M - DSpace CEU

£ BlBi iOTEÇA

SUMMA
S. RAYMUNDI
PENIAFORT
O R D I N I S
PRiEDICATORUM,
CUM GLOSSIS JOANNIS DE FRiBURGO
SANCTISSIMUM D.N.P.
CLEMENTEM XI.
SECVU^DA ED1TI0 *AVCT10R ET CORRSCTIOT^
*A V E :
9i 1 0 N £
FRANCISCI MALLAR.D,
BIBLIOTHÉQUE
DES
PfiRBS do St-SSPRiT
CHEVILLY-UftUE (Seira)
Typog. & Bibliop,
IliuftriíT. & Excel!,
^^Mi!i^h°^mJ asases
M D C C X V ;
Superiorum Termw*

CLEMENTI XI.
PONT. OPT. MÁXIMO.
EUSTACHIUS BULLIONIUS PRESBITER.
FELICITÓTE M.
BEATISSIME PATER.
N lucemprodit denuo, fecundis SANCTITATIS VESTR^
aujpiciis Avenione>hac alterdRomd ySumma Sancli T^aymundi
depeniafort, qu& olimfubCLE MENTÍS Vlll.Pradecejjoris
Vefiri ^Patrocinio in lucem primum prodierat. Opus
fane tum aucloris doclijfimi

Del difyenfatoribttá popofuerit, nifiprius facrú Canonib%s fulcirentury quo in
¡ludio i ta exceUuit, ut Romanorum Pont'ificum Decreta in variis epiflolis^j*
Confiliis Jparfa juffu Gregorii IX. adcomm%nem totiiu Ecclefie utií¡tótem in
ordinem coliegcr'it y&in compendiummiro artificio redegerityut inipfo Deeretaliumproemiopr açud
fulge ntijjlmum illud Ecclefa fydus Prxdicatomn Ordinem > cujus Genérale
Magiftcrium adeptusguarneitif/ime potuit abdicavit.apudSttmmos Pontífice
syqui ipfum in gravi/fimis quíbufyis negotiü in confilium adhibebant,acpurpura
plur ¡es decorajjent, nifiprofunda ipfiuj bumilit/u obfiitiffet. Tuum efi\
BEA lISSIME PATER,í7¿/t'#; redderevocem virtutü > quamalineemors
ipfa penitus potuit eriperesViget enim adhuc apud píos &* do el os viros illius
auc7oritas,vivebitque amplias in pofterumfituní vocis oráculo confirmttur\&
Tu A SANCTITATE probanteJtegcndtv nunc omnibfuproponatur.H¿c mens
nofira fuit>dumllluflrijfi'mi'& Reverendiffi'mi ALAMANNI SALVI ATI Pro-
leu¿e Jane Societas,
laborum fuorum Primitias SANCTITATI TU JE confecrandas duxit, majores
haud dubie in di es allaturajifub umbraalarum tuarumincedens,Maximi
Pontificisfiptimi fui Principa Patrocinio pojfítgloriari.Summw igitur ipfe Paf
tor,qui te in fufremo Sacerdotii ápice colIocavitytuampro catholtea fiae follicitudinem^otqueconftantiamdiutijfímefortunare
pergat, e£* eximia iüatua
animi decora, qu¿e in te fumma funt non admiran folum nobü yfed illorum
fruclum , quiin Ecclefia uberrimtu efl colligere finat. Sufereft mihinunc ,
BE ATISSIME PATER,«¿leyes hofee conatus in nervahaceditionepromovenda
vela acciperefícque animum ad majorafufeipienda adjicere, Fetixpro*
feSío Societas,fihocce votorum fuorum pignu-s, perenifque obedientia monumentumjbeni^nis
oceulis accipiasfipfique & mihi Paternam benevolentiam ,
O 4
Apofiolicam benediclionem, quam fuppiices ad SANCT I TATIS Tu JE
j>cdes bumiliterprovoluti peumos, dignem impertiri.
Avenione Kalendis Augufti MDCCXV.

SU MM A
SANCTI RAYMUNDI
DE PENIAFORT
ORDINIS PR^DICATORUM.
P R O £ M I V

i SÜMMM SANCTÍ RAYMUNDI,
norcm Domini noílri Jefu Chrifti, 6c gloriofas Virgínls
matris ejus, 6c Beata: Catharinas S, prxfentem Summulam
ex diveríis aucfcoritatibus, 6cmajorum meorum dictis
diügenti iludió compilavi j ut íi quando Fratres Ordinis
no/lri , vel alii circa judicium animarum in foro g
poenitcntiali foríítan dubitaverint, per ipfius exercitium
h
, tamin confiliis, quam in judiciis, quxftiones multas,
6c cafus varios, ác difficiles , 6c perplexos valeant enovei
quia daré. Hoc autem non prxfumens de viribus propriis at>
¿*fc stimwim tcntavi ,'quia núlláb fuñt prxfértim cum nec velle, nec
compofuitUr- nolle 1
nabeam 5 lea ípem ngens totálitef in bono obetio.me
in Cütl- dienta., arque in fumma clementia Salvatoris , qui fa-
tbar¡us. C l t wwtobiwti' tnagwa joLus.-
§. 2. K
Diftinguitur ergo per tres partículas > in qua~
rum prima agitur de criminibus,..qu.se principaliter , 6c
direclé committuntur in Deum : In fecunda de his ,.qux
in proximiun : In tertia de miniftris irregularibus, & irregularitatibus,
6c impedimeneis ordinandórum, diípenfationibus
, purgationibus , fententiis, pcenitentiis, 6c
remifíionibus.
§. 3. Modusagendieíl talis: In ílngulisparticulis prx-
. mittuntur Rubrica ad ipfás particulas pertinentes. In
qualibet Rubrica tra&atur primo de materia Rubricx ,
prouc pienius , 6c planius potui 5 ponendo utilia , 6c necesaria
, 6c vitando fuperñW. Secundó ponuntur dubiae
qnxfliones , 6c cafus. Tertió fubjunguncur 1 notulx juris
ad Rubricx naturam fpeclantes , m
non ambiguam,
fed veram , 6c certam fententiam continentes. Undc
lector, mihi ( precor ) eílo benevolus, 6c afFeclum
g De ifta Virgine mentionem facit, fpecialiter, forte * pcopter devotionem,
quam habebat ad eam.
g Forum neutraliter dicitur rerum venalium ; forus mafeulinc , caufaruift
extr. de verb. fign. forus cft exercendarum Htium locus.
h Id eft, frequentem ufum.non, per fun&oriam inípe&ioncíU; .
i Quia Rigularis erar Magíiler.
k Supple hxc Summula, reí hoc opu?,
/ Ubi dicitur illud in fumma > nota , &c.
m Et loquitur ibi de CaaoRÁcis fcrijtuxis^

LÍBER' PRIMUS." 3
meum coníiderans , lingua toxicata non mordeas: utilia
foli Deo attribuas 5 & & quac tibí minus utilia , vel proríus
inutilia vidcbuntur , dicas vel librum n mendoium ,
vel te non intelligere , vel á rhe prxter propoíitum inferta
cogitans, chántate fraterna corrigas, &: emendes.
n Similc dicit Auguftinus 9. dift. Nihil aliud cxiftimo , quam vel mcndofum
tfle codicem , vel non cíTe alTccutum interpretan , quod di¿tum eft , vel me
nunime intellexilTe.
SUMM^ SANCTI RAYMUNDI
L Í B E R I.
1. t)e Simonía.
2 . Ne Prdlati vlces fuas fnb annuo cenfu concedant.
3. De Magijlris , dr ne aÜquid exigant pro liccat'ia
do cendi.
4. De Judas, & Sarracena. '& Paganis, ¿r eorum fervts.
5. De Hxretlcis, & fautor ¡bus eorum, ¿r ord'watts ab eis.
6. De Schifmaticis , & ordinatis ab eis.
7. De Apoflatls.
8. De Voto , & Votorum tranfgrefforlbtts.
9. De Juramento , ¿r perjurio.
1 0 . De Mendacio , ¿r adulatione.
11. De Sortílegis , ¿r dlvinh.
11. De Periis.
i^.De Sacrilegiis.
14. De Immunitate Ecclcjiarum, cxmeterlorum , tjr re-
U¿ rum ad ipfas pertinentium.
j¿.DeDecimis , prlmhiis , ¿r oblatlombus.
l6. De Sepulturis.

4 SÜMM-fi-.SANCTX RAYMÜNDIt
J> Simonía. Tit. L
QUONIAM ínter crimina Eccleíiaftíca a Símoniaca
haereíis b
obtinet primum locum, c
ut i. quadr. ult*
patet. d
videndum eft primo, Quid íit Simonía, Unde dicatur
5 Qiiibus modis contrahatur 5 Qua pdena Simoníacus
puniatur 5 Qux erga ipíum difpenfatio fíat. Ultimo
de quibuíHam dubitabilibus íiipponemus.
$•1. Simonía eft ftudiofa e cu piditas, vel voluntas
cmendi,vel vendendi aliquod lpirifualemec oportet addi,
vel ípirituali annexum : nam fpirituali annexum fpiri-»
tuale eft. 1. q. 3. Si quis objecerit : ¿"Videtur tamen,
quod debeat addi: jus enim patronatus prohibetur vendí
, quia eft annexum ípiriuaJi. g extr. de jur. patrón, de
* Crimina eccleíiaftíca funt, quorum examinado , fivc cognitio, 5c iéntenti*
pértinet ad ecelefiafticum judieem ; ut Simonía, hxrefis , apoftafia, facrilegium,
perjurium , votorum tranfgrcilio , 5c fimilia : ficut fecularia appcllantur crimina,
quorum cognicio pertinct ad judiccm fecularcm i ut homicidium , furtum , 5c
amilia.
b Quare Tocatur íimoniaca hxrefis ? Numquid emere, reí Tendere Ordinem,
vel beneficium hxreticum cft i Reípondeo : Quxdam funt imprctiabilia , 5c de
jure , Se de fa£to , ut lides , /bes, chantas Se extetx riwxes, Se Spiritus Sanctus
, 5c dona ejus, id eft , donum prophetix, 5c potcftas faciendi miracula ;
Quxdam autem funt imprctiabilia de jure , fed non de facto ; ut Sacramenta Ecclelix
, qux revera de jure vendi non poífunt, licet de fació quandoquc vendantur.
Quantum ergo ad illos fimoniacos , quitaría vendi de jure poífc credunt abfq"tte
peccato , aut virtutes , aut Spirirum Sanctum , aut prxdicta dona ejus , qux:
non de jure , vel de fació vendi poíTunt, dicuntur fimoniaci , 5c hxretici, ad
minus largé ; 5c fimonia dicitur hxrefis. Vel fimoniaci dicuntur hxretici propter
primitivos Simonis Magi difcipulos, qui cum profiterentur fe eíle Chriftianos >
colebant tamen piíturam , 5c imaginem Simonis Magi5c cujufdam mulieris,
quam diecbant Selencm fociam turpitudinis ejus , qux prius in proftibulo fteterat
apud TyrumUrbem Phxnicix : 5c eis inceníum, odores, facrificia, 5c libamina
oíFcrcbant i ficut legitur in Ecclefiafticahiftoria lib. x. cap. 13.
c Id cft , máximum > vel primum locum, quia omnis infidelitas, íiib qua continetur
fimonia, inhibecur in primo mandato Decalogi. Exod. xo. 31. quxft. 7.
Quid in ómnibus.
d Ubi fimoniaci dicuntur primi, 5c prxcipui hxretici, 5c quod extera crimi»
na ad comparationem fimoniacx hxrefis, quafi pro nihilo reputantur.
e Id cft , ad aclum erteriorem progrefíva.
/Ibi dicitur , quod ficut confecratio vendi non poteft , i ta nec res , qua; de
confecratione proveniunt; ut Ecclefiaftica prxbcnda; quia quifquis eorum altcrum
vendit, iine quo nec altcrum provemt, neutrum invenditum dcrcUnquit,
te ibi confecratio ponitur pro ordinc.
¡ Quia fecundum. quofdajn ju*-patjon,at,\is a°a cíl fpiíituale, fcd anacxuttfc

LffiER PRIMUS. 5
jure. h
Sed illud * dicitur ideo , quia illud jus fpirituale,
fcilicet jus-patronatus, cadit in perfonam * Laici. Probatur
hxc diffinitio , feu deferiptio i. q. i. Qui Studet.
I Videtur tamen quod fola intentio , vel voluntas non
ctiam ítudiofa , vel declarata , faciat íimoniacum , ficut
Se ufurarium > ut in Luc. Date mnimtm nlhil inde fperantes
: &: extra de ufur. Confulutt. r» Ad hoc diftingue
cum Vincentio & Ambrollo : Quardam funt prohibita ,
quia íimoniaca , ut venderé , vel emere facramenta , &
breviter , qux in veteri, novoque teftamento íimoniaca
erant: in litis fufficit fola voluntas. Quxdam funt íimoniaca
, quia prohibita, fcilicet qux per conftitutionem
Ecclefia: tantum ftmt íimoniaca j ut cum quis renunciat
Eccleíia: , illa conditione , vel pado , ut nepoti, fuo
h Ibi dicitur , quod inconTcnicns cft , 5c inhoneftum jus-patronatus rendi »
quod cft fpirituali annexum.
*Sciliccr,quod cft jus-patronatus annexum fpirituali tantum,fcd non cft fpirituale.
ir Id cft , poteft competeré laico. Sed quac eft ratio , quod ideo jus-patronatus
eft annexum fpirituali, & non fpirituale , quia poteft competeré laico ? Refpondco
: Quidam dicunt, quod nullum jus mere fpirituale poteft competeré laico ;
& quia jus-patronatus poteft competeré laico , non eft mere fpirituale , fcd annexum.
Secundum hanc opinionem foluit hic Magiftcr. Vcrius dicas , quod fpirituale
quandoque largé , quandoque ftriftc accipitur. Strictc , íccQndum quod
fpirituale appclíatur illud folum , quo haberur Spiritus Sanctus; ut virrus, fcilicet
gratum facicns ; quo datur ; ut facramenta Eccíefix: TCI quo lignum habctur ;
ut donum prophctix , & potcftas faciendi miracula. Largé aurcm accipitur fccundúm
quod comprehendit , non folum prxdi&a quaruor , fcd ca, qux fequuntur
ex facramento , ut jus percipiendi decimas, & oblationes , quod fcquitur ex
facramcnto ordinis : & illud , quod accedit ad fpirituale ; ut jus-patronatus ,
uod antecedit ad prcícncationcm perfonx ad aliquam Ecclefiam , TCI prxbcn-
3am : & ctiam omnis res facra inftituta ad cclebrationem facramentorum , & officiorum
divinorum ; ut calix, 5c Ecclefia. Similiter annexum fpirituali quandoquc
ftri&c fumitur , 5c appclíatur illud folum , quod cft in illo , qui habct facramentum
ordinis ; ut jus percipiendi decimas, 5c oblationes : quandoque large
ut comprchendat illud , quod antecedit ad aliquod jus-fpiritualc , largé fu rapto
yocabulo , fpirituali ; ut jus-pattonatus , quod antecedit ad prxfcntarionem
nerfonx , ut didtum eft. Dic ergo , quod jus-patronatus non eft fpirituale ,
ftrifte fumpto yocabulo ; nec annexum fpirituali i fcd large. Dico ctiam , quod
aÜpaod jus fpirituale , reí annexum fpirituali, largé fumpto vocabulo , poteft
competeré laico , ut jus-patronatus: ícd jus percipiendi decimas , reí oblationes
non competit ei , fed illi íbii, qui habct ordinem ecelefiafticum; TCI e¡ , qui habet
au&oritatcm á clericis talia percipiendi j ficut funt quidam Regulares, &
Tcmplarii , 5c fimilcs.
I Donum Dei pretio mercari, in facro ordine nulla ratione permanerc , aut
rcrocari pofle, dubium non eft.
m Ibi dicitur.quod intentio percipiendi aliquid ex mutuo ultra fortcm licct no»
fe in paítunj d*Ju£U,rcum fa.çic accirñeajem. , & debet ¡nduci ad rcili;ucudura>

6 SUMM^ SANCTI RAYKíUNDI,
dctur , vcl alii: in talibus non íiiffick fola voluntas j
B
niii procedat in a&um. °
§.2. ítem nomine emptionis , & venditionis intelligas
omnem contractum 1
non gratuicum , prxter cou-
Tra&imi permutationis ¡ de qua fie teneos > quiapermuratio
dignitatum , vcl prxbendarum, vel aliorum beneficiorum
Ecclefiaíticorum , non poteft fieri au&oritatc
partium m abfque perieulo fimonix , íicut nec tranfactio.
n extra de traníaft. Super eo. ° Je r c r > permut. cum
clim. Epifcopus tamen fi caufam infpexcrit neceíTariam,
poteft ex officio íuo transferre perfonas , &. faceré per-
n Quatritur : Ad quid fola volunta? in primo cafu, & non in fecundo potius ¿
Sedad faciendum rcum eodem modo fumeit in fecundo cafu voluntas renunciandi
beneficio , ad opus nepotis, ex paito , íicut fumeit in primo cafa voluntas ad
introducendum irregularitatem. Fálfum eft hoc. extra, eodem mandato. Rcfpondeo.
íimonia , quandoque large accipitur , ut comprchendat voluntatem
emendi , vel vendendi aliquod fpiritualc , vcl pacifeendi íuper eo , licet , non
progrediatur ad aliquem aíhim exteriorem ; íicut morchia large appellarur concupifeentia
mulicris, juxta illud : qui viderit mulicrem ad concupifeendam eam,
&c. Quandoque ftrictius appellatur, fecundum quod deffinivit eam Cantor Parifieníis
: Simonía çft ípiritualium acceptio , velcollatio non gratuita. Quandoque
ftrictilfimé accipitur, fecundum quod funonia eft pactio temporalium propter
fpiritualia danda , vcl accipienda , vel facienda. ítem dúplex eft actus , fcilicct
aétus emendi, vcl vendendi ftúritualia; vel actus renunciandi beneficio ad opuç
alterius , & aítus pacifeendi íuper tahbus. Dic crgo quod in his , qux prohibita
funt, quia fimoniaca , fufficic voluntas ad introducendum peccatum ; five ftct in
Jimitibus ej ís , five progrediatur ad aclum emendi, vel vendendi; feu etiam pacifeendi
; fed non fumeit ad introducendum irregularitatem , íi non progrediatur
ad aclum pacifeendi. In illis autem aux funt Amoniaca, quia prohibita , non
fuflicit ad introducendum peccatum voluntas renunciandi beneficio ai opus alterius
etiam íi progrediatur ad actum renunciandi nifi li progrediatur ad aclum
pacifeendi: quia non eft peccatum alicui, fi renunciat beneficio ad opus alterius;
dum tamen dignus fit, dum taraen pactum non intexcedat.
o Non renunciandi; fed pacifeendi.
/ Contractus eft vltro , citroque obligatio.
m Aut etiam paito , íicut patet extra de rerum pev.nutatione qu&fitum.
n Tranfaítio eft de re dubia , & lite non cena , nondum finita non gratuita
pactio. Undc fimoniaci funt, qui raciunt inter fe pactum , reí jurant íic : Tu
faciej pro poíTc tuo, quod ego habeam bcneficiumtuum, Se ego, quod tu iremn :
tamen bene poífunt fibi inviccm voluntares fuas intimare ; ita fcilicet: libentius
cíTcm in Ecclefia tua , & é converíb , & Epifcopo fignificare.
o Ibi dicitur , quod fuper re facra litigiola tranfiei non poteft, licet poíTct inter
,artes amicabiliter componi. Dixerunt tamen quídam , quod locum nabet in ta-
Í
ibus tranfactio intrinfeca, qux eft, cum aliquid ex ipfa re facra litigiofa ex paito
promittitur, vcl conceditur. Extrinfeca vero eft , quando aliquid extra rcm lirigiofam
promittitur : ut fi litigetut fuper Ecclefia , & promittatur pecunia , pariendo
hti. Ego autem neutram cranfaétioaem credo in talibus efle admitecudata
ncccíTanam YCÍ utilero..

'LÍBER PR'LM'US. 7
Tntuationcm. extra de rer. pérmut.i^guxfitump. & Cum
univerforum. Quantum ad proprietatcm autem poteft
fieri permutatio Ecclefiarum , & aliorum~beneficiorum}
dum tamen fíat auctoritatc fuperioris > Se nullum temporale
interveniat. extra de rer. permut. ad qu Emptor vero fimomacus a Simone
3 ufa tamen uterque dicitur íimoniacus.
§. 4. Committitur fimonia tribus modis, ut dicit
Gregorius fuper illiun locum Efaíx 3 3. Beatus qui excu- Greg. Ub. 9
tit manus Cuas ab omni muñere : non dicit lolummodo a h-l fíh
- c
-
muñere, fed ab omni muñere : aliud enim eft munus a
manu ¡ aliud ab obfequio; aliud á lingua. Munus amanu
pecunia eft. Munus ab obfequio cft fervitus indebite*
•p Ibi dicitur , quod ex pa£to partíum permutatio in fpiritualibus fieri non po- •
teft ; fed Epifcopüs de ofticio fuo ex caufa poteft traiisferre perfonas , ut extra de
reí. permutationc. Ad qutftiones.
q Verba funt decret. íllius, Ad qtufttiones, Nota quod una Ecclcfia minus
abundans in pollcflionibus temporaíibus, aut redditibus permutatur cum alia Ecclcfia
magis in talibus abundante i & fit recompenfatio pecunia: , ut perveniarur
ad xqualitatcm permutationis: dúplex eft enim ibi contra&us , unus permutationis
, alius recompenfationis. Si crgo ficret recompenfatio pecunia; pro jure
fpirituali , Se non pro i ola recompenfatione pofteflionum temporalium , dicerentui
conrractus mifeeri ad invicem. Et nota , quod hujufmodi permutatio ad inviccm
Ecclcliarum pro Ecclefiis locum non haber inter perfonas,qua? non haber*
nifi ufiím fructum Ecclefiarum, & hoc ad vitam fuam;ícd tantiun ínter Ecclefiaf-
¡icas perforas , quibus proprietas talium Ecclefiarum in perpetuum eft concefla.
r Act. 8.
/ Donum graruitum , Tidelicet, quod ad impofitionem manuum ejus daretur
Spiritus fanctus viíibili figno Giez.i 4.Rcgum cap. 5.
t Id eft fanitatem gratis datam per Hclifcum: & nota, quod cum Giezi fimomacus
fuerit, nec Icgatur pa&um aliqnod faúTe , esr*verunt, qui dixcrunt aoa
cftç firnouiam fine cxprclía paftiouc.
t m
' l
'
í6
>

8 SUMMJE SANCTI R.AYMUNDI,
impenfa.Munus a liiigua favor.i.q.i. Sunt normulli.ltcttl
nota, quod fimoniaca dicitur ordinatio, alia ex parte ordinatoris
tantüm , alia ex parte ordinandi tantum , alia
ex parte utriufque, alia ex neutrius parte, qux eíl, cum
utroquc ignorante , amicus ordinandi dat , vel promittit
confiliario Epifcopi. i. q. i. Statuimus. 6c Si quis hfimoni
neis. *
§.5. Porro funt cafus , in quibus licite pro fpiritualibus
datur quandoque munus á mana, quandoque ab
obfequio , quandoque á lingua. Munus á manu poteft:
dari in quinqué cafibus. Primus , íi gratis oíFeratur, non
pro fpirituali * 1. q, 1. ghiicumque invifibilis. y Si autem
dubitetur , utrum gratis , vel ex paclione , vel corrupta
volúntate datum fit, tria funt máxime attendenda , leílicet
dantis &. recipientis qualitas , videlicet, an á paupere
diviti, vcl é converfo , íive á divite locupleti: Muncris
quantitas , fi magni, vel minoris pretii res data
cxiílat : &í donationis tempus , an fcilicet inflante neceíTitate,
feu alio tempore conferatur : & fecundum hoc
eíl habenda prxfumptio , vel pro, vel contra extr. eod.
ctfi qua:Ilíones. Secundus cafus eíl, pro operibus fpiritualibus
, adqux non tenentur ex officio, 12. q. z. cha*
ritatem. z
Tertius etiam pro quibufdam operibus fpiri-
// Ibi dicitur, quod fi qui ordinati á íimoniacis non fimoniace, fi ignorantiam
probare poílint , mifericorditer in ordiue tolerantur.
x Noca , quod hxc prxpofitio ( pro ) quandoque notat appretiarionem , /cu
commucationcm , SC fecundum hoc numquam concedendum eft, quod temporale
dctur pro fpirituali, vel c converlb : quandoque notat caufam efficientem , quandoque
finalcm. Quandocunque ergo aliquis cum recipit facramentum aliquod ,
conferenti dat aliquod temporale, & dicitur: ille dedit denarium pro facramento,
vel aliud : fi hxc prxpofirio ( pro ) notat appretiationem , falla eft. fi autem notat
caufam finalem , ut fit fenfus , ilte dedit denarium pro facramento , id eft «
£ ro vencratione facramenti, feu propter vencrandum facramentum , licité poteft
oc ficri, Se concedí. Similiter fi notet caufam efficientem, & fit fenfusrdedit pro
facramento , id eft, pro devotione íacramenti, quam habuit erga illud, licite poteft
fieri , & concedí : quia devotio , quam habet aliquis ad facramentum , li~
cite poteft eum moveré ad dandum aliquid in receptionc facramenti.
y Ibi dicitur quod pro baptizandis , confirmandis , ordinandis, confignandij ,
prxtia quelibet , vcl prxmia fufeipienda non funt, nifi voluntaríé oblata.
x. Ibi dicitur , quod viíitatores Ecclcfiarum reciperc debent aliquid pro labore
fuo i quia juftum eft , ut illi confequantux ftipeadiura, qui pro tempore fuuia
convmodaxc rcpcrifcatuí obfequiuro»
tualibus

LÍBER PRIMUS. Y
fcualibus debitis, puta cum confecrat Epifcopus Ecclcfiam,vel
vificac Epifcopatum, poteft exigere procuradoxiem
moderatam. Extr. de Jim. Cum * fit Romana» 10.
q. 3. Relatum. Extr. de prsfcript. Cum ex offici'n y
Quartus,pro vita xterna, c Et peccatorum remiífione, ut
elcemofyna: In Dan. c
4. peccata tua eleemofinis redi­
me. Quintus, pro redimenda d
vcxatione,qux fibi fit in-
jufte íuper jure fpirituali. Extr. de Jim. VÜcctus filius , 6c ^ t ^ ^
Apoftolus : Redimentes tempus , cjuoniam di es mali funt.
§. 6. In muñere ab obfequio diftingue , quia aut
eft corporale,aut fpirituale. In primo caíu,fi obfequium
çft koneftum , poteft 5 ut fi eat Romam pro Eccle-
a Cum fu Romana. ] Ibi dicitur quod Epifcopus pro confccrationc Ecclefia
poteft exigere moderatam procurationem.
ü Cum ex officii. ] Ibi «licitut , quod procuratio tatione vi firat ion i', debetur.
Et nota , quod in iftis duobus caíibus , fecundo fcilicet, Se tertio , cum dicitur,
quod pro operibus fpiritualibus aliquod temporole datur , hxc prxpofitio , pro ,
denotar caufam efficientem large, ut per efficientem comprchendatur caufa adminicularis,
fcilicet caufa , fine qua non poteft commodc opera fpiritualis impendí
; & eft fenfus , iftc dat pro operibus fpiritualibus aliquod temporale , id eft
adminiculum operationis , fine quo adminiculo non poíTcnt commodc expediri,
licet peflent ficri.Similitcr fi quis rogaret Saccrdotem , quod celebrarct ci Miffim
, & Saccrdos non habens librum, vel Calicem dicerct ei: libenter eclebrabo,
íi miniftraveris librum & Calicem , vera non elíct fimonia ; Se fi diceretur : iftc
miniftrat Saccrdoti librum , & Calicem pro celcbrandaMiffa , hxc diftio, pro ,
xión notarct apprctiationem , fed potius adminiculationem. Sed cur datur Epifcopo
procuratio pro confecrationc Ecclcfix , Se non pro Clericis ordinandis íimilicer
datur, cum fit ibi labor? Refpondeo. Epifcopus ordinarc Clericum poteft, Si
debet in fuá Ecclefia , & facile poteft habere expenfas in domo fuá , in qua habet
victualia : fed illa viclualia non poteft commodc ferre fccum ad aliam Eccle»
fiam.Unde ncceílc eft ci de vi&ualibus provideri alibi, cum aliam confecrat,
aut viíitat Ecclcfiam.
c Pro vita dternj, & peccatorum rtmifftone. ] Quare non eft fimoniacum, cum
nihil fit ípiritualiuj vita xtcrná , & remiífione peccatorum ? Refpondeo hic :
cum elecmofynx dantur paupcribus,dantur Deo,cum quo,quia Dominus eft, nul- '
la commirti poteft fimonia , íicut committitur cum Prxlatis qui non funt Domini
, fed folum difpenfatores Sacramentorum , Se aliorum fpirkualium. Prxterea,
vita xterna , & remiífio peccati cadií fub mérito , Se proponitur nobis venalis i
Dco ex paito , ut ematur á nobis monetá Dei, qux eft affeétus , Se opera charitatis.
Sed non fie eft de fpiritualibus , qux conferuntur per Miniftros Ecclefix.
nec tamen corporalis eleemofyna eft pretium vitx xtcrnx , inquantúm eft res
corporalis , nec inquantúm datum ; fed inquantúm fru&us , id eft inquantúm
procedit ex aífeftu charitaris.
e D.va. 4. pacata, tua eieimofynis redime. ] Id eft , pcenitcntiam debitara
pro peccatifc
d Pro rediirenda. ] Nota tarnen , quod non habet locum redemptio hujut
f exaiiorus fuper jure fpuuuaj,, niS, cum pro cerco redimendi de jure ¿0 confiar.

*Í> ÍÜMMA tSAMCTI RAVMÜNDI;
fia, 9
vel ferviat alicui Epifcopo , vel Ecclefias in licitli
£t honeítis 5 dum tamen fine pactione. Si inhoneítum >
non poteft , ut íupra eod. prox. verf. Munus ab obfequio
eft fervitus indebite impcnfa:/ Si ípirituale,non debet
faceré tale obfequium pro beneficio , vel alio fibi
dando , nifi cum tale obfequium fuerit impoíitum ipil
beneficio , verbi gratiá, alicui prxbendx eft impoíitum
hoc oniiSjUt quicumquc eam habuerit, cantct quotidio
de Beata Virgine Maria MiíTam. Bxtr. de pr*ben. SignifU
tatum. i pro fpiritualibus , h Aut corporalibus aliquid
e Tro Tcclefix. ] Id cft , pro ncgotio Ecclefix procurando , non pro Ecclefía
(ibi danda proptcr hujufmodi laborem ; quia hoc cft fimoniacurrj^Objicirur, quia
cum hujufmodi corporalc obfequium honeftum fie pretiabile ; Se pofTet ctiam cX
pacto proptcr iftud recipi pecunia , ergo idem cft judicium , quod de pecunia :
fed li darct pecuniam pro habendo beneficio , cffet fimonia , ctiam fine pacto,
crgo & ble. Refpondco : dicunt quidam, quod licct daré prxbcndam principalitcí
pro Dco , Se fecundado pro férvido licito ; ut fit finis fub fine. Sed contra eft ,

LÍBER PRIMU'S, ti
¡ daré , puta , cálice , ornamentis , 6c fimilibus , dicunt
quídam, • quod non eíl fimonia, nifi inveniatur prohibitum
, ut in Ecclefia , ccemeterio , 6c chrifmate , vel
oleo benedicto, i.qu&ft. i, placutt. i. Diffum k
2. 6c Sta-
tmmus. 1. Extr. eodem ad nofiramj
§. 7. In muñere a lingua diílinguitur ab Hugutio 6c
¡ multis aliis,aut eligitur quis,vel ordinatur fuis precibus,
aut alienis 5 in primo cafu, quantumeumque fit dignus ,
eíl: fimonia. 8. q. í. Infcrípturis. m
i. q. 1. Ordinatlonls.
71
In fecundo cafu , aut illa? preces funt carnales, aut
ípirituales. Si carnales, 6c funt pro indigno, fimonia eíl.
i.q. 1. De ordtnationibus. 0
Tune enim preces fucce-
dunt loco pretii. 1. q. 1. Sunt nonnulli, f Si vero funt
carnales, pro digno , non committitur fimonia , dummodó
ordinator , vel eleélor non habeat refpectum ad
preces , fed ad Deuxn , 6c ad merita perfonx, Extr. de
Ata. 6c qualL tuam. 1. q. 1. Latorem, Alii íiint , qui difíentiunt
in primo articulo , dicentes, quod licite poteíl
quis petere pro fe , exemplo Petri dicentis Domino : Ec- M¿it
-
ce nos reliquimus omnia, 6c fequuti fumus te, quid ergo
erit nobisj Ego diílinguo , falvo meliori judicio ,quod
non potell pro fe petere 9 Ecclefiam , vel dignitatem ,
vel aliud beneíicium habens curam animarumannexam,
$C in hoc fentio cum Hugutio per jura fupradicla ,
í Dicunt quídam. ) Credo , quod tafia vendi non debent, nifi cautum fit in
}ure , quod vendi poífint. Undc nec pañis bcncdiiítus , nec aqua bencdi&a , cun>
per ejus afperfioncm dimittantur yenialia , vendi non debent.
k Diclum. ) Ibi dicitur, quod pro chrifmate, vcl baptifmo nihil exigatur.
I Ad nojham. ) Ibi dicitur , quod pro exequiis mortuorum , & benediclionç
tuibentium & fimilibus nihil exigatur ; piat tamen confuetudines obíervcntur.
m I?i feripturts. Ibi dicitur, quod íicut locus regiminis eft negandus defideran?
tibus, fie & fugientibus eft offerendus.
n Ortünationts. ] Ibi dicitur , quod non per oftium intrat, qui pretio , au£
|>recibus , aut obfequio alicujus perfona: ordinatur.
o De ordinationibus.) Ibi dicitur , quod nec per donum,ncc per gradara, nec
j>er quorumlibet fupplicationem pcrmittendiun eft aliquos ordinari.
p Sunt nonnulli. ) Ibi dicitur de illis , qui propter hnmanam laudcm, vcl
gratiam ordinant aliquos , quod de impeníb beneficio fanctitatis nummum
txpetunt favoris.
q Quod non poteft petere. ) Harc opinio videtur dura , Se multoties fit contra»
frium : undc credo , quod beneficium habens curam animarum annexara , poteft
*1K]UÍS petere pro fe > fi dignus lit ,cxcmplo 161*, qui d¿cis; Ec.cc ego-mÁtte JQQ

ii SUMMit SANCT1 R.AYMUNDL
8c Extr. de jure futro, per nos tras, Bcneficium 9
Vero'
fimplex , fi indigct , 6c fentit fe dignum , poteft peterc
abfquc metu peccati, 5C íimoniae. Extr. de refcript. ad
aures. Ext. de prxben, c. i. 6c in hoc fentio cum alus:
Si / vero non indiget, peccat, ut patet per illam ad au>
res. 6c i.q, 2. Cl er i eos. & u. q. i. Mi autem qui.
f. 8. ítem nota , quod ficut fpiritualia non debenc
vendi, vel emi , ita f nec redimí, extr. de fimonia,
querelam. nec aliquo dato , vel retento, vel promiílb
poílideri , nec fupereis tranfigi. Extr. de tranfati. fuper
eo. extr. de patt. Cum pridem. I, q. i. quam pió.Circa
hoc tamen diftingunt quidam , quia fie ante , 6c poft
elc&ionem, vel ordinationem licité petitur cautio, " qux
habetur ex jure , vel approbata confuetudine , dift. 23.
quamofuam. 63. difl. quia fancta. A Supcriore vero *
quxlibet cautio y peti poteft, ¿ dum tamen honefta. 10.
q.3.ult. Extr. de elect. fignificafli. Aliidicunt, quod ante
electionem nulla cautio,vel pacTio peti poteft,6c fi prxftat,
fimonia eftjquia videtur faceré propter hoc , ut eligatur.
8.q.3 .tatia.lácm eft,fi promittat ante electionem/e poft
eleclionem juraturum. 1 .q. 1 .quam piofc ín prxdiclo cap.
taita. Sed poft eleclionem bene poteft 5 quia tune nihil
iperat habere ab eis : dum tamen non fíat ex prxcedcnti
r Beneficium ftmplex.) M cft , fine cura animarum , aur dignitace.
f Si vero non indiget.) Hoc itcm durum cft , Se credo , quod ex quo aliquíf
promotus cft ad facros ordines , cum hujuímodi ordinario titulum Eccleíiafticum
requirac, poteft beneficium Ecelefiafticum peterc, licet abundet in temporalibus;
& jura, qux Magiftcr inducit ad probandum contrarium , loquntur fecun-

LÍBER PRIMUS. iy
çactione. 8. q. 3. Artaldus, A íiiperiore * vero poteft
peti honefta cautio , 6c ante, 6c poft electionem. 28. d.
Siracufam, 6c dift. 100. optatum : 6c inhocconcordantcum
primis : 6c hxc ultima opinio magis placet.
§, 9 Circa pcenam limoniaci diftingue , quoniam
aut eft fimonia in ordine , aut in beneficio ; Si in ordine
, non recipit executionem 5 fed eft ipfo jure fufpenfus
, c
quoad fe , 6c quoad alios , five fit occultum ,
iive manifeftum ; ficut 6c notorius fornicator , extra de
fimonia, tanta, 6c 32. dift. verum 6c lie intclligi-
tur. 1, q, 1, reperiuntur d
6c hoc, quia cliaracterem ha-
bet furtivum ' ítem punitur depofitione , 6c infamia',
, íi de crimine judici liio aliquo modo , etiam per inquiáitionem
, vel denunciationem/conftiterit. 1 5. qo»/^*
extra de aecufat, inquifitionis, ítem non poteft repetere
* A fuperiore. 1 Id eft , per Superiorem , Se ante , Se poft. in hce quia dicitur »
f oft,bene dicit, íéd credo , quod nec Pradatus, nec alius poteft exigere aliquam
cautionem ab illo , qui cligendus eft , ante electionem •> & jura, qua: inducuntur
ad contrarium , loquuntur de jam elcctis , non de cligendis : immo potius hujufmodi
cautiones hodic de confuetudinetam poft confirmationem, auteonfecra»
tioncm Epifcoporum , quam ante , propter Ipecicm , male exiguntur.
b In crdine. ) Recepto.
c
fe , &• quoad sitos. ] Aliqucm fufpenfum eífe quoad fe , Se quoad
alios, eft eífc fufpcnfum per íententiam Canonis , vcl hominis ; propter quam
fufpcnfionem tenetur fie fufpenfusabftinere ab officio : & illi , qui hoc fciunt ,
tenentur illum vitare , quantum ad executionem illius officii. Si tamen aliquis
oceulté fit fufpenfus hoc modo per fentcntiam Canonis , qui hoc fcit , credo ,
quod fi non poífit eum vitare fine fcandalo , non tenetur cum vitare. Quoad le
autem tantiim dicitur quis fuípenfus, quando tenetur ab officio abftinere , non.
per fententiam canonis , vcl nominis , fed per fimplicem prohibitioncm juris,
atque fentcntiam , ficut quilibet Sacerdos cxiftcns in peccato mottali tenetur abftinete
a celebrationc •, fi tamen eclebraret , non tenetur eum vitare in officio
iubditus ejus , vel quicumque alius , etiam fi feiret ejus peccatum. Large autem
dicitur eflc fufpenfus quoad alios , & non quoad fe Clericus peregrinus, quia Sicerdos
peregrinus , fi yclit ex devotione celebrare privatim , permittendum eft ,
fed non debet permita celebrare plebi,exquo non eft certum de ejus ordinatio-
d Reperiuntur J Ibi enim nomen anathematis ponitur pro fufpenfione
fViHHncktonml Cum in dcniwciítíone aoa agatur nifi ad p

Í 4 S Ü M M ^ SANCTI RAYMUNDI,
pecuniam , quam dedit, non quia alius bené acccuerir,
i'cd quia lite turpiter dedit. £ 13 q. 5. non fane. Si vero
cít íimoniacus . quia contulit ordinem íimoniacé , vel
quia dedit , vel recepit beneficium íimoniacé , vcl fuit
jncdiator fimonix : fi eíl occultum , eíl: fuípeníus ipfo
iure quoad fe tantúm 5 ficut 6c quilibet criminoíus 5 non
tamen quoad alios h
arg. Extra eodem & fi
qu Afilones. 6c venlens, 6c ex tu* fraternltatl. Si vero
cít manifeftum , eft ipfo jure fufpenfus , 6c quoad fe , 6ç
quoad alios Extra eodem accufatum. 6c quoties. 3 2. diftin.
§ Unde, ítem qui recipit• beneficium íimoniacé
, tenetur renunciare beneficio 6c reftitucrc omnes
fructus pcrccptos , 6c qui percipi potuiílent * 17. q. 6.
fi res aliena. 6c Extra de reft. /pol. grav/'s. gene-
raliter enim poífidens fine titulo 1
tenetur ad omnia
damna , 6c lucra percepta, 6c percipicnda fF. de re
vend.fi navls. §. generaliter. ídem eft , fi habcat talen*
xitulum , qui pro non titulo eft habendus, ut quia tur­
piter , 6c contra legum m
interdicta mercatus cft. C.

LÍBER PRIMUS. tj
¿l m causa acceífic ad negotia mea agenda , habet contra
me adionem, ' non in id , quod fibi abeft , quia
proterve ad negotia mea acceíTit , fed in quo ego locupletior
faétus fum , ut ff. De neg. geft. fi pupilli §.
Sed & íi quis.Idem intelligo/' de iüo, quo fcientc,& confentiente
, fada fuit fimonia 51 vel ftatim cum feivie
non renunciavit. Arg. Extra, de fimonia. & ficut tais*
circa fin. cap. realiter. Si cííet bonx fideipoíIefibr r
tene-
rctur/"non de confumptis frudibus , ied de extantibus
tantüm. C. de rei ven. certum. ítem hxc poena Clericorum:
La'ici autem debent excommunicari. 1. q. 1. re^
periuntur , ¿C fi quis Epifcopus.
§, 10. Sed quid de pecunia , vel poííeíTione fimoniace
accepta , cui reftituetur ? Refpondeo hxc omnia deberé
reftituiilii Ecclefia: , in cujus injuriam data funt ,
jl quocumque accepta fucrint, five Clerico , five Laico ,
íive principali, five mediatorc five alio. Extra eod. de
hoc autem , Extra eod. veniens. Contra, ubi reftituetur
ci ,qui dedit ? Solutio : dicunt quidam , illud difpenfatlve
fadum fuiííe ; alii diftinguunt , quibus afientio,
quod fi remanet in fxculo ille qui dederat pecuniam,
non eft ci reftitutio facienda , fed Ecclefix , ut fuprá 5 íi
vero tranfeat ad religionem , vel fi jam erat perfona religiofa,
& tranfeat de illo Monafterio ad aliud , debet
reftitui pecunia fimpliciter , 6c poílcífiones, faltem quo
45.d f
ufum-fructum , illi Monafterio , quod ingreditur ,
n Depr¿dandi ettufa. ] Id eft, damnificandi, feu furandi feu alio modo,
c AH-ionem. ] Ncgotiorum gcftorum , aftio autem eft jus profcquer.di in ju*
«ICIO quod fibi debetur.
p Ídem inteliigo. ] Quod ad perceptos , & percipiendos fruaus tenetur.
q Stmoni*.'] Per quam habuit beneficium Eccleíiafticum,
r BottA fidei pojfeffor. ]Puta, ipfo nefeicnte , commifia eft fimonia , & dul
•oíTcdit beneficium ; fed poftmodum cum fcivit, ftatim renunciavit.
/Teneretur, ] Domino rei.
tvfum-fruHum. ) Qui finietur ftatim ipíb morruo ,& redibit ad proprictatcm.
Eft autem ufus-fruclus jus utendi fruendique alienis rebus, fubftantia fal-
T
£ ' J?° nC
' ^ UO£
^ ^ at
- Ur
& tot
^bati » * Collegio pecunia pro aliquo mona-,
«nando , vel canonicando ; vel aliquis Clcricus fecularis ordinandus dat pecu^
áiamEpifcopo pro fe ordinando , vel beneficiando : cui reftituetur pecunia fi?
lufcepta ? Refpondeo ubi Abbas , & totum Collegium eft in culpa , non debet
fecunia rcmancre penes illud Monaftçrjuni i quia jila pecunia le fecit iniifi^

•if SUMMiE SANCfl RAYMUNDI,
ut ficut habet onus , habeat 8c emohimentuin : & fic
loquitur contrarium. Simile 16. q. 6. ¿¿

cow^fttij&s r ¿?¿; 51? j. I VI ejccáwmijwcatJs. yAfyi& b
&fsu
f^^sh^'M^^ ^cx plcniaidinc potef- ;
eonobis. 1. q. 1* erga.fimoniacos.
§. iz. Sed numquid Epifcopüs poteft difpenfarc 3
cum talibus,! d dicunt quidam indiítinctc quod non.arg.
eAT/^dc^^^iis,,- \gt 'jídirtci* ,. Alij dicunt , & melius , ,
quod £1 çi^en^e^ien^ifcais ordinatis, perpetratumeft,
poftquam íkn^liciter rcnunciavit executioni ordU ;
nis >^ggteik :Çpifcopus :.^pcntece^ *v/r* eodem. de..
fimomaci. quod intclligo , §• non fuit data pecunia ipil
Epifcopo : aami^EpifcopOjfuulct data , non poíTet ipfe
proptcr turpituclinem fuam , fcd folús Papa. 1. qux'ft. 1.
crga» & fi quls. ñeque.& i. q. ¿^firxfenttiuri.. Si vero
uqa fuit-data Epifcopo, íed collaterali, Epifcopo igno-,rante
, poteft difpcnlare Epifcopüs. 1. q. 5. pr¿f&ntwm+. .
§. 13 Difpenfatio cum íimoniaco in beneficio cft
quadruplex , fcilicet parva , magna , major , máxima...
Parva ,ut habeat u laicam communionem : magna, ut poft
pamkcntiam in Eccleíia in fuo ordinc remaneat :. major >
ut etiam remaneat in eaoem , fed in mlnoribus ordinibus:
máxima, ut ineadem majoresctiam exequátur , non támen
habeat prxlationem. i. q. 5. c. 1. Sed numqui4
« cum litis poterit Epifcopüs difpenfarc ? Dicuntquidam¿ '•
quod in millo cafu pot&lt Epifcopüs cum íimoniaco dífpeníare.
arg. ext. eod. -nobis. Alij dicunt, quibus af*
fcjitio. , quod íl ignorante eo, cui beneficium ácquirittlr ,
b Mías. ) 14 cft , i a aUjr, cafibus ab iftis quatuór. '
c
) C;cdotam,-n. Qnia in Mis poteftdiípcnCire Papa , fed quia Ion-'
ge.difficihus difpcnfac. imllis qoatuor , qaam in exteús , ideo dicit hic M*.
gifte-r. _ w ..
d Cum talibus.) Qui ordines fufeeperunt íimoniacé,
S o l t 4 S
. • f-»^.]Supp!c T vel fucceiTór illius Epiícopj., aut alius ordinarjus jude*
illius ordinati „ utpote íi habetct beneficium , ve! domicilium in dieccefi akerius
Epifcopi. Hoc etiam poteft Metropolitanas fe'çundum Magiftrum.
d Lxcam communionem. ) Id eft .qux laicis .datur iriíafcha . Yel aliis folero-»
nafta».--.
« Cum ifiis.1 Q¿i* adepti funt beneficium per firaorúam.

'«* SANCTI RAYMUNDI,
iimonia cominiflaeft , poteft Epifcopus difpenfare, cciam
ut de novo conferatur ci idcm beneficium, cum idcni
puré , 8c fimpliciter renunciaverit beneficio > quia tales
fimoniacinon funt.Ext, eod. de fimoniace. hoc autem intclligc
, fi Epifcopus fimiliter ignoraverit: nam fi fcienter
contuliflet beneficium tali, non ipfe ,/fed fuperior poílet
difpeníare. arg. i.q.c.c. i. 8c Ext, de cler. conju gat.
divertís fallacijs. in fin. Si vero beneficiato fciente , folus
Papa g difpenfare poteft. Extr, eo. de regular ¡bus.
ítem poteft difpenfare cumulo,qui fola intentione ,feu
volúntate oceulta commifit fimoniam 5 quia non invenio
íibiprohibitum. arg. Extr, de fentent. excommu, nuper,
immo per condignam pecnitentiam liberaturcx toto.arg.
-ciiít. 50. de his elcricis, 8c eft expreflum in decr. nova.
ext. eo. mandato, Cum illo quoque , qui ordinem , vel
beneficium contulit fimoniace , vel fu.it mediator limonix
> dum tamen fit occuitum , 8c cum eo qui carnales
interpofuit preces , etiam pro indigno , nulla alia interveniente
h conditione , vel pacto. ítem cum illo , qui
ordinem recepit fimoniace. In rite autem fufeeptis , 8c
cum eo , qui recepit beneficium fimoniace , poftquam
/ Sed ftpcrior.) Supplc , tí etiam fuccefior.
% Difpenfare pttefi. ) Quod habeat illud idem beneficium í uí dicunt cjuidam ?
Simplcx cnim Epifcopus fccum dum illos poteft difpenfare, cjuod ralis iimonia-
CUÍ habeat aüud beneficium ecclcGafticum ,aut prxbcndam : tk ita videtur fenfifíc
Aug. qui norarit fuper iilud capitulum. i Qusft. i.primis , quod clericuí
, qui adeptus eft ecclciíam per Simoniam , & fi non poflit illam tcncre de
jure , aliam tamen non prohibetur habere. Credo autem, quod nec in illo , nec
inalio poteft Epifcopus difpenfare cum tali remanente in fxculo, & hoc fi>tis poteft
colligi ex eo , quod Magiftcr dicit hic : cum cnim dicat , quod foluí Papa
poteft difpenfare in noe cafu, nec diftinguat, uttum in eodem beneficio , TCI in
nlio : intelligendum eft , quod in illo : hoc etiam videtur Tancredus notaílc,
txtra. de fimonia. K>bis. Et hoc poteft haberi per hoc , quod dicit Decrc. Extra,
eod. quoniam. fimoniaca. Quod irregulares , qui fcienter ingrcditintur rcligionem
per fimoniam , retrudendi funt in arctum Monaftcrium ad agendam
pecnitentiam. Sed ficiJiús difpenfatur cum rcgularibus , quam cum fecularibus i
cum igitur non difpcnferur eam hujufmodi rcgularibus , quod remancant in illis
locis ; fe 1 retrudantur alibi ad pecnitentiam , multó fortiuj cum fceuJarii>us
difpenfandum non eft inhenencio ; nifi fit tale , quod fibi \ideatur elle lorus
poenicentix ; fed ralis Ecclefia non eft, vel prxbcnda ; immo potius locu» bonoris
, ergo non poteft difpenfari cum tali beneficio , nifi per Papam.
h Conditiwe , -vel p*-.*> ) Videtur Magiftcr fentire , quod fi condkio, vcl pa«»
flun itttcrccücrit, aon poteft fimplex Epifcopus cujn t¿U difpcnfiue.

JgH§í LÍBER PRIMÜS;v i*
rcíígnavit * in executione ordínum, credo, faívo mcliori
judíelo, poíl ukiniam pcenitentiam poíle Epifcopura
fuum, ab illo íit peccato immunis ,aíioquin * Metropolitanum,
debita diferetione adhibitá, in pcenitentialf
judicio difpenfare per jura fupra proxiiné allegata: qui
vero ícit, vel credit, conferentem eidem contuliííe ordinem
, vel beneficium principaliter propter obíéquia »
feu preces carnales á fe, vel ab alio intérpofitas, credo,
quod 1
íi erat indignus , debeat reíignare j quia tune
iuccedunt preces hujufmodí loco praetii: alioquin íi erac
dignas non tenetur 5 íed debet pcenitere de intentione
corrupta. 1. q. 1. Sunt nonnulli. de xta. & qualit. tuam.
Extr. eod. mandato.
§. 14. Quid fiet de Monafteriis , in quibus plures
Monachi , vel regulares , vel alii Religiofi , vel Monia*
les fimoniace recepti funt? Dicas, quia fine exceptione
puré , ac íimpliciter debent renunciare, leu íinc fubdiá,
feu prselati: & íi ipfis fcientibus ruit commifia, &: poíl
Conciliumgenérale, fine ípe reftitutionis-, m
de fuo Mo-
* In executione ordínum. 1 Cum non diftinguat Magiftcr híc inter ordihes iúA
fceptos ante beneficium receptum,'& poft , videtur íentire , quod in executiona
Utrorumquc pofTit fimplex Epifcopus difpeníare, quod plañe eft de illis ordinibus >
quos non recepit ad titulum beneficii per fimoniam adepti: fecus forte de illis,
quos fufeepit ad titulum illius ; cum illos per quandam conícquentiam videatuí
habere per fimoniam,per illam regulam.'Quiíquis horum alterum vendit,finc quo
*cc rcliquum provenir neutrú invenditu dcrclinquit,quia favores'funt ampliandi.
Saris poteft concedí, quia Epifcopus in utriíque poííit difpeníare ; cum non fit
exprefse pro Kibitum. Videtur etiá fcntireMagiftcr hic,quod eam ralifimoniáro nos>
poffit Epifcopus difpeníare , ut recipiat ordines ; cum loquatur tamen dedifpen>
lattonc contra, executionem ordinum, non contra receptionem : quod viderur-fc
quia\cum faciliás difpeníétur in beneficio, quam in ordine: ñec pofllt Epifcopus»
Cum eo difpenfare in beneficio recipiendo, probabile eft, quod nec in ordine i
' IV- ••» —beret
Epifcopus procederé ad inquifitionem, vcl purgationcm indicerc difFamato.
eft autem fimonia oceulta , de qua non-conílat per fimoniam > vel confeífíonenv
in jure fáctam; vel per evidentiam rei, qua: nullá poífit tergiverfationc celari.
k Metrofolitanum.) Quomodo diipesuabit Archiepifcopus ; cum non fit ejus;
©rdi'narius , nifi in cafibus expreflis in jure , quorum iftc non eft unus ? Refpon»dco:
hoc intelligeridum eft quando Archiepifcopus habet de confuetudine ro»sáperc
ad confeflionem fubditos füífragancorum fuorum.
/ Si erar indignus.) Ex alio crimine, quam ex fimonia hujufmodi.
pj pifa $fam$sm uptlltauwr.), Noní«wcn pocciont in lacculo tauanctfç

|¿ SUMM.»TSWl4é£
íiehtia. Iteñí credo, quod-Ctfití tal&^
Juxta^itó etiam Çagi-
¿tulum 5 dtiofr tune ipfi non fuerint participes íimoniat t
tíínc enim; cum. propter lióc puniri debeahtv H^w^bd*.
jiléelas. non- debenc. ex- • eodem 5
©i?p íaíViiifríT•motáis «i#íoá / iunlt^p :rndu§M «uHt i?q jnjúnorrul TM wtd&A
"írnrnó ctiam , íi per propriam malittam étierunr, compellcndi funt per Prarlards
*faréülare4 ? & per illos , qui prafíident Capital is Relrgiofonim ¿ qux celebran tur
#cc'und\Witaturá Concilii generalis , ut :
regülaritef alibi Tivant: - i-brçx-s
" {
"*» rRjntfínéíÜkTj Quid :
-fi r
ffcflunclantV'qüia; fpíTánt.rfeltítmVj ialitcp rí0c3rér\ür&
*i*¿eoi', & fie irér'iirñ rccíp'iuníur ? Refpondco poíTunt talitcrrecc^ti remarierci
%a tamen quod pjenitcat de ^ffentione c o r r u p t a c ó r t d í t i ó \
"fcppáiífib?'- ?»8 I ib o» ma»
s
- lo *yb7>i%itúr ^cT>i»»;í^;^p)';Ncita %iiod Mágifter intslHeit; rígórerrí príed$ítunifervándum
eflei in'occuhi/fim'orriis & in foro pcciiitcmialilicét ñon
^onfl^É 7
dé^cTrrfiííie'pfcrsfe'q\dfltroficmçrvelrán* forma judicii-^uod bene'-creáó\
^l^áih v
c^ñflÍrtatie^ttmi 7

EIECT»
íidtí^ pM^^ffi^c^fíiim EfeifcbfBWerir?cMn%
fimoniacu»; licét alias gravirer peccavcrit: de Abbate vero > vel Capitulo , non
credo quod polfit contra ordinem diípeníare ; quia non recoló, hoc EFLE ci»
F*^eciTuav^, 0^ ^up ,fnh*ITABJ*$I W* . MH^ólpoup «*»uo^ ( A*W>«# •
'Jirf/fei^V^LWIW.^'lSu^IFEÍACWÍJ' ^^Á^TS^GR^^JF^n^ qui*
*fi per Regem-,'Vcf 'áli^liam' 1
'fócülÜrem''pehfo^anL^^ habenççnj ^efifC
Jmjuímodi «tcJáló- '-ád' r
priélát\orfem"> 1
vil pé'r Cófté'gíum'ád ^^TEJ^ne^gjgnjg,
credo, quod Epifcopüs ppiTct difpeniare , quod poft refig^atióne^i ite,ru;nvjeii-
^Ú^R^J-^'n':^ aiftw»
^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ i K ^ f ^ ^ P ^ 1
* 1
qwa non conftaret defifflbnia^ínifi
^pc^'cp¿feffion^jsi fçc, g jjíta/n,, jjn¡ £ç\co ^çenitsaEiaii rfa£lam .y, 'ante • confií'matiWéñi
LL^^lcLjJ^ *$$í\Wk?j*fc rbeneficium, poflet Epifcopüs jtfi'tíat'dimitía
^Oartüía kkA JoiÜoimIb? »t>'l faiTvb 7u:, oirnfnrtifTHo? M . « " • '
ttmplex bentficium.) Qüodifeiífcei? eítfinbpr«láeroñé^i r
¿fikaríá t
r i
átiBí taWA
j$pp£(latu¿ •^pipjlí^ibfssfifeturhiy tqBeduB^4i^epc;iftaid !f
aáiyíarüm^ de
actat. ordinan.indecorum. Dico ergo, quod in Ecclcíia curam aniínarüm'íiHbenl:
^nnegaips,

ti SUMMAE SANCTI RAYMUNDI,
forte conceficrim pecuniam, u
folvendo promiilam, aufc
rcddendo folutam. ut in illa, ficut.
$.15. ítem quxritur, utrum confuetudines circa
procurandos Conventus poft receptionem , vel circa
exacciones, 6c extoríioncs, quas plerique faciunt in confecrationibus
Epifcoporum , benedictionibus Abbatum,
& ordinibus Clcricorum , dicentcs : tantum eft dandum
ícriptori, tantum x
portarlo , tantum cantori, vcl íimili-
bus : qiixritur (inquam ) 9 Utrum hace inducant fimoniam
: videtur quod non i quia recipere in fumptus, 6c
ílipcs tabcrnaculi , r.on eft fimonia. i.q. 1. judies.
ítem confuctudo £ cit non eíle deliclum , quod alias
cííct deliclum. 32. q. 4. Objiciunt : Jacob quatucr habuit
uxcres , quod , ^ quoniam mos erat, crimen non
crat, 6c videtur expreífum. 63. dift. quia , 6c 1. q. 3.
tjutfitum. Contra, * in talibus confuecudo non minuit
peccatum , fed auget. Extr. eo. non íatis. ítem h
nec
paftum , nec paftillum debet quis recipere. 1. q. 3. Si
quis objeccrit; 6cexprefse prohibentur ha:comniat£^/ f
» Solvendo. ) Pone, quod folverim , aut rcddiderim, quis poterit difpenfaref
Jtefpondco , Iiccc graviter pcccavcrim , &¿ licet in maleficiis rctrahatur rati habitio,
& mandato comparctur ; poteft tamen Epifcopus difpenfare ; quia re ver*
non fuit fimoniacus in bcneficii receptione ; Íicut notavit Tancrcdus extr.
íimonia. Sicut nobis.
x Portario tantum.'] Pone, quod aliquis dignus ordinari , dat coaítus , vel non
eoadhis janitori,ur m trat eum intrare ad Epifcopum ad petendum ordines: yclAl>ba9
ad petendum confirmationem fux elcctionis, numquid eft fimoniacus ? Refpondeo,
Oliod non . ft nnn A->r mv—.-.A !M— "
& facilius habea: acccifum ad Epifcopum , aut de lar^itatc Iaudcrur, non eft fimonia
, fi non ílr corrupta intentio , ut dictum eft : licet talia poífint fieri cum pee»
caro : ut fi riant caufá jactantix , vel inanis glorix.
y Vtrum huc.) Id eft, ea , qux exiguuntur, vel redduntur propter hujufmodl
«onfuetudinem.
x. Mos erat.) Ibi appcllarur divina revelatio, qux etiam aliquando fas appcllatur
, fine qua rcvelationc nunquam licuit alicui plures habere uxores. ut extr,
de divor. gaudtmus,
a ln talibus.'] Id'eft , in ingreflu rcliçion :
s , venditione Prioratuum , & exaction*bus
, qux fiant pro fpiritualibus collatis , vcl conferendis,
b Nec pajhtm. ) Expreífum eft enim , quod prandium non debercir proptnf
oliquam coruucn¿dwctt ab Uto ¡ qui rccipúur io, caüouicua, extr. de fiiuorú».

LÍBER. T»RIMUS. *5
CO. c. i, Solutio. Si talia exacta, reí cxtofta folvuntur
, fimoniaci funt: 6c qui receperint , 6c qui dederinc
cum Giezi, 6c Simone condemnantur , nullá confuctudinc
obftante. Extr, eo. c, i. & ficut pro certo. Si vero
clectus, vel ordinatus, feu alius pro eis, 4
non exa&us ,
fed gratis aliquid ofFerat, • dicunt quidam , quod fi íit
_ j'-í n: - n r- • ir. _. . Air:
pter illud, aut non, ita quod „
mo cafu eft fimonia, qida daré eft quandocumque daré,
6c accipere , quandocumque accipere. i. q. i. eos. in
c Exaíta , vel extorta. ) Id eft , per exa&ionem , tcl extorfionem. Nota quod
receptws ir» canonicum fxcularem , reí rcgularcm íi ptopter devotionem , quam
habet ad Ecclcfiam , in qua receptus eft , & ad fratrcs recipientes , dat cis prandium
, vcl cappam ferieam i aut fi quis Epifcopo , qui dedit prxbcndam , rogatus
, YCI non rogAtus dat palefridum , vcl aliud : dat ( innuam ) propter devotionem
, vcl dilectionem extortam cx gratia fibi facta : vel íi quis propter nepotem,
vel filium receptum in Monachum , ex devotione dat aliquid Monafterio , veí
fratribus , non credo cíTc íirnoniam : feu dct longe poft gratiam fibi factam , ícu
citó poft j feu hoc faciat rcquiíitus \ cum indigeant ii, quibus datur , vel non.
rcquiíitus \ quia non indigent, dum tamen hoc faciat non corrupta intcntionc >
videtur, quod non propter beneficium darum hoc faciat, fed propter devotionem,
vel dilectionem cx beneficio collato generatam , ¿k cum dicitur: iíle Canonicus
dedit Epifcopo palcfridum propter prxbcndam fibi datam •> fv littera , propter ,
notct caufam motivam remotam, veta eft propofitio : fi autem notct caufam propinquam
motivam , faifa eft ; quia propter prxbcndam primó > & principaiitcr
non dedit, fed propter devotionem , vcl dilectionem , qux eft propinqua caula
movens : fi autem notct appreciationem , nunquam licitum eft daré remporalc
pro fpiriruali. Quod autem dixi, non cíle judicandam fimoniam , ubi non eft
corrupta intcntio , intclligo in foro pocnitcnriali, ubi judicawr fecundum intcntionem
: In foro autem caufarum , fecundum probata, judicatur. In prxdi&is
cafibus i fi aliquis rogatus , vcl exa&us darct aliquid in receptione , vel poft receptionem
módico tempore , prxfumcretur fimonia ex utraque parte. Quid fi
exigatur aliquid tanquam debitum in talibus, illc tamen qui clac, non dat tanquam
debitum , fed ex devotione , nunquid eft fimonia ? Refpondeo , non eft fimonia
quoad Deum , fi intcntio dantis non eft corrupra , máxime fi da: cum deteftatione,
quod non dedit ut debitum i fed donar ut graruitum. Quid fi nolucrint recipere
, nifi folvatut ut debitum •, quia nolunt frangere confuctudincm fuami
Refpondeo , credo, quod tune nihil eft daré.
d Non exaBus. ] Id eft, non ad actioncm rei tanquam dcbiçx.
r Dicunt quídam. ) Et bené , ut credo.
f Melius.) Hoc dicitMagiftet fecundum fuam opinionem, quod tamen diftum
eft fuprá próximo , credo veriüs efle.
g Propter illud.) Si littera , propter , notat appreciationem, aut caufam pro>finquam
motivam , non licet, ut diétum eft , date temporale pro fpirituali :S¿
vero caufam remotam , licitum eft ; ut ita düectio vcl devotio üt caufa próxima
movens; beneficium autem fit caufa remota , vcl occafionalis.
h Alias ejjet daturus.) Dura Yidew hxç opinio } Se. xara , vej nunquam hoc

piát, támeiV £BffiK^g^4^ fl
uvmfác¿llatione
vclparum ant^Vei-bmim,RoiV, v e ^ a ^ ^ ^ c i , ve j
vel
periona: , va reí Qjjfó ^ajtur « -wi^u. wfjwmfm \
pro , vel contra, i. q. i..emendará extr. eo. CC fi o.uxftibncs
, audívimus. •ítem non íunt cxcuíati a. crimine ,
íimomae, qtu'rcí nomcn , ce tempus iolutionisimmutant«te
, nummos \ ditos' primó'Criímafcs', co quod pro criA .
mate, ce in criímaus rccçptione.darentur , ly-cundo pa~ .
ícliales, tertió confucrudinem media: quadrágelima: nuncuparunt.
extr. eo. //; tantum. , tj l.. m t rJ 1 nmno l£M ;i>bT (mM
¿f. J 6. ítem per y
quarílionempróxima íntei ligas foluram '
aKam : utrum rarume a'lícujus,' cónfuc/tudinis " !
poilunt
exigi aliqua.pro n
benediclionibm nubentium , icpulturis
, vel exequiis mor'tuorum , criímatc , vcl Oleo íando, ,
contingercr : quoniam autem Epifcopus'. Parificnfi 0
. inthrorii'zar'ur per ArchicpiA
copum '.enoncnlem" , qui tune coníuevi.c abeó. recipere rnarcham auri .«ucur.odo
& quando daretci hoc , íi non intbtonizatus eflet ? proprcr quod. credo , piiori
fohitioni potius cífi-t aclhxrchdum. Credo etiam , quod ibi in talibus datur.ali-
[uid temporale , non prout debitum, fed quia facete ita confucyit, non eft
Í imonia.
i Cum intent'-one corrupta. ) quod fumeit quoad Dcum in faro pecnitcntiali..
* SurgPt. ) fcilicet in foro caufarum.
/ QuAJiionem ffoximdm. ) fupra ço. §. item quia.
m Exigi 'dlf

LÍBER Pili MUS. zc
vcl quolibet EccleílaíKco 0
Sacramento, ut fcilicet in co
gratis confertur,quod dicopropter matrimonium,inquo,
ut eft tantum officium natura, 6c contractus naturalis T
non confertur gratia, & ideó pro co, ut fie, dari pecunia
poteft, Ext. de fponfalibus de Mis. P Hoc etiam dico
9 pro cálice confecrato, vel íimilibus, qux poííimt vendi
abfquc perieulo fimonia:, etiam r
in cadem forma, alus
Eccleliis in caíibus neceílitatis, quos reperies infra de
immu. Ecclef. Ítem utrum íimiliter ratione confuctudinis
poflint aliqua exigi pro intronizandis Epifcopis , vel
Abbatibus, vel quibufeunque perfonis Eccleíiafticis inveftiendis.
ítem pro danda excommunicatorum abfolutione.
ítem pro / jure decimarum. ítem pro * juílitia
Ecclefíafticafervanda; quia in ómnibus his reciñere pecuniam
, vel aequipollens , fimonia eft , non obftante confuetudine.
Probantur hace omnia. i.q. 3. Salvator^ & fi
quis prebendas , Sívendentes. 10. q. 1. hoc jus. 11. q. 2.
aurum , St Extr. eod. cum in Ecclefia , 6c ad aures. Si
tamen Laiciex pia confuetudine folenr aliquid * in ícpul-
faceret: íi tamen ex certa fcientia majorcm exigit fummam , quam prxfumatur
deberé valere portio ipfum contingens , mérito prxfumi poterit, quod non tantum
iibi providere voluit de portione íibi debita , & cam afirmare íicut d.inrut
alii fructus Ecclefix ad íirmam, fcd etiam liecntiam benediétionis faciendo; venderé.
Ad aliud dicendum cft, qoud limoniam committunt hujuímodi Sacerdotes^
o Sacramento. ] Numquid fimonia cft venderé pancm benedictum, vcl aquam
fcencdi&.im ? Refpondco , credo quod fie : in receprione enim talium confertur
gratia remiflionis peccatorum quantum ad venialia : idem fi pro ipfo facramcnto
matrimonii datur pecunia ; fed fi pro oncrc matrimonii fuftinendo datur dos
viro ex parte rxoris , licitum eft.
f Hoc ¿ico. ] Quod non datur in eo gratia , nec committitur fimonia.
q Cahc$ confecrato. ] Numquid palla: altaris benedicta:, & extera ornamenta
Aflaris fimilitcr yendi polfunt alus Ecclefiis , Refpondco, videtur Magiftcr innucre,
quod fie, proptcr hoc,quod dicit de fimilibus,quia & fatis poteft concedi
in cafu neceílitatis.
r In tadem forma. ] Conflata autem poílunt vendi Lai'cis.
f Jure decimarum. ] Emendo, vcl redimendo de manu illius qui jus habeC
ibi,quia hoc non Iicet: ubi autem jus non habct, licct : ficut quando redimuntur
decima: de manu I.aicorum quando nullum jus habenr ibi.
Iuñitia, Zcdefiajtica. ] Ut quando datur aliquid Epifcopo, vcl alii reddendo
5urc fuper fniritualibus. ídem ctiam credo, fi fijper temporalibus , quia ex quo
perfona Eccíefiaftica,qui debet hujuímodi jus rcddcrc ratione Ecclcfiafticx jurif-
«üc~tionis:Si autem laicas cft Iudcx,& recipiat pecuniam pro proferenda fenrentia.
"Tcl facienda juftitia fuper remporalibus, licct grave fit peccatum,non cft fimonia,
. * frfáultura. ] Non dkicur pro fcpujuira quia hpc non licct, nifi feçuiiduj*

SUMM^E SANCTI RAYMUNDI,
tura, vel benedictione nubentium , vel exequiis mor-'
tuorum , & fimilibus praeftare , licét hace non poííent a
Sacerdotibus * exigí, nec propter hoc debeant facramenta
differri ex poft fado, y per Epifcopum veritate cognitá
debent cogí laudabilem confuetudinem obfervare ,Extr»
eo. ad Apoftolícam. ítem nullus Prcíbiter debet prece,
praetio, vel favore, vel confanguinitate celare Epifcopo
peccatum publicum Parochiani fui , vel minus digné
poenitentem ad reconciliationem adducere, & teftimonium
reconciliationis faceré , vel quocunque livore digné
poenitentem á reconcilíaáonc removeré, quiautrum-

tá§IBER PRIMITA *£lie
Pradati vices fuas. c. ukim. Si autem. habet íúmptus,
non tamen tenetur ad hoc, aut debet b
cantare gratis >
aut ceíTare > alias videretur faceré ex avaritia : 6c licét.
hoc forte non eílet límonia, cum nemo teneatur íuis
ítipendiis militare» n. q. i-, charitatem. Extr. eod. cum
afit j tamen c
turpe lucrum eíl, vel ad minus habet ípcciem
malí, a. qua nos docet Apoftolus abftinere, 6c i. q. i.
emendari. 54» dift. generalis. Celebratá tamen una MiíTá,
qui celebrat d
fecundam pro pecunia, vel hominum adulatione
indiftincté , non evadit damnationem. de con*
dift. i.Juffictt.
§. 18 .Quasritut hic coníéquénter de proceíIioníbus,quas
faciunt conventuales Ecclefce, 6c alise in exequiis defuncborum
, data , vel promííía íibi certa pecunias quantitate
, alias non fa&un. Ad hoc dico , íalvo melíori judíelo
, íi non fecesmnt íuper hoc ftamtuoi,* idem, quod
fupra in prima quxftione ,. 6c per eadem jura 5 íi vero
facfcum eft ftatutum, 6c per hxc verba, vel asquipoliéntia,quod
quicumque reliquerit Conventuí decem, habeat
procesiones, nííi çenebantut alias ad hoc, non eft fimonia
5 dum tamen hoc intenderent habere / ratione labo-
% Cantare gratis.. J Ego credo, quod ih omni caíú debet cantare gratis; quia<
feadetur ci pecunia pro fumptibus, five dentur ei fumptus in domo illius ,• quovivat
officiando Ecclefiam-, leu habeat Ecclefiam ad firmam , de qua rcddit ccrtara
penfionem , & refiduum provcntuum retinet pro fumptibus es pació , gratis*
tamen impenderé debet officium ;-& quod-datar ci, gratis debet dari r ficut dicier,
B. Auguírinus , quod Apoftoü gratuitum panem accipicbant.ah illis,.quibus gratuitam.
pcaidicationem ímpendcbant..
e Turpe lucrum. JSi ex avaritia fiat; fi autem in fumptus recipiatur, utdi&urs*
eft , non eft turpe , etiam fi fit dives.
d Secunda pro pecunia. ] ídem credo-de prima, fi. littera, pro x notat apprctiationem
, vcl primam caufam motivam..
¿ídem quod fupra. ] Seilicet, quod fi tcneretur ad Kujufmodi proceífioncm ¿
fimonia eft , &c. ut íiipra r tu vero diftinguc, ut dictum eft:
f Ratione laboris.. ] Qucm fiiftincnt cundo ad' exequias, pro quo labore , eo>
quod non omnino conjimetus eft officio exequiarum, fed feparatus, poteft dari
pecunia,, & accipi fine periculo fimonia* fecundum quofdam : ficut non eftfimo—
nia , fi canonfeus íécularia, ycLclcricus vadaé ad Ecclefiam pro h&benáis dena*ñis
, fcilicet, korariis , vel anniveríariorum ; quia tale non eft fpirituale ,- ut-
¿kunt j, dum tajncn. noa faciat ofEcium £ro ilUs dcnajüs ¡ qui» hoc cUct ü»9s r

'm SUMMifi S A N C T I K A Y M U N D I ,
ris. arg. J&rtr* eod. nww/fr Romana, &fimilium, * Si au­
tem ítatutiim factitm eft perharc verba, vel xquipollen-
tia,quod nulli fíat proccíTio ,-nifí reliqueritConventuide-
cem,non valec íratuturhj quia remover officium pietatis,
videlicet, quod non fíat gratis aliqua proceífio , vel pro-
minori fumma. arg. Extr. de jurejurand. íkut primo 6c
fecundo.
Quid de copfraternitatibus , qux ita coníUtutx funt,
g Si atftémfiatutum. ] Quid fi nullurn ftatutum fie factum, licct ne daré peeuniam
Gonvcntui , vel recipere pro hujufmodi exequiis, aut pro inrereílend©
Extremae-Unítioni"? ítem quid de -illis, qui recipmnt xedditus > aut dant propter
facienda anniveríaria ? ítem quid dfc illis,.qui dant Sacerdotibus divitibus , vel
pauperibus pro faciendo annuali, vcl trccenñario > vcl anniverfario , vel celebrando
Miííam de Spiritu Sánelo, feu alia : vel de illis qui dant denarios clcricis»
pro dicendis Píaltcriis in exequiis mortuorum, vel alus: vcl qui dant clccmoíynás
pauperibus , ut orent pro eis ; cum- taÜs oratio fir fpirirualis , & hujufmodi
elecmofynafitrcs corporalis ? Refpondco in ómnibus talibus cafibus daré*
vel accipere temporale pro fpirituali fimoniacum eft ; feu deturpro o rucio , fea
facramcuto ,lcu pro orationé, feu pro labore hujuímodi officii , vel orationis,
fecundúm quod hxc prapofitio , pro, notat appreciarionem-: fed íi notat cao*
áam motivam , non primam , vel principajem, fed remotam, Se occafionalem,,
licitum eft & daré , & accipere temporale pro fpirituali. TJndc fi quis dat pecu-
«iamCollcgio alicui pro gencranda devotione , Se dilectionc in ipfo Collcgio ,
ut ex ipla devotione exaudiatur in petitionc , qua petit, quod fratres, interfinc'
obfequiis mortuorum, yel extremas un&iorii moricntis ; & illi hoc faciant ex
devotione , & dilcótione in eis taliter generara, aut pro devotione ipfius dantis»
licitum eft-fie daré , & fie accipere temporale pro fpirituali i, fecundum quod
littera, pro , notat caufam motivam remotam, non propinquam: propinqua
enim caufa cft dilectio, vel devotio generara ex dato , vel rorfitan ,-non generatai
Nec eft íimilc , íi obj ic i tur, quod cadem ratione poffum pecuniam daré Epifcopo
,. ut rhcdiligat, & ex dilccíione me benefiect, vel ordiher í & hoc ideo »
quia dilectio, qua Epifcopüs diligit aliquem« licct etiam fit fpiritualis, non efe
caufa , propter quam debent talia conferri ; fcd potius artendi debet mcritum , Se
dÍgnitas perfona:: fcd bene cft caufa fufficicns hujufmodi dilectio, qua ctiam
diiígitur peccatbr- fiñritualiter , ut debeat orari pro eo ; cum etiam hoc conecdatDominus
3 ubi dicit: Facite vobis amicos de mummon* iniqíiitatis , ut ricipimt
vos, &c? id eft, ut orent pro vobis recipiendis. Ex quo paree , quod liece
daré pecuniam pro acquirenda dilcílione ípiritualium hominum , Se pauperumj
Ut per hqc rnoveantur , & teneantur orare pro danribus pecuniam: tamen data'
pro hujuímodi amicitia acquirenda, qux fpiritualis eft,non eft peníanda á dantc,
vel accipientc ut datum, ied ut fructus , fecundum quod dicit Apoftolus : Non
quxro datum , fed fructum ; quia non attendo principaliter pecuniam datam,.fed
¡charitatem, vel devocionem-, ex qua datur, proptcr quam folum elcemofyna eft
jruétuofa. Éodcm modo refpondendum eft ad omnes quarftiones íupradictas , de
illis, qui officiant Ecclcfiam pro denariis horarum , vel anniverfariorum ; Dic,
úod íi Utrera, pro , notat apprcciationem, vel caufam primam motivam , vel
ñalem , illicitum cft j -fi autem caufam adminicularen!, licitum cft, ut talia r«s
cipiaotiu: in fumptus officiautium, non in pretiuru ofüciotura.

LÍBER PRÍMUS. tj
«uod nullus recipiatuí , nifi promittat, vel etiam jurec
te daturum annuatim decem) Dic , h
quod íi íiunt propter
caufam honeftam, ut puta, pro alendis pauperibus,
redimendis captivis, vel fimilibus, ' non eíl fimonia,
nec ílmt reprobando j immó Gangreníe Concilium dicit
anathematizandum,qui cas defpicit.42 ,dift.£¿ quis deffí*
Wt. & arg. 16. q, -j.fane. & Ecclefia univcríális approbat.
Juramentum tamen non approbo propter periculum
periurii. Plus , íi ita di&um eft , quod femel, vel
Ms in anno conveniant omnes Confratrcs ad traétandum
de falute animarum , ad audiendum verbüm.Dei, ad
eclebrandum Millas , & orationes pro vivis , 6c defunc-»
tis , 8c ad excitandam devotionem : & ideo ponunt fingulis.annis
certam quantitatem, ex qua reficiantur , 8c
provideant pauperibus , bonum eft , dummodo intcntiones
fine mundse, 8c principalicér in Deo ñxx : nam ,
ut dicit Auguftinus , Abfit, ut ea, quac propter bonum
& licitum facimus, aut habemus, íi aliquid mali inde
practer intentionem noftram accidat, nobis debeat imputan.
23, q. 5. de occidendis.
§. 20. Quzritur: íi aliquis Laico nullum jus habenti
in ele&ione , fed malitiofe impedienti eam , det aliquid
, ut ceflet a tali impedimento, utaun íit fimonia f
Videtur exprefliim, quod fie. Extr. eodem, de hoc. ítem
quia uterque voluntaran habuit faltem ftudiofamjaicu*
vendendi, 8c clericus emendi. 1. q. 1. gui ftudeu 1«
q. 3. Sahator, E contra videtur, quod non eft fimonia:
b §Luoi fi fiunt. ) Supple, frarernitatis ftatutt.
• Non eft fimonia.) Credo fine prejudicio , quod priedi&a forma non cífc
licita quia exeludir pictatcm > vel nc quisrecipiatur, nifi fie : fed fi fiat ftatutura
per verba affirmatívá, quod qui cum que receptus fuerit, tantum dabit, vel tantum
, fuftincri poteft. Sed quarc non poteft fimiliter conftitui, ut quicumquer
receptus fuerit in Canonicum , dct procurationcm vel cappam ferieam , vel
aliud firnilé ? Refpondeo hoc eft illicitum ; ne talia excogitentur in fraudem fimonia:.
Praiterea-hujuímodi confraternitates ad hoc coníucverúnt inftitui, ut i
fratribus dentur pecunias in uíiis paúperum: & propter hoc ih ingreflu frareijnitatis
poteft ingrcdiehri exprimí onus cena; fumma: folvenda: fingulis annis : fed
beneficia Ecclcfiaftica non funt inftituta propter faciendas. cappas íericas , fcl
procufationes fólvendas".

30 SUMMiE SANCTIJIAYMUND!.
dedit ehim, ut redimeret vexationem fuam, quod vádetur
licuifíe. Extra eodem , dtleffus filfas primo. Et Apot%
'¿dfyhifi*. tolus. Sedimentes tempus y quoniam dies malí funt
ludo, dubitari poteft: credo tamen * fimoniam commifíam
r quia nondmn erat ei ius acquifítum 5 poftquara
autem eílet ei ius quxíitum , íecus diccrem: in quo cafu
loquuntilr jura ultimo dicta.
§• 21. Pone, quod fcit aliquis Epifcopum fuum fímoniacnm
efle , & vult ordinari, & petit ab eo licéntiam
recipiendi ordines ab alio , & ille non vult daré %
immo praxipit, quod recipiat ordines ab eo, quid faciet
5 dieo, i quod non debet recipete ab eo , fi fcic
eum fimoniacum in ordine.*. cum enim ille non habeat
k Simtnittm commtffitm. ] Hoc eft rerum , quando aliquis cligendus dat al i cui
perfonar aliquid , nr impediat clcctioncm de i pío faciendam ; fi autem manifefcum
efíet -, quod ille impeditus núllum jus naberet in clect ione, & poft cícetíbnem
factam fe opponcrct , ne coníTrmarccur ,.velinfirrnaretur electas-, allcgans
¿d'íblum, quod une ejus afléníu fuit electus , poílét tune red i mere vexationen*
fuam ; ficut Magiftcr innuit híc. Sed ctfi ante elcélioncm aliquis, de quo eonfta-
ZCI , nullum habere in electione jus , impediret electionem faciendam íimpli—
citer , id eft, ne ficret aliqua electro , poíTct Capitulum red i mere vexationemfuam}'
fiaurem nonimpediret, ne omnino ficret eleótio y-íedne de ifto fierct
clectio , vel de illo forte Capitulum, tune non poífetdare impedienti $ ficut nec
ille , cujus electro impediretur. Quid fi Saccrdos parvulum in perieulo mortis.
conrtrtútum baptizare nollct, nifi fibi data pecunia , goterit ne dari ei fine perieulo
fimonia*. in tali neceífitate ? Refpondeo : credo , quod' in hoc caía laicav
leu vit, feu mulicr poteft hujufmodi parvulum baptizare fi autem non habeatur
aqua, aut ne&UU laicus hujufmodi formam verborum , debet potius daré pecuniam
Sacerdoti, non intenrione emendi ab eo Sacramentum , fed potius intcntionc
ab eo remo vendi ipfius furiam r quam h ujuímodi parvulum fie dimitiere'
per iré : íécus autem credo dicendum de aliis facramentis-,. Se benedictione nuptiali,
& talibus , ubi res capit dilationem ; & poteft deponi querimonia contra*
hujufmodi Saccrdotem. coram fuperiorc. Quid fiinjufte interdictus, vel fufpenfus
oficio , vel beneficio ,. vcl injiífte eTcommunicatus dct aliquid pro reftitutionc
beneficii , vcl ofñcii, vcl communionis , numquid eft fimoniacus ? Rcípcndco
: notavit Hugo 16. q. 7. décimas quas. Quod non eft fimonia ex parte danti»,
fed ex parte accidentas tantum : namdans nullum jus acquirit, fed dat ut acquiíitum
retincar, quod licet. arg. i.q; 3. quéfitum. Cum autem aliquis juftc
«ft interdictus, fufpenfus , vel excommunicatns-,. fi dct aliquid pro fuá reftitutione,
fimonia eft ex utraque parre, arg. r. q. \.nullus. verius credo , quia fimonia
committitur in utroque cafu : & qui injuftc interdictus eft, vel íufpeúfús,vet
excommunicatus , deponat querimoniam coramSupcriorc. Quid fi Ecclefia, vel
przbcnda , me remoto , alii fuerit affignata, numquid eft fimonia-, fi prctio eam
redimo , & recupero l Refpondeo credo , quod fie , feu juftc amotus- fuero , Se
alius inftitutus , iba in juftc : fie ut dictum eft in cafu Superiori..
I Kem dtkttttífyrt*} Arg; quod Magiftcr intelligit % aliquem fufpcruuflj

LÍBER PRIMUS. 3#
executionem , non poílet illi daré, i. q, i • reperhmturm Extra eodem tanta. & potius debet dimittere m fe excommumcari,
quam recipere ordines ab eodem. arg*
Extra de íentent. excommun. inqnlfitioni. Quid íi ignorabat,
eum eíle íimoniacum , cum tamen ellet ? Dic ,
quod quantumcumque íit occultum , & iíle ignoret, »
non recipit executionem> &c indiget diípenfa tionc s &
hoc in deteítationem criminis. i. quafi. i. Si quisa 11moniacis.
Et licet ita dicam de ignorante, * fecus eíl;
de coacto : nam ULE recipit executionem. i • qu*fi. i *
conílat, de eíl ratio > quia magis conítat p de volúntate
coacK, quam ignorantis. Extra eodem ficut tuis. & ínfr3L.eodcm.qmdfiat.in
fine.Hoc tamen intelligas de conditionaliter
coacto : nam abfolute coactus non reciperet
characterem.£xrr/» de ^ZGt.majorcs.ÜC ita fentit Joannes
& alii plerique, cum quibus ego. Hugutio tamen intelligit
i totum de ordinatis ab hxreticis : quidam tamen
dicunt, quod íi non poíliim probare per teítes eum íimoniacum
, debeo recipere ordines ab eo , íi mihi prxcipic,
licet fciam eum íimoniacum $ íéd non pofliun
exequi íine difpenfatione'. r
Dicunt quidam papa:, alii >
f cujuílibet Superíoris , qux in íecreto erit petenda > nc
Epilcopus infametur. Hxc de íimoniaco in ordine : fecus
de alio , fecundum diítinclionem fupra eo. §. circa
efie quoad alios , idem ene , quod ¡líos tcneri vitare ejus officium ; quod tamen
hic dicitur, quod non debet recipere , iutéúiep, ú íine ícandalo poteft
hoc vitare.
m Se excommunieari. ] Hoc bene credo, fi íimonia cft manifefta , alias non»
» Non recipit executionem. J Quia ordinator fufpcnfus eft quoad le , & quoad
alios. Sed numquid eft fuípeníus quoad jurifdiéfcionem., ficut etiam quoad órdíaum
executionem hujuímodi Ordinator , ita ut non poflit excommunicare , vel
fuípendereal iquem, ficut non poteft executionem ordinum daré ? Reípondeo i
cum poenx non fint extendendx , potius dicendum eft, quod non eft íu/peniuf
talis quoad ea qua:funt jurifdictionis, íéd quoad ea, qux funt ordinis per fímoniam
obtenti..
o Secus efl de cotilo.) Ego credo, quod nec ignorans, nec cóacrus recipíc
executionem : in hoc tamen eft deíferentia , quod facilius difpenfatur cum
coacto , quam cum ignorante.
e¡ Do volúntate coacil. ) Quia fcilicet contradicebat tali ordinationi aperte*
ÉJ Totum.) fcilícet-quod ifti dicunt; alia tamen littera eft, tahtúm.
r Dicunt.) Hxe tamen íententiábenignior eft , & probabilior.
f CujuJIibet fuperioris.) Qui tamen íit Epifcopüs taliter ordinati. 8c hxc opini*

3i SUMM^: SANCTI RAYMUNDI,
pocnam. Quid íi credic propter relationem aliquorunt
cum íimoniacum ? Refpondeo : non debet ctedere 5 verumtamen
* durante credulitate , non debet ab illo recipere
ordines, fed deponerc debet errorem; in ordine tamen
fucepto ab eo , cum nihil de ipfo audierat 5 u poten:
jniniítrare. Extra eodem per tuas.
f. ii. Pone , quia aliquis offert bona fuá Ecclefix
Juré, ac fimpliciter 5 ea tamen intentione principaliter,
ut per temporalia bona, quar offert , fpiritualia valeac
adipilci : & clerici, qui eum in fratrem admittunt, non
eílent eum , nifi commoda temporalia perciperent, admiílúrij
numquid erit fimonia? Ad hoc refpondet Inr.ocentius,
quod fine dubio tam illi , quam iíli apud diftrictum
Iudicem, qui ferutator eít cordium, &: cognitor
fecretorum , culpabiles judicantur : unde dicunt quídam
, quod , cim non exprimat eos fimoniacos , x non
eft fimonia 5 tenentur tamen ad v parem poenam , propter
intentionem * cum opere fubiecuto. arg. Extra de
biga. mper. Alii , qui dicunt quod * fola intentio facic
faominem íimoniacum , dicunt plañe hic eíle fimoniam»
I. q. I. quicumque ftudet. & reper'iuntur. ficut &. fola
intentio facit hominem ufurarium 14. q. 3. c. 1. ha:c
yrobabiliot eft ; quia etiam cum Clericis,qui ab crcommunicato Epifcopo igno»
xanter ordines receperunt per fuos poteft Epifcopos difpenfari. Extra de ordinatis
ab Epifcopo , qui re. cp. c. vlt. bic tamen loquirur de fcienre in ill»
•utem decr. de ignorante. Nnmquid Archiepifcopus poterit difpenfare in hoc
«afu cum fubdito fuffraganci fui; Refpondeo : credo quod non, nifi de confuctudine
fit, quod Archiepifcopus audiat confefliones fubditorum fuffraganci
Cum vifitat : tune cnim tempore vifitationis poflet Archiepifcopus difpcnfaro
ín foro pecnitentiali.
t Durante crtdulitati.) Hujufmodi errónea, quod non poífit ab eo orditcm
fufeipere.
u Poteft miniftrart. ) Seu ordinator comraiferit fimoniam, feu non ; duna ta»
tticn non fuerit fimoniacus in ordine fufeepto.
x Non eft fimonia. ) Revera non eft fimonia , fecumdúm quod fimonia eft pac»
tio temporalium propter fpiritualia danda , vel recipienda : & fie ftriítc fumirur
fimonia : fed feci.ndum quod diiit Cantor , quia fimonia eft fpiritualiiim ac»
«eptatio , vel collatio non graruita , fimonia clt.
y Parem poenam. ) Parem intelligas in genere : quia id pecnam mortalis pee»
«ati tenentur in foro pxnitentix > ad refignationcm tamen non tenentur ?
»t infra diectur.
x. Opere fubfecuto. ) Opu» appcllat ipfam colla.tion.eai fc¡ tcmporalif.
# SoUiattntie. ) Abíquc omjü pçççatg^
autccD

LÍBER PRIMUS. 3í
autem ofnnia intelligit, cum Eccleíia vel Monafterium
abundat i alias íi Monafterium eílet adeo tenue, vel paupertate
depreíliim quod redditus,vel vix,vel non fufficerent
perfonis prasíentibusnon folum intentionem poffent
nabere5fed etiam credo,quod poílimt diceremon furficiunt
nobis,libenter fufcipimus te ad fpiritualia,ad temporalia
non poííumus, niíi habeamus plures poíTeiliones 1
& tune ille b
ofFerat fe,£t fuá. Ex.eo.tua. Quod autem di­
citur in conft. Ex. eod. quonmm verf* paupertatis pratextu*.
intelligitur, cum hoc dicebant in rraudem : unde confulendum
eílet ingredientibus, quod in hoc fundarent mtentionem
íiiam 5 ut principaliter darent propter Deum %
6c ne eílent oneroíi domui. arg. 16. q.. 6. delapfis. e
Sed
b Offirat fe & fuá. ] Credo etiam , quod licet exprimere nomina , tt
quantitatcm oblatorum. Credo etiam v quod fi hujuímodi recipiendus dicat, vcfc
aliquis pro eo : Dabo fingulis annis pie expenfis meis centran íblidos , vcl fe»,
libras , quamdiu vixero , non eft illicitum quando non íuícípít monafteriums
cum intencione corrupta.
c Sed numquid ] Licet daré in tati cafu poíteíuonem , vcl redditum in perpetuum,
qui tamen non íu-fficit ad? victum unius perfónx per annnum ? Refponr
deo :. credo, quod licite in hoc caíu recipientes hujuímodi poíTeífioncm, vel red>ditum
propter commodum- prepetuiratis , obligant íe ád providendum ei in expenfis.:
pacifei etiam in talibus , cum monaftcrium indiget, non cft- fimonia
dum non fíat pro fpiritualibus conférendis , vel recipiendis ; íéd pro expenfis faciendis
, vel compenfandis. Quid de prxbcndis , qux de noyó conftituuntur in
Eccleíiis fecularibus , ubi clerici fceulares aflignánt perpetuo certos redditus pro-
Prxbendis , hoc modo , quod liceat eis, quandiii vixerint,. illoa nabere , Se
quod fie admittantur ad canonieatum-: quidam ctiam rctinent poteftatem confexendi
illam prxbcndam alii perfonx , fi contingat, eos cederé , vel decedere ,
numquid eft fimonia? Reípondeo 5 qui prxbendam inftituit in alia Ecdcíiade,
contenía Epiícopi in ipfa conftitutionc , de confenfü ejus , & fratrum , fi ibi fine
aliqui, poteft» retiñere jus patronarus , vcl in prepctuum > vel ad tempus: de
aflignatione autem reddituum pro prxbenda , vel Canonia obtinenda, dic fecundum
feutentiam Innoccntii fúpra pofitam per illamdecr..ext.eod.tu*. Quiddec
eonftitutione , quam in fundatione Ecclefiarum ptxbendalium faciunt Epifcopi ,
quod quifquis dederit Ecclefix tantum , vel tantum in redditibus in perpetuum,,
vel certam fummam pecunia: , pro emendis redditibus, recipiatur iacanoni—
cum , & quod dederit:, nabeat pro prxbenda, numquid licita eft hxc conftitutio?
Refpondco : Si- fíat hxc conftitutio , quod durct ad tempus , non in perpeíuojn
, nec fíat in fraudem íimonix, Se ca fit intentio conftituentis , quia non
pro rebus dandis, íéd principaliter propter divinum cultum augmentandum , &
propter devotionem dantis recipitur ad fpiritualia,toícrari poteft hujufmodi conftitutio
; dum tamen di gnus fit ille , quia recipitur, alias non. ídem credo dici
pone in monafteriis de novo^ fudatis, vel fúndandis ihdigcntibus de conftitu*
tionc, fi fieret,quod quicumque tantum darct, cum reciperetur ad illam religioncnv.dum
tamen fieret auctoritate Epifcopi,8c cum exteris circumftantiis,qux dictx
funt, & ufque ad certam numerum perfonarum ibidem recipendarum; contra^
iannes autem, &reej.cip.ientes pexfiana^ die^s fecundum prxdiclam decrccZ»*..

34 SUMM^E SANCTI RAYMUNDI,
numquid. d
fic recepti, rcnuntiare cenencur &. re~"
cipientes reftituere , quod taliter acceperunt ? non 5
quia hujufmodi fimonia mortalis per condignam
pcenitentiam expiaxur. Extra eod. mandato. Per candcm
eciam decretalem credo, falvo meliori judlcio, quod
qui per liypocriíim , fimulationem , vel ambitionem ,
dum prxtenderent fpeciem fanctitatis, promoti funt j
milla tamen interpofíta * condicione , vel pació ad ordines
, beneficia , vel honores , non tenentur , íi veram
egerint pcenitentiam , rcíignarc.
§. 23. Quid de quadam confuetudinc , qux in plerifque
Eccleíiis inolevit 5 videlicet , dum debent fieri
multi Canonici , dicunt , majores prxcipue , ad invicem
: Canonizcmus nepotulos noítros , forte adhuc in
cunabulis , vel quaíi vagientes : placeat tibi de meo ,
& mihi placcbic de tuo : fie pacifeuntur per hxc
verba , vcl xquipollentia. Alius modus eft etiam. Dicit
aliquis : confuetudo eft , quod ficut fuifti exauditus in
una peticione, ego debeo exaudiri in alia. Icem alius
dicic : numquam me vívente fiet aliquis canonicus in
d Sic recepti. ] Scilicet cum intcntionc corrupta.
•e Conditione vel pacto. ] Qua: debet adclTe in fpiritualibus conferendis. Pone
: aliquis timens pati repu'íam dixit Abbati : Si vellétis me recipere , darcm
Tobis terram meam : Abbas , habito confino , cutn frattibus , recipit cum içnaxum
juris , & eorum , qux dixit Abbas in Capitulo : ille autem antcquam incíuatur,
dat res totas, vcl partem Monaftcrio : numquid eft fimonia, aut poteft
talis hic remanere ? Rcfpondeo : credo quod, feu fine intuitu illius promiífionis
fuerit receptas , feu non , fimonia cft , faltcm ex parre offerentis ; cum interpofuerir
conditionem dandi temporalia pro fuá receptionerficut innuit Tancredus
Extra de fimonia novi:. Et non poteft manere in hujufmodi Monaftcrio , nec
data repetere cum íit in turpi caufa : tenetur tamen ad aliud Monafterium tranf¡re,fi
ex illa fui receptione obligatus fuerit ad religionem , puta fi dedit fe , &receprus
eft in Monachum,& in frarrenv,quia hxc eft quxdamprofefiio. arg. Extra
de regularibus, & tran. pcmclum. Qaid fi cxprcíTa fuerit conditiode temporalibus
habendis ex parte recipicntium,& recipiendus omnino racuit,proponens auod
nihil darctjfcd tantum proptcr Dcum ingrederctur-, numqui'! poreft ibi remanere?
Refpondco : credo quod non , ficut nec ipfe in prxcedcnti cafu quia táciturnitas
cjus,cum non contradixerit illicitx pactioni, pro confenfu habenda eft , eriam in
foro pocnitentiali:fcd proprer hoc tacuit,quia timebat rcpulfam, fi conrradiceret.
Quid li interponatur conditio ex parte recipientium, vel ex pa'tc Abbatis;fcd antcquam
recipiatur , aut concedatar ci ingrcllus , pcenitcnt utrique de conditionc
appoíita,& cam revocant,& ille petir rccipi propter Dcum tantum, & illi confentiunt;
numquid licer ? Rcfpondeo : credo quod fie, dum ra

LÍBER PRIMUS. 3f
Ecclefia iíta , nifi ille , pro quo rogavi, prius fíat Canonicus
, vel ad minus cum aliis numquid in talibus, 6c
fimilibus committitur fimonia ? Refpondeo : in primo ,
2c ultimo cafu committitur fimonia 5 quia dicit canon :
abjit f omnis patito , cejfet omnis conveatio 1. quxíl. 1,
quam pió. In fecundo cafu fi preces funt fpirituales ,
Iroz
non eíl: fimonia. arg. 63. dift. quia. omnes cnim qui
in una Ecclefia uni Domino famulantur , pari debent
libértate gaudere 5 cum pondus , & pondus , menfura, t ^
6c menfura , &c. Extra de coníl. cum omnes, nec quid cap.
quam eíl alicui perfonae honorabilius exhibendum, unde
alii ferupuloío corde moveantur. 16. quxíl. 7. cap.
1. 6c fecundum Apoílolum , quorundam remiífio non
debet aliis elle tribulatio. Si fint carnales, vel cx pació
quodam faclio , vcl nunc faciendo , fimonia eíl , fupra.
eodem. $. committitur.
• §. 24. ítem quid de Epifcopis, 6c aliis Prxlatis , qui
fruclus Eccleíiarum , vcl aliorum fpíritualium beneficiorum
vacantium percipiunt z per aliquot annos,6c poílea
/ Omnis pattio. } Quid de rcgularibus,qui concedunt alicui, quod completo
biennio , vc( triennio eum recipienr ; íi tamen interim artem didiccrit ñicoriam,
reí piftoriam,vel aliam mcchanicana,quando eft Lai'cus : vel quando eft Clcricus,.
fi interim ftuducrit infeholis Theologia*, vcl alterius facuitatis. Quid etiam, íi
r»cip :
ant talem in prarfenti fub prxdicta conditionc ; non tamen volunt eum re­
cipere ad habitum , nifi clapfo termino , Se implcta conditione? ítem quid de
ferviente rcgularibus , qui non vult eis fervire , nifi promittant ei , quod recipicnt
cum faltcm poft biennium , vel triennium , vcl alium certum terminum ;
Se illi promittunt ci : numquid eft fimouiain talibus ? Credo , quod in ultimo
cafu íimoniaca eft-taüs promiílio. In reliquis calibus fuperioribus, non credo
fimoniam committi, nec íílicita eft hujufmodi pactio , vcl conditio ; quia perindc
eft , ac íi dicitux : recipiemus te ad induendum tali tempore , vcl tali ; íi tamen
interim rcddas te idoneum ad hoc , ut recipiaris , & utilera Monafterio ad
difeendum tale artificium , vcl tale , aut fcientiam talero , vel talem. Quid de
illo, cui facta eft promiflio de illo recipiendo ad"ccrruin terminum fub prxdicta
conditione : numquid adveniente termino , Se implcta conditione tenetur intrarc
, cum illi parati funt eum recipere ? Refpondeo : credo , quod fi nullum fecit
votum , nec obligavir fe illis ad intrandum , fed tantum promiífionem fibi factam
acceptavit, volens íibi providere in futurum , non tenetur intrarc , fecundum
judlcium fori pcenitentialis ; in foro autem caufarum , de hoc judicabitur
fecundum prxfumptioncs , Se allegata , & approbata.
g Per aliqttot amos. ] Nota , quod beneficia non debent vacare ulrra fcx
menfes ; alioquin , fi pertincbat donatio ad Epifcopum , dévoluitur ad Capitulum.
Quod fi fuerit negligens per alios lex menfes , dévoluitur ad Mctropolita-
"í 1
" 11
> Sz portea ad Papam : nec poteft aliquis iftorum purgare negligcntiaai
fuam ; fed lapíb tempore amittit donationcm , ita quod , íi poft dcdcrit,non vate,
arg. de fup. ne prxla. c. penúltimo, & ultimo..

¡6 SXJMMJE SANCTI R.AYMUKDI,
conferunt, retentis fibi frucYibus, & redditibus fie perceptis,
vel retenta Íibi parte fru&uum ? Ad hoc diílinguo
cum Innocentio ¿ utrum qui dat fpirituaie beneficium
, proventus ipíius ante donationem percipiat, ais;
non : nam ü proventus ante donationem non percepit
ipfe , fed alius j & ex donatione confequitur, quod ipíe
proventus percipiat, non eft dubium intercederé fimoniacam
pravitatem : Si vero ante donationem percepit
ipfe proventus, credimus eífe diílinguendum i utrum
anee donationem conílituat, ut ipfi proventus h
retine-
antur ad tempus pro caufa juila , 8c neceflaria , aut
conveniat cum eo , qui accepit beneficium finé mediatore
quocumque, ut, officio illo conceílb , retineat iple
fibi proventus: primum enim membrum credimus effe
licitum , fecundum autem dicimus non liçere > oe
viam aperiamus iis, qui pravitatem fuam fatagunt palliare.
Extra, ut Ecclefiafiica beneficia fine di. confe, ut nof
trum in ii. ad idem* Extra de cenfibus. prohibemus i. q
3 • fi í u
^ s
prendas.
§.25. ítem aliquis non habet titulum, vult or diñar i,
non vult eum or diñare Epifcopus, eo quod caret titulo,
rogat aliquem Praeíbyterum , ut praeíentet eum ad titulum
Ecclefia; fax , quod cum ille recuíet faceré, iíle illi
promittit, quod numquam, íi prxfentet eum in Ecclefia
lúa, petet aliquamportionem > 6c fie, illo prxfentante,
ordinatur iíle : Quaeritur i utrum commilertt fimoniam.
Refpondetur, quod nifi fuerit cum eo mifericorditer diípeníatum
, nec ad fuperiores ordines afcendere, \ nec
in fufeepto debet, fecundum rigorem canonum , miniftrare.
Extra eodem. per tuas. tertio. Nec etiam excufatur
per ignorantiam juris, fcilicet fi non credebat hoc eíle
_ h Retinemtur ni tempus, ] Quod licite poteft fieri cx caufa j íicut hic di»
eiturin quo cafu poteric nihilominus "conferri beneficium fpirituaie alicui pertona:,
fed non pereipier fructus fie retemos , uíque dum elapfum fuerit tempus,
de quo ftatutum eft , ut rctincantur : & confertur íftud beneficium iíib hac forma
: Damus tibi hanc prxbcndam , vel hanc Ecclefiam , íalvis fructibus, quos
tetinuimus ad talem ufum.
i Nec in fufeepto. ] TaUter fu/ple ; fed in cite ante fufeeptis poterit per
Epifcopum diípenfari.

I B E ix PRIM OS t»
¡Uicltmn i ut colligitur in eadem decretali. fed quis difpenfabit
cumifto.^Refpondeocum Joanne 5 folus Papa >
quia eft íimoniacus in ordine } ordinator autem a collatione
ordinum, & prasfentator ab executione * per trien-
.nium ñoverint íe fuípenfos. EXtr* eo. Si quis ordinaverít*
.' §* 16. In fumma nota, quia Synodus Calcedoneníif
judicat fimoniacos etiam procuratores rerum Ecclefiafticarum
j & defénfores, & regulas fubjectos 5 íi per pe-
cuniam 1
ordinantur : & etiam omne^ ** mediatores.
Nomine procuratoris intelligitur quilibet » adminiftrator
rerum Eecleíiafticarum 5 ut Prarpoíitus, feu ceconomus,
id eft, Vicedominus, id eft, qui praceftrebus Epi£
copi. Nomine defenforis, Advocatus, leu * Syndicus,
ille videlicet, qui praseft cauíis Ecclefia:, & Caftaldus,
feu Majordomus , fcilicet qui habet curam rerum extrinfecarum
Epífcopi , & judex Epifcopi 5 ficut in
Ecclefia Bononienfi in fubjecto vero regulan intelligitur
Archipreíbyter , Archidiaconus , Canonicus , Mona-
quod dct aliquid
Monafterio , numquid licet ? Reípondeo : íi dictas familiaris non aliter iiitcrpo'fuifíet
preces fuas, nifi fperaret illum aliquid daturum illi Monafterio i
aut fi etiam , licet ab initionihil tale íperaífet ex poft fació, tamen poft receptionem
perfonar , de qua rogavit, petit aliquid dari Monafterio pro receprione
illius perfonx, fimonia eft. Si autem follicitat eum , quod fit devotus Monafterio
illi, ficut eífe debet; quod ex devotione , ti dilcclione orta ex hujufmodi
Tcceptdone honoret Monafterium, quia probado dile&iorirs exhibirlo eft opcrisrolcrari
poteft ; dum tamen intcntio non fit corrupta.
n Admiñífirator. ) Nota, quod Epifcopus redditus fuos, & terram poteft
daré ad firmam fub annuo ceníu; dum tamen non fit annexa juriíHictio fpirítualis
: fed non poteft recipere aliquid ab aliquo, ut conílituat eum Praipofitum ,
¿vel ecconomum , vel Vicedominum ; prarpofi'turam tamen , vel baliviam tentporalem
cum juriídicíione temporali confueverunt Epifcopi daré ad firmam (
ficut te Principes fecularcs.
• Syndicus.) Id eft, Advocan» Uniyerfitatis.

& SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
chus', & quilibet EcclefiaíKco t mancipatus officio.
De mediacoribus planum eft prima q. i. Si qiús Epifcopüs»
& i. quxít. 3. Salvator. Sed cum Laicus poíTic efle judex
, &. haber-e aliqua alia officia fupra nominata , qux
non habent aliquid fpiritualitatis , numquid in eis comí
mktitur fimonia f Ad hoc dicit. Hugutio &c Bernardus
quod in omni adminiílratione rei EccleíiaíHcx commit-
f Matuip/ttus. ) Quid de Monachis , qui dant aliquid Abbatibus fuis pro ha*
feendis Prioratibus ; numquid eft fimonia ? Reípondeo : fi ibi eft aliquod fpirituale
, ut decirme , vcl oblationes, vcl debitum eclebrandi divina , vel aliquid tale,
fimonia cft ;.fcu det de rebus Monafterii , vcl Priorarus ; feu abunde , fecundum
quod hxc prxpofitió , pro , notat apprctiationem , vcl proximam , vcl principalem
, ut fxpc dictum eft. Quid fi det talis Prior Epifcopo pecuniam, ne luftineat,
quod amoreatur á Prioratu ; vcl Canonicus rcgularis , ne amoveatur á cura parochialis
Ecclefix, & ne revocetur ad Monaftcrium , numquid licct , & numquid
eft fimoniaPRefpondeo : credo quod peccat,& committitur l¡monia,maxime
li neceflitas, vel utilitas exigit quod tales amoveantur, aut fi. fie confucrudo quod
Epifcopüs ,ad folam inquifitioncm Abbatis, tales Curaros debeat.amoveré á paro-
«hialibus Eccleíiis : fi autem fine muneribus, ob(cquiis,aut precibus carnalibus
faccrent impediri per Epifcopos, ne amoverentur , cum nec utilitas , nec neceflitas
amotioncm cxigcrcnr,nec eíTct corrupra intentio , non credo quod pcccarcnt.
Quid de rilo-, qui dat5accrdoti,vcl alii pecuniam, ut recipiatur ad ferviendum in
leprolaria, vcl elcemofinaria.velin alia domo Dci? ítem quid de illis,qui emerurre"
victum unius Monachi ad rotam vitam íuam : numquid cft fimonia ?Rcfpondqj^
ubicumque aliquis jus aliquod fpiriruale confequitur,quando recipitur adnofpitale,vel
lcprofariam,vcl aliquid tale,fimonia eft,fi proptcr hoc aliquid dat, vcl.proniittit:fi
autem non confequitur aliquod fpirituale, fed recipitur ad hoc tantum,ut
vivat ibi, vel ad tempus , vcl ad vitam fuam, vel in coquina , vcl in alio officio ,
non cft fimonia aliquid daré pro hujuímodi officio ; licct alias turpe fit daré ,
vel accipere pro talibus : victum autem Monachi íimoniacum non cft emere,. ex
quo tabs emptor non confequitur fpirituale aliquid ; non eft tamen fecurum
emere , nifi probabiliter dubitetur cujus melior fit conditio ementis , aut venden-
»is. Quid de monafteriis , vel fonatoúis id eft , officio pulfandarum campanarum
, numquid hujuímodi officia poílunt vaidi ? Refpondco , large fumpto vocabulo
íimonix, fimonia cft talia venderé ; ficut & talia officia fpiritualia funt,
large fumpto vocabuló. Si tamen fuerit datum alicui hujufmodi officium graris ?
fi confuctudo loçi cft , quod poflit alium poneré loco fui , aur locare , vcl venderé
, vcl ad firmam daré proventus illius officii, vcl ctiam in dotcm daré pro
filia ad vitam ip ius dantis , non eft fimonia. Quid de Saccrdorc , qui vendit
officium portandi a quam benedidam per Parochiam ? Rcfpondeo : fi hujufmodi
SacerHos de confuctudinc , per fe , vel per aliqucm de familia fuá , non debet
kujufmódi officium expediré , & proventus ejus in fuos ufus converterc > fimonia
e't illud officium venderé , & pro co dando aliquid accipere ; large tamen
lampto vocabu'.o íimonix , ad minus tutpe lucrum cft : Si autem de confucrudineeft,quod
Sacerdos hujufmodi poíli: retiñere officium, & per fe , & peraliuna
illud expediré , 5^ proventus recipere , non eft fimonia , fi officium illud C«m»
jRMtk ad UcmajB ; ficut & Ecclefix. quandoquc dautur a4 firman^.

titur fimonia,fi ematur:6c 1 hoc eíl Íimoniacum,quia pro*
hibitum. Alii .inherentes confuetudini generali, dicunt,
6c probabilius quod tune eíl fimonia in empta adminiftrati@ne,vei
dignitate 5fi talis eíl,qux habeat aliquod fpirituaie
fibi annexum, alias non : fiepé enim confuetudo
facit licitum , quod alias eflet illicitum , 6c é converfo.
Ex. de cogna..fpirit. fuper eodem. quacíl.3 .conquefius,
PRJELATl FICES SVAS SlfB ANNVQ
cenfu concedant.
$. i.
I c T u M eíl fupra cíe fimongí in genere,
nunc in fpecie yidendum eíl 5 puta, cum
Pradatus vices fuas fub annuo cenfu coneedit.
Circa hoc nota , quod nec Archiepifcopus, nec
Epifcopus , nec alias Pradatus poteíl fub pretio , vel
annuo cenfu alicui concederé vices fuas , id eft^jurif.
di¿tionem vel pradationem , vel aliquod jus fpirituaie ,
Extra eod. c. 1. 1. 6c 3. cum enim tale jus fie fpirituaie
, non eíl dubium pro eo daré, vel accipere pecuniam,
fimoniam eñe , ut íupra próximo. §. committitur. Videtur
contra. Extra de relig. domibus Confiitutus. ubi jurifdi¿lio
íiib annuo cenfu remictiturj ergo 6c confertur:
quia paria funt remittere, 6c conferre. Extra de fimonia
queretam. Etde tranfaét. íuper eo. Ad hoc dic , quod ibi
retinuit cenfum temporalem pro temporalibus, quac remifit:
vel retinetur, non pro redemptione juriídictionis,
fed in fignum fubjeótionis antiquac : fi tamen Epifcopus
committeret alieui puré ac íimpliciter vices fuas fi tali Vicario
conftltueret poílea falarium , non efiet peccatum.,
q Hoc eft fimpmacttm. ] Eaige fumpto vocabulo fimonia;: tune enim eft fimonia,
ftriáe fumpto vocabulo íimonix. Non credftefle di-íFerentiam intet
iftam opinioncm -, & aliam, nifi in largiori, & ftrictiori nomine fimonix : nifi
in hoc, quod Magifter videtur hic excufarc confuctudincm vendentium,& cmentium
talia ófficia , qux nihil habent fpirituaie annexum: credo tamen , quod fi
non fit fimonia ftricté , prohtbitum tamen eft , & illicitum taita venderé, rei
cmere: & confuetudo ralis corruptela dicenda eft.
* IÜÉ I3nm eft fupra , &c. ] Et infra,

; 4o SÜMMA SANCTI R.AYMUNDI,
immo tenetur ad hoc 11. q. 2 charitatem. ítem redditus
temporales poüunt vendi ad tempus Extra eo. querelam*
§. 2. Sed numquid perpetuo vendi poflunt hujufmodi
frucius temporales f dicunt quídam quod non 5 ,
quia per confequens videretur emptum jus ípirituale
propter connexitatem. 1. q. 3. Si quis objecerit. vel diftingue
melius cum Laurentio utrum ab eo emat, qui
confert beneficium , an á Beneficiato. In piiinu cafu eft
fimonia , íecundum diftinctionem fupra proxim. tit. §.
ítem quid de Epifcopis. In fecundo, fi emit á Beneficiato
perpetuo , id eft, dum ipfe venditor teneat beneficium,
non eft. fimonia , nec eft prohibitum , non tamen eft
honeftum : Se hoc intellige , quod nihil fpirituaie interveníate.
Extra de rer. permut. ad quAfliones. ítem debent
Ecclefix folvere aliquem cenfum in fignum fubjedionis
Epifcopis fuis. 1. quarft. 3. qu£fitum. c
Si autem loco ti­
bí Ecclefiam, cum fis Prxíbyter , & tu per confequens
locas operas tuas , ut ibi orKcies, non habiturus alias
ibi aliquam jurifdiétionem , nec committis fimoniam ,
nec alias peccas. arg. 12. quxft. 2. charitatem. De hoc
reípondi. fupra proxim. tit. jr. numquid SicqtÓlqs.
b Secundum diftinclionem.'] Supra: fi cnim aliquis recipiat beneficium al»
Epifcopo , & pro fructibus, qui proveniunc cx illo beneficio tempore vacantis
beneficii, daret aliquid Epifcopo , fimonia eflet, nifi ante donationem inftiwtum
elíct cx juila caufa, quia illi fruttus rerinerentur ad tempus.
c Si autem ¡eco tibi Ecclefiam. J Non credo , quod in talibus habeat locum
locado , vel conduclio , fed talis Praríbyter gratis impendit orficium í& ille gratis
dat ei expeafas, ficut dictum eft fupra tit. Próximo.
VE

LÍBER PRIMUS.
DE MAGISTK1S TET KE ALl^ÜIV EXIGANT
fro licentia docendu
$. i.
IXIMUS 5 qualiter fpiritualía prohibeatv
tur acquiri; nunc videamus de iis, qux fpiritualium
inflar habent, fcilicet de magiílris ,
6c licentia docendi. Nota ergo , b
quod ílatutum ftiit
quondam ab Eugenio Papa , poftea ab Alexandro in
Concilio Lateranenfi , deinde ab Innocentio in Concilio
generali , quod fingulx Ecclefix Cathedrales tenerent
íingulos Magiílros liberalium artium , ad minus
grammatica:, qui earumdem Ecclefiarum clericos , Se
alios fcholares paupcrcs gratis inítruerent 5 propter quod
aliquod compctens beneficium magiítro cuilibet prxberetur
in Ecclefia. Adjecit etiam in fuá conftitutione
Dominus Innocentius , quod non folum fieret hoc in
Ecclefiis Cathedralibus , fcd etiam in aliis, quarum poffent
ftifíicere facultates. ítem quod Metropolitana Ecclefia
Theologum nihilominus habeat, qui Sacerdotes ,
& alios in facra pagina doceat , &. in iis prxfertim informet,
qux ad curam animarum fpeclare nofeuntur.
Probantur hxc diíl. 37. de quibufdam.. Extra eodem,
quonlam. &í coníl. qura nonnulli.
5. 1. Nunc queritur , utrum committat fimoniam
Magifter,fi exigit aliquid á pauperibus,vel a elcricis Ecclefix,
a qua recipit beneficium.Rcfpondeo : fie : cum
enim hoc fit fpirituale,Sc ex officio fuo tencatur faceré,
certum eíl, exigere aliquid propter hoc , fimoniam cíle».
Extra de fimon. norrio. In Templo vendentes funt , qui
hoc , quod quibufdam jure competit , ad prxmiun
largiuntur, 1. q. 3. vendentes. cum eo concordat etiam
* Iximus qualiter , Ó". ) Et in/ra.
b
d§¡£ stttutumfuit.) Hoc ilatutum.,. & extera llareta ¿e duobus magiílris.
malc ohfervantur.<
E

& SUMM^ SANCTI RAtuMÜNDI,. j
Beda. cadcm q. non folum. Per eadem jura dico, íGp
moniarn comnuttcrc magifknini, qui c
feftum de jure,
\el confuetudine colendum,. non vult concederé ícholítribus
colendum, nifi» pecunia íibi data > vel é converfo,
d
diem non colendum concedit colendum pro pecunia,.
§.3. Sed.numquid ab alus ícholaribus, qui nec funt
pauperes , nec de eadcm Eccleíia , poteft exigereialarilfrrr
: vel numquid Magifter in ScKolis Párifínis.,, %; vel
Bononix poteft faceré licité colle&am ? videtur quod»
non j quia e fcientia donum Dei eft ¿ undé vendi non
poteft 1. q... j. nonfolum¿ Immo potius debet.pcojicere
pecuniam exemplo Socratis , qui magnum pondus auri.
abiécit, videns, fe non poííe íimul virtutes , 6c dividas
poífidere. ítem Profeílores J'uris-,6c íi honeftefpomteoBlata
recipiánt,tamen iñnonefté petunt.jSLi*? var.Sc
Extrkor. cog. íige 1. §..eft'enim. qui'dem..Séd contra , qui
pro tempore prcftat obfequium , deBetconíequi benerl-
"eiüm. 12. q. 2. charittttem; ítem poteft Magifter. ven*,
dere doctrinam, íicut 6c f Jurifperitus coníllüim. 14, q„
5. non fin-e. ítem gratis poteft dócere , 6c niíiilominus
pro expenfis mis coíIec"lam faceré, íicut teíHs gratis tcítatur,
6c tamen recipic procurationem, 4. q. ^.fitefie^
§. venturis. 6c Epifcopüs gratis confecratEecíeíiám , Se
recipit íimiHter: procurationem. Extra; dé íimoniá... cum
fit. SoJutíQ. dico cum L'aurerittó Si Jóanne quod íi fuá,
c Feftum de jure colendum. ] Sicüt íi'non permitteret feííum Béáti Martint-,
•el fimile , quod de jure , vclconfuctudine colitur , cok , nifi'pro-pecunia.
d Diem non coléndtbm.) "Ut íi feííum ali'cujús- minoris Sán&i concederet
coli pro pecunia. Si autem pro-data pecunia concederet magifter ScholaribÜs
aliquo die profefto ceíTare a leótionibus propter recreationem , íicut confuevk
fien ab auctoríftís, turpe Iiícrum eílet; tamen non eflet fimonia..
e Scienti* donum Dei eft. ) Quia dátur á£)eo ad iltummandiim iñtelkrctunr ,
ex quo ícquitüt afreettts .aícénfio , & perfeítio anima: plus valcns , quám totus •
mundus i ficut & ipfa anima : «ndc & impreciábÜis, & ipfanr venderé fimonia'
eft , fecundum Altiíiodorum..
/ fareperitus tonftlium.) Non ipfamJcognitionera^ventatis , aut fcicntiam*
fed. pecnam, Jk> laborera fuum...

LÍBER PRÍMUS. &
non fuíRciunt ei -competente!", Se honefte, poteíl s licité
exigere, 5c modérate 5 -alias nihil deber exigere : fed
íponte oblata poteric recipere 1« q, 1, placuit. 13, q, 3,
quefla eft* 18. din. de eulogÜfy <
§. 4. Quid de Cancellario Pariíieníi vel Bononicafl
vel de Magiítris Scholarium, feu ptseceptoribus aliar um
Eccleíiarum : qui:a cupiditate , vel coníuetudine loriga
noiunt forcé aliquarndo daré licencian! docendi, niíi ali-
«quo íibi ¡dato.? Ad Jaoc dico , quod nec qui petit licentiam
„ h
debet quid daré , -vel promittcrc , nec aliquis
íupradidorum aliquid exigere : íi contra hoc fadum
fuerit, debent exadores dignitatibus , offíciis , ac benenciis
Ecclefiafticis ípoliari Extra, eodem. c. 1. Se- 3«
& licet ex nttaque parte turpitudo verietur 5 Se ideó videatur
potior conditio pofíidentis.. fF. de cond. ob turf*
cau. lege 3*tamen.fubueñitur hic Magiítro promirrenti,
Se íblventi, ut ,promiíIIun jremittatur , Se quod folverit,
íibi, appellatione ceflate , .Se non obílante aliqua confuetufhne
¿ reiKtuacur > non in favprem fui , led ki
lodium alterius Extra eodem prohibeas. Se quanto.
§. j. Quid de Cpifcopo^qui-clerico íiio noluerit daré
j Licite exigsre. ) Quod ita intclligo ; quod poteft inopiam fuam expone-re
"Iclrolaribus, & infamare-, quod libenter acciperet y fi gratis darc-nt 5 fóhnon
licet exigere , fecundum quod exigere eft ab invito extorquerc. ut f£ de leg. 5.
fidei commijfa §.Ji retn. Nec credo, quod de jure poífet eos de fcholis expeliere,
vel fpolía eorum accipere , fi non velint íponte promittcrc ; fed poftquam promherunt,
promina poteft exigere. Qux autem dicuntur fupra, intclbguntur de
lilis > qui habent ab Ecclefia ftipendium pro regendis fcholis ; de illis vero , qui
non h abe nt hujufmodi ftipendium, licet aliter fint divites , credo , quod non
tenentur laborare circa divires auditores ; nifi velint cis modérate daré : quod
tamen debent recipere, non pro fcientia , fed pro labore.
b Deberet aliquid dare tvel promittere. J Quid fi quis, obtenta licentialegendi,
•íácit expenías ih prandiis, velálijs , numquid alium fubftituere poteft, receptis ab
eo expenfis,aut paciíci cum eo de certa portione emo'umenti,fi velit forte aliis robus'-operam
daré ? Refpondeo, fi confuetudo Joci eíl, quod poílit alium íubftítucre,
poteft recipere expenías facías pro intereífe ; dum tamen vice ejus ille doeeat
•, Sicut quia habet Ecclefiam , poteft eam alii comrnittere : fi autem totum
1 us-fuum transferret in illum , non deberet ab eo aliquid recipere , etiam pro intereífe
; ficut nec Cancellarius, qui dat fcholas. Quando etiam fubftitutus doçet
loco ejus , credo , quod non debet pacifei cum co de certa pottione emolun cnti
¿abenda fine labore ; cum non inveniatur ccncelfum. Nec eft limile de tradentibus
Ecclefias ad firmam.; quia hujuímodi beneficia dantur clericis pro titulo
in fuftcntationcm vitx corura»

44 SUMMM SANCTlíjtAYMUNDI,
Ücentiam eundi ad fcholas ,niíi daca fibi primo peco»
nía i Refpodeo cum Laurencio : ílriclé non eíl: fimonia,
fçd « turpé lucrum. arg, x. q. 3. vendentes*
§. 6. In fumma noca , quod in ómnibus fupradidis *
nomine pecunix cpcum , quod homines in cerra , feu
mobile , feu immobile , inceliigicur , uc 1. q, 3, totum.
ítem 1
in talibus íimoniis credo , cum concricis , 6c ve­
ré poenicencibus pode per Epifcopum difpenfari $ quia
non fibi eíl prohibicum , quod íuíficic, Rsiiqua. inrra
de difpenf. §. contra prxdicias.
VE JWDJEIS, ET SARRACENIS, ET EORUM SERFIS
•
* áffi^« G r M u s de iis , qui Spiritum San&um
e r i m o n
íu P l iam blafphemant: nunc de iis aga-
%l¿j§¡z$ mus , qui malé colendo Deum inhonoranc ,
ut funt Judxi, Sarraceni, Hxretici 5 Sedprius de Judxis ,
& Sarracenis,eorum íervis.Videamus ergo, qui dicantur
Judxi , 6c unde .• qui Sarraceni , & undé : qualicer
lint invicandi ad fidem,6c qualicer fine á Chriftianis tractandi
, deinde viíiiri quid iuris de eorum íervis, íi jam
funt, 6c nolunt fieri Chriíliani 5 pauca etiam de Chriftianorum
íervis adiungentes.
» Turpe lucrum. ) Credo tamen quod íimoniacum cíTct fi pro pecunia daretur
licentia de quinqnennio concertó á jure. "Extra comea,'fuper Jpecul*. íéd
te fi pro aliquo tcrnpore, ab illo quinquennio , reciperet pecuniam propter dandam
licentiam;íi haberet ratiónem principaliter ad abfblvcndum cum ad tempus ,
' vel etiam in perpetuum á fpirituali officio ; qnod debet Ecclefix, fimonia eflet:
fi autem ad moram in iludió raciendam , turpé lucrum eflet > & non fimonia. In
primo caíu credo, quod datum poteft recipere , qui dedic i quia non eft in
turpitudinc ; cum redimat jus fiíum.
k nomine pecunit. ) Quia antiqui, quod habebant, in pecoribus habebant.
/ In talibus. ) Quia cum fimoniacis in ordine, vcl beneficio, fecundum quod
tliftinctum eft fupra tit. de fimonia. non poteft Epifcopüs diípeníare, '& íecurius
eft, quod in ómnibus calibos fimoniacis minoribas petatur di/peníátio ab Epiícopis,
fáltem ad cautelam; licet forte non omnis fimonia generct irrcgularitatcro»
ut fi quis vendat aquam benedictam , vd panem bcncdi&mn.
a ^j0G¡mm d$ iis, &c. ) Et infra.

• t-TB E R PrtlMUS, 45
§. iv Judau dicuntur , qui legem Mofarcam ad
literam tenenc, fe circuncidendo, Se ana legalia faciendo
: ctí&í funt Judad á nomine dignioris Tribus,
fcilicet á Tribu Judx Patrkrcha^qux inter Tribus alias
bellicoíior primam aciem in bellis , 6c Regis privilegium
obtinebat, fcilicet, ut de ea fola Tribu crearetur Rex j
ficut ex Trilpu Levi Sacerdotes : priüs autem dicebantur
Hebrxi ab Heber, cujus familia cultu m tenuit unius
Deijceteris idololatria fcedatis : Sarraceni dicuntur» qui
nec novum , nec vetus recipiunt teftamentnm 5 qui non
fe ab Agar ancilla Abrahx , de qua eorum fuit origo ,
Agarem vocari volunt, fed potius á Sarra ejus uxore ,
6c libera fe Sarracenos appellaverunt. Sunt tamen inter
Sarracenos quidam,quireceperunt libros quinqué Moyíi,
fed Prophetas reípuerunt 5 hi dicuntur Samaritani á
Samaria Civitate : 6c ideó, quia prophetas reípuerunt,
dicitur in Evangelio Jeamis 4. non coütuntur Judaú
Samaritanis,
§.2. Debent autem,ficut ait Gregorius tam Judasi»
quam Sarraceni auctoritatibus , rationibus , 6c blandi-
mentis potius , quam h
afperitatibus ad fldem Chrifta-
nam de novo fufcipiendam provocari 5 non autem compelli
5 quia coacta férvida non placent Deo. 45. dift.
quifincer*. ídem dicit Concilium Toletanum ut ead.diíl.
de jud&ís. fi tamen coa&i conditionaliter, puta, per minas
, vel rerum luarum ablationem , vel verbera , vel
aliam fimilem coadionem fuíceperunt aliquod facramentum
baptifmi I 6c poítea rcceüerunt á noílra íide ,
h Afteritatibus.) Sed numquid políunt aufcrri eis 'filii eorum ad baptizandum
? Reípondeo : adulti non debent, nifi coníeníerint íponte , baptizari, nec
etiam parnuiper i líos , qui non funt domini eorum : fed fi veré cominis íerví
Judau funt, ficut credo , ut extra eod. & fi Juda;os,& 23.q. 8. di/par. & Gen, %
mstlediclus Ghmwn , fervsts fervor um erit fratribus fiéis, credo, quod Principes
} quorum íunt iérvi Judañ, poflunt eis auíerre filies párvulos abíque omni
injuria ; cum illi in filiis non habeant poteftatem tanquam íervi. & íicut iidem
Frncipes poífent eoíHem párvulos tanquam mancipia íua aliis daré > vel venderé
in ferVirutcm , invitis par entibas, ita poífent eos offerre ad baptifirum * & in
hoc mererentur 5 dum tamen non fácerent propter compeUcndos hoc modo
parentes ad fidem, fed propter falvandós pueros per fidei faermentum ; a.d cujus
fufceptionem fufficit, quod RQU kycttiac gbiçffl^ çn-tiauix. voliwwiis.

4¿ SUMMyE SAÑCTI R.AYMUNDI,
funt compellendi rediré 5 ne nomen Domini blafphemetur
i Se íides, quam fufceperunt, vilis , ac contcmptibilis
habeatur , UC45. dift. de Judtis. condltionalitor
coacti ideó dico i quiafí abfoluté coa&i ellént, puta ,
quia corporaiitcr cum violentia traherentur Se fuper
infunderetur aqua, non conferretur chara¿tcr baptilini
Extra de bapt. Se ejus effectu majores* circa finem.
§. 3. Circa eos debenr fe habere Chriftiani hoc modo
, fecundum quofdum : non debent comedere cura
Judxis, ñeque habitare , ñeque recipere eos ad convivía
fuá. 28. q. i.nullus. Se omnes. Cum Sarracenis tamen
poííumus jnanducare. J 1. quxít. 3. ad menfam. Ratio
diveríitatis cít > quia Judxi pcr.abiiíionem feripturarum
, Se contemptum ciborum jioftrorum magis fídem
noftram impugnant. Alii, fcilicet Laurentius , Joanncs
Se multi fequaces dicunt indiftinclé , Se meliüs, quod
íicut ChriíHanus non debet cum Judxo faceré fupra-
dicta , ita nec cum Sarraceno j quia Se Sarraceni c
hodie
judaizant : unde cadem caula prohibitionis > Se idem
periculum utrobique. Excipitur tamen cafus , in quo licite
poífumus uti cibis,qui nobis á Paganis apponuntur 9
hoc tamen cum modeítia , Se gratiarum accione, fer-
vata ctiam d
temporum qualitace , videlicet li contin-
gerct nos , vel alios in terram eorum intrare ad prxdicandum
eis fídem ChriíH. Extra eorum quam fit laudahile.
Se ' fíe intclligitiir Se bené. 11. quxft. 3. ad menfam
, Se hoc nifi eílet eis dictuin, quod eílet idolis im-
Attguft. de molatum i tune enim ( íicut ait Auguftinus) fatius-eílet
Uno conjugan rnoú fame , quam vefci idolotito. 3 2. q. 4. ficut fathts.
l6
- quod inteiligunt, Se bené , quidam , íi vefeerentur ad
venerationcm idoli : alias in íumma neceílitate Tamis /
poífet quis etiam idolotito vefci j quia neceífítas non
e Hodic judaizant. ] Se circuncidendo : & quoíuam cibos difeernendo.
' d Temporum qualitate. ) Ne videlicet comedamus apud eos carnes in Quaflragcílma,
aut folvamus ftarura je jimia.
* Et fie intelligitttr. ) Id cft cum irur ad eos ad pratdicandum , & bené.
/ Vojfet qttis idolotito vefci. ) Cum proteftatione , quod non eomederet ad
venerationcm idoli.

Rabee legera. de conf. diífc t.ficutiÍtem Chriftiani non
dtebent in fuis^infirmitatibus vocare Judxos i nec s ab
eis recipere medicinas 5 nec'^ fe in eifdem balneis cum
eis balneare. 28. q. i¿ ntdlus. 6c omnes. ítem non de^berit-
permitti habere inter Chriftianos feculares dighitates,
vel officia publica 5 nefo Cliriftiános occanonem
habeant fxviendi.. dift. j 4. rutila, h ítem nullns Judxo ,
vel Pagano- poteft aliquid relinquere in teftamento 5 6c
írfecerit, etiam- poft mortem , judicabitur anatñema ,
id eft, anathematizabitur. Extra de hxret; 'Jt quis Epifcopüs.
6c in eos.de 24. q. i.fane. 1. ítem ñon dbbent permitti
Judxi novas eri'gere fynagogas , í'ed antiquas reficere
5 dum tamen non ampliores, nec pretioliores íolítOT
6c ritus íiios,8c folemnitates fervare funt permittendi.Ext.eorumJudkíl
1,8c confidvif.Ytç.m in diebus¿ lamentationis,ac
Dóiñihicx paffioiii^nondeiSeiir.permitti anejare,
feneftras,vel prodire in publícuiri: Conipellendi íunt
etiam talem habitum , vel* íignum dbferre in omni provincia,6cin
omm temporc quo maniFefté aB aliis populls»
diftinguaneur; Extra eorum in nonnullis: ítem compellendi
funt folvere Ecclçfils décimas prxdiales. Extra
de decit-^í" tenis* Ítem Judxi baptifmum poftulántes ,
g Ab «fo.),Id'eft', per manas eorum emptas , vel confectas per-eos^: poflet
tniin áb" eis recipere per fideles..
h ítem nuiltis judio. ) Jora enim-quavad Roe introdücuntur, lóqmintur de •
fioli's-xlericis¡,.fed Magifter videtur-extendere-ad omnes: credo tamen,.uve íit'
elcricus , fire laicus , íi daret, vel legaret aliquid talibus , & máxime coníaii
guiñéis,. non ad-ditandum\ fed 'ad -
fuecurrendunr extrema: i vel multum ar¿ta:
necefíkatá, nocreiTcc puniendús. '
i Lamentdtionis.) Cum leguntur lámcnt/ltiones Hieremia? iñ triduo ante
Pafchd.-ac, pro id cft. yvi Lamtntátionis. ) Forte cum lámentátur Ecclefia pro aliono
infortunio Chriftianicatis communi.
k J>rj>t»'tjp

48 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
debent quadraginta diebus in pxnitentia, & abfHnentia
probari. de con. di. 4. ne , quod abfit. ítem cogendi funt
Chriftianos teftes recipere contra fe. Ext. de tefti. Judau
ítem poteft quis tales actrahere ad fidem k promiífionibus
, & muneribus , &. etiam per graviorem exactionem
pcníionum faciendam / in principio locationis. 23,
quacft. 4. debet homo. & 2 3. q. 6. y*»i iwo. ítem Sarraccnis
arma, & alia fubfidia, quibus nos impugnare pofíinc
, mittcre *» prohibemur. De hoc refponde infra. de
fen. exc. §. atraque excommunicatio. ver. cum quis defert.
ítem íi Judxi , vel Sarraceni ad fidem fe converterint
Chriftianam, n á poíleífionibus fuis nullatenus excluduntur.
Extra eorum Juddi. 1.
jf. 4. Tranfgreflores omnium harum conftitutionum
ab illo. §. puniuntur hoc modo : fi clerici funt, 6c adnioniti
fatisfacere nolunt, debent privari officio , & beneficio
: fi la'íci , feu principes , cum nolunt exequi ,
feu alii, qui aliquod opponunt impedímentum, debent,
fi admoniti non íatisrecerint , excommunicari .-fi vero
fuerint Judaci y vel Sarraceni , tamdiu funt Chriftiani
ab illoFiim commercioj& communione, fub pcena etiam
excommunicationis diftri&é , fi necefle fuerit , removendi,
• doñee nutrices , &: fervientes dimiferint Cliriftianas
& reftituerint omnia bona his , qui de fuo ritu ,
/ In principio locationis, ] Non cx poft fa£lo , quod non Iiccrct.
m Prohibemur. ] Qui contra faciunt , fentcntiam majoris excommunicationis
incurrunt.
n A pojfefftonilus CHIS. ] Quas Judxi, cum íint fetvi , non poífident. u
proprias , fed ut peculium ; undc poííunt eis privari per Dóminos fuos ad libitum
, nifi cum converruntur ad fidem : quia tune non debent , & hoc in fa-
Torem fidei , nifi cas habuerint per ufuram : in quo cafu debent cas rcílitucre ,
aut pretium carum , íi de ufura fuerint comparara:, illis, a quibus cas babuerunt,
fi fciantur , vel hxredibus eorum : alioquin poterunt fie converfis , tanquam
pauperibus , per Epifcopum aflignari.
o Doñee nutrices. ) Numquid hujufmodi nutricibus dum balncant párvulos Judxorñ,aut
aliis perfonis licet illos clanculo baptizare?Refpondeo:credo fine prxjudicio,quia,fi
hoc in articulo mortis parvu: ••ruin fíerer , non peccarent qui hoc
facerent,alias non Iicct;& hoc.nc aperiatur v ;
a ad .injuriam facramenti per rciterationem
,fi fotte contingat.hujumodi baptuatos coaverti ad fidem in adulta xtatc.Itcm
ne,ut hujufmodi fiiii fpirituates per b .j tifmum regeneran non rclinquantur
expofiti faucibus luporum fpiritualium,id eíl Judxorum,devorandi,comparrini
talium debeant laborare,quod in fi le,& motibus inflruantur.Item ne fiat contra
jura, qux dicunt quod bapti£jtfi ngfl, ¿«ibuiC cum infideübus ycfçi, nifi fortciij
caílbas exceptis, ¿d

LÍBER PRIMUS. 4*
id eft Judaico , ridem elegcrunt Chriftianam. ítem doñee
in uíus pauperum Chriftianorum , fecundum providentiam
Dicecefani Epifcopi convertatur, quidquid íúerint
á Chriftianis adepti occaíione officii fuper Chriftianos
fufeepti, 6c officium cum pudore dimiferinc , quod
irreverenter aímmpferant, 6c inepté : 6c hoc tam de
Judxis intelligas , quam de Paganis. Statuit infuper
Ecclefia illos Judxos r publicis cxdibus deputandos,qui
de infídelibus baptizatos fubvertere attentaverint. Et íimilcs
pcenas , interdum etiam pecuniarias, prout qualitas
delidi expofeit, fxpe ftatuit Ecclefia contra tales i
illa tamen moderatione adhibitá in flagelliss quód Ita*
tutum ejus ? in vindi&am fanguinis tranfire minimé videatur
: talis enim pcena indiftinclé relinquenda eft brachio
íeculari. Probantur omnes iftx pcenx. 28. q. 1«
fiepe malorum Extra eod. ficut, 6cfiJudíos. In íi. 6c conft.
cum fit nimis abfurdum. Extra de rapt.- in Archiepifcopatu.
17. q. 4. conflituit.
§. 5. Patet ex prxmiííis , quód Eccleíia judicat de
his , qux foris funt, 6c infligit eis multíplices pcenas.
Contra : dicit Apoftolus 1. ad Cor. y. guiA enim- mihi ç or^ _
de his , qui foris funt judie are ? Solutio. non poteft Eccleíia
judicare de his 5 ut infligat eis pcenam fpiritualem
, vel imponat religionis regulas: fed pcenas temporales
poteft eis infligere, 6c fpiritualem etiam indirefté,
removendo Chriftianos ab eorum communione. ítem
Papa judicat fupra de hxreditate reftituenda converíis
ad ridem , contra Extra qui filii fint legit. caufam. Dic,
quód iftud facit Papa ratione fidei , quam fufceperunt.
ítem cum dicat Hugutio cultus legis,ab adventu Chrifti,non
diíFert ab idololatria56c Origenes etiam dicat,quod Origines ho-
jam fecundum legem non polliint fervire Deo. i¿. q. mil.iy.ndenp.
7. 6c hoc quid eft quod Ecclefia dat eis auctoritatem M
"' *****
p Publicis c&dibus. ) Id cft, flagellationibus, TCI Terberibm.
q In yindictam fanguinis. ) Ar. quod regulares , vcl clcrici non debent
daré difciplinas ufque ad eifufionem. fanguini* , quod credo verum efle de cíFu*
íionc eaormi.
G

'5o SUMMiE/SANCTI R. A Y MUND1, l
peccandi mortaliter , dum prxcipit, eos non impediri
rkus íuos fervare ? Icem íi peccanc mortalicer in hoc,.
qu are non puniuntur íicuc pro aliis delictis ? Ad hoc
dic, quod Ecclefia non dat eis au&óritatem peccandi g
Gregorius t». fc¿ permittit j ne , íicut ait Gregorius , quos poteft de
ano rat
5¿' "i- P^ *° revocare, pellat procul adveríitas : prxterea.
ififi to. i. & fi Judat'i ab hoc prohiberentur , vel ob hoc punirentur
II. cnf.iy ícmporaliter , jam cogerentur ad fidem, quod fieri non
debet, ut fupra dictum eft.
- 6. Reftat videre de fervis eorum* Nota ergo,quod
fervus Judxi aut eft -vernaculus , id eft, de propria ancilla
natus, aut emptitius.: íi vernaculus fuerit, 5c velic
üeri Chriftianus, eripitur ftatim in libertatem , nullo
pretio dato. Códice de Epifcopis, ¿r cleri lege Deo nobis.
jf. his ha. 6c arg. dift. 54. fraternitatem. Si vero
emptitius, fubdiftingue 5 quia aut erat jam Chriftianus ,.
quando fuit emptus, aut Paganus: Si Chriftianus , indiftincté
líber emcitur , nullo pretio dato j quia Chriftiani
commercium eftJud¿eo penitiis interdidum.dift. 54.
mancipia. Similiter fervi Hxreticorum impune poííunt
etiam dóminos relinquere , Se ad Ecclefiam confugere.
-Códice de haretkis, lege Momchaos* Si autem üt emptus,
-dum erat Paganus , aut caufa fervitii, aut caufa merci-
*jl monii. In pruno cafu, fi vult Chriftianus fieri, liber efficitur
fine pretio dift. ¿4.. fraternitatem* In fecundo ve-i
ró cafu, fi infra tres menfes non expofuit eum venalem,:
poftea fi fieri vult Chriftianus liberatur fine pretio 5 quid
prxfutriicur s quod ad ferviendum eum emerit: fi autenj
expofuit cum venalem infra tres meníés, 6c ifte vult fiertí
Chriftianus infra illud fpatium, vel etiam poft 5 dum tamen
non fteterit per Dominum , quominus vendiderit
cum infra illud tempus , liberatur , reddito pretio. 12*
folidorum, ab aliquo Ghriíiiano. diír, £4, fraternitatem»
JZxtra eo. c. 1. 6c 2. Et hoc intellige, nifi Dominus cuín
liolentejm,cum diccret'fe velle fieri Chriftianum, circurn
cideret, vel alterius feclx fignaculum imprimerer, runc
cnim pro injuria proprii corporis fine pretio liberaturi

LÍBER PRIMUS. # fM Wl
dift 54. nidia. Quod dictiim eíl de fervis ]udxorum ,
idem per omnia dicimus de fervis Sarracenorum cum
Laurentio Joanne & aliis multas : hic tamen difcordat
in vernaculis Paganorum , qui ( ut dicit) íi íiant Chriftiani,
iervire tenentur dominis paganis : Paulus ad Ti- *• ** Thk-
motli. Quicunque funt fub jugo fervi , dóminos íiios
Omni honore dignos arbitren tur : & in Epiftola ad Eph» ^ 6t.
Servi obedite dominis carnaübus cum timore, etiam infidelibus,.
dicit glof. &c fie Paganus poteft eíle dominus
Ghriftiani 5 fed non debet. fieri: fed aliud eft in vernaculis
Judxomm, propter illórum perfidiam, 6c magis fufpectam
coliabitationem. Sed primum magis placer rquia
hodie eadem íiifpicio eft,6c idem periculum in utriíque»
ut dixi fupra eo. $. circa. Permiílio ergo Apoftoli ad
primitivam Ecclefiam eíl referenda ; vel loquicur quando
accedebancad eos caufa prxdicationis.*require íiipra
eod f. circa. Cujus; monetx crunt diiodecím folidi fupradictí?
dicunt quidam,,quod íblidus pro áureo, r Inftv
de poen.tem.lit jf. ult. Alii, quibus'agencio , quod ejus
monetx , qux ibi habetur in ai fu ff. de leg. $.-mmm's.
Sed numquid erit iíle fervus redi mentís ? non%, fed reftituet
ei pretium, & erit liber. arg. flnft, d'eaoxal.actV
f. dominas, vel fi non habet pretium , quxrat oftiatim , •
vel ferviat ei aliquanto tempore ad arbitrium boni viri.
arg, 3 6. quxft. 1. de raptoriías.vel quinqué annis ad inftar
ejus, qui redémptus eft ab hóftibus..."^Códice de-captáis
, &c.pfttiminioresvcr. lege ult. & hoejnifi caufapie^
taris a Chriftiano ematur : tune enim non teneretur aljfc»
quid reddete , nec fervire x. quia .quod piétate datur ,
r Infi. déffen. ten. lit. ] Talis eft utrera titulí.
/ lnjl. de noxal. aci'ton. ] Alius titulus , & eft noxaÜs aclrio , quie'compctit '
contra dominum fervi pro noxali>damno-, quod intulit aliis fervis ille , vel pro
damno dato ab aliis.
t Coticé de eaptivff. ] Alius titulus , Se eft poftlimiriium in fuá jura omnium -
amiuorum omnímoda reftauratio,& eft .jus,qnod competir iisy qui reyertuntur de .*
captivitate'-i per quod reftautantur eis omnia bona eorum,qux ufucapta fnerant >
vel prxfcripta ab aliis ; ita quod intelliguntur quaíi femper prxfentes fuiflenr, Sé':
ca poftTdent, & finguntur á jure quafi prxfcntci fuifle , Se quaíi poftUminir>,.id"3
juxra limen domorum foaruio."
6
'

COR 7
m SUMMií SANCTI «ATMUNDI^
prohibec jus ne repetatur quod femper prxfumitur , nifi
uis contrarium fuerit proteftatus. ir. de relig* Se fumpt.
in. lege atfiquis f. fed interdüm.
f. 7. Quid de Chriftiano > numquid rjoteft emere i
vel habere Judxum, vel Paganum mancipium ? Utique.
13. quxft. 8* difiar Extra, eod* & fi Judaos ubi dicitur ,
quod Judxi fervi funt Chriftianorum I non tamen debet
cum illo morari ita , quod eum habeat familiarem. 2 8«
quxft. i* fape 6c nullus. ü autem voluerit ille fieri Chriftianus
, poteft j nec debet dominas prohibere , nec po­
teft : nam Spiritus fancH vocatio omnia vincula folvit.
' 15). quxft. 2« dua funt & Apoftolus : Si infidelis difcedit,
diícedat. Sed numquid poft baptií'mum remanebit íervut
Domini fui ? utique : iervitus enim de Jure -divino eft
introducta. Gen. 9. MalediStus Chanaan , fervus erit fiatrum
fuorum ; 6c per jus gentium approbata.ut dift. 1 .jus
gentium. 6c jure canónico confirmata. 12. quxft. 2. Ecclefiarum
firvost " Ubi tamen de confuetudine bona non
efient Cliriftiani fervi, ut in Cathalonia , confulerem ,
quod dominus in remiílionem peccatorum fuorum manumitteret
eum s vel faltem > ne dominus damnificaretur
nimis , oftiatim peteret eleemofynas. Si vero haberet
aliundé , quo fe redimeret, ad arbitrium boni viri. 12«
£?J> quxft. 2. cum redemptor* 6c Códice de capt m & poftlim.
íev. lege ulo*^
§. 8. Pone^uod Judxi occupant aliquam parochiam
emendo prxdia , 6c domos, qux a parochianis folebant
inhabitari : numquid poteft petere Ecclefia á Judxis
quidquid folvere confueverant Chriftiani ? Reípondeo
fecundum omnes, poteft petere omnes decimas prxdiales,
6c quidquid occafione prxdiorum folebat percipere ,
ctiam oblationes , 6c decimas perfonales. Extra de deci.
de terris. Extra eod. 6c fi Judíos, Extra de uíiir. quantot
quod tamen pierique Doctores nolunt concederé
W Vbi timen de eonftetmdine. ] CUM ALICUBI PROPTCR CONFUCRUNCM HUJUFM
NON PERMITTUNÍ DOMINI FERROS FUOSBAPTUARI, 8c CREDO QUOD «ALÉ FACIUN
•CT TALES.

LÍBER PRWtóU*; 51
quantum ad oblationes, 6c decimas per fonales, * propter
honeftatem Ecclefix confervandam. ítem nota ,
quod licet Chriftianus non debeat fervire , vel cohabitare
Judxo In eadem domo , tamen non prohibetúr excolcre
prxdia judxorum. Extra eod» mdtofm*, i
x Propter honeftattmEcclefi* ] Poteft tamen diftingu¡,utrum hujufmodi Judxi
aliquid habeant de laboribus, & iñdüftriis fuis,& tune hujuímudi perfonalia po&
íunt ab eis recipi,licet in hoc cafu non peccarenc,ufque ; ad quantitatem damni,
quod patit ur JEcclefia pet hoc , quod occupant loca . qux íolebant á fidelibus
inhabitari, ficut nonpeccaret aliquis damnatus á ture,vel raptorc per incendium,
vel íimili modo, fi recuperaret ab eo damnum fuum, licet r ur, aut raptor nihil
habcret, quod non eífct ex furto , vel rapiña acquifitum i dum tamen non rcciperet
pro damno illo res furtivas, vel raptas in fpccic. '
VE HJERETICIS, Mr FAVTORIBVS EORUM <
Ó* ordinatis ab eis,
I c t u m eft fupra de Judxis, 6c Paga¿
nis, qui per infidehtatem Deum inhonorant:
nunc agendum de Hxreticis, qui á fide desviantes
in Deum multipliciter peccant.
$• i. Videamus ergo, quot modis dicatur hxreticus:
qua pcená feriaturjqualiter ab hxrefi rediens recipiatur.
Quatuor modis dicitur hxreticus $ dicitur enim hxreti- M
cus errans á fide j unde fie diffinitur ab Auguftino : has- ^ .
'ug.lihdé
reticus eft, qui falfajm de fide opinjoneái, vel gignit, "^"LHZ
vel fequitur : gignit, ut hxrefiarcha, puta., Arrius, Sa- neratumu^
bellius: fequitur , ut qui hxrefíarcham imitatur , velut * J***^
Arriani, 6c Sabelliani. 24. quxíh 3. hareticus, ítem ( ut
ait Hugutio ) hxreticus poteft appellari , licet ab Ecclefia
non receílerit, qui aliter intelligit feripturam ,
quam fenfus Spiritüs íancti flagitat, á quofcripturaeír»
ut 24. quxft. 3. htrejis. ítem dicitur hxreticus á facramentis
Ecclefix, vel communione fidelium divifus >
ut eft excommunicatus. 4. quxft, 1, quod antera* dicitur
IBtm tjt fupra. &(. ] £t infra,

"54 SUMMiE S ANCTI RAYMUNBI^
ctiam hxreticus perver for Sacramentorum 5 ut fymoniaeus,
qui vendit, vel emit Eccleíiaftica Sacramenta. i.q» :
titos qui per pecunias, hic vero procedemus juxtá primam
fignihcationem.
$. i. Punitnr autem hxreticus excommunicatione,depoíitione,
rerum ablatione, 6c militari perfecutione : excommunicatione
jquía hodie omnis hxreticus, íeu occultus,íeumanifcftns,ert
ipíb jure excommunicatils majori'
excómmunicatione Ext.coa .ad abolendam.. Dcpoíitione 5.
quia indifúñete, íive íit clericus",five laicus, Papa,vel Imperator,vel
quilibet inferior debet deponi ab ómni dignitate.
ut 40. dift.^ Papa. 14. q, 1. qui contra pacem. Extra
eo.~ad aboUndam.AdiXnxi2iú vero.Principjbus íecularibus
poteítaúbus, aut eorum balivis reliñquanrarammadveríióne
debita puniendi, clericis priüs á fuis ordinibus degradatisniíi
continuó poft ¿
deprehcníionem erroris c
fponte d
canonice recurrerint ad catholicx fidei unita- ;
tcra Extra eod. ad abolendam. 6C conÇi. excbmmunicamus¿
& in alia.excommitwcamus.Si qui-autem de prxdictis,poftquám
fuerint depreheníi , rediré noluerint ad agendamcondígnam
pcenitentiam , in perpetuum-íunt earcerem
détrudendi. Extra coa. excommunicamus. x. g fi- qut ubi..
etiam fubjungitur , quod credentes eorum erroribus^
hxretici íirmliter. judicantur; Reruovabiaúone 5 quia..
b peprebenfionenije/ybris~. ] Dicunt forte aliqui; quia dcprehenditur error alL
quando per fácti évidentiám , aliquando per coñfóflíonem. in jure factárn, atlT
quando per probarionem teftium, vel mftrumentorunr. S& quod hxc excéptica
aid continuo , .Scc. intellig'tur de deprehenfione erroris fecundum dúos primos
modos: aliqui etiam dixenint, quod etiam fecundum tertium modúni., fed quiá-*¿
¿oníuerudo fe haber aliter, qua? eft óptima lcgum intérprcs , credo fine pra?ju> -
¿icio, quod loquitur hic de deprehenííone erroris ín fació tantum-; fcilicet cura •
invenituc prasdicans errorem, vel docens , aut faciens' -reverentiarir íecundum
ritum talium ; qualiter dicitur fúrtum deprcheníum , cum deprehenditur for - in
¿arando-, vel cum re furtiva-, antequam recipiar fe'ad loeum< .deftinatum. Dic
er-go, quod ppft talem deprchenfionem, licet talirer deprehéníb revertí ad carbólica:
fidei unitatem ; dum tamen hoc faciat continuo , vel 'antequam divertat ad '
áclani*eontraritirá : vel ficut alii voluat,ohfervatur ab aliquibus de confiaécudine, ,
continuo*, id eft , in prima feífione judicii, id eft , prima dic , qua examina--1
tur hujuímodi caula ira quod hoc faciat*
c Sponte. 1 Id eft , non propter mecum prcbatíonum , aut cruciatuum.
d Canonice, j Id eft ita quod pararus. fit¿«refini abjurare , Se ad raandSKuua.
Ecclefix psenitercs

LÍBER PRÍMÜS. nbona
illorum omnia debent confiícari ÉccleíiaéjCui deferviebant,
íi erant cíerici : idem, íi erant laiei Eccleíia:,
temporali jurifdicfcione lubjecti ¡ aliorum vero laicorum
bona Principibus. Extra co. excommunicamus. i :§.damnati
dift. 8. quo jure. Militari perfecutione 5 quia fi alicer non 1
poteft fieri ,manu armara, 6c militari funt ab eis bona
omnia, qux injuftc occupata detinent, auferenda i nam ifideru*
ficut probant Iíid. 6c alii Sancti •, 6c pracipue Auguf- Aupfan.
tinus, nullo jure poííunt poífideré: non jure naturali $
quia fecundum illud omnia funt communia. diít. 1.
jus naturalc. nec jure divino 5 unde ipfe Dominus dicit: M M m ,
Auferetur a vobis regnum, & dabitur genti facienti fruBus í f W t
ejusAxem labores impiorum jufti edent.ltem omnia funt E^ (
juitorum. 23. q. 7. c. i. 2, 6c 3. nes jure humano , ut
¿upar frobatum. 6c dift.8. quo jure.
$, 3. Sed numquid viri Catholici auótoritatc propria
poííunt eos fpoliare ? videtur quod fie I Ecclefia enim
videtur eis daré generalem aucíoritatem, ut exterminent
eos : concedit etiam talibus idem privilegium", quod accedentibus
in térra; San&x fubfidium eft conceilum. 2 3.
q. 5 • fi vos. Extra eo. excommunicamus. 1 • §. Catholici ve~
ro. 6c in Deut, Si audieris in una ex Civitatibas. 6cc, 24,
q. 5. fi audieris. 6c 2 3 • q. 8. legi.de occidit Phinees. Verumtamen
fatis videtur tutum, quod femper fiat ex fpe- j
ciali edicto principis, vel Ecclefix , ne alias ex cupidi-
tate, vel ultione potius, quam ex juftitia, vel obedientia
pugnare videantur. 23. q. 1. quid culpatur. 6c q, 2. c. .1.
6c 2-> 6c 3. 6c q« }.fex differentia.
§. 4. ítem quid fi poefta convertantur ad fidem ,
numquid reftituentur fibi res ablatx í Refpondeo : non
tenetur aliquis , nifi fibi gratis voluerit mifereri. Extra
eod. vergentis,ítem quid fi habeat filios catholicos , vel
alios confariguineos, numquid illi faltem debent habere
bona fuá i videtur quod fie j quia ita

5? SUMM1 SANGTI RAYMUNDI,
ctiam filios' orthodoxos á paternis bonis penitüs excludendos.
Unde nota quod in tribus criminibus filii excluduntur
ab hatreditate paterna , fcilicet , in crimine hsereíis.
Extra eod. vergentis. in fi quod videtur intelligendum
, cum pater publicé prsedicat contra fidem Catholicam,
vel publice confitetur , vel defendit errorem ,
vel coram Pradato fuo convictus eft , vel confeíTus, aut
fententialiter condemnatus de hasrefi Ext. de verb.fign.
fuper quibufdam.ítem incrimine IxCx majeftatis , 6c fecundum
quofdam , fimonix , quia eiparificatur. 6.q. i,
§. verum. 6c §.porro. 15. q. ^.fane. 6c nemini. ítem in
interfectore clerici, qui privatur omni beneficio Ecclcfiaftico.
Extra de poenis. in quibufdam. /6c dicemus infra
de homicid. aliter regulariter bona damnatorum ad
harredes devoluuntur. Códice de bonis. damnatorum..
auth. bona.
§. 5. Quid de vaíTallis harreticorum ? teneas quod
legitur Extra eo. c. fin. ubi dicitur abfolutos fe noverint
k debito fidelitatis domini, & totius obfequii, quicumqtie lapfis
manifefle in h&refim aliquo patio , vel quacumque frmitate
vallato tenebantur adfiricli.
§. 5. Puniuntur autem ha*retici in fautoribus fuis:
hoc modo credentes, receptacores, defenfores, 6c fau-
% tores eorum funt ipfo jure excommunicati majori excommunicatione
Extra eod. excommunicamus. 1. §. credentes
Se excommunicamus 2. ítem* qui tales , poftquam
ab Ecclefia fuerint * damnati y contempferint evitare ,
anathematis fe noverint fententiam incurrille. Ext.eo. *
vergentis. ítem lai'cus , íi , poftquam fuerit ab Ecclefia
f Dicemus. ] De hujufmodi interfectore nihil infra dicit. Numquid filius
iftius interfectoris ptivabitur feudo Ecclcíiaftico , íi illud erat de materna hxredirate
datum patri in dotcm ? Refpondeo : poteft dici in odium pernarum , quod
non , niíi ex patio pater lucri feccrit dotcm , aut propter adujtcrium uxoris ,
aut alio jufto modo.
t ítem qui tales. ] Id eft, credentes. &c.
M Damnati. ] Id eft, per íentcntiam excommunicationis in Eccleíía ex»prcíTis
nominibus publicati.
* Vergtntis. ) Hoc foJcbat contiacti ia intcgta ; fed non eft ibi modo.
cx communic atione

LÍBER P RIMÚ 5. m ^ 57
excómmunicatione y notatus, non fatisfccerit infra annum
, ex tune ipfo jure eíc factus infamis : nec poteft
exercere aliquod C legitimum officium 5 & fi fecerit, non'
valebit quidquid per ipfum dichun, vel factum fuerit:
nec poteft faceré teftamentum , nec ex teftamento alterius
aliquid capcrc,nec eligí, neceligere , ad officium*
vcl dignitatem. Si vero clericus fuerit, ab omni beneficio,
cv officio fufpcndatur : 6c fi aliquis clericus huju£
modi peftilcntibus exhibuerit Ecclefiallica facramenta ;
vel tradiderit eos fepulturx , vel oblationes , feu elecmofynas
eorum receperit, debet privari officio fuo , ad
quod numquam rcftituetur , abfquc indulgencia Sedis
Apoftolicx fpeciali : 6c idem cft , non obftante privilegio,
in regularibus obíérvantiis. ítem quifuerint inventi
íola fufpeníione « notabiles,nifi canonice fe purgaverint,
anathematis gladio feríantur, Se uíque ad fatísfactionem
condignam ab ómnibus evitentur 5 ita quod,íi per annum
in excommunicutione perftiterint, ex tune velut hareticicondemnentur.ítem
moneantur, faeculi poteftatcs,
6c fi heceíle eft", per cenfuram Ecclefiafticam compellahtur,
omnes heréticos ab Ecclefia damnatós de luis
Provine iis , bona* fide , pro viribus fuís exterminare, 2c
cum quis de novo chgitur in poteftatem perpetuam, íeu
temporalérh , debet hoc ipfo juramento firmare : fi vero
propter íiiam-negligentiam- fucr-it excommunicatus ,
£c non fatisfccerit infra! annum , debet fignificari Domino
Papac 5 111 ipfe omnes vaílallos a fidclúate ipfius b
denunciet ahfolucosj 6c terram exponat catholicis oceu-
y

; 58 SUMMi SANCTI RAYMUNDI,
pandam, 6c illum prorsus,íi expediré videbitur „1 fuá á
' digñirate deponat. Archiepifcopi infuper, 6c Epifcopi,
-api circa extirpandam de fuá Diceceú" hxreticam pravitatem
negligentes fuerint, 6c remiífi , eumid certis patebit
indiciis , ab Epifcopali deponantur pfficio , in quo
alii debent fubftitui , qui velint, 6c poílint hxreticam.
...confundere pravitatem 5. hxc omina, 6c multa, alia contra
tales proDantur Extra, eod.ad abolendam., 6c vergenti^
,.,Sc íi adverfus,. 6c conft. excommunicamus
§. 7. Ex pjrxmiííis, inter alia coüjge notabiliter, quod
Judex, vel poterías fecularis, non folüm propter hxre-
•üm fuam., led etiam propter negligentiam contra hxre-
: üm extirpandam , poteft non foium excornjminicari ab
£ccleíia, fed etiam deponi i- 6c extçnde hanc pcenam,,
&c.Ecc]cüx poteftatem, quandocumque Princeps aliquis
fecularis fuerit inutiíis, dinoíutus , 6c neg*Jgens circa
régimen, 6c juftitiam obíervandam. 17.quxft. 4.. fe quis
deinceps. 11. quxft. 1. pallas Epifcopus. 32. quxft. -quia omnis Chriftianus ratione |
peccati ejicitur e
de foro Ecclefix. Unde Dominus ad
i >
rophet,am : Ecee conftitui te fuper gentes, ^-regna 5 ut
evellait, ~¿r dejlruas., &c. multum íuper hoc difputat
;Jnnpcentius. Extra de Jud. povit. Poteft etiam EccleíiaJ
propter ípforum Judiçum ..negligentiam , de illorum
c Dinritate deponat.-'} Hoc non dicitur .in illa conítitutioac: excommumífa
WHs; íed iftud , quod fequitur, ícilicer, Arthitpfi. ice.
d Depofuit. ) Eo quod tanta: poteítati erat inutiíis ; ut ibi dicitur, tamen
gHugutio gloíayit íuper illud cap. alius. depofuit, id eft > Principibus deponen- •
íiibus conícnlit, quibus-confulucrat, quod eum dçponercnt: alias , íicut dicit..,;
«Jftec Papa fine contcnfu >l& auítoritatc Principum poííet eum deponere, nec Prin-I
f cipes fine.coníenfu, & au&oritate Papar, aut .ajtcr'ius Judiéis fecularis Superioris.»!
r fi inveniretur. Ego autem credo, quod Papa > erfi ñon poífit forte deponere hu-l
¿jufinodí Principem au&oritatc propria, nifi propter Ecclefiafticum crimen direc- |
te ; poteft tamen , fiagatur deauncUñoae contra hu'jufmodi Principrm cor.-un j
-«o •; fi non poífit agi pcerritentia., nifi cedat regno, poteft ipfum. compellçre ajll
j^edendum', & ita indirecté poteft eum deponere.
.-«^ /«T*,£&t*fi*

iBER PRIMUS. 'y&
fubditis judicare. Extra de foro compet, ex tranfmifa a-
6c licet. 6c ex tenoré. 6c z 3. q. 5. Adminiftraiores.
§. 8: Redeuntes ab hxr.efi debent recipi hoc modo* 1
quod ad árbitrium Epifcopi regionis abjurent errorem ,
¿c pcomittant, 6c firment etiam per fcripturám ,'~qüod v
tenebunt firmiter ad mandatum Ecclefix fidem Catho-'
licám : 6c hoc publice, vel prívate, fecundum quod
crimen fuit pubhcum, vel privatum. 1. q.7. quoties. de
con f. dift. i. ego Berengarius. -EXtr. eód. ad abolendam*; •
Quid fi poft abjürationem erroris, vel poftquam ad árbitrium
próprii Añtifticis fepurgavermt,depreheñfi fueriñt
in abjuratam hxrefim recidiííe ? feculari judicio
fiírit / fine uila penicus audrentia relinquendh Extra eod.
ad abolendam. Sed nonne audit eos Ecclefia, qux nulli'
claudit gremium rédeunti ? utique g quo ad fidem , h 6t
Sacramenta.G. de fumm. Trin. inter claras de pceniten; ;
diftin. i.aihuc infiant • íed quoad bona * recUperáfada a
non debent audiri 5 ut in prxctí&a decret. ad abolendam.
§. 5?. ítem numquid tales ad üdern coriveríi de jure
communijvel íaltem diípenfativé poterunt promoveri,
vel in fuieeptis ordinibus ab Epifcopis hxreticis minifr
W&tc ? Ad íftius quxftionis intélligentiam nóra, , quod
Jo. 8c R, dixerunt, quod Epifcopüs hxreticus, qui recepit
ultimam' ntáhus impoikionem, id eftordinem*
Epifcopalem ' in Ecclefia-, ordines confert, fed non
ordinis executionem f m
íi autem extra /nihil confert
f Sine ullapenith audientia.) Hoc íntelHgo , ir poft hujuímodi abjuratic*-; :
íierrí, vcl purgatión'ém deprehenditur iri hacren, íeu per facti evídentiam/cu per*
cónfeliionem proptiam, vel per teftes*Yin quo caíu non parcitut ei quoad vitam,
nec quoad bona : íi autem hic abVquc hujufmodi deprehenííone oceulté recidát f •
& oceulte poenitens reveftatur id Eccleíiam>parcctut ei quoad vitÉvrmquc.?
g^upad fidem.) Id eft V fideiiriftraclionern, fi iñdigeatV
&Zi Sacramenta.) -Quoad abfolurioncmde peccati? ócculrám3éx quoiiori eW
deprchenfús. .. W^i
i Recuperando.) $i jáis ámiíerat 3 aurretínéhdáV fi non áraiferat: 5c'ho¿-;
quando dtprchcnfi funt. '
fe Ordinem JZp!fcopalem.) Qui dicitur ultima manúg-impofitlo : qüía eft :
ultP'
ettixK ordo, qui confertur cum marras impolitioñe.
I In Ecclefia.) tjt á Cathdfco^rfcOpff-,^
Hp-Hi autem mra.\) M Cft i^J^atiJlam^biiísreticovclfchifinaticOi-^-

to SUMM.Í SANCTI RAYMUNDI,
nec ordinem, nec ordinis executionem 5 quia nihil receperat.
arg. i.q. 7. Daibertum. Sed hxc opinio rcprobatur.
5). q. 1. ordinationes 1. q. 7. conven) cntibus. dicas
crgo cum Lau. Vine. 6c aliis fere ómnibus, quod , feu
quis recipiat ultimam manús impoíitionem in Ecclefia,
leu Extra 5 dum tamen formam Ecclefix fervet in ordinando,.6c
in forma Ecclefix fuerit ordinatus, femper
verum ordinem confert > fed non ordinis executionem :
6c hoc , feu fcienter, five ignoranter alius ordinetur ab
eo. Unde regulariter teneas, quod Epifcopi, 6c Sacerdotes
, feu íint excominunicati , feu hxretici * feu depofiti,
vera conferunt Sacramenta: dum tamen informa
/ Ecclefix , w dictum eíl. 1. q. 1. Dominusdeclaravit, 6c
%onnocet. ,6c dicfum, 32. dift. f. verum. de coní.dift. 4*
non in vobis.Vcccznt tamen mortaliter , o 6c crimen idololatrix
commitrunt dances fie indigné , 6c fufeipientes ab
eis, nifi forte baptifmum in articulo neceílitatis, cum
non poíTct Catholicus inveniri, 31. difl. ad hoc vero,
circa fin. p Quídam tamen dicunt contra , quod apud
hxreticos 9 non funt vera Sacramenta, pro eis eíl. 24.
q. 1. fch'fma y ubi dicitur : Si veritatc dirígimur , non
eft corpus Chriíli, quod hxreticus r
conflcit. ítem quia
Sacramenta / non debent dividí , de conf.diíl. 2. quia
fajfas* ítem quia Exrrá unitatem Ecclefix non eft Jocus
jf lil v
eri facrificii , ut ait Auguíliiius i.-q. 1. extra Catholifententiarjtm
cam. Sed intelligas omnia illa quantum t ad eífeclum
•íMí- Sacramentorum, vel quando non fervatur forma Ecclefix
: In hoc autem lo lo eíl difTerentia inter ordinatos
fupradicTos 5 quia ordinati ab eo ,-qui recepit ultimam
.roanús impofitionem in Ecclefia, feu ignoranter, ícu
n Sen dtpojlti. ] Id eft , degradan , feu a-rclorizati cum folemnitatc.
• Crimen ¡dololatri*. ) Per írquipollcntiam.
p Quídam dicunt. ) In qua epinione fuit Beatus 'Cypiianus.
q Non funt -vera. ) Quoad efíenriam.
-.r Confcit. ) 'Forma Ecclefix non fervará.
f No;; debent dividí ) Id eft, ab haueiicis , qui diviíi funt ab unitate Ecclefia.
^.Cfelebrari, dari , vel ateipi.
t Ad ejfedum Sacramentorum ) Qu~ eft gratia , qux noa.infunditur talit«c
..áartibus, aut recipicntibus.

• - LÍBER. fPRIMUS. ; ig
fcienter , fi alias digni fiínr, tolerantur difpenfativé in
ordinibus fufeeptis 5 ad Superiores autem non debent
promoveri, nifi neceífitas, vel utilitas máxima flagitáveric,
Se ipíbrum -fan&a converfat-io promeruerit^. q. 1.
c. 1. 2. & -i3» Fallir hoc in quatuor cafibus „ in quibus
nullo modo difpenfatur , quos require fiipra defimo. §. /
refiat, in principio. Si vero funt ordinati ab eo , qui recepit
ultimam manus impofitionem extra Ecclefiam,-ÍI
fcienter, numquam tolerantur 5 fi .ignoranter , & hoc
probaverint, tolerantur. 9. q. 1. ordinationes, Circa alios
autem hxreticos revertentes, tencas quod de jure communi
non debent recipi, nifi ad laicam communionem.
1. q. 7. c. 1. Adhibetur tamen erga eos quadruplex diípenfatio
, fcilicet femiplena, plena, plenior , 8¿ pienifíima.
Semiplena , quando recipiuntur in ordinibus fufeeptis
, fublatáeis omni fpc promotionis. 1. q. 1. Siqau
h&retlce. Plena, quando poííunt fieri Sacerdotes , & non
ultra. 1. q. 7. convenientibus. Plenior , cum pofiunt fieri
Epifcopi y íed non Primates. 12. dift. nos confuetudinem.
Plcniílima , quando ad omnes ordines , Se dignitates promoventur.
23. q. 4. ipfa pietas. Sed quis poterit-difpen-
farc ? Refpondetur infra de djfpenf. §, contrapradiéJas,
¿Vio. In fumma nota-, quod u
dubiusin fide infidelis
eft , nec ei omninó eft credendum, qui fidem veritatis
ignorar. Ext. eod. dubias. Si tamen aliquis errat in
fide, íeductus forte a parentibus, vel etiam ab aliis $
quxrit autem cauta íbllicitudine veritatcm, paratus corrigi,
cum invenerit, nequáquam , ficut ait Auguftinus, A*p,l*.t%
eft inter hxreticos deputandus. 14. q. 3. dixit Apoflolus, Zndrdp.i.&
In-articulis autem ridei parumdiftat á vitio ,veidecipi, i/í/í.ki.
vel decipere poílc. 16, q. 1, ficupis. ítem minus peccatum
eft in contractibus fallere, quam in articulis fidei ** Taum
fallí. 22. q. 2. inipfarum, ítem fi quis vult feire , quid
u Dub'us in fide.) Qui'arqualiter fe habet ad utramque "pártem contradiotlonis
íecus eft de illo , qui per fpiritum blafpbcmia: tentatur de fide cum dolore
cordis , & anxíetate ; cui , fi'bene pugna ve rit , cedir.ad prófc&um bujus
- fentationis.-,- cum nuHa ei fit libido, id eft, improba voluntas delc&andi in creatut*
í 4ae qua nullum eft «tatúale peccaíum.

¿i SUMM^: SANCTI RAYMUNDf;
debet credere, legat fymbolnm, quod cantatur in Milla;
8c Quicumque vult. 8c 23, dift. qui Epifcopüs. Extra de
fumm. Tri. 6c Fid. Cath. conft. fi*miter credimus. ítem
hxreticum hominem , íicut prxcipit Apoítolus, poli:
primam 8c íecundam correcíionem * devita , fcilicet
quoad fecreta fidei , qux non funt ei propalanda 5 quia
non debemus margaritas projicere anteporcos, tantummodo
in prima, 8c fecunda vice , 8c pofteá , quoties
fuerit opportunum , poílum , 8c debeo ipfum monere, 1
ut ceííet á peccato 5 ita quod in aliis non communicem
ei , cum fit excommunicatus. 43. diíl. in mandatis, 8c
1. q. 7; convenientibus 24. q. 3, dixit Apofiolus, Sed quid
fi ipíe difputando fe ingerat, 8c provocet nos dicere
fecreta fidei, qux ipfum non deceat audire ? tune prudenter
debemus eum y eludere : nam nihil omninó refpondere
, auditorum causa , utile non videtur i ne forcé
exiíliment, nos refponfionis penuria declinare eertamens
6c fides eorum lxdatur , non intelligentium propofitum
noítrum.Diíputare ergo cum hxrcticis coram populo,vix
poteít- eíTe z fine periculo j cum tales non intendant ad
aliud, nifi ut reprehendant > 6c poíUnt rumpere a
tuni-
cam Domini. diít. 43.7» mandatis. 24. q. \.quoniam"
*vetus oriens, ítem ne hxretica pravitas, vel alia vitia fnl>
fpecie virtutum oceulté fubintrent, interdicendum eíl
laicis univerfis, cujufeumque ordinis cenfeantur 3 offí-cium
prxdicandi, Extr» eod. ficut in uno'.
x Devita. ) Qiioad locutionem , &c. In quibus excommunicarus cft vitan*
-dus: & loquitur Apoítolus fecundum ftatunr primitiva? Eccleíia? quamdó no»
•crant ha?retici ipfo jure excommunicati, fed excommunienndi ¡ Sicnim cílent cx-
•communicati, íicut nunc , vitandi cíTcnt in talibus, ctiam poft primam , &
fecnndam eorrectionem : Magiftcr tamen intelligit , quod vitandi funt quoad
fecrcra fidei, qua? ante primam , & fecundam corrc&ionem pofliinr cis propalan
-ad eorum converíionem : fcd poft non debet, cum jam defperatur de conyerüo-'
jie eorum.
y Eludere. ) Transferendo fermonis materiam ad aliud.
s i n e
„ * ptriculo. ) Et peccato , nifi difputando intendatur ad coaverííonc.lf'
ejus ; vel fíat propter fcandalum infirmorum J ut hic : & tune cft cafus neceflira-
tis máxime cum nos provocant ad •lifputandum.
s
* Tunicam Domini. ) Id eft , Ecclcfiam per tunicam Domini inconfu.cilc*
vfigaificatam , qux non fuic diyifa , fcd forte provenir.

LÍBER PRIMUS.
VE SCHISMATICIS.
I c tum eft de hxreticis, fed quoniam
fchifma inducir hxrefim ,ut infrá dicetur,Con*
íequenter de Schifmaticis agamus. Videamus
igicur,quid íit fchiíma 5 unde dicatur j in quo
differat ab hxrefí, qua pcená Schifmatici' ferian tur, poítmodüm
vifuri deordinationibus, 6c alienationibus faclis
á Schifmaticis.
§. 1. Schifma eíl illicita difceílio eorum, inter quos
unirás eÜe debet, vel fie, Schifma eft illicitus ab imítate»
feu ab univeríitate difceflus.
Jf t 2. Dicitur autem fchifma a. fciílurá, quia per
fchifma fit in imítate fciílura. 24. q. 1. fchifma.
§, 3. DiíFert autem ab hxreíi, quia in principio
'fui habet hxrefis perverfum dogma, quod non habec
fchifma j licét in fine confingat aliquam hxrefim , uc
recle ab Ecéleüa videatur receífiíle.lca dicit Joannes 24*
q.3.inter h¿rej¡m,undc pollet dici,quod cffet talis diííerentia,
qualis inter difpofitionem , 6c habitum : primó
enim dicitur fchifma, fed cum poft tempus pertinaciter
adhxíérit fuá? feche , aílerens non eíle obediendum RomanxEcclefix,
eft hxrefis, quia peccat in illo articulo fidei
i Vnam fanffam Catholicam Ecdefiam,vel dic , quod
talis eft differentia , qualis inter genus , &fpeciem 5 quia
omnis hxreticus eft íchifmaticus ,fcd non é convcrío.
Jf. 4. Puniuntur Schifmatici multipliciter, tam á Domino
, quam á Judice homine : volens enim Dommus
nobis oftendere, quam horrendum íit hoc deteftabile
crimen fchifma, ¿ Chore , Datan, & Abiron punivit,
hiatu terrx fepultis aucloribus univerfis, 6c exteris c&n
3feIcíum déb&retiás , &c.) Et iarr*,
ijí Chore Dñthun. ) Nam. \6.
(Aterís, ] SciÜcctTiris ,. qui oiTercbmxt iaccniiyiit

S UMMiE SÁNCTI RiáfYMUNDI;
lefti igne coníumptis.. ítem deccm Tribus, qux poft
mor te ni Sal orno nis relicto Roboam filio fuo , facientes
íchiíma, c adhxferunt Jefobóam , demolivit, & dedit
* in diíperfionem. ítem e
Abdo Propheta roifius á Do-
mino adjeroboam ad exprobf andúmíibi peccatum fchi£
matis y prohibitus eft , apud illos Schifmaticos panem
comedere , Se aquam bibere , quod quia non íervavit,
rediens morfu leonis iri itinere necatus eft. Unde propffrr.
ter magnítüdinem poenx videtur Hier, fénríre , quoct
hoc peccatum íit gravius hxreír, & omni peccato : ate
enim : / Idolum fabricatum , atque adoratum eft , 8c*
Propheticus líber % ira Regís contemptoris h
iricenfus, 8c
fchifma • tentatum, Sc^idololatriá k gladío punka eft >
exuftio libri bellicá clade, .& peregrina captivitate 5
fchifma- hiatu terne iepuJtis auctoribus vivís , & exteris
cxleftiigne confumptis. Quis jam dubitaverít hoc eñe
fceleratiüs commiílum, quod eft gravius vi ndicatum ?
24. q. i. non affer*mus% Sed contra : harefis eíl majus
crimen:quiaobtinet primum locum.in peems 32. q. 7,
quid in ómnibus. Solutio.. dic, quod bmne fchifma ha-'
bet hxrefim. annexam , máxime ex quo perfeverat, ut
fuprá 5 vel dic , licét hxrefis íit majus crimen in fui natura
, quám fchifma , tamen quia ex majori contumacia
illi, de quibus ait Hier. -videntnr fecifíe fchifma ».
quám ahí idplolatriam,gravius dicuntur peccaífe 5 & fecundum
hociílud, fceleíati«as,erit adverbíummam quauto
major eft contemptus , .tanto magis fceleraté pecca-j
tur. A judice autem homine puniu'ntur fpirítiuiitex J
c Adfufirunt Jeróíoaft: ) 3. Reg. 14. & t. Paral, xr* J
A /» dijjberfionem.) ScfUcet- in terranj AíTyrioruin> 4>R c
g? .„ ; _
* Abdo Eropbct*. ) 3. Reg. JfjV- *a
/ JAolum fkhricatum. } Exod. .31. .
I fi-a Regís. ] Jcrufaltm , fcilicet Joachiittí ».
b lncenfus, ) Jcrerh. I^vti
Tentatum , j Id eft, attentatom: pee Chórc, ÜaftWj 9c £bltoñ, & t&
{pegos num. 16.•
k Gladio. y MoxfiiciUçtç, Se ¡fríüm ....

