerit I 

488. IV 800. — 5) nomina propria 

luuencus ad arhitrium ineiro 

acconrmodaiiit. 

mille uocabula III 199. 

]\linciadae Maronis dulcedo praef. 10. 

minister nudae uirtutis II 444. 

ministerium praehere I 770. 

miracula: miscere II 39, mouere I 

448, sollicitant I 133, trahere I 

43, uoluere III 22 — miracula 

rerum II 123. 639. III 116, 675, 

IV 402. 778. 

mirandis; m. monitis I 271, m. lauaci-a 

I 311, m. gaudia I 444, mi- 

raiuh\ (— magna) ad gaudia II 407. 

mii-Gi- (pasmic): mirata uirginis arte 

III 58. 

miror si II 107. 

mirus = magnus: gaudia mira coucelehrant 

I 108. 

iniseramina panis IV 289. 

miserator II 293. 

miserahilis IV 440. 

miseri egentes III 516. IV 415, — m. 

superbi II 235, m. praui II 661. 

modei-amen praef. 14, I 6, 185, 493, 

496. II 575. III 421. 

moenia fidei III 534. 

molare saxum III 405. 

molimen I 521. II 18, 171, 308, 599. 

molis: curarum mole grauatis II 786. 

tantae 

378. 

spectacula molis III 326, 

Moyses I 185. II 689, III 473, Moy- 

sei II 218, Moysi II 691, III 324, 

Moysea IV 15. 

: 

1 11 d e X 

inonilia I 665. 

monitor III 421. | 

monstratristialIl298. potentia IV 139. i 

monstrare ])uerum colendum raef. 16, ambos 

ad proprium cogens nectebat 

amorem I 306, nexa III 284. 

nefanda conubia III 46. 

Neptala I 413. 

nequam I 

nescius i. 

621. 

q. ignotus IV 177, — nescius 

error III 412. 

nil == non I 378. III 711. 

niinium (= ualde) : felices nimium 

I 466, n. fallax I 685, sapiens 

nimiumque beatus IV 187. 

nitefactus crinem oliuo I 607, niten- 

tis uineti saepes III 713. 

NOBISCUMDEVS (nomen) 1 142. 

nodata manebunt III 285. 

non pro ne II 441—443. III 659. 

nomen regionis I 413, diuersae gentis 

III 429, — ruris IV 657, — pro 

nomine I 332. II 665. III 383, 

546. IV 110, — in nomine panis 

III 242, — sine nomine III 68, 760, 

— nomine uenali sistere III 441. 

nomisma: inspicite sculpti nomismatis 

aera IV 10.

notare numero III 219. 

noti regina II 707. 

nouare plebem I 25. 

nubila tristia III 228. 

nuda uirtus II 444. 

nullus 1)1-0 nemo II 214, 2G6. IV 39. 

num — an III 325. 

numeraUa clistributiua pro cardinalibus: 

I 103, 249, 281. III 90, 

316. IV 198, 426, 472, 548. 

numerus pluralis pro singulari e. g. 

incendia mundi praef. 21 thalamis 

I 5, ante suos uultus I 36, dispendia 

uocis I 46, munera dilata 

I 49, uentris gaudia I 50, uirginea 

tecta I 55, terras I 58, cpnceptus 

I 65, miracula I 75, 133, pondera 

uteri I 134, thalamos I 136, 

iussa I 145, ingentia gaudia I 165, 

praesepia I 169, terris I 174, moderamina 

legis I 185. delubra I 

188, ]iectora 1208, habitacula 1 245, 

mella siluestria I 325 , urgentes 

iras I 329, ueneranda lauacra I 347, 

lauacra I 350, pectora I 381, ponti 

per litora I 421, odiis I 626, fa- 

ciles uictus I 631, escas I 632, 

incrementa I 641, absumptos gustus 

I 474, moderamina operis 

proprii I 493, altaria I 504, molimina 

mentis I 521, conubia I 531, 

pallia I 554, caecis odiis I 562, 

odiis I 566, lumina I 567j lucris 

I 571, antra I 588, regna I 651, 

gaudia I 739, tecta I 746, munera 

uerbi I 764. dona medentis I 766, 

tectis II 17, dona salutis II Q^f^, 

litora II 71. tecta II 90, pectora 

II 93, 111. conuiuia II 129, uina 

II 130. imperiis II 138. lumina 

II 167, terris II 168. culmina II 

184, exordia nascendi II 186, 190. 

primordia uitae II 202, terras II 

225, 228, undas II 251, munera 

II 256, dona lic|uoris II 267, escas 

II 302. dona salutis II 334, pec- 

tora II 377, munera II 381. 399, 

420, funera II 397, tristi^ II 400, 

terris 11 498, 514, obsequiis II 

507, funera II 521, terrarum II 

549, otia II 565, 590, quaerendi 

iura II 644, habitacula II 718. 

ignibus II 810, incrementa II 816, 

terras III 1, conubiis III 47, robora 

III 191, corda III 296, 364, 


466, 656, regna III 315, 495, 523, 

526. spectacula III 326, solacia 

III 358, regnis III 418. 489, 

iussis III 453, tecta III 520. lumina 

III 589, aequora III 605, 

consortia IV 73, caelestia regna 

IV 197, tegmina IV 275, niiseramina 

IV 289, casibus tantis IV 

309, coniinia summa IV 315, gaudia 

IV 327, lumina IV 345, 442, 

limina IV 353, corda IV 355. 

620, tecta IV 397, bella IV 408, 

supplicia IV 440, pectora IV 443, 

469, regna IV 455, uina IV 456, 

culmina IV 458, tecta domorum 

IV 474, pectora IV 485, iras IV 

563, poenas IV 615, 630, scelera 

IV 636, pocula IV 658, corpora 

IV 712, saxi pondera IV 741. 

nummus = pecunia: nummi rationem 

qui sibi poni iusserit III 438, 

maior quis est concredita portio 

mimmi IV 232. 

nuntia: uox nuntia I 40, n. fama II 

342. 

nutrimina flammae IV 215. 

oberrare III 157. 

obex II 769, IV 82, 385, 708. 

obreptare: obreptans animo uis tetra 

ueneni 1 547. 

obsequio blando esse I 564, obsequium 

ferre IV 715. 

obtunsus sensus II 208. 

obtutus stupidus IV 89. 

obumbrans I 68. 

obuia i. e. contraria signa IV 103. 

odores = lidiichenrerhe I lU. 

oflFensio lapidis I 393. 

offerre: fetus otferre sacran(h)s I 187. 

Oliueti arx IV 91. Oliuetum mons 

IV 458. 

olli I 27. 428. II 14. 134, 252, 265. 