LÍBER PRIMUS. ¿5
videlicet per excommunicationem, vel dcpofitioncm,ut
dift. 23. in nomine Domini Extra eod. c. 2. ítem pecunialiter
.arg. 23. q. 7.
Se utrum fimul debeant imponi, Reípondctur infra de
peen. f. In fumma.
§. 5. Nunc videndum , quid juris fit de ordínatis ab
eis. In hoc dixerunt joannes Se RofTredus quod, qui
recipit ultimam manus impofitionem in Eccleiia, id eft,
ordinem Epifcopalcm , ordines confert, fed non executionem
, Sec Se dic indiftincte per omnia, Se per eadem
jura, ut de ordinatis ab hxreticis eft diftin&um fupra
tit. prox. de hxreticis. §. ítem numquid. ab illo verbo ,
nota , quod Joannes Se. RofFredus ufque ad verfum ,
circa alios autem hxreticos.
f. 6. Alienationes autem rerum Eeclefiafticarum 1
ab
intrufis , vel fchifmaticis factae non valent : unde debent
ad Ecclefiam fineonere revertí 3 utext. eod. c. i.Se 12.
.q. 2. alienationes : Se ipfi tenentur reftituere loca , fi
qua invaferunt , Se fructusomnes perceptos, Se qui percipi
potuiílent, fecundum diftincHoncm pofitam in fimoniaco
, fupra de fimonia. $. circa pcenam fimoniaci.
ver. qui recipit beneficium fimoniace tenetur renunciare
beneficio. ítem cum omne fchifma intendat íibi conftituere
Ecclefiam , Se univerfalem Ecclefiam impugnare,
vix vel numquam poteft eífe fine hxrefi 5 Se omnino debent
abjurare fchifma, Se fatisfacere ad mandatum Ecclefix
, Se debent recipi cum manus impofitione j ut accipiant
Spiritum Sanctum , qui extra Ecclefiam non eft
nec dari poteft. 24. q. i. didicimus. Se pudenda Se fchif-
*« Tiofentiamoccupant W e s , rcl officia , vel beneficia Eccieílafticl

SUMMJE- RAYMtriNfDt
DE A P O ST ATfS.
G i M u s de hxreticis, 6c fcLifmaticis > fea
quia utrique cadunt in apoftafiam, mérito
confequentex de ipík , ranquam utrique conjuncta
, videamus. Unde notandum eft , quid
lile apoftafia j qux ejus fpecies 5 qua pcena apoftatx fe-
.riantur 5 8c qualiter revertentes recipiantur.
§.. 1. Apoftafia cft temerarius á ftatu fidei, obedienrtix,
vel Religionis receííirs: 6c .dicitur apoftafia 5 quiaj
úpoft ftatio , id efiSretrogradatio , vcl jetrogradus ftatus.
jf. 1. EfiV autem triplex apoftafia j &ilicec perfidix,
inobedientix , 6c irregularitatis : perfidix , qua quis reJ
cedit á fide : ut Julianus apoftata 5 de hac nabetur. z.
«a. 7. Non poteft. Inobedientix , qua quis tranfgreditur
ípontaneá volúntate mandatum , vel prxceptum : ut
Adam ¿c Eva > 6c qui facris Canonibus obedire con-
:temnunt.: de hac. 3.^.4. Aliení. Ext. de major, 6c obed*
Si quis. lrregularÍEatis,quaquis a. ftatu fumptx religión"
.recedit : ut cum apoftatatMonachus, Clericus, vel Con
ver fus, vel aliquis religiofus : de hac 47. dift. quantum
Jibet. 16. q, 1. legi. hxc vero fit mulcis modis : ícilic
dimittendo tonfuram ; vel coronara accipiendo ux
^m, abjiciendo religionis veftem , íeu clericalem ; rej
deundo ad íxculum. zo. q. 3. c. 1.8c 17. q, 1. Omnet
Ext.co. c. 1, 8c 3«
§. 3. Pcena apoftatarum procedit juxta varietatern
apoftafiarum : nam pro apoftafia perfidix punitur
apoftata excommunicatione , eft enim hxreticus
1 6c infidelis ergo per coníéquens excommu
nicatur ipfo jure, require fupra de hazret. f. punitur
faret¡cus. ítem res eorum ptíblicantur , 6c amítturm
¿actionem teftamentí , nec in ftatum priftinum rc-
~* IIF^ Glmus. £c iufr.a , czcoirununx catar, id eft, poteft cxcorrunuí*

LÍBER PRIMUS. 67
•ertuntur, etiam afta pecnitcntia. Códice eod. 1. 1.z.
Sí 3. ítem funt infames , Se repelluntur a dignitatibus,
& aliis multis. ext. de jurejur. querelam. 6. quxft. 1.
infames.de conCdift. 3. celcbritatem.Serefpondctur infra
in tit. de infamibus.m princ. Pro apoftafia inobedientix
repellitur quis á teítimonio , infamis efticitur, 6c #*v
communicatur. 3. q. 4. fi quis a vero. 11. quxft. y*fi
autem vobis. 6c íi perítkerit in inobedientia ,crefcente
contumacia , debebit crefeere 6c pcená . ext. ut Íit. non
cont. quoniam frequenter. in fi. 6c infra de p&nls. Pro
apoftaíia irregularitatis , b
interim ab accufuione,Se tef-
timonio removetur. tanquam infamis. 2. q. 7. alien/. 3.
q. 4. betxtus. Iccm interim ad dignitatem , vel ordinem
promoveri non poteft. 1 q. 1. legi.dift. 50. c. ultim.
Ítem fi receperic facrum ordinem , licet fit poftea rcconciliatus
Abbati 6c receperit poenitentiam , non poteft
abfque di ípenfatione Rom. Eccleíix miniftrare in
ordine c
íic fufeepto. ext. eod. c. ultimo. ítem íi admo-
nitus non fe correxcrit , eft deponendus. u.q. 4 fine.
6c pracipimus. ítem interim caret privilegio clericalÍ5adeó >
quodeü verberans non incidae in Canonélatx fententix
Extra eod. c. 1. 6cdeíent. excom. cum non ab homine. •
Hoc tamen intelligas cum diftinctione , quam require.
infra de ícnten, excom. §, atraque excommumcatio.vcxf,.
cum Invenit eum in apoji.ijia.
i*. 4. Revertentes ab apoftaíia perfidU, cum fuerint.
hxretici, tanquam revertentcs ab ha:refi videntur reci-
piendi. require fupra de hxreticis. /. redeuntcs. d
Non
obftat. 11. q. 3, julianus. ubi milites Catholici obedie-bant
Juliano apoftatac Imperatori in ómnibus, qux non •
i Tnttrim ab acatfiiione. ) Id eft, quamdiu eft in apoftafia ; quod ideo
dicit? quia (i revertatur , & reconcilíeme Ecclefia:, & refumar habitum, poftea
non rcpeiletur , nec al» acenfatione , nec á teftimonio , nec á promotione or-*
dinis, vel'dignitaris , nec á privilegio elcricali.
€ Sic fufeepto. ) ^ecus dealiis , quia in illis poterit Epifcopus difpenfare.
d Vo» objla'. ) H's, qua: dicta funt de apoftaris, fcilicet quod excommunicati
funt, Se quod repelluntur á dignitatibus , Si quia funt deponendi : lulianus/
enim aportara non, vitabatur tainquan» eicommunicatus-; nec dcpulfus fuit a
dignkatcmipciialinec depofitus.
la

*B SUMMiBKANCTI RAY&1UNDÍ;
erant contra Deum. Quia Julianus adhuc tolerabatur
ab Ecclefia propter fcandalum , quod timebatur. 2 Vcl
melius, illud loquitur fecundum antiqua jura, quando ;
diftinguebatur inter hxrefim veterem , 6c novam > damnatam,
6e non damnatam 5 manifeftam, 6c ocultam. 24.
q. i, §. 1. Scf.fin autem. Hodie fublatx funt omnes
diftinctioncs 5 quia omnis hxreticus eíl ipfo jure damnatus
, 6c excommunicatus : ut fupra de hxreticis. $.
punitur hxreticus.
• §. 5. Rever rentes autem ab apoftaíia inobedientix-,
aut funt propter hoc excommunicati ab Ecclefia,aut non:
íi non , recipiuntur ad pcenitentiam , quoties rever tu n~
tur 5 ita tamen , quod licúe quxlibet iceraeio aggravat
peccatum, lie 6c pcenitcntia aggravctur : nam ( íicut ait
m . Auguftinus ) vulnus iteratum rardius fanátur. De peen,
soliloquiorum. «ait. 3. inams. Si vero íunt excommunicati, recipiendl
funt cum fatisfactionc canónica , quam require infra de
íent. excom. In abfoluticne.
f. 6. Ab apoftafia vero irregulariratis redeuntés, fi
funt Monachi, vel Regulares , 6c regulariter > 6e f bene
viven tes , recipientur in eodem monafterio , quoties, 6c
-qualiter ineadem regula continetur : fi vero monafterium
redargüí tur de diííblutione, debent retrudi in aliud
arctius, vel diftrictius monafterium cum rebus, quas obtulerant
primo monafterio. 27. q. 1. si qua monachoruñt
6c fi quis raperuit. Sed contra. 16. q. 6. fi Epifcopum. ubi
dicitur , quod debitum períónx non redundat in damiHim
Eccleíix. Quomodo ergo aúferentur res primo moíiiafterio
v 6c dabuntur fecundo f Ad hoc dicas, quod non
'Videtur redundare in damnúm primi, ex quo non provindebit
ei. ítem dabuntur res iftx fecundo monafterio
-quoad ufumfructum, id eft , in vira ipíius, ne fit ei onc-
-jofus 5 poft mortem ipíius , ufusfruchis redibit ad pri-r
anum monafterium 16. q. 6. De lapfis.
i 9 Vel mefitis.) Forte tamen ra el ior eft prima folu ti o , cum lulianus ha: refina
•-veterem, Se damnatam fcquutus fuerit, quia fuit apoftata manifeftus, & idolatra.
i fBene rutantes. •) Id eft , fi benc , Se. rcsjulariter Tivant regulares illi » de
quorum ¿ivoaafterio cxjcrunt.

LÍBER PRIMUS. 9$
^•7. Circa iílas apoítaíias pofliint moveri alíqux útiles
quxftiones. Quxritur ergo circa apoftaííam perfidix, fie:
Ecce multi Chriftiani refiderlt in quibufdam civitatibus
Sarracenórum, & máxime illi > qui vocaneur A trones , K
aliquisillorum profitetur Maumethum nuncium elléDei,
ficut 5c Sarraceni faciunt ad laudem, 5c venerationem
Ülius, quem colunt > 6c venerantur pro faceto. Alius ofculatur
fepulchrum Almeadi , quafi ex reverenda, ac íi
eílet fanctus. Alii in publico gerunt fe pro Sarracenis, 6c
in oceulto pro Chriftianis. Nunc quxritur , utrum ifti,
6c fimües fint apoftatx , vel hxretici jüdicandi. Ad has
tres quxftiones unam do folutionem 5 quia íi Chriftiani
fponte, £c ex fide , quia ita credunt, profitentur illum
ciuncium Dei, vel alteriufrofculantur ícpulchrum,vel in
publico fe gerunt pro Sarracenis, ut quia per hoc intendant
placeré Deo, indiftinetc omnes tales funt apoftatx»
vel hxretici jüdicandi, & per confequens excommunicati:
licet enim ifti nihil exprefsé dicant contra aliqucm
articulum fpecialem , tacite tamen, 6c per confequentiam
dicunt 5 cum dicant, vel fentiant g verbo , vel figno
illos pérfidos nuncios eííe Dei, quos conftat hxretiquos,
6c apoftatas extitiíle. Et in umili cafu fuit damnatus
de hxrefi Anaftafius II. dift. 19. Anafiafius. Si vero
profitentur hoc verbo tantum, vel faciunt propter metum,
fed in corde in nullo deviant a fide 5 nec dico eos
apoftatas , nec hx'-éticos, nec excommunicatos 5 peccant
tamen mortaliter , quantufeumque fuerit metus. - , , ^
AUguitmus: Satws ejt morí jame, quam vejet tdolothytis* conjug. c. u¿
g Verbo , vel foto.) Quzritur, an Chriftiario liccac aílumcre habitum Sarrajccnorum,
aut infidelium, & Amulare fe talirer Sarracenum. Refpondco quod
ex rationabili caufa poteft hoc fieri : Sicut beatus Sebaftianus fub cnlamydc mili»
tari Chrifti militem gerebat abfeonditum : & íicut Ichu habitu íimulabat fe vello:
colere Baal. Si autem aliquod íignum , vel aliquis charaéter eílet iaíUtutus principaliter
ad diftínguendum dignoícendym prpfeflores alicujus idoli , vel
idololatriar, aut cujuílibet iafidelitatis,nontíceret fideli ferré habitum hujufinodi,;
aut chara&sreñi;cum eo ipfo profiterctur fe infidelitatis hujufmodi profcflbrem-,¿
fie mentiretar propter tale íignum mendaeio,quod coníiftit contra fidei profefiioaé
íicut enim verbis quis poteft mcntiri,ita & íignis ; cum iafticuta fint loco yerbcrum
; ficut Surdi in fignis , digitoram, quibus, uttyicur r ro verbis > mentií|
joftuat.

*5*f" i
* f
fq SUMMifi SANCTI RAYMtJNDI;
31. q. 4.o7r#í fatius. ídem, Admendacium tn docirina re*
ligionis x fcilicet Chriftiana, dicendum nuil* conditione qui»
debet adduci. ir. q. 1. Primum ítem Joannes Chriíoft.
iupcrill um locum: Nolicc timere illos, qui occidunt;
ifjtfth Corpus , Scc. iVó» y¿/«w /7/tr proditor veritMis eft, tranf-{
grediens veritatem,palam mendacium loquitur, fed etiam Ule
qui non libere pronuntiat vertíate qua libere pronunciare oportet:
aut non libere veritatem defendít, quam libere defenderé
convenit,proditor eft veritatisi JLq.3.2V&///e\ídem dicit..?.*/».
lAmbrif. 2 lib quod.metus caufa. Sacris. Sed Ambr. videtur contradi-*
átpocn'u.f. 1. cere vehementer. de peen. dift. 1» Poteft fieri. Ubi ponit
hanc quxftionem , fcilicet de illo, qui vichas fuppliciis
, fermone negar corde adorat Deum 5 & ni ti tur
eum excu fare , non folum a peccato,. fed etiam innuit
eum dignum remuneratione. h Sed illud intelligitur poíé
pecnitentiam > vel' exponitur de alleviamento pcenx: licet
enim metus peccatum.noU:toIrat,. tamen attenuat v
ut inprasalleg, decr. Sacris.. Et fecundum hoc íolvas,
quodquxritur de his, qui circuncidunt filios fuos , propter
metum , vel etiam fe ipfos circuncidi petmittunt >
quia licet peccent mertaliter • .non tamen funt propter
ioc apollaras, vel hxretící , níli aliter habeant intentionem
corruptam. Circa apoft aliam ínobedientix quarrirur,
utrum quilibet Clericus , vel Laicus teneatur indiftinc'té
obedire prascepto fui Epifcopi. De hoc requfc
re infra de íententiis. §. Sententiaprxceptu verf. virtk$. %
feu efficacia.
§. 8. Quid íi aliquis accepit primam Tonfuramtaiv
fum >. *• numquid poteft eam deferere ? k
credo quod
- h Sed illud. ) Scihcct, quod excufabilis íit, vcl dignus remuneratione.
* i Numquid poteft) Eam- deferere , de /ore fcilicet, & fine peccato ?
k Refpondeo Credo'quod non. )Sine caufa rationabili fiipple : quod eft ex caufii
.satiooabili , poteft i íicut credo ; pura:, fi ducit vxorem , & fine fcandalo vxoris
non poteft : aut.fi non pofllt vi veré de otficio djcricali ; quia pauper , ic parura
literatus, & magnam nabet. familiarn», quam* fuftentare non poteft-, nifi im*
núíceat fe negotrarioni, & hujufmodi íecularibus- negotiis ; cum de labore ma*
snuum íúarum, aut ex artificio vi veré non po/fit raut fi devoivatur ad eum hx*redirás
cum jurifdicKone temporali, quam non poteftáadminiftrare corñmode i
niíi transferat íe ad militiam, aut ita tu m, & habitum laicalem. Et idem -irv fimJM
líbus. cafibus. Sed quxritur , quare , qui. minores, ordines-accepic r tomen non
foteft ad ftatum» & habitum fecularcm revertí ¡ cum in fufccptionchujuiínodi

I LIBER.fPRTMUS. i itf
íftottj vquiaClcrícus cft, i1. dift. Cleros. Dift. 54. Ek
antiquis. Ec Clericus quilibct 1
compellitur per anathema
vivere clericaliter. 1 o. q. 3. Eos qui ext. de vi. & ho*.
Cler. Si quis ex Clericis comam m relaxaverit, anathema
íic Quid fi calis., vel etiam Acolytus acceperit uxorem
f videtur quod adhuc tenetur de ferré coron a m, cantare
in Ecclefia , & clericaliter vivere. 31. dift. Si quh
vero 11. q. 1. quia tua. Ec ita plañe fentit. Hugutio alii
.ut Bernardus , Laurentius, Tancredus üc Joannes, &
eorum fequaces diftingunt, utrum traníivit ad actum
prorfus contrarium > puta , duxit uxorem n corruptam,
vel fecundam, vel forte fe fecit militem p exercuit faeva,
vel íimile : &, tune mox denudatur omni privilegicdEocle&e
j yel dignitatis, Ut dift. 84, ¿uifquis. Aut non
Ir ordinum minorum" nullum emitcator votum quia fi dicereturjquod votfi emitta*
Car in íuíceptione eorum , cum quilibct vovens compcllendus fit votum ferrare »
án ñullo caíii permittendus cíTct clericus dimitiere clericatum. Reípondeo: hoc
non conringit propter votum, íéd propter con'ftitutionem Ecclefia:, .que ftatuit,
quod ex quo quis clericatum recepit,ad laicalem ftatum non revertatur, ne per
£oc clericalis ufus vilis , & contemptibilis hábeatur , ficut ftatuitur , quod qui
ícmel baptifmum accepit, licet coactas, refilire non pbífit; ne fides vilis, Se
Contemptibilis habeatur. 45. dift. dejudais Rigor tamen illius conftitutionis rcvocatus
eft partim per contraríam confuetudincm, quam feit Papa , & non re-
Yocát; partim per jura quxdam> qux poftea in contrarium emanaveruns quantum
ad quofdam caíus. ut Extr» de clericis conjug. ex parte. 8c c vlr.
/ Compellitur. ] In prxdi&is cafibus , & fimilibus.
m Relaxaverit. ~] Sine caula rationabili fupple , anathema fit, id cft, excom»
fnuniectur ; quia iftc non cft canon latas fententix , fed "ferc'ndse.
n Corruptam, vil fecundam. ] De ifto tamen notavit. Hugutio 84. dift.
quifquis. quod tenetur portare habitum clericalem , & vivere clericaliter , quia
•percutiens eum incidit in canonem. Ego autem credo quod in hoc cafa ftandum,
cft confuetudini regionis patrix : hujuímodi enim conjugad elcri'ci de foro
.-func Eccleíiaftico , & quoad-multa utuntur privilegio clericali, fcd non quoad
Ordines poftmodum fufeipiendos , vel Ecclefiaftica beneficia óbtinenda.
o Fecit fe militem. ] Talis non tenetur portare eonfuram , aut habitum clericalem
, ut Extra de cler. conjuga, c. vlr. Si tamen dimifla milicia iterum rediret.
ad clericatum, gauderet privilegio clericali-; fi auctoritatc Epifcopi hoc faeerct,
aut ad reiigioncm tranfiret; alias non , ficut credo.
p -Exercuit fitva. ) Supple ex officio, pura recepit officium occidendi, vel;
xnutilaodi condemnaros á Judicc , vel torquendi reos, vel officium advocationis
in caufis criminalibus. Ex officio , dico > quia fi quis ex ira , vcl.Ímpetu, 8c
non ex officio aliqucm occiderir, vel mutilavcrit , non proptcr hoc privüegium,
clericale amittit, etiam fi in apoftafia hoc fecerit: aut fi ex officio talia fecerit»
non dimifla toníura, vel habita clericali; nifi tune deifique, cum ter comino
nitus ab Epifcopo fe corrigere nollet, 5c á talibus defiftere, ut Extra de fentent.
*^Comjnun. in audientia. 8c conringit.

*¡i. SÜMMiE SANCTI RAYMUNDI;
traníivit ad actum prorfus contrarium, puta, quia firnj
pliciter ambulat in habitu Laicali : vel etiam duxerit uxorem
, fed virginem , tune debet vivcrc Ckricaliter ,
Íicut dicit, Hugutio. 2c tenetur portare coronam. dift»
32, Seriatim. Et hoc verum, nifi in tribus cafibus. Unus ]
eft, íi ipfe q nullo modo vult retiñere privileginm Clericale.
Alius fi non poteft ferré r
abfque fcandalo uxoris
, quod intellige, fi non habet f
Beneficium Ecclefia-
íticum : c
Quia tune omni modo deberet portare. Ext.
De Clericis conjug. Joannes. Tertius eft , cum u
jufta
tj NulU modo vult. ) Qujcritur, quomodo de hoc confiare poterit ? Refpondeo
: tribus modis de hoc confiare poterir. Uno modo , íi fie agir; fi publicé
contrahit j fi fie convenit , convenirur ficnr laiciu : fi vadit in exercitum , Se
prarliarur , & fullinct alia onera laicalia. Alio modo , fi monitus tertio , quod íc
cotrigat, non vult fe corrigere , Se ab apoftafia r;ccdere. Tertio modo , fi coivventus
coram Ecclciiaftico Judicc , parriculariccr excipit de foro íéculari j aut
aliter confitetur in jure coram Prrlato , quod non vult vivare elcricaiiter , auc
rcrincre privilegium clcricale. Nec eft contra Zxtra de foro competcnti. Si diligeuti.
Ubi dicitur, qmod clericus privilegio clericali renunciare non poteft • quia
illud intclli^itur de illis , qui rcmanent in clericatu : fecus de iliis , qui apofta- j
tant, qui fa¿lo renunciare poíTunc; ficut patct iu quibufdam cafibus fupraJi&is.r
Abfque fcandalo vxoris.) Id eft , qjin ícandaíizctur vxor abominans cum
proptet figna clericarus. Numquid in hoc cafu gaudebit privilegio clericali ?
Refpondeo : licet Joannes notavit Extra de clericis conjug, Joan-ves. quod íi clericus
conjugatus veüt gaudere privilegio clericali, tenetur ferré ton fura ;n , St
habirum clericalem ; credo timen quod , fi íbiummodo propter fcaudalum uroris
dimittit tonfuram ; dum tamen alias Tivat elcricaiiter , non amitteret privilegium
elericale , quantum aH beneficium illius canonis. .'-» qnis fwuUnte, cti¿m
li fuerit Reí monitus ab Epifcopo de fbrendo tonfuram : Se hoc quia iftc non eft
in culpa : nec eíl contra. Extra de fententia eTcoinrr.unicar. ctrmngit i. quia loquitur
ibi de moni:io:ie iliorum , qui fimt in colpa. ítem numquid clericus vxoratus
compellcndns eft dimitiere negociatiouem , aut toníuram , Se habitum clericalem
? credo quod fie ; cum hujufmodi tonfura , Se habitus in vituperiuin rcdundant
ordinis elcricalis , Se cum porta nrur ab his , qui fecularibus negotiis
fe immifeent. arg. Extra de clericis,conj>.-g.uis. Joam.es.
f 'B ncficium Ecclefiflicum. "] Supple quod folis clericis dari conftievit ; ut
quod fibi pro titulo clericali aífignatum íit: íi enim vel penfio aliqua in aliquo
monafterio , vcl aliad beneficium, quaíi pro clrcmofyna íímplici, eflet ei datura,
non oporteret , quod propter illacl in hoc cafu portare* coronam.
t :3jT* '"--ic omii modo. J Cara oibet beneficium elericale. Qmx autem di ¿la
funt, intclli^e tantum de miooribds ordinibus ; quia fi quis in facris ordinibus
failus elfet miles , aut aliqua fecidet de prxdicftis, campellcndus eíf-t vivere
elcricaiiter , & qui cum pcrcutcrct, inciderct in canoncm , nifi tertio admonitus
á Prxlato fe corrigere nollet.
u Iufta caufa timoris. ] ídem inrelli?;c de aliis rationahilihus caufis, propter
quascredo aliquem polfc dimitiere clcricatum,quarum aliouas fupra cxprcfllmus:
cum autem cx fola libídine vivendi laicalitcr , & non ratibnabili caufa clericatura
dimittit, peccat mortaliter :& fi de hoc conftwct;, ad fatisfa&ioncm comfclli
deberet.
caufa

LÍBER PRIMUS.- 7$
taufa timoris exigit Tonfuram , vcl habitum transforman.
Argumento 23. q, 3. Maxlmlamts. ítem , numquid
Clcrici feculares, qui non portant Coronam , vel
Tonfuram rvel habitum congr.uentem , vcl qui non in-
terílmt 1
divinis officiis , nec rcíidenc, nec deferviunt
Eccle/iis funt i 11 ftatu falvandorum ? Ad hoc , licet aliqui
fcandalizentur, volentes applaudcrc íibi in peccatis,
¿í diecntes omnia jura,quas fuper hoc emanaverunt, de
ConfíKo inteüigenda> y dico qua: non : cum enim protaü
apoftafia pcena gravis , 6c multiplex imponatur , ut fu-»
pra eod. jf. Poéna. verf. Pro apoftafia irrvgularhatis , patet
quse non eft Coníllium , fed praxeptum: íi enim eí*
fet Coníllium , nullus aftringeretur , nec non fervantes
in aliquo punirentur : ut dift. 4. f. ult, 6c 14. q. 1. c.
ule. £c eft expreíTa quxdam conftitutio hodie Extra eodi
x Divinis officiis.) Quantum- affídue clericus beneficiarais reíídere debeat in,
Icclcfia , vcl in prxbaida , & in horis Canonicis , Se officiis in Ecclefia in*
tereífc , adarbirrium boni vir limitandum eft, vcl fecundum rationabiicm , &
approbatam confuctudincm:, vcl conftirucionem Ecclefia: prarbendalis .- non eniín
credo quod fingülis horis interefTe tenetur , aut fingulis diebus , aut noíti-bus
refidere. Ad horis tamen canónicas dicendas , vel audiendas , faitcm extra 1
Eccleíiam
, & privatira , credo quod ten'eaturquilibct beneficiatus- clericus in Ecclefia
; vcl prxbenda ; dum tamen fit adultus pe-rfeete : quia beneficia EcclcfiaCtica
dantur propter officia. Credo eriam quod omnis clericus in facro ordinc
confticutus , fea fit beneficiatus , feu non , tenetur ad hbras canónicas ; quia ordini
facro officium eft annexum: unde & fubdiacono dicitur in ordinatione fuá:
Vidclicec fi haienus fuifti tardus ad Ecclcfiam, modo lis velox : fi hactenus fomnolcntus
, amodo iis vígilans. Nec credo quod proptcr oceuparioncm ftudii, aut
laborcm peregrinationis ab horis canonicis exenfecur, aut quodArchiepiícopus,
aut Epifcopüs poífic fuper his difpenfarc , autin aliud difponere :• aut Abbas
eum fuo monacho proptcr fcholas , aut viarionem ; articulus tamen neceílitatis
ínevltabilis poteft exentare tales.Ec licet quis fi fufpéíiis, aut exeómunicarus , aut.
cria degradacus', fi ratione; ordinis -facriincerencbarur -d horas, tenetur & poft:
degradaras enim tenetur ad ea, qux funt oncris, Se non h moris : etenim íi racione
beneficii tantum renebatur anteóte poft fimilirer tenerur,quamdiu retinet bencneficium.
Sufpenfus tamtn, & exeómunicarus, vel degradarus non debet oificiare
Iccleíiam-in fuo ordinc: Se cum folus diçit horas ille,. quia fHfpenfus eft, vel
«tégradatus , aut cum alus non officiando Eccleíiam , non.deber dicere , Dominus
vobifcum,& finiüia verba,qua? ad dignitatem ordinis cjus'perrincnr.Excóí
municatus aurcm non debet cum alus dicere horas;quia non cft ei cómunic.andú
Si autem cuín alioüLsfulpendihir, autexcómumca:ur,aiir degradatur , prohiberet
Prxlatus , ne diceret horas privatim-, error efTet cxprefíus'in mandato ¡ nec tenetur
obedirc, nifi ficret ex caufa , in-odium , & horrorcm criminis perpetrati ;
ficut prohibetur aliquando, ne reliquia: ciborum excommunicari mjfccantur. cur»
«usKliquiis^fcd projiciantur canibus,.

"74 SUMM^G SANCTI RAYMUNDI,
7 Expectantes, vcrf. ponat 8c unuíquifque gladium'fupet
^ernur per médium caítrorum tranírem z de porta in pWi
l
am: nec parcat próximo , vel amieo , quin faluti^con
íiiíis vilipeníis , morum , vel vitae-abjicit honeftatem,,
vel non íérvat in tonfura, veftibus, ¿c aliis modcftia;
Clericalem. Hi autem ¿qui non a frcquentant-Eccl
. fiam fuam , •& officium fuum implere negligunt, íi ádmoniti
non fe correxerint> debent fuípcndi ab officio»
• uSt beneficio dift. 50. Contumaces-itift. 12. Eleuterius-8á
derieus vidtum.
$. 11. Sedvnumqüid tenentur ad reftitutionem HiW
i rum fruchium, quós voluptuosé confumunt, non facientes
íervitium, vel facientes, fed non debito modo 5 cum
lint in mortali peccato ? videtur quod fie : quia ifta oblan
xx fuerunt Ecciefiis ob caufam , videlicet, ut oraretiaá
3>ro offerentibus , & indeálerenrurpauperes -'.qui ergoj
•recipit, & non facit, infideliseft , &. necator pauperum,
nifi jufta aliqua causa fit impediros. 13. quxft. 2. giA
t.oblationes. .2. &c. Sequenti. ítem committit furtum

LÍBER PRIMUS. 77
M confcius eft , his auditis , c det ipfe folutíonem.
$. 12. Circa apoftaíiam autem irregularitatis quxritur.
Aliquis clauftralis cgrediens clauftrum vagatur , 6c fie
acquirit multa poftea ingreditur aliud monafterium :
modo quxritur, cujus monaíterii lint illx res , primi,
an fecundi. Ad hoc dicas, quodíi primiun monafterium
videbat eum ita vagantem, 6c noluit revocare , res tales
erun: fecundi monafterii, In authent. de fanctif.s Epifcopis.
/. Si AíonachííSy alias erunt primi» 18. q. i. o i.
6c .21, q, 2. Si qttis jam- tranjlutus. ext. de orT, ord»
VE TRANSGRESSIONE VOTI.
E quibufdam crlminibus dictum eft , q\ix dire&é
committuntur in Oeum: fequitur , ut
_ ordine continuato , de quibufdam aliis fubjiciamus
, qux, licet non adeo diredé , in
Deum íimi íimiliterperpetrantur. Et.primo detranfgreílione
Voti: ubi videndum , quid fit votum i qux fpecies voti'3 N* lm
an , 6c qualiter redimí poílit, 6c qualiter vaieat irritara
6c an in votis poílit difpcnfari.
§. 1. Votum eft alicujus boni cum deliberatione rada
prom'íTio : íi enim fiar de re mala , vel de bona, íed
c Det ¡pfe folutíonem ) Videtur innuere , quia non cft alia folutio , nifi quod
teftituat fructus fie perceptos. Ego credo quia non renetur al rcfticucndum frac*
t»s proptcr hoc folim , qioi recepit illos , aut expendic, dum erat in mortali ;
d.i.n tamen illos in débitos , vcl licitos ufus «penderit: fcd íi illos confumpGc
in expíenlo peccato fio , fcilicer luxuriá, vcl alio vitio , aut íi defraudavie Ecclcüvji
faam fer7Ítio debito •, ita quod nec per Vicarium defervivir , fructus íic •
perceptos tenetur reftituere , dando eos pauperibus . vcl conrerten do in utiiitatein
Ecclcli.-e , nifi fuerit talis Ecelefiíe conftitutio , in qua obtinebar benefi--:»
cium , quod fru&us , q*os amitrii , qui non reíiJet, cedunt in utilitateni refidencium
; in quo cafu debet fieri reftitutio conununitati rcíidentium. Credo
ctiam , quod ha:c reftitutio facienda eft de bonisj parrimonialibus , autaliundé,
quam de Ecclefia acqu'litis , 1¡ habeantur •, non auteinde proventibus beneficii
Ecclcíiaftici : tamen quidquid fupcicftei de hujufmodi fru&ibus, dedudis expenfis
fuis legitime factis erga fe, & fámiham fuam, ¿V in aliis liciris caíibus ,
in.piosufus erogare deberec , quarnvis ex culpa fuá ad nullam aliam teacatu* -.
icftitutionem.-Dc hoc. requirc infra. De ufuris.§. Compellitur.iaü.
p quibufdam. ] &in&*- - -
' €
f*

|W#R. W. i. B ¿ N C DCLIBERATIONE NON OBTÍGAT. IÍIDORUS. 2 2. Q. 4. IH
¿¡t^iT*** NIALIS PRCRMIFFIS RCFCINDC FIDEM I IN TURPI VOTO MUTA D
, CRCTUM. & Ext. co,

LÍBER PRIMUS. 77
tiren tdem. verf. ad tertium 5 quxíitum. Votum voluntarás
dicitur illud bonum , ad quod non tenetur aliquis,
quia fine illo poteft eíTe falus , 6c tamen fponté obligar
fe ad illud, 6c poftea tenetur: ut votum-continentiae ,
abftinentias ,peregrinationis, 5c Íimilia.-De hoc dicitur
in Pfal. Vovctc , & reddite , id eft, fi vovetis , reddite. 7JfS
De utroque voto, fcilicet neceíTitatis , 6c voluntatis, dicit
Auguftinus : Sunt quadam , qua & non voventes debe- , ,
tnus .$ quadam etiam , qux. mji voverimus , non debemus jyf
wur. 17. q. i. c. i. Votum autem voluntatis fubdiftinguitur
; quia aliud \ privatum, feu íimplex > aliud pu-
Qu&fitum.) Aut niKil, aut parum loquitur ibi de hac materia.
Privatum, fea fimplex. ] Nota , quod íimplex votum cft , cum nuil*
ttdhibctur folennitas : folenne yero dicitur , cui certa notificatio , vcl exprcfíio
de jure , aut de confuetudinc introducta adhibecur folennitas. Invoto per
xegrinationis adhibecur folennitas per fufeeptionem pera:, & baculi benedi-
¿ti á Sacerdote ; vel per fufeeprionem crucis , in voro térra: Sanétar. Vocum
autem continentia: fecundum qlioídam folennizarur per fufeeptionemfacri ordinis
, vel regularás habitús, vel per publicam feripturam j vel per atteftationem
factam coram Epifcopo ; vcl per rcdditioncm in manu publicar perfonx:
íicut innuit. Hugutio 17. q. 1. in princ. Joanñes vero noravir. 17. q. 1. c. 1.
X^uod votum continencia: non folennizatur , nifi tribus modis : Uno modo per
facri ordinis fufeeprionem ; alio modo, cum aliquis , vel aliqua receperit
veftem facram á quocumque , & poft fufeeptionem incipit cohabitare cum aliis
Monachis , yel Mohialibus in Ecclcíia. 17. q. 1. Viduas. Ita quod aliquandw.
ibi ftet inter illos , vel illas , fcilicet per rriduum : ut ext. de Rcgularibus. Ad
Koftram . Tercio modo cum dicit aliquis vcl aliqua coram Epifcopo , vel
Abbate, vel Abbatiífa, aut coram duobus , vel tribu» teftibus : Ego me dc-
Voveo huic Religión! ; quia hoc cft aliud fecundum ipfum , quám diccre , ego
"voveo continenciam : primum enim eft quáfi votum folenne , & impedir
& dirimir matrimonium fequens. Secundum eft íimplex, & impedit , fed non
dirimir. Secundum vero : Tancredus non folennizatur vocum monachacus ,
nifi per profeífionem veram , vcl pra:fumpram ; feu racitam, vcl cxprcíTam :
ficutpatet in fumma de matrimonio. 4. verf. De impedimento voti :'Ubi
plcniusde hoc tradlatum eft. Ego credo , quod abfquc ordinis fufeéptione,
•el profcííione poteft in fxculo remanendo aliquis , vel aliqua faceré vocum
cafticaris folenne , quod impediet , & dirimet macrimonium poftea conrrahen-

f0 SUMMJ SANCTI RA^Y-MITNRíl
blicuQT> feu folemnc. k
Quod dicatut finmlex, 8c quoJ
folenne. jçt. in fumma de matrimonio uitraétatu de-;
impedimento voti. Hoc tamen notandinn-eít : quan
tum ad Deum,votum íimplex* non miñiis obligar, quái;
folenne & utriufque. tranfgreífor peccat mortaliter
Extra qui Clerí. vel vcv matrim-. contraJiV pofl¡ Rurjk¡¡¡
Et inter fímplexverbum,, & juramentutn Deus non facitj
í differentiam* 22. q.;5»^jürame&tL-rgravius. tamenj
peccat , qui frangit folemne 5.6c gravior pcenitentia íibi
CÍl.imponenda. dift. 27. íi vir. 27. q. 1. Vtrginibus.
Quod ergo dicit: 1 non minus obligat íimplex > quá
per ingreííum, aut- propter favorem religionis , difCohi t fie poft matrim
niurn ípiriruale taliter contractual , Se confumatum tranfiri non poteft ad ma-]
trimonium carnale: quod íi fiat de fació , nihil agetur, Ratio autem , quar
hujufmodi votum folenne impedic > & dirimit matrimon ;
um poftea contraheu
dum xhzc eft; quia in íimplici voto continentixfola cft promiíiio de futuro,
fcd.'ubi adhibecur prxdiéra folennitas, fittraduéfcio r &..tranílatio , & traníitu
in jus, & poteftatem Chrifti y per approbationem , Se receptícncm faccam per;
hujuímodi publicam pcríbnam ; & ficut in vendicionc facta duobus , in jure e
potior traclitio prior, ita quod fecunda .traditio non. transfert dominium , fe
tantum prima; íic poft. matrimonium fpirituale íic comracturn., non pote
contrahens transfetre poteftatem fui in • virum carnalem. Sed ad hanc Íblcnni4
aationem neceiTaria funt quatuor, íinc quibus non erit hujuímodi votum íc
Tcnne , quam vis fiar coram toro mundo*; fcilicet confenfus de prarfenti in perpetuam
continentiam , ut diftum cft , & notificado ejufdem--.-confenfus fa¿"l
suplica; octCoax: ficut in matrimonio carnali neceífaria cft notificarlo coníc
fus }. item traductio facía in manu publica: perfonas,. ítem aprobatio , & re;,
ceptio facía per iiiam publicam pcríbnam; quia quantumenmque voveataliquja
vel tradat, vel det fe Deo, quantum in fe eft, in hujuímodi matrimonium fpJ
rituale ; tamen ni íi adíit Vi carius Domini , qui locoejus accepcet, & recipi
ftujufmodi votum, & traditionem, non erit nifi votum. íimplex » quod emifi.
ti tur a íieculari, & \n íicculo remanente. Publica autem períbna , quoad ho

LÍBER. PRIMUS. 7}
fíblemne, id cft , non minori tcmpore 5 vcl quia utriuf-
•« 6c de
voluntarias, votum continentiae. Vota neceílitatis ideo
dico non poíle commutari 5 quia non eft difpenfatio ,
vel comunitario-contra Deum. 1 5. q. 1. Sunt quidam. 6c
dift. ij.Sicut* 11. q. 3. gui refiftit. Poteft tamen Papa
verbum Evangelii interpretan. Extr. De teílibus. Licet
1. in fi. verf. in ore duorum , vel trium ftet om/ic
verbum : interpretatur íic, id eft , non paucorum : funt
enim plures cafus , in quibus m
plures teftes requirun-
tur. ítem poteft difpenfare contra Apoftolum, 6c omnem
hominem, quantutncumque fan&um , 6c eorum
dida murare $ niíi in his , qux illi n de fidei articulií
dixerunt : verbi gratia in canone Apoftolorum prxcipitur,
quod Presbyter , íi fuerit fornicator , deponatur.
dift. 81. Presbyter. Et tamen contra hoc difpenfac Concilium
Gangrenfe. dift. 81. Presbyter. ítem votum continentiae
ideo non poteft commutari 5 quia vix , vei
¿numquam 0
poteft melius invenid, in quod fieret com-
m Plures teftes. ] Quia ad condemnationem Epifcopi Cardinalis 71. Teftes.
Ai condemnationcm Presbyteri Cardinalis 48. aa condemnationcm Diaconi
Cardinalis 37. ad condemnationcm Subdiaconi Cardinalis, & inferiorum ele»
licor ata Romana:'•Ecclefix feprem teftes exigimtur. 1. q. 4. prtful.. ic nullam.
n De fidei urticulis. ] & in iis , qux de jure divino.
O Poteft melíus inventri. ) Quia omnis pondtratio non oH dignu centinintis
Ecclcílaftici IÍ. Iacorrupti» enim facit proxiroum Deo. Sap. i.

*ó SUMMi SANCTI RAYMUNDÍ
mutatio 5 5c eíl: exprelfum. Extr. de ftatu mona, P CUJÍ•?
monafterium. in fi. 3 2. q. 1. mptix. Hoc tamen verum
eft, quod íi votum continencias non eft folcnnizatum
, fed íimplex , licet talis,. qui fie vovit íimpliciter
peccet mortalicer macrimonium contrahendo j- íi tamen
contraxerit, 6c per verba deprxfenci , tcnet macrimonium,
6c ipfe debet agere pcenitentiam de fraccione voti.
Extr. qui Cler. vel vo. Veniens. 6c rurjus. Sicut éconverfo
folvitur matrimonium per religionis ingreílum ante
carnalem copulam. Ext. de conver* conju. Verum 5c
Ex publico. Alia vero .voluntatis vota poiííint redimi,
vel commutari : cum enim in veteri lege , in qua non"
minus prxcepcum Domini obligabat, quám votum obll*
get hodie in Eccleíia , primogénita, qua: Domino man-*
dabantur ofFerri, quxdam Domino rcdderentur : ut T
primogénita Levitarum : quxdam redimerentur 5 ut aliarum.
Tribuum : quxdam commutarentur in aliud :
íicut r
primogenitum aíirii, quod ove • commutabatur >
pacet quod votum commutari poílii in opus aliud pietatis.
ítem, contra prxcepcum-Domini, Jo fue corporalem
mortemt Gabaonitarum commutavit in mortem
civilem , id eft, in perpetuam fervitucem. Nota ergo
quod dúo exiguntur ad hoc , ut .talium votorum fíat re->
demptio, vel commutatio : caufa, 6c Siiperioris*auctoritas.
Caufa , ut fi vovens fit fenex , debilis, velinfirmus*
velíi ex ipíius abfentia , guerra , vel turbatio tímeteme
in térra : vel íi•-veriíimiliter redemptio , vel commuta*'
tio melior videatur , 6c magis aecepta Deo , quám pe-»
regrinacio , vel abftinentia : verbi gratia , emiíic aliquis
vocum Hierofoiymitanum j qui non eft-ibi ucilis: cum
nec poíEc pugnare propcer debilicacem, vel perfonx con-*
ditionem: quia Clericus eft : nec talis, qui fuoConíilio,
vel prxdicatione videatur ibi ucilis: vel mulier : nec
' p Cum ad monxfiorium. ] Ibi dicitur quod abdicarb proprietatis , ílait
ctiftodia caftíratis, adeo eft annera regula: Monachof mn-, ut contra cam ne
Émmmus Pcnrifex poflir liccntiam indúlgew.
. q Primogénita Levitarum. ] Numcr. 3.
t Primogenitum afini. } Exod. 13^-
Ü Gabaonitarum. J Jofue.

LÍBER PRIMUS. Sf
poteft fccum ducere bcllatores j quia paupcr eft :
nec eft artifex , vel agrícola, qui delaboribus fuis poffic
acquirere neceílaria , &; terrx fubíidia miniftrare :
quamvis non multi talium, propter brevitatem pofíeffionum
, & paucitatcm inhabitantium , ibi funt oportuni.
c
ítem , u utrum habeant caufam temporalcm, vel
perpetuam , ut in primo cafu indulgeatur dilatio: in fecundo
redemptio , Superioris audoritas exigitur : quia
nemini licet audoritate propria x
redimere, vel comrau-
tare,
§. 4. Eft tamen differentia inter votum terrx fanéfce
8c alia vota, quia devoto terrx Sanctx redimcndo, commutando
, vel differendo nullus poteft fe intromittere,
nifi Papa, vel alius de fuo fpeciali mandato : J &L hoc
fine opihione. In aliis autem redimendis , commutandis
, vel difterendis, licet quidam aliter dixerint, &. alii
dubitaverint, dico quod iuus dicecefanus Epifcopus,
confideratis caufis , poteft aucloritatem prxftare : quia
expreíía eft decr. ext. eo. c 1. probantur autem hxc
omnia fupradicta ab illo verf. alia vero voluntatis vota
ext. eo. Scriptura. &C non efi , & magnx. & quod fuper his

t*2 SUMMA* S A NCTIH AYMUND'I
ki perpetnam nofcunttir reHgíonis..bíervantíam c
com-'
murare: immo nec mutat aliquis propofitúnr-: tamení
pro falute animx fuá? urilius átíquid::meditatur. •&>.-etiam addáborem 5 ut "fi votum erat rhierofolyzmkanum
,.veí íkmlc. puta, contra 4ixreticos,., wel aliud
;tale , omnia fine áiminutione tránfinutat,per aliquem,
vel per aliquos vi rosreligíofos'in tifus , Seílíbíidium terrx
iancrx.j.feu cathoiicórum pro üde pugnantium ttv
rtaliter transferendo. Ext. co. magna. &C quod fuper'úü. In
votis aliaructn iperegrinatiomim.,, :putá^fa«c"ti. Jacobi, vel
¿íimüktm,„-dicovidem-v-hocexce>pco.,-quod ad locumpe-
• •/ííeg'iitiatioiiis^iit-cat roblationem ,• qua ibi eílet'facturus:
¿Scalias .expenfas ,,-cü. c6.penfati©ne-4aborÍ6 in alia, qux
,-niagis Deo.placere^debent45credo , ?fál-vo.vmeliofi judi-i
- cío., eonvei'tendas. arg. Ext, eod. c ¿L.^Scriptura. In
^voto;abftinentix habenda eílratio afperitatis jejunioru
?$>anis/&: aqux, fie omríiü aliorü , qux in voto fuerint
•coprehefa.-confiderari etiam debet 4aíEuentia voventis**:
;¡t 'Çvmmut/tre:}-Hoc 'de médiocribus perfonis -fine dubio verum eft, quo3|
yjper ingrcíTum religionis liberantur á voto. Sed numquid idem de Rege-, rsc
Imperatorc, Ducc, vel Comité , vel ¡-aliquo Potente , ex quo pendet totus -:exerí*Cf.zi}s
Cruce fignatorum , & de ejus. abieutia deíblabitur, ? .Quid etiam fi vovit
«quod toro tempore vita: fiíz , vel ufane ad triennium , vel ád'Tcptennium in
•fterram .San&armproficifcetur > & tenebit íecum mille , vel dúo mil lia militum ? •!
5fJR.cípctndco ubi ..próbábílítcr dubitatur , utrum eircaarduas .-h-ujú&noiii perdonas
^-preponderare débeat communis utilitas, vel privata , credo Papam potius eñe
rfonfulcndum • iivhoc cafu , quam aliquidtemcK derfiniendum. *4Qúid fi aliquis j
¿Cruce fignatus > vel -alius vovit quod expenderet, vel rrutterctin uibfidium ccr-
}#ay;Sancta:. centum marchas^..poftea ingredicur religioncm , numquid eft llbera-
.*ítU5 armiño ? RcfpOitñco , fie, quead laborem peregrinationis , non quoad pc-
*curiiam;pra:di¿lam ; quia nec Epifcopus ,- nec alius , fine ípcéiali licentia Papar»
tyáteft .murare vota tcrrajíSancta:, nec- ipfo< j ute jnutantur ,per ingrcíTum rclígio-
«Ms, non tfjijqad JoLxjrçnipcrcgrin&tioais.
•id Affintntia^oiíeviis."]-fjnde paupefi operario conceditur redimere jejuniur* y
Acund* ferias uno "Senario. 8i. díft. fresbvttr. J
Generál ;
rer autem do#rin»
.^rcabúíuíh-o'di redemptioncm wotorum dari non poteft de facili; cura cx
:«ircttiil.aníiis j>crwnarwn hujufmodi redemptio vario fit taxanda.

LÍBER PRIMTJS. *y.
$Xtr* eo. e. i, Nam in eadeni fpecie voti aliquis pau>
per poíTec redimere cum centum-iolidis , vel etiam uno
den a rio , vel nullo, fi nihil haberet , vcl habere pollét , .
ubi Rcx , vel Comes: non poflct cum miile marchis ar> -
genti.
f. 5. Poteft autem voluntatis votum c
irritan duc*-
btis modis , fcilicet defecht conditionis, & poteftate Superioris
: defe&u conditionis, feu gcneralis, feu-fpecialis:
Generalis, puta ii vixero , íi potero-, li Dcus voluerit
j qux femper fubmtelligiinuir-, etiam íi non apponantur.
27. q. 2. Beata María. De talibus facit mentionem
Pelagius» 16. q, 1. In parochta.- Specialis , puta IT
iritravero-Lombardiam , ibo.ad.San&um Marcum 5 vel
liíilius meus fuerit liberatus de intirmitatc, vilitabo San-
¿"fcum Jacobum , vel fimile huic. Similíter f
fi defeccrit
conditio , non obligatur ex voto 5 aliter íic .32. q-i8„
Non folum Extra dc ;
cond. app. verum Extra de rcfti.fpoí»
Olim caufam. Et hoc iritelligas , g ubi tota obligatio ponebatur
in eventu conditionis: fecusíi alia fuit ft
coiv.
caula 5 vel etiam íi fecit votum/ob-caufam, &.publico Y
&: non expreHit causa .feu- votü h & propter confeien*
tiam , $c propter fcandalum tollendum tenetur implerc.
Extra eod. magna» Et de conv. conjiu ex. parte.tua. • circa
fin. 1
Poteftate vero Superioris multipliciter : Sunt enim
quxdamperfonx , qux non habent liberam fácultatcm
vovendi 5 ut monachus non poteft faceré- votum abfti-.
e Irritar i ) Id eft j irritum eíTc , & voventem non obligare. ..
f Si defecerit.) Id eft íi non extiterit. -
g Ubi tota. ) Id eft, quando, qui Yovebatvnon¿ntendebaíCe obligare , nifi..
oxeante , vel cvcnicntc condiiione.
h Concaufa. ) quia fcififet^fimpl¿citer intendebaí fcfe oblígate ¿ non tantum
in .eventu conditionis.
Alia littera concauía, id eft, fi non-tantum ex una caufa fefe bbligavit-,íéd
etiam ex alia : verbi gratia, aliquis vovit, quod irct ad Sariclum Jacobum,
quiacredebat ibi inveuire fratrem fuum;-& rtihilominas propter rediméda peecata
íua : in hoc caáu, quamvis fciat fratrem-fuum deccflílíe ánrequámiter arlipiat
, nihilominus tamen irc, propter» aliam caufam tcnebitar. ídem imelligíS',
quotiesfeumque vovcat aliquis cx duabus- caufis , vcl ex piurious ; vel
fub duabus- conditiOnibus , vel pluribus : & nihilominus-intendit le obligare
qualibcDÜbrum caufarum , vel conditiónum extante.h
Propter confcient'wm , vel concauftm. ] Alia littera r Se expone tit füí:e¿.
i Setefass x/tre fttperiws.) Çuapjc, poteft. izxitari votum, •
\

»4 SUMA** $J*N¡CTI RAYMUNDlv
tfcntise , vel peregrinationis | reí aliquod aliud j & íi fe-'
ceric, non debet exequi fine licentia Abbatis , ne íiiper
eum fratres ícandáiizentur^íl eorum confuetudinem generalera
* íingularis voluerit excederé*: vel ne de tur ei
occaíio' evagandi. io.q, 4. Monacho. &c jf. Verum. 41*
dift. jQitifqws. Exeipitur votum ftri¿fcioris religionis , ad
quam ii tranfire voluerit vnon m
ex levitate , vel teme-
: ritate, in ja&uram ^v.6c ruinamfui^Ordinis fed ex charítate
, Se infpiratione divina , íiebet jhumiliter licentiam
n poftulare á Prxlato fuo j -qua petita , fi ve non,,
poterit trsitiÇirc. Extra de regular, ¿c tranf.adrelig. Licet*
£t hoc de ómnibus,religiofis 6c prsccípué de íecularíbus
eft tenendum : ut in eadem decr* Licet* $C i^, iragj
i Singhlaris. ] Id cft , perTuam fingularitatem.
ÍI Ézragandt.) Si licerec ei ad übitum peregrinar!.
m T.x levitate. ) Si dubirecur , utrum fitlaxior , vel ar&ior religio , á3
"quam aliquis regularis vult tranfire ; & utrum ex chántate , an temeritace hoc
•vclir faceré T Supcriori* cft arbitrium requirendom : Ut ext. de rcgul. Licer.
n TofíuUre* ] Nunquid , íi tranfeat non petita licentia ad arcfiorem r8R
pionera , eo íblo poteft revocítri á Praelato ? Rcfpondeo : credo quod non-.,
«naxime fi profeíuonem fecit ubi fe cranstulit. Multa enim prohibentur fieri,
qua: ramen tcnent, licct fiant contra prohibitiencm : ficut patet in fponfa-
;
Xibus de futuro , & voto íimplici continentiar > quia matrimonium contra£tum
eum aliqua perfoiuLgpiet poft hujuímodi fponfelia i & votum íimplex rvuppi-
:
.£ur per fequens matrimonium. Tone : impetravit aliquis regularis licentiam
ab Abbate fuo tranfeunoi 'ad arífciorem reiigioncm , poftea pecnitet ille ynumquid
Abbas prard¿¿tus tenetur eum recipere rçvcreentem ? Reípondeo 5 íi ille
¿ion poteft inrenire ar&iorcm reiigioncm , nifi recipiatur; aut non poteft fu-
"ftincre aufteritarem illius , poftquam.próbavit eam tenetur eum recipere íi revertitur
anre ¿a&zm ibi profeíSoncm , .aut nondum trari fá£to tempore probad*-'
y¿ks : nec poteft repclli prartextu pripris licentia; , vcl renonciationis fi renun-
*ciavcrit primo monaftcrio 5 .cum Fa&a fit ex caufa , fcilicet, ut tranfiret-¡ad ar-
«¿horein teligtoaem > & çau/a /ecuca «non fit: alias autem non tenetur tum re*
'Ciperc. Quid fi petiir licentiam tratifeundi , & Abbas dixit. quod deliberaret yJ¡c
antequam reípondeat, ille vpcenitct dicens quod non vult tranfire ; Abbas rasf»en
poftea licentiat a¡tn 7~numquid tenetur exire? Reípondeo quod non , ex quo
non concurrerct eodem tempore voluntas petcntis , & lícentiantis : credo autem
•quod ubi quis licentiam petit tranfeundi ad aríliorcm reiigioncm , fufficit li*
. «cenria fouus Ahbaás^ ubi autem ad parexn j notávic "-Hugutio quod no*
:-fufficit- licentia Prxlati > fine licentia Conventíis cum in alienadome
prardii., quod minus valet, quám homo > requiratur confenfus Gapitull:; ad
Jaíiorem autejp reiigioncm non poteft tranfire, etiam de coníenfu Abbatis , 8C
Conventos : quia eft fibi çontrarius. Cúm autem Abbas, & Convcntus liccntiant
aliquem fimpliciter \ Se iüc renunciar, fimpliciter fuo monafterio > ex odio forcé
«reí rancorc, vel alia de causa, non valet, quod zgitiix ¿ quia hoc non cft # oi*
¿darc iícentiam evagationis r & diífolucionis.

LÍBER PRIMUS. *f
T)u£. fed contradicunt aperté Gregorius , & Urbanus
Papa 19. q. i. c. i. 2. & 3. In qnibus diftrichc prohibetur
Canonicis regularibus ad monafticam reiigioncm
tranfire abfquc permiílione patris , ac congregationis.
Sed illud non tenct-j vel intelligitur de his , qui levitatis
causa tranfire volunt : ut dicitur in illa decr. Licet*
§. 6. Quod diclum eíl o de Monacho , intelligas de
Clcrico feculari , non in voto p abílinentix , fed religionis
, & peregrinationis. De conf. dift. 5. Nonoportet.
Fallir in Epifcopo , qui nec votum q peregrinationis,vel
religionis poteft faceré , niíi obtenta r licentia Papx f
Extr. eo. f Magna. íc De regula, licet. ítem fervus fine
Domini volúntate, dift. 54. Si fervus fcicnte.&zrg. Ext.
de fent. excommun. Mulleres. Tamen íi intraverit reli-r
gionem , £c eíl perfona nota j vel etiam eft incógnita ¿
•quianefeiturutrum íitliber,vel fervus, non debet recipi
ad monachatum per triennium 5 infrá quód , fi fervus,
vel f ratiociniis obligatus , vel u
colonus, id eft origina-
o De Monacho.) Quod debet petere licentiam de roto faciendo.
P Abftinentit. ] Hoc dicit, quia votum abftinentix poteft clericus fceularifi
«mirterc , non petita Prxlati licentia.
q Peregrinationis. ] Quia clericus non ftcbet in peregrinationcm iré íine li.
ecntia fui Epifcopi : hoc autem de confuetudinc non ferratur : nam circa elcri.
eos beneficiaros fallir illud , quod diétum eft , quod clericus, reí monacbus ,
nifi petita licentia a Prxlato fuo , non poteft peregrinan , vcl tranfire ad rcligionem.
r Licentia Papt. ] Generali, vel fpeciali, quantum ad votum peregrinarionis;
quod tamen intelligo de peregrinatione,per quam oporret Epifcopum abeíTe
divinis ab ecclefia: ficut innuit illa decr. magnt. Si autem non oportct eum
diu abcffc , credo quod fumeir licentia Archicpifcopi.
f Magnt. ) Pulcherrima cft decr. & raneuntur ibi multa bona , per Innoc.
III. & inter extera. Quidem tria prxcipux duximus in hoc negotio attendenda.
Quid liccat fecundum honeftatem , 4: quid expediat fecundum utilitatcm. In fine
illius decrct. abfolvit«r ille Epifcopm á roto tranfmarino , Se conceditur ci
totum ülud ita commutarc , ur expeías, quas fucrat in cundo , Se morando , Se
Xcdeundo fa&ums , fine diminutione committat alicui rcligioío in ufus fanftx
terrx t ra ns fe rendas. Indicit etiamei Dominus Papa, ut laborcm laboribus tecompc»fer,
follicitius inftando vigiliis, devotius vacando orationibus , Se jejunii*
fortius exercendo. Hxc tria témpora confiderantur , cum quis condemnatur
alii in expenfis fa&is in appcllationc. Extra de appell. reprehenfibilis.
t Ratiocinijs.) Rcipublicx, quoddico-, quia proptcr rviecirúa grivatoruaa
1lon impeditur quis fieri clericus, TCI monac&u*.

ffc.SUMM yE SANCTI I^YMUNOf, ,jB
fias , u vcl afcriptitius quseratur a domino íu© , rcdda- -
tur ci cum ómnibus his, quae-.attulit j fide tamen accepta
de impunitate : fi autem infra triennium non fucric
requifitus, pofteá quxri non poteft. 17. Q. 1. Si quis
ineognitus, Quando-iñcipiet computan illud triennium ?
dicit Hugut. quod á tempore ingreíTus,6ccurret ex continué
in favorem religionis, Laurentius Joannes 6c alii'
plerique dicunt , X> quod a tempore feientix dominu
arg. praedicli. cap.. Si quis incógnitos, in fi. verf, Nifi fit
tam longé » quod 1
nveniri non poífit. Quód fi recipiunt
cum x
-ad proíeífionem ante hoc tempus /'credo , falvo I
meliori judicio , quod ille debet * remanere in ordine
6c monafteriu debet fatisfacereOno.quia fuit ih culpa re
cipiendo eum« arg. dift. ¿4-Si fervus fciente.Vú. dic.quod i
& ifte-erat incognítus,Scaílerebat fe liberum, çum.inter^
rogabatur de hoc vel forte probábat hoc per .fallos
teftes, 6¿corruptosj fiDónus. noluerit'cum ex gratíádiimittere,
fpolia bitur , tamquam indignus, 6c,vilis., ha^
ü Colortus) - lila tria nomina, c otó ñus, originarius >.afcnpritruS'fiint fyao-'
nyma fignific antia cuj.ufdam conditionis homincs, .qui ita afcripti funt tcrris co-
Icndis, qubdfnon po llanta cultura illa tccedcrc fine volúntate dominorum ; ncç
poíTunt rendí une illis : & quia tenentur colete tcrram, dicuntur coloni; Se quia
aícripti funt, feu deputati ad hoc faciendum ex conditione fuá, dicuntur afcriptitii:
Se qnia nx fuá origine •> vclpatrum vel avorum fuorum ita adhzrant
gleba;, rocantur originarii: qui • autem -colones efir,; non. cx. conditione , fed
as conduílione monachus poteft fiefi. -
x C enttnut
- ] Continuum dicitur tempus fecundum jura, quod currit contra
aliqucm •> licet non habeat peritiam experiendi, aut 'fcicntiam. rei gefta::
ntilc aucem vocatur tempus ,. quod .non cucrit, nifi. á tempore -fcienciar,
y Qwd x te>npore. fáe¿it.it. ] Et tale -tempus.vocat-ur utiio > nourcontinuiinv
? z Adfrtfi(Jioaem. ) Numquid talis eft monachus , cum fervus invito domino
Soonachus fieri non debeat. 16. q. 1. Qui veré. Cum invito.domino fervus
non poííit conftituere hominem fuper caput fuum; quod videtur exigere rcgtda
monachorum , & canpnicorum regulariurn i ç*. Quidam, dicunt, quod non
pptcft fieri .monachus : fed &..,Hngutius videtur. vellc contra rium , quod poteft
içrvus vovere contmenriam }_Sc propriis abrenunciáre ; & vivero ícCündum re- •
gulam monachorumquantumlibct falvo juré dominii ¿ quod haber incorpore
íervi ; Se animain pse obligare invito Domino ; licet non, pofirt; "al jis- íübjicere
*;orpus; fed fubjedtio cor.por.is non exigitur ad manachatum. » quia in-propriia..
domo poteft quis cííe' ? & effici monac.nits. arg.--17. q. 1. J>e viÜu'ts,.
a Reiñitere. J Et hoc i n favo re religionis, quód fatis poteft dici, quand© •
Jfervus habita bona fide , ifttravit monafterium-, credens fe clfc Ubcram ; aJire^
fidctttf.4O»ino REFTICUCADUS CÜC,Á vclitdonaimy,.

LÍBER PRIMUS. tf,
>:tu uella% 2c q. 2. c. 1. Se 2. Si invitus. c intrat, exire poli
Reftituetur domino. ) Quid íi portea fuerit maoumiltus , numquid teñe
bitur reyerri ad monafterium , ubi profeíTionem fecit ? Refpondeo : dicunt quí­
dam , quod non , fed Hugutio notavit. XX. q. x. Si quis inngnitus. Quod rru-
jufmodi fervus., licet dicatur , quod non fuerit monachus , quia tamen, quan­
tum in eo fuit, nionachus fuit , tenetur rediré ad monafterium , Sed contra
'videtur extra de converf. conj. quidam intravir. Sed magiftcr loquitur hic fe­
cundum opinioncm propriam. & fecundum jus feriptum ; ibi vero fecundum
^Hugutio 5c fecundum coníilium : & dimeile eft refpondcre , dato quod férvus
manens fervus monachus fieri non poílit , ficut videtur fentire. Hugutio fa-
eilis eft refpondeo--, quia aliud eft de viro invita uxore intrantc monafterium ,
qui monachus eífe non poteft , quia vovere continentiam fine confenfu uxoris
non poteft , qux continentia annexa eft regnlx monachali; undc revocatur ab
uxore de monafterio : ipfamortua non tenetur revertí ad monafterium ; quod
numquam monachus fuit i fed fervus , adepta libertare , tenetur revertí ? quia
monachus fuit.
c Obligare diabolo. ] Et quia ficut dicit Hugutio tenetur ad alia. Extra de
delicl. puer. pucris. tenetur ad prxcepta , ficut adultus , quia dicit Bcrnardus
Auguftinus : pueri doli capaces , fcilicet feptem annorum ,& mentiri & verum
dicerc ; confiten , & negare poífunr. Urnotatur. de confi dift. 4. parvuli quod
etiam notavit Bcrnardus Ext. de delicr. puer. pueris. Unde tenetur votum fervare
, Se pernirentiam ágete , Sí invito patre Jponfalia contrahere de futuro ,
-& fidem fuper hoc daré poteft.
d Exprejfam -vel tacitam. ] Exprcíla eft , qua: fit per verba fecundum forrnam
ordinis. Tacita autem qux fit per receptionem habitus reguhris , qua utuntur
profeílt & per-hoc , quod vivens inter regulares legit, Sí cantat, ficut
«rofeífi , Se cartera omnia facit, & per inde eft , ac fi fccüfct cxprcíTam profeta
íuncm: utexttade regular. Vidua.

if SÜMMM 5. RAYMUNDU
tcft : nifi propter aliquam culpam f
ibi poneretur ad
poenitentiam g agendatn. 10. q. i. ficut. ¿HJJ* I.PMr**V,
dift. 50. 5; /7/ aut .quod fecit poftmodum ratum habuiíTc , relumpto habitu ad .'
monafterium per ceníuras Eccleíiaftieas ab Epifcopo rediré compellatuf ; quia
quod ab initio non tcnuit, per ratihabitionem roboratur. ext. de regular. 8c.
Tianf. ad reli^. (ignific. & cum virum. Quod etiam intellige in matrimonio •
carnali. Extra de fponf. ad id . 8c de defponf. impúber.-¿

ElB ER p r i m i t s ; " ¥ ' S¿
Extra deregai. & tranf. Jd reí. cum fimus. \ Si vero impubes
propriá au&oricate intrat, poteft extralii á patrc
vcl cucore infra m^annum*, 6c diem. 20. q. 2. c. 3, hoc
tamen addidif Innocentiiís IlI;*quod íicut in matrimonio
carnali malicia n fupplet «tatema o ita be in fpUricuali.
Ext. de reguL P Poftulafti. Si tamen impabes \
& doli capax emiftt q aliud votum , r
quam continen*tiapvidetur
quod- .fit obligaras $ nifi pater f
flatim cum
1 Si vero impnbes. y non doli. capax •> fecuadiun H.-vel-etiam doli capax, íccui>
dum communem opinionem. .
m Annum > & diem.) á tempore ícicntix , fcd qúare additur dies ínnunrt
Remonde : fie placuit juris Au&ori.
n Supplet &£%tem¿\ Ad hoc quod vir ante &iij^annum,foemina ante xij, annum
sompletum matrimonium' eofituahere poílint., „ .
o Ita & in Jpirituali) ut fcilicet ante anuos pubectatis .aliquis poílit efle obli»
gipus-íeJigioiji $J¡ in alio fupplet xtatem, fcilicet íi íit doli capax.
p Toftulajti) H*c decr. non eft hodic incorpore, decre. in forma , in qu£
^^lebar eiíe ; led dicitur ibi» quod qui ance.annos diferctionis habitum noviciorum
recipiunt > 2c tnfrárannum.-iliud- deponentes revertuntur- ad fieculum , &
ordinaá recipiunt eçclefias , poíTutit eas reciñerenifi prudencia in eis forre
íuppleveric «tatem: ut tranfire debéant ad laxiorem reiigioncm: quia cum
abfque proteftatione intraverint, vitam príefumuncur voluiJie murare. Sed quod
ibi dicitur hodic revocatum eft per conftitutipnem Gregorii > qui loquitur de
adulcís, quibus. tantum conceditur revertí ad fxculum , niíi in tribus caíibus : &
poíl illam Grcgotü Innoccntius-J Y. aliam edidit Decretalcm.- de hoç.infra i&
hac, rubrica.
q Atiud votum.) five juramentum t idem-enim videtur dicendnmquoad hoc
de jurapaeato , & de voto ; & hxc eft eommunis opinio : íed Num. 30. ubi,
agitur; de hujufmodi juramenris , & voris , dicit g!o/Iu , Se Auguftinus: NoírÁoe
ad omnem jurationempertinet^ fed ad eam, ubi quis voverit alicujus rei: abftinentiam
> qjiaUccbat uti per legem^ íed per Yotum ipfe fibi cÉfick'non licere.-^
r §¡¿Mm continentiá.) ídem etiam credo de vaco-continentix ante ingreíTwSn
religionis > quia.aro poterit revocari , nifi- ftáum revocetur.- Quid fi voverit
fervaturum íc continentiam , vcLúigreiTugun religionem , tune deinde , cum
venerit ad tftatem > vel moctuus fuerit pater > numquid poteft pater Ulud irritare
contradicendo .ftattfn ? Reípondeo : non poteft fecundum opinionem Hugutio
íed fecundum .communem ,quse humanior cft > poteft.
ÍStatim.) Nec.-dátur ei annus», & díct , ficut--intranfitu ad religionem ; Se
hoc > quia per itigrcííum fçligionis»cxinritur á poteftate patris > tutoris ; fed proptcr-ati'a
vota non eximitur : &ideo non poteft revocare , nifi ftatim revocn, ex
quo fclt votum efle emiiTum, & expone ftatim , id eft , ipfo die. arg. in Num.
M

po SUMMJE 5ANCTI R.AYMUNDI,
iudierit 1
revocet. iz, q. i. Mulier. Item 11 aliquis impubes
, doli tamcn capax , fponte intravit, confulerem
ci ad cautclam , quod non exiret j vcl íi cxívit , quod
rediret 5 niíi duxiílet uxorem : non tamen dico ipíum
teneri , nifi fecundum diftinclionem fupradictam. Sed
qui fi non metu , fed dolo induéhis intravit aliquis reiigioncm
, numquid poterit allegare deceptionem , 6c
exire l dicas quod non : non enim poterit fe dicere de»
•ceptum , cujus conditio melior facta eft : nec alterius
dolo > fed fuá: potius fatuitati aferibat. Ext. quod mee*
caufa. cum diletfus. Et de converf. conjug. Ex parte
tita: alias obtinc»-contrarium regulariter ¿ u quoddo-
t Reven?. ] Votum filii , vcl filiar impubcris ; idem enim credo de filio , Je
filia , licet lex loquatur de fola filia. Num 30. Quid íi pater contradixerit, &rcvocaverit
hujufmodi votum , íivc continentix , íitc aliud ; Se poft di«ftam revocationem
hujufmodi confentit voto, numquid filius, cum venerit ad xtatcrn,
tcnebitur obfervare yo tum ? Si v«tum illud non íit de íngrcfíu religionis. C¿.com>munis
cftopinio, quod non-, quia femç! fuit abfolutus, per revocationem fcilicet
factam á pacrc j &.oblieatio femel extinéta non revivifeit : unde non tcnebitur
fervare vetum hujufmodi, vel juramentum ,fi forte juravit aliquid, quodparcr,
aut tutor revocavit ; nifi iterum vovcat, aut jurct. ídem dicunt de uxore, qux
ad nvandatum viri frangir votum , quod eo mortuo non tenetur illud implcre.
ídem dicunr de fcrvo,qui intravit monafterium ,&rcvocatus á Domino poftea ef*
ficítur liber,quod non tenetur rediré-ad monafterium.Idcmde viro, qui invita,vc!
nefeiente uxore intravit monafteriú,&proptcr hoc revocatus fuit ab uxorc quod
momia uxorc non tenetur reintrare monafterium, licet tencatut contincrc. Sed
in ómnibus cafibusiftis dicitHugutio conrrarium,& dicit, quod in nullo cafuum
prxdfctarum,ve\ prreedentium abfolvitur impubes, aut fervus, aut vir ab hujuímodi
voris,fed ¿mpcdirur, ne poífit adimplcrc quod promiíEt. unde remoto ob~
, ftaculo,quod impediebat debet fieri cjuod impcdiebatur,&votum fcrvari.arg. 1 j.q,
, 6. nos[anclorum. Se juratos 13. q. 6. qui rectdunt. Se q.7.c. 1. íicut notavit Hugatt0
3»., q. t mulier. Sed in viro revocato ab uxorc de monafterio contra-
. dicit ei aperte Txt. de converf. conjug. ".quidam intravit. Se placct fcdipfcnon
recipü hujufmodi decretal. Et nota ,-.quod cum pater , vcl tutor revocar votum
filiar , vcl filii impubcris; aut mantos votum uxoris, non peccat; quia
. .uticur jure fuo concertó fibi a Deo , & a canonc : nec filius , nec filia , nec
^ mor pee can t, non adimplendo poft hujufmodi revocationem 33. q.

LÍBER PRIMUS. 5?r
lódante caufam concractui , non tenet contradus. ij.
q. c i.
§. 8. ítem uxor fi emifit votum abftincntix , vel
peregrinationis , vel continentia: , vel aliquod aliud >•
non debet audoritate fuá contravenire } íéd viri earum
* poíTunt irritare*, etiam fi ante matrimonium contrañura
emiferant votum, quod centrado matrimonio nondum
compleverant: verum eft etiam hoc , íi uxor de
confenfu viri emiferat tale votum , 6c poftea , prohibeat
j quia debet ei obedire uxor , 6c nullo modo peecat
uxor obediendo 5 licet peccet vir , id, quod confenferat,prohibendo,
33. q.5. Noluit 6c mamfeftum.Y Quod
autem dixi de voto continentix , intelligas cum diftindione
5 quia aut inter virum , 6c mulierem eft fecuta
carnalis copula ,-aut non. In" primo cafu , fi vult
uxor religionem intrare,* poteft > íi maritus íimilitet
intret Se é con ver fo 5 vel íi eft vetula uxor , Se non eft
íufpeda de incontineatia, licentiet virum , Se pronnttac
x Poffuni contravenire, vel irritare. ) PoíTiint fupplé. Numquid poíTunt irtitMc
fimilitCF juramenta earum facta ante matrimonium cóneractum, vel poft?
Refpondeo : credo quod non -, nifi fint talia, qua; prarftita funt fupet abftinent'a,
fecundiim quod innuit glo. Áuguftini fupra poíita. Notavit etiam fhigútio
33- q. 5. Noluit. quod fiante matrimonium contractum obügavit fe mulier
alicui homini , non poíTet poft contractum matrimonium vir ejus
liberare eam ab illa obligatione. Similiter credo, quod fi poft contractual
matrimonium jurarec aliquid alicui , quod ipía-poílet faceré contradicente
marito , nec polfet ille juramentum irritare ; alias credo ,
quod poflet. quid íi voveat mulier , vel jurct quod non ibit ad convivium,
vcl ad aliquid aliud extra domum propriam cum viro fuo ? Refpondeo : credo
quod hujufmodi juramentum , vel votum-, fi tamen votum eft, poteft Vir revocare.
Hugutio tamen notavit. 3 3, q. j. Manifeftum. quod maritus illa fola
vota abftinentia: uxons revocare poteft , quac ipfa implcrc non poteft fine
(cándalo viri : ut de jejuniis ; de furgendoad matutinas 1 de jacendo de no£tccum
cainifia : alia-autem qu* poteft implere fine fcandalo viri, revocare no»
poteft, nec uxor tenetur ei obedire in revocatiónc , ut fi vovcrit quod daret
aliquid de proprio , ubi confuetudo eft , quod niulicres habent bona parafrenalia
feparata á rebus dotalibus; vel fi vovcrit quod cantaret unum pfahnum»
8t diccrct pater nofter fingulis diebus , vcl noétibus-, vel quod dc-ca:tero noi>
exigerct debitum •> vcl quód non coníentirct adulterio.
J Quod autem tlixi. ) Scilicet, quod viri pofiunt irritare vota uxorum.
z Poteft. ) ¡ta quod vir (icentiet eam.
E f
tecrc,
promittat, [Proptet stcruara continentiam ; ut fupra dittum tft de
Mi

5)i SUMMifi.SANCTI R'AYMUNDI,
a
in mánu , vel prafcntia Epifcopi b
concinenciam : &
fie poterit vir intrare j alias non. Extra, de converf.
conjug. Cum fis-prtditus , & uxoratus. ídem videtur diccndum
de cafu converfo , videlicec quod uxor poífit
intrare religionem viro fene , Se non fufpecto de incontinentia
: quiain hujufmodi non ad imparia judicantur .
Extra de con veri, conjug. Ad Apoflolicam Se infra eo.
f. verf. Se nota. Si vero uxor non vult ingredi religionem
, fed in ixculo c promittit continentiam , oblígatur
quantum in ea eft i marito tamen petenti debitum
rcddet j nifi ambo emiferint pari confenfu tale vorum :
tune enim , etiam íi maritus prohiberct, ac votum frangeret,
ipfa tamen debet inftantiílimé perfeverare in voto
quod recit. 33. q. j. £)uod Deo. Se una fola. Non obítat
excr. de jurejur. Tua nos. 1.,Quia ibi non fuit faclum
votum continentia^ íi autem non intervenit carnalis copula
, poteft d
ingredi religionem invito viro , Secontra-
a ln munu vel prifentia. VTalia cnim majora negotia non debent expediri
per minorem , quam per Epifcopum, vcl per aliquem de mandato ejus: íi tamen
per aliam pciTonam inferiorem ficret , íi alias rite factum eíTer , non deberet
propter hoc Epifcopus fa&um revocare ; Se peccarct, fi de fació revocarer;
máxime fi confuetudo cfTct loci, quod talia per minorem , quam per Epifcopum
expedirenrur.
b Continentiam, ) Perpetuam fupplc : non enim fufficit quod promitfat continentiam
ad tempus vitz mariti tantum : fi aurcm , poít hujufmodi votum factum
ad tempus , maritus acceptus fuerit de fació , quia de jure non debet,
• roortuo marito poterit matrimonium contrahere : Se fie rcmanfit ufque ad
mortcm viri : quod ideo dico , quia , ficut notavit Hugutio 33. q. 5. Manifeftum.
Uxor vívente marito debet compelli intrare monafterium , vel faltem
vo ve re perpetuam continentiam: quod fatis credo , fi ipfa ignara fuit viri :
. alias non credo, quod compcllcnda fit; fed potius revocare maritum debebir,
fi induci non poílit illa ad intrandum Tnonaftcrium quoniam eft fufpccta :
vcl ad vovendum perpetuam continentiam , quoniam non eft fufpecla.
c Promittit.) Sine confenfu mariti, fecundum-Hugutio fi enñn de confenfu
auriri eam promitteret , five in perpetuum , five ad tempus, eo ipíb pra:fume-
Eftur maritus fimilcm voviífc continentiam : Se fie notavit Hugutio 33. q. f.
§¡jti uxorem. íloc tamen non credo verum eífe , qnod talis coníenfus mariti
• obliget cum ad-hujufmodi continentiam ; nifi voveat exprcíTe.
•1 Ingredi religionem.'] Numquid fimiliter poterit ttaníi re ad eremum , vel
. ad rcclulbrium ? Cí. Hugutio hoc-notavit zj. q. z. Defponfatam. Quod poteft
marito invito j dum tamen emittat votum continentix ¡ quia in eremo , vcl
, in r.tídulario , ut dicit , eft acrior religio , quam in Ecdeíia regulan : fed non
- credo auod poílit ; nifi obliget fe ad obfervantiam regularem, Se folemniter renuncie*
farculo , Se omni proprictati , ita quod tcneatur ad illa tria uíitata, qu*
• funtin qualibet ícligionc ,-fcilicetad continentiam, ad ábrcnunciationcm.pro-
. isnuiuní, Se ad obedicntiam.

fícente. Ext. de con veri, conjug. Verum. tí fiffublko.
Sed quid íi íe dicac velle intrare religionem, cum vir -
exigir ab ea debitum , 6e tamen procradiñando differat.^
d ico quod Epifcopus debet arbitrari tempus > infra quod
ipfa ingrediatur, quo el apio, íi non fuerit ingreíla, cogátur
per excommunicationem fatisfaceré viro, qui etia
ex tune poterit efricaciter petere , tamen íi -illo termino
elapío illa ingrederetur, ñihiíomiñus te'net ingreflus,
dummodo ante -carnalem copulam, arg. Extr.; de conv.
conjug. Ex publico: poftquam autem ipfa fuerit ingreíla.
$c fecerit profeífionein tacitam vel expréííam, íblutum
erit matrimonium j 6c vir,:qui remaníitin faecuio, etiam
illa vivente f
poterit aliam ducere. Ut prxalleg. decr.
Verum. Se ex publico. ítem»quid íi ipfa non -Vuk ingredi
religionem ¿ -fed, quaíi fervatuta propofitum' caftitatis
in ficculo , velit in propria domo remanere , fufeepto
aliquo religionis velo ? Ad hoc dicas quod non íufficit, '-
•5c nihilominus coníummandum eft s matrimonium jam
contraclum 5 nifi íe voto aftrinxerit ad obfervantiam rejularem
: in quo cafu k compelli, óotefiV, iit relicto íx-
çej Ipfa ingrediatur;) Religionem , non tantum ad prctbáxidüm, v
ted ad faciendum
profeíTionem ; ita quod infra dúos meníes, vel infra minús fpatium
faciat prore/íiohem , habita coníideratione circunftantiarum tam relinquentis,
quam relicti. Quid íi datum eft ci tempus ab :
Epifcopo ad intfandum , & maritus
interim per -viólentiami cognofeit eam , numquid, eo non obftante, poterit
illa ingredi religionem intra tempus íibi aflignatum ; aut imp edietur intrare
propter matrimonium jam per camalera copulam conmihmatum ?' Re£
pondeo : mee eft quasftio Dominicalis, ¿rdivcrfi; diverfa fuper hoc fenferunt,
f Poterit aliam ducerei ] "Sive de confenfu ejus intravit uxor religionem, five
eo contradicentc : Hugutio tamen contra notavit fuper illud c. defponfatam
Scilicet, quod eo ipíb vir maricas .vovirfe continentiam , quod confenfit uxorem
intrate monafterium, quod ego non credo.
. g Matrimonium jam contraEtum.) Ante hujufmodi propofitum, vel votum
caftitatis , & fuíceptióneni habitas rcgularis : matrimonium enim ante carnalem
copulam etiam non rumpitur, nifi per ingreífum religionis.
Competís poteft. JEt debet. Quid fi antequam compeltatur, vel exequátur
homini propofitum, vel votum , voluntaria cognofeitur á marico , numquid
confummatam eft matrimonium ? c¿. credo quod f. *; nifi. ita aftrinxerit
fe ad obfervantiam regularen* , quod fecerit profeflionem tacitam, vcl expref-
•$8» fecundum formara tlicújus /eligieras: nec ¿«im, yotuxa caftitatis quocura*

'gm $ Wffl&mS AN*f I R A Y MU Nl>r
calo h
religionis propaíitum exequátur .Ext. de converÉ
conjug* Ex parte tua. in fine Ec noca, quod quidquid dictan
eft de uxore quantum ad votum continentix, in*
relligendum eíl 6c de viro : quia in talibus , fecundum
omnes', non ad imparia judicantur vir , 6c uxor. 32. q.
i. Si quis ttxorcm.it 6c q. j, préteipit. Sccbrifli'ana. In vo
autem abítinentiae, dicunt quidam indiftincté , quod vir
fie major , qui poílit talia vota faceré , 6c invita uxore.
3.3. q. 5, Manifefittmr & noluic. hxc imago. Hugutio
vero intelligit idem , ubi- per tale vocum non fierec
uxori i praejudicium in debito fibi reddendo : quod fatis
videtur mihi probabile per jura predi&a. Si quis uxorem6cc.
In voto peregrinationis dic, quodneuter conjugum
poteft altero invito faceré, zj. q. 1. *&ittf. 33,
q. 5. JQtod Deo. * FaUit,fe:«oto Hierofolymkano, quod
h que modo folemnizatum d irimit matrimonium ante conrra&um, nifi fie íblcftw
nizatumper facri ordinis fu fe ept i oncm , vcl p ro fe flio ncm regula rcm , tacitam
rtl erpreíTani, Sed numquid poteft aliquis , vcl aliqua fieri monachtis > velmonacha
in domo propria? pdreft quidem ¿ ficur noravir Hugutio xy. q.
1. De iiiduis. Ita dum tamen< faciát yotum -de non habendo proprio , & férvanda
cóntinentia, & fupponac íe regula: monachali, & vivat fecundum cana
nec exigitur quod fe fupponac alicui Abbati., ycl- pr-iort: quia primus mona-,
chus y une omni Abbate &• Petóte mona chas fuit; licet non fuerit monachns
fecundiirii- regulam , 9c-formam B. Bcncdifti , qui voluit *< & inftituir.
quod fratres obeditent íuo Abbati. Sed cujus funt res ,quas habct hujuímodi
snonachus , qui eft fine,Abbate, &.priorc in domo propria., vel in rccluíbrio
vcl in eterno : cum habere propria non debeat ? Reípondeo: dicit Hugaáo faz
funt j quoad ufuxn : quoad autem propriccatem , eor.um,jfanf'¿ qui debent ei
fucccdercab inteftato ; íi tamen rransferat fe ad aliquam cccleíiam , fiñgetur'numquaro
fuiíTc illorum , & crunt-ecclefií» illius , ad quam-fe tranftulit: íi autem
fe non transfératnec habeat rales Íbcce/Torcs , iucceder in illis rebus ecclefia
.; cum hujufmodi monachm períóna fit ecelefiaftica. Cum autem aliquis,
vel aliqua cmittit votum cóntinentia: in manu publicx perfonx, credo , fine
prejudicio melioris 'fententia:^ quod-tale votum impedir¿'&• dirimit matrimonium
poftmodura contrahenduoi; Jicct lie vovens non xecipiar habitum relí-.
gionis, nec renuncie* propr-iis, vel- promittacobedicntiam alicui Abbati'y vel'-
Priori : quidam-tamen dicant conwnam',- diecntes quod votum tonúnentix
non dirimit macrimonium contrahéndum , nifi íit folemnizatum per facri ordinis
fufeeptionem, aut profc/Ijoncm rcgularcm, vel tacitam > vcl expreuam.
i TrAJudicium. ) ut íi velir ex voto uxoti fubtrahere neceíTaria , & daré y&&
ftñbüSi reí íéica afHig.erc-.jejunio» quod non pofict reddere-debitum.
h In voto Hitrofolymitanth J¿ H\úc Yoío- aunexa.tii coatincatia íceundur»
3Ts3gu?ip quod ego non sssdó».-

LÍBER PRIMO», i I ff'
In máximum favoreni térras fandas , ac fídci Chriftianx
poteft vir fine irxoris licentia faceré ¡ ac liberé adimplere
, uxor (amen, ur confentiat, eft attentitis commo-
nenda. Extra eod. Ex multa. §. in tanta. Vel íi non
vult remanere, 1
fequatur virum fuum. Ext. eod. Quod
fuper, in fine.
§. 9. Sequitur videre , an in votis valeat difpenfari .•
circa quod tres inveniuntur opiniones. Quidam dicunc
fimpliciter , quod nec etiam Papa poteft in votis difpenfare
, quia redditio voti eft de .jure naturali , five
divino , circa quod non difpenfatur. Extr. de reft. fpok
Ritieras. 2 5.; q. 1. Sunt quídam. Hoc tenet Hugutio &
ejus fequaces: Et íi opponatur eis de redemptione, vel
commutatione votorum , ut didum eft fup. eo. /. Circa
redemptionem, Refpondent quod non eft ibi difpenfatio
fed juris declarado , cum enim quis vovet peregrinar i,
vel abftinere , fub intelligitur, fi commode fieri poteft»
Extr, jurejur. guintavaliis. Alii dicunt , quod poteft
difpenfare in votis peregrinationis, fed non in voto
continencia;. Tertii dicunt, fine exceptione , quod
in omni voto voluntatis poteft difpenfare five fit de
continentia i-five de alio */nam in ómnibus votis , 8c júrame
ntis intelligitur excepta ejus audoritas. Extra, de
*xefcript. Conflitutus. 8c de jurejur. Venientes. Contra iftos
•eft aperte Ext. de ftatu mon. Cum ad monafterium. in fin.
ubi dicitur , non azftimet Abbas, quod fuper «habenda
proprietate poífit cum aliquo monacho difpenfare, quia W
'1 Sequatur virum. ) Nec poterit vir hoc ei çrohibere.
m Abdicado frofrittmis. ] R¿. :
Ita nabes hic , quod Papa ih rriultis practer
artículos fídei difpenfare non poteft; fcilicet ut-monachus proprium habeat, 6c
*4n voto continentia:-; ítem inprimo gradu corifanguinitatis extra de reft. (pol. -,
literas. ítem nec contra Apoftolum. x6. q. i. Sunt quídam. ítem nec contra
quatuor conciba. 15. dift. Sicut. Quod ufqucquaquc verum non eft , quoniam •
Papa difpenfat contra multa ftatuta quatuor Conciliorüm*, quamvis Conciba non
audcat repróbate: & tamen quod dicit hic , verum eft , quod Papa non poteft
- difpenfare , quod monachus habeat proprium ; quoniam abdicatio monacnatus,
• cuftodia cafticatis funt do fubftantia monachatus. Sed de monácho poteft fa-
-cere non monachum , fecundum Vincentius &" :
Joannes ,5
& ita forte poteft habere
proprium. Alii dicunt quod Papa poteft dTpcnfare propter plenitudinem poteftati»
, quod monachus habeat proprium; quoniam poteft auferre fubftantiara
C. .Wfl uxor. aft. i, 1. in priu- & $c nihilo poteft aliquid faceré .j.

FÜ £
MM^J|ANCLRÍ RAYMLTBTDR;
"ABDICADO PROPRIETATÍS,ÍICUT 6C CUJJODIA CAFTITATIS, ADC
EFT ANEXA REGULX MONACHALI, UT CÓTRA EAM NEC FUMMTI
PÓTIFEX POÍLIT N
LICÉTIA INDULGERC. SED.IPFÍ EXPONUNT,C
MONACHO¿MANÉTEMONACHO POTEFT ENIM » FACERÉ DE M
NACHO NON MONACHUM,- ITA DIXIT ALAN. EGO QUANTUM AD
VOTUM CÓNTINENTIA? ÍENTIO CUM PRIMA, 6C P FECUNDA OPSJ
NIONE: QUANTUM AD ALIA DIFTINGUO UTRUM VOVENS , VDK
JURANS FIMPLICITER 6C INDETERMINARE- VOVEBAT, NEC EXCLU*
DÉNDO J NEC INCLUEPDO, AUCTORITATEM -PAPAC, NEC FORTE D«,
IPIB COGITANDO ¡ AUT DETERMÍNATE. IN PRIMÓ-CAIN POTEFT
VENIRE CONTRA, «L-AU&ORITATE PAPAS, QUIA.TALIA VOTA VAGA
6C INDETERMINATA RECIPIUNT INTERPRETATIONEM Á JURE ext.
DE JUREJUR Venientes. 6c quintiwnllisK IN FECUNDO CAÍII i
ÍI INTENDEBAT EXPREÍTÉ. FE OBLIGARE , IN> OMNEM EVENCUM
INDIFCRETE VOV-IT: CONFULO TAMEN QUOD OBÍERVET 5 NIÍI EX
OBFEIVANTIA IMMINERET R
PERICULUM MORDS-FUSE 5 ,V-&• quod alias evadere non j
poteft,• de prxccpto majoris , Se etiam fine prxcepto comederc poteft ; qoM
cafus eft neceílitatis : & in-hu/ufinodi yoto tacitavidetur ,conditipnifi ü

til B EK PRIWU^ 5>7"
©crius: tuncnulio modo tenetur: quia quantum AD IÍLAMpartem
elle illicitum. Exemplum. jud. 11, de voto
Jephte, quioccaíione voti occidit filiam , & reprehenditur.
ítem exemplum de Herode , qui occaílone general
is promiffiónis 6c juramenti% quod fecerat filiar FALTAtrici,
occidk Joannem Baptiftam. .11. q. 4.. c. 1. & 17-
, nufqwifque. & breviter , quoties peccatum deprehendituríinexecutionevoti,
non eft f
adimplendunii 11. Q. 4.
in meáis. Sed ubicumque intendebat diredé fe obligare,
Stad licitum , fi-fubcft caufa , redimat, vel commutet,
ttt fupra di'dum.reík, auctoritate fuperioris > «alias non
eft tutum quod fe excufet per aliam difpenfationem r
nifi compleat , ut promiíit.
§. 10. Quseritur- circa votum religionis fie : Aliquis»
adultus ingreditur religionem y nondum fecit profeflio-
nem 5 quatritur utrum in aliquo cafu liceat 7 rediré ad :
íaeculum.,/ Ad hoc 2
diftinxit Innocent. 111. * AiTu-
f Adimplen dum, ] & auctofitate propria poteft quilibet venire contra, quando
cemmi eft juramentum cíFé 1
illicitum,'
t AuSíoritaté Superioris , ) Si credo quod íufricít auftoritas Epiícopi in cora-
¡mutatione fed non in pura abfoíutionc ab hujufmodi juramento , vel interprxtatione
juramenti > de que* probabilirer dubitatur , utrum licitum íit, vel
illicitum. Numquid votum mulieris de jejunando , aut ferrando iníabbacho femper
mutandumeft ?- Refpondeo .- fecundum veterem Canonem de corifec. dift. 3.
fabbatho , jejunandum eííe dic íabbathi 5 quod tamen Canon vel loqui'tur de
coníilio ^.vel abrogatus eft; per contraviam confuctudinem , non opottet votum •
• hujufmodi mutari, vel- re vo car i ; poteft tamen mu tari in melius : votum autem
de feriando in fabbatho non eft femper irricandum , aut de neceílitate musan—
dum ; nifi petíbna» quavvovit, íuípecta íit quod judaizare veiit;u
Alias non eft, ] vel aliter , id eft , íi non fübeft caufa. -
x Dijpenjationem , ] ..etiam Papar. .
y Rediré y.) ut poífit matrimonium contrahere , fi erat Iaicus > aut habere
ecclcfiafticum beneficium , fi erat Clericus.
z Diftinxit * 3 id eft, hujuíiñádi. diftmctionem innuit cx verbis decrer,
"Ext. de regular, coníblti íumus. ...
a Affumens habitum. >] Contrarium videtur dicere i IBP' nova•• Deéretalis
Ücr. III I... In confilip^ÉugduiíeDfi Ext. de reg. & tranfeunt. ad relig'. nm folum
in 6. in favorem convetfi. ubi dicitur, quod Novitii infra annum rediré po£
íünt ad ftatum priftinum;-Id etiam ílatutum eft quod ha'bitus. Novitiorumdiftin-
N gaatur ab habitu profefiorum-, Se quod nema infra probationis ípacíunvaRquerr*
snducat. facto, vcl verbo ad prefitendum.. Tempus autem probationis íecunduna
áanctos. patres eft arínaSíinteger, infra quem-, ut diSum eft, Novitii pofiunc
rediré ad pjimum-ftátwri} ftaturx> contraria, fi quod eft eüetum ,• non obftánte >
tic- Unae littera ab-illo loco. §. w&ritur circa votum, religioms ¿ uf¡ue ad fe?
mentem. §. ítem non eft ufquequaque tenenda.
, Finito tempore» aut etiam ante ? fi roluctit » aúfiaromiíént quod toema
tamgus probatioais exgeíUrass-.-. Jdj,.

¿Tí S'UMMjt SANCTI RAYMUNDÍ,
•mens habitum in monafterio aut facit proceflationem
aut non. Si facit protcftationem quod vult elle in probatione,
8c íi difplicuerit íibi religio, liceat ei rediré ad
farculum , poterit rediré finito tempore probationis. Si
vero facit proteítationem quod vult eíle in probationc ,
non tamen proteftatur quod velit rediré ad fxculum,
íi difplicucrit eircligio , non poterit rediré.adíscculum.j
fed traníjrc poterit ad rcgulamlaxiorem : quia prarfumpcio
eíl quod propofuit mutare vitam. Si autem nullam
fecit proteítationem , fed fimplicitcr accepit b
habitum
& c
portavit intet fratres , de cietero nec poterit rediré
..ad í.rculum , nec ad laxiorem religionem tranlirc i fed
.debet in ipfo monafterio remanere : quia iíle intelligitur
fecillc tacitam profeíTionem , Se fie folemnizaflc votum.
Ext. dcrcgul. 6c tranf. ad relig. Confuí ti. Se vidua. Se
fuper co. SepoftuUfti. 27. d'ü\.cjuoA interroga/;;. Sed Dominus
Gregorius IX. conítituit, quod Novitii in probaiione
pofiti poíliint d ad priorcm ftatum rediré libere
infra annum , nifi in tribus caíibus, Primus , íi acceperunt
habitum , qui dari profitcntibus confuevit. Sccundus,
íi fecerunt profcílioncm. Tertíus , íi c evidenter
.apparec quod tales abfoluté * voluerunt vitam mutare >
b U.ibitum , ] fcilicet profefiorum.
c Voriavit, ] fcilicet faciendo omnia qua? eonfueverunt faceré profciTi.
d Ad priorem fiatum ., | quem habebant in ficeulo.
e Evidenter apparet. ] Quia forte hoc in ipfo ingreflu dicit; vcl quia renun-
.ciavit funplicirer íarculo, promittens quod de cartero in religione vivet, & inde
facit icripturam , vel faifta: fubferibit.
f Voluerunt vitam mutare. ] Ex hoc verbo, & ex illo , quod pofitum eft fupra
, fcilicet, quod propofuit vitam murare, & cx illo cap. 17. q. ti qui bous.
eft argumentara , quod propofitum folum bbiigat, adeó quod peccatum mortale
eft venire contra ; quod concedit Hugutio de propofito firmato poft dclibcratioliem.
Sed eft contra Ext. de voto. Litterafuram. Ibi dicitur de quodam , qui
cum cííct in mortis periculo cx quadain minationc dixit j non ero diu hic,,
propottttas quod aliam intrarct religionem : quod fi non amplius in voto pro-
Ceftam eft , non tranfgrcditur , fi non implcat quod dixit. Ego fine prejudicio
credo

E FBftE R P'RI HITS". 5^
& in religione & perpetuó defervire. Ext. de tegul
tranfeunt ad relig. fia tul mus. Sed'-qualiter- fcictuf quodfuerint
in ppobatione f R.efpondeo 5 quod quia poteftatL
funt fe vel le elle in proba tione 5 vel quia acceperünt,.
habitum Nóvitiorum^ quod habet locum in illis religio-
nibus , in quibus habit.us Novitiorumeft h
diítinctus ab
habitu profeííorum-i vel quia talis eft ordo, qui non confuevit
alíquem recipere ad profeffibnenT* niíi probatione
prarmifsá. Quod autem íequitur , infra annum , intellige
ubi anuus ita tutus eft ad probationem : idem enim creciere!»
de alio tempore, íi eílet ad hoc ftatutum*. Quid ir
non apparet evidenter quod voluit vitam mutare , & in
religione perpetuó 'defervire 5 in judrcio tamen pceniténtiíe
confiteturvquod tali volúntate, compos íui, &praenaiílá
déliberíatión© • iñrravit 8c propofuit in animo teeulum
mutare ? dicoquod * non licet ci rediré ad fseculum
5 8c íi dubitaret, idem confulercm ei quia in
dubiis via .* tutior. eft eligenda. Ext. de fcpult. facris.
g- Perpetuo defervire. ] Quid íi in aliquo iftorumtrium cafuum revertatur ad
fieculum de facto, & contrahat matrimonium, numquid valebit? Refpondeost
Ptanum eft quod dúo primt ^cafus impediunt , & dirimunt matrimonium con-.
trahendum.: ídem credo de tertio , tune demum , íi íímpliciter rennntiavit farculo,
promitrens íe de" cartero-in religione victurum-s apptobante hujufmodi:
votum*,- vel promiílioncm Abbatc, vcl Priorc , vel aliquo de mandato eorum generali,
vel fpeciali: quia in tali cafu credo votum cíle íolcmnizatum : alias propter
íblamfvujus Novtii fufeeptioncm , & propoíiti manifeftatíonenr-non eft ib-»
lemnizatum votum •, fed folum íimplex judicandum eft, quod tantum.'impedir »
te- non dirimit matrimonium poftea contrabendurav -
'"'M DiJiinSut.: J'TJbl autem-non* eftVdiffihctuV, ad habendvimdiftin&ionem.
hnjus , bencdiccncbefimt veftes tempore profeflionis, íicut dicitur in iila couftitutione:?
Statuimus.-.
'i -Non licet ei , ) videtut hic magiftcr tenerc fentcntiam Hugutio quodpro-pofitum:
obligatj quod non credo-, nifi íceundum quod dicium eft£
k Tutior. Qiíid de illo qui voverit quod intrabit ordinem Ciftercienfem ,
numquid poteft intrate laxiorem ordinem PRelpondco : tenetur intrare ordiñena
Ciftercieníem', ad probandam religionem; quia poterit ei -placeré , & ibi re-,
mancrc : licet poftquam intravit, & habitum Novitii fufeepit-, poterit recedere,.
ñtíi vovcrit ,• ncariolúm quod intraret, fed quod ibi monachus fíeret, aut u£.
que ad mortem ibi perfeveraret; in quo cafu quam vis non arcietur per regulara,
ád rcmanendvun¿ tantea eft tran%rçfloj: yoti ¡> fi ad religionem tranficri^
laxiorem^.

ico SUMM^ SANCTI RAYMUNDI
ítem alter conjugum intravit religionem 1
íine
licentia alcerius $ alius repetit eum : quxritur , utrum
teneatur rediré ad conjugem indiftincté > 6c utrum in
aliquo fit obligatus ratione illius voti. Ad primum dico,
quod tenetur rediré ad conjugem, niíi induobus caiibus.
Unus eft, fi illa fuit 1,1
publicc fornicata , 6c ¡píe ingredieñs
n
vixit caite. Alius eíl, fi fuerit lata inter eos
° fententia divortii ad fcparationcm thori, ij, q. i.
Agathofa. Ext.,de divort. fignifcafti. 7. q. 1. quam peri~
.culofum. P Ad aliud dico, quod eft obligatus quo ad fe
tantum : £c ideó non poterit exigere debitum , quia hoe
potuít vovere , quia erat in fuá poteftate : fed alienum ,
id cft non reddere debitum conjugi petcnti , non potuic
moveré \ &: ideó tcnebitur reddere. 33. q. 5. Una Jola*
,£xt. de converf,. conjugat. quidam intravit. 6c placet. 6c
I Sine liten tia. ] quod fieri non debet quia tria funt necesaria ad hoc , auclo-
-ritas Epifcopi , exprefia licentia compacns fui, & votum perpetux continentix
cum traníitu ad religionem , fi fit fufpcéta perfonaj alias poterit mancrc in fxculo.
Ext. de converf. conjug. cum fis pnditus.
m Publici fornicata.] Quia proptcr exceptioncm oceultx fbtnicationis non
impediretur reftitutio, nifi ípontc illa coufiterecur in judicio fe foinicatam fuiffc,
íive ante ingreHum vid , five poft.
n Vixit cjfíi. ) Alitcr non poíTcc eam repeliere , fi ipfe fornicatus fu iflet ante
t¿ngrc'íTum religionis , ve! poft. Quid fi uterque fornicatus cft , numquid poteft
alter altero inviro intrate monaftcrium ? Reípondeo , non poteft , íicut notavit
Hugutio. 17. q. l, Agathofa. Se poteft revocari, qui fie intravit, quod credo verum
eífc ; five oceulta , five publica fuerit utriufquc fornicado ; vel fi ctiam iivgredicns
oceulte fornicatus fuerit, & alius publice. Quid íi urerque non petita
'licentia ab altero intrat monafteriinn , numquid poterunt fe mutuo répcteie í
Rcfponleo, non poterunt: quia neuter poteft diccrc fe ab alio 'fpoliaium ; Se
uterque intrando renuntiavit quod habebat: unde votum utriuíijuc tcnuit, &
quo ad exigendum , & quo ad rcddendum debitum. Quid fi uterque credens
altcrum e/le morruum intravit monaftcrium , numquid compertá veritatc poteft
exire, Se altcrum repetere ? Refpondco : notavit Hugutio fuper dicto c. quod fie;
quia neuter intrando voluit eífc monachus , nifi alter mortuus cíTet , unde neuter
¡fuit monachiís , cum uterque viveret ; ficut illa , qux nupfit alii , cum virum
fuum mortuum eífc crederet , «cempertá veritatc licite recedit á fecundo , Se
rcddit ad primum 34. q. 1. c. 1.
o Sententía divortii. ] In hoc cafu poteft ille , qui tcliétus cft intrate monafterium
invito relinquente , íicut notavit Hugutio fupct prxdiéto c. quia per
fententiam Ecclefix amifit poteftatem uterque in corporc altcrius , Se uterque
•ex roto renuntiavit juri fuo ; quod credo verum efle , fi relinquens nonvuk
rcliquum íibi reconciliare i de hoc tamen dic ut notatum cft ¿u lümma de uaatrimonio.
tit. de divor.
P Ad aliud. 2 fcilicet utrum íit obligatus ratione yolL

'&pojhlm : Vir non habct poteftatem fui corporis, fed ** ** c,
quaeextraxerateum
de monafterio > numquid poterit ducerc aliam uxorem - 3
vel numquid íaltení. tenebit matrimonium fi duxerit ?
ítem numquid ab illa fecunda poterit exigere debitum ?
\á primum dico , quod ceííante impedimento monenlus
eft diligenter rediré ad monafterium 5 3 & peccat
fi non facit arg. 17. q. 2. nos novimus. * Invitus tamen
* non eft cogendus ab Ecclefia. Ext. de converf.
conjugat. placet. & hoc ideó , quia profeflio, qtiárn fecit
lion folemnizavit votum 5 cum non obligaret fimpliciter
ad continentiam , propter impedimentum uxoris.
. ¿Ext. de converf» conjug. T quídam intravi
q Et peccat, ) Quare-'ergo non •compellitur rediré> cum quilíbet poílit cqm>
••pelli ad pcenitentiam, & defiftere á peccato c¿. fecundum Hugutio compclli po»
É "^c& t 9c peccat mortalircr, fi non redit, quod ego íequor.
r No» eft cogendus. ] Intclligendum eíl ad petitionem eorum , ad qiios intravk,
quibus íé fubjicere non poruit: JEpiícopus tanaca de fuo officio poteft
eum compellcrc reverti ad monafterium. Bernardas tamen Ext. de converjione'
conjugatorum quídam intravit. Dicit quod-non debet ab Ecclefia compelli; peccat
••tamen fi"-non perficít, quod vovit, ex quo impedimentum ceflavit. arg. 17. q. 1.
nos novimus. vel dic quod peccat venialiter, quia recedie á propofito meliori.
17. q.' i-, 'qui bona. Quod tamen non videtur verum , cum quantum in ipfo fue-
? ríe, obligaverit fe ad perpetuó viveadum in religione , quando fecit profcílio-
"áem. Cum ergo mortuá uxore fublatum fit impedimentum , quod impediebatvoti
-executionem, fieri debet quod impediebatur > Se -kuic rationi niti'tur»
hugutio.
f Quídam intravit. ) ibi compellitur quidam rediré :
ad iíxorcm fuam , qui
-•invita intravit religionem , nec ipfa mortua potuk aliam ducerc proptcr pro-
"nitatem exigendl debitum, cújus contrarium vovit» Sed fi contrabat quid erit r
Tancredus dixit quod tenct matrimonium, qiiia votum non fuit. Alii dicunt
••quod non tenct matrimonium , fed debet feparari. Ext. de converf. conjug. ex
parte. 8c confuluit. 8c hoc vcrius videtur; .Vcl fi vis diccrequod matrimonium
^tcneat> ipfe tamen áb uxore debitum exigere non debet, quamvis reddere de*
beat exactus. arg. Ext. de reftit. fpoliat, litteras , 'Se de fent.excom. inquifitioni.
ítem quxritur utrum thulicr -in ifto cafu poílit intrate monaftcrium invito viro.
3iic poteft diftingui, an Ut téconciliatus ci, & edu£tus de monafterio , 8c cune
non poteft co invito intrárc. arg. 33. q. 5. quod Deo parí, fi vero reconciliatus
•non cft , poteft eo invito. 17. q. 1. Agathofa. 8c 33. q. c. qui uxorem. Sed
videtur quod poftit ihtrare eo invito , non obftarite quod fit reconciliatus eidern,
quia ipfe jam -ab ea non poteft exigere debitum, & ficut ipfe ei in vita renun-
•ciavit exa&iánem debiti conjugalis , ita Se ipfa íervituti, quam habct in ipfum.
•Hoc veruav«ft quantum ad ipfam fcrvirutcm ; quo ad alia tamen,* qux vir
tenetnr uxori , & é contrarió , videtur quod eo invito non poífit tranfire , ex
^uo edaxit eum ex monafterio , quia non folüm tenetur conjugad id debitum
•ar-nals jxddcadum., íéd ad mutuum auxilium , 8c obfequium.

SUWMJE S. R A Y M'UN D e ­
dico quod non poteft contrahere impediente voto^ fáfe
tém ñmplici. Ext. de converf. conjug, ex parce jbbatisi.
Si tamen contraxerit per verba de praefénsi, peccat, 8c
debet agere pcenítentiam de íimplícís voti fraccione , 8&
tenebit matrimonium. Ext. qui cler» vel vov. rursus. 8cH
ita refponíiim eft ad tertium. Adquartum , 5c ad ult¡|
dixit Hugutio quod fi cu t non poterat exigere debitum ?
a. prima , ita.nec a fecunda. Joannes vero , 8c plures*
ajii Doctores,.dixerunt. quod4icité poterit exigere ; quialicet
peccaverit contrahendo , tamen tantum eft bonum
matrimonü quod tollit totaliter obligationem illam*.
arg. Ext. qui cler. vel vov. rursus. 27. q. i. nuptiarum
bonum. Opinio tamen Hugutio videtur tutior , 8c connl
gruentior ad. falutem. ítem circa idem. Quid íi uxor^
ííne cujus licentia vir inrraverat religionem , vult intrare
religionem, 8c maritus contr^dicit t Ad lioc .-diftinguo
cum Vincentio. Quia .aut.eft jam ejechis de mo-<
nafterio , 8c reconciliatus uxor i, aut non j. in primo!
cafu non^poteft intrare religionem uxor. 3 3. q4,5. quoM
Deo. In fecunda- poteft illo invito-- intrare. 2-7 ¿-q. i».
Agathofa 33. q. j... c
qui uxoremfuam.-
t §¡ui uxorem fuam. ] Ibi dicitur quod qui. uxorem fuam velári permt/crri?.'
aliam non accipiat •, fed íimiliter conycrtatu.r. Ex hoc c. Se fimilibus dixit Hugutio
, quod fi alter conjugum viderit conjngcm fiíum, vcl fe i veri t intrare •
religionem , & tacuerit, co ipfo. prarfumitur vovece continentiam ; & hujuí-moni
tacitumitas reputatur pro confenfu : Si fie notavit Hifgutio 17; dift, -
feriatim. ficut infra dícetur de uxore promoti ad'íacros ordines. Sed magifter'
videtur innuçre lupia in illo §. ítem alter conjugum. in. princ. in illo verbo I
fine licentia altcrius. quod~ neccffáriá eft licentia crpreíTa, Se non fufficit tacitutnitas
r quod credo verum efle." Sed & fi intervenerit confenfusvcl licentia?
extorta per violcntiam ¿- vel" per - dolum-, non prarjudicat. ut Ext de eonverCm
conjug. c.i.fi autem non fit ibi-dólus , vel violcntia i tune prarjudicat , nifi
conícntiens, vel licenrians jus ignoraverit, fcilicet quod tenetur ad perpetúan!
continentiam: Si autem ícivit jus, & non crarpars fufpecia de incontinentia I
non poterit revocare licentiatum$- fed tenebitur coritinere : quia prarfiímitur'j
continentiam vovific: Si'• aticem:crac

LIBETl PRIMUS. 1 %*$
t $ 13. Pone quod uxor relicto maritali thoro in lapfum
carnis decidir , 6c maritus diligenter ab Epifcopo
admonitus eam ad frugcm melioris vitas converlam , id
eft, ad pcenitentiam, x noluerit recipere propter Deum,
poterit etique 'religioni intrare, ut perpetuam pcenitentiam
ibi agat. Ext. de converf* conjuga gaudemus.
§. 14. ítem quid íi maritus accepit ordinem facrum,
invká, vel nesciente -uxore , vel etiam fciente , 6c non
contradicente , numquid cft fac~tum prxjudicium uxori?
Ad hujuímodi intelligentiam nota convenientiam, 6c di-
•veríitatem ínter Eccleíiam orientalem , 6c occidéntalem :
in duobus enim eonveniunt, 6c in duobus differunt. Conveniunt
primo in hoc 5 quia tam ifti, quám illi poflunt
licité contrahere i-n minóribus ordinibus. 31. dift. fi quis
eorum. 6c lectores. £c placuit. Conveniunt in alio 5 quia
•nec ifti , nec illi poflunt contrahere matrimonium-, íi
iimt In facris ordinibus conftituti, nec potucrunt etiam
a tempore Apoítolorum .5 6c íi concrahant, non eft ma-
• '£ -votum continencia: íbícmnc,quoa' poterit &tcmnizariíquamvis non rcnuncicC
propriis , nec promittat obedicntiam alicui Abbati, vel Priori , nec ctiam rccipiat
habitum alicu jus religionis', ncc facrum ordinem; dum tamen emittat
tttum illud- JO manu Epifcopi, vcl aiterius de mandato Epifcopi gencrali,
vcl fpeciali, ipíb Epiícopo , vel ejus ¡mandatario approbante illud votum : tune
enim fpirituale contrahrtur matrimonium inter voventcm , 9c eum , & perficitur
per approbationem ipfius Epifcopi, qni eft quoad hoc Vicarius , vcl Procurator
Dei , imó & confummatur , quantum in hac vita poc-eft confummari :
Unde poft hujuímodi votum , five fpirituale matrimonium , locum non poteft
«habere cárnale -matrimonium': ficut poft matrimonium carnale confummatum ,
.non poteft tranfiri ad aliud carnale, altcrutro contrahentium vivente; nec etiam
ad fpirituale, nifi de coñíenfu utriufque. Requise de hoc fupra eod. §. votorum.
•& §. poteft autem. circa "fin.
x Noluerit recipere. ) & fibi reconciliare 5 ad quod ipfe compelli non po-
. teft , quantumeumque illa pcenitcat, ubi & ipfe adultcrarus fuerit, & cftargu-
•mentum quod poteft eam reconciliare fibi invitám, íi velit; & quod antequam
recuíce eam Gbi f econciliarc > illa monachari non poteft, íive lata fit fentcntia
•"tlivortii, five-non ; cum decrct. gaudemus indiftinctc loquaturT ¿íugutio tamen
iixit quod lata fentcntia divortii, reliquus monachari poteft invito, & con-
Imdieente rclinquentc. '
y Gaudemus.) ibi notavit Bernardus quod fi earam adulterium publicum eft >
Jtmt condemnandas per fententiam : fiviri cas accipere noluerint, in monaftcrium
intrudantur cum rebus fuis , ne fint onerofie "monafterio : poíTunt autem,
Hri infra biennium rales recipere: fi autem ante receptiopém ralium viri mofantur,
mulieres tondeantur , & habitum monachajem, xeeipiant in monaftc-.
•NO, illic perpetuó moratuj;*.

ío 4 SVMMJZ SANCTI RAYMUNDL
tritnonium ; ut patct ex fexta fynodo , qua: in Oriente
fuit celebrata, 2c rcgulam ftatuit eis. 3 i. dift. fi quis
eorum. 3 1. dift. Nicana. 34. dift. Cum in pretérito. Differentia
autem ponitur in hoc , quod ipil, íive funt conjugati,
íive non, promoventur ad facros ordines , non
promiíla , vel primilla, continentia. 3 1. dift. quoniam.
Sed occidentales numquam promoventur, niíi continentia
promiíla tacité ,. vel exprefte . dift. iS.nullum. 8c.
ajfumi. 6c intelligas ordinem facrum fubdiaconatum , 6c
ílipra. 31. dift. ante triennium. DiíFcrunt etiam in alio >
quia Orientales in facris ordinibus conftituti licite utuntur
matrimonio contracto , dum erant laici, vcl in mi-'
noribus ordinibus conftituti: fed poft receptum facrum
ordinem non poíTunt contrahere. 3J. dift. quoniam. 6c
alicer. Ext. de cler. conjug. cum olim. Occidentales vero ,
z
ex quo funt in facro ordinc , nec poíTunt contrahere ,
nec uti ante contracto. Ad quxílionem ergo propofitam i
dico omiíTis multis , 6c variis opinionibus , quod fi vk
recipit ordinem facrum uxore contradicentc , vel igno»
rante, non * fit ei pra:judicium. Nam uxor poterit exi­
gere debitum , 8c ille b
tenebitur reddere , fed ipfe non
poterit exigere. z8. dift. Diaconi. %j. q. z. multorum. Si
autem uxor ícivit,6c confenfit,vel ctiam non contradixit 3
e ícd tacuit j cum tamen fciret jus per fe, vel per alium,
li clericus eft occidentalis, fit uxori dúplex, prarjudicium.
Unum quod oportebit eam de cartero continere : aliud ,
quia, etiam mortuo viro , non poterit cum alio contrahere
, 6c fi contraxerit, non tenebit : 6c hoc , fecundum
i Fx quo funt in fuero t) id cft , poftquam receperunr nerum ordinem.
a Fit ei , id cft uxori.
b Tenebitur reddere) etiam íí faíhis íic Epifcopüs , vel Papa; íicut notavis
Higucio 17. q. 1. Agithoft. cum illa non poflit induci ad continentiam : 8c
xcpctet cum uxor coram Concilio^ & Cardinalibus , vel coram ipfo Papa : nam
quivis debet faceré de fcipfo , íicut de alio. Sic Hugutio reftiturus autem uxori
non portabic coronam , aut habitum mouachalcm cum fcandalo uxoris , íi forte
factus fuerit monachus de fació,
C Sed tttcuit*] In hoc vero caíii" taciturnitas habetur pro confcnfii , Se hoc
proptcr dlgnitatem fieri ordinis :. in monachatu autem fecus , ubi non cft tanta
«¿auras : idem tamcu ¿mii cu ia utroque caiu, íccuxxdura Hugutio.
quofdarrt>

tIB ER PRIMUS. 7¿ roj
ípofdam, proptcr votum , quod videtur folemnizaíle ex
¿arte viri j fecundum alios , quibus aííentio, propter
íimplex votum exprefliim , vel tacitum , quod impedís
matrimonium contrahendum, & propter expreííarn conltitutionem
Eccleíiae íuper hoc promulgatam, quae impedit
matrimonium contra eam contra&um. 28. dift. |#$f
funt culpa, &C fi fe cuiquam, 8¡c fi qua vidua.' 32, di(k,feriatim,
Et licet aliqui dixerint quod ifta uxor promoti- ad
.ordines íacros teneatur intrare religionem 5 ego tamen
credo cum Laurentio, Joanne , Tancredo quod non teneatur
, fcd fuíHcit quod in fxculo cafté vivat , quod
ctiam debet promittere. Fallir hoc in uxore , ejus qui
promovendus eft in Epifcopum j quia non debet vir eligí,
niíi ipfa intret religionem. Ext. de converf, conjug, fane.
Si vero eft Clericus orientales., dicit Hugutio quod non
fit uxori praejudicium ex prjomotione ipíius, &L ideó ipsá 1
contradicente poteft ordinari. Ego credo cum Laurentio,
&; Joanne quod íit uxori pra?judicium 5 cum poftmortcm
viri non poílit contrahere : quia tempore vit» fuá? non
debet ei commifeeri. .31. dift. quoniam. cum tamen 1
alias, íicut ait Apoítolus. 1. Coriñt. nec ad tempus ea '
.invita d poílit orare. 33. q. 4. Apoftolus.
§. 15. Circa votum peregrinationis, vel abftinentias
¿ Poteft orare"] ípirituali oraciones 8c privara fecundum quofdam: ut íi totfmtr
y vcl nocte , vcl magna patee velic in Ecclefia efle ', vel in orationc: ícd', uc'
dicunt, gencrali orationi poreft intcreíTc invita uxorc; uc in miífís , &vefperis
letundum Hugutio. nec propter orationcm gencralem , nec ípiritualem debet
quis petcnti denegare debitum , ctiam in Pafchate :• fcd primo reddat- ,& poftea
vadat ad Eccleíiam , & exequátur, qux 'facienda funt fecundum exigentiam
diei. Quod íi dicat uxor , nolo utintres Eccleíiam, vcl audias divinum officium,
non eft ei obediendum, cum Dominus prxcipiat contrarium ¡ n. q. 3. Si
Dominus. 8c.'qui refiftit. Sufficit ergo quod reddat primo , nec peccat rcddens ,
etiam in ipfa Ecclefia , ut dicit, fi alium locum habere non poteft ad rcJdcndum y
máxime cum immineat periculum fornicatiónís exigenti.-. Qui autem cali tempore,
8c loco exigir, iive cauía continentiar exigat,fíve caula principales -, peccat,
non tamen mortaliter, fed vcniaiitcr', nifi petat caufa exfaturanda; libidinis 5
quia hoc femper eft mortale > omni fcilicet tempore , vcl omni loco : fie notavit
Hugutio. 33. q. 4. in princ. 8cc. Apoftolus. Alii tamen dicunt quod tantum
eft bonum matrimonii, quod excufat á peccato mortali coitunv* qui cauía exlaíuiandx
libidinis fit, ad minus quando fit extra dies feftivos, vel témpora
jejunioxum; dum tamen ordiñaté , & fcGvuidiim natmam, fíat.- •

'ioS SWMIE SANCTI ;RAYMTODI,
quxritur , utrítm Abbas , vel Prior , vel alius Prxlatu*
poílit abfclvere reHgiofos fibi fubditosab hujufmodi votis
, quibus fe aftrinxerant ante ingrclíum religionis. Ad
hoc dixit Hugutio quod ipía rcligio ftatim in ipfo ingrcíTu
folvit hujufmodi vota ¡ quia folvit e
vincula juramenti
, Se f
obedicntix , ut Alcx. III. Ext. de regid.
• tranfetm. ad relig. fane. be 19. q. 2. du¿. imó exprclla
eft Decretalis. Quia non frangitur votum , cum
in melius commutatur. Exti eod. feripturx. Nec eft neceífaria
certa fatisfadío peccati , ubi toitim vita: férvido
impenditur Conditoris. 33. q. 2. g tdmoñere. de peen,
dift. 1. §. his aniJoritatibus. Alii vero dicunt, quod tenentur
adimplere quod promilerunt, niii Pradatus íuus,
difpenfet cum eis, Mihi videtur quod ÍÍ aliquis volens I
h hujufmodi vota in melius commutare , Epifcopo fu o
prxftante auctoritatem , inrravit religionem , abíolutus
•eft. ut fup. eod. §. circa redemptionem. Si vero non intendebat
commutare , vel etiam intendebat , fed non
intervenit auctoritas Epifcopi , licet poíTit dici quod jus
religionis folvat hujulmodi vota , ut ait Hugutio con-
e Vincula juramenti ) ur miando quis juravit , quod duccrct aliquam uxorem,
•Vcl quod obediret Prxlato in Ecclefia fxculari.
f O'jcdientií : ) quia Clericus invito Epifcopo , cui tenetur obedire , poteft
-cranfirc ad religionem.
g Almoricre. ) Ibi dicitur de uxoricida , quod fi intraverit religionem , non
oporrebit propter hoc ipíum faceré aliam pecnitentiam.
h Hujufmodi vota) fcilicet peregrinarionis , vcl abftinentix. Quid fi vo-
•verit quis daré cenrum marquas pauperibus in ge nerali , vcl alicui certa: perfonx
; vcl quod conftirucret cccnobium Ciilcrcienfis ordinis , numquid , fi velit
hujufmodi votum commutare ingreflum religionis , liberatus eft intrando religionem?
c¿: fine prejudicio , quod fi cx taíi promifiionc , vcl voto eft acquiíita
aétio alicui , vel aliquibus , quia forte donavit, vel promifit illud , quod darct,
vel facerct illis hoc , vel illud , non liberatur propter ingreflum luijuíniodi ,
nifi de confenfu itlorum , quibus donavir, vel promifit: íi autem nulli eit ncquilica
actio , quia nec donavit , nec promifit, nec ícobligavit aliquibus , fed
tantum Deo , liberatur per ingteflum religionis , fi intcndat illud niinus bonum
mutaie in hoc majus ; dum tamen hoc faciat auctoriratc fui Epifcopi: alicer
cnim credo fufficcre volunratem propriam , vel Abbatis quo ad hoc ; tánica
Abbas vota abllincnrix , veí pcrcgiinationis facta ante nionachatum , poteft revocare
poft monachatum. Videtur etiam velle.Hugutio idem de quo libe: voto*
ücut notavit ZQ. q. 4. Monacha.

fiilo tamen, quod diípenfet Praefatus , íicut dicunt alii j
quia tutius eíl, 6c Pradatus poteft difpeníare. 33. q. 5.
noluit. 20. q. 4. Monacho.
f. 16. ítem circa eadem vota quaeritur ; utrum pater
moriens poífit, injungere filio , quem conftituit hxredem,
ur adimpleat vota peregrinationis, vel íimilia >
ad quam ipfe tenebatur > videtur quod fie. Ext. eod*
licet. ítem quia hxres tenetur ipfo jure fatisfacere ómnibus,-
quibus defun&us tenebatur. Ext.de ufar, toa*
Ad hoc dicassquod non poteft pater injungere filio neceílitatem
peregrinandi, ut bené colligitur in prarall.
decret. licet. Ideoenim tenuit ibi paterna injunctio,
quia .filius approbavit. Pecuni^riam vero fati&factionem
poteft injungere. arg. Ext. de ufar. tita. 6c de folut. c. 1 0-
In fumma nota , quod omnes peregr-ini debent defendí
ab Ecclefia 5 ut quicumque eos in períbnis , 6c rebus
©iFendunt, nifi admoniti fatisfecerint , excommunicentur
24, *q. y. fi quis romipetas., 6c duobus. c. fcquent»
Ext. de treagf 6¿ pac*, innovamus. Ext. de Clericis peregr*
lonquerente.. 0}
§. 1 JÉ * Itera pone J aliquis íiecularis videt Mónafte-r
rium diílblutum , Monachos fplendidé comedentes , 6t
bené indutos , cogitat hunc ordinem ingredi, dicens 5
bené poflíim rabftinere , ingreditur , poftea fit ínquifitio
in Monafterio , compelluntur ad regulam obférvandam,
ifte dicit 5 non novi hanc afperitatcm , quam
modo vultis Monafterio imponere^ k
nolo eam tenerc*
Quxritur utrum poílit cogi > videtur. quod non: quia
íicut quis non poteft cogi aÜ tocum votum , ita nec ad
voti augmentum., ítem quia idem juris eft in parte , 6c
Ijix toto, fed ab inició, non poterat cogi ad totum. SUPO.
eod. §. yotorum. } 2,. q. u mtegritas. erganec ad par-
i LTCER ) ibi ágitür de filio cujufilam regularis, cui'pater finas- Cruccfignatus r
moriens votum íuum cemmiíhy exequendum , & ille approbavit, Stfcrucem re* -
cepit 5 ficidiertur ibi quod tenetur illud adimplere.
k Nolo eam tenere ) fecundum illud Bernarda vota mea non augeas fine me* -
-
>aUutate 3 fie nec diminuas £nx certa jjeccJfirate.:

oo* SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
tcm. ítem licité poteft quis fe obligare feparatim ad
continentiam, vel ad non habendum proprium , vel ad
obedientiam. 33. q. 5. quod Veo. 13. dift. quamquam.
£ contra , qui facit profeíTionem fecundum regulam
beati Bencdicki , obligar fe ad eam totaliter obfervandam
: nam qui nihil excipit, omnia comprehendir. 15?.
dift. fi Romanorum. ítem aut intendebat vivere regulariter
, aut irregulariter. In primo cafupatetquod tenetur:
in fecundo idem 5 quia etiamíi expreíliílet , turpis adjectio
pro non adjecta haberetur , 6c tenetur regulariter
vivere. Ext. de condit. appofit. c. 1. ítem adjectio
appoíita contra naturam contraclus l non vitiat contracTum.
10. q. 1. c. 2. ídem in adjedione appoíita
contra legem. 16. q. 1. fi quis Liicus, Solutio. Indi-
Aincté dico , quod non poteít -rediré ad fasculum , ex
quo fecit ibi profeíTionem. Sed utrum-cogatur ibi manere
? diftinguo 3 aut erat peritus juris ^ aut ignarus.
In primo cafu non poteft recedere , quia intelligitur fe
obligafle , non ad id quod fíebat, fcd ad id , quod fieri
debebat. In fecundo cafu fubdiftinguo > aut fuit ei explanata
aíperitas regula: , 6c runc idem , quod in juris
perito 5 aut non , 6c tune íi credebat eos regulariter
vivere , 6c ad illam afperitatem voluit fe obligare , 8c
non ad majorem , 6c hoc expreílk, non cogetur ibi
manere , fed tranfibit ad alium ordinem , quem valeat
íiiftinere. Si vero non expreíTit, credo quod debeat manere
, nec poteít allegare dolum > nec deceptionem 5
quia fit melior fuá condido : 6c poteft magis imputari
fatuitati fuá:, quia non examinavit ut debuit.. Probatnr
hoc Ext. de regul. fuper eo. 6c confulti. 10. q. 3. confiituit.
Ext. quod metus cauf. cum dilefius. Ext. de converf. conjug.
1 Non vitiat contraíhim.~\ Hoc non cft generalice! -
verum ; quia fallit in
matrimonio : ut Ext. de condit. appof. c. ult. Si ctiam aliquis velit cíTc Mona-,
clius , appofitá conditionc quod fibi liccat retiñere propria , vel uiumfructum
aliquarum rerum , non valet talis contraclus, Tel monachatus-, ficut notavit.
Hugutio 19. q. ultima. Si qua mulier. & notatur.Ext. de condit. appof. ç. fin.
Poteft tamen de concenfu Abbatis aliquid fibi ad uíkui retiñere 3 in quo .cafu.
totum cric Moiuftcrii.

éx parte, i. 8c venUm. vel dic indiftin¿tó quod debcc
¡remanere $ quia dolos aliorum > vel^ffllpiicitas Novitii
*» non excufat in talib. uc diéhim eft.
~m Kon excufat ]'Hóc hene prébatur. io. q. 3. eonfittutt* Xdintcllígendam
1
roneroverfiam fuperiüs ta&am de voto > Quxritur utrum Papa poífit diípenlarc
}
in omni voto ; & quod non , videtur faceré íilud Pfaimi. 75. Vovetc & rcddi-
•oe. Redditc cft neceíficatis : fcd circa ea > quse funt de' neceflirate 'íalutis , non
ipótcft dífpcníarí 3 ergo , &c. ítem oblígatio vori*cft fecundum Jus aaturx ;
;
noc patet, quia omni mnpore fuit: fcd Papa non potefirin ea > qua: íiint Juíis
naturalis, &c. ítem Bernardus dicit: Quxdam funt prsrcepta moralia pri-
• mz Tabule ordinantia ad Deum; quasdam fecunda:Tabula: ordinantia ad PHP
fcimum > quaedam funt additas ut Canónica: fan&ioncs , & íatrum inftituta.
'In primis non poteft difpenfarc nec homo , nec Deus. ín fecundis non homo-,
ícd Deas. In tertiis homo , & Deus. 'Ratio autem hujufmodi eft , quia pra:-
•ceptaprima: Tabula: immediaté ordinant ad Dcum : ficrgo votum immediaté ad
•Deum ordinatergo > &c. ítem qüi non'facit, quod promittit , menricur : fcd
Papa non poteft difpenfare in mendacio > ergo nec in voto. -ítem hoc ín voto
-continentia: fpecialiter videtur Eccleíiaftici. i*. Non cft digna ponderado continentis
animx. Si ergo continentia nullo modo poteft recompenfari, patct >
videtur; quia perfeéfcius cft pro Deo
ónendicare , quám continere ?- ergo perfeítius eft votum paupertatis-~ fcd non
•poteft difpenfarc in voto continentia:; ergo nec in paupertatis. ítem quod
oxee in voto obedientia: , videtur 3 quia hoc "eft •petfe&iífimum 5 quia
in caftitate vincit homo corpus fuum > in paupertate mundum 5 in
-obedientia ma&at ícipíum , ergo, &c. Contra-: Votum unum non minus
x>bíigat , quám

no SÜMMl SANCTI RAYMUNDI
conditionata : Se ideo difpenfarc poteft, cum poífit illam conditionem infringí»,
re , fi fibi aliud de vovente placer difponere. Sed cum illa , qua; Dominus confulit
, & abfque dubio bonafunt , fine hxlitatione totis vifeeribus fint ampie-cien,
da , videtur etiam , cum Deus voluerit unumquemquc liberum elle , quod unufquifquc
fine conditione aliqua talia poífit, & debeat vovere : Se ideó alii dicunt,
quod Papa in nullo alio voto poteft difpenfarc , lecundum quod difpcnfatio cft
Juris rclatatio ; quia obligado voti pendet ex Jure divino , non humano ; ex
Jure naturali, non ex conftitutionc Pacrum. Prxtcrea Papa non habct poífc ,
nec au&oritatem in votum , relaxando Jus ; quia id non eft ei fubjectum ; habet
tamen poteftatem , quantum Jus fibi dat; & ideó difpcnfate poteft , fecundum
quod difpenfatio eft Juris declarado : & hxc pofitio eft rarionabilior , Se
fecurior ; quia magis per ipfam fatisfit confcientix. Ad intelligentiam hujus
cft notandum , quod Jus obligationis voti conftituitur ex duplici Jure naturali i
ex hoc fcilicet , quod homo debet efle verax in promifíb , Se ex alio , quod
komo nihil debet promittere , nifi falvá íuá.falute,& divina: Majeftatis honore
; ergo ex Jure naturali eft, quod quis per votum impediri non deber , quin
faceré poífit íibi utilius , & Deo acceptabilius : Se ideó in omni voto , quod recipit
rccompcnfationcm melioris boni , five fimpliciter , five pro loco , Se tempore
, Dominus Papa,cujus cft jus dilucidare , poteft difpenfarc ¡ & in hoc communiter
omnes conveniunt, fed diverfiíicantur poftmodum difpcnfando. Aliqui
enim dicunt quod non eft aliquod votum , quod pro loco , & tempore non recipiat
recompenlationem: ideó nullumeft , in quo non poífit difpenfarc. Unde dicunt
quod bono continentix perfertur bonum univeríalis Ecclefia: ; ut pax : &
ideó in voto continentix poteft fieri difpcnfatio : fi ergo in rali voto , de quo» •
minus videtur , poteft fieri difpcnfatio- vel fimpliciter , vcl ad tempus , ficut aliquando
fa&um cft , ergo Se in aliis vetis. Alii dicunt quod votum continentix
non recipit recompenfationem; quia non eft digna ponderado animx continentis
; quia ibi triumphus obtinctur de domeftico inimico. In ómnibus aliis cft recompenfatio
: ideó poteft difpenfarc Papa , prxterquám. in ifto. Tcrtii dicunt
quod perfeétioni religionis , qux eft in imitationc Chrifti, nihil poteft aiquari ,
nec pro illa recompenfari: & illa fubftantialiter confiftit in triplici voto , fcilicet
continentix,paupertatis , & obedientia: : ideó in his tribus non poteft difpenfarc:
perfc&io enim confiftit in aífimilacione ad ipfum máximum , ficut ciicit Auguftinus
in lib. de vera rclig. Se quia in nullo tantum aífimilatur homo Chrifto , ficut
in his , nihil poteft in hoc tali homini recompenfare. Quo modo recompenfatio
non tantum aliorum rcfpicit bonum , verum etiam voventis : quia; Deus vultquod
magis fit unufquifquc follicitus in fuá falute ,quám aliorum. Qux iífarum
trium opinionum fit verior , fateor me nefeire ; & fatis poteft quxlibct fulf ineri,
ideó nullam aílcro. Si quis tamen hanc ultimam acccptarc voluerit, non incurrit
inconveniens manifcftum , ut dicatur ; quia nec in omni , nec in nullo , fed in
quodam fie , in quodam non. Ad id ergo , quod objicitur , quod in nullo poteft
fliípenfare, dicendum quod illa argumenta currunt, fecundum quod difpenfatio
cft niris relaxatio , & fie non poteft. Poteft tamen fecundum quod difpenfatio
eft juris declaratio ; quia jus concedit voto non tcncri,cum poteft recompenfare :
quia univerfaliter eft Domini Papa: hoc jus interpretan : Se ideó in ómnibus aliis,
ab iis tribus , poteft difpenfarc. Ad id quod objicitur , fi poteft in uno , poteft
in ómnibus , dicendum quod non eft íimile ; quia conditro recompenfationis
melioris non ftat uniformiter in ómnibus. Ad id quod objicitur , quod in voto
continentix poteft cadere neceílitas ,& utilitas, dicendum quod non cadit : Se
propterea , cum xgritudo cadit, vel evenir , non cadit neccífitas ; quia numquarn'
datur infirmiras , á qua non poífit quis , nifi per coitum liberan , non
cadit neceílitas refpeclu fpcciei ; quia. numquam erit aliquis folus ; non cadicr
jhi major utilitas facientis > quia conynuut mcritum.ccnreíiiui frudús in mcri^

fcfcrtrigeiwnL Pfíetcxea £ totum hoc cíTet cerruni> incertum eiTct ; cjuia ne£
- titur utrum infirmus coica fanarctur : nefcitur utrum cx coítu aliquis generare-
Tur : nefcitur etiam utrum ex matrimonio pax reformarctur 5 & ideó non eft
dimittendum certum pro incerto : ideó non valec. Ad id , quod objicitur , quod
votum ábftinentias voto paupertatis eft majus, dicendum quod fallum eft > quia
* exercitatio corporalis ad modicum utilis eftpiceas autem ad omnia valet, ut
dicit Apoftolus :& fumma pictas eft quod omnu vendantur , 8c dentar pauperibus,
pneterca difficilius eft : plures enim inven iuntur, qui volunt je junare, quam
qui volunt mendicare. Prxterca ibi non tantum eft abdicado rei terrena?, fed
etiam valuntatis habendi. Undc pauperculus veniens ad religionem relinqijje
totum mundum ratione vtfluntatis. Ad id , quod pbjicitur de voto obedientix ,
-quod fit diípenfatio in Reíígíoíís , qui promovenrur, dicendum quod Jiccr ia
Sraslationibus non tcneantur obedire , & multa habeant, quae non liccrent eis,
""•fi eilent fubdici, tamen íu neutro voto eft difpenfatum; nam in voto Paupertatis
-non eft difpenfatum , quia non licet tali Religiofo habere proprium, etiam íi Papa
dzfpenfaret; fed tantum bona Eccleíísc poteft difpeníare > ficut Abbas bona
Monafterii 5 nec amittit meritum Paupertatis : fed eft divitiarum, non dominus »
'StdAiCpenüzot:, non amatar , icd concern ptor, non congregator , fed confervator
, &difperíbr ia Pauperes. Similiter in voto obedientias non eft difpenfatum ;
-quia omnem obedienriam, quám debebat ptius fuo Superiori , debet Papa: s SC
propterea á fuá obediencia non poteft cum abfolverc : & in -talibus meritum obedientix
commutatur in meritum pafto ralis enrar s nec eft difpenfatio • fed pro-
-prius exemptio.- Quseritur quis poíTit vovere. P¿. Dico quod votum procedit
á libera volúntate ; omnis crgo , qui liberé poteft faceré quod vult , nullo iin*
pedimento in fe exiftente > nullo homine de fa£to ímpediente > nullo Jure prohíbeme
, poteft fimpliciter vovere > qui autem in ómnibus fubeft , nihil poteft
per le vovere > qui autem in aliquibus fubeft , fecundum id ,in quo* fubeft, non
poteft vovere : quoniam igitur uxor fubeft viro , &• pupillus patri in regimine
Vita; , nihil polTunt contra hoc vovere , quod íit ftabiíe , fine eorum audlorita-
*e. Vir autem fubeft uxori in debito carnis , & ideó contra id non poteft vovere
: Religiofus fubeft in ómnibus > qu* funt infra religionem , & ideó nihil poteft
fine fui Praslati volúntate : fervus fubeft quantum ad fervitíum corpórale >
ideó quod contra hoc fit non poteft vovere , nifi domíñi au&orítate : íi quid
'--áutem eft j quod libere poteft facete, id poteft vovere, Unde omnes > licet fint
¿ibera: voluntatis ad vovendum , tamen ñon ad reddcndum; & licet omnes pó£
fmt fe obligare diabolo > cum hoc fit fola voluntatis libértate, non tamen omnes
Deo , quia votum illud refpicit aliquod opus > refpcdu cujus liberum arbitrium
-non habet poífe , de fafto frequenrer , vel de jure : & licet votum fit de iis,
*qua: promoveant íalutem , & ómnibus pateat via íalutís . quod verum eft ad ea,
quae funt prxcçpti, non tañieñ ad ea, qua?funt fupererogationis > qua: refpieiuñt
ftacus divcrfos, quibus aliqui funt apti , alii vero minime ; & hoc de fado , vel
de jure. Quarritur utrum vota commurari poifint. "Çt. quod licet votum militare
ex caufa > id fcilicet, quod recipit recompe níátíonem , fed non cx levitate*
^rei ex propria volúntate , fed cx neccilitatc , vcl utilitate cum auftoritate Prai^ati,
excepto voto religionis , vel etiam ftatus perfeálioris , in quod poteft aliud
'votuiá commutari fine Prxlati licentia \ quia propter fui dignitatem liecntiam
dant jura : fanum tamen eft confilium > quod fiat Superioris ao^oritate > ubi
^iion creditur quod contradicat; ne videatur cx levitate procederé & auftorit**
Ttem Superioris contemnerc. Ratio quare licet votum cominutaré , eft propter
rneceflitatem fúpervenientcm y vel propter pericuhm , quod imminct frequenter
[ *n obfervatione , vel propter rriajorcm utilitatem, & voven^is & aliorum. Qu^íitur
y fuppofito quod votum continentix univerfalictr ímpediat matrimonium;
n|t quod votum folempizatum impedid matrimonium contrahendum , & dirimas

Si? SUMM^E- SANtürteBJAYMUUpT:.
jam contraftírm ; Quxritur de voto fimplici, utrum ita faciát :& dicit Cíe*
mens Papa quod impedit contrahendum , fcd non dirimir .jam contractum. c¿..
Quod yotum continentix _eft tale votum-, quod gencraliter impedit' marrimo- -
nium contrahendum >ied nonimpedit jam contraítum , fi eft legitime folemni- -
zatum , & ratjonem hujus aífignant: aliqui, Ecclefix conftitutionem •; quod cn ;
nv
vovens íit perfona non legitima/., .hoc non» cft ex voto > quia in ipfo matrimo-»
nio perfectio continentia: fervari non poteft ab co , qui debitum. non exigit, fcd •
folvit, ut dicit Auguftinus fcd quod impedtat, hoc cft ex inftitutione Ecclefia:•
cujus eft.-perfonas. legitimas , yeLillegitimas matrimonio determinare..-. Ratio•>
autem guate- Ecclefia devoto folemni inftituit., ut dicunteft , quod in voto fe-,
ícmni non poteít deci pi, & in c;us. fra&ione fcandalizari, quia publicum eft j--,
íéd in voto fimplici-non habct locum., cura-fit privatum. Sed- hxc íblutio fuppo->
nit dúplex falfum. Unum.quo.d fit^ah inftitutione Ecclefix quod votum folemno
poífit,difpcníari 5 quia Ecclefia.* ut communicer dicitur , non poteft.ibi diípen-;
iarc } poteft tamen in fuis conftitutionibus. Aliad falfum cft , quia votum íb<
lemne non dicitur , quia publicum-: nam votum quantum cu mque publicetur .
nifi aliud adfit., firnplex judjearur. Unde- com/nune eftin voti. íblemnizatione ,.,
quod fiat.coram. perfona .publica,. qux locum Dei. tenet, & qux vonun poteít:.
approbate , qua, recipiente votum continentix transfertux poteft as- corporis -
;
voventis in alium ; quia alius,adeft,-. qui recipit; fcd in voto fimplici obligatuc» :
quidem homo , fed tamen dominium fui. corporis in altcrum non transfertur. .
Et quia.quod tranflatum,.eft in poteftatem unius , non poteft .transferri uipo-»
teftátem alterius , ideó emíflo - voto folemni., Dea, 8C homini homo obligatur^ .
Sic etiam in matrimonio: & quoniam utrobiqüc eft perfonx obligatio , & parobligatio
non folvit vineulum prioris obligationis , ideó obligatio non poteft
infringí per vinculum fuper.yenicntis matrimonii. Hoc autem. ideó- non dico , |
quetd faciat fcandalura ; .quia & id poteft efle in voto fimplici :-. fed hoc facie":
obligatio dúplex contra tranílationcm poteftatis in alterum. Hxc igirur eftfum- 1
jnarationis : quia votum Cokmnc obligar xqualirer diftincle ex oppo/ico ; noií 1
fie fimplex , ideó. impedit... Ad id quod poflet objici , quod-Clemens Papa di-* •
cit, quod apud Dominum npn minus obligat votum .fimplex , quám íblemne , •
hoc> eft verui» quantum ad culpam , & tranfgreífionem ; ramen minus obligat quod dicitquan».-1
rum ad Dcum,..
DE JÜRXMENTO, ET PERJURIO. .
U É."R A diditoi eft dé voris iri genere : fed
quia juramentum b :
votum eft-., cujus aíítV
^ duitate fxpé nomines in perjurium labunturs
€icpedií)l«ittle}uramento,6c perjurio aliqua fupponamtá*
Videndum ergo quid fit juramentum 5 qux. caufa inílítutionis
5. qux forma juramenti 5 qux exigantur ad hoc,
»t re

LÍBER. PRIMUS, : 11.3
qux pcena perjurii: ultimo quxdam dubitabilia fubjiciemus,
/• 1. Juramentum eíl affírmatio , vel negatio de aliquo
facrx reí atteftatione firmatá. Caufa inftitutionis
eft dúplex. Una propter infirmiratem homimim de facili
dubitantium : cum enim aliquibus perfuadetur quod
eis eft utile , & expediens, 5c non creaunt fimplici verbo
, c permicticur nobis jurare eis. 11. q. 1. non cft contra.
8c / peccatum. Alia caufa eft propter vitandam idololatriam
: ficut enim conccífum íuk filas Iírael , ut
hoftias Deo immolarent , ne eas ofFerrent dxmonibu?,
íic potius permiílum fuit , ut per Deum jurarcnt quám
per ^creaturas, ne incidercnt in crimen idololatrix. 12.
q. 1. confedera* - Ex his patet quod juramentum Ücitumv
cft, 6c bonum , & etiam mcritorium 5 cum per ipfum
próximo fubveniatnr , ad quod tenemur arum amplius infiftendum, proptcr Hcreticorum per-
Sdiam ohlatrantem* Ángelus enim quem vidic Joan- Aptc
nes in Apocalipfi ro-. ftantem fupra mare > Se fuper terram
, levavit manum fuam ad cxlum , & juravit per viventem
in fxcula fxcnlorum. ítem ipíe Chriftus fre-
-quenter legitur dixiíle in Evangelio : c
Amen , amelt'i^ fhtop. t¿
dico vobis. Apoftolus etiam jurabat, cum diceret5 f
tef- 1
tiseft mihi Deus, Et iterum , g quotidie moríor , id
eft, mor i parátus fum,h propter gloriam veftram: quod
greca exempíaria, ut ait Aúguftinus- fuper epift. ad Ga- Augkf.to*
lat. manifeftuTimaní efle júrationem-oftendunt. ítem W 0
' ñAGnl
^
t Termittitur. ] Non prórmífíonc comparativa, qua aliquando permittitur
peccatum > íéd permiflióne conceflionis , qua concedunt quod ücitum cft.
d Ex precepto. ] Lcvit. 19.
C Amen amen. ] Joannes 6.
£ Ttftk eft. ] Rom.-c.i-
GjMotiAie.. 1 Ceñar. i€.'.
Propter glerimm. ] Id eft, per Dcum, qui eft gloria fcpftra » quaíi dicat J •
fet gloxkm veftramloquitur.---
".JJÍ'
^
^

ii4 SANCTI RAYMUNDT,
legitur Dominum Lo vctcri tcílamento juraíTe. Turap/W
v l c
109 & dominus»& non pccnitcbít cum. ht rurlus: jura-
131.' vic Dominus David veritatcm. Imó-& 1
prxcepit in
Diut. 23. vétcri tcílamento * rcdderc Domino juramenta. Quare
Matt. j. e rg Q clicit Dominus l in Evangelio : Sit fermo veíler
eíl , eíl , non , non ? \y.. quod affirmatio , &. negatio ,
qux eíl in corde , debet eíle in ore : fed quia hominum
cxcrefccntc malitiá fimplici aílertioni non creditur, idcirco
prudenter adjunxit 5 quod abundantius eíl, a malo
eft , id eft , non (culpar 5 led pecnae j nec exhibentium,
fed exigentium juramentum : nana incredulitas hujuímodi
magis ell pcena , quam culpa : unde non dixit malum
, fed a malo. ítem licet Dominus videatur prohibuüTe
alicubi juramentum , nuíquam tamen per Crearorcm
, fed per crcaturas jurare prohibuíc 5 ne per hujufmodi
juramentum transferretur ad crcaturas honorifícentia
Creatoris. Quare cum in Evangelio prxmifiílet:
dico vobis non jurare omninó , ftatim íubjunxit j nec
per ccelum , quia thronus Dei eft > nec per terram ,
quia fcabellum ipíius \ nec per Hieroíolymam , quia
civitas eíl Regís magni, nec per caput tuum , quia non
potes unum capillum faceré álbum , vel nigrum. ítem
_
fJlultl
w" quarritur , quare prohibet Jacob juramentum dicens :
''-Ame omnia fratres mei noíitc jurare, m Non prohibet
íimpliciter juramentum , u
fed 'volunratem jurandi ¿
^ £í ideo dixit notanter : nolire : quoniam ad jurandum
o non debet quemquam fpontanca voluntas induccre ,
fed neceílitas traherc importuna : & tune poteft fine
.culpa jurare i dummodo concurrant alia , qux exigunrur,
ut dicemus infra. Quod autem Jacob fubdit j
pee per pcelum , nec per terram , nec quodeumque
í I Pracéttt. ) Lcvic 19. Non peijurabis. &c.
ir Rtddtrt Homino.) Match, j . Redcics Domino reta tua,
1 lt EvxngeVo. ] Match. 5.
xn Non prohibet. ) J.icoK ult.
p. Sed volúntate)?,. ] libüünofam.
o Non debet quemqiiaw. j d¿ honcftatC

LÍBER PRIMTTS. f¡f
afiud juramentum , jurare P vetat , non per Dominum ,
íed per quamlibet creaturara, quxcumque fit illa : q ar
lioquin non dixilíet Apoftolus tomines per majorem fui MHebr.t*}.fy
jurant j 6c omnis controveríia?. eorum ad confirmationem
finís efti juramentum j cum ait per majorem fui , id eft,
per Deum 5 8c cur íit jurandum, ut vid'elicet omnis con*
troveríix finís íit juramentum. Si er-go alieubi videatur
prohiben, vel diiluaderi juramentuiñ , non-fit, quia
ipfníñ íit malum , fed quia ex frequenti, 6c incauta juratione
íxpé folet contingere perjurium. Sapiens vir É«£ l
ííf
multum jurans replebitur- iniquitate , & non difeedet de
domo ejus plaga.. Sicut vinum non eft mal uní, : fed
prohibet A poftolus vinum í" bibere ad fuperfluitatem-»
quia inde Colee procederé cbflietas y 6c luxuria : Unde
Apoftolus. Nolite inebrian , 6cc. H«c omnia, 6c
multa alia dicta ílint ,6c expoíka. per AuguíHnum , In- AugitfK Je>
nocentium, & alios. 22. q. i,fi peccafum.de ,non eft con- virbú^fi&
tra. 6c quatuor capitulis fequentibus. ext. eod. 6c fi chrzftus.
Colligitur ex prxmiffis, quocK prohibitum eft jurare
per creaturasj excipiuncur tamen quídam, per quaslicite
juratur ,, videlicet per Evangeüum , altaría, -reliquias.San&orum
, Crucem confecratam y in manu ctiarnr
Epifcopi. 22. q, i.fialiqua . 6c habemus. 6c q. 5. qui perjurat
. 6c hoc ideó eft , quia in- iftis creaturis ad Deum
tantum u habetur refpe&us. Videtur etiam , quod per'
íalutem Principis poífit jurar!. 1. q. 7. quoties.. Quia intelligitur
jurare per eum , cujus judicio fallís Principia
y Vetat. ] id eft , diífuadct, vel vetat , ita quoí.-attribuarnr cieatmJ^
«onor atteftandee veritatis.
q Alioquin non dixijfet Afojt. } ad Hcbr. cap. g.-
r ProírMt Afoft? Eph'ef. v;
f Bibere. ] ita quod ducatur iiL confüetudínem , vel expone proliíBcT "i
« eft, diffiíádet;
t Probibitum. ) id eft , difluafum , Se prohibitnm , ita quod honor attrífcJiatur
creaturis in veritarc -arteftánda , veL^prohibitum'non pro le ,,fcd*
confequenti , fcilicet-pjro perjurio, quod frequenter incunitur cx hujuíiuodi'.
frequenti juratione.
u. Habet ar refteftm. ) fecandiun. confeudinera"Ibouendi.
I 4 '
r E
^

SVMMJE S. R AYMUNDI.
confiflit : hoc tamennon eílin ufu, nec multum approbo.
ítem nota, quod qui jurat per crcaturam * non conccifam
, debet acerrimé caíligari j 6c fi períliterit in vitio,
nolens íe corrigere , debet excommunicari 5 qui autem
y juraverit per capillum Dei , vel caput, vel alio modo
, z blafphemiam dixit contra Dominum : íi Clericus
eíl , debet deponi 5 íi laicus anathematizari. 22..
q. 1. Cler i cum. 6c fi quis per capillum,
£. 1. Forma juramenti tripliciter invenitur fecundum
talia témpora : aliter enim jurabant in veteri lege ^
aliter in primitiva Ecclefia , aliter hodié. In veteri lege
jurabatur fie : a
Vivit Dominus , vivit anima mea ^
b hoc addat mihi Deus. 21. q. 1, & jurabunt. In pri­
mitiva Ecclefia fie s c
teílis eíl mihi Deus, teílis eíl
mihi confeicntia mea , hoc dico coram Deo. 11, q, u
fi peccatum. Hodié vero juratur fie : per Deum , fie me
Deus adjuvet, per iílas reliquias, 6c limilia, 35. q. 6«
de Parentela 1.
§.3. Tria exiguntur ad Iigc , ut redé fíat juramen-
Tihr. Juper tum , fcilicet veritas , judicium &c juílitia. Hieron. 6c
luerem. jurabunt, vivit Dominus in veritate , 6c in juílitia , 6c
in judicio 2 2. q. 1. & jurabunt. Si iíla talla, vel aliquod
X Non conceffam. ] de jote , vcl confuetudine.
y Juraverit. ) confuctudinaric ; alias non credo ; quod fi quis aliquando
jnr.it per caput, aut oculos Domini , aut alia membra ejus , qux in extejis
hominibus non cenfentur turpia , vcl inhoncíta , & per qux coníucverunr
nomines jurare , non credo inquam , quod peccent mortaliter. Ribaldos auicm
, & illos , qui afliduc .& paflim jurant per membra Domini, non audco i
peccato morcali excufare.
z Bltfphemiam. ) blafphrmiam c-cdo cíTc , quando aliquis jurat per membra
Domini.-, qux in aliis mcm'*ris reputamur inhoaclta; nec credo íic
polTc vitari abfque peccato mortali.
a Vivit Dominus. i. Rcg. 14.
b Hoc addat, ) 1. Rcg. 15.
c Tejlis efl. ) ad Ro. 9. vevitatem dico in Chriílo, ron mentior , td!Á?
.snoiúum mihi perhibente confeicutiá ruca in Spiritu lancto.

iílóntm triüm defuerit, d
perjurium dicitur 11. q.
finimadvertendum. Veritas enim femper debet efle ia
^onfeientia , ut firmiter íciat ita eífe : alias , íi credat
'tantum, non dicitur de conícientia , íed c
de crudelitate
jurare, f Judicium dicitur difereta deliberado , id
eft , non ut juret, etiam verum , nifi propter neceíít-
«tatem , id eíl, cum íuadet alicui aliquod verum, quod
ei expedk^ivel utile eíl credere, & tamen non vult creciere
íimplici aííertioni. Juílitia* ut id quod jurat,. fit g li-
mala juraríar: míe cnim jaratar quando ncgli-' ^
genter , & indiferetc juratur 5 ficut juravit Jofuc Gabaonitis. Jofuc 10. &
¿David contra Nabal, i. Reg. 15. & quando alliduc , ficut faciunt Ribáldi
contra illud Ecclef. 13* Jurationi jaon aíTücíbas os tuum. ítem quando otio
*sej > contra illud Exod. io: non aíTumes nomen Domini t)ei tui in vanum.
ítem quando crronce , jufta illud Matth* -¿3. Quicumquc jurayerít per templum
nihil eft : qui autem juraverit in auro templi , debet. ítem quando
íalfo , íicut faciunt corrupti teftes. Prov. 10. falfus teftis non erit impunitus.
ítem quando dolóse > ut faciunt avari , & cupidi ; Unde ; nec juravit in
dolo próximo fuo. Talia juramenta large dicuntur perjuria, id eft, prava
juramenta.
c De credulitate ] Quid* de uxorc fuípc&a ¿le adulterio , quod ipfa revera
commiíit, numquid poftquam confcfTa fuerit de peccato , & pcenitucrit, poteft
jurare , quod non íit in culpa dcillo adulterio, propter vitandum ícandalum
mariti , & aliorum amicorum , qui alias placari non poííunt, nifi hoc
/juret, & ad hoc compcllunt eam ? JJ¿. potius debet omnia mala-tolerare, quam
¿Hujufmodi tcmerarium fubire juramentum 5 cum -certa effe non jpoffit ? quod
~^adhuc hujufmodi culpa fit ei dimiífa. Ut Ext. de purgat- Canon* accepimus. Si
-tamen hujufmodi mulier jufto metu percutía jurarct fub verbis duplicibus >
• :
quse uno fenfu contineant veritatem > & in illo fenfu intelligcret > forfitan non
vpeccaret., per hanc caurelam illius malittam excludendo,
f Judicium. ] Quid íi aliquis ex ímpetu juret aliquid , fuper qjio , fi bene dclibcraflet,
non juraíler, numquid fervare tebetur? 1&. credo quod. fie , fi licitum
**ft, quod juravit; fufficit cnim ad hoc quod fit obiigaMS, quod intenderit Deum
inducere in teftem illius rei, quam dixit.
,g Licitum , & hanefitmA Ita quod nec fit in fe rr.ortale ; ut adulteran , forni->
«cari, & fimilia: vel veníale in fe i ut dicere verbum otiofum , aut inebriare fe *
-vel alium i quando etiam juratur aliquod mdifferens , quod ex circumftantia
;poífit effici mortale, vcl Veníale , non debet fervari, nec eft óbligatorium juramentum
, exiftente illo cafu , vcl circumftantiis. Unde fi quis juraverit quod
numquam erit negetiator 5 aut miles: aut quod non tcnebit feudum ab illo do-
"mino -> aut quod non ferviet ifti, vel illi, vel locabit operas y vel accipiet do-
:
k
mum, aut mutuum , non tenetur illud fervare ; fi alias non poífit vivere, nirl
--contra illud faciat; quia jam res venit-ad illum cafum, de quo, fi cogitaJÍét ab
initio, 8c juraflet de illo , illicitum efiet juramentum ; & gencralicér ubicumque
quid juratur faciendum , vel vitandum , quod faceré vcl vitare eíl"et mortale
peccatum , vcl veníale , cirfcumfpe&o juramento non eft fervandum hujufíuodi
juramentum s fed poteft venire contra auítoritate propria, •

118 SUMMv£ SANCTI R AYMUNDÍ.
citum 6c honeftum 22. q. 1. Ita ergo, 6c tu malunti
Ext. cod. & fi Chrifius. Species juramenti funt dux
nam aliud eft aflcrtorium , aliud promiílorium. Aílerto*
rium, uc quando juracur de prxfcnti, vel de h
pre­
térito fie elle , vel non eíle 5 fuiiTe, vel non fuiííe, PromiiTorium
, ut cum jurat aliquis fe daturum aliquid ,
vel fachirum. Fiunt quxdam alix » divifiones , qua.?
non profequor j quia tantum pertinenc ad forum contentiofum.
Sequitur videre qux fit pcena perjurii ¿,
quod ut planius intelligatur. Nota primó quid fit perjurium,
¿c quotmodis permittitur. Perjurium eft k men—
daaium juramento firmatum. Committit autem quisperjurium
tribus modis 5 vel cum jurando loquitur falr
fiím fine intentione fallendi, vel cum jurando loquitur
falfum 1
cum intentione fallendi , vel cum jurando lo-
. quitur verum cum intentione fallendi : qualiter autem
fon* de 'ptrju- hoc fíat, oftendit Aúguftinus ponens hos tres modos
rus , id eft , m perjurii. Primus modiis eft, cum quis fallitur , pura.
¡ispft¡u.lo. c
**edit verum eñe quod falfum eil 5 6c temeré ac indifcrete
jurat. Secundus , cíim fcit, vcl putat falfum efle',.
6c tamen pro vero jurat. Tertíus , cúm putat aliquid
efie falfum , 6c tamen verum eft ; 6c ipfe jurat tanquám
verum. Primum perjurium cft peccatum ,£ed veníale-,.
fi adhibuit diligentiam , quam debuit-: fi vero ignorancia
juris , vcl facli craíla , 6c fu pina, mortale eft. 22.
q, 5. Qui per jurat. Dúo ultima mortalia , fed primum.
gravius 22. q. i,.hommes. 6c hoc circa afiortoriumv
h Vel priterito. ) Poteít ctiam fieri refpcctu futuri ; ut cum aliquis jurat aliquid
fore , non promittendo aliquid : ut fi jurct quis 3 quod eras pluct, vclninget
, vcl aliquid tale.
i Divifiones.) Quia fecundum Iegcs quoddam juramentum cft convcntionalfl >
quod fcilicet prcqftatur de confcnfu partium : quoddam judiciale, quod defertur
á judice.
K Mendacium.] large •, tam pro eo •, quod dicitur contra mentem ; quajri '•
pro co , quod non dicitur contra mentem ; dum tamen fit falfum.
1 Cum intentione fdlendi. ) quod cft, cum-aliter dictar confeicntia , quauv
dicat.
m Perjurii, ] large , ur perjurium appcllctur prxraricatio > vcl piaTÍ''

LÍBER PRIMUS. M ¡30
Circa jíomiíToriurn íimiliter funt tres modi perjuijji*.
Irrimus cum jurat fe fa&urum, vel di&urum aliquod illicitum
, vel inhoneíhim. Secundus cum jurat fe fa&ugrum
, vel di&urum aliquod n
licitum 5 8c hoc cum foiemnicace,
fed abfque nece'ffitate, & indiferecé. Tertius
in juramentis quotidianis , qux fiunt 0
fine folemnitate,
6c in curfu verborum ex quadam levitate , 8c confuetudine
P mala, de re tamen licita j uc, per Deum era* ibo
ad Ecclefiam , vel comedam carnes , vel jejunabo , vel
aliquid fimile 5 vel eciam cum fiunt hujufmodi juramena
jocofa, In his tribus, ftatim cum jurat, «l pejerat.»
1. q. 4. r
qui Sacramento. Primum juramentum eíl mor­
íale , 8c nullo modo fervandum. 12, q. 4. i in malis.
Secundum fimilicermortale, fed minus ,6c omnino feryandum.,
ex quo fervari poteít íine c
interitu falutis
n iMtum.] ut quod comedet hodic bis.
x> Solemnitate. ) ut íi quis jurct íupet cvangélium, vel fuper reliquias otiosc¿
S&c íine cauía.
p. Mala. ) non dicit moraliter. Secus eft quando duci tur in confuctudi»
3Jnem jurare per captft, vcl per alia membra Domini i quia illud credo eífc
amórtale, ficut in Ribaldis.
q Pejerat. ] largé , mató , & indiferete jurat. *¿«t
r §l¡á Sacramento. Ibi dicitur quod qui jurat, quod non facieí pacém ¿09.'
dverfario , perjurium cft, & non eft fervandum..
f In malis. ] ibi dicitur in malis promiífis refeinde fidem; in turpi rotó
imuta decrctum. Quod incaute vovifti, :ne "facías. Impía eft promiífio , qu»
aceleré adimple tur in malis. Quid fi quis propter hoc , quod juravit quod
fuperflué comederet, vel diceret verbum otiolum, íuperflué comedir , vel
"otiosé locutus cft ? 91. notavit Hugutio ti. q. 4. Si aliqui. quod talis mortalitcr
peccat, non quia comedit fuperflué , loquitur otiosé , quod in fe veníale
ft, fcd quia transgreditur illud prxceptum in malis promiífis > &c. Ego
redo qüod íic tranfgrcdiendo tantum peccat venialiter > quia prxdifta auítoitas,
íi intclligatur ita generaliter, quod non extendatur ad mala venialia ,
quantum ad 'illa non eft prxceptum , fcd coníllium.
t Interitu Salutis. ] Verbum, iftud fumptum eft Ext. de jurejur. Si veri
Itquis. Sed Bcda verius loquitur 11. q. 4. St aliquid. Unde videtur á contatio
fenfu quod fervandum eft juramentum, quod non vergit in pejorera.
xitum : & fecundum illud Bedx intelligendum cft quod hic dicitur; ut in-
?ritus falutis xternx idem fit quod pejor exitus : ne videatur efle obfervanum
, fi quis jura ver it fe faceré aliquod veníale , cum veníale fieri poífit fine
nteritu falutis xternx. Quid íi aliquis juret, quod numquam -erit Epifcopüs ,
ifi neceílitas urgeat ; vel numquam erit Clericus , vel Monachus , vel Reguláis?
Hugutio notavit. íx. q. 4. in princ. quod talia juramenta funt fervanda >
generaliter omnia , quibus. juratur quod nec cft mortale , nec veníale, &
actúe idemfentire Graüau. 2.1. q. 4. §. ult. arguohanc opinionem 8j. dift;

im.$ U M M^E S'A :
N G T í K A Y. MU Kp I;.
*' xterna*. zz, q, 4vjS[ dtqmd. Xérrkmiveníale , &íi fiera
poteft , etiam Iftud fervaédum eft: Pcena perjurii eít
quod debet agere pecnitentiam u feptem annis , ficut pro»
íiiiis peccatis morcaübus, x i * q. i. pr&dkandum*.. Tamen
t Tíorentinum. ubi habetur quod qui juravit quod numquam erit Epifcopus ,.
re pcllitur ab Épifcopatu. Sed poteft dici, quod hoc non eftquia juramentum .
fit óbligatorium, íed quia mortaliter peccavic temeré jurando. Cum autem
fint dux partes injjuftAtix , fríncet íacere malum , & declinare á bono ; lícuc
juramentum non pbügát ad faciendum-malum > ita nec yidetur quod obliget ad-'.
dcclinandum á bono : cum milla fit militas i n obfervationc talis juramenti 5 .
quod dico propter- obedicntiam : propter quam , etfi non fit faciendum malum
, eft tamen dimittendum.bonum -, cujus--dimiflio compéníátur. cum bono •
humilitatis , qux fervatur in obedícntia. Prxtcrca cum David confulat opera
perfe&ionis > contrarius hoc modo eíTet Íibi, fi vcllct.quod occafíone' juramenti
afeftinerent á talibus. Credo ergo , fine prejudicio , quod juramentum vergic
in pejorerneñtumfex modis. Primó;, cum juratur quod eft mortale in íe.- Sé---' 1
c'und.ój cum jaratar quod eft veníale in fe. Terció cum juratur indifferens ali-; I
quid, quod ex circumft'antia eflícitur. veníale, .vcl-mortale , ut di ¿tum eft fupra»
Quartó , cum juramentum exeludit opus ex chantare faciendum ; ut quando ju-:rae.
aliquis quod nihil dabit ifti ex çharitate > vcl quod non colct Deum. Quin- -!
to cum exeludit opus,dc genere bonotum ut cum quis jurat quod numquam erit
Epifcopus y ÍVtonáchus.;, vel Canonicus.: velquod non ¡celébrabitufque ad nien-'
fem; vcl quod non jejunabit pro Deo > vel pro peccatis filis in pane-, Se aquá, ii
non prxcipitut ei; vel quod non dicec Pfálterium, vcl feptem Píalmos ; vel quodl- i !
non juvabit illum.in iicitis , & honeftis ufque.ad certum tempus. Sexto cum ex*
eludir opus indifferens , piá intencione pro Deo ,-aüt próximo faeieridunr; ut
fi quis juret.j .quod non loquetur Marcino ,.vel non in'tr'abit domum ejus ; vel -I
feoñ cóquét ad furnurh ejus , yel molet ad molendinum , vel quod talia non fa~ciçt
ei , vel quod non vender ei rcm minori pretio quáih tali, vel non come-.-
dct ad eandem menfam cum eo ; aut fi juret aliquid hujuimódi indiítetcns: ere-:
r
do quod propter hujufmodi juramentum- non debet declinare á talibus $ fi ea
Velit faceré pia irit'entiohe , & propter Deum > & íalutcm animx fus? , Se pro-1
pter rollendum fcandalum proximi, contra quem fie juravi. In primis- autem !
tribus modis ,. credo quod poífit quiübet fie jurans aufroritate propria venire "
:
contra.; fed imponenda eft ei pxniténria de temerario juramento. In rcliqu&J
tribus , quamyis hujuímodijuramenta non fint obligatoria, nec imponenda fíe
pxnitcntia pro tranígreífione eorum , tamquam pro mortali , non expedit tamen
propria auáoritate conttavemic , nifi propter urgentem neceífitatcnj ; tum pro- ¡
prer reverenriam juramenri, tum propter fcandalum, fimplicium , qui rcpucantl
fie; incurríperjurium/&,incurruntin facilitatem labendi in perjurium , & int^
derraclioncm j unde petenda eífeabfolütió á Superiori, qui hujufmodi juramenta :
debet facilé relaxare•> vel potius. oftendere fie jurantes non fuifle obligaros-, Sejmponcre
pecnitentiam de temerario juramento. Nec te movcat, quod dicit-'
"Gratianus. 2,;%.. qutfi. 4. §, ult. quia non recipitar ab ómnibus quod ibi dicit, fed |
írecitac ppinionem fuam j. fie nec dicit.quod hujufmodi juramenta fint obliga^:
toria , fed quoH. prohibentur fervari. :
. •,
u Septem annis.) Hoc regulare eft de ómnibus peccatis mortaíibus, íiceCc
áliquando minoris teinporis pecnitentia imponatur propter aliquam • cauíam -
'fii^tt imponitjir- :pxnitentii'-írium annorii¿u,iIÜ ? ^ui.firangic, votum caüitati*
iafpecle

LÍBER PRIMUS. ni
ínfpecto modo perjurii, 6c qu alicate perfona: ,6c exteris
circum'ftantiis , vel magis, vel miníis afpera pcenitentia
efe imponenda. Requirc infra de pcenit. §. de fecundo ,
fcilicet de gradibus peccacorum 5 6c §. fequenti. verf,
ítem quanti temporis. ítem perjurus in juramento aíTertorio
non eft infamis ipfo Jure , niíi x
per fententiam. Ext.
de except. c. 1. Ext. de ord. cogni. cum dilecíus. in fin. Qui
autem tranfgreditur fcienter, cíirn tamen poífit fervare
juramentum y cautionale , 6c licitum, 6c cum folemnitate
fa&um , eft 1
ipfo Jure infamis. Ext. eod. qudrelam. 6.
q. 1. infames. ítem quicumque fciens a
pejeraverit ,
numquam in teftimonio recipiacur. Ç. q. 1. numquam.
Ext i det eft ib. ficut.
Circa íolemnicaces noca , quod qui jurac per Deum ,
muí tum obligatur > qui vero per Deum ,3c Evangelium,
magis obligacur : qui iftis adjungit Sandorum reliquias,
magis obligatur j quia ita crefeentibus folemnicacibus,
ctcícic obligatio.. Sed quid fi unus jurat per Deum 7
alius per Evangelium ? S. Joanncs Ghrifoftomus videtur
dicere , quod majus eft jurare per Deum , fie dicens
concra quofdam , qui contrarium credebant : O
flulti , Scripturx proptcr Dcum factx funt , non Deus
propter Scnpturas. 11. q. \.fialiqua. Solet tamen dici
communiter a Doctoribus , quod fi utmmque juramentum
folemniter factum eft, «qualiter obligat 3 fi autem
altcrum .folemniter , altcrum non folemniter , magis eít
obligatus quoad Eccleíiam folemniter jurans , 6c major
x Ver fententiam. ] djffimtivam latam contra cum in caufa aecufationis r
quod dico, quia fi per exceptioncm ópponatur alicui perjurium tale, quod
rcpcllatur a teftimonio , propter hoc non prarjudicabitur ci , niíi qttoad
caufam illam, ubi iterum probetur contra cum.
y Cautionale. ) ídem cft quod promiíforium ; cautio enim idem cft quoi
fromiífio non adjeclis pignoribus , vcl fidcjuíloribus.
z Ipfo jure. ) cgçv credo quod íi perjurium probetur in raodum aftioni*»
five fit promiííorium, íive aifertorium cum folemnitate factum , crticietui'
infamis ipfo jure.
a Pejeraverit. ) íive tu promiíTorio , five in aflertorio juramento.
b Recipiatur. fi probatum fuerit in modum aclionis , vcl modum excépticas
, quoad' cauíam illam , in cua probatur hujuímodi perjurium cx-
«eptionc.

SUMM^SANCTI R^YMUNDT;
poenitentia fibi eíl injungcnda , íi tranfgrediacur 5 fcd
quantum ad Deum «qualiter. Ext. qui Cler. vel. voven.
rursus. Sed-contra ,-quanto fanctius eft , per quod jura-
'Augüfi. Tpif. tur , tanto majus-eft , ut áit Aúguftinus pxnale periu-
•554- ndSnblt- .
J
. 1 Z .0 r r i 3
mam. rKim, ergo magis obligatonum 11. q. 1. movet te. lea
illud intellige , eum unus jurat íé fervaturum^fidem per
falfos Dcos, vel per creaturas non conceílas "5 & alius
jurat idem , fed per Deum verum : íi merque trangreditur
, magis peccat íecnndus , quám primirs, vel illud
kitelligitur, quod rnajus peccatum eft per Deum verum
jurare c • fallaciter, quám per Deos ;
falfos veraciter : SC
fecundum • hanc diftinctioncm proccdic Ecclefia de .coníuetudine.
Quxritur, íi aliquis jurat per fálfos Déos , - vel pter
creaturas non conceílas, vel alio modo , qui videatur
eñe contra religionem fidei Ghriftianx , ficut faciunt
Saraceni , Judxi , vel aliqui hxretici, fe fóluturum aliquid
, vel-facfeurum.,-utrum teneatur fervare tale juramentum
5 & utrum peccet Chriftianus recipiendo tale
juratum. Ad primum dico , quod tenetur fervare licitum
, quod promifit : cum enim juravit , peccatum
eommifitin modo jurandi 3 fed fi modo r'fervat fidei»
promiílam , bené facit: fed in hoc, fi non fervat, ad-
*dit peccatum peccato. Ad fecundum dieo , quod íi
Chriftianus non poteft aliter habere fidem dictis illius .,
& expedit habere eicautionem ab eo , :
licet illepeccet
. jurando , d non peccat 'ifte-recipiendo 5 & poíTunt ad
hoc induci teftimonia c de Laban , &, Abimelech 3 fi
¿amen f
Abimelech per Déos fuos jurahit'i v
ficut JLaban
c Tallaclter*) id di, cum intentione fallendi. "Sed videtur quod femper
: fit .majus peccatum jurare per falfos Déos veraciter , quám per verum Deum
JfaUacüer ; quia in primo eft peccatum idololatria:, quo millum majus. Reí-
:.|>orideo-;4n hujuímodi cafu habctur rcfpeclus ad • trariígreílioncm jur-amenti 9
•non ad formam jurandi.
d Non -peccat.A ficut 'non peccat ille, qui accipit ad ufuram propter fuam
uacceflitatem.
* De Laban.) Genef. .ye.
£ Abimelech.) Genef. AL

LÍBER PRIMUS. i 1.3
per Deum Nachor. 22. quafi. 1. movet te. ubi movet
has quxftiones Aúguftinus, 5c folvit 3 ad idem facit Ext. Au
l- \M»
, 1 y> • t .n ° r • i'iiri 1 ¡t. ad Publico*
eod. & fi chnfius. Prxterea fi jurarec talis blaipnemus
per verum Deum , facilius obviarec tali juramento j
8c tamen magis peccaret.
ítem pone quod aliquis, dum eíTct captus ab hoftibus,
vel a prxdonibus , coactus per metum graviíümum
, qui poílet cadere in conftantem virum , promifit,
& juravit fe foluturum mille , vel traditurum ca>
ftrum , vel fimile 3 quxritur utrum tale juramentum
obliget : Videtur quod non 3 quia , ut ait Aúguftinus , Auguft. ad
juramentum non poteft efle g vinculum iniquitatis 2 2. seyerum MU*.
• y - ^ 1 / * O r vitanum. ipi Çq.
4. tntcrcutera. 1 5.q. 6. c. 1. Ext. quod met. cauj. c. 1. oC c0.
l(Wt
1 J
'
notatur Ext. de jureju. verum. 6c Dominus per 5 Ifaiam.
diííolve obligationes impictatis. ítem valde eííet inconvenicns
, quod malefactor ex improbitate- fuá commodum
reportaret.^. de furt. ¡taque ful/o. Contra probatur
quod obliget , quia licet fuerit coactus , tamen
voluit : dicit enim Aúguftinus , quod coacta , voluntas j¡yt 4 ¿
cft. 15. qua/K 1. mérito quxritur. Ítem quia poteft fer- i**ft¡onum q.
-,«:r • : r\ • v r r • j za. ad cap. 16..
van Íine interitu íalutis xternx 3 cum fit licitum , quod xumerir¡ iW.
juratum eft , ergo eft fervandum. 22. quaft. \.fi aliquid.
Ext. eod. fi vero. Nec prodeft ei , quod fuit compulfus,
ut ait Pius Papa, 8c ex pcenitcntiali Theodori» 22, quxfi. Theodorus i»
5. qui compulfus. 6c/ quis coaclus. Solutio , Bernardus, 6c ^j. ******
quidam alii dixerunt quod non obligat, tanquám divina
vocc Prxtor cdixerit , quod vi, metufve caufa geftum
eft, ratumnon habco. h
Diftingunt tamen iftr inter juramentum
aflcrtorium , 6c promilforium : in promiíTbrio
excufat metus, in aílertorio non j quia potius debet quis
omniamala pati , quám 1
malum afTercre 2,z¿ qiujh 5,
*t* ne» Alii dicunt, quibus aílentio , quod quantufcum*
f Ifaiam,.) Ifaias cap. 58.
g Vinculum iniquitatis. ) id eíl, non obligat aliqucm- ad aliquod vitiuai;
«ciendum.
) ibi dicitur ,. quod nemo 43c iniprobitate fuá debet confequi aclioneír»
n Diftingunt.) Hxc diílindio «idafec iuvari per Ug. qui in carcerem ¡ qn«A
caufa.
* m
** *fer

124 SUMM1 SANCTI RAYMUNDL'
que fuerit metus , femper obligatur 5 dummodó poílit
íervari * fine interitu falutis xterna;: 6c fi alicubi ínvenlatur
refponfum,-quod non tenetur, intelligitur di&um
in odium violentorum , vel cum quis juravent fe daturum
res Eccleíiaíticas. Ext. eod. fi vero. ext. quod metus
caufa. ad audienliam. Poteíl tamen iíle potentem jufté
repeliere per exeeptionem, quod metus caufa ? 1
fed
peccabit utcndo ca i 6c hoc , nifi , cum jurabat fe foluturum
, intendebat contrarium, ficlicet fe nonpcrfoluturum
: tune cnim peccabit mortaliter ita jurando. Sed
xn bené poteft uti exceptione fine peccato > timeo tamen
fcandalum , 6c malum exemplum apud alios , qui nefciunt
occultamintentionem fuam : procedat crgo fie , 6c
non peccabit. Petat ab Epifcopo , ut cogat illum abfolvere
iílum á juramento, ext. eod. ex ad,mimfiratimis.
Si non poterit ad hoc induci, folvat, 6c poíleá repetat
quia licet juraverit folvere , non tamen juravit non repetere.
ext. eod. debitares, ext. quod met. cauf. ad audientiam.
Si autem juravit , quod folveret, 6c non repeteret,
denuntiet tune Eccleiia*. fecundum formam Evangclicam
: íi peccaverit in te frater mus, 6cc. ut fie Ecclefia
compcllat illum ad pecnitentiam , o in qua venict
abfolutio juramenti , vel reftitutio male accepti. Si vero
juravit, quod etiam non denuntiaret , juramentum
ír Sine interitu.] id eft , íi non vergat in pejorcm exitum , ut dictum cft
-fupra.
1 Sed peccabit. ] Contra , de jure poteft uri ea ; fed qux peceat legis
Jtudtoritate , non peccat. 13. q. 4. qui fer.cat. Ergo talis non peccat fie ex-
-cipiendo. Refpondeo; quod dicitur quod poteft repeliere, ad faclum referendum
eft; quia judex recipiet hujufmodi exeeptionem i n odium violenti ; &
xamen excipieus peccabit ? cuín íic laboret ad veniendum contra licitum juramentum.
m Bene poteft.) videtur hic innuere , quod qui jurat fe facturum aliquid,
íi non intcndat le obligare, vel faceré , quod juravit , non eft obligatus e|
illo juramento, licet mortaliter peccavit he jurando. Ego credo , fine prxji**
dicio , quod ex quo aliquis inducir Deum in teftem alicujus rei licite facicR"
Áx , quicquid intcndat, vcl quicquid proponat, credo quod tenetur fervare.
n In qua, veniet. ) quia non poceft poenitere > nifi abfolvacut a juramcfl t<
*
"Jiujufmodi, v,cl reftituat malé acceptum, íi jam accepit.