412. III 110. 659, 703. IV 525. 

— ollis II 410, III 677, IV 29. 

Olympus astrifer III 225. 

omnia inundi II 198. 

omnigenae tribus IV 154. 

oracula uatum I 237. 

orae: luniinis orae I 106. II 342. III 

486. IV 761, — uitales II 707. 

ordo I 412, 489. II 826 (saeclorum). 

IV 638, 656, ab ordine dicta non 

soluentur IV 1()2. 

ornamenta terrestria linguae IV 805.

iGi; 

osaiiiia 111 »>10. 047. 

otiuin legis i. q. legem de otio sabba- 

tis 11 590. 

})abulae iustitiae 1 459. 

pala ruralis 1 342. 

palla furua 11 2. 

palma (= manus) 11 595. 111 213, 

490. IV 440, 507, 509. 

palmetum 111 088. 

I n d c X 

])alpare 1 7.01. 

]>alumbae sollemnes 1 190. 

l>andere aures 11 547, 812, nientem 

II 212. IV 504, niunus 

— saeeula uitalia 11 292, 

III 491, 

uisionem 

III 340. 

]>ar iustis II 440. 

paratu = apparatu 111 328. 

]iart"ns astrorum et terrae, pontique 

hominumque I 118, — perfeetus 

1 572, uitae lucisque I 747. 

parere i. q. apparere I 30. 

parilis cura I 0, p. amore IV 04. 

])ariter 1 285, — pariterque I 554. 

participia'. desponsamque sibi scribens 

grauidamque professus 1 152, 

ordo consectandus 1 353, Talia donantem 

— ueneratus adores 1 402, 

conplenda manebunt I 485, ad 

pacem properans transcurre petendam 

1 508, liaud ignota stat cau- 

tio I 519, facient uolentes I 705, 

gustanda tradant 11 145. 

participiiim : mandata temnenda I 38, 

conspectu uerendo I 59, puerum 

monstrant colendum I 242, satiandos 

manet copia mensael400, urget 

— lance inferri praesentia munera 

])osc«"ns 111 03, pudendis sordibus 

111 149, cauendas insidias iubeam 

111 240, omnia nostrorum proiecta 

reli(iuimus 111 535, praebent sed("ndum 

111 032, fructus locauit 

liabcndos 111 715, nati thalamis 

adhibete uocantes 111 757, credens 

s("ruis tractanda talenta IV 228, 

cciiit habeuda (talenta) IV 229. 

l>arua lidcs 111 244. 

pasclia 1 2s2, 2s5. 11 153. IV 428, 429. 

pascua laeta I 159. 11 423. 

pastoi-um corpora = pastores 1 102. 

pastus (i)hir.J 11 022. 

pater altitlijronus II 02, aeternus 111 

203. rc^gnaikv II 552, rerum I 10, 

sublimis 111 4»^, supremus I 173. 

patere: praemia cuncta patere III 59. 

pauere miracula II 09, pauescere c. 

c(cc. II 488. 

pauitantia dicta uolutat I 95. 

pectora aperire II 610, conplere col- 

loquiis II 321, — sub pectore ceti 

II 097, p. fortia II 431, — humano 

III 528, p. robusti III 072, 

p. robusti III 380, pectoris antra 

I 588. 

pecusculum II 589. 

peius patescat II 372. 

penetralia scissi uentris III 394, salui 

penetralia cordis IV 7, p. mentis 

IV 43, penetralia alta II 220, pntei 

cana penetralia II 251, p. saecli II 

543. 

penetrare aedes I 767, in aedes IV 

181, aethram II 125, animuni 

II 792, per ardua IV 72, exordia 

II 180, habitacula cordis III 41, 

in limina IV 223, mentem I 115, 

templum I 197, undas fiuminis 

I 354, uiam I 082, in uiscera II 

722. 

pepli iila pendentia II 391. 

per: per debita I 307, messis per 

culta praeterit II 501, per cuncta 

II 410, per denia I 408 cf. etiam 

I 528. II 622. III 319. IV 483, 

per diuersa loci (= diuersis locis 

IV 107), fixa per inania tellus IV 

100, per longa III 209. IV 186, 

— per lubrica I 722, cf. etiam 

III 374, IV 499, per operta mentis 

1 

II 82, per plurima terrae I 145, 

per prona 082, per scrupea I 084, 

per tristia IV 314, = abl. instrumenti: 

per nerba sonantia I 114, 

per Mariam I 189, Christum per 

talia dicta precatur II 131, per 

gaudia tanta uidentum ardor famam 

serebat II 415, lueret per 

uincula poenis III 455, quo saxea 

corda reuinci per proprios apices 

possent III 475, satis fieret per 

talia dictis IV 660, — i. cp ad 

uel iii: populum duces per lumen 

apertum (cf. Lucas I 79) I 127, 

nec sermo ipsius poterit per uestra 

sedere pectora II 674, messores 

patrii uenient per rura ministri 

(cf Matth. XIII 41) III 10, tollat 

per gaudia plebeni III 649, 

penetrare per ardua lucis IV 72.

auimae per menibra reuersae IV 

708 = in: per populum pepli fila 

manu tractauit II 391, per uestra 

sedere pectora II 674, referunt plenam 

per membra salutem III 132, 

quem tumor cordis per summa 

locarat III 618, socium quaerat 

per strata relictus IV 176, (poenis) 

quas per stagna parauit IV 286, 

— per (= ocva) mensas uina dedisset 

II 150, per terga I 608, II 

426, 802. III 212, 257, per compita 

III 79, per saepta uiarum 

III 755, per litora III 129, per 

aequora I 689, per stagna barathri 

IV 286, per oppida I 147, IV 297, 

per rura IV 463. 466, per pascua 

I 159, per omnes dedit IV 663, 

— uenient per aures III 519, 

ueniet per sidera IV 156, — 

per gaudia testor I 362, — 

blando esse per (-= erga) omnes ob- 

sequio, I 563, — aegris an liceat 

per sabbata ferre medellam II 

587. 

percontare III 648, 679, — percontatum 

IV 577. 

percurrere rapido gressu IV 308. 

percussus corda dolore III 296. 

peresus tabe languoris I 440. 

perfidiosae gentes II 433. 

perminima pars III 583. 

])erosus (passiue) III 481. 

perpete uita II 508, cura III 510. 

perplexis uerbis condita II 824. 

Persas I 241. 

perspcctor mentis II 274. 

pertendere gressum I 241. 

peruolitare 

IV 117. 

in cunctas terrae metas 

pestis saeuissima III 40. 

petra inmota I 720, petrae uolumina 

IV 725. 

Petrus I 767, III IKi. 114, 122, 159, 

271 (stabilis), 273 (fortis), 274. 