LÍBER PRIMUS. }ff
o illicitum quoadhoc , & ideó non fervandum : 8c
iítam diftinctionem ceneas per omnia circa uíuras non
folvendas , vel folutas rcpetendas. Ext. eod. c. i. 8c
qucmadmodum. Joannes excipit quatuor caíiis , in quibus
juramentum per vim, vel metum extortum non obligat,
fcilicet in voto. Ext. quodmet. cmtf perlatum. P In traditione
reí Eccleíiaftica% 15. qudfi. 6,c. 1. & 1. Indotls
promiffione facTa per metum. jf. quod metus caufa. fimiliter.
§. fi dos. In matrimonio. Ext. de fponfkl. cum locum. &
tequifivit. etiam íi aliqua iuveniatur contraria ad

' \i6 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI;
r dico quod ambo funt perjuri, 6cpeccant mortaliter ¿,
Dominus , quia prxcepit , miles , vel fervus , quia plus-
Dominum temporalem , quam Deum , vcl animam di-,
lexit. ii. q. 5. qui compulfus. Quid de illo qui provocat
ad jurandura eum , quem fcit falfum juraturum 5
vel exigit , vel recipit ab eo juramentum veritati con-
. . . trarium , 6c f
fcienter f c¿. fecundum Gclaíinm , 6c Au>
fermon. de de- guílinum , quod talis vincit homicidam 5 quia homicida;
(oiutioneuncti c o rp U S occidit , 6c iíle animam , imó duas animas , 6c
tifa
e u s
J quem jurare provocavit , 6c íuam. 11. q. 5. // quis.
provocaverit, 6c tribus Capitulis fequentibus. Quod au-r
tem dictum eíl: , quod iíle vincit homicidam , intelligas
in damno dato > quia majus damnatum eíl in amifíione
unius animse , quam iníinitorum corporum. 14. q ?
3. fi habes. alias gravius peccat homicida. 13. difi. dúo
ifia muid.
Quid íi audit aliquis alium jurare falfum, 6c ipfe fcit
«5c tacet , numquid peccat ? videtur quod íic 5 in Levit.
5. Anima qua: audierii vocem jurantis fallum , tcíliíquc
fuerit, quod aut ipfe vidit, aut confcius eíl , nili indir
caverit , portabit iniquitatem fuam. ítem non caree
r five poíTic per alios probari, five non id" qnod de talibus viderit ille , qui juravit,
non tenetur fervare, quod illicitum fuit, quod juratum eíl , & per
confequens ille , qui juravit, non tenetur fervare , quod cooperarctur ei ad peccandum
, vel fe committeret fuper hoc diferimini. Unde non debuit ab inicio
hujufmodi juramentum prarftarc , fed potius omnia mala tolerare. Si autem
cui juratum eft , creditur manfuetus , & juftus , & non nifi rarionabilirer proccíTarus
, diftincue ; quia íi res hujuúnodi, de quibus jurarum eíl , depurara:
funt cuítodii" illius , a quo recipitur , vcl exigitux hujufmodi facramentum ,
fine peccato poteft pra?ftari ,& obfervari debet: puta fi quis viderit furcm afportantcm
res totabter ejus cuftodix commendatas , licet hoc folus vidcat, poteft
clamare , & talem furcm afportantem res manifeftare , &¿ profequi reni
furtivam ; ne, íi in hoc negligens fuerit , tcncatur damnum reftituere ; nec
reputatur talis criminis demúm proditor; ficut non reputatut , qui injuriam
fuam , aut damnum profequitur coram judicc , licet non poflit probare quod
intendit: íi autem non tcncatur ad cuftodiam illarum rerum , locum habet
prardiíla diftindio , ut íupra. Si poíTit probare per alios quod ipfe fcit de talibus
, tune revelet domino ; fi non poífit probare , non debet revelare , nifi
talibus perfonis , qua: poílint prodcíle, Se non obefle , ut fi ante juravit, &
intendit fe obligare ad rcvclandum oceulta , qua? probare non poífet , no»
fuit licitum juramentum , nec óbligatorium, fed peccavittaliter jurando.
£ Sfienter. ) ídem exedo u credat probabiliccr gaod Ule velic pejerare

LÍBER pkñtfus. Íj£
Icftipulo focietatis occultx , qui manifefto facinori definir
obviare, dift. %6.facientis. Sed contra videtur quod
peccet manifeftando : nam qui crimen occultum roanifeftat,
non eft erroris corrector , íed proditor > dicit
Auguftinus i. q. \.ft pecxuverit,ítem íi prodiderit eum, Jug*p, fi*
forte punietur ille in corpore, vcl forte occidetur á ju- J^^Jj,
,/dice , vel etiam á parentibus illius, contra quem volebat
pejerare 5 vel ipfcmct proditor de facili poteft incurrere
mortis periculum: Se ideó dicit Auguftinus
quxftionem hanc valdé prolixam , & difficillimam , tamen
folvit eam íic. Qíiod ex quo Moyfes non expref- ;»
íit in prxdicta au&oritate Lcvitic. cui hoc eílet indican- quAftionibmU
-dum , fufficit ifti , ut fe ab hoc folvat peccativinculo,*******
íi Índicet talibus, qui magis poííunt prodeílc, quam
dbeilé perjuro, five eum corrigendo , íive Deum pro eo
placando i uc puta Sacerdotes, vel honefti, & dijfcreti
carentes. Et ad hanc denunciationcm talibus perfonis
faciendam tenetur quilibet 'fecundum omnes , quoties
viderit aliquem , vicinum prxcipitio, id eft , peccato
Kj commitcendo.ii. q. 5. hoc videtur. Scdaddenuncian-
• dum crimen jam commiílum , dicunt feré omnes Docto*
res, quod tenentur Prxlati ex precepto > alii non tc-
¿ nentur ¡ nifi ex coníilio. Et intelligas Prxlatos large ,
tam Eccleíiafticos, quam fxculares , etiam patremfa-
¿iniiias > circa familiam fuam. 13. q. 4. c. 1. Hugutio
^reró dicit indiftin&e ómnibus efle prxceptum á Domino
, ubi ait 5 íi peccaverit frater tuus, 5cc. Sed ibi lo-
«juebatur Dominus Petro, per quod patet , quod Prxía-
^••istantummodó dabat prxceptum. arg, 16. dift. *deinde
opponitur. Hxc opimo nimis eft rígida , 6c ab omnl»
.jCmmtttndo. ) non "romiBuTo. Quod íi peccatum reiterabile fit, ut fornicario,
& adultcrium, fi aliquis jam illud commifít bis , vel ter , & paratus
fit illud reiterare , numquid , qui fcierit hoc , tenetur denunciare hujufmodi
perfonis ? credo quod non tenetur denunciare , fed tantum ad illud de*
nunciandum , ad quod videt aliquem paratum , cum primo incipit incidere ad!
Illud principium. Ratio eft Hugutio ex Matth. 18.
De'mde opptmtur^) non?idco quoraodo cx illo titulo cfficax poífit trahi
%gumentiim,
v t r
'

n8 SUMM^E SANCTI RAYMUNDI,
A*»;, u*
bus condemnatur , prima placee. Quid de judice , qui
fcic aecufatum ad pcenam capicís, vel aliam quamlibet
coram íe , immuncm penitus á culpa , quar fibi imponitur
i 6c tamen videt teíles paratos ad jurandum falfum ,
numquid recipiet , aut fi recepit jam , numquid per
iílos condemnabit fcienter innocentem f Ítem quid facient
ofticialcs , 6c executores , qui noverunt veritatem 5
6c tamen vident illos jurare falfum 5 6c compelluntur
mandato judiéis fufpendere, vel decapitare innocentem,
vel alio modo puniré? Hxc quarílio videtur plena periculo
: videtur enim omninó , quod nec judex, nec alii
poíliint procederé contra confeientiam. Apofi, ad Rom.
14. Omne quod non eft cx fide peccatum eíl , id eíl,
omne , quod eíl contra confeientiam , xdificat ad gehennam.
ítem fecundum quofdam omnis homo tenetur.
cx precepto illum , qui injuílé ducitur ad mortem ,
eripere , 6c x liberare, etiam per vim 5 6c fecundum
omnes tenentur faltem ad hoc judiecs , 6c Prxlati. 7 Safnverb.
14. lomon. erue eum , qui ducitur ad mortem, 6c adidem.
23. q. 3. f non inferenda 6c q. 5. reosfanguinis. Si ergótenetur
ab aliis defenderé judex , vel officiaiis , multo
fortius á feipfo , fie argumentatur Canon , 6c leges..
13. q. 6, fi non licet, Scff.Ji fervit ven. altilis &íff, de
condit. indebiti, frater a fratre , 6c jf, Mand, a
fi negotia*.
Amhrof. fu- C o n t ra vero , dicit enim exprefsé Atnbrofius quod
mtteuUti fer, judex non debet judicare lecundum luam privataní
10. ad virf. confeientiam quam apportavit de domo , fed fecundum
u r a
& awe
ftu '¿mi»*.'] j 1 . gata 6c approbata coram ipfo , dum fedebat.
pro tribunali. 3. q. 7. judicet 30. q. 5, nullum 6c judi-
x Liberare ) Undc Judxi rei fucrunt mortis Chrifti , quia non Iibcraverunf
eum , cúrn potuiüent eum liberare, eum timerentur propcer multitudincm.
y Salom. ] Proverb. 14. erue., &c.
z Non inferenda, ) Ibi dicitur qnod qui non repcllerir injuriam a fécio , íi
poteft , tam eft in ritió , quam illle qui facit. Undc credo quod qui percur
terct Clericum cum moderaininc inculpara: tutela: defendendo focium , & repeliendo
vim , non libídine vindicta», non inciderct in Canoncm.
a Si negotia.) In iftis legibus dicitur quod quia impuguatur ab alio t
netur defenderé , magis non impugnare.
cantem 9

: ¡t/I B ER PRIMUS. iijfr
tftntem. Ad hoc dicendum 2 (alvo meliori judíelo, quod
judex , íi perpendéc quod teftes velint deponere contra
íftum , & pejerare debec nki ex officio íuo , etiamíi
aecufatus taceat ad repellendum illos á teftimonio ,
¡vel quia funt ignotí, vel infames , vel gravis opinionis,
veL opponendo eis aliquam íimilem cauíam. i# q. 7.
qu&rcndum , 6c alieni.ff. de poftul. quos prohibet. Si vero
n©iiperpendit, quod velint dicere , nec eft ei objectio •,,
quam opponat, tune cum Judex debeat eííe perfona
commums , poterit juramentum eorum recipere 6c •
tune íi in narratione facti invencrit eos deviare á vero
fixbtiliter examinet ,.6c inveftiget , ut per prudentem in— •
veftigationem poílit invenire caufam ad repeliéndoseos,
ficut fecit Daniel. 1-3» deduobus íénibus falfo teftifi- Da»„*¿,
cantibus contra Sufannam ,8c ad idem 3 o. q. 5. judreantem
5. ü autem nullo modo poteft, eos repeliere ,6c probánt
fecundum formam juris fufficienter, hic dicunt:
fere omnes Doctores juris Canonici quod poteft determinare
fecundum allegara 6c probata, non obftante prU
vatá confcientiá : nam fecundum confeientiam , quam
habet ut judex debet judicare^, quod videtur Dominus
dicere.in Genef. 18. de Sodomías loquens. Defcendam ^
inquit, 6c videbo utrum clamorem , qui venit ad me ,
opere,compleverint,autnon, 6c ita , ut diçit gloíT. tan-.,
quam Judex ; nam tanquam Deus omnia noverat. Ítem*
lícjet Sacerdos íciat parochianum in peccato mortali o^••'
culto i tenetur. tamen illi petenti in publico daré Eucharilliam.
de Confecrat. dift i \.:non prohibe at. Similiter 6c:
Epifcopus ordinem. Ext. de temp. ordin. ad aares. á íimili
. hic. Hugutio vero 6c alii dicunt, quod debet delegare '.
cauíam , fi confcientiá fuá non concordat cum allegatis,
& probatis 5 ut ita alius ignorans factura judicet intre^
pide. Sunt etiam, qui dicunt ,'-quod debet remittere;
caufaminftructam, & quidquid fuperea fcit ad Superior
rcm i ut ille judicet ,.vel prxcipiat ei , ut abfolvat illum&>.
aecufatum,,...Hanculcimam approbarem-libenter , fed¿

'i-jo SUMM^ SANCTI RAY'MUNDTnon
poíTum , cnm eadem caufa movcrc debeat Supcru
rem , qua: movebat eum. ítem quia b
minus dubitabit
criam Superior condemnabit ipfum. Nam ifte icit
& Superior , non niíi per íimpliccm c
confefíionem
¿
. iftius , cuinon eíl ítandum. Con ful o ergo-, ut dcle-gct.alteri,
íi fieri poteít. .Sin autem t remittat adSuperiorem
, ut íive ille ferat , íive prxcipiat iíti> allevetiir
ex hoc conícientia fuá , poíito etiam , quod íecundum
primam opinionem aliquis judicaret cum dolore
tamen animi , f non auderem eum condemnare, niíi
forte propter ambiguum g duplicitatis , & imponerem
«i aliquam pcenitentiam ad cautelam 13. q. 5. Excommunicatorum.
34. q. 1. in « le 1 ¿htm. t-t
De oílicialibus vero, executoribus , 6c exteris fubditis
credo , falvo meliori conlilio, quod in hoc cafu n
non
debent obedirc , íi pro certo fciunt, fecus íi dubitatur v
b Minus dubitabtt. ) quia nefeit factum.
c ConfeJJionem , Id eíl , alfertionem.
d lfiius , J Judicis , fcilicet inferioris.
e 7(cmittat, ) hec non videturtutum ; niíi feribat Superiori veritatem, quam
fuper hoc novit: quia co ipfo exponeret innoecntem morci : nec credo hoc eífc
facien dum , & potius debet omnia mala tolciarc , quám innoecntem fcienter
ad mortem, vcl mulcturioncm condemnare , vcl ctiam expoucre condemnan-
dum. ¿
f Son auderem. ] Sed nec ego .auderem eum á peccato mortali omnino cx-
cufaic.
g Duplicitatis. 1 Nc forte Judex plus uni parti magis faverit, quam alii , vcl
non adhibucrir illam diligentiam quám debuit.
h Non deoent. ] Sic credo , quod Judex inferior , quod fcit veritatem non
¿¿bez condemnare innoecntem , etiamíi prxcipiatur ci á fuperiore Judicc , ncc
cft contra. Ext. de offic^ iiltg. Pafi^raüs , ubi dicitur quod ordinarius debet exeqili
fentcntiam laram á delegato ad maiularum ejus , quamvis idem ordinarius
feiat efle illam injultam , niíi poílit obiinete ab eodem nelegato , ut ab hoc
onere abíolv-atur, quia loquitur ibi de civilibus caufis , & Ecclcfiafticis , ubi
nullus condemnatur ad mortem , & ideó non cft ibi tantum periculum , ficut
imcafu ptopofito. "Nec obftat quod dicit Ambiofius , quod Judex non debet
judicarc fccundiiin fuam privatam confeicntiam quia loquitur de Judice , qui
habct confeicntiam de faílis malcficis , utpote cum fcit aliquem cíle reum ,
prívate non debet eum con.lcrar.aVe , niíi per teftes. -Unde procederé debet fecuíidum
allcgata ,& hec indicat verbum ipfius Domini. Genef. íi. defeendam
inquic, & videbo , &c. Unde licet fa&um illorum optime noverit, noluit tamen
eos condemnare , nifi ut judex , id eft per teftes. Unde Angelos mi fit per
qiios diclos maléficos in fcclcrc fuo perdidit > & Loth innoecntrm liberavir.
üíidc verbum iftud m-igis cft pro nobis, quám coucu nos. Non obftat illud*

*' tune enim excufatur propter bonum obedíentix i f 1
.

•vt3* SU'MMiE SAKCTI RAYMTJNDL
non k
fultulit obiigationem juramenti. Ext. de dol. ó*
contum. cum dilefii.
ítem pone quod Univerfí tas alicujus cívitatis ,' vel
Colleéii i obligavit fe juramento ad aliquid , mortui
funt jurantes, quaeritur utrum :fucceííbres íint perjuri ,.íi
tranígrediantur ? Videtur quod íic > quia omnes obliga
tiones anteceííbru-m tranfeunt ad fucceüores Ext. de
jolut. c. i. & de ufar. tua. ite-m idem populuseít hodic,
qui fuit centum annis retro 7« q. 1. denique. Solutioo
dico quod non funt perjuri : obligatio enim juramenti
..períbnalis eíl, & non traníit ad fuccefleres quantum ad
:;periculum per jufii .5 ad implen dum tamen>tenenturt. Ext»
, eod» veritatis^ 6c per jura fupra. di&a.
k Súftulh : ] quia cum mándame alicui, ut íolvat aliquid ád certum diem9 ríe fi in1 przfixo dic non folvat, nihilominüs tenetur poilea folverc , uc dicic
.Deere. Cum dilecti.
1 Obligavit, ) numquid poíTunt hujufmodi juramenta íibi remitiere , five
-cum jurat Univcríitas, five cum jucant aliqui fe aliquid fa&uros ? c¿. ficut Magifter
notavit infra eod'.J§. ítem pone. Si ad favorem vel- ad cultum Dei , ad Religioncm,
vel •pictatem pertinet. juramentum , non poíTunt remittere ; ut fi dúo
.•jurant quód ibunt ultra mare militare , aut quod intrábuntReligionem , auc
. quód dicent dúo pfaltcria , vel tría , aut fi. piílorcs., vel..aliquod mechaníci
. jurent, quod de lucro íuo certam portioncm dabunt fabricar alicujus-Ecclefia:,j
-vel in alios pios. ufus ; Ubi tamen aliqui jurant quod*ibunt ultra mare íimul *
;Sion negó,.,.quinpaflint jenüttere fibi > quod íimul non vadaut, fed non poíTunt
• remittetc íibi quod non vadant; quia dúo juramenta funt, fcilicet quod vadant
> Qc íimul vadant. Quando autem juramentum rcfpicit tcmporalc=commorxlum
, diftingue.-, quod abfque juramento tenentur faceré quod-jurant, & non
b,poílunc fibi remitiere ; quia propter falutem animarum videtur fie juratum :
..••ut fi carnifices jurant, quod non vendent carnes iñfe£tas j-veLcórruptas , pro
yianis , & me reato res , quod non falíificabunt me r ees fuas >• aut vendent carias
.proptet tempus. -Si autem non tenentur fervare quod jurant, niii quia juratur,
i^aiftingue; quia.fi obfervantia juramenti fpeítat tantum .ad commodum , vél
•incommodum jurantium , & jurent de damno faciendo , vel non • faciendo ali-
,,quo alteri ab altero., poíTunt fibi remittere : vel£/juret quis alii.quod faciec "
..fibi domum , vcl libmrn, vel alias operas > & alius juret quod reddet ei raerte- ,
ídem: ycl quando dito focii jurant de corñmunicañdis ad inviccm ómnibus luí-cris.
Si autem jurant fuper aliquo dando , vcl • faciendo-", 1
Yel- noníaciendo ad
¡inviccm , ut ;didtum cít: fed aliter jurant fe aliquid faíturos , vel non faótüros-,
rjion po'ílunt íibi remittere ; ut incafu fupra dicto de habentibus communem
-menfuram : vcl cum jurant dúo íbeii bonorum , quod non- oegotiabuntur tali.,
-vel tali negotiatione.;. vél quod non ibunt ad iftas nundinas, vcl ad alias. Si au-
•

IIBE'R PRIMUS. i|y
i ítem aliquis juravit fe fervaturum ílatuta'in Ecclefia
fuá edita 5 poileá fíe ibi novum ítatutum, ifte promittit
per idem juramentum fe fervaturum illud , poftea
frangit, eft ne perjurus ? çi. licct tranfgredi non
debeat quod promiíit, non tenetur ad illius obíérvantiam
ex debito juramenti prxftiti. Ext. eod. Clericus
qui juravit. Hoc autem intelligas fané , quando fcilicet
de ftatutis prasterkis factum fuit juramentum s
alioquin, íi prxtendcbat de ftatutis tam prarteritis, quam
futuris , tenetur ad iftud, etiam íi nullam fecerit poftea
promiflionem 5 dum tamen licitum íit ftatutum. ítem
pone quod aliquis juramento tenetur aliquid faceré,
petit dilationem, vel abfolutionem , 6c obtinet ab eo ,
cui tencbatur , qusero utrum ex toto íit abfolutus á juramento
videtur quod non , quia Deo reddendum eft
juramentum, Ext, eod. debitores. Solutio j íi juramentum
fa&um eft in favorem Dei, ut per illud intenderet
homo fe ~ m
obligare Deo , non poteft abíolvi ab
lió mine , niíi per commutationem in melius 5 ut fupra
de voto. §* circa redemptionem. Si vero in favorem no-
l quod nonvéndent fuá opera , nifi dc'tali materia, vel fie, purgara; vel ral-
'Iones panndrum , quod non trahent telas Venales ultra certum moduin , • vel
quod ncfn texent 'pannos de filiis tortis ad totum. Si autem obfervatio juramenti
damnofa fit alus , non cft obligatorium; ut fi jurent' Altores quod
Knihil facient de nocte, de opcrc'fiíá: artis , vel eertis temporibus anni, uc
•'propter raritaterh' cariús Yendant opera fuá; vel fi jurent carnifiecs proptcr
^eandem caúíam , quod non lániabunt per diem , vel feptimanám'vltrá taxatum
-ab eis numerum ; vel fottores vinearum , vel certi laboratores , quod non
loeabunt operas fuas pto tniíiori prctio , quám pro tali; vel quando cives ali-
* c jus civitatis habentes vincas, quod non permittent vinum aliunde alportatum
vendi in territorio fuo , quandiu vinum illius territorii inveniatur veíale
.pro tanto , vel tanto pretio ; licet autem hujufmodi juramenta non fine
1
obligatoria, quia illicitum cft quod juratur > cüm peccatum fit circumfpctto
Juramento talia 'faceré •, vel (ervare corrupta intentione, tamen propter reve-
¡'•rcñtiám facráme'nti , & fcandalum aliorum, non expedit quod remittant fibi
\ hujufmodi • jüramenta auctoritate propria , vcl veniatur contra ea i íed revo-
P-aiida funt au&oritate Epifcopi, vel potius dénuhcianda non tcnuifie > & po>
i^aitentia imponenda eft de temerario juramento'.
. m Obligare Deo.) Quid "fi non intendat obligare fe Deo, fed tantum homini ?
Hj/L. nihilominus non poteft abíolvi ab nomine , ex quo jurat Ce factururn aliquid
in favorem Dei. Unde credo íiipplendum hic , máxime : ficut fi jurafíem
v
íibiquod darem Tirio, x. in-favorera ipfius Titii? 'nón.poffcsmihiTcouscr*
I hujuímodi jmaric&tutu.

04 SUMM^ SANCTI RAY1ÍUNDI;
minis, fi ille fponté abfolveric , poftea non tenetur ad
illud ; & idem a de dilacione íolutionis faciendo. Ext.
de fponf. prxterea. ° Sed numquid Papa poteít aliquera
ab folvere a juramento illicito ? dic ut fupra de votis. §\
fequitur videre. ítem numquid debitor tenetur proptet ta
vim juramenti, quo- fe aftrinxit folvere debitum excommunicato
> 6c ita communicare ei: de hoc refpondebd
infra de jentcnt* extomm. §. quid fi teneor juramento.
In fumma nota, quod non- intelligitur pejerare, qui
ex licita caufa deferit juramentum : verbi gratia, promiíimus,
& íirmavimus nobis invicém fidem, & pacem»
fregifti mihi y p non teneor poftea í envare tibi. Extim
n "De dilatione ] íolutionis facunda; cum juratum fuit , quod certa dio
(blvcrctur.
o Sed numquid Papa. ] Ego credo quod non folum Papa , fcd Epifcopüs im:
juramentis, ficut & in votis , etiam licita juramenta poteft- murare in meliús «r
Cum non magis obliget vocum, quam juramentum ; máxime cum juratur.,*
quod nulli eft utile , & alicui eft damnofüm ; ut fi quis. juret }>>quod non lo-
' quetur Martino , vcl comedet cum eo , vel intrabit domum ejus , yel reci- í
picc aliquid ab co, vel non ferviet ei ; nifi taliter juraverit aliquis , ut viteC
occauonem peccandiy quam folet incurrere ex familiar itatc alien jos períbnar..
Non obftat, quod dicitur infra. de different. ofic. ubi dicitur quod folus Papa,
poteft concederé , quod aliquis veniat contra juramentum licitum, vcl de quo*
aubitatur >y utrum. íitlicitum, vel illicitum, ñeque obftat illud Ext-, de refeript^
confiitutus. ubi.agitur de certa numero prebenda rum tur ato a capitulo , de Ext..
de elect. venerabiiem. ubi dicitur quod , & íi illicitum fuit juramentum , debuir
Eapa confdli,fuper eo : quia ad Papam pertinet difeernere , an illud juramentum
.fuerit; licitum, vel illicitum.. Sed ifta non obftant x quia illa Dcxretalis,
confiitutus* loquitur de juramento uni ver íitatis illicito , quod de licentia Epifcopi
prxftari. debuit ;-.& ideó Epiícopus difpenfarc non potuit,: & forte ia?
juramento univerfitatis.,. propter fcandalum. non poteft difpenfare Epifcopüs,
vel murare in aliud , licct. hoc poífit in juramento privara;- pexfbnx. ítem
Decrétalas illa ., Venerabilem. loquitur de regno Alemania:, & de eo qui deber
CÍfc Imperator , unde cum íicarduum negotium propter fcandalum , folus Papa
inter poneré poteít partes; fuas in talibus juramentis; & quod dicit- Magifter
in ptxdi&o titulo reftringendum - eft ad cafus, de quibus exemplificat $ 8c ad-'
coníimiles ; vel loquitur de au&oritate prxftanda veniendL contra licitum ju- 1
tamentum-ii vel dubium prxcise fine aliqua commutatione , quod folus Papa
goteft faceré , cujus au¿toritas videtur excepta;:, in- quibufdam juramentis ad
minüs.. Epifcopüs ergo , etfi. non poífit fimpliciter abíolvere á juramento , poteft
tamen in nieláis commutare - t nec eft. hoc venire contra juramentum, velS
imfringere. Ext.. eed¿_ pervenit..
p. Non teneor.. ] Quid in cafu prardiéto d'e duobus habentibus- communenimenfiiram
, numquid uno pejerante , alius venire poteft contra juramentum.
ítem, numquid multitudinc aliqua jurante íe faéturam aliquid , vel non faébi-
IAíii t duobus, vcl tribus coatraYcnicntibus, poflunt reliqui .çontravcnirc i ítem»

H LIBE* PRIMUS. $£$
Y eod. fervenit. i. U ficut. 3. & ita non obftat* 23,
iq. 1. *»/¿ ubi dicitur qtiod etiam lioíli fervanda eft fi¿
•des promifla: illud enim intelligitur, cum & ipfe fervat
f quid fi quidlibet de illa multitudinc juravit aliquid 'fe fe£Vurum , vel aúm
T*£turum fub hac condicione , fi alii fcrvarent > numquid poteft non (errare
juramentum , duobus > fel tribus non fervantíbus ? Iccjn, quid fi nefcitur quosnodo
intelle&a fuctit illa conditio , fi alii .f&Y-arcnt •> utrum fcilicet de omni-
-bhs aliis , an de aliquibus 5 vel fi dubitetur , utrum juratum fit fub-conditionc ,
vel íímpiicitcr.c ad primum dico quod íi alrcr prardiítorum juravit, ycI in*
[ zeiidic fub condicione jurare quod non porta bit hujufmodi menfuram , fi reliquus
n'on porcarct, tune reliquo non fervance juramentum , nec iftc fervare tenetur »
autem abfoluté juravit in omnetn xventum , tune fervare tenetur > quidquiá
xeliqui faeiant. Si autem neícit quomodo juravit , vel quid intcndat* ? dic j»
quod fidem non ícrvanti fidem
fervaturum fe non promiferit cum damno fuo , & lucro altcrius : unde non.
'tenetur fervare juramentum , fi reliquus - non fervet. Ad fecundum dic fimiliter »
quod cum íimpliciter , & abfoluté , & in omnem eventum juratum eft, quilibet
•conetur fervare quod juravit, quídquid alii faeiant: fi autem fub conditione >
vel ob caufam jurare inteiídcrunt, millus tenetur fervare juramentum , nífi
•^exilíente condiciona, vel causa, propter quam juratum eft. arg. 3Z. q. 8.
wn folum. pxt. de condit. appof. verum. /a-a tod. fervsnit. Calva tamen dift i n-
¿tione , qua: habetur fupra de *vot. §. poteft autem. utrüm fcilicet obligan©
tota fuerit poíita fub conditionis eventum , vel caufae , cum exteris , qua; ibi
I dicunturj qua; tamen intclligo fervanda in foro caufarum , non in foro poeni-
- tcntiarum, ubi judicatur de intentionc. Ad tertium dic quod , quo modo intelligcndá
fit illa conditio, fi alii ferventutrum fcilicet, fi omnes fervent, vel
-fi'aliqui fervent, recurrendum eft ad intcntionem jurant i um in foro poeniten-
* ¿
*íaíí, & fecundum hoc judicandum eft, Ad quartum , & ultimum éic, quod
,-fi juramentum tantum fpe£tát ad commodum , vel incommodum jurantium,
multitudinis medictas, vel major .parsnon obfervat juramentumt rcliqui
non tenentur fervare; quia jam non eztat conditio , fub qua juratum eft :
quia quod 'facit major pars univerfitatis, oniverfitas dicitur faceré. Si autem
S mt dic tas , vel major pars multitudinis adhuc fervat juramentum , dic quod
íi hoc vergir in damnum fcrvantium juramentum , Se ia lucrum non fervan-
7
tíum, cum non íit vcrilunile , quod aliquis jurantium voluerit faceré condi-
:
tioaem fuam -deceriorem , Sc'aliorum meliorem , beñigné intcrptetandnm , ut
dictum eft fupra in cafu de menfuris. Si autem nullum incommodum patiuntut
cx - hoc fe rv antes juramentum > non di tutum-cis venire contxz juramentum
, & denunciare poterunt Prxlato , ut vcl compéllát jurantes fibi invipc'cm
remittere juramentum , vel illos qui doi* fervaút fervare quod juraverunt.
Sí autem quod juratum eft , ípedfcat ad cultutn De¿, vel Religionem, vel pictatcm
; aut u tale qqpd juratum eft, quid teneantur 'faceré ablquc juramento ,
íi dubitetur utrúm fimplíciter , & abfoluté, aut fub 'conditione juratum fit >
aut ii aiefcirur de quo alii inretiexerint illam conóitiot&m , fi -alii fervarent 3
tenendum eft certum , & dimittendum incertum; 3c interprctandum eft jurantes
obligarás cfTe per hujufmodi juramentum , nifi nfajor pars jurantiúní
ntranfgrefla fuerit juramentum, ití quo cafu > quaíi jam non exilíente coudir-
H¿one , fub qua juratum eft > rcliqui non ftUU obiigati cx illo juramento.

13¿ SUMMiE SANCTI RATMUNDL.
fidem. ítem depoíuifti penes me gladium , juravi quod \
reftituerem quando repeteres, factus poftea furiofus repetís
, non teneor } immó nec debeo reddere gladium,
niíi q reftituta. tibí fanitate > ne forte occidas te , vel
alium. 22. q. 2. ne quis* ítem generaliter tibi juravi, ,
quod ftarem ómnibus mandatis. tuis propter injuriam s
quam tibí feceram , tu prxcipis mihi aliquid inhoneftum
, vel importabile , vel adeó durum , vel afperum 3 ,
quod íi mihi fuiílet fpecifícatum > nullo modo illud \
juraílem : talia enim femper tacité íubintelliguntur iii.i
generalibus juramentis. Ext. de elefh caufam. ext.eod» ".
veniens, 8c quintavallis. debent tamen ad cautelan), §£.
ne detur eis occaíio pejerandi, petere auctoritatem ab .
Ecclefia > ut colligitur ex eifdem Decret. ítem aliud.í
nota , quod fi jurans , vcl rccipiens r
dolum adhibcat >
íemper debet referri juramentum ad intentioncm illius, .
qui non adhibuit dolum ,. vel artem ii. q. c. quacunque
, & $. (i ergo & c. qui pejerare , & §*.ex his. Deus ,
enim duplicitatis afpernator fimplicem intentionem confiderat
utriufque , tam ex parte recipientis, quAm-ex
parte dantis 5 verborum artem aípcrnatur , & odie, uc
m praeallegate. §• ex his. in fin, item ream linguam non
facit ú niíi rea mens. 11. q. 2. homines i» fin.
q Reftituta. 1 Argumentum , quod íí juravi aliquid , & emergat cafus inopjnatus
, de quo íi cogitaíTcm, & advertüTem , millo modo juraíTcm • noa„'..
teneor illo juramento. ítem cft argumentum , quod íi aliquid circumferipto

LÍBER PRIMUS. *37
VE ME ND A CIO ET A D V L A Ti O HE»
U O NIA M perjurium fundatur in mendacio ¿
poft juramentum, de mendacio aliqua íupponamus.
Videndumigitur quod íit mendacium s
in quo differant h#c tria, mentiri, dicere falfiím
, & mendacium ¡ quot lint genera mendaciorum 5
quando dicatur mortale , & quando veníale : ultimo
de aliquibus dubitabilibus.
$.1. Mendacium eíl, ut ait Aug. b
faifa fígnificatio
vociscum intentione fallendi.n. q. i. Ille erro. Mentiri
eft « contra mentem iré , 8c hoc fecundum ethimologiam
vocábuli. d Strictíus tamen accipit Aug. dicens :
Is qui mentitur contra id quod animo fentit , c
loquitur
volúntate fallendi. n. q. i. Is autem. [$1,
f. i. Dicere falfum, eft dicere aliquid eñe (ta, quod
non eft ita, non diftin&ó ,an intendat dicere verum, aa
falfum. Mendacium comprehendit f
utrumque, quod patet
ex definitione : Mendacium eft faifa íignificatio vocis
j ecce falfum: dicere cum intentione fallendí 5 cece
mentiri, 8c ita prima pars defínitionis comprehendit falfum
dicere > fecunda mentiri. Patet ex his , quod hxc
dúo , mentiri 8c falfum dicerefe habent g excedenter ,
8c exceífé 5 quia non omnis, qui mentitur, dicit falfum}
imb aliquando dicit verum , licét ipfe intendat dicere
falfum :- 8c & converfo > non omnis, qui dicitur falfum,
0 XJ O NIA M 'prjurium, J &c. Se infra.
b Fuf* fignificatio ) fecundum íegem , falíicas eft commutatio veritatlí^
*utben. de fide inftrum. in prin

138 SÜMM¿ SANCTI RAYMUNDII
mentitur 5 imó aliquando crcdit dicere verum , licct dicat
falfum. Ergo qui mentitur, femper fallir volúntate,
licét quandoque fallatur in facti veritatc 5 8c ideó femper
peccatj quia ream linguam non facit, nifi rea mens,
2.1. q. i. homines. in fin. Qui vero dicit falfum non femper
peccat j aliquando enim dicit falfum cum intentione
Fallendi , 8c tune eft peccatum 8c mendacium: aliquando
dicit falfum , 8c credit dicere verum , 8c tune , il adhibuit
diligentiam debitam , non peccat j fin autem,faltem
peccat venialiter. 2z. q, 1 . homines. qui autem dicit mendacium
femper peccat.
§. 3. Ut plene liqueat, qua? mendacia fint mortalia ,
rj. Uh d e qux venialia. Nota quod Aug, ponit o¿to genera meníncndiício
c*p. dacioruxU. Primum mendacium eft, quod fit in.h doctrina
religionis i utChriftumnon elle natum de Virgine , vcl
non eífe pafliim , 8c íimile circa artículos fidei. Secundum
, quod aliquem hedit injufté,quod tale eft, ut i nulli
profit 8c obfit alicui: ut mendacium detracrionis, & falfi.
teftis in caufa criminalL Tertium quod « prodeft alicui,
ita ut obfit alteri, quamvis non ad immunditiam 1 cotporalemj
ut mendacium teftis in caufa pecuniaria.Quartum
, quod fit caufa fola mentiendi , fallendique m libídine
quia íine caufa 8c utilirate. Quintum , quod fit a
placcndi cupiditate , ut mendacium adulationis. Sextum-,
quod nulli obeft, 8c "prodeft alicui ad evitanduní periculum
pecunias 5 ut íi quis fciens pecuniam alicujusinjufté
rollendam a fure , vel prasdone, ubi íit nefeire femeruiatar.
Septimum, quod nulli obeft 8c prodeft alicui ad
h Do&rin* Religionis. ] Religionem hic appéflat fidem articulorum, qua ltgatnur
Deo.
i tjulli profit, ) ad fita: juílitne coníérvationem; quod dico , quia teftis
falfus in caufa criminali , five contra reum , five pro reo dicat tcftiironium ,
• prodeft ; reo. ad evadendam potnam debitam , vel aecufatori ad evadendam
pee nam caíomnix.
• * Prodeft alicui ] tcmporaliter , ne amittat rem tcmporalcm , qua: du>
«çerct in judicium.
1 Corporalem. ] Quod contingeret, fi per tale teftimonium conjuñgcrcntdt
matrimonialiter confanguinei, & aflincs. '
m Libídine ) & hoc appclíatur ab Auguftino , JNCNUB .mendacium»
a Blttoendi, ) id cft, pro fiíavc cloquium*

LÍBER PRIMUÍ jijtf
cvitandum periculum per fono: 5 uc íi mcntiatur nolens
prodere hominem ad mortem quantum. O&avum eft ,
quod nulli obeft : & ad hoc prodefl , ut ab immunditia
«orporali aliquem tueatur 5 ut íi volé 11 ti corrumpere viir*
ginem mentiatur eam efíe conjugatam. [n his autem tanjo
minus quifque peccat, cum mentitur 5 quanto magis
o á primo recedit.
Fit etiam magiílraliter ex verbis ekifd. Auguíl. alia fj^'fr^íi
j, _. . , . • . . J
. R m ver], perúes
diítinctio brevior , 8c tamen plenior: quia mendaciorum omnes qu, 1*diud
pernitiofum , íive malignitatis : aliud officiofum * 4** antu
- r
«ve pietatis 5 aliud jpcoíitatis. 2 2. q. 1. ne quis. pnmum
membrum hujus ultimas diílinctionis comprehenditquinque
genera primas diílinclionis prascedentis. Secundum ,
tria genera ultima ejufdem diílincfcionis primas. Tertium
fcilicet jocoíitatis , additur. Reílat videre quando mendacium
íit mortale , 8c quando veniaíe : videntur enim
audoritates multas expreífé dicere, quod femper íit morcale.
Pfal. 5. perdes omnes qui loqutmtur mendacium*
ítem , pos , quod mentitur, occidit animam.ítem q Aug.
nec artificiofo mendacio , nec íimplici verbo oportec
quemquam decipere j quia, r quomodolibet mentiatur
quis, occidit animam. Ad hoc dicas cum Aug. quod A JnIrJ_
omne mendacium eíl peccatum. 22. q. 2. mihi autem chjr¡d.'c*p. 18.
o A primo recedit. ) Contra videtur quod minus peccatum eft íeptimum"
mendacium, quám o&avum. C¿. non attenditur reccílus iftc quantum ad or-
•dinem hic poíitum , fed quantum ad qualitatem primi mendacii, quod eft in
Religione fiici: nec dicitur hic, quod quanto quodlibet mendaciorum iftorúm
recedit a primo, tanto minus eft peccatum , íed quanto mentiens plus
xecedic; vel dic quod cria ultima non difterunt nifi fecundum qualitatem fa&i,
Sí reputantur pro único mendacio , vel dic quód in homicidio virando , poteft
haberi reípeítus tantum ad íalutem corporis; ne ille interficiatur : & íic
•eft de feptimo genere illud mendacium, vcl poteft haberi refpe&us , ne ifte
ioterficiat, vel ne interficiendus , moriatur in peccato ; & tune mendacium
pertinet ad oclaram genus ; quia habetut refpeccus ad íalutem anima: : & íic
ceflat objeítio} quia ídem mendacium , & de eodem erit in íéptimo , & ochavo
f
;encre, fecundum diverfos refpcétus; vel dic , quod o&avum mendacium
ocum habet tantum , quando timetur , ne immunditiam corporalcm íequatur
immunditia cordis , propter fragilitatcm, & pruricum carnis : qua; autem diciS-
3aic magifter nefter , feripta funt ab Auguftino xx. q. x. primum.
p Os, quod mentitur.) Sapient, i. & loquitur deperniciefo mendacio.
q Auguft.^ xx. q. i.
x §»omodoUbet. 1 fupple, pernicioíóti

f4¿> SUMMii SANCTI RAYMUNDI,
¿ion abfurdé videtur, omne quidem mendacium effepeccatum.
ítem omne mendacium perniciofum, id cít,quod
«ocec próximo , 8c quod comprehenditur in quinqué ge-
-neribus primas diftinctionis, eft mortale. 22. q.i, primum
8c ne quis, Mendacium vero officiofum , id eft , quando
nuili obeít, & prodeit alicui, ut in tribus ultimis generibus
primas diítindioriis, veníale eft fecundum omne*
in nomine perfecto : 8c ídem-de joeofo mendacio. n.q.
2. «1? quis. Sed in hoc eft opitíio : quia quidam dicunt
officiofum mendacium majus peccatum , quam jocofum}
quia fallit-proxirnum , licet non noceat, quod non facit
jocofum. Alii vero dicunt contraçium , fcilicet , quod
officiofum íit minus peccatum quam jocoílim 5 quiaíprodeft
próximo , quod non facit jocofum. In nomine autem
perfecto. 5 id eft clauftrali-, quod ex toto renunciavit
mundo pro Chriíto, c dicunt quídam idem , fcilicet quod
utrumque tám officiofum , quam joGo-fum , íit in eo veníale.j
fed tamen graviiis, quam in imperfecto. u Alii dicunt
quod mendacium cíñciofum iemper eft mortale in
omine perfecto 5 jocofum-ver ó veníale. Sed quare fecundum
i Ros , non eft ei potius mortale jocofum ,
quod nulli prodeít quam ©mciofum , quod prodeft
..alicui f Refpondent -í x quia illud non íit ex anU
mo, fed illud fie : oc per iftud intendit decipere, per ilkid
non. Prima opinio humínior eft, 6c mihi magis pla- :
cet: quod tamen díétnm eft de jocofo mendacio, intelli-
A
H* tí- gendum videtur , quando non fallít 5 novit enim lile, cui
2*/., ( p
?** dicitur 5 jocandi caufa fulfle diítum : íic videtur dicere
•nmtur. Aug. 22.^. 2. neqms. Se hoc etiam inteihgas , nili dicajxur
ex quadam plaçentia , íive dele.çtatione , quáiii inde
-f Trodeft próximo. ] 'Jocofum etiam poteft pro n'cíTc próximo , quo'd profertur
J jad recrcationevn illius , vel confolationem ,'cui dicitur , & forte nullum eft peccatum
, quando ille , cui dicitur , fcit jocandi caufa fuifle di£bam.
t Dicunt quídam. ) de jocofo, credo quod eft veníale in eo , fi illud dicat ex
^ek&ationc , de omciofo potius credo , quod non íit ei peccatum,
u Alii dicunt ) quorum dura eft fentenfia. '
% glgM Ufad) fcilicet jocofum mendacium yenule eft in honiine perfc£lo# ^

LÍBER PRIMUS. i4¿
habeant : y nam tune poteft dici mortaje. 2 Aug. nnllum
peccatum adeó veníale , a quod non fíat crimínale, bdum
-placee 5 8c idem íi ícienter ducit c in confuctudinem arg,
25. difi. nnttm in -fine. 6c § alias ea demum. ítem ad id ,
quod ákhimeft fupra , mendacium adulationis eíTc moríale
, contradicít Aug. numerata illud ínter venialia. 2 5.
dift. §. alias ea demum. Sed dic quod tribus modis adulatur
quis 5 attribuendo alicui bonum quod non habctjapprobando
malum quod habet 56c íupercxtollcndobontiin
quod habct. In primo cafu , £c fecundo credo elle mortal
c i fed in fecundo gravius. 2 í:4. 2. primum 4.6. dijK
fur,t ncnnulli 8C Clericus. 1. In tertio cafu veníale 5 ut ín
prarallcgata aucloritate Aug. §. alias eademúyn. Quidam
tamen dicunt in primo cafu cíle veníale. Solet dubitari ,
quid agendum fit ei, á quo qnarritur aliquis occidcndus ,
quem ipfe fcit in domo fuá latitare , vel etiam in alio loco
, nam videtur ifle pcrplexus : íi manifeftat cum , timet
crimen pcrditioni¿& homicidii, cuividebittir dedillo
caufam , oftendendo perfonam 5 timet etiam peccatum
illorum , qui occident cum j 8c íic gravius morientur in
anima : quod etiam timet inlatitante ,fi forte eft in mortali,
8c moriatur impecnitcns. Si vero-non manifeftat ,
formidat ipfum mendacium , fuper quo videtur nullum
poíle adhiberc remedium. Solutio , plané videtur Aue. db*.\». i$
*r - 1 1 1 1 * j i • • o mendacio c. 14.
lcntire , quod nullo modo quis debeat mentiri, ce máxime
perfectus, pro vita alterius redimenda : d
ait enim,
ad fempiternam falutcm nullus eft ducendus opitulante
mendacio. c ítem , nc quis arbitretur perfedum , 8c fpi-
7 Nam tune. ) Hoc intelligo quando illa placentia , vcl dcleclatio , prarpooitur
dilc&ioni Dri., & obfervationi mandatorum ejus ; nec enim delectan in
. crcatura fub Deo , mórcale cft , ctiam homini perfecto.
Z Auguft. ] x^. dift. unum. §. triminis *pt>eilatio.
a Qu»d non fi.it; ] id cft , hujufmodi actus conlímilis non fíat criminalis.
b Dumplacet. ) ita quod illa delcclario prarponatut Deo.
c In confuttw'inem. ) fecundum , quofdam , confurtudo nunquaru facit peccít»
tuniin aliquoactu, niíi comitetur libido delc£tandim.©rtalitcr.
d >Ait enim. )uq. x. primum eft.
c Ítem ne quis. ) tx. q. x. ne quis. arbitretur.

14* SUMMiE SANCTI RAYMUNDI,
ritualcm hominem f
pro ifta temporali vitamorte cujus
lúa g vel alterius « non occidatur anima ,deberé mentiri,
taceac 5 ut íic non prodac . nec mentiattir , 1
nec occidac
animam iiiam pro corpore alterius. n, q, 1. primum. Sc
tfidorus 'mfyno' n e ¿ u¡ s arbitre tur. & faciat. ítem Iiidorus : Omne eenus
mcndacii lummopere ruge , nec quanbet rallacia vitam
Aug.nb.qtts.fi. alicujus defendas. n^q.i. omne. ítem Aug. periculojuger
• 4
* ,
^f5m^ admittitur hace compenfatio , ut nos faciamus
malum aliquod , ne alius gravius malum faciat. dift. 14«
quod ait. & ita dicunt fimpliciter plcrique Dadores. Alii
dicunt in tali cafu * mentiendum efle. Ego credo , faivo
meliori judicio , quod talis debet efle proceflus. Primo
debet tacere , ut dicit Aug. íi videtur ei quod taciturnitas
íit periculof* quia ex eo credit interrogans eum concederé
illum efle in domo , tune transferat fe in aliam materiam
, quaíi interrogando eum de aiiquo fado , vel íimile.
arg. 43. dift. i» mandatis. vel refpondeat verbum
aliquod 1
aequivocum, ut puta , non eíl: Uc , id eft , non
comedit hic , vel íimile aliquod. Ad hoc movent nosinfinita
exempla, de quibus pauca dicamus, m
Jacob dixit
patri fuo Ifaac,feEfau primogenitum > non nativitate
quia tune mentiretur , fed jure primogenituras , quam
fProHfia temporali vita. ) con'ferranda. & expone fupra, tnorte , id eft , defe
ñu ícJilfolutione , 8z illud rclativum , cujus ad illum ablativum morte refertur.
vel íic expone , ut íit fenfus , quod non debeat perfectus vir mentiri pro vita cujuílibet
hominis confervanda. Cujus hominis morte, id eft, £interficiatúranima
fuá , id eft , perfccK tacentis.
f
Vel alterius. ) id eft , occiíL
Non occidatur.) quia rcvcraocciííone corporis non oc cidirur anima. Quidam
libri habent, occiditur , íive non; & fecundum hoc expone quod perfectus vir
non debet mentiri proíervanda vita hominis..Pro cujus nominis morte , id eft,ít
pro vitatione monis illius , occiditur anima illius menticntis, vcl alterius, id eft»
iJJorum qui peccant illius cxemplo. Quidam tamen exponunt, occiditur , id cft»
Jxditur per veniale peccatum.
i Nec occidat.) quod contingeret, íi mentiretur, & crederet mortale peccatum
fie mentiendojquia tune facerct contra confeicntiam;& ita sediñearet ad' gehenná
•X. Mentiendum effe.) id eft , poteft mentiri aliquis fine peccato ; non tamen teieetur,
poAet tamen forte dici quod ex quo íine peccato poteft mentiri, in hoc'
cafu tenetur illud faceré propter vitandum alienum periculum anima: & corporis.
1 Mqutvoquum. ) ex hoc patet quod ad elidendam . malrtiam-alicujus , poífiífnus
uti verbis duplicibus, etiam in juramentis, i» alio fcnfu ?quam ille inteiligat»
*n juceb -dixit.Genef 17.

LÍBER PRIMUS. *4|
¿merat. nItem Abraham rogavit uxorem fuam Sarram ,
ut diceret íe non uxorem, led íororem , cum iret in /¿Lgyptum,
ne occideret eum Pharao propter eam : verum
dixit , fed asquivocé : foror enim dicebatur 5 quia filia
fratris erat. o ítem Jchu Rex Ifrael, cum laccrdotes
Baal vellet interficere , dixit : congregare mihi omnes facerdotes
Baal : Achab fervivit mihi in paucis , ego ferviam
ei in multis. p ítem in Thobia, Ángelus Raphael
refpondit Thobix interroganti quis eflet, aut de qua domo
: ego fum , inquic , Azarias Ananiae magni filius :
multa etiam alia potes invenirc. 22. q. 2. utilem 8c qux­
ritur. 6c §. item opponitur. q vel dic fimpliciter , quod r
bet negare , 8c auerere cum non cíle ibi./ Si tamen fuá
confcientiadictat fibi quod ita debeat dicere , tune non
dicet f contra confeientiam 5 imo fequetur eam , 8c nullo
modo peccabit: nec contradicit in aliquo lilis Aúguftinus
quia hic non mentietur , id eft , non ibit contra
mentem i 8c hoc oprime ipfe idem Auguft. dicit 22. ¿f^nitái
q. 2. primum , verf, t nec fe quifquam in recté factis 14.
noftris tam malé moveri fentiat , ut fíat ctiam animo
^deterior , longéque á pietate remotior.
de­
ítem quarritur circa mendacium pietatis, utrum eádem
actione quis mereatur, 8c demercatur 5 videtur quod
íic 5 ut in hoc , quod eft mendacium , demercatur , 8c
uihoc , quod eft pietatis , mereatur : hoc etiam videtur
tiitem Abraham. ] Genef. zz. & 10,
•o ítem Jehu. ) 4. Rcg. 10.
p In Thobia. ) 6.
q Vel dic.) alia rcfponfio.
r Debet. ) id cft , tenetur.
)f Contra confeientiam ] dúplex cft confeicntia ; confeicntia ver i, contra quam*
dicit , & confeicntia dicendi, contra quam non facit, íic dicendo, ex quo-
«i^tat ci confeicntia, quod debeat fie dicere; confeicntia enim dicendi duplicitcr
dicitur : Uno modo confeicntia ejus , quod debet dici de neceífitatc :
•"'o modo , qnod debet dici de honeftatc. Sic etiam confeicntia non dicendi
«uplicitcr accipitur ; uno modo , quod verum debet dici , & alio modo.,

'144 SUMMiE SANCTI RAYMUNDL
aperté cxemplo u
obftetricum , quae ex pietate , qua in>¡
tendebanc non occidere pueros Hebrxomm ad mandatum
Pharaonis , merebantur prarmia aeterna j íed quia
mehtiebantur x
dicendo Pharaoni fe interfecluras , de--
meruerunt: unde prxmium xternum pro pietace y/debitum,
mutatum eft eis in temporale , ut ait Auguftinus.
ic mendacio'. ^2. q, z. z ficpfdibet. £ contra , videtur quod eadem
iap, x. actio non poífit contraria operari. ext. de bapt. & ejus ejf.
major es .dift. ¿j.ftqws. Hoc relinquo a
diíputationi.
u Obftetricum. ) Exod. i, merebantur praemia ex condigno, fi erant in charí*cate
j fi non merebantur , id eft, ad merendum fe pra-parabant, quia prxpara*'
bant íe. ad gratiam recipiendam per i-llam- piam intentionem.-
. x Dicendo ) non dicit littera exod. • quod hoc dicercnt ; fed quod, antcquáni
yenirent ad' mulieres Hcbrxorum , pallebant:
i y Debitum ,) ex condigno, fi erant in chántate ; fi non , debitum, id eft 9
quod eis deben potuit.
z Si qadibet) ibi dicitur; nam benignitatis earum mcrces >. quaí eis ia*
setcrna potuit vita ret ribui -, pro admina culpa mendacíí in terrcnám reeompenfationem
eft dcclinata.
a Diftutationi J credo quod non poteft cfle, quod. eadem a£tio poflit eflcr
meritoria-, & demeritoria; - fed bene poteft cfTé, quod aliqua pia intentio concomí
tans illam attionem , fit meriroria, id eft , ad gratiam percipiendari*I
pta*paratoria ; & e contrario, quod aliqua adtio íit meritoria vita: a-terna*, &
aliqua prava intentio concomitan^ fit demeritoria , id eft ad gratiam amitten-dam
preparatoria., ,quá amiísá., cadic homo iñ démeritum..
DE SORTILEGIS ET DIFINIS.
ÉÍXIMUS de perjurio , quo quis peccat írf
Deum , coníequenter eft agendum 5 de Sortilegis,
& Divinis ,qúi, quod Deieft proprium^
. videlicet futura ptaedicere, íibi falfo, 6c iiíicité
aferibentes, innumerabiles animas trahunt ad inferes*
Videamus igitur quid íit fors> quae fpecies divinatioñis r
Sors eft ars divinandi. Divinatio autem.: proprie id
ÜHIX1MVS ] Scc.fk ínfri .
b sors eft..) alio modo dicitur fors haíreditas, vel portio hereditaria, ea
«ppd per forres folebáhc diftingui híereditatum porciones,
jnale

LTBER PRIMUS. tyj
malo accipitur , prophetia vero in bono, Michcx. 3.
índices in muneribus judicabant , Sacerdotes ejus in
mercede refpondcbant , 8c Prophetas ejus in pecunia divinabant
, ¿íc. c
Numquam divinatio in bonam parten!
accipitur j videbantur quidem íibi Prophetas elle j fed
quia pecuniam acciptebant , prophetia eorum facía eíl
divinatio , id eíl, divinatio eorum , qux credebatur elfo
prophetia , declarata eíl non prophetia i. q. i. Jad/ees,
8c numcfiikm.
S pe cíes divinationis funt multas \ alia quas íit per fpiritum
malignum > ut in cl
Pytoniíla. quas prasdixit da
mortc Saulis : alia Pyromantia , qux fit in igne , 8c dicitur
á 7rvf> , quod eíl ignis , 8c /**m.* divinatio !
alia acrimantia , qux fit in acre : alia hydromantia
qux fit in aqua , ab oJu*K , quod eíl aqua : alia gcomantia
, qux fie in térra a y*ía quod eíl térra : alia c
necromantia
, qua mortui refufeitari videntur divinare ,
8c ad interrogara rcfpondcre : imfoft enim grxcé , latiné'
mortuus, ad qnos fufeitandos cadaveri fanguinis addu
ckur > nam amare fanguinem dxmones dicuntur ;
ideó quotiefeumque necromantia fit , crúor aqua mifeetur
, 8c colore fanguinis facililla provocantur : alia eíl
f aufpicium , íive augurium , qux attenditur in geílu ,
volatu, 8c cantu avium > unde augurium, quaíi avigclium
, vel avigarrium, id eíl avium geftus, vel garrir as**
ítem fit divinatio ílernutationibus, íomníis, 8c fortibus,
quas falfó- fortes dicunt Apoílolorum , 8c varia infpc-
¿Honc Pfalterii, Evangeliorum,8c aliarum ícripturarum,
Ítem funt Mathematici,qui conílellationes confidcrant j
hi etiam dicuntur g Magi. ítem Arioli , qui in aris
Idulorum refponfa dxmonum accipiunt, ítem Haruf- •
e
Numquam. ) i. q. i. numquam.
d tytonlffz.) i. R-g. zS. é- 16. q. 4. ig :
tur , dicitur quod ars Pytonica dititnr
a Pytonio Apollinc inventóte ilüus artis.
c Necromantia. ] Hoc dicit Auguil.i6.ij. 5. ñec mirum,
Aufpicium ) de his habes. 16. q. 4. igitur.
g ítem Mttgi) alias Magi dicunt ai: iHalcficii x6.q; 5. nec mirumi

i4¿ SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
pices, quafi h aurarum ípectatores, quod dies , 8c he**
ras in agendis negotiis , operibufque obfervant : hí
etiam exta , íive inteftina 8c , interiora pecudum infpiciunt,
8c in eis futura prxdicunt. ítem ineantatores ,
Aug. Ub. de malefleii, 8c multi alii, quos enumerat Auguft. 2 6.q. 4,
iupUct natur» fofaf acntts. 8c q. 5. nec mlrum, & Epifcopi. Rcjnilariter
omnis divinarlo , quocumque prxdictorum modorum ,
vel alio íimili fíat , prohibita eíl , 8c maledicta a Deo }
8c a fancla Ecclefia , tanquám idolatría , & infidel iras
reprobata. Cum enim futura , qux folius Dei funt ,
per tales fupcrftitiones aliqui invenire laborant, divinitatis
jura crcaturis attribuunt i * Ifaias , priora, 6C
noviílima annunciatc mihi , 8c dicam quod Dii eftis.
¡f Hiere, noli te audirc prophetas veftros , 6c divinos ,
6c fomniatores , 6c augures , 6c maléficos , qui dicunt
vobis , non fervietis Regi Babylonís j quia mendacium
prophetizant vobis , ut longe faciant vos , de térra
veitra , 6c ejiciant vos , 6c pereatis, ítem 1
Levit. non
augurabimini, nec obfervabitis fomnia. ítem m
in eo*
dem. Anima qux deelinaverit ad Magos , 6c Ariolos,
8c fornicata fuerit cum eis, ponam faciem meam contra
eam , 8c interficiam illam de medio popnli fui.
ítem , n non eft augurium in Jacob , nec eft divinado
in lfraeh.Item 0
Apoftolus quibufdam talia fervantibus:
dies obfervatis ,8c nenies , 8c témpora , 6c anuos, eirñéfl
vos, nc forte fine caufa laboraverim in vobis. ítem Dominus
p ait Difcipulis : non eft -veftrum noile témpora,
AugAib. de vel momenta qux Pater pofuit in fuá poteftate. ítem
di-vinationedi- „ Aúguftinus hxc vanitas magicarum artium , ex tradimonum.
cap. j.
h. Aurarum , ) id eft horarum , vcl Harufpiccs dicuntur ab infpcctionc araruni
j five a divinatione facía circa aras dxmonis.
i jfaias. ) 41. ad idem facit Iiai. 8. ibi, & cumdixerint ad vos, -&c
k Hiere m. ] ij.
I Leiit. ) i), hoc habctur Deutcr. 18.
-m In eodem. ) Levit. 10.
n JMm tjl augurium. ) Numer. cap. 13.
o Apoftolus. ) ad Galat. 4.
p Ait. ) A¿'orum 1.
q Auguft. 10. q. i. qui fine Sahutore.

LÍBER PRIMUSk te
tioríc malorum Angelorum- , in toro terrarum orbe
plurimis fxculis invaluit, 6c per invenciones eorum inventa
funt harufpicia , augurationes , 6c ipfa , qux dicunt
, oracula , 6c necromantia. ítem Auguftinus. z6. , A,
%; •*
i_r • i. . i- ^ „ 6
• • " chtrtd.eat.79>
q. 7. non obíervetis dies, quos dicunt >Egyptiaci , auc
Kalendas Januarii , in quibus cantilenx quxdam , £c
commeíTatíones, 6c ad inviccm dona donantur , quaíi
in principio anni, boni fati augurio > auc al'iquot menfes,
. auc témpora , diefve , 6c anuos, 6c lunx , íolifque curlum
3 quia qui has, 6c quafcumque divinationcs, aut fa- -
ta, aut auguria obfervat, aut attendit, aut coníentit ob-
-fervantibus , aut talibus credit, auc ad eorum domum
vadit, aut ia fuá domo introducir, ut interrogct , fciac
fe Chriílianam fidem , 6c Baptifmum prxvaricaíle, 6c ut
Paganum 6c Apoítatam , id eíl, cetro abeuntem, 6c Dei
inimicum, iram Dei graviter in xternum incurrere, nifi
Eccleíiaílicá pcenitentiá emendatus Deo reconcilietur :
Dixit enim * Apoílolus : íive manducatis, five bibiti^ 9
five aliquid aliud facitis , in nomine Domini noílri Jefu
Chriíli facite , fin quo vivimus , movemur , ¡ 6c fumus.
Quid plura ? hxc omnia condemnat, 5c abhorrec San&a
Catholica Eecieíia, uc 2 2. q. z. 6c q. 5. per totum, 6c q.
7. non licet, 6C quatuor c. íeqq. ext. eod. per totum. Seí
contra fupradicta objicitur, quod Jofue.7. prxceptoDo-
Tiini forribus exquifi vic peccatum Achan , quod commi-
¡crat fumens furtivé regulam aurcam , 6c chlamydem
soecineam de anatnemkte Jericho. Ítem u Saúl forte
deprehendit Jonathan filium fuum comediile favum mefc-
Jicontra edictum , quod ipfe pofuerat. ítem „ Joñas
cum fugerec á facie Domini forte á nautis de prehenfus
eíl. ítem x Matchias forte in Apoílolatum , 6c Judas
t Apcftótus.) 1. Corint. 10.
I Ja quo -vivimus. ) Aótor. 17.
t Et fumus. \ hucuíque verba Augo/r.
u Saúl.) 1. Rcg. 14«
* Jenas. ) x.
x Martirios, ) A&or. x.
T *

i 4S SUMM^ SANCTI RAYMUNDI.
Aug. pf. 30. íiicceílbrcm eleclus eíl. ítem ait y Auguílinus, fors
ndut'tm for. non eíl aliquid mali, fed res in humana dubietatc di-
Us
- vinam indicans voluntatem. Ad exempla objccla, dic
quod ante Evangelium hace , 8c multa alia permittcbantur
, qux tempore pcrfcclioris diíciplinx penitus funt
fííenm.fuper climinata. 16. q. 2. §.his ¡taque.. ítem íicut ait z Hie-
jonatu. cap. 1. • • 1 • r 1 i ¡r
1
ronimus , privilegia imgulorum communem legem racere
non poílunt. Ad illud Auguítini dicas quod fors
non eíl aliquid mali , verum eíl in fuá natura 5 tamen
prohibetur , quia propter aíliduitatem labitur a talis in
idolatriam , íicut de juramento, 8c perjurio 5 fupra de
jurament. & perjur. caufa tnflitutionii. : unde fi cílet
caufa honeíla , 8c fubeflet neceílitas ; ut íi cílet contcn-
tio de eleclione aliquorum , 8c eiíetparitas utrobique in
ómnibus, credo quod exemplo Matthix b
poílent fieri
ved* fuper fortes, 2c hoc ait Bedadicens : Si qui neceífitate aliqua
m • c
- x
* eompulíl Deum putent fortibus exemplo c Apoílolorum
eíTe confulcndum, videant hoc ipfos Aportólos, non niíi
xolleclo fratrum ceetu , 8c precibus ad Deum fufis cgiíle.
v2

LIBERÍPRIMUS. sí. - *4f
tur hxc. 26. q..i. illud. verf. /wf ¿0* etiam d gems 0 &c.
& eadem caufa. q. 7. obfervetis. verf. inutiliter , Se
e
¿viW/t, &c. ítem íi aliquis , vel aliqua medicinalem
herbam colligic cum fymbolo divino , vel oracione Dominica
, vcl ffcribicin charca fymbolum, vel orationem
Dommicam, utponat fuper aliquem Infirmum , ut íic
in iftis tantum Deus creator omnium , & Dominus honorecur
, non rcprobatur j dummodo nulla alia fuperítitiofa
obfervantia mifceatur 16. q. 4« non liceat» & 16.
q. 7. non obferveth.
. d Genus ] ibi dícítur quod ad hoc genos» fcilicetfupcrftitionis > pertinene
•hiñes ligaturse , atque remedia > quas Mcdicorum diíciplina cóndetnriat, five
ia prsecantatiombus , five in quibufdam notis > 8c chara£teribus , five in quibuícumque
rebus fufpcndcndis , vel ligandis , vcl folvendas. ítem ficur íunr
inaures in fummo fingularum aurium , aut de rtruthionum oflíbus , auc "aíiíhlas
in digitis. ítem íLfingultifendo dexterá manu pollicem tencas. ítem íimembrum
aliquod íalieri'c, fi jundtim ambulantibus amicis lapis > aut puer
medius interVcnerit. ítem limen calcare , cum ante domum íuam traníit, ai
lé&um rediré, fi ftcrnutaverit dum íe calceat. rediré ad domum , fi procicidens
offenderic. ítem fi ex conftcllatione, cjuá nafcitur.puer, a£íionc$ , vcl
a&ionum , procederé credantur eventus.
e Sin* caufa. ) magis ad fuam damnationcm , quam ad falutem fuam ten-
f Scribit in charts. ) Ex hoc .poteft haberi, quod non funt reprobanda brevia
qux fíuntin Afcenfíone, cum non contineanr nifi verba Evangclii i fed •
fuperftiuofum eft fi credatur , quod minus habent efficacia: , fi /cribantur.
poft Je&um Evangelium , aut poft miílam , auc alia dic > quam cum
proferuntur verba Evangclii , qua? ibi conrinentur y illa autem brevia
in quibus fçribuntur quidam chara&cres , & quxdam nomina inuíítata j •
quia nomina Dei incffabiüa , & in quibus dicitur : quicumque fuper fe portaverit
iftud breve , non periclitabitur , fie , vel fie ; vel iftud , auc illud bonum
fibi cveniet , procul dubio reprobanda funt, non portanda \ & peccant; qui feribunt
ea ; aut portanda docent , aut portant, aut donant ea, aut vendunt niíi
ádeó fint fimplices > quod ignorantia debeat eos excuíare 5 qu«e non excuíat fi fuper
hoc fuerint admoniti, & inftruéti. Sed quid de carminatricibus, vel fótrjmnatoribus
, qui carminant infirmos ? pueros & animalia , nnmquid peccant mortaliter
? c¿. fi nihil fuperftitioíum dicunt , aut docent, aut faciunt, fed tantum
utuntur licitis precibus , & adjurationibus , ficuti per paílionem & crocem , Se
fimilia 9 non credo quod peccent mortaliter , nifi talia fecerint poft prohibido-
¿nem ab Ecclefia fibi &¿hu&. Sed credo , quod prohibeoda? funt múlierés > & viri¿
qui< per muí ta inutilia , & fuperftitiofa folent admifecre , niíi forré fit íacerdos ,
feligiofus, & diferetus > aut etiam laicus , five vir > five mulier excellentis vitse,
& probata: díícretionís , qui fusa oratione licita fuper infirmum > non íbper po r
iñum , aut pyrum , aut cingulum > & fimilia fed íuper infirmantes manus ufe»
pona nr juxrá illud Marcha?! ult. Su per argros manus imponent , & bené habe r
bünt. Nec hujufmodi perfonx funt prohibendae á talibus > nifi forte ttmeatur '
Jjuod ad exemplum eorum indifereti, & fupeiftitiofi caifliinaúonis fibi ufurpen'
wufnni } cuentes íe cxemplo eorum,

*5o SUMM^ SANCTI R A YMUNDI,
§. 4. Pcena talium eit multiplex ; funt enim infames,
nec debent recipi ad Euchariítiam , fi notorium eft peccatum
, íicut nec Hiftrioncs. de Confecrat. dift. i.pro
dileclione. ítem non debent admitti ad accufationem.
1. q. 8. qttifquis. ítem debent excommunicari. 16. q. 5.
feré per totam. ítem fi poft admonitionem, vel excommunicationem
noluerint fe corrigere , íi fervi íunt debent
verberibus caftigari 5 íi liberi debent in carcerem
includi 3 vel utrique íunt de parochia turpiter dehonellati,
id eft: , tonfurati, vel decalvati eijciendi: 8c hoc
poteft Epifcopüs fuá auctoritate faceré 5 dum tamen
caveat á detruncatione mcmbri, morte , 8c fanguinis
effuíione 5 vel, fi neceflc íit, invocet brachium faxulare
a 5. q. 5. contra jdolorum. 8c Epifcopi 5c dift. 17. nec licnit,
íecundum leges capite puniuntur. Códice de mal, &
M&th. hemo.
$. 5. Quid de Sacerdotibus, vel Religiofis, quibus
vafa , vel ornamenta Ecclefia; , vel fimilia furtivé fubrepta
funt, vel de laicis , quibus res propria; furto fublatas
funt, numquid poterunt inveftigare per infpectionem
g Aftrolabii, vel (¡mili ? Ad hoc dicas fecundum
omnes, quod fi fit ibi invocatio dxmonum , vel aliud
fuperftitiofum , nullo modo licet 5 imó graviílimé
peccat quicumque facit. ext. eod. ex tuarum. ubi cum quidam
, licet juvenili fimplicitate , 8c bono zelo hxc feciffet,
fuit tamen fufpenfus ab officio , 8c beneficio j íl
autem talis infpectio fieret fimpliciter per aftronomiam j
non h invocatis dxmonibus, nec alio fuperftitiofo adjun-
g AftroUb'ti. ] Aftrolabium eft tabula & infttumcntuní Aftronomorum , in quo
relpiciunt & notant curfus fyderum , & motus aftrorum.
h Invocatis Átmonibas. ] numquid iftud peccatum facit homincm irrationabilcm
; vcl fi quis facrificet Deo nummorum , id cft , mammona?, vel fimilia faciat
j ut dives evadat , numquid incutrit irregularitatem , aut qui de facramentií
Ecclefia: , Euchatiftiá fcilicet , vel Crifmatc , vel oleo benedicto , aut aquá fontium
facit lottilegium , vel baptizct imagines ? c¿. cum talia videantut enormia
propter idololatriam , vel propter enormen fupciftitionem , licct fint occulta,gencrant
irregularitatem fecundum quofdam , fecundum alios vero , non. Unde in
hoc dubio confulendum eft talibus qui petant difpenfationem ; non tamen pra:cife
dicendum eft , quod aliter non fit eis falus , & abfolvendi funt de peccatis, fi
pecniteant. Si autem hujufmodi peccata notoria fint fecundum omnes , indigcnÇ
d^ea/atioac, Sed dç feoc pleoiiis. hph&tç injfra de lapfis & dilpení;

LÍBER PRIMÍJS. j :^¿f.
ño i i forth poíler admit ti > argumento a k
contrario
fenfu praeallegatx Decretal. & 37. dift. fi quis urtem. &
ita dicunt quidam : tamen in eodem decreto dicitur ,
quod licet quadriviales artes in íe contineant veritatem,
tamen quia non íunt fcientix pietatis , non eft eis 1 ftudendum.
§. 6. ítem quid de Sacerdotibus, qui caufa doloris
^fermoti, aut altare veftíbus facris exuunt, aut qualibet
alia lugubri vefte operiunt , aut con fue ta luminaria
íubtrahunt, aut altare , aut Crucifixum fpinis circundant.
Quid etiam de illis, qui pro vivis fcienter cantant
miííam defunclorum, vel fub*nomine illorum , quos
oderunt , feretrum cum exequiis mortuorum in medio
Ecclefix ponunt , vel alia fimilia faciunt , ut illicitus
-moriantur f Ad hoc dico , quod íi aliquod prxdúílrorum
Ifiat propter odium privatum , graviffime peccat, qui facit
i 8c niíi per legitimam pcenitentiam íe purgaverit s
debet deponi. Si autem propter m caufam communem
puta , quia metuit contaminationem facrorum ordinum,
vel fubvcríionem fidei, vçl hoftilitátemfuírert, vel obfidionem,
vel divinorum judiciorum íéntentjam n
metuit
: de ideó, qui tale quid fecit, non dicitur peccare ;
quia in tali fado plus humilitatis , qua Deus placatur ,
quám interni livoris doloíitas declaratm&nc^Hoc etiam
tenet confuetudo Ecclefix, unde folec cantare : Deus
vencrunt gentes j 8c in íignum triftitix in die Veneris
íancti altaria fpoliare. Hxc tamen diftinctio fallir in
i Forte. 3 Bene dicit > forte, quia credo quod hoc fine peccato fieri non poteít.
k Contrario fenfu.) Et hoc , quia dicitur in illa Dccretali , quod ille > de quo»
agitur, ivit cum quodam infami ad inveftigandum furtumEcclefix. Sed i6. c¡;x.
§. ínsita, dicitur qnod aftronomia & aítrologia indéfiíetudinem apud cathoiicos
ahiérunt, quia dum propria curiofitate nimis crant his intcnti, minus vacabañt
his qux faluti animarumerant accommodata.
IStudendum. J Intelligas longo tempore.Potéft tamen-inhisftuderi,non ad vouptatem
, fed ad ea , qua: funt ibi utilia, ut ad uíiim facra: icripturx convertantut,
& ut errores ibi contenti confutentur ; & ne rifui pateat, íi contra Mathc-..
maricos velit difputare ultra Philofophos ', hujufmodi doctrinarum ignárus. 57«
ift. qui do menfa.
m Catdttn communem.) íupple, faciathoc aliquis,
n Metuit. 1 fupplc, non punitur.

i 5i S U M M 1 SANCTI RAYMUNDI,
iis, qui pro vivis fcienter celebrant officium mortuorum.:
nam tales, fi fuerint detecti, indictin&e debent deponi,
8c ad agendam pcenitentiam : tam ipíe Sacerdos , quám
qui eum ad hoc incitavit, debent exilii perpetui ergajftnlo
, five Monafterio relegarihoc totum habes exprefse
in Concilio Toletano 16. q. 5. quicumque.
f. 7. Quid de quibufdam fceleratis mulicribus , qux
credunt fe , 8c profitentur cum Diana Dea Paganorum,
nodurnis horis, vcl cum Herodiade ,vel cum innúmera
multitudine mulierum cquitare fuper quafdam beftias
8c multarum terrarum fpatia intempeftx nodis filentio
pcrtraníire, ejufque juílionibus obedire , velut Dominx,
8c certis nodibus ad ejus fervitium evocari aíTcrunt,
ctiam ab illis aliquas creaturas in melius, vcl in deterius
poíle immutari, aut in aliam fpeciem, vel fimüitudinem
transforman. De his dicit Concilium Aquienfe 3 quod
non á divino fpiritu , fcd maligno talia phantafmata
nientibus fidelium o irrogantur: Diabolus enim , cum
animam alicujus per talem crudelitatem fubjugaveric
íibi , transformans fe in diverfarum perfonarum fpecies,
atque fimilitudines , 8c mentem, quam captam tenet.,
multipliciter p deludit , nec debet aliquis , vel aliqua
in tantam venire ftultitiam , ut credant hxc omnia , qux
in fomnis , 8c fpiritu tantum fiunt , etiam in corporc
accidere , cum etiam Paulus non audeat q afterere ,
quod fuerit raptus in corpore : quicumque ergo talia
1
crediderit, vel f aííéruerit , proculdubio infidelis eft >
8c Pagano deterior. i6\q. j. Epifcopi.
§. 8. Itan , cum didum fit fupra fidem non cíle ha-
o .Irrogantur. ] dicitur ctiam ibi", quia dum h.rc vera efie credunt , 8t credendo
a recta fide deviant, & errorc Paganorum involvuntur , cum aliquid divini J
tatis , sur numinis extra unum Dcum arbitrantur.
p Deludit. ) Littera eíl ibi infomnis deludens modo trillia , modo Ia?ta , modo'
eognitas , modo incógnitas perfonas oftendens , per quarcumque devia deducir >.
& cum folus lpiritus patitur , infidelibus hoc non in animo , fcd in corporc cve- .
ñire creditur, id eft , corpóreo fenfu percipi.
q Affercre. ] Cor. 11. •
T Crediderit.) poftquam fuper talibus audicrix Ycritatcm,
f Afferuerip, J pettiaaciter,' ••.
bendam

LÍBER PRIMÜJfc. 15X
ni't auguriis, fortibus, 6c cxceris u
fpeciebus divinationis
quomodo frequcntcr cveníunt ca quas prxdicunt 5 quomodo
ctiam tales nomines faeneliberant aegros , 6c imminuunt
aegritudines f Auguft. movet hanc quaeftionem
& folvit dicens hoc fieri permiHu Dei, ut illi , qui hoc c
audiunt, 6c vident , probentur in quali fide funt erga
Deum 5 6c hoc probar au&oritáte Deut 13% Si furrexerit
in medio tui propheta , aut quod fomnium dicat fe vidiífe
, &. prasdixerit íignum ,atque porten tum, 6c evenerit,
quod locutus eft, 6c dixerit tibí eamus, 6c fequamur
Déos alienos , quos ignoras, 6c ferviamus eis , non 1
audies verba propheta; illius , aut fomniatoris , quia tentat
vos Dominus Deus vefter ,ut palám fíat, fcilicet ipfis
, qui tentantur, 6c aliis hominibus , non autem Deo ,
quia ipfe fcit omnia , antequam fient , utrum diligatis 1
eum, aut non. 16. q. 5.neemirum circa fin,:
t ln auguriis.) quae famuntur- in -
tabulis , & eodicibus Píaltcrii', vcl Evangc-
18 , vcl in aliis. ext. eod. c. i.
U Speciebus divinationis ] &-íub hoc compreheaditúYcolcrcKalcndas Januarii
ritu Paganorum , vcl aliquid plus novi faceré , proptcr novum annum , aut»
menfem , cum lampadibus , aiu¿ epulis preparare. x6. q, 7. Si quis Raleadas, f b
hoc etiám comprenenditur obíervatio dierum , horarum, vcl meníium ad aliquid
inchoandum, vel non , vel íciendum mortem, vei vitam haminurn , profpeta,
vel adverfa , & íbinnia , & fortes Apoftolorum , & auguria avium, carmina
nerbarum; aut pyftaciola feripta pro quaübet infirmitate fuper homines , & animalia
poneré , propter fymbolum , &c orationcm Dominicam ;-.quia- talia nihil"
remeda conférre poíTunt, ñeque animalibus languentibus , claudicantibus , 8C
morbidis quidquanfmeden , fed funt laqueus'di abolí , & iníidiae ad homines de-
' cipiendos fub hoc etiam comprehenduntur dona data in Kálendis Januarii bon¡fati
augurio.; &

7 54 SANCTI RAYMUNDI,
nota , quare dicantur ferix , qualiter diftinguantur,quid
ineis agi debcat vel non.
§. i. Dicuntur b
feria: quaíi forix , eo quod prxftant
vacationcm abhis , quac agi in foro confueverunt: vel dicuntur
feria: , quia foílivx.
§. z. Feriarum alia: funt temporánea: 5 ut qux dantur
pro fruclibus colligendis, 6c funtduorum menlium: alix
repentinx j ut qux dantur a Principe ob rem proíperé
gcltam j vel quia devicit Saracenos, vel hxreticos 5 vel
quia natus eíl ei filius : alix folemnes, five feítivx. Primas
autem duas fpecics relinquentes c laborantibus in
mundo, aut difeeprantibus in foro , de tCrtia profequaír.ur.
Sunt ergó terix folemnes , five feítivx prxcipux
feíHvitates per circulum anni , videlicet Nativitas Domini.,
Sancti Stcphani , Sancti Joannis Evangcliífoe,,
Octava Domini, Epiphania , Puriricatio S. Marix , fanctum
Pafcha , cum totahebdomada , Rogationcs tribus
a diebus, Aíccnfio Domini , c
Pentecoftes cum duobus
fequentibus , Sancti Joannis Baptiftx , 11 .Apoílolorum,
6c máxime fan&orum Pctri 6c Pauli , qui mundum fuá
prxdicationc illuminarunt, Sandi Laurentii , f
AíTumptio
S. Marix Virginis , Nativitas S, .Marix , Ecclefix
dedicatio, SSan&i Michaelis Archangcli, Dcdicatiocujufeumque
oratorii , 6c omnium Sanctorum , Sancli
Martini , fie illx fefíivitates , quas íinguli Epifcopi in
fuis Epiícopatibus cum populo collaudavcrint, qux \icinis
tamen circummorantibus indicendx funt non generaliter
ómnibus, h Hoc autem intclligede Sanclis canoriizatis
aucloritate Ecclefix Romonx , quia Epifcopus non
poífet per.fe aliquem fancluní canonizare, ext. de reliq. •&
b TerU. ] poíTunt dici phecria.' achares , quod eft divifío , & foro , quia divido
á foro , vel feria: dicuntur , quia felfa Heroum.
c Laborantibus. ] quia temporánea: dantur pro fru£tibus coliigendis , Se pnKflant.immunitatcm
in foro.
d Diebus.) Iíti tres dies non obfervantur de confuctudínc á labore manuali.
c Tenteeoftesi J ícilicct ipfa dies cum duobus fequentibus.
.f Jjfmnptio. i & omnia fefta beata: Virginis, íicut habetur ext. eod. conque/tus.
í* Michaelis. ] in monte Gaigano.
% Un autem. ) Huc ufque funt Yerba capiçuli de confecr. diji. 3. prommiiandum*

LÍBER; PRIMUS. f'H
vttter. fanfá. l
C. i • * reliquas vero feíHvitatcs per annum
non funt cogendi ad fcrjandum , nec píohibendi. Indictum
vero 1
jejunium quin fuerit denunciatum ra
ab om-
iC. i. ] ibidicitlir , quod non licct publicé aliqucm venCrari pro ían&o fine '
auftoritate- Papa;, quamvis perplurima fianc miracula.
k 7feUqms,) hic rcfumuníur verba capituli, íciliccr- pronunciandum.
I Jejunium j fcilicet quadragcíimx, ¿k vigüiarum Apoftolorum , & quatiiór .
témpora , & alia íblcmnia jejunia.
m. Ab ómnibus.) qui habeñt ádultam aítátefn : & credo quod á viginti ánnis ¿'
¿¿•fupra: quia in ea aseare homines reputabantur idonei ad bellandum ; nec- anee
hanc zeatem credo aliquem" elTe compellcndum ad hxc jejunia \ nec ftatim poft;
qttia quidam funt in vigefimo prinío anno , vel vigefimo fecundo - debiliores , -
quám alii in décimo octavo. Unde in talibus ad aibitrium boni viri recurrendum'
cft. Quid de laborantibus in vi neis , fullonas , aut minis metal lorum , extefif--que
talibus > ubi opus eft magno labore > numquid renenrur ad hujuímodi jejunia
? c¿. fi adéó'pauperes func, quod perteipfos oportct colcre vincas propriasV^
& adeó débiles funt, quod non poli une laborare , nifi frangant jejunia : aut fi
oportet eos locare operas fuas , ur prcmdeanr íibi & familia? fúst; quia forte**
non invenirent , quod coriducereht operas fuas nifi fra'ngerent jejunium' ; nec
aliundé fibi providere poiTcnt: aut fi fervi íunt, aut ruftici , qui debent operas
dominis luis, non credo quod pccccnt mortal'tccr íolvendo hujuímodi jejunium.
Si autem funtdivitcs , qui poíTunt per alios conduftos operari :
non excufantur : **
fed fi volun: laborare perfonaliter , ira parriancur laborertf-, partim ante prandíiim
> partim poft prandium laborando , quod non oporteat eos íblverc jejt*-
nium. Credo in talibus neceífitatcm excuíárc-j quá dicit Grcgor. de conjecr* dift. 1
5\'.qx&íragefiffja. Quod jejunium quadragefimee non cft íolvcndtim , niíi necelTitas
infirmitatis cogat. & de rozfecr. dift. 3, jejunia. dicitur jejtinia legitima non eífc :
" *
folvenda , nifi grandis neceílitas cogat. Credo etiam quod non tenetur mendicarc
proptcr hujufmodi jejunium cbfervandum : cum non coáfhc'verit alias menditare. '
De percgtinis etiam , & vktoribus dic , quod fi tenentur peregrinan, quia compcliuntur
cxulare , vel iré in exercitum , vel ad prarcepturn Ecclefia: iré ultra mare
, tempore pafTagii.immiiiente excufantur á jejunio , íinon poíTunt commode
kffinare. Si autem non tenentur an hujuímodi viationem , fcd fponté hujufmodi •
percgfinationem fuícipiunt, peccantitet dggrediendo hujuímodi tempdnbusje- '
jurjiorum vel etiam ante, fi non credunt quod poíTunt perficere peregrinatíonem"*
ante témpora jejuniorum ; & fi credunt quod proprer faborem opovteat ri
íblvcre"
jejçmium ; & fuper hoc monendi funt ante quadragcfímasn á iacerdotibús : & qui •
ficJíolvunt jejunium propter fpontancam viationem, tenentur alio tempore com-"""
peníare > vcl aliter fatisfaccrc ad Concilium Ecclefix; quia üoñ dimittitiir peccatum
, nifi &c. & agere pcenitentiam de folutione jcjunií. Sí autem aliquis aggfS- '
diatur viationem contra formam prxdiftam > licct peccet aggrcdicndo > fi tarñeh
duiti eft in via , ex taufa neceflariá íblvác jejunium , non peccat, licet'cx culpa :
'
fuavenerit inhanc neccílitatem 5 íicut fecundum quofdam ( quamvis fit fhlíum }. í
pollutio nocturna non eft peccatum vel quod fit tempore furóris > licct ex
culpa precedente pollutio provencrit, aut furor, de curíbribus divifom quorum
.eft -ufus j neccífarius , credo quod li non poflunt currere & je/unáre > ••excufantur*,
íi folvunt jejunium : cum vero ir.orantur cum dominis fuís jri
aliquo loco , aut cum rhodicum 'Vadunt jcjuüare debent ,'nifi forte immineat
eis-.grandis viatio¿ quam non poífint perficere , nifi fotvant jejunium páúcís
diébus. ante. De fervientibus nobilibusqui habent íeryirc ad* meníks eorufl^

«5¿ SUMM^ SANCTI R AYMUNDI.
uibus obfervetur. Hxc ita fcripta funt, & determinar*
in Concilio Lugduncníi. de confec. dift. 3 . prommciandum.
ítem ílatuit, & prxcepit Eufebius , propter 1
feílum In-
ventioms Sanctx Crucis videlicet , nonas Maji folemniter
celebrari , de conf. dift. 3. Crucis 5 S>¿ nota quod non
fit ibi mentio ra Annunciationis Sanctx Marix , cum tamen
íit celebre reirían ., nec de Conceptionc ejufdcm.
jf. 3. De diebus autem Domiuicis, certum eíl inter
fumirus , de precipuas feíHvitates contincri 5 unde in
Decálogo mandavit Dominus : o Memento ut diem
Sabbathi íanctifices > fed forre dicet aliquis , non de
die Dominica prxccptum eíl, fed de Sabbatho : adhoc
relpondeo > quod diclum eíl de Sabbatho , tenendum eíl
poít Refurrecfcionem Domini de Dominica : Sabbatum
cnim non debemus ab illo tempore colere , ne videa-
medcnJi cx toto , TCI perlibanc moJicum , nc deficiant in fervicio , fk hoc
faciunt jam poütis mentís , vel parum ante , ita quod propter continuar ioncm
teraporjs , totum debeat reputan una menía ,-credo quod non peccent j ficut
nec peccant fervientes mediocrium perfonarum , qui furgunt de menía dominorum
fuorum , uc vadant ad unum , vel porrent zenia , & revertcntes iierum
comedunt. ídem credo de regularibus, qui debent legerc ad menfam in refectorio
, quod dictum eft de fervientibus nobilium ;dum tamen boc faciant liecntiati.
De novitiis & juvcnibus.credo quod fuper íblvendo jejunio, vel non folvendo, tenentur
magis diferetioni Prarlacorum fuorum , aut difpcnfationi , quám propria
ju'dicio acquicfcere. De mulieribus pregnantibus , & nutricibus dic, quod íi timracur
de periculo carum probabiliter , íi jejunarint , vel de fectu in útero , vel
de pacto aa ubcra , non folum poíTunt, íed etiam tenentur folvere jejunium. Pro
quauta autem infirmitaic , vel debilítate folvi poílit jejunium ab infirmis & dcbilibus,
arbitrio boni viri potius limitandum eft , quám per dodrinam aliquam
generalem. Si quan-atur utrum petenda íit diípenfatio fuper folutione jejunii ,.,
dic , cuiod fi conftat ómnibus vicinis de caufa pro] fr quam ¡blvcndum íit jejunium
, non eft neccífatium quod petatur licentia aut diípenfatio : fi autem dubium
fit , & ülis quibus eft folvendum jejunium , & aüis, utrum íubfit caufa neccíTaria
, petenda eft diípenfatio ab Epifcopo loci , fi commodc poílit haberi copia
ejus : fi autem timeatur de periculo , fi cxfpeftctur Epifcopus, fufficic licentia
, ycl difpenfatio proprii Sacerdotis : auítoritate enim fuá non debet quis
folvere hujufmodi jejunia. Si autem infirmo conftat de íumcientia cania: , íed
aliis non conftat , fed timet probabiliter quod alii feandalizentur , fi folvat jejunium
, petere debet licenriam ; alias non tenetur.
1 Invcncionis fejlutn. ) etiam exakationis Sanébe Crucis fimiliter celcbrauülum
eft.
_m De Annunci itione ] forte propter hoc non fit de illa mentio , quia temjpore
illius Concilii nondum erat forfitan folcmniter inftituta.
n Non debet"} quidam tamen dicunt, quod fe ftun» eft potius de fan&ifwacionc
ejus in útero , quám de carnali Conceptionc
p Memento ) Exod. ,z».

Lí BÉR PRIMUS. 'ijj
ftnr judaizare, & Pracdicatores Antichriíli eííe. Dominicam
autem colere debemus propter honorem % & gaudium
.'Reíiirredioiiis Dominicas Gregorius Romanus.
K Pcrvenit ad me quofdam peryeríi fpiritus homines
prava inter vos aliqua, & íanclae fidei adverfa feminafle >
ita ut die fabbathi aliquid operari q prohiberent, quos
quid aliud , niíi Antichriíli Prxdicatores dixerimus ,
qui veniens diem Sabbathi,. atque Dominicum ab omni
raciat opere cuítodiri 5 quia enim mori íe , & refurgere
íimulat, haberi in veneratione vult Dominicum diem j
& quia popülum judaizare compellit , ut exteriorem
ritum legis revocet, 8c íibi Tudxorum perfidiam fubdat,
coli vult Sabbathum. de conf. dift» 3. pervenit, & in féq»
cap. Sabbatho. ubi r
dicitur: diem Dominicam, ob vene-
rabilem Refurreelionem Domini noíli-i Je fu Chriíli
non folum in Pafcha celebramus, verum etiam per íingulas
hebdómadas ipíius diei imaginem frequentamus.
ítem Sandus Appollonius : die Dominica nihil aliud
agendum eíl, niíi Deo vacandum , nulla operario in
/illa fancfca die agatur , niíi tamen hymnis, & pfaímis ,
& canticis ípiritualibus illa dies traníigatur. de conf.
•d't/L3 K jejuniafane¿ítem tanta eíl excellentia hujufmodi
diei, quod in nullo alio die poteft Epifcopus confecrari 5
quod patet, íicut ait Leo Papa , tum ex confuetudine*
tum ex Apoílolorum doctrina , qui tali die c
impofueíünt
manus Paulo , & Barnabx ex Spiritus fancli prx-
p Pervenit) yerba íunt Gregerii.
ci Prohiberent ) arg. contra vota mulierum facía de vacando in Safrfeatho
; & reverá revocanda funt talia rota , íl iufpc&ar funt mulleres , quod
velint judaizare: alias non eft necefle ; ut íi hoc raciant prepter venerador
nem Beata: Virginis.
ir Dicitur \ etiam ibi quod Sabbatho jejunandum eft.
í fijuma, T ibi etiam dicitur, quod quarta , & fexta feria jejunandum eft;
quod qui non Facit abfque neceífitatc, vcl cum tradentibus Salvarorcm viderur
trádere, vcl cum crucifigentibus videtur cruci&gcre ; quod tamen dicitur ia
Canone de jcjunahJo in quarta feria , vcl Sabbatho, vel lócale eft , vel loquitur
de confilio, vcl honeftate > vcl derogarían eft ei per contrariam confuerudinem.
De jejunio quarta: feria:, credo quod fervanda eft confuetudo c»rum, inter quos
yiyitur ¡ cum videamus Ciftercienfcs, & pUyxs Regulares non ícrvaic iilu4
jejunium.
t imf o futran*. ] Aftor 13.

IJ8 SUMMiE SANCTI RAYMUNDI
cepto , cum mittcret eos ad prxdicandum Evangeliom
6e fubjungit racioncm dicens j quia tantis divinarum
difpenfationum myfteriis eft confecrata , ut quicquid
infígne a Domino eíl inítitutum in terris, in hujufmodi
dignicate diei íit geítum i in hac mundus fumpíit exordium
5 in hac per refurrectionem , 6c mors interitu , 6c
vita accepit principium. dift, 75. quod. dic Dominico.
ítem x Sabbathum , quo Dominus dicitur y requicviíle
ab omni opere , 6cc. 6c quod amplius Dominus in lege
cuítodiri z prxcepit , partim fuit cxremoniale, partim
morale prxceptum ; cxremoniale fuit quo ad hoc , quia
erat figura illius a Sabbathi magni , in quo Chriftus requievit
poíteá in fepulchro : morale in hoc , quia erat
ceífandum ab omni opere fervili, 6c vacandum orationi
& operibus fpiritualibus, fecundum quod cxremoniale
debuit fervari ad litteram , quoufque venit veritas ,
fecundum quod b
morale femper fuit , 6c eft fervan-.
dum : non tamen eft in Sabbatho folemnizandum ad He—
teram j ne videamur judaizare , non crecientes filium Dei
iircarnatum. . Apoft. ad Coloft, 1, Ncmo vos judicet in
cibo, aut potu , aut in parte diei feíti , aut neomenix ,
aut Sabbathorum •, qux funt umbra futurorum } Corpus
autem Chriiti , id eft veritas hujus umbrx eít Chriíti ,.
id eft , ad Chriftum pertinet , vel c
fignificat Corpus
Chri.fti , vel quod fumpíit de Maria Virgine , vel quod
eíl Ecclefia - y 6c multum difpiuat fuper hoc Apoílolus.
x Sabbatum , ) id eft , prarcepeum dc ¿abbatho oblervando.
y Rcquicvijfe ) Gen. i. & i
% Prtcepit J Exod., zo.
a Sabbathi ] id eft , feptima; xtatis , qua? eft quicfccncium , qux incipit i
paflteme Chrifti.
b Morale. ) quidam tamen dicunt, quod in illo fuit morale , fed tantum myfticum
, vcl íacramenrale , quia in lege Moíaicá fuerunr qr.a-dam moralia , qua:
perpetuam habent obíctvantiam? quardam autem myftica f gnificantia aliud.quam
in littera videatur fignificarc- ; & eorum ciuxdam erant facramentalia , de quorum
fcilicet obícrvationc aliqua ratio reddi poterat, ut dc S..bbatho & Circumciiionc
: Se alia erant cxtemonialia , de quorum fcilicet obfervantia nulla ad litteram
rcddi poterat ratio ? ut: non arabis in bove & afino : non indueris veftc la- ¡
ná , linoque contextá S¿ nec facramentalia , nec Ç^icmonialia. fuñí, hodic £ib

•id Hebraros 3. 6c 4. ítem Dominus in Joan. 5. Judiéis /<
'Quxrentibus eum interficere , eo quod hominem fanaf-
-íetin Sabbatho y ait 5 Pater meus ufque modo c pperatur,
& ego operen 6c hunc intelleclüm probat Gregorius,
•dicens: hoc, guod per Prophetam , 6c in lege Deus
;praxepit de Sabbatho tenendo , tandiu tened potuit,
• quandiu legem juxta litteram licuit cuftodiri 5 at poft-
Mjuam venit ChrilH gratia , prxcepta legis quas juxta lie—
•teram- data-funt, íervari non poflunt: nam fí quis dixit
hoc de Sabbatho efle fervandumidicat carnalia facrivficia
perfolvenda-, dicat praeceptum de Circumciíionc
-cíle tenendum. Ext. eod. tit. d
pervenit. Hoc etiam
-dicit prxallegatum Concilium -Lugdunenie, de conf. dift*
3. pronuncimdum eft laicis , ut iciant témpora feriandi
per annum , id eft , omnem diem Dóminícam, -a vefpera
ufque ad vcfperam , ne a c Judaifmo capiantur :
•quis ergo dubitet jam non Sabbathum , fed diem Dominicum
efle colendum , quod per Spiritum íañelum , a,
toe fancíis Patribus ftatutum eft , 6c ebtentum,
§. 4. In diebus'fcftivis debent homines vacare hymnis,
6c pfalmis, 6c f canticis fpiritualibus de conf. dift. 3»
jejunia. ítem pratdicarioni, 6c virtutibus , 5c regulafi
difciplina; magis , 4jusim in aliis diebus. Ext. de vita^
C Operatur. ) Se ita non ceflat operari Sabbatho.
• d Pervinit. j non cit hodie in corporc Decrerali um Jixc' ati¿Coritas , qux fbíebat
cíle. ext. intit. de confbit. Se ideó magifter dicit hic ,quod eft ext. eod. titulo.
• c Judaifmo..) Si propter reveréntiam legis Sabbathum obfervetur j fecüs , íl
propter reverentiam• Beata: "Virginis, íicut faciunt quxdam rnulieres.
f Canticis fpiritualibus. ] non cantilenis amatoriis , & provocaritibus ad libi-
• dinem. Sed numquid peccant chorcatrices mortaliter' , duceñdo hujuímodi
' 'Choreas , íive in feftis, five in proféftis diebus ? c¿. • credo quod íic , íi hoc fa-
• eivmt caufa íneitandi, vel fe > vel alios ad Íibidinem ; aut fi -choreas ducunt He
«-cbnfuetudine , licet non faciant hoc corrupta intentione , ut diítum eft , mortaliter
peccant, íive diebus feftis hoc faciant > five proféftis 5 cum inípicientes
•adeó provoceñt ad Íibidinem , quod dicit Chryíoftomus in quadam homilía „
.quod non credit viro, íi dicat fe illxfum evafiífc á ipectaculis talium cum
¿JDavid viderit Berfabee lavantcm fe , ad Íibidinem provocatus íit. Si autem ali-'
quis , vel aliqua muliex raro , 8c fine aliqua corrupta inrenrionc immifcear íe
hujufmodi choréis , non audco dicere quod íit peccatum mortale ; fcd nec audco
eum , vel eam aíTccurare á peccato mortali ; cum ingerat fe perieulo pro-
^rocandi alios ad íibidinem ; & in ipfo Tacto videatur approbárechorc as, & excro,-.
';3fh> fuo auftanutem aliis faciendi .prxftare.

\€o SUMM^ SANCTI KAYMUNDT,
& honeft. Cleric, cum decorem. Ext. de ftatu Monach. cum
ad monafterium. ext. de fer. licet. \Jt autem in iíKs
poílint melius vacare , debent abíHnere ab omni opere
íervili, non folum á peccato , quod poprié fervile dicitur,
eo quod g faciat homincm fervum Diaboli , fed
ctiam á mechanicis , Se n
agricultura , St ab aliis
£ecularibus , videlicet , ut 1
mercatum non fiat, nec
s Vacia?. ] ftan. 8. Qui facit peccatum , fervus cft peccati.
h Agricultura. ) ad opus proprium. Sed quod He illis qui diebus feftis tamení
f>ro Deo arant agros pauperum , vcl alias laborant ad opus eorum , vcl quadrigando
, vel alio modo , numquid peccant ? credo quod in Dominicis diebus >
vcl prxcipuis, & majoribus folemnitatibus , fcilicet feftis Chrifti, & B. Virginis,
aut die pallionis Apoftolorum Petri ,8c Pauli talia non liceat fieri ; de exteris
flutem feftivitatibus , 8c diebus feriarum , 8c Pafchx , & Pentccoftcs , quo ad
hoc credo quod iiceat confuctudinem regionis fequi, quam fcit Epifcopüs loci»
& non reprobar. Si autem dubitetur , utrum Epifcopüs talia fciat, & fuftincat
referre debet facerdos loci a Epifcopum, ut fuper hac ccrtificctur ab co. Ai
hoc autem , ut talia licité fuftineantur , aut fiant , oportet quod pro hujufmodr
labore non revocentur laborantes ab audiendis divinis , qux tenentur audire >
& quod principaliter talia fiant proptcr Deum , 8c non affectum carnalcm , auB
fpein rcmunerationis terrena: , íive in paftu hominum Jaborantium , íive animalium
, & quod neceílitas paupertatis illius , cui ha*c fiunt , hoc videatur exigere, -
In prxcipuis etiam feftivitatibus, credo quod , fi non fit prob:h:rum , vcl confuetuiini
loci contrarium , liccr aliquid operari circa xdificationcm Ecclefia:, &
facrorum locorum , & xdificiorum , ad opus Miniftiorum Ecclefix pauperum ,
prxfertim eorum, qui redditus non habent ; ut fi oporteat trahi currus ad ferendos
lapides, vel in quadrigis afferri ligua , qux aliter commode fieri non,
poífunt : & fimilia ; ut fi oporteat transferri lapides de loco ad locum , vcl fí
oporteat mundari locum aliquem ; ita tamen quod labor hujufmodi non peryeniat
ufque ad multam fatigationem , 8c txdium ex diuturnitatc laborandi ; quia.
cum hujuímodi fefta reprxfentcnt quictem xternx patrix , 8c dclcclationcm, non
credo quod debeat in eis operari, vcl laboran per totum diem , & ufque ad
nimiam futigationcm ut di&um eft : vel propter hunc laborcm dimitti aud-irc
miíTam •, quia non debent id dimittere , ad quod tenentur proptcr id > ad quod
non tenentur.
i Mercatum. ] numquid peccanr mortaliter , qui vadunt ad mcrcata , oux fiunc
cTic Dominica , vel aliis feftis , máxime prxcipuis ? tyi. li aliquis hoc faciat pro*
fuá neccílirate aliquando, non confuetudine , non credo quod pcccct mortaliter >
í¡ autem ducat in confuetudinem , aut hujuímodi faciat ex improba cupiditatc
lucraodj , ficut faciunt mcrcatores , qui proptcr frequentanda mcrcata , aur
nundinas , vix , aut numquam intrant Ecclcíias , credo quod peccent mortaliter.
In locis autem illis , ubi inhibita fpecialiter funt ab Epifcopis hujufmodi
jncrcara , ve! nundinx , peccat, qui contra hanc inhibitionem facit: & fi EpiC*
copus excommunicavit omnes , qui veniunt ad hujufmodi mcrcata prohibita,
etiamíi aliqui de alrenaDiocceíi fcicnter vencrint , incident in illam excommunicationem
; cum ratione delicli efficiantur de jurifuidione illius Epifcopi. Mcrcata
tamen , qux fiunt de viclualibus nccclfariis ad diem qualemcumquc folemnem
, de pane , vino , carnibus , gallinis , anferibus , & hujufmodi, non credoefle
illicita , aut &c¿le prçb,iben,da. i dujoi tornea propter hoc non fe fubtrahant
á divino officio.
jplacitiua

LÍBER P HI MUS. tét
\ placitúm , nec aliquis ad mortem judicetur , vel ad
posnam , nec facramenta pra^ílentur niíi pro pace facienda,
vel alia, neceflitate. de confie, dift. 3. rogationes*
ext. eod. omnes. 1 j. c¡. 4, c, 1.1. 6c 3. ítem de his mechanicis,
6c fecularibus expreífit Dominus Exod. io,
in mandato , dicens : íex diebus l operaberis, 6c facies
omnia opera tua , feptimá autem die Sabbathum eft Domini
Dei tui: Non facies ullum opus tu, & filius tuus,
6c filia tua, fervus tuus ¿ 6c ancilla tua, jumentum tuum
6c adven a, qui eft inter portas mas. ítem non debemus
m ñcdxte genua, nifi in duobus caíibus ,unus cum
celebfatur Epifcopi confecratio, vel ordinatio Clerico*'
rum 5 tune enim Confecrans, 6c Confecratus tamen genua
fle&ere poflunt. Secundum quod modus confecrationis
requirit 5 alius , cum quis ex devotione in fecreto- 3
vult fle&ere genua. ext. eod. quoniam. Poteft addi tertius- ;
modus, fcilicet, cum ex devotione fle¿tit quis genua in" *
elevatione Corporis Chrifti, quod etiam obtinet de con- ;
íiiétudine. •
§. 5.« De Jcjunio autem,quia quaedam jura videntür"
prohibere,qua?dam vero videntur permittereidicit Hier»'
quod unaquasque Provincia abundat in fuo fenfu. dift. Hltr.nd tjiüf_
7(j.utinamotnni tempore jejuaare o poílemus, 6c Aug.
" *
el
» íum
ep'fi- 1
-^
mterroganti pro matre fuá P refpondit Ámbr; Cum Ror Aug. *dfk-
mam venio , jejuno Sabbatho 5 cum Mediolarii fum non n
jejuno Sabbatho 5 íic 6c tu , ad quamcumque forte Eccleíiam
veneris, ejus mortem íerva , íi cuiquam non vis
cíle fcandalum , nec quemquam tibi. Quando autem ;
k ?lmtum.
qutftus.
] nifi hoc«igat-neceflitas, aut íüádearpicíasv ur $Sct. eod. con*'
1 OM*beris. ) arg. quod operari eft in prárcepto , quantum ad dies profertos> •
quod bene credo : íéd diftinguendum inter opera ; quia ad alia opera tenentus
Cleíici, ad alia milites, ad alia ruílici.
m Metiere.) dic Dominica ; quod tamen dixit, non debemus, non ÍQnac ;
ij$" ;
~ 1
jptohibitionem.
n De je junio.) diei Dominica; prohibitíone. 30. dift. fi quis tanquam. * JyL
o Poftetnus. 1 prbut in adibas Ápoftolorum c. 13; Paulúm , ~8c cüm'co'Crsí
¿gentes fccitfc íegímus, & diebus Pentccoftes , &¿dic Dominica.f^lkmtit.)
u, dift, illa*—
"* rtu ep
"¿ p
£\.

iíi SUMM^E SANCTI RAYMUNDT, ^
debemus q incipere fellum , vel finiré ? llcgulariter dicitur
, quod a vefpcra in vcfperam. ext.eod. omnes. Tajnen
Feítorum initium, 6c finis juxtá eorum quaütatcm,
6c juxtá diveríarum regionum confuetudines confiderari
debent 5 6c ficut magnirudo dicrum exigit celebran ,
fie priüs incipere, 6c tardiús deberé terminariverá ratione
videtur. ext. ecd. quoniam.
f. 6. ítem , numquid tcnet -ícntentia , vel proccíTus
judicialis, qui in prardictis feriatis , ob diei reverentiam,
diebus exerectur f dico quod non , ctiamfi partes confentiant,
niíi neccífitas urgeat ,vel pictas fuadeat ; SC
hoc in diebus r expreflis. ext. eod. conquejlus , quem re- •
quire inter nov. conft.
§. 7. Quid fi urgeatncccíTitas, vel arare, vel fructus
colligere in diebus Dominicis , 6c aliis FefHs , propter
periculum hoftium, qui in aliis diebus caperent, vel occidereni
eos ? Satis videtur quod tune poílit fEcclefia indulgere
illis, qui juílum habeat bellum 36cqui tanta t nc-
q Incipere ) quo ad feriationem.
•1 Exprejfís.) neeloquitur illa Decret. dc revocationc ab operibus ícerctis,'
fed dc vacatione á cauíis.
f Ecclcfi». ] Epifcopus fcilicet loci , fi commodc poífit adiri ; alias credo
quod fumeit difpcnfario limpücis íacerdotis difereti : tamen tanta poííct elle
neccífitas , & tam notoria , quod auctoritate propria poífent talia faccrc.
t tiec$Jj¡tt*tt.) pro quanrá ncccífitatc liceat operari in feítis, potius ad arbitrium
boni viri limitandum eíl ; quám per aliquam dodtrinam gcneralem.
¿Credo quod , jaccnr.ibus fegetibus in agris , aut freno in pratris , fi immineac
tempeflas , at pluvia , qux* cormmpat, aut deterioect multum talia , fi fint a
folo feparata , prohibendi non fint domini illarum tetrarum removeré, Se in-
• demnitati fuá: cavere. Carnifices & Fincernjc , qui diebus Fcftis preparan: ea ,
qua: debent venderé in craftimim in mcrcaro , vel in ftationibus fuis , Se exteri,
qni preparant viclualia in diebus Feítis , fi diaprxccdenti non potucrunt commodc
preparare , aut preparara fervare fine periculo , non credo quod pcccenc
mortaliter. Illi etiam , qui ádominis fuis compcllnntur operan in Feítis, fi juño
metu indufti hoc faciant, videnrur propter neccílitatcm pode excuíári. Qui vero
, dum debent vcdturam bladorum dominis fuis, ea aíferunt diebus feriandis ,
tit rcliquis diebus prufeílis poífint liberiús confucris , Se propriis vacare laboribus
, non funt cxcufabiles in hoc, nifi forte aróla neccífitas ad hoc eos compel-
.lzi. Sfiholaribus etiam non credo quod liceat grande aliquid tranferibere de quatterno.in
quaternum diebus hujufmodi ; lecciones tamen fuas , quas fine feriptuc*
non poífene memoiix commendaré , vel ícrmones , quos ítyki vcl plumbo notaverunt
, feribere credo poííunt; & lectiones librorum quos audiunt con igeredocarc
autem , Se conducere operas fuas vcl alienas , propter libros hujufmodi diebus
corrigendos > non debent. Regulares autem , & íacerdotes qui ablquc ut-

. l í b e r primüs;. * TG¿
rceíTitatc ar&antur u operari in diebus Dominicis x éc
aliis FefHs ,prxtcrqúám in majoribtis anni foletnnitati-
Bus 5 & etiam tune , íi major appareret neceflítas ad viéturníuumjSc
fuftentationem neceílariam acquirendamv
ita tamen ut de illis ftudeant pro poííe largiores eleemoíinas
erogare, ext. eod. licet. 13. q.Z.fi mi/** &c quia
neceflítas non habet legem. de confecr. dift. 1 • ficut. 8c
propter talem neceífitatem famis, excufatur etiam aliquis
á furto , quandoque á toto > quandoque a tanto ,
prout major , vel minor eft fames. de-confie*, difi. 5. dif~^
ttpuks. exude fmt.fi quis propter necejjttatem.*
*-gente neceílitate diebus Dominicis quadrigant vel hujufmodi faciunt cum cte»^
pío fuo exteros corrumpant > non audeo excuíarc a mortaü. Qui autem ia vigilas
feftivitatum 'feriandarum míttunt quadrigas aut equos ad afferenda ncccflariaT
iridie fefto , íi ea qux afferuntur > funt m>ecíFaría ad ípfum diem , íta quod fine
illis non poílínt commodc rranílre diem iilum; nec ante pocucrunt íuper his,affe*«
rendís íibr providere > excuíari poííunt per neceífitatem : aliter enim máxime fi
¿a*c fianr die fefto , ut vehicula íua , & jumenta libere habranr ad cuotidiana ofera
excrcenda , excuíari non poíTunt; per hujufmodi etiam neceffitarcín excufari*
credo poííe vectores* mercium ad loca remota , tc! ad nundínas , & vinorum ,
quartranfportantur ad loca remota, cum fine gravi incommodb non poífint die-'
bus feftivis vacare abcundo , & quadrigando.* De barberiis autem , íc curíbribus^
& rc¿fc>ribus pcrcgrrnorum in vchiculis fuis > Se jumentis , Je dc ferratoribuc
equorum, credo quod poííunt excuíari > íi in feftis feriandis hoc faciant principa-
Iieer propter neceífitatem eorum , quibus huju/modi operas-impendunt : Si atitcm
principaliter proprcr auxílunv , aut cupiditatcm improbam kicrandi talia.
flcjiunt > non video quomodo debeant excuíari. Illi etiam qui faciunt" radi bar-'
bas fuas , ráut cqtxos ierran in feftis hujnfmodi, cum non poífint ante coxsmodc?
fuper his-providerc , credo quod lint cxcuíabilcs. Viatores etiam & curfores
five Koc faeiant pro peceunia> íivc non , non audeo condemnare , íi hoc faeiant
in feftis , cum máxime etiam fecundum legem conccíTum fuerit. Iré in Sabbatho
non ultra milie paífus licet vquod appellabatur iter Sabbathi > A¿1. i. Sed quid
de molendinis ad vejotum, reí ad aquam i c¿. cum abfquc maíeri opera hominis"
fcujufmodi officium poífit expleri , credo fervandam elle confuctudincm regionis
non prohibir am aPrarlaris circa feriationem a talibus in feftis feriandis.Dc molen-
¿inis autera*, qux trahuntur per jumenta, credo quod debent quiefecre diebus
fériandis; cum íecundúm legem > non íbídm homínes; fed etiam jumenta vacaxa
juila fint in Sabbatho* Exod. 20.¿¡
u Operar i) ad muniendum fe , Scdefendcndum foííara faceré > Se muros repasare
rfi hoc exigat vicandi periculi neceflítas. lUi;auteiri qui" volunt fe excufare
He hoc , quod laborant in diebus feriandis poft celebrarioncm divinorum , per
hoc quod audierunt divina , excuíatioaes quarrunt in peccatis; (cum etiam ante
& poft debeant vacare á talibus ; Oon tamen propter quodlibet modicum eput
peccanr morcaücer; ut fi quis forcé tranícac per vineam fuam , aut agrum , 9c
{Jitget in vinca fuá aliquid modicum» quod remaníit purgandum per incuriam;
Aut reparct fcpem , qux in quadam fui parte rupra , vel inclinata eft: quantum ta-
Aien operis, vel labotis poífit quis. fint peccato faceré die feriando , non eft
«ctcxniiaanduia, fed ad arbitrium boai Tiri rccwrcndum- eft. . - ¿¿¡A
X a

i¿ 4 SUMM^E SANCTI RAYMUNDI,
VE S ACRILEGIIS.
* J¡!£$Í OS^QUAM diclum eft de criminibus,
S^^» cjux in Deum directe , ac principaliter com-
Sj^m mittuntur , confequenter agendum eft de his
qux indireété committuncur in Deum >
primo de facrilegio. Vidcndum eft crgo quid fie íacri-
Jegium i quibus modis çommittatur i Se qux lie pcena
facrilegii.
§. i. Sacrilegium eft facrx rei violatio, vel ejufdem
ufurpatio : dicitur autem facrilegium , quaíi facrilx-
dium , id eft , facrum lxdens, quia facrum b
Ixditur.
$. i. Committitur autem facrilegium quandoque ratione
loci, quandoque ratione períonx 5 quandoque ratione
rei. Ratione períonx , cum quis verberar Clericum
, vel Religiofam perfonam 1 y.q. 4. quifquis. Ratione
loci , cum Ecclefix , vel Ccemeterii immunitates
violantur. Ratione rei, cum res confecrata , vel facro
uíui deputata ufurpatur. Unde circa hoc membrum
ultimum diftinguitur fie 5 facrilegium committitur auferendo
de facro facrum , five non facrum de facro ...
íive facrum de non facro. 17. q. 4. quifquis. Large tamen
dicitur committere facrilegium tranfgreífor juris
publici , quod coníiftit c in facris , 6c facerdotibus, 6c
Magiftratibus > de quo habes dift. 1, juspublicum : ítem
qui artieulos fídei , id eft , prxccpta , vel prohibitiones
Dei negligendo , vcl nelciendo violat, 6c offendit.
ítem qui d difputat de judicio Principis , vel Judiéis >
6c hoc, nili evidenter conftaret illud elle contra Deum.
ítem qui publica oíEcia committit Judxis. ítem qui-
o s t A M , &e.
b Lidititr ] undc facrilegium dicitur facrar rei Iarfío.
« In facris, ) id eft , circá facra.
d Difputat) revocando in dubium : fecús , £ propter difcuífioncfll ?s.utprrf*
£tcJ. majorem cyidentiam illud-jut.

I B ER S. 'lfc;
Umquc rem datam Eccleíiae retínuerit, vcl acceperit
ontra ejus voluntatcm 17. q. 4» qui autem* & neminh
confiituit. & [acrilegium.hL ix. q. I. mr///«
§. 3. Pcena íacriiegii fecundum leges eft decapítalo
, íi perfonas Eccleíiafticae atroX injuria fíat. c.
Ififcopis t & Cler. fi quis in hoc, alioquin Judiéis arbitrio
efervatur pro qualitate perfona:, rei, temporis , & loci
iiveríitate mo derandá 4
. ff. *d L.jul.pecul. &cL. Sacrilega*
ecundum Cañones dúplex eft pcena , alia fpiritualis,
alia pecuniaria. Spiritualis, praeter pcenitentiam, eft excommunicatio
5 cum diftinítione tamen : quia pro íacrüegio
e in perfonam commiííb eft major excommuni-'
•catio ipfo jure 5 pro facrilegio vero in rebus commiííb
eft minor excommunicatio , exceptis quibufdam cafibus»
Ii» quibus eft major excommunicatio 5. ut cum quis incendie
Eccleíiam , vel f
frangit, ut plené g invenies
lnfrb.de fent. excommun. §. atraque excommunicatio. Pecuniaria
vero qualis , & quanta Íit, & cui períblvenda,
tam pro facrilegio commiílo in perfona, quám com-
e inperfonnm ) Eccleíiafticam , Glericum fcilicet , añtregularcm : quod dico
; quia £ in Ecclefia , vel Cocmeterio aliquis verberaret laicum , non proptcr
hoc eflet excommunicatus : -vcl fi inde extraheret eum per violen tiám.
f Trangit. ) Quid fi venit animo frangendi, fie tamen non frangit; & quid
fi fraélum ab aliis invenir * & intrat, & aufert aliquid ; vel quid de fure ¡, qui
fado foraminc in pariere, aut fradá vitrea, vel ferraturá ,aut vedibus oftii B
intrat, & aliquid indé afportat , numquid inciditille in Canonem ,-nifi frangle
eam corporaliter ? ,fivc aliquis veniat cum propofito frangendi Eccleíiam
, íive non , non incidít in Canoncm , nifi frangat eam corporaliter,
licet inde aliquid afportet. Undcíi prardones veniant animo frangendi Eccleíiam
, tamen non frangunt , quia inveniunt eam afertam , & nufifcm refiftentem,
quia. propter timorem eorum eíFugiunt cüftodes', non incidunt in "Canonem
, licet intrent ¿ & aliquid afportent, parati vim inferre, fi aliqui rcíiftcrent,
& credo quod cifrador Eccleíia: judicandus cft, qui dolo malo , aut per
iajuriam parietem violcnter foderit, aut fuffoderir, aut viticam , aut ferrara»
~am, aut oftia , aut cardines , aut vedes -
, dum tenent oftia fiímata , aut ipfúna
duni Ecclefix. 'De fure autem prxdido , licet pcílit dici quod non incidir i»
anc pecnam , cum Decret.ext.de fent. excetxm. conquefti. non videatur lo qui
'fi de illis, qui publicc frangunt Ecc lefias , quia tamen lex diftinguens inter
:
urnos, Tractores , & nodurnos , atrociores dicat nodurnos , ut ff. de ejfra-
Sor.L. 1. Ó 4
«/f. poteft dici probabiliter in favorem Eccleíia:, quod talis inci-
J
it in Cánonem , ficut publicus cifrador ; & quod á Papa folo eft abfolvcndus,
ftquam fuerit per Eccleíiam denunciaros.
xg Invenies ) de hac notayimus infra derfiptor.$. peen» in(tndiftrü 3

h66 SUMM^ SANCTI RAYMUNDT.
millo in rebus , legkur 17. q. 4. h
fiquis in atrio. 6c i fi
quis contumax. 6c k
quifquis inventus. 6c l
fi quis dcinceps.
h Si fwú i» «/rií, ) Ibi dicicuc quod pana fraftx immuniratis Ecclefix fol*
Prenda cft ipfi Ecclefix.
i Si quis contumax: ) Ibi dicitur quod pcena violarx Ecclefix debet efle 90+
íblidorum cum publica panitentia.
Qj :
fl u
< s
-) Dicitur ibi, quod pana deber cííe jo. lib. examinati argenti
folvcnda Epifcopi» , aut Abatttóus , aut aliis perfonis, quibus TCI ad quas 'facri-'
lejçii quxrimonia jufte pertinent.
1 Si quis ieinccfs.) Illud c. dicit quod bona illius, qui percuflit Epifcopurafradanrur
Ecclefix ipfius Epifcopi: & fi in Presbytcrum , vel in Clericum ho«prxfumpferit,
pecnitentix , & depofitioni fubjaceat ; & fi contumax fuerit cx-communicetur.
Ad folutionem iftius contrarieutis dic , quod diverfx íiinc pe»
iix , fecundum dircrlas confuetudines Ecclefiarum.
VE IMMVNITATE E C C L E S I JE >.
Ccemetcrii, terfinarum } ¿* Regularum ad eos
fertinentium.
I X I M U S de facrilcçio , nunc videndunr
de immunitate Ecclcíix. Quid ipfa íic , unde
dicatur, quám immunitatem habet EcdeíiaJ
vcl res Ecclefix , qux pcena violantium immunitate
m.
$. 1. Immunitas eíl privilegium Ecclcfiaíticx libertatis
, vcl perfonarum , vel rcgularum ad eam pertinentium.
/. 2. Dicitur Immunitas , quia extra b munia , id eít
muñera , 6c officia , á quibus funt immunes Eccleíix j uc
inf. eod, §. Ecclefiarum. Ipfa Ecclefia , id eíl ipfe locus
confecratus habet immunitatem , c ut nullus ibi per vim*
abftrahatur , niíi in caíibus : videlicet li ille , qui confugit
ad Eccleíiam , íit d
publicus latro , vel nocturnus ;
íB5 IXIMVS, &C.
b Muni* ! officia funt, vel obfequia , de quibus beatus Martinas dixit, M***
nia tua devotus implcbo, id cft oíficia, vel obfequia.
c Vt nullus ] etiamíi fie fur deprehenfus cum re furtiva , & cauteriatus alter*-
•ro furto : & fi ille inveniatur Sarcinatus de furto in ipfa Ecclefia , five non , <
¿um tamen furtum illud non commifetit in Ecclefia ,vel Cametcrio.
díétCHcHi) UUQ Çft Ule, qui agros wUitwn, vcl privaiorujii de aoftc pop

LÍBER PRIMUS. ié
populator agrorum 5 talis enim extrahi poteft dc Eccle*
fia , etiam non prxftita impunitatc. 17. q. a^. ficut antiquitus.
ext. eod. inter alia. "De talibus videtur intelligen-
3um qnod prxcepit Dominus in Exod. 11. c íi quis per
induftriam occiderit _proximum fuu-m , 6c per infidias,
b altari meo evellas eum , ut moriatur. ítem íi in ipfa
cclefia.commifit homicidium , vel aliud maleficium :
tune enim non debet defendí ç ab Ecclefia , cum
eam violaverit. Argumcnrum 12. quxftio i. de
ir o ext. de appelL an fit defer endura, extra de ufuris.
jiia fruftra legis auxilium invocat , qui commitit in legem
5 indignum enim eft ab Ecclefia íubveniri, per quos
conftat in Ecclefia fcandalum generari. ext. ne Clerici ,
el mom fiecul. neg. fe immife. Jacerdotibuz. ij.C[.^..frater.
g Quidam tamen non admittunt cafum iftum , propter
illam Dccret. inter alia > qux non excipit , niíi h dúos
cafus , ut fupra in eod. fed expreflum eft hodié quantum
ad illos, qui in Ecclefia , vel coemeterio committunc
íatur agros , aut itincra frequentata , fcilicet (tratas publicas , qux tanquam loca
facra habentur infidiis aggreílionis obíidct; & talem poteft quilibet aucto-
. ritacc fuá extraherc de Ecclefia, & puniré , ficut notavit Hugutio 17. q. 4.
ficut antiquitus , Se habetur C. quitado tmicuiqm liceat fine judice fe vindicare.
L. 1 & x.
•>:«c Si quis per induftriam) publicus lacro , vel pqpúlator "agrorum nocturnos.
f Ab Ecclefia"] la qua, vel iu cujus Coemeterio commiíit homicidium , vcl aliquod
maleficiara. Sed numquid deenditur ab Ecclefia > ia qua hoc non commiíit
, fed confugit ad illam ? ]}¿. quod non > quia cum una fit Ecclefia per
totum orbem terrarum , jufta illud Cant. 6. una eft columba mea, licet multa:
fint particulares Ecclefia*, qui injuriam facit uni, facit ómnibus licet forte
•e confuctudine in quibufdam Ecclefiis aliter obfervetm : quia aliter forte videtur
eis , quod íicut minor utitur privilegio fuo contra alium minorem , ita una
Ecclefia contra aliam.
g Quídam tamen ] In hac opinionc fuit. Hugutio ficut notavit. 17. q. 3.
fSVei fuper. fed jura qux inducir ad hoc probandum, ioqauatur , quando non coro-'
jniferunt facrilegium in Ecclefia , nec eft tenenda opinio ejus in hac parte.
h Duor cafus.) Quid de Judaro ^ vel Pagano , vel excommunicato , fi confugit
ad Ecclefiam , numquid defenditur ab Ecclefia a mutilatione ,.vel morte ? ¡je.
fatis credo quod fie de Juda*o, Se Pagano; dc excommunicato autem dubium
eft; quia cum fit extra Ecclefiam numero, Si mérito , & magis peccaverit in
eodem genere peccat i, quam Paganas vel Judxus, melius eft vism veritatis
non agnofeere , quám poft cognicam rctroire , aliud eft fecundum quofdara
íjvio ad hoc de illo , Se aliud de Judaro , & Pagano. Ego autem credo , quod
•idem debeat efie judicium de utriufque; de jure tamen credo :
confuctudin«$
tegioni s approbatam, quo ad hoc eíTe tcnendam.

i6o SUMMiESANCTl RAYMUNDI,
homicidium , vel mutilationem membrorum 5 1
quíj
fperant fe defendí ¿ ab Eceleíia , alias non commifluri.
ext. eod. immunitatem. C¿. inf. inter nov. conft. Itemfi.
íit fervus , qui prxftita a Domino fatifdatione de impunitate
, non vult inde exire 17. q. 4. id conftituimus.
ext. eod. inter alia % Itemea , qux 1 ibidem , id eft in
Ecclefia poíita funt, nec per vim , nec per furtum inde
funt auferenda, & qui abítulerit , ut faerilegus judicatur.
17. q. 4. ficut qui. m ítem quod nullus mortuus intra
ipfam fepeliatur , niíi Epifcopi, aut Abbates , auc
digni Presbyteri,aut fldelesLaici 13. q. 1. nullus. Laicos
autem fideles intelligit quidam á fidei virtute , adeó
quod faeiant miracula : alii de quoíibet Laico fideli > ica
tamen quod ejus fides , £c bonitas fuerit manifefta.
n
ítem quod in choro non morentur Laici cum Clericis.
ext. de vit. & hoñefl. Cler. c. 1. & C. de fizerof. Eccl.
nemo. ítem quod in fxculare habitaculum de extero
non convertatur , íicut nec vafa , nec cortinas, nec veftimenta,nec
exteraornamenta debent pollui nuptiarum¡
i fperant) fe defendí quod credo femper eífe prxfumcndum , niíi cor?»
ftct contrariara per evidentia indicia.
k Ab Ecclefia ) in qua hoc commiferunc. Sed cum facrilegium fit crimcir'
Icclcfiafticum , quantumeumque íit atrox , & enorme , Sí á judice Ecclefinítico'
judicandum , vcl puniendum , quare exponit hujufmodi facrilegium juftitia: fa>
culari: J}£. quando facrilegium adeo cll enorme , quod non fufficicnter puniretur
pama quam confuevit imponerc Ecclefia , qux non confuevit puniré aa
xnortcm , vcl fanguincm tac'tc renunciar juri fuo quod habet fuper tali crimine'
puniendo , & dimittit judici fjeculari puniendum , ad terrorem nliorum , & in
odium criminis ; fecüs ubi leve eft facril.^ium , ficut eft dc furto cominillo ;
in Ecclefia , ycl injuria.
1 Ibidem ) facía circa mutilationem , aut mortem de quibus loquirur ilIaDí*
cret. Imunitate , non credo quod Ecclefia deberet exponerc hujufmodi facrile- '
gum judici firculari , fed per fe rpfam deberet ei infligerc pernam Ecclefia*
fticam ; quamvis ea confidentia commififTer facrilegium in Ecclefia , quia fpc-xaret
fe defendí ab illa Ecclefia , pocius quam ab alia. Undc quod dicit ül*'
Decret. Imunititem , non credo extendendum a i minora facrilegia , quám fi n:
illa, dc quibus loquitur , fcilicet mutilatioucm , Se rao ítem, íed ad illa caav •
cum , Se ma ;ora.
tn ítem ) íupplc habet imnwRitarem,
;a ¿ftm -\uQd in choro J fupplç hab« únmunit«cra, •

LÍBER» PRIMUS*\ }fy
«onvivns, vcl aliis ° fxcularibus uíibus j nc tranígrcdicn*ees
fcntianc ulcioncm , qux Balthafar Regcm percuflic.
Dan. 5. de conf. dift. i.. ligna. 6c quinqué c ap. fequencibus.
ext. de Relig. dom. adhac de alien** Itero quod non
poílint vendi , nifi pro -captivorum redcmpcione. Auth.
de alien. & emphit. .§. de facris autem. Itero in domibus
Ecclefíarum, & multó magis in p Ecclefia , placita fxciu
laria non funt. facienda, máxime de caula- fanguinis.
ext. eod. c. i. &c cum Ecclefia. ítem ludí theatrales cura
lar vis , 6c fimilibus inhoneftis prohibentur fieri in Ecclefia.
ext, de vit. & honeft. Cler. cum decorem. Eamdenat
immunitatem habetCccmeterium ipfiusEcclefix,ut ex ei£dem
capitulis colligi poteft-, nifi in ^ duobus cafibuspófitis
fupra eodem jr. verf. ítem quodnullus , di* verfi. fequenti.
Itero quod in choro. ítem immunitates iftx videtur
quod debent intelligi de Ecclefiis coníecratis. 17.
quifquiyinventuSi 19¿ ligna. tamen propter magnunrpericulum, qúod inde fequeretur,
cum paucx Ecclefix confecratx funt refpecliu
aliarum > 6c quia ex hoc honor Ecclefix -vili fleret, di diminueretur-
devotio laicoram expreííiim eft hodie, etiate
de non coníecratis, ext. eod. Ecclefia*. quam'- require inter
BOU. conftit. Hoc autero intelligo , fi auétoritateEpifco-»
porum in fuis'Diorcefibus funt xdiíicatx. arg. ext. de
relig. domib. ad hero legatos Apoftof ica: íedis, vel Archiepifcopus- rCcigerecurah
Epifcopo , reí Capitulo aucujus Ecclefia», vel Monafterio , bonuntf
poíTec ótnati domos Ecclcfiafticarií in qua reciperetar* cortinis , & órnamenúc?
Kcclcfia*.
p Ecclefia) idem credo de Ccemeterio..'..
q Dtiobut cafibfts, ) quia laici morttii po/Iuár ícpelzri in Ccemeterio cara Clew
iScU , 8c TÍ rentes poíTunt ibi ílare fimul cum. eis., five ad orandum, five ad orS.
cium fepeliendi.
r Immunitatem ~\ de ómnibus praecedentibus- intellige-xtiánt'de confúgieaiil*fe*.
ad eaídeoedefend^ndas abiiíüem Eeckfiis^

i 7® SUMMiE SANCTI RA YM UN DI,
quando palatium eft juxta Eccleíiam. are, 4.1. dift.f Epifcopüs,
§.3. Ecclefiarum perfonae, Clcrici , 6c converfi , 6c
íctvi Canonicorum Clericorum non debent fatigan angariis
, id eft : fervi f
utibus perfonarum : nec 1
perangariis,
id cft fervitutibus períonarum , 6c rerum , fcilicet
quas facit quis fuá perfona , 6c fumptu. C. de Epifc,

-"EíBE-R PRIMUS. i 7r
feUtum i. ítem transfertur dominium rei * in eas
Molo pacto j cum in aliis perfonis íit ncceflaria corporalis
íraditio. C. de SacrofancJ.Eccl. ut inter divinu. 8c íic habent
privilegia multa c
in acquirendo. ítem habent in retinédoj-
quia, quo cafu contra alios currit prxfcriptio 3 o. annorum
, vel bre'vior , contra eas non niíi 40. annis.f.v/. de
ptizfcript.de quarta. 16. q. 3. §. quas ací iones. De hocijc,
plenius infrá de raptorib. § s circa praefcriptiones. In
amittendo etiam habent privilegium 5 quia non valet
alienado rei Eccleíix , niíi in certis caíibus , 2c debita
•forma íervata. Cafus funt fex, fcilicet propter debitum,.
urgens, prppter redemptionem Captivorum , propter
pauperes paícendos, propter Eccleíiam ardificandam ,
groprer Ccemeterium ampliandum, fi. item propter utilitatem
poteft venderé minus utile, ut emat magis utilc.-
30. q. 2.. hoc jus. i*-, q. z. Aurum.&t íine exceptione. For-
a Tn eas,) id eft, Eeclefias. ídem credo , quando datur Éccleííafticx perfon»
c«nfcmplatione Ecclefix.
; b Solo p*Bo , ] id eft , íbfá Se nüdi promiífibne , abíque /cdcmnitate ftipulationis
> Se rrad i tío n i s'; Se hoc Tcrurri cft de his qux relicta funt , tcI legata , vel lidcicpmmifla,
vel donata vel vendita Eccleíiis , vel Monafteriis , vel aliis pus lo-
' cis i & fuper his poteft Ecclefia agere tam perfonali actione , quám rcali.
c Acquirendo ] habct & privilegium , quod quidquid emptum fuit de pecunia
. ipfius Ecclefix 12. q. 3. c. i. & q. j.fixum. quod ádcó verum eft , quod fi Clericus
habct pecuniam de prxbenda fuá , vel Ecclefia , 3c inde cmittit praedium ,
licet illam pecuniam pótuiflet daré confanguincis intuirá piclatis , vel aliis per-
. ionis, non tamen prxdium hujufmodi: quia ftatim cum fuit emptum , acquifitum
fuit Ecclefix, five nomine Ecclefix fuerit emptum five alieno nomines Se
proptcr hoc non poteft Clericus illud alienare aucroritatc propria , licct res motiles,
quas'habent Clcrici de beneficiis Ecclcfiafticis, ad ufus fuos poífint alic-
»sr: auítoritarc propriá.-Quod autem diátum eft deprxdio acquifito , de pecu- -
nia-Ecclefix , fpeciale eft in Ecclefia, ficut fpeciale eft , quod íi tutor pupilli
vel curator rñínoris de pecunia eorunvcmcrit prxdium fibi , & fuo nomine, íe
non pupilli > vel minoris , poterit pupillus ille , vel minor utiliter vendicare
prxdium illud. ff. 'quam ex fació tutor l. i. ídem de milite inrelligó-; fi de pecunia
fuá alius emerit prxdium ad bpus;proprium ipfius ementis , te nomine fuo :
f: VtC.de rei vcndic.fi ut proponis. ídem intclligo , fi quis ex pecunia Ecclefix ,
quam furatus eflet, ycI rapuiflet, vcl depofitam habuiítct , & ex illa pecunia
" 'políeíTionem ad opus fuum emilíet, quia-Ecclefia illam'vendicare poífet, út- di-
¿tum cft in primo cafu. Si c ctiam fpeciale eft de uxore & mar i to , qued fi aliter"'
eorum aliquid emit de pecunia, quam reliquus ei donavit, poterit ille > cujus
'fuerit pecunia-, illud vendicare. ff. de donat. inter vir. Ó'uxor mar'-to. Sed pfxdi&i
cafus fpeciales funt ; alias regulare eft generaliter , quod fi quis de pecunia
aliena quidquam emerit nomine fuo ¿ emptori acqüirieur» non ei cujus fuit pecunia.
C 'de reVvendic. fi ea¿
Y íj;

i7i SUMM^ SANCTI RAYMUNDL
nía variatur juxta d varietatem Ecclefiarum, fcilicet Ep'if.
copalium , Monaíteriorum, fie Parochialium 5 colliguntur
tamen omnes formx. 10. cj. i.hocjus. & fiquis Epifcofus.
12. q. l.placuit. 6c fine exceptione. 6c alienationes. 6c
Abbatibus.
§. 4. Prxdia vero Ecclefiarum hoc privilegio gaudenr,
non debent gravari fordidis muneribus 9 id eft,
ealcis coquendx , arenx fodiendx , cloacx purgandx,
& íimilium, qux vilia funt. 16. q. 1,placer, 6c §. novellarum
• ad honeíla autem muñera tenentur , fed cum
diíHnctione > quia alia funt ordinaria , alia extrodinaria.
Ordinaria funt tributa , 6c fu per indicia. Ad tributa ,
c tenentur prxdia Ecclefiarum J I . q. 1. fitributum 23..
q. ult. tributum. hoc fallit in decimis ,oblationibus , doxnibus,
atriis 6c hortis juxta Ecclefiam pofitis ,6c in manfo
, in quo Ecclefia eít lita: vel fecundum quofdam , de
quo eíl dotata , de quibus.nullum debet dari tributum >
de aliis ómnibus íic, niliexprefsé fuerit remiíTum ab eo.,
qui remittere potuit ¡ 6c hoc ideó, quia res traníit cum
-onere fuo 23. q. ult. fecundum Cononicam 6c fancitum. ext.
de cenfib. c. 1. 1 6. q. 1. fi quis laicus. Ad fuperindicla ,
id eft ,-qux propter fupervenientem ubertatem prxílantur
, non tenentur 16. q. 1. placer, Ad extraordinaria ,
id eít , qux fubito injunguntur , non tenentur , nifi refpiciant
pias califas , puta quia Princeps movet exer-

LIBER PRIMUS. -175
ubi laicornm non fuppetunt facultates , arbitrio fuo poterunt
aliqua confcrre, ext. eod. non minus. ext. de Cenfilr.
tum Apoftolus. f. prohibemus.
§. 5. Pcena violantium immunitatem dúplex eíl. Spi-
-ritualis, 8c pecuniaria. Spiritualis eft excommunicatio,
de qua plenrus. inf. de fent. excom. Pcena pecuniaria
f imponitur quandoque major, quandoque minor 17. q.
4. quifquis. 8c fi quis contumax , credo tamen quod illi.
pcena íiodié g arbitrio judiéis relinquatnr 5 8c debet dar i
lili perfona: , vel loco., cui ¿acta eft injuria, vel cujus
immunitas eft violata ext. de fent. excom. parochianos. ex
•de fim. de hoc autem. 17. q. 4.7? quis in atrio.
§. 6. Quid fi imminentc períecutione hoftili , íxculares
cum familiis fuis, pecoribus, 8c aliis rebus recipiunt
fe in Eccleíiis , vel clauftris , 5c ibi comedunt, vel bibunt,
8c dormiunt f ítem quid íi vir cognofcat ibi uxorem
, vel alio modo íit femen ibi efFufum? ítem quid fi
Parochiani faciunt ibi propugnacula , 8c inde pugnanc
contra hoftes, numquid in illis caíibus committitur facrilegium,
vel Eccleíiaftíca immunitas violatur ? Ad hoc
dicas quod Eccleíia: cum ómnibus ornamentis fuis debent
teneri mundx , nec debent ibi fieri convivía , vel
i homines jacere , vel fuá fuppelledilia mittere 5 niíi propter
hoftiles incurfus , aut incendia repentina, aut alias
neceílitates urgentes , ad eas oporteat nabere refugium,
íic tamen, ut neceíTitate ceífante res in loca prarftina re-
•portefítur. ext. decuft. Euchar. conft. relinqui. dift. 42. c.
¡ten. & ult. Ítem quod quxritur li vir h cognoícat ibi
uxorem. fy,. infra de facrament. non itera. §. ' poft pradicfam.
Ad aliud, credo , falvo mcliori judicio , quod
nullo modo debeat Eccleíia incaftellari, vel muniri, ut
i Impon i tur. \ á Principe ¡> quod quando fupervcniebat ubertas fructuum , aliquid
exigebat á poíTelíbribus przdiorum, ultra confuetum tributum.
g Arbitrio. ) Hodic nihil conferre debent in auxilium Principum , niíi confulto
.Papá , ut ext. eod. ddverfus.
n Cognofcat.) in hoc cafu rcconcilianda eft perEpi'fcopum, fi Ecclefia consecrara
cft , fi non eft confccrata per fimpliccm SacerJotcm.
i Pofi pridatam. ) ibidcm hoc plenius iavcnics.

i 74 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI
inde fíat guerra, vel ut ibi recipiantur , qui gucrrain
faciunt , 6c prxcipué Prxdoncs: alias propter metu
Prxdonum , Paganorum, Hxrcticornm, five Piratarur
licite poteft incaftellari, 6c muniri 5 6c potfunt ibi haber
refugium non folum Clerici, ied etiam laici innocentes
6c prxcipué Parochiani j 6c íl neceíle eft polfunt, 6c de
bjnt defenderé Ecclefiam ipíam , 6c ea qux intüs lunt
ficut potes viderc apud Magalonam, 6c in multis Eccle
fiis maritimis. arg. ad hoc in prxall. conft. relwqui. 14
q. 6. fi res 6c hi qui 23. q. 5. reos.
f. 7. ítem pone quod Ecclefia eíl * fundata in alien
folo , ignorante Domino foli , qui veniens petit íolum
vel faltem dari cenfum pro folo , quod fíct t durui
cnim videtur, quod ipfeprivetur re fuá ,durum etiam ,
quod Ecclefiá'deítruatur , vel crKciatur cenfualis, vel
tributaria. Ad hoc dico quod Ecclefia remanebit conftructa
, nec efricietur cenfualis , vel tributaria > fed ille
qui conftruxit , debet Dominum íoli coníervare indem
nem, vel etiam Epifcopus , fi ponendo primarium lapidem
..vel" poftcá in confecratione fuit negligensin examinatione
dotis , vel mmli.^ con. dift. 1. nemo 14. q.
ult. comperimus. dift. 70. fancforum.

LÍBER PRIMUS. 175
tis, vel falfis decipi documentis, ficut in plerifque locis
occafione quxftus fieri confuevit. ext. de reliq. & ven.
fancforum. audivimus , 6c conftit. cum ex eo , 6c de conf.
diH. i.placuit ut altaría. ítem fi civitas fit obfeíía , vel
timeat capi ab hoftibus , non debet pati Ecclefia fuos
míticos defendi aliquo privilegio á vigiliis murorum :
imó debet eos ad hoc compellere , fi necetíe eft 5 ut
cunétis vigilantibus civitas melius cuftodiatur. ext. eod,
pervenit.
VE VECIMIS , PRIMITIIS , ET OBLslTlONIBUS.
U O N I A M rctcmores decimarum , 6c rcliclorum
pro ícpultura facrilegi judicantur 17.
q. 4. facrilegium. 6c omnes. mérito poft tractatum
de facrilegio , de his agcndum eft j 6c
primó deDecimis, Primitas, 6c Oblationibus. Nota igitur
quid fit decima , quibus 6c á quibus , 6c dé quibun
rebus, 6c cjualiter danda, 6c qualiter dividenda.
§. 1. Décima eft omnium bonorum jufté quxíitorum
b
arqualispars Deo debita , ext. eod. tua nobis. : funt autem
dandx Ecclcfiis , 6c Clericis, in quorum Parochia
íprxdia fita funt: etiam fi Clcrici fint malx vitx , 6c male
difpenfantes ipías Decimas, ext. eod. quoniam. 6c tua,
nobís.
§. i. Dantur Decimx a laicis 16. q. 7. Décimas quas.
Sed numquid á Clericis , vel Rcligiofis ? videtur quod
non. ext. eod. novum genus exactionis, titClerici a Clericis
fnifrum Decimas , 6c animalium exigant 5 licet autem
circa hoc multa , 6c varia emanaverint jura , hoc
tc
nct hodic Ecclefia , 6c hxc eft veritas , quod Monachi
*-ki, Tcmplarii , 6c Hofpicalarii , Hierofolymitani non
• Ci

i 7í SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
tenentur daré Decimas de fuis poíTeífionibus, quas propriis
manibus , vel fumptibus excolunt , fecus eíl: , fi
tradunt rufticis excolendas ad firmam. ext. eo. ex parte, i..
6c licet. 6c ad audientiam. Monachi vero nigri , Canonici
regulares , 6c c fxculares tenentur daré Decimas de ómnibus
poíleífionibus , exceptis novalibus , hortis, 6c nutrimentis
animalium fuorum. ext. eo ex parte, j. 6c hoc
verum eft , nifi fint ulterius fpecialiter privilegiad ¿
Papa 5 vel nifi poífint fe prxfcriptione tuen j item quod
diclaim eft de Monachis albis , Templariis , 6c Hofpita.
lariis , intellige de poíleífionibus quas habebant ante genérale
Concilium > de illis enim , qux pofteá gratis funt
«ollatx fibi, vel quas ipfi emerunt pro Monaíteriis de
novo fundandis ,quia aliter d non liceret eis emere taíes
poíleífiones , de quibus Decimx debebantur Ecclefiis ,
etiamíi illas propriis manibus , vel fumptibus excolant.
tenentur perfolvere Decimas Ecclefiis, quibus ratione:
prxdiorum antea íolvebantur. ext. eod confi. nuperAbbata.-
Ítem quod diclum eft de Clericis fxculanbus , reftrin-»
gunt quidam ad manfum Ecclefix , de quo habuifti fupra
tit. prox. §.prddia. nam dc prxdiis parrímonialibus
tenentur daré illi Ecclefix , in cujus Parochia fita funt..
Alii dicunt, quod fi non recipiunt Ecclefiaftica Sacramenta
ab illa Ecclefia , non tenentur daré , alias fie ,Í
vel dic, quod fi deferviunt illi Ecclefix non tenentur
alias fie : 6c faltem hoc poteft legi illa Decret. c
novum>ítem
omnia hxc privilegia de Decimis non dandis , noa
defendunt in cafibus quibufdám , videlicet cum ex tranfactione,
vel paclione tenentur ad eas folvendas. ext.eod.
de multiplici, vel cum parochialis Ecclefia , in cujus
parochia prxdia fita funt, enormiter lxditur. exfeod.
fuggejlum,. ext.de verb.Jignif. quid per nóvale , vel
c E' ficnlires.) non eft verum de f.ecularibus Canonicis , quod non tcnea**
•ur ad Decimas de novalibus felvendas Ecclefiis, in quibus funt térra? eorum fit*»ímo
tcucniur. arg. ext. eoL quoniam.
4\ Non liceret. Nifi dc Monaftcriis de novo fundandis , licet cx dono poífit
fcujufmodi poíTeíTionem recipere.
c Novum. ] ibi dicitur in fine, quod Clerici ,qui a Clericis labore* ípiri taa
*
liuui MmiftcuQrura,accipiunc, Deaaus eis. debeaL
cufl*

LÍBER fJ-HIMUS. t j RGG 177
uto cas folvendo , f
raiuncianc tacité privilegio, «rf.
de prívil. fi de térra, ext. de confia cum acceffijfent, & cum
M. ferrwienfis. .^Itern fu pr adida intelligas eíle vera ,
guando Monafteria non habent populum : íi enim ha-,
berent populum poífent recipere Decimas fine diliin-
¿fcione, cam pcrlbnales, quám prcediales. ext. eod. dileíH.
%fitggeftum.. ítem Leproíi non tenentur dáre Decimas»
:
g nifi. de hortis, &c nutrimentis animalium. ext. de Ecclefi.
ddif. c. zm §. 3. ítem h
debent dari Décimas de ómnibus frudi-í
bus tenarum , pomis arborum , herbis hortorum , nutrimentis
animalium , lana , lacte , fceno, lignis, * fidis ?
pifcationibus , venationibus, penfionibus , molendinis ,
etiam de vento ¿ balneis , * fullonicis , argentarais , me-
f RenuncUnt) qi&náo vél qnant o tempore „ vcl quoties quis facicns contra,
privilegium , amittit illud in pofterum ? c¿. quidam dicunt , quod íi fexnel fecerit
contra privilegium, fciens fe tutum per exeeptionem , renunciare prxfumítur.
C. de jur. domift. impet. L. 2. ext. de ¿ffic. dele*, gratuw. in fin. ext. de confiit.
cum aecejpjfent. Se c. fcq. ext. de prtbend. Pro iUomm. quod autem dicitur. ext.
de priviLfi de térra. & teeedentibus. ubi videtur innui , quod non amittitur prívilegiunr
de Deciniis non folvendis mincri tempore , quám per 30; vel 40. arlaos
, ideó dicitur , quia illi qui petebant Décimas , obligaverunt fe ad probandum
, quod oacificé , Se quiete Decimas reccpcraiíttanto tempore ab lilis > qui
.itiecbant fe íuper hoc 'privilegiatbs ¿fíe. Vinccntius vero diftiriguit ; qued fi privilegian!
«latur ad faciendum , perditur non utendo per 10. annos,-jf denundinls.
L. 1. at íi datur ad non faciendum , 5c Papa retinet ubi aliquid juris in eo , non
"poteft renuncian hujufmodi privilegio exprefsé. ext. de arhitr. cum temporejozn-
•nes vero di-ftinxk, quod fi quis dir-e£té faciat contra privilegium- impetratum ,
-etiam íemél, pcrdiripfum : íi vero non feryar privilegium > vel non tuerur fe illo;
¡tune non perditur , niíi legitimo tempore, ut ext. de prmileg. nccedentibus. Se hxc
•di ver fitas ideó contingit, quia plus peccat > qui dirc&c venir contra privilegium
quám qui non utitur illo. Alii dicunt, quod íi privilegium eft odiofum , perditur
per unum contrarium- aóhim *, fed fi favorabile, non perditur > nifi legitima
tempore praefcribatttr. Alii diftinguunt, quod fi datuin fuit in favorem perfonx ,
vel perfonarum perditur femel veniendo contra \ íi autem in favorem Ecclefia; ^
non perditur , niíi contra illud fuerit prxfcriptum legitimo tempore, fcilicet
-fpatio 40. annorum. ut ext. de privil. accedentibus. vel ad minus fpatio. 30. an-
'aorum ut ext. de pri-vilí fi de térra.
3
g N$ de hortis ) íblos ¿UosLeprofos Intclligo non tenerí ad fo\vendas Decimas
de hortis , & animalibus p qui vivunt in communi t íi aittcm vivac Solitarias in
•*'domo fuá , máxime fi "fit dives ,'non credo quod gaudent iíto privilegio.
h Debent dari ] de jure communi > licet ia multis locis alicer obtincatur dc
^coñfuetudine , qu¿e utrum excufet ,*vcl non, dicetur infrá.
i Fiítis,) fi£ta appeliat firmas fecundum vulgare alicujus regioriist
é -fHllmcis p 3 id eft., diftis a fullonibuSo
2r

i7« SUMMiE SANCTI R.AYMUNDI,
taliariis , Japidicinis. ítem de negotiis , & artifíciis 5
&C 1
exteris bonis , etiam de tempore. de confecr. difi\ c 0
quadragefima. 16. q. 1. Décima de q. 7. quicumque recognoverit.
& omnes De cima, ext. eod. commifium. & nuncios. &
non eft in pote ¡tote.
§. 4. Décima: vero dandx funt non deductis expen*
iis , mdiítincté , íi lint prxdiales. ext. eod cum homines. 8c
tua nobis. íi vero funt períbnales > id eíl: de negotio ,
artificio , vcl de aliis, qux non computantur in fruétibus
terrx, diftingiiitur, utrum exurgant ex rebus decimatis,
an non. In primo cafu deducuntur expenfx , in fecundo
non. ext. eod. Paftoralis. ítem debent dari prediales
, ítatim cum fructus percipiuntur, & antequam
feparetur inde cenfus , vel tributum , vel fimile : íi tamen
facta fuerit primo talis feparatio ,• ficut ruíticus te.
netur decimare , quod fibi remanet , ita Dominus hoc ,
quod de acervo indecimato accepit. ext. eod. tua nebis..
& conft. cum non fit in homine. Perfonales autem poíTunt
dari in fine anni , ut fie major utilitas proveniat Eccleíix
, quam íi per minuitas folverentur. arg, ext. de pig-
&or. ex litteris. Agnos autem , pullos , vítulos, & hujufmodi
nec debent daré óptimos, nec debent deteriores
, fed mediocres 5 vel íicut traníierunt fub n
virea
1 C&teris bonis ) numquid de rebus donatis , vel legatis , vcl inventis , vel jure
fucccílionis acquiíitis debent dari Decima: ? c¿. Alanus notavit. ext. de Deeim.
pervenit, quod non > & quod ex his tantum , qux naturaliter , vcl ex operibus
filis quis acquíficrit, tenetur folvere Decimas ; de aliis autem non repciitur ;
probabiliüs tamen videtur notaíTe. Hugutio 16. q. 1. Decima, fcilicet quod legara -
rius , vel donatarius , tenetur daré Decimas de re donata , vel legata , licct Decimata
fuerit á Legatore , vcl Donatorc : filius tamen , quia omnia bona patris
pertinent ad ipfum , & ipfius funt quodammodo quo ad proprietatcm , íi fuccedat
patri , non tenetur ca decimare , fi decimata fint á patre : fed hxrcs extraneus
tenetur ad hoc ; ficut Lcgatarius & Donatarius , qui omiie lucrum , vel cmolumentum
, quod ad iplos pervenit tenentur decimare , dicit etiam ibidem , &
,16. q. 7. quicumque fur , & raptor , & ufurarius , íi non velint malé ablata io
totum reftituere , tenentur hujufmodi res decimare ; quod tamen intelligit , uc
credo , íi res illa: non fuerint á Domino decimata*.
m Deducuntur ) numquid deducendx funt expenfx de lucro advocationis ? Dicunt
quidam quod íic , máxime cum talia lucra vix fufficiant aliquando ad expenfas.
Ego credo quod non funt deducendx , niíi confueverint folvi Dccim*
. de advocatione ; íicut qui locant operas fuas , non deducunt expenías.
n virga Pafioris ] Se hoc videtur í'umptum eíTc de Jer. 34. ubi dicitur : adhuc
jreges tranübuutad nianum numerantis.

LÍBER" PRIMUS; iW
Páftoris , quod decimúm veneric, fanctificetur Domino.
Levit. ule. indignum enim eft daré Deo, quod dedignattir
homo dift. 49. c. ult. 16. qé 7, omnes Decimal nota ,
quod quicumque tenetur ad Decimas perfolvendas , íi
canonicé admonitus noluerit perfolvere , compellenduseft
per cenfuram Eccleíiafticam , id eft per excommunicationem.
ext. eod. tua nobis. 8c conft.cum non fit.
§.5. Reftac qualiter Décimas lint dividendx , divilibhem
Canonicam habes, 11. q. 1. o quatuor ext. de
teBam. requifisti. veriim quia illud in paucis Eccleíiis obfervatur,
credo in talibus coníuetudini ftandum efle. ext.
de Jepult. certificar i. ¡
§. 6. :
Quxritur utrum de injufté, vel turpiter acquiíitis
teneatur quis daré Decimas > ut de meritricio , fcenote
, rapiña , 8c íimilibus : videtur quod non. Salomón
Ecclef. 34. Quioffert facrificium de fubftantia pauperis,
quaíi qui victimar filium in conípectu patris fui.
ítem in Deuter. 13. non offeres mercedem proftibuli :
8c* líalas 5 p non accipies mercedem meretricis , nec pretium
fanguinis. ítem q honora Dominüm de tuis juftis
laboribus j hxc 8c multa alia habes 1. q. 1. non eft pfitánda.
ítem Ceieftinus. III, fidelisihomo de ómnibus >
qux licité poteft acquirere , íine mtirmuratione Decimas
erogare tenetur ; ext. eod. ex tranfmifia. E contra videtur
, quia meretrix , licet turpiter meretricetur , non
tamen turpiter accipit. ff. de condit. obturp. cau. idem 8c fi
§. qtcotics. Jttem delictum non debet immunitatem tribtiere
,ut ait Aug. 16. q. 1. Leo-i epiftolam. ítem nihil . ¿ . ,,, \
obedientia prodellet nominibus, íi conteníptus coiituma- Um^pia: 7y.
cibus norí obeílet. ext. de poftul. Pralatorum ad h&c. Sol Litio.
Decimarum alix prxdiales , alix per fonales,; In perfonalibus
diftingue , quia aut eft tranílátum Dominium
o §¡jfatñor.) Ibi dicitur quod una quartá'Epiícópo, alia Clericis , alia fabri-
7 tk > alia paüperibus , eífc applicanda.
p No» accipies ] non recoló quod íit in Iíaia hoc íecundum tránfíationena- '
'awftram.
qHonora ) Prof. 3-. Konora Dominum de fubftantia tua , &c.
ir

iSo SVMM JE SANCTI RAYMUNDI,
pecunia: decimanda: in accipientem , & non comper
repetido , ut in meretricc , ¿v hiftrione 5 aut non , u
in fure , raptóte r
íimoniaco , UÍurario. In primo cafu
ille tenetur daré , íed Eccleíia non debet recipere ,
quamdiu eft ille in fcelere , ne videatur approbare delichim
ejus : íicut ¿v quandoquc refpuit Eccleíia oblationes
aliquorum , ob dctcílationem criminis , in cjuo
jacent, ut puta notorié diílidentium : itcm eorum , qui
opprimunt pauperes.¿ifi. yo* oblationes. itcm raptorum
& uluraricrum ext. de raptor, fuper eo. & cié ufur. quia in
ómnibus. Ítem meretricis > vel propter aliud crimen notorium
& horrendum. 17.^.4. miror. Sed poftquámpa?nitentias
aeceperint , poteft Eccleíia Decimas etiam pra>
Grtgmus Ub. tcritasaccipere > quia ut ait Gregorius j non debet def-
18. n.orulium „jCj \ n c o ? quod fuit, quia jam incipit efle , quod non
cap. 16. ad c. J
1 1
r . r , V J
, r r '\'
f u l c
%%. Job. » dije, ¿o.ferr/tw. In lecundo caíu , icihcet cum non
transfertur dominium i vcl trar.sfertur ,fed competir repetitio
,nec ille poteft faceré, nec Eccleíia c debet reci-
r Srmoniato.) fecundum Hugutionem in fimonia, & ufura non transfertur Dominium
, fecundum alios transfertur ; fcd fecundum omnes competit repetirlo:
quia data poreft repitiere ib uíurario. Ecclefia vero , in cujus -injuriam com-
-r.iiífi cft fimonia , poteft repetere á fimoniaco.
f In eo , ) id eft pcccatorc poenitente.
t Debet recipere. ) videtur contra ext. de ufar, quunto. ubi dicitur quod 'Judxi
pro dccimis& oblationibus debitis , quas á Chriftianis de domibus & pofleflioni-
-bus aliis recipere confueverant Eccleíix , antequam ad Judxos quocumqne titulo
deveniflent, fatisfacere funt compcllcndi. Si crgó Judxi, nc Ecclefix damnificentur
ad oblationes luijufmodi tenentur , quare non tenentur ad decimas perfo-
- nales, cumlimiliter debeantur ? Refpondco ; credo quod quando Judxi nihil habent
, nifi de ufufa , Ecclefia non deber ab eis recipere oblationes , ne viJeatur
communicare peccat is eorum : at ubi habent cum judo titulo poteft Ecclefia ab
eis exigere oblaciones debitas, quia illx funt quaíi prxdiales ; & in hoc cafu loquitur
illa decretalis cjuwto. Décimas autem peifonalcs exigere non debet ab eis,
cum non recipiant Judxi ab ea Ecclcfiaítica Sacramenta , nec audiant divina,nec
•facile íic xftimare quantum interíit Eccleíix Patochiali , Judxos habitare in illa
Parochia , quantum ad Decimas perfonales , qux proveniunt ex induftria hominis.
Nec obftat, quod Judxi compcllcndi íunt ad Décimas ¿c tenentur omnes
alios proventus recompenfare, quos confequerentur Parochialcs Eccleíix fin-
'gulis annis de Parochianis iidelibus , fi ibi habitarent ; quia ficut notavit Laurentius
: hoc incclligcndum eft de proventibus prxdialibus non pcríbnalibus, ad
quos Judxi non tenentur , ut dicitur : quod tamen intcllexit, ut credo , quando
"Judxi non oceupant in Parochia loca ubi Chriftiani folebant habitare , & a
quibus Ecclefia confuevit oblationes , & hujufmodi Decimas recipere ; alioquin
Eccleíix poterunt ab iis proventus exigexe : de hoc tamen dic ut fupra de Judxis.$.
ultimo.

LÍBER PRIMUS. i¿i
fcre , per jara fupradicla in prima parte. Ad prediales
autem íblvendas tenetur quilibet indiftin&é, etiam invafor
& Judxus , 6c Ecclefia poteft licité recipere. ext. eod.
de tenis. 6c eft ratio , quia lilac non intuítu períonx, íed
prxdiorum dantur 5 quidam tamen dicunt quod fi conftaret
Ecclefix , quod prxdiuin fuiíTet feminatum de femine
rapiña:, vel ufuras vel fimili, non deberet recipere
Dccimam de fructibus j alias fie : u nam qui feminant in
•maledicHone , de maledictione metent. x prima opinio
•magis placer.
I • ¿\ 7. ítem, quid de Militibus6c aliis Laicis qui reci-
•piunt Decimas fcre ubique terrarum , poííuntne eas recipere
in aliquo cafu fine mortali f videtur quod non ¿
Dominus enim prxcepit in Levitico cap. ult. eas dari Levitis
, dicens : Omnes Decimx terrx , five de pomis,fivé
^de frugibus Domini funt, 6c illi fanctificantur. ítem per
• Malachiam 3. Revertirnini ad. me , 6c revertar ad vos ,
-dicit Dominus exercituum , 6c dixiftis: in quo revertemu
r f fi affliget homo Deum, quia vos çonngitis me, &
«dixiftis , inquo confiximus te ? In Decimis 6c in Primitiis
5 6c in penuria vos maledicti eíHs , 6c me vos confígitis
gens tota. Inferte omnem Decimam in horreum , 6c
• íit cibus in-domo mea, 6c probate me , fi non y aperuero
-vobis 6Cc. ítem Dominus in Lucx 11. 6c Matth. 2 3.
• Vas vobis Pharlíásis , qui decimatis mentam , 6c rutam ,
1,6c omneolus , 6c prxteritis judicium,6c charitatem Dei,
. hxc autem z oportuit faceré , 6c ilk non omittere. ítem
u §¡ui feminant) hoc famptum eft dc x. ad Corint. 9. ubi dicitur qui femifiat
ia benedi&ionibus , &c.
x Prima opinio ) fcilicet quod ad prxdiales tenetur quilibet indiftintte, etiam
invaíbr , & quod Ecclefia poteft eas petere á quolibet.
y .Aperuero. } fequitur cataractas cceli, & effudero vobis benedi&ioncm ufque
ad abundantianji
2 Oportuit. ) arg. contra Grxcos , quod prxceptum de Decimis mótale eft >
quia datum eft in veteri teftamento; & hoc Confirmara! in novo , cum dicitur:
oportuit. Sed Grxcí , qui dicunt illud prxceptum eífe cxremoniale> íicut pra»ceptum
eft de-Primitiis, refpondent bene diei , oportuit, fcilicet tempore veteris
teftamenti 5 íed non oportuit, tempore no vi, quando evacuara funt carama»
nialia.

i8i SUMM^E SANCTI RAYMUNDI
Decimas do omnium , qux pollideo. ítem Gregorius r
**nfe. tj,¡>. 7. Laici, five ab Epifcopis, vel Regularibus, vel quibuflii*ki.,r$
gefti. b e t pcrfonis * Decimas acceperinc , nifi Ecclefix reddiderinc,
fciant fe facrilegii crimen commiccere , & xternx
damnationis crimen incurrere. i6.q. -¡.Décimas. ítem
Alex. III. in Concilio Laterancnfi : Prohibemus ne Laici
Decimas Cum animarum fuarum b periculo dctinentes
, in alios Laicos poílint aliquo modo transferre 5 fi
quis vero recepcrit,ót Ecclefix fuxnon reddiderit Chriítiana
fepultura privetur. ext. eod. prohibemus. ítem Laíci
non poíTunt Decimas c
poífidere. ext. deprxfcrip. caufam.
E contra videtur quod poíTunt eas tencre in feudum ab
Ecclcíu , quia poíTunt vendi , etiam á Laico, arg. ext. I
ne Prdati vices fuas. Qu&relam,Ítem expreíTé videtur hoc
dicere Innocentius III. ext.de his qu& funt a Pr dat. fine
confenfu Capit. cum Apofiolica. in fine verf. Hoc autem. De
his Decimis intelligimus , quod perpetuó funt Laicis in
feudum d conceílx. ítem hoc habet confuetudo generalis,
qux óptima eft Legum Interpres. ext. de confuetud.
tum dilcBus. alias totusmundus fere eílct in damnatione.
Solutio. Ad hoc , falvo meliori judicio , dico cum Joanne
& Tancredo , quod Dccimx duplici jure debentur-
Ecclefiis , fcilicet intuitu divini obfequii in eis prxfHti, -
11. q. I. §.fiergo. i6.q. \. qiufii. ext. eod.novum. Hoc
jure , cum fit mere fpirituaie , non poííunt á Laico de-
a Décimas. ] LÜCX iS.
Acceperint. ] in pcrpctuum fine jufto titulo.
b Periculo ] quod eíl , cum nomine íüo , & au&orirattf propria cas detinent:
fecus eft , fi in feudum cas ab Ecclefia tenent mediare ; dum tamen fint data; cis
in feudum ante Conciiium ab Alexandro eclebratum , íicut dicit Magifter.
c Poífidere. ) nec prxfcribere , ut ibi dicitur.
¿'Coneeff*. 1 non diílin^uitur á quibus conce/Tr, utrum ab Ecclefia , vel"¿
Laicis : unde credo quod üyc ab Ecclefia , five á Laicis perpetuó funt in feudum
conceíTa: , fufíicit folius Epifcopi confenfus abfque auílorirate Capituli , ad hoc
quod conferantur alicui Ecclefix, vel Relijiofo loco ; quod ramen verum eíl ,
ab illo tempore , ex quo non extat memoria , talitcr fint conccffx' , & ante Conciiium
Latcranenfe ab Alexandro celebratum : pra?di¿ta tamen Capitula qutrclara
& cum Apoficlic*. non cogunt dicere quod Decima: poíTunt dari in fe n dum ;
quia illud Capitulum , qutrelam. loquitut dc afiirmationc frucluum Ecclefix :
anillo yeto Capitulo , cum Apofiolica. rcci:atux fa¿lum , non coníhtuitur jus.

LÍBER PRPMTJSr
tjneri , quia tale jus non cadit in Laicnm. arg. 10. q. i.«
hanc confuetudinem ext. de InHitut. in Ecclefia. ítem debentur
in íignu'm univerfalis faltem Dominii. i C. q. i.
tevertimini. ext. eod. Tua nobis. & conít. cum non fit. &
hoc jure, cum fit cavile, e
cadere poííunt in Laicum 5
non tamen univerfaliter, id eft non quoad proprietatem,
fed quoad frucluum f
perceptionem : hodie tamen á tempore
Lateraneníis Conciíii celebrati fub Alexandro nullo
modo valet collatio Decimarumfa&a eis, cum talis alienatio
, vel g infeudatio ibi fuerit Pradatis penitus h interdicta.
eX?», de eod. prohibemus. ext. defeud. C. 1. Unde íi
jus non fpirituaie, nec proprietatis , fed percipiendi
Fructus temporales, fuit conceuum 1
ante di¿tum Concilium
miliciin feudum , & ipíe bene vivat ¿3c dcfendh
Ecclefiam , íicut fidelis vaíTalus , poteft excufari : aliter
e Cadere pojfunt ) Se jure hereditario ad fucceflbres transferri ; aut ex don.;
done ,-vel alio titulo traníire ad extráñeos, ad íimilitudinem aliorum feud or una
fecundum quofdam, fed fecundum alios Laíci non poíTunt eas tránsferre im
Laicos , & Laicus , qui ab eis illa recipit Chriftiana dicitur carcre fepultura.
ext. eod. prohibemus. prima opinio benignior eft.
f ^receptionem ] non fuo nomine principaliter , íed nomine Ecclefia; habenda,
penes quam rcmaníit jus , & proprietas percipiendi Decimas.
: g Infeudatio } Deciniarum., in quarum poffefíione eft Ecclefia ab antiguo , Se
de quibus non fucrat infeudatus Laicus ; quod dico , quia fi feudatarius Laicus
leceflerit, forte poterit Epifcopus heredera ejus , vel extrancum , fi heredera
non habet , de illis infeudare ; aut fi hujufmodi feudum á feudatario íit alicnatum
, ita quod Epifcopus faciie recuperare non poílit > forte poteft Epifcopus
illud in feudum alicui Laico concederé , qui illud recuperet, Se in feudum ab
Ecclefia recognofeat. arg. ext. de feud. ex parte. Se idem poteft concedí probabiliter
de Decimis illis , que á tempore , ex quo non extat memoria, tenentur a Laicis
, nec eas recognofeunt fe renere ab Ecclefia. Poteft diei quod Epifcopus
poífit de eis Laicos infeudare, arg. predi ¿te decret. ex parte, tum per hoc ip-.
%n procuretur utilitas Ecclefix; quia poíTeffio dircíti Dominii reftituitur Eccle-
C
Z per infeudationem hujufmodi.
h Interdicta ) Se deponendi funt tranígreíTorcs. ext. eod. quamvis. •
i Ante diclum ] quid fi vefeitur de Decima hujufmodi quam tenct miles,
" trum fit de antiquis datis ante Concilium , vel de datis de novo infcudum poft
Concilium ? Dic quod fi á tempote , ex quo non extat memoria , Miles hujufmodi
, & anteceffores ejus quieté , & paciñeé tenuerunt , recognoícentes íe
am tenere ab Ecclefia medíate , vel immediatc, Se reddentes inde debitum
©bfequium ipfi Eccleíie , vel alii nomine ejus , preíumendum eft benigna interpretatione
, quod fit de antiquis. arg. 11, dift. illa, alias non eft preíumeadasa
quod juftc tcneat.

IÍ4 SUMM^ SANCTI RAYMUNDL
fi k unum iftorum defuerit, in periculo anima: íux tenct»
lvel dic quod nullo tempore poterunt dari in feudum ,
ctiam quo ad jus temporale , íeu civile , ita quod traníirent
ad heredes, ficut 8c feudum : m inutiliter enim efiet
tune jus fpirituale apud Ecclefiam jquia ficut anima non
poteít vivere íine corpore corporaliter, ita fpiritualia
Íine temporalibusnon poíTunt coníiftere. i. q. 3. Si qitis
•bjecerit- 8c videtur n expreíTum. ext. eod,. adh&c.
§. 8. Sed quid de Militibus Catalonix , qui nituntur
íe defenderé privilegio Apoftolicx Sedis 0 indulto , ut
dicunt, quondam Comiti Barchinoneníis in favorem
Chriftianitatis , 5c fidei Catholicx , ut fcilicet Decimas
omnium locorum , qua: Paganis expulíis reducentur ad
cultum Dei , poíTct licité retiñere : 8c inter Principes SC
Milites térra: fux , qui ipfum juvarent ad hoc , dividere
numquid poíTunt tales Decimas licité teneres ítem numquid
liberantur 8c excufantur ruítíci á peccato folvendo
Militibus ? ítem poíitoquod poílint retiñere , numquid
ex illa generali perceptione ex privilegio poterunt petere
Decimas novalium , qux poftea facía funt, vel fiunt,
vel illarum rerum de quibus antiquitüs non coníuerunt
dari Decimx , ut de olivis 8c íimilibus ? Solutio. Ad
primum dico , falvo meliori judicio, quod íi privilegium
fuit conceíTum in perpetuum fibi, 8c fuis fucceflbribus,
ita quod fuit reale, 8c non perfonale , 8c propter hanc
k Vnum iflorum) fcilicet quod , vel non ante di&um Concilium dará fuerit
ei in feudum perceptio Decimarum, vcl quod non ferviat Ecclefix ficu:fi delis
•aíTilus.
1 Vd dic ) prima opinio benignior eft , & ideó magis amplcctenda.
m Inutiliter. ) allegan lo dicit, quia ex quo Eccleíia recipit fervitium debí*
tum a Va'íalo , non inutiliter remaníit penes eam jus fpirituale.
nExprejfim ) SeJ Decretalis illa forcé loquitur de D.-cimis datis in feudum
poft di«-"t un Concilium , ve! de illis que non erant datx in feudum , fed gratis ,
& fimpliciccr abfque omn ;
fervitio datx erant jure lixtedirario poílidendx.
o Indulto.) Eodem modo dicunt quidam , quod cum olim annis elapíis ,
circa tempus Mahom:ti Sara.cni invafiftcnt terram Chriftianorum , conccíue
Ecclefia Laicis in feudum Décimas cerrarum illarum , quas liberarent de maní»
Saraccnoruui; fe

LÍBER PRIMUS. ilV
tam favorabilem caufam , & a Sede p Apoftolicá , poí-
•íiínt licité tenere , vel ad tempus , vel in perpetuum ,
juxtá formam in privilegio expreílam. dift. ¿3. Adrianas*
tam Synodo. q Fallit tamen hoc in quatuor cafíbus. Primus,
íi poftea funt ábuíi privilegio , impugnando, fcilicet
Ecclefiam, quam defFéndere tenebantur , vel non jugando
pro poííe , ad ampliandum contra Paganos cultum
fidei Chriftiana;, propter quod privilegium eft con-'
ccíliim;~-- Secundus, fi fecerunt poíleaV r
fcienter contra"
privilegium. Tertius , fi per illud privilegium gfavatur
enormiter'Ecclefia, in cujus parochia*prxdia fita funt.'
Quártus'j íi renunciaverint illi privilegio, ir; q. 3. Privilegium
meretur amittere , qui permiííst fibi abutituf
poteftate. dift. 63. §.verum. ext. de conft. cum accejfijfent,
in fine 8c c. fequenti. ext. eod. fuggeftum. 7. q. 1. quknt
periculofum. *-Adde quintilm cafum, fi commiferint aliquod
enorme fcelus contra Ecclefiam , á qua tenebant
feudum, videlicet occidendo , vel mutilando auíu teme- •
rario per íe, vel per alios, Re&orem, vel alium Clericum*
ejufilcm Ecclefix. '2 j;q. 1. ita nos. ext. de peen, ad aures.'
& confHt; in quibufdam. ' Ad fecundum dico , quod í?
Rufticifciunt vel credunt Milites licité , vel auctoritate
Ecclefix recipere exctifántur , prxferthii cum -Ecclefia.
non petit ab eis, nec contradicit Militibus, quos fcit ¿C v
videt recipere Decimas 5 alias , íi-feirent eos iilicicé re-'
cipere non r
liberarentur. Si autem propter metum per-*'
íblverent y excusaren tur a peccato, non a toto fed a \
tanto. 31. q. 5. Itane. ext. quod. met. caufa facris. Ad 1
tertiumdico , quod nonpofiunt petere Decimas nova-litím,
imo debent folvi Ecclefix , quia talia privilegia
p Apoftolicá Cede ,) au&oii'tas - cnim Epifcopi hodié non fufficic ad talem ih< ;
ícudationem faciendam.
. q Fallit tamen ) quod íciUcct po/fint -retiñere licité hujufmcdi Decimas,
r Srienter.contra privilegium ) non recipiendo hujufmodi Decimas; dc hoc ta-"
men dic , ut notatum eft íúprá.cod. §. dantur Decim*.
Liberarentur ) credo, fine reritatis prejudicio , quod ubi Ecclefia non petit é>
•fcujiífmodi rufticis Décimas , fed permittit rolli á militibus , liberantur ruftict
ornniüo , nec peccant taíiter folrejido , nifi placear eis taliter Ecclefiam defrau^
- >arc jure fuo.
A a

*U SUMMi SANCTI AYMUNDI,
arctanda íunt , non amplianda. ext. eod. tua. Secus dico
in privilegio perfona: religiofx conccílb. ext. eod r
ex
parte tua. Décimas autem illarum rerum , qux non confueverunt
decimari , videtur quod poílint petere ipíi Milites
, eo quod eis térra illa ab antiquo fuerit decimalis,
8c una eadcmquc res non debeat duplici jure cenferi.
ext. eod. cum intua. Sed illud verum eít in Monafterio ,
vel Eccleíia , c
fecíis forte poilét u
dici in Laico , ad limilitudinem
ejus ,quod diclum eít de novalibus, 8c eíl
optimum arg. ff. de contrahend. Emp. in Lege. ubi dicitur
quod fundo vendito , exceptis lapicidinis, non videntur
per illamexceptionem excepta:, niíi lapicidinx , qux
tune x
apparebant , licét plures alix elfent in fundo,qux
non apparebant. ítem quia in ambiguo femper tutior
via eít cligenda. ext. dchomic. ad audientiam. Unde
confulendum cít ut folvantur Eccleíix Parochiali.
ítem pofito circa idem ,'quodMonaíterium vel Ecclefia
y prxicripferic Decimas alicújus Parochix , ibi dico,
quod Decimx monialium , 8c illarum rerum , qux non
confueverant decimari , debent , nonobítante cali prxfcriptione,
folvi z Ecclefix Parochiali, ad quam de jure
f Ex parte tita ) ubi dicitur cuidam Abbati , quod cum conccíTum íit ci maju»
fcilicet ut Decimas de laboribus térra; parochiarom fuarum integre percipiac ,
de novalibus ctiam exigere poteít ; quia ubi majus conceditur , minus conceffum
efle videtur. Illud tamen intclligunt quidam de Ecclcliis pleno jure fubjccTi»
Monaíleriis , vel de illis , qux funt cis conccílx in ufas proprios ; quia tune
ratione Ecclefiarum percipiunt Decimas. Alias , ubi nihil habent juris in Ecclcliis
, fcd in Decimis aliquam portioncm , dicant privilegium hujufmodi non
cíTc extendendum , fcd potius reftringendum. arg. ext.eo tua. i. Vcrius tamen
credo quod dicit Magiftcr , illarum rerum ficut olivarum forte vel nucum ,vel
glandium , vcl falicum , fcilicet quod poíTunt exigi Decimx illarum rerum ,
qux non confueverunt decimari.
t Secus ) fcilicet quod non poífit eas petere.
u Dici ] in hoc credo verum eífc.
x Apparebant ) eodem modo illx folx Decimx videntur cfTe concc/Tx Laicis
Si. de rebus illis folum , de quibus folvebantur conceílionis tempore.
y Prtfcripferit ) non haí>ens fuper hoc privilegium , vel donationcm Canonicam.
z Ecclefia Parochiali ] eodem modo credo , quod fi miles aliquis , velLaicus,
qui hactenus non confuevit Décimas perfolvere de terris fuis , rediens ad cor
veliteas perfolvere, deber folvere cas Parochiali Ecclefix, non illis, qui cX
£oli prxfcriptionc Decimas hactenús pcrccpcrunt.