278, 296, 319, 324, 382, 384, 387, 

534, 538. IV 467, 473, 475, 482, 

496, 539, 570, 580. 

Pharisaei II 351, 566. III 133, 160, 

221, 241, 464. IV 402, 675, Pharisaeae 

gentis II 606, plebis IV 

70. 

Philippus II 99, 109, 116, Phili])]iorum 

TII 238, — Phili])paeum nomen 

III 258. 

uerborum et locutioiiu 167 

piaelo inmundo maculare III 168. 

pignora media IV 17. 

Pilatus IV 591, 597, 604, 721, 739. 

pinna i. q. penna IV 82. 

pinnatus II 494. 

pisciculi III 211. 

placidus pullus III 632. 

plantis tegmina bina II 443, plantisque 

prehensis IV 769. 

planus (TiXavo?) IV 732. 

plausum quatere IV 582. 

plebes I 332, 450. II 163, 402, 771, 

III 29, IV 273 at plebs 1 13, IV 614. 

pleonasmi genera: dedecus obpressum 

celet I 136, lustrata habitacula 

monstrat I 245, munera trina 

dona dabant I 249—251, praecurrens 

praeueniebat I 279, propria 

ipsius area I 343, aliquis prior 

dedit ante II 306, ultima supremae 

miinera pompae II 399, niox 

inde II 472, cf. III 83 tuni 

mox, 568 mox tunc, 610 dehiuc 

mox; sic itidem II 497, leti post 

funera II 521 . insinuando docebat 

III 20, IV 798, alimenta ciboruni 

III 207, in liquidas deiectum 

proieit undas III 360 cf. 

st/non. coaceruatio. 

ploratus amarus IV 585. 

plumea turba (/. q. aues) II 818. 

pocula /. q. potus greges ad jôcula 

duxit II 264-269. 

poena: p. persoluet I 498, pendet I 

501, p. luere I 522. 

polire uineta III 555. 

pollere nomine III 258. do noniine II 

245. 

polluta generatio II 695. 

])olus praef. 13. 

pompa suprema II 399. 

pondus: uerbi I 303, uerborum 111 

683, sernionis I 447, III 765, uocis 

III 368. — procerum pondere 

III 64. saxi ingentia pondera IV 

741. 

ponere conmercia III 310, conuiiiia 

614, fructum IV 283, horani IV 

496, membra III 615, se dominum 

IV 35, i. q. statuere IV 15. 

populi (cf. Wolfflin, Archiv VI 341): 

=- homines praef. 20l 20, 71, 148, 

167, 210, 326, 436, 450, 601, 732. 

II 6, 120, 159, 229, 484. III 18, 

129, 260, 263, 636. IV 408, -

168 

-= turbae T 321, 452. II 71, 73, 

322, 601, 725. III 73, 197, 202, 

209, = multitudo: p. sectantum 

discipulorum II 562. populus matrum 

et puerorum III 92, 209. 

portae infernae III 281. 

portare gaudia I 165, ieiunia II 367, 

mensuram I 658. 

portio iniustae uitae II 454, — credendi 

III 375. 

poscentibus annis I 131. 

possessio: militis unius seruans pos- 

sessio textum IV 664. 

possibilis uia III 533. 

posterius I 575, posterior III 703. 

post inde I 177. III ;i9{5. 

potior fiducia I 648. 

potiri uerbis II 296. 

praeblanda adolatio I 702. 

praecautus discessus I 259. 

praeceler IV 22. 

praecelsus: rupes I 452, 478. mons 

III 196, merita III 514, nomen 

IV 61, moenia IV 87. 

praecepta legis I 7. 

praeceptor III 501. 

praeconia larga I 420, regni I 436, 

sancta I 435. 

praecurrens aeuum I 279. 

praediues aula III 437. 

praedulcia obsequia I 305. 

praefulgida nubes III 330. 

praegrata ieiunia I 604. 

praegredi I 126. 

praelargis opibus III 753. 

praemitis asina III 635. 

praenuntia uox I 275. 

praepandere uiam III 532. 

praeparuus I 1,54, II 813. 

praepete curru III 265. 

praepulchra lucra I 427. uascula II 140. 

praesagia IV 584. 

praescribere = praenuntiare: caedes 

praescripta manebat I 263. 

praesens constantia II 650, pr. testa- 

tio II 009. 

praesentia nostra adueniet III 430. 

praesepe I 157, 177, praesepia I 169. 

praesolidus Simon I 422. 

praestupidum cor IV 199. 

praetexere III 636. 

praetumida mens I 580. 

pra.nialido robore cordis IV loo 

precato genitore III 85, IV :m. 

pressat facundia IV 595. 

Index 

I 11 

i IV 

! fetissa 

I proiecta 

j Vrohpsis: 

i ex 

presserunt terram III 335, — pressit 

sua munera Christus III 32. 

pretiosus sanguis III 611. 

primaeuo in flore I 30. 

primitiae IV 108. 

priscae leges I 483. 

pro = propter: subolis pro funere 

matres caelum pulsare querellis I 

265, his pro signis conclamant deeipiendum 

II 596, sibi demere pro 

caeli regnis amorem (oitivs; sOvou)^'.- 

aav iauTol»; oia t/]v jSaatXstav twv oupa- 

vtov Matth. XIX 12) III 488, quicunque 

linquet adfectus omnes pro 

noniine nostro (1'vsxa tou 6vo[xaToc 

[j-ou Matth. XIX 29) III 546. proque 

meo nobis incumbere nomine 

gentes IV 110, discipnlos dictis 

pro talibus conmotos III 600, pro 

fratris morbo anxia IV 307, — 

proximus et frater pro te tibi cedat 

aniore (ayaxrâsi? tov TrX/jaiov aou 

w? aaauTov Matth. XIX W) III 

509, — pro fonte reliquit II 297, 

- urgebit pro me uiolentia II 463, 

— pro merito II 761, pro certo 

geniuit 1 375, adtixi crucibus scelerum 

pro sorte latrones IV 686. 

proceres IV 572. 

proculcare II 222. 

profanare II 576, profanus II 161, 

IV 639. 

profatur I 67, 201. II 179, 365, 757, 

806. III 399. IV 53, 484, 752. 

professi II 349. 

profeta I 125, 324, 471, 678, 691, 

278, 299, 357. III 31, 268. 684. 