LÍBER PRIMUS. B-187
«ommuni fpeótat percepcio Decimarum. ext. eod. cum
contingat. 8c per hoc notatur plerofque Epifcopos malé
faceré , qui omnes Decimas no valiurniux Diceceíis , 8c
alias, quafeumque poíTunt á Militibus recuperare , fibi
ufurpant, quod non licet de jure , niíi. cum iliaco valia,
vel alia non funt infra términos ..aiicujus LParochix 5 vel
niíi aliam caufam rationabilem oftendant-vut. in prxalleg.
Deeret. cum intua 8c ext. eod. quoniam.
§.9. ítem.aliquis habens domicilium in una Parochia
colit prxdia in alia Parochia 5 alius pafeit pécora
in una Parochia , fed habet caulam , íive ovilc in alia ,
cui Eccleíix folvcntur Decimx? Solutio. Ad primum
dico , quod Decimas perfonales debet perfolvere illi
Eccleíix. i ubi per totum annum , íive frequentius.au dic
ivina, 8c.recipit Eccleíiaftíca.,Sacramenta. 16. q. 1.
quefii: Prxdiales vero debent femper perfolvi illi Ecclefix
j in cujus.Parochia íita funt pratdia. 16. q, 1« Si quis
E&tcusext, eod. quoniam.Hznc diftinclionem facit Decreto
kax't. eod. ad Apofiolica. íi tamen fuper hoc cílet certa cónflietudo
, ílancLum eílet el per illam Decret. ad Appftolica
8c ext:eod. cum fint homines. ítem íldubitetur de, confiretudinc
, utrum Decimx prxdiales dandx fint Capellis,
ubi audiuntur Divina.i vel Eccleíix Baptifmali :ratione
Baptifirii debent dari prxdiales Baptifmali ; perfonales
ero Capellx. ext. eod. nuncios. a
Ad aliud dico, quod
e lacfce, fceno., 8c lana detur Decima illi Eccleíix , in
~ijas? Parochia pafcua íita funt 5 quia cum inde fufeipiaht
totum nutrimentdm, tales Decimxb prxdiales cenlentur.
arg. ext. eod. commiffum.
f. 10. Quid de Clericis, qui habentes TufEciens pa-
zAd aliud) de illo icilicct qui pafeit pécora in una Parochia.', & habee
aulas in alia.
b íriÁiales cenfentur.) Sed quod íi per medictatern anni pafcanturin una
Parochia , & per aliam medietatem in alia ? Reípondeo: Alanus notavit ext. eod.
i ApoftolicA, quod in hoc cafu ¡equum eft dividere Decimas , eodem modo , fi
continué jaceant in una Parochia , & continué pafcantur in alia ; .confuctudo
lamen tcneada eft in talibus,
A a 2 -

i8o SVMMJE SANCTI RAYMUNDI,
Uyeron'tmus trimoníum recipiunt Decimas f De talibus dicit Hiero-'
¡ta Damaíum. . . L
. „ .. r n r
?ap*m. nymus j qui bonis parentum , 8c opibus íuítentari poífunt,
íi quod pauperum eft accipiunt . facrilegium proferto
incurrunt , 8c per abulionem talium judicium iibi
manducant 8c bibunt. 16. q. 1. quoniam quidquid. Ad
hoc dicas , quod fi ilti deferviant Eccleíia: , íicut debent
, 8c has Decimas non recipiunt, ut eas in malos
11 fus confumant , fed ut inde pauperibus provideant ,
non peccant, alias committunt facrilegium , ut dixit
Mytronlmui Hieronymus 8c Profpcr. 1. q. x. Paftor. ítem li illo re-
c
ipiente aliqui fame moriantur , ipfe cft reus homicidii,
Profper de 14. q. c. irnrnolantis in fine veri, pañis egentium. çrc.
*B*pMn! n
*^ m
ZTnkiZ. «- Qi ,id
9. '
Miles' ¡njuftedctincc Décimas , nec
poteít Eccleíia recuperare ab eo , numquid poterit cas
redimere íine periculo íimonix f videtur quod nonjquia
íicut non poíTunt vendi, ita nec redimí, ext. de Simón*
querelam.
3. Aliare.
expreílius. 16. q. 7. De cimas quas populus. i,q #
ítem non poíTunt permutar! cum re temporali.
ext. de rerum permití, ad quxfi'iones. Poteíl tamen dici
contrarium, fcilicet quod poflint redimi 5 dum tamen
üat d auctoritate Epifcopi, ad cujus diínenfationcm fpeclant
Decimx j 5c quia auctoritas judicis multüm excu-
. c Inju/Ie detinet j quod forte non tenct cas ab Ecclefia in feudum mediare , veí
immediaté ; atir fi tenet cas in feudum , Se infeudatus eíl ab Ecclefia poft Concilium
A'cxandri.
. d Audoritate Epifcopi, j crço credo quod fi Parochialis. Ecclefia velit redimere
hujufmodi Decimas ab injuíto detentore, non cft necefiaria auétoiiras Epifcopi
; quia cuilibet licet jus fuum redimere : nec eft aliqua fimonia ex parte rcdtmcotil
; quia non dat temporale pro fpirituali , fed tantum temporale pro tcmporali,
fcilicet pro fru¿tibus Decimx decentx injuftc a milite; j ufque fpirituale
percipiendi Decimas rcmanfit femper penes Ecclefiam , á quocumque fruétus
injuftc ufurpentur; fed nec luijufmodi miles , licet alias peccet , committit
fimoniam accipiendo inde pecuniam ; quia nihil fpirituale vendit: poccít ramen
. efle ísmpniacus inrcntionc folá , & voluntare in re ipfa , fi fcilicet intendat venderé
aliquod fpirituale. Si autem aliqua Ecclefia Parochialis velit hujufmodi De-
, cimas redimere, non nociva eft auctoritas Epifcopi : & credo quod fufticiat
auétoritas ejus fine confenfuCapituli , quando redimuntur Decimx Laicis in
feudum perpetuó conceflx ; ficut íiirficit in gratuita conceífione , ut ext. de his
ata funt r. Vtdt.finé confenfu Capit.cutú. ApLjto.ica.\ib\ tamen fiercr hujufmodi
xedemprio ab alia Ecclefia , quam a Parochiali * tutius eflet , quod omnia ponerentúr
in manu Epifcopi, & poPed Epifcopüs aliquid faceret dari Laico ab íll*
£cclcfia arg. ext.de prú. nifi & infra de rer. permut. ad qu&ftionis.

g LIB ER PRIMUS. 1*5
fat de talibus* ext. de frdben. nifi ext. de rer. féYfñUt. qu*fitum.
ítem credo in pignoré, quod poteft eas recipere
in pignus , íicut & quamlibet aliam poílefíionem, quam
Miles íimiliter detinet violenter 6c injufté : nec tenetur
in talibus frudibus computare in fortem 5 dum tamen
non pertineant hujufmodi Décimas ad c
alienas Eccleíias
quas non debet recipere á Laicis* ext. eod. f
interdkimusí
c Alienas Xcelefias ] aliennm cífe a quocumque creditorc credo Ecclefiam, nifi
ille créditor íit Sacerdos parochialis ,vel calis perfona , ad quam pertincam hujufmodi
Décima de fpeciali privilegio > vel Canónica donacione. Unde credo,
quod nec Epifcopüs , nec Cathedralis Ecclefia hodic poteft recipere Décimas in
pignus Parochialium Ecclefiarum , licet in eis habeant jus patronatus ; nec aliqua
alia Ecclefia , quam Parochialis , vcl quam illa , ad quain' pertinent hújuffr.odi
Decimx de- fpeciali privilegio i nec poteft Epifcopüs hodic in hac parre
prxftare au&oritatem , fed antequam edita eflet illa decret. ext. eod. interdietmus.
permittebatur Epifcopis prxftare fuper hoc au&oritatem quantum ad Décimas
perpetuó in*feudum Laicis concedas, vel detentas ab eis ab eo tempore > á quo
non extat memoria , nifi quantum ad illas, qux poft Goncilium Alcxandri ufur-
•patar funt ab" eis de novo \ in qua fcilicet alienatione non fufficit fola auttoriras
Epifcopi. Quid ergo de illis > qui ante hanc prohibitionem •receperunt hujuA
modi Décimas in pignus áuítoritate Epifcopi , numquid poífunr eas retiñere
modo faíta prohibitione , ita quod non camputentur fructus in fbrtem ? Refpondco
, fine prejudicio , quod fie , cum conftitutiones novx non extendantur
ad prxterita ,.fcd ad futura, licet alibi contrarium docuerim. Sed quare fa&a cft
hujuímodi prohibitio & quare non poteft Epifcopüs prxftare au¿ioritatem fuper
hujufmodi impignorationc", cum poílit au&oritiStem ptxftare in perpetua aliena­
tione , quod majus cft , ut in praxli&a decret. ut fiajaciliús revertérentur Decima:
ad Parochi ales Eccleíias. Ego credo , quod ideó radia eft , quia femper malum
fuit, vel ad minus fpecies mali propter ufuram , vil fpeciem ulurx *, cum creoitor
intenderet aliquid non fuum recipere ultra fortem , aliter mu mura: non datutus
, contra.illud Lucas n. Date mutuum nihil inde íperantes íed' in perpetua
alienatione non eft malum hoc 5 fVel fpecies mali 5 & propterea poteft Epifcopüs
prxftare au&oritatem fuper hujufmodi alienatione perpetua, fcd non in pignoratione.
Si autem cum au&oritate Epifcopi > ante nrohibitioncm prardiétam, aliqua
perfona Ecclefiaftica receperit hujuímodi De'^nas in pignus , tenetur fruftus
omnes, quos inde recepit > reftitucre non Laico , qui nullúm jus ibi hall
uit , fed Ecclefix parochiali; vel cum ea boná fide-componcre : bonam fidem
dico j cum ille , qui fecit reftitutioncm exponic íe ad plenaiiám relGtutionem
faciendam , nifi jus fuerit ci remiflum liberaliter, & 'fpontaneé. Si autem miles
aut Laicus ille jufté tcncbat Décimas illas in feudum, credo quod creditot, qui
íine auftoritace" Epifcopi illas recepit in pignus ,' terffetur frudus computare in
-.iprtcm , & qu©d ultra fortem receperit, tcncrur reftituere prardi&o Laico.
:
f'ínterdtçhhHsl/). Univcrfis perfonis Ecclefiafticis , ut Décimas detentas á Laicis
ad alienas Eccleíias pertinentes , in pignus recipere ab eifdem Laicis non prxfu-
% : *" r*6"^> f nuil c^iiijjuwis xructious in íortem f ex quo nujuimcdi
$onauo rada cft inter vivos , ita quod proprietas jam cft Ecckfise acquifita, cu«

2 9o SUMMyE SANCTI R.AYMUNDI, #
quam*" require infra ínter novas conftitutiones ,6c fie intelligo
ext. deufur. c. i. g &idem intelligo de ómnibus
h
poíreíTionibusemptis de illis fructibus injufté perceptis,
in hoc tamen eft difFerentia 5 quia non concederem i (ta
de Decimis , niíi cum aliter 1
non poíTunt recuperan.í*#f.
de his , qtu fiunt h Trd. fine conf. Capit. k
cum ApoHolica.
Sedin aliis poíleífionibus non requiritur aliud , nifi quod
Miles injufté detineat. De feudo dico , quod fi Ecclelia
recepit in pignore feudum , quod Miles tenet per
cam , fi durante pignore recipit ab eo fervitium feudi ,
tenetur fruótus computare in fortem , m
alias non. ext.
de feud. c. 1. & fie intelligo ext. de ufur. conquefius. ubi
íimpliciter dicitur,quod fractus feudi non tenentur com- -
/ufusfructus debeatfcqui proprietatem reguIariter,fiMilcs ille propria au£toritate
rctinuit uíumfructum, poteft Ecclefia illa recipere in pignus , non computad*
frudtibus inforrem ; quia nihil recipit , nifi quod fuum eft Ecclefia. Si autem
auctoritate Epifcopi illius Ecclefix* conccffus cit ci ufusfructus , cum eo ipfo illum
juftc poffidcat , tenetur Ecclefia fructus computare in fortem , fi illum recipit
in pignus. **
g ídem intelligo.) Scilicet quod hujufmodi poffeffioncs recipi poíTunt in pigñus
, non computatis fructibus in fortem.
h Pojfejfionibus. ¡ Non videtur tutum hoc dicere, cum hujufmodi poffcffionefi
fie emptx videantur e/Te emptoris ; quia ficut empta res dc furto , non cll furtira,
nec res empta de ufura eft ufuraria, ita nec poffeífio empta dc fructibus injufté
perceptis poílidcri vidctufBnjuitc , ut C- de rei •ve71d.fi ex ea. fed ideó dicic
hoc MagÜtcr , quia privilegium eft Ecclefia;: quia res empta: de pecunia Ecclefix
acquirunrur ¿ccleíix, ficut contingit in Milite & Minore , ut notatum eft fupra
dc Immun. Eccl. vcl dic , quod fpeciale privilegium eft Ecclefia: , quod hujufmodi
poffelíioncs p >ffir in pignus recipere , fructibus non computatis in fortem
, prima tamen refponfio verior eft, fcilicet , quod poífent redinü, aut in. I
pignus recipi.
i Non pojfunt.) commodé , autdc facili.
k Cum A?oflo iz*. ] Ibi dicitur quod primó Laicus eft monendus , quod reftiruat
Ecclefia; Parochiali Decimas ; quod fi nolit, tune pofTunt dari alii Ecclefix
dc confenfu Epifcopi. Quid fi oraitratur prxdicta admonitio , numquid tenebit
alienatio ? P¿. quod fie , licet Ótale* faciat Epifcopus , qui eam prxtcrmittit, íicut
peccat regularis, qui non perita licentia facit profeilioncm in arctiori religione,
& tamen poffcffij taliter ficta tenet , ut credo.'
1 Nm requiritur. ] Quantum ad hoc quod Ecclefia , ad quam pcrtinet , poílíC
eas redimere ab injufto letentore , vel in pignus accipere ,
m Abas non.) Credo quod hoc eíl fpeciale privilegium Ecclefix , unde non eft
cxtcndenduní ad Re

LÍBER PRIMUS. 15?:
jHitari in fortem. Hoc autem , n quod dictum eíl de
feudis volunt quidam extendere ad colonias rufticotum,
quod non approbo 5 imódico quodíi Eccleíia recipitcoloniam
coloni fui in pignore , debet fructus in íorrem
computare deductojure ,6c laboribus ,8c expenfis: quia
fuper hoc privilegium nullum video Ecclefix 0
concef-
fum.
jf. 12. Quid fi aliquis loco tempore P recepit , Se rctinuit
Decimas , nunc venir ad ianctificacioncm , aíjerens
fe ignórantiá 6c íimplicitate peccaíle , vel etiam fcienter
6c poftulatfibi remitti intuitu Dei 6c Ecclefia:, quod
accepit, vel'retinuit in pretérito tempore, cum alias
oporteret eum cum fuá familia mendicare ? Adhoc dico
quod poteft Ecclefia petere 1 omnes Decimas preteriti
témporas 16. q. 7. gnicttmquerccogncvcrit : fed li videat
iftum contritum , & preces ejus niti r
veritate , debet ei
tanquam 1
pauperi dimitiere undevivat 5 cum hoc idem
eílét ei datura poftea. arg. 1 6.q. 1. quoniam. Hoc tamen
debet faceré 1
Epifcopus , 6c poteft etiam fine confenfu
Capitulij cum fie Decima: ad Ecclefiam revertantur. ext.
de his qua fiunt a Pral.fine conf. Capit. cum Apofiolica.
Í\ 13. Ítem quxritur utrum omnes Decima: fint in
n Quod dicfumefl. )Scilicct quod Ecclefia tenetur fructus computare in forteru*
o Conceffum. ] arg. quod hoc eft fpeciale privilegium Eccleíia: , & ita non eft
extendendum ad Principes Sxculares , vcl alios Laicos ; &hoc credo verum cite ,
t diftum eft.
p Recepit, velrttinmt. ) Injufté, non tcnens eas in feudum ab Ecclefia medíate
el immcdiaté..

j9í. SUMM^E SANCTI RAYMUNDI
prxcepto , an prxdiales tantum 5 videtur quod omnes
perea, quxdixi fupra eod. $. Ítem quid de Militibus i
in contrarium videtur tenere totus orbis,quia vix alicubi
dantur Decimx perfonales: prxterea in lege Domini
non videnrur prxceptx , nifi prxdiales 5 ut patet per ipíam
" litteram. ítem dicit Innocentius illx quippé Decimx
neceíTarib funt folvendx , qux debentur ex lega
divina, vcl lociconfuetudine approbata. ext. eod. conft.in
alicfuibus. Nec mireris , quia eít tanta vis conluetudinis;
quod etiam in Matrimonio perfonas de jure ad comíahendum
legitimas facit illegitimas. ext. de cogn. ffir.fu*
fer eo. ítem coníuctudo aítringit ad continentiam elencos
conítitutos in minoribus ordinibus , cum tamen de
jure ad hoc non teneantur, dift. 3 1. placuit. Ítem fecundum
Ecclefix cujuíque confuetudinem , vel trina, vel
imica debet in Baptifmo fieri immerfio. de conficcrat\ difi.
4. de trina. ítem confuetudo non poteít tollere jus natu-*
rale , five divinum , id eít pra:cepta , 8c prohibitiones
Domini j imótalis confuetudo abrogatur á lege. 32. q.
-j.flagitio. dift. 8. c. 3. 8c fex Cap. leqq. ext. de Simona
cum in Ecclefix. Jus vero pofitivum , five humanum tollie
confuetudo 5 vel in totum , íi eft generalis, dift. 4. §.
Leges. vel in partcm ,íi eft particularis. dift. 11. confine*
todo, ita tamen quod ipía confuetudo , non íit contra jus
naturale ut didum eíl , quia tune nec jus poíitivum»
x poíTet tollere. dift. 11. illud. Si ergo perfonales Decimx
non Dei , fcd hominum prxcepto y debentur y
2
videtur quod confuetudo contraria a culpa liberet non
u Litteram ] Levit. ult. omnes Decimx térra: vcftrx , fivé de frugibus, five
de pomis. Domini funt.
x Pojfet tollere ] quia in hoc cafu nulla eflet ipfo jure.
y Debentur ) quod verum eft , quia inLege Domini nihil prxcipirur de perfonalibus
Dccimis , & ideó non debentur ; quod enim de uno pra'cipitur, de alie»
negari videtur; ficut c contra quod de uno negatur , de alio conceditur. 15. dift*
qu.üis 44. dift. difciplina. ubi exponitur populus tuus quafi non meus.
z Videtur ) & hoc credo verum efle , máxime ubi Ecclefia non confuevit hujufmodi
Decimas exigere. Sed quid de illis , qui non folvunt Dccimam de vineis
, Se quibufdam aliis prxdiis, fed vigefimam , vcl aliam quocam minorent
Decima} quid etiam de illis, qui de qüyís , & nucibus, reí quibufdam alus
folvf""CS

LÍBER PRIMUS. i

JP4 SUMMiE SANCTI RAYMUNDI,
b
mido audire magis eupiens, quám audiri 5 c confilium
tamen ianum eífet , ut folvcrent : vel faltcm aucloritate
Epifcopi &, Ecclefiarum , quibus cllcnt pcrfolvendx,erogare:
quilibet , vel íimul, vel per cuotidianas Eleemofy- .
ñas in ufus pauperum. ídem etiam facerct de decimis,
quas retinuit prxteritis temporibus , vcl peteret faltem a.
prxdiclis períonis íibi remitti intuitu Dei, &. Ecclefix.
§. 14. ítem quid íi aliquis vendidit acervum ante fokitionem
Dccimx , quis tenetur ad íolutionem ? Solutio.
Dico quod uterque tenetur 5 venditor , propter dolum ,
quem commiiit ¿ Sí quia habet pretium ,quo.d fuccedit
loco rei. n.q. 1. monemus & fiatuimus. cum duobus cap»
fequentib. ff. dc petit. htredlt, ü & rem &. pretium , emptor
tenetur , quia res tranfívit ad eum cum onere Dccimarum
exprcílum eíl hoc. ext. eod. pafioralis 11. q.
¿ugufttno. & ita poteíl Eccleíia petere a quo maluerit.
Credo tamen quod íi obtinuit a venditore, liberatus eíl
emptor .ye| e contra 5 d
abíitenim quod Eccleíia fuum
recipiat cum augmento. Utrum tamen Eccleíia poterit
petere pecnam , require infra de ufiur. §. licctuautem,
item quid fi poentt. ítem íi Emptor Rut bonx ridei , &
b primicia? dantur quxdam aüquotx inter quadragefimam , &: ícxagéíimam , ut
ext. tod. f. 1. credo ftandum efle confuctudini ; & credo quod nuiquam , aut ia
paucis locis hodic exiguntur hujufmodi Primicia;, aut redduntur. Unde dicunt
quidam , quo 1 prxcepmm de Primitiis cxremoniale fuit ¿ quod etiam quidam
dicunt de Decimis ; vcl ad minus , quod fuit partim morale 3 partitti cxrcmoiiia!e:morale,
quantum ad hoc quod domini prxdiorum ncccffaria minifhent Lc-
. vitis , & fervienribus in templo ; cxremoniale quantum ad illam aliquotam»
qux* decima appellatur ; ficut dicunt quidam , quod prxccptum dc fabbatho morale
eft quo ad hoc , quod femel in feptimana cefTctur á laborilms , ut vacetur
Deo ; cxremoniale , quantum ad hoc , quod prxccptum eft hoc fieri fcptimá die.
Undc dicunt quod ubi Ecclefia abundarct. aliis redditibus , & pofTefíionibus »
nullus hodic tenerctur folvere Decimam , vel aliquotam dc fructibus fuis , nt»
prx.ccprum de Decimis folvendis fuiffet per Cañones innovatum. Sed huic optnioni
coiuradicit illa decreralis in aliquibus, qux dicit, quod quxdam decim*
•debentur cx lege divina, & quxdam ex bei confuctudinc approbata,
c Confilium "] bene dicit confilium , eo quod in hoc cafu tcncatur venditor u*
foio prrnitcntiali ad rcflituendum emptori , quod folvit Ecclefix, quia non eft
Jiecelfarium hoc fieri , cum confuetudo revera in hac parce excufet
d Abfiter.im ) hoc fumprum eft. 12. q 1. fraternitus , quia bona íides non p**
/JLUr- , uc bis idem exigatur, ut dicit regula juris.

¿LÍBER PRIMUS. 155
folvit Decimam , c
tenetur ei venditor 5 íi fuerit malas
fidei, non tenetur , tíiíi exprefle dictum, 6c caurum fuerit
: debet tamen ucerque agere pamitentiam de dolo, &C
quaíi furto 5 quia contrectaverunt Decimam invito Domino.
In foro tamen pamitentiali tutum eíl , quod íi».
Emptor perfblvit'Decimam , Venditor fibi reílituat, niíi
forte'in cafu , fcilicet íi Emptor non ínvenítur deceptus
in re , quia bené valet adhuc pretium. n
§. 15. ítem , quid fi aliquis furtivé -,. vel etiam violenter
armará mann rapuit totum acervum , vel partem
de árearuílici ante folutionem Decimarum , numquid
tenetur Ruílicus Eccleíia: ? Solutio. Domini nm Decima:
reíidet juxtá Ecclefiam, etiam ante feparationem. 16.
q, • 1 Modemmine &. Decim*. ítem ftatim "collectis fcucKbus
debent dari 16. q. 1. Décima, extrñ eod. cum homines^
Ergo , íi non folvantur ílatun , cum competenter folvi?
poííunt , la mora; eíl Rullicus 5 ergó pcriculum fpeélaG
ad ipíiim , quare tenetur Ecclefix , íi vero non erat adr
Jbuc inmora , &c violeftter fibi ablatumeíl ab exiranep „
cui non potuit prohibere , non tenetur , fed aget Ecclefia
contra raptorem.jf. locati. Si in lege. § a • ítem- utiliter,
& hoc-teneas pro regula., quod femper poílerior mora
nocet ei, per quem íit. ff. de peri. & commdí rei vendo
ttiñd ff. de ufar. dePitor. 6c wcundum hoc dico quod íi
Ruílicus erat inmora tempore violentise-, tenetur ad totalem
decimam totius acervi: dabittamen Eccleíia Rufr
tico fuas a&iones contra violentuái : íi vero Ecclefia erat
in'mora-, de reíiduo tantum recipiet Decimam , niíi. in
«cafu, fcilicet, íi propter moram Ecclefix , S fine qua-*-
•non audebat tañgere fructus, Ruflicus non repofuerat'
e'Tenetur ei ] in foro cauíarsm ífitantetí per fententiam fuerit condemnatusj
' Ut :
jf. de evidion. fi dictum.
i Bene valet ] videtur tamen qui bu fdam , & probabih'tcr , quod in fioc cafu.
teneatur venditor in foro pcenitentiali ad Teftituendum emptori *, quod folvit
ícdeíiar, cum íir licitum contrahenribus fefe inviccm dec i pe re -, dum tamen
*Q(it fiaos & doras , & non'ultra dimidium. \. (li pnetü fíat decepáo ff. de mina.
W*P S
» m
czafi. $. ult. C. de refeindenda venditione l. a,. •& l.fi volúntate , & extv
de eiupt. Ó' vend. cum dilecti.
^Si-a^qua } id eft fine cujus Ecclefiáf ucearía*?
B b *

:».»* SUMM^ SANCTI R AYMUNDL
fru

is impioMiliti j quod non vis dáre Sacerdoti; Ítem
Dominus Deus non premiüm poftulat , fed honorém ,
-Deus enim nofter qui dignatus eft totum daré , ácci^
mam á nobis digna tur recipere, non ííbi, fcd nobis íine
dubio profuturam. Unde, íicut ídem fübjungit Decima:
ex debito requiruntur 5 Se qui eas daré noíunt res
-alienas invadunt, Se P quanti pauperesjn locis íuis , ibi,
pbi ipfe habitat, illo Decimas non dante, fame mortui
'-íuerint, ipfe cantorum homicidiorum reus ante ceterni
Judicis tribunal apparebic ¿ quia rem á Domino pauperib
u s del egat a m fuis uíi bus i re fer va vi t. ítem Majores
¡noftri ideó co pus ómnibus abundab ant, quia Deci mas*
•«Deo dabant ,Se Caríari ceníumreddebant j modo auteni
iquia difceííit devotio Dei, acceílit r indictio Fiíci, no-
Humus cum neopartir i Decimas, hoc tollit Fifcus, quod
non accipit Chriftus. r
Patet ex pracmiíiis , quod ifte talis
committit rapinam Se homicidium. Ítem facrilegium.
t
í
• . , . .>, n° W Riere.ad/-**,
t Hieronymus : amico rapere quidpiam, tur tum eít j Ec* J# epift4*'*á
clefíam fraudare , facrilegium eft > aut quod apcrtiíli- Thum.
mi fceleris eft, exindé aliquod fubtrahere, omnium prardonum
crudelitatem fuperat, Se dixi fupra eod. §. item
quid de Militibus,Jtem nota, quod qui non dat Decimam,
niíi íit u exemptus íecundum ea qux diximusj, non videtur
eííe in ftatu falvandorum , Se debet x anathematiza-
« prsemiíía. Canónica admonitione, ufque ad fatisfactio-^
nem, Se emendationem congruam. i ¿.q.7. ompes Décima.
§. 17. Sequitur de Primitiis , ubi videndum eft quid
íit Primicia, cui danda , Se quanta debeat eífe.
f flatmti. 5 H cft quot.

;*5>8 SUMM>E SANCTI RAYMUNDI;
Primitia cft y prima pars frugum Domino ofFerenda 1
hoc autem debeturex prxcepto Domini , qui in Éxodo
21. invenitur prxcepillc dicens i Decimas 6e Primitias
non tardabis offerre. ítem in eodem 13. Primitias frugum
terrx tux deferes indomum Domini Dei tui. ítem
per Malachiam 3. requirc fupra eod. §. ítem quid de MU
Litibus. 6é §* in fumma.hcm per Ezechielcm lo.Qiixram
Primitias veftras , 6c initium Decimarum veftrarum in
ómnibus fandiñeationibus veftris. ítem in Canone dicitur
j prxcipientes ftatuimus , ut Decimx 6c Primitix ,
íive oblationes vivorum 6c mortuorum Ecclefiis DCÍ fideliter
reddantur a Laicis j utin difpofitione Epifcopo*
rum fint > quas, qui retinuerint á, Sánele Ecclefiç Communione
fcparcntur.
6c hoc in aridis 6c liquidís, ext. eod. Decimam. in fceti»
bus autem primogenitum dabatur. Hugutius tamen di*cit,
quod de ducentis -unuin Laurentius 6c Joannes div
cuntquoda centeíimus. Ego credo ftandum cíle cor»
íuetudini , ut quxlibct Ecclefia fervet confuetudinera
fuam fi habet > íi non habet recurrat ad confuctudincm
vicinarum Ecclefiarum : fi inveniat ibi divcrfts
confuetudines, illam fcquatur , qux magis tendit admediocritatem
, vel qux a pluribus obfcrvaturT'arg. ext»:
defepult. certificar i. ext i de cogn. fpir. fuper eo. ext. de Su
mon. conft. ad Apoflolicam. dift. 16. Placet. verf. ifdorus.
6c dift. 19. in Canonicis. Si tamen Ecclefia eífet tenuis
nec haber et Sacerdos unde poflet fuftentari íatis > tun¿
y Prima pars frugum ) id cft primo Deo ofrerendum,
2 V»um ) dandi:m fcilicer.
« Çmiefimus ¿FMÓTUS F

LÍBER PRIMUS. MP
dicerem illam confuetudinem b
eligendam , quas ampliüs
folvit, vel faltém médium ínter illas. arg« 10. CJ, i. tibe
jus , 8c inf. §. oblaciones '
j . 15). De oblationibus autem videndum quot íint
•fpecies, cui dandx , 8c an neceiTarío fint. per folvendx
Species oblationum funt tres quantum ad prefentem
materiam. Una eft alicujus rei donatio gratis facía
inter vivos Deo , vel Eccícfiat. Alia eft alicujus rei donido
Deo , vel Eccleíia: c facH-causa moréis, qua; hodié
¡ad exemplum , 8c inflar legatornm redacta eft, ut idem
jus fit e utrobique. inftic de donar. §. 1. Tcrtia eft quotidiana
, 8c ufualis , quam faciunt fidelcs ad altare , vel
manum Sacerdotis. f
Sunt dandaé Sacerdoti Parochiali
tantiim , quia pro peccatis offeruhtur , 8c ille ex officio
.tenetur orare pro populo: vel íi alii Ecclefia: offerantur ,
g Pnelato ejufdem Efcclefia: danda: funt 10. q. 1. quia
Sacerdotes. 8c hanc confuetndsnem. 16. q. . 1. doctos. Obla-
: dones in 1. 8c 2. fpecie neceílario funt folvenda: ,adeb
. quod qui non íolvunt , 8c máxime oblaciones defunclo-
,rum, Saerilegi judicantur, 12. q. 2., mili 8c qui abfiulerit
8¿ egenrium necatores , 8c infideles. 13. q. 2. qui óbla-
: dones defunclorum , aut negant Ecclefiis, aut difficult'er
|#eddunt, tanquam egcntium necatores excommunicen-
:b Eligenda. ) credo etiam> quod ubi eft confuetudo ,ut non íblvatur , vel
•exigatur de hujufmodi Primitiis , excufantur a peccato non fol ventes íi tamen
MU/u/modi confuetudo fine contraditftione obtenía eft a tempore á quo non
extat memoria.
c Caufa mertis) donatio caufa morris eft , cum quis magis vult fe habere ¿
^ rA
^°, ) niíi conftiterit in .donatione caufa mortis donatorem aliud va-

¿co SUMMíE SANCTI RAYMUNDí;
tur, 6c in duobus c. fequentibus. In 3. vero ípecie ,\
ícilicet oblaciones quotidianas , dicit Hugutio quod neceílarió
Tune folvendx, 6c qui non folveric , debet excommunicari.
de conf. dift. 1. omnis chriftianus procuren
ad Milfarum folemnia aliquid Deo ofFerre , 6c duceread
memoriam , quod Deus per Moyfen dixit. Exod, 34..
non apparebis in confpeclu meo vacuus 16. q. 1. fta*
taimas, dift. 32. prxter hoc.. Alii, cum quibns fentio J
intelligunt illud. c. omnis. de oblatione interriori, vel
bonorum operum , vel de confilio, h alia dúo. c. intelliguntur
de i aliis oblationibus , de quibus fupradiclum.
eft. In hoc tamen concordan: omnes , quod fi eílet i
pauper Sacerdos ,nechabcret undefuftentaretur, k
poílec
cís lubtraherc divina.officia ; quia nenio cogitur , ut ait
Apoftolus ad Corint. fuis ftipendiis militare, ext. dc
ftmon. cum fit. Arg. contra, dift. 5^1. 1 Clericus viclum.
Ideo credo quod fi de coníuctudinc folent Parochianí-i
in certis 6c prxeipuis aliquibus feftis offerre, poííunt cogi
ad tenendam piam confuetudinem , non á Presbytero ;
per officii fubftractionem , fed ab Epifcopo , cujus ofricium
in talibus eft implorandum. ext. de fimonia. coníh
ad Apoftolicam. In fumma nota , quod quardam perfonx
fcelcratx 6c criminofx funt, á quibus Sacerdos non debet
recipere oblationes , in criminis deteílationem •
m ¿c funt fex, quas require fup. eod. §. quaritur utrumde
injuste. cirea médium,
h Alia dúo ,) fcilicet flatnimus , & pr&ter hoc.
i Aliis oblationibus, ] id cil donationibus qua: rlunt inter vivos , vel qua; fTunf
caufa mortis.
k tofftt ] non fuá tamen , fed Epifcopi auftoritate , ut infra dicitur.
1 Clericus viclum. ] ibi dicitur i Clericus viftum , & rcílitum fibi arrificio ,
vel agricultura , abfquc officii fui dumtaxat detrimento pra*paret. poteíl tamen
diei quod Capitulum iftud , fi intelligitur de Prxsbytero parochiaü , intclligcndum
eft quando Parochianí pauperes funt , nec poíTunt ci providere.m
Sunt fex , ) fci.icet nororie difluentes , opprefforcs pauperum , raptores,
afurarü, mcrcciices &c jacentos in horrendo aliquo crimine notoiio.

LÍBER PRIMUS. i6t
BE SEPULTURIS.
^ U N C agendum eft de fepulturis ? quid fie
jus íepulturas .f qux Ecclefia habeat hoc jus i
i quibus prohibeatur in Ccemeterio fepeliri ?
apud quam Ecclefiam debeat quis fepeliri t
quando quis alibi, quam in fuá-Eccleíia , elegit fepultüram,quam
partem bonorumEccleíiá fuá debet habere/'
§ i. Jus fepulturae eft jus competens Eccleíixad fepeliendos
aliquos in Ccemeterio fuo : provenit autem ex
Pontificis affignatione. arg. 13 .q. i. Ecclefias. 6c competit
Eccíefiis Parochialibus, 6c -aliis , quibus á jure , vel privilegio
eft conceííum ,• ut infrá dicetur 5 capellis autent
wrivacis nullo modo competir,
§. 2. Prohibentur in Ccemeterio íepeliri orñnés Hxretici
, 6c f excommnnicati,, etiam b
excommunicatiónexninori,
ext. de Haret. ficut. i. 6c 24. q. 1. c
Jane quod fuper.
qui etiam-fi per violentiam fepulti fuerunt , debent"
«poftea cum opportunitas íuerir exiiümari , fi poílunti
difeerni ab aliis non • excommunicatK; ext. eod,. & facris.
ítem ii , qui in torneamerítismoriuntur, Hcet pceñiteantV
6c Euchariftia ñon denegetur eis poft pcenitentiam , tamen
carebunt Eccleíiaftíca'íépultura ad tcrrorcm.ext.de'
hornea, e. 1. hoc tamen inteíiigatf de illo, qui fverar cauía^
exercendi fe in torneámentov non f
de aliis. ext. eod. c\i'.{
ítem prohibentur üfurarii manifefti. ext. de' ufur.
quia. ítem prxdones manifefti , etiam fi peenitentes mo-
-riarítu-r-5 dum ramen habeant unde fatisfac-iant, 6c hac-
Vnctgendu?» eft s ).&$. & infra.
' b Excornmttn'icütiorie minúri, J hoc intelligo "de his , qui fie notorie íhnt exíñiuñieati;
c Sane quod, ) ibi dicitur ; qúia pra:di¿his vir neqiie excommunicatus no-:
tainativé , ñeque communicáns curri excorñrnuriiéat-is ex nbmine exiit, ícd in
•Domini fiii fide, atque fém-ció permanfit í licet nobis' difpcnfativé ; id eft /
'qi'andiú eos patimur, eorum eleemofynis communicare , •& defuncti animara
Chíiftiana; Religioni oróIÍÍDUS" mbdis adjuváre.
. d Sacris t ) íequítvu* íbi^li autem difecwú non poteft, non expedir, ut cura*
excomitaunicatoruin oífibus extumulentur corpora fidelíum.
e ExeVteaai, ) quod intelligo > tam de militibus, quam de armigerís eorum 4?
i ^üi'íbidern fe "íri "áemis cxerccnti
fPe aliis y ].-,qui ifluc v'adunt cauía curiofitatis ád vidcndwni) vcl grópcef
^%c«

102 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
redes nolint fatisfaccre : 5e hoc íit in confuíionemhare
dum , ut facilius compellantur. ext. de rapt. fuper eo. vel
dic utramcjuc localem : vel dic ,quando illos non pocnituerit
5 videtur enim jure novo, quod íi aliquis eílet
etiam pro hujufmodi criminibus excommunicatus , &
dum inextremis ageret juxta formam Eccleíix abfolutus
non debent ei Cccmeterium , 6e alia Ecclefix fiiffragia
denegari , fed ejus hxredes , 6e propinqui , ad quos bona
ipíius pervenerunt , ut pro eo fatisfaciant , funt ceníurá
Ecclefia fticá compellendi. ext. eod. Parochia»o,qu^OL
require infrá inter novas conílitutiones.
Ítem prohibentur omnes, quos notorium eíl in mortali
peccato deceíIiíTe , puta quia fuípenderunt , vel prxci •
pitaverunt , vel gladio fe ipfos g peremerunt, vel alio ÍÍmili
modo. 13. ^.2, quibus. 6c pro obeuntibus. 23. q. 5.
placuit. 6c q. 8. quicumque Clericus. 6c quod ibi dicitur ,
fepulturá non privetur , intelligendum eft de h aíinina.
Hxc autem omnia intelligas, niíi in morte apparuerinc
manifefta figna pcenitentix, quiaclamavit Prxsbyterum,
vel pcenitentix ,vel aliaíigna certa , íi forte jam amiferat
loquelam 3 tune enim etiam poft mortem deberet abfolvi
, 6c recipi ad orationes , 6c ad alia Ecclefiaftica fu 6
fragia. ext. de fent. excomm. a nobis. 1. 6c in hoc cafu fufíiceret
, ut dicunt feré omnes Doctores, unus teftis probans
hujufmodi íigna 16. q.6. qui recedunt. 6c c. fequenti
i
alias fecundum regulam Leonis : cui communicavimus
vivo , debemus communícare 6c mortuo j niíi fit Hxreticus
, qui etiam poft mortem poílit aecufaride Hxreíi >
qua probata,licét per ignorantia íibi vivo cómunicavinuis
non communicabimus fibi mortuo. 24.^.2. fineprofertur.
§. 3. Nunc videndum apud quam Eccleíiam defti licúas
debeat fepeliri. De hac materia varié loquuntur jura,
6c diverfx funt opiniones , inter quas eligens meo judi-
g Peremerunt ] ex dcfpcratione , vcl indignatione , vcl iracundia ; fecús fi e*
-furore , vcl á cafu.
h Ajinina J & loquitur ibi de Clcrico , qui ín rixá, aut in bello ; aut genti-
•"lium ludo moituus fuerit-, quod autem diclum eft, de illis qui fe fufpcndcriin 1
fciencer , aut peremerunt intelligo : & de ómnibus, qui in quocumque peccato
mortali notorio abfque fígno poenitcntiac decefterint.
i AliÁs y J id eft in caíibus aliis á prasdi¿tis Harreticis ; fcilicet excemm*
¿satis flíinari excommunicationc , & torncatoribus, & exteris iiiprápoíicis u^.

LÍBER PRIMUS. Í E * ?
cío veriórem, dico cum Laurentio, Hugutione j'Vincentio
, Jóanne , 6c mulcis aliis , quod quilibet adultus, 6c
difcretus vivens poteft elígete 'fepulturam ubicumque
voluerit. ext. eod. nos infiituta. 13. q. 1. ultima, etiam
apud locum minus Religiofum. ext. eod. in nbfira. 6c omnia
contraria intelligo , quando vel eft Clericus , vel ex
contémptu , vel ex temeritate deferuit fuam Ecclefiam ,
vel non vult ei relinquere legitimam portionem: femper
autem prxfumo ipíüm ex temeritate tranfire ad fepulturam
alterius Ecclefix, nifi appareant aliqua fígna probabilia
, quare alibi elegerit, vel quia ibi major Religio,
vel quia ipfe erat ibi Patronus, vel ibi erant Sepulehra
Patrum íuorum , vel alia fimilia. Patres tamen non poffúnt
filiis fuis 1 impubéribus' eligere fepulturam , nifi hoc
habeat confuetudo..ext. eod. de uxore §. utrum. íi autem
deceflerit nullá fepulturá electa, fi eft indígena in Sepulchro
parerítum.m- debet fepeliri, exemplo Patriarcha-
X-IIM. 13. q* i.Ebron. ext. eod. nos inftituta. & fratemitatem.
Si vero n Íncola , vel viator , debet fepeliri
apud Ecclefiam parochialem > in cujus Parochia mortuus
eft. 13. 1. Ecclefiasp-
De Uxore ,.-cujus Maritus defunetns eft , dico quod
poteft eligere fepulturam etiam alibi, quám in fepul-
Khro-Viri. ext. eod.. de Uxore,Si tamen moriatur non
electa fepulturá , credo quod debet- fepeliri °" cum viro,
arg. 13. q* 2. P unaquxque mulier fequatur virum íuum
k ?r&fitmo ~]"fotms videtur prxfumendumr in contrariúm , quia dc quolibcC
prxfumendum eft potius in bonum , quám in máliinr, ext. de Jcrtitirito , in ord.
facicn. c. 1. ítem non eft verifimilerquod aliquis fit immemor lux falutis. ext.
de procur. Jn noflra,,
1 Jmpuberibtts) de hoc'notavit Laurentius *quod Pater filio impuberi poteft
eligere fepulturam, fi fibi ipfi cligat: ficut & teítamenrum poteft ei faceré , íí
•etiam fibi- faciat, alias non. inftit.de P tipil, fubftit. §. Liberis. **f*5
m Debet fepeliri ) veriús credo quod in Parochia propria. arg. 31. q.i c.i.
fuper hocrramen- credo confuetudinem ene fervandam. -
ubicóla, ) vcl inquiliiius ; alienígena tamen.
o Cum viro , ) nifi confuetudo loci repugnet, qua; in talibus eft obfervanda.
•. Q^id'fi plüres habuerfr vi ros , cujus /«rpultüranrícqucfOí ?^ fecundum jus commune
refpondeo , quod. Hugutio notavit. 13. x. uu.tqus.que ,-. quod uxor deber
fequi Icpultüram-Mariti ultimi,-.illius: fcilicet ¿-quem" habíñVtempore morris
fuá; i aut fi eft .vidua*, illius- quem-ultimo faabuip?ut-í& uifírti.r'Ecdefia , quam
babet Clericus, fúccodet.eb- arg,--iZ¿q. Ti- e:.único. -
ptf^wif^ J^4Uqui-i|0fc|fci^ fub illo
Cagkula tteon,.

194 SUMM^E SANCTI RA YMUJNDV
íive q in vita , -five in morte. ítem qui receperit alienum
Corpus in cafu non conceúo, etiam fepultum cum omnibus,
qux occaíionc illius recepit, cogitur reddere. ext.
eod. fraternhatem.va fine. 8c ex parte. & cum líbe
§. 4. Cum quiselegit fibi íepulturam alibi quam in
Eccleíia fuá parochiali, debet Ecclefia fuá parochialis
habereCanonicam portionem de relictis ab ipfo.defun^cto
pro anima fuá r
alteri Ecclefix.
r Canónica vero portio eft fecundum varias corifuecudines
5 nam alicubi medietas , alicubi tertia , alicubl
quarta datur : Se ipleó cpnfuetudini ftandum eft. ext.
eod. certificarla
§.5. Quid fi íit confuetudo, *quód nihil percipiat¿
numquid tenebit confuetudo talis ? Credo quod non ,
quia eft contra rationem, Se naturalem xquitatem 5 quia
dicit Apoftolus 2. ad Cor. .1, fgcios.paiiipnum deberé eíle
.focios coníblationum. ext. eod. nos Jnfittjita. & relat
ítem .quia auferretur primx Eccleíix. Por a .commoditas
,q In vita ,,) fcilicet cum traníic vir de Provincia io Provinciana, vel de loco
ad locum , etiam íi fit lep ro fus , & redde re ci debitum tenetur; notavit etiam
Hugutio fuper hoc loco > quod tenetur fcqui virum joculatorem , lafcivientcm
per divería loca , non ad exercendum taba, cum ibi pcccctur mortaliter ; íéd ut
reddat ei debitum ,&ferviat ei tanquám marito : credo etiam quod tenetur
fcqui, íi depottetur aut ponatur in caree rem , aut in exilium , aut captivetur. ab
hoftibus., aut vadat ad negociar ionem ¿ autin peregrinationem , autin .cxerçitum,
fi Maritus velit.
t Aliter Ecclefia) fcilicet in qua clegit fepulturam, non aliarum : videtur'
tamen notaiTe Alanus. ext. de fepult. relatum. quod debet. habere Canorucam portionem
de, relictis cuicumque alii'Eccleíia ; ubi'etiam notavit idem Alanus ,
quod fi pauperibus, vel confanguineis fuis pro falurc anima: fuá; aliquid de*
cieviflet, illius tempore ,.Ecclefia;fua, petere non polfet: videtur e,iam quod per
¿ecret. ext. de trftam. officii. •& ext .de'-fepult. nos inflit uta. rcgularitcr de omni.
judicio defuncti debet Eccleíia Parochialis habere Canonicam portionem. Sed
quid íi in vita fuá facramenta percepit in una Eccleíia , & in alia Ecclefia eft
iva. (cpultura; vcl quid fiin Capella audic divina , & in baptifmali Ecclefia percipit
Sacramenta, qua; iítaruiu Ecclefiarum habebit Canonicam portionem , fi
fibi eligat alibi fepulturam ? C¿. Hugutio notavit. I3. c¡. I,§ fed aliud. quod fi.
aiiquís audit divina in una Ecclefia ,. & de. jure hdieat .fepulturam in alia , .fi
clegit fibi fepulturam in Monafterio,illa. Eccleíia in qua debebat fepeliri , de jure
haocbit Canonicam portionem : quia nulla injuriare Ecclefia;, in qua audi*
vi: diyjna ; propter íepulturam alibi elcctam : íi tamen Ecclefia illa, in qua audivit.
divina , iblebat aliquid percip.erc.de judicio fui Parochiani , cum fepelie»
hatur in illa Éceleíía , ubi de jure ,,vcl de confuctudine- habebat íepulturam, dicit
idem. Hugutio quod pro rata ejus > quam íblet accipere , açcipiet de- Canónica
portione ÜlgEcclefiadn qua* audivit divin.a.Alanus vero notavit ext.eod.de iis. quod
in utroque cafuum pofitorum in quxftionc propofita, dividere debent jftam Cano;
Por.ti©A«u , cuiconfenfit,Tancredus.niíi loçixronfuetudo repugnet. arg>
txt, de Parocht Jignificavit. Scext. eod. certifican, jk. de uxore].

LÍBER PRIMUS. ios
rei fux , id eft Parochialis , quarta quod eííe non debet*
arg. ext. eod. certifican. & optimi. Jf. communi* Prddiorum*
f Venditor fundí Geroniuni, in fin.
§. 6. ítem de quibus rebus erit Canónica hxc portio
deducenda , 5 de Mortuariis tantum , an etiam u
de óm­
nibus í C¿. de ómnibus, ext. eod. in noftra pr&fentia. excipiuntur
ornamenta, vel pecunia? pro eis , vel fabrica >
luminaribus, anniverfario feprimo , vigeíimo, trigcíimo
d¡e , five aliis ad perpetuum cultum divinum , legata
Ecclefiis , vel aliis x
pus locis> de quibus Canónica por-
ció ( dummodo in fraudem non fiat, y ut eá Epifcopus •
five Parochialis Ecclefiadebeat defraudan ) deduci non
debet. ext. de tefia. de his. quam require infra inter no-.
vas conjftitutiones.
§. 7...ítem pone quod reliquit Ecclefix fux decem> 8c
alii Ecclefix , in qua fepulturam elegit, reliquit mille x
vel caílrum, quxro an prima Ecclefia debeat eííe contenta
illis dcccm , an poífit petere integram porcionem
de relictis alii Ecclefix, an etiam ceneatur inillaportione
computare decem fibi relicta ? Solutio. Si z
non recepit
; {Vfinditor 1 ibi ¿icuur: ita lapides cxdcrc debent, quod nec lapidis ufusnc-*
ceífarius intercludatur , ñeque commoditas rei Domino aufcrarur.
\tDe Mortuariis , id eft de oblationibus , "& certis aliis > qux Eccleíia recipit,
in qua fepelitur , recipit in quam in die fuñeras.
u De ómnibus ) fcilicet de legaris , & aliis , qux defunctus pro anima fuá in
ultima fuá difpoutione reliquit, ut in illa decret. in noftra.
• x Pus locis ,) excipiuntur etiam equi & arma , qux dantur Hofpitalariis , &
Tcmplariis ad fubíidium Terrx Sanctx.
y Vt eá. Epifcopus) li de confuerudine folet accipere Canonicam portionem
in judici o defundti. Quid de quibufdam rcgionibus , ubi Eccleíia Parochialis dc
ómnibus mobilibos , qux poteft moriens in tcílamento relinquere , exigit ter*
tiam partem > & motienti injungit, quod Sacerdoti rcvelet omnia mobilia fuá >
ut inde fuam tcrtiam partem poífit habere, íicut fit alicubi , fcilicet in Britannia
minori, numquid valere debet hujuímodi confuetudo : aut peccant morientes,
fi ad maniatara Sacerdotum non revelant in morte omnia mobilia ad eorum
difjpofitionem pertinencia ? IJ¿. non cjsedo quod hujufmodi confuetudo debeat prxjudicare
juri communi, nifi pacificc , & legitimo tempore fuerit prxfcripta, vel
in contradictorio judicio obtenta , vcl auctoritate Scdis Aportolicx confirmara:
nec credo conílitutionem Archiepifcoporum illius loci ad hoc fufficere , nifi
adíit voluntas , 6c con fenfus fubditorum , quos tangit hujufmodi confuetudo , 8c
idem credo de prxcepto , quo prxcipiunt Sacerdotes Paroçh ianis ibis revelare
omnia mobilia fuá ; quia non tenentur morientes in hoc eis obedire , nifi >ut
djetum eíl, prxfcriprum fucrir legitime , aut in contradictorio judicio obtentum
j vel per Sedera Apoftolicam confian atum, vel de voluntare Parochianorum
introduétum.
z Non recepit. ) Ecclefia Parochialis, non recepit inquam > nec" approbayii
, boc ;udiciiun.

io6 SUMMi£SANCTl R4YMÜNDIJ
illa decem poteft petere integram porcioncm j li recepit,/
& defunctus tali conditione legaverat íibi illa decem,
quod illis effet contentus, & ipfe fcivit conditionem ,
videtur renunciaffe , & non poterit ulterius de caeteris
petere aliquam portionem. Quod fi abfoluté fibireliquerat
illa decem, & ipfe a abfoluté recepit, poterit nihilóminus
fibi de casteris portionem Canonicam vendicare.
ext. de tefiam. officii. vel faltém aget ad fupplementum
, computatis illis decem , quemadmodum dicit lex:
in filio inftituto in mihori parte fibi debita 5 quia poteft
agere tantum ad fupplementum legitima:, c. de inoff..
tefiam. fi quando. §. illud.. 6c 1. omnímodo. 6c arg. ext. de
emPt. ¿r vend. cum dileóíi.
§.8. ítem elegit aliquis fepulturam in propria Ees-'
clefia , & nihil ibi reliquit 5 aliis tamen Ecclefiis multa:,
legavit j quasritur. an propria Ecclefia poífit aliquid petere
ab aliis Ecclefiis, vel ab hxredibus? c¿. fi eft confuetudo
regionis, quod eligentes fepulturam in propria
Ecclefia aliquid ibi relinquant , poterit illud petere ab •
hxredibus, non jure actionis , nec difFerendo propter'
hoc fepulturam , fed implorando officium Epifcopi, vel
fuperioris. ext. defimon. conftitutione ad(apoflolisam. Sil
vero non eft coniuecudo, nihil poteft petere 5 quia tenetur
exroíficio fuo illum íepelire. ext. defimon^ non fatis.*
be cum in Ecclefia. Pollet tamen attentari , ut etiam in.
hoc cafu imploraret propria Ecclefia oíKcium judicis adverfushasredes
5 fi deprehendatur b
dolus teftatoris , vel
ipforura in hoc, vel etiam adverfus alíarum Ecclefiarum/.
Pradatos, « fi & illorum dolus,, deprehendatur : nam
etiam circa talia dolus eft puniendus. 30. q. 1. confiituitext.
eod. in nofira. tic de tefiam. ¿fficin
§. 5). Efto quod populo excrefeente Ecclefia de novo»
conltruitur , quseritur utrum poífit petere medietatem
a Abfoluté) nonapponendó diítam condicionen*.
Dolus Teftatoris } qui videtur prima facie prxíumendus ; cum aliis Ecclefiis '-
•multa legaverit, & nihil propria; Ecclefia;. reliquerit...
c Si & illorum) ex his yerbiá- videtur-magis «¿nnuere, quodParochialis Ecclefia
non poterit ex i ge re Canonicam portiónem-déjllis , qua? legaverit defunftus
«uicumque Ecclefix , nifi in ea Ecclefia fibi elegcrit fepultmari ¡ nifi dolu,S deche
adatar, in Fx-xUto Eççicii?v* , -cuj, icga,tmn, eft.

LÍBER PRIMUS. 2o 7
reí tertiam , vel quarram. Ad hoc poteft dici recurrendum
efle ad coníuetudinem Metropolitanas Ecclefix.
arg. fyft. 12,. de iis. ext. decogn. fpir. fuper eo> vel forte
vemíis ad confuetudinem vicinarum Ecclefiarum. arg.
ext. de cenj. Ecclefiis. Sed quid íi confuetudines vicinarum
Ecclefiarum varix funt 6c diveris »quam fequettir
hace nova Eccleíia? c¿. Sequetur illam i qux á pluribus
Se abhis, qui funt majoris auctoritatis tenetur. dift. 19.
in Canonicis. dift. 16. placuit. verf. Ifidorus. Si autem non
invenitur major pars , eligat yiam mediam , & juri magis
confonam. arg. 10 . q. 2. hoc jus. verf. fit tamen ea res
mediocris. ext. de fide inftrum. pafioralis. vel accipiat tune "
confuetudinem Metropoliçanx Eccleíix, íi ifta eft Epifcopalis
> vel íi eft Parochialis, accipiet confuetudinem
jfux Epifcopalis. dift. 12, de, iis.
§. 10. Quid de his , qui eligunt fepulturam apud aliquam
religionem , fací» indé publico inftrumento > d
juramento
etiam roborato , numquid poterunt poftea eligere
alibi fepulturam ? videtur quod non , quia hoc juramentum
íervatum non vergit in interitum íalutis
xternx ,ergó eft fervandum.^/. de jurejur. fi vero. ítem
redditio juramenti eft de jure naturali ,6c in prxcepto,
ergo nullo modo frangendum. 3 2. q. y.fiagitia. ext. de
regul. jur. qui ficandalizaverit. ext. de novi. operi. nunc cum
ex injunc7o: Econtrá videtur quod poífit, quia voluntas

•20$ SUMMA SANCTI RAYMUNDT,
xquitatem , c quod non poteft mutare propter vim juramenti
, niíi poftea emergeret aliquid de novo de quó
ille non cogitaret : quia forte ingrederetur religionem ,
vel íimile. Require íup. de juramento. §. in Summa. Tamen
nullo modo approbo , quod juramenta indé exigantur,
propter multa pericula animarum , qux indé fc-¡.
quuntur , 8c quotidié poíTumus in libro experientix le*
gere: nec ultra profequor, ne videar aliquam religionem
notare 5 fed diligens indagator facilé poterit fuo ingenio
inven i re.
ítem quid fi aliquis in vita fuá intrat religionem illam*
ubi elegit fepulturam , numquid 8c tune poterit Eccleíia
Parochialis petere Canonicam portionem ? Ad hoc dico; I
quod fi in fanitate traníit , vel . in inrirmitate S de qua
non moritur, non poteft aliquid petere : íecús fi in ¿r.firmitate
, 6c de illa moritur. ext. eod.de iis. 6c idem credo
, íi infirmus in una Parochia facit íe mutari in aliam
Parochiam , 8c moritur de illa xgritudine ¡ quia prima
Eccleíia non privabitur fuá portioneargumento prxallegatx**
Decretalis. Quxdam alia.de fepulturis, qux per*
tinent ad íimoniam. require fup. de Simonía. §. ítem per
quxft ionem. & §. Quxritur hic confequenter*
C §}uod non poteft ] de jure quod tamen fi de fado mutaverit, numquid teñe*
bitur? Rcfpondeó , fie , fecundum quofdam , ficut poli votum fimplex non debet
•contrahi matrimonium , contractuní tamen tenct.
f Exigantur. ] arg. quod non debetaliquis juramento adílringi per fratres ali»
cujus Religionis , ad intrandum eorum Religionem.
g De qua non moritur , ) quid de Itprofis , qui Intrant ad domum leproforum
numquid Sacerdos Parochialis poteft peterc Canonicam portionem r credo quotl
non poteft de jure , quia perinde cft , ac fi fani tranfirent ad Religionem ; nifi
forte moriantur ex violcntia leprx : multi enim moriunturcum lepra , fed non
ex lepra : in hac parte tamen tenenda eft confuetudo regionis.
h Decretalis.) ext. eod. de iis, & fumitur argumentum ex illo verbo, dununodó
*4e a:gritudinc illa decedant.
•finis Ubri Primh

SANCTI RAYMUNDI
líber secundus
1 De Homicidio.
2 De Tornea-mentís.
3 De Duello.
. 4 De Bal i fiar iis & Sagittariis.
5 De Raptor ¡bus , Pradonibus & Incendiariis.
6 De Fttrtis.
7 De Vfuris.
. 8 De Negqtiis Sacularibus : & utrúm de illicltc acquifitSs
pojfít fieri Eleemofiyna : & de Aleatoribus.
De Homicidio. Tic. L
N prima parte dicham cft de quiluifdarrr"
criminibus , qux principaliter in Dcumcommittuntur
in hac fecunda parte de \\$
quxin proximum fpecialius committuntur,
agendum eft >8e primo deHomicidio. Vi-'
c
lQum ergo quid íit Homicidium , 6c unde dicatur :'
«Jua; tjus fpecies , qua pcena Homicidx • puniantur > 6c i
^ ^i* frrtc ,3¿c.C¿ infiá.

1W
iro SUMMiE SANCTI RAYMUNDI,.
cjnae difpenfatio fiat crgá Clericum Homicidam.
"§.'i. Homicidium eíl Hominis occiíio ab Hominc
facía j íienim abo ve , vel á cañe , vcl hujufmodi, non
proprié dicitur Homicidium. Eft autem dichim Homicidium
ab nomine , 6c cardo candis, quaíi hominis ca>
dium.
§.2. Specics Homicidii funt plures : nam aliud fpirituaie
, aliud corporale. Spiritualc , quo quis fpiritualiter
, 6c quádam juris fidione occiditur : quod fit quinqué
modis, odiendo, detrahendo , malé confulendo, nocendo
, victum fubtrahendo. De primo Joannes in c. 3.
omnis qui odie fratrem fuum , Homicida eft. De primis
tribus habes Ac pen. difl. 1 a Homicidiorum. 6c b omnis ini*quitas.
6c noli putar e. 6c c Homicidium. De quinto difl. %6.
pafce fame morientem , 6cc. 6c rcfponfum eft fupra de
Decimis. §. in Summa , nota quod UU oblationes. Quodlibet
iftorum eft mortale.
§. 3. Corporale , quo homo occiditur corporaliter :
6c hoc committitur dupliciter j fcilicet linguá 6c fado:
lingua tribus modis , fcilicet prxcepto d coníilio , &
Homicidiorum. ) ibi dicitur quod detraftio , & odium homicidium eíl.
b Omnis intquitas ) & injuíla oppoíitio judicium fanguinis eíl & licet gladio
non occidas , volúntate tamen interficis.
Noli putare , ) ibi dicirur fi fratri tuo male perfuadeas , occidis.
c Homicidium'] ibi dicitur quod iniquus motus ad noccndimi fratri in homicidii
genere deputatur.
d Confilio. ) pone quod aliqui cuílodientes laborantcm in extremis , de confilio
alicujus tranílulcrunt eum , vel verterunr ipfum fuper aliud latus , ut citiüs mrcrctur
, numquid funt irregulares ? C¿. fi cx tali tranflatione , vcl tranfvcríione
citiiis moritur , quia forte pra'cluditur via anhelitus, & rumpitur apoílema ct
violcntia motus , & fuffocatur íic cor cx fanie influenre , vel ex confimilibus ca*
fibus , irregulares funt , & qui confuluit , & qui fecit ; nec difpenfari poííunt
per Epifcopum , licet de peccato poífint abfolvi a Prrlatis fuis , five fint Religi°*
íi , five Seculares , hoc falvo , quod fimpliecs Sacerdotes dc talibus obfolverc n° B
poffunt ; quia talia rctinentur ab Epifcopis : fi autem non citiüs moritur ex hac
caufa , non incurritur irrcgularitas , fed fuíficit pecnitere de peccato , & mala intentione
, nec eft praífumendum fieri ut citiüs moriatur , fi hujufmodi tranfv cr
'
fiones fiant fecundum fortilegium vctularum , ficut quando faciunt fecurim 3P'
poni ad caput moricntis , vel aliquid aliud frivolum , cum virrutem hujufmod 1
non habeant ha*c fortilegia ; agi tamen debet poenitentia dc peccato. Quid
illo , qui volenti fugere proprer timorem mortis confuluit, quod remaneret > *
ipfe procuraret pacem ci cum illis , qui volebant eum interficerc , & iUe uc r
?"
aunens intcrfedlus eft ab cis , numquid eft irrcgularis ? fy.. fi ille qui confu» UIt

L Í B E R S E C U N D US. iti
* derenfione dift. 50. fe quis viduam. depxn. dift. 1. pcricuhje,
Quodlibet iftorum f
íimilirer mortale. Facto quatuormodis,
fcüicet juftitiá, neceífitate , cafu & volúntate.
Juftitiá , ut cum Judex , vel z Minifter reum jufté
condemnatum occidit : hoc Homicidium , (i íit ex liyore
, vel delectatione fundendi humanum fanguinem ,
licét ille juílé occidatur, ifte tamen peccat mortaliter
.propter intentionem corruptam : íi vero fit ex amore juftitiac,
non peccat Judex ipfum condemnando ad mortem
, & prxcipiendo Miniftro, ut occidat eum ; neç
Minifter, íi minus a Judice occidit condemnatum: pec-
, caree tamen uterque mortaliter, íi faceret juris ordinç
non fer vato. Probantur hxc ad Rom. 13.. omnis animapoteftatibus
sublimloribus fubdito. fit, & infrá > non enim fine
caufa gladiumportat. Dei enim Minifter eft : Vsndex in iram
ei, qui mate agit , & 1. ad Ttmoth. c. 1. g obfecro igitur »
&c, & in Canónica Peerl. i.c. 1. fubjecti igitur eftote
&c. ufque ad verf. vindittammalorum , laudem vero' bonoram7%Ad
idem. 13. q. 4. §. poteft. & q. 5. Miles. &¿cum
Minifter. & officia. & non eft iniquitatis. Se Lex aterua*
¿abuit probabilem cauíam credendi y quod de Kujíifraaái con/tlio non imminerct
periculum, purii quia habebat patriam , vel dominicam poteftatem in illis ,
?
ui quxrebant eum interficere , & ita propinquá amicitiá , confanguinitatc, vel
uniliaritate ei conjuncti erant, quod jure mérito potuit pra;fumere , quod eos
poflet ab infefcnda illi injuria cohíbete , non incurrit irregularitatem ; aliter
inç'urric ,fi non habuit probabilem credulicatem: fcd fuit .in culpa prxfumptio*
nis temeraria: -, & máxime , íi lata fuit culpa , vcl negligenria qua; prope dolum
•*ft. Quod tamen dicitur , quod aliquis fit homicida confilio , intelligo de cortr
•'füio exhortationis, vcl approbationis , non de confilio fimplicis opinionis> íive
©pinationis : li enim alicui quxrenri in genere , an liceret Chriftiano, Clcrico ,
vcl Laico Paganum occidere , non animo perfuadendi, íed exponendi; quid in
.íioc cafu íénrircr, hoce/Te licirum refponderet, non credo quod fieret irregula-
•cis > licét ille, cur taliter reipóndhTet, Paganum poftea sintcríiccret ex confiden-
-:tíá ijlius reíponfionis, Se licet ille etiam erra/Iét in refpondendo : de hoc tamen.
jdicetur pleniús infrá eod tit. ítem [quid fi Clericus. infine.
c Defenfione. ) De hoc pone cafum , íicut ponitMagifter infrá §. Paetut HomicU
dii; vel pone cafum-in defenuone rei in cauía criminal i, per Advocatum, ubi Ac-
.cufator, fi non probavcrit, tenetur ad talionem.
£ SimiUter mórcate, ) in genere fupplc quod dico, quia ex cauía poteft fieri filie
peccato.
g Minifter. ] id eft officíaíis judiéis, five executor.
£ Oh fiero. J íc hoc , ut quietam & tranquillam vitara agamus.
JDd z

n i SUMMJE SANCTI RAYMUNDI
Qui¡percutit h
ncceíluate : diftingue , quia aut illa neccílitas
fuit , i evitabilis ¡ potcrat enim evadere abfque
occiíione , 6c tune eftreus Homicidii , 6c tanquam pro
mortali debet agere pecnitentiam 5 aut fuit inevitabilis,
qui occidit hominem fine odii meditatione , imó cum dotare
animi, k
6c fe, 6c fuá liberando , cum aliter non poffet
evadere , dicitur non peccare , nec aftringitur ad
pecnitentiam, niíi ad caucelam , 6c propter ambiguum
duplicitatis, interiorem tamen pecnitentiam debet femper
habere, 6c quaíi fuis peccatis aferibere, quiaintantám
potuit venire necefliratem > ni
bonarum enim mentium
eft , ibi culpam agnofeere , ubi culpa non eft. ext.
eod, mterfecifri. 0
Caíu , ut cum aliquis projicit lapidem
i h NecejfitJte. ] fupple , fi fiar Homicidium.
i Evitabilis. ) tea quod potuit aliter evitare periculum , vcl ante prxcavcre , ne
in illam neceífitatem inciiercr.
k Se ,& fuá (/¡'erando , ] hoc licet fine dubio laico , qui poreft patriara , & res
fuas armis tueri, & prxvcnire in feriendo. Sed numquid liçrt Clcrico propter resillas
temporales aliquem occidere ? R¿. non , ficut notavit Laurentius. ext.de Homic.
fufeepimus., ubi dicitur , quod Ucee Clericus la::onem poífit cápete , ut res
finas recuperarct, non tamen eum ligare ei licet , aut tencre ; cum res fuas alias
fa'vas habere poílit ; 5c fi aliquis eum armis impetit, &: fpoliat, non debet propter
res tranfitorias armis fe tueri, & fpoliatorcm interfícere , arg. 13. q. 8. c. 1.
te convewor. Se eyprejftus ext. de Homic. fufeepimus. , ubi irregularis judicatur quidam
, qui capros a fe , & focio fuo hurones ligavit, quos fie ligatos poítmodum
interfvcit timens , ne ab eis inrerficererur. Sed numquid fratribus Prxdicatoribus,
aut Minoribus, vel aliis Pvegularibus , licet fuá defenderé , cum aüquis vult eos
fpoliare ; videtur quod fie , orna licet hominibus vim vi in continenti repeliere ,
¿ ab aliorum violentia jura fuá tueri , ut ext. de Cent, excttnm. fi veri. & din. 1.
jus naturale. Sed videtur contra, quia videnrur tenrri ad illud píxceptvrr; fi
quis te percuflerit ad unam maxillam , prxbe ci & alterara , & voluerit tunicam
tollere dimitte ei & palüum. cuilibet vim vi repeliere licet in continenti &
eum.moderamine inculpar.* turelx animo defendendi •, non ulcifeendi , n ;
íi hujufmodi
juri renunciaverit per votum íe obligando ad oppofitum , vcl alio modo
ad hoc teneatnr: dixerunttamen quidam , quod non repercutere til prxccptum
per fe ¿lis , imperfeclis confilium. Sed qui debeant diei perfc&i quantum ad nec ,
non eíl determinatum ; Hugutio tamen notavit. dift. 1. ius nnturale. quod mortaliter
peccant , qui aliquo modo rcpercut'unt, nifi hoc faeiant aucloritatc judiéis :
& quod dicitur vim vi licet repeliere exponitur , licet, id eíl permirtitur , id eíl
non punitur. per legem ; vel licet repeliere ,id eft removeré , non repercutiendo,
fed opponendo aliquod obflacnlum brachii, vel manus , vel alterius rei. Sed hxc
opinio nimis dura eíl , ¿V i'leo non renenda.
1 Amb-gut/jn duplicitatis ] quia poteft ti metí , ne in aliquo excefferir, vel ne ex
. índignatione , vel ex iracundia , aut libídine vindiclx motus fuerit , non cx fola
.defendendi fe neceífitate.
m •Bonarum enim''] au&oríras eíl ¿t'". dift. .5. ad ejus.'m fin,
jí Cafu ) fupple comiüitúcur Homicidium.
•

LÍBER SECUNTDUS. 213
ád avem, vel alias ,8c alius tranfiensex infperato percuntur&
moritur, vel incidit arborem , 8c cafu arboris
aliquis opprimitur, 8c fimilia. Hic diftingue j aut dabat
operam illicita; rei , aut licita; 5 íi illicitx, utputá projiciebat
lapidem venus locum undé confuevertint homines
traníltum faceré, vel dum furabatur equum > vel bovem
, aliquis á bove vel equo perculTus eft , & fimilia ,
ux imputatur ei. 15. q. 1. §. 0
¡taque ut ex praemiffis.
Wft* jo. p Clerico jaciente lapidem puer dicitur interemptus
, q & fi quis volúntate. ext. de prafumpt. r c. 1. íi
vero licita: rei dabat operam , ut quia Magiftcr caufa
difciplinas verberabat difeipulum 5 vel deponebataliquis
fenum de curru 5 vel arborem propriam íibi neceflariam
incidebát, 8c fimilia i hic ¿ fi adhibuit diligentiam, quam
potuit , videlicet refpiciendo , eje proclamando 5 non nimis
tardé , vel demifie , íed tempore congruo 8c alté ,
ita quod, fi aliquis erat ibi , 8c veniebat , poterat fugere
8c fibi cavere , vel Magifter non excedendo modum in
erberando difeipulum , *"non imputatur ei: alias fi dabat
operam rei licitar: , 8c non adhibuit diligentiam debitam
, ut didum eft , imputatur ei. Haec diftinctiopro-
batur difi. 5o. c
fiepe contingit. 8c fi dúo fratres. ext. eod,
quídam ut aterís. Volúntate. In hoc dic fine diftinct-ione,
quod Homicidium voluntarium femper eft mortale peccatum
8e enorme, dift. 50. Si qu¡s volúntate.
o Itaque ] ibi dicitur quod excus , fi credens reddere uxori debitum , alienam
polluit , non cft reus adulterii; fi aurem ludo , vel excrcitattone virium , vel venajione
jaculum mirtens alium perimat, quia hoc ab eo debet efle penitus alie*
num, homicidii reus habetur.
p ¿Úrico ) ibi agitur de Homicidio cafuali perjaftum lapidis, & quia jaciens
non fuit in culpa non imputatur ei Homicidium.
q Si

2i4 S U M M i E S A N C T I R A Y M U N D I ,
jT. 4. Pocna Homicidii fpiritualis tollitur pcr paenitentiam
: unde circa pccnam corporaliter infiítamus. Pana
Homicidii commiífi linguá, id eít, precepto injuílo,
nam de juílodicam infra , confilio , vel defenfione , uc
puta , u fi diíTuadet, 6c fie diííuadendo retrahit á bono
propofito hominem volentem alium liberare á morte , 8c
fie quod á modo indiredé defendit homicidam , pecna
inquam , eít irregularitas , qux etiam poft peradam pa>
nitentiam impedit promovendum, 6c dejicit jam promotum.
de pan.dift. 1 .periculofe. diji. )0.ft quis viduam. Peeno
vero Homicidii commiífi fado variatur,nam pro Homicidio
juílitix juila 6c reda intentione fado non invenio,
nec dico pccnam aliquam imponendam , excepta
fola irregularitate , quám contrahunt, quas impedit promovendum,
6c dejicit promotum dift. 5 1. aliquantos. 6C
hoc fecundum Bernardum etiam fi ante baptiímum commifit
tale Homicidium , quia íecundüm eum in baptifmo
deletnr omnis irregularitas , quam quis proprio peccato
contraxeratj fed illa quam fine peccato, non j Bap-,
tifmus enim non tollitnili peccata 6c feqnelas peccatorum
pro eo fj.clt.dift. z6. Deiude. 6c una tantum. Alii
Dodores omnes dicunt, quod five cum peccato , five
abfque peccato,ut fi Judex vel Officialis occidillet mille
homines ante baptifinum , non impediretur poíi baptifmumipro
eis eíl dift. 5 1. Aliquantos.6c hanc ultimam opi-
nionem approbo , 6c ita x
tenet Ecclefia. Nota ergó ,
quod quicumque poíl baptifinum in caufa fanguinis fue-
u Si dijfnu.iet ] corrupta intentione ,quod dico , quia , íi mater filium volentem
aliquem á periculo mortis retrahere diiTuadeat, quia timet, ne ibi illius in*
teríiciarur , vcl parum peccat, vel non peccat.
x Tenet Ecclefi* ) quia irregularitas homicidii non eft ex dcfeclu Sacramenti ,
Íicut irregularitas bigamia; & quia irregularitas bigamia eft ex dcfcdhi ^acramentí
, non tollitur in baptifmo ; fed irregularitas homicidii tollitur. Quidam
tamen dixerunt , & videtur Hugutio concordare , quod homi cida: non propter
irregularitatem repelluntur ab ordinibus , fed propter horrorcm fa£ti ; quia horribiíe
eft fúndete fanguincm humanum, & ad hoc niti ; & operam daré repelluntur
etiam propter prxfumptioncm duplicitatis , qua: in hujufmodi adlibus folct
intervenire , etiam cum judex , reí officialis , vcl miles interficit aliquem , etiam
fecundum legem i Se quia prefumitul UU faceré potius pro ialario , quám
fter juitiúam.

LÍBER SECUNDUS. 115
rit Judex, Advocatus, fivé pro acciífatóre > fivé pro
reo , licet Bernardus contrarium dixerit v in Advocaro
rei, icem Aíleflbr, Officialis, Teílis , Notarius fententiam
feribens , vcl proferens 5 6c idem credo in aliis aclibus
, vel actis, utputa fi fcribat atteílationes, vel legat
in exarainatione caufie. jtem qui fcripferit, 6c di&averit
literas pro vindicta fanguinis deíHinandas > omnes tales
* efficiuróur irregulares, ut diclum eíl , & probatur
In prxalleg. c.fiquis foft. Se aliqmntos. ext. ne clerfci, vel
Mon. focal, negot.feftnmf.conftitut* * íententiam fangui-
y ln Advocato rei ] de-quo dicit Bavarius, quod non incurrir, irrcgulariratem ;
quia & fi accaíator tencatur ad talioncm, Se déficit, Advocatus tamen rei non
intendit ad hoc , fed ad liberandum reum tantum ; & fententia ejus poteft tencri,'
ubi de confuetudine aecufator non tenetur ad talionem , fi deficiat, vel ad pcenam
fanguinis. Hugutio tamen notavit. 51. dift. aliquantos. quod crfi accufñrpr
non femper puniatur de calumnia, íxpc tamen contingit, & facile poteft accidere
; & ad ea , qux folent contingere , jura adaptantur , etfi quandoque poí*
fint non contingere, & propter hoc Advocatus rei in caula fanguinis non debe»
jet p romo veri,
1 Ejficiuntur irregulares) fi tamen non fecmarur mors, vel cffufio fanguinis •
poterit fimplex Epifoopus difpenfare , ut jam dicitur.
a Sententiam fanguinis ) ibi inter alia multa dicitur, quod Clericus ñon debet
interefle , ubi excrcerur vindicta fanguinis ; íed numquid irregularis cíficirur»
fi interfuerit ? c¿. fi cx fola curiofitatc interfuerit íuípenfíoni latronis; vel ubi quis
'orerficirur in duello , licet multúm gravirer peccer , non efficitnr irregularis t
Í
i nec auxilium > nec confilium , nec auátoritatem prxítiterit.. Quid de Milite,
five Judice , five Oífíciali, vel Advocato , qui fufeeperunt hujufmodi officia, íed
tamen non funt ea cxequuti , numquid funt irregulares ? c¿\ fecundum quofdam
fie, propter voluntatcm , & propofitum exercendi, quod habuerunt , quia in maleficiis
voluntas fpettatur , non opus. Hugutio tamen notavit, & bené 51. dift.'
fi quis. quod hujufmodi períonx non repelluntur ab ordinibus, fi non exequuntur
officia huj uímodi, qux receperunt. De Milite dicitur , quod fi fuit in bello,
Se per eum non ftetit quin occideret, repellendus videtur propter duplicitatcm s
quam in tali fa£to habere potuit ; fi autem non percuífit in bello , nec ad hoc
operam dedit > licet ibi fuerit, non repc'llitur. ídem credo eñe dicendum de Jodice,
fcilicet, quod fit irregularis , qui examínavít caufam fanguinis 5 & de Advocato
, qui ftetit in ea ; & de Officiali qui dedit operam ad eftundendum fanguincm
ex officio, licet non fuerit fecutus effeítus mortis, vel fanguinis eflufio:
ubi tamen non eft fequuta mors , vel fanguinis eíFufio , credo fimplicem Epifcopum
poffe difpenfare cum talibus ; & cum illo fimiliter, qui non ex officio , íed
ex odio, vel rancore opetam dedit, & fecit quod potuit ,ut occideret aliquem ,
ied tamen non occidit , nec mutilavit; fi tamen tali difpeníatione indiget. Quid'
de illis Clericis ¿ qui juris ignari& zelo fidei, & pro indulgenria habenda,qux
dabatur eis, qui portarent hgna ad cremandos Hxrcticos damnatos , portaverunt
. Ugna, numquid funt irregulares ? y¿. fi materia quam portaverunt > operata , «fe
cooperata eft ad crcmationem , & mortem, irregulares funt, nec difpcnfabitur
cum eis, nifi per Papam i fi autem non eft operata , vel cooperata, quia forte jan

ai¿ SUMM^ SANCTI RAYMU N DI,
» nis. Similiter pro homicidio neceífitatisinevitabilis fin
qua intelligo non folum eum,qui tempore occifionis po -
terat evitare , fed etiam illum qui fe culpa fuá in talem
neceílitatem ingeffit, puta vidit exercitum venientem
ad oblidendum caftrum , 6c cum pofléc fugcre , inclufit
fe in caftrum, quod in nullo b
pcrtinebat ad ipfum , 6c
poftea fequuta eft neceílitas , vel íimile ) contrahitur irregularitas
, qux impedit promovendum , 6c dejicit promotum.
Si autem fuit neceílitas prorííis inevitabilis , nec
culpa fuá proceíTit, c
toleratur in fufceptis, fed non pro-
movetur ad Majores Ordines. di si. 50. de his Clericis ,
pro quibus. 6c de clericis , qui in objidionis. ext. eod. d interfeciíH.
Pro Homicidio cafuali, íi occifor dabat operam
rei illicitx , vel etiam licitx , fed non adhibuit diligentiam
quam debuit , irregularitas contracta impedit promovendum
, 6c dejicit promotum : fi vero dabat operam
rei licitx , 6c adhibuit debitam diligentiam , licét omnes
cafus fortuitos , qui prxvideri non poíTunt , fbríitan
non prxvidit, in nullo tenetur j 6c poteft de jure , non -
a mortui erant, antequam injicerent incendio materiam illam>aut íi ante mortem
iojeceíant > fed antequam materia illa acccndcrctur mortui funt, non efficiuntur
irregulares ; aut fi indigent difpenfatione , fufficit Epifcopi difpenfatio. Quid íi
nefeiunt utrum íic , vel lie acciderit , certi funt tamen quod ingeflerinr materiam
? c¿. íi probabiliter dubitanr, teneaturcertum , & dimittaturincertum , uc .
abfquc difpenfatione Papa' non miniltrent, nec promoveantur •, quia non in fublimitate
graduum , íed in amplitudinc charitatis acquiritur icgnum Dei. ext,
de timpor. ordin. ad aures : 8c fatiiis eft in hac vita Domino fub inferiori habicu
irreprehenfibiliter famulari, quám alta indebite appetendo damnabiliter inprofundum
inferni demergi. dift. 50. de h s. i. Videtur idem porte dici de Clericis
, qui trahunr cum aliis ad manganellos , & ex lapide projedo aliquis interficitur
, aut probabiliter creditur interfecrus ; niíi forte dicatur quod , etfi illicitum
fit Clerico pugnare particular*ter contra hoítem , licet tamen ei turrim ,
vel murum impeleré, & machinis impugnare , aut fuftbderc ; quod 1¡ verum cft
íi aliud non intendat , non eft imputandum ei homicidium ex hoc fado cafu
contingens prater ejus intcntioncm , & voluntaren»: quod tamen primó didum
cft , credo vcrius eíTe.
b Pertinebat ad ipfum , ] hoc dicit, quia íi ibi habeat domicilium , vel res fuas
q as volebat, fcciis eífet.
•c Toleratur ^ ex difpenfatione fecundum quofdam , & fufficit Epifcopi diípcn-
¡facio , fecundum alios toleratur de jure communi íine diípcníatione.
•d Jnterfecifti ] ibi dicitur quod Prxsbyter íi eadem fecerit, non deponatur , ic
loquitur dciilo, ^ui occidit latroacjn proptci dcfcnüoucm rerum .fuarum, 8c

LÍBER. S E C Ü N D U S ( 217
alíim in fufceptis ordinibus remanere , fed ctiam ad fueriores
ordines promoveri. Prima pars hujus diftincKois
probatur difi. 50. clerico. Schiqui arborem. ext, eod.
fresbyterum. & continebatur. Secunda pars probatur ext,.
\od, dilectas. 8c ex literis, 8c fignificafii. 8c Petrus, 8c
o.fizpe. 8c Pcena Homicidii voíuntaríí in Clerico
1 depoíitio, rxter pcenas legales , quas non fum profecutus, quia
ion pertiñent ad nos*.
$. 5,. Difpenfatur in-iftis Hbmicídiis hoc modoxirdb
bmicidium juftitias non difpenfatur 5,ut poílit promoveri
y fed íi jam erat promotus , e difpenfativé. in illis
| ordinibus tolerari f poteft. arg. dift, 51. aliquantos. circa.
Homicidium neceílitatis evitabiliSg non facilé difpenfa-.
tur 5 fed in. Homicidio neceílitatis inevitabilis datur.
coníiüum , ut non miniftret homicida, etiam in fufcepi
tiS'Ordinibus , ut difi. 50, .de his Clericis. non tamen deponitur
j fed in fuo ordine toleratur. de jure , 8c .abfque difpenfatione
fecundum Laurentium-,- cum quo fen¡tio. ext.
tod. c. 2. n
íed Hugutius dicit quod non ,abfque difpenfa-?
tione. Circa Homicidium cafuale, quod pullaculpa prae-
•ceflit , non eftiieceítariá difpenfatio, ut-'di&u eftr.fupra#
eod. f .próximo. Sed circa Homicidium cafuale culpa, prae-.
cedente commifium, fit difpenfatio magna major, ma-¡
xima. Magna , ut promotus admajorem gradum , non
ihipfo , fedin inferioribus tolcrctur. ext. eo. continebatur..
¿Major , ut etiam in ipfo.gradu toíeretur. ut difi, 5 o. cle^
Máxima ,. ut etiam promoveatur. ext.. eod. lator*.
8'fah/kt'rve'] ex difpenfatione tamen Papa:.'
'Poteft) de jure , fine hominis difpenfatione.,.
'•Non faeü ) difpenfatur, etiam per Papam.
hSed Hugutio dicit) qui notavit. 50. dift. ^.fi autem, quod morralifer-peccat*
irn Clericus , quám- Laicus > qupob defenfionem fui, vcl rerum fuarum aliqucm
jfioritate fuá interfreit; cunr potius debeat mortem incurrerc , quám in terrea
•g. ÍI. q. 5. ita ne , & quia'Dominus dicit: mihi vindiftam, & ego retribuam : -
^"Apoftolus ad Rom;. 11. >ton vof/netifjis defendentes : ízA. hxc opinio nimis*

ii 8 SUMMiESANCTI RA YMUND T>
Circa Homicidium voluncarium non invcnitur cum aliquo
difpenfatum, fed potius depóíltio cum afpcra pcenitentia.
dift. 50. Miror.tk. Si quis viduam. 8c hoc verum
cítde voluntario , támmanu, quámlinguá cominillo, fupra
eod. f, pa>na. inprinc. Si quxras quis poteíl difpenfare
? c¿. infra in Tit. generali de difpenfat. §. 1
circa prodictas.
ítem qualis pecnitentia íit injungenda talibus. c¿.
infra de pecnitcnt. /. Sequitur dc tertio. verf. matricida.
§. 6. Quid íi aliquis percutit mulicrem prxgnantem I
vel dat ei venenum , vcl ípfamet accipit, ut abortivum
faciat , vel utnon concipiat , numquid talis judicabitur
Homicida , aut irregularis ? c¿. ii puerperium erat jam
formatum , fivé animatum, Homicida cll recle , íi abortivum
fecit Mulier k cx illa percuflione,.five potatione ,
quia homincm interfecit, fi vero nondiim erat animatum,
non dicitur Homicida , quantum ad irreguíaritatcm
, fed ut Homicida habebitur, quantum ad pcenitentiam
, 8c idem de illo qui dat vel accipit-venenum , vel
íimile , ne fiat generado vel conceptio. 32. q, 1. quod
non fprmatum puerperium.,&í Moyjes. ext. cod. Ji aliquis. 6C
Jicut cx literarum.
§. 7. Quid fi plures inter fe rixati funt , vel in conflictu
fuerunr , 8c aliquis eíl ibi interfe&us , nec appa*
ret, á quo , vel ex cujus vulnere , numquid omnes judi-
^cabuntur homicidx , vel irregulares , vel nullus ? B¿»
quantum ad peccatum dicuntur homicidx omnes , qui
percuíletunt ,6c etiam omnes ,qui volúntate occidcwii
venerunt , Ücét non percuiíerint : ítem 6c illi , qui nCÍ
. occiderunt , nec voluntacem occidendi habucrunt , (ci
venerunt, ut prxílarcnt auxilium occiforibus, íi fort£
'1 firca ?rtidie~ias , ] ibi dicitur quod incíiftinClc fecundum quofdam folus T&f&
. difpenfat in homicidio , & in hoc concordat generalis confuetudo : alii hoc J&*
a?motionc fe debet abftinere , ne periculo fe cominittat , quandiii fuerit in *>
, fl'.ub:o 5 fi auteffl Ievem , aut-temerariam habet opinionem , deponat eam j *'P**
j«Wft..»AAí .poterit .niiniftrarc, promoved, alias non.

1
LÍBER SECUNDUS. 2í>
violentia ipforum repellereturj diícrecus tamen Sacerdos
minorem pcenitentiam debet imponcre íectindis , quám
primisj 8c tertiis .quám fecundis 8c primis: illi enim non
íunt irnmunes á culpa , nec debent elle' immunes a pcena
, qui , Cum poíTent, hominem i non líberaverunt i
morte. 13; q. T
ult, fiquatuor ext. eod. ficut dignum. 23.q*
3. m
non inferenda.'Sl c. ult. 8c hoc intelllgas in bello in­
jurio 5 n
nam tales in bello jufto 0
non reprobó., niíi íic
ibi p corrupta intentio , vel talis perfona cum arm&j cúl
'lion' liceatarmádeferrey ut Clericus , vel Religiófiís. Í3¿ 0
infrá de cler'ic, percufi. Quantum ad irregularitatem dico
•'omnes indiítindé repéllenoste , qttifuorunt ex parte injuriantium,
8c etiam ex parte illorum , quibus flébat
•injuria , q íi Cleíici erante 8c ibi moverunt arma, difi.
5 .1 • fi 1 H%iS
p°ft acceptuní.iéxt. de Cler: perttiff* 'PY&fentium.ÜC
tontinentia. Árguo contrae

no SUMMiE SANCTI RAYMUNDI,
fecundum artem de contingentibus , & habent íuper
hoc probabiliter íercnam conícicntiam , t poterunt promoved
, alias non. ext. de tía. & qualit. & ordin.prafiL
ad aures. ff. de variis, cr ext. ord. cogn. Si Medicus. Hoc
etiam nota , quod opcrari de Phyíica non licet Clericis
in íacris Ordinibus conflitutis , vel etiam in minoribus,
dum tamen fu fficienter .Benefician fint, 2c nifi gratis
pro miferabilibus períonis , vcl fuis confratrihus , vel
coníanguineis 5 nec etiam tune , fi pofíet ibi eííe periculum
5 quod longo ftrictiüs eít in Clauítralibus oblervandum.
Officium autem Chyrurgix , quod aduítioncm ,
vel abfciflioncm inducit , elt fine omni exceptione talibus
interdictum. ext. ne Cler. vel Aíonachi fxcul. negot.Jcntentiam.
¿C fuper fpecula. ext. eod. tua nos. ¿v arg. ext. de
poftul. c* 1.
§. 9. Q^iid de his, qui amputant fibi genitalia , ut
r Votrrttnt yromoveri.) Quid de illo cjui aliquem flebotomat auc fecat, Se inde
moritur ? tyt. fi perirus eíl 5c ailhibct omnem diligencian) quam debet , non tenetur
in aliquo ; quia potius cafu & culpa flebotoman ,aut medicinan , fivcfc¿ti
cvcuilfe mors píxfumitur. arg. 13. q. 5. de oceidendis. Quid de illis , qui de morte
eorum, quos. i ufirmantcs ciiftodierunt fe rupulofam habent confeientiam, pro
eo quod ad petitioDcm eorum vocaverunt minutorcm , qui minuit eos •, TCI de-
«'crunt eis vinum , aut aquam , aut carnes ; aut nimis coarítaverunt eos ad provocandum
fudorcm , vel fervandum , vel cum deberent fervare , dimiferunt eos-
& fie biberunt vinum , vel difcxopcruerunt fe , & exierunt dc ledo ; vcl cum
cílent phrcnetici , prxcipitaverunt fe in aquam , & fie mortui funt, R¿. in talibus
-ubi boná fide fuerint circá xgrotos , non debet aliquis dc facili fcrupulofam gerere
confeientiam , licét in aliquo erratum fuerit , fi non fit ibi lata & evidens
culpa , aut ncgligentiadiitbliita , qux propc dolum eft ; & hujufmodi fcrupuloíiratcm
ad coniilium boni viri , fieam habet, facile dtbct dcponcrc,ut fi in principio
xgritudinis , quand» adhuc ncfciehatur ciijufmodi moibus erat , vocavit
-minuto rem , quod etiam Mcdici quandoque faceré folenc , vel fi nimis coaiftaverit
ad provocandum,vel fervandum ludorcm ; aut fi tune dedirei bibere aquam
aut-etiam vinum iymphatum , cum elTet in horrorc xgritudo ; aut fi cum gravactus
vigiliis dormivit, non propter ebrictatem 3 aut crapulam , cxiliit patiens , SC
•prxcipitans fe , morruus eft. Si autem lata fuerit culpa.aut negligentia diíloluta,
xcitum eft quod inde mors provenerit , quia patiens forte fe prxcipitavit, credo

Í-IBER. SECUNDUS an
poífint condnenter vi veré 5 fie amputant íibi digicum ,
vél membrum aliquod propter deformitatem > vel dolorem
intolerabilem , quem ibi patiuntur i Ad intelligentiam
iílius nota , quod corpore vitiati prohibentur promoveri
propter deformitatem, ex qua timetur fcandalum
& propter debilitatem ex qua timetur periculum: inter
eos tamen aliqui funt qui poííunt ordmari 5 nam alii
funt debilitad , alii mutilad. Debilitatum dico , qui
habet membrum, íed ineffícax, ut oculum caecum manum
aridam ,crus contrácturn. Mudlatum >qui aliquo
membrorum caret. Ex debilitate claudum admittit
confuetudo ,nií¡ íi talis, qui fine báculo ante altare ítare
non poílit. arg. deconfee. dift. 1. nullus Epifcopus. 8c diJL
45. difeiplina. Caecurn, vel habentem in oculo maculam
, qux generet deformitatem , fimiliter non admittit
f jus , vel confuetudo. ext.de corpor. vitiat.cum- de tu*.
8c idem credo in habente manum aridam. Circa mutilatos
diftingue 5 quia aut funt mutilad fpontb , aut inviú .*
ítem in membro oceulto> aut manifeílo 5 parvo, vel magno
, 8c intelligas magnum decore , ut oculum , vel nafum
5 8c quantitate , ut pedem , vel manum. Mutilad
ergo fponté , íi fine juxta caula, vel etiam ex juila , videlicet
xgritudine magna , c
feu ex indignatione , indií-
tin¿le in quocumque membro , fivé á fe , : five ab alio
fuerint mutilad , repelluntur ápromotione, 8c dejiciuntur
promoti, etiam fi credebant obfequium fe prxílare
De», amputando forte virilia , ut poílenr caflé vivere.
ext. de oorp. vit. fignificavit nobis. Quia tales, homicidas
•fui judicantur, dift. y y. Si quis abfeiderit. 8c qui parten»,
3 3. dift. mxritum. Qui vero non ex indignatione , 8c ex
juila caufa »videlicet "propter lepra: periculum , fece-
Wfus, vel confuetudo ] Niíi in Religione, ubi tales habentcs macuíam in £0
ilefíis faciliús promoventur , quám in fieculo.
t Seu ex indignatione.) propter impaticntiam , vel fuperbiam.
u Propter lepra periculum. ] Numquid Sacerdos le pro fus deber celebrare miífami¡
P¿. populo non debet celebrare propter fcandalum : fi autem velit celebrare pri»
atim j dura tamen non fit nimis debilis aut ¿cforxms, credo quod non fit prcv
bendus > quia fie notavit ííugutio 45». dift. §. Hinc etiam* Lcprofi > cúm expctf

2ii SÜMMJE SANCTI RAYAiUNDTy
u runt íibi amputari, vel ipíimet, quia boni Chiriíirgi
erant, amputaverunt íibi virilia , vel aliquod membrum
putridum, ne reliqua fana putrefcerentjh, íi membrum
erat occultum , vel etiam manfreítum , fi parvum vide,
licet unus digitus , non tamen de illis, cum quibus fit
íignum crucis j vel fimile-, ñec repelluntur , nec dejiciuütur
: 8c idem , fi taliter funt nati j idem etiam , fi
inviti , id eíl á dominis, vel ab hoílibus capti íic míiri|
lati funt. ítem íi cafu fortuito , dum dabant operara
licita: rei -# adhibitá debita diligéntiátale v
qliid íibi accideriti'tales
nec repelluntur , nec dejfciuntúr^facíra
eíl , fi illi cita: rei dabant operam.. dift. ^.fiquisabfieider
it, 8C qui partem. 8c fi quis a Mediéis, 8c Eunuchus, 8c»
fiquis pro agrftudinc. 8c lator. 8c pracepta, ext. de corp, vitiat,
ex partev. Si aüteni ¿tíembrum erat magp'um 8c
manifeítum , 8c fine eufpa fuá amifit , impeditur: a promotione
propter deformitatem 8c fcandalum > 8c fi promotus
eíl, debet ceífare á MiíTa., 8c aliis folennibua
Oíficiis propter eafdem califas, á beneficio tamen non
removebitur : quia non debet addi aíHictis zfñxc\io, dift*.
5 5 ,ft Evangélica, j,_q. i*cunvpercu]fio,.. Dabitur •tamcU A:
;|antur á communi cohabitatione, multó fortiüs áfacris ordinibus; íi tamen líe"
Píesbyccr, & fiat Leprofus, cclTabit á Miniftcrio quo ad Sacros ; fed Leproíus
cantare & ádminiftrare poterit divina. Quid de Gibbolis, & de illis qui haberít'•
digiros conjuntaos ? Quod talia & confimilia corporls vicia > nifi mmiam in- -
ducanr deformicacem , aut debilicacem, non rcpellunt ab ordinibus : íi tamen"eft
' deformitas in pede , quia plures habent digiros-quám debeat'j reí paacioves , calis i
deformitas non repeiut ab ordiinbüs, fi veltc, vcl íbcculari hujufmodi deformirás
velari poífit; Quid de Furiofis, Luhaticis& Dxmoniacis-,- vel Cáducis ?c¿.Núl.-"
Ius talis debet promoveri, etiam poftquam fuerit cx toro liberarus : fi autem hujufmodi
perfonx jam fint promoca;, Se non funt ex toro liberatas, diftinguc,qufa
Daemoniacus debet ceffárc á celebratione Miffic , doñee plené"fueric'Cuíatus. 35.
dífl. Comrnmitcr. & Vfque *de\. Furiófi vero, Lu'natici Se Epileptici, :
five Caduci, -
"fi frequentér eis acciderint hujufmodi paífiones ómninó ceííare debent ab officio
J
Mida?. 7. q, Í. irí literis. ítem fi raro , ¿c cum ípumae jaítatione , Sc< vocis' confuía; '•*
'«miífione : fiautem'ffine fpumaí'jaciatione, & vocis confuía: emiííioné, non pro-
i
hibentur ab officio MiíTa; ; dum'tamen hab'eant'juxtá fe alium Sacerdotem , qui \
'carpta ofiicia fupplcat > fi illi deficiant, vel ad terram eollidántur. ut 7. q. 1. «-\~
'lita. Quanto autem tempore debeant probari hujufmodi pcríbnar-, utrum finte* "
%no liberáta?, Se qualiter , colligitur ex illo c. communiter. Se 7. *j. 2. c. ult.. -
*& poteft • diei quod tempus probAWQnjfi aibitrajciuna eft> perü%tj 1s / circumftantii§ -
tytüon» jídjgiiicátis/^S: a/iis « •

LÍBER SECUNDUS. %%y
'fibi Coadjutor, íi cale beneficium eít , cui non poífit
Jper fe defervire. ext. de Cleri agrot. c. i, quod autem
per jura ifta antiqua videtur íibi pcrmitti fe ipfum mutilare
propter caufam juftam, 8c non ex indignatione, íl
íit Ciururgus , non approbo , per ea qu* dixi fupra eod.
§. próximo, niíi forte fumma urgcret neceílitas; , nec
poííet aliumJiabere,
§. io. ítem quid íi Clericus deferat querimoniam
de raptore , vel fure coram Judice íásculari, 8c Judex
veritate compertá illum mutilar vel fufpendit, numquid
quod de illo fádum eíl illi Clerico eíl imputandum.So- * ^ t*
lutio. Poteft Clericus '4 civilem querimoniam proponere
contra furem vel raptorem , non ad lioc , ut ille corporaliter
puniatur , fed ut ipfe recuperet quod amiíit 5 8c
ii Judex poftea proccdit ex officio fuo ultra, infligendo
pccnam corporalem, non debet hoc imputari Clerico. , ...
A ¿A' >/'y¿ , / .j r ' • ' AdPublicóla*».
Aug. Abja ¡ ut ea qua propter bonum & licitum factmus -Efft.i^
sut habemus , ¡i quid per hxc Y prater nofiram voluntatem
jEuiquam mali acciderit, nobis imputetur. 23.^. 5. de occidendis.
ext. de foro compet, poftülafii. de ext. eod, tua nos.
Debet tamen rogare Judicem , nc talem pcenam iníligat
ei. 23. q. ¿.pcena. & unurnfolum. ídem dico in
Jipifcopo vel Judice Eccleíiaftico , -qui ob defcnfio-
;Hem rerum Eccleíiafticarum, vel fidei invocat, 8c hor-
•tatur contra violentos brachium f*cukre 5 8c etiam po-
t Civilem querimoniam ] proponere non eriminalem ad fanguinem , reí rautí- •
Viationem , vel mortem. Sed numquid poteft eum capere ? & Judici tradere ? q¿.
£' alias poteft res ííms recuperare, non debet eum capere, vcl ligare , vel Ju-
^djei tradere. ext. de homic. fufeepimus : íi antem tcneat furem , ne fugiat cum
diebus fuis , quas alias -recuperare non poteft , doñee exhibeat eum Judici > vel
invocct auxilium ejus adres illas recuperandas, credo quod non cfKcierur itregularis,
fitális fur poftea corporaliter puniatur á Judice•: dum tamen non fit corrupta
.intentio ipfius ^Cleriçi. S^rf}
•y Pnpter noftram voluntatem. ) Quid fi aliquis. impellit me in alium , vel
alium in me , & ille moritur, numquid teneor. Itcrrfaliquis me impellit , te
ex fuo impulfii retío cadit , & moritur. I teni aliquis vult me percutere , & dum
declino icíum percutit alium , & moritur. ítem ferit ungúlam- ecui , ilíc , qui
cíFin cquo , cadit & moritur, numquid in his cafibus incurrit irregularitatem
iíle , propter cujus voluntatem homicidium accidit ? notavit Hugutius dift.
50. fxpc quod non , nifi fuerit in fraude quantum ad praidiclos cafus, vel m
icülpa.

ii4 SUMMy£ SANCTI ÍIAYMUNDI7
ccft eos,íequi horcando.eos^non uc eos occidanc.veí mu-'
cilcuc ipfos violentos, heréticos, vel paganos, íed uc Eo
cleíiafticam fídem 8c pacriam liberenc 8c defendant, 8c
terca ab inñdelibus occupatam redigant adcultum fidei
Chriftianae : 8c fuper hoc facitEccleíia quotidie reminionesmagnas
: 8clicet ibi,hinc indé aliqui occidantur,non.
eíl hoc Pradato , vel Eccleíias imputandum , imo peecaret,
niíifeopponeret contri tales : poílet enim dici ,
mer.cenarius eíl, qui non eíl paílor , 8cc. 8c cílet mérito» |
deponendus. ut fupra de Hereticis* §. puntuntur. ver» Afé%
chiepifie opi. probatur hoc per jura íupradi&a» & 13- q. 3»
Maximianus. 8c q. 8. igitur. 8c fcire. 8c omni. 8c hortatu.
8c ut pridem. De illis autem , qui movent arma contra* •
tales proptcr obcdientiam., juíhtiam., 8c zclum fidei T
certum efe , quod merentur. Imo peccarent alias 5 8c
polfent cogi Principes per cenfuras Eccleíiaílicasad purgitidais
fuas Provincias ab Herética pravitatc , necnon.
6c matrem fuam Eccleíiam defendendam 3 cum .propter-
;hoc contulerit eis.Dominus principatus , 8c regna. z$»q.
5, Principes , 8c Regum. 8c Adnúnifiratores. 8c fi audie*
ris. 8c omnium. & q. 1. quid culpatur in bello. ítem Am>
Jbrofius 5 fortitudo , quae in bello tuetur a-Barbaris patriam
, 8c domi defendit Infirmos , vel á lacrorúbus fo^
cios, plena juílitia cft. Qui autem movenc arma con- -:
tea. cales nocendi cupiditate, ulcifeendi crudclirate ,.im-* I
pacato , atque impacabili animo, debellandi feritate ,
dominandi libídine , vel alia causa , peccant. 12. q, m
quid culpatur 8ç q* 5. cum homo ab homine occiditur. de hac
materna , íi hoc non fufficit tibi , 2£. íuprkdetíaret.
punitur Hareticus. 8c §§. íequentibus^
§.. 11. ítem noca, quod•£ Epifcopüs in Villa , vef Ca—
ilro Jurifdiclionem. habeat temporalem. , debet ibi conitituere
Judicem perfonam fecularem, qui caufas audiat ^
8c terminet ; íeculáres , 8c prxcipué caufas fanguinis >>
ZJSTO» «f ecsocci'dant) hoc enim ifaexprcíB dicere non. debent i quia Kac. cílef r

P B E R J S E C U N D U S . *i}
&ií poteft , 8c debet prxcipcre, quod íirmiter teneat juf-
titíam , 8C reddat unicuiquc Jus fuum : fi tamen Judex
taliter inftitutus inter roget eum, quid agen dum íit de
aliquo , qui vel per facli evidentiam , vel Juris ordinem.
deprehenfus eft; in aliquo crimine, pro quo dé Jure eílet
pcena fanguinis infligenda, a poteft refpondere , hoc non"
pertinetad me, confule Legis peritos 5 8c caveat , né
propter fuam refponíionem directam , vel indireclam ,
alius intelligat, quód debet eum b pcená tal i puniré,
jNbn debet etiam prxfentialiter intereüe caufa: fangui­
nis, ñeque c
executionifententix fanguinis : nam cito
poííet-incidere in caufam depoíitionis. ext. de excef. Pr¿-
íat. d
ex litteris. Sed ubi non-appareret caíus de tacto ,
8c interrogaret ipfum, vel alium Clericum , qux pcena
eflet-infligendapro furto, homicidio,8c fimilibus,ppflet
dicere, c calis , vel talis fecundum Leges.
jf. 12. De parenfibus autem quxritur, in quoruhi
a Fottft refpondere. *) credo ctiam , quod ipfe poteft prarcipere ¿i , quod punia»
eum íecundum quod Jus dicraveric; dum tamen non exdrimat, quod puniat currt
adlarrgaincm >. vel ad mortem j ficut notavit Hugutio. dift. 3.-tennisautem Lex.
b Peená tali) fcilicet pcena fanguinis."'
fa c'-Executioni-fententU ) quia viderctur ihtercífc ranqu.ím prarftans áuftoritai
lem , alias autem ubi aliquis priv.itus ex íóla curioiitate interefl; talibus, non inçurrit
irregularitatem , ut fupra notavimus. ¿¿¡
f d Ex litteris.) ubi agitur de quodam Epifcopo, qui; interfuit fufpeiifioni- cu>
Jufdam furis , & Judici quzrenti ab eoconfilium , rcfpohdit: malumerir->:quocf
ficevadat, '& mandar propterea , quod cedat Epifcopatui, aut amoveatür. Quid
de illo Clerico , qui , cum latro quidam captuá duccretur ad Judicem per locura?
íüfpcttum , dixit ducéntibus', claudíte ei os > ne clamet, numquid- ir regularis
eft fi mors fequatur ?- iji. credo quod fie , quia ducentes juvit in dando confi-
Jio-dc dúcendo cauté. Quid de ifloVqui, cum Judex , vel OfKcialis fequérctUD
"furcm, vcl Homicidanífugientcm, Judici, vel Officiali quxrenti utrum vidiíTettatem-
perfonam tranfire per locum illum , vel alium , rcípondit, quod fícf
&• quantum in co fuit- inftruxit quaerentem, numquid eft irregularis", fi fecutum
eft homicidium ? JJ¿. fi íbiyir, vel feire debuir, quod talis perfona- qua:rc-
-;tur-ad poenam fanguinis-', irregularis cft ; fi autem non (chic, nec íuípicacus
eít", quod ad hoc quxrcfetür, fcd proptcr aliud, credo quod ñon eft irregular i s>
ex quo corrupta noneft ejus intentio 1
./
• c'Tolis ,. vel ralis) quid íi erraverit Clericus refpondens fórnícaióbes eíTé pt£t
mendos -ad fañgúincm' ,'vé'l aliquid aliud tale, '& "Judex fecútús hanc relponfióaem
rales punit ad fahguinem / vel mortem , numquid eft'irregularis -quod íic-
¡Ipjpondis? fi reputatur juris-Conlultus, diftingué , quiaí erfayerit in apicijbus
Juris, & ubi íunt varis opiniones peritorum, & ifte refpondít íecundum opixftGtaem
fuam-, in qua erant Se aliqui periti,non credo , quod contrahatur irregutj
hüuéiJkuXí íamea ^ojafUleaü' íeípojaderk-yarias fuper hoc elle opiniones; &

¿4* --SUMMiE SANCTI RAYMUNDI
* leclis intcrdíim parvuli c filfi inveniuntur fufFocati.
Ad hoc dic , quod íi pater , vei mater occidat fcienter
filium, debet induci ut intret aliquod Monafterium
cjufdem Epifcopatüs ,ubipeccata fuá perpetua dcploret
pccnitentiá : fi. tamen non poterit ad hoc propter carnis
fragilitatem induci , concedenda elt ei licentia Matrimonium
contrahendi, ne pluribus abutatur , impofita
gravi pccnitentiá fibi in ficculo remanenti : fimiliternon
debet induci , ut intret Monafterium in aliis duobus caíibus
3 fcilicet, fi habet conjugan vivam , vel filios parvos
a quibus non poteft , nec debet recedere 5 niíi forte
conjux vellet fimiliter ingredi Monafterium, 8c aliquis
timens Deum fine fufpicione filios educarct. Si autem
ncfcienter , quia negligenter collocavcrat íecum in Ícelo»
8c mane invenir eum extinclum, debet agere, fecundum
quofdam , pecnitentiam trium annorum , quorum unus
fit in pane , 8c aquá.c\x-í. de his , quifil. occid.c. 1. 1. &
3 .8c z.q. 5. confuluifti. Alia infra de paenit* § % re Hat
ut de Jatisfactione, 8c aliis $§. fequentibus.
§.13. Qi_iid fi pater filium , vel f patronus libcrtum
, vel Dominus lervum infantem , vel etiam adultum
t autem erravit laborans craffa ignorantiá , & íupriná , ubi nullus Juris peritas
probabiliter dubitaret, li fequatur mors cx cjus'rcfponíionc , contrahit irrcgularirarem
; cum fuerit in culpa lata : fi autem non repuratur jure confultus , neC
Judici interroganti refpondit, ut jure confultus , fed limpliciter dixit quod fentiebat
de talibus , cum non prxfumeret , nec debet prarfiímcrc , quod Judex fequercrur
refponfionem ejus , non credo quod contrahat irregularitatcm , fi non
rcfpondet in cafu dc fació fcienter , ut pote , fi q turrar ab eo Judex , quid deberet
faceré de illo deprehenfo in rali , vcl tali crimine : nam tune fi cx ejus refponlionc
fequatur mors , contrahitur irregularitas, cum fuerit in culpa íic ref
pondendo.
c Filii inveniuntur ) nota , quod quando paren tes filios fponte opprimunt *
major eft eis pccnitentiá injungenda , quam pro alio Homicidio ; íi autem cafu,
.te gravi culpa prarcedente , pccnitentiá fex , vel feptem annorum eft imponenda.
arg 50. di fifi qua fcernina, ext. de f cénit. & remif. qutfitum Si autem levis culpa
prarceíferir , pccnitentiá trium annorum indicenda eft , ut ext. de his ,qui f*\
occid. de infantibus. Si autem nulla praxcífic negligentia , vcl culpa , de jure rio»
funt puniendi. arg. ext.de Homic.ex literis. tamen ad cautelam , propter anv
íjiguum duplicitatis , eft eis aliqua pccnitentiá injungenda. arg. 23. q. y. excoto*
tnui.-icatorum interfecior ¡bus. 33. q. 2. in leftum.
f Patronus liberium. ) Libertus eft, qui ex fervo factus eft liber per manurflií*

LIB'ER. SECUND
potuit fed noluit alium libvare á morte. ext. eod. ficut"
dlgmm. §. non eflent irregulares } nec peccarent -, dum tamen nihil omitterent de--
| contingentibus.
k Secundkm diftinffionem.) Qua; diftinguit in Homicidio cafuali, utrum prasce/Icrir
culpa vel negligentia, neene.
1 Deformitate.) Quam habet in oculo, vel alio memb ro. corporis.
I a'Propter fcandalum vitandum. ] ne fcilicet-alii ícandaíiientur ex ejusprom**-
n Cejfare.) ¡r mi nifterio & prometí ©ne.
t>lUi autem. ] Ibi dicitur » qui potuit hominem liberare a mortc } & non-hV-•
Keravit > :eum occiditJ
p Facientis. ) Ibi dicitur: negligere , cum poífis perturbare perterfiw , nih'á'
aliud eít, quina fbvere : nec carct fcrupulo fo&ic-cacis ©ccuica;, qui manirello f á-
I cinuu deíiait obviare—

\
ai8 SUMM-iE SANCTI RAYMUNDI,
non inferencia. & qui fotefr. &i c¡. 5. reos. Sí hoc inte)ligas¡
fi conftabat ci illum injuAc occidi , íicut Judais de
Chriíto , 8c Anglicis de 13. ThomaCantuarieníi, de quibus
loquitur illa Decret. ficut d'ignum. & depanit, difi.i
fcriculofe. z q. 3. q c. ultimo.
Quidam tamcn intelligunt hoc dc Judice , qui habet
judiciariam poteítatcm , quod ille íblus tcncatur tales t
.cícrendcre cx precepto. 23 q. 5.qui males. Sí q. ^..forte.'m
-fin. coníiilo tamen omninó ei agere pecnitentiam , etiam
íi non fit Judex , propter jura lupradicta, & propter am-
-biguum-duplicicatis ad cautelam.
. q C ultimo. ) Ibi dicit Auguftinus, quod qui permiferunt Principibus Chtiítum
crucifigerc , non funt immunes á fcelere , cum ipfi pro multitudine tin\erentur
, & poífent illos á facto , & fe á confenfu liberare , quia qui defina
í.obviare perveríis cum poteft , & non facit, indubitanter confentit.
t lili folus. j Ex pra'ccpto tencatui. ita junge lirteram.
f Difundere. ] etiam cum armis , fi oportct , & fe pro eis exponere morti,
ex quo habet publicam poteftatem ; düm tamen fperet , quod per fe , vel per
. alios , quos poteft fecum duccrc , eos poffit liberare. Dc perfonis privatis credo
dicendum , quod íi credunt, aut dubicant , quod folo verbo poflunt homincra
liberare a mor te injuftá , tenentur verbo impediré ? credo etiam quod fadlo,
fi hoc poíTunt fine periculo perfonarum íuarum •, alioquin non credo , quod tçneantur
exponere fe periculo corporali in tali cafu. Hugutius autem plan¿
" dicit, quod qui non habet au&oritatcm judiciariam , vel mandatum judiéis,
^peccat, íi alium defendit á mortc > dum tamen cum defendat percutiendo t
cum dicat , quod nulli licet fe ipfum defenderé repercutiendo , ut di ¿tum eft.
Sed numquid judex , fi non liberat homincm á mortc cum poteft , aut priva-
' tus , qui non pafeit famc moricntcm cum poteft , irregularis eft , fi fequatur
mors ? í}i. Licet graviffimé peccent tales , non funt tamen irregulares , quia
lex promotionis facTum requirit. ut i f. q.i. fi quis noniratus. eft tamen arg.
'contra ext. de infant. expof.fi a futre. Sed fecus eft ibi , quia fadtum prarcediç
homicidium , fcilicet illicira expofitio Perfonarum.

LÍBER SECTJNDU-S. \II 9
DE TO RNE A ME NT IS.
IXI'MUS fuprá de Homicidio, fed quia
ex Torneamentis farpé Homicidium nafciturj
ideó de iplis agamus, videntes, qua: íintTorneamenta
, 8c de pcena pugnantnm in eis.
§. V."Torneamenta dicuntur b
quardam nundina?, vel
:
i¿ériae , non inter hoftes , fcd ad inftar pugnarum Jioftilium
facía: , fcilicet ad oftentationem vinum ., 8c audaéiam
experiendam 5 quia vero exiride mortes , 8c alia
.mala ptovenire folent., ideó á Sacris Canonibus c
prohí-
Jbencur, ext. eod. c. «.
1. Pcena pugnantium ibi eft , quodfi aliquis exericens
tale Torneamentum aliqucm occidit , etiam cafu,
reus eft Homicidii, 8c irregularis erit, quia ludus talis
.nóxius, 8c Ulieitus eft 5 & ideó quidquid ex eo íequitur
imputandum eft ei. ext. de prafump. c. 1. 8c dixi de hoc
-fuprá de Homicid. §, fpecies. circa médium. ¿. De pcena
autem ejus , qui ibi occiditur c¿. fuprá de fepultur. jf#
próhibeniut.
Quid de Militibus , qui interfuerunt ibi , neminemt
tamen occiderunt 5 quid etiam de his, qui interfuerunexercitibus,
8c bellis , 8c nunc volunt promoveri ador-
Mines , numquid poterunt f Ad hoc dicas , quod íiinter-
•fucrune bello licito, nec ibi occiderunt aliquem , nec
lximus. ) &cc. & infrá.
» §¡uÁdam nunáiná.) Tpiheament* dicuntur nundinar, quia ad ca conveniunt
luulti á di ver iis partibus , & cauía lucri, íicut ad nundinas - dicuntur ctiam fe- .
' non eífet peccatum
torneare 5 dum tamen hoc fieret cauía difeendi ufum armorum ad impugnaanm
infideles, & ad defenfionem patria;, vel Reipublica?..
d De fien*. ] Qox eft , qaod nonadmiteitur ad íepulturam Ecclcíjafticam, fi
enerit cauía torneandi; quia fi cauía qua:rcndi debita venerit ibi, non punitur
bac pcená, vdü yenit proptcr coáunilcm. caufam , au,t ctiacu A vencrit ad C¡t>.
dum.

t 3o' SUMM^ SANCTI RAYMUNDÍ,
mutilaverunt, c poterunt promovcri, fi alias funt idonci:
fi vero in bello illicito , 8c homines funt ibi occiii,,
etiam íi non per iítos, eis imputatur propter culpam pra:cedentem
> f
8c ita non poterunt promoveri. i¿.q. 1. c,
ult. de pan. dift. 1. quifquis. §. fi quis cum telo. S Videtur
tamen quod cum talibus Epifcopus poteft difpeníare ,
dummodo nec mors ,nec membri mutilado fuerit h fub-
fecuta. arg. ext. de Cler.pugn. in ditel. c. i.& 1.
c Poterunt promoveri. ]ccíam fine difpcnfiuione. quod intclligo verum clTe
«on dederint operam ad occidendum aliquem ; quod fi feccrunt, indigent difpenfatione
; fed in hoc cafufufficit difpenfatio Epifcopi , uc notavimus fupra d«
Homicidio.
f Non poterunt promoveri.) Si illuc caufa bellandi venerunt; fecus fi cx fola
curiofitatc venerunt ai videndum bcllum, aut íi Clericus venitad Torneamentum.
g Videtur turnen. ) Se rerum eft.
h Subfetut a.) Per illos; licet fuerit fubfecuta per alios. Quid de his, reí
aliis, qur lucrantur Milites in Torneameneis , numquid poíTunt retinen ? Be
fi contra legem Torncamcntorum lucratur quis ibi aliquid , tenetur reftitucrc -
illi , á quo habuir , fifeita quo , aut daré pauperibus pro eo, fi habet undc poífit,fi
autem fecundum legem Torneamcntorum , non tenetur redderc illi a qu»
habuir, fed in foro pcenitcntiali inducendus eft , quod illud croget in pios ufus:
fi autem hanc pecnitentiam nolit fufeipere, non credo quod fit compellcndus ad
cam fufeipiendam ; fed alia debet ei injungi pccnitentiá , & abfolutio impendí,
nec ex hoc folo , quod taliter acquilitum non vult erogare , eífe in peccato
mortali.
DE DU E L LO.
UI A exDuello, íicut cx Torneamento fxpb
provenit Homicidium , ideo de Duello fubjtciendum.
Videndum igiturquid fit Duellum»
unde dicatur , an fieri poífit inter Laicos3qua pcena feriatur Clericus pugnans.
f. 1. Duellum elt fingularis pugna inter aliquos ad :
Erobationem veritatis , ita videlicet , ut qui vicerit proaíle
intelligatur : 8c dicitur Duellum , quaíi duorum
bellum. Dicitur etiam, vulgo in pluribus partibus judi-/
v
^ w
Oitslle. Seç r

t i B Elt SECUNDUS. 131
cium , co quod ibi Dei judicium expeclatur : dicitur
•etiam Monomachia, quañ única 6c iingularis pugna :
Monos enim unus, Machia pugna.
Non debet fieri etiam inter Laicos : licét enim David
Duellum inirct cum Golia , non tamen illud eíl pro
lege íiimendum. u t 2. q.4., Monomachiam. Ítem quia
privilegia paucorum communem legem non faciunt,>¿
ait Hieron. 16, q% i.wn exemplo. Ítem quia eft contra
illud prxceptum Domini. c
Non tentabis Dominudí
¡Deum tuum contra quod nullo modo faciendum. 22,^.
2. qujcritur car Patriarcha, ítem expreííe etiam prohibetur
in lege fieculari. C. de Gladiator, lib. d* 11 ,L. mica»
'Non obílat, quod crimen Laefx Majeftatis , crimen
perduellionis appellatur , cruia illud non fit ideó , quod
in illo crimine , non in aliis fit admittendum Duellum ,
prout quídam male intellexerunt , fed quia perduellcs
dicuntur boíles: vult ergó dicere crimen perduellionis,
id eft , crimen hoftile. ff. de verb. fign. e quos nos hofies.
•Confuetudo tamen generalis contra illa invaluit feré
ubique terrarum. Unde folet quaxi, an hujufmodi confuetudines
generales excufent á peccato mortali, 6c dicunt
quidam , quod fie , inducentes pro fe verbum Ambrof.
32. q. 4. objiciuntur Jacob quatuor uxores , quia
quando mos erat, crimen non erat. Alii diftingunt utrum
quís ofFerat , an fufeipiat Duellum 5 6c cum fufeipit ,
utrum fponté , andelatumá Judice. Dicunt etiam eum
qui offert, 6ceum qui fponte fufeipit, peccare mortaliter
, eum vero qui fufeipit Judice compelí ente f non
b Ait Hieron. 3 In illo C. non eft, Bcda tamen Ioquitur interferens yerba Hie-
c Not^tentabis. ] fcilicet Deum tuum. Matth. 3,
d C. de *~ghi d iatoribus.) Ibi dicitur , emérita ípe&ácula in o tío civili >•& ¿omeftícá
quiete non plaeent , quaproptet omninó Gladiatores prohibemus
eífe. '
c §¡uot-nos boftes.) Sed veteres perduelles appellabaní.
1 f Non peccare. ) Hxc opinio videtur eífe rationabílis , máxime ubi innocens
aecufárar dc crimine ad mortem, quia íi Duellum bblatúm recufaverit, ftatim
fuípendetur: durum enim videtur dicere , quod talis teacatur potius fuñiaere
fe fufpendi, quám fe defenderé in Duello ; 6c forte diftingúendum eft inte?
/

zji SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
/feccarc , quia non fponte- id facit ,fed invitus , cura*
aliter non potlic evadere periculum corporis, vel rerum:
quod enim quis facit ob defenfionem fuam , vel fuarum
rerum licitum judicatur, S íi íit eciam Sacerdos..
ext. de Homic. interfecifii. Ego autem, falvo meliori judicio
, primam opinionem non admitto propter rationes
fuperiüs h
indudas. Quod autem inducunt de auctoritate
Ambrolii non obftat , quia Jacob fuit excufatus in illo
per rcvelationem divinam , qua: quandoque dicitur mos,
quandoque fas , ¡ per quam etiam ipfe idem Jacob fuit.
excufatus á k
mendacio , Ifraelitç i á furto, Samfon m
ab Homicidio. , fie habes expofitum. ext. de divort. gatr
demus. Secunda tolerabilior eft , fed nec illam admitto.
Unde dico n
cum A. fine exceptionc, quod nulla confuetudo
,vel veriüs corruptela 0
aliquem excuíare poteft
, quia diuturnitas temporis non minuit peccata, fecj
auget. ext. de Simo?}, non fatis. ^Lcitm in Ecclefia. Peccant:
crgó omnes mortaliter 5 íed diíFerenter : gravUer cnin>
peccat qui fufcipit, etiam propter quantumeumquemetumj
attenuatur tamen peccatum ejus multum propter
/Yufcipientcm Ducllum oblatum in caufa criminali , & fufeipientem in cania 1
civili de rebus temporalibus , ut dicatur , quod in primo cafu licitum íit fufc>
perc Ducllum , non orTcrrc ; in fecundo cafu , nec ofterre , nec fuleipere lia: ;
dum in temporaübus debeat potius quis quodlibet damnum pati, quam íic Ducllum
fijfcipcre i fed cum res fuas liceat Laico armis defenderé , & eas defender.-»
do raptorcm occidere , íi aliter defenderé non poífit, quare "non poicít eas tic- '
fendere inDucllomon quod ipfe oftert, fed quod ci á Judice ofFertur , vcl potáis I
infertur ? propter hoc credo quod ha'c opinio potius tenenda eft , cum latiow? '
non carear, & fit benignior , nc videamut damnare omnes illos qui le.defen»
dunt in Duellis , vcl res fuas.
g- Si fit etiam Sacerdos. ) De Sacerdote , non credo quod liceat ci Ducllum fu/?
cipere ,vcl offerre , nec in caufa criminali ,nec ctiam in caufa civili ,nec cor.*"
fuLere quod orreratur , vcl etiam fufeipiatur.
hr-idiiitas. ] Scilicct quia tentantD;um ;& quia prohibitum cfcíccundúui Cite ^
nones & fecundum leges.
i Per quam etiam.) Scilicct rcvelationem divinam,.
k Mtadacio. ] Gen. 17..
1 Tarto. 3 Exod- 11.
WD Ho-.nicidio. )Jud' 16.
jr Çum A.\ Id eft cum Alano qui fuit Juris peritus.
o*Al :
q-iemexcu¡are.~\ hoc bené credo de offerentibus, aut fponté fufeipícrv» "
a&ujj^ccoinpulusnc-n , ut ditfumeft.
per-icukurt

H ITBER SÉCUNDÜS. Í 0
periculum períong, vel rerum, 32. q. 5. i tune, ext. quod
metüs caufa. facris. lileaucem 7
qui fponté fufeipit. ítem'
qui offert. ítem Judex , qui defert, vel prarft'at auclov
ritatem. ítem AñeíTores ,• & qui dant ad noe coníilium,
auxilium , vel favorem, ítem Sacerdotes , qili P dantbcnedi&ioncm,
-iíK omnes=peccant longé graváis* ítem'
li contingeret aliquem ibi mori,. ómnibus imputaretuc
Homicidium > 8c omnes fierentirregulares. 17. 4. *
omnes. 8c fupra de Homic. §.fpecies. 8c §. pcena. 8c §. dift
penfatur. Si ergó alicui Clerico offeratur Duellummullo*
modo fufeipiat per fe, vel per alium , quem ponatloco»
fui ) quia de Jure 1
deponi deberet. ext. de Clericis pugn¿
p Vant henedréíionem.) Ebquitur fecundum aliquorüm tocorurñ ,•• cSnfuetud-*
non , ubi Sacerdotes faciunt aliquas bencdi&iones , & imprecationes circá púgiles
, fiçut folent fieri adjurationes fupra ferrum candens , vcl aquam frigidam.'
Quid de Clericis , qui ofFerunt reliquias pugilibus ad jurandum, numquié
fiunt irregulares, fi fequatur homicidium in illo Duello t $¿. videtur hic magiftcr
innucrc , quod fie > quia videntur coadjuvare ad hoc quod Duellum fiat ;
f[cut & illi > qui dáftt benedictionem : tamen dnrum ridetur hoc dicere de illis|
quifolummodó ofFerunt reliquias ad^uxandum }• non eft lamen fecurum dicero<
contrarium ipíius.
q Omnes.'] Ibi dicitur quod agentes , & confcntientís, pari poená conftrinV
guntlir:
t- Deponi deberet. ].Ab officio & beneficio. Quid de illis Epifcopis.', Cappellanis
& Abbatibus, qui in curia Regis fubire duellum coguntur, aut res Ecclofiafticas
amittere ? Quid de Clerico fxculari , qui convenitur , vel convenir
alium de feudo in foro fieculari ? Quid de Epifcopis & Abbatibus regalía habentibus,
& jurifdictionem.teffiporalem , ficut Principes fieculares in quorum cutiis
judicanrur hujufmodi duella ? i}¿. in ómnibus his cafibus , fi Epifcopi vcl Abbátes
ofFerunt, vebfufcipiunt Duellum ; vel pef fe, vel per alios de fpeciali man-
.dato eorum : aut judicant in curiis luis inter fubditds fuos ; aut p'ra0tant auctoritatem
fuam fpecialem judicantibus, peccant mortaliter , & efticiuutut irregulares
, fi fequarur mors: fi autem taliafiantper ecconomos fieculares , & baií-"
vos & prxpofites hujtífiñbdiípifcopdrum , Capitnlorum , & Abbatum, & Clcrícorum
fa:cularium,adminiílratoium , fine fpeciali mandato eorum , licet Epil- •
copi hujufmodi, Capitula & Abbates peccent giavitcr & mortaliter , ficut credo-,.,
taíiafuftincndó fieri in enriis ibis , five balivorum fuorum , & diífim'ulando ,
cum fciant , non tamen incurran t irregularitatem , cx quo non prxftant fuper
hoc ípecialcm auítoritatem > licet pnreipiant balivis fuis, quod faciánt juftitiam
in tali , vel tala? causa; quia generaliter in'tali mandato non intelligitur"
aliquid mandaride Duellis judicandis, offerendis , vel fulfcundis. In hujufmodi
cafibus , fi Rex vel alius-velit perfonaní'Ecclefiáíticaxh-tompellere ad Duellum >••
aut propter recufátüm Duellum auferré ei bona Ecclefia: fuae , vel fuá-,'-debent inviccm
viriliter Epifcopi juvare'v credo etiam- quod omnia mala debent potius" :
tolerare , & ;
fé'uda-, & terras-amittere , quam rali malo confentire }'credo etiam >•—
gao^iapubUçis:.t>rKdicadoiyí>u$potc_ílhoc infinuíji-eíscularibus-, rufticis-,,.5á¿

»34 SUMM^ SANCTI RA YMUNDI;
1
mDuel, ç. i. cr i.Sed defendat eum Epifcopüs, velEcclefia
crricaciter j quia de fuájurifdicHone eft> necLaicus
poteít aliquid ítatuerc , vel judicarc de ipfo. ext. de
judie, at ficlerici de foro comp, c, i. ¿f i. Ó" i i. q- \, c, i
i. £c fore per totam qux ftionem,utrum autem proptcr
fcandalum debeat Ecclefia dimitiere , quin procedat
etiam contra Laicos taliter excedentes. çc. infrá de
fcandalo.
§. 3. Pcena pugnantium in Ducllo eíl depoíitio , fi
erant Clerici 5 fed íi exinde nec mors, nec membrorum
diminutio íit fubfecuta , poterit ergá eos fuus Epifcopüs
diípenfare 5 fi alias neceílitas , vel utilitas hoc expoicat.
ext, eod, c. i.ejr 1, Si tamen Sacerdos , vel alius Clericus
in Duello fponte oblato 3c fufeepto ab ipfo amifilfet partem
digiti , fcd non tantam , quin íine fcandalo poflic
celebrare folemniter , quantumeumque fit gravis excef»
fus, Epifcopüs poteft cum tali poft pera&am pcenitentiam
difpenfare. ext, eod. c, 1. Circa Laicos autem qualiter
in talibus fitprocedendum. infrá de ícandalo, §
utrúm autem. 6c §, f ítem quidfiet.
r plebciis dum tamen maturc & modefté , & quaíi per modum compaíTioníf
dicatur eis , quod qui hoc faciunt non funt in (tatú falvandorum ; & hoc prarícrtim
in iis locis , ubi fuper hoc creduntur juris ignari ; qux ignorantia etidm
inEpifcopis& Abbatibus, & exteris Ecclcfiaíticis perfonis non cft tolerabilis
quidquid íit de fxcularibus : & qux dicta funt intelligas íimiliter de judicio ferri,
& aqux frigidx , & al.is publicis judiciis.
{ ltttn quid fiet. ) Ubi diftinguitur inter illos , qui fciúnt fe pcccarc,
& illos qui non credunt fe peccare , fcd potius de jure dicunt fe faceré illud ma*
jura quod faciunt.

LÍBER SECU ]*,D US 235
7>E S AGITT ARIIS ET B A LIS T ARIIS.
fJP R Á didum eíl de homine in genere
, fed quia Sagittarii ScBaliftarii horrdjcidia
fxpé committunt,de ipíis fubjicierj;-.
dum;tft. Videamus igitur utrum 8c quando
íit prohibitum exercere hoc officium,
& qua poená tales puniantur. —
§. 1. PoíTunt Chriftiani exercere hoc officium contra
fáganos, 8c noftrx fidei perfecutores 5 contra Chriftianos
autem , 8c Catholicps b
nequáquam, ext. eod. artera'
illam mortiferam 8c odibilem Baliftariorum 8c Sagíttariorum
adveríus Chriftianos 8c Catholicos exerceri de
cartero fub anatliémate c
prohibemus. ítem d dicunt quidam
, quod in bello jufto poíTunt officium hoc exercere
contra Chriftianos,quia in tali bello dicit Aúguftinus , Aüg.Ut^mu^
cum quis juftum bellum íufcepit, utrum aperté pugttet,# ÍWMWW
»'-2 1
»'
an ex infidiis nihil ad jnftitram intereft. Dbminusctiam
juííit ad c
Jefum nave ,ut conftkíieret fibi retrorfjim
inlidias, id eft , inlidiantes bellatores. 23, q. 1. Do-
minus. ídem dicit Gregorius 13. q. 8. f
ut pridem. Quod & e
s- lib
- 1*
autem bellum dicatur juftum , oftendit Ifidorus. Juftum" « ^ " ¿ M ^
bellum eft quod 8 ex edicto geritur de rebus repetendis,%w¥i»»w.rf
aut propulfandorum hoftiumcaufa, »3. q. z.c. 1.
Pcena exercentium hoc officium contra ea , qux fer
peñús dicla funt 3 eft anathema P ut'.füpri $. próximo.*
í %$f} Vpra dicfum eft. &c.
nequáquam. ] in Sello injufto incellige.
C prohibemus.) Ubi bellum i n juftum eft.
d Dicunt quidam. ] &ben¿. '•
E e Jefum nave.) Jo fue 8.' '
[S f vi fridem. ] Ibi loquitur Grcgóráis magiftro mílitum dicens , íí huc , vel Ü
RaVenfla* partes nec dicendum Arnulphum cognoverítís excurrerc, vos i dorio
. «jus ita ficut vitos forres condccet; labórate , &c.
•gí «edi&o.) Regís, vel Principis, vél alterius cujufcumque, cúi licet áit£to-
¿.ijtate fuá moveré arma contra hoftém extraneum , fiyé contra vaflaUam; fibi ino-
^dk«ófem.^^e.iib

•*
&3¿ SUM'M^ J-ANCTÍ R-AY MÜNDI,
verf. ariem Mam. 8c dicunt quidam quod eíl canon Jatac
fententiae ,ut ipfo jure íit excommunicatus, qui con-!
trá fecerit $ h quod dicunt, ubicumque tal£s v
forma exfl
primitur íub pcena excom mu nicationis, vel íimilis. di si»
63. Salonitan*. Hugutius dicit, quqd íi talis prohibitio
fíat á canpne , npn üc excommunjcaius per illa verba, f
dift. 30. per totum : fecüs (i á Judice 5 quia canon miaj
tjüs agit, quám homo. z6. CL 7. alligant. Alii dicunt ,
an definiendo verba illa proferantur, ut tune per ea fíat
excommunicatio , an conílituendo jus , uttunc non íiat
excommunicatio.Joannes & multi alii dicunt indiilincte
quod illa verba * non habent vim fententiae, fed tamen
comminationis. ut c. 1 çamminationeseftflolas , 6cc. per
totum. Harc ultima opinio eíl verior. Non funt ergo
, excommunicati á jure , m
íed á Judice excom munican-
41> niíi deílitcrint admoniti.
;h §t¡tod dicunt. ~] Scilicet., quod canon eft lata: íéntentia; ubicumque, &c.
i Dift. 30. ] Forma omnium illorum Decretorum cft , fi quis hoc Vel hoc
v -fjpcerit, anathema (te, & eft fenfus, id eft excommunicetur in fururum.
k Non habent.) Quod intelligo quando proferuntur animo, comminandi : fi
-antem intentione excommunicandi-proferuntur , bené poteft ferri fentcntia ex-
. communicationis. per talia verba ,.& tune erit canon lata; íententix : fi autem
dubitetur de intentione proferentis , facíenda cft interpretarlo in minoren)
partem , vcl mitiorem. ext. de tranfaB. C. ultimo.
i Commnationes.'Tiiis eft rubxica illius. tituli fecundum Gregorium , commi-
-jiationcs , epiftolas, programmata, fubferipriones aucroriratem rei judicatar non
habere. Programma eft prazcedens feriptura, quod*fit quando feripturam eandem
fententiam continentem mittit Judex per diverías provintias.,
m A Judice eveommunicandi. ) Secundum hoc dicas quod in illo c. Salonitant,
•, ita fuit dictum : excommuni co te, fi celebraveris 3 non ita inhibeo ybíiub gçejy
excomm^nicgtioms ¿ nç célebrcs.

LÍBER SECUNDUS
P& RAPTORIBUS , PR/EDONIBUS ET ÍNCENDIAXTIS*
OSTQUA.M vidimus de Homicidio , qu«
- peccatur directé in perfonam proximi , coníequcnter
dicendum eft de quibufdam aliis, qui­
bus licét non ita ft rielé , delinquitur a
in proxi-
um : 8c primo de Raptoribus, Prxdonibus , 6c Incendiariis.
Videamus igitur quis dicatur Raptor , qux
ejus pcena 5 quis Prado , 6c qux ejus pcena.
§. r. Raptor dicitur duobus modis ¡ eft enim raptor
;rerum,& elt raptor hominum > 6c prxcipué faminarum:
te dicitur proprié rapiña rerum , ,6c b raptus mulierum..
Committitur autem crimen rapinx proprié, cumícilicet
per violentiam , vi , 6c aperté res alienas quis rapit,
.undecumque , excepto loco facro , vel re Ecclefíaftica ,
quia tune committeretur facrilegium ,ut fupra defacri-
. legro. Committitur crimen raptus dupliciter , videlicet
sçum ipfa puella violenter rapitur, ut in perpetuum teneatur
5 item cum non ipfa violenter rapitur , íed -ufus
ejus 5 eá prohibente, violenter ufurpatur. 36. q* 1." §*
ex hac. Ítem tune demum committitur raptus , cum,
ipfe Raptor non defponfaverat primó ipfanvpuellam .-3 6
q. 1. ex illa. 6c q. z.de puellis. 6c fi quis virginem ext. eod.
cum caufa. ítem raptus largé npn folum committitur ia
virginem , fed etiam in viduam 6c fan&imonialem. 3 6. •\^¡j §rMiEty9m q, z. Raptores.bc efi quis nondicam. Iíidorus tamen videtur UgUrumlA. \ t
Kcipereraptum pro quolibet illicito coitu. 27. q. i* c,x
*
taptus eft d
illicitus coitus. Undé , ut planiüs intelligas
xlifYerentiam iftorum criminum , nota quod aliud eft rorfcicatio,
aliud ftuprum , aliud adultcrium , aíiud inceftus
, ali#d raptus. Fornicario , licétvideatur efié genus
cujuflibet illiciti coitus, qui fit extra uxorem legi-
' a Inproximum.,) Quia non in perfonam ejus , fed in ras.
k'Raptus.)'Mulierum máxime virgínum.
|| P Si quis non dicum. ] Lex eft , non canon.
, illicitus coitus.. Secuiitur á corrumpendo di&ité»

5 3o SUMM^E SANCTI RAYMUNDI.
timam , tamen fpecialiter imelligitur in ufu viduarum,
vel meretricum , vel concubinarum. Stuprum autem
eít proprié virginum illicita deflotatio , quando videlicet
i non precedente conjugali pa&ione , titriufque
volúntate virgo corrumpitur. Adulterium vero eftalie^
ni tori violatio 5 unde adulterium dicitur quaíl ad alterius
torum acceílio. Inceftus eft confanguinearum , e
vel affinium abufus. Raptus comTnittitur cum puella
violenter á- domo patris ducitur , ut corrupta f in uxorem
habeatur , íive puellas folummodó , íive parentibul
tantum , íive utriíque vis illata conftiterit. 3 6. q. 1. $
É eum ergo.
§. 1. Pcena Raptoris rerum eft fecundum legem
quod infrá annum punitur in quadruplum 5 poft annu
in íimplum. ff. de vi bon. JRapt. /. i.& 1* in quadrupl
autem ipfa rescontinetur , ut ibidem dicitur 5 & hoc,
íi agitur h civiliter contra eum f íi vero 1
crimitíaliter
propter vim privatam , id eft íine armis illatarníí reu•"
«feponitur * ab ordine rermn : propter vim publicar*!
id eftcum arm&illatam , 1
deportatur in infulam. ff. d
vi privat. I. ultima, infi. de public. Iudic. §. itemlex Julia
dfcw.íPoena canónica eft multiplex , Prima $ ut excommunicetur
non folum á fuo Epifcopo , fed etiam
ab illo m in cujus Ejufcppa tu rapinam fecit, ext. eod]' l
ii
1. & 6. q. 3 .placuit. ítem denegatur ei pcenitentia
JBaíi reftituat ablata , vel plenam fecuritatem faciat de
feft&uendo 5 íi tamen habet unde reddere poílit : íi ve"-;
e Vel affinium. ) Adde , vcl fan&imonialium. .
fia uxorem. ) Vcl in concubinahi ; quia raptus comrnittituf ; ubi nihil ante
núpciis agitur. ext. eod. cum caufa.
g Cum ergo. ) Ibi eft prxdi&a divido & differentia criminum. •
n Civiliter. ) Id eft ad pcenam pecuniariam.
i Criminaliter. \ Id eft ad pcenam fanguinis , vel corporis : & comprehcncíif:
jrcenamexilir -,-relegationis , & fimilia.
K¿db ordine rerum:) Id eft J ab ordinatioñe rerum fúárum; quia ámittir facHo- r
Jieaivceftaraenti; notatur de hoc verius: Vis privata reura deponit ab ordin«"rerum.-
1 Sed deportatur. ] Si íis armata probatur ; deportatur id eft mittitur in cxí-'¡
Jiúmr ,'
3A-.Xa cujus Epifcopatu.) Q±ii& ratione airainis ibi commiífi. fortitor íbi £br-«.

LIBE&' SECUNDUS. *m
tb cum poílet , fatisfacere noluir , fed contumaciter
diíhilit accipere pecnitentiam ufque ad mortis articulum,
cum jam non habet unde fatisfaciat, tune , íi petat pcenitentiam
, dabitur ei, 8c etiam viaticum, 6c fepultura
Eccleíiaítica , íi hxredes , vel alii propinqui Q
volunt
íatisfacere pro eo 5 fi vero decedat impeenitens , privatur
utroque , fcilicet íepulturá 8c viatico, ext. eod. o finí
per eo. 6c inliteris. Sed quid fi non habet unde red dat,
nec hxrcdes, nec propinqui volunt fatisfacere , >nec tenentur
de fuo , nifi velint, ille tamen fuit bené contri-,
tus, 6c fecit quidquid potuit , licet tardé , numquid'
privabitur fe pul tura/videtur exprefle dicere illaDecretalis
fuper eo , quod fie 5 6c ita fentiúnt feré ornnesDoctores
5 6c fit ad terrorem. c¿. fuprá, P De Torneamentis.
Vel dic , 3 ut dixi fuprá de Sepnlturis. §. prohibe ntur.
Preíbyteri, qui contra fupradicta feccrint fepeliendo
ipfum , vel fimile , ab officio 6c beneficio debent deponi
, ut in illa Decret. fuper eo. ítem pcena ejus eíl, qui*
con gaudet immunitáte Ecclefix , utfíin cafibus , quo%
J£. fupra dWmmun. Ecclefix. f. ipfa Ecclefia. 6c ext. de
HomU.c, i.
§. 3. Poena Raptorisanufíerum fecundum leges eíl,
capite puniatur , 6c ejus fubílantia rapta? applicetur,
fi ingeríuam rapmV; fi vero ancillam , v¡ádiberram,fiibiftantiam
non amiteit, fed tantfem decapitatur. arg. 36.
1. de Raptoribus, Secundiim Cañones Raptor efficiau}
?-© Volunt fatisfacere.) Im6 compellendi funt fatisfacere fecundum facultares
'lúas ? quod tamen intclligo quantum habeant de bonis illorum quibus fuccellcr
unt, Se fie intelligitur illa Decret. ext. eod. in literis.
o Super eo. ] Nota tamen quod c. illud loquítu'r de nororiis Raptoribus, non dc
cceultis , circa quos máxime non debet rigor'fervari illius'Decret.
p De Torneamentis'.) Scilicet, quod qui occiduntur in torneamentis,Ecclefiañtca
fepúltura. ptivanrar. licet pceniteant.
q Vt dixi.) Scilicet > quod locáliséft illa Decretalis , vel quod intelligitur de
non pcenitentibus in cafibus , fcilicet quando publicus latió , vel nocturnus po-
'pulator agrorum ; vel quando in ipfa Ecclefia committit//omicidium , vcl aliquod
maleficium j vel quando fervus non vult exire ab Ecclefia, pneftitá caiatió-?
ne a Domino de impunitatc. De Raptoribus expxelTé íUtuirur eos efle decapitan?
^^•Cderapui/ir.i. i.

%#x SVMMJE SANCTI HAYMUNDI,
r-fervus raptx , niíi velit fe redimere. 3 6. q. 1. de Ratr-i
toribus. ítem debet excommunieari cum fautor i bus fuis.,
yS.q, 1. cé 1. ¿r 4. Si tamen rapta velit cum Rapto re
* contrahere poteít. ext.eod.Acc/dens, & nota quod íi
Princeps committat Judici Eccleíiaítico poteftatem puniendi
tales , ipfe citrá mortem., vel membri truncadanem,
vcl fanguinis cfFuíionem poterit Raptorcm jubere*
incareerari , & vel flagellari , vel pcená pecuniaria mul-r
ctari 5. quos cum invenerit • adeo enormiter exceíljfle 9l¡
quod. mortem., 8c membri truncationeni fuftinere de¿<
beant, debet re fervare puniendos regix poteftaráy ext.,
eod. in Archiepifcopatit.
§. 4. Prxdo. dicitur duobus modis ,• nam prxdo eft,*
qui alios injufts:prxdatu.r , ut funt qui viatoribus aufe-.
runt fuá : eft etiam prxdo. miles , qui quxrit ultra ftipendium
íibi a/fignatum» Aug. proptereá quádam pro-»
e
videntiá militantibus funt ftipendia conftituta , ne dum*
' fumptus quxritur , prxdo graüetur. ¿3. q. 1. militare.-
Pcena prxdónis eft eadem , qux 8c raptoris , cuna uter- :
que raptor dici poílit , ut prxdo contineatur fub rap-»
tore tanquám" fpecies fub genere > 8c ita quos par faci- t
mis coinquinar, 8& xquat., pcena debet. fimilis comitari.
15. q. }.fane¿. ¡
§. 5. iñccndiariusdicitur^^qui^cendit y auctori^
* r Servus rapta- ) Kxc pcena-intclligüpotcít in forma judicii; non autem áñ?*
üigenda.eft in foro pcenitentia:. -
fContraher-e poten.) Quid de Ufo qui deflorat virgínem íbíiiram., numquid tefl
iietur eam ducete > vel maritare íecundum quod videtur dicere Decr. ext. del
.adítlt. c. 1. c¿. íi deflorat ipfarñ voluntanami, non tenetur : íi autem invitam .,,
aut- per dolum inductam ad coníenfum , in foro pcenitentiali injungendum eftj*
ei > quod ei fatisfaciat, vel cum cá-componat: ad pcenam autem prardictaeDecrct.
aoa.tenecuf'niJS in foro caufarum, Sí gloCatores exponunt eam de raptofe , quifeducit,
id eft. feoríim.. ducit á .domo, patris, Se extrahit virgincm per violentiam..
tTlagellári. ]"Eífértur-, quod flágella'in vindictam fanguinis tranfire videntujr»
w Spscies fub genere.) Quia omnis p raído eft raptor > & non é con ver fo.
* §¡*i mcendit. .).;Aucitícendi facit, aut incendiario coníilium & auxilium ícy
soter impendit. P
y. Auctoritate.) propria'-:- cum-nonhabent jos movendí beltum j vel'iñcendett*
dimanfusn, id eft maneri un , alienum tamen : íi enim aliquis propriam Caj^OS
doQium ,,vcl.fegetcmiiiccçdeçct, .licet peccaret re fuá abutendo¿ • non tenerctar
«cena inccjtdtarii ,.niíi dolo maloTi 1o.ç;iaGeçec..,„fçuicct 9 ut per iuccndiunv ¿e*<
¿»4icna_b©fl»iLnccn

L Í B E R S E C U N D U S P «tt
áltate propria civitatem, vel villam , manfum , vel fege-
•tem , vei rem íimilem malo iludió , fivé pro odio, fivb
per vindictam. 23. ultima, pejfímam. Si autem facerec
juflii ejus, qui habet poteílatem indicçndi bellum , non
judicarem eum incendiarium ,z falvá diílinctione,quam
dicam infra ¿W. §. circa Principes. 6c §. circa illos. ultra
médium. Pcena Incendiara fecundum leges eíl, ur qui
xlolo ignem appofuit, igne cremecur 6c ipíe , aut capite
puniatur. ff. de incend. ruin, qui ades , 6c /. penult. dr última.
tcff.de posnis. I. capital tum. f. Incendiariis. ff. ad leg.
cor. de fie. fi quis dolo. Secundum Cañones multiplex eít
pcena : nam omnis íneendiarius Eccleíiarum, vel Locorum
Religioforum , vel Cimeterii , vel fpatii privilegiad
in circuitu, eíl excommunicatus ipfa jure , majori ex-
communicatione ( licet quidam dicant,quod minori tantum
) qui etiam poílquám, fuerit a
denunciatus non po­
terit abfolvi niíi á Papa. C¿. infra defent. excomm. §.utraque
excomm. Incendiarii vero aliorum locorum non funt
z Salva difi'mSthne. ~\ Secundiim quam diftinguitur, utrum fit bellum juftiim
vel injuftum ¡ & utrum circá nocentes , vel reos; & fecundum quam diftinguitur
inter habentem bonam fidem , vel malam.
a Denunciatus, ] Nominatim fecundum quofdam , id eft exprcíTo nomine ;
lecus , ut dicunt, fi in generali', aut quando nefcitur quis incendium commílcric
5 aut etiam quando fcitur, fed tamen non infertur excommunicatio in gene-,
rali fub hac forma.Excómunicamus omnes illos qui hoc incendium fecerunt: ia
quo cafu , dicunt taliter denunciatum in generali poffe abfolvi ab Epifcopo loci.
Ego credo , quod five in generali, five in fpeciali denuncietur InCendiarius, a
folo Papa eft abíblvendus, praeíertim cüm dicat Hugutius & Jure periti, quod
quando fertur fent-entia fub hac forma: Nos excommunicamus omnes illos qui
£oc vel illud fecerunt, omnes intelliguntur nominatim excommunicati; quia ,
etfi non fit ibi expreffio nominum , exprimuntur tamen per facK circunftantíam.
Credo etiam quod Papa: Eefervanda eft abfolutio hace , a quocumque Judice Ecdefiaftico,
five Epifcopo , fivé Archiepifcopo fiat hxc denunciatio ; aut etiam
á fimplici Sacerdote, fi habeat de confuetudine poteftatem excommunicandi, Se
denunciandi in tali cafús Magiftcr enim non diftingutt hic á quo fiat ifta denunciatio
Í nec Decret, ext. dejen?, excommu. tua. Quod autem dictum eft de Incendiariis
, intelligas etiam de effractoribus Ecclcfiarum ,qui fimiliter ipfo jure funt
excommunicati, & á Papa abfblvendi, Similitcr cum quis per violentiam mul-
•tüm enormia committit in Ecclefia , diruendo altare , vel frangendo crucem»
vel enormiter tractando Corpus Chrifti, vel fimilia, ipfo jure eft excommuniçatus
, licéc non fcangat Ecclefiam; tamen abfolvi poteft ab Epifcopo, fecundum
quod innuitur infe de fent. exc. §. regulariter tencas, verfi fecundas cafus. & verC
tertius, Quia non dicitur ibi quod fint mittendi ad Papam abfblvendi tales, ficur
dc Iaccndiarüs & cffracioiibus Eccleiuriira.

a^i SÜMMiESANCTI RAYMUNDT,
ipfo jure excommunicati , fed b
excommunicandi. itpí
q, ultimd.fi quis membrorum. 8c peffimam. Tamen omnes
habcntur excommunicati in quibuídam partibus, ut in
Theutonia , ratione confuetudinis quam Papa fcit ¡ 8c
tolerar. Utrum autem fola confuetudo « abfque fententia
vel conftitutione poífit faceré , quod aliquis re verá
fit excommunicatus, difputationi relinquo. ítem non
debet abfolvi nifi damno refarcito , 8c prxftito juramento
, quod ignem ulteriüs non apponet. 13. q. ultima*
JPeffimam.ext. de tnjuriis & damno dato. Si quis domum. ext*
de verb. fignlf. ex parte* in fi. ítem debet pcenitere per
tres annos , ut in prxall. Decret. fi quis domum. 8c in illo
c.pejfimam. Dicitur etiam quod detur ei pccnitentiá ,
ut Hierofolymis-, velin Hiípania per annum integrum
in fervi tio Dei per manea t. d Concorda pccnitentias, vel
(dic f arbitrarias. c¿, infra de pcenitentiis* §. Sequitur de
tertio. It0tn non fblúm Incendiarii , id eft > qui ignem f
appofuerunt, fed etiam qui mandaverunt 8c dederunt
.confilium , auxilium , vel confenfum , debent excommunicari
ufque ad fatisfacHonem. 2 3 • ultima. Ji quis
membrorum. 8c fe ¡[imam*
% Excommunicandi. ] Et ifti poftquam fuerint denunciati , nihilominus pote-'
runt abfolvi á fuis Epifcopis. Quidam tamen dixetunt, quod & ifti á folo Papi
abíolvendi funt, ficut Thcendiarii Sacrorum Locorum , per illam Decret. ext.de
fent. exc. tua. Qua; non diftinguit inter Incendiarios Sacrorum Locorum & pri-
•vatorum-: fed Magiftri intelligunt aliam de Incendiariis 'Sacrorum Locorum tán-
-.tum , fecundum quod dicitur 11, a. 3. Canónica. 17. q. 4. omnes. Ubi dicuntur
•excommunicati, qui facrilcgia commirtunt in Ecclefia; & reftringunt ad folos
Incendiarios Sacrorum Locorum-, & fr actor es Ecelcliarum, & multiim cnormia
committentcs ibidem , nt di ¿tum eft.
c Abfqne fententia vel conftitutione.) Re vera fine 'fénte,ntia vel conftitutione
:tacitá vel exprefl a non poteft ; íed intelltgendum eft ex quo Papa & Praelati Ec*
•cicíia; tales reputant excommunicatos , conftitutione fuper hoc edita: & ita lata
«eft conftitutio, vel fententia vera-, vel praslumpta,
d. Concorda paenitentias.) Ita, fcilicet quod vadat Hierofolymam , vel in H :
paniam contra Saracenos , morarurus ibi -per triennium , vcl ille annus inreger ,
»quo erit ibi per triennium, erit unus -de tribus illis annis , de quibus loquitu
JDecret
e Arbitrarias.) & hoc verius & facilius eft.
f Appofuerunt. ) Necexcufat meras aut coaetto qu£cumqueconditionalis,quift
incidat in canonem , qui incendit facrum locum •; & quin fit excommunican-
Whn, qui incendit privátum étiam inimicum , quoad peccatum autem mortale.»
¡mezas hvjaüaoái exc uiat j moa i roto, fed á tanto.

tIBER SECUNDUS. xtf
§6. Quid de Pradatis Ecclefiarum , 6c aliis Clericis,
qui bona Eccleíiaftíca pauperibus debita confumunt in
uíus illicitos, videlicet in meretricibus ,hiftr ion ib us,coníanguineis
, potentibus 6c divitibus , 6c fimilibus j 6c de
his etiam faciunt aliqui teftamentum , numquid tales
íunt jüdicandi Raptores f Videtur quod íic 5 primó 4
'»»
quia contraclant rerxv alienam invito domino j ait enim
JBieronymus quidquid habent Clerici i pauperum eft, 16 Hier. tpifiM
fjf.-I. c. ultimo .ítem AuguftSiUS : fiprhatim qux nobis fifi- p¿¡¡£*
ficiant poílidemus , non funt.illa no/ira r fed pauperum, : quo- Aug. ad Borum
procurationem quodammodo gerimus , non proprietatem ¿¡ tt¡m¿p¡ft, ^
nobisufurpatione damnubili vendicamus. n rJ.L e, ultimo.
§'.7. ítem videtur quod Clericus non poteft habere
proprium: Hierony mus loquens de Clericis : qui Domi- jümn. ud¡
mim:poffidet:, 6c cum Propheta dicit: pars mea Domi- stotianm^
«us v>niliextráiDbmmunr.haberepoteft5 quod íi quidpiam
aliud habuerit prxter Dominum , pars ejus non
erit Dominus 5 verbí gratia, fi aurum , íiargentum , íl
polTeíIiones , íi variam fuppeliectilem , cum iítis partíbus
non dignatur Dominus fieri pars ejus.-. í 2; q, r.
Clericus. Solutio ¿~. Dico quort Clerici poíwntf fbbere^proprium;
12. q. 1 • Epifcopi'fint manifiesta.. Si quae ergo >
Capitula dicant, quod Clericus norrpotcíf :
f&bere prorprium,
inteUiguntur fecundum ftatum primitiva; Eccle- -
fiar, quando omnes credentes nihil proprii poílidebant ,
fed omnia erant communia 5 vel lóquunturrdé comilio
vel de religiofis', qui renunciaverunt propriis :S íi ergo >
Kabenralíqua;dé patrimonio y vel' quia: ubi advencrant ~
ex,fucceífione propiñqüorum;per:hasreditatenr, vel ex:
dónatione factá fibi, non intuitu Ecclefia; , fed perfoxxr
vcl de fcriptura^vel alió artificio ^cquiíiverun t; veí .
aHómodó íimilí poteft de illisCléricus íarcularis h indubítanter..faceré
teftamentum, vel donare inter vivos, ir, -
mí. 3 ¿,..¿v I 2 ¿ extr défefiam.ad. hac-~prajentibas. 6c quíava
gS» erg(rhaben.nj Clerici y qui non r
rennnciavemnt propiiis^ ~
J* Indiifctavter; ) Niív.fuerit fervus.Ecckíia: ad hoc-manu miíl'us, uc "ordinetu >}
^JSr/J l&ca3/¿sÉ¡^^ libsr'tí.^

&44 SUMMJE SítNCTI R A Y M U N D I
nos. Tenetur tamen , vel fi ipfe non fecerit ¡ harréeles
ejus tenentur ipfam Ecclefiam de rebus illis con fervare
indemnem , fi aliqua de rebus Ecclefix expendit in meliorationem
propru patrimonü , vel etiam propter nimiam
diligenciam propriarum rerum neglexit res Ecclefix
, 8c diminutx funt aliqux , vel amiílx propter culpam
fuam : 6c éconverfo , fi de rebus propriis expendit
aliqua in utilitatem Ecclefix poteft ipfe , 6c hxredes
fui, cum hoc conftiterit recuperaré de rebus Ecclefix ,
ut ita hiñe indé fiat debita recompenfatio .• probat hoc
^»*g.tib. 9. Gregorius. z.q. 7. Utor. ítem Concilium Bracarenfe 6C
Toletanum. 1 2. q. 4. 'c. 1. & 2. ítem ü decedit » talis
Clericus nullo condito teílamento , fuccedunt in ómnibus
bonis fuis ab inteftato confanguinei , fecundum juris
ordinem $ quibus deficientibus íiiccedit Ecclefia cují»
erat * Clericus , in ómnibus, n. q. 5. r* ultimo, ext. de
fuccejf. ab inte fia. e. 1. 6c cum dilectus. in fine. Hxc autem
vera funt, ubi res Prxlati vel Clerici inveniuntur ;
diftinctx á rebus Ecclefix : fi autem non apparuerit ,
utrum habucrit aliquas res proprias 5 vel fi apparet, vei
conftat aliquas habuiíle ,6c non apparet qux vel quantx
fuerint, quid hic agendum fit, varix funt opiniones.
Quidam dicunt quod de mobilibus debent fien quatúoi
portiones , quarum unadanda eft Epifcopo, alia Ecclefix
, tertia pauperibus, quarta parentibus. ext. de fuccejf.
ab intefia. c. 2. Sed illa Decret. loquitur de illis , qtii de
fervis fádi funt presbyteri. Quid ergó dicemus in cafu
propofito 5 Videtur prxfumendum quod omnia fint Ecclefix
, nifi quatenüs Clericus , vel hxredes probaverint
eííe fuum. arg. 1 i.q. 1. fint manifefta. Arguo contra ,
quod dicitur de Tutore : qui ante nihil habuit : potuit
poftcá per induftriam fuam multa fu iíle lucratus , unde
pupillus probare cogitur resillas eííe fuas. C. arbi. tnt.fi
i Talis clericus. ] Qui habet bona ex paterna hasreditate, vel aüunde, quám
ab Ecclefia.
/. Clericus in ómnibus. ]Hoc non tenet de conluetudinc in aliquibus locis,qua**!
tum ad bona patrimonialia imraobiüa máxime,

LÍBER SECUNDUS. i4í
defunctus. Ad hoc poteft diei, quod prxfumendum eft
omnia elle Ecclefix , in tali dubio, niíi probetur contrarium
i ficut uxor in tali dubio tenetur probare aliqua?
res non eííe mariti.^f. de donat. inter virum & úkóretnV^
¿¡¿tintus Mitins : vel melius, cum dubitatur utrum habuerit
aliqua , indiftincté prxfumetur pro Ecclefia, ut
dichim eft , doñee probetur contrarium 5 íi autem conftat
eum res aliquas habuiíle > fed dubitíatur qux , vel
quantx, prxfumitur pro eo , qui eft in poileíTione rcfo\^
de qua eít quxftio. Unde íi Eccleíia poft mortem Prxlati
invenitur in poíleífionc , hxredibus incumberct probatio
i fed íi hxredes funt in poíTeífione , probabit Eccleíia.
arg. 12 . q. 4. c. 1. ejr 2. Síq. 5. c. 1. in fine. De
rebus autem Ecclefix mobilibus , vel immobilibus certum
eft, quod nullum poteft »n condere teftamentum ¡
tamen de fructibus perceptis & exteris mobilibus poterit
in xgrítudine conftitutus 5 dum tamen compos mentís
íit, 8c modérate , non ratione t eít amen ti, fed Eleemofynx
, 8¿ pietacis conferre pauperibus , locis religiofis
8c illis, qui fibi viventí honefté íervierunt, fivé fine
confanguinei , five alii. ext, de tefiam, ad hac prafentibus.
8c relatum, 2.
/•8«.De Meretricibus autem & Hiftrionibus,de quibus
quxíitum eft , dico Prxlatos 6c Clericos, qui res Ec-,
1 Qu'mtus Mutius..} Qiii a dicitur in illa lege , quod in dubio pralumituir crie
de rebus mariti, quod invenitur apud uxorem , evitandi turpis quxftüs graiiá ,
contra uxorem videtur Quintus Mutius.probaífe , íicut dicitur in eadem lege.
m Condere teftamentum.) De rigore juris : de confuctudinc tameñ,CIerici ali-
«ubi faciunt teftamentum de rebus mobilibus , de fruátibus Eccleíia; acquiíiris.
Sed quare non poíTunt de jure teftamenta de talibus faceré , nonne fructus Ec«
clefia; percipiendo faciuntillos íiios i & etiam illa qua: comparant ex illis fructibus
, fivé fint mobilia , five immobilia ? C¿. Sufficit quod eft fie ftatutum. Hugutius
támen notavit it.q.'i: expedit. quod proprietas rerum Eccleíiafticarum ip»
fius Ecclefix eft, vel dicitur; non Clericorum j & quod Clerici percipiendo fru-
€tus prxbendarum fuarum , non faciunt eos íuos, quoad proprietatem ; & in
hoc conveniunt cum fructuariis , qui percipiendo fructus faciunt eos íuos quoad
tifum, & quoad tranfmiífionem illorum bonorumad illos , qui fuccedent fibi in
;
l>eneficüs : fed in hoc differunt , quod non faciunt eos fuos quoad proprietatem
; & quod non licet illis eos expenderé , nifi in ufus demefticos , & cansa
pietatis... nec inde poffuut condere teftamentum ¿ fed fructuarius íuos facit > Se
poteft eos daré cui vult, Se inde teftari.

W SUMMifi SANCTI RAlrMUNDI;
cieíiae talibus * vel íimilibus turpibu s perfonis conf eruntr vel etiam confanguineis J non propter naturam fuften-
r
M.**'• tandam , fed ut n
faciant eos divites de patrimonio Cru-
cifíxi: item divitibus 8c potentibus,non propter aliquam
caufam Hcitam vel honeftam, fed propter favorem fav
Culi, 6c pompam 5 tales,inquam ¡ Pradatos 6c Clericos I
qui talibus conferunt bona Eccleíiaftíca 0 pauperibus debita
1 dico elle raptores > 6c per confequens teneri ad ?>
nuron. MÍ reftitutionem omnium.Hieron.Eccleíiam fraudarefacr
&ponmm*^ Jegium. eft $accepjule pauperibus*: erogandum , 6c efr
rientibus plurimis illud re fer vare > vel cautum , vel ti
midumeft 5 aut quod apertiílimi fceleris eft , exindé. ali
quid fubtrahere , omnium praedonum crudelitatem fi
perat, 11. q. i. Gloria Epifcopi. Irem Concilium Tolet
cum-: Si illi, qui nu lia ex. rebus fub, pauperibus diftri
buunt y. acterni Judiéis voce condemnabuntur in fu tu ro
quantó magis íi qui auférunt pauperibus s quod non dederunt
r 12. q. i.&cji illi-. ítem nedum. Clericus mal
con fumens, vcl quod .minus malum eft:,.. fervans res
EccJefiafticas , íed quilibct etiam Laicus res proprias fer
vans ultra fumptusiuoscum fclat, vel.videat *paup~
zes indigere, violentiam 6c rapinam dicitur committere
J^^^-Ambr. üiper illum locum.Luco. 12. Hominis cujufdan:
divitis fruclus liberes ager attulit. Proprium nemo dicat
,

LÍBER SECUNDUS. 247
triminis, habenti tollere , quám cum poffis ,8c abundas,
indigentibus denegare, r Eíurientium eft pañis, quem
tu detines i nudorum indumentum eft , quod tu recludis
j miferorum redemptio eft 8c abfolutio \ pecunia ,
quam tu in térra defodis : tot te ergó fcias bona invadere
, quot poífis praeftare f
quod velis. 47. \ÜB» ficut
ii. ítem peccant mortaliter, non folum qui pauperibus
fubtrahutit ,fed etiam qui talibus turpibus períonis
conferunt, & indignis* Aujguftinus : donare res fuas l00/
hiítrionibus & meretricibus vitium eft immane , id eft Jo.
magnum. ítem qui venatoribus donant, quare donant
ui donant hiítrionibus , qui donant meretricibus, quare
onant ? non naturam ibi attendunt operis Dei , fed nequitiam
operis humani 5 non homini donant , fed arti
nequiíTimae. §6. dift. donare* 6c aut venatoribus. 1. 6c 1.
ltem qui c taliter retinent, vel confumunt , tot homicidi.orum
rei funt, quot pauperes in locis ubi habirant,
fame mortui funt. $¿. fuprá de Decim. §. in Summa.
§. 9. Sed quid de Focariis , 6c hujufmodi turpibus
perfonis 6c aliis fupradictis qua: íic pafcuntur , vel ditantur
de rebus Eccleíia;, numquid 6c ipfi tenentur ad
reftitutionem ? utique. 14. q. 6. fi res aliena, propte*
quam peccatum eft, reddi poteft , 6c non redditur, pccnitentiá
non agitar, fed fimulatur 5 fi autem veraciter
agitur, non remittitur peccatum , nifi reftituatur u
ablatum
: fed difíerenter. Nam turpes perfonae indiftin&e
* tenentur reftituere , íi poííunt 5 ut dicTaim eft > niíi
I. * Efurlentium eft pañis. *] Id eft debitas, efurientibus. ;
. f Quod v*lif. ] Id eft vcllc debes , vel quod velis , id eft quod facile eft ad li-
•bitum tuum ; reí fupple , uti nam velis. Sed alia litera habet, quod vates,
t Taliter retinet. ] Bona Eccleíia:.
U Ablattw. ] Huc ufque funt verba Auguftini.
x Tenentur reftuaere.) Qua: habuerunt dc bonis Eccleíia:. Quid íi aliunde datum
eft eis ? Quid etiam de ómnibus illis qui turpiter acquirunt aliquid , numquid
poíTunt fibi in aliquo cafu illud retiñere \ q¿. Ubi tranflatum eft dominium
ín aceipíentem , Se non competir repetitio illi, cujus fuit res illa, diftingui poli
teft, quia in his, qua: funt prohibita , quia mala: quxdam funt, qux son pu-
| f niuntur a jure civili in forma judicii , nifi pcena infamix , ut hiftrionatus, &
exercitium illorum qui pugnant in arena , vel opera meretricum folutarum : ia
íalibus turpiter acquifita res recineri poteft ad uíum aequirentis. Quxdam funt.
adç*. 15.

SUMMiE SANCTI RAYMUN DI; j
, * forte fuerit eis datum causa Eleemoíina? , cum eííent
in neceíTitate quod fieri debuit. 16. difi. fafee 7 fame morientem.
Divites vero &. potentes credo , quodteneantur
íimiliter ad reftitutionem , fi illud recipiebant per fraudes
, vel minas , vel importunitatem indebitam, vel
alias fine juila causa : Clericus tamen vel Prsclatus excufarecur
in tali cafu , íi dedit ut redimeret vexationem
fuam, á qua non poterat alias liberari. ext. de fimonia,
éd tphef. j." dilecJusfilius. i. & Apoftolus. % redimentes tempus , quoniam
dies mali funt. Si vero non data ad hoc opera , fed
cafu fortuito propter aliquam caufam neceífariam , vel
honeftam venerant ¡ 6c impediti non poílíint rediré ad
propria , nec ibi inveniunt aliquid ad emendum , vel
non habent unde emant > hk , íi procurantur causa hof.
x qu* puniuntur a. jure per corporalém pcenam , vel per extoríTonem turpium
lucrorum j & talicer acqui fita retinen non debent ad ufum acquirehtis , nifi ei
concedarur á Poenireatiario fuo , ranquam alicui pauperi, íéd debent in uíiis piqS
erogari , nifi forte reftituta funt jam jliis á quibus íimt habita ; vel niíi ille. > qúí
habet, vellet reftituere illis á quibus habuit ad quod tamen non tenetur: &hu ¿
jufinodi reííirurio in foro pcenirenriáli indícenla eít pro parre facisfaetionis : &
ideó ibi late patet officium Poeñitcntiarii : 6c ibi forré poteít di ípeníare , ficut ii
limitando tempore pcenitentix , Se menfurá jejuniorum. In illis autem quae fun
mata > quia prohibita funt > íicut corncaraenta , & negotiacio in Clericis lucran
advocanonis, vel medicinas in cafibus non conceífis, emere bl.tdum Se vinum
ve. poftea cariús vendatur, faceré ferta de floribus ad vendendum , quorum ufu»
ftequentius eft ad laícivíam , 8c íimiliá , íi tamen talia funt ptohibita , ex his,
caufis acquiíira retincripoíTunt, licet autem ha;c dUhiiiéíio videatur probabilis ,
«juia tamen -pcena; reftringenda; funt: & qui nimis emungir , elicic fanguinem »
Vcrius credo > quod licet in prxdi&is cafibus bonum íit & falubre > quod pecnitens
inducatur in foro poenitentialiad erogandumin píos ufas talíeer acquiíira ,
¿ion eft tamen compellendus > niíi velit, nec judicandus eft non eííe initatu 61:vándorum,
fi non velit hujufmodi poenirentiam recipere , niíi in cafibus á jure,
exprcífis , uc in fimonia de qua expreftum eft , quod pecunia amoniaca eft reftituenda
Ecclefia;, in cujus ignominiam eft recepta, licet hoc poífit inteíGgi quan*
do recepta eft de bonis ejufiem Ecclefia;¡ vcl quando de hoc agitur in foro caü-,
íarumr Similiter, edm quis aliquid aceeperir, ut faciat damnum vel iajoziam ,
vel calumniam alii; quia tune non ille qui dedit repetit , íéd ille contra quent
•datum eft , ut ff. de calitm. Se generaliter- $. illud , quod tamen intelligitur quando
agitur in forma judicii : quam íeveriratem non oportet obfervari in foro
ptcnicentialL De hac materia habetur inír 1
.eo. §. circapedagia , & §. quidfiacce~
feritfudex. & infr. de negoc. [acular. §,. Ítem qturitur utrum de illicití acquifttis.
y Fame moriente/», j íequitnr ibi, quos enim pafcendo íervare homines poteiis,
íi non paveras > occidifti.
2 Redimentes temfns, J id cft facultatem beni , 8c quiete iUcni i ín tempo-
pitaEtat»

LÍBER SECUNDUS. 245,'
yualltatis 8c Jeemoíynx , non dico aliquem teneri ad
¡jefticutionem. arg. vuq. 3. quoniam multos, 41. dift.
qiúefcamus. ídem dico , fi erant bené meriti , honeíH
8: fpirituales viri, prxiertim , qui jam impenderant Ecclefix
fuum ícrvkium , vel defendendo eam contra prxdones
6c tyrannos , vel prxfiando fibi patrocinium in
caufa ,vel dando fibi de rebus propriis , vel fimilibus
modis j talibus enim tenetur Ecclefia rependere vicem,
12. q. 2. qwcumqite fuffragio. 8c Ecclejiafticis Sed cui fies
hxc reftitutio xredo quod audoritate a
Judicis pceniten-
tialis debeat fieri Ecclefix , cui fie injurióle ablatum
eít i item illi eidem , qui dedit, nifi cum turpiter dedit,
tune enim non fibi , íed fucceííbri íuo poterit fieri, vel
in utilitatem Ecclefix convertetur , vel etiam ejufdem
loci pauperibus , íi hoc expediré b
videbitur , erogetur».
arg. 17. q* \*fiquis i»atrio*.
a Judicis Vxnítenñxlis. ) Si tamen fuper talibus difponendis hábes poteftatem;
b Videbitur. ) Pccnitentiario. & hoc ultimum melius eft, cum indigent patp '
peres ,& fatis abundat Ecclefia , alioquin melius quod in utilitatem Ecclefia: ,
quám pauperis convertatur. Quid de muliere , qua: recepit pecuniam pro opere
carnali ? C¿" Si recipit ab aliquo de rebus propriis , non Eccieiiafticis , non tcnetut
reftitucre , etiam fi fit monialis, cui datum eft;fed acquirit Monaltcrio quod
accepit: honeftiús tamen eft quod Monafterium non rctinent; fed eroget inpios
ufus. Si autem á Clerico fxculari dc rebus Ecclefia: , facienda eft reftitutio , fecundum
quod dicit hic Magiftcr , nifi Epifcopus velit difpenfare , cum illa , qux
recepit, quod retineat illua, fi farcularis eft Mulier •, aut cum Monafterio , fi rcgularis
eft. Si autem accepit á perfona rcgulari dc rebus Monaftcrii , quod prjpfumendum
eft-, nifi conftct de contrario ; diftingue , aut recepit ab habente adftiniftrationcm
, aut á fimplici clauftrali : in primo cafu facienda eft reftitutio
fidem perfonx qux dedit , fi adhuc rcmaneat in adminiftrationc illa , máxime
fi creditut corredus ; aliter íecurius eft quod ci non rcddatur , fed fiat quod diftum
eft: fi tamen tali non correcto faíta fit reftitutio , liberara eft , qua: accepit.
Si autemamotus fit ab adminiftrationc illa , aut fi clauftralis eft fimplex ,
qui dedit, facienda eft reftitutio Monafterio , vclPrioratui, vcl Adminiftratorii
*>«c liberabitur , fi folverit illi qui dedit, nifi tune demúm , cum converfum fuc^
*W in utilitatem Monaftcrii, Prioratüs , vel adminifttatiouis : nec porerit retine-
** a Monafterio regularis mulieris hujufmodi , quod recepit á regulad alterius
*° c
| > nifi de confenfu Abbatis & Convcntús , fi magnum fuerit donum; aut Abatís
(blius fi parvum fuerit, vel mediocre : quod autem dixi de rebus taliter
jtous a perfonis regularibus , idem intelligas de rebus datis á perfonis fxculari-
^ s
etiam Laicis , qua: fui juris non funt, ficut eft fervus & filius familias, quan-
J* 0
dant aliquid de rebus taliter etiam peculiaribus, nifi illarum rerum ita h*"«
"fantiibcram adminiftrationem , quod quafi patres familias poífint difponerc dc
••'aera.. ítem-quod dictum eft de Moniali >.rcfpcctu regularis viri tencas •, & é
•ssawrfo> quando yir regularis iccegu aliquid á muücre rcgulari: yir autem

ttjo SUMM^E SANCTI RAYMUNDÍ;'
jT. io. c
ítem quid dc Midiere , quac cum non poiíee
impregnan á viro fuppofuit fe adultero, a. quo gravidata
eít 5 vel fuppofuit íibi alienum partum , 6c ita legitifni
hxredes privantur hereditate propter fpurium , vel
•íuppoíitum , qui creditur filius 6c barres ? Ítem quid de"
Principibus 6c aliis, qui de longá confúetudine fpoliant
naufragantes, 6c ut plenius dicam ,- fpoliant ípolkt'os,>
6c addunt afflictiónem afflictisf ítem quid de Pedagiis,
quid de quarítis vel taléis , q¿as Reges 6c Principes,nec*
non 6c cxteri Milites inferiores faciúñt in fubjectos /
ítem quid de Principibus, vel militibus , 6c aliis qui
habcntes guerras ad inviccm ex poliant patiperes 6c míticos
alter ius capiunt , incarcerant, 6c cruciatibus fe redimere
cogüñt j vel miferabilifer expirare i ítem qui]
de illis quifequuntuf raptores ad prsedam rapiendam t
vel inde comedunt vel accipiunt partem , vel ipfos majores
ad rapicndum inducunt confulendo , adulando
h regulan s j quod recepit pro opere carnis a conjugara, reftituere debet marito,fi
dedic illa de rebus doral i bus , aut communibus : íiautem de parafrenalibus, ubi
•dé' confúetudine habcnt mulicres parafrenalia ; aut íi mulier íblura fui juris dedit
Amafio aliquid de rebus propriis , licet honeftum iit illud expenderé in pías cauV
las ,• rion tamen credo » quod tcncatur , niíi velit; poterit etiam reftituere ci,-qui
dedit, quod mcliús videtur. Si pceniteat, vel egeat, numquid rcgularis perlóííá
poteft reftituere áu&or'itaté propria, quod accepit pro carnali opere;' vel quod
habuit de furto »vcl rapiña ? fy.. fi cui quam competit daré ci repctitionem , diftingue
j fi extat data rcsadhuc penes illum , cui data eft ¡ fi non audet, & t'inícr|
¿uf tion poteft impetrare , quod fiat reftitutio per Prxlatum Collegií , reftituat
áuñórit'ate propria , fecundum formara fupradicram , etiam coñtradicerite Pra;-'
íató, quia plus eft obediendnm Deo , quám homini ; fi non extat, quia jam con*
iump'ta eft $ inanis eft aótio , quam exeludit inopia debitoris. Si autem non eÁ
cómumpta penitús , íed converfa eft in utilitatem Monaftcrii , vel habet aliquid,quód
cómparavir ex re fibi data , fi non poteft, vel non audet , aut timet impflÉ
fiare , quod fiat reftitutio per Pradatutn, gerat bona fide negotium Monafterii
ieftitüe*sdo , cui debetur , ut dictum eft : vel fi fuerit datum de bpriis Ecclefi*"
iáícularis , impetrando difpeníatiofiem Epifcopi, quod poífit tener i á Monaftcritf
•yei erogari in pios ufus , non tomen contradicentc Pra*lato , hoc faciat propter'
bonum obedientix , niíi fit illa tes comparata de pecunia Ecclefia:, aut Perfon»
privilegíate in hoc , quod rem emptam de fuá pecunia pofllt vendicare ,• ficut eft
miles & pupillus: in quo cafu , etiam contradicente Prxlato , poteft eam reftituere
fi eam habeat j ficut diétum eft de re adhuc exiftente penes eam pérfonant
tpix accepit.
, c Ítem quid de moliere. ) Magiftcr ponit hic duodecim qúarftionéS ,- quas peí
ordinem prófequítur, angujas fob ípecialibus. $§. & primó primam ibi: mulicÉ
qua; dc adulterio > &cV

LÍBER SECUNDUM fuá
detrahendo ? ítem quid de his; qui de rapiña emerunt
ícienter ..aliquid, vel ign.orant.er ? ítem quid de haeredifbus
araptorum ? ítem quid de prasfcriptionibus vel ufuca-
'p'io.nibus ? ítem quid de fallís Judicibus , Orficialibus Se
iAdvocatis, teítibus & accuíatoribus , qui per calumnias
;& cavillationes multa extorquent illicité? ítem quid.de
Principibus condcntibus leges iniquas , & de íubditis ,
obícrvantibus eas ? ítem quis modus vel forma íervabitur
circa reftitutioncm faciendamin Judicio anim.ae r\De
.his per ordinem videndum.
Mujier , qua; de adulterio fufcepit fílíum, vel ííipppjfuit
íibiálienum partum , debet laborare quibufcumquc
modis poteft , ut legitima Hacredes ¿ion fraudentur hae>
jreditate paterna , cauté tamen ¡ revelare enim fimpliciter
marito , vel etiam ipil fpurio , vel íuppofito ¿ jqort
(ÇXpedit 5 tümquía guerrae¿ homicidia,, 6c adulteriafie-
Tentcum maritus forte dimitteret eam , c 6c non :va-
¿lentes fbrfítan continere , utrique adulterarent ur ,6c. .alia
multa perícula poflent indé oriri: f
tum quiajforté non;
¿crederent fibi. Mx altera parte non videtur, quod pof-
:íet agere pcenitentiam, vel elle in ftatu falvandorum durante
tali deceptíonc f quia non dimftíitur peccatum.¿
ifi reftifuasúr ablatum. 14,. q. £.fi res aliena. Veruqj.
quia propter hoc non eft ei pcenitentia dencganda * .,ut:
yait Innocentius. ext. de pcemien, officií.. ,Itaprocedat. Jkç- *
«velet ín pcenitentia factum fuo ^ Sace^dotiParochialí r
-vel 1
de licentia ipfius alii magis perito , 6c poftea cum
3píb, vel etiam íine ipfo „ ,íl vult ^ jrevelet^Epifcopo/uft
,á Non expedir.) AbToluté & fine di ftm&íonc»
. Non videntes.) Id eft > cura non valent.
$Tnm quia.). Iftud tnm, refpicic illud quod inferius ponitur,.
-g Ex altera parte.) Magiftcr hic allegar, ad oppofirum.
¿n Sacerdoti Parochiali'.) 'Vel Epifcopo , autPcenitentiario ejus', fT non -audef
jjtot «non Wiilt ¿Sacerdoti J?arpchiaii confiten , propter aliquam probabilern,
«caufam, - \..'
•d. De licentia.') Quam deber-petere-"á fuo Sacerdote"., quándó-vulr afterí confT-
«teri, qui non fit Praslatus conntentis : fi enim velit Epifcopo confiten ., vel ejus
jjpocnitentiali, vcl;£>emino Papa; ,^rel ,LegatO;ejus , non credo quod teneatur p,eíitcte.ücent'iam
á fuo fa cefdote.; licer Mpjftj?" 1
jfr jniod jpetat. ^^id^^tamen d¿-
-^tflnodjiojixgieturjaJiocjcaik.

iji SUMM^ SANCTI RAYMUNDI.
íimiliter in pccnitentiá : 8c cune' Epifcopus vel eciani
Sacerdos , íi tantx diferetionis vel maturitatis íic , vel
quod tutius eít, ambo íimul inquirant diligenter, 8c cauté
, íi ille fpurius, vel fuppofitus íic homo fpiritualis, 8c
timens Deum > quo invenco vocee eum fecreté , & coram
mulicre 5 6c fi videbitur expediré , recepto priús Sacramento
ab ipfa , quod calumnióle non procedat, 6c etiam
ab illo 1 quod faclum fecretum teneat, poterunt revelare
íibi j 6c inde confulere , ut ingrediatur Religionem 11
vel transferat fe ad longinquam regionem , ut íic nihil
percipiat de bonis illius, quem credebat eííe patrem
íuum : ea autem, qux confumpíit de bonis prxdictis,
dum habuit bonam fidem credens fe eífe filium legitimum
x reílituat , vel componat, vel petat remilíionem
a viro mulieris, fi vivit 5 fin autem ab Hxredibus legitimis,
non tamen per fe hoc faciat, ne factum reveletur i
fed per Sacerdotem , vel aliam fimilem perfonam , qux
hoc procurec, tacitis femper perfonis , 6c fació. Si camen
non poteft i vel etiam poteft, fed non poteft 1 plañe
induci ad hoc , non credo eum prxciíe cogendum.
arg. Legis , qux dicit bonç fidei poflefíorem non teneri
de confumptis. C. de rei vendic. m
certum. Si vero illa
/purio , vel fuppofito non poteft revelar i fine periculo j
vel etiam facto fibi revelato fecundum formam prxdic-
# tam , non vult acquiefcere confilio, tune etiam in jungatur
mulieri quod de n íponfalkio fuo, 6c alus rebus, quas
habet, vel in futurum habere poterit, fatisfaciat juxta
poííe , dolens. femper de peccato > 6c quia non poteft
plené fatisfacere i proponens firmiter in animo, quod fa-
t Rejiituat &c.) boc confilium eft, quia non tenetur reftituere> vel rcmñTi«

LÍBER SECUNDUS. i 5f
'sfaciet , quam citó poterit s ° hoc tamen fiat per meium
poenitentialem, vel perfonam Religiofam lecretc,
Í cauté : 8c poteíl -uti his verbis, quxdam perfona teetur
vobis in hoc , accipite , 6c ita erit P in Dono ítaru,
rg. ii.q. 5.hoc videtur. 8c in prséallcg,oeerec. officii.
o He* turne: ] Id eft hxc fatisfactio. Numquid tenetur petere veniam vel df-
-lationem ab ipíis quos damnificavit, quando non poteft reftituere ? c¿. quando
quis damnifícatus eft abaliquo quocumque modo indcbito, & hoc fcit quis damnifícatus
eft , credo quod tenetur veniam petere.per fe ipfum , fi poteft , aut fi
audet i aut per aliquam aliam perfonam, fi non poteft aut non audet per fe : quae
tamen perfona fubticere debet nomen Se circumftanrías perfona:, pro qua ínter*.
cedit, fi in exprcífione timeatur periculum vel fcandalum : qui enim ofTcndit
aliquem , cum eo ipfo offenfus habeat aliquid adverfús eum, debet iré & reconciliar
i fratri íuo , íefcundüm quod haberur in Evang. deber inquam iré per fe ,
vel per alium, ut dictum eft •- fi autem qui damnifícatus eft nefeit hoc, nec ícivit,
credo quod licet tutiüs fit petere veniam , ut di£tum eft : quando fatisfacere
non poteft , non tamen tenetur ¡ quia non eft in mora in hoc cafu quoad
iudicium divinum : fi autem fatisfacere poteft, femper eft in mora, doaec farisfecerit
, aut dilationem impetraverir. Hoc etiam credo obíervandum, ubi aliquis
debitor eft alicui ex contractu : 8c íimiliter diftinguendum eft, hoc etiam ob fervandum
eft in rcgularibus qui recolunt fe effc debitores alicui ex eo quod fue-'
runt in fxculo.
p \n heno ftatu. ) Quid de filiis litios , qui vívente uxore dux it aliam, tám ip-
ib , quám fuperducta impedimentum feicnte i de filiis inquam fufeeptis dc fecunjdo
matrimonio, numquid illi poffunt fue cederé in hsereditatem patris ,an teneantur
totum reftituere filiis primi matrimonii > aut aliis veris hxredibus; aut fuffi-
•ciat. qnod tantum reddant eis , quantum teñeant fe pro pacatis & fatisfaetij ,
cumpariim fumeiareis ; cum jam pauperes fint, & credunt fe totum amififfc ?
Ij¿. fi prxícripferinr cum bona fide, non tenentur reftituere aliquid , máxime &
adhuc poft compleram prxfcriptioncm retiuent bonam fidem: n autem non eít
completa legitima praeferiptio , tenentur totam hxreditarem cum fructibus mala
fide confumptis reftituere, quantumeumque o portear eos indigere vcl mendicare
, nifi quantum fuerit eis datum vel remiffum á veris hxredibus; & hoc quando
parati funt hujufmodi poíTeífiones fine dolo aut fraude in totum eis reftituere,
fi velint recipere. De hac materia habes infra. eod. §. Sed quid fi hujufmodi perfona*.
Quid fi mulier habet filios de adulterio oceulto, poteft ne eos faceré narredes
faltcm in parte fax hxreditatis , cum legítimos filios non habeat; vel fi
habet, numquid de confenfu eorum poffunt quafi legitimi admitti ad portionem
.hxreditatis ? ítem quantum poteft ipfa , vel quicumque alienare de nacreditate
íua ? B¿. ad primum ; credo quod fecundum Jura feripta poteft quilibet five extrancum
; dum tamen non fit turpis, vel indigna perfona, fivé unum de filiis ,
quem malucrit conftituere hxredem in totum , vel in partcm, refervata tamen
legitima liberis fuis ; dc qua habetur infra eod. §. Si autras qu&nam fit legitima.
Sed fecundum confuetudinem Gallicani Rcgni, non poteft Teftator daré ultra
quintam partem fine hxreditatis in quibufdam locis , in aliis ultra tettiam. Aliud
etiam obíérvatur de confúetudine alicubí in donationibuc inter vivos, 8c aüud
in donationibus cansa mortis. In quxftione ergó propofitá , tenenda «ft
cenfuctudo regionis matris : & de confenfu legitimorum filiorum , vcl alierum
bxrcdum faccrc poteft ill egitimos filios fijos cohxrcdcs legitimorum, nifi rc«
pugnet loci confuetudo.

x 54 SUMMjE SANCTI RA YMUNDI, ^
q De naufragiis nihil eft auferendum 5 imo.
quidquid de ipfo naufragio inventum eft , fivé íliudiit
.captum deipío naufragio,fivé de marL,tfivé de littore-,
reftituendum eft. ff. de Incen, r'ui, naufra. fi quis es naufragio.
"Nec excufatur á peccato mortali quicumque recepit
, niíi eá intentione recepeñtutreftitueret ei , :ciijus
eílet 5 nec exciiíatur.aliquis * aliqua confuetudine,,
vel ftatuto , vel precepto 5 ;hoc enim eft contra -^pneceptum
Domini > diiiges proximum tuum ficut te ipfum.
ítem Marc, 7, oOmnia quicumque vúltís t ut faciant vobis
homines, ¿evos eadem faciatis illis. ítem in Tobiai'quod
tibi.non vvt fierialii ne fecerls. Item.Ep'iC
copus,6c qúilibet Pradatus, vel Clericus , qui tanti efi*
minis eflet particeps , vel confentlens eflet deponendus
1
íicut propter hoc Dominus lnnocentius judicavit quemdam
Agathenfem Ep'ifcopum deponendum. ext. de aecufat.eum
dile&U Lai'cus vero niíi admonitus fatisfece-
xit~, debet anathematizari. arg. 24. q, 3. fi qúís de poten*
tibus, 6c u
illi qui. ext, de treug. ¿r pace. innovamusK Jtenij
íecundum Leges tenentur .infrá annum in-quadrurJlum r
poft annum vero in íimplum. ff, de Incen, rui. n*ufr.+.$k
1. hoc autem intelligas ,rnifi fint talia navígia , qua^iá^
raticam tyrannidem exerceant, vel fint inimica nommfl
• Chriftiano | ut in vConftitut. ;Nova JFriderici, x
Ad
QDí Naufragiis.) Hic tráctatur quaiftioTecunda.
r Aliqua conf 'tetadme. ) Hoc eft contra Comirem Britannix , Se muiros -áTÍQSr
' írincipes. Quid uc illis Principibus qui conveniunt cum naucis , quod rcddant;
cis certam fummam fíngulis annis pro fingulis naribus currentibus per terminas
eorum > pro quitando"hu j ufmodi abufum, numquid poífunt illam fummam fine
peccato recipere ? c¿. Credo quod cum gratis deoerent hoc quitare , non poíTunr !
pro quitatione hujufmodi aliquid recipere ; íed tenentur lie receptum reddere.,
cum nauta: penfioncm hujufmodi non.conftitucrint fimpliciter Se .abfolutc fpontanei
j fed ne deteriora fuftincrent.
ÍPriteptum Domini. ] Levit. 19.
t Sicut propter hoc.) Alix tamen cauía: erant ícilicet dilapidado & fimoníav
titile qui. ) Me litis hoc dicitur in conft. fi quis Rom'petas.
jfk Addecus. ] Harc coítftitutio non eft modo in corpore Decret.'& ibi dicitaf,*
qtiod fi quo cafu contingente rupta fucrint navigia ,tám ipfa , quám -navigantium'*bona
referventur illis ad quos fpectabant ante periculum navigii,-omni conifuetudine-contrariá
cédante, nifi illa piíaticam tyrannidem exerceant, aut'ChriC- )
1 tjanc^normni «tCEuDC íj&'&eÉUU inimi.fri tjiaju%rdjfai^^

LÍBER. SECUNDUS ijy
¿ecuSk y Se honorem Imperii. f. mvigia.
§. 13. y Circa pedagia , & thelonea diftingue , quia
aut funt antiqua , aut nova.. In primo cafu, íi fuit impoíitüm
ab-his , qui potuerunt imponere videliect Principibus
, vcl Regibus , 8c prxfertini auclóritate Ecclefix ,
&ex jufta caufa , videíicet pro deícnfioneftraclx publica?
contra prxdones in térra, vel contra piratos in aqua >
vel pro defenfione fidei,. 8c patrix contra paganos , vel
hxreticos , vel pro alia. fimili caufa , 6c recipiens facic
illud, propter quod fuit ímpofitum , libere , 6c fine ferupulo
confcientix poteft accipere. Si autem. nefeit a quipus
fuit inftitutum , tamen quod ab illisqui potuerunt,
te ex prxdícTís caufis credo idem. ídem credo , fi ifte
non laborat modo , nec facit expenfas quia non eft necene,
cum térrabeneíit puf gata, 6cin pace, paratus eft
tamen 6c labores , 6c expenías impenderé , fi eftetnecefíe'Í
íta tamen , quod proponat,, ímminente neceífitate,
non folum quod tune acciperet in illas expenías poneré,
fed etiam ultra , fi eílet neceíTe i ut quaíi fieret compeníatio
annorum , in quibus nihil, vel parúm expendit ad
illos, in quibus oportet eum muitum expenderé : fi hoc
|tageílerit pura , 6c bona fide, fecuré poteft recipere. In
fecundo vero cafu , fcilicet fi fit novum pedagium , veL
telonium nullo modo poteft aliquis illius occa íioneabadvenientibus
, vel tranfeuntibus aliquid recipere abfque
periculo animx 6c rapinx , nifi certum fit ilíud á Principe
vel Rege ftatutum 5 6c propter imminentcm necef*
jitatem aliquam de fupradiclis in principio iftius §. 6c
exindé procedat per omnia, ut fuprá dictum eft de antiquo.
Hxc omnia probantur 24. q. 3.fi quis Rom/petas*
ext. de treug. & pac. innovamus. ff. de publ. ¿r vetf.vettigalia.
ext. de cenf. pervenit* veri, z oport et quippe , ¿re.
cum Apoftolus. §. prohibemus. 12. q- 2. vobis enim. circa
fin verf. Si quid forte, ff. loeati. ex conduelo. §, fi vis* Si
y Circa ledagia. 3 Refponíio ad tertíam quarítiortem.
1 Oportet quippe.) Scquitur ibi, ut omnis cenfus ad quid, & quando folvi
ácbcat; prxfciatur.

¿JÉ SUM%E SAiNCTI RAYMUNDT,
contra formam iftam alicjuid eft acceptum, credo eü%
reftituendum illi a quo injuriofe acceptum eít, íi íciri
poteft : (in autem cum conGlio Eccleíia; , in pus cauíls
eft expendendum.. Mercatores vero , & tranfeuntes |
credo indi ft inche quod debent per fol veré ant iquum &
novum 5 dummodo recipiens faciat illud propter quod
fuit inftitutum juxtá formam fu pradidam in ut roque
quod íi non facerct, ifti á quibus exigitur , poífent negare
: vel debent adire fuper hoc JucScem , quod tutius
eft : veldicant, quod cenante in illo causa , cefiat in
eis obligatio , vel illo non fervante fidem eis *. nec ipfi
tenentur ei. 61. difl. §. his ómnibus*.ext. de jurejufun\
ftrvenit i. Caveant tamen femper mendacium; Si ai>
tem ille recipiens faceret quod.fuum eft , £c ifti aliquid
fubtraherent, rapiña vel furtum eflet, unde ptxciíe
a tenerentur ei ad reftitutionem , & faceré infuper pce±
nitentiam de furto & mendacio , fivé aliis peccatis ibi
commiífis. Si ver ó in ju ft c rec iperet, b
¿c ifti fie. fur t i v e
a Tenerentur. ] ci ad reftiturionem pedagii, fed numquid tenentur ad emen*
Jam , Se an injungendum fit eis in foro pccnitentiá;, quod eam folrant ? J¿. ere»
¿o quod nec in hoc cafu , nec in fimilibus tenetur quis ad íblvendum amendam, ¡
"nifi fuerit judicatum contra ipfum in fofo caufarum, quia talia non débentr-, nifi >
tune demum , cum quis condemnatus eft per Íententiam in forma judicii r uncid
íi quis furtim afportaverit pedagium , vel inciderit alie nam ¿ vcl commiferic
furtum, vel facrilegium, & íimilia füpcr qurbus ftatutaeft pcena corporalis , vcl
pecuniaria per legem vel canonem, non eft injungendum pcenitenti in foro pee*
nitentiali, qued fol vat huj uímodi pecnas, niíi tune demum fuerit condemnatus •
ad illas ¡ Cea íufficit, quod folrat intereífe , vel fatis faciat ad "arbitrium boní I
viri, fi injuriam intuáit: hoc etiam diei poteft forte dc pecunia .habita: per fimoniam
, de qua folet diei, quod eft reftituenda illi Eccleíia?, in' cujus igno»
miniam data eft ver recepta per illud' capitulum ext. de fimo». De hoc autem. Illud '
enim capitulum intelligi-poteft*, quando de bonis Ecclefia* erat data pecunia \ ,
vel quando agebatur informa judicii contra recipientem ; & idem poteft intelli»
gi jn ómnibus fimilibus cafibus ,¿n quibus juta dicunt eífe extorquendam pecuniam
turpiter acceptam ,• cujus ramcivrepetitio non datur ei qui turpiter dedit i
quod dico propter magiftrum qui dedit pecuniam'prohibiram fcholari , cui comv
petit data: pecunia* repetitio , ut dictum eft fuprá de Magiíiris. & idem de fimilibus
cafibus-, fi qui faSartalcs; Contra id tamen-quod dictum eft de pecunia fimo»,
niace acquiíita , eft arg. contra ext. de fimon-, mándate. Argumento fiímpto á contrario
fenfu , quia videtur ibi innui, quod pecuniam per pactum íimoniacum ac*
quifitam reíignare tenetur , qui eam-accepit, licet fe cus íit, fi abíque 'pacto fuerit
recepta ; & ideó tutius eft dicere quod pecunia ex pacto fimoniaco acquiíita,
retincri non poteft, etiam fecundum judici uro. fori panitentialis ? c¿. de hoa fuprá.
eod. §. Sed quid de Focariis.
JSEt ifiific-2 id eft per mendacium*.
fubtraherens-

LÍBER SECUNDUS. 257
fubtrahírent dicendo ibi non efle merces , qua: debent
jcdagium , vcl aliquid íimile , utevadcrent, peccarent
fimiliter vcnialiccr in mendacio», quia eíTec c mendacium?
pietatis , de quo luprá de mendttc. §. Refiat videre*
Adreftitutionem autem non credo eos tencri.
/, 14. Sed quid de ChriíHanis ,. qui accedentes ad
tivitates paganorum fubtrahunt paganis hujufmodi pedagium
, veltelonium ? Ad hoc dico íi vadunt illuc tempore
treugux , & non portant merces prohibitas ( de
quibus $¿. infrá de fent. excomm. §. titmque.. excom^iunientio.
) ík. ípíi Sarraceni tenent eis fídem in defendendo
eos in fuo territorio , vel marítima á latronibus. vel pi-
ratis, debent ipil Chriftiani fideliter ipíis cl
perfolvere
fecundum ftatumvel pact-um 5 alias tenentur eis ad reftitutioncm
íi poíTunt, vel íi non poíTunt, erogare in ufus
pauperum ad inandatum Eccleíix : nam lides etiam
hofti íervanda eft. 22. q.4.. innocem. 23, q. \. noli. Si
autem iverunr in tempore guerras , vel ctiam in tempore
treugiKX , fed cum mercibus prohibitis, non credo
quod teneantur illi ad reftitutionem > fed quia peccaverünt
hic quodam modo contra Chriftianam religionem,.
credo ( ut puniantur in eo in quo deliquerunt) quod íit
eis injungendum in pecnitcntia 5 c
ut illud dent in redemptionem
captivorum, vel ílibíidium eorum , qui
pugnant pro Fide Chriftianá ,,vel ipílmet. expendant in
c Mendacium piotatis.) Quo fibi parcunt y reí illi, ne ille male- recipiendo
peccet.
d Perfolvere.) De pa£to planum eft , quia hofti etiam fides , & pactum fervandum
eft : fcd cum fint mala; fidei poiTeíTorcs térra: quam tenent, quomodo ftatuta.eorum.liganí
Chriftianos ? c¿. Credo quod ftatutaillorum , qui per vim oo
«VJpaverunt, & tenent terram qux aliquando fuit CKriftianorum , non obliganr
ídeles nifi confenferint , aut ípontt fe fubjecerint ftatutis hujufmodi: fccüs di-
«ercmdc illis Sarracenis, qu ;
nou funt violenti poíTc/Torcs tcrrarum.quas tenent.
ctiamde quibus "dictusn cft primó , cum fint in pofteílione ftatuendi & domi-
•andinon fuiít.ckfraudandi, nccfpoliandi illa quatl poíTeífione au&oritate ali-
Cujuspeifonx privatx : unde flb hujufinadi pedagiis defraudan non debent per
aliquem Chriftianum tranfeuntem per térras eorum.

*j8 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
eodem fnbíidio , fiad hoc funtidonei, corporaliter laborando,
arg. 1 7 . q. 4 . fiquis in atrio. & $¿. fupra de
Immun. Bccl. §. faena. 6 C infrá de Sent. excom. §. atraque.
verf. cum quis defert. & ext. de vot. e¡r vot. redcmp.magna.
& q. fiuper his.
$ . 1 5 . f De Quxílis 6 C talléis , 6 C fimilibus dico ,
quod regulariter debet Dominus á fubditis petere , niíi'
ea qux inter ipfum 6 C fu os antecesores , plané , bonáV
fide , fine dolo ac coaccione convenit , íicut íolet fieri ??
cum maníi vel villa? conceduntur de novo colonis, vel
aliis per fonis. Solent etiam indé fieri ínftrumenta , quse
continent fenfum annuum , £c alias íervitutes 6 C paciones
bine indé. Omnia ergó juxtá hunc modum pofita
ab initio , dum tamen non íint turpia ,vel contra Deum:
peti poíTunt 6 C íolvenda funtj nam quilibet in traditione
j-eifux poteít poneré legem quam vuh. ext.de condit.appofit.
verum. 1 %Cq. %. Eleutherms. ítem quia fcienti 6 C volead
g non infertur dolus. ítem pacta cuítodiantur ,
ait Concilium Africanum. ext. de pací. Antigonus. 6 C
quidquid fubditus de his abfque Domini volúntate fubtraheret
, íicut fur , tenetur reftituere ; ubi tamen defi-.
nité poíitum eíl in inítrumento aliquod tale verbum,
collccta , tallca , quxfta , 6 C fimile , intelligo quod de­
bet eam modérate n
petere infpecto honore 6 C facultati-
bus fubditorum. ext. de cenfi. cum Apofiolus in fi. 1 o. q. 3.
c. ult. Si autem Dominus ultra conventa 6 C ltatutainter
ipfum , 6 C fubdítos aliqua fponté oblata , nuliá fraude
¡adhibitá , vel minis, vel coaccione directa vel indirecta
recipiat , non tenetur ad reítitutionem , fed exacta á fe,
vcl aTúis dire&é ,* vel indirecté tenetur reítituere. dijt^
f De qu&jiis_.) Refponíio ad quartam quarfHonem.
g Non infertur. jDolus. C. de Tranfaít. tum Donutioníb.
Ja Modérate. ) lea credo quod cum inftrumentum cpntinet, quod talis Domi-'
¡nús poteít faceré taüeam ad juíTum , vcl ad placitum , aut talis cft confuetudo >
ctiam fine feripto , juíTum illud vel placitum moderandum eft ad arbitrium borii
yiri, ínípectis facuíratibus fubditorum.
'i Vel in Air eñe.) Ut quia denegat eis juftitiam , aut non defendit eos ut deberet,
ut fie aliquid -extorejueat> vcl iníinuari eis faciat, qued vult aliquid baí>ere
ab eis. ..

LÍBER SECUNDUS. 255)
18. de Fulogiis. i.q. i. placmt Se cum racir filium milito
11
? pptenticc cft ad defcadeivltun cciiam-) noa credo quod damnati func , qui

a¿o SUMMyE SANCTI RAYMÜNDI,
1 men femper moderare , & non ad gravamen eorum, &
cum charicace , non cx violentia exigeret. io.q. 3. l/Wtó
circá médium, ext. de cenf. cum Apoftolus. § frohtbemttt+
eciam ne fubditos fuos talléis &: exactionibus Epifcopi
gravare prxfumant: fuílinemus autem pro multis necefütatibus
quae afiquoties fuperveniunt, ut íi manifefta ac
rationabilis caufa extiterit cum charitate moderatumab
eis valeant auxilium poíiulare , &c. 12. q. 5. de formmh
fidelltatis. Unde Ci qui Pradati, ur procurationem veí
fervitium aliquod impendant Legato vel alii, plus á fubditis
extorqneant, quam foieant, & íic extorta debent
reftituere , & tantumdem pauperibus erogare. Superior
etiam cui fuerit quxrela depoíita, fi negligens fuerit in
hujufmodi íbatuti executione , canonice íubjaceat ultioni.
ext. de Imtmn. EccL quia plerique. Si aurem Dominus
vult ludere ad aleam , vel ultra vires ad vanitatem expenderé
in veftibus , hofpitibus & fimilibus, non debet
propter tales chufas exigere? quod íi fecerit tenetur ad
reftitutionem. m ídem íi captas in bello injufto exigit
ab eis redemptionem totam , vel partcm quam folvit
hoftibus*
§, 16. Sed quid de quibuídam , qui nihil penitús recipiunt
á fubditis , niíi tal leas , vel quarftus ? Ad hoc
diftinguo, quia aut ab antiquo íibi «5c anteceñoribus eíl:
ioluta tallea , aut de novo eft impo/ita íeu petita, «- Si
/ tafia recipiunt, ubi cenftitutum eít, vel confuetum ; dum tamen .non reci- .
yiant ultra quám cohftitutum , vel confuetum eft , quod íi arbitrium exigí con-'
fijcverit, cum moderamine exigatur.
xn ídem.) Supple , fcilicet quod tenetur ad reftitutionem.
* n Si fcitur vel creditur. ) Qüomodo hoc ícietur ? Jj¿- poteft ícirí fi fuper hoc
coofectum eft inftrumentum, li etiam ita fervatum eft á. tempore a quo non
extat memoria, & fecundum quoídam pnefumendum eft quod cx jufta caufa
fuerit impoííta. arg. xx. dift. illa.quod fatis ctedo , nifi.violenta fit prseíiin^ptio
in contrarium , prarlerrim cum dicatur quod in longiífimis prarferiptionibut
non oportet probar i titulum > íed ex lapfutemporis prxfumitur titulus intéryeaííTC
, qui ailegatur. Quid de illis qui tali utuntur confúetudine in hominibus
fnis , quod de mobilibus ipforum capiunt, & quando volunt, Se cmaatúm , *
•enm fufpicanrur eos vclle tranfire ad alium Dominum , omninó exípoliant eos >
aumquid excuíari poffunt per confuetudinem, & an tenentur ad reftitutionem, St
An funt ábfolvendi, fi nolunt reftituere ? c¿. Si certum eft quod ab inirio fuerit
¿mpofitun tale ©ñus torra; fine malicia & fraude, quod Dominus ífit ab b.ab£

LÍBER SECUNDUS. itfr-
B ícitur vel creditur probabiliter, quod ex juila caufa ,
& licité impcíita fuerit & foluta , poterit exigerejita tajnen
quod ipfe compleat, fi quid ex illa caula vel inlHtutionc
complere debeat, & hoc fecundum quod dixi fuprá
in próximo §. In fecundo vero cafu , vel etiam in
primo, cuín nec fcitur , nec creditur juila caula . non
tatoribus quando & cjuantüm vult capere ,& quod poífit retiñere omnia mobilia,
fi reccíTcrint cum quilibet poífit imponcre rei fux onus quod volucrit , videtur toleran
poíTc quod in tantum utatur hujufmodi conftitutione , quod non gravee
eos ultra modum , autmanentes , aut recedentes ; Se quod Domini non tenentur
ad reftitutionem taliter acceptorum : fi autem non eít certum , aut fi creditur
quod non fuerit ab initio legitime inlritutum , credo quod hujufmodi ípoliationes
malx factx fint> & peccaat qui faciunt hoc , & tenentur ad rcflitutionem.
In hoc tamen cafu & fimilibus qui tolerantur ab Ecclefia , pro eo quod aliqua
poteft eífe dubitatio dc jure aut de fado , non credo efie fimpliciter deneganda»
abfolutionem , fed facienda eft cum quadam dubitationc &: proteftatione fie ; abfolvo
te dc hoc in quantum poff.m ; fed timeo , vel credo quod non fufficit tibí
ad íalutem , nifi te aliter habueris in hoc cafu ítem quid dc illis qui emunt prxpofituras
fxcularcs , ubi non funt rcdditus , niíi fo!x exactiones & muñera, &
fervitia quxrecipiunt hujnfmodi prxpodri , numquid tenentur talia reftituere ;
aut íi compclluntur á Dominis e: creeré hui'iíniodi oíflcia , numquid tenentac
potius omnia fuá amirtere , quám in hoc obedire ? & quid de Dominis qui vendunt
hujufmodi prxpofituras ¡R 'ípondeo ; li non poíTunt hujufinódí officiaexcr-
Ceri fine peccato mortali , pqtiüs debent omnia mala tolerar: , quam fie peccarc
; & peccant mortaliter quoiieícumque muñera recipiunr propter faciendam
graciam alicui in prxjudicium altcrius: aut fi minis& terroristas aliquid extorqueant,
aut quofdam gravent, ut alii timentcs eis ferviant, ne talia patiantur :
te tenentur ai rclti'utionem omnium ralium , íi poíTunt , nec funt alucr abfblvendi
, Se pecemt Domini qui rales p'xpofituras vendunt, aut ad emendum aliuos
compcllupt, cum gratis eas committere debeant, cx quo non funt ibi red-
3itus aut proventus jufh , & tenentur ad intercífe illis qui per hujufmodi prxpofitos
taliter funt fpoliaci. Hoc autem intelligo de illis prxpofitis qui reddunt jaxa.
De Bidcllis autem minoribus quorum elt officium tantum citare , vcl exequi
judicaravel mandaramajorum , tcnendum eít quod dicitur infra §. Offirales in
fine. Quid de hominibus mihtis , qui cum habent ufuarium in quodam nemore,
Dominus fuus abftulit eis illud , numquid tenentur ad reftitutionem ; aut fi habent
ufuarium in filva altetius miiitis, & ille abftulit eis, vcl aliter damnificavit
«os, numquid fufficit, fi ille fatisfaciat de hoc Domino illorum , cum ille Dominus
utatur hac confúetudine, quod de bonis illorum accipit quantum & quando
vul t; Refpondeo ; fi tales homines funt veri nominis fervi ,qui nihil habent
proprium & peculium , fi quod habent in poteftate eft Domini, ut revocet illud
quando volucrit; íi vcl ufuarium habent in nemore aliquo , vel peculio , vcl
aliud aliquid , Dominus poteft illud revocare , & dedamnis illis illatis ab aliquo
fufficit fatisfieri Domino ; fi autem fint fervi de corporc , quales funt i*
íranciaquidam fervi Ecclcfiarum , Se qnorumdam nobilium , non poteft Dominus
auferre eis ufuarium hujufmodi, aut fuá , & de damnis illatis non fufficit fatisfieri
Domino ;Sc multó fortiús verum eft hoc in illis quiñón alias fervi funt,
*ifi in tarítum quod Dominus eorum poteíl de confúetudine quantum & quando
vult dc bonis eorum capere; in talibus reftringenda eft hujufmodi abufio & exíí>tíio,
potiás quámlaxanda,

n£z SUMlIiE SANCTI RAYMUNDI
debec exigere jSc quod cum mala fide recepit,debet reítituere
íi poteít. 14. q, 6,fi res. poíito tamen , quod veré
Dominus eíl, 6c quia nihil penitíis percipit quod vix eíl:,!
credibile , quin ad minus recipiat fibi juftitias , 6c fequantur
eum in exercitum in. bello juílo. Si tamen ita
verum íit , quod nihil percipit, credo falvo meliori judicio
quod debent inter fe aliquid ítatuere ». quod dent:
íibi in íignum íubjeclionti ,ne ALIAS inutiliter videatur
efle penes eum Dominium rei fux. Argumentum optimum
ad hoc, 18. q. 2. Eleutherius. & 1. q. 3;. fi quis ob~
jecerlt•'. 6ci)¿. fupra. de fepult. $. ítem fi fit confuetudo.. Sf
dubiterur , quid vel quantum debeat efle illud , credo»
quod debeant obfervarç quod invicinis, villis 6c caftris,.
vel provinciis obfervatur > ita tamen quod villa, iíta non
gravetur : vel íi diverfx funt confuetudihes , ea qua? minas
íblvit, eligatur; ext. de confuet. cum ollm. in fin.. 6C
de cenfib. ex parte, in fi. 6c fuper eo quod. dift. 100.. contra
morem* ext. de praferip. fidlligentl. 6c fy.. fuprá de fepult*.
§\ eflo^ 6c hoc totum intelligo y nifi ipfe vel aliquis de/-'
Anteceílbribus fuis vendiderit , vel donaverit eis, illud
quod ibi in íub jecHóms. íignum confúevit percíperejtund
enim non poteít aliquid petere Lin. omni tamen cafu ere.*
do, quoddebeant habere in memoria y tan quam iñíepa-irabiliter
annexa Domino-,. illa fex enumerata.in Epiítola,.
Philiberti Epifcopi, videlicet, 0
Incólume p tu tum ,

LÍBER SECUNDUS. f£jj¡
J. 17.« Circsfe Principes, vel MilitcThabentes guerras
ad invicem , di/tingue,quia aut ille de quoquxritur,
habet juftam guerram vel bellum , aut non : in primo
cafu fcilicet, cum habet juftum bellum , 6c non exercet
illud niíi contra nocentes , 8c non habet intentioriem
corruptam , x
quidquid capit ab hoftibüs fuum eít, nec
tenetur reftituere. dift. i.jus gentium. i}.q» .7. fi de rebus,
6c i£. íiiprá de hareticis. §,funitur, Ut autem plené
Jíqueat de bello , nota quod quinqué exiguntur ad hoc ,
tic bellum íic juftum, Icülcct períona, res, caufa , ani—
rous 6c auctoritas. Perfona , ut íit íxcularis, cui licitum
eft fundere fanguinem , non autem Ecclefiaílica cui eft
j prohibitum. 13. q. 8. Clerici. & his. a quibus , z
niíi in
neceííitate inevitabili , ut fup. áeHomic. §. 2. Res, ut íit
pro rebus repétendis, 6c pro defeníionepatrian. i}.

té4 SUMMiE SANCTI RA YMUNDÍ^I
* Principis , ut n. q. í.quid culpatur. 8c a. í.e. i. fi aliquod
iftorum a dcfuerit > bellum dice tur in juftum.
+ Ium habct fuperiorcm r five fit Rcx % fire Imperator au&oritatc propria ,& juftjjj
caufa fub íic, poteft moveré bellum' tám. contra Subditos > quam contra extráñeos**
poteft & fubditis fuis daré au&oritatenrmovendi bellum , tám contra Principen!
extraneum, quám contra fubditos ejus, fi eam fubfit & viderir expediré ; fed non.
contri proprios fubditos ,quamdiíi poteft injuriantem juftificare , vel quamdiu
vulr ftarc juri coram eo & éoram Judice fuá, fi cft Judex medios inter hujulV
modi Principem & injuriantem: fi autem non poteft eum juítificarc , anc fi ¡lienon
Yult ftare ibi jur i poteft > non folum Princeps hujufmodi , fcd ctiam ille
Princeps qui habet fuper íe fuper iorem , auftoritate fuá moveré bellum contri
hujufmodi injuriantem > fi fubeft ei medíate vel immediaté , & date licentiam^
injuriam paííb movendi contra eum arma : fi autem ínjurians non fubeft media-*,
te vel immediaté Principi habenti fuper fe íu-periorem : Princeps ille non poteít**
au&oritatem daré fubdito fuo movendi contra cum arma; fed au&o ritas fupe-)
xioris Principis eft requirenda^ máxime fi Ule injurians pertinet mediare v el immediaté
ad jurifdi&ioncm illius fuperioris-Principis : cum ergo vaíTallus Comités
habet guerram contrá-Cómitem Rcgis, eíbauítoritas requirenda. Si autem*
Comes contra.Rcgcm , & Rex noluit ei jus exhtbcreper Pare* Curian hunrilitc^
xequifitus , credo quod fi jus fuum armis defendat cum rnoderamine inculpar»
tutela:, non peccat: impugnare tamen Regem au&ofitace propria non poterit |
Papa tamen ¿afta denuneiationc- de exceflu Regís-, fi Rcx nollet á peccato defiftere
, polTct Regem excommnhicarc , Se crefeente contumacia daré auftorítatem
movendi arma contra cum. Cam autem Rex habet caufam guerrar, & conA
trá Impcratorcm- , vel econverfo , non credo quod uterque vel akeruter tcneatotí
jus fuum profequi in forma judicii , cum neurer eorum- babear fuper fe.fupcrio^
xem : peccaret tamen movendo bellum pafius injuriam , fi irijuriator qfferret efr*
debitam fatisfaftionem ad arbitrium bonorum. virorum de plano & fine ftrcpitqj
judiciorum.
d Dcfuerit ] Quid fi defuerit aliquod iftorum, numquid tenebitur refticuere
quidquid adeptus eíl de hujufmodi bello ille , qui mov-it-illud Qiiamri^
bellum. fit injuftum ex.-caufa , & ex animo , & ex perfona , & ex au&oritate ;.fi.
tamen res fubfit > quia pto rebus repetendis faftum eft non tenetur , qui mo*
fit bellum reftituere quod ibi cepertt , vel damnificaverir adveríarium fuum ultra
quob habuerat ille dé fuo injuft-e , aut damnificaretat eum*; 9c hoc dico &•
cundüm judicium fori Pcenicentiaiis , ubi habet locum eoir.-icnfario , etiam non
liqpidi ad liquidum , qux non habet locum úvfor© conténiiofo * runde fi quis im
foto pcrnítentiali con&eatur §é per furtum habuifle decimam de rebus illius ,
quod manifefté abftuletat ci decimam , faceré confúevit 8c bené*, Judex Poeni*
tcncialis compeníationem, nec injunget ei reftitutionem illarum decimarum r
jñiíi adverfarius ejus poft modum reftitueret ei decimam ablaram, iojungee tamen
ci pcenitentiam de furto commiííb. Quid fi Clericus in guerra jufta vadens cuna;
Domino fuo coníequacur aliquid- de illa guerra-, numquid tenetur reftituere ? s%
Si datum eft ei ab eis quibus rapere licuit, poteft rllua retiñere t: fi autem ipfe
íapuit i cum raptendo peccaverit-, inducendus eft in foto Poenitenriali, fi poteft
quod reftituat illud illi cui abftulit, fi fcit quis rile fit Í fin autem-quod det
pauperibus r hujuímodi enim Glericus rem- illam ca picado non facit &am 7 qui*
Scut Dominus ejus., non pesuit ci daré au&oritacem oellandi % ka nec auftorira-»
tcm rapiendi : credo tamen-quod rem talirer rapram de confenfu Domini fui po-
•eftf retiñere > dum tamen con&nftstt"Domtnas durante- adhuc guexxi.? quia

I OjflYKÍL-BE R L T S E C ' T E N D UU Jjjfc * Á ¿
§. 18. E V I D E T U R T Á M E N C A F U S ¿ N Q U O F . F I N E A U C T O R I C A T C -
F P E C I A L I P N N C I P I S , V E Í E C C L E Í I A ? P O Í Í I T N I O V E R I B E L L U M >
V I D E L I C E T S P R O R E B U S R E P É T E N D I S , & D E F E J I Í I O N E . P A T R I A ; :
N A M D E J U R E C U I Q U E . L I C I T U M , E Í L V I M V I R E P E L I E R E I N C O N - ;
T I N E N T I J 6c H D C C U M H M O D E R A M I N E I N C U Í P A T X . T U T E L A ? .
difl. I .jus natura le, ext. tde fent. cxcom.fi vero, I . A D . H O C
I / D I C U N T Q U I D A M , Q U O D N U L L I K
. LICET V I M V I R E P E L I E R E R E P E R ­
C U T I E N D O , F E D T T A N T U M I M P E D I E N D O . A L I I D I C U N T , Q U O D
LAICIS L I C E T R E P E R C U T E R E C L E R I C I S N O N . M
T C R T I I D I C U N T Q U O D
N O N F O L U M L A I C I S , Í E D ; . C L E R I C I S L I C E T R E P E R C U T E R E - diílii3-
G U I T U R T A M E N ,f.QUIA. A U T ^ V I S J N Í T R T N R P E R Í O N A ? , A U T J R E B U S fi
P E R F O N E I T U N C EÍL_ V I S R É P E L L E N D A " P R . ' I U F Q U Á M F I T ILIACA , LI*
C E T Q U I D A M D I X E R I N T Q U O D ¡ N U L L U S D E B E T R E P E L I E R E . V I M ° N I Í I
I L Í A T A M ¿ I M O " . D I C I T L E X , Q U O D L I C I T U M E Í L O C C I D E R & INÍI-r
D I A N T E M , 6c exim , Q U I V U L T O C C I D E R E * Q U O D I N T E L L I G O ,
P fi ALITER N O N P O T E Í L E V A D E R E Q U I S . M A N U S I N Í L D I Á N T I S . ff*
ad leg. Aquil.L 4. & 5. :
S I - A U T E M Q U I S P C Í L V I M I L L A T A M
P E R F O N A S T F G P E R C U R I Á T I ¿ fi$£ACIT H O C I N C O N T I N E N T I . I D CÍL, 5
Videtur tamen cafus. [ & revera ita eft.
TStné auctor tate Jpeciáíj'.") movéri; áüaoritacepropaa tamen ; bellum mover
i hic appcilat armis ad bellandum , uti al defend'eñdum , non ad impugnan
lum. j- f l. i ''•;'] H¡
& erpirébusrepeti'n.dis."] ,Nomeá rerum credo hic large accipi , non folum ut
córhprehéndat res :
corCói -
aleX7'íci! etiam-'injaiiás• i ficut e-niní• pm 'rebus ' mobilibuss,
velimmobiiibus abiatis poteft mu veri bellum, ita -pro ihjuriis illatis'ad ép,i>
' feqúendumJcVeís" íatisfáctionern » non Ubidine vindit\x , fed zeld juflatia: , vcl
J ;j
quantüaí ad í.uereife. c VJ
>
• ,k\Modera>mn. e incu!fatptuteU. ] Hoc maderamen locum- habet, , quando,
aliquis caufa tuendi, id eft , defendendi fe , refiftit adveríário cum tanto moderamiáeV*^
00
^ tutela illa , vel defenfio eft inculpa ta , id eft fine culpa, quia
non éxcedít' modum jo defendendo , plus la:dendo adveríarium , ex. propofito
máxime quam exigar vk>lentia iljata.
" i Dicunf qüi'ddm. ] ;
3?anc féntentiam tenuit Hugutlus. '
. x Licet vir» (ti repeliere.. }Sir.e autloritate ]uMcis. > f/i UliOíl
1 Impediendo. ] Opponendo fcilicet brachium vel baculum , ne fiat helio in capite
j vel in carpore. ¡W»^ . "
mTjrtii ditunt. ) Quorum ver ¡or eft opinio.
' n Vriiifquámfit iliaca.')' Prajvcnire quis poteft v'im Yolentem inferre invito,
&c. vel repercutere. í'Jw
o Nifi illatam. ) Dixerunt enim quod nulli licet percutere aliquem, ante quam •
percuft'us.ab eo quod non eft verum , u,t irmuic Magifter dícens ••. iinQ , &c
S f
P *W9r.) C^ainrcum^occiidendo/. c-t-. «onq xi» obaaup csai
JL i

af¿ SUMMit SANCTI KáKYMUNDl,
tur aliquo modo 5 fed li nolebat denuó percutcre ,5c
alicer percuíferit , ccnetur jquia hoc non eíl repulfio
injurias , fed vindi&a , quse prohibita eft ómnibus 8¿
máxime Clericis. dift. 46. Jediticnarios. requiritur ergo
q quod defendendo fe repercutiat, non ulciícendo. 23.
q. 1. quid culpatur,ff. ad leg. Aquil. Jcientiam. in fin. Itera
requiritur, ut cum rnoderamine fe defendat. ext, de
yeJUtut, fpoliat. olim caufam. in fin. rnoderamine5 intelligo
, ut íi vis inferatur cum armis: cum armis repellatur
, alias fine armis. ffí de vi, ¿r vi, arm, l. \. §, vim vi
repeliere. Circá hoc confidero qualitatem perfonarum *
ut interd&m parvus 8c debilis poffitit fe deftíndere ar+
contra magnum & fortem pugno elevato venientem.
arg. 3, q. 7. f, arcentur. verf. fi vero in uno auditorio.
Si quis tamen moderamen excedií', & non ex pro-*
pofito , r non tenetur, tiiíi ad cautelam.^ ad leg. Aquil.
fi ex pUgis f, tabernarius , fi ex propofito tenetur. hanc
opinionem ult imam approbo ,& feré ab ómnibus tenetur
.• in hoc tamen. ukimo verbo , qu#íitñm ad fententiam
excommunicationis concordo cum eis: ut fi aliquis
defendendo fe contra Clericum exceífit modum 1
,ijS
cidat in excommunicationem , fi illud fecit ex propofito
, alias non : fed quantum ad aliam fatisfactionem de
exceiTu , vel etiam quantum ad pcenitentiam , & irregularitem,
fi forte propter illam repercuífionem mofWtf
cuta eft , tutius credo : f
quod teneatür 5 ç^AW*^iamen
4É¿wfideratione ad propofitiflSi > &. non propofitum. ext.
de fent. excom. cum non ab homine. 6c perpefídimu¿^éxt. de
refiitut. fpoliat. olim caufam. ext. de homicid. fignificafti. 1.
in fin. Si autem inferatur rebuj^ & illacam 6c inferendam
licitum eft repeliere , fed potiüs,id eft potiflime
q flgod defendendo. ) Nc injuriam patiatur.
Ainfff te
ty¡ turi
-) Ad aliquam fatisfaftionem íecundum iftos, fecundum autem
Magi»rum tenetur , & ad íátisfacíioñem injuriam paíTó', & ad pcenitentiam r^tt
quoad irregularitatem , ut infrá dicetur.
{§¡nod tenentur. ] Ule fcilicet qui exceífit.
t Habita turnen. Qi'ia ad majorém pcenitentiam & fátisfaítionem tenetur >
roca quando ex propofito : quam quando non ex propofedí :
** ,:

lataiu j dum tamen u
in continenti, id eíl, quám citó
fcit vim illatam , priufquam divertat ad x
contrarlífin
¿dum, ut in praeali. Decret. olim emfim. & fignificafih
ff. de verb. obligat. continuas. In princ. & íi forte dum
lile vult expeliere fíchoílem de pofleíTione fuá , qutttti
injufté 6c tnaléoccupaverat , aliqui vulnercntur, vel occidantur,
credo quod teheátur fecundum modum propó*
fitum fuprá Y in defcníione perfdfííe , 6c per eadem jura?
& hoc incellíge de imperfe&is: r
perfectis énim non licéf
repercutere, quod oíléttdit Dominus dicens Matth. 5. íi
quis te percuíferit in dexteram maxillam tuam 5 praebe
lili 6c alterara» Itera Apoftolus ad Rom. 11. Nonvoft
XL In continenti. ) ffta contínuatío non eft exjftimanda omnino ficut in ftipufa^.
tionibus , ubi non fufficít eadem die refpondere ad ftipulationem > uc dicitur ia
1. continuas, quam Magiftrr állegat , íed fecundum qualitatcm negotii penfanda
eft ; prout exigit ad praJparationcm majorem vcl minorem temporis tra&um r
trodé íi aliquis nobilis colle&o excrciru incrat terram altcrius nobilis , & oceupac
ibi caftrum > vel rápit ibi praídanr, & ducic ad terram propriam , li alius
nobilis hoc audito , cum non ftatim poífit congregare exercitum 1
, & recuperare
prxdam , vel liberare caftrum , miífis literis vclnunciis congréget exefcitunvjj
licér non poílit congregare niíi ad unam feptimanam, aut duas, aut etiam plus >reputabitur
tamen in continenti fe defenderé > & caftrum liberare r & prxdanr
recuperare , etiam íjjam adverfarius ejus receperit illam- in munitionibus- fuis^
Credo etiam quod dum taliter profequitur prxdam , Se non poteft ad cam recuperandam
pertingere T quia forre eft in locis inejrpugnabilibus recepta í fi cas*
perit aliqua de bonis adveríarii fui: , aut eorum qui eum juvant, aut ipfum profcquentem
rem fuam impediunt, poterit de illis retiñere, & indemnirati fuaí
coníulcre quantum fuá intereffi : íicut qui profequitur furcm afportantem res fuasr JiceCci ubi coníulereuíque*'ad quantitatem^damni íibi illatiá Furedc rebüs ipíius
íurís, quasíecum ducit aut portar, íl qua poterit apprehcndete , dum profequitur
fugientent.
z Contrariuma&um. ) Non* elt contrarios a¿his , cum quis comedie aut bibir
aut dormít interim aut fe praeparat ad repeilendum adverfarium fuum de poíTeffione
tnale oceupata T aut ad recuperandam prrdam ab eo abcVu&am licet hace
preparado temporis moxam exigat, ut dictum eft; fed (i diífimulae injuriam r
ac deponit animum rem fuam pro feqiiendi aliis oceupatiqnibus* operam dando*
aftus eft contrarius.
y In defenfióne perfint. J Ubi diftinguendum eft utrum deféndens íe excedat
modum , veí non;ex propofito , vcl ex propofuo.
z Perfe&is. ] Qui funt ifti perfe&i ? numquid Regulares' qui renunciaverm»r
propriis, & etiam propria: voluntan, fy.ciim múltiples íit perfettio , fcilicer
perte&io fuffícientia? , ordinis, pradarionis , religionis , 3c alise qtnerdam-, íicut
diftingunt Thcologi ? credo quod hic debet intelltgi de folis illis *qui per votum
aut prarceptum, vel conftirutionem obligati funt ad non repercutiendum, qualcs
fijcrunt Apoftoli & Difçipiili rn primitiva Ecclefia, qui ad non^cperçutiendunr
ex inftitutxone Domini teneboritur |Cun.pcx fanguinem Se martytium propaganda
& ficundaada erat Eccle&u

t6% SUMM^S A N C T ^ R A Y M R T T N P T ;
metipfos dcfendcnres cariflimi, fed date locum irx8C
íimilia, Poflunt tamen increpare injuriantem exemplo
Domini dicenti&Jo*». 18. cum percucerecu#Jin facie. Si
male locutus fum , teftimonium perhibe de malo 5íi autem
bené quid me cardis f Ítem Apoftolusac?. 23. percu
ííu sin ,facie dixit Principi Sacerdptum. Pcrcutiat te
Deusparies dealbatej 8c tuíédens judicas me fecundum.
legem ,8ccontra legem jubesme percutí. ítem peterc
poflunt ducatum exemplo Apoft. acl. 2. qui cota manifefV
taííet Tribuno iníidias ubi parári á Judaeis, fecit Tribuñus
ipfum a ducentis militibus armatis perduci incoltimen
ufque ad Cefaream. ítem fugere poflunt perfécux.
tionem , unde íi perfecuti vos íuerint in civitate ifta ,
fugitein dílkxümMatth. io.Satisliquétex pra:miííis qualiter
8c quando poteft moveri bellum five contra Heréticos
, íive contra Paganos , íive contra Tyrannos, 8c
Perfecutores Çhriftianorum. Patet etiam eos qui tempore
treuguae bona fuá per mare 8c terramrapiunta Sarracenis,
rapinam committere , 8c teneri per confequens
ad reftitutioncm. Poííent etiam puniri á Principe, cujús
treuguam frangunt, exceptis Templariis 8c Hofpitala-,
rus , quos non credo jurifdi&ioni Principum in his vel
aliis fubjacere , cum íint Religiofse 8c Eccleíiaftíca: perfonac
, 8c ordo ipforum eft ad hoc fpecialiter deputatus.
§. 19. b
Adquxftionem propoíitam dico, quod miles
habens bellum contra alium militem , licité facit
fuum quidquid capit ab hofte , vel c
vallatoribus ejus, d
quouíque juxta confeientiam fuam íit fibi fatísfa£tum de
SjF&krracenis.] Cum quibus treuguam habent ipil, vel Principes eorum.
b Ad-qu&ftion.tm fropofitam.) fupra eod. $. ittm quid de midiere. & §. Ítem quiA
de Principibus.
cVallatoribus. ) Id cft auxi'liatoribus.
d
aut hxreticain pravitatem , aut propter vitium in tantum exceíTecit, quod bona
ejus publicari , .& fuorum & rerra privari,& capicntium íérvus fieri ex cdi&ó pu.-'
blico mcruerit, in quo cafu omnino poteft expoliad, & etiam de cerra exter-
Aiiaarü

LÍBER SECUNDUS i6f¡
omni damno CÍLBI dato , & labore , & operis tam fuis
quam iiiorum hominum ?vc\ doñee ipfe hoítis ofFerat
jus , vel velit fatisfacere illi¡ fubditos autem illos , qui
Deum , plufquám homines cimentes , nolunc fuo domino
in bello illicito impenderé coníilium , auxilium , vel
favorem , credo nullateníis fp-jliandos : pcena enim debet
fuostencre auclores , nec eít ulterius protrahenda ,
quam delictum fit in excedente repertunj. ext.de his,
c Slbi dato.) & fuis , etiam juftc , tam i a deprxdacionibus Sí rapinis , quám
incendiis & frafturis , & vulneribus, & cxdibus , & aliis q'uibufcumquc. Quid
íi ille qui juftum habct bellum , fecerit incendia , vcl eríra&uras , vcl arborum ,
Tcl vinearum extirpaciones i n térra propria adveríarii fui , & hominum ejus ,
aumquid pro his tenetur in aliquo ? R¿. de illis damnis non tenebitur , qua: boni
fide intulit , aut á quibus commode abftinerc non potuic fecundum indutnam Se
confuetudinem bona fide pugnantium. Si autem g'aflandi animo , & m 'litiofé
ea intulit , cum alias poíTct libi confulerc comiiwJ¿ tcnebitur , & conipeníabuntur
illa damna cum damnis fibi datis , & hominibus fuis ufque ai concurrentes
quanckatcs , & de co quod fuper cxcrevciit, tenetur fatisfacere illis quos
damnificavit. Qui autem injuftc movet bellum , tenetur de ómnibus damnis ,
qux ipfe vel fui intulcrunt adverfario & hominibus fuis : tenetur etiam hominibus
propriis de damnis abadverfario illatis , dura jufté rebellar ille advcfi u" ,
niíi & ipfi mala fide invencrint cum:in quo cafu non habent contra ipfum .

lyo SUMMiEttXNCTI R.AYMUNDT,
qudfiunt a major» par. cap. quxfivit. i. q. 4. c, 1,
§. 10. f
Qui ícquuncur raptores ad prxdam capien-
dam g fciencer , vel etiam ignoran ter > fed poft quam
veniunc ad fadum , juvant alios cognofcentes rapinam
committi. ítem qui inducunt ipfos tyrannos adrapiendum
, 6c hoc , conlilio , adulacione , decradione > vel
iimili, íi ifti íciunt , vel credunt illos propter illorum fequelam
, quxrelam, íive cor por ale auxilium, vel coníllium
, vel adulacionem , vel derradionem , vel aliam íimilem
caufam a fe adhibitam didos raptores feciííe rapinam
i quam alias non eíTent factu ri, tenetur quilibct ta-,
lis in folidum , id eft, de toto damno. Si vero fcit , vel
probabiliter credit, quod propter fuam íequelam , con/i*
lium , adulationcm , vcl detradioncm, non'plus fecerunt
ipíi rapcores , quám alias eflenc faduri , tenencur
de his,qux tantum habuerunc, vel expendcrunt fie etiam
de omni damno dato , quod ipíi vel aliqui de familia
fuá fecerinc diredé, vel occafionaliter. argumentum
ad hanc diftindionem. ext. 4c fient. & re. jud. cum. I. &.;
A. ext. de atar, ¿r qual. ord. tuam. de fient. excomm. inter
alias. 11. q. 3 • quoniam multos. Facit h ad primam partcm
diftin&ionis regula generalis j quod facientes , 8C
eonfenciences par pcena conftringit. 16. q. 4. omnes £c<
clefia.x.q, i.notum. In fine. 8c quod dixide his, qui
tenentur in íblidnm , in prima parce diftindíonís , i intelligas
didum mulcó fortiíis de his ,qui detendunt eos
in errore fuo , quia recipiunt eos in caftris fuis. k tceriw
de illis, quorum nomine íic rapiña , fi ipíi 1
primó mandaverunc
, vel poftea m
ratum habuerunc. 11. q. y.
confentit* 8c duobus capitulis fequencibus. ext. de refiitut.
fpoliat. cum adfedem. in fin,
f Qui feqnuntur. ) Hic proíbquitur íéxtam quxftíoncm,
g Scienter. ) Ita quod íciuat ilios iré ad prxdandum. ^-'^L
h Aipritmm pxrtem difl'nciionis. ) QÜX eft de iilis qui tenentur in íbliduiir»
i Iatell'g*s.) Scilicct quod tenentur in folidum , quando propter hujufmodi
defenfíonem, vel receptionem impediuntur damnificaci recuperare damna,
.. Kltem de illis. ] Intelligas.
1 Primo.) Id .eft antequam fieret rapiña,
n» Ratum. I Quod nomine eorum gcftum e&r

L Í B E R , S E C U N C U S *m
§. i1. Sed quid íi principalis , vel etiam unus eorum
^ui tenentur in íblidum-, fatisfecit de roto damno, numquid
alii liberan tur f Urique quo ad ipíum damnum , *
vel interefle > quia bona fides non paritur i ut bis idem
exigatur,ff. de regid, jar. bonafides, i. ítem numquid ille »
cui íatisrit, tenetur concederé fatisfacienti aclionem íibi
tfcmpetentem contra aliúéf Soíúi&Q : credo quod poteft
quantum ad judicium animar cxdcre a&ionem lili, noli
ut ab uno in íblidum , excepto principali, íed pro partibus
petat á íingulís; fed non tenetur quo ad judicium
contentioíum j quia qua fronte poteíl petere ceífíonem ,
qui ex contumacia fuá punifl» iJfi-d* adtnin. tut.fiptures.
%.§Cff, de tutel, ¿r ration. d'iflr, l, \. §. nunc traefemus.
Loe tamen non eíl omittendum , quod licet quantum ad
Deum de magna arquitate dicam eos taliter liberari,
dummodo de peccato recio conterantur , & pceniteant ,
poteíl tamen o ab eis exigi pcena quadrupli ,ut dixi fupra.
eod, jT« pama, Se Zachanis Luca. 19. íi quid aliquem defraudavi
reddo quadruplum. & pcena unius non Jiberat
alium. ii. q, 1.cumdevotijfimam, & fi fieculi. ff, ad leg.
•aquil. item mela,§, fi.plures, unde p coníiilerem quodad
cautelam quilibet, poíl fatisfacHoncm damni , peteret
bumiliter remifíiotíem q de pcena máxime cum; flía r detur
pro injuria5 üt in illo t. cum devotijf.mam. Ítem quid fi
plures fuerunt raptores quaíi; pares , quia nullus induxit ,
alium ad eundum \ nec erat aliquis dominus alterius,
fed quilibet per fe ivírf-Adhócxtivedo dicendum, quoéíi
ívadunt iníimul, quaíi íit unus exercitus: quilibet ftenea-
» Vel intereffe. ) Non quoad pcenam. Interefíc autem comprehendit expenfas Se
.iocommoda quk incurrir quis occaííone damni fibi iiiati.
..o Ab eis. ) Pro quibus folirum eft.
p Confuíerem. ) Bonum eft , fed non tenetur , traía poenac hujufmodi non de>
bentur , nifi tune demum cum funt adjudicáis:. :
q De Poem. ) Vel ad niinus de illárá injuria : ad perendam autem remiHionem'
.de injuria , fi pcenam folvere nolit, credo quod tenetur pet fe , vol per alium cx-
-prelfo vel fuppreíío nomine perfona: , íccündum quod quaíi ras negotii expófeic.
r Detur.) Non tamen dCbetur, nifi proíequenti eam ih jltficio
. f TenerturÍ7i folidum. ) Hoc inteííigo quando unus fine aliis non auderet, -vcl
. non poílét damnum inferre , aliter quilibet tençtur tantum pro parte darnni,quám
'.ÍRT*I fu
r r
* *n principio illius qui fcqui tur in prima parte li&n&oxas. * -

• 7 * SUMMlffi$S|toNCfc>I BAYH'UNDL
turin folidum j 6 C eft ratio , quia iri tali cafu. q0Íi)bea
juvat alios , & facit eos fortiores, ifti enim poíTunt diei
fquammx fefe prementes, de quibus loquitur. Iob. 41.
corpus illius , quaíi fcutafufilia , compa&um fquammis
fe prementibus : facit ad hoc ext. de Homic. :ficut 4'ignum.
& omnes funt cooperatores , quare quilibet , tenetur in
folidum , ut dictum eft fuprade aliis i alias íi non iverunt
íimul , fed quilibet per fe íeparatim c
faciebat damnum ,
. quilibet tenetur pro eo, quod fecit: vel forte u in utroque
cafu poííej tolerari, quod¡ quilibet fatisfaceret de
his qux habuit , 5 C induceret alios pro poííe ad fatisfa-
.ciendum 5 íed primum di#um eft tutius. Illi autemqui
nec adjuvanto.nec in aliquo confentiunt , fed datur eis
] aliquid , 6 C accipiunt , vel comedunt inde 5 6 C ind.uunt
vel in alios ufus ponunt ¡ tenentur reftituere , fed diveriimodé
: nam qui dono accipiunt, prxcipué tenentur ad
reftitutionem : qui vero comedunt ,vel bibunt , vcl in
ufus neceíjarios expendunt > ut uxor, vel cxteri familiares
tenentur de ómnibus qux íic expendunt, niíi inca-?
fu , cum agunt cauíam fpoliatorum , nionendo 6 C indu>
cendo pro poííe ipfum raptorem ad reftitutionem, facir
endam 5 tune enim 1
non tenentur: nam qui alte

LÍBER SECUNDUS. 273
çomedantapud illos, * máxime fi commodé non poílunc
apud alios invenire. Probantur hxc ext. de accujkt. ex
parte 1 1. q. 3. quoniam multas, f. de negot. geft. I. 1. £<
Pomponius i. Scfed anultró. fie eft expreílum ext. de fent.
excomm. cum volúntate. §. Pr&dicatores. quam I3¿. infrá
inter novas conftitutiones : &c hoc intelligas cum rnoderamine
, videlicet fi habeatur fpes probabiliter de corre
ctione illius : icem íi propter eorum expenfas ipfi raptori
non fubtrahatur facultas reftittiendi , vel in toto ,
vel in magna parte, arg. 2. q.6. antericrum. §. illud
etiam. Quid ergo faciet uxor vel familia , fi nec habetur
fpes de corredione illius , vel videt virum -vergere
ad inopiam , fie quafi fit non folvendo l Ad hoc dito ,
quod fi ibi funt aliqua de jufto , de illis 3
feparatim poteft
expenderé : íi vero non funt aliqua ibi ,nili de rapiña
, nullo modo b
comedat, fcd aliunde fibi victum quxrat,
vel ab amicisfic confanguineis fuis } vel laborando
manibus fuis , vel alio quocumque modo c
honefto ta­
men. ídem dico , fi ibi funt aliqua de jufto , fed ita
¿mixta funt, quod non poíTunt difeerni , vcl licet poílint
difeerni , maritus iniquitate plenus non pcrmittk eam
comedere , nifi de rebus raptis. Quid ergó faciet , fi
.mliil invenic, numquid morictur fame t non , fcdfubeft
t Máxime. 1 Non ponitur hic máxime pro tantum , quia hic non cft exclu-
FIMM : fcd potius cxaggerativum , ficut quin immó beati qui audiunc verbum
.'Dei , &c.
•t^SeparAtim. ) Si feparata fint , fin autem mixta fint ^"fiat quod inferiils di­
citur.
b Comedat. ) De ipfa rapta re infpecic , ut de ove rapta , vel'bove , aut foctu
ejus.etiam nato vel concepto apud rapcorcm , nifi fit cafus ultima? neceflitacis.-:
sfi autem fit res etnpta de re rapta , poterit inde comedere , etiam fine cafu ultima:
nccelfitatis cum propofito re'ftitucudi ;.vcl faciat fecundum quod dicitur in,tfra
in illo verfic. Quid ergo faciet.
c Hxietlo.) Non reputo quantum ad hoc inhoneftum modum , quxrere elcc-
^«nofy ñas hofti atim.
d 'Mixta funt. ] Credo quo'd in hoc cafu poteft licite comedere & bibere , &
' neceíTaria recipere , fi maritus íblvcndo Jic ; dum tamen in mente habeat vivere
•de licjtC'aeqmíkis-.*-fi

i 74 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI',
ci triplex auxilium. Unum, fi poteíl: habere e
de dote,*
vel f Sponfalitio. Secundüm ut denunciet S talibus qui
poífint prodelle non obeíTe :& fi necefle eft , &hprobari
poteft, etiam Epiícopo, ut ipfe compellat eum eam
paleere de jufto. 2. q, \. fi peccaverit. 11. q. 5. hoc videtur,
ext. de jure juran.- quemddmodum. vel 1
tradat ei fponfalitium
, vel partem,vel committat alicui perfona: honeftx
, qux de'* honefto lucro provideat ei. ext. depignor.
ex iiteris. St de donat. inter vir. ejr uxor. per veftras.-
1 Tertium , fi eíTet in arcto poíka , quod nec invemrec
quid comederet , nec Eleemofynas , nec poílet ulteriüs
fine periculo fuftinere neceíTitatem famis' j tune enim íi
aliud non políet , 6c m
de rapiña & de aliis undecumque
poíTet vivere , quia neceífitas non habet legem. de conf.
di'st. 1. ficut de conf. dift. 5. difcipulos : quidquid tamen
fie expenderit , dolcat in animo , 6c proponaí firmiter,
quam citó poterit, quidquid inde expendit n
reftituere:
o in omni ramen cafu tenetur uxor viro debitum redderie
, & é çonverfo , niíi fubfit aliud impedimentum. 33.q.
5. fidicat. &: fe cundum. 6c una.
§. 2 2. P Circá illos autem qui emerunt de rapiña ,>
¿De dote. ] Poteft cnim recuperare dotcm etiam confiante matrimonio, quanv:
do vergit YÍr ad inopiam, C. de jure dot. ubi adhuc.
f Sponfrlitio. ) Irlem poteft appellari fponfaütium , quod dos , & ponirur vel
pro eodem ; vel ibi íponfalirium appelac donntioncni proprer nupcias ; ubi er^ó
poteíl vivere de dote , vel iponfalitio vivac de eo , & hoc eft primum auxilium
quod hic aiTignátur.
^Talibus. ] amicis fcilicet ejus qui ei perfuadeant, vel Decano , Archidiaco»
no , vel Epifcopo loci, qui compellant eum ut eam pafcat de julio.
h Vrobxri poteft. ] Quod (inc ibi aliqua de jufto.i
Tradat. ] Maritus vel Judex qui prareft.
f.' Honefto lucro ] pccuni.tr, qua; fuerac data in dotem de qua negotiabicur illa
perfona cui commitcetur , & de pavte lucri providebic ei.
1" Tertium.) Supplc fubeft auxilium'.
rrí De rapiña. ) Etiam de re rapta in ipfa (¡fóciy.
n Refli-^e. ) Hoc inclinas quando de dote fuá nihil porerat habere muliery
oma fi poffet habere inde aliquid , poílctde illo vivere , utdiclum cequia falva
debet efle mullen femper dos fuá , quidquid maritus deliquerit.
0 Uomnfupradicto.) Scilicet. fivemaritus fu raptor , fivé non , fivé aliquid
¿abeat , five non.
f Circa illos.) Refponfio ad 6- q.

LÍBER SECUNDUS. ijj
.de rapiña ,diftlngue , quod aut fciebant rapinam cíle ,
.aut probabiliter credebártt > aut credebant de juíto eíTc,
vel de hoc nihil cogtrabant , fcilicet utrum eifet rapiña,
-vel non , utrum de juíto , vel non. In primis duobus caíibusfubdíftingLie
, quia aut emir quis majá fide , id eít,
,cupiditatc acquiremii (ibi, aut bona ríde , id eít volun-
•.tate reítituendi , quafi gerens utiliter negotium illius,
-cui fuerat ablata res qu.uin videbat perire , vel in talem
• cafum devenire , quod non poífet poftea recuperan , vcl
íi poílet, non fine magna dificúltate. In primo cafu ,
fcilicet cjHando mala 1
Hete emit , tenetur indiftíncté ad
. reftitutioncm , nec liberatur vendendo , vel alias alienando
rem altcri,-vel etiam fi res pereat morte y vel alio
. cafu , vel fi fibi violcn>er auferatur , vel furtivé íubtra-
.hatur , vel alio fimíli modo j. & eft. ratio , quia furtum
. commktic con' recién do rem alienam invito Domino.
ff: defurt 1. > 1. &. fur femper eft

i 7¿ SUMM* SANCH-RAYMiUN'Dfw
tamen credo dicendum quod de puro &. fano confilio;
quidquid inde ex lucro habuerunc , five totum , íi fuit
i ibi res gratis data ; íive quod fupereft deducto pretil»
dato pro ea re , fi fuit res empta , debet cum confilio
Ect lefia: t erogari in uíus pauperum : & agat pcenitentiam
quilibct talis de furto. 14. q, 5. qui habetis Muflid de
malo , facite inde bonum. & §. fequent

LÍBER. SECUNDUS. 177
quidquid res illa valet ultra illud quod ifti debctur, cum
auc!or:tjtc Eccleíix crogcturin pjas caufas pro anima
illius cujus res fuit ; & con fulo quod hoc fíat publice ,
111 evitetur omnis íuípicio: & fie credo quod erit libe ratos
, quia etiam z in hoc geílit utiliter negotium illius $
& eft argumentum ad hoc. n.q. 1. quatuor. circa filiem.
In aliis autem caíibus , videlicet íi fciebant, vel
credebant de jufto elle quod emebant, vel forte habebant
animum indirFerentem , vel nihil fuper hoc cogitabanc
, excufantur : fed diveríimodé : nam qui fciebant,
vel probabiliter credebant efle de jufto fimpliciter , a
non
tenentur in aliquo. Qui vero temeré credebant & igno-
I abant ignorantia qux dicitur b cralTa &c fu pina , vel
propter fatuam iimpiicicatem nihil fuper hoc cogitabanc
tenentur ad reftitutioncm. Adhoc autem ut leías plenitis
hanc diverfitatem diícerncre , diftingue cum Auguftíno
ín radice , id eft , in íplo raptoreá quo. ifti cmerunt
j quia aut ille erat Dominus, aut ¿ubditus > in primo
cafu tenetur quod dixi fupra eod. §. circa Principes.
in principio. & c
in riñe. In fecundo vero cafu diftin­
gue, quia cum fubditus movetbellum pro Domino fibi
mandante, aut fcit bellum juftum, aut injuftum , auc
dubitat j in primo cafu non tenetur ad reftitutioncm
eorum qux accepit ab hofti bus , nifi juxta edicTum Do*
rnini ¡ nec peccat nifi habeat A corruptam intentionem.
ut fupra, eod. cirra Principes. In fecundo tenetur ,
quia plus debuit timerc Deum , quám hominem
1 Tn hoc. J QnoA dar pauperibus.
a Non tenentur. ] Durante bona fide , hoc quantum ad illos qui credebant ¿
nec- fciebant.
h Crttjfa fuptns. ) Hoc dicitur ad difFcrentiam probabilis quar excufat > &
dicitur per metaphoram hominis craífi & fupini, qui non videt ctiam ea qua: ad
pedes ejus funt, vcl propc.
c In fine. ] In illo verf. ad quaeftionem ptopofítam.
* Corruptam.) per cupiditatcm, rcl odium, vcl fimilia.

»?¿ L. ID E> SECUNDUS.
c
In tertio non tenetur: f excufatur enim propter bohüm
obedientix , licet forte peccet Dominas contra Deum.,
6c malé prxcipiendo. 23.^. 1. quid culpatur. Sic ergo '
procedes circi. emptorem ;, qüiaü fcit venditorem , M
ex juílobejllo habuúTe , licité poteíl emere , nec tenetuc
ad reftitutionem:; quijerojnefcáib.at.eífe.de jufto.bello,
fed credebat probabiliter , nam omnes vicini. fui, ,uvel
major pars¡, vel-ad ^tnu,s v
fapientes ita erédelb.ant.^phout
fibi emptori videbatur,, ifte non . tenetur durante .íibi
hac bona fide.: red ii poíteá fciat jrem fuiíle de rapiñad
g debet reftituere.5 6c íi h
judieiaiker.reftituit , potericj»
venditore etiam invito pretium repetere. 1 i..q..z> :,;F#U
. tfffña. Si vero/ ftiiiplioiter ipeír!.posnitentiamrtenebita
•..venditor k
¿in judicio pcenitentiaiiíibi.ad intereífe ¡ 5 fed
e ln tfirtio.,'1 Scilicet'qu.áñdo'd ubi tat. ut'túrnrbelhinvjüftiun vel injufttimVfiç^
• fine racione perfonx, fine racione rei, auc caufx ,,auc anirñi, aut au¿toiitátis_-:
ex ;his;énim- caufís poteftefte bellinn jufta ni , vel-injufturñ ,• ut dictum eft fuprjí}
eod. % ( Cirta-P/tinei^fs^hi^.ü vaCtLlus Ducisveí Com{ti£ -*occtu'r; ad •bejlfm;
mó vend una ab epdem~.Cornic.er vel'Duce. contra hoftem fuum , contra quem . non
lidet'-ci auétoriráte prbpriá moveré bellum , excúfatur vaflallusííi dubiterutrum'
idem Comes vcl.Qux habeat.audtoricacem a j.Rege fuper Jioc , &: fie de a'iis.-.-caur;.
lis ex' quibus bcrllum eft /ufturn vel inj üftum.
KExcttfíttur.^ r^uhicjüiÁiíimiHceréxcufancür amici*8¿ cognatt moventis'bellum,:
qui rnpnj.fuijt ei fiíbjdi-cj 8o milites., & fervientes , i&i-fti p1en4jarii.:çxtranei.ij [fi^crefj,-
-. ñunt juftam,e"ffe\?-4i.'ÇredQ;.qupd non excüfateos bonum obediencia;; ficut fub»
ditíos , nec debéñc íe çommittcte difCrimiñi in'dubio ,'ut juvent^liqdcm^mprajp
judjci¿mJaltéíiús; quia-írfibut'idiBit/AñibjófiUs .¿Sijnon ppte{tóaljcui¡ frjbygrijfíivi
quín gravetur, altercommodiusjíft ijeurxumjuvari.,.quám .grayari alterurp,. r4..
f.*y. deniéue. Non eft íímile de' Advocatoquerñ excúíat '.b6f\a'. r
.fides ;, -qvfarridjS
ccedit^úftStóiJéífé caufam'quamífovet^l^ : - quia ibi eft í
Judex fuperior , qui caufam examtnat &Tjj Jicat.de.ailegatis.: in bello Yero „íjv.c, )
íif guerra vinbus corporalibus negotium .inñítitür , non peí .ratidhem .JCTÍ'JÍTAdicatur.
g Debet reftituere: ] Rem .& fru&us exrantcs de.confumpeis.etiam "¿urjnje
; boná fide non tenetur.
b fujfcialiter,) Id.cft. auétorjtate & per fentenciam "Judicis.
i simplíeitér.') íd gti'iihé SuiJtbiíitáté jüdieiatia:"
k In judicio:"] fequitur decidere , vel decipi póífe'Chriftíanum • r
.Qiíid' 1
deVhi§;"
• qux rapiuntur in Ecclefiis .,• aut de bonisiCJericormn aut. Ecclefíarum •qux.fu.riC
• in térra illius conrrá quem geritur jufte.bellum ,-.numquid qui rapiurit.ea-tehe.ri- -
tur ad reftitutionem? ;i¿"Credo

L IB ER SECUNDUS. i 7 r
i*n judicio conccntiofo- non poteíl cogi .ad hoc. ff. de
evic. fi rem,- i. ext. de empt, ey vend. fi venditori. Alia
pertinentia ad hunc articulum. c¿. infrá eod. §, i.llli
vero , qui emerunt de rapiña , 6c in judicio anin.ac dicunt
íe feciífe ignoranter ignoramiá juris , qux in táli
cafu non excuídt , vel etiam igr.c rantia fi.Cti c rafia , 6c
íupina videlicet quia omnes vicinos , vel pro majori
parte', vel etiam pauciores ,fed fapicntiores audiverant
dicentes illud bellum elle injuftum , 6c contra Deum ;
vel forte quia Ecclefia prohibebat, vel excommunicabat
publicé auctores , 6c participes ipíius helli , tenentur ad
reftitutionem. 1i; q. i. qui & diuinis , & humanis. ext, dc
orAi. ab Epifcopo, qui renunc. Epijcop.requ/fivit'inñnc, 16.
q. 1. fi cupis. verf. non muí tum difiat in virio. 6cc.
§.13 Sed quid fi hujufmodi perfonx reftituentes
rem , vel xftimationem adeó pauperes remanent forte
cum filiis , 6c familia , quod non habent aliquid undé
vivant t Ad hoc dico , íalvo mciiori judicio , quod íi
poteftfcire 1
perfonam , cujus fuit res, oftendat propofitum
reftituendi, 6c neceífitatem fuam , 6cpoteft petere
m
dilationcm j 6c fi ifti bene contrito corde , & n volun-
ti etiam ill*id modicum , quod habet, reftituere , nifi 0
aliter poífit confulcre animx íux , fpoliatus inruitu Dei,
6c Eleemoíynx remittit totum, vel partem , liberatur :
alias debet faceré P poíTe-íuum iy q. 6.fi res íi vero non
* bus fuftentuntur in impugnatione hoftium /ci'icct quod fi rapiantur ab adveríárüs
jufté bcllantibus , non tenentur ad reltirutionem ; & forte etiam non peccant
rapiendo. Quid dc illis qui incendunt Ecclcíias in bello jufto , numquid
tenentur de dañino dato ? r¿. Si non funt incafrellarar, & hoc fiat ex propofito ,
I tonentur ; fi autem funt incaftellata; , aut li non ex prapofito incendancur , fed
cafu', dúm illi jufté bcllantes prxüant operam rei licita; , dum incendunt machinas
hoftium , aut caftrum , vel villam , quam alias expugnare non poíTunt commodé',
credo quod ñon tenentur;
1 Perfonam cujus- ) aut fucceífbrcs.
ttn DiUtio»e/n. ) vcl quitaíioncm.
n Vblenti. ] fine fimulationc & fraude , ita quod exprimat quantitatcm damni
**i , fi fciat illam.
o A'iter. ) Id eft, fi non poteft impetrare quitationem , vcl dilationcm.
P Poffe fuum. ] Id eft ufque ad venditionem harrediratis , & omnium bonorum
ft

ü
;|fo8o SUMMJf© SÍA.NISPI R AYMUNDI1
poceír.fciri perfona , & ica eííec I erogandum in piai
caufas >, cum coníilio Ecclefix fiat, uc dixi in cafu,
confimili fupra de decim.§. QUID fi ALIQUIS*
§. 14. r De hxredibus autem raptorum, licét fecun­
dum leges aliter fdiftinguatur , dico jure Canónico eos
teneri ad omnia 1
debita defun&orum , in quorum locum
íiiccedunt. Vt autem circa hxredes materia latior habeatur
, nota AUOD quilibct hzeres , fivé rfilius, fivé extrancus,
non difundo utrum raptoris ¡ « vel alterius,
tenetur jure canónico ad omnia debita defuncti perfolvenda,
fivé fuerint xex contra&u , y vel quafi: fivé * ex
maleficio , a
vel quafi fivé pervenit resilla , pro qua de-i
bitum fuit contra&um ad eum, five non i five lis fuerit
conteftata cum defundo > íive non. 16. q. .6. Ji EFIFCOM
f de illis qui refígnant omnia bona fuá in manu Pcenkentiatii promitrentes
quod damnificatis tantum facient , quod tenebunt fe propagaos , quia putanc I
quod pro módico quit ibunt eos, qui.i credunt fe totum amiliffe. Quid etiam de
illis qui non ceSgnarent in manaPceniren rkri i, nifi crederenr, quod Paenitcntiarius
reftitueret eis prototo , vel .partey quando neícicur cui faciendo eft reftitutio
, num.tuid tales'funt in ftatu falvahdorum ? C¿.'Credo quod non : oportet!
enim quod bona fide & íine: fraude faciat raptor quidquid. poteft., aut damnifica-,
tis fatisfaciat, fi novit eos, auc pauperibus eroget, íjnon novit; alias non: eft.
abfolvendus á Pocnitentiarió , fi co.iftiterit ei de ejux inipecnitentia , ycl prava intentione
: non tamen eft neccífe quo 1 fiat nujufmcidi reíignatio m manu Paent«í
tentiarii, dum tamen paratus aliter, fit ad arbitxium ejus, vel alterius boni viisu
fatisfacere,
q Erogandum.) & in hóe ¿afii poteft Epiícopus ,qin eft di/pen/atorpaupcruní,
dilaçionem ci date, vel parjem remitte c , vcl etiam totum , fi viderie expediré
ad necejflairiam fuftentari'onein illius , tanr¡uam alicujus alterius páupéris , ita '•:
tamen quod .quando utilius poteft gerat negotium Üíius , Cui facienda reftitutio
efiet , -fi perfona ejus nota effct , videlicet expendendo illa qux eífent .ei rcfti-
• tasada ,-in úfus qui poflen r magis eis profice re quoad Deum.
rD« heeredibus. ] In quantum Se qualiter hazredes' tenentur fatisfacere»
.{ Difiinguatur.) Quia diftinguitur quod haéres non tenetur de maleficio teftaterís
, aífiin quantum ad cum p.ervencEÍc¡ j aut nifi -lis. fuerit. conteftara .cuai
defundo,
t Debita.) t^uotumque modo.
. A Vel alterius- ]vQut non eft raptor , débet tamen -ál :
qtirdsfive «x maleficio JÜ-1
quo .,Jsvé ex contractu. W'rj
x Ex contrasto.
Jeámilia.
) Ut cft emptio , rendirio,, locat¿o,,.& condudio,, .mumuflj?
y Vel quafi. ) Ut adió tutelar , vél negotiorum á1ienorum_gcftorum,
v-E* maleficio. )'Ut eft furtum & raipinx, 'te fimilia.
*tfVid quafi.) Qualí maleficium eft,;cum udex.per imperitiarnJ«judíeaf ,
tum de domo^licyjus aJigaid cje&uoi. eft., vd,cí£uXuai., gaadjiocJiiriranfoMft^
^bus per

LÍBER SECUNDUS ISI
pum. ext. de pignor. exprxfentium. 2c de folutlon, c. i. 6t
de ufur. Tua nos. bcde raptor, in lite*is. &. de fepttlt, c. ult.
&d:fent. excomm. a nobis. i. in fine. ¿v ¿rg-Jfde condici.
furt. fi pro fure. §. condiclis.' Hanc api n ioncm tenueru nc
omnes Doctores mei, videlicet Laurentius , Thomas Se
joannes, Se alii quámplures. Alanus vero diftinxit b íecundum
1-ges quod non approbo , máxime in judicio
animx. Quid fi non fufficit hxreditas ad debita perfol-
venda/ 5
videtur quod fi non fecit c inventarium nihiio-
minus teneatur ad omnia: fi vero fecit), tune non tencatur
n/íi in quantum hxreditas fufficit. C. de jur. delib.
fcimus. Ego credo quod in judicio animx non tenetur ,
niíi quantum fufficit hxreditas : diftinguo tamen inter
debita , 6c legata , 5c relicta ; quia debita tenetur folvere
abfque detractionem d legitimç , íi neccíTe eft quantum
poteft fufficere hxreditas. Delegatis autem poteft
detrahere fuam legitiman! , fi tot íunt , quod illis folutis
non remaiaeret fibi legitima : nam c
in legitima pater
filium agravare non potuit. Si quxras qux íit legitima.
b Secundum le¿es. ] Utriim fucjir lis conreftata cum dcfunfto , nec ne , St
utrtim aliquid pervencrit ad eum de maleficio , nec ne,
c Inventarium. ) Scriptura cft quam debet hanes fecundfim leges íncboate infrá
tnginta diesá morte teftatoris, vel poftquám fcit fe cíTc harredem inftitutum,
& deícribere ibi omnes res dcfun&i lub teftibus , & debet ülam peificcre infiá
quadraginta dies , vel infrá annum fi remota: funt res •> & tune non tenebitur
creditoribus ultra id quod inventur%fuçi"U in hxrcditate ; alias fi non fecerit inventarium
, tenebitur in folidum.
d Legiúmt.) Triplex eft legitima : una, qua: debetur legitimis Überis qua: appclíatur
debitum bonorum fubfidium , qua: eft niedictas vcl tricas , ut habctur
inf.á. Eft alia legitima qua; debetur per legem falcidiam , ctiam extraneo hxredi
inftituto , & eft quarta país quam deducit, & fibi retinet inftirurus de legatis,
& quibufdam aliis rebus , quando fupra dodrantcmeft aliquid rclictum in legatis
, & debetur de jure inftitutionis. Eft etiam tertia legitima qua; íimiliter cft
cuarta , qua: appelíatur trebellianica , & debetur ci qui hxrcs infhtutus rogatus
eft reftituere alii harreditatcm : quod ergo hic dicitur de derractione legitima;,
intclligcndum eft de qualibet iftarum legitiraarum , licét dixerinc quidam quod
tamen non credo eíTe verum , quod filius femper debet habe:e fa'.vam fuam lcgitimam
, & fine aliquo onere ; Se quod deducit eam ctiam ce debitis. arg. C. df
*noff. teftam. omnímodo.
c In legitima.) Quáí debetur ci de jure natura;.
ÍGravare. ) Per legara vel fidei-commiftá : gravatur tamen 5: excluditur á toro
conxmodo ha:rediratis , íi non fulficiat hxreditas ad debita períblvcñdaj vcl fi n>
ni) rcaaaoet 4c ¿jci-cditacc debitis perfolutis.

leí SUMMiíSANCTI RAYMUNDI,
%¿ auc harréeles íunt rilii, aut extranei > íi rilii, & funt
cjuacuor vel pauciores , legitima omnium eít tercia pars
hxreditacis: ti vero funt quinqué , vel plures , legicima
omnium eric mediecas hxreditatis : íi autem funt extranei
, íive pauci, íivémulti, B quarta pars hxreditatis
erit legitima: &. in quolibec iítorum cafuumiíta legitima
erit inter ipíos hxredes, ubi plures íunt , xqualiter
dividenda. Probantur hxc. C. de jure delib* Jcimus. §•
fi prjfatam. C, de inoff. tejí .anth. novijjima. ext. de teftam,
Rainutius. & de legicima filiorum nota verfus.
Quatuor , aut infra dant natis jura h trientem :
Semijfem vero dant natis quinqué , vel ultra.
Arbitrium fcquitur fubftantia extera patris,
$.15. Exprxmiílispotes colligere , quod fi x crédíto-
g 6¡Hxrtap.xr!. ] Qux debetur jure inftitmionis.
h Tritnttw. ] Hxreditas dividitur in duodecim uncias quarum hrc funt nomina
, feícunx , & continet unciam & dimidiam qtaíi femi uncía, & uncia. Sct
tans, id cft fexta pars alfis , id cft dux uncix. Quadrans quafi quarra pars,id eft,
tres uncix. Triens , id eft tertiapars ,8c fie quatuor uncix ; & hxc quatuor nomina
ftimunt interprctationem ex co quod quotam partcm hxreditatis dcíignant.
Alia vero ex co quod certum numerum unciarum íignificant. Quincunx non
quinta pars affis , id eft totius , fed quinque uncix. Semis , id eft fcx uncix , feu
niedietas totius. Septanx , id eft feptem uncix. Bes , id eft odo uncix. Dodians,
id eft nomen uncix. Dextans, id cft decem un'cix.Deunx , id cft undecim uncix,
& As , id eft duodecim uncix , feu totum. Nota tamen quod licet fecundum leges
talis debeat cíTe legitima filiorum , íicut ¿fttum cft , fcilicet quarta pars vel
medieras , tamen fecundum confuetudinem gallicani regni, qux ibidem perjudicar
juri feripto , alio modo limitatur hxc legirima , & alicubi in eodem regno
Obtinct quod pater vel mater non poteft daré extrañéis ultra quintam partem hxreditatis
fux , qux confiftit in mobilibus , nec in teftamento , nec caufa mortis,
rice inter vivos. Alibi non poteft ultra tertiam; fed tertiam daré poteft inter vivo*
& caufa mortis. De mobilibus etiam diverfx funt confuctudines in divcríis
lociscjufdem regni , quibus ftandum cft cuilibet in fuo loco. Icem nota quod fecundum
leges non debetur legitima jure naturx confanguincis de linea tranfverfali
; imó poteft ferre lotam hxrcdit¿;:r:n fuam , fi liberos non lubcat, vel patrem
aut matrem , extranco daré , &: extraneum hxredem inftitucre ; nec habebit
fraterejus querelam de inofRciofo teílamenro , nifi quando prxfcripti funt hxredes
infames , aut turpes oeifonx , aot malcmeritx : fcd fecundum confuctudines
Gallix , idem adhuc obfervatur de rollareralibus parentibus qui ab inteftato
debent fuccederc , qued ebfervatur de fiüis.
i Credlrcres. ] Creditores funt quibus teftaror aliquid «Jare tenebatur ex qudtumquc
contractu, &. fecundum cañones quibus tenebatur ex maleficio.

LIBBRl 1ICÍND US »*J
es i vel * legacariis íimul veniam ad hxredem, I primo
eftcreditoribusfatisfaciendum, fed íiveniunt íeparatim>
liberabitur hxres .folvendo per ordinem cuilibet venicn>
» five creditori ¿five legatario i dum tamen nihil faciat
in dolo , vel fraude. Verumamen fi Legararii prxycniunt
çreditores , 6c accipiunt 5 vel pofteriores credS»
tores priores 6c potiorcs in jure prxveniunt > creditores
poíl modum venientes non debent inquietare m hxredcm,
niíi remaníerit eide hxreditate,unde poífit adhuc
eis fatisfacere 5 fed habent tanquam potiores jus íuum
falvum contra legatarios , qui primó acceperant i íimiliter
6c anteriores creditores contra pofteriores qui primo
acceperant. Hoc etiam. nota quod hxres poteft dedúcete
ante o ni ni a omnes expenfas quas fecit in neceílarias
caufas hxreditatis , feu in funere , five in teftamenti $
vel invencarii confeccione , vel fimili: 6c breviter -íicut
debitis totam hxreditatem exhauricntibus á lucro debet :
efle knmunis ,ita 6c á gravamine : prpbantur hxç in
prxall. l.fçhntts' §. 6c prxfatakt, 6c §. feqttent. ítem
noca quod licet obligado, teftatoris tranfeat ad hxredem,;
non tamen periculum perjiriij vel etiam qupdlibet aliud
quod ex íuá vi vel forma non poííer excederé fingidaérr)
perfonam. fuprá dc jtitam. & perjur. $. ítem pone}
uod univerjftas*
26 ítem quid fi píures, funt hxredes , numquid
quilibet tenetur in folidum creditoribus , an pro hereditaria
portione ? c¿. reguia^itér tenetur quilibet hxres/*
pro parte hereditaria.C. de hared, *5tion* /. 1, & z. Exçipiun'tnr
quinqué çafus. Prímus, íi aliquod »" indivlduum
eít in obHgatione , tune enim quilibet tenetur invfpliduni
& Legnturii. ) Vetó funt quibus ex mera líber alicate .aliquid relinquimr ita
teftamento.
1 Primo. ) II eft priufquam legatariis,
rn Hiteaem.) Ñeque illos qui ab. co. conjparavetuut res. quantum pretia in
legara > vel fidei commiíTa., vel alios -creditores pnecefterunt, .fiçut dicitur-in l.infra
allegata.
t\ l-idi vtdunm. ] Ut íi teftatar prorniferit fe aliquod opus, fa&utum » y.el promifit
per fe hxredemve fuum non fieri , quo mi ñus per ftúidurn fiíurn agere ÚCÓ
«Hi liceat, quüibst hic h^te Jam cric iafülidum obügatus.
No*

i84 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI.
ff. de verb. cblig. in executicne. §. fecunda. Secnndus , ñ
res qux dtbct reílitui ab unoin íolidum poílidcatnr. C,
de h&red. ac7. I. i. ff. commcd. fed mihi. §. hieres. Tertius
in aiimentis legatis qua; pro volúntate defun&i, vel Judicis
ab uno in íolidum , vel á pluribus pro partibus deíignatis
petuntur.^. de alimen. & cibar. leg. I. 3 , Quartus
, fi Teílator ab uno harredum legaverit creditori hxreditario
compeníandi animo 5 tune enim hxres ille ufque
ad quantitatem Jegati onus debiti illius fuftinebit,
Jf. de Leg. 1. cum ab uno. Quintus , in expenfa funeris
uxoris, qux non tantum aílringit hxredes prohxreditariis
portionibus , fed etiam virum pro portione qux pervenit
ad eum de dote fux uxoris , utputa ad eum pervencrunt
centum ,6c in hxreditate funt ducenta , ipfe vír
tenetur pro tertia , 6c hxredes pro duabus partibus. ff. de
relig. &fumpt. fun.cel'fus. fie 1. veluti. Qualiter autem
ad vota defun&i tencatur hçres , require fuprá de votis,
§. item circa eadem vota. ítem quid fi hxres eíl pupillus,
numquid poteft difTerri folutiodebitorum prxtextu pu- .
pillaris xtatis? dico quod non, C. de hdreditar. acl. l.fub
prxtextu xtatis pupilli debitoris hxreditarii, creditorum
exa&ionem difTerri non poííe nimis evidens eíl: : unde
cum tetutorem proponas, quemadmodum a pupillis creditoribus
fatisfiat, eniti debes.
$. 27. Pone quod hxredes vel executores teftamenti
nolunt folvere ea qux teílator mandavit in ufus pios expendí
, nec fatisfacere creditoribus juxtá ejufdem teftatoris
mandatum , quid íiet f Dic quod per locorumEpifcopOs
, utuniverfa hujufmodi fecundum defuncli volunratem
procedant , licet etiam á teftatoribus id contingerer
0 interdici, funt monitionc prxmiífá cogendi. ext.de
tefi'-am. tua nobis. 6c Joannes Clericus. quas require infra
inter novas conílitutiones.
o inerdk ] Scilicet , quod Epifcopus, vcl alia perfona non intromittat fe de
teítamento íuo niíi foh executores luí.
p Talis enim.) prohibido non valet.
V 1¿)

LÍBER SECÜNDtf&- Itf
DE TJLmSCRIPTIONIBVS ET USUCJPIONIBVS.
/.17. a I R. C A Prefcriptiones & Uuijapio-
Qv&S ne
$' noCa
diligenter quid dicatur »J>ref-
^^fi^^S criptio , quid Ufucapio, qua¡^r«s poífint
preferibi , & que non , que fpecies preferíptioú#,quid
adeam complendam , qualiter interrumpaturj& utr&irç
excufet aliquem á peccato. Prjefcriptio vel Ufucapioeíl
acquifitio vei abjedio dominji b
utihs vel directipercon-
tinuationem pofleífionis c temporis lege "definía. ^ de
Vfucap. leg.}. DifFerunt tamen Prefcriptio& Ufucapioj
quia PrefcripdEo proprié fhimmobilibus , Uíucapio in
mobilibus locum habet i res etiam incorporales , ut fervitutes,
acciones , & fimilia acquiruntur preferiptione.
ext. de caufa. pojf. drpfopr» cum ecelefta. 16. q. 3 . §. quas
anfiones. Itemufucapio completur triennio , préferiptiqnon
. ut infrá, S&S '\
i*. 18. PoíTunt autem preferibi gencraUter^omnes
res , omne jus , & omnis adió. ext. depraferip. an aures*
C. de pr&fcrip. 30. ann. ficut, in rem/ Excipiuntur quedam
, que nullo modo pofliinr preferibi, ut ecce in crimini
bus nullo tempore preferibitur , íed potius ex temporis
diuturnitateaugentur. ext.defimon.cumrn Ecclefia*
33. q. j. quod Deo. ítem non preferibitur

tU SUM.MJE SANCTI RAYMUNDI ^
U execra Sacra vcl Religioia , nec non 8c dcciirx , prímitíx
, 8c oblaciones nullo jure poííiint c
á Laicis ppflideri
, vel prxícribi > quia regularitcr , quod non poceft
poíRderi, non poteít prxícribi. 16. q. 3. $. poteft. ext,
deprafeript. caufam qua. 8c fi diligenti. C¿. fuprá dedecbn,
§. quid de Militibus. 8c §.inSumma. 8c §. eft autem. 8c
§. funt dunda. Icem non poteít prxícribi limes , 84
quod adhxrct limiti Epifcopatuum , vcl Parochiarum.
16, q. 3. licet in regulis. ext. de Paroch. fuper eo. Ratio.
eíl ne termini Provinciarium , Epifcopatuum., vel Parochiarum
confundantur. Sunt 8c alix mulex rationes,
quas non profequor. Limes tamen prçdiorum poteft prc-,
ícribi. 16. q.\. volumus. ext. de prafeript, quia. Nec líber
homo poíleíTus pro fervo debet prxícribi. 16. q. 3..
poteft. ítem publicx funcYiones, id eít, tributa vel red-/
ditiones 8c poíleíTiones agrorum non prxfcribuntur a co- ,
lono. 16, q. 3. $. poteft.
agitur,
C, de Prxfcript. 30. anno. maU
r §. 19. Species prxfcriptionis, mulos aliis omiílis *
funt dux. Alia enim cít longi temporis ,ut decem annorum
inter f
prxfentes, vel viginti inrer S abfentes. Alia
longiíTimi , ut triginta vel quadraginta annorum j b8í
hoc contra Laicos vel privatas períonas. 1 6. q. 3. §. poteft.
Contra Eccleíias vero omnino eíl: neceifaria prxferiptio
quadraginta annorum , fivé i privara perfona
prxícribat contra Eccleíiam , íive Eccleíia una contra
aliam, 1 6. q. 3. quasaclion;s. 8c q. 4. ñeque decennii. Excipitur
Eccleíia Romana contra quam non prxfcribitur,
nili fpatio centum annorum. 1(3. q. 3. ncmo.ext. de praferip.
cum nobis. Exiguntur ad prçfcriptioncm compelí en-
e A Lzlcis.) A Clericis enim poíTunt.
f ?r¿(entes. ) Qui funr in eadem Provincia.
' h Agentes. ] Vor.'> , qui fímr in divcríis Provinciis.
h Ei hjc eon;r.t Lucos.) Qjali dicat ucraque iftarum praifcriptionum locum totee:
contra Laicos & privara* períonas.
i Ifñ'jit Í perfia*. ] Hxc cuim non prarferibit contra Eccleíias minori fpatio,
quam qua Iraginta a;moru;n ; fcd Eccleíia prarferibie concia illaui privatam pet*
SouAox ioa'¿x pr&fçriptionc , nc dum longiíllmi.

LÍBER SECUND US i* 7
daffl quatuor, fcilicet continuado pofíeíüonís , bona lides
, juftus titulus, & quod res non íit vitíofa. Continuado
poíTeílionis , ut toto tempore prçfcriptionis fine
interruptione íit pofleíla. ut inprxall. §. poteft. 16.q. 3.
fer fingu-las. Bona fidcs , continua íimiliter per totum
tempus pfçfcriptionis. ext. de prtfcript. vigiUnti. 34. q.
2.fivirgo. Si quxras qux dicatur bona .fidcs , B>. quod
recipicns credat tradentem cíle dominum , vel fc habere
jus alienandi. ff. de verb.fign. I. bón&fidei. ítem nen videtur
fufficcre bona fieles emptoris , etiam continua ,
niíi & venditor íit bonae fidei , vel quod eft verus dominus
, füiát rem fibi competeré , &. 1
alienatam efle. auth.
ut fiponfal. larg, §. rtirfiits. ítem juris « ignorantia non fa-<
cíe aliquem bonte fidei. ff. de ujucáp.nun-quam 1. Titulus,
fcilicet intelligitur hic omnis achis quo íblet acquiri dominium
, fi verus Dominus tradat rem , vel fi aliquis ab
eo qui non eft Dominus rei , accipit rem n
pro foluto ,
o pro emptore, P pro tranfacto , q pro lixrede , 1
pro donato
,fpro derelicto , c
pro legato , u pro dote , * pro
focio , y pro fuoj & quod titulus fit neceífarius probatur
t Htbere jus. ) Sicut habct tutor in quibufdam rebus pupilli ; & procurator i
qui maadatum habct alienandi.
1 Alienatam. ejfe ) Hoc non exigitur ex nec e Áltate , quia creditor poteft ignorante
debitóte pignus venderé.
m Juris ignorantia. ) Ut fi ego credo pupillum vcl illum qui curatorcm habet,
poíTe rem fuam alienare fine auftoritate tutoris aut curatoris.
n Pro foluto. J Id cft , quia íblvitur ci ut debitum cft.
0 Pro emptore. ] Qui emit
p Pro tranfacto. ) Quia per tranía&ionem recipit.
q Pro h.irede. ) Ut fi hxrcs infticutus inter res hereditarias boná fide recipit
tora alienam.
r Pro donato.) Id eft pet donationem.
f Pro derelicto. ) Quia paflcflor illius rei non curabat, fcd dimittcbat oceupandam
ei, q Ui vcllet.
t"Pro 'legato. } Quia legatur fibi.
u Pro dote.) Quia datum eft viro in dotem ex parte mulicris.
-x Pro focio. ) Uc quando focii dúo bonorum folutá focictatc dividunt bona, 8C
b
a¿ta divifione cedit in partem alterius aliquid eorum qux boná fide poflide-
»nt, cum tamen cílet alienum.
T Pro fuo. 1 Utcum quis inter multa qux fuá funt , habct aliquid alienum ,

z8g SUMMiE SANCTI RAYMUND1
ext. depraficrip. fi diligente ext. de probat. licet. Si autem
ille poffidens ignorat titulum , veldubitat utrum ipfe ,
vel antecesores fui habuerint , poteít formare íibi in
confcientia titulum quod credat Domino placeré j z
ex
quo videt 8cnon contradicit cum poíTet. a ítem poteft
ex alio , fi ab anteceíToribus fuis incepit prxfcriptio ,
prxfumere debet, 8c credere , quod illi habuerunt titulum
, máxime íi fuerint viri honefti : fufficit tamen habere
titulum verum , b
vel prxfumptum > 8c ita foluuntur
mulca contraria, ext. depraficrip. de quarta. ¿r de jure
patro.paftoralis. Res dicitur vitioía. , íi eft furtiva, vel vi
poíTeífa , quam non folum tur vel raptor , fed nec ullus
alius quamvis abéis emerit , vel alias boná fide acceperit,
prxfcribere , vel c
ufucapere poteft. Infiitut. de ufiucap.
ejrfiuftiva. & §. quod autem.
/.30. d Interrumpitur duobus modis, fcilicet civiliter
, 8c naturaliter > civiliter tribus modis : in judicio»
fcilicet per libellum Principi oblatum : 8c hoc valet tantiim
in e
annalibus actíonibus qux per hoc perpetuantur.
C. quando libel. princ. dat. Ut. cont.fac. I. 1. & i. Ítem
per quxrelam Judici faclam , 8c fecutam rei conventionem
: hxc f
valet in ómnibus a&ionibus. C. de praficript.
30. ann. ficut in rem. ítem per litis conteftationem : 8C
hxc in ómnibus valet, C. de prafiript. 30. ann. I. ult.
ídem per omnia in g quafi litis conteftatione. Pone
z Ex quo vi Jet. ] Non vj Jetm habere locum, nifi verus Dominus rei pr£fens
fu.
a ítem poteft. ) fcilicet fingere fibi titulum verum.
b Vel pr&fumptum.) Titulus prxfumptus locum habere videtur fecundum Ca>
nones } non fecundum Lcges.
- c Ufucapere poteft. ) Doñee fuerit vitium purgatum.
d Interrumpitur) prxfcriptio.
c Annalibus ) Qux ultra annum non durant, ut aftio injuriarum, & alia?
prxtorix acciones i & pccnales. Ir.fti:. dt perpet. & temporal, actien. circa princ»'pium.
Elapfo enim auno ab co termino, quo inceperunt petere , non poflunt interpretan
, nifi ante fuerint motx.
f Valet. ] ad minus quoad interrumpendam prxfcriptioncm rerum , etiam fi
non forte quoad perpetuandam actionem.
g Quafi litis.) Quafi litis conteftatio cft quando aliquis Convcntus in judici»
íuper rebus immobilibus , quas po/fidet nomine alieno , nominat Dominum "»
¿adic.o, & inducüs lepoiucis > ¿u quibus dcuuncicc Domino , ut vemat,
cxcmpluui

LÍBER. SECUNDUS. %Z9 C^emplum. ext. ut Ut. non contejí. quoniam frequenter. §.
quod fi fuper. Excrá judicium interrumpitur civüiter
quinqué modis , fcilicet per folutionem h ufurarum :
ir n per 1
fecundam cautionem factam a debitore. C. de
ffsfcrip. 30. ann. cum notifimi. ítem * per proteftationem
, cum non poteft 1 procederé aliqua caufa impeditus.
ext. de ojfi. ord. pastoralis. 8c de appell. fi juftus. 16 q. }. f.
poteft. ítem per denunciationem faáam colono, ext. ut
Ut. non contéft. quoniam. C. ubi in remaci. I. 2, ítem per a
fynodalem proclamationem. ext. de praferip. fanilorum*
Maturaliter fcilicet, interrumpitur prxfcriptio per occupationem
0 aqux, 8c per violentam p dejectionem 3 vel
etiam íi res íit furto fublata. jf. de ufucap. naturaliter.Itera
íi habuit animum q deferendi poííeílionem , vel aliquo
alio modo amifit.jf, defiervit. urb.prad. fi ¿des,
§. 3 i.Item nota quod quxdam témpora funt , in quibus
nec currit prxfcriptio nec interrumpitur , fed quiefcit,
five dormir j 8c hoc in feptem cafibus.Primus, tempore
Prxlati male r
alienatis, 16. q. y fifiacerdotes, fe-
«íittat, ipfo que Domino nihi'ominús legitimis edi&is vocato a Judice , non
«oraparet idem Dominus, tune eíl lis quali conteftata contra eum , feu habetur
pro conteftata , quod idem eft quantum ai incerruptionem przícriptionis.
h Víu-fi.-um. ) folutio enim ufurarum debita? pecunia: interrumpir prajfcciptio»
•nem fuper debito , per quotquoc annos ceíTet creditor á debiti repetitione.
i Secu.il,a;n¿*uüonem. ) QuotieS enim Dcbitor renovat cautionem íuper debí»
*> interrumpitur prxfcriptio,
k Per proreftAtíonem, ] factam coram publicis & honeftis perfonis,
1 Procederé.) \i recuperan lam polTeíIiinem per Judiccm delegatum , expoííta
cl cum quis propter juftum met.um non audet cbmparerc coram Judice , ad ref-
Jondcodum infrá decem dies, Uc in illa Decret. Si Juftus.
ra Per denwicixt'onem. ) Id eft cirationem fa&am de parçndo juri çoram Judi~
*e luper re quam^oífidet nomine alieno.
*5ynod*lem.) Id eft faciam in fynodo , cum aliquis Sacerdos proclamar infy-
*odo , quod alius Sacerdos renetrem fpeftanrem ad Eccleíiam. ídem credo de
Concilio Provinciali Se Gencrali.
°¿1UÍ. } Quapdo oceupat rem q«x pr

*$é SUMM^E SANCTI 1AYMÜNDI
cundus , tempore vacationis Eccleíix.Tertius , quamdíu
Prxlatus eít hxreticus. ext. depraferi. c, i. & auditis.
Quartus, tempore fchifmatis. ext.deprtfcript. cum nobis.
Quintus t tempore excommunicationis 5 quod intelligo ,
íi non elt negligens in abíolutione petenda. ext. de conceff.prxb.
quiadiverJitMem. Sextus tempore xtatis pupillaris
C. in q uibus cauf. non eft necef. in integ. reft. I. «//.Septimus
, generaliterin tempore, quo quis jufta caufa impeditus
non poteft agere. ext. de appel. ex ratione ff.ex quib,
cauf.major.l. quod quidam. & non enim. 16. q. 3. prima &
porro, ext. de elecl. conft. ne pro defeclu. Illud etiam norandum
quod ..prxfcriptio non incipit currere in actione
u reali , x vel perfonali, nifi ex quo quis agere poteft jure
non impediente. Unde filio-familias non currit prxfcriptio
in rebus y adventiciis , nifi ex quo liberatus fue-'
rit á patria poteftate 5 nec 2 mulieri currit in dote , niíi
foluto matrimonio , vel marito vergente a ad inopiam j
nec creditori , niíi exiftente debiti b
conditione , vel adveniente
c die. C. de anna. excep. I. \. §. ult. Se de jure
dotiumin rebus. §. omnis. C. de prafcrip. 30 ann. cumnotiftftmi.
§. illud autem. Hxc quaíi compulfus tetigíde nrxferiptionibus
, ut darem Judici Pcenitentiali aliquam
notitiam , Se materiam cogitandi 6c interrogandi á jure
peritis in multis £c arduis cafibus , qui circá materiam
¿•¿'relatas. ] Ecclefix, cujus res ab alio poífidebatur.
r Tempore excommunicationis.) Quia excommunicatus non poteíl agere *¿
inrerrumpendam prxfcriptioncm qux currebat contra ipfum.
u Riult. ) Adió rcalis eft , quando quis rem fuam perfequitur apud qucmcurn*
que derenrorcmj & eft rei vendicatiojf.
Vel perfon-üi. jPcríbnalis eft per quam circa perfonam agitur cx aliquo coi}'
tractu , vel quaíi ; cx maleficio , vel quafi ; ut eft a.£tjo ex «npto , adió rutel*»
aftio furti , a¿t|o de cje&is & efFufis.
.y adventiciis. ) Quid hoc fie ? g¿. «lenegotfisfxcularibus , &c.§. ítem

L IBER SECUNDlTS. *ft
iílam frequenter ( cnrruntj quxdam etiam fub nube tetigij
8c aliqua etiam imo malea omiíi , ne prolixitas tx~
dium gener aret.
§.31. Pa:et ex prxmiflls quod in prxfcriptione mceííaria
eíl: continua bona files. Num.]uid ergo abrogatx
íunt omnes leg^s qux admittunt prxfcriptionem '
3oannorum cum d
milá ride. 16. q. 3. §, pr.tfcrit>tio?yi-7#
'Ad hoc poceíl refpo':id;ri quoJ íic > nam expreíTé dicic
hoc conílitudo hmoc.ext. de proferí. qtytUw on¡?. Nrc
mireris, quia Ecclefia 8c jura , 8c alia fecularia patcíl
trahere indirecte ad forumfuum ratione peccati , cujirs
judicium 8c correclio fecundum animam ad ipfam perw
tiner. arg' de jndi.. novit.
§.33. ítem pone quod eíl completa prxfcriptio cur& " !
bona fide continua ,&c juíto titulo 8c aliis circumdandis
fupra pofitis, poíleá incipit ^poíTeíTor habere confeien*tiam
rei aliena*, numquid tenetur reílituere rem 1
i videa­
tur quod fie 5 primó , ex prxccpto Domini dicentis in
lege. Exod. 20. Non concupifc'es rem proximi tul: ítem 011Tne
quod irreprehenfibile eíl , Catholica défendit Ecclefia
, ut 25. ¿f. 1. omne ítem Gelafius : nibil deperire cre¿dimus
Ecclefiaílicis utilitatibus , fi qux funt aliena reddantur.
dift. y4-. generalis in fine. ítem 'Auguílinus^»¡r.inhb.
bonx fidei poiíeílor reéliflime dicitur , quamcíiu fe pof- {J 7*f °*' nh
íidere ignorar alienum'5 cum vero fcierit, nec ab aliena
poíTcíTione reccííeric , tune malas fidei poííeífor perhibe-
•tur, tune juílé injuílus vocabitur. 34. q.' 2. fi virgo.
ítem Alex. nulla antiqua dierum poireífio divino juñ:
jiivatr aliquem malx fidei poíTetTorem , nifi refipuerit
poílqiram noverit fe alienum pofiidcre. ext. de prafetipt.
vigdmti-. Videtur ergó quod non poílit age re pccmteiltiam
, niíi reíli'tuat. 14, q. 6.ftres. E contra videtur¡,
quod' non ceneatur feílitucFc- > ad-hoe faciunt omnia ja-

%tt SUMM>Ç SANCTI RAYMUNDI;
ra. 16. q. 3. per totum. 6c 4. c 2. 6c 3. & cxr. afe
prdfcrip.fcrc pertotum poíTidet ergó ilte audoritate juris
'Aug.adMa- crgo non alienum, íed fuum poíTidet, crgo non peccac.
"bmum tp*ft. Aug.hoc certé alicnnm non elt quod jure poíTidecur ,
hoc autem quod jure, jufté , 2c hoc quod jufté , bené
14. q. 4* quid dicam. ítem qui peccat ,non peccat legis
auctoritate j fed contra legis auctoritatem. i$.q. 4 qui
peccat* ¡tem jure humano dicitur , hxc villa mea eft,
tolle jura Imperatorum ,6c quis audet dicere hxc villa
mea eft t meus eft ifte fervus , mea eft hxc domus.dift*
8.quo jure. ítem cum Papa 6t Imperator quibus commiífum
eft á Deo régimen 6c difpofitio mundi, ut dift.
10. quoniam idem. 1
Statuerunt hoc ex causa utili 6c ho-
neftá, 6c propter publicam utilitatem , quis audet contradicere?
caufa enim fuit triplex 5 una bona fides poífidentis,
fecunda , odium negligentis pecerc rem fuam :
tertia i ne dominia rerum eílént incerta 6c confufa 6c inde
pofteá poílent fequi multa mala. 16. q. 4. /. poteft.
ext. deprxfcript. vigilanti. ítem Gelaíius : fint omnia in
poteftate ac juflíi Prxfulis Ecclefix quxcumque intra triginta
annorum fpatiaab Ecclefiis poílefla fuiíle nofeuntur.Quifquis
ergó Clericorum 6c Sccularium contra prxfentem
definitionem egerit, tanquam facrilegus judicctur
, 6c doñee fe correxerit, 6c Ecclefix propria privilegia
, fivé res reítituerit anathema fit. 16. q. 3. pUcuit
hule. Solutio in hac quxftione diverfi diverfa fentiunc.
Theoiogi feré omnes dicunt quod tenentur reftituere*
Omnes fcre Doctores juris dicunt contrarium ,quod non
tenentur 5 6¿ jura primó indnctaqux videntur contradicere
, intelligunt ante complctam prxfcriptioncm, Alanus
diftinxit , utrum poíleilor habuerit rem ex g caufa
lucrativa , uttunc teneatur. arg. ff. de his qui in frau*
tred. quod autem. §. fed quid. An ex caufa hnon lucrativa
, ut tune non teneatur. arg. 14. 1. quod debetur.
Ç Statuerunt. ] Scilicet quod pra*ícriptiones locum habenf.
g Caufa lucrativ"- ) Ut pro donato , vel pro legato. _
k Non lucrativa, ) Quando habetur exceptione, Ycl exa&ione, vel hB/ufm©

É¡hi
videtur , falvo meliori judicio, aliter diftinguen-
LÍBER: *Ui
m> quia aut iftepoíleílbr poftcomplecam prefcripuunem
habet confeientiam 1
remordentem, auc non: in
primo cafu dicarn ei preciíe , quod reftituat rem } quU
quifacic contra confeientiam etiam erroneam aedificat
ad gehennam. 11. q. 3. cui eft illata. ext. de fmon* per
tuas.i. In fecundo cafu , íi dicat quod credit jufté pofíidere
juris au&oritate , nec habec confeienciam íuper
hoc remordentem , vel etiam & habuit aliquo tempore
poít completam preferiptionem , confdio peritorum depofuit
omnem fcrupuloíicatem confciencie, tune confulerem
ei ut reftitueret faltem propter* ambiguumduplicitatis
s 6c quia vix poterunt concurre re omnia , que
exiguncur ad preferiptionem j íi nollet acquiefcere,non
audeoíibi daré fecuntatem , quod íit in ftatu falvando-
I rum perjura pro prima parte inducta : non audeo etiam
precisé definiré eum teneri , vel eííe propter hoc in ftatu
damnandorum per jura pro fecunda parte inducta, 1
pre-
fertim cum íic videatur fervare per univerfum orbem ,
quocumque fe difFundit Eccleíia.
§. 54. ítem quod coníilium dabitur ei qui ante completam
preferiptionem percipit illum á quo emit, non
. fuhTe Dominum , nec habuiíle jus vendendi , numquid
•mittet 6c rem 6c pretium ? Ad hoc dicas , vel denunciet
Domino , ut petat ab eo rem in judicio, vel fuppo-
I nat aliquam perfonam que petat nomine Domini , 6c
ita per fentcntiam evincatur ab eo res. ff. de neg.gefi.ut
qui natura, f. cum me A bfente. Priüs tamen quam íit caui
Remordtnttm. ) Quod non pofllt rem prstfcriptam fme peccato mortali retiñere.
K Ambiguum. ] Ne fcilicet cupiditas excufaverit eum.
1 Prtfertim.'] Hoc veriás credo : jure enim humano diltinftar funt pofTeíGones
rerum , & re» appropriatar. 8. dift. tjuo jure.XJode cum jus poffit fiiew, nt
fluod me m fuit , tuum Íit per prxfcriptionem debiram , dominium rei transferir
de perfona ad perfonam. Und¿ qui bona fide pra-fcripfa aliquid , £ completa
jam przfcriptione incipiat habere confeientiam , quod illud fuit aiieniim alienando
, non debet habere cenfeientiam, quod modo fit aü'emim » quia errónea
eíTct confcientiá i quam tamen fi deponere non poteft , non tapeten aliud coa/i-.
Kum , nifi quod caá reftiriar illi, cujus fair, •.

ͧ4 S U M M I E S A N C T I R A Y M U . N D F
[x m conclufum , denunciet hoc venditori, fcilicet quod
res evincitur ab eo. ff. de evicf. fe rem. §. ult. & portea, fí
non fuerit n
abfens eontumaciter tempore fententia: pro¿
mulgatat, feu per injuriam fententia lata fuerit , poteric
pretium repetere á venditore,aliásnon poíTet. ff. de evitt.
firem. ext.de empt. ó* vend. fi venditori. Nonobftat quod
dicit illa \. 0 firem., quod debet ei petenti nomineDomini
objicere exeeptionem P procuratoriam , vel aliam fimilem,
quia bené poteft omittere exeeptionem °« dilatcrriam
judicii , qualis eft ifta, licet non dilatoriam folutionis.ff.mand.Jifidejuffor
.Sc r
Jimartdavero. ítemqualltei
jurabitifte de calumnia , cumfciat fe mala fide poíTidere
? Poteft diei quod fub hac forma > juro quod veni ad
litigandum causa juris mei coníervandi, ff. de bon. libcrtor.fiquis
libertara. &í dico ;
planius, poteft confreri íimpliciter
,quod res non eft fuá : nec prxjudicabit fibi centra
venditorem , quiaf pudori fuo tenetur parcerc. ff.
mand. quintus. de alie, jud/c. mut. cniífa fací. 1 ítem fi res.
§.35. u Judices ferunt aliquando iniquam fenterttiam
dolo malo , aliquando per imprudentiam j in primo
cafu , ílvé timore , fivé x cupiditate., livéodio ,íivé'
tn Conclufum. ) Ira quod nihil fupereft, niíi fententia audienda.
n Abfens.) lile qui eraic á non Domino.
o Si rem. ] Non videtur lex illa hoc dicere , aut tangere aliquie dc creeptioñe'
ptocuratoria , fed quod hic dicit Magiftcr , íblet notari fuper illa lege. jf. d«
got.geft. afqtsi natura. §. cum me ubfe-ne. -fus!
p Procuratoriam. ) d'cendo quod non eft procurator.
q Dilatoriam. ) Dilatoria judicii eft , per quam impeditur quis ne audiátur'io'
judicio , ut excepcio , quáexcipit contra aliquem qui geric fe pro procuraron »
qui non habet mandatum ; & exceptio excommunicationis contra excommuflicatum
, vcl exceptio fufpenfionis , vel infamia: contra Jadiccm & hu jufmodt-
Dilatoria íblutionis eft , per quam rctard.ttUr folut'o pecunia; , quam quis coufi*
tetut in judicio fe deberé , fed dicit quod non debet ufque ad annum , vd bie*''
nium.
r Si mandavero: ) Quidam habenr pro
{Pudori fuo. ) Quod non facerct , ii fciens verum negaret.
t Ijem.fi res. ) §. ule. Ubi dicitur quod ejus factum non improbat prxtor , qPÍ -
tanti habucrit re carerc , ne propter cam fxpius litigaxetj non-enim verecunda-
©jus cogitario vituperanda eft , qui litemexecratur..
u Judices.) Refponíio ad decimam quxftioncm,-
X Cupiditate. )nota verfus..
Quatuor ifta timjr , odium\ dil'eft:'o-, cenfus,
Sape folent hominum recios per ver tere Çenfus.

LÍBER. SECUNDUS. ; i 9y
¿more , íivé alia aliqua causa ioiquam tulerint fententiam
, tenentur prxcifé ad omne intetelíe illi qui ex cali
fentcntia lxfus eít 5 nifi forcé poííenc inducere illum
pro quo tulerunt fententiam , ad plenariam refticucionem
faciendam ei qui fuit lxfus. C. de pcena Judie, qui
mulé judie, leg. ult. 11. q. } quatuor. 8c fecundum leges
multas alias pcenas debet fuftinere > debet etiam prxter
reítitutioncm imponi poenitcncia , canquám pro graviífimo
crimine. \i. q. 3. quicumque be unicuique. In fecundo
cafu , feilicec cum per imprudenciam cenecur fecundum
leges lxfo , in quancum bonum 8c xquum. Videbitur
religioni judicantis.^1 de extraor. cogn. I. ult. In judicio
camen animx credo idem quod in primo cafu, fcilicet
quod teneatur ad reftitutionem: in culpa enim fuit
cum fcivit, vel fche debuit fe infufficientem , 8c tamen
judicare talem caufam y prxfumpíit 5 8c idem fi erat fufíiciens
quoad fcientiam , íi voluillet libros revolvere 8c
itudere j íed quia fuit negligens , 8c noluit ftudere ,
quem debuit condemnare , abfolvit, 8c é converfo : 8c
procedas hic fecundum z
diílinctionem quam pofui íupra*
de homic. §. fpecies. veif. cave. 8c cum aliquis. 8c §.
quid de phyficis. Mitiüs tamen eft ogendum a cum ifto >
quám cum illo qui dolo fecic.
i". 36. Quid fi accepit Judex pecuniam ut ferretfenr tcntiam ? diftingue, aut recepit pecuniam ut judicaret
iniqué , aut ut judicaret bené , aut fimpliciter, ut judicaret
: in primo cafu , fi tulit fententiam inique , tenetur
, ut dictum cft fupra. in illo qui dolo malo : fed pecuniam
malé acceptam , five tulerit fententiam iniquam
y Frafumpftt. ) Durum videtur qu od dicit Magifter quantum ad delegatos Ju*
dices , ad minus , quibus delegantur caufa? á Papa fcienter , pre cp quod funt boni
viri , licct juris ignari. Non credo quod ifti tcneantur, íi feranr iniquam fententiam
; dum ramen hoc faciant boná fide de cor.íilio peritorum; alias tcnerentur
, fi in inquirendo coníilio fucrinr negligentes aut culpabilcs : dic crgó quod
Magiftcr facit vim in hoc verbo , prxfumpíit.
z Difíinftioncm. ] Utrum fcilicet omiferit aliquid de coatingentibus, neene;
¿c utriim içtenderit operi licito, necne.
a C«CT ifto, ] Qui fuit negligens.

5>¿ SUMMiB SANCTI R.AYMUNDI;
íive juftam , íive nullam , tenetur indiftincte reftituere*
non ei qui dedit, cum turpiter dederit, fed ei in cujusinjuriam
recepit. i. q. i.jubemus. 8c arg. 17. q. á^.fi quis
in atrio ff. de calumniat. &C generaliter. §. illud. In alus
b duobus caílbus íimiliter tenetur reftituere , quia cum
ex officio fuo teneretur judicare 6c bene , 8c gratis,
turpiter accepic, 8c crimen c concuílionis commiiic , 8c.
idem dico ; il acceperit pecuniam, ut judicaret, cum
non deberetjudicare , velutmalé judicaret. i.q. i« d
jubemns. ext. de Simón, nemo. 8c Aug. 11. q. 3. non licet.
Judici venderé c
juftum judicium. Sed cui reftituet ? licet
quidam aliter dixerint, dico quod illi qui dedit > íi
boná intentione dedit, fcilicet ut jus 8c quietem íibi
coníervaret. 14. q. ^ non fane. ext.de fimon, dileclus 1«.
íi dedit, ut animum Judiéis íibi fub fpecie redi inclinaret,
8c ita indire&é ac tacité intendebat ipfum corrumpere
non illi, fed pauperibus , 8c illi in cujus injuriam
data fuit juxta arbitrium Eccleíix S reftituenda eft
pecunia, ut in prxallegato C. non fane. 8c dixi fupra in
eo quod dedit , ut iniqué judicaret. ítem quod íi nullo
modo voluit ferré fententiam Judex,& propter hoc pauper
aliquis , vel alius amittit jus fuum f dico quod tenev
tur Judex , 8c facit litem fuam , id eft , debet reftituere
litis xftimationem ei qui propter ejus negligentiam lxfus
b Duobus cafibus. ) Qjando accepic pecuniam ut judicartt bené , vcl fimpliciter
ut judicaret.
c Concufionis.) Crimen conculfíonis e> , cuín quis in officio conftitutus ct-
«orquet aliquid per metum á fubditis ; aut cura non vult faceré ad quod tenetur,
nifi data fibi pecunia; auc cura aliquis officialis aut railes ultra fibi conftitutaftipendia
exterquet, unde lo. Baptifta dixit militibus ; cftotc contenti ft i pendil J
teftris neminem concutientcs : vcl cum aecufator ab aecufatione defiftit propter
pecuniam , ut infrá coi. $. nccufatotes. verf. ítem fi aliquis.
d Jubemus. ] Mcliús habctur hoc. i. q. i. lege Julia repetundarum tenentur ,
ice.
e Juftum judicium. ] Sequicur : & fi liceat Aivocato venderé juftum pattocinium
, Se jurifconfulto reclum confilium.
{ Non fane. ) Ibi dicirut ille tamen folet male fibi ablatam pecuniam repetere,

LÍBER. SECUNDUS. i 9 7
cft. 23. q* 2. Dominus. 8C q. 5. adminisl,íi doloinduxcmnt
fiídicem ad malé judicandum , tenentur fecundum
diftindioncm , quam ^¿.fiupra eo jT. qui fiequuntur
raptores, circá princ Si vero Judex per imprudentiam.
Aíleílbris malé judicavit , erit m excufatus s íi íimplex
erat, 8c habuit bonam confeientiam , nec fuitin culpa
h Solet. j Ibi dicitur: á nemine accipere inhumanum cft, paífím vibíTimum,
peí" omnia avariflimum.
i Poteft petere. ) Qaando pauper eft x YCI quando oportet cum Ion ge cquit>.
propter examinationcm cauía;.
X Nemo enim. ) i. ad Cor 9.
lofficialísi ) Comprchendn AfleíTóres , Cirarorcs & Ejecutores.
. , w EX.Hfutas, j Non enim femper tenetur Judex , guando per imprudencia
julicat, quod vidctur^la^iftci dicere íupii eod. §• Judices.
P p

i ?8 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI
cligcndo talem AireiTorem,quia bonus 6c fufficiens communirer
crcdebatur : in majori enim culpa fuit hic AffeíFor
, quam Judex,quia AíFetíbr prxcipué cligitur propter
ícientiam jfed non íic in Judice > mulri etiam iliitcrati
Se íimpliecs habent jurifdictionem , $C juílé : 6c
ideó prxciíé tenebitur AífeíTor ei , quilxfus elt./! quid
qttijque jur. /. i. Si autem officialcs quicumque fine, habent
certos redditus fibi aílignatos , non licet eis aliquid
á litigantibus, veletiamab aliis fubditis extorquere
ut íupradictum eít de Judice ordinario : fed íi non habet
certum n
ftipendium fibi aífignatum , dicit Aug. quod
inferiores ofiiciales , ut o Sagi, five Miíli 6c fimilcs , fi
extorferint, non tamen per vim vel immoderatam improbitatem
, modicum tamen , id eft , obolum , vel denarium
fecundum moxem terrx , p reprehenduntur,non
tamon tenentur ad reftitutionem , 6c poterunt inde faceré
eleemofynam. Verba autem Auguftini funt hxc:
Sunt quxdam perfonx inferioris loci , qux ab utraque
parte , non vcl magnum íit judicandum , quoad hoc arbitrio boni virilimitandum eft.
q Infolenter. ] Id eft non infolite ,nec contra morcm.
r Officiaies.) Bcdelli fcilicet, qui non habent jurifdictionem , fedtantúra CÍC-
^kuntur mandata Judicum.
iSoltnt. ) De fa¿to , non dc jure.

LÍBER SECUNDUS I 9 9
principaliter attendenda , fcilicet perfona, caufa , modus
advocandi , 8 C íalafitma. Perfona , ut non fit hxroticus,
vel cxcommunicatus , vel paganus. 4 q. 1. c. w
ext. de hxret. vergentis. de peen. difi. 1. nemo , vel in foro*
Ubi ctiam habes quod peccat Judex >8Í puniri debet ,
qui fcienter tales admittit. Ítem quod non Íit Monachus
8C R.egularis , vel alia religiofa períonas tales enim
peccant advocando, niíi pro Monaftcrio de maniato
Prxlati fui hoc faciant. 16. q. 1.Monachi. ext. de pofiul.
ex parte. ítem quod non fit Clericus in facris ordini
bus conftitutus , vel etiam in minoribus , dum tamen íir
Beneficiatus stalibusetiam prohibita eft advocatio coram
Judice fceulari , nifi in caíu proprio , \el pro Eccleí»
fuá , vel pro conjunctis aut iviierabilibus perfonis, qua;
proprias caufas adminiftrare non poíTunt. ext. de pofiul..
Clerici. 8C cum facerdotis. quam$¿. infrá inter novas conít».
Sed numquid coram Judice Ecclcfiaftico poterunt advocare
? dicunt quidam quod fie argu. á contrario fenfu
t illius Decret. clerici. 8C ego fatis admitto ,niíi de coníiüo
velint ceñare , exceptis Epifcopis 8C etiam Sac-crdotibus,
quibus videtur fimpliciter , niíi in prxdicTis cafibus
intertiietum. 5 . denique. difi. 88. perlatum 5.
8C exprefTius in illa Decret. cum facerdotis. Intelligoetiarm
ín cafibus ílipra conceílis, quod per hoc divinum orlicium
, cui tenentur intereilé , non impediebatur. arg..
d'fi. 91.clericus. 1. u ítem quod non fie Judex , vel Affcflbr
in caufa illa,in qua vult eííe Advocatus, quia x
dúo
eífícia in eadem caufa prohibitus eft exercere. 4 . q. 4 . .
c. 1 8C 1. Sunt etiam y alix perfonx prohibitx , quas
t Illius TTecret. ) Qnia ibi dicirur , quod coram ícculari Judice in negotiis íc-
••ularibus Advocan fieri non prxfumanr.
u ítem quod.) Attcndi deber circa pcríbnam Advocati.
xDuooffiit. ) Lexreddít caufam hujus fie , ne dum ad utrumque feílinat, net¡«
*rum bene peragac , & infeá ; ñeque enim credendum cft facile duebiisufcecíía*-

3oo SUMMJES A NCTI RAYMUND^
habes. 3. q. ~¡. §. tria. Sed illas prenominatx fpecialiü4
ad judicium animepertinent. ítem Clericus non afTumat
caufam z pro extrañéis contra Ecclefiam á. qua obtinetbeneficium
, contra quam fi Advocatus vel procurator
eííe prxfumit, tanquam ingratus poteíl:, máxime
fi Clericus fit ejufdcm Ecclefiç , beneficio hujufmodi
fpoliari. ext.de pofiul. cnm Sacerdotis. §. Clericus autem.
ne fcilicet caufam injuftam , vel defperatam 3 6c fi accepit
ab initio ignoranter ,6c in proceílu judicii cognofcit
caufam talem , debet eam relinquere. ff. de Judie*
rem non novam. ÍModiis, ut non producat faifa inítrumenta
, nec teftes falfos, vel corruptos, nec mentiatur,
neeleges faifas, vel alias juris vel fafti probationes inducat,
nec dilationes non neceífarias in gravamen par?
tium quxrat. Ítem quod fideliter in quantum jultitia
permittit caufam fuiclientuli foveat, nihil de contmgentibusomittendo.
3. q. 7. §. fi quis autem ex litigan*
tibus. 6c arg. ext. de tefi. intimavit. C. de jud. properandum.
f. illo procul dubio. 3. q. 4. c. 1. & *. 6c in a procemio
verf. in patrocinio fidelis. ítem non procaciter ,
vel dicendo convicia, vel vociferando advocet 5 quia per
hoc impeditur proceíTus juítitix, dicente Propheta líala
3 1. erit cultus juítitix lilentium. 6c Salom. Prov, 11.
contrátales: ejice deriforem, 6c exhibit cum eo jurgium.
5. q. q. in loco. 3 . q. -j.fi quis adeo procax fuerit. Salarium,
fcilicet ut moderatum petat , feu ab initio , cum facit
paclum , five ex poft facl:o , fi ab initio non fuit deter-
additus pcena: eft , qui capirali crimine \ vcl calumnia publici judicis damnarur»
urdic.turmillo §. tria. Ador arena, eft . qui pro pecunia pugnac cum beftit
dentara cite rata ; puerum mtclligc nfquc ad 18. annum.
z Pro extrañéis. ) frumquid repurabitur Epifcopus extraneTis rcfpeftu CnpituR
aut Capitulum rcípeér., Epifcopi; aut unus de Canonici* refpcclu Epifcopi , vel
Capuuli , rcgularicer cum prenx fint teftringenda:, non ampliandx. credo quoi
non . & hoc quando Utigatm dc jure , quod ifti vel illi habent in quantum Cata
Canomci, ve Epifcopus ilhus Ecclefix , fecús forte fi unus de Canonieis ager«
concia Capitulum , vcl Epifcopum petendo aliquid jure hxrcditario , vel alius
Canonicus ejus cifet procurator m caufa illa , icl Advocatus pro eo.
iJiaxe" 0 3 P i O 0 C m i u m c í l ü l u d i u Dc
' ' «««libus, quicfolcat incipere ,

LÍBER SECUNDUS 30*
minatum , quantum eíTct. Attenditur autem hoc moderamen
falarii circá quatuor: primum , quantitascaufx r
fecundum labor advocationis: tertium, ícientia, facundia
, 6c honeftas advocantis : quartum , confuetudo regiones.
Juxtá iftorum quatuor confiderarionem majus,
vel minus poteft , 6c debet taxari. 3, 7. £. apud urbem,
6c arg. 12. q. 1. Vultcrant. SC concejfo. ext .deprabend.
de multa, vertcirca fublimes , 6c literatas pcrfonas,
6cc. lile enim gradu carteros antecedit , quem labor
b prolixior , 6c ftipendia longiora fecerint anteire.
dift. 61. c mirmnur.bc facit optimé adhoc.^. de var.&
extraor. cogn. l.i. §. in honorariis, Caveat etiam ante omniaAdvocatus.
ne petat emolumentum vcl falariumcum
gravi damno litigatoris. 3. #.7. §• arccntur. ítem cx
quo caufa eft incepta, nullum faciat pa&um cum litigatore
, quem in propriam recepit fidem , quia poílet
eífe occaíio magni periculi. 3. q. 7. §.pr

3 O I SUMM^ SANCTI RAYMU N DI
non poiTunc conducere , amiccunc caufas, 8c gravantur
injufté , intelligo quod teneantur advocare , 6c de fuá
fcientia eleemoíynam daré. 11, q. 3. pauper , dum non
¡mbct c
quid offerut. Ad inftar Medid , qui tenetur gratis
de Medicina fuá curam 8cconfilium impenderé pauperi
infirmo. Symmachus Papa : non eft grandis differentia
an lethum inferas , vel f admittas : mortem enim languentibus
probatur infligere , qui hanc cum poífit non
excludic 83 .difi» in princ Tenetur autem Advocatus
ad reftitutionem omnium , qux illi , contra quos prxftabat
patrocinium , propter ipfius pertinaciam injufté
amiíerunc , 6c tenetur etiam illis quibus prxftitit patrocinium
, fi propter fuam infidelitatem , vel negligentiam
, vel g imprudentiam amiferunt caufam. Tenetur
ctiam, fi extorfic falarium , unde non debuit extorquere
i vel fi ultri quam debuit habere extoríit : alias fi abfque
fraude 8c dolo ipfius aliqua eíTent fponte oblata a
iuo clientulo ; fi accipiat, non dico eum teneri ad reftitutionem
: de idem dico de Jurifconfulto. 14. q. j. non
fuñe, in fine. 6c q. 6. fi res. ic potes indúcete ad hoc per
íimile quod habes. fup, eod. §. Judices.
jf. 40. Teftis debet elle communis perfona , ficut
& judex , & pro-ut raque parte dicere debet puram , 6Cmeram
veritatem , quam fcit defacto , fuper quo indu^
citur : non adjc&a aliqua falíitate 3. q. 6. kortawur 4.
q. 4. nullus. 14. q. 5. non fuñé. ítem nihil debet tecipe-
e &uid oferat. ( fcquitur ,non folum audiri contemnitur, fcd & contra veri*
ratcm opprinvitur; cito riolatur auro juftitia , nullamque reus pertimefeit cub
pam , quam redimere nummis exiftimat.
f Admittas. ) id inferri pariaris.
g Impmdenti* ) hoc intelligo ; quando , ja£tabar fe prudentem , alias non*.
Quare non eft peccarum advocando , committere fediferimini juvando unum
in prarjudicium alterius , quando dubitat , utrum «lientulus fuus dicat ei verum
de meritis caufa: fuo: ; cum dicat Ambrofius , Quod íi non poteít altcri firbveniri
niíi alter lardacur commodius eft neutrum juvati , quám gravari alterum 14.
q. Ç. denique. cum etiam qui fubditus non eft lilius , de quo dubitat, utrum juftum
moveat bellum , non debeat fe committere d ifcrimiui juvando eum Çt. aliud
eft in bello , aliud in foro caufafum : in bello enim verberibus utunrur bellantes
non jure ¿ fcd in caufis jure utuntur litigantes , &fub judice qiii eauíamexaminat.

LÍBER SECUNDUS. 305
re proteílimonioferendo : nam íicut fententia non debet
eífe venalis , ita nec tcílimonium. Auguílinus. cum
judicia , fie teftimonia , qux nec juila , nec vera funt
vendenda, iniqua , 6c falla venduntur, multó h
fcelera-
'tiíis utique pecunia fumitur, quia fedérate etiam, quamvis
á volentibus , datur 14. q. non Jane. Expenías tamen
poteíl recipere ab illo , qui cum producit. 4, q. 3.
§. venturis. ítem ubi videt proximum rem fuam amittere
propter defeclum probationis , quaíi ncceífitate cogente
debet tune ferréteílimonium veritati > alias peccat.
Auguílinus. quifquis metu cujuflibet poteftatis verita- Aug.ad
tem oceultat, irana Dei fuper fe provocat, quia magis fa 1
times hominem, quám Deum , 6¿ pofl pauca : Vterque
reuseft, 6c qui veritatem oceultat, 6c qui dicit mendacium
, 6c quia ille prodeíTc non vult ,6c iíle "nocere.deíiderat.
11. q. 3. quifquis. imó in tali cafu etiam privilegíate
períonx ,ut Sacerdotes , i cogendi funt teílimonium
veritati perhiberc. 14. q. 1. quamquam. 6c hoc
intelligas, íi talis íit caufa , in qua liceat ei ferré teílimonium
j non enim liceret in caufa fanguinis', ut fuprá
de homicid. §'pcena homicidii. Prxtcr iílum cafum funt
k alii fex cafus, in quibus debet etiam facerdos, vel Clericus
jurare, nedum Laicus. Videlicct pro recia fide.pro
obedientia , pro pace, pro indemnitate Ecclefix , 6c i
cum abfolvitur abexcommuniçatione , 6c cum infamarus
debet fe purgare, probantur hxc. ext. de clem. fignificafti.
ultra médium. 28. dijf.de fyracufoe. ext.de offic. ord.
ad reprimendam. r.q. 2. presbyter, 1.& 1. tenetur autem
teílis ad reftitutionem omnium , quc per fuum falfum
h Sceleratius. ) guando tcl jufta yenduntflr ; vcl fceleratius, quando ab
invitif extorquetur;
i Cogendi. ) in odioíis tamen exceptionibus, vcl in criminibus non conlueterunt
teftes compclli paflim , licet quandoque compcllantur, ut in inquifitinr
nibus.
K Alii ftx. ) Undc vcríus.
fax y & fama ,fides, reverentia , cautio damni >
Defectos •veri cogunt fibi magna fattri.
*d «ft , magnas petfonas , & magnos jurare.
1 CumobfilvitHr.).cafus iftc nen conwnctur in Terinas pradiftifc
**"""'

3o4 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
teftimonium proximus ejus amifit , uc in fxpé prçall.
capitulis.wo» fane. 8c fi Yes aliena. 8c i.q. i. notum. 8c arg,
3.^.9. nihilhorninus. Si vero accepic teftis pecuniam
pro teftimonio ferendo , turpiter accepit s 8c credo eum
teneri ad refticutiouem. íi quxras cui debeat fieri reftitutio
, diftingue, ut diftinxiin Judice fupra eo. £. judices
8c jT. quid fi accepit.
$. 41. Accufatores dicuntur largé , non folüua , qui
aecufant alium de crimine ad pcenam canonicam, vel
legalem, fed etiam qui denunciant crimen alterius ad
pcenitentiam agendam. ítem m
detractores , 8c fimiles,
primi, 8c fecundi, id eft accufatores , 8c denunciatores
debent procederé ex charitate , fcilicet ut aecufati corrigantur
, 8c exteri terreantur , 8c fivé plcctendo , fivé
ignofeendo non folum bené agitur , ut vita hominum
corrigatur. 13 .q, ¿.prodeft 8c tales , qui fieprocedunt >
non debent fe judicare malevolos,fed benevolos8camicos*
2.->q» 5. n Yion vos judicetisefie malevolos.bic.be duobus cap.
fequentibus. ítem utrique caveant fibi, nc publicent crimen,
nifi probationes paratas habeant , alias enim non
eííentcorredores , fed proditores, z.q. í.fi peccaverit.
].q. 1. c. i. fecretorum enim folus Deus eft judex , 8c
congnitor. 31. difi. erubeficant. 8c prxter pxnitentiam eft
o gravis pcena inftituta contra tales. 46. difi. accufatores P
fratrum. poflunt tamen dicere ,fi eft occultuml talibus
perfonis in fecreto , qux poílint prodeíle, 8c non obeííc ,
& etiam , fi poífint probare debent admonitionem charitativam
r
prxmittere juxta illud : fipecaverit in tefrater
tuus y 8cc, c¿, de duplici denunciatione fupra de jurar.
tn Detractores. ] dicuntur accufatores large furapro voeabulo.
n Non vos. ( fumptum cft de regula B.AuguftiniEpifcopi.
o Gravis faena ) fcilicet excommunicatio , qua nulla majotin Eccleíia Dei ,
Ut dicitur. 14 q. j. corripiantur.
p Fratrum.) fcquitur ,excommunicct Epifcopüs-, qui non probanda fratrir
bus obijeiunt.
q Talibus per finis. ] patti fcl matri, aut amico, vel alicui bono viro , W*
oret pro eo , vel monear cum ad corredtionem.
r Prtmittere. ] alioquin non audiantur in caufa denunciationis.
£ Çoncupfionii* J de hoc dic ut fupra eod, §. quid ¡iaaipit.
mente»

MBER SECUNDUS. 3of
ntcito. §. quidfiattdit. ítem fi aliquis acculator accepit
pecuniam obaecufandum 5 vel non aecufandum , crixacn**
concLiífionis commifit, 8c tenetur ad rcílitutioner»
faciendam ei , qui dedit , fi non turpiter dedit: alias t
ei 3 in cujus injuriam data fuit. 1. q. 1, jubemus, 8c
per fimiie ílipra. eod. $. judices.. 8c §. quid ¡i accepit judexpecuniam*.
§. 41. Tertij autem , id eít detractores ,8c infamatores.dicuntur
, qui vitam 8c bonos mores proximoruna
, 8c prçlatorum nituntur corrumpere , vel mintiere
quod faciunt interdum confingendo , vel publicando crimen
aliquod contra alium , vel etiam oecuitum alteriuscrimen
prodendo,8c manifeftando 3 rit etiam hoc quan­
doque verbis , five plañís , five H
artificioíis ,.five canti-
lenis 3. quandoque*nutibus 8c íignis j quandoque etiam"
feriptis ,. qux appellantur libclli famofi , ut cum aliquis
feribit cartam in injuriam 8c infamiam alterius, 8c pro-jicit
eamoceulté in Ecclefia , vel platea ,-vel domo > ut:
eainventa, 8c leda, alius infametur : ifti omnes peccant
mor taliter j 8c contra hos loquitur Apoftolus adl
Rom. i, dicens , Su fuñones & detractores Deo odibileso
lfaias 5. Vx qui dicitis bonum malum , 8c malum bonum
, ponentes tenebras lucem , 8c Jucem tenebras,8cci\.q.
3 . va qui dicitis. & fi quis dixerit. 8c fi quis howinem.-
Ítem deteriores funt ifti raptoribus 5 quia illi ra»pinnt
corporalem íubftantiam , qux extra nos eft , ifti
famam 8c quantum in eis eft animam , qux infra noseft.
6. q, 1. deteriores. 8c fumma iniquitas. $j.difi.legant„.
veri, .mimorum turpia feripta cantare, ff. de injur. ítem
apudlabeonem. §, generaliter: Ítem contra confectorestalium
libellorutn , nec'non 8c contra illos qui inveniunt
tales libellos, 8c non ftatim x comburunt, fed . dolofé
Í Cwcujfioriis. ] de'hoc dic ut fupra eod. §.'anid (taccisit.
t Ei in cujus. ] hoc verum eft , quando agicurr ia foro caufarum jfccus.fbrtó =
»n foro pcenitcntiali.', ut alibi notavimus.
u . Artificiofis. ] id eft artiflciofe excogitatis, .
K-Combuwnt.) aut aliter dcftruunt a .

3o¿ SUMMií SANCTI RAYMUNDT,
manifeftant, ypoena? graviílima: func inftituta*, tám fe-'
cundüm leges, quám fecundum cañones , quas c¿. pie—
nc 5. qui in alterius. 6c quidam.be fi quis famojum. In poe-
jiitentia autem dico , quod tenentur z
ad reftitutioncm
juxtá dift. quám C¿. íuprá eod. jT. qui fiequuntur, Tenentur
etiam ad reftitutioncm fatnae , íi .forte alius cft
propter hoc infamatus 5 quod riet hoc modo : ubi publice
dixit verbum, vel cantilenam per fe vel per alium}
•vel etiam ubi projecic libelium famofum , nec non &. ia
aliis locis , ubi intelligat illum contra quem ha:c acta
funt infamatum occaíione fui dicti , vel facli, vel figni,
publicé íimiliter a
recognofeat errorem fuum 8c culpam
, 8c pro poífc removeat , velíakem alleviet fie in-
£amiám. Tenetur etiamcomponere fecum de injuria,
£c humiliccr nihilominüs veniam b
poftulare* Proban-
•tiir hxc 14. q. 5. fi res. 5.. q. 1. quidam. 8c evaugelium*
Si oílers munus tuum ante altare , 5cc.
$. 43 .c Qui condunt Jegcs iniqjnas , vel ftatuta contra
legem Dei, 6c d
contra libertatem Eceleíiafticam, ut folent
faceré plerique Principes 6c Communitates circa
.ufuras folvendas ., vel non repetendas coram Judice Ec-
•cleíiaftíco , 6c multa alia atquipollentia, ipfo jure non
valent leges fux , quia nulla lex poteft valere contra
Deum. difi. 8. qua contra }i.q. j.fiagitia. ext. de confi.
qux. in Ecclefiarum. Minor enim non habct imperium io
y Vatru..) Scilicct flagcllatio , excommunicatio & fccundiim legem decapitaría
% Adre\Yi'utionem. \ danmorum , qux proptcr hoc illi iucurrunt, juxtá
.fiift. utrum fcilicet alias íine hujufmodi detraílione illud damnum incurriíTeot»
.necne
a Recognofeat. ] Si audet, nifi tirrreat damnum , proptcr potcntiam advcríarü
•vel crudelitatom.
b Pojiulcire.) In propria perfona , fi audet i íi non audet, faltcm per inrerpofi:
tam perfonam poftulet taciro nomine.
X §»i condunt. ] Jiefponfio ad n. quxftioRCm.
d Covtr.t 'ibe',at:m. ) Eccleíix indultamá Principibus , & á JureCanonico ap-
•probatam. Nec credo poenas , qux fequuntur , extendendas ad illos qui contra
¡particulares confuetudines aliquamm Ecclefiarum aliquid attentarc coguntur»
ificut eft cenfuetudo illa aliquaium Ecclefiarum, fecundum quam volunt cognol-

LÍBER SECUNDUS 3o 7
Majorem. dift. z \. inferior. Facicntes igitur & con fe ntientes
peccant mortaliter , 8c harréeles eorum , niíi deftrtiant
errores, nuilá coníuetudine obiTañte.*tx?,de timón,
cum in Ecclefix. corpore. & non fatis. Imó videtur'
quod niíi c
admoniti tales leges, vel ftatuta eraferint ,.,'
ipfo jure lint excommunicati. c¿. infra ¿fe fent. excomm; '
$. utraque excommunicatio. verf. ítem adde. hem íi aliqui
damnifican funt occaíione talis legis vcl ftatuti,tenentur
conditores, 8c eorum hxredes ad reftitutionem ,
ficut dictum eít de pedagiis 8c quxftis fuprá eod. §.circa\ J
fedagia. c'c §. de quxftis. 8c íicut Judex de iniqua fententia
, ut dixi fuprá eod. judices. Tenentur etiamin
íolidum qui induxenint Principemad condendum,*
leges tales. ítem omnes obfervatores peccaverunt mortaliter
j 8c tenenmr ad reftitutionem eorum qux talium"-
Itgum occaGone lucrati funt. I)¿. per íimile fuprá eod. •
f, qui fequuntur. ítem contra iftos invehitur Dominus
per ifa. .io. Vx , qui condunt leges iniquas 8c feribentes
jinjuftitiam feripíerunt , ut opprimerent in judicio
pauperes, 8c vim facerent caufx humilium populi mei s
ur eííent viduxprxdaeorum , 8c pupiilos diriperent ,
quid facietis. iridie vifttationis 8c calamitaris de longévenientis
? ad cujus fugietrs auxilium.'8c ubi dcrclinquctisgloriam
veftram , ne incurvemini fub vinculo , 8£:
cum interfectis cadatis ?'
§. 44. f
Forma reftituendi erit hxc : femper eft fa- •
ciendaregulariter fpoliatis , vel eorum g hxredibus , ir i
c A'lmoniti. ) Dc admonitionc non Ioquttur: Drcr. ext. de Cent, exeotnm- no- -
iftrit. Sed dicit tales cxcomniunicatos , nifi hujufmodi ftatuta dc capirularibus
«rts infra dúos menfes poft hujufmodi publicationenr fentemix fecerint amove- -
1 1
Numquid Imperaror aut Rcx ligatur per hujuímoi i fententiam , fi rale quid i
'ccerit, cum illa Decret. non videatur bqui de poteftatibus , & couftilibus , &
*e¿toribus , te coníiliatiis-locorum , ubi hujufmodi ftaruca edira fuerunr , & fer- •
'ata ? c¿. credo -quod hxc fententia ligar tam Reges , quam Principes in qua--
N«*lmque dignitatc conftitutes , ü hujufmodi ftatuta ..ferrari fecerint, aut edi- •*.-
•írint.
il'rmn r.tft'txendi. ] Rcfponíio ad •i2...quxftionem. .
gh'ir:d¡h\ Hoc- irrtclfigendum eft quando fpoliatus fcr'it teftamentum ', 8t 1
•**aa># fuawia¿u ucinuit-, c'uá-.yokút ciít.ccatcntus. Siaiuem manda vic in cc£l-

3 o* SUMiViE fANCTt RAYMUNDI
g poííunt inveniri. 3. q. 1 • redintegranda funt omnia
fpoliatis, Se feré pea totam qu«ftionem, ér eifa dereftit*
mi. fere çer totarn. Pallit tamen hoc , cum is qui dedit
pecuniam , commiíit turpitudinem in dando j tune
enim non fice reftitutio ei, ut dixi ftiprá eod. $. quid fi
accepit. 8c in aliis plerifque locis.Si autem non inveniuntur
fpoliati^ vel etiam ignorantur , tune cum confilio -&
aucloritate íux Ecclefix five h Pcenitentiatis diftribuatur
in pías caulas ¿ 6c máxime in alimoniam pauperum,
vel redemptionem captivorum > 6c hoc H in villa , vel íi'
villa nefcitur , faltan in illa Dicecefí , ubi rapiña facta
-eft , de confilio 1
Epifcopi illius Dicecefis , vel Cappelk»
ni villas. 9 fi * diferetus eft. arg. 87, divina. & dift.
% ^. Epifcopus giíbcrnationem. 1 f$"q. 2. comeffb. & quatuor
ú. q. 3. placuit. 6c optimé ext. eod. c+ 1. Si vero l non eft
-g tamento dift'ribui per executores quidquid ad eum fpectábat de mobilibus
¿&debitis,tünc faci enda eft execuroribus ejus reftitutio prb tata , & Hberis ejus
•pro rata , fcc uxor i* jus -pro rata,, íi uxorem habear Se fi liberi vel uxor debeant"
habere in rebus illis aliquam portionem , aut de jure , aut ex difpoíitione -teftato\is.
Si autem contempfit faceré teftamentum , facienda eft reftitutio in-íblidum
hxredi , vel illi qui deber ei alias fucccdcre ab inteftato , five de jure :, five der
•confúetudine. Si autem non potuit facete teftamentum ¡propter prxoccúpatio-
-nem , tunead conlilium Ecclefix fiat jreftitutio pauperibus pro anima cjus,.íi efi:
confuetudo loci antcquám bo^á .dcbitoris auétoritate Judicis incipianr pclfi-
¡dert > quia pofteá jura paria fada funt orrmium credirorum , qui non habent pignora
, vel hypothecas , vcl non funt privilegiara: períonx. ítem fi utrbquecre-
*Ü£ore inflante 4ebitor uni, voluetit ¿ratiÁcaie , debet illud ómnibus •cominu«

LÍBER SECUNDUS. 303
1 folvendo , diftingíie : aut fimpliciter non poteft folvere
• aut poteíl , fed non abfque magno periculo fuo,
aut familia: fuá:. In primó Caítt {JbCtK recte agere pcenitentiam
, licet non reftituat 5 dum tamen doleat , be
proponat reftituere , quám citó poterit. 14.^. 5. fi res
aliena. C. de ceff, bon.L 1. Infecundo autem cafu ftudeat
Pcenitentialis rectificare voluntatem ejus ,hoc modo dicens
: fi aliud remedium non poterit haberi, quod eligctis
de his duobus > vel b'é reftitn^i;, bona qua: habetis*
be fie íiberemini á peccato be diaboli fervittite , cfficiamini
etiam filii Dei per adoptionem , & participes regni
ccclorum per fpem > vel ut retineatis bona , be fie remaneatis
in peccato be diaboli fervitute , ac morientes
defeendatiü in profundum inferni, fi refpondeant primum
, tune dicatur eis ,ut pc'tant dilationem á fpoliatis,.
vel aflignenteis certam partem de redditibus fuis am.cabiliter
, de qua fibi fatisfacient fucceílivé , be de ho 4
c
faciant cis bonam cautionem. Si vero omnes denegene
ubi dilationem , be poftulent, quod ipfi cedant bolñs ,
tune credo quod tenentur , abfque dilatione fatisfacere
vel cederé 3 quia fur be raptor funt femper in mora* , be
ideó femper augent peccatum. ff. de condit. fiar, in rt
í cari, vcl cadem portio fingulis quxri. Jtem fi unus credirorum denunciaretitalteri,
nc accipiat á debitare, in fraude videtur verfari ille fi accipiat : ubi
autem non vigilaverit creditor exigendo debitum ; nec videtur quod debeat cíe*
«Htor ei gratificare ; jure tamen poli , & íi non jure fori cxcufnrerur ut credo debitor
, fi pietatc motus grarificarct plurimüm indigenti credirorimee credo quod
aliquid majus pcriculum habeant illi , quibus tenetur cx maleficio , vcl quafi ,

3K> SUMM£ SANCTI KAYMUNDí,
» furtiva, ejr argumento ext. de fimon. cum in' Ercfef\%
Si autem difcrepant inter fe fpoliati , quibus tenentur
quia aüi volunt daré dilationem , alii non ,. íed petun*
çeflionem ,.tunc majori parti ítandum eít 5 6c intellig$
majorem partem , ubi eíl majus , 6c n fortius debitum:;
íi vero par íit debitum hiñe inde , ílandum eR- majori.
numero creditorum : íi omnia funt paria , elJgenda eít_
elementior fententia, id eft qui danc° dilationem.Hanc.
diftinclioiiem facit lex in plyribus creditoribus. C. qitl.
bon. ced.pojf. I. ultima. Hoc autem intelligo , niíi peten*,
tes ceílionem , vel íibi ftatim fatiifieri 5 non poílent in^
duci ad dandam dilationem 5 tune enim P facisfaciendum
eíl eis pro parte fubílantia: , qua: eos contingit
prxfertim fi egeant, ita quod non poílint conced«re abfque
periculo fuo 6c familias, ne interveniente mora in-,
veniri non valeatquid redimatur. dift.. 5. baptizari.Sem-f
per enim debet vitari mora, ubi timetur periculum. 18,
dift. de Syracufamde conf. dift. 4. ne quod abfit.. Ubi autem
o. non poílimt fciri períonas fpoliatorum, debent íim-i
pliciter abfque pa&o ,6c r
conditione totum .qnod ha--
bent preílgnare in manu Epilcopi, vel Pccnitentialis ctff~
çreti: 6c tune ipfe , íi viderit eos pauperes 6c egentes í4}
* det illis partem > vel etiam totum , íi viderit tantam¿
m Furtiva. ] Ibi dicitur: ferhpcr enim fur moram faceré vidctuç.
Ji Fortius aebitum. ] Unde íí uni creditorum plus debeatur , quám. rcliquis om¿.
nibus ,.quia forte funt dece-m , vel plures , ftabitur voluntati ilJius folius de di.,
latione quinqnennali dandá ', vel de ceííione petendá .
o Dilationem. ) Quinqucnnaiem fcilicet ; minor enim non poteít dari invito*
debitore : debitor enim dicit ; fi voluerit cedo bonis > Yel date mihi quio-i
quennium»
p Satisfaciendum. ] Secundum judicium fori Pccnitentialis.
q Non Pojfunt fciri. ) Quia ubi poiTunt fciri , non peteft Sacerdos darediiatio**
nem ,»vcl quitare aliquid une confenfu fpoliatorum , vcl creditorum.
r Qonditione. ] & omni fraude , dolo, & íimulatione , íicut notayimus
fupra eod. §. Sed qui fi hujufmodi perfona.. Ubi de hoc plcniüs notatum
f RejigMtre. ) Non . eft facienda hujufmodi reíignario de neeeífirare , qui»-*
fufficit quod ad confilium Epifcopi vcl Pcenitentiarii diíponacde rebus illis
t Det fibi partem. ) Pateít ctiam ci daic düatáancm, fi yiderit expediré;

tLIL B ER SECUNDUS 311
Jteceílitatem, ne alias ipfi cum uxore & filiis u famepe-
Tcant i 8c fi quid refiduum fuerit, pauperibus aliis dif-
'tribuat , & i (ti faeiant quidquid boni poterunt erando ,
& aliis modis pro his quorum fuerunt res : 8c íi pofteá
poterunt aliqua lucrari juxta poíTibilitatem erogent in
ufus pauperum pro animabus illorum.argumento ad hoc
11. q. 1. gloria Epifcopi. Cr aurum habet Ecclefia. 6CC¿. fuprá
de Dectm. §. quid fi aliquis. ítem íi bené fint contri ti
íc linc dolo & fraude fimpliciter proceíTerint, ut didum.
•eft , credo quod li fpoliati mifericorditer 6c gratis remiferint
fibi totum , vel partem , poterit tanquam Elecmofynam
recipere 5 6c íic erit in ítatu falvandorum. Si
vero nolit fatisfacere juxtá formam prxdicl:am , non audeo
fibi promittere fecuritatem , imó timeo fibi oppofiturñ,
§. 44. In fumma nota quod fecundum quod major,
•vel minor fuerit violentia , vel fraus , vel dolus , major
vel minor debet eííe diílriclio j item ubi major contritio
j ibi major venia , 6c quia feré totus mundus involutus
eít in rapinis , íic pro poííe tuo curre per médium,
ne nimia fecuritas, vel remiíTio perire faciat , quos difcreta
poterat «quitas revocare. ítem femper injurians,
vel fpoliator,vel cómplices eorum debent humiliterpoftulare
veniam ab his quosofTenderunt,ne illi remaneant
in'rancore , feu mala volúntate. ítem qux dicta funt de
raptoribus , cum circunítantiis fuis intelligas de Incendiariis,
Prxdonibus 6c Pyratis.
úfame Vtreant. ) In qno cafa , licet indignus íit , prxponcndus eft fanctis ,
pus & juftis petfonis non a:quc indigentibus , aliter íi xqualiter indigerent, deberec
prxponere meliores , ut quantum utilius poflet, agerct negotium fp*v
Ü^orum.

$m sU MMM«ANXITI KA YfyRJMDI;
p, E F U R. T I S».
* Ç UP R A diftnm.eft ¡de. napinis , ffid quoniami
v3 Dominus in b
lege. feb eadem prohiHtione rapiñan*
8c furtum prohJbuit , ut 14. y pénale. Ideó con*féojuenter
de furris agendurjfl.VJfi'juirenres quid fit; fur*
tum, unde dicatur de qua re fíat, qua; furti fpecies, &.
qux ejus pcena,
§.}i. Furtum eft contre&atio ref alienar, mohilis»,
corporalis , fraudulofa , invito Domino , lucri faciendi'
gratia, vel ipfius rei, vel etiam ufus ejus, pofleífionisve.
ff. eod. I. 1. Contrectatio apponitur in dirfinitione , quia:
íine ea non eít proprié furtum , licct interveniat voluntas
, verbum vcl feriptura 5 alias , fi concupifcat rem.
alienam illi cite ac fine contre&atione , eít tranfgrellbr
alterius prascepti, Non concupifees | exc Reí alieno ideoappoiiitur
, quia non commiftítur rarrum.fif're pleniíSej
nié propria j píeniílimé dico, quia fi alius haberet in re:
illa jus , puta Creditor, cui res eíl: pignori obligara , vel
¿Oommodatariüs , veLSotíus , vel fímilis alia perfontl^
Dominus furtivé furripiens alicui tali perfonx. committeret
rurtnrn., ff. eod. qui re. f. i.ejr l.fiis ,qui rem.-. inprinc.
& l.; l
jíjaríus. Molftih earporalis-y^^miíñ: rebus
Mnmobmbus , d
veft incorporalibus non committitur furtum
5 quia talia non poíTunt contrecha ri propter fui immeníitatem
, vel incorporeitatem, Fraudulofa , quia. U
aliquis credebat rem.elle fuain^ijel etiamí^^etat^elle;
fuam , & credebat fibi licerc rem fuam furripere non.
cçmmktic furtum , licet l lias teneatur. inH. vi. bon.raf?*.,
$. quia tamen. S>c $.fequent/\„ ídem eft íi. credebác
a QVpradicJum eft.!} A'fúperiore tituló .dé RaptoriÜus ufque^.ad iftum, non eí&
v3 alius aliquis titulus int.ermedius..
b Lege. ) Exod. ro.. _
c Commo'datirius.) Id cft ille , cui cft aliquid'cbmmódátíim, ficutdegarariflfw
cui eft aliquid legatum&.donatarius, cui eft aliquid donatüm.»
d. ¡ncorfo: aliter. ) Qnales.íunt,acciones & íctvitutes,. o

:L*arffiçi SECUNDUS. ***
fe faceré Domino voléate , non facie furtum, quia. non
facit dolum invito Domino 5 quia íi credit Dominum
permiíTurum, 6c fubeft juíht caufa credendi * non tenetur
> íiveró non fubeft caufa , quare debeat credere hoc
tenetur. ff. eod.fiisqui rem. Si autem putat faceré invito
Domino, 6c tamen Dóminos vult, furtum facíc
quantum ad intentionem > "6c mortaliter peccat, fed
non tenetur ad reftitutioncm, nec Dominus poteft petere
obftantc íibi fuá volúntate, ff. eodem ínter omnes.
§. penult. Lucr'i pniendl gratia j, quia íi quis alienam ancillam
meretricem rapuerit, vcl eclaverit , non caufa
t lucri faciendi, íed libidinis. exercendse non committic
I furtum,;licet alias, peccetgraviter. ff. eod. verum. Ipfius
rei, vel ufus ejus , poffej]ibm/ve > quia non íblüm commir-
-tit furtum , qui rei dominium vult lucrifacere íic furtivé
, fed etiam, qui ufum vel poíTéflíonem x.e\..Mfi. 5 o o,
. qui face um. ff. eod. quijumenta fibi commodata»
1. Dicitur autem furtum, ut ait Labeo á furvo v
,id eft nigro > vel obfeuro, eo quo i clam 6c obfeuré fiar.
ff.eod.Xi. In quibus rebus committatur furtum patet
in definí tione , ubi dicitur mobile cor potaje. Sunt au-
' tem duas fpecies furtorum j quia aliud eft manifeftum „
id eftS cum quo fur deprehenditur , priufquán? veniat
I A D locum deftinatum, Aliud non manifeftum , id eft
cum quo fur non deprehenditur,. ff m eod". 1. r. & 3.. ítem
furtorum quxdam remanenc in nomine generali 1 quaedain
cadunt in nomen fpeciale , veluti lacrilegium ,
quod dicitur furtum rei facra;; pecul'atus , quod dicitur
furtum d de re publica.. 15. f. 4. quid ergo'. fie 6c abigeatus
>.quod dicjtur furtum gregis } 6c fie piagi'um , quod'
\ dicitur fíártum hominis ,. cum quis- liberum: hominem
fcienter vendit , dónat , vcl accíplt, veí permutar, ff.
t» fiav. de plag.1. 1. & 4.. ítem fi amplam x vel íervurn.
alienum follicxtayerit, 6c c exportaverit. c. eod. L u,
d Dt re publica. £ Sacra vel re'.ígiofa. ff".ad L. Tul. retrtund. I. i.
C Exportaverít. } ;Id cft ai 5$aa*i regioasm duxeric fu: ti ve,
11 r
IT

3i4 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI
$. 5, Pcena áiüti variatur , íceundüm quod varié agitur
de ipfo: nam quandoque agitur criminalfter, id ele
ad pcenam corporis infligendam 5 quandoque civiliter,
id eft ad pcenam pecuniariam. In primo cafu non eft
fur f
fufpendcndus, aut demembrandus , aut cxoculan-
dus fcíed alias arbitrio Judicis puniendus , videlicct , ut
fuftigetur , vel exulet , vel alio modo, prout Judici videatur
j 8c hoc in íimplici fu re : ílenim plus íit quam
fur , id eft quia armis aggreditur in domibus , vcl fxpibits,
vcl in itincre , vcl in mari , ut g pyratx tune
acriús proceditur contra eum, ff. de peen, cafitalium.§•
graffatores. 8c §. famojos. ext. de hornic. fiperfodicns. Cum
vero agitur civiliter,pccna furti manifefti eft in h
quadruplum
,non manifefti duplum: 8c hxc i pcena competir
&c peti poteft etiam * poft annum. inji. deperp. é J
temp*
ati. §. 1. ítem li cg*t aliquis criminaliter , poterit in.
terim agere civiliter 5 8c é con ver fo. C. quando ciiiil. act*
prajud. crimi». I. 1. & ff. de furt. I. ultima. |$ J
§. 4. Qualitcr autem íit procedendumin foro pccnlj
tentiali circá reftitutionem faciendam ab ipío fure , vcl
1 á cooperamibus 8c confentientibus , 8c qui teneantur,
f Sufpendendus. [ fecundum jura feripta , licet contrarium obfervetur i»
mulris locis de confúetudine.
c Pyrat* t ' id eft (airones marini á pyr , quod eft ignis , & ratis.
n §¡u*truplum. ) quod eft totum.
i Pxn*. ) dc hujufmodi peenis mcliús habetur. Inft de obligar, qiu ex dcütfi
nafeuntur, §. pcena finti
k Poft annum. ] quamvis fu acVv o prxroria ,íicut dicitur in 1. quam Magiftc*
hic allcgat.
1 Coopcrantibus. ) nota quod multis modis cooperatur quis , vcl participa! cu«
fure •, unde verfus.
ytjfto jconfilium, cn r
tnfus , palpo , tecurfus.
vel receprans quod idem eft.
Participan! , mu:nt , non obftans , non manifefl/tns ,
& de hoc íblct norari Proverb. 19. Qui cum fure parr cipar , odit animam fuam.*
adjurantcm audit, & non indicat. Quod autem dicitur confenfus in verfu , ¡ n
"
telligitur confenfus cooperationis. Palpo autem eft adularor , laudans furcm »
vcl raptorcm ex eo quo.l japuit de furto. Rcc?ptans eft , qui defendit furcm * c
'
currenrem ad ipfum , ne compellatur reftituere rem furtivam. Participans eft »
qui partem furti accipit. Mutus qui dolofe tacet , cumvidet furcm paratum f* u
"
tari , & íolo verbo poífet impediré íine periculo fuo. Non obftans , qui non re*
c í t
fiilit fado , cuna fine periculo pofler. Non raanifcftaw eft , qui ícit ubi 10*

ÍMlLIBER SECUNDUS.;^
in folidum , 8c qui in partem , &vcni etiam fit reftitutio
facienda , videndum elt j quia ei debet reftitui cui res :
fubreptaeft , dummodo fuá interíit ex caufa honeftá
rem non elTe fubreptam , ut puta quia liabebat inre jus
pignoris , vel ufum > vel íimile. ff. eod. is cujus. íi enin\
\JBc ipfe efiet fur , m non íibi, fed Domino eilet reftituenda,
vel illi cui priüs fur furripuerat, íi fuá intere-
rat, ut'diétum eft n
ex Caufa honefta rem n©fi íurripi >
caute tamen , ita quod non fciatur , ut fiat reftitutio
per médium poenitentialem, vel aliam religiofam perfonam
fuppreflb nomine furis* De his ómnibus, & de
modo reftituendi. $¿. per íimile fuprá de rapin. jf. qui
fequuntur. 6c §.cir chillos. 6C §. de hxredibus. ¿& §. de
forma. tjjjjgtt jL
§. f^^Ex prçda&is liquet quod qui accepit cquum ,
vel aliam rem commodatam ufque ad ceitfumlocum, 8c
infeultra locufyillum procedat cum illa re > committit
furtum, niíi * in cafu fuprá eo. i, verf» invito- Domino.
Sed'quld fi aliquis rem íibi ad utendum conceífam
alii accommodaverit , numquid committit fiírtum.^utique,
quia non erat ei conceíia ad uíiim iftum j item
quia videtur faceré gratia fui lucri : P ípecies enim lucri
,1 furtiyaja & n° n
indicat, máxime ctim ab co quattin-r.' Palpo aueem , matus,
non obftans,. & non rnanifeícans non tenentur ad reftirutioncm rei furtiva-y
nifi cum res furrepta eflfec eorum euftddia: cominead ata. Pártkipans autem id
íoíam renerur reftiruere, qnod habuir: tenentur vero in folidum jubens, & cón>
lulens, & etiam parpo , íi propter viíionem , coníilium-, vcraduiacionem fiíreunt
facit fur, alias non furaturus , íicut diftinérnm eft fupra de raptoribus. §. Qui
fjiquuntur. in principio. Confenticns autem. coadyuvando tenetur in íblidum , licet
n'hij de furto penes eam rcmaníerit. Ih quo tamen.cafu de quad'am arquétate
toleran' poííex > quod non teneacur ad reftitutionem , cum focius ejus etiam.
fine ejus adjutotio totum- furtum- eflet fact-urus., íicut dicit Magiftcr de quíbuC
dam raptoribus in pratdi&o $. 6¡jti fiquuntur. Receptaos autem íi defendat furem
> aut dolo malo celar rem furtivam tenetur in folidum > aut fi per receptionem
fuam impeditur rei furtiva: reftitutio; alias non tenetur, nifi quantum de
illa te habuic > & íibi rcrinuit.
m Non fibi. ) Quia non fuá intereft. •Í^sH
» Ex caufa honefta.), Rem non efie íiibrcptam.. ¿3b-
I o Incafu. ) Quando fcilicet credeba» Domlnum invitum, non forte 15
ftiret.
¡p Sp&ift m'w..]. B&c, yerba Jbabcntur. a. tod.fipignore.
Rr x

3i¿ SUMMiE SANCTI RAYMUN D I
eít ex alieno largiri , 6c beneficio debirorem fibi acquirere
: íimilitcr 6c credo committit furtum, fi pignori fibi
oblígate utatur.jf. eod. fi pignore creditor utatur , furti
tenetur , 6cc. 6c breviter , ubicumque invenías contrecrationem
alienx rei facílam contra voluntatem Domini,
intellige furtum commiíTum , 6c circa hocinharreas verbis
definitionis.
§. 6. Ítem quid fi res furtiva pereat cafu fortuito ,
numquid tenebitur ad rcítitutionem poíleá fur f utique
quia fuit in morareítituendi. ítem non liberatur fur
rem deteriorem reddcndo. Ítem tenetur reftituere rem
cum ómnibus fru&ibus : 6c fi melioravit eam , pafcendo
forte equum , vcl porcum furtivum, vcl fimile ,non poteít
q peterc, vel retiñere expenfas. ítem cum redditur,
xftimatio rei, non tantum eíl confiderandum tempus,
in quo res fuit fubrepta , 6c tempus in quo periit , fed
etiam totum tempus médium > 6c fiet azítimatio íecundum
illud tempus , ín quo plurimi valoris fuit res : 6C
harc eadem intelligo rin re rapta. Probantur hxc ext.
de refi. fpeliat. gravis. ubi dicitur , quod debet rcddi res
cum frucYibus perceptis , 6c quos percepillent fpoliati, fi
ipíi pofTediííent. Sunt etiam haecexpreila. jfl de candi,
furt. in re furtiva. Generaliüs loquitur alia lex-, quod tenetur
talis ad omnia damna 6c lucra percepta 6c percir
pienda. j ^ . de rei vend. finavis. §. generaliter. Eíl: tamen
cafus in quo non tenetur fur de cafu fortuito, fi obtulit
rem Domino loco , 6c tempore congruo, 6c Dominus
noluit accipere :jam enim purgavit moram ut in
•q Tctere. ) vel retiñere. Hoc verum eíl , í¡ agarur in forma judicii : íi aurem
agatur in foro p fcd ex quo plcne fatisfaétum
cft damnum paifo , iniquum eíTct illum locupletari cum detrimento
alieno.
r In re rapta. ] Hxc eft verior litera ; quidam tamen habent in re reperta 'i
quam literam fi habes , ;
ntclligc quando inventor fcicbat cujus elíet res , & dolo
malo rctinuit eam , cu ni ftatim poíTct reftituere •> vel quando non inquiíivic fi*
Cjjtdebuitcuj.is eflet? quia Icirc debuit q od fuum non erat ad alium pertincrc.
C. unde vi cum qturebatur. & Aug. dicit: fi quid invenifti Se non icddidifti, r
puifti. Si autem diligenter inquilivit cujus cfl~ct , & non invenir , non cft i**
«-entra eum diftriíté procedendum.

Th'l B ER. S E C U N3D U S ' jv?
illal. re furtiva. 6c$¿. per fimile fuprá ¿te dectm. $.
ifem quid fi aliquis furtive. ítem cum furtum eft commilfum
inu fu rei tantum , & non in i pía re i tenetur
etiam poft reftitutionem reiadxftimationem illius ufusj
aliter enim non eílet purgatum furtum, 14, q. 6. fi
§. 7. ítem quid íi aliquis emit rem furtivam ignoranter,
ge boná fide j 6c in foro publico , 6c publicé ,
numquid poteíl falcem pretium;, quod numeravit, petere
a Domino cum deprehendit rem efle- furtivam , vel
numquid poterit retiñere rem j áonee pretiüínfitéi folutum
? non , C. eod. f incivilem née poteft fe defenderé
oceafione ftatu ti fuper hoc edi ti i n plerifque loéis
, cum tale ftaeutum íit contra Dominum. r)¿. fupra
de rapin. §. qui condunt leges mi quas. Cite a tamen iftum
bona: fidei poílellbrem dico , quod poterit repetere pretium
a vendirore. 12. q. 2. Vvlterana. 6c procedat ficut
dixi fupra de rapin. 6c §. item quod confilium.be verf. ítem
qualiter. ítem circa eum dico quod poteft retiñere expenfas
quas exiftens bonx fidei ratione fecit circa rem
confervandam , vel meliorandam 5 6c non tenetur de
fruclibus c
perceptis durante boná fide. est.de refiit.it*
'fat€fawe*^9Íjt$i0jt[

A¡V%2
318 S UMW& s AT'NCTI RATMUNDI,
$. 8. ln Summaergo notatprod malx fidci poffcflJi'*
re perdijáfíarel in alium tranílatá , tenetur ad verum pretium
cum circumftantiis fupradiclisfjn * f. próximo,•
Bona; fidei vero poíTeffor tenetur refti^ere rem,fi habet,
íin autem de lucro tenetuj: tantum, 7 in quantum iocupletior
fa&us eft./! de petit. hareditifi pqffefior f. reHi
iuere. & 1. fi & rem. 6c1. utrum. ¿x
$. 9. ítem quid fi aliquis furatur, vel rapit rem ab
" ¿ Ufurario, ut inde fac&t eleemofynam, ítem quid de pe- (
cunia ¡ vel alia re inventa in via \ vel platea , vel alio loco
publico , numquid eft in iftis reftitutio neceíTaria ,'
* aut numquid in his committitur furtum ? Solutio. Ad
primum dico furtum , íive rapinam committi 5 non
enim facienda funt mala, ut veniant qux cuín que bona.
3 o. q. 1. mjfe. $x.q* 4. * fie non funt. ítem de talibus
tetar, maliciase ad illufionem mandati ApoftoK'ci poíleífibhbm ál-ienaverit ia
s aliam fortiorem , ille qui in poiTeífioncm lie alienaram fe ingeíferit . poteft per;
cafdem literas conveniri. Siimitur autem argumentum á contrario fenfu ex illo
Yerbo malifiofé , & ex illo ad' illufionem ¡ innuitur enim quod íecús i eífet fi- non
jnalitiose , nec ad illufionem.
x §. próximo. ) Scilicet item quid fi ras furtiva pereat, urdi6rumc.it, quod fe*
cüadúm illud tempus , in quo valoris plurimi fuerit res , tenetur.
y lo quantum. | & non plus , quia non tenetur dc confumptis.
2 Sic non funt. Facienda aduíteriá volúntate filios generanai , quemadmodurii'
jnec ftirta facienda etiam volúntate pafcendi pauperes fanctos. Aug. 14. q, y. fot'
te. Se mqne enim. Quid de- illo qui furatur decimas quas Miles vel Laicus per-
¡Mpiebat injufté üíurpando jus Eccleíia;, cui fac'iet reftitutionem Laico vel Ecclefix
? C¿..uteuruque folvac, liberatus eft , meííds tamen eft , fi non timeatur
Jcandalum vcl periculum folventis , quod redituar Ecclefix folvendo negotium
militis, quód ipfe tum , fi fcit geftum útiiiter ratum habere tehctür ; denunciase
tamen militi debet" per fe, íi audet, vcl per alium, tácito nomine, fi non audet
quod in tanta.n liberatus eft. Habetur umile infra dc ufur. §. Sed pone quod
Chriftianus. ídem credo dicendum de pecunia Judxi , vel ufuratii , máxime
«juando nihil habet, nifi de ufura Judxus , vcl ufurarius furto fubrepra, vel rapta
ab aliquo : liberatur enim hujufmodi far icñhuctido eam illis á quibus ille Jü«
drus vel Ufurarius accepit ufaras. Diftingucndum tamen circá hujufmodi pecuniam
furtivjam , aut rem aliam furto fubreptam; quod fi adhuc extat juxtá furera
ia ipfa ípecie , potius facienda eft reftitutio Judxo vel Ufurario , ne fui: hujufmodi
rem alii fqlvendo aihuc in culpa perleveret furti, rem contrectando alienam
, fecundum illos qui dicunt quod in ufura transfertur domintum. Si autem
fur confumpta hujufmodi. pecunia , vel re furtiva ye Íit pofteá fatisfacere aliam
folvendo rem , tune locum habet quod diclum eft, quocf po/Iic liberare fe Cálvenlo
illis a quibus Judxas habuit ufuras : fecundum criam illam opinionem qua?
tenet, quod in ufura non transfertur dominium in qua opini onc fuit. Hugurius.
.Credo quod fi res ipfa. ia fpecie quam Aübuit Uiiirarius. dc ufura, ei furto fubii*

Ij, LÍBER SEGHNDUS..4 3'ft
¿jkAu£. Coeitatio diaboli calliditate fuegcrirur : nam ¿H>*¿a¡*m
totum tnbuft quod abítulerat, addic potius pecca- u ñmm, t. %
tum, quám minuar^quia aufort fibi copiam reftituendi,
ídem enim ú* aliquis agit iniqué, ac pcrpcram invafit
ita quis utatur , ut eorum fruclibus largas elecmofyfias
faciat , 8c ideó rapinam juiYificat : videtur tamen
quod ifte non facit furtum > quia non facit animo lucrandi;
fed non cft ita ; quia ípes lucri eft ex alieno
largiri. c¿, Wprá eod. §. ex pramijjís. Ad aliud dico quod
pecuniam , vel aliam rem inventam debet reddere , íi
poteft invenire illum qui amiíit, 8c facit hoc publice
dici per pracconem , vel per Eccleíias ,in loco ubi rem
invenir .¡..fi vero non inypnit cum coníilio/fif; auctoritate
fui a Pccnitentialis retineat , íi pauper 8c egens cft ,
8c oret pro illo cujus fuit i alias eroget pauperibus : 8c
fecundum hoc intelligo b
illud Auguftini. Si quidlnve-
Av
nifti , quod non reddidifti, rapuifti : quantum potuifti, s% ¿¡¿.
fecifti j qikfivnan pius invenifti. Qui alienum negat, m¡u* .>.
fi poílei^^lieret : De¿i| cor interrogat , non manum.-
Item Hieron. JA., O. ?. Multi íine peocato prnant cflferç „•
¿II alienum quod Jflycnerint, teneant j 8c dicunt: I?e*us u-vk.
mihi dedit, ctAfcabeo red

3*o SUMMJE »ANCTI RAYMUNDI;
rcnt fpicas j 8c cderenc, ipfius Chrifti vox innocentes
vocat, quod coacti fame hoc fecerunt. ítem propter
neceífitatem famis comedit David panes propofitionis.
I. Reg. ii. 8c eft cano multiplex > una , quia in ncccífitate
omnia debent eííe communia. dift. 47. /&Mt /7. ubi
-*H.f$r.%\ ^n¡j| 3ro(|nS ínter alia dicit: proprium ncmo dicat , quod
communeeft. Ítem quia ipie Dominus rei ex pratcepro
tenetur pafcere efurientem. dift. 89. pafee fame moriera
tem i quifquis enim pafcendo homines fervare poteris,
íi non paveris , occidifti: unde talis fur licité & debuit >
& potuit credere Dominum permiífurum : & ka non
commiíit furtum* Require fuprá eod. $. 1. verf. invito
Domino. ítem quia neceflítas non habet legem. de conf
dift. 1. ficut.Si autem non patitur ita magnam neceífitatem,
peccat: attenuatur tamen peccatum propter necefíitatem
, & in tali caíu intelligitur Decret» ext. de fur t.
& quis propter neceífitatem famis aut nuditatis fuetic
• - ,% fe cibaria furatus, vel veftem , vel pecus, pceniteat hebdómadas
tres > 6c íi reddiderit , non cogatur jejunare.
Dicerem tamen ei d
femper , quia tutius eft , quod ref-
ticueret , fi poílet. 14» q. 6. fi res. ítem aliquantulam
puenitentiam imponerem illi ad cautelam. c¿. per íimile |
fuprá de homic. $. 2. verf. necejfitate*
§. II. ítem quid íi aliquis furatur Chriftianos captivos
a paganis detentos , ut eos reftituat libertati. ítem
quid de ipfis Chriftianis captivis qui furantur aliqua k
ipfis Sarracenis á quibus tenentur captívi, vel etiam aliis
ülrracenis f Ad primum credo quod nunquam tenentur
ad reftitutionem hominis ; & máxime iliiusquem inju- I
riosicircumciierant ipfi Pagani in contemptum fidei
Chriftianse > dixit enim Dominus ad e Je fu m Nave , uc
conftitueret íibi retrorííim in lidias , id eft> infidiantcs
AH%. h Uk bellatores ad infidiandum hoftibus a ut ait Aug. cutn
;
é %*tnftr. [ Id eft ia omni cafu , fine ia extrema neceíficatc furacus fuerit >
lea aoa.
c Jefum navt. ] Jofae 8,23.2. x.Dominns mñer. . '
quis

LÍBER SEGUND-US. 3* 1
quis movet juftum bellum , utrum apercé pugnet, an
,éx- míldiis nihil ad juftitiam incereft. Icem Gregorius : Greg. V e ! o c l
contra hoftes fidei, non folu-m aperté, fed á dorio eft "¿S'íf
etiam laborandum. 23. q. 1. Dominus. 8c q. 8. ut pridem,
ítem quidinrendit Ifte , nifi Çhriftianana animam liberare
á periculo idolrático 5 ac Sarraceno peccandi occay
íionem fubtrahere ? Ergo utrique operantur latenter falutem
animx 5 ergo neuter habet unde' conqueratur - 2
quia utriufque cauíam fecit meliorem. Videtur tamen
obviare Aug. dicens rfides etiamhofti fervanda eft.. 2 3
q. 1. noli.-^bcá dicitur efle verum illud , quando fidesefr Aug. adsof
ni
yromiíTa ifti f-tempore treugux 5 in quo cafu, fi Sarra- f actum
cenus quafi jufté tenebat, cum pro damno fibi illato,6¿t.
quia rumpebat ci fídem promiííám r 8c in hoc fuit captus.j
8c tempore treugue ifte alius furatus eft illum , tenetur
ipil.Sarraceno reftituere , non hominem'propter
pericuítim ahimx, fed damnum datum illi á fe, vel pro
intereííe xftimatam probabiliter moderatam redemptibnem
> 8c hoc intelligo ,fi non compulerunt illum captivum
ád Circuncifionem 5 vel idololat'riam , vel aliquod
mortale peccatum 5 tune enim crederem. ipfum S fúran.tem
pénitus. liberatum... Arg. difi. 55. nulU. Ítem credo •
. S Tempore treugus.. ) & videtur Magifter intclligere , quod" dixit fúprá , quod "
Chriftiani poíTunt furari Chriftianos captivos, intclligcndum eííe.quándiu eft
guerra, inter Chriftianos. & Paganos. Quid ergo & ín bello captívaveriuit Pagani
Chriftianos , numquid tempore treugiue poftea licebit Chriftianis eos. furari;
jji. íi treuguainita eft ita generaliter , quod non • liceat alterutris-, nec- per violentiam
, nec alio modo ubi invicem auferre , aut /übtipere aliquid j tune pec-
>catum eft tempore treugux furari hujufmodi Chriftianos.. Si

jr>á SVMMJE SANCTI ^AYfcÜW&IJ
üpfüm fur ante m nullo modo peccaíle quantum h *d ho-
;¿nincm , íi reclam habuit i mtentionem 5 ímó ;potitís
*róeruiíTe , dummodo aliter fatisfaciat , ;ut di&um eft.
Ad aliud quod ¿. qua;{¡tum eft , diíiinguo : aut fuberát
neceflítas-, aut non 5 in primo cafu indiftincté non teñe*
tur , quia tenebatur eunnpafcere Sarracenus :
: in íecun-
tío tenetur jufte &ex culpa fuá detinebatur 3 1 aliter
fcon , ut diftináum eít fupfcá in eod.í#.
§. 12, (^iidde uxore qux m>
rora^ fifo peca-
h Hominem.) Quem furatuseíh
i Intentionew. ) Numquid tempore treugua: , & máxime icfriporebcJli licet
Chriftiariis Fusan párvulos Pagano rum , ur eos faeiant b:',p üari ? c¿. credo quod
íi íblá pía intencione koc faeiant, non peccant: nec obltát, fi dicatíir quod paren
ti bus eorum fíe injuria propter pternam poccíhiccm quam habere•videritur itt
libcris , cujus ufu privantur per-hujuñnodi furtum; túm quia ficut Jicic Magifter
fupra cod. §. Sicfubtrahitur. Pagano pcecandi occafio , qüí imbuebat ,vel -proponcbat
imbuere hi'j ífmodi parvulum in fuá infidelitate , unde non habrit undS
conqueratur*; túm quia per hoc ejus conditio fa£ta cit melior i uiuiquja infideles-,
máxime barban > non habent'hujufmodi¡jus -patria: poteftacis in libcris ,
C]*ráni habent Román i fecundum leges. Quid íi Paganus habeat Chtíftianum
-jfcrvum , velancíllam ín domo fuá, numquid Ifcebit'htijuíhYodi fervo^él ancil-
2a? baptizare clanculo parvulum Pagani, & fíe di mitre re ? c¿ de, hoc , u trufó
Simo i vel violcntiá párvüli Judísorum íiilt lubcrahendi, ut baptizcñtur, dic ut
mocatum eft fupra in titulo de Judiáis.
k Gtu&Çitum. ] Dc illis quiTurantur aliqua S'arraceriis
¿t- Aliter non. ) id eft , fi irrjiíñ¿detinebamr non tenetur Reftituere* \ fit enim
^ompenfatto tpl fie fubrepta: cum í&fUria injufté detentionis^homiuis; h jjuímodi
Chriftiaói. Prastercá eum frujtífoodiPaganus fie 4ioft«-, ñcfn refert, an apercé>
an per infidias noceatur eidem.'*arg. Lquse dicit -: non folírhrbarbárisarivámnü-*
*úme tribuatur , fed etiam, ii apud eos invemum fuerit * fubtili-auferaiur ingé-
m Furatur.}) Quid dc illa quar fecit furtum ante matriinonium , vel eriafó
-.poft peí* fe , vel cum viro ? ^quid'fi virfolus fui^aiS'éft áliquW ,í&uxor particr-
:*pavic coafátticnSo , vcl comccicpAo voluntaria, ; vel invita , numquid l'cebít
tixoi'i dc rebus communibus íibi , Se wo fatisfacere

níám , vcl alia, uc inde faciat eieemofynam? fy... infraV
de negociacione. Ítem nota quod lea commiccitur fur*
nam in re parva, íicut in re magna j ideó furtum non folum
in Majoribus, fed etiam in Minoribus judlcatur §
non enim quod furco abláturn ;
eft, fed mens furantis attenditur.
raenin hoc cafa ficcrct reftitutioncm éa bonis commaaáms ,b&ni ñdc íarentepj Hier,
leo 11 credo quod eífec eipoenitentia injungenda, quaíi pro mortali , aut quod ait xh
peecaret mortaliter. Hieron.-i^^. 6 c. ult. . . : s,x~
DE USURIS ET PTGNO R IB Ü S.
Ictium eíl; fupra. de rapints , fed quia lífüp&x
parum ,.vel nihil diftat á rapiña, de ea con 1
£fequenrer eft agendüm. Videamus igirur quid
íit ufura , unde dicatur quaj fpecies j in quüfjlus
u/ibus ujSirx permitcantur., ,vel prohibeantur y quo*
módóOfurarius Hartes ejus ad reddendasufurascompelí
anturj ultimó de quibufdam dubitabilibus.
f. i. Ufura eftl ucrum ex-mutuo pació debitum ,\
vel exactum, Non-enim puto ufuram commkci, íi gratis
oblacuní accipiatuiv arg, 14; q». y. ufará. 1 8. difi. de
prtbçiis.&c P¿. per íitnilé kxvxhde- [imon. §. porro. NuIJaenim
oblatio* fufeipienti"culpar maculam ingeric ? quas
non ex ambientis peticione proceíícrit. Gregor. r. q*i>
ficut. Dicitur ufura quafi ufu aera, vel quafi Üfu aéris, id
eft pecunias procedens 5 Ucee autem nomine pecuniar.-
Jpldquid habenc nomines contineatur. i,q. 3. totum.
Mon dicitur tamen committi ufura, nifi in his rebus tantum
circa quas confiftit mucuum , ícificet quas confía
tune innúmero , pondere , vel tan enluta. Numero ,hie:
YyíStum eft fupra. ]&c. & infri.
; W< Parum. ] Iii hoc ctiam diffcrt, quia in-rapiña non M
tran«f?rfur'd ominhimf,
ÉB^nrufura .rrans fertur fecundum quofdám ,licet Híigutius contradreat.' ..
Vt'Menfura. ) Numquid muruum eft , fi quis dederit deccm uíríat de ff^nríom'V*
Yeiaüaipecie panai pro aliis dcccm-redd.en.dis adeeitum terminum?, cnra-taiSa

$x4*SU MMj£ SANCT| UYMUNDI,
•cjuçlibet -moneca ,quae proprié dicitur pecunia numerata
5 pondere , ut çre , argento, auro cíeteris , qux
appeaduñtur : menfura veluti frumento, vino & oleo ,
6¿ fimilibus. inftit. quib. mod. re contrab. obligat. circa
*prin.6c quodin his ómnibus committitur ufura, proba-*
tur, 14. q. 3. ufura. & q. 3. nullus.
%. 1. Species ufurx funtdux , alia ípiritualis ,de qua
Dominus cín Evangelio : Nonne oportebat pecuniam>
daré nummulariis ,6c ego veñiens -cum ufuris exegif- ;
iém eam l dc hac habctur dift. 46. ficta non fuá. Alia 1
vero corporalis 6c iniqua , de qua h£c agitur. ítem ifta
ufura ihfqua fubdividirur , quia alia eft fortis , alia tífujl
rarum 5 hxc ultima appellatur improbum feenus>6c eam
exercens -fitinfamis ipfo jure , etiam fecundum leges. 3
q. 7. §. arcentur infi. verf. aliquando ipfo genere. ítem
ufura alia appellatur centeíima, id eft, qux xquiparatur
forti per annum 3 ut íi qui dedit decem , in fine anaii
cum forte recipiat alia decem > alia d íefcupla á fes
quod eft totum , & plica , quod eft pars vel medietas ,
qux etiam alio modo dicitur hemiolia abhemi, quod
¿eft médium j 6c olion, quod eft totum. De bislrabes,^.
dift. quoniam.
§. 3. Licet autem ufura corporalis íit prohibirá,funt
tamen cafus in quibus eft .permitía* Primó , ubi poffeífio
Ecclefix eft aüignata Clerico in beneficium , 6c
¿Laicus tenet eam injufté , & violenter , poteft Clericus
fru¿lus illius beneficii percipere ultra fortem. ext. eod*
videautur e/Te in menfuram"? C¿. venus eft contra£fcus ifte permutatioriis , quam
mutui , & nomen menfurx fequitur hic , & reftringicur ad modios , & lagenas,
JS¿ alia vaforum genera., quibus meníurari folent liquida & grana; poteíl tamen
/hujufmodi contva&us fieri in fraudem ufurarum,
'C In Evangelio. ).Mátth. i6.
d SefcMpl*. j Lcgiftx aliter confueverunr diftinguere peri. eos.C:de • ufuri
(íinde verfus.
Difemt illufires fiipulari'poffe tri entes. - • •
~Bt, merattorts fibi poffunt qu&rere bejfes.
Qu&rerefemijfes poffunt communker omnes.
•arcan gratia íórs 30: fi fie , hujufmodi triens eft decem. Scmis 1 5.Bes fecundum
fcjiíofdam ¿o. fctundum alios bes eft octava j>ars.