46, 78, 113, 138, 637 == pro- 

I 214, profetare IV 569. 

in lacrimas II 

qnod me in 

704. 

altum erigit 

humili celsam I 99. laetanti 

i in pectore II 340. 

pro mira fides I 113. 

jpromittere: natuni o coniuge promit- 

tit I 19, — II 533. IV 239, 733. 

pronomen personale: nos == ego: crederet 

et nobis II 691, incumbens 

nobis uiolentia IV 491, — uestri 

= uestrum: quemquam uestri II 

634 iat III 303 siquis uestrum), 

— carmen mihi Grit praef. 19 tibi 

claudetur uox nuntia I 40, firmantur 

uobis munera I 41 etc. — possessiunm: 

noster = meus: pro no-

mine nostro III 546, uester = 

tuus: aedibus in uestris II 338, 

uestris haec audio uerbis (tu dicis 

Matth. XXVII 11) IV 593. — 

reflexiuum: in numerum prolis sibi 

adoptat I 465, suscepisse sibi II 

508, uitam sibi possidet in se II 

655, requiem placidae sedis sibi 

repperit 11 717, nulla sibi suniunt 

alimenta ciborum III 207, damnansque 

sibi responsa coercet III 

698, diuersa sibi tractantes munia 

IV 166, palmis sibi frangere panem 

IV 446, libera sanguinis huius 

corda tenere sibi IV 619, hxqueo 

sibi sumere poenas IV 630, 

— sibi = ei II 40, 602 etc. — sui = 

suus : incrementa sui II 753. — sui 

centeno copia fetu II 753. — demonstratiuum 

: iste = hic: uix gaudia 

tanta spiritus iste capit I 97, 

hic puer ad casuni populi datur, 

iste renasci concedet populos, dicta 

in contraria signum istius adueniet 

I 209, consimile est isti (simile est 

huic 3Iatth. XXII 39) IV 42, uox 

deneget ista magistrum IV 476. — 

demonstr. = reflex. : discipuli rogitant, 

cur non successerit illis medella 

III 371. — demonstr. om.: 

hunc similem faciam [ei] uohicri 

qui fulcit harena fundamenta domus 

I 723, cui tidem sermonis 

gratia figet [ei] genitoris dona pa- 

tescent II 648. — exsoluet qui iura 

cubilis alteraque illius thalamis 

sociabitur iixor III 476. — interrogatimim 

et indefinitum: quis = 

uter: quis potius genitoris iussa 

sequatur III 702, — quisquam = 

quisque: inlicitum cuiquam fuerat 

contingere panes, sumere quos solus 

poterat sacerdos II 573, — 

nec primus quisquam nisi cunctis 

seruiat unus esse potest III 608. 

quisquam usus I 475, nec genitor 

quicquam uestri quaeret II 643, 

— quis = aliquis I 628, — quisque 

= quicunque I 715, II 202, 

619, 621, 776. III 400, 490, 614. 

IV 180 = aliquis III 614, alius 

= alter: aliam uultus partem praebere 

memento (praebe illi et alteram 

Matth. V 39) I 552, unus 

tolletur alius linquetiir IV 172. 

uerboriim et lociitionum. 169 

pronus: rabies prona furore III 291. 

propagare I 167. 

properis cursibus instans III 290. 

proprius i. q. suus III 305. 

prosequi = respondere: Christus prosequitur 

III 435, IV 48. 

prosternere: terror prostrauit pastorum 

corpora terrae I 162. 

prouenire : passeribus pretium numnii 

uix portio parua prouenict II 490, 

= fieri: tua proueniat de sorte 

uoluntas IV 504. 

pubescere (pubiscere C) pleno aeuo 

I 132. 

pudendas sordes animi ponerelll 710. 

pudor = reuerentia III 727. 

pulcher: labor II 315 (= bona) uina 

II 149, cibi II 303, facultas I 573, 

fides II 340, seges II 752, — pulcherrima 

iussa sahitis I 434. 

pulsare caelum I 266. III 172, — 

dictis III 142. 

putealia pocula II 257. 

quadrifidus: quadrifido ab axe IV 158. 

quadriga III 266. 

quadriiugum II 546. 

quaererc i. q. accipere, nummumll 1 575. 

quaesitor III 412. 

quaesunt I 249. 

quam i. q. quanto: quam praestare 

magis gaudet I 675, — quam pro: 

laetitia inuentae maior tum nascitur 

agnae quam pro cunctarum numero 

III 416, — quam nulhi II 36. 

quatere phuisum IV 582, corda IV 711, 

— linguas IV 576. 

que apodosin incohat: iam hix adueniet 

properis mihi cursibus instans 

Moenibusque in Solymis ra- 

bies cum prona furore — saturabit 

III 291. — abundat: obuia 

nuntia fania uenit pueroque i-emeasse 

salutem II 342, seminibusquo 

illud minus omnibus esse 

uirentum creditur II 815, — = 

o£: seminibusque aliis contingunt 

aspera rura II 748, — praepositioni 

adiunctum uelut: inque 

uicem IV 646 — carceris in mersum 

tenebris uinchsque grauauit 

III 48, carceris et mersum tcnebris 

poenisque premebat III 450. 

quin: nec Httera deerit omnia quin 

fiant I 489.

170 

Qulniiiis l 1-17. 

qui sit II 775. 

quis = quibus I 2oiJ, 312, 441. II 

:;74. III 583, 718. IV 75, 153, 232, 

254, 544, 722. 

quistis II 072, queunt III 310, queat 

III 520, IV 115, queamus I 124. 

quod cmisale: 1) cum indicatiuo: lioc 

dictuni scribae carpebant, quod 

uerba Dei uirtute ferenda protulerat 

Christus II 82. 2) cuui con- 

iHJictiuo: quod uenerit illa II 709, 

Moyses praecepit quod pectora 

dura uideret III 473, — quod cum 

indicatiuo nel coniunctiuo praecedente 

uerho dicendi uelsentiendi: 

I 108, 193, 238, 300, 500, 713, 755. 

II 291, 327, 389, 550, 579. III 34, 

35, 38, 139, 152, 245, 248, 202, 507, 

IV 90, 350, 408, 547, 000, 758, 781, 

— quod 2)ost liaud dubiuni est 

II 180. ^ . 

quoniam (— ot-.) I 379. IV 732. 

rapere: furorem in Lella IV 408, rapuit 

ticus de uertice morteni IV 

031. 

ra}>ida niens I 40, uita 1 513, furor 

II 48. aestus II 247, tlamnia III 

207, sol IV 580. 

rarus niessor II 427. 

rationem ponere III 438. 

recedo (recido C) I 741. 

recidere I 030, — recidi I 181. 

recidiuus: recidiua in lumina surget 

IV 345. 

recurro: uera recurrant I 180, ut dictum 

— recurrat II 707. 

recursus I 705. II 332. IV 735, 700. 

reddo: uirtute mea se reddet lunien 

ademptum II 411. 

redimita radiis salutis uita III 294, 

redimirc lionore IV 189. 

rediuiua dextra II 594, r. corpus II OOO. 

reduces discipuli II 295. 

reileetere dominum II 704. 

regia caeli I 407, 482. II 513, 539. 

regnator terrae apertae IV 807. 

remeare I 47, 280, 718. II 332, 343. 

III 200. IV 321, 7:55, 701. 

rcmissus = solutus 111 35. 

renidere I 205. 

reparatio uitae IV 31, :549. 

repedare I 1()4. 223. II 75. III 195 

IV 494. 

I n d e X 

I 

1 roseuni 

j monis 

! ruber 

I rudis 

: texere 

I 

rependere meritumj>rrttY'. 18 1 010, laudes 

gratesque r.I 90,praemia I 578. 

repens languor I 744. 

repertor caeli terraeque I 35, uitae 

II 405, lucis uitaeque IV 479. 

repeto : nec quisquam (lomibus repetat 

sustollere secum IV 125. 

resipire III 181. 

restat: gloria I 19. 

retexere monumenta II 509. 

retur II 402. 

retractare = uituperare II 85. 

reuinctus coniugio II 273. 

reuirescere II 203. 

reuoluere i. q. repetere: cuncta reuoluens 

debita III 454, — (resoluere 

C) uitam II 192. 

ridentia limina II 720. 

rigare lacte IV 128. 

risus occultus II 351. III 153. 

roboreus: roboreis radicibus instat I 

334, robur tidei III 119, 191, 277. 

IV 383, — saxi III 279. 

rogare = orare, precari I 13. 

rogito IV 212. 

lioma praef. 2. 

iubar III 1, ructans uarii ser- 

imago II 828. 

uesper III 225. 

/. q. nouus: rudibus ueteres subpannos 

uestibus II 371, — 

rudibus menibris consistere II 194. 

ruentes mentis languore II 4. 

rum])itque hanc pectore uocem IV 300. 

ruralia arua I 325*, r. pala I 312. 

rutila lux II 108. 

sabbata II 505. 570, 581, 587. IV 1:30. 

Sadducaei III 221, 241. IV 14. 

saeeli generatio IV 159, lucra III 308, 

pax IV 800, — penetralia II 543, 

uiolentia II 403, — saeclo debita 

III 348, saeclorum series I 308, 

tempora III 232. 

saepta uiarum III 755. 

saeta I 323, stamine saetarum conexus 

III 392. 

saltem = quidem I 487. 

salutifer IV 305. 

salua merces III 508. 

saluator I 709. II 247. III 192. IV 

51, 537. 

Samaritae II 434, Samaritum II 255, 

322, — Samariticus 11 254, — Samaritis 

II 244, 250.

saiictiticus auctor carmiiiis praef. 25. 

sancti profetae II 773, — s. tidesII438. 

satias potusque cibique I G37, — sa- 

ties III 216. 

satis est I 748. IV 545. 

saxea corda III 474, saxosus ager II 

785. 

scelerata cupido II 442, sc. iiisania 

II 4(37. IV 755. facundia IV 595, 

ludibria IV 643. 

scelus = diabolus: horrendi sceleris 

fallacia I 374. 

scribere tabulis I 113. 

scrupeus I 684. 

scrutator cordis I 570. 

se om. I 45. III 262, 444 etc. — se 

iudice II 643, so reddet lumen 

II 411. 

secretus i. q. separatus III 420, — 

secreto III 205. 

selectio felix III 773. 

semiputata uitis portio III 694. 

seniita uiaruni I 315. 

senes fessi I 29. 

senilis: s. coetus I 293. 

senior uir III 355. 

seorsum delecta II 430. 

septemplex caeluni I 356. 

serenum: adueniet uentura luce 

num III 226. 

sere- 

serere sancta praeconia I 435. 

series saeclorum I 308. 

sermo currebat II 305. 

seruator iusti I 2, — II 243, 256, 327, 

382. III 17, 195. 

serus i)ro sero II 829. 

si : si — promitteret, forsan cunctatio 

nientes debuerat I 32, si germanani 

potuisses uisere, Lazarus haut 

poterat succumbere morti IV :!67. 

— si -= nuni III 414, 434. IV 

354, 554, — si (cod. nonn.) credunt 

pectora uestra (-'.cr-sjsT;; MaWi.IX 

28), II 410, istaec si credis (r-.crtcucic 

-0-J'o; loli. XI 20), IV 354, om. 

rursum sublimem [si] dixissent 

esse profetam, occidisse illum traheret 

confessio culpani III 687, — 

si = s? III 593. 

Sichen II 244. 

sicubi I 573. 

JSidon III 177. 

si forte: uel septeni lapsus hominum 

si forte liceret (ncil. reniittfre) 111 

434. 

uerborum ct locutioiium. 171 

^ sin 

' sinapis 

I nimi 

i sine 

\ rapinam 

' 

I tine 

silenter III 460. 

Sinieon I 190, 214. 

similis: satis est domini similem uirtutem 

prendere seruo II 477, his 

saxosus ager simili leuitate uire- 

scit II 785, istis (hominibus) simileni 

nos quaerere nummum III 

575. 

Simon I 422. III 120. IV 409, 583, 653. 

simplex pro composito: condita = abscondita 

II 827, ferre = proferre 

H 83, = auferre IV 722, iirmare 

= aftirmare III 362, haerere = 

adhaerere II 97, linquere = relinquere 

II 74, ludens = eludens 

IV 572, niouere = remouere IV 

374, paruisse = apparuisse III 

268, posuere = deposuere III 710, 

sequi = prosequi I 566, signare 

= designare IV 627, suadere = 

persuadere II 336, temnere = contemnere 

IV 55, uellere = euellere 

III 377, uertere = euertere IV 

547, uenire = euenire, tieri I 676. 

— compositum. pro simp)l.: adnectere 

= nectere I 7, concelebrare = 

celebrare I 109, 117. IV 193. ellii- 

o-ero = fugere III 300, intindere 

= tindere IV 171, malle = uelle IV 

35, reuincire — uincire II 273. 

simulatio flammipedum quadriiugorum 

II 546. 

simul liis dictis I 175. 

III 423. 

praeparui granum II 813, niisinapis 

III 376. 

luce tenebi'is I 624, sine fruge 

II 780, sine honore III 

31. sine nomine III {J8, 760, sine 

III 379, 771. IV 79, sine 

fructibus aei'a IV 235, siiie nomine 

IV 43u. 

sinuamen: uteri siimamine I 87, sinuaminc 

latcrum III 56. 

sinuo II 259. 

sinuosa uolumina lini I 423, sinus 

eophinorum III 90. 

Smyrnae de fonte pracf. 0. 

sobrius aeternum I 21. 

sociabile uinclum IV 18. 