LÍBER SECUNDUS 315
If' i. Sed hoc non tic lucri caufa, fed ut res eo modo
de mánu Laici redimatur, uc in eadem Decrec c¿, de
hoc fupra de Becim. §. quid fi miles. Secundó , ubi ufurx
pecuncur quaíii intereííe , verbi gratia, íi fidejuiíor folvit
ufurascredicori , poteít repecere á debicore pro quo
fidejuííerat, quia non func ufurx quancum ad ipfum fidejufiorem,
íed pociíis incereífe , id eft , non lucrum,
eít, fed vicario damni. Noca hacaiiud exemplum.tfAtf.
eod. falubriter. fane generum ad fru&us poüeífionum ,
qux funt íibi á foeero c
pro numeraca dotemulieris pignori
obligacx , computandos in fortem , non credimus
compcllendum 5 cum frequenter docis fructus non fufricianc
ad matrimonii onera fupporcanda 5 hóc autem
incelligas , cum maritus fuílinec onera macrimonii .
%;lias non , uc arguicur in fine prxcedencis Decr. 8c"
probacur. ff. de doli muí. except. pater. Icem racione niorx
, uc íi debeas mihi centum ad certum terminum,noluifti
perfolvere in cermino, Se ideó oporcuit me recipere
pecuniam fub ufuris propter negotia mea tractanda
, tu teneris mihi reftituere illas ufuras , íi folvi ; vel
íi non folvi, liberare me ab ipía obligatione. Probantur
hxc ext. de fidejus» pervenit. & conftitutus. ítem ratione
dubii, fi quis f dat decem folidos, ut g alio tempore
totidem fibi grani , vini, vel olei menfurxreddantur,
qux licet n
tune plus valeant, ucrum i plus , vel
c Tro numerata.) Quid fi in hoc cafu gener poflertionem fibi taliter obliga-»
tam cum jure ? quod ibi haber, concedat alii recepta ab eo fumma , qua; pronñíTa
fuerat ci pro dote ; numquid poterit ille lucri faceré fructus perceptos ,
ufque dum foluta fuerit ei pecunia prxdicta, ficut poterat gener ? C¿. fi gener
- animo donandi transfert-jus totum ,quod habet in pignore , non propter con-
'tractum pecunia?, quam accepit ab eo , quia confanguineus eft ejus > vcl alia
ratione coujunctus > leu amicus , & ille non propter fructus lucrifaciendos «unicrat
ei pecuniam , fed propter dilectioncm , aut gratiam credo , quod abfque
pericnlo ufura: poteft lucrifacere ; nec cft ifte contraetus veri nominis mutuum,
niíi ductum fit in paétum , quod gener teneatur numeranti reddere pecuniam >,
ille noluerit repetere : in quo cafu ufura eíTet, fi vcllet lucrifacere fructus,
'f Dat decem. ) verbi gratia in Pafcha.
g Alio tempore.) Puta circa autumnum.
Ti Tune plus.) Id eft tempore-conrractus pluíquám decem folidos;
i ríw vel minus.'} Quam. decem folidos.

5ç* smvrtiKM S'AWpr» MÍEUNDT
illius folutionis*: tempore fuerint valiturx,! verifimiiitejçF
dubicacur, non debet ex hoc üfurarius reputari. Ratione.
dubif hujufmodi etiam excufatur qui pannos, granum,
vinum , oleum , vel alias merces vcndic, ut ampliüs
quám tune valcanc, in cerco termino recipiat pro eifdem
íi tamen ca tempore contractus m
non fuerat venditu-
rus. ext. eod. nmigantis. §. i. & -¡¿.quam $¿. ihfrá inte*
nov. conít. Satis tamen con fuit é agerent homines , íi
á cali contracta ceíTarent ^feum coguationes nominum*
omnipocenci Deo nequeant oceultari. ext'iod. w ¡fivita~
te. Si tamen venderet ad. terminum & longé majori;
ir Tempore.) Id eftcircá'autumnum.
1 Veriíimiliter dnbitatur. ] Si etiam aliquis daret decem folidos iñ-autumnos^
•guando parvi pretil cft biadam , vinum &roleúm , utad Páfcha totidem íibigr.
ni , vini: vel olei menfurx reddercncur , quando hujufmodi -merces fecunau
communem curfum confueyemnt efle cariores> ufura eflet j.qüia non veníimi*
liter dubitatur , imo probabilircr credir«r , quod plus vaiebunc rilar menfuras
tempore foluticnis , quám valuerunt tempore contra£tus. Numquid poteft comjuirri
üfura, ubi creditur precisé pecunia pro pecunia , marcha argenti pío ali
marcha ai certum terminum pcrfolvenda; auc cunrdatur fpecies pro ípecie , u
granum pro grano , vinum pro vino• >(oleum\ pro oleo ad candem. menfuram
9¿. u veriíímife:eft quod pecunia numerata > aurunv, vel argéñtnm, es'tempore
non baiit pretióíiora tempore íolutionis , quám fuer une tempore conrraílus > au¿
veriíimiliter dubitatür unúm pretiotiora futura lint tempore folutionis , necne 3
non eít ufura. Si autem verilimile fir quod preriofiora íine tempore'-fblúrioms
fucura y utíi quis dat viginti libras ftcríingorum in hyeme pro aliis totidem in
asílate íblvendis , quando fdlet hujufmodi moneta requiri á viacoribus ; aut vi*'
gipti marchas auri , vel argenti pro aliis totidem folvendís ad paífagium Cruceíignacorum
2 drftmgne ; quia fi creditor non erar feívarorus'illám pecunia»!
u/que ad illud tempus , fcd interimeonfumpturus , ufüra eít .5 fed fi erat fervatu*
rus , utíic Íeryand9ufque adpríedi£ium tempus lucrarecur , diftingue; quia fíaufert
creditor debitori libertaren^libcrandi íe Ínterin*, & debitum* íolyeiidi,.
uíura eft ; quia praífumitur quod ideó crediderit pecunia/ir, quod debitorem í
oncraret perieulo ; & fe exoneraría. Si non aufcrt J fcd concedí t ei quod reddat 1
pecuniam «.'qcandóc-umque voluerit infrá terminum , mcretür, íi cx mifericordia
hoc facit, ut relevet debitoris inopiam •: ú aufe em.corrupta intenttone hoc facit,.
ut fe e.voncrct á perieulo fervandi peccat, non tamen c redo eum compcllendum
ad reftituendum^Jucrum, licet hoc cíTet ei coníulendúminpeeflicciíriá y qw>d¿
daret pauperibus.Eoiem mo Jo diftinguendum eíí?>& judicandüm:, quando darur
ff tísica pro ípecie ad terminum > ut vinum pro vtno:, oknm pro oleo y grarriinjW
pro grano.
m ijop fusrat venditurus.) Hiñe conditionem credo eífc attendéndám non"- 1
íblum in hoc ultimó cafa > fcd étianfcubi datar fpecies- pro ípecie > aut pecunia-*
pro pecuqfe, íicut notavimus in fuperiori díftinftione.
n> Loñge m&pri. ] quia tune veriíimiliter dubitatur tttfttBi plus yri miniis .yaUr
©iKfefine 3 içdvpj^fuiixituE qusd longé -minar:

•pretio, quám modo valeat, ufura elíet. ext.eod* confuluit.
fíis cafibus adde 8c alium , quod Epifcopus gageriáñi
'de feudoEccleíix fux poteft retiñere, fructibus non cóm-
'putatis in íortein | dum tamen interina feudatárius imíiminis
íitáfervitio , quo pro feudo^Eccléfia: tenebatur»
ext. de feud. c. i» Sed numquid eft hoc fpeciale in
áiccleílaftico feudo , an extendeftdum eft ad feuda Prinícipupn
fecularium , ut 6c ipfi in fuis feudis poffint talia
ffacere ? credo quod fpeciale privifegium eft Ecclefix
, nec eft ad feuda Laicalia extendéndum, ítem
igratis oblatum , 6c acceptum non inducit ufuram , dum,
mamen non fit ° intentio corrupta, çc. 'fuprá eod. f.i.&c
ilífrá. eod. §. próximo.
§. 4.Sed numquid /voluntas ,vel intcntio , vcl fpes
¿educunt ufurañl ubi íiullum pacüum-fuit appofitum in
^contráctil mutui 5 Ad hoc quidam volentes fuere ufuris
ídicunt, quod numquám commititur ufura, niíi ex pació
sfolvafttur. Alii dicunt, quibus aííendo ,quod fola fpes,
five intentio facit nominem ufurarium j úhde qui fub
*tali fpe : p mutúavit pecuniam , quidquid -pofteá, etiam
gratis, id eft íine fuá exaclione oblatum ultra, fortem
-acceperit, ufura eft> íine illud íit pecunia numerata ,feti
... o, Intentio corrupta. "] ex-parte creáitoris , íí'forte non cfemáiAet .pecuniani,
MCi propter.'fpem lüeri:"m quo cafu tenetur- totum reftituere , quacumque iri- 1
..'tentione dederít.eí debitor , five e2 dileclione exortá forte prdprer mutuum íibi
datum,aut propter aliud ; aut .propter mutuum recipiendum > aut rccinendtm»
-vfque ad prolixiorcm terminum: ubi camen debitar ex foladile&ionedat. credi-
:*9W;> non poteft re petere , nec per retentionena fibi ¡confiriere , fi. forré habeat
.'alias-$e bonis créditoris'ai iquid. 'Quid'fi non /ir corrupta intentio creditoriy,ubi
debitoi piopter crectitum acceptum , v el ulteriús reti'ncndiini dat ci aliquid ,
• fcumquid'"çreditor renefur ei re(tiruefe-i'lhjd.? Jft. credo quod non terecur bona
-íidc.dc confumptis , ñe'c etiam de extantibus > qu£ :
mdiii protabilirer credit quod
ex fola dilccbouc gratis ei fcrvieritjfi.autem credit, vel pro'babiifcer • dubitat.,
«juod propteí mutoum acceptum > vel ulterius retinendum ei íervierit, reífituerc
tenetur. Quando autem creditor non dat gratis.mutuu'm } debitor fi habeat ali-
3 uid aliud de bonis creditoris , & íibi coníular per rcrenrionem de ufura, quant
editiinon^crédo ipfum compellendúm in foro Pcenitcntiali ad reftituendum.
P Mututvvit pecuniam.) Alias non mutuaturus. Quid íi aliter muuíaturiis erat
jprpprer Deum , & tamen dum mutuavit habuir fpem recipiendi aliquid ultra íbr r
tem , numquid tenetur reftituere , quod poftcá íine fuá exaíVione fufeepit ? íí
v'credit quod non ex dile&ione , fed propter mutnum datum eft ei»tenetur refti-
\XKK , alias aon, ut dictum eft /"upíá.

-'3*o SÜMMJE SANCTI HAYMüKDI;
frumenttim : feu vinum , feu olenm , feu-carnes , ;feu
fructus , uc poma > 6C íimilia , íivé-fpeeies ,6C brevicer
quidquid excogitan poffic, 6C dixi lucrum , fivé illud
coníiítac in dando , fivé s in faciendo. Fundatur autem
hxc opinio in lege, ubi dicitur , pecuniam tuam non
dabis ad ufuram , 6C frugum fu per abu ndantiam non exiges
5 Levit. 15. Icem nequé r efearum accipies , ñeque
omnium rerum. Icem Ezechiel. 18. Qui ad ufuram non
commodaveric ,6C amplius non acceperic, vita vivet.
ttem in eodem capitulo, qu j. ufuram -;D6C fu per abu ndantiam
non acceperic, vita vivet , 6C non morietur,
6CC. ítem in Evangelio Lucas 6. J^ntumn date nihih indi
fyer antes. Glof. i. Non iii kpminegí feem mercedis f
figentes
, qui íive reddat, qupd^pjr^modaçis ¡reddet tamen
6C Deas , quo, jubcutq,,Jeçiftis i|{iy^r non reddac
ha?fedicas vfeflrjaT in arcern^nxexk, Jbgcj^jetiam, probavk
AMgjn fjkl. Au^uítihús, Hieronymus, 6C 4MNROU\%V4.$, ¿ 1
36'. ad verf. to- °, ullíaOfl .i' i " , ' /r- / «u
ta di* i* & 3,6C eít exprelium Mdecre^e^.t.eqd- .conjtimit., Ex
Hier. inepifi. his pacectquod omnes.illi qui mutnant fub c
, caufamento
Ambro.in ni- tenentur. Ítem oí lia 5 c
l L
iicemente, R;TERMMP, íolutio
*Tohi*.c.i4. .. :^.; q : '-feia^jíMupm^T* 1 ¡i
q In faciendo.) Unde credo quod Domini' molendinorum ,,qui credunt peca*
niarh pift'oribus , ut molant in molcndínis 'eorum , ufürarii ñint; áccipiunt enii
ultra .fortem in faciendo > & aufetimt libertatçm DEHTWBU¿^noleüdi.uBi¡vó'lue
«fint; fi tamen propter hoc debitores -damnifican non.funt'., non tenentur fcréd
teres ad reftitutioncm aliquam eis faciendam , nifi quatenús íeftimari debet fi
bertas molendi, ubi volebant ; penfatis ctiam circumftantiis de majori & mino
ti remótione molendinorum , & facilítate molendi, &.qualitatc. Quxtitm? cum
in mentali fimonia non (it reftitutio necéíTaria, ut ext .defimon. maniato. Qua
cft neceffar ia.i n mentali ufura ? Refpondco ¿in.fimonia eft rurpirudo utriufqi
partís , dantis &accipientis , íed in uíiira non eft tm-pitudo dantis, & ideó ex j
. re divino , & natüralriequitate faeierida cft reftitutio ; nec poíTct in hoc cafu Pa
pa etiam. difpenfare } fed ex íblojurc humano pecunia fimoniace accepta refti
tuenda eft non illi qui turpiter dedit, fed Ecclefix. Unde nec Elifeus prarcepi
Jezi reftituere alicui pecuniam , quam accepit á Naamaa ; & Papa , qui' que
vult') poteft ftatuere, in hoc cafu poílet etiam difpenfare , quod non. fóhim j
tnen tali fimonia, ied. ctiamin illa qua: paito eífet. exprefla. ¡; retiñera poíTtt, quo
eílet fimoniace acquídtum. "j^-j,
r Vfuram éfcarum. 14. c¡. 3. Piefj'foe. & i ta efea ufura eft, & qui d quid acce
pit & quodeumque velis ci nomen imponas , ufura eft.
í F :
gtntei{ )'Ita fcilicet , qúod non facerétis , nifi fpe illa du£ti. •
tCe.uJamento. ) Non eft verbum j uris , fed vulgarc a 1 i cu jus regi onis v 'Velterr.
& forte langit modum «catularem tantuni > vel aliouun , c|ui..imutuant AMOT
8aZ
*' ni

LÍBER SECUNDUS ,Í,
nis nolunt daré verbum dilacionis debitori , qui eft juramento
aílii&us íolvereniíi data ei pecunia , aut aliquo
xquipollenti, licet expreííe non exigant , tenentur , uc
inpr-eall. Decret. Confuluit. Contra prxdicta objicitur,
nonne íi creditor mutuas alicui gratis pecuniam , debitor
tenetur ci ad antidota, ext. de tefi. cum in officiis. ff %
de petit. hxred.fied & fi §. confuluit Quare ergo hanenaturalem
obhgationem non poteít creditor deducere in
paclum exprelTum , vel faltem feparare efTeclum ipfius
obligationis naturalis, cum etiam talia pacía interve-
niant in fpiritualibus ad qu« aliquis 8
tenetur? 1}L. fupra
de fimon. §. item nota quod ficut. Ad hoc dico , falvo meliori
judicio cuín A. 6c T. quod creditor nullo modo
debet paclum apponcrc ,nec principaliter fpem , velintcntionem
in tali* rctributionc habere 5 fed propter
Deum,8c ex chántate y principaliter debet mutilare próximo
indigenti, 6c tune forte , íi fecundarlo fperet >
quod ille debitor íibi remutuet ,uel 3t
- aliquid fimile , íi
opus fuerit , forte non eíl reprobandum. arg. difi. 61.a
quidproderit. cum fuis concord.
§. 5. ítem quid fi pcena eítappofita in contráctil mutui,
numquid íaltem pcena illa poterit peti abíque perieulo
ulurae ? Adhoc dico quod fi pcena eít judicialis, id
eíl, á judice propoíita 6c ítatuta propter puniendam
contumaciam debitoris , qui cum poífit , contemnic in
termino ítatuto folvere pecuniam creditori, non eíl ufura.
arg. 11. difi. quamquam. in íine.^ de reg. jur. qui
autiore. Si vero pcena íit conventionalis : id eíl de com-
vt Tenetur. }Ut quando datur prarbendá cá conditione , ut Caoonicus celebret
^uotidie de beata Virgine, & hoc quando tale onus cft annexum tali prarbendá;,
• f

'33o SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
muni coñfeníu partium in ipfo contraclu appoíita , ot
faltem mctu pcenx debitum certa die íolvatur , ufura
non committitur i dum tamen íit b intentio recia , ut
fuprá dictum eíl. 13. dift» quamquam. & ext.de arbi. di~
leUi. Utrum autem liceat tales exigere quantum ad intereíTe
tamen , autetiam ultra , c¿. infrá de pa-nis. §. c
pcenarum. 6c fuprá eod. §. licet autem. Si autem Ule , qui
talem pcenam appofuit, confuevit ciíe uíurarius , prxfumitur
quod in fraudem uí'urarum adjecerit pcenam.
ff. de emp. & vend. d putat. §. 1. & arg. ff. de u/ur. qui
femiffes. Eíl etiam prxfumptio , quod íit ufura ,fi per c
íingulos menfes , vel annos dicatur committi. arg. ¿%
co. f Authore ndh&c. &. idem in fimilibus qux ab uíurariis
folent fpecialiter exerceri 5 talia etiam inducunc
fempex prxf iimptionem prima facie , quod íit ufura: in
judicio tamen animx llarem confeflioni fux , fed propter
prxfumptiones contrarias diligcntiüs exammatem
coníeientiam íuam.
§. d. ítem quid íivendidi tali.condicione adjeélí ,
nt quandocumque íolvatur pretium á me^Wl^xr^ede
meo , rehabeam predium ego , vel harres meus quandocumque
g á feptennio ufque ad novennium ,vel íimile,
•3)*j6 in wp atJJj 5b h'tüp .w^^cjK . fc h .wn^íftij,* ni j U ( .*úvaü\nO' X
b Intentio reci/t. ) Quod fcilicet creditor noncá intentione decmutuum , quod
efeditaut fperat pcenam efle coramittendam. . ;; ; filIj) u j l 3 n oy c Blí¡\ tí
c rxnxrum. J Magiftcr «on determina: m locis,quos fignat hic illam ouarftionem
? videtut tamen innuercin illo §. L'rc/.Qjod quantum ad intercífc tamco
liceat hujufmodi pecnas exigi. fuprá co) §. IJctt. verf. facundo. Se verf.
tionc more.. Ego autem credo quod ubi fine fraude puna cll appofita , poteft exigí
cota ,quia publi.ee iaccrcft pacta fervari, Se creditores á debitonbus non dcfrandari.
'tintó b non , jíbsb íojqrn-j fcpDp wi.uo {3i»Í£v inssd 1
d Putat.) In quibufdam libris incipit Julianus. Melius tamen habetur hoc. ffde
pignora, etálio. v$l univerforum. . ^nVfli 20)133 bs iiftú hoüp r,ii 3511)« Á
e Smgulos menfes, ] Argumentum contra Lombardos & Romanos Marcarores
qui apponi faciunt padum de pa-na folvenda ai lingulas umiJinas íibi fu**
.cedentcs. •{ - t. juc oíoí ni ?u)rtoe hqüi zutio'mtapi
•f Auth. xi hic."] Ibi dicitur , qui fructus áridos credidit agrícola: , vcl pceut'um
, in unoquoqae anno pro modio octavam partem modii ,pru foJido fi-
•Jiqüatn unam nfuraru» nomine accipiens , terram , five aliquid aliud pign

LIBERnS£CUND US $§*
jnimquid eíl ufurarius contraéis ? Ad hoc dico, quod
non eft mutuum , 6c emptor facit fruftus íuos íine pe*
riculo uñirás, licet venditor juxtá venditionis forman)
pofteá recupcrec prxdium : 6c hoc intclligas, niíi in fraudem
ufurarum íic fa&a talis vendicio, quod praifumitur
tsx his. conjecturis , fcilicet ex eo quod h
modicum eíl
pretium - refpe&u. valorisrei: Icem ex eo quod aliquid
perfolvitur ulcra fummam recepcam : puta fuit vendita
pro centum , 6c eft in pació, quod cum refcinditur vendido
, reddantur -¿ centum viginti. ítem ex eo- quod
emptor k confuevit excrcere uluras. Probantur hxc ext9 de emjrt. & vend. ad no/lram.- 6c de pigmr, illo vos.
7" •I tcn
tó$°i u
tó':n*Mtuat naviganti , 6c cuntí ad
íiundinas çertam pecunias quantitatem , recepturus alir
nu^t4triyipii¿m pro eo quod fufeipit in fe periculum,
id cí^^^chm^^iVÚ merces inde emptas portaverk
falvás.'^^ etiam de forte, Itern?
aliquis mutuat rBarcien.^inflle folíaos , ut m CeptaereAdantur
-ftbi centum. aurei, 6c fcit , vel credit di¿tos au*ícos^j^s.yale^j
rec^it tamen-in fe perictitim, ut
bbnürjp zubíti zsissd tay /.o^V'
c
Jihifo ox
' etm
- J^ç;*% de empt. & vend. ad noíiram;'-
' i Centum viginti. J $xt. de pigno. illo.
K Confuevit. ) Ut in pragdida Decret. ad noftram. Quid de illis qui in agro
femináto efflüut frudusinde percipietidos illo anuo', numquid eft ibi aliquatido
«fura ¡? J¡¿- Non eft ufura ex forma •conrradus ; poteiV tamen fieri in fraudcaí
nfúrarum , ut (i rantus eft agec, Se talis, quod verífímíle Ge , quod frudus inde
«oiligendí valeant in-autumno-plus quám emptor dedit : verbi gratia , dedit ib,
yerifimile eft •; quod volsbunt J^i-veí xa. máxima fi talis'cft 'perfona , qur çon-
#aftus hujufmodi •confuevit exercere ; & reftitutio éftei inforo Pceuitcnríal> í
ia í
-'
dicenda. Si'átitem probahiliter dubitatur unúm frudus illi plus vel minus de*-'
beant valere, quam qtíod emptor dedit , non eft ufura. Ebderrí modo credo jul
íáícandum' dé "crédito rc,qui pouc/íionem alieñam recepifpro cerrapecunia: quanxitate,
ita quod ufus

331 SUMMJE SANCTI RAYMUNDI
& prirrus, numquid in his, 6t fimilibus commiccitur
ufura? Ad hoc dicunt quidam quod non , cum etiam
mutuum dicatur , quia de meo fiat tuum j & ita omne
periculum rei mutuatx ad te tran;>feratur , non videtur
mcongruum , fi in cafu propofito in compenfationcm
periculi in me fufeepti aliquid recipiam. arg, dift. 88»
cjiciens. Ubi dicitur quod ideó pro ufu rei locatx aliquid
poteft accipi, quia rei locatíe periculum pertine c
ad ° locantem , íecuseft in re mutujtá. Ala vero notaverunt
contrarium , & veriús , fcilicet quod fit ufura.
arg. ejufdem. C. ejiciens. Ibi enim Gregorius aílignan-
tfú tg
%% 7
^° difterentiam inter mutuum 6c locatum , ponit tria :
primum , quod in mutuo ttansfertur periculum in accipientem
, fecüs in locato : fecundum , quod pecunia
non deterioratur per ufum, fecus in domo , vel equó
vel alia re locatá : tertium , quia ufus pecunix nullum
fru&um, vcl utilitatem parit utenti , íecüs in ufu agri,
vel domus, vel equi , vel alterius rei locacae. Licet ergó
in cafu propofito ceílet prima ratio diffcrentix , non
tamen celfant dux ulrimx ; 6c ideó tutiot eít hxc ultima
opinio, máxime , quia tales femper faciunt talemu-
- tuum propter ipem lucri pecuniarii, quod non licet, uc
fuprá eod. Ç, Sed numquid. Prxtercá videtur fieri in
fraudem ufurarum. Exprefla eít hodie Decret. ext. eod.
waviganti. Poílet tamen hic excogitan cafus , in quo
non eífet ufura ultra fortem accipere i puta dum ego
voluiííem emere , vel eflem 0 paratus emere certas mcr-
a Ejiciens. ) Quidam libri non habent illud capitulum.'isq n
o Líenntem. ] Non ad condudorem , niíi expreíTum íit in contradi!,
o F&rxtu: emere. ) Quid de illis qui á ccmmunitatibus Civitatum , vcl Monafteriorum
emunt cerros annuos reddirus , vel certos modios ánimos ad vitan*
fuam , nunnuiid eft ufura ? y¿. non eft ufura ex forma conrradus ; cum raine»
hujufmo.fi rcjditus annu' s perfonalis íit, five burfalis : non pVscÜialis , credo»
licer qu'dam I chiflar contrarium dicant , quod illicitus eft conrradus; tum qui»
renditor facilé poííct dcfiderarc mortem emptoris , ut fie liberatus eífet ; tún»
quia null.iirl elt emptoris periculum de fterilitarc térra» , aut tempeftatibus , quaí
íbíentcofiem fiudus jam paratos ad meíTcm aliquando deftrucre , quod periculum
emotores prxdiorum fuftinent aliquando in tantum quod ctiara expeafa*
taborum aliquibus annis amittuut.

LÍBER SECUNDUS. 33$
fies de pecunia , 6c tu propter nimiam inílantiam fecifti
p ccíTareá taliemptione ideó , ut tibí mutuarent,
& ego dico, voló quod ibi reddas mihi tantum quantum
eíTcm ibi habicurus de iftis mercibus, íi illuc deferrem
eas j recipio tamen in mei periculum ut fupradictum
eft : 6c hoc ideó , quia iftud reciperet tanquam
tnercedem , quod licet , ut fuprá eo §. Licet autem.
$. 8. ítem quid de illis , r
qui émunt, vel dono , occaíione
forte alicujus fervitii prxcedentis , f accipiunt
tmolarium, five ulumfructum caftri alicujus, vel villae
quem contractum indirferenter cxercent prxcipué cura
Ecclefiis, 6c monafteriis f Ad hoc credo, quod íi aliquis
Advocatus gratis u
fervivit monafterio , vel Ecclefix
de advocatione 6c conidio fuo } vel etiam divesgra*.
tis , 6c x
pura intentione , y de pecunia licité poíiunc
recipere hujufmodi ufum fruclum , vel aliud donum t
gratis dátum;. ¿Jji,, q. 2. quicumque. 6C Ecclefiafiicis 6c charitatem.
ídem dico, íi nullo adhuc impenfo fervitiorcceperunt
donum á Monafterio , dum tamen femper íit
recta intentio , 6c ftudeant fideliter refpondere in fervitio
competenti 5 ne aliás a
bona pauperum confumere vi-
P Ceffare.) Quid fi aliquis cum vcllct emere ufque ad certum tempus terral*
taíenrem fingulis annis x. librarum redditus , íicut vulgariter dicitur ad bonum
& malum, ad inftantiam altcrius dedit ei pretium quod volebar daré pro illa
ter
ra, co paito quod ipfe , vcl hxredes ejus íolverent ei tantum redditus ufque
ad tempus illud, numquid eílet ufura ? I^.qiol íi licitus fuit contraetus quo
Jolcbat emere terram , vel veriús fructus illius , credo quod Se fecundus licituc
•* U1C
. alias non.

%U SUM MM S AIWOÍI R AlfiVi © N DI
deancur. ídem dicode íUis,-b qtxi emunc, niíi' £c Fa&J
talis venditio in rraudem ufurarum > quod prasfumitur cx
circunllantiis poíi«i8fupra eod. §* ítem quidfi vendidk
vel etiam-eoíligecur praífutnpt-io ex aseare & fanitate
ex quibus poceít haber i prasfumpcio , ucrum c mulcunvi,
b 6¡¿i. emxnt. ( Ufol- cWincurJali'qui píóVántus , reí redditus adVVitám vendió
toris., íeryacis circoriítanciis, de, q"ui&is: loquitur hic Magifter, tolerabilis eft hujufmodi
emptio ,.qúVa non eft pcricúlura , quod alter deíideret morrem alterius,.
fed ubi einituc ad vitam ementis , non eft tutum, necne vendi tor deíideret mor*
tcm eraptóris; ideó enim inkibita cft promiflió prxbendx, vel. beneficii. ,gpn.»
vacañfis , & p'actum de futura fucceífione in hxreditate teftatoris , paítüm dico»
áactum dum adhuc vivit -, non tañen precisé dico mortálé cüe peccatum cmcit
vel venderé ad-vitam ementis quta non iiwenitur inhibitnm, ubi fer^antur ¿V
bita: circunftantix. Qui d de il lis qui -emunt oves &boves á pauperibus , -quas
forte non habent ? C¿. Ubi emit quis á paupere , vel etiam á divite rnrjufinodi i
aaimalia , qux fcit, vel credit ipfum non habere, & quafi jam tradidiffet ei Jí
locat ei pro certa annuá- penfione , .ufura eft, vel ad minüsir^xfumcnduin eftia 1
fraudem ufurarum i -ri. /dem credo de illis qui fcienter emunt fructus terrarum
ab illis qui eas non nabent. si autem fine fraude & bona fi.de fiatínuj.u/modien£
ptio, non credo, emptorem peccare , quamdiú durat-bona íides. Quid de illis aqi 1
emunt .equosxcrtosqreddéndos a venditore in cértis mindittisvemunt iñquam rni«- !
nori pretio , quam valearit tempore contcaítus M52...-Ufítta'eít ¿, niíi ¡ycrifimilitoí'
dubitetur equos illos tempore folutionis pltts vcl rainús valitutos i ficut di£him'
cftiupráiiátquibafdam'cafibus , í¿nififciatur , aut probabiliter credacur , quod
tantunádemívalítáralfint, vel minas. Quiddc-illís qui agrum ftátim femi'natuni>
.Yel.veriusxfrúctas illius anni emunt certo pretio ? Ri.Noneft ufura cx forrea epatraólusi
^ifçd'in-. fraudem •ufurarum .pçxfumcndviisLfift fiexioj. ubiipípl>^>iliter dubi"
ta tur fruíais percipíendps plus, Yeff minus vaiituros- iñ aaeíTe quam emptor eme*;
Vtt; vcl nifi: credamr aatfciatur non plus^eíTé'vaiituros- Quid ¿e;illi-Sr,qui credunt
;
boves'"ad mediationerri j fivead meifam^, vei meolin;>p.Vjulgái?iiter prconducl:oris periret, de illo perieulo nihil exigere t ab eodem, non <
«credo quod peccaret, nifi propter fcandalum eorum qui ignorarenc ejus iiítenfio*-
•aem. Illud tamen verum eftj quod conductor rei poteft in fe recipere periculunt'
5roi conducta;, 8c-cafus fortuitos ,«quantum cft-de natura contraít-us r-fed in f ro-
^ofito cafu non tantum eft locatio & condumio , fcd etiam ibeietas infCi'iCwít,
í&mc lioratidne Se deterio ratione -bovis.;
c Mnlaun &.$arum JX^ujá íceundwu 'hoc minus vcl majus dcbvt efle preóoai'
«Bi

í• L EB E*. ÍECÜNnuS1" '04
tel parum debeat vivere. Tamen de his circnnílantiis
in judicio animx ferva d
quod dixi fupra eod. f.ltem quid
fifxntti in fin. cauce tamen & difcrere* ne decipiaris pro
poííe. Si tamen in tali venditione Monaíierium eííet c
enormiter , vel manifefté decepcum , licet fuerit pura
endicio , & reda intentio, nec fuerit dolus adhibitus |
ideó excufccur ab ufura, tamen f
debet removeré de-
d 6¡*od dixi. ) Scilicet Ut ftetur con fe/Eoai ejus in peen i cencía ; & diíigentec
éxámihetur. Quid de ovibus vel animalibus qua; rradunrur ad tcnimentum > fea
id ti oís, vulgaricer ? Çi.Zn hujufmodi rraditione poteft intervenire conrradus
WbfcU(ÜS''} >
Hl locá'tiqaisi, vel coñdiidionis tamen-: poteft etiam concurrere conrradus
mutui & focictatis, vel focictatis tantum, ut quando quis habens. vigind
'-'¿pita ovium ,|init foeietatem cum alio habente totidem ,3c communicant invifiS
ipfas oves- ^& periculum > Sc-cmolumentum > & expenfas circá cuftodiam ,
& paftatn eáratpma|iiquo cafíis^fijjcpnvcniat inter eos.quod de fcetibus reparentar
ob cafúm !
ííiéfipua, -aut dc pellibus , & vellcribus cmantur alia ad augendum
^Jg&elnVá'iicut'^^^ &-hoaeftum * non peccant , dumfgádo^&nfer^c^
íeqüálitas iñtetcos] ,¿ca quod; e^jiujufinódicpado non videar
«ür e^fe^íeCerictf > velmelior uní us, vcl altcrius conditio. ítem;íocacioi poteft
effe f
í'Wí%bfíá«fc%íof«añtó.m ,aiÉÍb .quis habens viginti capita, cradic ea alicvti
'cuíÉóflíéíKlá Se paftjenda' fub certa mercede peeuniae,, vel parricipationep/oven-
'tuuni' J
grcgiá i áñ^üó'/íi/j&éminus rctinctíibi periculumilIor'um;.c^picum, rice
Cflíife •iá i
pá¿fci5 :J
8£ BOBventiqnibus- gravet condudorcm , lie itus ;eí£ ieonctadusiltéia
cpóteft concürref^ conrradus mutui & íbeictacis, uttcum quis habens viginti c*pita
tradit ea seftimata alicui, puta pro viginti íblidis , ita quo.d teneaturí «i
' redderé"medietatem fortis ¿íeiliccr decem lolidos. ¿ quidqriid jcoatirigar poftmom
$&m ife?IfflbU&ÇItotua» perindé eft ac íi «editor dediftet ci mutuo x. íolidos, ex
^fiibu's bómparatib decem capitibus , contraxifTet fociccatcm cum creditore habente
alia decem , italquod íiht communia , & ipil loe ii fint in periculo & pro*
^•entibus. In quo cafu, íi contemplan onc mutui gravet..credicor- debitórejj» in
icbritradü focictatis, ufura eft: & in hoc cafu proceden dtim eft, ficut didum eft
m próximo cafu contr-ida: focietatis. Illud autem valdciniquum eft >¡cuna quis
."'•'«apica ;
ovium certa, tradit aiftimata certo pretio , & iub eo pado contrahit foeietatem
, quod tptam de proventibus recipiat fortem , antequám¡alius aíiquidiíadc
percipiat ~f Vél'fi pacifeatur quod dc fsetibus reparentur • capita:eafú mortua,antcquám
alius aliquid de ptoventibus percipiat, hoc efteáim qaafi traderc ovte
Smmortales. Et generaliter verara-eft, quod ubi probabiliter dübitatur- utrum.
-iftfos¥cfiltiú:3 j
áererioríitconditio in forma conventionis , five padfijadhibit j
in contrada foeietatem non eft peccatum ; ubi autem ad arbitrium boai vki gravatúp^ltcfius
conditio , peccatum eft ex parte gravantis , fi fcienter hoc facit,
'& tenetur ad reftitutionem' s uon poteft tamen dari generalis dodrina fuper huc
^ufmbdi tradítibníbus ovium , propter varietatem traditionum & dolos qui fuper
lalibus excogicantur á quibufdam.
*fp-f títnmniter. ] Quamvis non ultra medietatem jufti pretii. In quo cafu non
cíolúnt Ecclefia;, fed etiam-pii^atttá poteft agere ad' refcindenáam veaáitioncm *
'yclad fupplementum jufti pretii f acieudum ab empeore ; ira carnea quod in op-
Itíone emptoxísffit'jútrum illorum faciat.
£ Debet removeré.''] ille qui decepit. Hoc idem etiam credo in prirata perfona
'• ItfTUduin 5 & fi non jure forj, (amen jure poli, çum, manifefté ycl enormitcs

33^SUMMií SANCTI RAYMUNDI,
ceptioncm , vcl fupplendo juíhim pretium , vcl reíli-*
tuendo rem , precio quod numeravit fibireddito. ext.di
empt. ¿r vend, eum dllectt. Fiec autem atftimatio dçceptionis
, non fecundum tempus prsefens, in quo forte res
multüm meliorata eft , prxfertim fi per induftriam gemptoris,
fed fecundum tempus, in quo vendido facta fuit»
ext. de emp. & vendit. cum caufa* ítem non tenetur
frudus quos percepit medio tempore computare in pretio
| excufatur enim propter bonam fidem > 6c juílum tu
tulum, & laborem , 6c fimilia. ext. de reb, Eccl. alitü*
vel non. ad noftram iz.q. i. Culterana, ext. de reftit* M
integr. requifivit.
§. De quibufdam autem qui tempore meffis » vel
vindemix h emunt annonam , vel vinum viliiis , ut pofteá
vendant carias, dico quod i peccant , 6c turpe lucrum
eft. Secús íi aliquis propter * neceífitatem email
6c pofteá non indiget , íicut credebat, hic poteft licite
venderé , prout venditur communiter in foro,licet vendatur
car ius quám emerir. 14. c¡. 4. quicumque. 6c CanoA
num. In hoc tamen graviüs Clenci peccant quam Laicij
neutros tamen dico tener i hic ad reftitutionem faciendam
certx perfonx, fed 1
debent erogare tale lucrum in
aliam ¿.cepít, máxime fimplicem , licet cítrl médium pretii jufti decipiat. S»
tamé 11 nollct al i quid reftituere fie decepto , non eíTei propter hoc neganda ei abíblutio
1 cum fura civilia fuftincant, quod fefe inviccm in re ipfa decipiant con»,
trahenecs; dum tamen hoc linc dolo & fraude faeiant.
g Emptoris. ) Supplc meliorata eft. «uv'-i
h Emunt. ) Non diftinguit Magiftcr , utrüm ex cupiditate , necne.Scd nimís
«tura eft ejus fententia , fi indíftiníté inreJIjgarur.
i Peccant ]Sivé fint Clericí > five Laíci j. & eft etiam mortale peccatum quando
fie ex cupiditate-: quando autem Laicus non ex cupiditate , íed ut provideae
fibi & fuis ,cmit aliquid , ut pofteá eariús vendat, five annonam > five aliud |
non audeo dicere efle mortale. Clericus etiam fi rem aliquam emat ,.ut eam pcff
fuam induftriam melioratam , vel murará forma vendat eariús quám emerit t
Ut fi pullum emat equinum , Se nutriat, reí fi tabulam emit, & inde faciat
imaginem.
. K Necejjttatem. ] Ut fcilicet de illa annoná ,& vino vívat: idem credo de illaqui
emit annonam vel vinum causa negoriandi, dum tamen don cx cupiditate
hoc faciat, fed ut ex lucro moderare fibi provideat, máxime cum aliud gemasnegitiationis
non novit j nec alias habet unde fuftentetur.
1 DetoM trocan. J Dc confilio hoc intelligo, non cx ncccíErate»
:
*T tajas

LÍBER SECUNDUS^ 3 3 7uíus
pauperum , poteít etiam emere , íitímetur canfina-in-cerra-,
6c videt victualia extrahi de térra , dummodó
carius non vendar, íed negens fame pereat exem­
plo m
Jofeph : &c crederem talem mereri multum. ji­
los c contra credo tanquam nefandas belluas detallandos,
qui eá intentione emunt áureos, vel alias monetas,
vtl ves venales , St prarcipue vitualla , ut de talibus cariíliam
inducant j contra tales J^¿. fupra de Rapt. §, de
Mireirkibus.. circa médium. Ítem qui annonam veterem
mutuant, ut u
recuperen* hovam , ufuram committunt,
quiameliorem rem recuperare volunt. Supra eod*
§. fed numquid.
§. io. Quid de legibus quas permittuntufuras exigí,
numquid. tenent••

33« SUMMifi SANCTI RA Y M UN DI
dum Cañones non poíTunt exigi, ergo nec fecundum leges.
Icem dicic lmperator íe amplecYi o quatuor Concilúa
univeriaUa adeó , ut per ea fuis legibus derogetur.^r^.
de Eccl. tit. circa Prin. col. Sed in Niceno Concilio,
quod eft vmum de lilis quatuor , reprobantur uiurx.dift*
47. quoniam..ergo.> & fecundum leges. Nec obftat 1.4. q.\.
qu'd di cum. verC fed non eft quo judicerepetahtur , fcilicet
u fu rae , quia ibi refpicit factum , & non jus. Hice tamen
leges qua: permittunt 11 furas exigi ratione inter eííe , vel
ratione moras, honx funt 6c approbandx., ii fane incel-
Iigantur , ut dixi fuprá eod. §. Licet autem.
§. 11. Compelluntur ufurarii reftituere ufuras á jure
8c á Judice i á Jure , quia íi funt publici ufurarii, ipfo,
jure funt excommunicati quantum ad tria,fcilicet quod
non debent recipi ad communionsm aitaris, nec debent
recipi eorum obiationes , nec debent recipi ad chrillia-
¡nam fepulturam ,ü in hoç ^cççatodeccflerint. ext. eod.
quiain ómnibus. A judice, quia poteft ufurarium quem-
Jibet cogeré ad reftittiendas 11 furas , íi necelíe eílét I
etiam per majorem excommunica-tionem omni appellatione
remota, ¿xt* eod. quoniam non folum* ítem compeUitur
tertio modoquia íi ufurarius repetat ab alio
•ufuras, repelíitur per exeeptionem, doñee ipfe reftitueíit
ufuras quas ab aliis malé accepk , vel faltem fecerk
folie fuum. ext. eod. quia fruftra. & iftis eifdem modis]
«compelluntur hxredes ufurariorum % five fint filii , Uve
•extranei. ext. eod.,tua nos. ¿c Aficbael. 1« for-o autem
pccnitentiá'i indubjtanter tenentur , tám uíurtói quám
hxredes ad folidam reftitutionem omnium ivfurarum
.quas 11 licite acceperunt, vel falrem faeiant poííe fuum*
6c doleant de peccato, 6c quia non poííunt plene refti
¿uere., 6c proponant in animo reftituere-, íi pervenerint
ad pinguiorem.fbrtunam , 6c íemper pro poíTe nitantur.
Jid hoc poíTunt etiam tales contriti, 6c fatisfacere non
j * £Líf*tuor Concilia, ] Niccimm fcilicet., Couftantínopolitanuxtt , Ephcíauai
& Chalcedeaium.

LÍBER SECUNDUS. 339
valentes poftjlare dilationem , vel cania elcemofynx
remiílionem fibi rL*ri ab eo cui tenentur reftituere , 6c
íicerunt in ftatu falvandorum , aliter non. 14. q. 6. fi
res. Qualiter autem , 6c in quantum teneanrur heredes,
tám in hoc , quám in aliis cafibus , no:avi plenc
fupra derapinis. f. de hxredibus.Se ibi refponi^tur. D¿
forma fimiliter reftituendi, íive íit folvendo, fivé non
ufurarius vel hxres ejus. c¿. per íimile de raffais. §.
forma. Si Clericus eft ufurarius, vel hxres ufurarii ,
Se non vult fatisfacere , ab officio fufpendetur j 5c íi
emendare fe noluerit , deponetur. ext. eod. praterea.
difi. 47. Epifcopüs. 6c fi quis Clericorum. Se exinde fi fuerit
incorrigibilis ad mandatum Epifcopi, fi aliter non"
poteít , coercebitur per potentiam laicalem. ext. de jud»
cum nonab homine. difi. 17. nec licuit. In foro pecnitentiali
procedetur ut P fupradictum cft 5 ita tamen quod
non q de rebus Ecclefia:, qua: funt pauperibus depurar^,
fed de fuis hoc faciat fideliter juxtá poíle , nifiquatenüs
de pecuniailla , vel qualibet alia fuá expenderit in utilitatem
Ecclefix. c¿. per íimile fiup. de Rapt. §. fi erga
habent,
$.12. Pone quod ufurarius emit equum vel prxdium
de pecunia ufuraria , 6c r
donat rem illam aiteri^ofteá
efficitur non folvendo , quxritur utrum ille , qui folvit
ufuras, pofíic cum cíFeclu petere rera emptam dz ufuris
ab ipfo poíTeífure; Se utrum ille inPoenitentiali foro fteneatur
reftituere , videtur quod non , quia pretium ex
P ^nfrxi'ciHn). ] In illo verf. ín foro autem parnitcntiali.
P De rebus Ecciefu. ) Videtur Magifter innuere , quod Clericus , qui debet aliquid
ex maleficio , non poteft illud folve.cdc bonisEcclefia: fuae-, quod ego no»'

34o SÜMM/í SANCTI RAYMUNDI.
re furtiva reda&um non eít furtivum. ff, de furti $ quivas
§. ult. á (¿mili, res emptade pecunia ufuraria , non eít
vitio ufura: fubjecta. Ítem quia fecundum regulam vitia
perfonalia non tranfeunt ad lucceílbres. ext. de ff,
presb. ex tranfmiffa. Ego tamen credo contra cum A.
quod ifte poteft petere& ille tenetur reftituore i expreííé
enim dicit hoc decr. ext. eod, cum tu, Succedic
enim hxc res loco pretil; íicut ¿contra pretium iuccedic
loco rei. ff. de pet. hxr. I. fi rem. &C pretium.
§, 13. Circa pignora fxpe oritur quxftio talis. Creditor
accipit pecuniam , vult omnes fruetns perceptos
bona fide deducéis expenfis computare in fortem , fed íi
quid refiduum fuerit de íorte, poftulat debitorem corapelliad
folutíonem , quxritur utrum ad hoc fit cogendus
debitor , vel qualiter fit confulendum creditori. Ad
hoc credo plura confilia elle parata : poteft enim 1
per
actionem perfonalem petere coram judice. C, de pignor.
quamvis perfonali. 6c 1. distraéis. ítem poteft alii pignus
íibi obligatum impignorare. C.fi pign, fign. datum fit*
1ius , cum quidquid habct, non fuflíciat ad rcddcndum quod rapuit , vcl habuic
de ufura ? Ij». Licct dos non veniat ex caufa lucrativa , led recipiatur proptcr
.onera matrimonii portanda , íi tamen maritus fciens veritatem , aut craífa ductus
ignorantiá , contraxit cum hujufmodi filia, non debet reciperedotcm de rebus
hujufmodi de arquitatc Canónica, licet de fubtilitate juris civilis aliter poffet
forte dici. Si autem probabili ignorantiá ductus cft , qnia credebat focerúm
•non e(Tc ufnrarium , vel aliter cíTe folvendo , poteft folitam jdotem in folidum
recipere , licet poftmodítm fciat veritatem. In creditorc autem qui recipit quod
Íibi debetur á raptorc vel ufurario , uon diftinguo , niíi quod boná fide crediderit
ci pecuniam , ut cx illa íibi commodum íuum faccrct, .& lucrando forte ex ea
:fc Iibcraret.: nec eíl fimile de marito quantum ad dotcm , ut di¿rum eft , quia
foccr dando genera dotem cfneitur pauperior , nifi quantum relevetur ab onere
.alendo.* filia: ; fcd debitor non fit pauperior recipiendo mutuum á creditorc ; vcl
.«mptor , aut venditor recipiendo rem vel pretium rei vendita? Creditor autem
qui mala fide cicdit pecuniam , puta ludendi alca , vel daturo merctrici vcl hif-
-rrioni , vcl alias dilapidanti bona fuá , non debet hujuímodi debitum recipere
ex rebus prardiclis : fimiliter nec ille , qui cx causa lucrativa agir, cxreri autem
onmes quibus debetur cx contráctil, vel quafi j cx maleficio , vcl quaíi , poífunt
recipere quod fibi debetur ex robus hujufmodi , dum tamen rem furti vam , vcl
raptam , vcl uíurariam in ipfa fpecie non recipiant , máxime fecundum.¡líos qui
dicnut quod in ufura non transfertur dominium , fecundum ctiam illos qui dicunt
contrarium , credo quod ipfa res ufuraria in fpecie non deber recipi in foh*
i4*atn , quia debitor qui eam dedit pro ufura , poteft cam eondiccrc a creditorc»
•& extat; nec poífet creditor pro ca aliam ei folvere ipfo invito,
ü Fcr/tcttonem pcrfunuUm. ] Petcndo .debitum i debicorc.

LÍBER SECUNDUS. 3 4r
& 3. Ítem poteft venderé pignus etiam invito
& contradicente debitore , niíi debitum offerat. C. dcbi-*
tor. vendit. pignor. imped. non poffe 1. i. ó- i. Circa venditorem
tamen adhibenda eft diftinélio , quia aut cuneta
paila fuerunt inter creditorcm 6c debitorem firmata
íuper venditione pignoris in certo tempore , vel loco,
veí certas perfona: , vel íimili facienda , aut nullo modo
facienda , aut nihil fuper hoc convenir inter eos. Jn
primo cafu debet creditor prius notificare debitori i 6c
pofteá poterit venderé fecundum formam conventam,
dc non alias. In fecundo cafu , videiicet cum paduní
fuit appoíitum , ne venderct , etiam tune poteft vendere
, fed debet priüs ter denunciare debitori, ut folvat >
& fi ceíTaverit, pofteá poterit venderé : alias , íi ante
trinam denunciationem venderct, furti tenerctur. In
tertio vero cafu , fcilicet , cum nihil convenit > fuíHcit
una denuncíate ,6c pofteá elapfo biennio poterit fieri
vendido. Probantur hxc ff. de pignor. ac~iio. I. fi convenit:
dediflruhcnio. C. de jur. dom. imp. I. ult. u Poteft etiam
cogi per Ecclefiam fupradi&is x
modis, 7 fi eft de foro
2
fuo , vel a
quicumque fit , in modum denunciationis
t> ratione peccati, ext. dejud. novit. vel in modum c reconventionis.
3. q. 8. c. 1. §. cujus in ugendo. ext. de
ntut.petit. c. 1. & 1. 6c fi forte poft inceptam caufam
vellet debitor tl
defiftere , videtur quod ad petitioncm
creditoris poífet cum cogeré Judex Ecclefiafticus ,
c
ut refponderet ei coram eo , 6c fatisfaceret. arg. ext.
n Poteft etiam cogi. ) Debitor fatisfacere creditori.
x Modis, ] Scilicetper folutioacm debiti, vcl per renditionein pͣnorl>.
y Si eft. ] Debitor.
iSuo.] id eft Ecc lefia?.
a
§l»icum¡iue.) Sivé fit de foro Ecclefiar , five non.
b Rtthne peccati. ] Propter quod Eccleíia poreft dc ómnibus eauíis cogaofeere
per modum denunciarionis , & compcllcrc ad agendum pecnitentiam,
I e
c
Kectnventionis. ) Qiiando debitor tradit creditorcm in judicium fuper aliqua
coram Ecclefia , id eft Ecclefiaftico Judice ; quia tune creditor coarcatus po*
tc
ft tecooTcnircdebitorem coram eodem Judice.
Defiftere. ) A caufa mota contra creditores.
« htfpon dtrtt.) la caufa rcwaycntionic.

34* SUMARE SANCTI UYMUNDI,
¿ e
^gifoflwp dile&us. Sxpe cnim Judex poteft , 6cí
debet judicare indire#e , 6c occafionealterius auxilio-',
nis mota: eoçam eode re, de qua alias non políet. ext..
de don. mer vir. & uxor. de prudentiu C. de Jud. I. 3..
ítem nota quod creditor poteft exigere vel compenfare.
non. folum expcnfas quas fe cit col 1 ¡gen do fructus , fed.
etiam quas fecit bona fide circa f rem pignoratam. Itenv
íi cafu fortuito, vel íine culpa fuá res periit, vel deteriorara
eft , non tenetur creditor j fed fi dolo , vel cul~i
pá fuá , tenetur.. C de pign. u¿7. /. 3. 4. ¿r 5. Ítem
li vendito pignore bona. fide creditor minus accepit
quam erar in forte, poteft agere ad refiduum : íi vero»
pliás , tenetur reftituere debitori. C. de jure dom. imp. U
ult. ítem nota quod ficut poteft agere debitor corrr
creditorem, vel écontra, ita 6c hxres debitoris contra
creakorem, vel contra hxredem ejus ^ vel* é con ver fo
& fi forte creditor vel hxres ejus rem fibi obligatam alteri
impignoraverit, vel alio quocumque modo in alium/
tranftulerit,. tenetur poíTelfor in fortem computare, r.on.
folum frudus quos ipfe percepit, fed etiam omnes quod
anteriores perceperant á tempore primi contractíis. extrae
pign. cum contra. Ipfa enim fructuum perceptio ipfo
facto § attenuat fortem. ut in PraMl. Decret.
§.14. Patet ex prxmiífis, quod debitor ¡non tenetur.
folvere ufuras ; 6c fi folverit, poteft' re petere. Sed quid/,
íi juraverit fe foluturum,numquidteneturfolvere i dia
quod poteft. r íi vult, debitor * denunciare Ecclefix §
ut compellat ipfum ufurarium per cenfuram Eccle*fiafticam
ad relaxandum ipfum juramentum, íi per hanc
viam non vult procederé» debet perfólvere ut fatisfaciat
Deo de juramento , 6c pofteá poterit repetere. ext. de
jurejur and* ex adminijlrutionis. 6c de bit ores. Quid íi ju>
f Rfint pignoratam.) Colendo fundum pignoratunr, vel pafcendo jumentum
pignoratum.
g Attenuat, ] Quia quantum perccptum eft dc fru£fcibu$ , deduclis expenfíí *»
tantum diminuitur dc forte. % •
li. Denunciare. ) Monitione pracmijTá > :«¡qx fempcí debetjjraeccdcrc ia caui*
«ienunciaooflU*

LÍBER SECUNDUS 343
ravit quod íblveret ufuras ,6c non rcpeteret ? dico quod
non repetec dircete propccr vim juramenti, íed indirecte
benc repetct, fcilicet denunciando Eccleíia: crimen
illius i utcompellatur ad pcenitentiam ¿ quám non poteít
age re, niíi reftituat. íi vero juravit etiam, quod non
denunciaret, non tenet in hac p*rte juramentum, cum
fit illicitum i uc puta contra faiutem proximi , 6c per
coníequens contra prxceptum de próximo diligendo :
unde non obítante juramento poteít procederé in modum
denunciationis : 6c ita oceurritur fraudibus ufurariorum.
ext. eod. titas 6c de jure jura», quemadmodum.
§. 15. Qjid de Communitatibus quarumdam civitatura
, qux dant pecuniam ad ufuram , máxime in Lombardia
, numquid cives omnes funt ufurarii proptcr hoc
& per coníequens in ftatu damnandorum ? c¿.fie,omnes,
quorum i aucWitate fie, vel coníeníu, Óc idem, íi K
Col-
i Anñorhxf fit vd confenfu.) Quid de Re;ibu$ vcl Principibus qui compel-
Íunt ad reddenJum ufuras ? credo quod tenentur ad reftitutioncm , ctiam li
nihil ad eos inde pervenerit. Quid de Rcgibus & Principibus a Juda*is multa
recipiunt , cum tamca eos ícianc nihil habere , niíi de ufura & quod bona
qua; pollident , non furRciant ad reftitutioncm ufurarum ? P¿. Tenentur ad reftitutioncm
taliter perceptorum , íi ex causa luc tativi ca pcrccpcrint ? li autem ex
causa non lucrativa , poflunt accipere quod íibi debetur, íicut alii creditores.
Be fervichtibusautem uíurariorum credo quod poflunt rccipcic mercedem fuam
de huufmodi rebus , (i ferviant eis in licitis & honeftis, aut neceflariis , quia
•acuitas quam confcquuntur hujufmodi ufurarii ex operis hujufmodi fervientium
compeníatur cum mcrcede , quam dant fervientibus illis : nec poflunt dici pauperiores
ptopter mercedem datam , cum loco mercedis habuerint commodum
operarum : íi autem in inhoneftis autillicitis , non credo quod debeant recipere
mercedem de rebus hujufmodi. ídem etiam judicandum cft de cultoribus pra>
diorum ufurariorum , & de aliis mcrcenariis corundem.
k Collegium. ] Numquid finguli de Collegio tenentur in folidum reftituere
quod Coll- gium habuit de ufura ? J»¿. Liçet ufurarii lint, at dicit Magifter , illi
quorum auítoritatc u confenfu talia fiunt, non credo tamen quod tcneantur
a
d reftitutioncm , niíi quantum ad eos pervencrir de ufura , vcl quantum relevan
funt de expenfis quas feciftent de íuo in fuftinendis oncribus Ccmmunitatis
nifi forte praeftiteria r'au¿toritatem compeliendo aut prxci picado Communitati
taliter fcenerari, qua: alias non cjíct hoc factura : in quo cafu credo eos tantum
l n
folidum. Quid de illo qui confuluit alicui quod fcen-rcrur •? ítem quid de illa
5 U1 a t a
^ »nico fuo , vel coufanguinco pecuniam , val cormnodat gratis , ut cx co
**ncrctur ? ítem quid de illo , qui contiab.it focietatcm cum alio ad focnus
1 ** er
ccndum • ítem qoid de illo qui dat ufurario mutuam pecuniam ad ufurarum
ucn participationem ? Numquid inhis cafibus ómnibus tenentur in felidum ,
^ui hoc faciunt , an tantum de co , quod pervenit ad eos de ufura JJ¿. fecundum
Vwdam, tales, qui iniuomt alios ad fccacraadum alias noa focftcratmos co;

Amb. lih. d,
34¿A S U ^ i E S A N C T I RA YMUND I,
* iegium aliquod accepic pignus in cafu 1
non conceílcv
«ti ..ext. eod. conqueflus. 8c arg. 7.^. 1. ficut vir. 24. 3./
habes. §CJf:c[uod me tus caufa me tum. §. animadvertendum.
* t e r a
numquid Judeus poteft exigere ufuras a Chriftia-
nis & numquid Chriftiani a. Judxis , vel Paganis , vel
exteris hoftibus fidei Chriftianx f Ad primum. c¿.quod
peccac Judxus mortaliter 5' & ad relaxandaS' ufuras
Chriftianis poteíl: eompelli ab Ecclefia indirecté , fcili*
cec per fiabtracTáonis comnumionis Chriftianorum. ext*
eod. pofimiferabilem. Vel faltem compellendi funt á Principibus
Chriftianis v 8c ab' Ecclefia prxdicto modo > uc
non exigant immoderatas ufuras!.. ext. eod. confia quanto*
Ad' aliud exprelle yidetur fentirc Ambrofius, 14. 4»
* ab illo. Quod licité á talibus hoftibus polfunt ufuras exigere
Chriftiani: cujus. verba hxc funt : Ab illo exige
ufuram , cui mérito nocere defideras 5 cui jure inferuntur
arma , huic legitimé auferuntur ufurx ¡ quem bellovincere~non
potes , ab hoc ufuram exige , quem. non íic:
crimen occídere > fine ferro dimicat , qui ufuras flagitar^
ergó ubi jus belli, ibijus. ufurx. Super: hujufmodi aucroritate
diuerfx funt opiniones, 8c variç. Dicunt enim:
quidam, quod loquitur fecundum antiqua. témpora v
quandb permiílum erafc Judxis in kge^ccipo^n teas abalieúigenis*-
Deut. 23. in fin.. Non fceneraberis'. m fratú
ir ncntúr ih íblidum : fi autem alias erant feéneraturi', aon^ tenentur nifi Ím\
«raantiunad eos pervenerit. Ego credo fine prejudicio'} quod in neutro cafu te-'
nentur , nifi in quantum ad eos pervenerit, ii qui taliter inducunt alios ad foc»
nerandiim ; Se melior eít conditio talium in hoc cafu.,- quám. in rapiña , vel
furto, ubi , qui pra»ftantau¿toriratem, teñen tur ad reftitutionem , etiam cum'
nihil ad eos perveneric de maleficio ; & hoc ideó quia tapiña vel furtum contra
vohlntatcm Domini fit, qui patitur damnum.; íed ufura dé volúntate Domini
fer venir ad creditorcm'> nec invenio jura-dáfe á'ftíohein debitori • contra hujufmodi
inductores ad repetendinn ufuras ab ipfis-quas* ipfi debi'torés". íblverunt
talitct indu&i per alium-.; cum ad indecentes nihil pervenerit de. ufura- 3 ficut;
dant jura aícioncm- contra illos quorum ope y vel confilio , vel minifterio furta<
fiunt , & rapiña* licet nihil ad eos pervenerit; -
1 Non concejfo. [ lñ quibufdam cnim cafibus conceditur accipere pofféífionena*
in pignus-, non computatis. fru&ibus in fortem , ut notatum eft fuprá cod.
Licet autem..
re Frétri tito.);Dicitur ibi: ad ufuram pecuniam, nec friigés , nec aliám aJI-
^uam reí»,, non feeneráberis frarri rúo , fed alieno,

LIB EPt SECUNDUS ftf
Uto. &c. 6C hanc pcrmiífioncm profequitur Ambrof. cx- MMbMim
poncndo. Alii intelliguntde Judxo , 6c cxponunt ab * w,rm<
^' li
*
illo , fcilicet Judxo uiiiram, ;d eft penfionem magnam:
& hoc per aliud decretum. 13.^. 6. jam vero. Aliiin»
tclligunc de Paganis 8c hoítibus reipublicç , íicut utrera
plané fonac : talibus enim 6c apcrté , Se per iníidias ,6c
ómnibus modis poíTumus tanquám indignis auferre,qua5
malé detinent r.fecüs de Judasis , quia illi fervi noftri'
funt, 6c parad nobis fervire. 23. q.% difiar. 23. q. 7*.
c 1. & 3. 6t q. i.Domints. Alii dicunt quorum opinio
communior cft, quodá nullo nomine Chriítiano , judxo
, Pagano , vel alio licet exigere ufuram , per ea
qux dicta funt fupra eod. §: Sed numquid. Et exponunt*
litteram negativé íic : ab illo exige ufuras: o tu quicumque
fis , cui mérito nocere defideras, fcd nulli mérito/
debes dcfidcrare nocere , crgó á nullo debes ufuras exigere
, 6c íic exponunt totam litteram.
§. 16. Sed pone quod Chriftianus accepit ufuras á- ,
Judxo, cui reftituee t videtur quod Judxo ,per ea quc'
fupra dicta funt in $. compelluntur 5 ita tamen , íi ipfercítituat
omnes unirás quas accepit 5 quod niíi velit faceré
, fatis confulo Chriítiano , quod cum auctoritatc
Eccleíix reftituat nomine Judxi iiíis Chriftianis a quibus
ipfe Judxus exegerat ufuras, 6c « notifitct hoc Judxo
, ut feiat fe liberatum ab illis Chriftianis per iftiu!>
folutiünem: nec poterit ab ipfo repeti, cum utiliter gef*
fctit negotium illius Judxi : 6c ideo velit , nolit, teneor
habeteratum. c¿. fupra de Rapt. §. qui fiequuntur.
v
crf. 'illi autem qui nec adjuvant, Numquid ídem i;»
Chriftiano? fatis credo quod fie , veruntamen in *üt ro-~
u e
S cafu Liberatur ifte Chriftianus reftituendo illi ufutos
á quo accepit , fivé ille fit judxus, fivé Chriftianusi-
• Salubriiis tamen eft primó dictum , fcilicet ut folvac
i tfotificet. ) Per fe > vel per aliam' tácito , vcl exprcíTo nomine íecundum
Ç>od yidebitur expediré.
• S*l$ibrius. ] Quando facTruitr elVoceultum , Se non tiractur fcandalum", nec
P* ri
culum taliter, folrcaxis^aJias fufficit quoj fiar, rcítiturio illi , á quo fuur. tefepte
uíúrjp
JL *.

§4$ SUMM^ SANCTI RAYMUNDI
illis quibus ifte tenetur , vel deponat pecuniam in cede
facra , vel in aliquo loco tuto íimiliter cum auctoritate
Ecclefix : ut cum ule fatisfccerit, recipiat eam. Sed quod
íi fcitur perfona j cui eft reftitutio facienda, fed tamen
eft abfens in remotis partibus, vel nefeitur in quo loco
íit ? Ad hoc dico p cum nefeitur ubi fit, detur pauperibus
cum auctoritate Eccleíix : fi autem fcitur q mittatur
ci, fi aliquo modo poteft fidelitcrSt fecurc: fi non
poteft, detur pauperibus, ut fupra , cum auctoritate
'icelefix. arg. i. q. 6. anteriorum. Se mcllus. arg. ext.eod.
cum tu,
§. 17. ítem quxro utriim vfurarius teneatur reftituere
, non folíim pecuniam ufurariam, fed etiam quidquid
cum ipfa lucratus eft : Se fructus perceptos ex re
emptá de pecunia fcenebri. Ad hoc dicunt quidam quod
tenetur omnia reftituere, qux enim ex radico procedunt
corrupta , corrupta.funt. 14. q. 5. ñeque. 19.. q. 3. fi Sacerdotes,
in fi. Diífícile enim eft , ut ait Leo , ut bono
peragantur exitu , qux malo funt inchoata principio. 1.
íi quis ufuram acci-
* pit > rapinam facit, c
vita non vivit. Se Hicronymus •
jímb.debtnoq, i. princ ipatus. Ítem í Ambrofius:
w
T ts 1 x
r*h
Hier.Jnp.Et.cc- X r
lib.e.cat. is.uíuras quxrere , vel rapere , aut fraudare ni bu 11
íntereft
, fed in tapiña Se furto teneri videtur ad ifta. ext.de
rcfi.fpol. gravis. ergo Se in ufura. y¿. de hoc fupra de furtis.
§. ítem quod fi res furtiva. Se §.fequent. Verum quoniam
, quinimis emungit, elicit fanguinem , dicamus
p Cum nefeitur.) Nec fperatur quod de facili poffit fciri.
q M'ttAtur ei. ] Hoc femper faciendum eft , cum commode fieri poteft ; pen*
fanda: funt tamm circumftant :
z , fcilicet quantltas rei debitx , & reraotio loci,
& erpenfe, qux fierent pro mittenlo , & paupettas , vcl divitia: illius , cui fa*
cienda cft reftitutio ; quia tám módicapoíiet ciTc rei reftituenda- fumma , Se tanta:
expenfx , qua: fietent in mitrendo ; & tám div;s ille , cui facienda cft reftitU*
tio , quod nullo modo debetet vellc pro tam módico pinxim irq tanrúm gravari»
& tune non oportet quod mittatur ; & in talibus ad arbitrium boni viri recurrendumeft.
T 6¡uod tenetur.) Hanc fententiam tenuit aliquando Magifter, fcd nimis cft
dura.
f Anñroftus.) 14.

LÍBER SECUNDUS 3 4 7
Cum aliis, quod teneatur reftituere ufurarius quidquid
ultra fortem xaccipit á. debitore occaíionc fortis , y pacto
precedente, vel intentione corrupta. íiipra eod. f*
i. & §.fed numquid. expenfas tamen poteít deducere ,
& forte operas fuas moderatas , ut in^his etiam agatur
cum eo mitiüs, quám cum z fure, vel raptore. Coniulo
autem ut fatisfaclo de ufuris, a
petatur ad cautelam
venia a. debitore , quia forte propter prxmilfa eÜet
ci aliquid ultra b
reítitucndum.
§. ift', In fumma nota quod uxor ufurarii, &c c
familia
dcbent.procedcre ficut uxor , St familia raptoris. i$¿.
fupra de rap. jf. qui fequuntur. veri, illi autem qui nec adptvant.
Jtem nota quod íicut prohibeturaliquis recipere
ufuras nomine fuo , ita &, d
alieno, dift. 46, ficut non fuo*.
accipit.alieno nomine , fivé íit tutor , íive fit cura-
x Accipit a debitore. } Aut etiam-de re debitoris habita per nfuram : unde i
habuit.de ufara rerram , vel pecus, quidquid de natutalibus fruítibus ipfius tetra:
\cl pecoris habuit., aut penuoncm , aut mercedem terrx , vel pecoris , íi ca
locavit; tenetur rcltiruere. Credo etiam quod ci reftituere tenctar damnum •
çuod proptcr folur-ioncni-ufutx paflus eft; ut íi domum fuam vcl prxdium oportuit
proptet hoc diftrahere víliori pretio , quám valcrct, & aliam domum conducere
ad ufum faiim ; aut íi oportuit cum accipere a4 ufuram ab alio ufurario •
propter uf.iras ptxdictas folvendas; íi autem cx pecunia ufuraria negotiatus &
lucratus eft , aut íi emit prxdium & fru&us percepit , nec lucrum, nec frú&us
Iwjumfodi tenetur reftirucre idem etiam credo de lucro habito etiam de re furti*
v
¿ > vel rapta per negotiationcm, aut operarioncm reclditus, vcl prxdii fa&am 2
^rc hujufmodi furtiva aut rapta;.
í J Picio pr acédente- ] Si paftum prxccíTít > aut intentioncm habuit corruptam.
1 Fure v:l raptore. } Quia fur , ¿5c raptor non deducunt expenfas , nec opera*
H is
5 quod tamen intelligo , agatur in forma judicii in foro autem pecnitcntiali
non credo hunc rigorem eííe fervandum •, iniquum enim efTet aliquem >
^uplctari cum damno .alterius , poftquam plcne Xatisfac"tum ci cíTet de damn»
iUato.
j» Petatur. ] Éx parte ufurarii.
b Re^ituendnm. ] Pro intercíTc aliquo , vcl damno.
c F*mlia. 1 Non mercenaria. De mcrcenariis etiam lócanribús operas fuac
k.ne quod didum cft fupra i fcilicet quod poíTubt accipere quod fibi debetur de -
* b
us ufurarii.
d Alieno, i Quid de fcrvicntthüs.ufu'rariorum , qui numerant pecuniam pro >
•óminis fuis ad ufuram , & ufuras recipiunt ad opus illorum , & de mandato
c
otum > numquid tenentur ad reftitutionem , cum nihil ad eos inde pervenerit *
*¿ Credo quod non tencantur , prxfertim fi idem ufurarii pet fe ipfos , vclpcL
a
^°s miniftros hujuímodi ufuras cxcrccnt., quanms non per iftos fervientes...
XX 2

-34-8 S U M M i E S A N C T I RAYMÜNDT,
tor , vel c quicumque alius, tenetur ad reftitutionem ;
fi ille ,cujus nomine accepit, f
vel non eíl folvcndo „
ycl non vult reftituere , nam facientes, 8c confenticnccs
par pcena conftringit. i.q. i. mtu?v,'m fine.
R R
, KIUD t 'Siojijj 3ij ( iúñf.iinoo hzup ->,^
e Quictmque alius. ] Dc cutore vcl curacore ; pro co quod pr«ftanc auctoritatcm
talibus contrac"übus , & ilü > quorum tutclam gcruuc, vcl curara per fe
non eífent talia faduri, poteft concedi quod dicit Magiftcr : de aliis autem.,

JfM*.í. negoaprum
ge ño rum judicium, quamvis etiam pupillus habtns tutorcm, aut minor.
15, annorum , vel furiofus habens curatorem , vol ille cujus ignórantis geri.e.
quis neoorium exprefle non confentiát, nihilóminus tutor, & curator, & negotiorum|gcftor
CK fua.adminiftratione abligantuí perfona huju/medi quaú coa»
traxiucnt cum eis."
. d Cupiditatem. ) Hic appcllatur cupiditas ímproba voluntas habendi divitias
z^poraicG , non ad ufum neceflarium , aut ad utilitatem , fed ad curioíirarcm »
ut fcilicet anrmus delecterur in talibus, ficut delcctarur pica , vel cornicula .'m "
nummis, quos reperros abfeondic..
chlccejfariis.) Non fupe rflui.s. • •
f Servili.opere..) Opus fervile hic appellatur , tám peccatum , quám operatía»
nes 3& labores terréni, qui fervis j&-mercenarii$ pro meice.de 1'oler.tin-pend^

3 5o SUMM^ SANGTI RAYMUNDI f
dicia , fi cxerccantur in tenebris 5 quia g qui malc agit
odit lucem. ext. de ojf. deleg. confuluit. ff' de orig. jur.
1. 1. §. & quia magiflratus. Ex perfona fnnc hatc inhoneíla,quia
Clerici func, vel perfonx religiofx , qui excr-*
cent: talibus enim teguíariter funt prohibirá talia ncgotia.
Apoítolus: Nemo militans Deo implicat fe negotüs
fecuíaribus. Pfal. h
Quoniam non cognovi ncgotiationes
introivi in potcntias Domini, alias literaturam,
Wer. aiÑipí- ítem Hieronymus: negotiatorem Clericum , 6c ex inoç*"»''*
P e

ad teñen dam juílitiam , •rj.vel fupplere defccTum ejus.
*3» ^-admmiftratores.ext.deforo compet, licet. Sccx ter
note. Hoe tamen non inreJJigas decauíis fanguinis,, quiii
illx funt Clericis penitús interdiclx. j$¿. fupra de hernic*
$, homicida* Tertius , cafus eíl , quia Clerici >
Monachi, 5c alix p JEccíeíiaíticx perfonx tenentur fufr cipere q tutelam r miferabilium perfonarum. dift. 8 6.
pervenit. difi. 8 8.*. i. 6c Epifcopüsgubernationem. difi. 87.
|>er totum. &. in hoc eíl privilegium Clericorum ,quod
poíTunt alter i fuccedcrc f ab inteílato , cujus tutelam?, *
yél curam fufeipere non tenentur. dift". $6. pervenit.Xxx
Laicis autem t fecus eft. infifa. de legi. patro. tut, in fi.
Sed Epifcopi 1 vel Monachi videtur quod non poííunt
etiam A vctoj| fufeipere legiçunam tutelam. authen. df
J ^ W f t f c & .
D e o
rabiles, vel dic quod illi aut
^çjrpgat^rvper Canonem illum ,pervemt? fuperiús allega- $
Tuuiji hoc adjeclo , quod Monachi poíTunt de licenti^
Abbatis,.nujufmodi x
tutelas fufeipere, alias non 16. q.»?
1 1
Mffflck*' • I* jÇf dicatis. tutelam tanaen y teftamentariam
vel dativam nullo modo poíTunt recipere; 6c
ícapolTunt intelligi jura contraria, dift. 88. c. nl^i^.q,
1 ¿generaliter. -21. £. 3. Cyprianus. Quod autem dix¿ ,de
J^ohac|iis^mt.elligo 6c de Canonicis regularibus 6c alii$
Vel¡Ubfjetf')ipQtcft fupplere cognofeendo de caufa.
* ^^ccléfiafiies. perfont.) Ad mandatum Prxlatorum fuorum, alias non.
;.> 8 Tutelam.) Qux durat ufque;ad: H- annum pupilli, íc inde incipit cura du>
tans ufque ad 15. annum; "isll^QmOT
v
'i'MÍJerabiÍínm. ) Qux non habent alios , qui gerant curam eoíúmf
^í£> inteftato.) Id cft cum moritur non condito teftamento.
t Seeut.) Q¿na Laíci tenentur eorum tutelam fiueipere ,ícjuib.us debent ab W
B fuccedcrc. í >rí-vv|i
x Tutelas j Miferabilium perfonarum, reí ctiam legitimas, quando defe-
Tuntur. •' •
y r. Tçftbpsntariam. )_triplçx,eft tutela, teftamentaria quando Pater, da c in teftamento
tutórem filio fuo. ítem legitima qux defertur a Lege , fecundum quam ,
cum nullus datus eft tutor i^teftaqencp-filio:,„quj primo loco debet ei fucccdecc
ab inteftato ,tenetur fufeipere tutelam hujufmodi. Icem datififi, qux datur a Judice^.
qua^^ . tuto re dato in teftamento , & nullis exiftenribns confangu í- /
neis , yc! idoacls ad tutelam, Judex ex officio fuo dat tutorcm, (

$|l SlÇnX^tM SANCTI RAYMUMDir
caíus eft, íi Oéricus indigcat; tune enim poteít b rftefck
pere poífefliones excolendas ad firmam , five conduciré,
arg. difi, ÜGl^fervetffkvcrf, avaritta caufa. dift,
c, 2, verf. agricultura. Poteft etiam talis Clericus artificio
fuo honefto acquirere fibi victum j dum tamen
occafionc talis artificii a non de íit divinis officiis. dift.
ai. per totum, de conf diftiy, numquid, exfi K
*e Cler¿
vel Monach, c'¿. i\ ítem quod dierom eft fu prá jk* itftuloi
próximo , quod non licet Clerico eétíeVc víIiuí , uí^endat
carius, ita intelligatur , fi ejus intentio eft ut vendat
carius in eadem forma, íed ue vendac carias múrate
forma ) bené poteft 5 puta emit tabulas 1 ut facer et
ferinium, vel cartas ut ícríberet-Boros , vel Vinum ut fa-'
ceret retía , & fimilia. difi. 8-8. b ejiciens de confec¥Ídifi¿

Lgv LÍBER SECUNDUS. gg$
|; 3. Ex loco dicuatur inhonefta , quia in Iupanari ,
vcl alio loco vili, vcl inhonefto talia tradantur 5 S&
máxime fi judiciain talibus locis tradentur. Ítem quia
locos-eft fohtarius, vel aliter íui'pe&us : in talibus etiam
jatibuh's folent committi adulteria , 6c doceri hxreticx
pravitates, 8c fimilia. Probantur hxc ff. de arbit.fi cum
dies. §..fi arbUrer. difi.i\. c
in-ómnibus. 27. q. 1. ff quis
fiero. 3 ¿,q. 6.ab ifio. Arg;. contra quod ait Ambroíius. \Amh. U$. *r
Lupanaria non infamant caftitatem , fed caftitas etiam *
loci abolct f infamiam. 3-2, q. 5. toíerabilius : fed illud
8c fimilia intelligas de infamia juris: fecus eft de infa».
mía ^ five íufpicionc fadi,.qux etiam apud nomines ge­
9 v>rimt
nerar fcandalum-, & occafionem rninx 5 8c ideó vitanda> -.
Utfuprá» 5
- ítem quxdam negotia dicuntur inhonefta cx
loco , propter ipíius lociexcellentiara , putá^quia in Eccleíia
talia fiunt , qux tefte veritate non debet eííe dfr-*
mus negotiationis, fed orationís > undc oc ipfe Dominus
% eiecit inde vendentcs, 8c ementes i quodhabes .
diligenter expohtum ab Ongene 16. q.-y. He hoc dixtmus. i n 1T cm¡
%
fy.. de hoc fuprá de Immunit. Eccl. §. ipfa Ecclefia. Umtrhi
I §. 4., Pana illorum , qui contra formam prxdidarn
fxcuiaribus negotirs feimmifccnt, eft depoíirio ,fi fuerint
Clcrici , 8c incorrigibiies. difl. 11, Clerici. ext. ne
Clerici, vel Monachi. fed nec. Ítem fi fuerint admonici
ab Epifcopo ,8c non ceífaverint, priventur privilegio
Clericali j 8c fie poteft intelligi.' ext. ne'Cleri.vel Monach.
*'* 1. ita tamen quod Rjéligioíiin talibus diftridiíisvquásn
Clerki puniantur. ext. eod. fed nec In foro autem poanitentiaii
debet eis h
injungi, ut quidquid contra for-
c
ómnibus. ) Tbi dicitur, inomnibus obíervari convenit, ut cernís c|uis>¿¿ <
certo loco tempore , vcl certis perianis, vcl apparerc Clericus, TCI loqui desear
mulier huí, ut excludatur omnis nefanda fuiprcio : certé folum ad íblam -•
accederé nulla relig'onis rario permittic."
f

J54 SUMM^E SANCTI RAYMUNBJ
, mam prarái&am lucrad funt, ftudeant expenderé in üfuá
PauperumJ44. j¡j ^haberis»^¡élí3^^otcs invenire B&L
^pySB&Juid faciet JudéifavaSS^s fis^a
a fSft^ríbus , Pclliparis v& finfiiibus 1?ÁQÍ de longaf^non
dico confuetpdine , fed corruptela ?ñ36- emere íqúnt,
nec venderé abfque mendaciis,, & juramentis , nec non
interdtiln perjuriis , & breviter^neihltiuntur fimtíicibus
i¿£in vilem, vel corruptampretiofam elle, & inínroíc'mojdum
exercent pro magnáparte quidquid doli- &c rratól
jdis excogitan poteft jf Ad hoc dico quod quoties^fclenj
jeer , &jeaufa decijHendfproximurn^^ menjríuntur
, peccant t&ortaliter^Btt .tenentíor ad ^réflStxitiojiem
, i in quantum decepéftónt proximunV, illixídera
.dege|>tofacicndam, * íiftiunt^^ra^offinYt^ellisere
.di ejus y^ci líj&Wciunt períBÜám , vel íi'Jfbn poímnrl
procedant ut:.wi fuprá de uf*rffi l
f.fed pone. , ¿C
ffS¡¡ fupftte'de rap. f .forma refttiuendiJfi aurem^rStíí&rlte'r di-
,€unt falfum, credentes diceVjeverqffi^^rMM
jter , i%d 3
inteiSfunt 9 ^.fófóSt per métia£croWulud^S
fffp^jfe'^ íic íe fervent indemnes ^^OTQGM6^88|
obeííej qufenon decipttmteumF5n reun^níJ^SRaveí^
vaKejffi^quiaífkm vetí&unt éíüftPiHeffl
feitum vaíorem, tale, mendacium poreft diei forte ven iait&V^çmpfk
de mendacio, mentí*jf. £Pplanc*f}fyewtÍ
,& §. reHat videre. $$ffyó juran&iinera
cóí^éiQtt^aiiortaJitcr , vel venialiter^i^unduiiiyilSjS
-4Üo^m p^fitam fuprá de jufemenro & V^^^^jl^i
.ete#ywfae#ti. fcd^. fequerSB'^?ltetzV J
wHw?HQ^Í4W
* 3&fiíftH'.prjetcr reírSurionem l
%dn ci* ád 1 argas^eíetfftolSP
>jaas -facieudas pro anima'bus illorum , de qil6ÍuW}aTCJi
¡jKcet ignoranter, aliqua habíretunt: qu^affifenlm fitíp
«quas vix poííunt fieri íine aliquo jpteintf&¿ & gratia exerfi-
i'I» quantum. JNon diftinguk utrum in módico , vcl jn magno. '
.k Si fcit, ]-Quis fit i|&,.> quem decepifc.' &$s¡¿ :
l Vtlfttejt fiire. } Scilicet commode quis fit ille, vel fi poteíl reftituere illi
jjçccptç,

jpB-ER S E C U N W ' S - H|
tfi poíliint notari quinqué talia , videlicet Cura rei íamir
liaris , Militia , Mercatio , ProcuratioAdminiftratio.
Empapa : difficiie eft inc^reraentis Yendent.iíque coni- ie°P*j>*.ep¡¿.
jggrcium nondntervenire peccatum. de pen. dift. 5. q¥/fh ^úfiLim*
titas. & de his bené tra&at Gregorius de pen.dift. ¿*fal- zpifiopum.
fysé*negotium. dift. 15. qualis, dift. 88. ejiejens.- Ítem^J^'f^f
debet Pcenkentialis dirigere cauté ac diligenter inten­
r a
ciones talium * ut redo ñneiaborent 6c exerceant fuá'
._v, §. 6. Sed quid de illis, qui faciunt • vel vendunt gfc-
•¡dios , quadrellos , fagittas 6c baliftas, 6c fimilia quibus •
¿omines occiduntur. ítem-quid-de illis, qu¡ emunt vel-
^endunt- toxicum; yet.venenumg • ítem quid de his -qui •
façiu n
t 5Y^Í -yejiüjint fotuiares píelos, 6c aurifngium quas
ye¿|^^u^^m'«^mec^^f^|sem , vel ufum , fed ad va*
nam gloriam6c-abufum: c¿. in his 6c fimílibus-femper
Ifift intentio? rrequkenda quia corrupta mçnrip , pura'
^°JrV^fh%f c
facerent-, vel venderenn, UE homines habe^
i$ent talia^ád abufum V talis inquam intentio cft-mortaíe-
IjgCjCatum 6c graviífimum i 6¿ omnia pec&ata qua^pfteá'
|QCcaÇo :ner-erum illarum ab illis perpetrantur , fibi in>-i^ta^u^rj^
6c - rei funt apud Deum omnium, animf r?uj!U
(^uap^ropter hoc perierunr»J- J> f. 3 .•pr'Áclp'm,^ .q. -I.JÍMf4$fáines.
ítem ifti cooperatores funt omnium ícelerum •
¡j^dicloru m j • &J ideo-debent peeñam pro ómnibus fufti^
í^m, :i.f.1. »&^$win'fi;Si veró~ dicant fehábüifíebonam.-
H¿€ntionem , quia credebant alium emere propter á&gujsm
licitum- ufumvel habentes anrmum indiffef ;en^ v
terr^nihil fuper hoceogitabantvel ignorabant quod eílet •
SBcitum talia t$|Gere rriyel venderé. In ómnibus iftis diftinguo;
quia.aut illa: réstales íunt, quc ad humanum •
Jn Recio finé. ]Ttcec 'autem negociarlo fine peccato vix poífil

3$f( SUM %
MJE 'SANCTI *AYMXTNDíI
:uíuni poííunt cfíe útiles 5:ficut arma in beJJo julto:, *:cul-1
¡teilús ad inciden dum panem, vel auriirigia ad ornarneiv
ta EccleliaíHca , vel etiam quzdamd«móna>qu^^rAltf«f]
dicis apponuntur in quibufdam confedionibusad^anaa^i
dum arrotos : aut tales res,, qux ad nullum uíum íunt
útilesnifi ad peccandum, íicut quxdam venena morcUIí
fera, 6c ad nullum bonum uíum utilia 6c £iturxdmperkb
fluç ac fumptuofx camiGarum quas píxcipue faciunt
Hifpani, dantes pro futura unius camiíix l|>1üs in tri- '
-¿plumyvel quadrupluníquám-v alear totacamilla ¡ 6c:>&*g
miliaj in primo cafu non. dico Ipfum ceceare, dummodo
non habeat intentionem corruptam., ut didum eíl..,
niíi forte ex quaiitate perfonx , vel témporas cognofce^ci
rct , vel probabüitcr didaret íibi confcientiá > quod ille
non quxrit rem.., nifi ad malum per peerandu m i fe • tiiíkc^
cñim non deberet illi venderé ¿ontra talem i.eonfeieW)
ciafn.13.gr. 5. de occidendis. 5. q. 5. ?ion omnis.'*. Infecundo
vero eam peccat faciendo, tenendo y? vendejnd© , vel
alias alienando res tales, arg.-de libello famofo , quem
i non debet aliquis Poftendere, fed deftruere , aliter pee-.
.xátNgraviter. y. q. 1. per totum.. 8c eft .óptima; '¿EKi*
t r a n t
' T-^ - t o c
mortibus digni Tune > quot .ad fubditos fuos .perdit-ionis -excmp^
•. eranfmittuñt.
o In fecundo venó cafu. ) Quid de factor ibus' taxill otum , vcl alear um. ;,- >jSfjífe>-
;'facientibu

Jala talis , quod rlagicioía: rei , id cft quar mil&rznodo
j^e&adjecláoñem alterius materia; poteft eífe utilis uíui •
l&tóáno , nec emprio , nec mandatum , necfocietasva-i
ftereipoteft , :6¿ breviter omnia mala, qua: indé ícquunttur
, poflunt ifti imptatari í .6c de taíibusjpoteft intelligi
fillud genérale , qui occaíionem damni dat damnum de-;
|diífe videtur. exude injur:* & dam. dat fi culpa* bs
S$ut^i . Ítem quxritur;utrum de illicicé acquiíitis poffífitífieir-i
.elecmofyna* Ad hoc dicunt quidam generaliter
Iguod non, nec de ufura ,mec de-rapiña , vel furto, nec
non; transfertur -d^minium in accipienftem
j ut ín rapiña , 6c furto ; 6c aliquando transfertur,
-dominium in accipientem , fed illi qui dedit competir
^repetitio:, ut r
íufura,v¿Cí£monia. ext. de jure juran, de-
imores. ext. de fimonia ^veniens. 6c %t. fuprá in titulisfpe-
^aiibus j tóilieet ?
moiiia3 6c uiuris , 6c idem videsuf
J^^^^JMG^SS^ip- ludo A lex , fcilicet quod f com-
í' ^Ftíoiióra Dí>;»/««*«.")'Próvcrb* 3 .'Horiora'Dominum de tua fubftantia , & Ve
i' t^runitiis omnium ftugum tuatum da pauperibus. Thob. 4. cx tua fubftantia fac
clemófynam.
~ T In ufara fi omni** ] Hugutius tamen notavit quod.nec in his tramíextiu
doaúnium.
•f Compeiat repelitio. ] lili a quo datum eft,-Quid íi non illi á quo datam eíl*
• Competir repetitio .,.. i»

fjetat,.repetitio. jj^ dealeat. 1. ult'.imjxn, : é¿ $içh,gr$£$;
conftitutio , qpod ufque ad quinquaginta annosupo^ffi^
repcti 9 quod quaÜcer. |nçç]ligani çangani. forte ia¿ñae
húJLis tituii." Aliquando vero transfertur dominiutn^^
non competit repetido 5ut de pecunia acquiíita de rne~
retricio, vel hiftrionaru > vcl ex improbitate :©fEcíalis>^
qui interdiim extorquet á íubditis aliqua? ff^de, cm^.^'
turp. caufam. L idem etfi. §. quoties. 14, q. $*/>°n fatyrWl
$¿. fuprá. ¿fe rapt. §¿ ojficiále}..- In primo-membji¿,rjto*
licet cnm^ion transfertur dominium , 6c in fecundo,., ;fclf •
licet cum transfertur dominium, íed competir repetido^
non poteíl fieri eleemofyna 5,fed. A prxdfé-debet reftli
tui juxtá formam poíitam .íiiprá 111 titulis u^^ecialihuSo-
ln tertio autem -membro , fcilicet* cum transfertur do/
rninium , 6c non :
competir, repetido lV;IícItec potejj
^ s áebet. fíeri'eleemofyna.: 6c Hanc diftiriáionem...,prpba¿
¿,90. c*p.9' Anjbroiius 14* q. 5J a
^^^r^^^m^'áimíL
§.. 8.. Sed qua^rirur circa Hocútruml I^ónacjhu^,^
vel alia Religiofa perfona poffir flicere el.eemófyjviu'n^-
Videtur quod non , quia nihil habet, nec,etí¿m .yoimica;%tatcm.di/Í.
54. Abbatt.^i. q, i, non dic0.is^ ^ec-iPaj^.
poífet faceré x quod Monachus iiaberéí; raonrium & qxÉsT
de fiat. Monach. cum ad Monafterium, ' JSfti^gu^, c añ\çnquod
aut habet y adminiftrationem vaut non^-mpr^níx
"» H . ... ,,. g¿sn»¿z r;.d ^nodi9iqoigji3nífidís. í
|
r.4w fçujñs prarjudicium data eft : in foro autem Pcenitcntiali > credo quod ralja
1 «i jj turpiter acquiíita poffunt dari pauperibus ; talia enim :
, qux cxrorquentur á tüí-'
piter accípíentibus , per Fifcum > vcl per alias- privaras perfonas in.• pcenam taliter
áccipiéntium , non debentur flus i nec iíii qui acceperunt¿tenentur (íbfyere,;
aiíi cum agitur contra ees in forma judicii. Unde qui fiirtum fecir,' aUt 'áiiqéfio*
rapuir, non compcllicurin :
foro pcenitcntiali folvere duplum vel quadraplum » -
quod- ftarntuní eft pro pcena,, fed tantum firnplum.Si autem cafus eflét, ih'quo
non transferretur dominium in accipienrem ,fcd ipjo jute.acquireretur do mi^.
ñiüm Fifc0-, vel alii, illi facienda eíTet reftitutio , etiam in foro pcenitentiáli:
idem quando cxprelTum eft , quod in foro pcenirentialirfacienda- éítxefti'tutió cértx
períonx , vel Ecclefix , ficut cautum eft de pecunia fimoniace acquifíta, qüd.3.
reftiruenda eft Ecelefije. ut ext. dé fimo», de hoc autem. ísicet illa Decr. .intelligt
pofiet de pecunia, qu.r erar de bonis Etclefiaái iÍ¿ J
.fíaidaiScWfa^^^^i:a._- ¿T-^
jj¡i§ffi§ . t ir acije. ) Id eft , intcgie.!
aSpecialibus. ) Scilicet do Simonia , de RáptorrBus > deUfuris.
x §¡¿tod Monachus, ] Manens Monachus.
;
y-Mminíflrationem. J. lis Prioratum» vel aliquam Bailivara.

LÍBER SECUNDUS ¡ c $
cafu , debet 6c poteíl faceré , imó quidquid fupereíl ncceífitatibusin
caufispiis eft2 érogandum , Domino 6t
Magiftro dicente ómnibus Lucae i i. Quod fupereíl date
eleemofynam , 6c omnia » munda funt vobis. 1i. q. i
quia tua. in riñe. difl. 86. non fatis. ultra med. In fecundo
cafu, fcilicet cum non habet adminiftrationem ,
credo , íalvomeliori judicio , quod nonpoteíl, niíi de
mandato Prarlatifui $ Monachus enim non poteíl traclare
etiam utilitates Monaílerii fui, nifi de precepto
Abbatis. it>. q. i. Monachide conf. di/i. 5. non oportet. 1.
Scdquid fi videatMonachus aliquem ii dijere ad mortem?
Inhoc cafu, fi non habet pracíéntcm Pradarum , á quo
petat licentiam , credo quod debcat daré j nam in tali
cafu omnis homo tenetur ex precepto pafcere paupercm
dft. x
Éb'Snonfatis. Se in flngulis. verf. ideo b communeprateptum.
6c in C. pafcefame morientem. ítem quia in tali
cafu funt omnia communia. dift'.47, ficut\ ítem quid íi
petat licentiam ab Abbate, 6c Abbas exprefle prohibear,
videtur quod non poííit daré j quia etiam á bono debet
ceíTare propter bonum obedientiae. 11. q. 3. quid ergó.
Tamen credo contrarium , quiain rali prçcepto quod
direclé eíl contra Deum, noneílobediendum uohühi,
fed Deo. dift. '8. qux contra. 11. q. 3. qui refiftit. Se ft is
quifraeft; Ab illo autem bono , quod non eilét contra
praeceptum Domini, vcl quod eflet indirr'erens , debet
abftinere propterbonum obedicntise 5 unde Gree.Scien- „ ...
dura eít ,.nunquam propter obedientiam malum herí : c* t. $5 »'» r«fr
alkpando autem debet per obedienriam , bonum quod
agitur , intermita, i i. q. 3. quid ergo\ 6c ita loquitur de
tempor, ordin. ad aures. ítem quid íi Monachus dc prae-
i'Ertgcinium - ).Nifi fit talii aáminiftratio dequaftatutam fit, quod quidquid
frpercft neccífitatibus illius, refundatur in ufus comraunes, vcl in aliquem ufura
ÍPC
a !
AftÍ* tnnt vobis,) Id eft , ex habitis nuUam imrmmdiriam contrahetis
b cfZtJprtceptJ \ fcouüur , eft ómnibus , quia «if..-,corf« ^
eft Ufus , & ía non Publieanus , non M.les cxc.pnur , non
Jius AÍVM nauocr , omnes in communt aJmonentur , ut conferant nw •»
tmi SicoX enim plenitudo virtutum eft; * ideó ommbus eft propio*
*ct&fe virum*forma, ne ycftimenm fuis, alimenufque parcant.

fío SUMMi SANCTI RAfMÜNDí;
ccpto Abbatis vadit Romam , vel eíl: in fcholis , numquid
ibi poteft daré clcemofynam , non habita diílin-
¿tione , an egeat paupcr ad mortem , vel non-* 5
credo
quod íic : nam eo ipío quod PrxJatus dedit ci licentiam
ítandi in fchoüs, vcl eundiRomam , intelligitur eiconceífiíle
licentiam faciendi ea quxhoncfti fcholares , 6c
Romipetx , íive itinerantes íolent faceré, arg. ext0 de
afjic. deleg. praterea ff.. de jurifid: omn.Jud. L 2. ff. de
jud. fi' longius. ita quod modérate faciat. arg..ff. ad Ma~
eed.fied Julianas. §.proindé. verf, quod dicitur. ítem quia l
-
debet fe conformare illis inter quos viuit, difi, 1%. illa,.
difi. 41. c. 1. dr 4.
§, 9. ítem quid de uxorc , numquid poteft faceré s
cleemofynam íine mandato , vel licentia viri ? Videtur f
quod non, quia expreíTe dicit Cañen, quod cum fcandalo
viri, non debet facer*. 33. q. j. c quod Deo, ítem 1
quia nec votum aliquod continentix , vel etiam abftinentix
poteít emittere íine confenfu viri > 6c íi emiferit
etiam votum cum" confenfu viri, abftinentia: ., 6C
continentix , viro poftea jubentc contrarium , 6c ipfa
debet contra votum venire. 3 3. 5. una. bLmanifejtut»
8¿ noluit. 6c hoc ideo > quia uxor eft pené fámula viri *
5c vir eft Dominus 6c caput ejus. 3.3. q. -p hac i mago*-
d
6c fiatis. 6c c
cum caput. 6c f mullere m> Ad hoc dico ,
quod íi uxor habet res paraphernaíes > id eft proprias
prxter dotcm, íic dichas á para , quod eft juxtá, 6c pherna
, quod eft dos , quafi juxtá dotem , poteft « de illi***
C §¡»oi Deo. ] Ibi dicit Aúguftinus cuidam conjuntar ¡ nihil de ' tua verte ,
«ihil de tuo auro , vel argento , vcl quacumque pecunia , vel rebus ullis terrenis
tois fine, a/bitrio viri tui faceré debuifti.
d Er futís. ]Aug. ibi viris fcerninas fubditas, &penc fámulas lex: e(Té-rolui
uxores.
e Cum eaput. ) Ibi dick Hiéron- qmtcumquc uxor non íubjicitur viro, id eft»
eapiti fuo, e jufdcm criminis rea cft, cujus ác vir , íi non fuo capiri fubjiciatur»
id cft, Chtifto.
f MuUerem. ) Scquitur, conftat fubjcfhm dominio xiri eífc', ti fiulIanrauEto
ritatcm habere , nec docere poíf¿, nec-teftem cíle , nec fidem daré , nec - ia^ 1
carc.
g De illis.) Di dotalibus enim rebiir nullajn habetdifpofiríorjcm uxor» °£ xiX
m-i -is fingicuc á j uj < habere liojaini ora ¿líaru (Q rcx ya¡. •
Ktiacv
f.

|f4|f0 L i ¿ :¿ R. 'lg^ tj trt^L
íham invito viro D n
faceré eleemofynari.
i- De rebus autem viri ,
C.
ut
depaffis
de pane
con-
, vi-
9¡tht. hac lege.
•np", & alis qua: bono 6c approbato more folent ad difpenfationem
uxorum pertinere , poteft, 6c debet facere
elcemolynas, modérate -
tamen , fe cu ndúmfa cul tares
, viri & majorera-, 6C mínorem multitudínem , vel
^éceflitatem pauperum debet femper íibi conformaré
confcieneiam , quod
i'FIC
non difpliceat marito in corde,
licet forte aliquando fcprohibuerit ore: folent enim marí-
Ü faceré prófibitionem uxoribus abfoluíé , ut íic temperent
eas, non á toto , fed ab exceíTu , quem ílifpicantur.
-Poteft etiam 1
formare íibi confeientiam ex qú'alitate
ÉC mi/cria pauperis cogrtans quod íi maritus ilum viderat
, ómnibus-modis placeretet, quod -
fibi facerct eleemofynám>autem
omnino 8t prarcife dictar ipíi uxori
confcientiáV^nod viro difcipjet, fcandalizatur ia-
i Se
h Tacere eléemo¡yn»ñr.') Hoc íhtéüígas fenen'áom' in illis regionilíus , in
quibus hujufmodi paraphcrnalia de cónfuetudine locum habent: in quibuíHam
,enim locis locum non habent-, fed eo ipfo quod vir ducit uxorem , omnia quss
habet, uxor accipit in Hotetn-, licet'forte omnia mob'áia , quar' habent*, infpecia
vericate fint communia , quidquid fit de ft£tione juris : vir tamen t haben
oíjiníutn adminíftr'at^oricrn ib tus , niíi i n quantdmd e c onfuctudine aut cvprtúa
M tacita fofamáte viri crmcedi&ir'vxori-undé illa;fi cosnpore contracK matrimoáü,ver
po(rmoJiimclam,&' mala Sde aliquid xciivici Je bonis qusa^anteá habuera't,
ve;l poftmodtim literata eíl cum viro , peccat, nifi de cxpreíTa v ir i volúntate hoc
faciat, qui quantum adtíoc poteft-fibi pr.aejudicare , & jüri confuetudinari© re-
-ftünctáte:.:! ttí -.'jjfr -OOfjO
,Í-D# r.ibift aatsmviri. )" Quas habet vir féparatas árebm paraphernalibus , ubi
locum habent, aut de bouis commimibus- viro , Se -vxori , ubi locum non ha-
Wat parapHernalia.
K fMMWrrr. ) Id cft"fub rorma'prohíbitionts diíTuaíertt. '•
MDifvlicet & lc*t»i*lix,*ti*r, ) Numquid elecmofynas poteft latc^tcr, daré
l\f^t credae quod difpliccrer viro , fi fciret ? Bfc>ii moderaras dederit- ciernofyñas
pro fe , S¿ márito fuo, utiliter gerendo commüner negotium , non peccar ,
Quamvis credae, quod. virodifplicere» , fi fciret, & fufficit- i n hoc cafu , quod
son veniat contra-prohibitio nem mar i ti ¿8c quod eum non fcandalizai-ct ex hujufmodi
eroeationibus. Quid de uxore , qux habet legítimos filios de alio viró.
¡ nurnquid poteft eis provldcre de bonis commimibus fibi- ., Je Tiró" fecundo „
vCuní & ipfe de eifdem bonis commimibus provideat fi]üs , quos habet de alia
^orç ?;fi illi filii: habent a&ioncmcontramatrempro alimentis fibi-prieítáft*-
¿is", vcl quia tenetur coy aiérc , qura tmpubcresfunc ; vel'quia ipfa' , Se mari- ?
tn fuas habent bona eo ruin , vel ex ¡alia )uftar caufa, tenctut maritus eos .aiere ¿
cuta ntater cum fiáis oneribus tranfitad varicum íecundum cóníueradinem Cralr*
Hcanam, fcd quia maritus habet aáminiftrationem bonorum , & non uxor , non"
^kbet 1I4 contraproJjibitioacmmaxit; eos aicrerufiiu extrema > Se máxima ne~

3StfatMM] SA 1*CTI K'AYMVNDI,
de, dçponat conícicntiam illam : íi poteíl : míin autem,
ntion 5ebet,6c dolcat: quia non poteíl daré : 6c He intelligo
quod dicitur 33.^. 5. quod Deo.hoc autem ultimum
dico , niíi videret pauperem indigere ad mortem : tune
enim deberet daré intrepidé , alias peccaret, tyt. fuprá
,*$H* §.fed quid fi videat. 6c §. feqüenti, 6c quod dixí.ide
rebus viri, intelligas etiam de rebus dotalibus, nam illarum
dominiur^Lpenes ° virum eft C. de ra vem^jjkfr.
cillam. C.de jnr. dotium. in rebus. Çayeant tamen mendacium
, ne cum dederint, mentiantur fe non dcdiíle
propter metum virorum ne forte xterna remuneratio-j
quam meruerant pro eleemofyna , commutetur in temporalem
propter mendacium : íicut legitur de obíletrici-
,í>us ^gyptiis Exod. 1. 11. q.»i, fi qudibet.
•faceré 5
vivo L
§. 1 o. Ítem quid de filio familias ^¡numquid 6c ipfe
eleemoíynám poteft/ ,
yidetur.quop|^g0 quiarCtiam
patre vicktur, quodarnmedo ^Dominuf rerum pa-
; ternárum* fnftif. de htred. quali. é* di¡f ?,; ($ T. fjtfl Jj$ijríi&&
•Illud intelligitur de juris riclione quia fc.i}icet,fpera.tMr
•futurús dominus , 6c quia alitur ex. bonis jljis^ w£)icas
crgo quod poteft de- P peculio, caffiréníi ,veLquaíi, nam
. quantum ad illud pater familias cenfetur ff. ad ^t\éaced$l*
..eeífitate js.pótctfcjcamen procurare quod compellarür pcPjüdjcem maritus aJcr*
eos .Si autem ülíi- riullam habeant a&ionem circá matrera, nec tenetiir maritus*
• nec debet illa contra prohibitienera ejus afiquid eis daré : formare ramea po'Kft
; ubi in dubio largam confeientiam.
m Sin autem. ] Scilicet, íi non poteft' depohérei
n Non debet. ] Cum fcandalo mariti,,. aut contra . expreííam ejus p¿©híbj'tio-
?aem.'; Quid-dé muliere , qua: liabens- Yiríim prodigurtí ceiat áiiqüjd de.^
: fas rebus contra prohibicionem Bvarirx, ^^^^^^ c
^^ 0
K"^&4jM^^tf^^
-íide hoc faciat, titdc illis-rcbus-fibi , :
& matito /'lo'cb'fif tempore provideár.ü^jg
cejui eas male co nfumerer, íi eas haberet, non credo quod peccet: nec tenetur
. obedire viro prxcipienti quo«..cmnia ei tradar , cúrri tradendo ei eum.;ad$eçca».
(txuu adjuvaret, dando quaíi gláóiumi'nm
a Deberet daré. J Etiam contra pro hibicionérri mariti.
:.o F«we^.v|.yeriratc fecunium quofdam, fecundum alios fíítione juris.
? r
' Cu
l'° eafiren/I,,) Caftrenfe peculium eft, quod fíliofamilias ¿ parenribus ||
*e\ cognatis :in milúia degenti datunveft , &- ipfe in militia aequifivit\ qu*d-
; aiíi milicáret, accjuiíiturus non erat. Quaíi caftreníe autem eft, quod filiusfa^
* í' 01
^* 3
^ €X
ad vocatione percipit¿

LI BER/SECÜNDUS. j^iíe^^d£ quo fuprá tetigi r teneas
ipí^ií^P-qtHl^^ vél. ouíívir ié^i«^#fóflcV^éTfMt %a í
r^!cfp£s',' vtf
4|fectótí^rAxlffiefffuht Clerici^Jf. ^^ff^M' ififi^
^&^^u^}a^fí^^fi^^}^is Ç, t$erw*^s*¿efá^jfe
ítófti^ ^^^^/¿Pconíl. 7 tlerkh Quam magnum, •
c\q:;KD* uxtke.^Cié&oipíod-uxor pinguius jas habet in rcbüs commuriibús fibi",
¿vito in partibus Gallicanis j quam fiiius-familias in hujufmodi peculios & ideó*-;
tencas quod notatun7 reft ftipr^ rde uxore, feilicet quod fufficit. quod maritus aon •
•03ÉSc¿iy^quod eum non 1 candaliza , dummodo diférete. > S£ modérate ~
• l'fiíPíWw(f.) -Q¡j9$ ex rebus patti s , vel carum occafione proven-it , uc
frudus rei; 5c Ih hujufmodi peculio nihil juris habet filiusy qúia

3¿4 S Ü . M M ^ S A N C T I RA YMTJNDT
peccatum íit, patet inter alia ex novem, qux in talibus
ludis attenduntur. Primum, deíidcrium lucrandi, ecce
cnpiditas ,qux z radix eíl: omnium malórurn 1
. ¡ Sekundbffí;§
eft voluntas fpoliandi proximum > ecce rapiña. Tertium :
eíl uíura máxima ,.fciliceu.undecim pro duodecim, non^
•folum in anno , vel menfe ,.íed ineadem dici •cxfv&e\
exceff. prelat. 4 inter diletfos. jmül¿iplicaW
mendacia, & verba ociofa 6c kvana¿ .Quintum cftb
bjajfphemia ,_ecce hxrefoo .,. $&mMtn corruptio7mulá|¡¡lá3§$
proximorum , qui adludum infpiciendum ,de coníuettPJ
diñe prava conveniunt. Septimum .cft fcandalum bon©-faeere. item^etgd^
^a-contra tales b
iegitur: in canQl^bteApoílolorcutk' ;
i%
áE-pifcopus , aut presbyter¿ autJDia

L IB ER SÍCUNDUS |É¡
I §•••>! i. Sed numquid poteft recipi quod in alea c perditur
f Dicunt quidam f quod non, fed pauperibus eroganda
talis pecunia arg. 14. q.. 5. non fane. cum enim
turpitudo ex;parte utriuíqué vertitur gmelior eft conditio
[pQjOidentis. Ja Alii dicunt: 6c feré omnes Doctores, quod
poteít recipi„ 6c probant, ut dixi fupra ¿W.§ 0 ¡ item quaritur.
Mihi videtur, íalvo meliori judicio, k diftingueñ-»
¡jjáfi$ ^utru;m.aliqúi^ excupiditateluíit ;
i^gitelfiíam repetere , íí lucratus eft^
; tenetur reftituere íaltem in judicio animx. an invitus 7
6c att rachas , vcl parum , vel per inimiam alterius inlportunitatem:
6c fiitunc amiíit , poteft repetere: íi lucratus
eft 5?.®©náEenetur:reíyciiueré : íed poteft & debet pauperibus
erogare;: 1
- ídem créioVá^ vel de~ !
Ibyfc oriírCauifa recreationis m
modlcum Ihíit^V dúínriíodój -
alium ad ludum nom compulerit ^üt íupra^:- 6c fecnift¿&
P^^ojQ^on^r^^áón^brdá^ opiniones ,6c jura, éífcargri
ad hoc dift^&j.. q.^ty. mn fane ex&de fimonia dHeSfá9^rS\!
^^jvtiadrupes ^faUf^fec.dic* L 1. §. cum arteÜCit C. ad l.
'^^^^^ahi^^iM \; quoniam niuita^-Nçe obftat ;C
.dipat tóoÍ£i/iícret-e?3í cu piditatc luíerim , non tamen fecí
injuriam^roxímo, quia ipfe idem recit, 6c voluntarius
i^oimu^x3„ ws$3?hfa \ ' ' !
^^SN) ^rP.atre-fainifias ¿quia íi fíllusfamUias, vel fervus luférit. cúnvaí-
' tétius íervo reí filio ~- 3 YéLámiícút, fine dubip datur reperirio pañi, vcl domino
-X0o\^paÍÉ¿rn, vel dominum ejus , -qui lucratus eft, in quantum cft' ^cupierat
^um^eculi^m filii fui, vcl feto. -
iQuodnon. ] In hac opinionc fuerust P^accnt. & Hug. -» ¿rjg y J. C
•g'iW^'M^Wwiawc fecundum -A. forte locuni haber,in conáitionc ob tar^pera
caufarn ©eam dedi fctKEIi ut rpiiíf torpe faceres; fed íi dedi contrahcndo,ub£
lexeontraftumorohibex;, contrarium eft , ut C. de agric,.& cen. I. qucmadtmm
fn&kfflllw inri , a
h Alii dicunt. ] In hac fentcntia videtut fuiíTc A.
\ i Ítem quxritur. ) Uttüm de illicite acquifiris poílit fieri elcerhoíyna.
lt Difiingtiendum.) Non .videtur multumapprobanda hxc diílinótio , propcef
eonftiputionem. grascam, quxhabetuç C. de rclig. & fumpiib. fun. 1. alear lira
ludas "-.ubi lex dat repétítionem ufque ad qu^nfjuaginta asnos eorum 3 quac
amittuntur in alea,
iCtufa recreationis.) Arg- quod ludus alea: non eft generaliter prcKir* :
t'l*; *'
quod poteft ludi bono fine.; & ideó taxilli > & alea? , & icacu'ia p;jfi'. ;? :, i} ^
cono fine. * .
%*W$$fflÍ? átfth)h$$$ ,ífé

3 66 s u M M m s xmcr r RA^M m^t> i
acccílit. Refpondeo, invitus , tamen >& doletís arriir.
íit. ítem cum ifte p ludus íit turpia , [6c o repróbátus|
uc puta 5 quia eíl; < :< >ntra Deum , 6c omnia jurá !
; nüllút
poteft per talem ludum aliquid acquirere , nec titulum h
nec bonam fidem habere, injuftus enim titulus prono;
titulo eít habendus. ff. de pet. h&r.necullam.. 6c malas fidei
poííeftbr dicitur , qui contra legum interdicta mercar
tur. CV de agricol. & cenf, qtiémadmoditm* lila i i. Ite§
funt quxdam pcrfonx, quibus iiidiftindé tenetur quis
reftituere quidquid ab eis lucratus eft inalea , ut fu rio*
íi, prodigi> minores viginti quinqué annis, [6c máxime
pupilli, ítem mente capti ^^^^^^ç^çe^^ 6c qu]
morbo perpctuórlaborant>quiatales.rebus fuis j,|,fupereíle
non poíTunt, propter quod dand^\^&^i¿oetiam
4 ; tutores, vcl 1
cüratores.,, Jjj$/j^$-jfó tf^^SwÚ'^'^^vS*
/td etiam mente captis. Xden^^^^^^e^u^r^jc fer vis^
demonachis, de exteris clauftralibus , 6c. filüs ¿amilias
qui non habent peculiura çaftreijfe^ej o$ia^i^6c d
uxore, qux non habet res,paraphernales;v j ^¡['etiam de
adminiftratione rerum Eçclefiafticarum ,,¿ xqux paupe* i
sum íimt, 6c limiíibus •„ nam çum^alis- ; pe^an^adm?
niftratio. multipliciter ratione perfonarum, ,6c fa¿li. fi
culpalibus, 6c vitiofa , reftituenda eíl,, ^njpy^dico tjlji
qui amifit eam , fod tutori, curatori, domino^mona
terio , patri, marico., 6c Eccleíix.
n Ludus fit.) Ifte fecundam Mkgiftrorn.,, poteft repetere quod^rni^r: nec t.
jbetar reftituere quod lucratus eft > íed debet pauperibus ¿rogare. *
o. KeprpbatuSy). Yfcdc& fponfia fa&a in hujuímodi ludo j ;
jio»i' ÍCCiedcrctuí: Ú*deí%
tos ufus expcjiíutus cjuodfibi xefthucxetur ex hac caufa.
t'ims Ubri fecundi&xü^úx

3*7
Kjfg||ílA"ÍVÍ®IDI
Sí b| a»*r e kt i usa»
§Jt" qualpáteíprdinandoratn*
®¿> ;
^¡p¿¿ •Órdjnandm " fit :
fine crif&int*
\u i ^D^é^Bigamis. 1
y^^ e
^^^ate*^r^twtnderum*
¥ • Wa^Hj^^rM0andorum.
De pudicitia Ordinandorum.
Pyn ?>e'

£68; SUMMjÇ SANCTI RAYMtTNDt
15 Df Infamibusi.
16 DeElectione > PoftuUtione > ÇonftrmMhne , &tn0cm¿?
».7 Z)£ differertíiis Ojfictorum:..
" .0.8 Z>¿ Tra>nftfuClericorttm* ^
29 De Lapfís.ér Dtjfenfatiombus.
30 Dc Scanddloy0t Perplexitate r&No'toiSjjfc^
5 1 De lnqmJitiombm,.é' Purgaúombus*.
31 De Peenis.
3 3 De Sentcntiis prxcepti definitfanis & txcomwHnlcationL^
34 Z>

ItelfOQ.. L I B-BR T EICTA U S. 3 |§
^1 ffjfio W&tytt** , J&fí** crimine prafal ,
Monógamas ffo&rias j pfifiens, ornatus\ éf hofpeU, '
dCajla docens, nonpere/ájfor, non litigiofus.
Non cupidus, uenc' difpofiíús , #00 neophitús^fé.-'
c fW/j Apoftolica *ned pr

$7o SSJMM.J SANCTI HAYMUKDI;
tur: multa invcnics de hoc difi. 2 5. unum orarium. §,
mne autem, 6c §1, infrá //c 5 6c difpenfatione* •
•ímo aira • jOíi- b
.W»*
VE B IGAMlfai
Equitur in regulaApoftolica unius'uxori vímm>
ílvé monogamum, quod eíl intelligendum negativé,
id eít,bnon plurium.^^ 8 2. propofuifiLr,
vtrí.jedfórtajfe. íicut exponitur illud ; In ore duorumvel¡
trium teftium ftat omne verbum , id eft non paucorum*!
ext. de tefiib. licet. 1. niíi lie exponeres 3 íequeretur quod
virglnes, 5c qui nullam habuuTent vxorem non poííenr.-.
promoveri ,"quod eílet abfurdum.
§. 1. Sunt autem tres eaufx quare non debet bigámus
promoveri. Una propter irregularitatem 5 leu de-
Umh.iih. i.de fectum facramenti, quia non eft ibi facramentumi^tótó
fÇflfc' .4» ait- tisjcum non íit cu ñus .unius„,ex quo,çarnem fuam ,diviíi£~
in duas. .2(3. difiie. acutius. ext. eod. debitum».: Alia
proptcr pra^rogativam .-Qcdinum , id eft dignkatena*:
26. diñ\c. una. 6c Cod. -nltima* Tertia propter.
íignum incontinentise. Mft. S1.propofuifii.\verf.¡e'dfor^
.tafie. ítem Ámbroíius ... ¿Quomodo erit hortator viduita-'
¡tis , qui ipfa conjugia,fxequentaverit ? UtjsíajAtem :
ple>:
niüs intelligas de prima, 9 fcilicet defecto íacrameuei ¿
«Kiotaquod in matrimonioatrenditur dúplex faeramentum,
:propter duplicem conjunctionem , qux.in eo eft , faltem
ín matrimonio per carnalem copulara confumato. Pritina
eft conjunctío animorum , fecunda corpo.ru m* Pri~
¿sna íignificat conjunctáonem fidelis animx ad Deutífi?
ihxc diííplvitur per fequens peccatum , íicut; 6c illa ante
yAQ Equitur.) & infflL
b Non plurimum.) Quare non cft defectos facramenti in eo , qui nullam ha-*'
Jbuit uxorem , cum non poffit íignificare conjun&ionem Chrifti ad Eccleíiam ,
vel humanx natura; ad divinam ? Refpondco ; defectus íacramenti appclíatur hic
.impoíTibilitas íí gniíicandi illas lacras conjunciones, qux impoílibiliras non eft
Jn eo , qui nullam iiabtíit uxorem : quia etfi non habuit, habere tamen poteft>
¿epotuit: íed qui bigamus cft ícmeí, non poteft non fuiíTe bigamus.
c Vnns unius.J Id cft , «ñus unius uxoris, qux non diyifit carnem fuam i*

LÍBER TERTIUS -1711
carnale m copulam per religionis ingreífum. ext, de can-*,
yer. conjug. d verum. Secunda , fcilicec conjunc"tio corporum
fignificat conjunctionem Chriííi, 5c Eccleilc*. ; hoc
fuit matrimonium initiatumin Prophecis, 5c Pátriarchis,
rámniin temporegr acias, fcilicet, in Nativitate , quan»
ido^íe lapis angularis ecépit edificare Ecclefiam > unurtt
vdevjudssis, alterum de Gentibus parietem exigens , confummatum
fuit in Cruce , vel ratumfuit in Cruce , confúaimabitur
autem in patria. Aúguftinus fupra illum ló-
cum PfaL Numquid qui dormit non adjiciet utrefurgat, A
ait 1
: Nota quod dicit, dormit, quia ficut de latere dormientis
Ada: , qui erac c
forma futuri fatculi, alíiimpta
eft Cofta, de qua formara eft Eva 5 ita dormivit Chriftus
fomno mortis, uc de látete dormientis , de quo profluxerunt
íanguis . 5c aqua, qux funt noftrx redemptionis^faéramenta,
formetur fibi f
- fponfa Ecclefia. Ad idem|
extfMe bdpi». & ejus ejfec. majares. 6c de celeb.Miff. in quadam.
5c cum Martha. §, quafivifii.. ítem in hac eadem fecunda
conjimcKonc fignificatur. unió divinitatis 6C hiimanitatis
facía in útero virginali, 1%. difi, acuitas de confeti-
difi. 2.. in chrifio pater. ext¿Íé Bigam debitum,' Cum
ergo tám conjunclio Chriftiani 6c Ecclefix, quám üáióV
deitacis , 6c humanitatis única fit , 6c S irreiterabiiis 5,-
' -.'d 1
Verum. ~] Ibi dicitur quód poft 1
"coníenfum legitimum de prxíenti , licitum
cft/alteri altero-invito eligere Monafterium , íicut quidam SáncH, qui de nuptiis,
vocati fuerunt/, dummodó carnis copula non intervenerit inter eos : & alte-*
ri remane nti , fi commonitus continentiam fervare noluerit, 1 icitum eft ad fe- •
cunda vota tranfire ? puta cum non fuiíTenr una caro' fimul cfFecti, íatis^potetc'
jy unus.ad Dcum .traulire , & alter in íxculó remanere.
c tórma futuri. ] Hóc fumptum eft de Eptftola ad Rom. .5,'
L/f Sponfa Ecclefia. ] '& hoc videtur , quod in matrimonio' vir gerit perfonam
Chrifti , uxor Ecclefix , quod cft contra Hugonem qui notavit contrarium, z6
dift. aeutius.
g Irreiterabiiis. ] Quia ex quo Ecclefia a tempore Abetprimi jufti copulata cft
Chtiftoper fidem,& ex quo unita eft divina natura ad humanam inurcro virgínali,non
eft fatta feparatio. prxdi&arum conjunétibnum Et nota quod tam H. quám -
T. ponunr Sacramentum tertium prxrer illa-dúo qux'pomt lite Magifterfcilicec."
Sacramentum unitatis Ecclefix-ex ómnibus'gentibus colle¿lx,.tJcunÍ t'uo Cbrifto;
fúbjcérx , & de hoc Sacramento non fit mentio exprefta. ext. de bigam. debitum»
Sicut ibi notavit T. ¿icens , quod fignatio illius tertii Sacramenti non-eft in coníugio
, quia mórtná uxore déficit matrimonium, quo deficiente ; nulla erit fignatio
y dicit ergo quod eft in Clerico-, quod. cft.poíiordiriationem, non* in.. Laicos 1
*
ptimi matrimonii j id cft., unici.
A a a *
H-H*

' ÁH
hr«tfm.'
tfji SUMMií SANCTI R AYM UNDJ,
raeritó fignificatur ín primi uniti matrimonii ccnjurW
. f. yrcyjite. G> illo autem. \ 5. cj. 1. fi vals non ira*-*
tas. Sed Aitifiodorus ,& Canccllarius ParifienGs 'dixerunt, quod aurcolam habebit,
fi mente non fuerit corrupta; nec refert fecundum Hugo ncm utrum in
hujufmodi corruptlonc íit fa£ta feminum commiftio , nec nc , «¡uia , íive fuerit
adulta , íive impubes , adeó quod non po/fit fent i te pruritum , nec íemen emitttf-*
re , non cft virgo , nec inter virgines confecranda , & dicitur corrupta. Dicit''
camen Hug. quod aiiquorum eft opinio, quod formina non íit cotiupta , nec deíinit
cíTe virgo , nifi fíat feminum commiftio. Quid de illa qua: vadit ad cor- 1
'
ruptoremhác intentione , ut corrumpatur, nec tamen fequitur corruptio ? Quid
etiam de eonjugata , qux confeníit in carnalcm copulam, tamen non fuit cognira
á vito , numquid fraudabitur aureola ? R!. in primo cáfu íecundum Hug. fi
de corruptionc menris pcenitcat, non fraudabitur aureola i & fecundum Cancellarium
Parilicnítm virginitas per pecnitcn-iam reparatur in illa , qux fola menic
corrupta eft; In fecundo cafu dic , quod h hujufmodi eonjugata ante morr«m
pecniteat de hujufmodi confenfu , non fraudabitur aureola , aliter illam non
tabebir, fideceflerit fcilicet cum propofito urendi copula carnali , fi cohvalefcat.
Quid de illa qux cx fervore libidinis provocavit in fe feminis emiflionem,
tz digito , vcl alio modo contra naruram rumpens íigillnm virginitatis fux, vel
ctiam fupponcndo fe pecori , numquid poteft inter virgines confecrari ? R¿. H.
notavit 31. q. 5. ill*. Quod illa qux corrupta íit ferio , vel palo , poteft inrer
virgines confecrari , & habebit aureelam. Dicit ctiam, ibi quod niíi per menv
brum naturale ad hoc deputatum fíat corruptio carnis , non amitritur virginitas.
Unde íi fimpliciter inrelligendum eft quod dicit. dicendum eft quod in prxdictis
cafibus amirtitur virginiras quantum ad legem eonfccrarionis.quia talis adhuc
eotcft quodammodo dici virgo , id eft virum agens, id eft repcllcns , ex

U&Efc 3tí RTIUS
37*
í tó§fto, vel fin< p|cccatOj non poteíl: inte? facras VÍ&
nc^xn^uk & ruga eíl j *íed Epifcopus Ecclefiarñ mili- i
¿í rcolaai per pornirttiriam , qwo libiáinc in fe ruperunt figiilufh vírgini-
"tóváut provócaveróst in fe feminis cmilTioacm > quia cum dicat Aug. quod
tírginiew eft carne corruptibili pcrpccuaincouupcionis.niccJic^cio ¡ videtur
quod per ^enitiruin illum , incorruprionis privara* corrnptio 5 táxn illa qua: fie
per virginitatis figillí rupturarn in mullere , quám illa quaí fitex procurará &
T#luncarii emiífione feminis > tám in tiro , qaam ín mulicre. Voluntaria Se pro- [
íflUgift dico , quia fi quis, reí aliqua in fomnis patitur pollutioncm , aut dum
&wfcfcmvi«í, auc turpitudinem aliquam cogitar , aut dum bafiatur, aut tangu
tur á viro vel cum vehementitcntation© cartas fofc comprimir,, & coníhirtgxc
, & íic poíiuitur., non tamen data ad hoc opera , vel cx propofito hoc fiar,
ñihrlominus per pcenitcñtiam poteritreparari ad virginiratem , & auteolam ,&
ideó forte potius tenenda. Quod tamen dicit ftug. quod non aínitritur virginitas.;,
niíi fiat corrnptio per membrum ad hoc depucattun naturaliter., intciiigi
poreft dc mulieribus corruptis per çoa&ionem abíblutam , non de illis quee. ad,
hoc ex libídine dant operam > de illa autem qux virgo eft carne íed tamen
laábet propofitum copula: carnis , credo quod máncate ilio propofito \ non debef
ínter virgines confcerari , íed mutato propofito poteft per pecnitentiam , & ad
aurcolam , & ad idoneit atem confecrationis reparari.
. K, Sed Epifcopus. ) Hsec fuit opinio Hug. qui notavit. %6. difl, acutius. quod
aan eft inconveniens dicere quod Epifcopus eft facramenrum, ficur res cor^ora-*
les funtfacijamenta ,-iic oleum benedi&um, & aqua ba.ptifmatis, & quiafigiaifieat
Ejcclefiám militantem ,.in qua funtboni & mal i > 5c virgines , & corruptas.,
4c propter hoc. divifio carnis in plurcs , vcl pollutio fornicaria non facit defectggi./acramenti
ex parce Epifcopi, five Clerici ordinati > cum .fionificent Ecclefiarñ,
qttarin aliqua fuiparte (sepe adulterara eft recedendo á Chrifto , & exor hilando
á fide. Uxor vero fecundum eundem íTug. fignificat Chriftum , qui femçcr
virgo fuit, &-nunquam Eccicíiam dimifit, Alii verrunt litrerám illam Ap©£
«nios uxoris Epifcopus., &c. & exponunt , id eft única uxor Epifcopi, diecnte»
«jyod vir fignificat Chriftum , qui primo copulavit fibi Synagogam , & pofteá
\ ^gclçfiarn & ideo nonnocet, quantum ad operandum Sacramenti defcdhmi , íi
^i^dmíerít carnem fuam in duas , uxor vero fignificat Ecclefiam , qusc femper
k
^rgo fuit > & permaníit faltem mente : undc Apoftolus x. ad Corin. 10. defpondi
cnim vos uní viro , &c. & ideo exigitur quod uxor non diviíerit carnem fuam
in plures , alioqnin in ejus Marito deerit fignificatio facramenri uniraris. Sed
.qnomodó Chriftus reliquit Synagoganí, & copulavit fibi Ecclefiam » cum uni-
•jnultis fe copulavit, & copular , non ad gratiam eis dandasn in prxfcnti , ve».
floriam in futuro ,fcd ad danda temporalia > propter quae fervicrunt ci, & quius
funt contenti mulri ; quar copula nofí eíl matrimonialis > ideo fornicario eje
parte viri, etiam fixuin piuribus fuerit forúicatus. non operatur facramenti defedum
in viro. Alii dicunt & exponunt ülam iitteram Apof unius uxoris Eptfopus,
&c. id eft matrimottiaiis conjuaftio illorum figaificar ex «inaibus gsnábus
unitatem ^ &c.

5^É :
StyMMiE fSANCTI K^MUNDHfij
tantcm, in qua funt boni Se mali^?. 16. acut'ws vcríicj
tmim uxoris*
§. 4. ítem numquid Bigamus difpenfative falteni?
j>üteric promoveri 5 dico quod íic ufque ad Subdiacona>¡í
tum exigente neceííitate. 54.. dift, leéor. Sed quis pote-,
ric difpenfare ? dicunt quidam quod Epifcopus , &c hpg
pee illud verbum > nihil autem , fupra poütuox ín.pr&r
di&o c. 1 lector. Non enim poíTct iilad iatdligi de P^j|
pa , quik Martinus, cujus cít,jc. non poteç^tyjgnponiisf
Legem fuis Succcflbribus, cum non habeat imperiutity
par in parem. ext. de elecli innotuit. Unde m
Lucius Pa
pádifpenfavít cum Panormitano Archiepiicrçp$,qpifu
rat Bigamus. Si objicias quod non liceat Epifcopo co
tra Apoílolum difpenfare. c¿. quod non obftat: narai
°^Apoftolus dicit > .oportet ordinandumÁ ¿J0£ egimine}
eííe 5 oC tamen Epifcopi difpenfant in adulterio , S&jgHtrf
noribus ordinibus. exL de Jad. at Ji Clerici. §. fin. praete-i
rea Apoftolus non prohibet difpeníationcm , fed de jur
communi oftendit cales non ene promovcndos^bAÍty4ÍTJj
cunt & forte verius , quod hodie non licet Epifcopis*
cum Bigamo difpenfare,quia jus expreíTu¿^ Sgqm*
Itetter. ] Ibi dicitur dc Bigamo , quod íi neceílkas fuerit i^nWiafpnus fía£**
nihil aütcm fuprá.
ra Lucias Papa. ) Non legitur hoc in aliquo libro , quo utuntur Scholares.
a Apoftolus. J ad Timoth. i.
0$ffauod prohibet. ) Numquid cum corruptis mulieribus poteíl per Epifcopum
difpenfaii , ut ínter virgines confecrentur ? ítem íi vcl ante , vel poft coníecrationcm
corrupta fuerint, numquid irregulares funt, quoad dicendas benedietiones
, vel legenda , vel dicenda alia quaé a íbüs virginibus coriíecrátis diei*3.
vel legi confueverunt ? c¿. ad primum : notavit Hag. ¡í.q.f. ¡lio autem. Quoí
cum talibus poteft diípenfari, ut confecrentur ; non tamen deterrainac^perji.\
quem ; & credo quod Epifcopus-in hoc cafu poteft difpeníare , cum non íit ci
próhibitum > poteft inquam, fi occultum íit aliquam eífe corruptam , & fubeft; *
caufa rationabilis difpeníándi > ut puta vitario fcandaii , vel alia caula maxima>
niíi íine viri commiftioneper abuíionem aliquam.facía eft corruptio , quiadui>ium
poteft eífe de jure , utrum hujuímodi corruptio abufiva gencret irregula- '
ritatom in mullere, Cum notorié autem corruptas, non credo íimplicem £pií- '- r
'
ropum poíle diípcnfarc propter fcandalum > & quia in hoc cafu non legitur aliquando
f'uiíle difpenfatum. Ad fecundum dico

LÍBER TEHTI.US, J 7I
prohíbet eis difpenfatione m.f xt. de Bigam.nuper. ad id facit
ext. eod. fuper eo. 6c din. 50. fi quis Viduam. Secundum
hoc non tenet illud c. lector, niíi forte quoad minores
ordines , in quibus credo quod poteít Epifcopüs
propter neceífitatem difpenfare arg. dift. 3 4../Í Subdiaco*
ñus. & in eodem c. lector, be dift. ¿o.placuit. inprin. Si
tamen Clericus in p facris Ordinibus conftitutus, qui nullam
habuic ante fufeeptionem Ordinis Sacramenti uxorem
, q contraheret de fació matrimonium , 6c poftea
«traníirct ad Religionem, in qua converfaretur honefté,
poflet Epifcopüs futís cum eo etiam , ut ad majores proniovcretur
Ordines difpenfare, fi non obftaret aliud. ext m
qiñ Cleri. vcl vo. matr. contruh. poff. f C. I. & %. ítem
quod íi aliquis defloravit aliquam , poftea ducit illam in
uxorem , numquid poterit promoveri r dicunt quidam
quod fie , quia non divifit carnem fuam in duas , nec illa
in dúos , 6c ita eft única unici , 6c é converfo 5 quod
videtur lufficere. ext. de Bigam. debitum. dift. 16. acutius 9
• 6c arg. ext. qui fi. fint legit. tanta. Alii dicunt contra,
quia Virgo debet elle tempore quo contrahitur matrimonium,
adhoc , utipfe non fíat irregularis. arg. dift. 32«
nemoV^L exprefliim videtur. 30. q. 5. qualis. veri. Virgtt
cufia, ¿r dejponfata in yirginitate, 6cc. Primi tamen exponunt
ibi , Virgo , id eft non ab alio cognita j 6c ipforum
opinio celebrior eft. ítem quid fi credit aliquis
contrahere cum Virgine, 6c invenir eam corruptam f i}¿.
non debet promoveri, cum fit Maritus ccrrupta% dift*
$1. qui in aliquo ••> nam in tali cafu non excufat error ,
fSacris urdinibtts. ] ctiam Sacerdotali.
. ^Contrnhtret. ) Cum vivgine , quia fi cum corrupta , vel vidua contraheret,
« eam cegnofeeret, Bigamus reputatetur propter inrentionis aítcclum cum opctc
íubfrcu'to. ext. eod. á nobis.
r
Tranfiret. ] Máxime quod dico , fi non tranfiret ad religionem , fcd rema.
n e r
et in (xculo ; poflet tamen cum eo fuus Epifcopüs difpcnfaie,utf.\r.¿« C>eri.
**¡*. r«»cz. *
f C 1. & ln primo non dicitur quod operteat talero tranfire ad rcligio-
e m
j . , ' a
d hoc quod Epifcopüs difpcnfet curo co ; fcd in cap. z. dicitur hoc , $C
wf tte.loqaicur de eo , de cujus corrcÉUonc , & panitcnti» non piacfumctatw,
#«iaincrct infeculo.

37¿3UMM*E SANCTI RA Y MU N DI;
nec violentia 31.

LÍBER TERTIUS 577
licet cum altera non poílit elle marrimou'.um , niíi de
fado.difi. 34. Chrifliano, 3 I. 1. quomodo. ext. de divor.
gaudemus. ítem qui habuit TI nam de jure , & illa mortua
2 aliam habuit de fado, Bigamos reputatur, non
propter Sacramcnti defeclum , cum inveritate Bigarrxus
nou exiftat, fed propter intcntienís affect-ufn cum opere
fubfecuto. ext. de Bigam m¡ey. ítem qui contrahit cum
corrupta , id eít ab alio cogniea , fivé vidua , fivé alia ,
ficut bigamus repellitur. 3 1. diU. feriatim difi. 34. curandum.hX
prjtcipimus. ítem nota quod bigamus dicitur, 6c
irregulariseft quicumque habuit duas uxores , fivé habuit
utfamqué ante baptifmum > fivé poífc bapcifmum :
íive unam ante , aliam poft, difi. 34. fiquis viduam & difi.
16 per totam , excepto primo capitulo , in quo. H. afferit,quod
nulla írreguláritas furgens ex matrimonio uno
vel pluribus ante baptifmum contraclis , poteít obeííe
bapcizato a fcd iilud nontenet , ut evidenter probant in ¿
contrarium Aug. Innoc. ce Ambr. ínícquen.. capicúas *¿ rw*m.
cjuídem difi:.. &: itafentiunt omnes doctores íine exeep- Inno
' centi
»^.*
tione. ítem adjunge alium cafum r quia fi aliquis poít§^*{^ ;/:
b
vocum cafticatisemiilum y profeílione conteraptá prat- c
°pi¡ Mxxdon.
varicaretur contrahendo matrimonium de fado , 9tuia z
f
;¡j^"jx '¿
de jure non poteít , ifte inter bigamos judicatur Se irre-«0K. Cap.
gularis eíricitur. 1 6. q. 1. quetquot..
J Cum atter*. ) Cum qua ultimo contraxir, vcl ctiam cara neutra , fi forte
illis duabns , imo & eodem momento contraxir,
2 Alta de fafto.) Proptcr perperuum impedimentum quod eft inter taliter conftahentes
, & benigna interprctatione hoc intelligi poteft de illo fo!o qui fciens-
"np- fliiTicntiim t.= litcr contraxiede fació ; quia fecus fi ignorans impedimentum
oc faciat boná fide ; nec contradicit. ext. co •tm Nttper , Scc. a nobis. quia Decr
ç-'D? illo loquitur , qui ante facrum ordinem contraxir cum una , Se poft.
** C!
-'um ordinem car» alia $ ficut patet in illa Decr. quando habetur integra, fie
i.''' P-if. exco-r . N J :•«•-. & ta fcienter peccavit contrahendo , & propter hoc
r'gamus reputara r . TJP !
e r",)rté fecús cft de eo qui non peccavit contrahendo
c

3 78 SÜMM£ SANCTI RAYMUNDI,
De fobrietate Ordinanderum*
Equitur b
fobrium , 6c poíteá non vinolcntum
: debet enim Clericus vitare intempe-
^SSbd rantiam pocüs 6c cibi i incemperantiam potus
, quia u t ¿ tc Salom. Proverb. n. luxuriofa res eíl
vinum , 6c tumultuóla ebrietas : quicumqué his delectanitr.
Ub. i. tur 5 non erit fapiens. á Hicr. venter mero xfhíans cicó
wttrajtvm*- ¿ cfp U m a t¡ n ¡ijjjjxncrn i U Di ebrietas, ibi libido dominatur
, 6cfervor. Prover. 23. Neincuearis vinum , quando
fiavefeit , cum fplenpueric in vitro color ejus, ingredicurblande
, fed in novilunio mordebic, ut coluberi &
íicutregulus venena ¡diff'undet. item quia ex vino c
proceílic
f ebrietas , ex ebrictate % lervitus pariter : 6c h inceítus.
difl. 3 c fexto. Prohibcncur ergo clerici á i fuperjfluitate
vini , non quia malum íic , imó bonum , &
•creacur Dei , fed quia frctjucnccr ex eo fequicur ebrietas.
ext. de jure jur. & fi Chriftus. Ebrietas' autem eíl fonjes
, ac nutrix omnium vitiorum, 35 dift. anee omnia
Clericis vetetur ebrietas , quac eft omnium vit'orum fumes
, ac nutrix. Nota tamen quod ebrietas dicitur tribus
modis , Primo dicitur pama > 6c oblivio mentid, iíra
non eít peccatum. 15* i.Jdné. Secundo modo diei-.
^ tur ebrietas adió , fivé frequens actus bibendi, & hoc >
u t a
¿vlt Dtkc. i\ * c
Auguílinus ,eft veníale peccatum,niíi Íit ¿ ílidua,
quia tunecít mortale , máxime li novit vires vini,&
a Equitur ] Tertium eft capitulum Apoftolica: Regular.
b Sobrium,) Quaíi pro eodem Capitulo pommtur hxc dúo , fobrium , non tinolenrum.
c S*lom. ) Prover. 30.
d Hyeronim s. ] 3 5. dift. §. í.
•e Prpcejjit. ) Gen. 19.
f Ebrietas. ) in Noe & Loth.
g Servitns. ] In Cauaam filio Noe. «
h Ineefias. ] in Loth cum h'liabus luj^
i Snftrfiuitatt.) confueti.

LÍBER TERTIU'fr &*
non vult apponerc aguan*, i 5. dift. §. crimtnis. Tercio
cficitur quaedam difpoficio mentís, 6c K
ftüdiúm ad inebriandum
de faeili , 6c hoc femper efcmortale peccatunv
§. 4,-Pbçna.cjus, qui cbrietati deftftíic, eft, ut fi&dmonicus
non deíinat , ÍI Epifcopüs, Presbyter, vel Diaconusdeponacur
, fi Subdiaconus,veÍinferior, veleciam
Laicuícommunione priv'etur, velvérberetur. 3 5. atft %
Eft feo fus. 6c ante omnia ext.- de vit. & ho. cler i. a crápula)'
ín fin ^cita efe hic cafus, in quo peccatum mortale ncfti»,.
ihduclt depofitionem , nifi admonitus non defiftat.
§. 2, Intemperantiam* cibi fimiliter tenetur vitare
propteVfeptcm , vel ocio caufas, quac colliguntut in íe- '
quencibus : nam ficut ebrietas , ita 6c voracitas pr ohíbi-
bica eft 1
ab.Apoftoló,Ubiaic: non in commelíationibus ,•
6c ebrJeíam^LijSÍ ítem qtáa y eixris ingluvies ad luxttfHSn
provoeat. y&/omfíe opus bonum diíTblvít.« Hierooriím.
vencer, &.eeñicafia íibimec vicíSk'flRíht, ut 2^Wicinicate
.membroríim inteliigatur confeederatío vicio-
ffifiS bitW%k Nábuzardan princeps* Cocorú m H- tert afaerfa
deftruxrt mu ros Hderufalem. Icem qúincjue modispeccat jovitüémsm.
lomaje etiW-o undé verfus, K 9
|¡ f Eft certam quod qíünque modis gula damnht edacem^üi
W*pum nimiüm comedir, & edendi prxvenit horamls noce :;
fyüjg&arit delitias yp>arat efe as delicio fe' z.
fumii cupidequod non eft' deliciofum.
de conf. dift. 5. quinqué modis... ítem quia fuperfluitas cibi ,í
ut ait HieroHymús , generar' morbos varios, 6c itíórtife- J¡l¡¡"j¿¡fJ¡¡¿
ros, moderata verórefectio-fugat xgritudines, procurar ninnum.
k Studiam,) Id eft ftudiofa confuetudo- i nebriandí.
1 Ab Apofiolo. y ai Rom. 13.
ra H/croaimus. J Hfcc au&oritas habctur. 14? dift. §/1,
r p..NaiiuXardiri: ) 4. Reg», 1 y.
o Vnde ver fas. ] Fnpoper* , Imte ^Mmv* tudentir \.ft;tLÍlofc
Tctfus- continet hos - quinqué- rnodosv
B b b t
\

3$c S UMM^ SANCTI RAYMUNDI
íoípiwtcm , vcl hilaritatem, de conf. dift. 5. p nihil. 6c ne
tales 6c legimus. ítem

LÍBER. TERTIUS. JSI
det carnes comedcre propter votum j vel quw alij comedunt
illicité , $t inhoncíte. 41. dift.c. 1.2. & }.
ítem non debent Clerici miniftrarc in taberna , nec comedcre
ibi , ncebibere, nifi forte caufaneceíTitatis, fcilicet
in peregrinatione. ¿////.44. no» oportet. 1. tinnlli
clerico. Addunt etiam quidam , quod Clerici non debent
habere 1 tabernas , quod íatis approbo propter
yilia, & turpia ,quas ibi excrcentur. ítem non debent
Clerici i vcl etiam Laici celebrare ex fymbolis, velz confertiü
convivia. 44. dift. non oportet. 2.0C non liceat. Niíi
forte caula procurandi pauperes. 41. dift. fi quis defpicit.
ítem non debent etiam Ágapes , id eft convivia pauperum
fien i 11 Eccleíia , niíi caufa. neceíTitatis ¿ a
quia
tune etiam alia b
convivia honeíta poílcnt ibi fieri. 42.
Ir//, c. penúltimo. ítem non debent fe invitare ad potus
Jtquales. Ut ext. de vit, & honeft. cleric. c
¿i crápula. Neo
percati in amore al ¡quorum fanclorum i TCI animarum
bibere , vel fe aliena precatione ingurgitare nec publicis
conviviis , quibus interfunt joculatores , intereiíe. de
conf. dift. 5, nullus. &c. fequenti,
y Tabernas. 1 In ejuibus ipfi períbnalirer miniftrent: aut ibi cxcrccantur in honeíta
, quod cit contra quoíUam etiam Epi("copos , qui , dum faciunt vendi
*ina fuá , extendí faciunt papiliones , Se alia delicata prarparari ad ptovocandum
potatores , Sí ribaldos ad bibendum .
i Confertis. ] Qax alio nomine rocantur comeífalia , ut dicitur ia illo capitulo
, non oportet.
*

38z SUMM^ SANCTI RAYMUNDI
^»* ,
D

LÍBER TERTIUS. 383
ducunt d ad pietatem , ut ait Hier. 3 5. dift.fiquis urtem. B¡*¿ W. i¡
ítem auctores eentilium , 6c hujufmodi iibelli poííunt
C9NTR
*J' VINI
*'
legí propter eandem cauíam, qua triviales lcientia:; 6c
fi quid boni inveniatur in eis, illud tanquam proprium
íumat lector , 5c ad bonos ufus convertat , non quia illi
dixeruntita , fed quia illud in fe bonum eít. }j.dift.
turbar. & * qui de menfa.dr fiquid veri. & relatum. In fi?
hoc cnim fecit Paulus, cum in Epiftolaad Titum c. 1.
inferuit illud Epimenidis : Creteníes malç beftúe , ventres
pigri. ítem inEpiírola 1. ad Corinth. 15. iüud Terentii
: lepé bonos mores corrumpunt colloquia prava.
íeron. etiamulus eít g vcríibus Virgilij de conj. dift. 5. j ovi ui anHm>
numquum. 6c auctoritate Galeni, 6c Hipocratis. de conf. Hb. y.
dift. 5. ne tales. ítem Aug. verfibus h Lucani. 16. ^.5.
nec mirum. Circá prin. leees autem, 6c phyíicas poííunt •* <
audire ,dumtamen non caula cupiditatis, vcl vojuptatis.
arg. 37. dift. c. 1. 6cc. i
legimus. 1. & 1. &c. k ideo.
Se hoc , niíi lint monachi, vel regulares, vcl facerdotcs
vel habentes 1
perfonatus , vel plebanatus , qui nullo
d Ai pietatem. ] Id eft adífeientiam pietatis, vcl ad cultum Dei, qui coa
fiftit in fide, & fpc , & charicate.
e Turbxt.) Acumen legentium , & deficere cogit, qui eos a legendis fxcularibus
libris ómnibus modis exiftimat prohibendos.
f §IHÍ de menfa. ) Ibi dicitur: quomodo íi quifpiam adverfús MathernaticoS
•c'it feribere imperitus mathefeos, rifui patcat, & advcríus Philofophos diíputans
, íi ignorat , dogmata Philofophortim.
W/ 'gy-rjious VWg'lii. ) bis fcilicet;
Ecte fuper cilio clivofi tramtiis undam
El'.cit , illa cudens raucum per Uvia murmur
Saxaciet yfvebrtfanc arentia temptrat ar\a„
9c loquitur de agrícola.
Rk*,* 1
LUCAHÍ. ) Qui dicir,
•íMens hauftt nuil* f*nit polluta veneni.
WB&iíii.. lnt*ntata perit.
iLerimis.) Ibi dicit Amb. legimus aliqaa, ne negligamus i legimus uc ignofemus
; legimus non ut teneamus, íed ut repudiemus.
K íleo. ] Ibi dicit Iíidorus : Jdcó prohibetur Chriftianis legere figmenta poetaran*
, quia per ob!e¿tamenta fabularum , nimium menrem excitant ad incentiva,
Íibilinum : non enim folum thura orTcrendo dxmonibus immolatur , íed
etiam eoram dictalibemiiis capiendo : & eft argumentum contra Auctoriftas ,
• H ^ U Í legunt , Tclaudiünt ^macónos libros Ovidii.
. P'rfoaatw.] id eft dignitates , ut Decanatum , Arcbidiaconatum , Cantoi>am
j nec intclligo Clcricos habcutes fimpliccm curam animarum in Ecclefiis
% 1
- 8
*

3*4SUMMJB S A NCTB JfcAYMU N DI
modo poffunt audirc j fie Ti audierint, ipfo jure funt excommunicati.
IJ¿. infra de fent. exc. §.utraque excommunicatio.
Debet etiam Ordinandus habere perítiam fxcularium
negotiorum , quia non folum fpkitualia ,fcd etiam
temporalia debet fubditis , 6c neceífitatem patientibus
miníftrarc, 59. dift. m
per totum. ext. derenunt, nifi, %6.
dift. fratremt 5ed numquid Laicus, qui omninó ignora-
rec litteras, n reciperet caracterem ? dicunt quidam quod
non, quia fubftantia fnmmi íaccrdotii funt eloquia divinitus
tradita. 3 8 . dift. omnis & arg. 4 0 . dift. ficut. verf.
Clericatus. & Sacerdotium. Alij dicunt, quod credo vcrius
, quod bené reciperet charadercm,quia ex quo baptizátus
eft , fufeeptibilis eft cujuílibct facramenti, cuatíl
Baptifimis fit janua omnium Sacramentorum. 32.. dift,'
$. verum circa fi. & facit adhoc 1. q. i.ventum. verí./ed
dicitur. o Et quod dicitur in illo c. omnis. referendum eft
ad executionem ordinis , quod; fine litteris non poteft >
fieri. In fumma nota , quod fufficit ut habeat fcientiam
competentem ,#iíi non eminentem. ext.de elefi. cum
nobis olim. ítem propter íimplicitatem repellitur quis ab
i> obtinendo, fed non dejicitur ab obtento , imó datur
ei Coadjutor. 3 9 . dift. Petrus. j.q. 1. quia frater. ext.
de eleft. eum injunftis. ítem propter Hliteraturam poteft
Epifcopus petere licentiam refignandi. ext. de renunt. nift.
parrochialibus , fi nondam (lintSacerdotes , fnbjacere huic pcena:> fi Jegcí audierint
, reí Phyficaro , liceeBern. nocaveric contrarium. ext. no Clerici velMon*ch¡
fuper fpecuia. Plcbani autem non habent fimpli cem curam animarum in
Fccleíiis Parochialibus, fed habent etiam jurifdictianem ia Cleri eos fuarum £c-
•lcíiarum , & in Parochianos.
m Per totum. ] Non eft ibi nifi unicum cap.
n Reciperet. ] Subaudi, íi ordinaretur ad minores Ordines, vt\ Sacros,
o Et quod dicitur. ] Scilicet quod fubítantia íummi Sacerdetis funt eloquia diuinitus
tradita .
p Obtinendo. J Epifcopatmn , vcl aliam adminiftuKbntm, vcl curam Ecclefix.

LÍBER TERTIUS 78*
De pudichia Ordlnandorum,
Udicus debet etiam eííe facerdos > ut mori-
BPM3 -V bus ,6c verbis¿pudoreraindeímenter oíterir-
X
t\.\x. Vndcin Cant. c. i.Genz fopnCx ¿deíjfc
prédic atores , b turturi comparantur : unde in legeveteric
dictum eít, verecundos, 6c verentes facite filios l{ 7
rael. ¿ ítem Ambrof. verecundia ingenuos prodit natales.
* D V
l 1 , c u ¡
' ) Qi' ai
"üm Capitulum Apoílolicar Regular , & dc hoc habctur de oflic c, 30.
A ¿.t. diíi. idtimo.
b Tur inri. ) Avi cada:.
e Diéfum. ) Secundum aliam tranflationem , in noftra haberi alicubi non recoló.
' .
¿ítem. ) 8*. difl. non fatis. & conftderstndu. & eft Ambrof. illa. au¿loritaS-
mm
De ornato Ordinandorum.
Equitur in regula Apoílolica ornatum , debet
enim ordinandus efle ornatus duplici ornamento,
fcilicet interiori , 6c exteriori. Inte-
rlus ornamentum coníiftit iri virtutibus , quibus debent
eííe ornati Clerici , 6c praccipué Sacerdotes , atqué Prselati,
ne alii m alé íedentes in cátedra faeiant injuriam
jcathedrar. 40. diftic, mtdti. Extenué^ ornarn^tum
cóníiítit in quatuor , in inceüV', babitu , cibo ,
& potu, In inccíTu ut non cur'ránt, fed raro , mowErato
, 6c atquali greiTu incedant , ut maturi tate ,6c
fcqualitate itineris maturitatcm, & aequalfeatcm indicent
mentís. Aug. Incompoíitio corporis inxqualitatem indicat
mentís. 41. d'ft. c.ult. In habitu ut non deférant y^ff'f^'
véítes incifas'", id eft lingulatás ad modum jaculatorum
ttecvarii colorís , nec rúbeas, nec virides item non nimis
longas , nec nimis breves, item nec deferico, vcl lafea
nimis pretiofa , nec etiam de nimis vili. Quoniam >
* S ^ u t u r
' ' 1 6
' ca
P" ^poñaikx Regul*.
Ce c

3&£ SUM-MiE SANCTI RAYMUNDI,
tílef.ñd tu- Ut ait Hieronymus , nec afftctatx fcrdes, nec exqui fitas
ftodi*£inT delicia: laudem pariunt. 41. dift. §. 1. ítem in habiiti
poteft: comprehendi etiam Tonfura , quarcomam &. bar-
bam debee deponere. ext. de vit. & honeft. cleric. b fi quis
& c clericus. i 1. q. i. ¿
dúo. & breviter oculos, linguam
& omnia membra debet fub freeno caftitatis, 6c conti-
\ nentia: coerceré. 6. q. 1. e ex mérito. 31. q. 5. f
nec fiólo.
Si autem vis fe iré plené qualem habitum teneantur de*
ferré clerici lege. de vit. (y honeft. cleric. clerici. ítem
require de hoc fupra. de Apoftat. §. poena ejr i", qnid fi aliquis.
& in aliis 0. fequentibus. In cibo , Se potu , de his
ajobus c¿. fupra de fobrietatc ordinand. per totum.
2. In íumma nota quod ex caufa peregrinationis:
vel limili honefta licet clerico habitum transformare ,&
alíumere Jiabitum laicalcm , vel pccnitentialcm , vel íimilem.
3 1. q. 4. Epificopi. ext. de vit. & honefi. cleric. cle~
riel. ítem in habitudebent clerici fe g conformare illis ,
inter quos vivunt in quantum poíTunt, fervando tamen in
ómnibus honeftatem. arg. difi. 4. erit. & difi. yo. fi quis
virorum»
b Si fjuis ] Ex Clericis eomam relaxaverit •, anathema fit.
c Clericus. ] Comam non nutriat, nec barbam.
d Dúo. ] Ibi dicit H. quod Clerici coronam habent in fignum regni , quod
ir. Chriflo expc&atur: ratio vetó capitis eft temporalium omnium depofitio.
e E.v mérito. ] Ibi dicitur, quod officium illorum cft non íolúm oculos caftos
fervare fed & linguam nec quid in cujufquam domo agatur , alia domus unquam
per eos non erit; & loquitur de Clericis.
f Nec pilo. ] Hoc c. eft de regula Beati Auguftini, ubi dicit : nec dicatis vos
Jiabere ánimos pudieos , fi habeatis oculos impúdicos.
g Conformare.) Nifi fint Monachi , vcl Regulares , qui moranres in fchok
cum fcholaribus , non propter hoc debent deponere habitum religionis : r> cC
credo quód Abbas eorum propter fcholas fuper hoc cum eis debeat ,vel poífit
difpenfarc ,.aut ipíi ci difpenfatione uti, fi de fado fuerit difpeufatum.

LIBHIt TERTIUS 3*7
De Hoffitalítate Ordimndorum.
Ebet ctiam ordinandus cflc hofpitalis,quia ut
ait Hier. domus Clericorum ómnibus dcbenc
ecommunes. \6.q.\. quoniam. Ítem quia
hofpiralitatishortator efle non poteric,qui domum
propriam hoípicifcus claufit, 41. dift. f. 1. Ítem
quia piceas hofpitalitatis rcnumeratur temporaliter , 6c
xrernalirer.b Apoftolus exerce tcipfum adpietatera: nara
c^rporalis quidcm excrcitatio ad modicum útilis eft ».
ad omnia, hab¿ns promiflionem vicx, qux nunc eft, 6c
futurx. ítem quia Abraham , 6c Loth. hofpitalcs eranc
Angclos recipere c meruerunc. Sed circa hanc hofpitalitatem
modus 6c diferetio adhibenda eft : eorum namqué
,qui pecunc eleemofynam , alii pecunc quaíi ex debito
, uc Prçdicatores, 6c Prxlaci 5 alii limplicicer pro
corporis fufteneatioñej in primo cafu fubdiftingue; quia
auc hanc noti , auc non-, fi func noti , 6c conftac eos
miílbs, vel infticucos ad prxdicandum , vel ad prxíaturam,
recipienli funt , íi vero-funt incognici, vel dubítatur
an cale officium fie eis conceíTum , primo debent
examinarían ica fie,quia circa majorapcriculum vercitur
j non enim das cancum cemporalia , fed accipis ab
eis (piritualia , in quibus vercitur magnum periculnm,
13. difi. qniefcamns. In fecundo cafu , fcilicec Cum petunc
pro fufteneacioñe corporis, fimilicer fubdiftingue j
quia auc poces ómnibus abundare, auc non, in primo
cafu debes indiftin&é daré ómnibus indigencibus :. invitanc
nos ad hoc exempla¿ Loc.& Abrahx , qui quoniam
omnes indiff^rencerrecipiebanc, inter alios etiam Auge-
b Apojlo'us. ] t. ad Timoth. 4.
« Mertierunt. Genef 18.

3 8 8 SUMM^ SANCTI KAYMUNDI,
.os recipere meruerunt, fi enim voluiíTent aliquos repeliere
, forfan inter illos fie Angelos repulilTent. Inhoc
chryfifi. in caf u ai c Joann. Chrifoft. Quiefcamus ab hac furda , 6c
Ir'IÍ's hcmüi. diabólica , 6cper emptoria curioíitate , fcilicet difeer-
*dca}.s. nendi inter pauperem , 6c panperem : non enim ex vita
eorum , quos accipis , mercedem tibi tributurus eft
Deus, fed ex volúntate, 6c honorificentia multa , ex
mifericordia , fie bonitate. 41. dift. quiefcamus. in princ.
Crtgov.y.Ub Se in fine. Ítem Greg. 11. q. 4. quoniam. in fine, ubi
5. Keg'tft. in. habes quod etiam excommunicatio e
hltítl"
R m
* ^V na
? ^ ^ 10c
Í n
c t a m
&M*S
^ e
danda eft eleemo-
excommunicato , quam
de quolibetmanifefté peccante , nifi fecuritate cibi nc-
Aug.tdvin- ei¡creret iuftitiam : nam in tali cafu dicic Aueuftinus :
ventium Dona- © .y. .< . . . . . . r . ., r ° • ntifian
E-fifl+i utiliuseíurienti pañis tollitur, 11 de cibo lecurtis juititiam
negligat, quamefurienti pañis frangatur > ut injuítitiae
fedu&us acquicfcat. 5. q, 5. non omnis. Quod autem
dixideiftis , etiam cum exceptione intelligas , videlicet
,nifi eíuriant ad mortem j tune enim quantun-
n c e t
íUojfíc. lio.
cumque negligerent juftitiam , deberent pafei. 8rS. dift.
{
pafce. In fecundo cafu , fcilicet cum non potes ómni­
bus íurlicere, dicic Ambr. novem cíle confideranda, fci-
fiJem , caufam, locum , tempus , modum , neceflicatcm
, five fanguinis propinquitatem, aztatcm, debilitatem
, 6cconditioncm , fivé nobilitatem , fidem , quia
üdcliseft prarferendus infidcli , caufam 3 quia illi, qui
tenentur captivi ab hoftibus, funt aliis prarferendi : locum
, ut fi ji.ftus propter debitum cxci ucietur in careere
, 6c in poenis , atque fuppliciis, nam fi ómnibus debetur
mifericordia , jufto amplius.- tempus , quia fi tempore
offliclionis í.rr nihil á te impetret, fedeempore periculi,
quorapúur injufté ad mortem , plusapud te pe-
e Danda. ) Non in fuftenrationem fuperbi, fcd humanitatis caufa , ut ibi di
citur.
í Tafee. ) Ambro. pafce famc morienrem quosenim pafcendo fervare potcíis
, íi non paveris , occidiíri.
g Relinquert ficulum. ) Sicut Elifcus , de quo ponit ibi Ambrofius exempju 01
»
quod boves fuos dedir ad efum Pauperum , ut milla cura tencretur domeíUc* ,
Icd relic"tts ómnibus daret fe in propheticam difcipünam. }.Reg. i?.

LÍBER TERTI US. 38$
cunia tua valeat, quam vita morituri, non eft levé peccatum:
modum , vt non totum uni , nec íimul effundatitur
opes , fed difcretédifpenfémur, niíi forré aliquis
ex toto velitgrelinquere fxculum: h neceíTitudinem : ut
propinqui fanguinis extrañéis prxfcrantur , ita tamen
quod caufam prícftet natura , non gratia, id eft , non
ditentur propter carnalemamorem, fed paícantur propter
natura; íuftentationem : çtatem , quia fenes funt juvcnibus
prxierendi : debilitatem , quia Claudi, Coeci,
(Valetudinarii, 6c íimiles , debent prxferri fanis , nobiütatem
, id eft, verecundiam , qux ingenuos prcdit natales
i quod prxfertim attenditur in his , qui ex divitiis
íine vitio fuoceciderunt in «geftatem, hxc exponuntur
•plené. 85. dift. non fatis*
v
§. 1. Pone quod pater tuus infidelis, 6c cxtrancus fi-
dclisegeant, nec potes njbvenire utriquc fed alccri tan- Lt /
tum , quem prxferes videtur .quod extraneum , quia /
fidelis iñfideli debet prxpontE contra videtur quod patrem
, quia confanguineus extraneo eft prxferendus* Ad
hoc nota , quod opinio celebris eíl: , patrem prxponendum
extraneo in exhibitione nutrimenti, extraneum vero
patri in dilectionc. arg. 30. dift. c. 1. Fundatur autem
hçc opinio fuper illo prxccpto Domini : Honora
patrem tuum , 6c matrem tjialh , ut íis longxvus fuper
terram. 6c hoc ,fi xqu aliter indigent ad mortem : fi e-
«irnextraneus indigeret ad mortem , 6c pater non , eífet
extraneus prxferendus, 8 6. dift. pafce. Huic tamen
°pinioni videtur obviare quoddam verbum Ambrofii in A n J i K j
Cant.c. 2, fuper illum locum ordinatein me charitatem. Ctnuí*
•Ait enim naultorum eharitasinordinata eft 3quodin primo
' c
P°nunt tertium, vel quartum. primo Deus diligendus
ft , fecundo parentes , deindé filii , pofteá domeftici,
, fi boni funt, malis filiis prxponendi funt i fed hxc
Ju&oritas intelligitur deafFeclu , non de nutrimenti ex-
^ibitione > i magis enim debemus diligere exrraneos bo-
h Kteejfttudinem. \ Neceflicudo appcllat confaneuinicatis , vel aífinitatij pro-
* Mqit, jHcft, ad majus, id eft a.d ritam «ccrnani.

j^¡¡fc' ui
' 1
39oSUMM^B SANCTI RAYMUNDJ,
nos ,quám propinguos* malos 5 licet iftis magis tenca*
mur fubvcnire. Quídam tamen dicunt fimpliciter bonum
extraneum prxferendum coníanguineo malo , per
' finem prxdicbe auctoricatis Ambrof. 6c 1
per illam, el ee-
e opc. 9. u m ofy n a j n manu tua*, doñee in venias juftum , cui des
fed hoc legitur de peccatore , qui vult darc eleettiofynam
alicui, ut oret pro co ,6c obtineat íibi gratiam > 6C
aliis multis modis poteft exponi.
jf. 3. Fit etiam alia divido circa eleemofynam* Alia
enim eft interior , fivé fpiritualis i alia exterior , fivé
corporalis. Prima confiftit m
in tribus, fcilicet , ut di-
;3M .mittas ei, á quo lçfus es. ítem ut charitativé moneas*
. 6c corrigas delinquentem, icem utin his , qux percinenc
ad falutem, inftruas ignorantem. Secunda vero confiftit
in íeptemoperibus miíericordix , de quibus Dominus
difeeptabit in judicio Matthti. 25. Efurivi , 6c non
dediftis mihi manducare, 6cc. Icem nota quod prima
eft longé melior , 6c pretiofior , 6c dignior ,
quám fecunda , quod patet ex tribus. Unum quia
íuftencac , 6c fpiricualicer nutric animam, qux longé
n
pretiofior eft , quám corpus. Secundum , quia hoc
^ numquam déficit, fivé enim homo íi pauper , fivé dives,
femper poteft faceré hanc eléemofynanl , corporalenv
vero non poteft, niíi habeat res corporales. TertiumJ
quia ifta fpiritualis eleemofyna valet ad falutem fine cor*
porali, cum fcilicec non eft indigens , qui recipiat corporalem
, vel cum ifte non habet corporalem , quáflj
* c*r¡nth.cii con
f~ erat
indigenci 3 fecus de cor porali, qux numquam
valec ad falutem íine fpirituali. Apoft. Si diftribuero
o m n c s
rJSw/i?7

LÍBER TERTIUS. "gm
gemís, fed ut careat tardío interpcllantis, 6c rem 0
pcrdit,
& meritum. ítem Auguft. 45. dift. du&funt elam- haS'.ímlu*
fin*. &e. Ítem nota , quod tria íuntconfidcranda ifl.C-*.
icemofyna , {c'úicct juftum > ordo , 6c intcntio : Juftum
, ut de jufto fiar , non de illicité acquifito > quod
qualiter fit intelligendum. C¿. fuprá de negot.fkeul. §.
ítem quarttur. 6c in aliis fequentibus §f. ufque in fínem.
Ordo , ut primó íibi% pofteá próximoj unde in Evang.
Matthdti 7.6c Luc* 6. hypocrita ejice primum trabem de
oculo tuo , & tune perfpicies feftucam in oculo fratris
tui. Et Salom. Eccl. 3 o. miferere animae tuac placens
Deo. Intentio recia , ut fíat propter Deum > non ad
vanam gloriam 5 ne , ficut ait Gregorius , unde caelum
mereri poterac , inde minimum tranfitorii fermonis
quairat.
o Ferdi.t.) Simile. 14. q. 3. §. ex his ómnibus. Ubi dicitur: qui in vitas da
propter przfentem pudorem, & rem & pudorem perdit.
J)e Doffrinu Ordinundorum , & de C
bet confiftere in duobus , videlicet in dífcLplinA
correctionis ,8c in fermone prardicationis: in disciplina
, uteorrigat, non ex odio , fed ex chántate , 6c
cum difereta voluntare. 86. dift.c. i.1. 1^3. nam ut A rfe .
ait Auguftinus, feu ple&endo, feu ignofeendo hoc fo- cUrkC '
lumbené agitur ut vitahominumeorrigatur. 33. q. y.
prodeft. ñ autem Pradatus negligat corrigere fifbditos
graviter peccat, 6c graviter eft puniendus dc culpa ejus,
Greg. b Epifcopus , qui crimina non corrie't, canis im- ^t;
pudicus magis dicendus eít , quam tpilcopus. ltéoi „„ famprnn^
Anacletus: nihil Ufo paftore miferius , qui luporum iau-
lilf
'^' e
f'MÍ
pr ,
igE^«i>*r ] 8. Capitulum Apoftolicac regula?,
1* Epifcopus .} z. *j. 6. qu i nec regiminis.

f& SUMM^ SASBOTIflAYMUNDI;
dibus gloriatur , 8cc. pcrdit enim labiorum memoriam ,
mcñs tCrrenis obligata carceribus. ítem Innoc. Error
5
cfcii non reíiftitut, approbacur , 8ece* 83. difi. c nemo. &
d ofiror. &e nihil. Pcena talium eíl depolitio. 81. difi. di-
Bam. in princ. 11.^. 3. T?agualdam. !
^M.2.gnimdo etiam,
tám culpas , quam pccnx patenter oftenditur exemplo
Heli Sacerdotisa 1. Reg. 4. Debet infuper cavere Prxlatus
, ne excedat modum in corrigendo j fi tamen «çontingat
eum modum excederé , dum corrigit ex charita-:
te , non cogitur á fubditis veniam poftulare , niíi velit
ex humilitate , nedum nimia fervatur humilitas regen-*'
di frangatur auctoritas. $6. difi. c quando. laepé enim ex
converfatione pari nafcitur conteníptus dignitatis. fi
de ofic. pra.fi. 1. obfiervandum. Debet enim Pradatus age-sí¡
re fuo ingenio : dignitatem', ne contemptibilis habeatur.
fi de offic, Proconful.nec quicquam §. f circa. Siauw
tem ex odio eitceíTerit modum , tenetur veniam poítulare
, quia tenetur injuriarum. Evaugelium , íi offers
munus tuum ante aleare', &c. Se ff. ad l. AifitilTqüémadmodum.
§. g Magifiratus. parcitur tamen in hoc cafu fácil
ius Pradatis y quám privatis ; quia in cura rei familiaris
vix poteft evitari peccatum. ¿ 5. difi, qualis.
§. 1. Confiftit etiam hxc doctrina , ut dixi 5 in
lermone pfa¿áícationis , circa quod tria íurit*%on

LÍBER TERTIUS 355
fa&us fum veluc xs fonans, aut cymbalum tínniens.
Dc fecundo H Grcg. cujus vitadefpicirur , reítat ut ejus talis etiam íi bené prxdicet {¡¡¡¿ * a
aliis ,Deum inítruit quomodó ipfum debeat condemnare.
40. dift. multi. hic comparatur á Hieron. ciñeri > per
quem lixivium do&rinx tranílens lavar, 8c non lavatur.
83. dift. c. ult. dc ab Auguftino lapideo canaji ,pcr quem ^e"f¡/¡Trl r
^
aqua doctrinas tran% ad areolas , id eíl corda fubdjto- f«»»/0*».
rum > in quibus aliquando facit fructum. 1. q. i.ftJuftus.
& á Nicolao Papa faci ardenti, qux feipfam confumens
aliis íuccm miniílrac. 1 5. q.ulu c. ult. ítem de iítoram
culpa , & pcena in Canónica Petri 1. hi funt fontes íine
aqua , 5c nebulx turbinibus agitatx , quibus caligo tenebrarum
rcícrvatiir. Gregor. fcire debent Prxlati, quia
fí pervcirfa umquam perpetrent, tot mortibus digni funt,
quot ad fubditos per diverfa exempla tranfmittunt > be
optimé invehitur contra iílos Hier. % s. din. n
Eccleíia . *u#m9u*
Principes. CA{i »."
§. |« Circa tertium autem , fcilicet circa aélum
prxdicationis quatuor funt attendenda, fcilicet tempus,
locus i qualitas audientium , modus , & qualitas dicendorum.
Tempus , ut non femper loquatur , fed temporibus
opportunis: íi enim femper pluerct, térra numquam
germinaret 5 undc contra tales in Levit. y. vir ,
qui fluxum feminis patitur , immundus erit. ítem Gre- creg. Jupet
gorius fuper illum locum Apoftoli ad Timocln 1. c. 4. ^'^
$ oeA
t h m h
prxdica verbum , infta opportuné & importune , ait:
diclurus importune , prxmifit opportuné, quia apud auditorum
mentes ipsá/uá vilitate fe dcltruit, fi habere «1
importunitas opportunitatem nefeit. 43. dift. fit recl'or. -\
in fine. Loeus attendendus eít , quia debet fieri predicarlo
in Ecclefia , vel in alio publico loco , 8c honeíta,
non autem in privatis locis, vel domibus, ne nafcatur
h Grcgorins ) i x.'q. 4. pr&cipué.
h Zeeltfi* principes. ] Ibi áicitur cf>nfw1o , & ignominia eft }clum Cruciií-
Xnm , pauperem 5c cíurientcm farris prardicare corporibus , íc jejuniorum. doc«
Kioam,.bueeas rnbcntcí. turacatiaque ©ra- pro&rrc.
W
. Ddd
*

•35>¿ SUMMiE SANCTI RAYMUNDI,
ex hoc fufpicio Harrcfis. 30. dift. fi quis extra. Unde
Moyíi praxipicur in Exocio 18. ut Sacerdos ingrediens
tabernaculum tintinnabulis ambiatur , ac íi dicat , cum
ingreditur tabernacula , poterit ambiri tintinnabuli.m „
id eft poterit pra;dicarc. Ítem Salom. Proverb. 5. In
piareis tuisaquas divide, ítem Evang. Matth. 10. Quod
in aurc auuitis, prardicate fuper tecla. Non tamen negó
, quin aliqua bona verba psílint ab aliquo dici in
aliis locis in modum íimplicis exhortationis. ext. de h&ret.
i eum ex injunclo .c'vtca princ Icem qualicas audien-
-
tium , modus ctiam , 6c qualicas dicendorum coníidcranda
íunt: íapicntibus enim : 6c dignis potcll alta , 6c
profunda predicare , íimplicibus vero , Se non capacíbus
pauca , plana , Se utilia. Apoft. Sapientiam loquimur
inter perfeclos. ídem lac dedi vobis potum, non cf-
C'-cg. "Befidc- eam. Grcgorius in paílor, k
providendum cft intentio*
11C
Solicita rectoribus, Ut abéis , non folum prava nullo
modo , fcd nec recia quidem nimis , 6c inordinaté proferantur
, quia íxpc Doclorum virtus perditur apud corda
audientium , li Ioquacitas incauta opportunitate le-
•vigatur ,dum á loquente ornatur , 6c poíitur , ab auditoribus
levis , 6c inanis judicatur5 hoc etiam docuit Dominus
Matth. 5. cum in plano turbis , 6c in monte loquebatur
Apoílolis. Patee ex his , quod nec debet Prardicator
in fuá prxdicatione grammacieam , auc fábulas
Jovis , aut fimilia exponcre populo. Hoc ctiam tanquám
grave nefandum , 6c irreligiofum prohibuit ex-
efi¿e- preííé Grcgorius 86. dift. 1
cum multa. ítem Hasreticis
0i9.Epi¡. Uk. f. fecretiora fidei non funt pandenda , niíi «forte figna appa-
*f*fi» 42. rerent expreíía , quod vcllcnc corrigi 5 6c cune cum magna
caucela. dift. 53. tn mandatis. Require de hoc fuprá
de h&re. §. ult. verf, item habetur. Si contra formam
i Cum ex /.'J/.V.7 7». ] Ibi d :
cítur quod deuderium intclligcn li divinas fci ¡prunas
,& ftildiun alhoicandi fecundum eas non clt reprchendum, fcd potius cora-
¡mt-'ndandum.
k PtovUendum. ) hoc habetur. 4.3. d'fi.ft Recltr. vcif. providendum.
1 Cúm malta. ] Ibi dicicur : in uno fe ore cum Joyis laudibns Chriíli laude*
c¿on capiunt.

LÍBER TERTIUS. 3 5 ? 7
íftam aliquis prxdicat, videtur faceré vel propter loquacitatcm
incautam vel propter oftentationcm , íivejactationcm
, ut plus fcire videatur. 43. di'/}. §. pariter. Si
vero fecundum hanc docucrit , 6c íubditi noluerint
emendan , mundç erunc coram Domino manus ejus á
íWuine fubditorum. Apoft. Mundus fum á fançuinc A
[- A
?$ il
omnium 5 non cnim lubteríugí quominus annunciarcm
'
omncconfíiiumDei vobis. Se Aug. 47. dift. 111 c
quantum- ¿f^'uf0 Zt\ libet vigilet difeiplina domíis mex , homo fum , 6c in- p0»enf, fyift.
ter homines vivo. ^ 7
*
$. 4. la Summa nota quod Prxlatus, etiam Epifcopus
, debet addifecre ,6c exemplum boni fumere , non
folum á majori, vel pari ,fed etiam á párvulo , 6e mínimo
erudito , undc n Clerrens : Nullus Epifcopus pro-
:
;pter opprobíium íenectutis , vel nobilitatem generis á
? parvulis, vel minimis cruditis, íi quid forte elt utilita-
• tis ,autfalutisinquircrencgligat : qjicnim rcbelliter vivit
, 6c difeere , atque agere bona recuíat, magis üia-
1-jboli , quám Chrifti -membrum eífe oftenditur, Se potius
iníidelis, quam ridelis monftratur. ítem ° Auguftinus ¿¡^E¿f£. I Ego fenex a jr.vcne , 6c Epifcopus tot annorum á colleg

v'35>8 SUUUJE SANCTI RAYMUNDi,
Amh.Ub.de
Dominus in Evangelio , Si vos perfecuti fuerint in una
civitate , fugite in aliam. 6c Pial. Ecce elongavi fugicns
,6cc, ítem P Paulus Damafci perfecutionem paíTus >
vídens ibi ex fuá prxfentia , vel nullum, vel modicum
fru&um adeííe latenter deponi per murum voluit, ut
alibi fructum meliorem faceret. 6¿ plura potes de hoc
invenire, 7. q. hoc ctiam tune obfiervandum. 6c §»
q cum autem, 6cc ibi , 6c 41 difi: 1
fit redor y
p Tnulus. ) 1.sd Corinth. iT. in fi. & ASler. j.
q Cum nuttm. ) Ibi diftinguitur utrum íblus ptxlatus quxritur , auc prxlatus
cum Ecclefia : fi folus , Se poteít per alium fuá; Ecclefia: confulerc , poteft fugerc
; aJiter non debet. Si autem quxritur, cum Eccleíia debet fe opponere ut murum
pro domo Domini, & iatelligcndum cft hoc de perfecutionc extrinfeca ,fi
ante m fit intrinfeca, a vitiis , fcilicet fubditorum , fi funt ibi aliqui boni , qui*
bus adjuventur , non debet recedere , alias recedere poteft , ut dicit illud c. ibi-
7. tf. r. ubi dicicur ibi adunati xquaniminiter funt portandi mali, ubi funt aliqui
, quibus a ljurentur boni.
r Sitrtélor. ) Difcrctus in filcatio, ut in rerbo , nc tacenda Jprofcrat , a»
profereuda rctincat.
Ve clerico P ere tifiare.
Equicur , non percuíTorem i fuper hoc nota>
quod dúplex cft percudió , fpiritualis, 6e corporaiis,
Spiritualis eft illa , qux fit malo , &
inuaii Icrmonc > cum fcilicet indifcretus Pratlatus ferinone
inutili corda percutir infirmorum. h«ec femper
prohibetur , quia femper mala, difiincl. 45. c.if»
ultimo.de hac. B¿ fupra de doclrina ordinandorum. circa
verf. item qualitas audientium. 6c fupra de rap. §. uceufir
tores. verf. tertiiautem. Corporalis vero percudió eft.
qua: fit corporaliter manu , fcilicet flagello , vel íimih
verberando : hoc fit aliquando ex malitia , vel odio,-vel
ut verberans magis timeatur • aliquando ex cháncate,
6c caufa correctionis: in primo cafu prohibetur tanquatn
peccatum mórcale , 6c grave: 6c inducir dcpoíitioncm.
* C ^quitttr. ] 9. Capitulum Apoftolicx rcgulx.