Sodomi II 455. 

sol = dies: quadraginta illi fueraiit 

ex ordine soles I 369, geminos expendere 

solcs II 323. 

solidus III 363.

172 

solium caeli I 17. 

sollicite = diligeiiter III 239. 

Solomon I 644. II 710, 711. 

soluere linguam per uerba I 114, sol- 

uitur uircfo nouo fetu conpleta I 

155. 

solus: solis iteris regionibus intit III 

585. 

Solymi (8olimi plcriqne lihri) I '227, 

288, 449, II 154, 205, 281, 284. III 

291, 584, 622, 641, IV 78, 363. 

sonans = praedicans I 439 — sona- 

rit IV 569. 

sonipes alacer I 688. 

sonora uox II 417. 

Index 

sopire furorem I 267. 

soporata nocte III 97. 

sordida lucra II 162. III 706, s. dicta | 

laboris III 696. 

sors: res iiberior cumulatae sortis 

abundat IV 254. 

spargere: spargantur in populosll 484. ! 

species (nomi. codd.) animae I 312, 1 

ouium I 692, i. q. forma II 673. j 

speculum II 69. IV 714, 726. 

spiceus horror II 799. 

spiraculum I 115. 

spiramen I 215, 340. IV 797. 

Spiritus I 21. 140, Spiritus purus I 69. 

II 624. 628. 

splendescere II 183. 

spondere animos II 370. 

spongus IV 695. 

sponsalia pacta I 143. uota IV 200. 

spontaneus I 652, 703. 

sporta III 217, 252. 

sputa inproba IV 566. 

squamosum corpus II 511». 

stamen saetarum III 392. 

stare = esse: haud ignota stat cautio 

legis I 519, stabunt rebus sigiui 

futuris II 696. 

statuere inreuocabile tempus praef. 4. 

sternere: prono straucrunt corpore terram 

I 248. aequora uitae sternit 

mitis moderatio III 605. pacem 

II 38. 

strata. (subst.) I 290, :U5. II 535. III 

462,^636, 655. — strata tororum 

II I 621, — stratunique tuum rcferto 

II 90. 

strauerunt corpore terram I 248. 

stre})

— substantia = summa pecuniae 1 

IV 255. 

succedere pro I 333, succidere messem 

II 318. 

sulcare fiammis auras I 244. 

summa dies 1706, summogustuIV659. ! 

sunt qui: sunt quos' iactantia tollit I 

580. 

super = in: audiuitque dei super horrida 

somiiia uocem I 138, quicumque 

hominum fuerit super omnibus 

error II 623, — aduerb. I 717. 

II 2, 31, 277. III 47, 436, 603. 631. 

IV 161. 

superarent i. q. superessent IV 136. 

superest -— abundantius est: quod 

superest illis (quod autera his abundantius 

est Matth. V 37) 1 546. 

superbi sapientes II 550. 

superfluus III 249. 

superincrepitans II 161. 

supra: sidera supra III 409. 

surgere: maior in plures audax in- 

iuria surgit III 725. 

suscipere: lohannem ueneratio suscipiebat 

III 51, 685. 

suspendere curam pectoribus nostris 

I 640. 

susurrans II 483. 

si/nonymorum coaceruatio : clamore 

uocabat I 310, pestiferi rabies uaesana 

ueneni I 404, apicis parui 

gracilis distinctio I 488, ueteris 

iussum moderamine legis I 496, 

tacitae mentis penetralia I 505, 

e tenebris carceris atri I 517, casti 

pudoris iura I 534, uis tetra ueneni 

I 547, nil abdita clausum 

pectoris antra tegunt I 588, deuoti 

pectoris seruitium I 610, obscurae 

tenebrae I 622, nigrae umbrae 

I 623, magna admiratio plebis 

inmensum stupuit I 729, caecis 

tenebris demersa I 758, aestu febrique 

I 768, pectora nescia falsi 

uirtutem puram seruant sine fraude 

maligna II 112, nocte obscura II 

177, furuis tenebris II 207, caecae 

tenebrae II 236, sordida pollutae 

— contagio mentis II 239, 

tristes lacrimae II 370, inplorat 

lacrimans II 380, ])raeclaro nitidi 

sub lumine solis II 482, benigna 

obsequia II 506, caeci de carceris 

umbrisll 510, lumine lucis II 517, 

uerborum et locutionum. na 

amissae leti post funera uitae II 

521, fulgentis splendens gloria II 

524, uento uibrante II 529, uestitum 

ueste uidere II 530, praecepta 

iussa II 710, fontani gurgitis 

unda II 716, magna sub mole farinae 

II 821, mirata— arte attonitus 

stupuit III 58, ualidum robur 

III 119, 277, rabies prona furore 

III 291, caeca rabies furoris III 

350, instabilis fidei nutans per lubrica 

gressus III 374, diuite gaza 

III 522, concordi sternit mitis moderatio 

pace III 606; uasti sine 

fine doloris III 771, fesso nexos 

languore quietis IV 507, celeri 

properoque recursu IV 760, furtim 

sustulerit corpus defensa tenebris 

occulte rapiens audacia discipulorum 

IV 782. 

synthe.sis generis : reuertenti iuuenis 

(iuuenem C) torpentia membra — 

ante pedes Christi lecto posuere 

cubantem II 76 s. 

Syria I 146, 438, Syri I 449. III 176. 

tanien i. q. uere: tamen uobis est 

una magistri inposita . 

. . potestas 

IV 62. 

tangere sensu i. q. intellegere II 769. 

tanta = tot: II 422, tanti = tot III 

249. IV 399, 535. 

tantum = tantopere I 299. III 649, 

tantum terrestria II 209, — tantum 

ne II 624. 

tarda uerba I 34. 

temno: mandata dei temnenda peregi 

I 38. 

tempore capti I 657. 

temporum usus rarior: praes. pro 

perf.: meo in uiscere proles exultat 

Mariae cum adfamina sensit 

(iay.ip-Lrjas tb ppiô; Luc. I 44) 1 90, 

ille profetarum solus transcendere 

uires promittitur olim (cf. MattJi. 

XI 10) II 532, non meminit quisquam 

te uisere nudum IV 278, 

quattuor luces praetereunt, quo 

membra solo conposta quiescunt 

IV 376; discedens Christus languoribus 

aptat medellam II 600, 

labentis mentem frater lucrabere 

fratris III 422, corpus motu fugiente 

caloris fetorem reddere IV 

378, discipuli luda fugiente se-

174 

quiiiitur IV 480. praes. pro futuro: 

dieitis agricolis ueiiire uentorum 

rabiem III 229, sibi post doiiiiiiatum 

cedere credeiitum III 730, 

potiora credere tantae promittit 

tidei IV 238, oscula pepigit sese 

eontingere Christi IV 515. — fut. 

pro praes.: felix qui credit iinem 

inox adfore uerbis quae deus ad 

famulos magnum dignando loquetur 

I 92. quisque capax fuerit eapessat 

III 490. — plusq. pro imperf.: 

hospitio amborum fuerant 

praeparua habitacula I 153, texta 

eamelorum fuerant uelamina saetis 

I 3>23, uec dignum fuerat uestis 

suspendere curaiii peetoribus no- 

stris I G39, illic fuerant II 139, 

inlicitum fuerat II 573, quattuor 

ex omni fuerant tuni milia plebe 

(ot o; scjOiovts; r^jav xizpay.iajjXioi 

avopsg Matth. XV 3S) III 218, 

fuerat ciii dissona lingua III 7G4, 

fuerat mulier aceepta IV 310. — 

2)erf. pro praes.: ut melius fuerit 

thalamis caruisse III 481, solita 

ost (= solet) 

uariaittur in 

IV 81. — teiiipora 

parataxi: manet — 

claudetur I 39, erigit— uoluit I 99, 

torpeseunt— audiuitque I 137, mirantes 

laudant, laetantes constipuerunt 

I 179, accepit laetusque 

])rofatur l 201, datur— concedet \ 

209, fuerant— einxere— praebent I 

323 sq., tonetur—purgabitur I 342, 

tenebit— conplet I 379, uidebuntexoritur 

I 41 G, receptat sequentur 

— manet — maiiebit — patebit — 

adoptat — pandetur I 455 - 4G8, 

])rocu1jiiit Christumque precatur 

I 735, aptat—abibatII91, misit ut 

ueniant munera II 229, conperit, 

aduolat, orabat II 333, si fuerit— 

sin erit II 448. praeterit et— 

earpebat II 5G2, domum repetit 

turbasque reliquit II 829, conueniunt 

populi secumque trahebant 

III 197, urget— abegit— premebat 

III 448—450, inuenit— iussit III 

557, tumebat caleauitque IV 301. 

secessitorabatqueIV50l,iniecere— 

])rehendunt IV 521, ait— negabat 

iV 57G, inducunt -cinxere IV G45, 

dixere— fatentur IV 713, — quaei-it 

quot errata remittat uel si liceret 

1 11 d e X 

III 433, quae foret— quae possit 

III 528, si-uellet cur trahantur III 

G27, poscant— consumeret IV 94, 

utinam adforet et rapuisset IV 340, 

— si promitteret, debuerat I 32. 

iamque torpebant — cum sulcabat 

III 97, nec prius audebant, nisi 

firmasset III 336, inquirunt uirtus 

quae taiita dedisset III G7G, si potuissesuisere—haut 

poterat IV 367, 

petebant qui—cuperet, qui confes- 

sus sese damnauerit IV G15, [sij 

dixissent esse profetam, , traheret 

confessio culpam III 687. 

temptamina IV 108. 

temptator I 383. 

tenax uirtutis III 518. 

tendere: tendentem ditfusa umbracula 

ficum III 655. 

tenebrae mortis I 128. 

tenebrosa uolumina I 213. 

ttmere: ambos adnexos tenebant I 7, 

custodia pecudum pastores tenuit 

I 159, quaerens iiiuenta tenebit 1 

668, quae regio puerum teneret 

progenitum I 229, secumque fide 

iam certa tenebat II 388, tenere 

ieiunia II 363, tenere iiomen I 226, 

492, uitam I 379, 745. 

terdena pondera argenti IV 426. 

terga liquidi profundi III 257, ruris 

I 698. II 426, soli I 635, terrae 

II 802. III 212. 

terrenus I 650. II 196, 681. III 175. 

terrestria dixi II 209. 

terrificus IV 157. 

testatio praesens II 669. 

textum i. q. uestis texta IV^ 664, texta 

IV 724, textus (^ pannus) I 156, 

{= rete) I 431. 

thalamus: thalamis inhaerere I 5, 

arserat Herodes— in thalamos fratris 

III 44, thalamorum uineula 

nectens III 737. 

thronus I 101, 482. 

tineae: I 612 (edaees), 615. 

Tonans?:.^. DeusII 795. IV553.672,786. 

tondere: pascuatondent pecudesII424. 

torpere otia lenta III 566, — torpentia 

membra II 76. 

torpescere I 137. 

torrens flamma praef. f) — II 331. 

toti = omnes: tota per oppida I 147, 

totis eduxit moenibus II 298, to- 

tuni uinum II 374, totum III 213,

totis siluis III 413, totum conplere 

licebit IV 519. 

traetare curam talenti IV 230, oculis 

lumen seronum (Christum) I 819, 

— pocula IV G59. 

tractus aeris IV 104. 

trahere animum per gaudia I 94, miracula 

longa trahebat I 43, promissa 

I 308, prolios trahere I 687, 

risu III 153, traheret confessio 

culpam III G88. 

trans: t. sidera I 495, = supra: cunctaque 

trans meritum concessit debita 

seruo III 446. 

transcendere II 532 (uires), III 612. 

transigere horam IV 690, ludibria 

IV 650. 

transuoluere III 378. 

tremefacta pauore corpora I 161. 

tremisco: molli timore tremiscis III 

302. 

trinus = triplex III 484, = tres I 

103, 249. III 327. IV 671, = tertius 

IV 735. 

triti utres II 373. 

triticeus nitor II 805. 

tropaea speciosa III 342, tropaeis ex- 

celsis III 640. 

truculentus III 449, 586. 

tunc cum 2)raef. 33, tum—cum: quod 

dare tum licitum, cum sanguis 

distraheretur credebant IV ()34, 

— tunc dehinc I 52, tunc inde 

II 137, III 93. 

tunica IV 644. 

turba propinquorum I 108. 

turbo II 221, 368, 545. III 266. IV 541. 

tyrannus durus II 462. 

Tyrus III 177. 

uacuum est i. q. licet III 246. 

uaecordis uulgi dicta IV 674. 

uaesana rabies I 404. 

uaesania III 172. IV 669. 

uasculum II 140. 

uates i. q. sacerdos I 4, 47, prisci 

uates I 122, ad offlcium uatis I 

132, 141, de sanguine uatum 1 186, 

uatum oracuIaI195, culminauatum 

I 233, oracula uatum I 237, uatum 

choreis I 292. II 576. III 292, eximios 

uatum uatum princeps IV 404. 

ubi: ubi tertia uenorat hora III 556, 

ubi sexta transHuxorat hora III 560, | 

ubi transegerat horam IV 690. | 


uectare I 273. 

uegeto II 355. III 108. 

uel = et II 478. III 627. 

uelamina I 323. IV, 703, 749. 

ueliuolum mare II 11. 

uenalia multa II 155, uenali nomine 

sisti III 441. 

uenenati passus II 715. 

ueneniferi serpentis propago II 631. 

uenenum I 386, 404. II 719. III 369. 