LÍBER TERTIUS; 55>Jf
i Y. dift. h
c.i. &c c
Epiícopum. In fecundo cafu ovibtts
babentibus poteílatem licita eíl in fuosfubditos. dift, $¿
ante ^.ydift. cum beatas, fallic in hoc Epifcopo ,cui ncminem
luis manibus verberare licet.dift.%6, d
non liceatm poteíl: tamen peccantes fubjicere verberibus per alium»
5. q. 5. illi qui. non tamen per Lai'cum , íed per Clericum
) íi ipfe verberandus eíl Clericus : íi enim per Lai'cum
verberaret Clericum , ambo j¡ fcilicet Epifcopus, &
Laicus, inciderent in Canonem lata; fententia:. ext. de
fent. excom. e XJniverfttatis. & hoc niíi penitüs eílet Clericus
incorrigibilis 5 cune enim poííet etiam f
per Laicum«
exty de fent. excom. ut fama. dift. ij. nec Ucuit. Caveat
tamen Laicus ne amplius fuá violentia fe extendat,
quám defeníio, vel rebellio exigit Clericorum , ut in illa
dccr. ut fama, in fin. quod qualiter fit íntelligendum.
Ç4. fuprá de rap. §. circa Principes, verf. g aucloritas. ítem
circa fubditos, 6c crimina , eíl talis diítinclio adhibenda
: nam pueri, & in minoribus Ordinibus confHtuti
licité verberantur, etiam pro minoribus culpis. Majores
vero , 6c pofiti in majoribus Ordinibus non debent
verberari, niíi pro majoribus criminibus. dift. 45, §.Salom.
86". dift. quando. 45. dift. cum Beatas. Sunt tamen
quidam cafus, in quibus licité percutitur Clericus á quocumque
Clerico , vel Laico. )j¿, infra de fent. excom. &•
h C. 1. ] Ibi dicitur: nota eft, arque inordinata hzc praedicatio , que verberibus
exigit fidem.
, c fy'tfceptm] Ibi loquitur dc illo Pratlaro , qui percutic alios , ut faciat fe
timeci.
d Sen Ueeat- ] Epifcopo aliquem propriis manibus cxderc ; hoc enim a Sa-
Ccrdore a lie nam debet efle.
e Vniverfitatis. ] Ibi dicitnr,quod Abbas no n debet verberare Monachum,Cleficum
, nec conrcrCam ,nifi caufa regularás difciplinx koc faciat in propria perfona
v TCI , ü ncceílitas utgeat, per Clericum , vel Monachum : auoquin tám
Abbas > qui mandar, quám iüe, qui obedit ei in ¿ac parte , incidit in Canonem
, &abfolvi»dcbcr i Papa; etiam fi caufa verberandi fubfit.
f Per lukiim) Qui tamen Cítricos eos in magni s fceleribus deprehentos non
debet cápete > nec ad judicium traherc, niíi de mandato przlatorum ¡ quotum
jurifdiftioni fubditi funt , Se quorum eft corrigere criminólos íicut innuit illi
decr. ut fum».
% Aukeritas. ) Ibi dicitur, quomodo vim vi licet repeliere , fcilicet in continenti
,& cum nnodci-aminc incúlpate tuccl» > cuan aliis qua: ibi uetamtur*

4oo SUMMiE SANCTI RA YMtXNDI,
atraque excommunicatio, Hxc dlftinclio locum habet ufe
Clericis faecularibus tantum : regulares enim íecundum
regulas fuas fubjiciuntur verberibus, etiam pro levibus»
culpis. arg. ext, de appel, repreheníibilis. tn ña, ext. de
fimo, per titas, in ñn.ext. de accufat. * qualiter. in fin. hoc
tamen vigilanter caveant Pradati regulares , quod nom
nifi ex charitate 5- Se caufa regularis difciplinas verbérente
fubditos fratres, vel converfos : Se hoc per fe ipfos ,.
vel k
alios regulares, 1
vel Clericos: namfi per LaicumV»
nifi in cafu fupra m
notato 5 vel ctiam per Clericum,veli
regularan , finon n ex charitate , vcl correctionis causa
, Se mandans , Se verberans inciderent in Cañonera;
lata» fententiç : Se ifte eft cafus illius decret, Vniver—
fitatis.
§, z. Quid fi Clericus , vel regularis verberavic aliquem,
«Se poftea volens ei fatisfacere de oífenfa, in*
compenfationem injuria; fponté fe ipíi injuriam paííb•>
íabjicit verberandum , numquid verberans eft excom-r
municatus ipfo jure: talis cnim.injectio , ce fi non vio­
lenta , 0
injuriofa tamen eft , Se temeraria , cum ille)
Canon non tam in favorem Clerici ordinati, quam in:
favorem Ordinis Clericalis fuerit promulgatus. ext, de
fent, excom, contiñgit, i. Se P ita fentiunt feré omnes»
Doctores,
$.3. In Summa noca, quod Pnelatus non debet:
h ReprehenfibilU. ) Ibi dicitur quod regulares non prxíumant appelláre con-,
tra ragulam praelaci fui, & capituli difciplinam.
r §¡ualitet.),lbi dicicur cum caufa requiiit,iegularcs perfona; facilius>&liberiüs •
poíTunt ab adminifttationib.uS'remoyeri, quam faeculares.
k Altos regulan*.) Clericos tamen , quia per Laicos converíos non eít hoc
tutum faceré ,vel honeftum : & illa decret. Vniverfitatis. non yidetur concederé •
quod hoe faciat Abbas, niíi per Clericum vel monachum.
i Vel cítricos. íive regulares , íive faeculares , quia nec litera in hoc loco, acc

LÍBER TERTIUS.! ' 401
efie remiííus circa juftitiam Se correctionem : nam TIC
it Ambroíius dum uni parcit indigno brcvi lacrymulá, Aa*r*$*$
1 ' • *i n M 1 \ r ' fermone 8. in
'oí etiam ubenonbus netjbus, ad prolapíionis concagium rpdm. us.
brovocat univeríos 5 facilitas enim veniae incentium tri- -verf. 1.
puit delinquendi. ? 3. ^.4. eft injufta miftericordia. 6c c.
tfequenti. Ítem non debet eífe fcverus fivé crudclis. 4 j.
•dift. q //VÍÍ i, ¿- 1. & Salomón, proverb. 30. Qui nimis
emungit , elicit fanguinem. • ídem : noli eííe nimis
juítus, Scc. Sed ex remiífione , Se cx feveritate debet
confiare
5lé
quoddam médium temperamcntum , quod repoteft
diei juílitia. r
Greg. Difciplina , vel miferi- Gregjoanni
:ordia multúm deftituitur, íi una , íine altera teneatur. tyf*»
1 . . . . N V . n • mitán» Ub. n.
dem , OMNIS qui ínjuíte judicat lrateram in manu ge- E»FJF. 49.
lans, in utroque penfo juftitiam, 8c miíericordiam portar.,
ídem : vera juftitia compaílionem habet , faifa
yero dedignationcm i quamvis Se Jufti foleant Peccatoribus
f
indignan. Ítem non debet eííe facilis ad t fumendam
vindiclam , fed causa cognitá, Se confultis Ec-
Lplcíise íenioribus , debet u
procederé. S6. dift.fi quid vero.
Se x
tanta. ítem íi contingat ipfum in altero exce­
deré , melius eft (ibi de nimia mifericordia, quám de
nimia feveritate reddcre rationem. dift. 50. y fonderet.
' f in illa decr. centingit. dicitur: volúmus , 8c mandamos , ut in extero pfohi-
'beas attehtari. Si quis autem Clericus poft probibitioncm hujufmodi fponre fe
fubjccerit, excommuniectur vterqüé : exquo verbo videtur, c]uod ille , qui veisberat
non erat excommunicatus , Íed excomtnunicasdus ? fed hodic in nova
compilatione, non ponitur illud uterqué : íed dicitur tantum excommunicetux
ille , fcilicet clericus , qui fponte fe fubjecir clerico ad verberandum.
q Lictt. ) Ibi dicitur ; plus erga corrigendos agat benevolcnria , quam feveri-.
tas ? plus cohortatio ; quám comminatio ; plus charleas , quám poce/ras. In fementi
cap idem dicitur , & additur etiam dominari magis , quám confulere
Í
iibditis placct inflar honor in fuperbiam , & quod provifum eft ad concordi
ani, tendit ad nóxam.
• r Greg.) Ifta;auftotitaresGrcgorii habentur. 4y. dift. difciplina ¡Comnv 8c
vera juftitiu 8c funt namojue.
f Indiguuri. ) Verum eft , íed non dedignari.
t Sumendttm* ] Nec ad credendum; li- quod malum de íubuitis áudierit.
u Precederé.) & tune , íi qualieas rei popofucric canónica diftioctio culpam
fcn'at delinquendis , ficut dicitur in illo c. fi quid veré.
x Tanta. , ibi parcit cuidara Epifcopo fcelcráro propter fímplicitatcm, 5c
.nectutem ejos.
» Pendertr. j ibi dicitur, íententiam, quas miíericordiam vetat , non folum
i «enere i fed etiam audire fueite.

quod attenditur circa
converfionem 5 quia litigiofus folct elíe adulator , proditor
j detractor , malcdicus , invidus , jaculator ,ícurrilis,
Se ad injuriam ulcifeéndam facilis. 4*. dift. §. ecce.
íe capitulis fequentibus. Tertia caufa eft, quia cum ipfe
fit licigiofus, Se per confequens provocet alios ad difcordiam
, non pofiet difeordantes ad concordiam attra-<
Eepitur. ] Decimum Capimlum Apoftolic* regular.
b Nefc't.) 4¿. difi, c. i. ubi dicicur hoc habet proprium doctrina arrogan*
tium , uc humiliter nefeiant proferec, qux docer.c, 9c recia, quae fapiunt,
etiajn reetc miniítrare non poíTunt.
hete

JTBER TERTIUS. ^otf
hcrc , quod tamen tenetur ex oíEcio faceré, DIFT. ^o. c
primo 6c per totum. DIN.
c §. Primo.) Ibi dicitar litigiofus prohibstur ordínari , qui» qui fuá potHtíre
difeordantes debetad concordiam attrahcre: qai oblationcs diuldentium probibetar
recipere , nequáquam litigaadi fácil :
tace alios ad diflidium debet provocare.
De Cupidis non Ordinandis.
Ü a Sj.dift. Archidiaconum c
On cupidum > prohibetur enim Cupidus ordí­
nari, 6c eligí, dift. 47. §. 1. 1. 41. dift. §.1.
Florentinam. Ratio autem
a tjalmodi prohibitionis eft dúplex. Prima , quia
¡Cupiditas eft
quidexp * Hat, fed femper videt aurum > redditus com>
putat , ¿ta.»líis intuetur aurum, quam folem. 47. dift. ficut
ii qui. j. q. 5. n
ascufatores , vel teftes fufpeéli. Sed
'.quia propter cupiditatem Clerici ,Monachi, 6c Regula-
Kes fxpc eíHciuntur negociatores , videndum eft utrum
Clericis, vel aliis Eccleíiafticis perfonis liceat negotiati-
. ones cxcrcerc : circa boc diftingue , ut fuprá de negofidis
fxcularibuj.
* O* cupidum.) Uaiecimum Capitulum Apoftolicx regalr.
b 41,. din. 1 Ibi dicitar quomo^o hofpitalitatis exhortátor e(Te poteric , quí
dbrnum propriam hofpitibus clauíít ?
' c Fíorentinum.) lile Florcntiaus ita tenax erat, ut ad cb aticacem árnicas eju*
domum non intrarit.
d RMdix. )i.ad Timoth. 6.
c
Namcmcupifcenti*. ] Ibi dicitur ; bona eft Iex, qua: dum concupifcentiain-
probibet, omnia mala prohibet.
f Virum. J Ibi dicitur , mens pocentix terrena: ávida , nec abftinere norit i
otitis: nec gaudere concclTis , nec piccati adhibere confenfum.
g Bonorum.) Auétori aliter inhxrere non valcmus, niíi cupiditatem i
1
nobis
U
* omnium malorum radir eft abícindamus..
h Acckfutores. ] Ibi dicitur amor caraalis, & timor , atqné avaritia fenfue
tt
°n»inis plerumqué hebetant ,& p?rvertunt opiniones, ut qurftum pietatem
Putcnt,. le pecuniam quaS racrcedera prudentix.
E ee

54*4 SVUMM SANCTI HAYMUNDI,
Quod ordinwdns domtíi fu¿ fit bené pr&pofitus.
Equitur , domui fuá; bené praepofitus, id eíl
familias fuas , quando regie eam honeíté á vi-
wm tiis ad virtutes exemplo , te verbo trahendo.
47« difi.§. necejfe. R«tío hujufmodi dicti eít dúplex i
una , quia non habet frontem reprehendendi alios, qui
iiios eorrigere negligit. utin prxallegato f. ttecefife. Alia,
quia prarfumitur vehementer contra cum de crimine negligencia;,
quod adeó magnumeít, quod etiam depoficienem
inducat. difi. 81. *> dictum. Ubi tatúen íine culpa
fuá familia mala eílet ,quia corrcxiílec eam , quantum
ad fe fufficiencer , nonimputarctur ei, nec repelle*
recur propcer hoc a. promocione , vel ab aliis legicimis
aetibus. 47. difi. §. c
non enim. &C C.quantumlibet. Pra>
íumitnr tamen prima facie concra eum , quod per eum
Iteceric , doñee probec contrarium. 18. difi. pervenit,
Poílquam autem fuerit promotus ad Epifcopatum , dcbet
efle bené prxpoficus domui fue, id eít Eccleíia; fuá:;
quia non debet piura beneficia Ecclefiaítica, 6e máxime
qna: habent curam anncxam , uni quancumlibet excrcltacx
perfona; uno tempore commictere , fed fingida fingulis.
8 5?. diftintt. fingula. j . q. 1. in afilas.
§. 2. Nota ergo , quod íi Epifcopüs confert uni períbnsc
duas dignicates, vel perfonarus , etiam fi curam
non habeant animarum 5 vcl Eccleíias Parrochiales duas,
vel plures, peccant ambo , & conferens , 6c recipiens.
Vit ext. de prtbend. A
de multa. Unde fi poít e Concilium
genérale recipit aliquis dúo beneficia curam animarum
A Etuitur ] 11. Capitulum Apoftolicar regula:.
b Bu } Eft nobis Prcsbjteros propter fuam negligentiam degradaros.
c Ñon v*n, Ibi dicitur , Juftus non polluitur vitio "filiorum , fi talis ÍM"
n©n tifneat proptcr vitia liberorura extráñeos reprehenderé.
¿ D» tnuit*. ] Ibi dicitur , quod qui habet curam animarum , C poftea recipi*
aliam ipfo jure amittit primam.
fc ç Concilium. J Cclfifcratum fub Innoccntio.

t LlBEHfTERTlUS.
habentia , vel unum , non dimiflo altero , quod ante
"dictum Concilium obtinebat, 6c hoc vitio f
non purgato
eligitur , debet ele&io, tanquam dc perfona ineligibili
facía caftari. ext. de elec. S dndum Ecclefia. Circa fublimes
tamen 6c litteratas perfonas , qua? majoribus funt
beneficiis honorandae, cum ratio poftulavcrit , poterit
»cr Scdem Apoftolicam ^ difpenfari. ut in prxalleg.
'conírit. de malta. Per quod, licet quidam aliter dixerint>
intelligo in talibus poteftatem difpenfandi Epifcopis eífe
j fublatam,
§. 3. Sunt tamen quinqué cafus, in quibus k
de jure
communi poteft una perfona duas vel plures Ecclcíias
habere. Primus quando Eccleíia? tenues funt, ita
f Non purgato. j per dimiflíonem primi benefici'" ,vcl fecundi, fi maluerit reK
riñere primum , dum tamen illud primum de novo ei canonice coaferatur.
I ¿Duium.) Ibi caflatut eleclio Decaní Rotomagen. quia tempore elcétíoaíá
tenebat dúo beneficia curam animarum habentia.
h Difpenfari,) Ut habeant íimul plura beneficia curam animarum habentia, &
plures dignitates ,íívc in eadem Eccleíia, five in diverfis.
i Sublatam. } Quoad piares- curas , vcl dignitates conferendas un i perfona?,.
Joannes tamen notavit contrarium fuper illam decre. de multa, dicens, quod.
tám vaga, & indifercra difpenfatio prohibetur Epifcopis in hoc cafu. Sed numquid
Epifcopus poteft difpenfare , quod habeat aliquis plures prebendas , auc
phua beneficia fine cura animarum ,& líneperíonatu ? c¿. credo quod íic : non
tamen de jure feripto poteft hoc > fed de confúetudine fola, quam Papa fcit, 8t
non reprobat i & ideó, prxíúmttur eam approbare : undc credo derogatum cáé
hodic per contrariara confuetudinem illi capitulo-, 70. dift. Sanciorum. Ubi pro-
-feibetar, quod nullus íit Canónicasprxbenaarius . nifi unios Ecclefix , in qua
conferiptus. eft , id eíl inritufatus , licet ex difpcníatione Epifcopi unus diyerfis
•poílit prxeAe Ecclefiis, in hujufmodi tamen difpenfationibus, fivé fuerit per Papam
, fivé. per Epifcopum > confideranda eft caufa difpeníationis , qux fi non fie.
jufta, Se rationabilis , non eft diípenfatio, ut dicit Bcrnardus & non excufat illum
cum quo taliter difpcnfacur , quoad Deum i fed tantum quo ad Ecclefiam
núliranterrr. Sed cum habenti praebendam in una Cathedrali Ecclefia datur ab alio
•Epifcopo prxbenda in alia Cathedrali Eccleíia , cujas Epifcopi neceffaria eft diU»
peníatio, primi, vel íécundi ? çt. poteft diei quod utrmíque neceflaria eft di f-
,pcnfatio; 8c fecuwdús eoipíb videtur difpenfare in prebendar, quam confert »
quod eam fcienter confert aliam habenti. Primus autem eo ipfo videtur difpeufarc
, quod fciens- alium reccpiííc lécun dam prxbcndam, pcrmittit eum retiñere
primam, qua poffet cum de jure privare, fi non vellct cum eo diflimulando tafite
r difpenfare. Vcriiis tamen credo, quod Epiícopi fecundi. neceííaria taatunn
íit difpenfatio ,8c cum ille cui confertur fecunda prxbenda difpenfátivc , nos
'peccet eam recipia-ndo-, non poteftEpifcopus.qui primara concnlit privare sil®
propter hoc.
í de jure cmm-t-yi. y Sine diípertíátiotie.
1 tccUftas. \ ídem erado dc or»bendi%
E ee a

SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
quod neutra per fe fufficercc ad fuftentandam perfonani*
10. q. 3. "* /MÍO. Secundus > íi una pendec ex altera.
ext. de ata. & qualit. eum te. Tertius , proptcr rarita-
tem. Clericorum. 2 5. 1. ft
Clericus. in ñn. & hoc ha­
bet loeum extra Civitates , ubi non invcnirent ita fácile
artificióla fuá 5 & propter multas alias circunftantias, qux
pofient excogitan. Quartus, fi Ecclefia eft annexa prebendas
, vel dignicati 5 in quo cafu , cum ipfe tcneatur
in Majori Ecclefia perfonaliterdefervire , in ipfa Eccleíia
Parrochiali idoneum, & perpetuüm habeat Vicarium
canonice inftitiitum, qui congrucntem habeat de ipfius
Ecclefia; proventibus portionem. ext. de pr&bend. extir-
fandt. Ubi etiam notabilitcr interdicitur , 0
ne quis in
fraudem de proventibus Ecclefix, quae debet habere curam
proprii Sacerdotis, penfionem alii, quafi pro beneficio
conferre prasfumat. Quintus , íi habet unam intitulatam,
& aliam commendatam 22. q. 1. P qui plures-
Hoc intelligo , fi fubeft jufta caufa,quare alias enim poflent Epifcopi multas frau-.
des committere : commendarent enim plures Eccleíias
fuis nepotibus , quos fcirent íe non pofie intitulare.
§. 4. ítem non debet Laicos in Ecclefia conftituere
r
Oeconomos , vel f
Vicedominos, fed Clericos probatos
ejufdem Ecclefia:. 89. difi.volumus. Se 1
quia. Se /»-
m Vuio.) Non bené probatur, quod dicit hic Magifter per hoc Capitulum j
quia non dicitur ibi', niíi quod plures Ecclefia» uni Presbítero non committancur;
& quod Ecclefia , qux ufque ad decem habct mancipia, fuper fe habeat
Sacerdotem ? qux vero minús , aliis conjungatur EccléuTs.
n Cler¡CHS. ) Ibi dicitur , quod Clerici de cartero duabus non connumerantur
Eccleíiis. Negociaciónis enim hoc eft, &turpis lucri proprium commodum, in
Vülis tamen , qux foris funt ptoprer inopiam hominum indulgétur.
0 Ne quis.) Epifcopüs , vel alia períona , ad quam fpcclat conferre Eccleíiam.
P Sí'/ plures.) Eccleíias rctinet, unam fcilicet intitülatam, & aliam fub com-
«endatione habeat.
q Debeat fieri. ) Non in pcrpctuum , fcd ad tempus, donce iavejúatuír idónea
perfona cui conferatur.
r Oeconomos ) Qui prxfunt rebus Ecclefix.
1 Vicedominos. ) Qui prxfunt rebus Epifcopi.
t §&ia.) Ibi dicitur de Qccenomo.

LÍBER. TERTIUS. 407
dícatum. ítem non debet difpenfatior.em rerum Eccleíia:
committere propinquis íahguine , vel favore humano
, 6c inhoneílo fibi conjunclis 5 quod fi fecerit, peccat
, 8c debet excommunicationi annuae fubjacere. 89.
difi. u
decenter. 11. q. 1. Epifcopüs Ecclefiafiicarum. 6cq. z.
quifquis, Quidam intelligunt hoc de malis propinquis:
nam íi boni funt, videntur etiam aliis prxferendi, ut fupra
de hofipit, ordin. Illud tamen dicittjr de fuílentatiofe
natura;.
u Decenter.) Ibi etiam dicitur: id, quod fecit, debet ir r i tum reyocari ? &
"quod iblatam Ecclefia: fuerat, ab co, qui tulit, in duplum ícddi-
Ve Neophytts non ordinandis.
Equitur : non Neophytum 5 unde videndum
qui- dicantur Neophyti, 6c quare prohibean-»
tur ordinari, vel promoveri. Neophyti dicuntur
novclli in fide , a noç quod eít novum, 6c ¿J)uto$ ,
quod eít germen quafi nuper infitiinífíde. 48. difi. quomam.
ítem Neophyti dicuntur novelli in religione. dift m
¿fi. ficut. Caufa prohibitionis eít dúplex 5 una, ne incidant
in fuperbiam , putantes quód fides Chriítiana ,
fivé religio multum eis indigeat, 48. difi. $. Prohibentur,
6c G. quoniam. Alia caufa eít> quia non íunt experti
ltatum Ecclcfiae , vel religionis 9 6c ideó nefeirent efle
graves, 6c fe contemperare pro diverfitatc perfonarum
fibi fubjectanum, 48. difi. ficut. Sed numquid caufis
iítis ccífantibus poflet b Ncophytus promoveri: videtnr
quod fie •, nam'probibitiones Ecclefiaíiica; proprias habent
caufas, quibus ceífantibus, ceflant 6c ipfac. 61. difi.
§.bis ómnibus. 6c C. Neophytis. 6c conftit. Innocentii. c Cum
a ^ Equitur. ) 13.6C ulcimnm Cap. Apoftolica: Regube.
K' b Neophytus.) Psohibctur ordinari, ne fuperbia cxtéllatur ; fcd fi non decft
bumikitas competens Sacerdosio, ubi caufa non adçjft i vitium non imputabicur.
•c Cura tefante.) Caufa ceflet crTcftus.

Ço8 SÜUUJE SANQT1 KAYMÜf NDÍ,
cejfante. de appei. é contra videtur quod licet CAUFF ccf-'
fent | i non ccfTabit prohibido. 15?. q. 1. du&. 31, q. m
dixit. Ad hoc dico quod etiam Clericus quantumcumj
que íit humllis. 6C inftru&us in regula Monachali, vet
alia , non poteíl: eligiin Abbatem vel Heclorem Eccleíic
tegularis s niíi profefllis, 6C expertus afperitatem regul*
non enim fufficit fcire , fi necefle eíl: experiri ,6C proba-;
re,6CPROBARI. ext.de eleft. cum caufam. 6C officii \$,q, 3,
monafteriis. Imó íi aliqui non profeffi ordinem regularem
fint jam in Abbatcs aíTumpti, debent, fublato appellationis
obftaculo , removeri. ext. de elecí. Cum rn
Magiftrum aífumi non debeat,qui formam difeipuli non
affumpíit, 6CC. Monachus tamen poteft eligi in Epifcopum.
61. difl. bené. 6C Laicus , dum tamen litteratus,
íimiliter in Epifcopum poftulari poteft. 61. difl. ofm m\
ítem Neophytus poteft, ut quidam dicunt, recipere minores
Ordines, fed non facros. 48. difl. quoniam 6C ficut.
Alii contra , quod nec etiam minores recipere poteft,
doñee íit probanas, arg. 10. q. y. monafleriis. 6C hoc e ere-;
do verius his , quas dicta funt. Nec obftat quod legitur
de Beato f
Nicolao, Severo, 6C Ambroíio, quod Neo~
phyti fuerunc electi, 61. difl. §. his ómnibus. 6C C. Neophy-.
tus. Illud enim fa&um eft infpiratione divina : de Nicolao
enim fuit revelatum cuidam Epifcopo , ut legitur
in legenda. 8 Severo infedit columba fuper caput»
Ambroíio aíTurcxit térra pro cathedra $ 6C ideo non funt
4 Non ceffabit.) Quia licet propter crirninofos íratucumfíd, ne fine litecris
commendarariis recipiantur ad oficia ; Se licet Dominus ftatueric, quod vir *
qui dimiferit uxorem fuam propter fornicationem ; eá vi vento-non poífit aliam:
ducere , quia pofletaccidere r quod propter fecundam copulara nuptialem obtínendam
uxori fux pee calumniam crimen impingeret, ficut dicunt illa dúo Capitula
dut. St dixit. tamen licet ceden* caufa: przdictarum conftitutionum , non;
propter hoc ccíTant illa: conftitntioucs.
e Credo verius. ) Revera antequám probatus fir in fide, vel religione nullum»
©rdiaem debet recipere , fed de faíto poteft admirri: de Religiofis tamen eredo¿.
quod exq'uo receptt íúnt ad profeotonem legitimé, vel habiti íunt pro profeflifj..
Cum- eo ipfo habeantur probad ad Ordines ; pofTurit de jure recipere.
í Nicolao. ) Qui cx Laicis electus eft'in Epifcopum.
JJ S? v¿,v.) Q^u cx lanificio elcítas eft in Epifcopum,

LÍBER. TERTIUS. 405)
írahendahace adconfequentiam , alias excmplo Ambroíii
poíTec aliquis eligi etiam ante Baptifmum , quod eífet
abfurdum dicere.
Vi filemnUer Potnitentibut non ordinandis.
Xpeditis 13. Capitulis Apoftolicae regul*,
reftat inquirere de novem aliis impedimentis,
quas íimiliter reqniruntur in ordmando , vel
eligendo, videlicet quod non íit folemniter
poenitens, non curialis ,non fervus , non corporc vitiatns,
non de Prsesbytero , vel alio illegitimé natus, noa
adultus in aegritudine baptizátus, non peregrinus , v®l
ignoras, non minoris aetatis , non foemina. a
De íingulis
jjper ordinem videndum. Solenniter pcenitens non poteft:
h promoveri. difl. 50. ex f cénit entibas. $6. dift. illiteratos.
Ratio autem hujus prohibitionis eft quadruplex. Prima
ordinis cxccllentia, quia non funt digni íufeipere vafa,
id eft Ordines Sacramentorum,qui dudum fuerunt vafa
vitiorum. difl. 5 o. illud. Licet enim peccatum íic deletum
per pecnitentiam j remanet tamen aliqua cicatrix,
Kve irregularitas , quas ipfum impedit. 1. q. r. ventum.
Secunda caufa eft amor labendi ex priftina confúetudine
fur gen s. 61. difl. m Sacerdotibus. in fin. verf. proferens
memorandi criminis labem , non habet Sacerdotíi
lucidam dignitatem. Tertia caufa eft fcandalum Populí:
cum enim - talis posnitentia non imponatur , niíi
pro crimine publico , vel vulgatiffimo, quod totam commoverit
Urbem. x6. q. 6. c. ult. Non poílet talis fine
magno fcandalo miniftrare. dift .50. dehis vero. Quar-
a T-V E Çngulis. ] Multa enim funt éonfíderanda circa Qrdinaados> Se qu#
1 J dam cx illis notancur per hos ver fus,
Çorporis integritas , vitia , feu fexus ,& atas ,
'minera, libertas , Báptifmus > vita, voluntas „
Horma , fides, titulus, intentio, fama pote fias,
Tempus ih Ordinibus faciendis, ifta requiras.
b fxe/Bfveri. ] Ad majorçs Ordines Y$ ad minoras nifi difpcnfatívc.

4toSUMUM SANCTI KÜYMTWDU
ta caufa , quia non habcrct frontera redargucndi alios,•
cum ipfe íibi tacitus refpondcret fe commiíiííe illa eadem
, quas corriperet, vel majora. i j. difi. Primum. 41»
difi. §. 1. Difpenfatur autem cum folemniter pcenitente
in minoribus Ordinibus proptcr neceílicatem, vel utilitatem
Eccleíia;. difi. 50. placuit. Poteft autem Epifcopüs
hanc difpenfationeai faceré , ex quo non eft ci fpeeialiter
prohibita. ext. de fient. excomm. nuper. 6c $¿. infrá.
de difpenfa. f. poft. dictas. Non obftat. dift. ¿o. ex?
poenitentibus. Ubi dicitur quod Epifcopüs fcienter ordinans
talem , debet privari poteftace ordinandi, quia illud
intelligitur cum ordinat abfque difpenfatione , vel
cum indifcreté difpenfat cum Simoniaco. dift. 51. qui i»
aliquo
De Curial ibas ejr obligat is ad ratiocinía Ordinandi s vel non*
Trca Canales videndum qui dicantur Curia-'
les j qui Curiales poíTint repelli á prometíonc,
6c qui non , que,, 6c quot íint cauíáe prohibicioíTis7P°vifuri
de fecunda parte Rubrica:, fcilicet
de obligatis ad ratiocinía.
§. 1. Dicuntur Curiales largé omnes , qui quácurn^
que ratione, conditioneobligati funt Curia; alicujus publicae
poteftatis , íive íint b milites , feu Advocad , feua
Judices , fivé OíEciales , íive Hiftriones j 6c breviter
quicumque habentes officium honeftum , vel inhoncftutn.
dift. 5 1. c. 1. Quandoque ftriclé dicuntur Curiales*
qui procuranz honefta Curix officia , ut Decuriones,.
Judices, 6c íimiles. Quandoque ftriáé dicuntur Cu
V>» tis á Magiftto fupra cítalo próximo in principio.
b Milites. ] Non eft intelligendum hoc de ómnibus militibus , fed de illis tó»
lúm , qui fpecialiter bbligari funt Curix alicujus publica: poceftacis , quales funC
ai i qui in Alemaan ia.
ríales i

LÍBER TERTIUS. 411
ríales, qui fane Officiales in caufa fanguinis, & dicuntur
ifti Curiales a ctuore, Alii dicuntur Curiales á
Curia.
$. i. Prohibentur omnes indiftincté ordinari, nifi
primo fint abfoluti á Curia, dift. 51. c. 1. 2. & 3. Poftquam
vero abfoluti funt á Curia ,admittuntur , íed cum
diftincTdonc , quia aut exercuerunt fxva , turpia , vei
ínhonefta , aut honefta. In primo cafu , fcilicet fi exercuerunt
íseva , ut Officiales , vcl milites , qui dum poteftatibus
obedirent , fancuinem humanum fuderunt :
vcl turpia , vcl inhonefta , ut Hiftrioncs, non poíTunt
promoveri. difi. 51. c. 1. & 3. 46. dift. c Clericum ftitrrilem.
de conft dift. 1. á
pro diieclione. In fecundo cafu,
fcilicet cum honefta officia exercuerunt , ut Judices,
Advocad , Tabellioncs , fubdiftingue , quia aut cxC|cuerunt
fuum officium in caufa civili, five pecuniaria ,
aut in cauía fanguinis. In primo cafu admittuntár.d//?,.
61. oftus. In fecundo repellunt'ur. j$¿. fupra de homie.
$.pana homicida^
§. 3. Sunt autem multx caufe quare tales prohibentur
ordinari, inter quas tres íunt efficaciores. Pri-*"
ma , quia quídam eorum funt viles pcrfonx, 6c frequen-
I ter contrahiint irregularitatem ex officio fuo. Secunda,,
quia multum molcftatur Eccle r
ia , 6t incommoda pati-
í tur proptcr tales, quando repetumur. Tertia ratio eít
I quia prxíumitur contra eos, quod nontraníeantad Clepricatum
voto religionis, fedut fugiant ratiocinia domi-
I norum fuorum, dift. 5 1. c. ¡.. 2. & 3. be dift. 53. Legem..
§. 4. Sequúur. ut videamus de fecunda parte Ru-
Kricx , fcilicet de obligada adratioemia , puta Tutori-
Wus,6c Curatorihus, 6c Procuratoribus. Circa iftos¿íftingue
, quia aut perfeverant in officio , aut non 5 in<
piimo"cafu ílíbdiftingue ,quia aut perfeverant in-officio»
velerienm. ] SCurrilem-óí verbis cnrpibns joculacorcm ab officio rctrahcr.dum •
d Prtdilectiene, ] Ibi loquitur "le Hiftrione quo!'^ magno SfrOOfiprid & álct*fct-
quod non cft admittcúdusad Communionein Aitarií.

"SVMM.JE SANCTI RAYMUNDI,
perfona: farcularis c
non miíerabilis, 6c tune non poíTunt
promoveri. 2 r. q. 3. c 1. & 2. ext. ne clerici, t>e7 yi

LÍBER TERTIUS. '413'
i. q. 7. alien? 7. q. 1. infames, ff. de poftul. l quos prohibet.
§. 5. Pone aliquem juramento mihi obligatum inecntiun
libris ad certum terminum , folvendis , vcl ad feribendum
librum , vel ad ferviendum in propria perfona
ad tempus, vel aliud íimile ,nun?quid poteft intrare religionem
? Ad hoc dicas quod poteft intrare religionem
non obftante tali obligatione, vel juramento , dummodo
non ex levitate , vcl volúntate íubtrahendi debitum
hoc faciat, fed ex charitatis fervore: £c Spiritus fancli
interna infpirationc. nec facit irte injuriam creditori 5
excufatur enim auctoritate Spiritus fancli, cui í^mo poteft
refiftcre. 1?. q. 1. H du&. ext.de regid, tjr tranfe. ad
reí. licet. Monafterium autem tenetur fatisfacere de his,,
qua: ipfe contulit monafterio. 15?. q. }. i ftqua mulier. C.
de Epifcopis. c Cleri. k Deo nobis: 1. íi vero nihil contulit
monafterio, quia nihil habebat, inaniseft a&io, quina
inopia debitoris exeludit. 14. q. 6.fres.ff. de dolo, nxm
is. Si tamen poft ingrclEim occaíione ejus Monafterium
acquiret aliqua", puta per. fucccíTioneni 1 hxrcditariam ,,
yel m
alio modo •, teneretur Monafterium in quantum1
illud cíTeto. arg;. 15?. q. ult.fi qua mulier. Poterit etiam»
pxiftensin Monafterio feribere librum 5 vel aliud honcftum
opus faceré ad liberandum fe, dummodo non ncgli-
§at propter hoc divinum obfequium. dift. 9 1. clericus. &deducantur
expenfar, ne fit oncroftis Monafterio. 16. ep+
6. de lapfis. Credo etiam quod poteft fieri Clericus, quia¿
non poteft cederé bonis, remanet tamen obligatus poftesU
£ IHifos prohibet. ] P'r'aetor poílúlare omninó prohibet, ctiamíí adverfarius eos ;
pStiatur poftulare.
1' D«*. ] Ibi dicitur: qui Lege-privatá ducirur nulla ratio exigir, ut á Lege "
í'rPoiicá conftringatur.
> Si qun mulier. ] Lex eft canonizata, 8C dicitur ibi-quod mulier ingreíla Mo-'
Wtcrium, fi dectfTcrit anrequam inter ¡iberos diridat, filij Iegitiruam portionem i
^«ipicut aliqua í'ubftantiá Mouaftcrio remanente.
. De
° nobis. ] Ibi dicitur quod parçntes non poííunt filios fuos ingrcAos r»li-
&°nem legitimaportionc defraudare-, fed per contrariara confuetudinem dero--
Píumeft huic Legi , & máxime in Francia.
tifedititriam. ] Ubi eft coufuctudo } .quod ingreífi Monafterium fuccedanpr
P^ntibus morientibus .
^•iiio mado-\ Scilicet cx-uonat-ionciater vitos fa&ij ye1 ex teftamonto.-
Eff^-

4'i4 SUMMifi SANCTI RAYMUNDI,
íicut 6c ante : 6c poteít fcribere, 6c alia nhonefta faceré
dura tamen non negligat officium Ecclefia: , ut fupra^
dictum eft de Monacho , non obfbante. dift. 53. ° Legem
54. di/i. p quicumque'. quia illa intelliguntur de perpetuó
obligatis , puta de fervis curialibus, 6c íimilibus. Perca,
qux dicta funt, patet folutio alterius quxftionis, fcilicet
utrum Confuí, vel potcftas ,qui tenetur Sacramento rcgerc
Civitatem per annum , poílit intrare religionem.
Dico enim q quod poteft , licet quidam contrarium
fentianu
n Honefta. ] Si autem erar obligatus ad inhonefta, u» ad nsiniíirardum in taiméis»
vcl tabernis , vcl cloacis purgandis , non debet ordinari in Clcricuin quoufque
perfolverit, vel alium xqué idoncum luppofuerit ad talia exequenda > fed
iii traníéuate ad Monaftcrium hoc non requiritur.
o Legem. ) Ibi dicitur quod in Monaftcriis fuícipiendi non funt > nifi ápu*
blitis functionibus fint abfoluti p'riás.
-f ¿Híficumque. ) Iftud autem c. dicit quod fervi nonadmktaatur ad Clericatum
niíi priús fuerint a dominis pleno jute manumiífi.
q Quod poteft. ) Et hoc eontigit Bononia; de quodam milite publica: rei aftri-.
€to , ficut notavit. Hugo. 53. dift. Legem.
r Sentiant. ) Hugo etiam , licet videatur fentirc cum Magiftro, notavic tamen
fuper illud C. Legem ^uod forte alicui coBÍulcnti fe , hoc non confulcret , nec
perfuaderet } licct videatur-ei > vt ibi diert , quod íine peccato , vel reatu perjurii
poílint taliter obligati ad tempus inttare Monafteiiiírn., Pro opinione tamen
c«nttana videtur faceré, ext. de fpanfaL commiflum. Ubi dicitur de quodam »
qui juraverat quod contraheret cum quadam per verba de prsefenti infra bicnnium
; fed modo volebat intrate religionem : quod tutius eft ei rcligione juramenti
fervatá priús contrahere , & poftea íi voluerit ante carnalem copulam ad
religionem tranfire :fed po-eft refponderi quud nullo modo per illum contradum
•rctardabitur ingrelfus religionis.
Ve Servís non crdinundis, & de Manumijfionibus eorumdem.
Oftquam vidimus de temporaliter obligatis
perpetuó , videlicet de fervis non ordinandis.
Videndum ergo qualiter fervi poífinc
ordinari : quid juris íit , fi fuerint ordinatt
non prasmiíla manumiflionc : qualiter fervi Judxorunt
ab eorum dominio valeant liberan : deindé vifuri de facunda
parte Rubricx , fcilicet de manumiílionc.
.3 r> Oftquam. ) Tcrtium impcdimpntuqu..

LÍBER. P ER.TIUS gftg
'§. i. Nullus fervus, íive privati, íive Ecclefix, Jetee
ordinari , nifi priíis manumittatur. 54. difi. c, 1. §&
tfr 3. Ratio hujus prohibicionis eíl dúplex , fcilicet fer-
vilis ucilicas ,6c Clericalis dignitas, difi, 54. b
tMr. ext, de fervis iton ordinnnd. c
de fervorum.
tdmitttm-
§. 2. Ciroá Manumiffores drílinguc, aut funt liberti
Eccleíix, aut privati. In primo cafu poífunt ordinari
etiam retento Jure patronatüs quo ad hoc , ut non injurientur
Ecclefix , nec aecufent illam , nec teítificentur
contra illam, alias revocentur in íervitutem. diftinct*
54. d
qui exfamulis. 12, q. i.Dmconr. &í ottava. ext. et*
de famulis. Imo etiam tenentur c ad hoc quafi pleno ju>
re, vel fimpliciter fint manumisa. 1%. q.\. Viaccni 6c
£fifico¡»s qui mancifium , *¿r iiberti, Diaunt etiam quidam
, quod ad alias honeílas operas tenentur, licet non
fint impofitx nominatim, 12. q. 1. J}iactm\ non tamen
tenentur fervire perpetuo in Ecclefia in Oíficto clericali
, nifi exprclfie diclum fit in ipfa manun&iífione , 6c ordinatione.
ext. eod. eo libentius. 6c pofito quod hoc fu. rit
expreflum > non tamen revocabitur in fervitutem , cum
vult in illa Ecclefia fervire in divinis officiis, nifi quando
admonitus perdurat in contumacia, ext. eod. s
nullus.. In
fecundo cafu fcilicet cum eíl libertus privati, non debet
promoveri, nifi primo fuerit confecutus á domino
pleniílimam liberta tem , ita quod nec teneatur prxílare
patronooperas fabriles, qux confiítunc in faciendo nec
obfequiales, qux confiílunt in non faciendo, difi. 54 g c.
b Adtmttantitr. ) Ibi dicicur quod fervilis utilitas hunc honorera , non capit ,
íttt ad Sacerdetiura promoveatur.
c De fervorum.) Ibi dicicur : perfona vilis permanens Sacerdotii digniratc'
iungi non poteft.
d §u¡ exf ¿mutis.) Ibi dicitur : quos Sagitii fordidaverit incorrigibilis nota,
perpetua conditionis fervitus religec in catcnam.
' e Ai hoc. ) Quod non injurienrur Eccleíia:, nec aecuíando, nec tcftiScando.
f Nullus. ) Ibi dicitur qui manumifTus eft á Domino fizo, Se non vult ei dijere
horas , u monitus contumax fuerit, deponi debet, & redigi in fervitutem
prioris Domini.'
g C. 1.) Ibi dicitur quod inmune debee cíTe ab alus, qui divina: militiag
aftaggregandus,

¿i¿ STJMMi€ SANCfí RAVMÜNDI,
j. h & i. 1
6c c.quUumquh. k
& c. ultimo. Sed num-;
quid poteft patronus in liberto, quem petit ordinari retiñere
faltemoperas fpiritualcs putaut in fuá cabella miniftret
ci-divina , vel íimilcs $ Ad hoc dicit Alan, quod
FIE , de confenfu Epifcopi, alias non 5 «6c fie intelligitur*.
dift. 54. ifrequens. in fine. ext. eo nullus. 6c hoc dicit pra-?
cipué per illud. c. dift. 54. quocumque. Ita etiam dicit Joannes
j 6c mihi videtur probabile videtur tamen fentire*.
T. quod poteft fimpliciter tales operas retiñere, non difundo
quod fenti'at Epifcopus, vel non arg. ext. eod. eo/
Ubentius. fed illa loquitur de íer vis Ecclefia:.
§. 3. Si fervus fuerit ordinatus non adepta libértate
diftingue , aut eft ordinatus feiente domino , aut ignorante.
In primo cafu fubdiftingue-, quia aut contradicente
, aut non. Si feiente ,6c contradicente , revocatur
ad peticione»: domini in. íerviturem , in m
quocum­
que gradu fuerit ordinatus. dift, 54. B
quis autem leges.-.
quidam tamen excipiunt unum cafum , fcilicet cum eft
ordinatus in facerdotem..arg. 54, dift. frequens. 6c o ex
antiquis. fi autem feiente, 6c non contradicente, eo ipfo
ingennus fit. dift. ¿4-.fi fervus feiente. Si vero p ignorante
Dominoíimiliter fubdiftingue ,quia aut crdinatore,
vel prjcfentatore. feiente, ordinandi conditionem ,,
h In fecundó. ] TJlcitar quod non eft^ :
promovendus•ad fácros ordines íervus ,'.
niü priás a pcepcio demino h'bercaccm logicimam coníéquatur.
i Et c. quicumqué. ] Ibi dicitur quod qui retento obfequio manumifli funt, non i
funt prornovendi ad ordines.
K Inc. ultimo. ] Dicitur quod liberó, quorum patroni iu farculo funt, non
promeveantur ad Clericatum.
locare défiderat, non vclutredditum fibi habeat, .fed FTQ ..miuifteriprum cele*bratione
fufeeptum..
m' Qweumqué. ] Gradü, etiam-láccrdótaüV".
n Quis autem leges. ] Ibi agitur de duobus fervis 1
ordihatts in diáconos con*tradicentc
domino & dicitur quod ii. ita eft á factisordinibus repellantur.
• Ex antiquis. ] Ibi dicitur quod (i quis de fervis, de quibus ibi agitur , Vtzt*-¡
Vyter eft ordinatus., in codew gradu icmancat fola peculii amiflionc mulclatusf-
Diaconus vero pro fe Vicarium reddat, auc. ipfe rcddaEur...
) Supplc ordinatus».

LÍBER TERTIUS, 417
ut non 5 in primo cafu ordinatus remanebit in Ordinc,
d ordinator, vel prxfentator debet condemnari Doino
in duplum, dift, ¿4-.fi fervus abfcnte. 6c hoc íi alter
antüm fcivit: íi vero ambo fcivcrunt, dabitunum prceentator
, 6c alium ordinator. íed íi neuter habet unde
olvet ,poterit dominus pofiul are illum íibi reftitui.arg.
ifi. y 4, ex antiquis. In fecundo cafu , fcilicet ordinatoe
, vel prxícntatore ignorante conditiohcm ejus, li eít
rdinatus in facerdotem ,remanebit in ordine , propter
raerogativam illius ordinis 5 peculio tamen, íl quod haeat,
Domino reftituto fi in diaconum, dabit pro fe viarium
unurri , id eíl alium fervum domino , 6c ipfe reanebit
in ordine, alias revocabicur in fervitutem. íi
eró in fubdiaconum , vel infrá, , indiftincté revocatur
a fervitutem. difi. 54. ex antiquis & frequens. Ta mea
odié ordo fubdiaconalis , cum diaconali gradu Privileio
gaudet eodem, ext. eod, miramur. Et nota quod doinus
in cafibus quibus habct jus revocandi fervum
rdinatum poterit q infra annum tantum revócate, 8c
on ultra* difi. 54. ñfervus Jétente.. 6c computatur ille
nnus fecundum Alanum, cui aflentio , á tempore fci-
ntia? domini. arg, 17. q. 1 .
1 fi quis incógnitas.- infi. H.
ero f
dicit qaod ;a tempore ordinationis.
$. 3. Sed quare fervus alienus confecratus reílituitur
omino, 6c non alia rçs aliena coníeerata. ut 14. q. ult.
omperimns, quod in rebus inanimatis t non perpen-
Situr dolus , fed in homine fie* item quia in rebus in apmatis
confecratio eíl ín fuperficie , 6c ideo non debet
¡amanu profana traclari 5 fcd in homine eíl anima , quas
tanginon poteíl. 31. q. 7. licite'. De fervis , qui ingre-
Kuntur Monafterium , c¿, fupra de votis. §, potefi autem
rsuotum. verf., item fervus fine domini volúntate. ítem de
Wt^fMf 4
] Tricnnium datur ad repetendura Mónachum. '"¿J*
Si

4i* SllUMM SANCÍtl R-AVMUNDT^
fervis Judaeorura , ¿c Paganorum. Çi. fupra de Judatis >
& Sarracenis. §. videre.
Nunc vidcndum eft de fecunda parte Rubricar , fcilicet
de manumiífione , quid fit, unde habuit originem ;,
quis pofllt manumitiere , 6c qualiter.
§. i. Manumiffioeft datio libertatis ; nam quamdiuquis
in fervituteeft , manui , 6c poreftati fuppoíitus cft y
£c manumhTus eft liberatus a. manu , 6c poteftate domini.
inftit. de tibertin. in prin:. Habuit autem originem
manumiíiio > fecundum quofdam ,á jure gentium, á que*
etiam dicunt fervitutem habuiíTe originem : 8c cum antea
uno communi nomine omnes appellarentnr , ifto jure
tria genera hominumefíe coeperunt,fcilicer liberi, &C
his contrarium fervi : 6c tertium gemís, liberti: fcilicet.
qui neficrnnt eíle fervi. difi. i >.jus autem naturale , 6c juz
gentium. n.q. i.cum Redemptor.. Alij dicunt quod fumpfit
initium feryitus ab ebrietate Noe ; 6c ita videtur
quod á.jure naturali. 3 5. dift. fexto die.. verf. non. eílet
hodic fervitus., íi.ebrictas non fuiílet. Sed non cft in.
¡n hoc a
magna vis,.
§. 2. Manumittere poteft , qui habet adminiftrationem
fuarum rerum :. Minor autem viginti annorum no»
poteft inter viv.os daré libertatem. C. qui manumití, non
foffunt. ft minor. In ultima vero volúntate , ex quo teftari
non poteft, fcilicet in 14. anno ,pctcft manumittere;
2. q. 6. § ^dijfinitiva^exi^ item fi fent entio. contra jus. C+
'¿¡¡ai manum. nonpoffunt. authen. fed hodie,..Ítem Epifcopüs
poteft manumittere fervos Ecclefix beneméritos. 12.. q*
i.fi quos de fervis. Poteft etiam alios ,.non tamen beneméritos,
dum tamen .b det Ecclefix in compenfationem
pro uno dúos ejufdem mcriti ,5c peculii. 12. q. i.Epifcopüs
, qui mancipium... ítem caufa miferationis. ii.q*
tum Redemptor. vel intellige illud de benemeritis. ítem*
a tAignu vis ] Ucrum á jure divino vel á jure gentium hábuerit orrum íerñ*-
«us , aut manumiíEo.
b Det Ecclejjt.) D« proprio > & Patrimonialibus bonis, non de rebus Ec>'
tieüx.-
Ahbas*

LÍBER TERTIUS. +if
Abbas poteft manumitiere ícrvum Monaftcrii , fed no»
pleno jure , quia nihil habet quoddet in compenfati»-
ncm. difl. 54. c
Abbati. 6c aacroritate. Hoctanc*
mtclligas cum confenfu Epifcopi, 6c Monachorum, niíi
fit d confuetudo contraria. 12. q. í.Abbatibus. ext. de
Hs , qu¿ fiunt'a Pr al. fine confenj. capit. e. ea nefcitur,
§. 3. Manumiífio fit multis modis, aliquando in Eccleíia
lub afpeclu Epifcopi, 6c plebis 3 6c debet de hac
fiíanumiílione fieri feripcuraad cautelam futuri temporis
, nc fcilicet poífit impedirilibertas. C. de his qui m
Ecclefia man. I. 1. ítem fit coram Judice > 6c ha:c dicitur
manumiífio c vindicta. Et fi fie manumiífio-ad hoc,
utmanumiífus ordinetur , debet fieri potius coram Eccleíiaftico
Judice : quám coram fxculari. arg. ext. de fervis
non ordinand. c. c. ítem poteft fieri in fecreto , ut di-*
Cat dominus ,eíro líber 3 vel inter amicos , vcl per epiftolam
, vel per teftamentum , vel per aliam quamliber.
ultimam voluntatem. ítem poteft ricri femper , id eft
tám diebus feriatis- , quám non feriatis j tám de die ,
quám de noetc, 6c i procedente per viam, ut hoc tutu»
legitur. inflit. de libertin. §. multis autem modis manumiso
procedit. 6c hoc ideó eft , quia manumiífio pertinet ad
•voluntariam juriidictiortem. Contentiofa enim jurifdictio
non poteft expedin f á Judice procedente, nec diebus
feriatis nec de nocle. 3 . q. z. §. Jpatium. verf. a Judice
procedente. 6cc¿. fuprá deneg. facul. §.iverf. ex temptrei
§. 4. In fumma nota quod hodic fublataeft difFerenda
g dcdititior.um ,qui toto tempore vita: fuá: erant fec-
c Abbati. ) Vcl Monacho Monattcrii non licebit fervum faceré libernm : qui
• n
im nihil proprium habent, libertatem rei alicnx date non poíTunt.
d Confuetudo contraria. ),Quia fi antiqua , & approbata íír confuetudo quan*
do A%!ia« in inítitutionibus , quas facit, aut in collationibus Ecclcfiarum vel
Scncficiorr.m eonventus non requirat aftenfum hujufmodi coníuctudo pr.rjudic
a t
juri in hac parte , licut innuit illa decr. ea nofeitur de his , cjut fiunt a krt*f
l»t.fi„. conf. Capitula
e Vindicta. ) Appellaturvirga Prartoris-, quá tangebantur a Prartore illi , quf
%*wnumittcbantur.
^ Judice procedente. ) Dilationcm poftulati non convenit , etiam fi utoa-
SM 6
perte prxfcntc tribuant.
$ Dedititjor/tm.) Olim quídam iervt dicaoantur dedioitii ,quidam Jetuú,

^zz S U M M v E S A N C T I R A Y M U N D I ,
vi, 6c poft mortem liberi ,6c etiam latinorum , qui h
contrario in vita fuá erant liberi j 6c poft mortem fervi
6c omnes liberti eonfequuntur in manumiífione perpetuam
liberratem. insíit. dc liberti. jT, libertorum* 6c j$\ gjg
timo. C. de lati. liber. tol. 1. i. ítem liberti Eccleíia; propter
hoc manu mi íli , ut ordinentur: non polliint aliquid
de acquiíitis quocumque modo ad alios tranfmittere, fed
poft: eorum obitum omnia ad Ecclefiam pertinebunt. ext.
eo de famulfs. Ver ius tamen credo cum. T. illam decretalem
intelligendam quando hoc dictum fuerat in manumiífione
, alias poteít condere teftamentum de his, qua;
inCuítu per fon* fuas acquireret. arg. ext. eod. eo libentirts*
\i. q. y.hc. i.& i. ítem fervus communis plurium
poteft manumita ab uno, aliis invitis 3 fed debet manumiflbr
alios con fervare indemnes. C, de eom.fervo ma. /•
1. ítem libertus quilibet revocatur in fervitutem propter
omnes cauías i ingratitudinis y propter quas revocatur
donatio. auth. nt liberti de céitcro. coll. 6. §. /7/W.Itcm
in liberto Ecclefix nota tria fpecialia. Primum , quia revocatur
in fervitutempropter operas nonprxft¡tas. íz.q.
2 ¡ Diaconi. fecus in liberto privati. C. de liber canja k Jólo,
Sccundum , quia filii libertorum Ecclefix , eciam nati
poft manumifíionem , funt obnoxii Ecclefix. n . q, i.de
libertis. 6c 1 liberti. 1. fecus in aliis,C. de libert. & eo li-
her. m
/. 2, Tertium , quia liberti tenentur fervire
Ecclefiç , etiam fi nulla opera fuerit eis impofita. 11, q t
2. Diaconi. infi. 6c liberti.
h C.i.&t.) Ubi dicitur quod Epifcopi & Clerici de his , qu* acquirant
«X fucceífione , vel dono i vel incaicu perfona?, non Ecclefia; , poíTunt di/ponerc
íicut volunt. .
i ingratitudinis.) Iugratitudo eft, cum donatarius in dotiatprem manus inji-
«tit, auc aótionem^ iniuriam, feu grave íuarum rerum damnum , auc vita? peri*
culum in ferré praefumit. ext. de donation. c. i.
-fc Solo.) .Qbícquii non pratftiri velamento data libertas refeindi non poreft.
1 Liberti. ) Ibi dicitur quod liberti Eccleíia;, quia numquam moritur eorum
§>atrona a patrocinio Eccleíia; numquam difeedant.
j-Tti L.\.& x. ) In prima dicitur, quod qui ex caufa fideicommifíi fervum ma
saumifít j ut ingratum libertum aecufare non poteft : hoc cnim concedit'ur ei .
qui volúntate fervo fuo libertatem grátuitam contulit 5 ñon qui debitam reftituic*
3ofecunda dicitur quod/1 liberáis propter ingratitudinemrevoctus fir in ferv :
tu.
tsm, .filii qui pofteá nafcuutur fem erunt non illi, qui nati funt, dum erat liber?

W J. 5. ítem íicut dictum eít de fervis, vel libe^tis privatorum
non ordinándis, niíi pleniílimé faerinc abfoluti
'ab aliis , qui aliquid íibi in eis vendicanc poteftatis ,
ka etiam intelligas de afcriptiis, originariis , 6c • aliis ,
qui al.iquáobnoxitate funt aftri&i. difi. 54«/quis 6c auth.
te gene ralis Se admitttmtur. Hoc autem intelligas , nM
íint de libera matre nati, quia tune , cum n
matris coaditionem
fcqui debeant, ímpedirinon debent. ext. eod*
[dilectas filius. g. Dicuntur autem aferiptitii, qui per triginca
anuos fuerunc in manfo , feu poífeílione, vel qui
f
per propriam feripturam , 6c profeíEonem- funt aferiptifolocoíendo.
C. de agricoi, & cenf. lib. 11. cum fatis» §v
cum autem. 6c 1. cum fimus. Originarii dicuntur , qui ex
aferiptitiis nati funt in ipfo folo 5 6c licct ifti liberi íint,
non multum videntur diftare a fervis. e?. de ugri. & cen.
ne diuiius. nec tenet finis illius legis. difi. 5 4. fifervus füenter.
ubi dicitur quod invitis Dominis poflunt tales promoveri.
ítem Epifcopalis dignitas , 6c etiam Sacerdotales
liberat á fortuna fervlli > vel aferiptitia.- difi. 54. fe fervus
fciente. 6c fecundum Cañones etiam á curiali fortuna ,
íive á vinculo : quod probatur ex eo, quod liberat á fer-
;
vili, quas fortior cft. difi, j^.frequens, 6c ex antiquis-, unde
quantum ad hoc non tenet 0
lex illa , íi feruus fcicnte.
verumtamen curialis non debet promoveri niíi fecundum
diftind. quám ÇC> fupra de curialibus. §. prohibentur.-
n M'itris canditiont. ] Qaia pactas de jure comrmmi /equitur rentcem , id'eft
ejufdem eft condiriooií cum matre.
o Lex i lia. ] Ubi dicitur quod nona curiali, ave officiaü fortuna libcitt-
Sacerdociunv, nam & poft ordinationcm durar.

4i4S¥MM J£ SANCTI RAYMUNDf
De Corpore Vitiatis
Equitur ut de corpore vitiatis tra&atum fubjiciamus,
inquirentes -qui dicantur corpore vitiati
5 quare rcpelluntur á promotione 3 qui admittantur
ad promotionem, qui non. Require de his fupra
¿fc homic. $. quid de his > qui amfutmt. ubi plene tiotavi.
Noca tamen, quod prxter vicia ibi numerata , funt
alia vitia corporis, qux in veteri teftamento b
repellebant
ordinandos, puta íi aliquis habeat grandem , vel
parvum, vel tortum nafum jfi gibbum , vcl lippitudinem .
íi jugem fcabiem , vel c
impetiginem habeat m corpore?
vel íi íit ü
ponderoíus. fed ifta hodie non repellunt ad
litteram, niíi inducant enormem defqrmitatem : tune
enim -repellunt, 7. q. 1. qualiter. in ñ.verfi qua intexta
• Beftateuchi, &c. fed fpiritualiter intciic&a repellunt
ihdiftincte etiam hodie, difi. 49, f hiñe etenbn. &. g Sacerdotes.
Colligcbrevitcr tenorem omnium fu pradictoruin
in una regula : Quicumque culpa íiía eft vitiatus incorpore,
repelfitur , qui vero íine culpa, non repellitur ,
nifi ícandaium timeatur ex nimia dçformitate, vel 'periculum
ex nimia debilitate.
V
aCüepútur.) Quartum impedimentum*
b Repellebant. ] Levit. zi.
clmpetigitient. ) Id eft fcabiem flecara , qux impedit nominen graviter.
d Vonderofus. ] Si ve onerofus , ruptus fcilicet, cui inteftina, five humores ín
Yeficam defeenduor.
e Hcptateuchi. ] Heptareñchi, appclhntur lihri quinqué Moyfi cum duobus
libris Jo fue , & Judicum , qui ibi contmentur : ab nepta , quod eft feptem , &
teuchos, quod eft volumen ? unde de Heptateucbon , .id eft volumen feptem
4ibrorum.
'£>Hbie etenim.) Ibi dicitur quod per excum ignorans , per claudum & diftorsum
injuftus, per grandem , & tortum nafum, in temperans & indifcretus , peff
gibbofum cnpidus deíignatur, & fie de aliis.
g Sacerdotes. ] Ibi dicitur: excum animal pffert, qui ordinat indoétum loco
dodi ? claudum , qui terrena lucra qüasrentcm iocat in dignitatc : Sí ita ias
dignum cft dará Det , quod dcdignatttr homo*

3¡rí*ER ~¥#RTIUS,
ftliis PresbyteArum , & de cateHi iílegitimé natis.
I£fi3éíPresbvterorum , 6c cxtcris ¡Ilegitimé
útí&fvidearóus quare prohibentur ordinari»
qux difpenfatio circá eos fiat > quis poífit
Cum eis difpenfare-, Caufa hüjus prohibitionis eft Léx di­
vina , per qúam b
fpurii , & manferes prohibentur c
trare Ecclefiam ufque in decimam generationem. ext. de
eiecl. iñnotuiu Se tf»* filii funt legitimi. fcr venerabilem.
Caufa autem quare Lcx divina prohibuit eft triplex, fcilicet
dignitas clcricalis, qux vilibus F, Se infamibus períonis
committi non debet. ext. de excejf. pralat. d ínter.
Ítem deteftatio paterni criminis. ítem quia tales filii folent
efle imitatores paterni fceieris. 5. q. i. c
ft quis eum
mil/tifasdift. ¿6. íftgens Anglorum. W^-:
f.i. Circa iftos iílegitimé natos diftingue , quia aut
íntrant monafterium & ibi canonice converfarirar , auc
Yenunciant fxculo. In primo cafu de jure communi promovencur
ad omnes ordines i fi alias funt idonci, dift. •
5 i.e. 1. ext. eod. c. 1. religionis enim ingreílus omnem
tolíit ingraticudinem. 1 ?, q. ult. non liceat. 8c monacha-
¿usomnem maculam abftergit. auth. de Monach.inprinc*
£ filiit presbyterorum. ) Impedimentum fextum.
•• h De fpuriis.) Non recoló cautum effe, fed de manferibas habes Deuter. t j
6 dicitur in biftoriis Manducaroris , in hiftoria Dcut. Manfer proprié eft de
feorto aacus 8c ¿caVocaruc in d. c. 13* Deuter.Spurius dicituí narus de concubina
, quia ex fpurcitia incontinentia:. Nothus eft , qui de adulterio natus eft? YÍdetur
cnim eífe íilius de matrimonio , cum non fit, ficut & nota febres dicimüs,
qux ve r e quartanx dicuntur , aut hujufmodi, & non funt.
. cintrare Ecclefiam. ] Quo ad hoc dicitur commifeeri gencri Judxorum per
matrimonium.
d ínter, ) Ibi dicitur quod perfonjs rilibus , te indignis perrx dignitanim patere
non debent justa legitimas fandtiones.
c si quis.) Ib\ loquitur de filiis rcorum lxf* majeftatis , in quibus patcsar-
^criminis exempla meruuntur.
f Sigens Anglorum.) In aliquibus libris incipit c. dinulgátum 1 8c ibi dicitur-.
guod de commiftione meretricum xftimandum eft de generes populos, & igno
hiles , & furentes libídine eífe procreandos; 8c gententnon bello fortem , nec
ftabüem in fide, nec hominibus henorabilein ,ncc üco amabüem eííe ventaram.
\
in

Éi¿ SUMMiC SAff&TI RAYMÚNDI,
iuidam tamen dicunt contrarium fcilicet, quod non pofunt
tales promoveri dé^terc, fed prodeft e& religio ad
Í
difpenfationem facilius óbtinendam. arg. dift. 50.yí/7fc
te dift. ¿j.prifeis. fedprius didum fcdfreas. Hoc tameo?
verum eft , quod S ad praclationem non poflunt promoveri
abfque difpenfatione* :
txt. eod. c. 1. In fecundo ca-
¡ fu , fcilicet cum remanent in fiecul© , non poflunt promoveri
ad Ordinem, nec ad Praslaturam dejure.etur
triplex difpcnfatio , magna, major, máxima. Magna
, ut ordinencur , Se inveftiantur , vcl inftituantur ni
Eccleíiis aliis á paterna, íi fuerint filii Presbyterorum y
vel in quibúílibet Eccleíiis, h
fi alias fuerint illegitimi..
arg. a contrario fenfu. ext. eod* 1
prafentium. Major ut
etiam paterna ,. aliquo tamen medio, ext. eod. ex tranfi
ntijfa. Máxima ut in paterna nuíio medio ext. eod. ex:
tua. Numquid poteft habere filius vicariam in illa Ecclefia
, in qua pater immediaté habuit-perfonatum t videtur
quod fie, quia non fucccdic in eodem beneficio a
fed contrarium eft verum. ext* eo Michael.
§. 3. Poteft tamen cum illegitimé natis^ft^ctrlo remanemibus
Epifcopüs difpenfate in Ordinibus, Icem uc
©mnes tám. intrantes Monafterium , quám in fasculo remanentes
ttoflint elígi in Prelaturas, ext. eo ventens.
g Ai pralationem.) Ut piorno vean tur in Epifcopos «5¿ AbBatesr Sed" numquiál
a i Prioratus , máxime in conveñtualibus Ecclefijs , qua; non habent Abbates,
fed Priores , poíTunt promoveri abfque difpenfatione ? C¿ ; - abfque prarjudici©"
credo quod non, & dicunt quidam quod neceíTaria cft difpenfatio Papas in hac
parce , cum hodie illegitimé nati abfque difpenfatione Sedis Apoftolicaj , nec ad
dignitates, aut perfonatus-, aut alia beneficia curam animarum habentia debeant
promoved, ut** eod. nimis. fed illud poreft intelligi de remanentibus in .fie culo:unde
dicunt alii , quod cum talibus, qui religionem ingrefli funt; poflunt Epifeopi
difpenfare , ut premoveancuc in Abbates, non tamen in Epifcopos : &
»oc videtur velle T. qui notavit ext. deeleít. innotuir. Qaod Merropoliranu's circa
illegitimé natos poceft difpenfare ; non tamen cum illis, qui i o Epifcopos
pcomovendi fUnt. arg. ext. de tr*nfl*t. E¡>ifc. inter corporalia ; quia Epifcoporum
& majorum judíela íoli Papa: refervanda funt, ut ibi ianuitur> , & dicitur. 17*dtfi.
muitis. in fi.
h Si alias, ) Uc fi de fornicatione Laicorum funt nati.
i Vr&psntittm. ) Ib'i dicitur quod filii Sacerdocum non funt permittendi minifc
ttaxc kpaterñis Eccleíiisj ergo á fcafu cofluaúo in aiijs¿ quaxj? pajernis ¿oiXunR

LIBE R*J?£ ;
E R T I Jfft - 417
•éx fuá. ítem non invenitur in hoc cafu próhibieum Epi£•
,'feopis difpenfare , creo intelligitur eis germilíun». arg.
de fent excom. nuper. Solus tamen Papa difpenfat
,eum talibus-in Epifcopatu. ext. de elecf. innottiit. In hoc
cafu íoquuntur capitula, dift. $6.Apoftolica. &'k Cenomanenfem.
i quia dicunt etiam quidam , quod circá paternas
Eccleíias immcdiaté habendas , íolus Papa poteíl
difpenfare . arg. ext. eod. tua. fed illa conf anoit eos: nam
BK fuit confultacio , utpatet in principio : undereíponfio
facía ad confuí tationem contmuit jus comroune , tt
ita probatur per illam , quod Archiepifcopus, vel Epifcopus
poteft in hoc cafu de jure dilpenfare , & per il-
Jam venicns, in eod. titulo, hoc dicunt lo. &T. & muíti
alii. Hodie vero fublatá omni diftincHone, videlicet ,,
utrum pater nainiftraverit, vel non 5 item íi miniftravcrit,
utrum medíate , vel immcdiaté , expreflum eft jure
novo, quod nec addignitarem , nec ad perfonatum nec
ad beneficia curam animarum habentia poteft m
cum
talibus, nifi per Sedem Apoftolicam diípenfari. ext. e*
* dileclus. &C 0
nimis.
f. 4. Quid de legitimis filiis Sacerdotum, vcl aliorum
Clericorum , quos fufccperunt de legitima uxore
ante Sacrum Ordinem ? dicas quod tales de jure communi
poíTunt promoveri ad omnes Ordines, & dignitatcs,
fi alias funt idonei, etiam in eadem Ecclefia, ia
qua parres eorum , vel fuerint Prxlati, vcl Canonici, poterunt
ifti canonizari, & promoveri, dummodo non ad
alias dignitates , vcl prebendas , quas patres eorum
K Cenomtmenfctn.) Ibi & in c.Apoftalica. dicitur quod pro eo > guod fílhw'
Sacerdotis eft > fi cantera; virtutes in eo convenianr, non rcjicitur.
1 §^uia. ) In illo c. difpeñíatur can nato de adulterio , quod fiar Epifcopus.
tn Cum talibus. ) Remanéntibus in firculo.
n Dileclus.) Ex illo c. habetur , quod fi etiam Légatus Apoftolica: Sedis
difpenfet cum aliquo iílegitimé nato , quod habeat Ecclefiam , quam pater ejus
immediate habuit, non tenet diípenfatio.
o Nimis. ) Ibi dicitur quod iílegitimé nati , qui peffonatus , vel dignitaícs
; 8c curam animarum habentia fine dífpeníatíonc Papa: obtinebant, ámoveaa.
í$U,r ab illis , 8c aliis cenferancur,

%i% SUMMiE SANfcTI HAYMUNDI
tenuerunt. ext. eod. ad hac. &. de .talibus poteft incellígv
difi. 16. §. p fed hoc. fecus de illegitinao , quia ille , nes
Praelatus, nec Canonicus poteft elle de jure in Ecclefia,
in qua pater íuuseft vel Canonicus , vel Praelatus: &
fie íntelliguntur. decr. ext. eo. q cum decorem. &C ¡ ad abolendam.
&. exponitur ibi, máxime, id eft tantum * ut ita
eoncotdet cum alia , f
udh.ee. ítem numquid haré pro­
hibido excenditur ad nepotes /videtur quod fie ,. quia
nomine filiorum etiam. nepotes continencur.^. de verbor9 Jign. t Liberorum., Scirg.ff. ad Maced. B filium. Sed cpntrarium
eft tenendum , quia pcena; interpretatione Legunt
ar&anda: funt. de peen. difi. i. poma ff. de liberis , tjr pojfh.
.eum quidam.. Tollicur etiam vitium per faceeflionem. difi*
5 6, x
Dominus. Unde licet Scnator non poífit ducere in
uxorem illam , cujus pater,, vel macer ludicram artem
©xercuit 3 poteft tamen illam ducere, cujus avus, vel a-?
via ludicram artem fecit, ff. de ritu nupt. l.lege Julia §. m
$. 5 • ítem quid fi aliquis eíbnatus de damnato coitu É
•oftea pater ducit marrem iftius in uxorem , numquid
ifte de jure communi poterit promoveri tamquám legitimus
f Ad. hoc dicas , quod fi pater potuic eam legitimé
habere uxorem tempore concepciones , quia nullurá
í uberat impedimentum, & poftea duxit eam in uxorem
legitimatus eft filius ille antea genitus per fcquens ma-p
p Sed hoc. ) Ibi dicicur, quod Ofius Papa , fuit filius fub'iaconi: Bonifacios
Papa filias facerdotis : & fcíix. fímílíter , & Agapitus , ¿C Thcodorus filius Epi£
copi, & hade multis,
q cum decoren».) Ibi dicitur , quod indécorum eft , quod in- Altaris officio
illegirimus filius impúdico patti miniftret
r Ad abolendam.) Ibi inniberur ne filii Canonicoruin , máxime fpurii, Cano
ni ci fiant in fascularibus Eccleíiis, in üibus infticuti funt patentes eorum >-6c
fi contra prxfumptum fuerit, non valear.' \
f Ad h&c.) Ibi dicitur quod filii Epifcoporum Iegitimi, & ordinari, & benefi*-"
•iari poflunt in Eccleíiis, in quibus patres eorum pía:fine , vel praefuerunt.
t Liberorum. J Appellatíone nepotes , &. pronepotes , casterique qui abaliií
defeendunt, continentur.
u. filium. ] Ibi dicitur quod Seaatufconfult. Macedón, loeum babel in nepote;
licet rantú'mloquarur de filio.
x Dtmnus. > Ibi dicitar quod ex. concubicu Judar cum Tbamar per multa»
fiicccilioaes defecadit Chriftus..
tdmoniupi»

LlJ-iER TERTIUS. 4^
frímonium, Se ita fuccedct in hazreditatc tanquam legitimus
i & ad a
fnotus : quod dico in favorem prolis, 8c.quia culpa pa^
rentum non debet nocere hujufmodi filiis de legitimo
matrimonio procreaos, arg. 18* difi-. a
Diaconi 27. q. ^¿.
niultorum ext. eo. b litteros.'.
§. 7. ítem pone difpentatum eííe cum filió Sacerdo-^
tis, vel cum alio illegitimé nato fub his verbis; difpenfamus
tecum , ut.promo.veatis.ad omnes ordines, num>-

430 SUMMifi SANCTI RAYMUNDI,
turas ? ítem quid fi ita dictum eft: difpcnfamus tecina
ut promovearis in Clericum , numquid ex tali diípenfatione
poteít recipere omnes facros ordines ? videtur
in utroque cafu quod poílit promoveri ad minores ordines
tantum , 6c nihil ultra ,• quia diípenfatio detrahit
juri communi i 8c ideó per interpretationcm cit reítringenda
,cum íit odiofa.^^e- líberis & pofiba. cum quídam,
ítem quia licet difpenferur cum aliquo in uno,
non intelligitur propter hoc in aliis difpcníatum. dift*
12. nos confúetudine m % dift. 34. lector. Contra , beneficia
Principis latifiime funt interpretanda. ext. de donat.
e
eam di le ¿1 i. intha. ext. de verb.pg. olim. 16. q. 1, vU
JIs. Ítem nomen Clerici genérale eft , 6c ponitur pro
ómnibus ordinibus. 11+q. i.deperfon*. in fi. 12. q. li
dúo. ubi colligitur quod ponitur pro omni perfona Eccleíiaftica
5 quod non faeeret, íitu reftringeres ad minores
ordines tantum , quod nequáquam faciendum videtur
in privilegio, ext. de decim. ad audientiam. Solutio,
Alanus , 6cquidam alii dixerunt, quod cx tali difpenfatione
poterit recipere minores ordines tantum , vel dicas
meiiús jubi ex difpcnfatione , vel nullum >vel modicum
paratur alii prxjudicium , latiffima eít interpretatio
facienda. ext. de verb. fignif. olim, 6c de donat. cum
dilecH. Ita tamen, quod ínterpretatio nonexcedat metas
poteftatis illius, qui difpenfavk j fed niíi per cum
iieret alii enorme prxjudicium ,ftricV.ÍIimé interpretanda
eílent verba ibi poíita. ext.de priviL porro, 6c recepimus*
$.8. ítem quid íi íit difpcnfacumad ordines, 6c beneficium
Ecclefiafticum , numquid nomine beneficii
Ecelcfiaftici conprehendítur Eccleíia parochialis , períbnatus,
6c dignitas, máxime fi fuerit adjccíahscc claufula
, ita tamen quod fieumad Epifcopatum vocari conttglt,
non recipiat abfquc licentia Sedis Apoftolicç fpeciali/*
b
Ad primum videtur mihi, falvo meliori judi-
< Cum dtlett't. ] Ibi dicitur , quod in contra&ibus plena, ¡a T»ftam eflt
*
pleoior , in beneflciis píeniírima interprcratio *ft adhibenda.
á Aipitmm.) Quod cmsiatur dc paxochiali Eccleíia,

LÍBER TERTIUS. 43 r
cío , quod cx quo legitimé , id eít non per íubreptionem
j circumventionem , vel fraudem difpeníatum cit
fimpliciter ai ordines , Se beneficium , íi ab Epifcopo
facta eít difpenfatio , non extenditur ad Ecclefiam parochialem,pcrfonatum,
vel dignitatem , quia etiam expreíle
non poífet quantum ad alia dilpeníare. C¿. fuprá
eo. §. poteft. íi vero á Papa, vel ab alio de ipíius mandato
facta eít hujufmodi difpenfatio poteíl promoveri ad
parochialem Ecclefiam , non tamen ad dignitatem , vel
perfonatum , vel recloriam , ad quam per Clericoselectio
fieri confuevit. ext. deprben. c c. ult. f Ad fecundum
, credo quod fi á Papa facta eíl difpenfatio , vel
ab alio de ipíius mandato-, poteíl ad omnes dignitatcs
infra Epifeopatum promoveri 5 tum quia beneficia Prjn-cipis
largiílimé funt interpretando, ext. de donat.cum dileiíi.
tum quia alias illa claufula, ita. tamen, inutiliter
poneretur;.
§. 9. ítem pone ,quod'aliquis eíllegitimatus quoad
actus Ecclefiaílicos, ¿c fpirituales, numquid per hoc eric
legitimatus etiam quoad actus faceulares ? videtur quod
non 5 quia ficut Impcrator indiget auxilio in fpiritualibus
jitaPontifex etiam indiget auxilio principis in (xcularibus.
dift. 10.quoniam. Verius dicas, quod talis intelligitur
legitimatus indirecté, Se per quamdar» confequentiam
, etiam ad aitus fseculares , monílruofum enim
videtur ,ut qui legitimusad fpirituales fieret acciones
, circa fieculares actus illegitimus remancret. ext.
qui fint legitimi. Zpcr venerabilem. multa enim poífumus
indirecté , quas non poííemus directo. C. de judie, h quo­
ties. ext. de donat. propter nuptias. ó"do.poft divor. r
eftit.
cC,«!f,] Ibi dicitur, quod cora Papa mandat aliquem beneficiad fímplici-
•cr , non propter hoc intelligitur mandare dc perfonam, vcl digaitatc , vcl
íectotia , ad quam , fit elsétio per Clerico» Ecclcfiar
f Ai fecundum.) Quod quarrebatur ; dc d igaítatibus.
g Per-jenerabilem. ¡ Ibi dicitur cum quo in fpiritualibus difpenfatur , coafequenter
intelligitur in temporalibus difpenfatum.
h Hutnies.) Ibi dicitur , quod dc caufa ílatüs, que Ucidit, poteft iucideatec
Jadea coenofcciT, quod alias non poffes,
Hhki

tap SUMMifi SANCTI RAYMUNDI,
\de prudentha, Dicunt tamen JLau. Vin. & feré omnes
j'Do&ores Decr. quod non erit legitimatus quo ad fucceüonem
, licet , quoad actus legítimos, alias fit legitimatus
,& eis aílentio.
§. 10. In fumma nota , quod nec malina parentum
nocet bono filio quoad Deum , fed noeet interdi m quo
ad pamam temporalem j nec .bonitas filii excuíat mali-
tiam parentum. dift: $ -Se ita praeíu-
smítur , quod non fint ci peceata dimiífa. 11 un eod. c«
fi quiste de peen. dift.. y. h
nullus. Sunt eam en dúo cafus ,
in quibus poteft talis promoveri, Unus , fi poft bapiif:
#g I aliquis. J íexcunj impedimentont.
b Nullus. ) Expciftet quando jam peccare non poteft : nam qui prius
cs^peccatis relinquifUí ? quaxn ipfe ícíipquas ea, non libere, fçd acx neceiliçacç
jsgnd^nnatuf.

IIB ER TERTIUS. 433
írwm fídes ejus, 6cvita probabilis apparucrit. Alius, íi
caricas Clericorum exegeric, ut in eodem c. / quis Qiixrirur
autem , cum baptiímustollat omne peccatum ,
& fequelam peccati , ut ib.deindc. 6c quare
hic non toliit irrcgularitatcm iftam , qua? provenir ex
baptiímo fie dilato; quia baptifmus itadilatus indufcit,
eam , undc non poteft eam tollcre,quia eadem
res tam contrarios operari erTectus non poteft. arg. ext.
de bap. & ejus ejf. c majores. ultra med. vcrtjed hac
tumquam incompolfibilia. 6c 16. di/i. delude'fie. 6c eadem
cania non poteft parere obligationem ,6c liberationcm.
jf.de folut. ¿ qui hominem. §. ult. Quid íi aliquis diftu-
Jit recipere Euchariftiam ufque ad «egritudinem. Vide-
Kur idem , quod dictum eft in eo , qui diftulit baptiza-
la. arg. ext. de pen. & remif. c
omnis. Sed contrarium
eft verum , quia propter hoc non repelleretur ab ordine.
d?ft. 50. de his vero Secundum vnam lecturam. 6c
eft ratio diveríitatis ,quia baptifmus vix ,vel nnmquám
poteíl diíFeri íine culpa , 6c periculo : fed Euchariftix
perceptio quandoque difFcrtur fine culpa , 6c periculo.
ex devotione , 6c reverentia. dift, 5. ad ejus de ccnfcc.
difl» 2. quotidic. & ut quid paras.
C Mxjores. ) Ibi dicitur quod 'bapnínms ia mlultis dormientibus, & amei*tibus
non poteft tullere origínale peccatum retcntis a&ualibus , quia ex hoc
ífqucreutur dúo impoííibilia , fcilicet quod propter actualia non áimifla damaat
us eífet taliter baptizátus ,& defeenderet in gehennamj Se propter exigirle
dimiífura vifionc Dei non careret
d Qui hominem. [ Ibi dicitur, quod qui perpetua exceptionp fe tueri poteft
«Plutum reprtit; & ideo non liberatur.
& * Ornáis.) Ibi dicitur, quod qui femelfaltcm in anno non confitetur , 8c
l e
n communicat, arccAcux ab Eccleíia vivens : & moriens Eccleíiaftica ea-
*w fepuluna.

434 SUMM^E SANCTI RAYMUNDI
Ve Peregrlnis & Ignotis.
Ideamus, qui dicantur hic Peregrini, vci
Ignoti; quare tales repellanturápromotione
Se quando admittantur.
§. i. Peregrini poíTunt largé appellari
emnes, qui non funt de Epifcopatu ordinantis , five
fint Clerici, fivé etiam JLai'ci > quia nulli tales debent
recipi ab aliquo Epifcopo ad D dignitates , vel ordines,
vcl alia Ecclefiaftica Sacramenta, dift. 71. per totum 6c
6c fpecialiter in e. c primatus. Se ext. deparroch. d e. 2..
ejr 3. 6c quod omnes tales dicantur peregrini , 6c extranei,
eft arg. 3. q. 6. peregrina. 6.q. 3. c. 1. & 1. Ignoti
dicuntur , quorum origo, vita , 6c irregularitas funt
ignota Epifcopo, non diftincto fi fint de eodem Epifcopatu
, vel de alio , 24. dift. quando. 48. dift. quiefcamHS*
verf. y? enim Clero , &c. 6c arg. 2. q. 7. quarendum. verf»quorum
vita > fidcs, & libertas nefeitur. Repclluntur autem
ifti á promotione duabus de caufis. Una , qui..
non licet Epifcopo poneré falccm fux jurifdidioni.s in
alienara meílem , fubditum alterius vel jnrlimndo c vcl
ordinando. 7 1. dift. per totum. 6. q. 3. per totum. 5?. q*-
2. per totum. Alia caufa eft , quia tales folent cíTe pro
magna parte criminofi , infames , 6c excommunicati 5
vel alias irregulares. ítem quia fa:pé mentiuntur íe ha-
a'^ r
Up*mi*t ] Septimam impedimentum,
b Dignitates. ] Vcl ordi»c9. Huic juri derogatum eíl hodie per contrarían* 1
Confuetudinem cum quotidie Clerici unius Dizcefis beneficientur ab Ep'fcopis
aliarum Diccccfium fine lireiis dimiflorii'?.
c Primatus. ) Ibi dicitur , cjuw.í ttun licet Clericur¡i alienum ab aliquo/uf*
«ipi , vel r«tineti fine litteris fui Epifcopi , nec Laicum ic plebe aliena ufurpari
fine confenfu ejus , de cujus plebe eít.
d Ç. %. ] Ibidicirur , quod intetrogandum cft diçbus Dom-nicis , & fcftivi*í
parochianHs alterius ibi fit« qui proprio contempto Presbytcto ibi Minan»
audire voluerit ?& fiinventus fuerit , ftatim ad Ecclefia rc/uiatur.
c Vel ord¡nanÁo.) Nifi prius. cum, bencficiaycrit, quia bínciiciando he-*
cum fuum Cler i cum.

E IIBER TERTIUS. 4) ;
I Ordines, cum non habeant j vel habere majorcs >
gjuamhabeant. difi. 98. Afros. 19. q. 1. du¿ funt.
$. 2. Admittuncur ifti Clerici pcregrini cum quin-
Rae íigillis Epifcoporum. 9%.dift. c. 1. & 1. ext. coa.
k hoc ü íigilla funt ignota ¿ alias fuíficeret figillum
¡Epifcopi fui tantum , íi eiíct* ñotum. 71. dift primutus.
\$. q. 1. dux. Icem hoc intelligas quando hujufmodi
Clerici volunt publicé Populo celebrare, alias íi vclicnt
p fecreto ex devotione celebrare , fuíli'neri pollét. ext.
eed. tu A frnternitatis. Sed quare recipiuntur cum quín-
Rüe figiiiis ignotis , cum non plus fidei preftent mille fi-
¡gilla ignota , quám unum ignotum ? Ad hoc refpondec
Laurencius , quia non ita de facili poflet committi fallí»
tas in quinqué fígiliis, íicut in uno. Joannes dicit, quod
liíi habeatur aliqualis noticia de figiliis vel de illis Eccleíiis
, quarum íigilla dicunt fe habere 5 non eft eis cre-
¿endum, etiam íi mille cílént talia íigilla. arg. ext. de fide
'mfirum. quodfuper his. Quid íi amifit heteras , numquid
¡eft recipiendus , fi probct per teftes , vel proprio juramento
} Dicas quod íi probar per dúos teftes de ordinapone
, vel converfatione honefta poft ordinationem ,
ISc de abfoiutione proprii Epifcopi, quod totum debuit
in licteris contincri, recipiecur, alias non , etiam fi pro­
prio juramenco firmaret. ext. eo tua auh. de infiru.fide.
$.fi vero cotí. 6. Ç. de fide infirum. f
in exereendis. Pone
Iquod Arehidiaconi, Abbates, vel alii inferiores Praclati
habent jus infticuendi in aliquibus Ecclefiis , inftituunt
Clericos alterius Epifcopatüs , numquid valet hujufmodi
inftitutio } dicas quod non , imó Epifcopüs Dicecefaaus
poteft removeré taliter inftitutos, niíi aMquos in eifdem
Eccleíiis duxcrit exdiípenfationedimittendos. ext*
eod» c. ultimo.
£ In exereendis. } Litibus par eít fídes teftium , & i nílru mentor uro.
K g B* difpenfatione. ) & ita Epifcopi in boc cafa poifliKt difpenfase, ¡¡&ti
4»katcs, ycj ArçhidiAcoru ,-ant inferiores Prailatí.

'Ú'S SOMM^ SANCTI RAYMUNDí;
De Átate Ordinmdornm , & temporibus ordinationum,
a Kg^lgJ Epellitur quis ab ordinatione , 5c electlorW*
•KR jjBl proptcr defectum aetatis. dift: 77. b
/» wm'
KffinH ^ duddm,. Circa hoc tamen nota,,
in quibus xtatibus valeant Ordines recipi , á quibus ¿
quando , ubi, 6c qualiter fine conferendi..
§. 1, Circa xtatem ordinandi diftingue 5 quia aut abinfantia
traditur quis militiae Clericali, aut eít grandae—
vus , qui petit ordinari. In primo cafu á íeptimo añadí
ufque ad duodecimum poteít recipere omnes minoresordines
ufque ad Acolitatum 5 6c a. duodécimo anno»
ufque ad vigeíimum primum Acolitatum, 6c Subdiaeonatum
, ita quod in vigefimo primo recipiat Subdiacc*natum
, in vigefimo Sexto Diaconatum ,6cin trigefimo'
primo Presbyteratum. j poftea, íi meruerit, Epifcopa-»tum.
77. difi.in fingulis & quicumque. In fecundo cafu ¿*
fcilicet cum cft grandxvus qui petit ordinari , per íeptem
annos poteft recipere omnes ordines hoc modo: ina
duobus prímis annis recipiat quatuor minores , in reli-*quis
quinqué omnes alios. difi. 77. quicumque. difpenfa-**
tivé tamen??, propter ncvcílirateen Eccleíia:, poílét La'i-

LÍBER TERTIUS. 43-7
afiquibus eft arctatum : nam de jure communi poteft
quis ordinari Preibycer ,ex quo habet 15. annos; quodpatetexco
, quia poteft eligí talis addccanatum , ad regimen
Eccleíia: parochialis, 6c ad alia ,quç habent ordinem
presbyteralem annexum, ext. de elec. cum in cune,
tis. quilibet enim talis Pradatus debet eife Presbyterext.
dc ata 3c qualit. ord. c. 1. & C. praterea. In Epifcopum
autem poteft hodie ordinari > ex quo haber
triginta anuos, ext. de elect. cum in cunclis. eft etiam
firmicer tenendum , quod in una die non conferantur-
©¿unes ordines minores uní , niíi hoc obtineat de
confúetudine Ecclefix. ítem unus ordo facer cum mi*
noribus, vel dúo facri nullo modo conferantur eadero.
die uní períonx. dift. 77. in fingulis. 6c quicumque. ext.
de eo, qui fur..ord. fufeep. cum H.lator cxtjie temp. ordin.
litteras & di le Bus..
§. 1. Pcena ejus , qui furtivé recepit ordines contra
formam prxdichim , eft depoíitio. difl. 77. fubdiacomts.
ext. de eo qui fur t .ordin. fufe e. \innotuit. Recipiens autem
ordinem ante legitimam xtatem , debet fufpendiab'
executione illius ufque ad xtatem legitimam , in injuriam
ordinantis , 6c ordinans debet fufpendi á collatione
ordinum , 8c compelli providere taliter ordinatoin
Ecclcliaftico beneficio competenti. ext. de tempor. ordin.
\vel non eft.. Si vero recepcis juxta confuetudinem patrix
íimul quatuor minoribus ordinibus ,fubdiaconatum
eadem die aliquis furtivé receperit, poterit permitti mifericorditer
in minoribus ordinibus tantum miniftrare 5
6c fi intraverit religionem , 6c vita , morefque ejus
d Innotuit. ) Ibi dicitur dc duobus Clericis, qni contra prohibitionem fub pasta
excommunicationis facr.im , nc aliquis dúos Ordines facros fimul reciperer ,
'eceperunt fimul , fcilicet fjbliaconatum , & diaconatum , quod licet dc rigore
jnrij non deberent miniftrace in illis otdinibus, tamen , íi tranficrintad religionem
,potetit Ep :
fcopus pod peraítam pocaitcntiam dc liceatia Papa; cum eis
'difpeafaic, ut miniftrent in illis ordinibus.
e Vil nonift.) Ibi compellicur quidam Epifcopus , qui ordina/erat puerutn
fr
cdecim annorum in Diaconum , providere ci de compecenti beneficio , & fuf-
P^iditur á colluione , ic ordinatus ab ciccu:ionc illius ordinis ufque ai tetnpue
k.?Hm im i & hoc in injuriara ordiaaQÚs, id cit • iq ejus coatumdiam, & ¿s*
•^atioacm,
Xiit

43» SUMM^ SANCTI RAYMUN'DI,
cxegcrint , Abbas, íi volueric, in aliis poceriiord ; bus
dilpenlare. ext. de eo , qui fur. ord. Jujee, cum H. h.tou
Cum illo quoque , qui alias ordinem facrum , vel noa
facrum furtivé íuícepic, diftingue , quia aut fu i c prohibitus
adEpiivopo , íeu alioPra-Jato lub ¡ntermii atione
anathematis, aut non 5 in rrimo calu poterit, coiu gna
fatisfu¿tione prarmilla , cum eo , ut *" in íuíccpm ordinibus
miniftret , Epiícopus difpenfare : & íi in era verit
religionem , etiam in iuícipiendis , pofiquám aliquanto
rempore in ea fuerit Jaudubiliter converíatus.
In fecundo cafu poterit cum tali etiam in (arcillo remanente
, poft condignam fatis facHonem , tám in fufeeptis
, quamin fuícipiendis ordinibus difpeníare. ext. de
eo , qui fur. ord. ¡uf. g c. 1. M autem aliquis con. ra pro-
Jnibitionem Epifcopi fa&am fub pcena excommunicati©
nis clandeftiné recepit dúos facros ordines íimul, non
poterit cum eo in executione ordínum, etiam íi religionem
intraverit , vel quod aliquis minores ordines , &C
fubdiaconatum , vcl dúos facros íimul recipiat , niíi de
licentia lummi Pontificis difpeníari. ext. de eo>qui ft.rt.
*rd. ff innotuit, 6¿ detempo. ord. h d'lc'tus. & J)¿.dc iioc
infi á. de Jen. excom, §. fiquis potc*J. tk infra eod. §. ¿a
fumma.
jT. 3. Poena vero ejus , qui minores ordines cura
fubdiaconatu , vel dúos facros íimul , vcl alias contra
fCanonicam ordinationem ordines contulerit, eft depoütio
, li fecit ex certaifciem;a, niíi forte difpenfub.it in
i ln f'fcrptit. ) S: nnn plus. Ex hoc , quod Epifcopus po:eft difpenfare cum
•tali, eíl arg. quod illa verba , prohibemus fib pcena excommunicarioiiis, vi per
jnretminr.tioncm anathematis , non fcrtr.r fententia, fed eft comminatio ferca-
-éx ; de hoc dic , ut notatum elt fupra dc 3tli(l..riis.
g Cap. 1 ) "Ubi quidam furtive Ordinem Piaconarús fufeepit: & dicitur,
.^uod íi hoc non fecit poft prohibitionem fub pcena excommunicationis faéjtaflB >
joterit Epifcopus cum eo difpenfare poft pecnitentiam -eondignam , quod fiar,
Sacerdos : fi autem taliter ptofaibitUS fecit , non couceditut ei , quod hat'S«cer-
:¿os , niíi laudabiliror ruaste in leligione converfatus.
h Düiduf. ) Ibi lufpenditiuá poreilarc ordinan !i Epifcopus , qui tres (ácrof
•Ordines una ¿i? contuljt cuidam rícelo in F.p ;
fcor

EIBER.ITERTIUJJÉ 439
afu ííbi conceíío dift, 5 1. i qui in aliquo. dift. 81. ta/tfvV
£ i. c. ult. íi .vero negligenter , quia non examina-
Itut debuit, dcbec privari poteftate confcrendi talem
rdinem. dift. 3 9. quíEccUfiaftkis. 1. q.ijft qui Epifcopi.
xt. de temp: ordin. Uñeras. 8c dileclus. •
f. 4. ' Presbyteri , g¿ omnes inferiores ppflíiñt, 8c
ebent á fuo Epifcopo folo, etiam íine aliis Epifcopis
©r diñar i: k con íenfus tamen Clericorura fuorum debec
adcfte. dift. 6j. c¿ 1. & dift, 14. I Epifcopus. Itenv"
minores ordines po{íunt :
confori ab Epifcopis , qui renuncia
ver unt loco 8c dígnítati. Si autem rtTnunciaverinc
; Bco tan tu V- poterunt con ferré etiam facros, íi fuerint
invitati, niíi'íint prohibiti á Papa , vel ejus «Legato»
Wxt. de ord. ah "Epifcopo rj[ui ren. Epifc. c. 1. qui tamen áV
Ftajibus red pian t abfaué licentia Epifcoporum- fuorum -
minores ordthes , diípenfativé poíTunt dcíervirc in ipjis
ordinibus :nam de jure communi debent deponi 3
eam non á Üo Epifcopo fe fecerint ordinari. 7. q. 1. ¿?piscofus
in d'oec, $.q, z. Epifcopum. Circa illum vero, qui
recipitá tali facros ordines , diftinguitur utrum fcienter
yt\ ignoranter, íi fcienter quia indignum fe fecit, exe-
Itetionem qíKe-ii non babebit , ft ignoranter, pocerit, niíi'craíTa,
Se fu pina, fuerit ignorañtia , diferetus Pontífex
difpenfire.' uc ext. de ord. ab Epifc. qui ren. Epifc. 4»
ítem Abbates , Se m
C >rcpifcopi poíTunt n conferre tres
minores ordines , fcilicet pfalmtftatum , oftiariatum, dc
feSaratura.**^. 6$. c. 1. ítem Presbyter conferre pfal-
i tyj' ht hH/ifü». ) Hoc C/8c illud , tantis, dicunt , qoód indighus otdinaniT
«ara ordtnaro periculo ordinis fubjacebir.
Ir Confenfus timen,) ConTenvire prasfamuntur eo ipfo , quod non conrradí-
«unr. Hoc hodic non obíérvatur de confúetudine- * ttUGíí
\-í.!>'if:opus. ) Si ne confilio Clcricorum fuorum Clericos non ordinet, ita UC
Civium conniventiam, & teftimonium quxrat.
m -Corepifcopi.) Qui hodte non funt in ufu.
n Conferre ) Moñachis fuis ? & aliis pleno jure fibi tuBfeftís i te hoc in fue- ' ;
.Monafterio : aliis autem in alio loco non debent Abbates hujufmodi Ordines' ;
conferre arg. (9. di/i. c. i. Si tamen contmeriat, conferunt charadterém 8c hoe--'
Cííijjrclligeudum dc Abbatibus , qui funt Presbyteri 8c quibus impodu eft ma»
aas-ab-Epifçopo fecundum morcm pcsficicadoruní Abbacom ut dicitur ibi* -

44k SUMM.^E SANCTI R.AYMUNDT,
iniíratum. difi. 23. ° pfalmiíta. Quidam tamen non coneedunt
hoc , &interiigunt capitulum pfalmiíta non de
ordinis collatione , fed de Pexccutione, fed hoc nihil eíl
dictum , quia fecundum hoc S nulla fpecialitas denotarctur
in píulmiítatu , cum nec alios ordines poifetexequi
íine licentia facerdotis illius Ecclefix.
$.. 5. Epilcopi debent confecrari ab ómnibus Epit*
copis, qui funt in provincia , & auctoritate Mcrropolitani
: vel íi non omnes poíTunt convenirc , ad minus r
á
tribus juílu Archiepifcopi coníecretur , ómnibus aliis
per Heteras fuas conícntiencibus. difi. 64. per totum,
credo etiam licct quidam contradixerint , quod Me-
tropolitanus cum duobus Epifcopis poterit coníecrare.
Arg. contra ext. de temp. ord. 1
nec Epifcopi. Dic quod
hsec dktio , íine , pouitur ibi £
incluíivé. Hic poücnt
a vfulmift*. J Id cft cantor poteft abfque licentia Epifcopi, folá juffíone Pres-
"fcytcri officium canta»li fufeipere , diceute Prcsbyti o : uivlé, ut qux ore can»
tas , cotdc credas, & quod coide crediderii opc ibus compleas.
p Exttutione.) Qjod vciiüs credo , niíi dicas illud Capitulum loqui fecunñíim
confuetudinem aliquarum Eccleliarum , in quibus , vel de confuetudin»
ouam Papa fcit , & non reprobar, vcl cx delegatiouc Sedis ApoftoHcx hoc faciunt
íimplices Sacerdotes. Hugo tamc» notavit 13. dtft. pf¿'-mift» Quod íimplex
Sacerdos poteft conferre hune ordinem , quando vult in Dominico Jie , vei
jn alio dic frito. Dic etiam quod in campaniafimplices Presbyteri conferunt
kunc ordinem , & máxime Atchipresbyteri.
q Nulla f, ec-alitas ) Imo fpecialitas eft , qsia in oidinati»ne exterorum dicitur
ordinatis ab Epifcopis , vel Archidiaconis , utexerceant fuum officium3
fed Epifcopüs cum ordinat pfalmiftam , nihil ei tradit, vel precipit oúScium
fuum exercere , fcd Sacerdos : & hoc cxcludit illa dt&\o , fola , in prxdt&o C.
r A tribus. ) Tcrnarins ifte eft de fubftantia confecrationis Epifcopi ; unde fi
de faflo confecretur Epifcopüs a padcioribus ; quám á tribus Epifcopis , nihU
agitur , ficut notavit Hugo. 66. difi. porro ubi dixit , quod fi non efTetmodo-JUB
unus Epifcopüs , vel dúo , non pofTct confecrari Epifcopüs , donec alius couftifueretur:
fed mottuo Papá generali* Eccleíia pofTct mutaic hanc formam , licct
a plurirais conftitutam , & ftatucrc , quod unus Epifcopüs folus , vcl dúo con?
ícerarent Epifcoputn. Cum autem tres Epifcopi confecrant Epifcopum , potíft
concediquod quilibct eorum confecrat, fcd non folus , id eft , cum aüo facrat;
& quod ibi funtttes attionos, fcd nnus folus cha-aclcr impremís ; & fecundo»
Hugonem una fola paífio in confecrato , ficut tribus hominibus ferentibus U"
fidem unnm , ttes funt a&iones in ferenoibus , fed una paífio in lapide.
f Nec Epifcepi. ) Síae Metropolita permiíTu , nec Mcrropolitanus fine tribus
JF.pifcopis provincialibus prxfumat Epifcopum ordjnare.
r lnc:ufiie. ] Abfurdum tffet, quod tres Epifcopi fimpliccs poíTcnt conf ccrarc
íjifeopuro, A a 1
no Epifcopi cum Áichicpifcopo uou psríTcnt,

LÍBER TERTIUS. '44*
Fnoveri multas quaEÍtiones , quas omitco propter prolixitatem
vicandam.
§.6. Primates ,& Metropolitana debent confecra-»
ria tribus Epifcopis fuffraganeis, ómnibus aliis fnffraganeis
perfonaliter venientibus ad confecrationem , niíi
eírentncceíruategraviírima impediti, & tune confenti*
rent perlitteras. dift. 64. quis dift. 66. Archiepijcopus.
& u
porro ext. de tetnpor. ordinst. feArchiepije opus. dift. 5 1.
qui in aliquo. in fine. Licet ita fit dc mero jure , hodio
tamen obtinet x de confúetudine , quod nullus Archiepiícopus
, Patriarcha, vel Primas confecratur , niíi a
Papa, vel ab aliis de mandato ipíius. arg. 24. q. 1. y pudenda.
Papa debet confecrari ab Epiícopis .Cardinali-
• bus, qui quoad hoc, z funguntur vice Metropolitani.
13. dijf. in nomine Domini. verf. Jed quia Sedes Apoft. &c»
§. y. Ordo Saccrdotalis, & omnes inferiores poíTunt
conferri tantum in fex temporibus anni, fcilicet in Sab-
o Ferro. ] Ibi dicitur, quod Jaeobui Hicrofelymiranus a Petro Jacobo , &
Joanne Apoftolis eft ordinatus Epifcopus , fed fi Apoftoli non erant Epifcopi ,
«luomodo ordinatus eft Jacobus in Epifcopum ? fi aorcm craat fimpHce.s facerdotes
, quomodó poceranr Epifcopum ordinare ? Ut. fecuadúro quoidam íimpli»
tes erant Sacerdotes, & divina tantum infpirarione confreraverunt Epifcopum :
dicunt enim , quod omnes Presbytcri tune poterant conferre omni» facramen-
.t» , quia plim idem erat Epifcopus , o\iod facerdos JJ. •ii/l. oim. Ego credo
cum H. quod omn

44* SUMMií SANCTI RA YMU'NDT
batís jejuniorum quatuor temporum , 8c in íabbato m&
dianx h.bdomadx quadrageíimx , qua cantatur ,fitieutes.
Qja? ctiam prxcedit Oominicam de paflione 5 6c in
Sabbatho Sánelo parafccves. difi. 7 j. c. ult. ext. de temp.
erd. de eo. Faliit hic in duobus cafibus: Unus eíl quid
Papa potcíl conftrre etiam Ordinem íubdiaconalem
ctiam in diebus Dominicis, vel alus prxcipuis feílivitatibus.
Alius eíl , quia quiiibec Epifcopüs potcíl con­
fcrre alius minores Ordines, a
ununí videlicet, aut daos,
in diebus Dominicis , aut aliis prxcipuis feílis > fcd Ordinem
fubdiaconalemnumquam niíi in fex temporibus
prxdiclis. ext. de temp. ori. c. \. 1. ejr 3. H'"c tamen
nota veterem querclam H.igonis 6c aliorum : dixit enim
H igo quod b omnes Ordines funt conferendi c die Dominica
j 6c dixic quod vefpera Sabbathi trahitur ad mane
diei Domin cx , ut , fivé in vefpera Sabbathi, fivé
in mané Dominicas-Ordines conferantur , femper in Dominica
dicantur ccmíérri* Alii dicunt, quibus aílentio
, omnes Ordines- inA Sabbacho conférendos , etiínt
inmane Dominicx ,continuato c jejunio tám ab Ordinatorc
, quám ab Ordinando i 6c fecundum iílos , mané
diei Dominicx-fcqueatis trahitur ad vefperam Sabbathi
rxceientem > 6c itá-, fivé conferantur in vefpera Sabathi,
fivé in mane diei Dominicx fequentis, per fi&ionsm
canonicam - in Sabbatho conferuntur. Hmc ultimam
opinionem videntur approbare omnia jura , de
a Vnum -rdolicet. 7 íupple ordinando, non ínretngas ,quo J in úfibus diebua *
poTctEpifcopus tantán unam , vel \a >s conferre de mioonbus ordinibus imo
poteft omnes minores ordine» i «num aat dúos promo/eado. ext. X e tem¡or. erd.
de eo.
b Omnes ordines. ) Scilicet facri.
c Die déminies. ídem dixit de baprifmo folenni; & hoc quia quodlibet fa*
Gtamentum nova* les>'s Me Refurrectionis Dominica: habuit plenariam cfT>
caciara-, Se ideo co.ifcrenlas cft ordo, & baptifmus generaliter in dic dominica*
d ti fi

LÍBER TERTIUS. feg
confuetudo Ecclefix generalis, 6c Dominus f Innoccntius.
ext. de temp. ord. Utteras. facie eciam pro iíta quod
dicicur g de corcinuacione jejunii. Hic multa 6c varia
folent dici f fcd quia plus ad juris fubtilitatcm , 6c difputationem
pertinent, quám ad utilitatcm , non profe-
$. 8. Ordo vero EpifcopaJis fecundum omnes poteít
, 6c debet conferri h in die Dominica, * hora tertia.
'difi, 75. ordfnationes, Nec eft neceífaria continuatio jejunii,
cum tantum dic Dominica confecretur, ejr in
mane quilibet intclligatur jejunus: 6c idem in aliis ordinibus
, k
exceptis fupra dictis duobus cafibus" ítem potcíl
clectns in Epiícopum dic Sabbathi ordinari in Prcs-
byterum : 6c in 1
fequenti Dominica ccnfeirari inEpif-
Copum, licct hoc non poílit fieri de aliis ordinibus : nam
«|Ui recipit unum crdinem in Sabbatho,non potcíl alium
ncipere in Dominica ¡ quia intelligercntur col latí cíle
in una die , quod omnino prohibrum eft i íecusin cafu
pra:miíTb , in quo non unus , fcd dúo dies intellignntur
Sabbathum , 6c Jjominicá. Ítem debet peti hxc confe-
f Innoccntius.) Non multum videtur plus approbare unam , quam aliam opí-
oioncm.
g "Dtcont'nuathnt ) Qnia fi ordines conferuntur die dorrinico , quate cííet
I *ecen r
arin continuatio jrjumi , cun. Dominica ante prandium intclhganur cíTo
"jpjuni quaniúmcumqué comedcnmusin fabbathout dicitur in il a df %.

^44 SÜMM* SANCTI HAYMÜNDI,
erario infrá tres menfes m
á temporeelccVionis. difi. 50;
pofiquam difi. 75. quoniam. Se niíi fecerit, communionc*
privatus cxpe&abitur adhuc per dúos menfes, infrá quos;
fi non purgavcrit moram , cedct Mecropolitani fui judicio
, nec ibi, nec alibi poftea confecrabitur: Ce hoc, nifi
fuerit impedimento legitimo impeditus. difi. ioo¿
quoniam.
§. 9. Papa , Patriarcha , Primas , Metropolitanas,
debet coníecr ari quilibet in Ecclefia fuá , niíi neceílita?
aliud moveat. 13. difi. in nom ;
ne Domini. difi. 51. c. uit'.
24. q. 1. pudenda, ext. de temp. oydiñan, fi Arch epifieopus..
Epifcopi debent confecrari n ubi eleg:rit Metropolitanas.^/?.
5 1. c. ult. in rin. fie li in alia Eccleíia , quám ni
Metropolitana fuerit couf*cra:us , 5c íine prxfentia Metropolitani,
debet fe ptxfentarc Metropolitano fuo infrá
tres menfes á tempore confecrationis. 63. difi. cum 1
lonçe'. Alii Ordines facri 0
debent conferri in Eccleíia
Epifcopali, arg. difi. 6j.c. 1. Minores vero Ordines
poteft Epifcopüs conferre in quacumque Eccleíia ful
Epifcopatus, difi. 75. quando. arg. ext. de temp.ordinari. •
cap. i.
§. 10. De forma confecrationis Epifcoporum , &
inferiorum ordinumnon profequor , quia feriptam habent
Epifcopi inordinariisfuis i 6C potes inveniredeconfecratione
Epifcopi. 13. difi. qui Epifcopüs. difi. 7

L Í B E R t e r t i u s . 4 4 y
Cenus. f Acolytus. 1
Exorciíla. u
Lector. x Ho ftiarius.
& y Pfalmfta.
J. 11. Quid fi aliqua omittanrur de forma ftatuta
in Canonibus , numquid tenet ordinatio i videtur, quod
non. Nam íi Ordinator l'pifcopus non infundir benedictionem
, fed facit alium dicere , quia ipíe forte non
bené videt, non tenet ordinario.^//?. 23 quorumdam. ítem'
fi unus vel Dúo Epifcopi confecrent alium non tenct
confecratio , nifi fint tres Epifcopi. difl. 64. ctmprovinciales.
difl. 66 porro* &: generalitcr dicit Canon , quod ft ¡
aliquid eftomiíTum de his , qux: fieri dcbuerunt, niíuí
eíl achim. dift. 38. z
qua ipfis. E contra videtur , quod
etiam fi unctio omiífa fuerit non vitiaturqnod factum cft>
fed canté fuppleri debet quod omiílum eft. ext. de fttera
uncí. c. 1. circa fin. St de Sacram. non iteran, e. 1. Ad
hoc varia: funt opiniones 5 fed inter alias hanc elige tutiorem
, ut rcgulariter tcneas, quod in hujufmodi de
quibus non conftat, quae fint de fubftanría, vcl qua; non
inveniuntur tamen qua; debent fieri., intelligas omnia
elle de fubítantia nifi invenías exprcíTum in jure quod
non fint de fubftantia , undc fi aliquid tale , dc quo dubiraturutrum
fit de fubftantia, fivé non, fuerir omiíTum,
poreft ordinatio a iterari : non enim intelligitur itera*tum
, quod nefcitur eífe factum. dift. 6 8. b Presbyteri. de
conf. dift. 1. c folemnitates. Si autem fuit omiífum id ,
pi , aqux , aaanilis , & urceoli, &: manutergü ¿ c manu Archidiácono
f Acolttut. ] Fer receptionem ceroferarii c u m cerco ab Archidiácono , Si
urceoli racui»
;
t Exercifta. ) per receptionem libri exorc .f:norum de manu Epifcopi.
U Lrcie-, ) Per receptionem libri , in qu0 lecturus eft per manum Epifcopi* «
x Hoft artus. ] Peí receptionem claviumEcclcfi.r ab Epifcopo.
y Ffalmisla. ) Abfquc fwentia Epifcopi, fola vifionc Prasbytcri ofiiciura cantar.di
fufe i pete poteft.
z gv< ipfis.) Ibi dicitur quod Sacerdotes debent fcire librum Sac ramentorum
k&ionarium , &•-antiphonarium , poenitentialem , compumm , homilía s , Se
alia , tjuaj ibi numerantur i cx quibus ómnibus fi unum defuerit, Saccrdotie
•ornen vi* in eo conftarc poteft.
a Iteran ) Ex toto , quafi nihil factum (ir.
b Presbyteri. ) Ibi dicitur quod fi dubium fit an fuerint Epifcopi qui quofdam
ordinaverunt Presbytecos , ordiner.tur , & fie miniftrenr.
c SJemaitates. ) Alioui libri habent pro C. decretorum. & dicitur ibi quod
c
oafccrctur Eccleíia, dé qua nefcitur qux confecrata fit.
Kkk

.44* SHMM;E SAN Ó TI RA YMU'ND I,
de quo cft expreíTum , quod non eft de íubftancia, non
debet ordinatio, nec confecratio iterari, fedcjuod omifium
eft debet cauté fupplcri ftatuto tempore , ad hujufmodi
ordines conferendos. ext. de Sacram. iteran.
Presbyter. 6c in decr. prarali. Eft autem exprclfum in
jure quxdam non eííe de fubftantia, fcilicet tempus. ext.
de tempor. ordin. fmé. ítem xtatem.^///. 77. Siibdiaconus.
6c in veleri. Ítem unctionem. ext. de faertt uncí. c. 1. circa
fin. 6c de Sacram. non itera?:, c. 1. ítem quod ordinandus
inDiaconum , vel Presbytcrum recipiat manus
impofitioncm Epifcopi , non tantum manu fuper caput
fuípensá , fed d tactu corporal i 5 £e quod a proprio Epifeopo
recipiat ordines , vel quod recipiat fingidos ordines
fervatis debitis interftitiis , 6e non fimul , non cft
de fubftantia, ext. de Sacram. nen iteran, c. ultimo £e de
temp. ord. quod tranflationem. 6c litteras. y. q. 2. Lngdunen.
Sunt autem alia, de quibus nelcitur utrum íint
de fubftantia vel non , c ut Milla, 6c quod fint jejuni ,
tám ordinans , quám ordinandus , 6c fimilia, qux omnia
intelligas de fubftantia, niíi inveniretur expreíTum
.contrarium , ut fuprá dictum cft,
§. 1 z. In Summa nota , quod ordinati ab Epifcopo
alieno íine licentia proprii Epifcopi debent de pon i de
jure , nifi multitudo , vel alia cauía inducat diipcníati-
.onem , vel tolerantiam ; imo non recipiunt executionem.
ext.de temp. ord. quod tranjlationem. tC¿, fuprá eod.
§. Presbyteri. Similiter debent deponi qui extra ftatu-

LÍBER TERTIUS. 4 4 7
primó-ímpoíitá eis pacnitcntiá competenti, nt in íhíccptis
f
miniftrent ordinibus, difpenfare. ext. de templ
ord. confuttationi. g poteíl:etiam difpeníare cum illis, qui
ab cxcommunicato Epifcopo ordines receperunt ignoranter.
ext. de ord. ab eo quircn. Epifc. c. i. ítem íi Epif.
copus ordinans non fuum ílibdicum ponitfpem in h tztihabitione
Epifcopi , cujus fubditum ordinat , poterit
proprius Epifcopus confirmare quod factum eít per fuam
ratihabitionem , alias non. 9. q. i. Lugdunen. ff. de
lut. i f quis ojfcrenti, '.
fi-
§. 13. ítem nota quod fecundum quofdam funt
novem ordines, quinqué minores, fivé non facri &: quatuor
majores , fivé íacri. Minores funt Pfalmiftatus ,
Oftiariatus , Lectoratus, Exorciítatus , Se Acolitatus.
Majores funt Subdiaconatus , Diaconatus , Presbyteratus,
& Epifcopatus. Alii dicunt ordines elle tantum.
feptem j negant enim< Pfalmiftatum , tic Epifcopatum
eífe ordines. arg. dift. 77. illud. ubi dicitur quod Oftiariatus
eft primus ordo. Primi probant Pfalmiftatuin
eífe ordinem per jura fat'u expreiía. ¿3. dift. pfalmifta.
ti, dift. feria tira, ext. de a'tat. & qaalit. cum continga,}.
de Epifcopatu vero probatur dift, ~]~}.c. 1. ext.de Presb,
nonbapt. veniens. de utroque probatur 1 1. dift. Cleros. Ad
c. illud , quod alii inducunt pro fe , refpondetnr ,quod
tac dictio , primó, ibi pofita non refpicit precedentia,
fed fubfequentia. . ítem debent recipi per ordinem fecundum
quod fuprá numerad funt. dift, 59. * fi oficia,
f Miniftrent.) Non ut promoveantur , ur credo : cum illa decr. confultationi.
iwn loquatur niíi de difpeníationc facienda i n fufeeptis ordinibus, nec eft contra.
ext.coi. quod quidam. Ubi Papa videtur íibi retiñere hujufmodi difpenfati-
Onem , q uj a loquitur dc rigore juris.
g Poteft etiam difpenfare.) Tám in fufeeptis , quam in fufeipiendis , quia
«lia dccr. qux ad hoc adducitur , non diftinguit.
h Kxhbabitione') ídem dicit Magiftcr de receptionc alrcrius parochiani ai
•oafeílionem infra de potn. §. quilibet in illo verf. item nota quod licet.
i Si quis offerenti.) Se negotiis alienis bona fide folvit, cum dominus ratum
habuerit, liberarur.
K Si officia. ) Ibi dicitur quod non debet cíTc dux , qui tiro ante non fuit, &
*T»od primó Lector poft Exorçifta, ¿x lie de aliis, ordinandus.
K K Ka

448 SUMMJE SANCTI RAYMUNDI,
difi. 67c. i. Si tamen per faitumrliquis promoveatur,
íá c-íí uno , vel pluribus ordinibus prxtermi íTis aliquem
ordinem íupeíiorcm recipiat , íicut quidam interdum
faciunt volentes ad Sacerdocium prarpropere feítinare,
recipit characterem , niíi aliud impedíate.tamen 1
debet
deponi etiamfi non malitia , fcd negligente -aliquem
Ordinem prxtermiíit , fed ex dilpenfatione
Epifcopi impofita ei pcenitentiá , pro eo quod íic m
ig-
noranter , vel negligenter médium ordinem prxtcrmífit,
ad » ordinem omiííum potcíl promoveri , interim a
íuperioris ordinis executione íufpcnfus. difi. 48. ficut.
verf. ordinate ad ordines accedendum efi : nam cafum appetit
, qui adfummi loci faftigia , poítpoíitis gradibus.,
per abrupta quxrit afccníum. 51 .fiollicitudo. ex!,
de Cler. ferfialt. prom. tua.
§.14. Sed numquid Laícus, qui nullum habct ordinem
, poflet recipere Ordinem Sacerdotalem ómnibus
aliis prxtcrmiínVAd hoc dicit Hugutio quod non ,
nili prius habeat ad minus 0 primam Tonfuram. arg.
•difi. 40. ficut. Alii contrarium dicunt , dum modo íic
•baptizatus. fuprá depruden. ord. §. fed 'numquid La;-
•cus. Quid íi Clericus,prxtcrmillobnccruotaiiOrd ne,
confecretur in Epifcopum f Ad hoc dicunt feré omnes
Doclorcs - quod nullo modo jx>teít cífe Epifcopüs, ni ti
•íit Sacerdos , quod videtur etiam fentire lnnocennus.
ext. de exceff. FrAat. P ex litteris. in fine. Et iecuncmra
1 Debet deponi. ) De juris rvgorc.
ni Ignora,,:er, ) Ex hoc videtur ¿¡uod fi hoc fcciíTct cx malitia , non JM íícC
Epifcopüs cum co dilpcníare.
n Ordinem otmjj'urr.- ) Numquid ad íhpcrioics ? credo qucdíic , cum hoc
non invenir.tur prohibituni.
o Primam Tonfuram. ) Vel unum de minoribus ordinibus : dicit enim quod
son potcíl aliquis rccipcic facrum ordinem , nifi rjájcpcrit aíi.¡'jcm de minoribus
¡ íicut non poteft quis aliqucm tecipete de minoribus , niíi recepto prius
íJcto baptifmacc , nec ordinem Epifcopalem , niíi priús recepto otdinc Sacerdotaü
: & íic notavit Kugutio. 51. d:ft. follicuudc.
p Exiitteris. ) Ibi dicitur , quod Pontifícalc cfficium íine miniíterio Altaiis."
implcrl non poteft quoad executionenr, & cft atgumentum quod Epifcopüs neo
ptreft cíTe , niíi fit Sacerdos. Uliteíatus autem omnino poteft recipere Clertcalcm
ordinem , tamen officium ordinis exequi non poteft l¡nc fciencia littera-
•rum , ut fun/4 de pruden. ord. $. fed numquid Laitfi¡\

LÍBER TERTIUS.

45o SUMMJC SANCTI R AYMUNDI,
Catholica fcrvari, uc quod habuit amittat,qui improbad
bili temeritate quod non u
accepit x
alium pferic, De beneficio
autem fimplici, quod curam non habet animarum,
mifericorditer agatur cum eo > qui jam eít Y in facris
ordinibus conílitutus ne fuftentatione privatus ad
fxcularia negotia revertatur 5 ut autem hoc fecurius
poíTit fieri de agenda poenitentia diligens circa eum eíl
adhibenda cautela ¿ falubrius tamen íibi provideret, íi
fe ad regularem vitam transferret. ut ext. de Clei. non
ord. minifir. C. i.
/.15. ítem numquid Epifcopüs.poteft compellcre
Clericos ad ordines fufeipiendos t videtur quod non ,
quia dicit Gregorius : z Nemo crefecre compellatur invitus
, 6c Epifcopüsinvitum ordinans debet annali pcenitentix
fubjacere. difi, 74.^. 1. Solutio. Quidquid fuper
per hoc notatum lit ádiverfis , hxc diftinctio eft diligenter
tenenda,-. Quia aliquando vult Epifcopüs cogeré
Clericum ad recipiendum ordinem annexum beneficio
, vcl dignitaii, quam habct, aliquando ad recipiendum
alium. In primo cafu , videlicet cum elcctuin
in Archidiaconum vult cogeré , uc fiat Diaconus , vel
eledum la Decanum , Archiprcsbyterum , Abbatcm ,
Prxpoíitum , ut fiat Prefbyter , poteft per fubtraclioncm
illius dignitatis j vel beneficii etiam appellatione remota,
di sí. 70. innovamos, ext. de elect. cum in cunciis9 verf. fi cañones non obfifiant. ext, de atat. ¿r qual. c. 1. fallic
tamen hoc in uno cafu , fcilicet cum fine culpa fuá
poft electionem , 6c confirmationem , dum tamen ante
ordinationem faclus eft a
irregularis. ext. de elecl. b cum
u Accepit. ] De jure.
x Affnmpferit. ] Ex officio vel de fació.
y In Sacns Ordinibus. ] Máxime : idem enim creda de conítitato in miaorlfeus
ordinibus.
z Nemo. ] 74. dift. C. i.
a Irregularis. ] Uc fi perderet manum , vel oculum fine culpa fuá.
h Cum tncunclis. \ Ibi dicicur: hoc fane non folum de promouendis. fcd
«tum dehis, qm jam promoti fant, fi non obftant can.01.es precipimus obiei*
tari.

LÍBER TERTIUS. 451
ir» tunciis. verf. fi Cañones non obfiftant. Quidam tamen
non admittunt hunc cafum per decr. ext. dc Matate
&qualitate.
c
C. 1. in íine j íed illa intelligitur , cum
culpa fuá contraxit impedimentum. In fecundo
cafu , fcilicet cum vult eum cogeré ad fufeipiendum
Ordinem non annexum beneficio vcl dignitati , fub-
• diftingue > quia aut neccílitas , vcl utilitas Ecclefix
exigit ajiquos promoveri ad ordinem illum aut non. In
primo caíu itcriim lubdiftinguc , quia aut ille Clericus
excufat fe ratione criminis , quod fe dicit commiíiiTc ,
aut fola volúntate 5 fi quidem excufat fe ratione crimina,
debet Epifcopus promoveré inferiores idóneos ad
ordinem illum , 6c ipfum contradicentem removeré á
beneficio , quod obtinet in Ecclefia , niíi alias fit valdcutilis
, 6c neceífarius Ecclefix. ext. de ¿tat.&quali. quxris.
& ita poteft intelligi. dift. 54. confuluit. Si vero
excufe: fe Clericus ratione alterius impedimenti, puta
proprcr infirmitatem , vel propter aliquod impedimentum
temporale , vel perpetuum non proveniens ex delicio
fuo, non eft cogendus , 8c íi cogeretur, eífet ejus
appellatio admittenda , ficut dicitur intutore, cujus exeuíatio
non admittitur. ff. quando appcllandum fit. 1. i.
§. d
fiquis tutor. Si autem fola volúntate fe excufet ,
flullam aliam caufam prxtcndens , nifi quia non vult,
debet compelli appellatione remota per fubtra&ioncm,
officii 6c beneficii. dift. 74. c. 3 .& 4. ext. de xtu. & qua-
Ut*. qujeris. Ubi vero non exigit neceílitas , vel utilitas
Ecclefix , non debet eum cogeré invitum, 6c fi faciat,
puniendus eft. dift. 74 c. 1. & ¿. 8c C. ubi ifta. Dicitur
a
utem non exigere utilitas Ecclefix , quando Ecclefia
Jton indiget aliquibus miniftris , 8c funt in Ecclefia alii
^lonciprxtcr iftum , quem Epifcopus vult compellere :
c
C. 1. infine. ] Ibi dicitur : fi aliqua juila, causa prohibente Presbyteri fieri
*¡°n poíTunt, prxlationes amittant: & loquitur dc Abbatibus , & Dccanis , 6c
E '^pofitis.

4 5i SUMM^Í SANCTI RAYMUNDI;
neceílitas , quando Ecclefia iudiget miniftro , 6c nullus
alius eft idoncus pneter iftum , quem vult compellcre.
Quidam tamen aliter diftinguunt, fcd tcneas quod dixi.
§. 16. Circa hanc diftinécionem quseritur utrum
recipiat characterem , qui coactus ordinarar. Ad hoc
dicas, quod íic , ficoactio eft e conditionalis. arg. dí/i.
74. ubi ifia 45. difi. de Judas, r. q. 1. quod quidam. nam
in tali cafu cft ibi voluntas faltem indirecta , de qua dicit
Auguílinus. Voluit faceré , quia voluit vivere. 15,
q. 1. mérito. Sed fi fuit* abfoluta eoactio , nullum reci*
pit ordinem, ficut nec in tali cafu reciperetbaptifmum.
ext. de bapt. ¿* ejus cff. g mujeres, circa fin. 6c difi. 50,.
Presbíteros. Sed numquid tenetur contincrc , quircoipir
facrum ordinem conditionali coaccione ? Videtur quod*
fieme ordo vel religio contemnatur. di(r.\^ de Juda. i.»'
fin, ítem quia voluntas coacta voluntas eft. 15. q. 1. mérito.
6c videtur hoc máxime fecundum illos, qui dicufif
quod votum cft } annexum ordini facro, arg. difi, íSV
Diaconi. di(i. 84. cum mftaterito. Ad hoc dicunt quidam
quod talis tenetur contincre i nam licct nondebue*
rit cogi ad ordinem fufeipiendum , fuíceptum tameqj
*»T-í

LÍBER TERTIUS. 4 T >
vel coactio fuit calis, qux pollet caderc in conflantem
virum , alias lie ext. quoi m?tus ca-tfa , pfrUtum. 6c cum
itlcctus in íi. item quia integritas corporis res eft voti
non prxcepti. ii.q. i. integritas 8c continentia non
deberur, niii voluntaria.*///?. 31. ante tricnnium. 20. q.
3.. prafens. Pone ergo quod non tenetur contincrc ,
• quia fuit talis metus, qui potuit cadere in virumeonftantcm
, numquid uteiur privilegio clericali ? Videtur
quod íic ; íi alias vult vivere clericaliter. arg. difi. 3 1.1 fi
qui vero. & verum credo , nifi penitus tranlirct ad 111
con*
trarium actnm. 84. difi. qtifquis. vel n
alias dicas, quod
íi prius babebat uxorem legitimam , poterit illa uti fine
peccato : 6c ita intelligas folutíonem prxcedentis quxftlonis.
Si tamen ipfa vellet conrinere, 6c ipfe nollet ,
non haberet privilegium : alias íiipfanollcc 6c ipfe vcl-
Jet, quantum in fe eílet haberet privilegium , fi alias-
I viveret clericaliter , ut dictum eft fupra , arg.. 27. q. 2..
multorttm. fi vero ante non habebae uxorem legitimam,.
tenetur prxcifc continere arg. illius; c. de Judxis.
\ 5. 17. Quid íi clericus vult promoveri, Prxlatus.
c
jus non vult , quia forte fcit in-fecreto illum commiíille
grave peccatum, 6c propter aliquam fimilem cau-
&.m. Dicas , quod íi eft Clericus fecularis , admoneri
poteft in fecreto,ut abftincat j alias fi ille inftitcrit, deoet
eum Epifcopüs ordinare. de conf. difi. 2 o non prohih*t.
6c cft expreíTum ext. de temí?, ord. p ex tenore i íi
Vero eft regularis, non debet ordinari contra voluntá-
Isiquiv rb.) ibi dicitur quod fub cccleíiaftica regula fuut tcnendi Clerici
c
° n
j'->gati.
. n> Contrarium aBum. ] Uc fi viduam , aut fecundam duxerit uxorem ; de
. c
tamen dic ut notatiyia cft fupra in titulo de Apoftatis. §. circo- apoftaftant
t
n Aliasiicas. ) Prima folutio potior & benignior eft , & ideó tenenda : H.
t,a,
n notavit 17. dift. in principio quo 1 qui apod nos ordinantut inviti ,
tenentur ad continentiara ,quo.l íi intclligcrerur de coaítis apfoluté, nihil
l e , r c t
> quia illi nonrecipiunt ordinem.
fc¿ P'ohibeat.) dilpenfator pingues térra; in menfa Domini manducare 3
e
xactorem monear timete.
lúe e n o r e
- ] ibi dicitur, quod fi peccatum occult.im cft , fi promoveri YO*
* r u
iCinoH pojçft^ n c c debee ratione aliqua prohiberi.

454 SANCTI RAYMUNDI,
tcm Pradati fui: non enim in fublimitate graduum, fed
in amplitudine charitatis acquiritur regnum Dei. ext.
de temp.ord. ad aures. Ratio diverfitatis eft , quia regulares
funt fortiüs aftricti fuis Pradatis, quám feculares,
\z. q. i. non dicaris.
imójuftum 8c utile Eccleíia:, arg. n, q. 3. quid ergo.
1$. q. 1. quid culpatur. infi. 33. q. 2. r
mantfeftum.
q Vel ñl'tter. ) & melius , & plenius.
r Manifejlum.) ibi dicicur, quod uxor ad mandatum viri votum abftinen-
:úz dc confenfu viri emiflum tenetur frangerc.

•p
LÍBER T E R T1 U S.
De Impedimento Sexus, -
Oílquam circa tractatum ordinum aliquam feci-
^ mus dirgreíTionem , rcdcunccs ad propofitum, de
impedimento iexus pauca íubjiciamus. Unde notandum
, quod foemina non poteíl recipere charactcrcm
alicujus ordinis clericalis. Ambroíius fuper illum locum Amkr. i» ue-
Apoítoli in prima Epiítola ad Timothcum, Mulleres í¡- XAM
'T JÜÍ
l,. r r . » trxclttu dm
miiiter oportet elle púdicas,ait occauone norum verbo • 9«ür/

4f6. SUMM/E SANCTI RAYMUNDI,
3 3. q. ). g mulierem. ext. de fent, excom } x
de Momalibus \
licet enim bcatiflima Virgo Mariadignior 6c excellentior
fuerit Apoftolis univerfis,non tamen illi.fed iftisDominus
claves Regni Ccelorum commifit. ext. de pan.&
xcminQva.Qu\c\¿m tamenkmentiuntur adhuccumCathaphrygisjfa'minam
recipere characterem,etiam diaconalem
6c presbitcralem, inducunt per íe 27. q. 1.1 Diaco-
?iijfam. 6c m fi quis rapucrit. in fi. in illis expreíTé videtur
probatide ordine diaconali: de ordine presbyterali probant
per 3 2. difi. n
Presbyter. fed illa capitulaDiaconi/Jam.
s&cfiquis rapuerit. vocant DiaconiíTam illam, fuper quam
forte fundebatur aliqua benedidio , ratione cujus confequebatur
aliquod fpeciale officium,forté legendiohomiliam
in matutinis, vel aliud , quod non liecbat aliis
aMonialibus. In illo autem capitulo, Presbyter appclíatur
Presbytera , quia erat uxor Prcsbyteri, vel etiam
vidua , vcl matricuria , id eít de rebus Ecclefix curam
^MuUerem.) ibi dicitur quod mulrcr non habct au\ítciitatem , nec doccre ,
nec judicare poteft.
h De Moniníibus. ) ibi dicitur de Monialibus, qua: incidetunt in canonem de
injeftione, ab Epifcopis , in quorum Dierc&fibus funt earum Monaftcria, au£loxitate
Domini Papa: abíblrantur, & credo quod , quoad hujufmodi abfolutioncm
, funt Epifcopi delegati á Sede Apottolica , Se qutad exemptas , & quoad
nou exemptas.
t Nova. ) ibi dicitur quod AbbatiíTx nec Moniales bcncdicerc , nec confefíiones
auditc in criminibus , nec Evangelium Icgcre , nec publicc predicare
polfunt , quia licct beatiífima Virgo , SÍC.
k Mentiuntur. ) íed quid de hermaphrodito ? C¿. íi magis vergit in fexum vi­
ro*. 49. difi. c. ult. fi autem ^qualiter invalefeant in co fexus virilis & formineus,charaaerem
recipere non poceft, quia non poteft dici aliquis, vel alio
ua.
1 Diaci'.ipm. ¡ante annos quadraginta ordinari non deberé ftatuimus
m
oniííam , vel Monacham, vel aflífteriaro reclufam , didam ab aíTiftendo quia
quo tidic aífiftit orationi. ' ^
c
iqmsrAputr'tt. lex eft Se loquitur de illo qui folücitat, vcl corrumpitDiaoniíírlotidi
n tYXsbyter. ) ibi dicitur de Presbítero quodam, qui habebat Prcsbyteram
fuam.
o Rotnilitm. >
& orationcm forte diecbant , hodic autem omnes MonialcS
confecratxlioc faciunt, proptcr dcfedtum fetvientium Clericorum. DiaconiíTa:
autem , de quibus loquitur hoc capitulum, Diaconiffam , nufquam jam inverwur.tur,
íicut ibi notavit H.quarum ordinario vocabatur inftitutio ad prxdi£l4
tiricia , non collatio alicujus characteris-, aut ordinis cccicfiaftici.

LÍBER TERTIUS. 457
habens ad inflar matris-familias : &. ita exponit Concilium
P Laodicenfe in fequenti capitulo ejufdem difl.
p Uodicenfe.) ibi dicitur, quod mulicres qua: apud Grxcos Prcsbyterje appellantur
, apud nos vidux ,aut feniores, univiverx, & matricuiix , in Ecclefia
tamquam ordinatasconftitui non debere decernimus.
Ve Sacrxmentls iterandis , & de confecrat io»¡ bus
Ecclejiarum.
3
f~\ Uoniam quorundam Sacramentorum iteratio ,
V^jrregularjcatem inducit , mérito poíl prardicla
impedimenta de hoc aliqua funt tangenda ; pauca Sacramentorum
generalia prarmittendo. Videndum igitur
primó , quid fit Sacramentum , quid Signum , quid Sacriricium
, quid Myíterium. Secundó, quot fint fpecies
Sacramentorum. Tertio , quis eorum efTedus. Quartó,
qu*e Sacramenta poílinc iterari, qua: non. Ultimó, quae
fie pcena iterantis Sacramenta. A u g ¡¡yr I # <
d e
f. i. Quid fit Sacramentum oílendit Auguílinus , , civ¡t*t§
dicens: b Sacramentum eíl facra: rei íignum. ídem : ' 155
Sacramentum eíl invifibilis gratia: viíibilis forma. ídem:
c
Signum eíl res prxter fpeciem > quam ingerir fenfi-
bus, aliud aliquid facicns ex fe in cognitioncm venire.
Ídem : Sacrificium vilibile , invifibilt eíl Sacramentum,
ípecies pañis oé vini, qua: funt vifibile faerificium ,
lignifícant invifibileCorpusChrifli, quod eíl Sacramcn- C r e g. \¡y. 3,
tum Ecclefia:. d
Gregorius : Sacrificium dicitur quaíi diaiogorntn.
facrum factum, quia prece myílicácoufecratur prono- ** 51
*
°is in memoriam Dominica: PaíTionis. Ídem : c
Myíle-
^^Voniam. j hxc eft 14. rubrica tertix partícula:.
^ Sacramentum eft. ) hxc diftinctio convenir. Sacramentis tám veteris , quárm
nova; legis. .Secunda vero convenit fpecialiter ¿"acramentis novx legis.
c
S'gnum e(l. ] iftx auctoritar.es funt de conf. dift. i. ftgnum & fttcrijuihf»*
d Gregorius. ] I. q. I. muí ti.
e
tyftetium .i.q.i. mülti.

458 SUMM/Í SANCTI RAYMUNDI,
rium eíl ille f
acias vifibilis Sacramcnci applicatus, fecretam
6c reconditam in fe continens difpenfationem ,
id eft, virtutem 6c gratiam á Deo difpeníatam, 6c collatam
s probantur hxc de conf. dift. i. facrificium 6c %>fig~
num. i. q. i. mnlti.
§. i. Spec'ies Sacramentorum funt dux 5 quxdam
Sacramenta funt neceílitatis, quxdam voluntatis : Sacramenta
neceíTitatis funt hxc quinqué, Baptifmus,
Confirmatio , Euchariftia , Pccnitentia , Extrema unctio.
Sacramenta vero voluntatis funt hxc dúo, Ordo
6c Matrimonium : probantur hxedeconf. dift. 4. h
nulla
falus. de conf. difi. 5. i c. 1. & 1. de conf. dift. i. ejr ft non
ftfrequentlus. & ext. de peen. & rem. 1
omnis de peen, dift.
i, n» non poteft quis.Jae. cap. ultimo, infírmatur quis in vobis
» inducat Presbyteros Eccleíix, 6c orent fuper eum
ungentes eum oleo in nomine Domini, 6c oratio ñdei
falvabit infirmum, 6c alleviabit eum Dominus ; 6c fi in
peccatis fit , dimittentur ei, n De Sacramentis voluntatis
habetur dift. 74. ubi illa 30. q. 1. ubi non eft confenfus.
§. 3. EffectusSacramentorum eít,ut talia íint cuiliber,
qualis ipfe accedit , id eft bonis , bona , 6c malis ac
ñtlls mala occafionaliter. 1. q.i. Dominus ° declaravit.
f A lus v'fibilis.) quem exerect faeerdos circa formas vifibilcs : & videtur
quod Magiftcr intermifect hxc verba fuá, yerbis Gregorii.
g Signum. ] etc. Sacramentum.
h Nuil* fxlus.) prxterbaptifmum promittitur infantibus.
i C. 1. & i. ] in his capitulis agitur de Confirraationc.
k Trecj.-ientius. ibi dicitur, quod ter in anno debent communicare fideles ;
& loquitur de confilio.
1 Omnis ] ibi dicitur, quod femé! in anno ad minus confitendum cft , &
-íommunicandum , fcilicet in Pafchatc.
m Non poteft quis. ) á peccato juftificati , nifi ante peccatum fuerit confeflus*
n De Sacramentis. ] fcilicet ordine & matrimonio. Nota verfum de iftis fep*
tem Sacramentis.
Abluo , firm*, cibo , dolet, ungitttr, grdino , jungo
Prima quinqué funt omnium ; íextum , id eft Ordo, eft pcrfc&orum ; fcptimum
, id eft Matrimonium , infi'.morum , & dicuntur quxdam ex iftis Sacramenta
neceíTitatis, quia funt in prxccpto , & tenetur quilibet ad ca fufeipicnv
da pro loco & tempore.
o DecUrx'vit. ] ibi dicitur : nos dicimus tale euique '£cri façjifiçiujn , qualis
Mcccdit ad offereadura , fcilicet ad fumendurn,

LÍBER TERTIUS. 4< 9
de conf. difi. i. & fan&a malis obeíle poiliints bonis íunt
ad falutem , malis ad judicium > unde A poft. i.Corint,
11. Qui manducat & bibit indigné, judicium íibimanducat6c
bibit: & ideó dicit canon, quod Sacramenta
non debent conferri niíi pcenitentibus. p 9 5. difi. illud.
hoc autem intelligas de peccatis manifeftis: nam propter
oceulta non polTentalicui negari Sacramenta, niíi
per admonitionem íécretam, vel publicé in genere factam.
de conf. difi. i. non trohibeat. & c¿, fuprá ///. 2. de
tí ate. $, quid fi Clericus vult Promoveri.
$. 4. Circa iterationem facramentorum hoc teneas,
quod folum omnes hxc tria Sacramenta , Baptiiinus ,
í)rdo6c Confirmado numquam debent iteran, de primis
duobusq Aúguftinus utrumque, fcilicet Baptifmus
& Ordo Sacramentum eft , 6c quádam coníecratione Au
**-**
datur, illud quidem cum baptifatur , iftud vero cum * r
* , J
»4
ordinatur: ideóquein Carbólica Eccleíia utrumque non
licet iterari , r
quia neutri facienda eft injuria > y dicitur
autem injuria fieri Sacramento, quando^non iteran dum,
iteratur quaíi prima collationon valeat. i.q. 1. Sacramenta.
DcConíirmationc vero eft f expreííum de conf.
difi. 5, diclum. ¿5c de homine. reliqua vero Sacramenta
jpeunt quidam quod poíliint iterari ¿ nam de Pcenitentia,
Euchariftia & Matrimonio indubitanter videtur,
jjpm videamus quotidie iterari íine aliqua quxftione.
De Extrema unchone videtur íimiliter, quod pofíit intrepidé
iterari quotics aliquis infirmaría-j cum enim íit
medicina corporis 8c animx , videtur quod adveniente
morbo apponi poífit 6c debeat medicina , & hoc optimé
ínnuitur in prxdicta auctoritate. Tac infirma tur quis
tic. 6c ad idem. 95. difi. illud. Alü autem dicunt quod
nullum Sacramentum eft iterandum : pro eis facit Au-
f 95. dift.) ibi loquitur de Extrema unctione , & dicitur qflod non deber,
dari niü pecuitcntibus , quia genus cft Sacramenti.
q Aug. ) 4. q.l. quod quidam.
t Quia neutri.] verbum eft magiítri quod dicit Aug. decenf. dift. 4, oftenditur»
(Exfreffnm,) quod non debeat iterari.

4¿o SUMM^ SANCTI RAYMUNDT
Aug. i. guíliinis dicens > nulli Sacramenten injuria facienda eft,.
C
t7(¡»,* f*¿
c r
g° nullum Sacramentum eft iterandum , quia de tali
injuria loquitur. de conf.d'ifi. 4. oftenditttr. Si objiciatur
eis de iftis quatuor Sacramcntis prxdidis , qua: quotldie
iterantur , Refpondent quod licet quodam refpec- .
tu dicantur iterari, eó quod fxpius ab aliquo fumaritur
, tamen quianon iterum benedicitur eadem hoftiá.
vel idem oleum , non iteratur Sacramentum cum injuria.
In Conjugio femel quoque benedicitur quifque ,
. noníaepius. ext.de fecimd. nttpt. vir autem vel mulier ad
bigamiam tranficns , non debet á Prcsbytcro benedici,
quia cum alia vicebenedifti íint, eorum benedictio 11
iterari non debet. Presbyter etiam iterans talem bene"
dicHonem , fufpendi debet ab officio & beneficio, ext»
de fecund. nttpt. x
Capcllannm. Pccnitentiá fimiliter tan~
tum femel imponitur cum folemnitate, &: illa pccnitentiá
fimiliter dicitur folemnis, y nec deber iterari, licet
privata poenitentia itcrctur,quoties homo peccat.z Am-
. , .... brofius : ficut unicum eft baptifinum , ita única eft pce-
Ambr. Ub. de . . . . } 9
, , r •
Tutrmreha IA nitentia. fy.. infra de Pamtentm. Jpectes pcemtentiJi.
i.dc Abr*bam Poteft etiam diei , quod ideó in tribus primis non po-
*' teft fieri iterado abíque injuria,quia in prima collationecujuílibet
eorum imprimitur character anima:, qui
etiam inmorte non feparatur ab ea. Unde fi aliquis reíufeitaretur
, non efiet baptifandus , reordinandus, vel
reconfirmandus, fecus in aliis quatuor Sacramentis.Pro-
Aug. de adu¡- batur hxc divertirás ab Auguftino 3 2. q. 7. a
terius coniugüs
licite.
lib. t.e. +•& j t jajur¡ a¡ ] I t ^ j, Sacramenta, de eonf. difl. 4. oftenditur.
u Non debet. ) hucufquc funt verba decretalis.
•x Capellánum. ] ibi prxcipitur quod Capellanus qui benedictionem eum fecuTirla
cclcbravcrat, ab ofHcio le beneficio fufpenfus mittatur ad curiam ; fed
iftud poccít intclUi^i dc illo, qui fciens maritum alicujus vivere, bencdixit uxorem
cum alio vel intelligitur íecundum confuetudinem illarum Ecclcíiarum iu
quibus non adhibetur benediclio fecuniis nuptiis.
y Nec deOet. ) niíi ubi eft confuetudo quod iterctur.
z Aitbrofiu;.] depon, dift. 3. reperiuntar.
a Licite, ibi notavit H. quo! Lazarus poft fuam fufeitationem non poíTct repeleré
ux-orem fuam, vel c converfo , & quod fi vcllct iterum eam habere uxorem
, oportet eam cum eo de novo contratare , non tamen eflec bigamus, quia
*on dkidcreE propter hoc carnem fuam in duas.

LÍBER. TERTIUS. 4*r
lq. i. b quidam. Quod aucem di&um eft de beediccione
íecundarum nupciarum , 5c pcenitenciá fomni
non i terandis, intell igas, niíi de confuetudine alijus
Ecclefix alias obtineret > tune enim poftct íine peiculo
iterari. de fcen. dift. 3. §. ex perfona.
§. 5. Pcenaiterancis Baptifmum vel Confirmationem
idetur fecundum leges eífe decapitado. C. ne fancJam
apt. itere. I. 1. fecundum cañones vero, qui (ponte vel
oacti, vel conditionalitcr fuerunt baptifati, non pofnt
promoveri, ,6c idem inteiligo íi ignoranter, 6c po£á
cum fciverinc, ratum habuerint. ídem íi ab Hereti-
1 abíque neceííkate fcienter baptifati funt. dift. 50»
onfirmandum. 1. q. 1.. ventum. in fine. 6c q. 7. qui in qua-
6c convenientibus. Inhabitu tamen clericali debent
i vivere, 6c íic retincbunt c
privilegium clericale. difi.
i.dictum. de conf. difi. 5. dicJum.Qai autem ignoranter
nt rebaptiíáti,íicut interdum -fit de infantibus, vel co -
£i,abfoluté polfunt premoveri fecundum quofdam de
ure,fecundum alios, quod tutius eft, de difpenfatione
pifeopiyí. q. 4. d pía cui t de ut raque horum de conf. difi',
. c eos quos. contradicit vehementer. de conf. difi. 4»
ui bis ignoranter. ubi dicicur quod íi aliquis rebaptifa-
useft, non indiget poenitere ¡ {
fed tamen eft irregu-
ris, 6c non poteft promover! : fed illud dictum fuit
'im in odium rebaptifantium , vel de magno rigore ,
:1 de ignorantia juris, qux non excufat in talibus
m quoddi&um de baptifa&o, intelligas dereordinatOj
h §¡j*od quidam. J ibi dicitur quod in reftitut© ab Imperatore ad irtilitlam >
karafter non repetitur , fcd potius agnitus approbatur , & moncta extraordi-
Arie facta non in monctis p ubi i cis , fcd in tnefauris Re gis congetitur.
C- Tri-v.iJegium. ] unde incidunt in canoncm do injectione , quod degradatura
mcumque percutiunt, niíi fit dimiílus ab Ecclefia fzculari poteftati.
d PUcuit. ] ibi.dicitur de infantibus qui ab Hereticis bapnfati ¿nc , nec fuo
icio hoc fecerunt, quod pareptum error illos.non impediar, quominus reçrfi
ad Ecclefiam premoveantur, ad minifter i um Al taris,
•e Eos quos. ] ibi. dicitur quod Epifcopi, Presbyter i, Diaconi qui (ponte, vel
«oafti rçbaptifati funt, debeat pcenitere ufque ad mortem, nec admittendi (untad
oracionem, etiam cum cathecumenis.
f Sed tamen. ]Non funt ha*e tcxba Canpais, fcd dicitur ibi quod íccúnduij*
J « ordinari non poflunt.

4*i SUUMJE SANCTI RAYMUNDI,
¿i dc reconfirmato. arg. dift. 6%. e. i, 6c de conf. ditt.
50. presbíteros,
§. 6. In fumma nota , quod quidubitat probabiiitcr
utrum fit baptifatus, vel eonfirmatus, vel ordinatus, fine
periculo propter tale dubium poteíl baptifari , vel
crdinari, vel confirman, quia non intelligitur iteratum
quod fliclum nefcitur eííe. de conf dift. 1. filemnitates.
de conf. dift. ^.ft nuil a ext. depresbyt. non bapt. veniens,
& deba, conferens Sacramentum, uti his verbis, non
te rebaptifo , fed íi non es baptifatus , ego te baptifo
in nomine Patris , & Filii, &. Spiritus Sancti. ext. de
bapt. tjr ejus eft'ecl. c. 1. Se eamdem formam fervet g id
.aliis.
jf.7. Itemfolus Epifcopus indiílindé h poteíl confirmare,
de conf. dift. 5. manus. 6¿ novijfime. & ut jejun'u
folus fimiliter poteíl i ordinarc clericos. $¿. infra de differentiis
officiorum. §. Epifcopi fub funt. folus etiam imponit
pecnitentiam folemnem , & reconciliat folemniter
pccnittntcm , nifi neceíTitas aliud inducat. dift, co,
in capite 16. q. 6. K c. ult. Alia Sacramenta poíTunt conferri
á Sacerdotibus. Ítem quantum ad veritatem Sacramentorum
, non refert 1
á quo conficiantur & conferpntur
dummodo in forma Eccleíiac conficiantur &
conferanturpeccant tamen qui indigné conficiunt,
vel celebrant : peccant etiam qui accipiunt abHercticis
vel Schiímaticis aliquod Sacramentum, prxter Baptifinum
in articulo mortis, cum Catholicus non inve-
g In alus. ] id eft in collatione aliorum Sasramentorum , quando dabiratut
utrum alias cidem collata íint.
h Porefl confirmare. J v/detur contra 55. difl. pervenit: ubi concedí videtur
íimplicibus presbyteris confirmare; fed illud fuit conce/Tum ad tempus propter
fcandalum, &hoc fpccialitcr in quibufdam ptesbytcris , non ómnibus generar
liter.
i Ordinarc. ] ad facros ordines : quia quidam minores poíTunt conferri ab
Abbatibus, ut fuprá de ttat, & qualitat. ord.§. item Abbas.
k C. ultime ) ibi dicitur quod presbytai non reconciliet pcenitentos inconfulto
Epifcopo , niíi abfentc Epifcopo , ultima neccífitas cogat.
1 A quo. ) jufto fcilicet, vel peccatorc , catbolico , vcl herético : fufpenfo,
vel interdido : excommunicato, vel degradato, dum tamen ordinem htbcat ,
qui ad hoc exigitur, & forma hodic fervetur Ecclefia:.

L f B E R f :
E Ri.f IÚ J¿ ^1*3
nitur, á quo accipiaturj 6c idem credo in excommunicato
, quod ab eo nullum Sacramentum dcbeac recipi,
niíi Baptifmus in neceffltate, ut didum eíl de Herético,
De toleratís in Eccleíia funt dúo genera ho miñona, videlicet
fimoniaci in ordine , 6c notorii fornicatores, á
quibus m
non debent recipi facramenta , niíuforcé marte
interveniente , Baptifmus , 6c Communio. difi. 31,
' Ç. n
verum 1. q. 1. 0
Sacramenta. 6c íicut fidfi de hoc.
fúpra de Hereticís. §. item numquid. Qui intellígantur
notorii 13c infrá de notorio. In Baptifmo etiam nota
fpecialcm fingularicacem , quod fi baptifccur aliquis,
nedum á falfo Chriítiano, vel Herético , qui aliquando
iüirin Ecclefia ; fed etiam á Judxo, vel Pagano , vcl á
midiere, qux prohibita eft: baptifare propter fexnm ,
íbrtiusquám mafeulus laicusj niíi in neceíEtate, veré
bapjtííatus eft , dummodó forma Eccleíix íit fervata ,.
«tiam fi non fuberat neceílitas, quia non illorum, fedi
Chrifti eft 6c Jpirftfc fancti, qui gratiam fubminiftrat..
de conf. dift. 4. p mulier. 6c tio, 6c Matrimonium , habent fe execdchter 6c excef-
•se j nam Baptifmus ex cedit alia ratione t enicacix. de \
conf..difi. 4.per Baptifmum fine foenitenría. Euchariftiaveró
ratione dignitatis,' '&:fanQittth$feéonfi difi. i. u.
Íihil, Confirmado, ratione * confercneis t de conf. difi. 5»
l»rNo» debent.) recipi quia fufpenfi funt, quoad fe & quoad alios.
K Verum. ] ibi dicirur : officium Simoniacorum, & in fornicatione jacentium ;,
¡ienter nullo modo recipiatar..
oSacrttmenta, & ficut fiííi.) illa ddocapitula dieuntr, quod Sacramenta Ecclc-'-
Stilk collata abHérecicisin forma Eccleíia;, vera funt.
p biuitr.) ibi dicitur quo i mulier nos debet baptifare, nifi in necclfitate. •
q bi nuejfitate.) loquitur de laico iftud capitulum. •
!. t^emunus.) loquitur de Pagano,
i, '(A quodam JticUo.) ibi dicitur quod baptiíari á Judaris , non debent rebap*
pMffieaçia. ) quia ex virtute ejus dimittuntur omnia pee cata paenitenti ; quoaá 1
ilpam, & quoad uxnam ; nec eft neceíTaria hujufmodi exterior pcenitentiam•
hd. 1 in íácrificiit majus ene poteft quam Corpus; Chrifti;
*foxntis.$ ;qqiaa folo Egifeopo confertur.'.

464 SUMMitSA NC TI RAYMUNDl,
manus. Matrimonium racione Y figniricationis. ext. de
b'tgamis debitum.
§.8. Poft prxdicira Sacramenta in genere de coníecratione
Eccleíiac , vel Altaris parum tango : nam & z
ipía dicitur Sacramentum, &ejus iterado eft prohibibita.
Nota ergo quod folus Epifcopus poteft confecrare
Ecclefiam , & debet confecrari cum MiíTa , & al&
íolemnitatibus, qute numerantur de conf. dift. i. %c. i.
& b ¿. cx quo autem femel fuerit coníecrata in forma
debita , non debet pofteá reconfecrari. dift. 68. Ecclefiis.
Fallic hoc in fex cafibus fecundum quofdam,in quibus
debet reconfecrari, ¿3c notantur iftis verficulis.
Ignis , adulterium , defirucJio. menfa remota ,
Mors , dubiumfaciunt iterato c Templa facrari.
Quidquid autem dictum fit ab iftis, vel aliis, qui va*
ria fuper hoc notaverunt, tu tamen teneas indubitanter,
quod in tribus cafibus tantum debeat Ecclefiareconfecrari.
Unus, quando dubitatur an Eccleíia fuerit
confecrata 5 quia non apparet aliqua feriptura dehocin
inftrumento dotationis, vel in libro Ecclefix, vel in columna,
vel tabula marmórea , nec apparet unus reftisde
vifu, vel dc auditu : cafus ifte probatur de conf dift. U
EccleCiA. & c
folemnitates dedicationum. quod quadibet
.pratdi&arum probationum fufficiat in pradalI. cfolemniitates.24.
ep. i.funeprofertur. verf. infacris í
diclicisfcrif-
y Significatienit. ] quia íígnificat conjun¿tion*m Chrifti ad Ecclefiam per
linionem divinx & humanx naturx ; de hoc nota yerfibus.
¿Major in tffettHm Baptifmus f Corpus in ejft.
•Conjugium ftgne, majori Ct.rifma ministro,
z Ñamó' ipfa. ] confecratio Ecclefix.
a Cap. i, } ibi dicitur, quod divinis ic facris un&ionibus eonfecranda eft
ícelefia.
•b In fecundo eapitulo ) dicitur qued debet confecrari cifm MiíTa.
c Templa facrari. ] fi hoc verbum facrari communiter accipiatur pro cofífecratione,
& reconciliatione, verum eft, quod dicunt verfus; aliter non eft teíum
generaliter.
d Ecclefie.) ibi diciror, quod qux arebigux funt de confecratione , coníecrentur.
< Solcmnitates. ] ibi habent de feriptura, & teftibus , quidam tamen libri b* 4
¿ent pro capitul-o de Ecclefiarum.
ÍDtáicis.) di&icx íunt columnx Ecclefix.

LÍBER TERTIUS. 4^
feíttnt. ii. q. 5. hoc videtur.Scintelligas femiplenas probationes
fufficere,ubi noneílet de hoc contenido, per
quam vel tolleretur ifta probado , vel appareret quod
non poílet haberi fides tali probationi, quin alterifieret
prxjudicium. Alius cafus eft, íi íit exufta Ecclefia , id
eft quod íit S deftru&a propter exuftionem. de conf, dift.
1. Ecclefiis. quod forte eft Íntelligendum etiam h
íi non
tota, fed pro majori parte decruftata. arg. ff. de contrallen,
emp. i domum. Tertius cafus eft , íi funditus eft
deftruclra, 8c de novo reparata, fivé ex eifdem lapidi-
bus, fivé ex aliis. de conf. dift. 1. k
de fabrica. 8c eft ra­
tio in his duobus cafibus, quia tota confecratio Eccleilae
máxime confiftit in 1 extcriori unclione , 8c conjun&ione,
8c difpofitione lapidum. arg. de confecr. difl,
1. ra Ecclefiam in qua. fecüseílet íi parietes non funditus
fed fucceífivé mutati eílent; quia tune non ellet reconfecranda,
fed reconcilianda. de conf dift, i. aft motum.
g Deftrufta. ] vcl fecundum aliam litteram decruftata , quia cúm confecratio
Ecclefia: potiflimum confiftat in fuperficie, tam interiori, quam exteriori, ubi
fit afpcríio aqua:, & pinguntur cruces, & fiunr unítiones , decruftata fuperficie
enormiter per exuftionem, vcl alio modo ; reconfecranda eífet Ecclefia.
h Si non tota. ) quia íi fuperficics tantum fuit exufta, nec Altare fuit crematum,
vel locus ille in quo funt cruces , & reliquix pofitae , non eífet reconíbcranda
Ecclefia.
i Domum.] ibi dicitur quod non tenet venditio domus, pro majori parte eonbuftx
, quando tam venditor quám emptor ignorabant combuftam eíTc : fi au»
tem folus venditor fcicbat, quantacumque pars remaneat incombufta, ftar venditio
, & tenetur venditor emptori ad interefie. Si autem c converfo fcicbat
emptor, & venditor ignorabat, ftat venditio , & totum pretium tenetur íblvcrc
emptor fi nondum folvit, nec folutum repetet. Si autem uterque fciebat domum
cxuftam, vel totam , vel pro parte ; nihil actum eft, quiadolus dolo compenfatur,
& impedit judicium bona: fidei ; quod tamen in hoc ultimo cafu dicitur,
quod nihil actum eft, intelligitur quoad partero combuftam.
k Dtfatiric». ) ibi dicitur quod fi qua bafilica á fundamenris fuerit innovara
fine Altaris motione, fine aliqua dubitatione, cúm in ea eclebrata fuerit fclemoitas
Miffarum, totius coafeerrtio fanctificationis implebitur, fed parum videtut
faceré hoc c. ad probandum quod Magifter dicit, cum hoc caput videatur
contrarium dicere.
1 Exteriori. ] un&ione. arg. hic , quod in praxedentibus eft littera illa de­
cruftata.
m EccUfium in qua. ] ibi dicitur, quod fi Ecclefia in qua mortuorum corpora
lunt fcpuha, apta videtur ad confecrandum, evuffis inde corporibus,& rafis parieribus,
& tignis ejus rexdificetur, id eft, reaptetur per dealbationem , & cruces
ibi apponantur.
« Si motum. ] ibi dicitur, fi motum fuerit Altare, Ecclefia de novo coofccrc*

# 6 SUMMJK SAtfQWt BLATMUMOí ,
o Propter homícidiurn. autem, vcl adulterium, non debet
confecrari,fed reconcilian tantán*, EXT, DE CONF. EC.
P-ty&fiáfti. EXT. DE ADNLT. JFCMFÍCAJHL Poteít: autem Dioeceíanus
Epifcopüs reconciliare Eccleíiam. per fe ,vel per
alium Epifco-pam, non diftincbo utrum. ipfe benedicat
aquam, 6¿ i píe reconciliec Eccleíiam j per Sacerdotes
TITER íimprices, non? poteíV recolicBiare Eccleíiam *
etiam (i confuetudo contrarium obtinuerit ab antiquo,
quia licet Epifcopüs committere valeac, qux ju-'
lifdiclionis exiftunc | qux ordinis tamen p Epiícopalis.
tur, (i parieres matantur,& non Altarc,falibus tantum exorcifetur Ecclefia.-.
o-Propter homicidium. ) idem intelligas de fanguinis effufione facía per coníentionem
: quod tamen intelligo de enormi fanguinis cffu íione, non de módica,
vel levi ;ut £

LÍBER TERTIUS. 4¿ 7
funt, non poteíl" inferioris gradús clericis demandare.
ext. de conf. Eccl. aqua, Ítem quid fice, íi Eccleíia non
coníecrata cujuícumque fuerit q femine, auc fanguinis
effuíionepolluta ? l)¿. Debet aqua r
exorcifatá Navari,
ne divina: laudis organa fufpcndantur. ext. de conf. Ec.
fi Ecclefia quam. infra inter novas conílitutiones.
ítem quid de mortuorum corporibus, qui a Schifmaticis
funt fepulti, 6c de indumentis facerdotalibus cum
qsibus, nec-non 6c de Alraribus in quibus degradati
presbyteri celebraverunt ? Dic, quod propter hoc, nec
fepulti hujuímodi debent exhumari, nec indumenta
iterum benedici,neo altaria reconfecrari. ext. defacram.
iterand. vel non. a nobis. Ítem propter Altaris remotionem
, vel menfx deílrudionem, non debet Ecclefia reconfecrari,
fed Altare tantum, quia alia eíl confecratio
Altaris, alia Ecclefix. ext. de conf Eccl. 1
ad h&c , 6c
nquod in dubiis. Quod autem x dictum eíl de menfa , intellige
five- fuerit deílruda poenitus, feu 7 enormiter
c Irm'ne. ) non diftinguit quo afrc£tu eflufum fit femen, ílvé nutrim«niali ,
fiw fornicatorio, undc non videtur diftingucadum elle.
t Exortifata. ] hujufmodi aqua conficitur per fimplices Sacerdotes.
{Lévari. ] & hoc poteft fieri per fimplicem Sacerdotem , nt credo , 8c fine
fpeciali mandato Epifcopi. arg e/us, quod dicitur in illa decr. fi Ecclefia. quod
pfotinñs debet lavari, quod non ñeret fi oporteret mandatum Epifcopi e*pcc"U-
,e
- Alii aliter dicunt, quod au&oritas Epifcopi ncccíTaria eft in hoc cafu , quia
ficur neceftaria eft auitoritas Epifcopi ad hoc quod Ecclefia xdificetur , 8c quod
N>i celebrentur divina á principio, ita dicunt quod necesaria eft auctoritas ad
tc
conciliationem e jus, poftquam taliter eft polluta.
t .Ad h&c. ] fi altare motum fuerit, aut lapis ille folummodó fuppofitus, qui
ígillum continet, confractus fuerit, autMiminutus, omnino debet confecratt
icelefia ; non enim confuevit propter hoc reconciliad, licet id quidam Cagones
innucie videantur,
u Quod in dubiis.) ibi dicitur, quod altare in quo tabula eft confecrata , í¡
ftota fuerit vcl enormiter fracta, confecrari debet.
* r> dum efl.) fcilicet quod propter menfx dcftructioncm debet altare confesar
i.
y Enormiter. ] máxime fi in anpulo vel angulis, five cornibus fuerit fracla,
Cl
im i¡i ángulo foleat prxcipué altaris confecratio fieri. Quid fi aliquid addi-
'uni fu-rit ad longir. dincm, YCI latuedincm altaris \ c¿. Credo quod preptec
h
°c non debcat ccn.icttri.

4*8 SUMM^ SANCTI RAY MUNDI^
fracli, feu fjeritz moca jundura, qua adhxret ftipiti,
nam inilla prxfercim conjuncYione incclligicurcíTe confecratio
Al caris ¡ undc íi aliquis de lapidibus a
ftipitis
tangens ipfam menfam eífec b
mocus, Aleare eífec recon-
fecrandum. ext. de conf. Eccl. ad hdte. 8c quod in dubiis,
ídem etiam fenciuncDoctores, niíi ficret Altari tantum
auginentam, quod amitcerec formam : quia forma rei
eít elle rei. arg. lo.q. i. hoc jus.
§.9. Icem poíTunc Ecclefix dedican, tám diebus
dominicis, quám privacis. ext. de conf. Ecelef. c. 1. Virgines
camen cantúm confecrandx func in diebus dominicis,
8c aliis prxcipuis feftis, nifi forcé immineret mortis
articulus j quia tune non efTec implorancibus confecratio
deneganda. 10, q. 1. devotis. Iccm nullus propter
fomnia, vel inanes revelationes, vel qtvamlibec aliam
caufam debec xdificare Ecclefiam , nifi de confenfu
8c auctoricace dicecefani Epifcopi, qui debet poneré
primarium lapidan , crucem figere cum orationibus ,
defignare atrium pro ccemeterio 8c porticu , 8c petere
'fuffícientemdotem aífignari Ecclefix. Non debet etiam
fieri niíi in loco utili , 8c honefto de confec. difl. 1. c
nemo, 8c Ecelef as per congrua8c hic crgo , 8c d
placuit.
ítem permiccicur cuilibet fidelium habere oratorium
privacum in domo fúa , 8c ibi orare j fed non debet ibi
miíTa celebrari nifi de confenfu Epifcopi , 8c propter
neceífitatem : 8c dummodo non fiat prxjudicium , falten!
enorme, parrochiali Ecclefix. Clericus vero quiftV
2 Mota juntlura. ) fi autem menfa illa cum fibi coherentibus moveatur, non
debet iterare confecrarionem; quod apparet in altari portatili , quod etiam li
portatur de loco ad locum , non propter hoc reconfecratur i dum tamen lapis
íuperior non feparetur ab eo , cui compaginutur.
a Stipitis. ) fecus de lapidibus parietis , vel dc ipfo paricte , cui lateratít c£
•ompaginarum eít áltate in quibufdam Ecclefiis •>, quia propter motioncm illius
^parietis aut lapidis,, non reconfecrabicur áltate fi mancat immotum.
b Motus. ) hic inteürgo dc principalibus lapidibus , utpoté quando fupct
•quatuor columnas fundara efl menfa altaris , Se una illarum movetur , men#
»ihi!ominus remanente immotá.
c Nomo. ) ibi habetur de crucis fixione per Epifcopum, & atrii defignatione*.
¿t de doteaílignanda.
-A i Ucuit. ) ibi habetur de. fomniis ¿CTanis rcvclationíbus.
ne

LÍBER TERTIUS. 4¿ 9
lie au&oritate Epifcopi in cali oratorio celebraveric ,
debet deponi. de conf. dift. i, unicuique, &C Clericos. & cfi
quis etiam. f
vel dic, quod nec etiam oratorium aliquod
licet habere in forma Ecclefix abfque audoritate Epifcopi
: hofpitale tamen fine oratorio poílec aliquis auctoritate
propria faceré ad recipiendos pauperes.
§. 10. ítem noca 3 cx quo Monafterium vel Ecclefia,
vel etiam Hofpicale S aucloritate Epifcopi xdificatum
eft, nullo modo debet pofteá converci in fieculare habitacuíum,
vel alios profanos ufus. ext. de reí. dom. ad
hdc. 19. q. 3. n qua femel. 6C quoniam. 17. q. ult. qu&fti.
Similitcr ligua cathedrx, i pallx altaris, vela , vel cortina:
Ecclefix , veftimenta Miniftrorum , vafa facra ,
pelvisetuminqua Diaconus, ad cujus fpedatoñicium,
cum Miniftris humilibus abluic fccorporaliainrrá Sanctuarium,
Se velamina non debenc converci ad ufus laicos,
vel profanos i fed fi aliqua funt vetuftate confumpta
, debenc comburi, & ciñeres recondiintrá Ec-
•clefiam fub pavimento , vel alio loco cuto &: honefto, ne
jntroeuntium pedibus coinquinentur ¡ ligna tamen Ecclefix
deftru&x poílent poni in alia Ecclefia, vel etiam
in alio ufu honefto fratrum, puta capitulo ,dormitorio
vel fimili: poífent etiam vafa propter neceífitatem vendi
alix Ecclefix , etiam in eadem forma , vel conflata
cuilibec 5 probantur hxc omnia de conf dift. 1. ligna. &C
« Si quis) ibi agitur Je oratoriis privatis, 8c quod non debet ibi celebran ia
íeftivicatibus prxcipuis, fed tantum in aliis- diebusiVtl
die. ] & melius.
g Aucioritate Epifcopi. ] generali , vel fpeciali: quod dico propter monaíle-
•**a in quibus , eo ipfo , quod fundara funt de confenfu Epifcopi , videtur cut
•«onceflum erigere capellas ad opus infirmorum , & ad prc* culones fackndas
.Jnfráfcptafua.
, b Qu& femel. ] dedicata funt monaíteria cum confenfu Epifcoporum , roa»
•eant perperuo monafteria ; nec ultra poíTunt fieri íxcularia habitacula.
i PalU altaris. ) palla dicitur quxlibct veílis, qua altare cooperitut. ítem dicitur
palla, corporale quo Corpus Dominicum involvitur. Velum autem , vel
•

47© SUMM^E SANCTI RAYMUNDI
altaris, 8c nemo per ignorantiam. 8c 1
in [ancla. & t*veftimenta.
8c n
ad nuftiarum. ítem non debet hodie fieri
altare ligncnm , vel terreum, fed lapideum : nec calix
debet fieri de ligno, vitro , atre , vel aurichalco , fed de
auro, argento , o vel ftanno : nec corporale debet fieri
de íerico,vel panno tinelo ,fed de puro & candido lino.
de conf. difl. i. p altarla & va/a. 8c ut calix. hLconfulto.
§.'i i. ítem non debet cantari miíTa nifi in Ecclefia
confecrata , fi fieri poteíl , vel faltem in

LÍBER, TERTIUS. 4 7 I
unam t pro derunctis, 8c aliam de die íi neceífe fuerit*
Icem propterneceíficacem peregrinorum,hofpicum commeantium
, 8c infirmorum , 6c forte propter neceífícatcm
nuptiarum, niíi tempus laberetur ; ita tamen quod
numquam celebret ultra duas propter aliquam neceífitatem
, nec aliquam caufam adulationis vel cnpiditatis,
quia tune peccaret mortaliter : probantur hxc de conf.
dift. i. fufficit. ext. de celebr. nt'rff. c. i. ¿re. confdu'fti.
ítem propter niilfam u
peculiarem non debet quis dimitiere
quin audiat miíTam xde dic. ext. de celebrat. miff.
3
e. i. 8c in diebus pro feftis, cum folemniter cantatur
miíTa de beata Virgine , 8c de Spiritu fanéto, vel ílmi-
Jibus , non debet z hymnus angelicus, vel a
fymbolum
decantari > licet in miífa propria prxfatio decantetur ,
nc inter commemorationem , 8c folemnitatem difFcren-
t Pro defunttis. ] reftringuttt hoc al cafum , quanrlo funus prxfens cít: fe.l
*um canon hoc non diftinguat in hac parce, nec ego diftingo, utrum hoc fiar
pro corpore prxfenti, aut anniverfario , auc devotioae , dum tam^n non fie
corrupta intentio , nec contra confuetudinem loci approbacam , vcl contra
conftitutionem fynodalcm fiat. Sed numquid in noe"te poteíl miífa cantar i , vel
ante marutinam , ve! ante primar» didam f Çt. Credo quod qui fcienter ante
•diera celebrar, cúm ficcontra confticucion~m g-meralem Eccleíia:, morralircr
'•peecat, nifi fuper hoc Epifcopus vel fuperior , difpcníaret in cafu , ut fi contingetet
aliquos infirman ad mortem , nec poffet haberi Euchariftia niíi ante
diem conficeretur. ídem credo dicendum dc illis qui, nondum dictis matutinis
, eclebrant; cúm hoc fit contra generalem & approbacam confuetudinem.
Qui autem celebrar antcquan» dicat primam , nec peccat morcalirer , niíi ftr
tentraria confuetudo loci, aut ftatutum fynodale , auc provincialc. Qui autem
per neçligcnciam, prxtermifTa prima, dicit rertiam , credo quod fufficit quod
cauce fuppleac quod omiíTum eft , & agat pecnitentiam dc negligentia.
MPtsulinrem. ] id eft fpccialemde aliquo fan&o, aut defunftis, aut dc aliis .
XDt die.) hoc intelligo quando dies habet propriam miíTam , vel de illis qui
'*o die tenentur audire miíTam. arg. contra illos quibus in diebus feftis fufficit
•audivic introituin de fefto , poftquam celebraverunt dc beata Virgine , vel pro
**norcuis: cales cnim nonaudiunt miíTam de dic, quia milfa appcllatuc ofEr
^ium cum canone.
7 C. z. ) ubi dicitur quod quidam laícorum in confúetudine habent , ut per
ftigtílos dies audiant illud evangelium, In principio erat Ver'oum , & rniflas
peculiares de fan&a Trinitate & de fanólo Nlichaé'l: ideó fancirum.cft ut ul-
^rius hoc non fiat, nifi fuo tempore, & niíi velit aliquis pro reverentia finfkr-
"^rinitatis, non pro alia devotione audire ; fed fi voluerint quod fibi miíTx catu-
• lc
ntur,de eadem die miffas audiant pro falute vivorum & dcfun&orum..
* tymnus angelicus. ) fcilicet Gloria in excelfis.
, a Symholum ) id eft, Credo ; huic juri iamultis locis derogatur per e-ontra.
ai
*fc confuctudinanu
^ Nnn »

47i SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
tía oílcndatnr. ext. decelcbrat.miff. b
confilium.
§. 13. Ítem quid debeat fieri cum fpecics vini cadit
poft confeclionem fuper pallas altaris vel alibi, require
infra de f cénit. §. fequitur de tertio. ultra med. Hxc circá
Sacramenta 6c conícerationem Ecclefiarum , minifteria
8c ornamenta perftrinxi breviter,ut fimplices in aliquibus
certitudinem invcnircnt,8c in aliis qux longum
tractatum exigunt, daretur eis occafio cogitandi, dubitandi
6c interrogando Qui tamen plura voluerit invenire
, legat tractatum de coníecratione in decre. 6c
ext. de facra unclione. c. 1. bidé bapt. ejr ejus eff. per totum.
& deconfecr. Ecclefia vel altar, per totum, 6c de
eclebr. mift. per totum. 6cinquarto libro fententiarum#
b Confilium.) in fine illius decre. additur, quod Te Deum laudamus regularais
dimittitur quám dicatur in laudibus matutinis.
P O
De Infamibus.
s T tractatum omnium impedimentorum,fubjungitur
quoddam impedimentum, quaíi concluso
6c figillum , videlicet, quod fit bonxfamx , ne alias
infirmorum corda percutiantur , 6c a
vituperetur minifterium
noftrum. Generalitcr ergó, 6c íine exceptione
tenendum eft , quod omnis infamis, támdc jure, quám
h
de facto , repellitur á promotione 5 quia portx dignitatum
vel ordinum, infamibus 6c fufpcctis perfonis patere
non debent. dift. 81. dictum ext. de jure juran. c querelam.
ext. deexcef. fl. d
inter dift. 5 1. c
qui in aliquo,
Ituperetur. ) i. Corinth. S.
b Defacto.) Infamis eíl de fació , cujus apud bonos u graves gravara eft
opinio fuper aliquo crimine. Infamis de jure, eft quem jus dicit eífe infamem,
ut qui condemnatus eft de furto, & qui pugnat in arena pro lucro , & íimilia»
c Qjurelam. ] ibi dicitur quod Ecclefias non debent regere, qui crimine parjura
funt irretiti.
d ínter. ) ibi dicitur quod porta;dignitatum infamibus parere non debenr.
c §lui m aliquo. ) ibi dicitur ; qui aliquo crimine detcnti funt, vcl infamia
nota afpciíi, promoveri nou debent.

LÍBER TERTIUS. 4 7 3
Ad cmnia fuprá diáa. impedimenta fignantur contraria,
ext. de elecl, eum meuncíis.Sc cum nolis olimAb'i enim
colligitur tria tantum eííe in ordinando requirenda, &
máxime in illo qui promovetur ad dignitates, fcilicet,
atatem legitimam, morum honeílatem, 6c litteraturam
fufficientem. Sed dic fub illis tribus omnia prxdicla
comprehendi.
Ve Elefiione, Pcfiulatione , Confirmatione , Renunciatione ,
& ufu pulía.
PO s s E N T bic multa poni de elecÜonibus Prxlatorum
, poftulationibus , confirmationibus , 6c
renunciationibus eorumdem , quadibet propter fui prolixitatem
non profequor , de íingulis tamen propter
utilitatem quam continent, dicarn pauca.
§. i. Nota ergo quod eledio erit canónica, íi non
obftat perfona: electa: aliquid de prxdi&is , qua: circa
Ordinandum funt attendenda \ nec interceíTit Amoniaca
prauitas. De quo require Juprk de fimonia. per totum:
& fi eíl fada a á quibus, 6c b de quibus , 6c c
quando ,
& d ubi, 6c e
ficut debuit , alias, non f per oftium, fed
aliunde videbitur introiíle : 6c ideó tamquam fur 6c latro
retinebit cum perieulo animx dignitatem i unde non
eft fibi via, nifi ut refignet 5 vel , fi factum eíl: difpcnfabile,
petat difpenfationcm ab eo qui difpenfarc poteft
, 6c in utroque cafu agat pcenitentiam condignam
' de commiflo.
§. 1. ítem de poílulatione nota in fumma , qui debeant
poftulari, 6c á quibus debet poílulari generaliter
A
Jt\ Quibus. ) ab illis fcilicet, qui habent jus in clcctionc.
b Di- Quibus. ) id eft de perfunis idoneis.
c Quando.) id cft infrá tres menfes infra eod. §. in fumma.
i Vbi. j quia in Ecclefia cathedrali cft cligendus Epiícopus.
tSicut. ] ut fervetur forma uadiu. (Xt4 ¿t (tffthn. quia profttr /%
{
ttr ojtium, )]QM,U.
a

474 SUMM/E SANCTI RAYMUNDI^
omnis , qui alias non poteíl eligí , ut Clericus altcrius
civitatis , vel Clericus in minoribus ordinibus , íi debeat
eligi in Epifcopum. ítem laicus curialis vel irregularis
, 5c quicumque indiget difpenfatione. ítem Epifcopus
, 5c electus conflrmatus. dift. 61. g Opus. dift. -ji.
per totam. ext. de elecf. h inmtuit. circá fin. Poílulatur
autem eligendus , vel á fe ipío tantum , vel á fe ipfo
& alio : á fe ipfo poílulatur laicus folutus ejufdem Epifcopatíis
, vel clericus in minori ordine, in quo i non
poteíl eligí de jure. dift. 6i. oftus k ben: novit. erperuam continentiam.

LÍBER TERTIUS. 47c
i%.de his. in ñn. dift. 31. feriutim. dift. 77. Epifcopüs.
Laicus vel clericus alterius Epiícopatüs debent poítulari
ab Epifcopo cui fubeft : etfi praeter Epifcopum habeat
alios Pradatos fuper fe , debet ctiam ab illis pof-*
tulari difi. 7 1. primatus. ext. de renunc. admonet.fy.. infra
de tranfitu clericorum. Epifcopüs vel electus confirmatus,
vcl Abbas pertinens immediaté ad Papam, debet poftulari
á Papa. ext. de tranflat. n
inter. 6c de confuet. o cum
vencrabilis.
$.3. De coníirmatione tencas quod fpectat ad fuperiorem
¡ nam Epifcopüs confirmat infrá fe pofitos j
Metropolitanus , Epifcopos fufTraganeos : Patriarcha ,
vel Primas , Metropolitanum , vel Papa , íi non fit ibi
Patriarcha. Papa confirmat Patriarcham 6c Primatem ,
& alios Epifcopos & Praelatos immediaté fibi fubditos.
ext. de renunc. p dilecJi. dift. 65. de perfona. ext. de tranfl*t.Epifcopi.
ncum ex illo. Ipfe autem Papa cligendoconfirmatur
, quia non habet iuperiorem á quo petat confirmationem
dift. 13. in nomine Btmini. ítem electus non
debet adminiítrare in fpiritualibus , vel temporalibus
ante confirmationem > 6c íi fecerit, debet irritari electo
8c quidquid ex ea , vel obeam fa&um efr,denunciandum
efl penitüs non teneri. ext. de elec. nefti. 5c
qualiter .ext. depr^ben. cum jam dudum. Fallit hoc in illis
S u
i funt extra Italiam conftituti, 6c debent petere con-
lirmationem á Papa , tales enim propter nimiam remotionem
, 6c periculum quod pollet elle in mora , poflunt
interim , li funtelecti r canonicé , miniítrare tam
^temporalibus , quám in fpiritualibus. r-xf. deelcc~t\(
n
ínter.) Ibi loquitur de ele&o in Epifcopum confírmato.
o Cum venerabilis. ) Ibi loquitur de quodam Abbate qui fuberat Papa; imme-
*iate, quod non poteít ttanfirc ad aliud monaftcrium íine licentia domini Papar.
P DUecti. \ ibi caífatur certio Abbatis fubjecti immediaté Papr, & elcftio fucteflotis
; ac reftituto primo intcgtc , mandatur cefíio immediaté ipfius admirti.
9 Cum e x illo.) Ibi fuípenditur abEpifcoporumconfíimationc quidam Patriai-
£" a
> quia ttanftulit qucmdam elcótum in Archiepifcopum jam confirmatum ai
tc
ckfum Epifcopalem.
^Ctnonice ) Se concorditer.
1
*¿*»dfuHt.) In ifta decr. hodic nihil de hoc dicitur.