IV 437. 

uenerabilis iustus IV 518, templum 

II 166. 

uenire uiam I 231, u. in uerba I 17, 

uenient (l. q. erunt) soluta III 287. 

uentosa aequora I 689. 

uerbera fiagri II 158. 

uerberare auras IV 375. 

uerhorum ordo rarior: omnia nam 

memorat sibimet sermone profetae 

gesserat ipsa prius quaecunque, 

ex ordine dicta II 300, non inlata 

homini fuerint quaecunque 

III 148, natis quisque suis III 186, 

— nato cum II 129, haut etenim 

iustos ueni ad directa uiantes II 

35t), hoc super II 527, sidera supra 

III 409, uos inter III 605, 

haec inter IV 114. 

uerbum: (fama) mille sonans uerbis 

(cf. TcoXuOp 00?) I 439. 

uerlmm auxiliare omissum: praef. 21 

(est), I 6 (erat), 11 (est), 141 (esse), 

237 (esse), 379 (esse), II 176 (sunt) 

etc. cf. ellips. uerh. 

ueredicus II 275, 610. IV 3. 

uergentibus annis I 8. 

uersutia fallax I 368. 

uersutis artibus I 382. 

uertigo poli praef. 13. 

uestigia matris dcseruit I 287, uesti- 

gia = pedes I 316, 476, 539. II 

434, 453. III 102, (= grossus) 

III 115, — uestigia nostra (= mo) 

sequeris III 518. 

uia trans polagus I 414. 

uiare I 126. II 359. III 209. 

uibrare: treniulo uibrabant corda. pauorc 

III 105. 

uicibus I 3, omnibus uicibus aunorum 

I 284. 

uigere 11 396, 458. III 641. 

uigor stabilis TI 777. 

uincula thalamorum II 277. III 737 

(IV 21).

176 

uindex: ferro uindice I 498. 

uineta rotundere III 695. 

uiperea gens I 328. 

uires I 148. 

uirescit II 785. 

uirginea tecta I 55. 

uirgo lectissima I 69. 

uiridis terra I 162. 

uiror II 816. III 638. ^ 

uirtus i. fere quod uis, c;uva[j.ic : uirtus 

praescia rerum I 192, sancta uirtute 

ducere I 240, u. animae I 312 

(species nonnuUi codd.), uirtus 

Index uerborum et locutioniim. 

corporis I 511, uirtutes I 710, 

uirtute mentis tidelis I 761, uir- 

tus furoris II 46, uerba uirtutis 

Dei ferenda II 83. dicti et facti 

uirtute II 87, uirtutes II 108, uirtus 

l)ei II 183, uirtus nostri pa- 

rentis II 262, uirtutis honore II 

355, uirtutes daemonis atri II 437, 

animae libera uirtus II 522, 557, 

uirtus templi II 578, patria uirtus 

II 601, 602, aduersa uirtute II 615. 

minister uirtutis 111 27, 34, dona 

inmensae uirtutis III 73, uirtus 

feeunda donis III 193, dign*a uirtute 

tueris III 278, pulcherrima 

uirtus constituet III 542, constituet 

regni uirtus sublimis in aula lY 

34, istaec uirtus firmissima legis 

IV 41, uirtus caeli 152, praesens 

uirtus tua IV 340, uirtus credentum 

IV 382, 400, uirtute ipsius IV 

410, non mihi est uirtus IV 496. 

uiscera I 60, 140, 733, uiscere I 90. 

uiscus I 90. 

uis liuida 1 384, horrida III 8. IV 722, 

tetra I 547. 

uita perennis III 809, 547, perpetua 

III 502. 

uitalis: dicta II 547, 725, gesta jj?w/'. 

i.O, mensa I 757, saecula II 292, 

uerba II 452. III 255, — orae II 

707. 

uitreas undas I 354. 

uiua unda II 258, 261. 

uiuax mens II 487. 

uiuificus IV 797. 

uix: uix paucos I 684. 

ullus = aliquis III 404. 

umbra mortis I 417 (caligo m. I 681), 

carceris I 409. II 510. 

umbracula ficus II 115. III 655. 

undisonus III 390. 

uocare sub tecta II 447. 

uocitare I 26, 72, 110. IV 694. 

uolare: dum saecla uolabunt jjme/'. 12. 

uolentes IV 774. 

uolucris anima IV 371, fama III 264. 

uoluenda dies I 106. 

uohimina (= cogitationes) cordis I 

213, lini I 423, inmensa petrae 

IV 725. 

uohmtas I 418, III 656 (cibi). 

uolutat dicta I 95. 

uotum: laetum IV 208, regale III 

739, sponsalia IV 200, sponsi II366. 

urgentes = inminentes I 329. 

usus triticei I 377. 

ut: nec metus ut (= ne) rapiant 

2)raef. 21, iubere ut tradant II 429, 

adiurabo ut fateare IV 554, spondent 

mandatum ut studeant I 

389. — om. uerbo satis est iubeas 

remeare salutem I 748, peteres tibi 

traderet undam II 258, rogitabant 

sumeret escas II 302, uox audiet 

ut — dices et negabis IV 472, rogabant—peterent 

IV 610, petimus, 

custos seruet IV 736. cf. etiam I 

110. II 74. III 358. — quo uhi 

ut exspectes: quo pateant uolumina 

cordis (ut reuelentur cogitationes 

Luc. II 5o) I 213, quo numen 

adorent I 231, gloria quo maneat 

similis natoque patrique (ut omnes 

honorificent filium . . . loli. V 28) 

II 645, quo possent dicta profetae 

concurrere rebus (ut impleretur 

quod dictum erat per profetam 

Matth. XIII 35) II 825, Christum 

me dicere cunctis parcite, quo soli 

cognoscant talia digni III 288, — 

= quippe, co;, ars: leti quod lege 

remissus tanta ut lohannes uirtutis 

dona teneret III 35. 

uterque: utrasque palmas porrexit II 

595. 

uulgaris plebs IV 733. 

uulgus masc. IV 611. 

uulnera = peccata III 436. 

Zabulonum I 411, 413. 

Zacharias (Zaccharias C passim) I 3, 

11, 74, 81, 309. 

Zebedeus I 433, 590, Z. nati III 319. 

IV 483. 

zona I 324.

The End. 

World Public Library Association

corpvs scriptorvm ecclesiasticorvm latinorvm, vol. xxiii - World eBook ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?