47¿ fUMAMBlANCTI RAYMUNDI,
qmd fient. be 1
nihil poli confirmationem vero , 8c -
ante confirmationem habet plenam adminiítrationem
omnium, praster illa quac majorem difcuílionem exigunc
& plus ex ordine, quám esc jurifdiclione pendent, uc
probatur per eadem jara prius inducía , 8c ext.-de ele el.
trttnjmlffum.
§. 4. Circa renunciationem nota , quod multas funt
caufas, quibus quis appetic, 8c vult renunciare Prelaturas.
Sunt enim duas caufas probabíles, íex veras, 8c quinque
faifas, ext. de renunc .nifi. Praslaturas ideó dixi, quia
alii 11
fimplici beneficio x
poteít quis renunciare íicut
vult. ítem quod dixi caufas probabiles, intelligas,8c non
fuíficientes quantum ad Epifcopos, fed forte quantum
ad alios y Praslatos [ & tune máxime cum He propter
frugem2 melioris vitas, quas eíl altera illarum, ut innuitur
in illa decr. ni/i. quod autem dixi de fex veris , 8c
-quinqué fallís, intelligo de qualibet Pradatura, ex cujas
renunciatione fieret aliis a
prasjudicium. arg. difi. 13.
nervi. Gauías autem funt illas, duas probabiles, humilitas
8c melior vita , fex verse ac fuíficientes» confeienlia
criminis, debilitas corporis , dcíéclus ícientias, malitia
plebis , grave fcandalum , $c irreguláritas perfonas.
Sunt ctiam praster iílas, quinqué caufas faifas, quas b 0-
Jim continebantur in prasalleg. decr. nifi. 8c impellunt
aliquem ad reíignañdum , non tamen funt fuíficientes.
Sunt autem iílas, pufillanimitas, fcilicet uc laborem dcponat
, vel perfecutionem eíFugiat > vanitas , id cft uc
liberius poífit vacare otiis 8c voluptatibus ; captado gloria
humanas, ut fcilicet dicant nomines, i íle magis vult
ciTe abjeclus in Domo Dei, quám habitare in taber-
t Nihil eft. ) Ibi dicicur quod roldé remoti, videlicet ultra Italiam- conftituti^:
¿ cleíli fuerint in concordia, difpenfátivc propter neceffitates Eccleíiarum.,,fit
:
utilicaecs in fpiritualibus & temporalibus , adminiftreñt*
u Simplici.) pcaehendali fcilicet, non parrochiali,
x Poteft. ] de confuetudine ad minus.. c
sr Prdatos.) qoj nojn funt Epifcopi..
"' % Múioñi.') fcilicet regularis. '
a Prajudicium. ) illis fcilicet quorum curam gerebar..
Jk Olim. J modo, autem.non continentur ibi qúiá deeiía e&-
sacuw

LÍBER TERTIUS. 4 7 7
ítaculis peccatorum > timoramiílionis ejufdcm, fcilicec
variar gloriar, quam per hypocriíim acquifivit, quae modo
incipit revelari 5 vel quia fervor quem prius hub.iit,
•uunccx aliqua caufa tepefeit, Iftis adjungitur fexca
•caufa , fcilicec quia non valet Epifcopale onicium abfque
crimine excercere. ítem nota , quod regulariter
debet íieri renunciado in manu illius, de cujus manu
habetur inftitutio, vel confirmatio. ext. de renunc.* admonet,
16". q. ult. d
e. ult. Unde Abbas immediaté pertinens
ad Romanam Ecclefiam, non poteft cederé fine
licentia Sedis Apoftolicx fpeciali. ext. de renme. c. ult*
Si aliter fiat, tenet in prxjudicium renunciantis , fed
non in prxjudicium e
Ecclefix in cujus manu debuit
renunciare. 7. q. i,f non oportet. ext.de renunc. g quod m
dubiis. ítem quod dixi renuncíationem deberé fieri in
manu ejus , á quo habetur inftitutio , -fallic in Epifcopo,
qui non poteft nifi in manu Papx, á quo poftquam ^
petierit, 5c obtinuerit cedendi licentiam , ne Apoftolicx
Sedi videatur iilufum , etiam fi nolit, ad cedendum
eft compellendus.. ext. de renunc. quidam.
§. 5. b De Pallioetiam nota , quod Papa poteft uti
eo femper, 6c ubique iníignnm plenitudinis poteftatis.
Archiepifcopi 6c Primates tantum in diebus folemnibus,
6cínter 'múTarum folemnia , 6c intrá quamlibe¿
. c Admonet.) Ibi dicitur: prohibeas ac Écclcfias tux Dicetfeíis adtua^ii ordifcttionem
pertinentes abfque túo confenfu intrare audeanc, aut dct ¡«ere , aut
iflconfulto dimittere.
d C. ult.) Ibi dicitur quod Epifcopus non debet violenter Abb^m retiñere
Ju loco fuo.
c Ecclefi&.)vc\ Prxlati.
f Non oportet. ) Ibi dicitur : Ecclefix reftituatur, cujus &erit presbytcr, vel
'diaconus , & loquitur dc Epifcopo, presbytero, diaconu auctoritatc propru
•¿únittentc Ecclefiam fuam.
• g íl»od in dubiis.) Ibi dicitur qaod renunciado bcj»eficii fa&a in manu laíci,
*°n valet, íi tamen fie renuncians poílmodum rcjrpiat illud ab eo , debet co
frivari.
b De pallio. ] quarta pars & uUims/iftius tityjí.
* Mijfarunt. ) non proceífionc.
K Vallium.) tibi tranfmiílimus /quo fiatgrnitas tua intrá .Ecclefiam ad felá
J
*cta milfarum folemnia utatur/
O 00

47* SVMMJE SANCTI RAYAfUNDI,
Ecclefiam fuse Provincist. 100. difi. xpallium.be 1
contri
morem. de conf. difi. i. m porro ext. eo. n c. i. & o ad ho~
norem. Nec Pallium fuum poteít Metropolitano commodarc,
nec fuo extra Provinciana fuam uti, etiam de
licentia Metropolitani alterius , niíi fuper hoc habeat
Apoítolicas Seáis indulgentiam fpecialetí*. .ext. de ufa
Pal. ? ad hoc. ¿r

LÍBER TERTIUS. 4 7 9
fes á trmpore vacationis computandos. di/f. 50. t poftquam.
Confecratio debet peti íimiliter infrá alios tres
menfes , ut dictum eft , á tempore u eledionis computandos.
dift. 7 5. x
quoniam. Pallium debet peti infrá alios
tres menfes, ut dictum eft , 6c hoc niíi jufto impedimento
difTeratur z 8. dift. de Syracufan*. Item quod dicttim
eft de ele&ione Epifcopi , quod debeat fieri infra
tres menfes, extenditur hodie ad Prxlacos Eccleíiarum
regularium.*'*/-. de elett. y ne pro defeciu. In Prxbendis
autem , 6c aliis tíeneíiciis Eccleíiafticis, z debet íieri
infrá fex menfes. ext. de conceft. prtben. » nuil*.
t Poftquam. ] Ibi dicitur quod ultra trej menfes Pontífice Ecclefia vacare noa*
debet.
üElettionis.) verius credo quod á tempore confirmationis.
X Quoniam.) Ibi dieitur quod infrá tres menfes debeant fieri ordinationes E-'
pifeoporurn, id eft confecrationes, nifi neceífitas aliud iniucat.
y Ne pro AtfeAu. ] Ibi dicitur quod ultra tres menfes Eccleíia cathedralis vcl
legularis non vacet.
z Debet fieri. J collatio illorum.
a Nulla. ] Ibi dicitur quod Prebendar, five quxlibct officia Eccleíiaftica infrá
fcx menfes confer antur.
De differentiis officiorum.
DI CTUM eft íuprá de qualitate ordihandorum ,
6c diverfitate miniftrorum verum , quia ficut in
Uño corpore multa membrahabemus, ut ait a
Apoftolus
, omnia autem membra non eundem habent a&um,
ita in uno corpore fpirituali , quod eft Eccleíia , membra
multa funt, quorum oíEcia propter confuíionem
*itandam debent eífe diftinfta , utilem tracTratum fubjicio
de d :
rTerentiis dignitatum, fivéoflieiorum, in quo
pateat, qux íit propria fingulorum. Ut ergo ab altiori
fumamus exordium.
$. i.Nota quod Papa eft fummus inter omnes, ipfo
[
.JS^tofiolus.) ad Ron?-1*. *• Cor. u
O O >

.4*0 SUMÍftA SADfCTtllAYMUNDT,
enim habet plenitudinem poteftatis , alii partem folfi-
citudinis. I. q. 6. decreto. 6c CUIJE fecit. ítem licet aliis
iVpoítolis b
dixerit Dominus ut laxare nt retia , íbii tamen
Petro dixit, duc c in al tum >& illi foli dixit. Matth*
J J . ut pifearetur hamo, per quem prxeminens jurifdictio
defignatur. 24. q. 1. non turbatur. 6c eft aliud. ítem ,
«quia. ipie eíl ípecialiter Vicarius Tefu-Chrifti. ext. detranfl,
inter. 6c ei foli eíl diclum. Matth. 13. Tu es Petrus,
6cc. \ \. dift. d quamvis. Ut autem melius intelligas
prxeminentiam ejus. Nota quod quxdam adeo inhxrent
Papx 6c Sedi Apoftolicx; quod non poííunt per
alios expedir i, nec traníeunc etiam cum generali man-
«dato, niíi ípecialiter demandetur. ¿iff. 17. chuic folifedi.
ext. de tranfl. licet. 6c de offic. legat. f
quod tranflatio-
nem. Suñt .autern^ prout coüigere potui , 3 4. g Quxf-
4Í0 fidei. 14. q. ifqftóttc**-dift. \ I. preeepth. TraníianV
JEpifcopi, vel clecli confirman. 7. q. 1. mutationes ext+I
•de tranfl. inter. &cde off. leg. c. 3. ^ 4 . Depoíitio Epifc
copi. 3. q. 6.* 1
quamvh. 6c dndum. Renunciatio Epifco­
pi vel electi confirmati. 6.q. 3. denique. ext. de tranfl.
ánter. 6c de regula, licet. Exemptio Epifcoporum. 16. q.
I.frater. Reftitutio depoíitorum ab ordine. 2. q. 6*
ideo 1. •&. I. 6c idem de remoto, 1
alias ab officio in
cafu quemi $¿. fujpi deharet. §.puniuntur etiam* Ju 1
b Dixerit. )Lucaí 6.
c Jnctlmjn.) id eft in profundum dííputationum , ita cxponítuí in, d. c non
.mrbatur.
d Quamvis. ] Ibi dicitur quod Eccleíia Romana nullis íynodicis conftitutis
•carteris Ecclefiis perlata eft ; fed evangélica vocc Domini & Salvatoris noftri
piimatum obtinuit dicentis ; Tu es Petrus, &> fuper hanc petram, &c.
e Huic foli fedii) conceíla millos .ufurpar-e pMefñmat fiiie ejus confeníu, véT
•confultu. m
{Quod tranflationem. ] Ibi dicitur quod Legatus non poteft fubjicere unam
£ccleliamCathedralem alia;, aut uniré dúos Epiícopatus, aut unum divide re in
•du OS,;
g 6¡u&fliofidei. )"Hpc intelligas quando eft generalis quarftio totius fidei, vel'.
•quando dubiratur, utriirn.aliquid fit renendum pro articulo fidei, nec ne j ut an
Cferiftusjir..aliquid.fcchndum quodhomo.;exr,deba?retí.cúm C.hriftus,.:
h §£uamvis. ] Ibi dicitur quod caufas edm inalesEpí feopórum Archíepiícopis
Slüdice, fed non definiré licet.
i Aiias. )CiMn alias clericus quibufdam Haireticis tradat eccleíiaftica Sacra*
jcntott, .aut tradat fepultuj.se , -aut recipiat oblatiónes eorum > velclec«ioíynas-.

LÍBER TERTIUS. 4t*
cIalis definitio, vcl interpretado fuorum privilegiorum.
ext. de jud. cum venijjent. Mutatio Sedis Epifcopalis. 7.
q. 1. temporis.Ccnftruere de novo Sedero tpiícopalem,
ubi non lolet eífe. 1 6. q. i.Jelix. 6c arg. ac cenj. dift. 1.
de locorum. Subjiccre unum Epilcopatum akeri Epifcopatui;
Dividerc unum Epilcopatum in dúos 5 Uniré
•dúos Epiícopatusin unum. 16. q. 1. 6c temporis ext. de
excef.perla, ficut uniré. 6c de oft. leg. quod tranftaticncm,
Commutatio voti Hicrofolymitani. ext. de vot. ex multa.
Solus Papa poteíl concederé, utquis veniat K contra,
juramentum licitum, 6c de quo dubitatur an fit licitum
vel illicitum. Primum probatur ext. de refeript. caufam
au&. ext. de jure jutand. venientes. Secundüm probatur.
txt.de ele£t. venerabilem. jr)¿. fuprá de vot. § .fequitur videre.
Solus poteíl regulariter difpenfare in criminibus
notoriis majoribus adulterio, ext. de jud. at ficlerici. de
his require infrá de lapf & difpen. §.circa pradiftas tres.
& §. videndum etgo. Solus poteft confuetudinem Eccleíia;
circa religionem amoveré, ext. de regid. 1 expofuifti.
Solus poteft genérale Concilium celebrare, dift. 17. q.
l
* §. 1. & 1. q. 6. ideo. Solus poteft condere legem
generalem, 6c fuper ea faceré interpretationem generalem
neceífariam, 6c in feriptis redigendam. 25. q. 1.
§* vnftergo. cirea médium, c. de legib. n /. 1. Solus poteft
privare perfonam eceleíiaftieam jure fuo. 9. q.
3. o per principalem. 6c dift in memoyiam. ext. de
* Contra juramentum. ] de hoc dic, ut fúprá de juramento. $. ítem pone quod
Miquis rerf fed numquid poteft Papa.
1 Expofuijii. ) eft in antiqua 3. collcctionc decretalium , Se ibi commendan-
*Ut quidam tegulares , qui contra confuetudinem fuam auctoritate propria nofoerunt
comedere carnes, nifi prius coníulto Papá ; tamen non negatur ibi quia
P°flcnt, nifi fcandalum timerctur.
m Si ergo. Ibi dicitur quod folum Cañones valcnt interpretan , qui jus con­
tendí eos habent.
0
í i. ) Ibi dicitur: inter a?quitatcm , jufquc inrerpofitam interpretationem
n
obis folis Scopoitct, & licet infpicere.
0
Per princ.pxlem. Ibi clericos vel Monachos, fi neccíle fuerit convocare ad
n o s
> poteftatcm habemus, dicit Papa.
P J
» f'tmoriam.} In hoc capirulo dicit Carolus : licet vix ferendum jugum i
f
*pa imponatur , nos tamen feramus, & pia devotione tolcicmus.

+U SUMMÍ SANCTI RAYMUNDI,
concejf. griben, quia ¿iverfitatem. Solus poxft concederé
Prxbsndam^vel Eccleíiam non vacahtem.

LÍBER TERTIUS. 4S3I
pallio femper, & ubique, ext. de ufupal.ad honorcm. Solus
poteít conferre ordinem Subdiaconacüs die Dominico,
& aliis prarcipuis feftis. C¿. íuprá de átate ord. f.
ordo facer dotalis. Solus abfolvit excommunicatum fcienter
y communicandoei, íi per hoc intendat eum abfolvere.
ext. de fent. excom. zcum defderes. &C zfi aliquando.
Ad eum folum appellatur omiífis mediis judicibus
1« q. 6. c. i. 3. 4. ¿r c. ey c. decreto. & q. 7. metropolitanum.
11, q. 1.pervenit. Ítem majora negocia funt ad
eum referenda 1. q. 6. omnis ovpreffus. & ifte cafus plures
fub fecontinet, fcilicet difpeniationem Din íimonia.
$¿. fuprá de fimon. §.refiat. &. §.fequenti. & cum illó ,
quic excommunicatus celebravit, vel fufeeperit ordines
11. q. 3 . fi quis Epifcopüs. ext. de eo , qui furt. ord.
fufee^it. veniens ext. de fent. exc. cum illorum. & d alios
forte fimiles. Quidam iftorum cafuum continentur his
verfibus.
Refiituit Papa folus, deponit, & ipfe,
Dividit , ac unit, eximit, e atque probat.
Artículos, folvit fynodum , qua fit, gener ulem ;
Transferí , ac mutat, appellat nullus ab illo.
§. 2. Patriarchar, FIVÉ Primates funt minores Papa ;
majores autem Mctropolitanis, ifti non habent juriiclic-
U O N E M in fufFraganeos Metropolitanorum , nifi in OCIO
í
y Communicando.) licet non adhibeat aliqusm íblemniratcm,
2 Cumdefideres. ) dicitur quod Epiícopui excommunicaro reddere corr.mnaionem
non poteft , nec communicare ei debet ante abfolutioncm fecundum
formam Eccleíia? impenfam.
a Si aliquando. JIbi dicitur : fi Papa falutat aliqucm excommunicatum in Iirtcr
¡s> non propter hoc habendus eft pro abfoluto , quia hujufmodi litter* aligando
impetrantur perfubreptionem.
b ln[omnia. ] & homicidio voluntario. 50. dift. mirar.
c Excommunicatus celebravit. ] quidam tamen dixerunt, quod in omni cxc
°nimunicatione, de qua poteft Epifcopüs abíolvere, poteft etizm difpci fare , íi
S M
's in illa celebraverit, vcl ordines receperit; Sed ron cft tuttm hoc dicere.
d Alies. ] utpotc difpenfationcni in matrimonio conjungendo , ubi iP confan
guinitas vel affinitas. arg. ext.de tonfan. non debet. ítem ficut notavit HT

SANCTI RAYMUNDI,
caíibus. Cum caufa defertur ad Primatcm per appellacionem.
difl, 99. f
Provincia. ítem cum vacat Ecclefia
Metropolitana, fitpoíhtlat, ut iple Primas difponat de
rehusad Mstropolitanum percinenribus. ítem cum de
confúetudine vel privilegio aliquid obtinet, 9. á¡ 3. g
conqueflus. ítem cum fuper arduo negotio dubitatur,
quod non poteft in provinciali Concilio definiri, ipfe
Primas eít confulendus. difl. 18. de Conciliis, ítem íi
Metropolitanas eft 11
negligens & remullís , i píe poteíl:
íupplere defeéhim ejus. 9. q. 5, cum flmus, ítem fi aliquis
conqueretur de Archiepifcopo, Primas eííet Judex..
ii. q.i. 1
fi clericus, ítem fi fubditus Metropolitaniconquerens
Priman de injuíta excommunica^ione facta a
Metropolitano, remiíTus á Primate Metropolitano fe-
•cundum formam Ecclefix abfolvendus , non poílit ab
eo obrinere abfolutionem , poterit abfolvi á Primate
Se prxcipiat ei, ut fatisfaciat Metropolitano compecenter,
quod fi faceré contempferit, reducet cum pofteá.
in excommunicationem. ext. de off. ord. k
ad reprimendam.
ítem cum notorium íit mandatum Archiepifcopi
fu iíle illicitum vel injuftum, poteft declarare fubditiun
á tali mandato legitime appellaíTe , etiam íi appellavc*
jrit ad Papam. ext. de appell. 1
follicitudinem.
§.}, Icem nota quod hxc nomina Patriarcha , &
f ProviiÚA. ] Ibi dicitur quod ad Patriarchas vel Primates Epifcopi appel'
lare poíTunt.
fr Conque flus. ) Ibi habetur quod Epifcopo decedente , poteíl Primas Biturteeníis
difponerc de rebus Ecclefix illius Epifcopi fibi fubditi , ad petitionem
cle»ricorum illius Ecclefix :& qual Primates & Pacriarchx nihil habent pt*'
exteris Epifcopis , nifi quod Cañones eis concedunt, aut pnfea confuetudo > i
aut privilegium Sedis Apoftolicx.
h Negligens. ) poneré Oeconomum in Ecclefia fuá: per hoc intelligo cxtetoS
cafus in quibus eft negligens : Metropolitanas etiam poteft fupplere ncgligca-'
tiam fuffraganei > ut ..(j. 3. eum fim'ts.
i Si clericus. ) Ibi dicitur ; íi contra Mctropolitanum Epifcopus , vel clericu*
habet caufam , pergat al Primatem , aut ad fedem Conftantinopoliranam.
ir Ai reprim:ni*m. ) non loquitur ibi de Primate , fed de Rothomagcnfi
Archiepifcopo , & fubditis fuífraganeorum. Sed idem videtut eíTe in cafu quena'
.ponit Magiftcr.
1 Sollicicuiinem.) Ibi loquitur de Archiepifcopo, non de Primate : íed idem 1
.juris eft in utroque.
Primas
*

LÍBER TERTIUS. 487
Primas pro eodem ponuncur 5 nam inter Patria echa m
& Primatem non eftrealis differentia , íed vocalis. dift.
yy. m
provincia, vel proprie dicuntur Patriarchx quatuor
principales, fcilicet 11
Conftantinopolitanus , Alexan-
drinus , Antiochcnus , &. Hicrofolymitanus : alii vero
proprie dicuntur primates, ficut Aquilcyenfis, Grandcnlis,
Bituricçnfis, Cantuarienlis , 6í fimiles ,.licet.&
ifti quandoque fe nominent Patriarchas. ítem praedLcti
quatuor principales habent dúo fpecialia privilegia , u-
num , quod 0
conferunt Pallium fuffragancis fuis, poíl-
-quam ipíi receperunt á Sede Apoftolica 3 aliud , quod
faciunt ante fe deferri ubique vexillum p crucis ext. de
privil. antlqua. ítem Eccleíia Conftantinopolitana habet
,duo privilegia fimilia Romanas, quiadeponit Epifcopos
ílios, ut dicunt quidam , íicut 6¿ Romana, & eft. arg*.
3 . q. 5. quod í fufpceli. ítem quia appellatur ad infam ,
omillis mediis, íicut 6c ad Romanam. 11. q. \. ficleri-
.ctts. 5c haec vult Canon ille. 21. di/i. 1 renovantes. ítem*
-videtur quod Ecclefia Alcxandrina habet dúo hxc privilegia.
65. dift. t mos antiquus.
§.4. Meiropolitani 6c Archiepifcopi, idem funt
jílifimilicer non habent jinifdiclionem in fubditos fnfftaganeorum
fuorum , niíi in cafibus in jure exprcílis.
m Vrov':nat. ) Ibi dicitur quod Patriarchx & Primates tenent unam fo,r--
Jflam , licct diverfa fint nomina.'
n Contiantinopoütanu

4*6' SUMUiB IANCTI RAYMUNDI,
'isarf.

LÍBER TERTIUS. 487
gere altaría in Eccleíia b
confecrata , fígnare baptifatos
in fronte cum chrifmate , conficere chrifma , reconciliare
folemniter poenitcntes , litteras dimiílbrias daré.
68. difl, quamvis de conf. dlH, 1. c nullus presbyter. de conf .
dift. 5. non oportet. 71. difl:. d
de extraneo. ítem inter
fubditos judicare. 9. q. 3. e
per fingidas, t. arg. 11. q.
i.fde perfona. ítem anathematifare cum g íolemnitate,
quaí habetur. 11. q. 3. debent. ítem dividere unam Ecclefiam
in duas-, duas uniré , unam alias fubjicere , 6c
•novas Ecclelias erigere 5 ex caufa tamen poteíl hoc faceré
, non aliter, 6c nihilominus requiíito confenfu illorum,
hquorum intereíl > 6c íi forte non obtenro. ext..
de excejf. pr&lat. ficut. ext. de Eccl. adif. i ai audientiam.-
10. q. i.^c. ult. ii. q. i.placuit. ítem fynodum celebrare,
3 8. dift. \quando. Revertentes ab hxreíi reconciliare,
ext. de haré tic. m ad abolendam. ítem Canonem .
laxx fententixcondere quoad fubditos fuos. 3. q. 4,.
k Confecrata. ) úntequam confccrctur poteft Sacerdos quod volucrit altare
^igerc.
c Nullurprcsbytcr.) in Eccleíia confecrata aliud altare erigar , niíi quod ab
«pifeopo loci fuerit fanclificatum , vcl fancliflcan pcrmiíTum.
¿Extraneo. ) Ibi dicitur quod clericus extra civitatcm fuam , fine commen- -
•^'tiis litteris fui Epifcopi non miniftrer.
e Per fingidas. ) Ibi dicitur quod Epifcopus dc íingulis ipfius religionis cau-
** s
cum moderatione & pondere difeeptare poteft.
$De perfona. \ Ibi dicitur qwod íi quis contra Clericum , Monachum , Dia-
'^•ttiflam, Afcetriam habet a&ioncm, adeat priús Epifcopum, cui horum unuf-
•quifquc fubjacet.
[ %Solcmnitate. ) it. Saccrdotum aífifteHtium cum candelis acccnfis, ut in
' h Gjuatuor.) fcilicet Saccrdotum & Triorum, & iilorum quorum jus in hoc
»i dicitur quod presbyteri venientes ad fynodum reddant ra-
Wnem Epifcopo , qualiter fufeeptumofficium eclebrenr, vel baptifent.
o» Ada'n'.end.xm. ) Ibi dicitur quod ad arbirrium Epifcopi, debent pabiiee
í t e
üci hxtefim ab/urare , & fatisfaclionem exhiberc.
P p p 1

tf&É SUMMiÉ SANCTI RAYMUNDI,
a
nullus. Multa ctiam alia, cpx difficile eílet enumerare
, cum ipfe fit prxordinator in cundís, i 5. difi. perlectis.
Hxc non debent praríumi°ab inferioribus Epifcopis
, 8c ita in aperto eft differentia inter Epifcopum,
5c inferiores Prxíatos.
jf. 6. De officio Archidiaconi ,Prxpofiti, 8c Decani,
£c aliorum non profequor ; quia circa eorum ofíicia, 8c
poteftates fcré quot funt Ecclefix, tot funt confuetudi-
Jium varietates. ext. de confuet. p cum olim. ext. de excejf.
Prdat. q ad hac. Si autem vis fcire quid jura dicant de
talibus , lege 11. difi. clericos. dift. 1 5. perlecJis. ext. in
titulis fpecialibus, per totum. De Corepifcopis etiam
non dico , quia remoti Íunt hodie ab Ecclefia , propter
iniblentiam fuam. 68. dift. §. hivero 6c c. 1
fiequenti.'m
principio tamen ejufdern diftinexionis ponitur inter eos
.6c Epifcopos triplex c differentia.
§. 7. In fumma nota, quod Archidiaconi , Rectores
Ecclefiarum , 8c íimiles poíTunt excommunicare , etiam
majori excommunicatione. ty¿. infrá de fient. excom. §*
infiigltur. Ítem Ptcsbyteri poíTunt predicare, baptizá­
is Sfullus. ) Ibi dicitar ; eos meo anarhematifatos, quos Epifcopi fuis ferip-
tis, aut ftatutis anathematifaverunt.
o Ao infeñerihus.) verum cft hodic , fed fecundum quofdam , oüm idem
.crat Presbytet, qui & Epifcopüs. ut 95. dift. olim. & dicunt quod olim idem
crat Epifcopüs quod Sacetdos , quoad appellationem, & quoad Sacramentorur»
omnium coilationem, & quoad adminiftrationem ; quia indiíFerenter & communiter
diecbantur Epifcopi, & Presbyteri, & indifferenter miniftrabant, &
omnia Sacramenta confcicbant; fed vcrius eft, íicut notavit Hugo 14. difi.
legimus quod ab inicio differentia fuit intciEpifcopos & Sacerdotes íimpliccs,
ficut ctiam modo cft , & in adminiftratione , & in pradatione , & in officio, Sí
in Sacramentorum collatione ; fed quoad appellationem non crat differentia»
quia tám ;
fti, quám illi diecbantur Epifcopi & Prcsbyteri.
p Cum olim. ) Ibi tamen non loquitur de Archidiacono^fed deCantore.
q Ad h&c. I Ibi dicitur ; provideas quod Archidiácono prarfato confuetudine»
quas Presbyteri in Ecclcfiis íuorum Archidiacoixatuum debent, plenarie con -
íérventur.
r Secfutnti. ] Ibi habctur de infolentia Corepifcoporum,& prohibitione eorum*
•Ç Differentia. ) fcilicet quod Epifcopi non nifi in civitatibus , Corepifcopi veíó
in tiílis & caftris conftitui poflunt. ítem Epifcopi formatas litteras dantes *
e r
Corepifcopi nifi commendaticias & pacificas. Formata: dicuntur utrera:, p
quas abfolvitut quis á poteftate fui Epifcopi ; comniendaticia.-, per quas aliquiS.
Coihmcndatur. ítem Epifcopi jus habent coníecrandi > id eft Qcros oidinS*
«c&nfcrpodi, Corepifcopi yero tantum minores ordines conferunt,

LÍBER TERTIUS. 4a¿
te , t poenicentias daré, populo quoque daré íimplicern
benedidioncm , etiam Epifcopo prxfente. 95. dift.ecce
ego. íimplicem dico , quia cum illa folemnitate , u íic
norrien Dominibcnedictum, x
non debent, niíi Epifcopi
& ita poíTunt intelligi contraria 11. dift. y denique. 16.
q. 6. z
miniftrare. Vel dic., quod Presbyter , dum celebrat
prxfente Epifcopo, debet fibi innuere, an ipfe velit
benedicere ; quod íi velit, non benedicet Presbyter:
tí ita loquitur illud c. a
ecceego. 9¿.dift. &c eít arg. de
conf. dift. 1. cum ad b celebrandas, nec erit hic neceífaria
alia licentia expreífa Epifcopi 5 quia hoc folo quod permittit
eum Miífam celebrare , intelligitur per confequens
permittere omnia , quas ad MiíTam fpectanr. arg.
ext. de off. deleg. c prxtereá, ítem Presbyter infirmis
t V cénit antias daré. ] Mam quid Diácono licet Corpus Domini ad Infirmum
ierre , Se cum communicarc ? c¿. licet dicatur de conf. dift. i. pervenit ad notitiam
; quod Presbyter per femctipfum Infirmum communicct , & quod cum
dicitur. 93. dift. Diáconos, propriam quod fub conípeetu Epifcopi , vel Presbyteri
, nifi his abfenribus , Corpus Domini darc non debent , á fenfu contrario
Colligicur , quod illis abfentibus poífunt baptifarc; non tamen debent , nifi in.
extrema ncccifitatc , abfeutibus Epifcopis , vel etiam Prcsbytcris , ut ibi dicitur.
Dicitut etiam 9$. dift. przfente Prcsbytcro DiaconusEuchariftiam populo,:
.fi neceífitas cogit, juífus eroget; neccífitas eft , quando Presbyter eft feíTus ,
vcl aliter impotens hoc faceré , íicut notavit Hugo & li tanta eft neccífitas »
quod juífio Presbyteri cxpeiftari non poífit, non eft expeetanda ; fed íi hoc in
neceífitate prohibeat, & ex caufa expreífa , quia forte ufutarius eft , vcl impeenitcns
, qui petit commuuionem xobcdiendum eft ei , aliter non, ut ibi no*
•tavit Hugo. Dicunt quidam , quod in ncccifitatc laicus poflet commuuicatc
infirmum , vcl etiam fe ipfum , quod non credo.
u Sit nomen. } Vel humiliatc vos ad benedictioncm.
x Non dtbcnt. ] Nifi tcneant Calicem , aut Corporalia , aut Crucera , aut afcl
«¡uid tale.
y Denique. ) Ibi dicitur, quod nullus Sacerdos , majore fiío non innuenra
Confaccrdotc , id eft , Epifcopo , cujuílibet rei darc benedictionem nitatur.
l Miniftrare. ) dicitur quodPrcsbytcro non licet benedictioncm fundere fuper
plcbem in Eccleíia , aut pcenitentem in Eccleíia benedicere , id eft, folemnitec
reconciliare.
a Ecce ego. ) Ibi dicitur , quod Presbyteri , pratfcntibus Epifcopis fuis, & aftantibus
, poíTunt in altari Sacramenta conficcre , & quod prardicare eos decer,
Se utile benedicere : Se congruum eft confirmare , 8¿ convenit communioncm
tcddere, & ncceíTc eft infirmos vifirare & pro invalidis orare.
b Cftebandas ) Ih i dicitur: fi Epifcopus non fuerit ibi, bcnediclionem accipiat
populus á Sacerdote poft miíTam, & quod ante ñncm miífx , popuius
*on difeedat.
c Pr¿terea. ) Ibi dicirur quod caufa cominüla, non mittuntur omnia, qutt
*d caufajn expediendam fpeftant,

Ttfo Sir\f\f^ SA.NCT1 R^fTiMTlINDr,
áebso conferre extremam un&ionem oleo benedicTio*:
difi, 95. §.fid ifiud. 8t Jacob*, Infirmitur quis in vobis >
¿Ce, Icem. poteíl reconciliare in neceííicace8c ablente
Epifcopo folemniter poeniteiirem , alias non.. 26. q.
6. a c. ult, 8c e c. 1. 8c r. f Aurelius, Ítem Presbyc¿C"
por eíl conferre pfaimiílatum. íup ra de Átate ord* § 0
V.resbyteri...
dC. «ff.) Ibi dicicur: Presbyter iaconfulco Epifcopo non reconcilíec poenitentem
, fupple folemniter , niíi abfente Epifcopo ultima necefliras cogat,
e C. 1. ] dicitur quod reconciliare quemquam - in publica mifla non liceac
Presbytero. jtea
f Aurelias.) Ibi dicitur quod íi quis in perieulo conftitutus fe reconciliarl
petierit divinis altaribus , Presbyter debet Epifcopum > fi.abfens eft, cOnfulere^
&ad mandatum .ejus reconciliare periclitantcm-
De tranfttu Clertcorunts Monocfarum?, > & Religloforum.
DI c TU M eíl fuprá dé promotióne, tám ad ordines,
quám ad dignitates, fed quia clerici frequen-,
ter ttanfeunt de una Eccleíia ad aliam , ideó fubjicien*
dum eíl, quibus de caufis clerici calcm traníitum faciunt
, 8c quid jütis íit in íingjülis caufis, 8c qualiter debeant
tranfire.
$, 1. Cáufse mutationis íivéL^rrifitus, funt quiéque,
neceílitas, utilitas, humilitas, cupiditas 8c levitas, Çum
traníic caufa neeeflkatis ,.putá hoílilitatis, eaptivkatis,
vel fimiii% ceífante.neceíEcate debet recuperare Eccleíiam.
j»q* 1 .paftóralis:, Caufa utilitatis, quando videlicet
magis ucilis poteíl eííe in alia Eccleíia, poteíl tranfire
•ad aliam .auctoritate Superior^. 7. ef. m 1. a mutationes,
8c b fetos. & c
omnis* 8c. d
Epifcopüs, Cauía humilitatis y
a "\ yjT Vtaiiones.) Ibi dicitur quod propter communem utilirate» &nccef-.
JYÍL,fitatemipoflünt fieri mutaciones Epifcoporurnfed non propria auc-;
toritate cujuilibcc Epifcopi.
- b Scias. ] Ibi dicitur quod qui cauía neceílitatis mutantur de>cÍYÍtate in civi-í
tatcm nonmutancifti, fedmtitantur. :'
c Omnis. ] ibi dicitur, quod caufa utilitatis neceílitatis potcíl EpifcOpaS".
de miaori civitate ad majoremyqux Epifcopum n»n habet, tranfire. .
é Epifcopüs.) Ibi dicitur quod, Epifcopüs de loco ignobili ad nobilem .pCC-'

LÍBER TERTIUS, 45) i,
«cum traníit ad religionem , 8c tune non poteíl repetere
primum locum , nec rediré ad fxculum. y. q. i. c hoc
nequáquam, tyt. fuprá de vot. §. qudritur circa. Quando
traníit caufa cupiditatis , five ambitionis, debet carere
utráque , habita , 6c etiam ambita 5 prima , quia eam
contcmpfit fuperbé ; fecunda , quia eam conenpivie
avaré. 7. q. 1. f fiquis Epifcopus. ext. de írarfat. quanto*
in fin. Sed ramen Ecclefia poteíl eum repetere. 7. q. i.
nonoportet. 6c cogitur rediré ad repetitionem Ecclefix 7.
q.i.oft qui vero. Si vero traníit caufa levitatis , dicit
Hugo idem juris eííe , quod didum eíl fuprá in caufa
cupiditatis. In hoc tamen cafu varié loquuntur jura ,
multa: funt opiniones , 6c tractatus per fe eíl diífufus, 6c
ideo hoc non profequor j fed c¿. ext. ut lite non conteft.
h quoniam frequenter. §. porro, ext. de Cleri nonrefid. ex
to£&c 7. q. i. 1
f ambitionis. ubi invenies, in textu , 6c
anglofa multa fuper hoc notata.
§. 1. Ut autem fcias qualiter fit tranfeundum ,nota
titilem diílinclionem j traníit aliquis aliquando de fxculari
Ecclefia ad fxcularem , aliquando defxculari ad
fegularem 5 aliquando de regulari ad regularem ¡ aliquando
de regulari ad fecularem. In primo cafu non
poteíl Epifcopus tranfire íine licentia Papx, 7. q. 1. mutationes.
6c hoc five fit confecratus ,íivc eleótus confirttatus
tantum. ext. de tranflat. inter. Si vero eíl inferior
Epifcopo, aut traníit ad aliam ejufdem F.pifcopatüs
ecclefiam , aut alterius. In primo cafu fufficit tacitus
a
ttibitionem non tranfeat, nec aliquis clericus inferioris ordinis , & quod, íi
^'Ütas Eccleíir popofeerit ,transferatur , & quod ad tranflationem Presbytor
°fum, & aliorum inferiorum fufficit confenfus Epifcopi fui.
c
Hoc nequáquam.) Ibi dicitur dc Epifcopo qui retruditur in monafterium ad
^udani pecnitentiam.
quis Ep¡fc$pus.) Ibi dicitur nec eis pra*fidcat, quos per avaritiam concu-
'- >lvit
> nec illis, quos fuperbé contempíit.
, g Si qui verá. ] milla fit mentio ibi quodad repetitionem Eccleíia; derclid»
°£ fiat , fed ita intelligirur.
§li'o/iittm frequenter. ] ibi dicitur quod eleítus in Prarlatum per fex menfes
* x
pc¿tctur in c. ex tus. dicitur quod ubi infra fex menfes non redicrinr, po£-
\.privati Ecclefiis fuis.
'•Ambitionis. } ibi dicitur quod qui caufa ambitionis, rcli&á fuá Eccle/iá-.

491 S \TM M«¡ S A MCTI H A Y M U N D r
confenfus Epifcopi. arg, 33. ¿. k
qui uxorem. kem
quia non videtur ipfum alienare, cum adhuc remaneat
de fuá jurifdictione. Si tamen fubeft alio inferiori Prelato,
&. traníit ad Ecclefiam non fubditam illi , illius
confenfus expreífus eft rcquirendus. 58. dift, l
e. 1. p.
q* 3'. m conque/tus. Cum vero traníit ad Ecclefiam alterius
Epifcopatüs, neceífarius eft expreífus confenfus Epifcopi
6c etiam alterius , fi habet alium fuper fe praster
Epifcopum 7 1. dift. per totum. 85. dift. aflorentiniim,y.q.
1. o Epifcopus de loco. c. de emane ip. p /. 3. ext. dc Tintine,
admonet» Si autem traníit de feculariad. regularen!,
poteft , petitá tamen licentia fui Epifcopi.. 6c alterius
Pradati, íi habeat; 6c fi non obtentá , nifi -fit Epifcopus,
quiñón poteft, nifi petitá ¿c.obtenta licentia Papas,
•ut fuprá dictum eft. 19, q. 1.

LÍBER. TERTIUS. 4573!
-fant tranfire ad regulam Monachorum, nifi velis intelligere
de tranfeuntibus caufa levitatis , prouc dicitur.
4xt. de regul. licet. In fecundo cafu, fcilicet cum ad parem
, idem quod in membro primo pofito , fcilicet cum,.
de feculari ad fecularem , Se per eadem jura. 8c i 9. q.>
3. íStatuimus. In tertio cafu , fcilicet cum vult trauíire
ad laxiorem , non poteft , nifiin duobus cafibus :
unus eft quando ingrediens Monafterium fuerit proteftatus,
quod- volebat eííein probatione. Require fiíprá
Je vot. §. qudiritur circa votum. Alius eft propter dereclum
paris ordinis , vel arclioris, nam tune pofiec
eííe non folum cum laxioribus , íed etiam , íi nulli re­
ligión* invenirentur , 1
cum íecularibus ¡ converfando
tamen inter eos regulariter £c honefté. arg. 19. ^.3.
u nullus. Sicut 5c propter talem defeetnm , Monafterkim
poftet converti in Ecclefiam fecularem. ext. dp
Relig. Dom.% inter. Si vero de regulari ad regularem,
non poteft, nifi fit eleclus ad aliquam Prarlaturam ,
cui íit annexum officium prasdicationis, quod privilerjiatum
eft , y quia tune poteft > cum licentia tamen.
Epifcopi ScAbbatis. 58. dift. z
c. i.ejr l, 16. q. 1, ¿cum
t>ro utilitate 0ext. deStat.Mwa. b
quodDei timotem. in fin.
f Statuimus. ] Ibi ücituc quod n¡«llu¿, propter profeíTionem alicubi factam,
levitatis inftintíu , vcl diftri£Horis religionis obtentu , ex olauftto audeat-rtf'.
Cederé , íine permiífione Patris & totius Congrcgationis.
je Cum fecularibus. ) Ex hoc patet, qualiter confulendum íit regularibus eje-
Ais & fugitivis , qui non poíTunt impetrare fuam reconciliationem fecundum
formara decre. ext. de. Regular-ib. c, ult. nec inweniunt arftiorem religionem ,
in qua recipiantur , K
fcilicetquod cum fccularibus converfentur regulariter &
Btóneíle.
u Nullus. ) Ibi dicitur , quod Canonicus regularis intcrMonaches recipi n^n'
dlbet. quandiu fui ordinis Ecclefiam poterit invenire.
x ínter. } Ibi loquitur de MonafteTÜs Graecorum, & dicitur quod non debent
ibi conftitui fxculates-, quaudiu poterunt invenrri regulares íivé Grasci, íiv¿
latini.
t J Qui» tune poteft. ] fecundum vetera juraadfimpliccm curam , etiam paro.
Cwalis Eccleíiae.
a C. 1. & 1. ) In primo dieitur, quod nullus Monachus producatur cx M©-
Mfterio ad officium ecclsíiafticum, niíi quem Abbas loci admonitus propria
-Yolunntc obtulerir Epifcopo.Cafus fecundi capituli poíitus eft fuprá eodem §.
! C M « pro utilitate.) Ibi dicitur, quod pro utilitate Eccleíia Monachus po*:ít

^ S U M M ^ SANCTI RAYMUNDI,
JT, 3» In fumma noca, quod qui crao/Ic de una Ecclefia
ad aliam, debét tranfire de minor i ad majorem.
¡f), difi. c le gimas in ifiaia. in fin. cjtr. ¿/c* tranfi. ¿ c, 1,
ítem debet tranfire cauía neceílitatis, vel utilitatis,
vel humilitatis tantum. 16. q, 1. e
Monachi vagantes.
& ecum pro utilitute ext, de Regular, S licet, ítem dicitur
Clericus tune tranílatus, cum eít confírmatus in
alia Eccleíia , & obtinuit corporalem pofleíltonem.i 1
c¡. 2.. h fi tpuis jam tranfiatus,, $ 2. difi. 1
fi qui EpificopL ext.,
de elecJ. k £#>w in cumtls,
¿régimen Parochiarum aíTumic
Legimus. ] Ibi dicitur: qui provehitur, de minoii ad majus provehitur.
d £ 1.) Ibi arguitur quidam Archiepifcopus , qui quemdam de Archiepifco-.
patu tranftujerat ad Epiícopatura.
e Alonad i.) dicirur ibi > íi fuerit necefle Clcricura de Monacho ordinari,
.cum confenfu Abbatis fiat.
£ Eum pro utilitate. ) Ibi diciturquod fi Monachus in Ecclefia major perfona
debet fieri, fine licencia Abbatis & Monachorum .non fiat. , W •
g Licet. ] Ibi dicicur, ne quis ex rcmeriratc, vel levitatç, in ja&uram fui ordinis
, vel injuriam fub pretextu majoris religionis ad alium ordinem rranícar.
h Si quis jam tranfiatus. ] ab una Ecclefia ad aliam •, nihil habet commune
cum Priorc.
i Si qui Epifcopi.) Dicicur quod Epifcopi qui ordinati funt , nec recepti ab
illa parochia in qua fuerant denominad, fi volucrint ubi prius fuçrantut Prefbyteri
refidere , non abjiciantur a propria dignjtace. .
Ir ckm ip.cunBis. ) Ibi dicitur : elc£torum confirmatorum beneficia poflunt
aliis conferri, poftquam hujuímodi cleéti adminiftrationes bonorum Ecclefia? >
,'.ad quam ele£ti funt, adepti fuerunr, & dçeurfo tempore de confecrandis Epi£
¿.copis á Canonibus diífiuico.
O S
Ve Lapfis ¿r Difipenfiationibus.
T E N S ü M c f t fuprá de o^iuteproinovendorum
5 fed quoniam natura humana quodammodo
labitur ad defiera ut áitf* Toletanum Concilium
pro el i vis eíl cu r fus ad voluptatem, & imitatrix
•natura* vitiorum , ideó expedit fupponere, faltemin genere
, traclatum de lapfis ac diípenfationibus corun-
Oletmm.) zo. j. 3 pmlivum.

LÍBER. TERTIUS. 405
dem. Ut autem píen ius intclligas , nota primó circá
lapíbs tres regulas jus commune continentes. Secundó
, inter pretatiooes di verías circá intellechim regularum.
Tertio , quis poílit contra illas regulas difpenfare.
Prima regula elt. Qui peccavit mortaliter poft baptifinum
, non potelt promoveri. 1 y dift. b primum. 48.
dift c quoniam. 50 dift. d illud i.q. 7. c fi quis omnem.
Secunda eft, quod pro.notus ,qui mortale crimen commifit,
dejicitur , dift. 50 f qui femel. 6c g fi Epifcopus. 5c
hji poft ordinationem 8 1. dift. \ Di acoráis. Tertiaeft , qui
ab ordine deponitur , non poteft reftitui. dift. 50. ¿.r.
& 1. &C c k
pervenit. 6c 1
poftquam. 6c ifta; tres regul.u
colliguntur dift. 50. mut conftitucretur. in princ. Ubicumque
mitius agitur , diípenfatio eft. Circá intellectum
autem iftarum reguiarum tres f.icrunt ab ahtiquo
opiniones lolemnes. Prima opinio dicit , quod omne
peccatum mortale rcpellit promovendum , 6c dejicit
promotum, 6c peccat mortaliter , qui poft baptifmum
peccavit , íi le promoveri permittit , vel íi per-
b Primum. ) Ibi dicitur quod Epifcopus ralis deber eííe , quod ex eo tempo* '
re quo ex Deo renatus eft , nulla peccati confcientiá remordeatur.
c
Quoniam.) Ibi dicitur : fimottale crimen commiferit
ante ordinationem ceíTabit á eleto
poft baptiímum , •
d///«./.] Ibi dicitur , quod non debent fufeipere Sacramentotum
tum inftrumcnta ,quidudum fucrunc vafa vitiorum.
gerendo-
fc'* cSi qus. ] Ibi dicitur , quod fornicans poft baptifinum conviftus deponitur
,& qui cum fornicationc ad facerdotium promotuseft, cognitus degradaría-.
' £'Hí*' femel. ] Ibi dicitur : qui poft ordinationem fuam labitur deinceps, jam
depoíitus erit, nullumque gradum facerdotii poterit adipifeig
Si Epifcopus. ] Ibi dicitur , quod (i Epifcopus , Presbyter aut Diaconus capitale
crimen commiferit, charram falfaverit, falfum teftimonium dixerit,dcpofitus
in monafterium retrudatur.
h Si poft. ] Ibi dicitur , quod FI quis poft ordinationem labirur , prohibendus
e
ft , nc cum lutulentis manibus , & pollutis nofttx falutis minifteria pertraírcr.
i Di.ironus. ) Aut Presbyter , FI capitale crimen commiferit, ofHc'o íimul,&
communionc privetur. dift. 50. c. \-¡. Quidam libri habent hic c. 7. & quidam
habent c. \ (y 1.
V-Per-venit. ) Ibi dicitur , quod quidam de íacris ordinibus lapfi , vcl poli
fttnitentiam, vel ante erant revocad ad officium quod ibi fieri probibetur.
1 Poftcfuam. ) Ibi dicitur quemquam criminaliter cadenrem in locum , quo
'
'
a
pfus eft , nulla permittit ratio revocan.
m Vt conftitueretur. ) in Eccleíia , ne quis poft pecnitentiam ahcujus crimim
s CIcricatum accipiat , vcl ad Clericatum redear, vel Jn Clericatu rema- *
n c a t
> non dcfperationc venia:, fed rigorc factum eít difciplina:. •
Q^qq i

i&t SUMM'iÉ SANCTI RAYMUNDI,
jiianct in ordinc jam fufcepto , quantamcumque egerit
pcenitentiam , nifi cum eo íit difpenfatum. Hxc
.opinio intelligit regulas , prout íbnant, 8c eft nimisrígida
j cum íolüm eam nullus pollet promoveri j nam
res parné contra naturam eít, ut ait Hugutius , ut fine
peccato aliquis fit. difi. i y unum orarium. § nune autem.
8e ideó non eíl tenenda, Secunda opinio intelligit prxdietns
regulas de magnis peccatis , quia minora poft
pa-nitcntiam non repellunt, nec dejiciunt. arg. ^.6,difi
n Clericus, difi, 81.0 Apoficlus. 5. q. 4. P in loco. 8c interprciatur
illapeccata magna.., de quibus eft expreíTum
in jure , quod debeant repeliere, vel dejicere. Hxc
opinio non diftinguic inter peccata oceulta 8c manifefta,
8c ideó non eft tenenda, difi, 50. q de bis vero,
.Tertia opinio intelligit prxdi&as regulas de manifeftis:
oceulta enim poft pcenitentiam non repellunt, nec dejiciunt
: imo de. jure communi poílunt , qui c.ommiíerunt
talia promoveri, 8c fi promoti funt in fufceptis
ordinibus miniftrare. difi. ¿o. 1
fiacerdotes, 8c de his ve­
ro, difi. 48. quoniam. Hxc opinio non diftinguit inter
enormia peccata , 8c alia , 8c ideó non eft tenenda.ext.
de aecufat, c
inquifitionis.
, n Cl'ricus. ] Maledicus ad poftulandam veniam cogatur: fi noluerit, degradetur,
nec abfque fatisfa&ione ad officium revocetur.
o Apojlo'.Hs. ) Ibi dicitur , quod fi Apoftolus dixiíTet : fi quis íine peccato eft,
nullus ordinaretur, fcd quilibct reprobaretur , fcd dicit , íi quis fine crimine
nft , íicuti eft. homici'liiim ,.adultctium , vel aliqua immunditia fornicationis,
Temun , fraus , facrilegium , & exteta hujufmodi. Crimen autem eft peccatum
gtave ,*ccufatione & damnatione dignilfimum.
p In lom. ) Ibi dicitur , quod facicns ftrepitum in fynodo expellatur , & triduo
cxcommumcationcm fuftineat.
q Dehis.} Ibi dicitur , quod Clerici in facris Ordinibus conftituti , íi dcprchcníi
fuerint publicc iiv perjurio , futto , fornicatione & fimilibus , á proprio
decidant-gradu. . Et infiá , his vero ábfeonsé , id cft occuité pecc antibus
fe pecniteutibus, gtadu fervato, fpes venia: ptomittenda cft de m'iferioordjaDci.
r Sacerdotes.) íbi dicitur , quod Sacerdotes fornicantes ,fi criminis manifeff
s, íive ofttnfus fit aflús façerdotii honorem habere. non poíTunt, fecundum
Canónica; inftitutronis auiftotitarem.
f Inquifitionis. ) Ibi innuitur , quod quajdam funt crimina , quae ordinis exe*
. ¿utioncm fufeepti, aut rctentionem beneficii , etiam poft pctatfam pceniten-
Ciam impedinne , ut homicidium , fimonia in ordine vcl in beneficio, & hujuf-
M-.odi criminibus ptobatis per modum inquifitionis procedendum cft ficut inac*
cufationc ; alioquin fecundum perfona: merita&quantitatcm exceíTus., JudcX
pcenam poterit moda» ati.

LI.BE/R TERTlUS. 497
$. i,Ut ergó fine calumnia , & contrarietate procedas,
diftingue , cum quis agit pecnitentiam , de pee*
catis , aut illafuerunt enormia , aut mediocria, aut minora,
t Si enormia , puta fimonia , vel homicidium voluntarium
, five.fint oceulta, five fint manifefta u
repellunt
promovendum,2cxdejiciuntpromotum..V//?. 50. »
tniror. i.q.i. z
erga.hL a fi quis ñeque, ext.de accuf.inqiiif.ee
%L fuprá de fwnoma.f.reftat. & de homicid.%. faena homicid.
alia vero enormia poft actam pecnitentiam executionem
officii non impediunt. ext. de aecufi inquifit. Si
mediocria,fubdiftingue, aut funt manifefta, aut oceulta
> in primo cafu repellunt promovendum,& dejiciunt
promotum, ^//?.. 50. de bis. excepto crimine fimplicis
fornicationis, quia licet íit mediocre & manifeftum.,
non inducit depofitionem, nifi admonitus nollet fe corrigere.
diei. 34. b
fraternitatis. dift. 50. c quia fantfitas*
t Si enormia. ) Hoc rcftringetidum eft , ficut Magiftcr exemplificando videtat
innuerc , foluwmodó ad homicidium & fimoniam in ordine , Se fi qua lunc
cañera ita enormia , quod etiam poft peractam pecnirentiam executionem fufcepti
ordinis impediunt. Secús eft de aliis enormibüs , qualia funt hxrefis ,
>do!olatria,fodomiticum vitium, inceftus. Hugutius per inceftum dicit enotme
crimen intelligi. 50. dift. in prin. G. etiam notavit ext. de tempore ord. ex tenore
quod adultcrium , perjurium , falfum teftimonium & homicidium , de quibus
hic agitur ext. detcmp ordin. quifttum, enormia funt talia enim enormia oceulta
poft pecnitentiam veram non dejiciunt promotum , nec impediunt pro-
Oiovendum , ut dicitur in illa Dccr. quAfitum propter homicidium.
u Repellunt. ) Id eft indignum faciunt, n« promoveantur , etiam poft quaif.
tamcumque pecnitentiam.
x Dejiciunt. ) Id eft indignum faciunt ad officium fufccpti ordinis exequenoum,
etiam poft pecnitentiam. Ita autem expono , quia propter oceultum no»
deponitur quis , five dejicitur.
y Mhor.) Ibi dicitur,quod poft quantamcumque pecnitentiam Sacerdos homicida
in facerdotio adminiftrare non deber.
z Erga. ] Ibi dicitur , crgá fimoniacos nullam mifericordiam in dignitate
fervanda habendam eífe decernimus.
a Si quis neoue. ] Ibi dicitur , quod qui fimoniace Epifcopalem, vel Sacerdo-
Wlcm dignitatem acceperit, 3cin vita fuá non fpontcicliqucrir,eumquc infper
3ta mors pcenitcntcm non invencrit, in a?tctnum peribit.
b Fraternitatis ] Ibi dicitur , quod defectus noftri teirporis diftriclionis il-
Üus manerc non patitur cenfuram : Se loquitur de.Clerico concubinatio , cui
conceditur , ut fiat Diaconus.
c §¡uia. ) Ibi dicitur , quod in facris ordinibus conftiruti, poft lapfum , Se
F^nitentiam ad minifterium Ecclefia: poííunt rcvocari.Sicut Pctrus pcfi r.egationcm
Domini ab Apoftolatu non eft rejectus.

m
4#2 SUMMiE SANCTI RAYMUNDI,
tkt. de cohabit. clerieerum é* mulierum. d ficut. 6c intelligas
hoc, quando funt manifefta per feriteritiam óc per
con ja nctioncm, vel confeffionem metu probationis fac­
ta m. difi. 24. e
c. ult. Si autem per confeffionem etiam
fadam in jure fponce, 5c non metu probationum , non
deponeretur ita preéiíe , fed fierct quod legitur 1 5. q.
8. f qui admifit. 6c fi quis presbyter. % ubi dicitur quod
talis , íi eft Sacerdos, non can te t mi ílam , nec Diaconus
legat Evangelium: altos autem or diñes pote rit exe*
qui. Hoc tamen nota, quod íi clericus conriteatur publice,
etiam extra jus, fe commiíiile crimen tale , quod
vergit in alterius infamiam, ¿3c prxjudicium , ut puta,
contiteretur aliquam nunc conjugataro fe primitas defloraífe,
vel fe cum illa adulteratumreíle , vel fimile ,
fidut quidam fatui interdum folent in talibus, cum mi-
lé fecerint, h
gloriari, licet :}ura dicant confeffionem
extra jus factam regulariter non parare prxjudicium
confitenti, ifte tamen debet fufpendi ab officio & be-r
neficio. ext. de excef. prd.i quam fit grave. íi vero funt
manifeftaper famam deficiente aecufatore , 6c probatione
legitima , indicetur purgado,quá prxftitá abfolvetur
, íi in ca defeccrit, deponetur. ext. de adul. k
fignificafii.
Se de purgué, canónica. 1
ex tuarum. 6c B¿. infrá
depurg. fa'éircaproceffum. In íecundo cafu, fcilicet currt
d Sicut. \ Ibi dicitur quodCIerici fornicarias habentes in domibus íuisíi funt
in facris ordinibus conftituci, &(i moni ti eas non removerint, ufque ad fatisíaiStionem
fufpeñdantur a bencficiis , quod (i fufpcníi eas retinuerint, perpetuo
removeantur ab eifdem bencficiis.
e C¿ ultimo. ) IH dicitur quod Presbyter aut Diaconus, qui dum difeuteretur
peccata. íua confeíTus eft., aut poft ordinationem fuam ab aliis detéctus, "abp
ciatur á Clero , & hoc de univeríb ordine Clericorum fervetur.
£ §¡ui admifit.) Peccatum.corporale > & pofteá factus eft Presbyter , fi confeíTus
fuerit , numquam ofFcrat, fed mancat in aliis officiis propter ftudii ejus
Utilitatem.
g f¿»i dicitur.') Id eft innuitur, quia non ezprefle dicitur hoc ibi. i
; h Gloriar i. ] Proyerb. i,
i Quam pt grave.j Ibi quidam Diaconus pracipirur fufpendi, fi publicc fci-,
licet confeíTus eft fe eujufdam uxorem plurics cognovifle.
k Significafti. ) Ibi dicitur : fi defeccrit, fufpendatur.
1 Ex-tuarúm;) Ibi agitur de purgatíone fuper homicidio : Se dicitur , quod ff
Presbyter fuper hoc difFamatus íc legitime purgaverit boni viri teftimonio denuncictur
, & ab infamia homicidii abfolyatur.

LÍBER TERTIUS. 49?
funt mediocria 6c occulta , poííunt remanere in fufeep­
tis ordinibus, 6c promoveri ad íuperiores. ext. de tcwp t
ord. m
tx tenore. 8c n qudfttum. vocantur autem crimina
mediocria quantum ad pra:fentem materiam. ©Adulterium,
fornicatio, furtum , P fraus cui ineft dolus , facri­
legium, perjurium , 6c alia q multa, qux enumeran tur
dift. 8 1. Apoftolus. 6c r
Presbyter. 6c fi quis Diaconus. dift.
jo. {
de his vero. 6c dift. 5 1. 1
qui m aliquo. dift. 25. u §.
criminis. Non obítat quod dicitur dift. 50. de his vero.
in fi. vctf.fpes venid, de mifericordia^ 6cc. quia illud intelligitur
de mifericordia habita quoad peccatum, vel
demífericordia juris, fecundum quam dicitur : univeríse
via: Domini mifericordia 6c veritas. Si autem funt
minora, nec repellunt, nec dejiciunt. Dicuntur autem
minora, crimen venationis in clerico, 6c etiam in laico,
nifi faceret ob neceífitatem pellium, vcl carnium , vel
vi&úsfui, quia pauper eífet, non inQuadragefima, vel
alio tempore fpecialiter deputatoadorationem, 6c peccatorum
purgationem, de quibus refpondetur fuprá de
m Fx tenore. ) Ibi dicitur de quodam , qui oceulté peccayit tali peccato ,
^uod fi eflet publicum , deponerctur , quod injungatur ci pccnitentiá , cujus
parte perada, ordine fufeepto utatur , & ad fuperiorem ordinem non afcendat:
^ tamen volucrii promoveri, quia peccatum óceultum cft,prohiheri non debet.
« Qusfitum. ) Ibi dicitur , quod fi Sacerdotum aut aliornm Clcricorum adulfttium
, homicidium , aut falium teftimonium notorium non fuerit , nec in
Jureprobatum ( prxtcr reos homicidii ) poft veram pecnitentiam in jam fufeeptis
, vcl fufeipiendis ordinibus impediri non debent : fi autem non pcenitucrint,
monendi funt , & obteftandi, ut etiam in fufeeptis non miniftrenr.
' o Adulterium. )Secundiim Bern. ut didum eft , adulterium & perjurium
ClJ
ormia , non mediocria funr,
P Fraus.) Mala qua: dolum habet, non enim omnis fraus eft dolus; ut cum
aliquis aliquem decipit re ipfa , non intentione aut volúntate fallendi. •
q ¿Multa. ] Non omnia , quia ibi fit mentio dc homicidio,
t Presbyter. ) Aut Diaconus, qui in fornicatione, furto , perjurio captus eft
•kponatur.
. f Oe his. ) Ibi fit mentio de perjurio , furto & fornicatione , & diftinguitur»
lQt
«t occulta & manifefta crimina.
- 1
§1«« in aliquo.) Ibi fit mentio de his qui in hxrcfi baptizati funt , aut qui •
wmctipfos abfciderunr,
u
§ Criminis. ) Ibi dicitur de facrilegio , homicidio , adulterio , fornicatio-
J» klfo teftimonio , furto , irá , fuperbiá , invidiá , avaritia , longá iracuxi-
^ 1
* > ebrietate aífiduá, qux omnia dicit Auguftiuus mor talia.

'çoo SUMM M SANCTI RAYMUNDI,.
feriis. dift. 34-r quorumdam.dift.%6. y
Efai¿ venator erat\
6c tn duobus z c.fequentibus. &. hoc de venatione faltuofa,
ideíl, qux fit cum elámore, canibus, & avibns, &
armis: qux eciam prohibita eíl clericis. ext. de cenfw:
3
cum Apoftolus.Poneré autem laqueum, vel rete plañe,
& in íilentió, non prohibetur , ctiam clericis, dum tamen
divinum officium non ncgligatur arg. de conf. dift:
5. b numquam. Sunt alia dúo genera venacionum , quar
graviífima peccata funt. Unum eíl oppreíTivum,quohomines
opprimuntur, &. fuperbé mbjuganrur i de hoc in
Gen. 5?. ccepit Nembrot cíTe robuílus venator coram
Domino. Aliud arenarium, fcilicec cum quis pugnac
in arena cum beftia dencata, &. caufa cupiditatis, íecus
enim íicaufá liberandx-patrix. de hac dift. 86. c
qui venatorlbus.
& d
vident homines. ídem inter minora compucancur
alea, Se ebrietas. dift. 35. c. 1. Icem faceré
ílrepicum in Synodo. }.q. 4. in loco, hoc camen ineci-'
ligas , niíi admoniti nollent corrigi, tune enim fierenc
hxc crimina graviora propter contumaciam, ut colligitur
ex eifdem capitulis 5 bene facit ad hanc difi. ext»
de'temp. ord. qudfttum0 xQaorumdam.) Ibiarguitur quidam Epifcopüs juvenis , qui venationi crat"
dedi tus.
yEfan. ;
Ibi dicitur: penirus non invenimus in fcrjpturis. fanctis. fanftuní
aliquem venatqrcm._
z In c.fequentibus. ) Dicitur : quid prodeft fejunare vifeeribus & luxuriarfc
venatibus; abftincre a-cibis , & errare peçcatis. Ibi ctiam Ambr. arpuit jcj a
'
nium illius , qui primo diluculo furgens non ad Eccleíiam vadic , uec ad mí-'»
tyrum fantta loca , fed congregat fervulos.., foité magis ad Ecclefiam feftinao*
tes , difponit retía canes producir, íaltus , íilvasque peclufttat; & arguit cu*
tám de fuá , quam de fervorum perditione. Sed nonne tenentur obedire doñeáis
fuis fervi? Çi.tenenrur quidem in liciris , fed non illicitis, quale eft hoc »
quod eft contta illud i primum quer;tc regnum Dei, id cft , Eccleíiam : qu oC
*
lemper faciendum eft in mane , ut ibi notavit Hugutius , íi auícm ad licita»*'
venaúonem compellantur á dominis , non peccane mortaliter.
a C.4m Apoftolus. Ibi : nec cum canibus venatoriis , & avibus proficifcaa -
*
JÍUT , & loquitur ibi de Prxlatis vifitantjbus fubditos fuos.
b Numquam. 1
Ibi dicit Hugutius , texentur lina capiendis pifeibus.
c Qui venatoribus.) Ibi arguit Aug. eos qui pafeune talesquia arci nequif•
ama: dant, non homini ; vitio , non natura:.
d Videtur. i Ibi dicitur : qui videt venatorem , 8c dele¿tantur , videbunt Sal*
fatoumA contñftabuatur , & fuprá dicitur ; yeb mifcris,fi fe non correxennr.

L Í B E R T E R T I U S . JSJ?
$. 3. Contra prxdi&as tres regalas poteft Papa difpenfare
in omni cafu ex plenitudine potcítatis ; licet
< plures cafus íint , in quibus nullomodó difpenfat, uc
in homicidio voluntario, dift. 50. Ítem in quatuor calibus,
quos §L. fuprá de fimonia. c
§. refiat. fed cite a Epil-
copos inferiores eíl dúplex folemnis opinio. Una dicic
quod Epifcopus poteíl difpenfare coacra primas duas
regulas in adulterio, & minoribus criminibus : in majoribus
adulterio nequaquam,nifi in cafibus á jure f expreíTis.
ext. de judie. S ut fi. Nam hoc ipfo,quod de quibufdam
conceditur , de aliis tacite prohibetur. difl.
15. h qttalis ext. de tranfl. 1
inter. verf. nec quod de cejjione.
&íc. de procwat. k
maritus. Exprimitur autem in jure
de quibufdam criminibus majoribus adulterio, in quibus
permittitur Epifcopis difpenfare, utinhxreíi & fa-
¡BrUegio#

«¡ei SUMM^ SANCTI RAYMÜNDI;
opinio dicit, quod poteíl Epifcopüs difpenfarc in omni
crimine contra duas regulas primas , niíi expreile prohibeatur
fibi á jure. Hoc probatur. difi. 82. presbyter.
Sí optime de peen, difi., d.c.i. in fin. verf. Itaque Pontifex
juftus, perfectus, atque diferetus ñon cogitur fuos
Sacerdotes femper abjicere, nec mox reftituere , niíi
ftatutum fuerit a Romano Pontífice , Se ext. de fient*
excom. nuper. cfVca fin. verf. quia tamen.Condiior Canonis
ejus abíolutioncm fibi fpecialiter non rctinuit, eo
ipfo conceíTifie videtur facultatem aliis rclaxandi.Facit
ad idem. ff. quibus excaufis major. in integr. refi. nec non
§. quod eis. Vidcndum ergo íecundum iftos , in quibus
cafibus eft Epifcopis prohibita difpcnfatio. Nota igitur
quod non poteft difpenfare cum homicida, difi. 50.
w/W.Hoc intelligunt quidam P indiftin&é, quod etiam
roboratur Eccleíix coníuetudine. Alii de homicida voluntario,
ítem nec cum q íimoniaco. JJ¿. íuprá de fimon.
§. reftat. Sí §. fed numquid. Nec eumeo quiexcommunicatus
cft majori excommunicatione , vel per Ju •
dicem fufpenfus ab officio, r celebrat officiando. 7. ;
1. {
fi quis presbyter. 11. q, 3. t fi quis Epifcopüs 1. & 2.
cjuantumcumquc enormia •, fi tamen exigant diípcnfationem ; quia non creda
quod omnia crimina indigeant difpenfatione , quando oceulta funt Hoc patee
ext. de temp. ord. qu.iptum. per illud verbum ibi poíitum non deben! impodiii >
& loquitur ibi de perjuriis &adulteriis , & fallís teílibus , qui fecundum quoídam
ad minus dicunrur enoriniter pcccarc : credo ei.im filie prajudicio , quo¿
nuilum peccatum oceulcum , quantumeumque íit enorme , indiget difpenfatione
poft pcenitentiam , nifi expreíTum fit in jure quod indigeat, ut de homicidap
Indtjlinde. ] tám de voluntario , quám de caíuali.
q Simoniaco.) In ordine , quod poífit in eo miniftrare ?nec cum íimoniaco
in beneficio , quod poífit illud reciñere. De hoc taincn dic , ut in loco quen»
lignat Magifter.
r Celebrat afretando. ] Id eft celebrat , vel aliter ecclefiam ctiam officiat.Qu
•íi quis fufpenfus , non a Judice , fed á jure , ut notorius fornicator celebrar.»
numquid eft irregularis ? q¿. quod fie ; & quia difpcnfatio in hoc cafu non le*
inn Epifcopo eífc prohibita, credo quod poftit in hoc cafu Epifcopüs difp^n*
•wre. Si qua autem jura videnrut efic contraria , Ioquuntur dcfufpcnib á Judice
¿IOU á jute ; & jura benignius folent agere quám homines.
(Si quis Presbyter. ) Ibi dicitur quod qui non vult rediré ad fuam Ecckli
.admonitus ab Epifcopo , debet deponi fine fpc reftitutionis.
r Si quis Epifcopüs. In primo dicitur quod fi Epifcopüs á fynodo damnatu
yc\ Presbyter , vel Diaconus ab Epifcopo , aufi fuerint aliquid de facro ndnu'
•*crio contingerc, fpuii icfthutioüii non habeaut, ídem dirimí in íceufldo Q

|C LÍBER ÜTERTIUS,:/; | 5® 3
U
$t arg. ext. de poftuta. fr&lat. ^ ¿ATÍ. qua debeat pasnítentía purgari,
Mi excommunicatus miffam eclebravit.
z Tntum.) Nec etiam confoctum. Sed numquid Clericus in minoribus ordinibus
conftitutus excommunicatus , íi legar epiftolam fine foiemnitate in mi (Ta
privará , fit irregularis ? credo quod non , ex quo íine folemni tare hoc faciat
i cum etiam a laicis aliquando leganturepiftolr 8c le&iones in núlía , de
•confuetudine etiam , cumia illis capirulis ir. q. 3, Si quis tyifc0pus rj¿ &> t.
non fíat mentio , niíi de Epifcopo , Presbytero le Diácono. Si ctiám Sacerdos
aut Diaconus taliter abfque íblemnttate* legerct epiftolam/áon crederem ipfum
incurrere irregularitatem 5 cum po:nse non iirçt extendqnda? , nec reftringenda*.
Qüqd tamen in praediftis capittilis dicitur de Epifcopo , Presbytero ^Diácono,
credo cíTe exccnJendum ad Subdíacoñum , cum hodie Diácono parifiectur in
' muitis ut in titulo de Átate ó* qtinlitette Ordinand. De conftitutis autem in'.minoríbus
ordínibas , qui in excommunicatiorie miniftrant cum folemni táté in
officio fuo , credo quod non incurrunt irregularitatem > cum pnedi&á dúo capitula
non loquancur de his, íed de Ducono & fuprá ; cum perna; non íint cxtendendíe
, ut diftum cft : & hoc credo máxime de Pfalmiíta 5 "auc íi incurrunt
irrcgülariracem tales , credo quod Epifcopüs poífit difpenfarc, cum hóc nonin-
Yeniatur ei protdbitum { nec eft contra, ext ae Cleric. excomm. m'tn. AfofiolicA.
Qp¿< loquirrir ibi de aliis qui vel celebraverunt miífam ,vel miñiftray;erunt cum
folemnitate in íacro ordine.Iñ recipiente autem ordinem in excommunicatione
non diftinguo inter facrum "& non facrum, quantum ad irregularitatem con*
ttahendáift > & difpenfationem Sedis Apoftoticx impetraíidám cum Decr. ¿xf*
•de fen. excomm. eum illorum. non difting at. De recipiente autem ordines in
ii'fevnori excommunication e , videtur quod fit irregularis! arg. extr* de 'Cítrica
excomm* íi celebrat. Credo tamen quod íive íit irregulares , íive non , Epifcopüs
poteft difpenfare cum co, cum non íit ci prçjhibitum.
. a VrobáhtUs.) Faftt fcilicet; ut íi quis ttiífit procuratórcm fuJficicnteín ini~
traftum pro-fe ad cau£anv,& quia procurator impeditus non comparuit ad dián
aííignatum , excommunicatus fnir Dominus tamquám conrumax ; ipfe tamcrt'
Jjoc nefeiens interim celebravit. In hoc c tifi¡ non indiger difpeníatione ; fed
quando erada eft ignorantia , tune mdiget difpenfatione Papx j tti in C.Apofmu.
CraíTa autem eífet'ignorantia, íi citatus ad diem pefemptoriúrn non ireí
c mitterct, & ficcxcommunicátus celebraren, licet'nihil fciens de illa fentia.
ídem intelligo qoando quis probabiliter dubhans de roa excommuni-'
"one , máxime cum confems cft-de culpa, propter quám jufte pótuit excom*
unicari, eclebtans ia cxcommünicationc committitK difcrftpini. Scdnuín^

504 SUMM^ SANCTI RA Y MU N DI
ext. decUric. excom. min. apoflolic*. ítem nec ^ cum clerico
, qui accadit ad judicium Principis in cafu non
concello, coucempto ludice Ecclefiaílico. ¿'i, q. $.fi
quis Epijcopus. Nec cum bigamo, ext. de bigam. nuper.
&c fuper eo. c¿. fuprá de bigam. f. item numquid. Nec
cum duobus Presbyteris, ut praefint uni Ecclefia: aequaliter.
ii. q. i. c c.penult. Nec in habendis duobus, vel
pluribus beneficns curam animarum babentibus. c¿ fuprá
quod ordinandus debet eííe domui fuas bene pra>
pofitus , hanc ulcimam opinionem tenent Lauren.
Vin. d T. lo. & cis confentio.
$. 4. ítem capitulum quandoque difpenfat. ext. de
fimon. cex inftnuatione. ítem quia capitulum comparatur
Senatui. 16. q. 1. Ecclefia. fed Scnatus reftituit aliquem
hmx.ff. de pofiul. I. 1. §. de qua autem. Ergo f
&. capitulum.
$.5:. Contra tertiamregulam, fcilicet, quod non poteíl
reílitui depofitus, nullus poteíl diípenfare , nifi
folus Papa. 50. difi. c. 1. ¿r í.q. 6. ideo. 1. ejr 1. ítem
quia nec Prxfes Provincia; poteíl eum reftituere ,quem
damnavit. ff. g d.e quafi. I. 1, in fin. & intelligas hoc de
folemniter degrádate Quidam tamen dicunt, & male,
quod Epifcopüs poteft depofitum reftituere , pro eis eft
quid qui baptizat excommunicatus a Judice , vel fuípenfus irregularis cft ?
Non expedir quod hujufmodi irreguiaritas extendatur ad hunc cafum , pratícrtim
ubi neceílitas eft : nec obftat 11 q. j Si quis Epijcopus. Ubi ideó irregulares
efle innuuntur , qui excommunicati aliquid de facro minifterio attingúnt¡quia
poteft dici quod facrum minifterium ibi reftringitur ad officium ecclefiaPicur*
& ad facramentum altaris. Cxtera ad hanc materiam pertinentia. B¿. infra de
¡ent. excomm. §.ftd quis pojfet.
b £um Clerico. \ Excornmunicato in Concilio.
c c. penult.) Ibi prohibetur ne quis pra*fumat Ecclefiam dividere inter duoíj
ve! plures Presbytcros , quia Eccleíia Ch i ifti uxor debet cíTe , non feortum.
'd T. Jo. ) TJt patetjo. dift.fi quis Pnsbyter.
e Ex Infinuntione. ] Ibi agitur de qu«dam Capitulo , quod qumedam íimoniacum
clegit ad pra:bcndam poft factam renunciationcm pra»bcnda',qu am pefimoniam
alicnam adeptus crat ignorans.
f Et Capitulum. ] Non tantam Cathcdralis Ecclefia:, fed etiam aliarum.
g De qunftionibus. Ibi dicitur prarfes provincia: cimqurm damnavit, reftituere
non poteft , cum nec pecuniariam fententiam fuam revocare po/fit.

LÍBER TERTIUS.
ni. J. 3- h Epifcopus, Presbyter , aut "Diaconus. Sed illud
•poteíl intelhgi cum conílabat depofitionem nullam ef-
1e ¡ ítem pro eis eíl difl. 46. Clericus i waledicus. fed ibi
exponitur, degradetur, id eíl fufpendatur. ¡j
§. 6. In fumma nota, quod exiftens in mortali peccato,
feu rnanifeílo ,feu occulto , peccat mortaliter
recipiendo ordines, íicut rccipiendo alia ¿Sacramenta.
dift. 40. k multi. dift. 9 5.. 1
illud. 3. m audi. & c¿.
fuprá de fuera m. non iteran. §. cffeclus, Ítem, fi n
recepit,
son debet exequi, niíi egerit poenitentiam, & obtinue-
-rit 0
difpenfationem j quia p íufpenfus eíl quantum ad
fe i ut in illo c. audi..&. 2. ^.7. :§. 9 jfl&f erg¿». fallir tamen
hoc in cafu, fcilicet,quandoexiílcns m levi peccato
mortali eft ordinatus, licet peccaverit mortaliter
rccipiendo > poteft tamen licite miniftrare, íi de pee*
cato vellet fe corrigere* dift. 6 S.-re.
§.7. Quid íi recepto ordine peccat mortaliter, num-
«quid exiftens in illo.peccato tenetur exequi officium
fuum, vel peccac exequendo infrá de ¡cándalo. §.
pone Sitcerdotem. ítem nota quod difpenfatio , alia eíl
h Ipifcopns Presbyter.Y Ibi dicitur quod injufté dejeftus non poteft eíTe.quod
í fue rar, nifi grados amiños recipiat de manibus Epifcoporum coram altari.
B¡fl Muledicus.) Ibi dicitur quod fi noluerit petere veniam Clericus malcdicus,
• i. ] Ibi dicitur quod qui cum levi culpa fie facerdos, pro culpa pecnitcatiam
indictam agat, & tamen ordo fervat ur.

jofr SUMMyg SANCTI RAYMUNDB
debita , alia prohibita, alia permi{la. ¿ Debita. cft ubi
multorum fcandalum timetur.^ dz^/ 50. f ut coníñtueretur.
Cave tamen nc decipiaris in fcandalo. yti infrá de
fcandalo. §. 1. 1.3. Se quafi per totum. ítem debita cíh
ratione c
temporis, vel u
perfonaeyvel x pietatis,vel 7 ne­
ceíTitatis Eccleíix, vel z
utilitatis Ecclefiae, vel a eten-
tus rei: de fingulis ponuntur exempla. 1. q. -].§• nifi
rigot. Se in capkulis , & in §$. fequentibus, ufque ad
§. ecce. Se breviter ubicumque fubeft juila caufa , eíl
debita difpenfatio.^///?. 5 o. domino fancio. verf. bfrte'u
'fiunt. Se verfi\. neceffe fik Se c. c
confiderandumi. ;.li¿etaau~
tcm debita üt ex caufis prxdictis , 6c peccec Prad tus
non difpenfaiidoI arg.s2 • q. f. a quantoitixxciñn. tamefi- 1
fubditi nompoííünt petere , niíi forte dfupplícando, ft-cut,
Epifcopátus'debetur melioride' Ecclefia. 8. q. 1.
licet. ille tamen non poteft' eám petere, m in eadem
%inferipur'ü. Prohibita eft difpenfatioubicumque'
non poteft fieri íiñe manifefta deeoíoratione Ecclefix»ítem
ubicumque non fubeft juila caufa difpenfandio
fliq. 7. tali.&. c. á*fi'iUla.ext. de eletf. innotmt. permifta
etiam videtur aliquando difpenfatio. difi. jo. ifi
f Conjlitueretur. ) Ibi dicicur , ubi multorum ftrages jacct, & decrahejscJum
eft aliquid fcveritati.
c Temporis.) Uc cjuando proptcr raritatcm Clericorum conceíTum eft ex Mdf
Machis vel Laicis Clericos fieri. i.q. 7. necejfaria...
u Perfona, ] Uc pro íeneclrute, i. q.7. tanta. -.. f,
• "X Pietatis. ) Ut de corpore vitiatis , vel illiteratis. ead. q Cft qui.
y Neeejfítas. ) ?ropt«r fcandalum. ead.q. Q. quoniam quidquid. & c. qttotiesi'
z Vtilitatis. ] Uc de filiis nVonialíüm raptarum.propter utilitatem vel ncceflU
tatem ordinandorum. ead.-q. £. .. .)

•USER TERTIUS. f#f
t'júíS preshyter. quod forte poteíl intelligi quando aliquis
ad accufationem alterius tonvictus eft fubripuiíle vafa
Eccleíiíe, vel aliam rem Eccleiiaílicam , tune fi fubeft
alia caufa difpenfandi, petmittitur Epifcopo difpenfare,
etiairíi forte contradiccret accuíator. Hoc autem
notabiliter tencas, quod Epifcopus, qui Íine jufta caufa
difpenfat, punicndus eft , & propter indiferctam difpenfationcm
pana depofitionis infligenda , íi dc hoc
fuerit aecufatus. dift. 5 1. c. 1. in fin. & c. h qui in aliquo.
i*fin. peccatenim graviffimépromovcnsindignum.
4?« 1
facerdotes.
i". 8. Ítem nota quod aliud eft rigor, aliud difpenfatio,
aliud jus. Rigor eft excelíus juris 5 & auctoritas
;
«cta ad terrorem : fecundum hunc rigorem dicit canon,
quod non eft danda communio , etiam in fine vilic,
his qui defeceruntin aecufatione Clericorum. i.q.
J. [iquis Epifcopum. St quod non oretur pro illo , qui .
'Presbyterum nominavit tutorem in teftamento lili©
fuo. dift. 88.ñeque. Ifte rigor non eft iervandus , niíi
ubi timetur exemplum mali.¿///?.' 45. * fed illud. quandoque
tamen rigor idem eft, quod fubtilitas juris , íic
jponitur ext. de reftit.fpoU 1
in litteris. Difpenfatio eft.
ídem quod juris relaxatio , undc Canon vocat eam vul-
'nus. 13. q, 4 # m ¡pfa pietas. circa fin. Sed numquid dif-
;penfatio eft jus ? Quidam dicunt quod íic , quidam
Bontra \ tu dicas quod difpenfatio activé , id eft íceun-
•díim quod eft in difpcnfantc , non eft jus , » fed eft
ífoteftas data á jure. Diípenfatio paífivé , id eft fecun-
h Gpi ¡ n aliquo, )Ibi & in Ci• dicitur, quod indigai ordinati cura fuis or-,
'dinatoribus deponantur".
, 1 Sacerdotes.) Ibi dicitur carcum animal offert , qui ordinat iudodum loco
uo£ti , & ita indignum eíl date Deo quod dedignatur homo.
* Sed illud. ] Ibi dicitur : dura parciint uni, univerfie -Ecdcíi» moliuntur ia-
^"tum : polluitur'cnimcx uao pcccatorc populus, íicut cx'uua ore mórbida
^•verfus grex inficitur.
1 In litteris. ) Ibi , prxdo de rigorc juris eft reftitucr.Jus, id eft dc fubtilitatc.
111
tyf*pietas. ] Ibi dicitur de criminoíis ad orficiiira reftitutis : dolcant , qui
dn tanta mortc prarcifionis jacent, ut ifto quodam vulnere Matris Eccleíia: re-
?rivifcant.
» Sed eft poteftm, ) Id a&Uí pQ«0»HV«« i-jwc conecífu*.

5oft SETMMTt SANCTI KAYMtfND'l J
«¿un quod eft in eo, cum quo difpenfatur , eíl o pr|^ vatum jus,fed non commune : íic 8c de privilegiis p po*
tell dici. arg. ad hoc. 33. q. 1.1 interfeotores. 8c in ado*
lefcentia. Jus autem incedic regia viá , id eíl media inter
rigorem 8c difpenfationem , eíl enim jus acqukasjus
fuum unicuique tribuens, bonis premia , 8c malisíupplicia
r 8c hoc debet Judex femper fervare, ut c. de.
judie, f plaeuit* dift. 4$. t difiiplina. & c. * &7[m emendat.
difi. 50. * ponderet.in fin. 8c j Domino Cantío, in
9.6.a. -j. x nlli^ant. nifi.ex caufa juila fervec rigorem,,
vel fa«iat a difpenfationcm , ut diclum eíl»
o Privatim jut.) U cft liccatialis pcomiífii quasdam alicui ípecialiccr faets 7
oonrra rigorem juris.
p Peteft Áici.) quod funt jura prima.
eilnterfefteres.) ibi dicitur de interfedoribus urorum , qui de indulgentia
poflunt concrahere.. -
r In adulefeentiu.) ibi dicitur depecnitente folemniter quod cx indulgencia
poteft concrahere.
ÍPlacuit.) la oranibu» rebus magis prxcipuam juftiti* 8c «quita tis , quám'
ftridti juris rationem efle.
c Difciplina.) Vcl mifericordia multum defticuicur , fi una fine alrera te»
neatur..
u ®«* emendar. ) ibi dicicurqui alium corripit , 8c pcena emendatoria pW
cric, elcemofyoam ¿ac > quia mifericordiam praiftat; malea enim bona praftan-»
tur inritis. _ I
x Ponderet. ) ibi dicitur, quod fentcntia quar mifericordiarrr retary non folüía
non cft. ceaen da ». ied nec audienda. I
y Dimine funfto.) ibi dicitur: quotiej in geftis Conciliorum dignior fen*
teoría inrenirur , illius Cancilii magis icneacur fcntenria, cujus antiquior , ¡C
potior cft auctaritas.
z Aligant. y ibi dicicur m:liu$ cft de. mifericordia. > quam de fereritat
reddere ratio a em.
a- Oifbenfationtm. ] Nota quod raldc neceíTacia eft difpsníácio etiam tn oc
culcis, non proptcr deooficionem viandam i quia oceulta peccata vindiílamoon
habeat i fed quia de eo fuper qu* difpenfacura eft.accufaci non poteft quis* ;
arg. ext. de flus Presbyter ,«« tu*, alioquin poflet etiam poftpcra&am pceat.
leniiom accwfari. ttr¡. 5 3. q. t. udmonert. iy f. j. Presbyter,
Dc"$candaU~fa>

LÍBER TERTIUS. 5°9
Ve Se aneldo , & Perplcxitate , & Notorio.
S
UPR A titulo próximo facta eíl: mentio de fcandalo
5 unde videndum quid íit fcandalum , 6c undc
dícatur , 6c quid íit fcandalifare proximum: utrum omne
fcandalum íit peccatum mortale : 6c in quibus non.
Ultimó de perplexitate , quas provenít interdum ex
fcandalo 6c aliis peccatis, aliqua fupponemus.
§. i. Scandalumeíla dictum, vel factum, vel íignum,
cujus occafione trahitur quis in confenfum mortalis
peccati. Scandalum autem eít di hic aílignatur pacna mortalis
peccati, ergo eít mortale. ítem Apoft, i. Cor, 8.
Siefca mea fcandalifat fratrem meum , non mandu- 'pfitm. rjaí v
cabo carnes in arternum. ítem Pfalmus Í juxta iter fcan­
dalum pofuerunt mihi quaíi non in via , fed Í11 lnvio. JLH£Uf. de bonc
* tc
m AuguíKnus 32.^4. Sicut fatius eít mori fime, co^Hguii.f.i^-^'
^uam idolotito b
cum fcandalo vefci 3 item non folum
J?ulcitudinis, vel majorum fcandalum eít vitandum ,
* e
d etiam pufillorum , juxtá. teítimonium veritatis -
3
l U m jO ^ ') Su
PP" c
0 0 8
n*' " r ¿ c u m
^ 5 &
c m
"*
intclligas dc fació & figno.
G(*m fcundñlo) Hoc non eft yeibum Auguítini, íed potius elofa,
Sff;

LÍBER TERTIUS. 511
pro vitando fcandalo commicti , qux fine peccato
mortali committi non poífunt: ab his tamen, Ceja* íine
peccato mortali commicti poíTunt paricer , 6c dimitti ,
eft pro (cándalo tollendo ceífandum, 6c eis, pro vitando
fcandalo iníiftendum difl. 14. g ficut. 1. q. ult. h & fi
illa. 6c hxc notantur in his i veríibus.
Scandala pro vita , doctrina, juflitiaque ,
¡ Tu non ejfugics ,funt in rcliquis fugietda.
Pro vita , quia pro nullo fcandalo debet quis morta-*
Hterpeccare. Doctrina, quia Doctor,vel Pra:dicator
f *J¿«¿ fine peccAto. ) Ut loqui aliquando , vel non le ]ui , comeJcrc carnes
'el abftinere ab cis , cedo tamen quod non debet cíTe quis facilis ad credendum
, quoa alii fcandalizefltur de bono opere quod facit; nec facile propter
wjufmodi metum fcandali debet ccífare a bono , cum debcat potiiis pratfuine-
'ede aliis , quod fint boni , quám quod fint mali ; durante tamen conicientiá
hujufmodi fcilicet , quod alii íc.indahzentur cx illo bono > dcbei illud dimittcte
,cx quo fine eo poteft cfTc falus, nc facicns contra confeientiam zdificet ad
. gebcnnain. Quid fi dicat mihi confcientiá , quod ifte fcandaüzabirur , nifi dcdeto
ci librum meum , aut fi petirro ab eo fub Judice res mihi ablatas ab eó,
lumquid propter vitandum fcandalum ejus , teneor ei darc rem meam , aut
CeíTue á repetitione, pofito etiam quod mihi revclatum eft ipfum fcandalizandumex
hoc?Refpondeo. Si ftatus meus , vel familia; mea: non eft in tuto , fi cafcam
re meá , quia pauper fum , & indigebo cum familia , & ero in periculo
incidcndi in impaticntiam , autmurmurationem in Denm , non rencor rem
•n?am darc , autá repetitione cefTarc , cum debeam me plus diligerc ic mcos,
quam extraneum : propter hoc enim excufatur , qui indigens ab alio accipit ad
ufuram , ut fir fecurus ab eo. Si autem in cuto íic ftatus meus , & familiar mea»,
hcec re hujufmodi caruero, ica-quod ex hoc nullum mihi , vcl familia; mear im-
«únct periculum , credo qjoi teneor darc rem petitam , propter vitandum
reanda'.umejus ; fi tamen credam cum eá re benéeíTc ufurum , alias non; quia
in hoc cafu daré ci rem illam , cíTet daré gladium in manu furiofi. Circá iMum
autem qui abftulit res meas, fi non eft folvcndo , & pornitet dc peccato , paratas
fatisfacere , fi hiberct unde , credo quod propter vitandum ejus fcandalum,
• debeo ceííarc á repetitione , cum fine periculo poífim re illa carere : fi antcm
eft folvcndo , & non pecnitet , non credo quod tenear ceífarc á repetitione ,
propter ejus fcandalum , quia in hoc cafu non fcandalizo eum , licet íca.ndalizetut
ule i ficut Judxi fcandalizati funt a Chrifto , ipfe tamen non fcandaliza-
• YK eos.
% ficut.) Quxdam funt qa -
** nulla ratione convelü poffunt, ita multa funt ,
S u
* > aut pto ncctllitatc temporum , aut conf.deratione artatum oportet temperan.
,-. IfEifi ilU. ] ibi dicitur , quod illa magnopere prxcavenda funt, qux r¿cif$
"he manifefta decoloratione non poíTunt. '
• i Vcrftbus.) Alius verfus.
Sc*»d*U-non vtirnt Judex T>oc~lor bené viven:.

'jiiSUMMJE SANCTI RAVMUNDI,
non debet falfum docere , vel pradicare pro aliquo
fcandalo , k
tacere tan en poteft ,& debet,íi omnes obftinati
funt ita , quod deteriorcseíficiuntur doctrina. c¿.
fuprá de dofíri. ord. §. in fumma.. Juftitiá , quia nec Judex
falfam fentcntiam , nec teftis falfum teftimonium
debet ferré pro aliquo fcandalo : &. in iftis cafibus locum
habet decr. ext. de rcg. juris. qui Jcandalifaverit,
verf. utilius fcandalum naíci permittitur, quám veritas
deferatur. Veritas fcilicet vitx , 'dodrinae, juftitrar,
In 3. cafu , fcilicet, cum eft indifferens , videtur fecundum
prxdicta , omnino cdlandum efle propter
fcandalum.
§. 2. Pone quod aliquis religiefus, vel alias juftu?
habet puram &c ferenam confeientiam apud Deum i
multi tamen fufpicantur malum de ipfo , &. íic fcandalifantur
, quid fiet ? Videtur quod furhciat ei confei ntia.
m Apoftolus: gloria noftra hxc eft teftimonium, &cV
•Auguftin. ub. 11 0 D e c c e m
J '• corlo teftis meus. Auguftinus : 0 Sentí
cantra secundí- de AuguíHno quidquid Hbct, fola me in oculis Dei
num mtntcht. c o nf ci c n ti a n o r ) accufet. Ad hoc dicas tamen , quod
fsm.cap.i. . n • r • • c • r • A
debet, quantum elt in íe , niti fatisracere cis , olten*
dendo eis intentionem íuam & caufam , removendo etiam
fpeciem mali, nobis enim neceflaria eft vita noítra
, aliis fania noftra. 11. q. 3. p non funt audiendi viri
faníli^ &cc¿.ut fuper hoc darct nobis exemplumDominus,
voluit íolverctributum 1
! diccnsPetro : Ne forte
* Tacere. ) n . q. j. quando. Ubi dicitur quod taccat illo tempore , ne fan-.
clum det canibus, quia aliquando verum taccre non eft culpandum , malun"?
,auccm dicere non invenitur tandil concelTum. n. q. t. nequis. in fi.
1 Doctrine. ) Juílitia; y aliud videntur vcllc hi duo verfus.
Eft verum vita. , doíirina. , juftititque .
Primum Jemfer hube , duo propter [cándala linque.
non fnnr. tamen hi verfus contrarii prarcedentibus , .ílbene intclligantur.
m Apoftolus. ) 1. ad Cor.i.
n Job. ) 16. •>
o fent i. ) 11. q,,$.fenti.
p Son funt audiendi.) Ibi arguuntur illi qui contenti confcientiá fuá non cji*
rant qyid de eis cxiítimcnt homines ¡cum tamen famam contcmacntcs ocMr
dant animas aliorum blafphemant.ium viaraDei.
3 Dicens. ) Matíh. 17.

LÍBER TERTIUS. 5 ry
Tc-andalifemus eos, vade ad mare , 8cc. 8c Apoftolus
Rom. 12. 11 fieri poteft quod ex nobis-eíl-, cum ómni­
bus hominibus pacem habentes j c
fi autem nolunt re­
cipere fatisfactionem, fed parati-funt reprehenderé, 8c
non mutari, tune debent doleré, quia illi peccant, 8c
fufficiet eis confeicntia bona : unde cum Dominus f dixiífet
: Non quod intrat in os, fed quod procedit ex
corde coinquinar, hominem, dixernnt Difcipuli ad Dominum
: foisjquia audito hoc verbo Pharifxi fcandalifati
íunt Se refpondet Dominus, finiteeos abire, cxciíunt
r 8cc.
' §, 3. ítem quid fiet, fi multitudo eft infeelere, vel
:tiam pauci, potentes tamen , quos magna fequitur
multitudo, numquid "excommunicabit eos Epifcopüs ,
íi nolunt fe corrigere ? Ad hoc dicas, quod fi illi recognofeunt
fe peccare in hoc de quo reprehenduntur , tamen
nolunt ceíTarc,8c fi infligatur eis pcena excommunicationis,vel
fimilis,timetur fchifma vel aliud magnum
malum , poteft 8c debet diílimulari: fiant tamen comminationes
de feripturis, 8c interim cauté attrahantiu>
majores 8c fapientiores inter eos, 8c magis fpiritu ales ,
quorum auctoritate,-8c leniffimis quidem , & inftantiffimis
admonitionibusextera multitudo frangatur. dift.
44. x commejfationcs. dijí. 50. y ut confiituerctur* 13 . q, 4#
ipfa y 8c z cum quifque. Si vero peccatum quod faciunt,
r - Si autem.' Hoc benc dicitur r i. q. 3. inter verb*.
í Dixijfet.)'Matth. 1 j.
t In [célere. ) Ut in retcntione Decimarum á Laicií , aut tn torneamentts,aut
duellis.
u Excommunicabit. ] Numquid publicc praidicandum eft tales non efle in fta*'
"•tu falvandprum ? c¿. credo idem eíTe feryandum circa, prasdicacioncro , quod
dicit Magifter de excommunicatione,
x Commejfationes. ) Ibi : non afperé" , non duriter , non imperiosc í ifta tolluntur
, fcd magis docendo quám jubendo , magis monendo quám minando s
íic enim agendum cft cum multitudinc j ícYeritas autem excrcenda eft in pa«n
«orum peccata.
y Vt conftitueretur. ) Ibi dicitur , ubi multorum ftrages jacet, dctrahendiua,
cft aKquid fcveritati. ídem dicitur in c. ipfa pietas. in n 23. q. 4
z Cum quifque. ] Ibi dicitur quod quando alicujus crimen cft execrabile , SC
r
°n haber defenfores , per quos fchiíma poífit contingere , no« doimic ÍCTCXÍ-.
- * a
s difciplinjç,

Ti5 SUMM^ SANCft^RAYAtUNDI,^
au&oritate defendunt, quaíi non íic peccatum , tune
non debet circá tales dormiré fe veritas diíciplinaé 5 nam
tales etiam harretici poííunt ffici de peen, ifift. ói&itim
fin. dift. 50. ° Domino "ftincl&Pmift'. 81. c
'fiQér ¿ftftfrfioe e-
tiam nota , quod'^ccanriRcitur qatytídoque fcandalum
improprié, &per figuram, quas dicitur emphaíis, íicuc
illud , Davus eít ipfum fcelus 5 & in hac íignificatione
ait Dominus Petro Matt. 1 tflíSfeandahim mmi es.
4. Circá perplexitatem nota quod alia eft juris, alia
facti. Perplcxitas juris eíl, cum aliquis circá illud, quod
libí-bccurm'faciendum, invenié'^diverfas aucT:oritates>
nbi ad invicem pugnantes: hxc r>erofiítftas per eoperariorum
concordiam eft folvenda : nam in jure nulla eft
«óírgrariecas realis, fed fuperfícialis tantutri.- Pérplexitas
facti eft , cum diabolus fuggeftione fuá mala, ut ait
MREG. IN
R
*- d Gregorius, plcrofquc ftí peccarc facit, quatenús ¡
jf.&¡6.! peccatum fortaííe fugerc appfctant, hoc íine aliquo peccati
laqueo non e vadant .Contra iftam autem perplexi-
ATDEM tatem dat ipfemet Gregorius cpjifilium dicens : Eft taimen
quod ad deftruendas Béhemoth verfutias fubrilitéF
15at,dum mens inter máxima 8c minora peccata conítringitur,íioiilnin
6 nullus íine peccato evadehdi adfetfj
\']^Art¡ít,minora femper eiigantur,quia, & qürar murorui
imdique ambitu, ne fugiat, clauditur, ibi fe in fuga 1
precipitar, flbí brevior mums inveñkur. Dicas Grdjjtf
quod veritate infpe&á nihil eft f
perplexitasfb nawrpotel
aliquis eííe perplexus inter duo mala, id eft neceffitat<
a C. 1, Ibi dicitur, quod es impanitatts'rcifcmdenda eíl "i cura tot fíat?,'
¡peccant, ut ex au&oritate fe defen lant, & uíum peccandi íibi faeiant.
b Domino. 2 Ibi dicitur quod qui fe non corrigunt de peccato carnis ? •
íed ipfum , quádam íuperftitione nituntur defenderé , nec gradum honoris,neCigiatiam
recipiant communicationis.
c Plurimn.) Arguuntur fbrnicarii facerdotes , qui defendunt fe , quia in vo;
leri teftamento conceíla legitur facerdotibus ge.nerandi facultas',
d Gregor'ms. ) i'5-diji. c. z.
c Pa.'et.] Aut propter erroneam confeientiam, aut propter voluntaran prs
yam.
- ' f-P'erplexhás. )Nifi propter errorem confcientiá?, ttt di&um. eft, aatprop;
urpravamyoliwwtcm qua^aaoa Yi¿U dcpoucicj-

1ÍBER TERTIUfcj ffff
rictus ad aliquod malum perpetrandum. g Auguili- ^H^ ta,. ¿ á
us: vfiisirae nujftquam Deus reíjderct interitura , fíJ^V^JJJ*
)on ípontaneum invcniretur homo'habere peccatum.
dcm : ufque adcó peccatum voluntarium. Cum ergo
ofitus eíl ínter dúo mala , aut poteíl utrumque vitare,
aut alterum faceré íine peccato 5 8c cum oportet me al-
if,
terum faceré , debeo eligere , juxtá coníllium Grego- Gre¿ % nb. i %
ii,quod per íe coníideratum eílet minus peccatum.
jT. 5. Pone Sacerdotem indutum ad. miííam , 8c pcrcnit
jam ad illa verba , Hoc eft Corpus , tune oceurrít
onfcientix fuae aliquod mortale , quid faciet.? Si pro-
edi t, peccat mortaliter coníiciendo, 8c fumendo fc
quia
dicium fibi manducat 8c bibit % 8ce. Si non conñciac
fingat fe conficere , gravius peccare videtur, quia
eo videtur illudere, 8c populo quem decipit, fe aílrinit
ext. cíe celeh. mijf. 1
de homine. in fine. íi autem ex
Aug. ] 13. 9. 4; Nubuchodonofir* & vafs, :
Quia judicium.} i. Cor. íi.
i De homine. ]' Ibi agitur de quodam facerdotc , qui ícitfns fo -eí7e in morca/fe
pprimebat in eanone verba per "quae fie confectio, & tándem fumebat purúm
áncm & vinum : & dicitur hic quod hujufmodi faifa remedia funt abjicienda,
~u* funt veris periculis graviora: & ira gravius fine dubio videtur oftendere»
qui fie fraudulentcr prjefumpferic.minift.rare. ^Quid de facerdóte , qui celebrabais
per negligentiam panem non miniftrat, auc vinum in calice,aut aquam,
;ec advercie , doñee veniat ad yerba confe£tionis, yei'Ctiatn ufque ad fumpionem
; nec advertit de dcfe£tu pañis, vel vini, vel aquar? -fie. Defcctio vio¿
" aqua: , y el p,ap..is , vel cujgsJibet iftorum, íi eam deprehendierit antequam Yciat
ad verba qua: funt de fubftantia confecrationis, (iippleac apponendo quocC
rauermifTiim eft.Si prazcermiffuai eft vinum rantúm,apponatur. Si autem pañis
rxtermiiTus ci%ica*txjmi& hoc ;deprehenditur,cum yencum eft ad yerba quibus
confia tur facramentum corporis , apponacur, & repetancur omnia á ce igitur
fuper toram > cum vinum nondum íit confecrftum, Si autem aqua fit praeret*
r_iifla, & hoc deprehenditur ante yerba confeátioais , apponaeur aqua. Si au*
tem hoc deprehenditur poftquám eft fa&a confecratio corporis •& fanguinis ;
non apponatur aqua , & nulla fiat iterado verborum, cum jam facía fie coníecratio
taro corporis quám fanguinis. Si autem tantum- fa£ta fir confecratiocorporis
, apponatur aqua, & nihil rciteretur.Si autem cum ventura fuerit ad fumtioncm
, tune primó deprehenditur vintm eíTe pranermiflufn , tune debet Sacerdos
poneré in cálice vinum cum aqua', & reaíTumere á verbis confecrationis
fanguinis.Si vero hoc pércipitur poft fumptionem corporis, debecíacerdos
.'pponere aliam hoftiam fimul cum far.guine iterum coiiíccrandam, & in fine
^umere hoftiam iterum confecratam , & íaflguinem , nonobftante etiam fi pri&s
fumpiitaquam ,qux erat in cálice-, quia prxceptum de perfeccione facramenti
«ajoris ponderis eft,quám praceptum quod hoc íac.r amentum ¿jejuno i¡UQ»ntf

y rlSlf lttl.il SANtftTI RATMÍXMOl^J]
toco diitiictat4mignam fcandalum generar, & ka videtur;
perplexus. Solutio credo prxcipuam, 5c tutiorem via m
ut poenitcat & convertatur > doieat etiam quia ita tar-r
dé pcenltet, 6c proponat coníiceri quám cito poteric
habere opportunitatem, 6c fie conriciat6c íumat ; íi hoc
non poreft, vel non vult faceré, dicunt quidam quod
íimplicem hoftiam debet fu mere 5 íed hoc videtur rec
probari in prxdicta decr. de homiru* Unde íi non con«»
fecravit, tutius eft ex toto dimittere: íi confecravit, fu
mat propter generalem Ecclefix k traditionem, arg»,
illius decr. de homine-. u
§. 6. ítem poney quod Sacerdos tenet i concubinarn
in domo, Parochianí vident ipfum m indutum , quid
facient ? Si audiunt ejus miíTam, ¿adune contra con A
cientiam, qux di&at eis contrarium, prxfertim propter
prohibitionem Nicolai 8c Alexandri 31. difl. nullus..
audiat miíTam Sacerdotis, quem fcit concubinam indubitanter
habere. Si non audiat, íimiliter remanet ferapulusin
confcientiá i a quia non poteft aliquis, quantumeumque
poliutus íit, facramenta divina políuere y
qux purgatoria cunicarum contagionum exiftunc, idcirco
prxcipitur , quod percipiatur communio á Sacerdote
quantumeumque polluto, ufque quo Epifcopo-* *
rum judicio reprobetur. 15. q. ult. feifeitantihus. 6c ita <
videntur perplexi. Solutio 5 hunc articulum Iatiüs pro- •
fequar , quia circá cum oceurrunt quám plurima dubia.
jT. 7. Unde notandum, quod clerici non debent ha^
bitare cum mulieribus. 30, dift. 0
hofpitiolum. dift. 81;
p /

LÍBER TERTIUS. 51-/
18. q. 1. tdiffinimus. Excipiuntur tamen quxdam perfone,
cum quibus licité poíTunt habitare Clerici , videlicet
, mater, foror , amita , matertera , avia, filia frarris
vel fororis, uxor íilii, 6c regulariter omnes confanguinee
per lineam tranfveríalem ufque ad fecundum
gradum inclufivé. arg. difl. 8 1. f
cum ómnibus. 6c confanguinee
per lineam afcendentem ufque ad quarturrt
gradum. arg, ext. de confang. & affin. 1
non debet. dift.
81. u
volumus. 6c*'forminas. 6c eftratio in iftis, quia foe-
dus naturale nil fevi criminis cum talibus cxiílimarí
permittit. ext. de cohabii. Cleri. & muí. a nobis. 6c depr¿~
fumpt. cum in juventute. 6c hoc intelligas , íi confanguinea
non habet fecum domicellas pediífequas, vel aliquas
mulleres fufpectas. Nam de talibus dicit Auguíli- Auguft. Ub.7.
ñus : Quas cum lorore mea funt, fororés mee non funt. e
dift. 8 1.legitur. 6c in hoc cafu poteíl intelligi. ext. de
cohabito Cleri. & muí. 1 c. 1. ítem licet d'ixerim , quod'
fcedus naturale non permittit cúm talibus órifiíufpitionem,
tamen non debet Clericus, 6c máxime Epifcopus
habere 2
cum ca immoderatam farniliáritatem, ofculan­
do fcilicet eamcoram hominibus , vel caput fuum in
gremio ejus ponendo, vel fimile , ne ex hoc vilis, ac
contemptibilis habeatur : 6c li admonitus forte nollet
defiítere , deponatur. dift. 34. a
quorumdam. Ultra fecundum
gradum linee tranfverfalis, diftingue, aut funt*
r Diffinimus. ] Ibi dicitur : non habitcnt íimul in Monafterio Monachus &'
Monacha: adulterium enim intercipitur cohabitatione.
f ¿um ómnibus. ) Ibi ñt mentio dc praediclis perfonis exceptis.
t Non debet. ] Ibi dicitur , quod confanguinitas non durat hodie , niíi ad
quartum gradum
toterdixir. ] Ibi dicitur , quod non licet habere fecum > nríi fnatrem , forol
c m
>amitam & pe'rfonas idóneas' qua; fugiant fufpitiones.
u
Volumus.) Excipiuntur mater , foror & üx6r , qux callé regendz funt.
. x
¿cerninas. ] Ibi fit mentio de illo c. a noois. & cum in juventute.
yC. 1. Ibi dicitur, quod ñeque illas perfonas íacerdos habeat, quas cano-
•esconcedunr , matrem fcilicet, amitam & fotorcm , quia frequenter cum il- '
hs peccarum commiíTum çft j aut cum pcdiíTequis earum.
z
Cum ea. ) Id eft cum filia , forore , 6c uxore , & fimilibus. A
*§¡H0rumdam.¡ Ibi dicitur de quodam Epifcopo quod ñiíi admorjrüs deftit?'tt
ahirjimjjdcrata alia fus fajniliaíitate & vcuaiione puniatur.
? lft
- 35,1

5i8 SVMMJE SANCTI ^AYMUNDI
fufpecbe quia juvcncs , aut non. In primo cafu non pofíunt,
in fecundo poíTunt: & eadem diílinclio facienda
eíl in ancillis : 8c íic intelligo. dift. 81. foeminas. dift.
31, inter dixit. in fin. Eadem diílin&io eíl facienda in
uxore propria , quia íi Subdiaconus, vel fuprá , habet
uxorem legitimam cum qua contraxerat.ante Subdiaconatum
, li vetula eíl*t|¡oteíl eam habere in domo, &
eam cafté regere. difi. 81. b volumus. Si vero juvenis,
non debet fecum manere , fed c fequeílrato manfíonis
cubículo, diff. 77. Epijcopus. & arg. de converf. conjuga
¿ uxoratus. fane fi conjugad. Quidam ad hac diílinctione
excipiunt Epifcopos 6c Monachos,qui indiílinclé
non poíTunt etiam cum aliqua confanguinea habitare,
arg.tí//?. 3 2. .quorumdam.ext.de conv.conjug. fane fi conjug*
Sed licet t utum eílet hoc,Sc honcílum,tamen non obílant
eis illa jura , quia illud capitulum , quorumdam, loquitur
quando immoderatam familiaritatem habet Epifcopüs
cum filia cujus occaíionc vilis a fubditis habeatur: &C
íic illa decr. fane^ loquitur in uxore Epifcopi, qua: omnino
debet intrare religionem.
§. 8. De pcena Clerici non fervantis contieentiam
ita teneas , quod íi aecufatus eíl convictus , debet cdeponi.
8 1. difi. fi quis Clericus. & f Presbyter. Se fi quis Epifi
copus. ítem aut eíl noterium eum habere concubinam ,
aut con. In primo cafu, íi eílnotorium juris, puta quod
eíl condemnatus de illo crimine, vel eíl confeflus fponte
in jure, vel canonicé conviclus , debent fubditi vitare
ipfum in facramentis, quia ex tune eíl ipfo jure
b Volumus.) Ibi habctur de .uxore , qua: caite regendaeft.
c Se quefir ato.] & continentia , tám á viro quám ab uxore promiíla > Ut. tk
illo c. Epifcopüs.
d Vxoratus. ) Ibi & in c.fane > dicitur quod conju gatos non promoveátur ad
íacros ordines , niíi ab uxore fuerit profitente continentiam abíblutu?.Uxor vero
promovendi in Epifcopum priús debet .profireri continentiam facrum
pelamen , & religiofam veftem aífumere.
• c Deponi. ) Secundum vetera ;ura , qu* hic allegantúr. "
ÍPresbyter.,) Ibi dicitur , quod Clericus; (ponte confcíTus > vcl convictus teftibus,
& aecufatus privatur proprio gradu.

LÍBER TERTIUS. 5jl
fufpenfus. 15. y. 5. Presbyter. ext.de cohabit. Cleri. &
mdi.Zveftra.
h
ídem credo, licet aliter quidam dixerint,
íi eft notorium facti, puta quia mulbrcm fufpectam
publicé tener, ¿
in domo, 8c etiam forte funt argu- .
menta gradientia fuper terram , quia cum fit publiaimnon
ex fama, fed exevidentia , ita quod nec poílit
ajiqua tergiverfatione celari, nec teftis eft neceíTarius ,
nec etiam K
aecufator. ext. de cohabit. cleri & muli. tuá.
debet etiam 1 talis admoneri m ab Epifcopo , ut fe corwgar
; 8c íi noluerit fe corrigere , n fufpendatur á be-
g Veftra.) Ibi dicitur , quoJ a Prcsbyccris , vel Clericis fornicariis, quamdiu
tylcrancur ab Eccleíia , nec h.ibent operis evidenciam , licite audiancur divijia
fpyftcria, 8c recipiantur Ecclcíiaftica Sacramenta.
h i ',em a U\ ) ci'icet quod fufpcnii fint ipfo jure.
ilrt tiom?. ) Jdem incclligo, íi alibi.
]c. Aecufator.) Ex quo crimen eft ira publicum , quod debeat appellari noto»
tium , ut in c. tu.a. quod loquitur de Clericis concubinariis.
I Talis. ' Notorius fornicator qui fuípenfus cft ipfo jure ab officio quoad ie
&quoad alios.
m Ab Et>fjcop.>, J Admonitio inferioris Prxlati non fufficeret quoad hoc , quia
poflet inferre pcenam hic notatam , nifi talis eflet , quí haberet jurifdictionem
%'fcopalem plcnarie in ralibusconcubinariis , & in eorum beneficiis;
^ Sttfpendatnr. ) Hoz ordinc y rocedendum eft contra concubinatos fecun-
*im jus commurre ; fed in regno Francise tenet conftitutio legati in Francia ,
qnae talis eft. Excbmmunicamus omnes Sacerdotes & Clericos quofeunque, qui
P*ft legitimam admonitionem focarías , vcl alias mulleres > de quibus mala
*«picio poífit otiri in domibus propriis , vel alibi , ubi populus , vel etiam
ftandalizetur Ecclefia , duxerint tenendas , niíi fint Clerici , qui in minoribus
•ídinibus conftituti legitime contraxirte probentur ; qui tamen cum uxoribus
«eclefiaftica beneficia retiñere non debent. De ifta admonitione dúplex eft opiato.
Quidam dicunt, quoJ non fufficit , niíi fpecialiter fiat ad perfonam fuper
hoc infamatam. Alii dicunt, quod fufficit generalis admonitio faétain fy-
••do , non per modum fimplicis exhortationis, quam faciunt prxdicatorcs,fed
Per modum prxlationis & jurifdicxionis , ut fit via ad incurrendam pcenam lilis
conftitutionis:& licet hxc admonitio fiat ad rñultitudinem, & fit fynoJalis
^ eft facía in fynodo, nihilominus eft perfonalís , cum fiat ad prxfentes : &
fccttndúm hanc opinionem hujufmodi generalis admonitio ad illos fo'os exten-
^'^r , qui prarícntcs funt; ad alios autem non , five teneantur interefle fynodo
fi'e non ; licet ab his qui interfuer. nt, audiant poftmodum hujufmodi admonitionem
factam efle , & quando Epifcopüs incendie faceré admonitionem trina
m , non fufficit unam audifle , aut duas, nifi & tertia audiatur prxfentialircr
* prxfence monitore. ítem non extenditur hxc admonirio , nifi ad illos folos,
1 u
i á tempore monitionis illius hujufmodi focarías cum fcandalo detinenr.Item
°?ottct quód fit trina, vel una pro ómnibusfafta ex caufa , alias non eflet legitima
; & quamvis non exprimatur caufa propter quam firuna pro ómnibus ,
| ta
men fubeft alia cauía , nihilominus incurretur fentcntia illius canonis. Pri-
^•opiuiobenicnior cft & commuuior. Clericus autem qui cum fcandalo paf-
Ttt¿

5io SUMM^E SANCTI RAYMUNDT,
neficio ufque ad fatisfa&ioncm corgruam: &°/i adhuc
períeveraverit, in perpetuum removeatur. ext. de cohabit.
Cleri & mulier. ficut ad extirpandam. & P fecundum
ffim Sí pubhcé cum plurimis fornicatur , Iicer graviüs pcccct, quám ille, qui
pubücc unam tener íocariam , non incurrir camen fentcntiam prxdictam ,
Ut credo , quia coníbtutio illa non videtur loqui , niíi dc tenentibus cum fcandalo
focarias , vcl alias mulicres ; cum pcena: potius íine rdiringcndx. De ilJis
autem , qui tenent muiieres in fufpeétis locis ,& cum fcandalo, íed tamen non
peccant cum eis, nec peccare proponunt , poteft diei benigna interpretationc ,
quod non incidunt in illam íententiam 6c quod illa conftitutio intelligitur de
de illis , qui cas ictinent in concubinatu : aliis tamen videtur , quod cx quo
poft legitimam aimonitionem cum fcandalo tenent mulictcs hujufmodi , fivé
peccent cum eis cainalircr, fivé non , incidunt in illam fententiam poft admonitionem
legitimam : & quod dixit, duxerint rctinendas , intedigo retinendas
iil eíl, habendas ad ufum carnis ; licet enim non tencant cas expenfis fuis, aut
ramquám fuas ptoprias concubinas , cx quo tamen utuntur cis ad peccatum
carnis cum fcandalo , & poft admonitioncm legitimam incurrunt fententiam.
Unde íi Clericus adulterctur cum uxore alicujus manente in domo mariti , Se
cohabitante cum marito , & hoc cum fcandalo , 6c poft admonitioncm , incurrit
fentcntiam prardictam , licet non exhibear eam ille Clcricu» , aut alter
eam teneat. Ab illa autem fententia , cum conditor canonis non retinucrit , íibi
abfolutionem ,póíTunt Epifcopi abíblvcre fubditos : inferiores autem prarlati
non confueveruntde hoc abfolverc Quid fi aliquis abfolutus revertatur ad vomitum
cum eadem concubina ? c¿. Si adhuc dmat fcandalum , recidit in candem
excommunicationem , quámvis non fiat nova admonitioj fi autem non durat
, fed creditur publícé , quod fit correclus , non incidit in illam íententiam,
doñee iterum fuper hoc oaurn fit fcandalum ,quo exorto.non credo quod necefTarianYadmonitjo
nova; cc.do autem quod peccant Epifcopi ,& inferiores
Prxlari, ad quos pcrtinet hujufoodi admonitionem faceré : ( inferiores enim
eam poíTunt faceré , etiam fi fint fimplices factrdotts , curati tamen j cuM
conftitutio illa non fpecificet, quod ab Epiícopo íit facienda ) fi per negligcntiam
, aut alias corrupta intentione omittant eam faceré: fi autem cx jufta
causa omittant , quia forte vident ibi multorum ftragem jacerc , vel aliud íimile
, non peccanr. Dc hujufmodi autem Clericis fornicariis credo quod non
oportet eos vitaii tanquam excommunicatos cx filo Canone , niíi conftct eos
tenere focarias cum fcandalo , & fuper hoc eos eííe legitimé admonitos , &
nominatim excommunicatos. Licet autem Epifco|ú pcífint ab hujufmodi fentcntiis
abfolverc , non tamen poffunt difpenfare fuper irregularitaie contracta,
fi in hujufmodi excommunicationc publicé cclcbraverunr ,aut minifnaveiunt,
aut ordines receperunt. Licet autem idem legatus multa alia conftiruerit, vd
innovaverit ad honeftatem clcricalem fpeclantía , tám contta habitum , quám
contra negotiationem & ufuras, & alia qua'dam , dicens íe talia prohiberc fub
eadem diltinclione , fub qua prohibuit ufum focariaium , non tamen Clerici >
qui faciunt contra illas ptohibitiones , & poft admonitionem legitimam, ipfo
fació excommunicationem incurrunt , quia quantum ad illas prohibitiones
non facit promulgarionem lata; fententia: , fed potius comminationcm-feren»
áx : 6L ita habet confuetudo qua: óptima eft legum interpres.
o Si adhuc. ) id eft, poft hujufmodi fufpeníionem á beneficio > ut in illo t.
ficut.
p Srcnndum loe. ) Ibi de illis qui jncent in noron'á fornicatione, &de talibus
dicitur in c
. fi qm funt, Quod interdicicur eis introitus Ecclefia; } doñee fatis-

LÍBER TERTIUS. 5xi
hoc intelligitur. dift. 31. nullus. Scprdterhoc. difi. 81.fi
quijunt Presbyter i. ext. de cohabit. Cler. & muí. veftra. in
fn. & tua. & ext. de verb. fignifi. q cum olim. hxc opinio
confirmatur. ext. de cohabitat, cleri. & muí. 1
quafitum.
quám infrá inter novas conftitutiones. Si autem non
eft notorium eum habere concubinam , íéd cft publicum
ex fama tantum , íi non appareataccufator, & de
hoc habeatur fufpicio, erit ei purgado indiccnda in
qua f fi defecerit, t deponatur. ext. de cohabit. Cleri. &
midl. u tua nos. Et ifte non debet á fubditis evitari in facramentis,
quandiu ab Eccleíia toleratur : de talibus
lcgitur» dift. 18. x confulendum. 15. q. ult. Y c. ult.
9. Prxter has poenas imponuntur adhuc alix, quia
li Clericus in facro ordinc conftitutus , matrimonialiter
ducat, aliquam in uxorem , ipfe Clericus debet privari
ordine Se beneficio eeclefiaftico , poteft tamen cum eo
difpeníari fecundum id quod dixi fuprá de bigam. §. K
qturltur. in fine. Mulier íi erac libera,debet redigi in fervitutem
Ecclefix. dift. 31. I Í W . íi anciila debet vendi.
faciant: & G qui in hujufmodi malo perfeyeraverint, nullus andiat miflam illorum-,
quod tamen hicdicitutdc interdicto ab introitu Ecclefia: , hodic de
confuetudine non fervatur.
q Cum olim. ] Ibi dicitur , quod offenfa manifefta eft , quar per eonfeífionem,vel
probationcm vera fuerit, aut per rcievidentiam , qua: nulla poífir
tergiverfatione eclari.
penfus
niíi fit peccatum fornicatiem» , ...
fcíTioncm factam in jure , aut per rei evidentiam , qus aulla poífit tergiverfationecelari.
I f Si defecerit. ] Ve! fe purgare noluerit.
t Beponutur.) Secundum veteris juris rigorem loquitur illud capitulum.
u Tu* nos. ] Non loquitur de depofitionc , fed de canónica animadverfione.
* Confulenaum. ) Ibi dicitur quod ad Laicos con pertinct judicare de vita
Clericorum.
7 C. ult. ] Ibi agknr de. Presbytero deprehenfo in adulterio > & dicitur quod
'*co quoufquc judicio Epifcoporum rcpiobetur , percipiantur Ecclcfiaftica fa-
Cl
amenta.
* Qutritur. ] Ibi dicitur quod Epifcopüs in rcligione cum tali poteft difpcna
] Ibi dicitur de Diacoim , qui uxoribus vacant , qui fi admoniti ab
epifcopis non le correxciint , principibus indulgetur licentia, uc eorum fer-;
•^as mancipent fervituti.

j#i>SÜMMfi SANÍTIRAY'MfNDI
dift. 81. 1> quidam clerici. filii tamen nati rcdiguntur f&
fervitutem Eccleíix. 15. q. ult: eam mullere . In matre
tamen dicunt quidam , quod, íi filii fui adhuc par vult
funt, non vendctuv Se retrudctur ia monafterium , ne
propter ejus abfentiam rilii pereant. dift. 3 4. c fratemitatis.
vel intellige d
illud, quando non contraxeratc
cum ea matrimonialiter. Itera-nota , quod Clericus iná
facro ordine conílitutus, quando fcparatur ab illa, quam?
de fado duxit uxorem, deben eam abjurare fecundum
formam iílam, quod de extero nullo modo accedet záh
illam,; nec cura illa ad unam menlam manducabit, neo
bibet, nec fub uno tectomanebit, niíi in Eccleíia, auM
in.alio publico loco , ubi nulla mala fufpicio poílic eííe p
nec etiam ibi loquatur cum ea, niíi coram teílibus ido^
neis pro certa neceílitate. 1 5. q. G.ab ifto die. 8c eít nárc-;
orma fervanda, etiam quandó fe paranturpropter con- .
anguinitate n, vel -aliud legitimu- m impedimentum ; Se ,
eft exprefla décretalis in.Hoc cafu ex. qui clerici , vel.
vfiu. f
ex. litterarum. fedícontradicit. ext. de cohabit. cler.-;
& mulier: Clericos. ubi exprefle-dicitury quod á talibus -1
non debet exigi juramentum , ne inílinclu diaboli in*
idem crimen redeant, 8c infuper S reatum perjurii ití^l
currant: fed illa loquitur, quando Clericus habetur
fufpecTus, quod non fervabit juramentum 5 quia tunea
veré non debet exigi, fed per íufpenfionis, 8c interdicti
fententiam, vel aliis modis, ut ibidem colligiturJj
eíl cogendus mulieres ita á fe removeré, ne poífit haberi
íiniílra fufpicio contra eum, vel illa decr. clericos.--
• h Quidam.} Ibi dicicur quod Epifcopüs vendar ancillam quam haber Clerjflus
in concubinacu.
c Fraternitatis. ] Ibi : ancillaejus.jubemus utmanafterio continentiam pro- I
felTura tradator, & loquitur de Subdiacoois &-fupra,qui .ex conjugio i ngenualum
, vel ancillarum filios rçceperunr.;
d iXud. j Scilicct fracernicacis.
e Cum ea.~\ Aticilla fcilicet ,.ut in primo cafu , fcilicet quando contraxir,ven*
¿acur., in fecundo rctrudatur in monaftcrium.
(Ex litterarum' ~] Ibi approbat Papa id quod fecit quidam Epifcopüs quiSuÍK
•diaconum fecit abjurare illam quam duxerat poft. Subdiaconácum.
g Rtarum perjurii. ] \JÉx hoc patee quod malé faciunc facerdotes-, & alif? ;
JUxlati, qui Laicos folucos faciunc abjurare cencubioam.

LÍBER TERTIUS. f#J
intellíge cum feparatur á concubina, iftam , exlitterarum.
quando ab uxore. Ítem nota, quod prsefumitnr
Clericusincontinens , fi fxpé loquitur, vel difputat dc
formis mulierum, vel íi mulleres fxpé veniant ad domum
fuam ,vel fi ipfe frequentet hofpitia illarum, vel
fi íolns in loco fufpeclo inveniatur loqui cum eis, vel
fi inípiciat eas forte oculo infatiabili. dift. 31. hofpitiokm.
dift.S 1. h Clericus folus.di i in ómnibus. $z.q. 5. * nec
folo. ext. de prxfump. 1 tertio. Prxfumitur etiam incontinens,
& repellitur á promotione qui duxit in uxorem
vilem mulierem , puta ancillam, vel m joculatricem , licet
virginem. dift. 34. y? quis viduam- 2.
§.10. ítem licet ex prxdi¿tis fatis poífit intelligi ,
quid fit notorium > tamen quia farpé de notorio loquitur
, & ad plenum quid fit notorium ignoramus, omiffis
multis 6c variis de notorio feriptis , hoc in fumma
l
eneas, quod eft notorium aliud juris , aliud facti. Notorium
juris eft, de quoquis canonicé eft condemnatus,
Ve
l etiam jure confeíTus, vel per legitimas probationes
conviclus. 15.^. 5. n Presbyter*6c q. ultim. o fi quis
Presbyter. Scfcifeitantibus. ext. de cohabitatione Cleric. &
Mulierum veftr. Se qudfitum 2. queftione 6. q funt
h Clericus folus. )Nec folus Presbyter cum íblafabulas mifceat ¡ nec domo?
"^ronarum frequenter intret Archidiaconus prztcxtu humilitatis aut officii,
T
7 "hquid fecreto pet.Clericos aut domefticos mander.
1
Ómnibus. ] Ibi dicitur quod obfervare convenit, ut certus quis , cert»
tCn5
pore , certo loco , & certis perfonis , vcl apparcrc , vcl loqui debet Clericus
"^'tribus , ut fufpicio evitetur.
* Nec folo.) Ibi dicitur quod nec folo affeetu, & tac"tü , fed afpcctu quoque
'?Pctitur, & appetit concupifccntia fcemiuarum : Se eft do regula beati Auguf-
^ Tertio.) IH prsfumitur de carnali copula ínter eos qui per plana Se nema
>"»ias , & invia plurics convagantur.
^Joculatricem. ) Vcl aliquam ex h ;
s, qüa: publicis fpectaculic raaucipantur,
U t i n
c. y» quitviduam.
n
Presbyter. ] Ibi dicitur , quomodo poteft cnenotum Epifcopo fcelus, nifi
,Cc
ufatorc idóneo per teftes idóneos probante i
0
Si quis Presbyter.) Ibi dicitur: fi autem confeíTus non ipfe fuerit, fed ab
5 1 , 0
publicé conviclus, nec boc ipfum habeat, ut nomen Presbyteri portee.
P 'So[citantibus. ] Ibi dicitur quod non ftatim , quiaecuíatur, rcus eft, fed
* 1 c
onvincitur criminofus eft.
1 Sunt etiam quorum. ] Ibi dicitur , quod argumentis convi&us, teftibus fu/í^us,
& confeíTus noa auditur appclhms,

*S SUHM^ SANCTI RA Y MUS-DI, I
etiam quorum» Notorium facti eíl, cujus teílis eit po¿
pulus, 8c diífimulationi non eíl locus. dift. 6i. r infai
cerdotibus. in fin. ext. de cohabit. Cleric. tua. ff. de x
rité
nupt. (
falam. in prin. 8c intelligitur populus eííe teílis;
íi vé fit crimen notorium ómnibus ¡ qui funt-t in il lo lo-*
co , fivé majori partí. i. q. 1. u
de manifefta. ítem in
notorio juris exigitur quandoque probatio contra negantem.
ext.de feut.ót''te judie. x
ficut. In notorio vero*
facti non requiritur ordo juris, qui eíl alias regulariter
obfervandus. ext. de jure juran, y ad noftram. 5. -Evidentia
enim patrati fceleris clamore non indiget accufatcH'
ris¿ ext. de accuf. evidentia. 8c íi forte Judex velit z
tali-*
ter delinquentem fecundum quod jus poílulat puniré,
vel corrigere , 6c iíle appellat, non eíl appellationi hujufmodi
deferendum, ext. de appefy*pr*te*eb\< Itcta* ao-i
x ln feerdotibuo. ] Ibi: perferens rnemotandi criminis labem, non haber ia/
cidam facerdorii dignitatem.
ÍPalam.) Qna»ftum faceré dicimusnon íbldra qux in 1
lupanari fe proíhV
ftútjféd eriám ,.-fí qua fóletin-taberna morari, YCI quae alias pudori fuo aoaf
parcit. , ~ú
t la illo loto. I -Id eít'vilfa ; fircparodhftf,íicét m» hábéaf niíi decem homines
, five parochianos \ quia decem homines populum faciunt. i o. 3. unit*
De fcandalo autem populi, vel Eccleíia:, dc quo fit mentio in conftitutione. d.
Legáti. credo "qucíd^i parochia Mi lie haber,'pátochianós , íi tantum ex illis dc- i
cem fcandalizentur de focaria facerdotis > qua: funt graves & honeftx perfoqi,
poteft fieri interpretatio; quia populus ícandaíizatur, máxime cum -decem ho"*
mines populum faeiant, ut dictum eft, ficut duo faciunt congregarionem'.exf.'
de eleít. c.-j.-St tres faciunt collcgium. ff. de verberar»JignifrNeraciits. Retiñesur
tamen in uno ff. quod cuju faite univ.nom. fieut municepiumin fin.duodccitn'
autem aut viginti faciunt turbam. ff. de vibon. raptor. 1. prAtor ait.%. 1. quatuot 1
vel quinqué porci, vcl decem oves faciunt gregem ff. de abig. oves. $
u De manifefta.) Se nota, quod in pluribus caufis non funt require a di" 5
x Sicut. ) Ibrdicitut de quodam-, qui per dúos teftes probar fe ab impetitione
adverfarii , vcl in alio judicio abfoluc um : & dicitur» quod hoc fufficit % licet'
teftes nihil deponant de rationibus, .qua; moverunt judicemad fententiandura.
y .Ad noftram. ) Ibi dicitur quod qui juravit, quod ordinem judiciorum fer- •
váret in-omni caufa, non propter\hoc. in notoriis-obíer vare tenetur ordinem
judiciarium , qui in aliis caufis obfervatur; notoria cnim fuum habent-otdi- -
aem> & occulta fuum. - .
Z Taliter. ] Id eft notorie .> libe evidenter.*^"":
• ttSf rAterM
-) Ibi dicitur, quod qui poft appellationeñfÇravia eomraltíunt*
jprauexttt appellat ionis fe mentes , dum íuper illis conveniuntur , non debet eis-/
poiieere tujuiraodi appelUtio » quo- minus eorum exceflus canonice puniao?'
tonum

LÍBER TERTIUS. 515
torium facti fubdividitur , quia aliud eíl notorium facti
manentis achí, ut cum quis publicé tenet adujteram ,
vel concubinam in domo > aliud notorium facti ttanfeuntisachi,
ut íi quis in publico interfecerit hominem ,
vel fecit fortilegium v vel íimile } aliud notorium facti
.prxfumpti, ut ii aliquis publicc habitus eft pro filio ,
confanguineo, vel afEni alicujus. item alia quxdam oertincntia
ad continentiam Clericorum require fupra de
bigam. per totum. Sede apofta. quid fi talis. ítem multi
cafus pofleht hic poni de perplexitate , fed diligens
indagator fatis poterit fibi confulere ex his , qux híe
pofita funt. Se fupra Se infrá in titulas fpecialibus.
De Inquifitionibus & Purgationibus.
DICTUM e(t fupra. de Difpenfatio ni bus ,
qux purgant ab Irregularitatibus,Se a
infamia juris
i nunc de purgatione canónica , qux purgat ab b
infamia
facti , videndum : unde notandum , quid íit pur¿
gatio , qux ejus fpecies , 8c qualiter íit in ea procedendtim.
Purgatio eft de objecto crimine innocentix c of.
ten fio.
$. 1. Purgationis fpecies funt dux, canónica fcilicet
& vulgaris. Canónica, qux fit ¿
per juramentum , Se
c perteíles, Se ifta permittitur, 8c approbatur tanquam
bona, utilis 8c honeíta in Ecelefía Dei. z:q. 5. fere per
totum. Uulgaris purgatio eít, qux á vulgo eít inventa ,
üt ferri candentis, aqux ferventis , vel frigidx , pañis,
a 1 NT.AkdlA Juris,. ) Qjar fcilicec contrahitur per ' fententiam latam in
i- a&ionc famoíá contra aliquem ficut eft ac"tio furti, & injuriarum, & dc
^°'o , & dc depoíiro ; vcl etiam ex aliquo turpi aclu , ficut eft in pugnando in
a r e
na propter quift im , vel accipiendo ufuras ufurarum , & fimilia.
b Inftm'a.A.t. ) Eft difTamatio aliqua alicujus fuper crimine , vel crimini*
°Us.
c Ofcnfio.) Por juramentum computgantium , vel alio debito modo,
d Per juramentum. ] Ipíius diffamati , quod quandoque fufficit.
€ Per tifies.) Id eft juramento teftiura compurgamiumi
V u u -¡

y.C SUMM/E SANCTI R AYMUNDI,
vel caici , monomachix, id eíl, duelli, & cxterx hujufmodi
: fed iíla hodie in totum reprobara éíl, & raa-
Jedicla , tüm quia inventa eíl diabolo fabricante, i. q %
5. * Mennam. tum quia generaliter áSacris Canonibus
prohibetur, ut prxal. c. Mcwnam. 8c ead. q. g confuluifli.
£>c h Monomachiam. ítem quia eíl contra illud » prxceptum
Domini , Non tentabis Dominum Deum tuum ,
ut in illo c. monomachiam. in fine. & 1:. 1. * qu&ritur.
CUY Patriarcha. C¿. de hoc fuprá de duello.
§. z.jCircá proceílnm illum videntur in aliquibtis
varix opiniones , & jura : quxdam enim jura dicunt i
quod infamatus de crimine : ílatim debet fufpendi ufque
ad dignam fatisfaclionem. 3. q. 1. m. quia esext.de
furg. can. n ex tuarum. 8t 0
ínter, é contra videtur quod
f Mennam.) Ibi prohibetur de quodam diffamato > ne purgec fe purgationc
ferventis, vej frigidx aqua:, aut ignis, aut ferri: aut cujuílibct popularis adinventionis
, quia harc omnia fabricante invidia diaboli inventa funt, nec
auctoritate canónica funt fulta.
g finfulijli.) Ibi dicitur , quod hujufmodi purgationes á Sacris Canonibus
non funt concefTa: , áí quod Sanclorum Patrum documento non cft fancitum,
fuperftitiosá adinventionenon eft prxfumcndum.
h Montmachihm. ) Ibi dicitur , quod hujuímodi fectances Deum tentare YÍdentur:
i Prtceptum. ] Dcut. 6. Matth. &Luc. 4.
k QuAritur. ] Ibi dicitur : nemo debet tentare Deum fuum quamdiu habet 9
quod rationabili can filio faciat. Quid crgó de Epifcopo , & Abbatibus & militibus
; qui hujufmodi judicia faciunt, aut pcrmittunt fieri in curiis fuis? J}>.
Non audeo rales çxcufare á peccato moitali , cura talia fecundiim vetera jura ,
& nova íint-prohibita, ut praeallcgatum *ft , & patct ext re cleri. vei ¿Mcrmch.
fenttntiam. in fine, máxime autem Epifcopi & Abbates & illi, quibus hujufmodi
jus ignorare non licet, in hoc graviter peccant , quia potius deberent omnia
mala tolerare , quám tali malo confentire. Credo etiam quod -in publicis
prardicationibus poflunt & debent h¿ec reprehendí , in iliis m.ijrmc locis , ubi
íunt aliqui , qui in hac parte jus ignorant, falvo ,eo quod diclum cft fupra ¿c
fcandalo. §. ítem quod fitt.
1 Circa Vrocefftim. ) Ibi amovetar quidam fufpccTus de djbpidationc ab adminiftrarione
patrimonii Ecclefia:.
n Ex tuarum. ] Ibi dicirur de quodam , qúrm Fpifcopus fin;

LÍBER TERTIUS. 5 i 7
-üun debeat ftatim fufpendi. ext. de accuf. e. i. 6¿ p 'qualiter.
8c quando. i.q. i. 1 nomen. Ut igitur plañe liqucat
tibi proeeíTus ifte íummoperéutilis, 8c neceífaríüs: Nota
quod tribus modis poteft procedí contra aliquem de
crimine, vídelicetper aecufationem ,denunciationem ,
& inquiíitionem :8c in quolibet modo diligens eft adhibenda
cautela, ut aecufationem prxcedat legitima 1
infcriptio
; denunciationem , charicativa admonitio j 8c
inquiíitionem , clamofainíinuatio. ítem in aecufatione
agitur ad f degradationem : 8c ideó aecufator debet fe
obligare ad talionem : in denunciatione agitur ad pec-
ÉÚtentiam i in inquííitione, ad remotionem ab adminiftratione,uc"infrá
dice tur.
- §.3. Eíletiam quartus modus circá 1
proceíTum hujufmodi
attendendus, videlicet cum non ad pcenam direclé
inrligendam proponitur , fed u ad derenfionem >
vcl .epulíionem; quod fit, cum objicitur in modum exceptionisaecuíatori,
vel tefti, utab aecufatione, vel teftiticatione
repellatur. ítem cum objicitur electo , ut á
promotione officii, vel beneficii excludatur i 8c in hoc
^afu diftingue, utrum ante confirmationem opponatur,
vel poftea inconfecratione. In primo cafu non eft infcribi
neceflé, íed poft confirmationem excipíens debet
fe obligare x
ad pcenam extraordinariam , fecundum
atbitrinm difcreti Judiéis, fi defecerit in probando ¿
citrá vinculum tamen inferiptionis, co quód crimine
fie probato, procedit quod per elecÜonem 8c confirmationem
ei fuerat acquifitum 5 fed ob hoc prius habita
P Qtf¿liter Ó' quando.) Ibi dicitur quod Judex in inquifitione debet verita-
tcm düigentiüs petfcrutari, UT íi rei popofccrit qualitas, canónica diítri&i©
C
U-PAM feriat de inquentis.
9, Nomen.) Ibi dicitur quod Clericus qui nondúm eft convic*tiis>fiifpcndi roe
'FCBET á communione,nifi ai caufam fuam examinandam fe non prarfentaveric.
r
Infcriptio ) in qua aecufator obligat fe ad pernam talionis.
fVtgradationem-) qur fit ab Epifcopo per folemnem iufignium Clericalium.-
^otionem.
t Procejfum. ) Scilicet, cum agitur de crimine alicujus.
. ^Vtfenftonem.) Utdéfondatfc reus contra aecufatorem, vcl CONTRA ¿e$oC-r
HONEM TEFTIS.
* M posndm.) Qualis CFT amüHo PRSBCUD» T T«L alterius beneficii.
V u u 1

5i* ÍVVhfJE SANCTI R A Y MIN DI,
¡non arr.ittit 5 probantur hxc ext. deuccuf. y juperhis. &
qualiter. & quando, in fia.
tf, 4. Circá inquifiticncm autem de qua traclarcintendirous
, qualiter & quando fit procedendum ex auctoiitate
novi, & veteris teflamenti colligitnr evidenter
cx quibus proceíTerunt careniex fanctiones. - 8 Legitur
cnim in Evangelio , quod villicus ille, qui diffamatus
erat apud dominum fuum, quaíi dlílipaílet bona ipíius,
andlvit ab illo ; quid eft hoc quoalaudio de te f redde ra-
ticnem v'dlicaticnis tu*. Et in Gen. Dominus ait de Sodomías
j Dejccndam, ó" videbo utrum a clan.crcm qui 1 fenk
ad me , opere compleverint. Ex his textibus manifeíté
probatur, qued non folum cúm lubditus, vcrüm etiam
cum Frxlatus excedit, fi per c]amorcm& feçnarn ad aures
Superioris pervenerit, non quidem á malevolis Sí
malitiofis, fed á providis.& honeílis 5 nec femel tantum,
íed fxpé , fe quod clamor innuit , & c
diffamatid
roanifcílat, debet coram Ecclefix fenioribus veritatem
Siligentiüs perferurari, ut , fi rei popoíctrit qualitas,
canónica diítriclio culpam feriatdelinquentis. Quod autem
dixi á providis .& honeílis , inreíligo indiílinclé.,
licet quidaiii.diílinxcrint, utrum baberet .prçum infamia
á malevolis 6c maledieis, an á providis.& honeílis:
íed non approhodiílindionem i fufficit enim quod apud
bonos 8c graves fit infamattis , non diílin&o á . quibus
habnerit ortum infamia, arg. ext. eod. d cum dileclus. 2.
Cíim ergo clamor 8c infamia tantum invaluit, quod jam
non poteíl íine fcandalo toleran , judex debet prxfigere
terminum aecufare volentibus , &¿ fi apparuerint ac-
y Super his & qualiter. 1 In his capitulisdicirar, qwod tribus modis agitur He
crimine, ut dictum eít , Se quid debcat praseedere aecuíationem , quid dtnii*eiationern
, quid inquiíiticnwi?.
z %,'vitur. ] Lucse 16.
a Clamer em. ) Gen. t8 .
bQtteA elamor. Gen. |8.
c Difamath.) Lucx 17.
d Cum dileíius. ] Secundüm iítas Decr. hodiernas non video cx hoc c. po/íe
..efíicax eligi argumçntuni.

LÍBER TERTIUS. 5i 9
cufatores canoniceaudiatur crimen, z q. ^.**nmil?us,
45. q. ye. 1. Si vero aecufator non apparet , 8c mal*
fama crebefeit, tune Epifcopüs , vocatis Eccleíix fux
fenioribus, procedat ad inquifitionem. dift. $6, ft quid
vero ext.de aecufat. qualiter. i.ty 2. & ipfcmet Judex
debet producere teftes. 11. q. 3. pracipue.infin. i.q. t.
g Presbyter.ext. de accuf. h cum oporteat. inín. Ítem debet
cíle prxfens, contra quem eft inquifitio facienda,
vel abíens, per contumaciam > & exponenda funt ei illa
capitula de quibus fuerit inquirendum , ut facultatem
habeat defendendi fe ipfum ¡ & non folum di¿la , fed
ctiam nomina teftium funt ei publicanda : ut quid, 8c a
quo íit didum appareat, nec non exceptiones , 8c publicationes
legitima; admittenox , nc per fuppreíjionem,
nominum infamandi, per exceptionum vero excluíionem
deponendi falfum audacia prxbcatur. ext. de accuf.
qualiter. 1. f. debet igitur.
$. j. ítem Inquifitor debet defeendere ad locum ubi
perfona converfatur, de qua eft inquilino facienda,quia
ibi meliuspoteft inquiri de vita 8c fama ejus. i. q. i #
'beusomntpotens. 14.. q. I. 1
pudenda. Si fuerit * convictos,
canonicé puniatur 5 fi vero non poteft convinci, 8c
adhuc mala fama perdurat, Udmoneat ipfum Judex,
e Ómnibus. ) In hoc c. & fequenti feré idem dicitnr , fcilicet quod aecufator
Priús cP audiendus , & íeu* crimine prebato puniendus , deficiente veió aecuiatore
, vel nullo cxiftcntc , fi fama laboiat contra reum , purgatio ci indicen-
f Sí quidem. ) In hoc c. dicitur quod ad vindictam accendere non debet Fpi£
c
opum res incógnita , fed przfentibus Ecclefix fenioribus veritas eít perferut»nda
: Se idem dicitur in c. quulittr.
g Prtsbyttr.) Ibi dicitur , quod fi Presbyter fuerit infairatus , & legitima
teftibus Epifcopüs ptobaie ron potucrir , íufpendarur ufque ad lcgitir.am fatisfretioncm
, nc populus fidelium in co fcandalum patiatur.
tC(rm ofertett. ] Ibi dicitur quod inimicinec ad profequendam inquifirio-
"fii, nec ad perhibendura teítirr.onium admittantur , fcd perritos idóneos testas
inquiratur.
i Pudenda. Ibi : ur electio ordinandi á prarfente ordinatorc confenfu Ecclc-
> cui pracficiendus erar, melius potutáct agnofei.
* Cenvitíus.) Per inquiíitionem.
' Admcneat. ] Secundum quofdam h*c adn.onitio non-eftreetflarSa in fifÇ
¿fcd (amen poteít indici purgatio > fi Judex tamen fit oidiaarius.

SÜM-MiE SANCTI RAYMUNDí,
prirnó feorfum, poíleá coram teílibus, uc fe corrigac;
quod íi non fecerit, tune demum fufpendatur ufque ad
dignam m
fatisfadionem. ext. depurg. can. c. i, la hoc
cafu intelliguntur omnia jura , qux dicunt quod Clericus
infamatus debet fufpendi: non enim proptcr infamiameíl
ílatimfufpendendus, niíi delidi n
enormitas, vel grave fcandalum hoc expofeat. ext. depurg. can. o
inter. Eíl autem digna fatisfadio ut purget fe legitimo
numero > collegarum íibi adjundo , id eíl, Epifcopüs
cum, duodecim Epifcopis, Presbyter p cum feptem
Presbyteris, Diaconus cum tribus Diaconis. i. q¿

M LÍBER TERTIUS. y3-t nes eíTent ínim ici fui, fola manu fuá cum aliis inferioris
ordinis, vel etiam cum laicis poífet fe purgare : quod
eft valdé notabile. arg. i, q. 5. y fi legitimi. & ómnibus.
in fin. ext. eod. "¿cum injuventutc. difl. 81. a Clerici. imó
etiam cum mulieribus religiofis, vel alias honeílis. 18.
(¡. 1. b in decima, in fin. nec mirum,quiarepelíitur á dignitate
obtinenda , quod majüs eíl, ob teílimonmm mulierum,
ext.de teflib. c
tam litteris. ítem compurgarores
debent efic vicini & honcíli, quod converfationem
fuam non tam moderno tempore noverunt, quám tcanfaclo
ext. eod. inter. & c. fequenti. 2. q. 5. fimala fama,
k ómnibus, non tamen debent fubtiliter nimis examinari
compurgatores. ext. eod. d
conflitutus.
§. 6. Forma autem juramenti ipfius principalis perfonam
erit talis : Ego juro quod non feci illud, de quo
fuminfamatus , per me , vel per fubmiílam perfonam
cui mandaveram > nec confilium dedi, nec au&oritatem.
dift. ¿o. e
ft quis viduam. 2. q. j. f auditum. ext*
eod. % quoties. poteíl addi , necratum habui, quod meo
y Si legitimi) Ibi; cum feptem ejufdcm Ordinis, fi valer.
ómnibus. J Ibi: cum aliis juftis & bonis hominibus.
1 Cum in jwventute.) Ibi dicitur dc Epifcopo infámate , qui mérito videbatot
quod per Epifcopos fui regni non poífet fe purgare , quia adverfarii ejus
erant, & quidam alii erant fuffraganci illius JÍCCICÍÍK , contra quam caufam ha»
'bebat.
¿Clerici. ) Ibi dicitur , quod Clerici non debent habere acceíTum ad forminas
'iduas , aut virgines foli, fed ubi aut Clerici funt prxfcntcs , aut alii graves
Chriftiani.
t>7» Derima. ) Ibi dicitur quodClerici non debent loqui frequenter cum ea
fola , quar prareft , fed fub teftimonio duarum vcl trium fociarum. Sed rara fie
"'eccífio & brevis omni no Iocutio,
, c
Tam litteris.) Ibi prxcipiuntur recipi teftes laici & formina: idonex ad pro-
Dl
ndum ooitra quendam clectum , qui contraxcrateum vidua.
d Conftitutus. ) Ibi dicitur , quod íiiflicit, quod compurgatores tolercntur in
«elcfia ab Epifcopo , & fint bona: fama;, in luis ordinibus miniftrantcs , nec
, n
judicio de criminibus condemnati.
e s
,. » quis viduam. ) Ibi dicitur , quod homicidium fit facto, prarcepto , confi-
110
& defenfione.
. * Auditum. ] Purgat fe Leo Papa quod non fecit, nec perpetran fecit, nc*
J'Jfltt illud fuper quo di ífamatus erat.
ZfHuoties, ] Ibi dicitur dc Epifcopo diffamato , de fimonia quod juret, quod
> Cc
P*r fe , nec per fubmiíTam perfonan; ¡ ecc aliquis pro co fe feiente , pro
Cc
kfiadanda pecuniam acccpcrir,

j3¿ - SUM.M /\ SANCTI R.AYMUNDI,
nomine factum lujru. ext. de refilt (pol. h cum ad fedemi
ff. de vi. & vi arm. I. }. f.i cum Procurator.. Quidam
ctiam addunt, nec vokii.. arg, i. q. 4. K
quia pra/ulat/ts,
Sed hoc non admicco , niíi de volúntate , qux prodiret
in actum , qux dicitur cooperatio , fivé confenfus
cooperationis, arg. 2 3. ult. 1
c. ult. 8t fecundum hoc
dicec, nec.cooperacus fui. arg, 2. q* i» m notum. in fin.
Quidam.au.cem addunc , nec fcivi , neo prohibere potui,
Compurgacorcs vero jurabunt nc : nos credimus
quod ipfe juravic verum , vel verum elfe quod juravit,
ext. eod. quoties. ítem fi eít infamatus apud populum ,
debet fe purgare in publico j fi apud- Clerum , corara
Clero : 8c in utroque cafu , coram Judice. difi. 25,
" illud. i.q. 5 fc o ómnibus. 1 5. q. 5. P de crimine. Si vero
defecerit in purgatione , puníetur tamquam convictus,
vel confeífus. ext. de aecufat.
h Cum ni feiem. \ Ibi dicitur quod confiare non potuit ,quod Epifcopüs fi
los expoliarerit, nec ípoliari maudaverit, vel fpoliationcm ratam habuerit 5
ideó pronunciatut interdictum. Unde vi nullatenus locrun habuiffe.
i Cuín procurator. ] Ibi dicitur : cum familia íine me armara venit ,ego nofl
Yidcor vcniífe , fcd familia , nifi julfi, vehacum habui.
te Qj'a f>rafnlatns.~\ Ibi excufabae fe prestyter quidam,quod abfque fuá volúntate
6c coníilio parentes ejus adverfario fuo oculos cruetaur.
1 C. ult. ] ibi dicirur , quod qui nec coníilio , nec auxilio cooperatores foe'
runt', fed tantum rixa: alfücrunt ,c::t¡á noxam func- ,
m Situm.) Ibi dicitur , quod iacuurcm Se confentientem par porna co»'
tringit.
n l.'.ui. ) Ibi ; in eadem plebe, cui cft ordinandus Epifctopus , difeutiantu*
perfqnx contradioentium..
o Onnibui. ) Ibi dicitur, quod facerdos coram omni populo fe purg* rc
deber.
p De crim'ne. ) Ibi dicicur , quod Diaconus non publicé, fcd coram Ep^*
copo & prcsbyceiis, & Diaconis Ecclefia» fecrctó fe purget,

LIFER TERTIUS. '.¡0
tune erit ficut in accufationis judicio r procedendum:
alioquin fecundum perfonam merita , 6c qualitatem exceílus
, pcenam poterit judicantis diftriciio moderan.
ext.de aecufat. inquifitionis. vel dic , quod íi eft in dignitate
conftitutus ille quieft convictus dc crimine ia
modum inquifitionis , removetur ab adminíftratibne ;
fed minores Clerici privantur orficio 5c beneficio, non
tamen degradantur. ext. defimon,per tuas. i. in fin. Regulares
tamenPradati,etiam pro modicis caufis, poíTunt
ab adminiílrationibus removeri ext. de fimon. fper ritas.
in fine. .
§. 8. ítem nota quod poteíl fieri inquifitio , non folum
fuper cxccíTu alicujus certa? perfonx, fed etiam fuper
ftatu totius Monaftcrii, vel Ecclefia?., tam in capite,
quám inmembris : &difFeruntifla;inquiíitionesinhoc,
quia cúm quasritur de exceíTu certa? perfona?, proceditur
lite non conteftata , ut fuprá. &c ext. ut lite non cont 0
t quoniam frequenter. Sed ubi agitur de ftatu Monaftcrii,
fit u fecundum-quofdam lite conteftata 6c aliacommunis
forma judiciorum. ext. de teflibus. xcum olim. ego
tamen credo idem in ifto cafu, quod in primo ; illa enim
dccr. cum olim. non loquitur de tali ftatu, fed de ftatu ,
qui dicitur fubjectio fivé fervitus , ut patet ex ipfa littera
íubtiiiter intuenti. ítem alia differentia., quia ubi
r Proced ndum. ) Quantum ad hoc , ut prirenrur officio Se beneficio , nar,
quantum ad depofitioncm , ne fit contra, ext. de fimon. cum dileclus. 8c c. de
Xeguluribus. & poteft diei quod fceulares propter enormitatem criminis hujufliodi
deponuntur. arg. ext de doío&cons. •veritatis. Ubi deponit Epifccou?
Propter homicidium probatum in modum inquifitionis: De rcgularibus autem
feciendum eft , ficut dicitur ext. de fimon. quoniam.
fPer tuas. ] Ibi agebatur non criminalicer , ut deponeretur ab ordine , íed ci-
Pjter , ut ab adminiftratione amoveretur tanquam immeritus & damaofus; &
^itutde Abbate diftaiñato de fimonia , perjurio , dilapidatione , & infurfT .
«icntiá.
1
§iuon¡am frequenter.) Ibi dicitur , quod lite non conteftata poííunt produci
te
ftes in inquificione exccffuum_, & quando publicé teftimonium imminet ra-
«icndum.
* s

^34 SUMIVLE SANCTI RAYMUNDI
agitur de ftatu iMonafterii, recipiuntur teñes qtialefcumque
, ctiam conípiratores, licet per illos non fiat
fides , nifi adíintalia: canónica: probationes : fed non
recipiuntur ubi agitur deexceílii certa: perfona:. ext. de
fen. & re jíéd. y cum I. & A.
$. 9. ítem quandoque procedit Judex ex offício fuo
ad clamorem fama:, quandoque aliquo promoventc inquiíitionem.
In primo cafu poteft Judex inducere teftes,
éc faciet jurare illum, z contra quem agitur, vcl omnes
de capitulo, fi de ftatu Ecclefia: agirur, fub altera formarum
iftarum, ut vel ad interrogata veritatem refpondeant
, quam noverunt, a
vel ut fimpliciter dicant omnem
veritatem, quam fuper hoc noverunt, fivéíintin­
terrogad, fivé non. ext. de aecufat. h
cum dileclt. In fe­
cundo vero cafu non eft cogendus, contra quem agitur,
praríTaré juramentum , ut per illud poílit inftrui adverfariqs
5 fed ipfe adverfarius inducet teftes, 8c íi defecerit
in probatione , debet puniri , nifi purgaverit innocentiam
fuam, quod non calumniandi animo proceífir.
ext. de calumniat. c cumdilecfue. 8e de aecufat. ¿cum oporteat.
Sententiae tamen excommunicationis , vel fufpeníionis
, fi quas Abbas, feu alius Prxlatus tnlerit pendente
inquiíitione , tám in capitequám in membris,
& multó magis fi in capite tantum tulit in eos, qui promovent
inquiíitionem 5 juramenta etiam extorta de vcritate
tacenda debent antequam procedatur in. nego-
y CumI. & ] Ibi dicitur quod fi in inquifirione íinr teftes.recepti contra
Ábbatem , & judices tantum eorum dicta fecuti funt , non valer eorum teítimonium
contra illum , .'iccr valcat fiipe¿ ftatu monaftfrii, fi fuper illo depo*
fucrunt
z Centra quem agitur. j Sicut juravit Epifcopüs , contra quem agebarur in.C
cum A'lctli.
a Velut fimpliciter. )Iíxc fecunda forma expreílacft ext. de aecufat. qi:v¡ tcr
;
b Cum d'lecti. ) Ibi mandar Papa quod inquiratur , utiúm fit juratum a'uEp.»'
Copó , & Canonicis f ib prima forma , vel fecunda.
c Cum dileeíus. ] Ibi dicirur quod ab officio & beneficio fufpendarur quidatn»
qui non probaverat quxdam , qux propofuerat contra Epifcopum íuum,fi no»
j>urgaverit fe , quod non calumniandi animo ea propofuerat contra eum.
d Cum oporteat. ] Ihi non agitur de hujufmodi.pcena deficicntis in presione
objectorum , fed dicitur quod inimici nec ad profequendam inquiíitionem •
nec ad tellimonium perhibendumfunt admittendi.

LÍBER TEMTIUS. jjj
tío, e relaxari, 8c ctiam debent reílitui illi « quos ipfe
írxlatus, pendente hujufmodi ncgotio >contra juítitiatn
fpoliavit. Ítem illis qui prcíequuntur negotium , vel
quos Judex idóneos ad profequendum ipíum duxeric
afliimendos , debent, cum proprium non habent, expenfxdc
bonis Ecclefix miniílrari , proviíout pendente
negotio omnes f obediant Píxlato fuo > ita tamen
quod per hoc perfccutio negotii non debeat impediri.
ext. de aecufat. g ex parte. 8c olim. quam. infrá ínter
novas conír.
§. i o.'ítem nota quod purgatio minus ju fié facía,
vel quia fit coram illo Judice, coram quo non debet fieri
Vcl quia eíl vulgaris , etiam fi fiat coram idóneo Juüicc,
8c íit fentcntialiter abfolutus, non facit fidem ; quare
in utroque cafu debet iterum canonicé fe purgare.
ext. eo. h ex tuarum. &C cum diletfus. Prxtereá dúo cafu*
íunt in quibus non debet recipi purgatio, quantumeum-

5 3¿ SUMM-* SANCTI RAYMUNDI
•purgatus, Judex debet fufpeníionem , íi facía fuerit,
iine mora, 6c difricultate relaxare ; 6c eum teftimonii
boni viri annuncians , ab infamia criminis obje&i abfolverc
ext. eo. k
ex tttarum. Hamc vera íunt, ii aliquis
pr.blicé eft infamatus, eo quod clamofa inliuuatio pervenit
ad aures Judicis. Sed quid íi Judici tancummodó
eíl fuípeclus , numquid poterit indicerc purgationem f
Ad hoc dicas .quod non , niíi in cafu , fcilicet íi aliquis
coram eo fuit aecuíatus , 6c aecuíatore non valente
probare , rcus rcmanet íuípicioius 6c incrcdibilis fuo
tpiíccpo , tune poterit fibi purgationem indiccre. i.q.
j. 1
ómnibus. &C arg. ext. de accufkt. 111
-veniens. De

LÍBER TERTIUS. 557
fin, Numquid familia tenetur domino revelare damnum , quod fit eidcmm retes
fuis occulrc ? dic de hoc , ut notatum elt fupra de juramento , & perjurio.
§. quid de illo , qui compulfus, & diftingue , ficut ibi diftinxirnus , de
propofito & familia quam facit Domiuus.
E
DE POENIS.
G I MUS fupra. dc criminibus rrultiplicitcr ¡
, fed quoniam crimina punienda funt, de pcenis eft:
agendum. Inquiramus igltur qua; &quot funt fpecies
toenarum i quis poífit poenam infligerc 5 qux excufent
a pana 5 6c qux lint in ejus aggravatione , vel attenuatione
coníideranda j 6c utrum unus poífit 6c debeat puniri
pro peccato alterius.
§. 1. Pccnarum fpecies funt dux ¡ alia enim eft peería
xterna , alia temporalis. Temporalis fubdividitur ,
quia alia eft canónica, alia legalis. Canónica iterum
íubdividitur, quoniam alia fpiritualis, alia corporalis,
áiia pecuniaria. De pcena xterna non profequor, dc
aliis videamus per ordinem. Pcena fpiritualis eft quintuplex
: nam alia eft increpationis. dift. 84. apervenit.
alia interdicli vel fufpcníionis, alia excommunicationis.
ext. deverb, fignif. b quecrenti. 6c C¿. de his infra de fent.
ex. fpecies. 5c §. in fumma. Alia infamix. c¿. fupra de
infamibus. Alia depofitionis. dift. ¿o.ft Epifcopus. Corporalis
pcena fimiliter quintuplex invenitur , una jejunii
five abftinentix , qux folet infligí incarceratis pro
contumacia, vel aliis fceleribus fuis : de hac poteft intelligi
dift. 90. ft quis contriftatus. verf. acerrimis c
maceretur
inediis. 6c ad idem. 27. q.i. d
fi homo. 6c omnes.
a
T) E*"ventt.' ) Ibi arguitur quidam Subdiaconus demini Papa: > quod non
A objurgaverat quendam Epifcopum dc deíidia & negligentia.
b §¿u&renti. ) Ibi dicitur quod harc claufula, cenfuia eccleíiaftica , compre*
hendit ¿nterdictum , fufpeníionem , exccrrmunicationcm.
c Macere:ur.) 111 c fcilicet qui fratri fuo fatisfacicnti non vult rcconciliaii"
d Si homo. ) Ibi dicitur de quadam moniali, qua: abjeda verte regulari , fe
Icculari veílc induerat, quod comprchendatur , & monafterio icddatti , &i»
*°aafterium. rctrudatur, & ibi diáride cuftodi« tur.

53* SUMMJ SANCTI R A Y MUNDI,'
Alia verberationis. 23. q. c. c circumcellioncs, qua: ^
quaFtcr &. á quibus fit inferencia dixi fupra de Cleri.per—;
cuj. Alia fervitutis. c¿. fupra de raptor. §. pcena. ultra
médium, &. de fcandal. §.pcena. verf. prater has. Alia
publicationis omnium bonorum. difi. ¿3. Adrianas, in
fin. 8c require fup.de Hxrct. §. punitur. Alia exilü.^/// 1
.
63 • fynodo. in fin. & hoc exilium triplex eít, aliud in
loco certo, ut cum quis intruditur in Monaílerium.
ext, de adulter. í
pervenit. Aliud á loco determinato, ut
cum prohibetur alicui effe in aliquo loco, fed fit alibi •
pro velle fuo. 2. q. 1. inprimis. verf. ad Malechitananf
tamenEccleíiam numquam g rever funis. Aliud ab omni
locOjUtcüm interdicicur publicé pecnitentibusmorariin
unolocoultra unu m vel dúos dies, & fie peregrinenturpef
orbem ft
ad tempus. ¿fe peen. difi.6. \ facerdos .Pecuniaria infertur
aliquando propter injuriam illatam perfona:, vel
loco. (upra de facril. §. pcena. de immun. Ec. §. poena
violantium. Aliquando pro illata damni K
fatisfactione ,
cC'trcumeelliones. ] Ibi dicitur quod modus coer&ionis, &c a magiftris artium'
liberalium,& á parcntibus,& ab Epifcopis ctiam fxp¿ in judiciis folet adhiberi.
£ Pervenit. ) Ibi dicitur de quodam qui quandam ftupraverat, quod niíi eam
ducerc voluerir, in Monaftetium ad agendam peenitenriam rctrudatwr.
g Revet Jaras. ) in alia tamen Eccleíia, íi ibi clectus fuerit Epifcopüs, cíTe po- '
rerit ut dicitur ibi.
h A • te n¡ „s. ) vcl ctiam in perpetuttm.
i Sacrdes. ) Ibi dicitur quod Sacerdos revclans confeíüonem peccati íibi factam
, depofitus ómnibus diebus vita: fux ignominiofus peregrinando pergat.
k Satisfaitione. ) quandoque proptcr inrer fe, q andoque ctiam de communi •'
confenfu partium conventionalis pcena apponitur , de qua quxritur an poífit in
xotum recipi fine peccato , an tantummodó ufque ad intcrelTe ? c¿ Si pcena
ponitur loco intcreiTe, potcíl peti quanti inteteft, cui promifla eft. ff. de a¿l.
emp.& ven.pradia. fi apponatur pro contumacia poteft peti in totum. ff de col.
bon. I. 1. %.ficum duobus. ff. Ue tabul. exhib. locum.fi autem apponatur in frauden* •
ufurarum, non poteft peti, ut ff. deabtion. empt. & vend. Julianas. § -dem Papinianus.
Sed numquid poená foluta ftabit contradtus ? videtur quod íic x

LÍBER TERTIUS. Y 5 9
ót pro furto, velrapina, vel íirnili, $¿. fupra de raptor.
§. pcena. 6c de furt. §. pana furti. Pocna legalis eíl mul~
tiplex : nam alia eíl mortis corporalis, alia verberum ,
vel detruncationis membrorum, alia 1
deportatio, alia
profcriptio, alia rclcgatio, alia exilium , 6c alia; multx
quas non proíequor , de quibus legitur ff. eod. [i quis
forte. §. ult. 6c tribus legibusfequentibüs.
jf. i. Nunc videndum eíl quis poífit puniré, Generaliter
Judices poífunt puniré fubditos fuos juxta qualitatem
culparum, 6c nullus alius. 16. q. 6. c. i. 3 3. q. 1.
§. m
in hoc capitulo. Nam juriídiclio íine módica coer-
citionc nulla eíl. ext. de off. del. çafioralis. 6c n
ex litteris.
hoc tamen ícias, quod poenas majores, ut decapitare ,
quantum ad forum fxcularc , vel deponere quantum
ad forum eccleíiaílicum , non poííunt Judices, niíi ma­
jores, qui etiam dicuntur habere 0
merum imperium,
ut Epiícopus in Eccleíiaílicis: ad ipfum enim pertinent
omnia P majora negotia. dift. 25.per letfis. 6c c¿. fupra
de dtffere». off. §. Epifcopi fub funt. Si quxras utrum Judex
ordinarius poífit vices fuas alii delegare. $¿. Poflunt
Epifcopi ea qux fpe&ant ad ordinationem Epifcopalem,
fi forte ipíi fuerint ex aliqua legitima caula impedid,
delegare aliis Epifcopis, 4 Coepifcopis , puta confecrationem
vel reconcilationem Eccleftarum, vel vir-
iLeportatio.} Nota verf.
Zxultabit fine fpe patr'tA., reditufque rei que.
Infcriptus manet in patria fed refpoliatur.
Amittit froferiptus opes , nec poffe revertí,
fluifque relegatus fuá cum rtmanebit, habebit.
m ln hoc capitulo. ) Ibi dicitur , auod poena nulli eft iufettuda , aiíi per j*±
R
Ex litteris.) Ibi dicitur, quod deluforia videtur jurifdiítio demandata ¿
¡jelegato Domini Papa:, fi fubdelegatus hujufmodi cocrcitionem aliquam non
haberet.
o Merum imperium.) De apicibus juris elt, qua; pertineant ad merum imperium
, & qua: non , & vídentur jura dicere, quod talia demandan non poííunt
a
praȒidibus Provinciarum.
P Majora. , Ut Eccleliarurn & altarium confecratio crifmatis confectio , 6c
I ^"ginum confecratio , ut in c. Per leciis.
q Coepifapis, ) Non fimplicibus facctdotibu.s, quia hxc pcitinent ad oraiucj*
*f>fcopaloB).

'540 SUMMyE SANCTI RAYMUNDI,
ginum , ordinationemClericomm, & íimilia. ext. di
elecJ. rfuffraganeis. ext. de officio ord. f
quod fedem. ext. de
confeq. Ecc. tuqua. ítem criminales caulas Clericorum, in
quibus agitur ad pcenam depoíkionis, non poteíl alian
delegare, niíi forte in cafu , fcilicet fi oporteret eum
abeífe propter Eccleíia; neceífitatem, vcl aliam fimilem
caufam magnam & arduam , cui non poílet dceíTe , &
tune committeret, non definitionem caufa:, fed u cognitionem
tantum. wg.ff* de off. ejus. cui man. eft. jur. x/.
i.C. de pedan, judie, y /. i. Sunt etiam quxdam alia;
caufx, quas propter fuam excellentiam , licet non íint
criminales, non debent delegare niíi forte eífent caula
juila Se ncceíTariá impedid 5 & tune non idiotis & levibus,
fed litteratis eegravibus committant, ut eíl caufa
matrimonialis, 6C íimilcs. ext. de teftib. * feries. ext..
de confan.& aff.ex litteris. in fin. Credo etiam , falvo
meliori judicio, quod non debet Epifcopus committerc
poteílatem a
diípenfandi cum irregularibus , Se alia fimilia
privilegiata, de quibus. B¿. fupra in prxalleg.
Epifcopi flibfunt de differen. off. D de talibus c
etiam dicit
lex, quod ea qux caufx cognitionem deílderant , d
peí'
r Suffraganeis.) Ibi dicituf quod Mçtropoliranuspoil conhrmationem fuáflni
etiam ante pallii receptionem ,, poteft fufVraganeum.fuum confecati faceré.-
{§luoá fedem,) dicitur , quod Metropolitano juila caufa impedito idefn •
liccr.
t Aqu*. (Ibi dicitur quod reconciliationem Eccleíia: confecrata! non peteíi I
demandare Epifcopus,niíi Epifcopo.-u
Cognitionem. . Niíi committat cam alii Epifcopo , quod peteft faceré WÉ
cundtim quofdam , cum non- íit inhibitum.
x X. 1. Ibi dicitur : non alias mandare poterit, quam fi abeíTe ceeperit: &
ita fi a familia dicitur occifus eífe Dominus, prxter cognicioncm quam hai>et
cx fcnatusconfulto mandare non poteft.
y 1.1. ) Ibi dicitur quod fuper ing.-nuitatc ,& libértate prxfidcs dijudicent,
non pedanci judices.
z Series ) Hoc non dicitur hoiie in ¡Ha Decr. fed folet haberi integra, (citíí
cet in c. Ex- litteris. Ubi dicitur , quod caufa: matrimoniales non funt tra&m*
Ax per quoílvbet, fed per diferctoj,
a Difpcnfmdi.) Credo quod poteft , dum tamen diferctis & honeílis viní
«am committat , cum non fit ei prohibí tum.
b De talioHs. ; Majoribus feiliccr negotiis.-
C Dixit lex. ) £ de efprocon. I. nec qmdq/tam. §.i.
Ajtriibellnm, ) Id eft per caufie commiftlonem , qu* folet fieri per Utreras.
libellum. -

LÍBER TERTIUS. ffi
libellum expediri nonpoíTunc ¡ ábfólutibaém tamen excommunicatorum,
pro violenta manuum injectione in
Clericum poterit alii committere in cafibus cohceffis a
jure , cúm viderit expediré, ext. de off. ord. his quibus.
quám i)¿. infrá inter novas conft. alias quoque can fas
minores , etiam fpirituales, de jure patronatus ,6c luidles
fatis credo quod poílit delegare , non tamen Laicis,
fed Clericis tantum. ext. de jud. e
decernimus. 6c í
quanto
6c pecuniarias poteft ,imó forte-debet indiitincté delegare,
arg. II. q.i.gte quidem.
§. 3. Judex autem delegatus regulariter non poteft
caufam fibi delegatam alii delegare , niíi in duobus caíibus
unus eft,, íi lis eft coram eo conteftata , íicut intelligitur?*/.
de fent. é* re jud. n
cum Bertoídus. 6c arg.
de procurut. 1
ñeque tutores. Alius cafus eft , quando univeríitas
caufarum alicujus villas-, vel caílri , vel* Eccleíia:
eft alicui delegata i tune enim poteft ¿ unam caufam
delegare,^, de jud. 1
cum prator. Fallit hxc regula
in delegato á Papa ,vel Principe 5 ille enim poteft totam
caufam indiftincré , vel partem ejus akeri delegare,
ext. de off. del. quumvis. 6c fuper quafrionum. 6c •
paftoralis. Ule tamen cui committit Papa inquiíitioncm
vel proviíionem de Ecclefiis, de Prxlatis , aut aliisMiniftris
faciendam, quiain his cafibus induftria 6c fi des
perfonx , cui talia committuntur , eligi videnturútem.
c Decernimus. ] Ibi dicitur , quod Eccleíiarum Prailati denegotiis Eccleíiat
ticis , & dc aliis fpiritualibus Laicorum judicio non utantur.
f 6¡¿i;ito. ) Ibi dicitur, quod caufa jurifpatronatus Eccleíiarum,' non nifi judicio
ccclelíaftico dofiniri valet.
g Ta ^mdem. ] Ibi dicitur quod judicium farcularium ncgot'orum fibi inviccm
exhibeant vacantes Laici, & te tierno oCCúpet ab litis ftudiis , per qua; iíu
lu« hominibus datur. Verba funt Petri ad Clemcntem •
hc«7» Bertoídus. '• Ibi habetur quod quidam clectus , cui
quandam caufam commiferat, cam alii delagavit.
Archiepifcopus
^ Ñeque tutores. j Ibi dicitur quod tutores poft litcm contcftatam.ad excm*plum
Procuratorum , qui litem conteftati funr, Procuratores darc poíTunt
f V,nim cttuftm. ] Arg. quod generalis Pccnitentiá:ius Epifcopi poteft con-
* c
lunnem& abfolutiortem alicujus alii dcmandarérquod tamen'non credo prop-- "
t** hoc quod dicitur hic ftatim in illo ver. ille tamen.
lc«>» prttor. "j Ibi dicitur , quod is , cui mandata. eft jurifdictio •, jttdictítíl •
«are p 0t Cft, Ut funt legati ProcçsfuJum.
Y:.yy-;

542 SUMM/£ SANCTI RAYMUNDI,
caí committitur prxdicare cruccm , excommunicare
Se abíolvere aliquos j difpenfare cum irregulanbus ,
ni
vel injungere poenitentias , non poteíl: , íalvá Legatornm
Apoftolicx Sedis auctoritate alii demandare-quia
non fibi jurifdictio , fed certum minifterium committitur
potius in hac pane. ext. de ojf. deleg. queniam. i.f,
exterum. quam fy.. infrá inter novas cenft. ítem railunc
omnes fupradi&x diftin&ionesin Papa , qui ex plcniíutudine
poteít atis poteíl delegare caufas criminales , Sí
civiles, in:6 íecundum quoidain , inter quos íunt Hug.
Se L. poteíl delegare cuilibet poteftatem dandi omnia
facían.enta , qux accepit , verbi gratia , Presbytero
poteftatem conferer.di omnes crdires , quos ipfe Presbyter
accepit , Si ut poílit confirmare , fivé fignare in
fronte , 6c fimilia. Diácono , ut conferat ordinem diaconatíis
, 6c inferiores 5 6c Laico confirmato , ut confirmet
poteftatem autem conferendi ordinem quem
n on a ccepit, non poteíl alicui concederé. SimiJiter
nulli poteft concederé poteftatem conílciendi corpus
. Chrifti, nifi fit presbyter, quia folis Presbyteris" dictum
eft : hoc facite in meam commemorationem , neç
poíTet Presbyteris concederé , ut coraficerent chrifma
Tifí %6 h
'fa P ro
^ s
^ ac
* c r e
^ &' H 11 c o n c c
* ° ^ c
quibufdam Presbyt
e
?V//EpV4° " s
o t e a c e m
M>- 3- f u
*P en(
iendi Clericos. dift. 31. pW hoc vero.Sum etiam
r
epjt. 34. circa hoc alix opiniones quas non proíequor.híc pauca
tetigi de delegatione , tüm quia per fe polfent eííe utilia
i tüm quia poterunt valere per íimile ad quafdam
quxíliones infrá q de poenitentia.
4. Sunt autem multa , quxexcufant á pcena,vi-
I» lnjnr.gere poenitentias. ) arg. quod generalis Pcenitcntiarius Epifcopi non poteft
poenitentia; injunctionem alicui delegare,
n Dicíum efl. ] Matth. z6.
o Conceffit. ) propter fcandalum, licet antea prohibuiíTct.
p jüa hoc vero, ] Ibi feribir Papa quibufdam Ducibus , ut fornicatores &
/aioniacos notorios, á fanclis minifteriis quantum poterunt prohibeant.
q De poenitentia. j §. pone quod Epifcopüs delegar, &c.

LÍBER TERTIUS.
delicet mentís alienado • taita etiam qua: mente alienata
fiunt, impunua funt. Dicitur autem homo aliénate
mentís triplicitcr j per ftuporcm , feu mentís perrarbationem:
hoc modo viderur excuíare. Aug. Loth.
Gen. M). de eo qui filias fuas voluit proftituere. , r ut
viros hofpitéi liberarer. difl, r 4.quod ait Sodomíi isLoth.
ítem per fúrorcm i 5. q. 1. f
aliquos. 1
& illa envenda, 3.
q. 9. u
indicas, Ítem per ebrictatem. 1 5. ii?-

c 4 4. SUMM.JS SANCTI RAYMUNDI,
rio , li forte aliquis deceptus per fraudcm , vel dolum
alterius , vel per errorem facti probabilem fecit non fa-
ciendum , vel omiíit faciendum. i 5 q.6. c fi quandoque.
jf.de co per quem factum. l. 1. d
§2. 34. q.}.in lecium.íúhe
hoc in his , qux funt contra artículos fidi, prascepta
, vel prohibiciones Domini, íine quorum oblervantia
non eít faíus > in illis n.nequáquam excufarctur quis
per alterius fraudem , vel dolum , vel etiam per ignorantiam
juris. 2 2. q. 2. inipfiarum. 16. q. 1. c fi cupis.
&c de tali ignorantia dicitur : f íi quis ignorat , ignorabitur
, quandoque tamen etiam excufat g in iftis ignorantia
, non á toto, íed á tanto, fcilicet cum non fuit
arfeftata , fed invincibilis, puta quia voluit certifican,
fed non invenir á quo. De talibus Evangelium Lucas
12. Servus autem fciens voluntatem Domini, .& non
faciens vapulavit plagis multis. ítem multitudo non excufat
aliquem in delictis , fieut nec confuetudo , nec
aliqua diuturniras temporis. c¿. fupra defimon, §. item
quxritur. f$c $. fiequenti. Relevar tamen multitudo á pecna
temporali in duobus cafibus , fcilicet cum multitudo
eft in culpa, vel cum deiinquens habet fociam muitirudincm.
í)¿. fupra de fcandalo,^. ítem quid fiet,ítem
excufat quandoque astas , vel á toto , fi eít infansnon
doli capax. 15. 1. h
illud. quod ideó eít ,quia illa astas
i aefeit quid videat. C. de fial. mo. I. 1. vel á tanto , íi
cit'doli capax. ext. de dclic.pu. k
c. 1. Alias vero asta-
•' c S« qu«nJoque.) ibi dicitur quod feriprura? per metum , aut fraudem , auc
vieiennam extortx ab Epifcopis , cis non prxjudiciant.
d $. 1. ) ibi, dolum malum accipirnus, ur fi quis venienti ad judicium aliquod
nunciaverit trille,propter quod is neceífe habuerit ad judicium non venire
e Si cupis.) ibi dicirur, quod non multum diftat in virio, aut decipere, aut dceipi
porfe.
f S'nuis ignorat. ) eftad Cor. 14.
* ín iftis. ) linc quibus non eft falus.
h l'inii. ) lex eft, (V dicitur ibi, quod- furiofus & impubes qui doli capar non
eft, injuriam faceré non polfunt, íive pulfent, five convicium dicant, injurian»
enim pati folent, non faceré.
i tfefát. ) unde fi impubes confeius fuerit falfificationis monctx > non teñe
tur ut \n-\.-fequenti.
kC 1. ) ibi dicitur quod xtaspucrilis plena cft mendaciis , furris & perjuriiímat
tatneu non puniuntuí iu eis íicut inmajoribus.

LÍBER TERTIUS. W
tes aliquando attenuant ipfa peccata , & poenas debitas
pro peccatis fecundum varietatem ipforum xtatum
& eorum qua: geruntur. arg. dift. 86. 1
tanta, & c¿,
fupra de cleri per cuf, §, corporalis. ítem excufat cafus fecundum
diftinc. quam fupra de homic. §.fpecies.ver.
cafus, ítem jocandi, vel cercandi facilitas. 15.^. 1. m
illud, & c¿. infra de fent. excomm, §. utraque cxconimuni-
cutio, circa mcd. verf. cumjocofa levitate.
§. 5. Ut autem prarter ea , qux dicla funt , fcias in
Summa qua: funt confiderandain aggravatione, vel attenuatione
pcena:, & etiam in aliquibus abfolutionibus
ab excommunicationc , nota legem n
Canonizatam dc
peen, dift, 1. aut fa&a puniuntur , ut furta , cxdefque ,
aut dida , ut convicia , & 0
infida: advocationes , aut
feripta , ut falfi , p famofi libelli, aut q confilia, uteonjurationes
j & latronum confcientiá , ( quod eít,cum
quis fciens recepit eos in domum fuamj r quofque alios
fuadendo f innuifie fcelcriscít. inflar 5 fed harc quatuor
genera fcilicet primó pofita , confideranda funt feptem
modis,causá,perfona, loco,tcmpore,qualitate, quantitate,eventu.
Cauía , ut in verberibus, qua:impunita funt
áMagiítro ,vcl párente illata,quam cmendationis anillo
, non injuria:grada videntur adhiberi : puniuntur,
cum quis periram ab extraneo pulfatus cit. Perfona
dupliciter fpeclatur ejus qui fecit,& ejus qui palTuseítj
aliter etiam puniuntur ex eifdem façinoribus fervi ,
1 Tanta.) ibi parcitur cuidam Epifcopo propter feaedutem & fímplicitatem.
m illud. ] ibi dicitur, íi quis per jocum, aut quando certat, percutit aliquem,
>cl fi liberum hominem casdit dum putar eum eífe fervum fuum , non tenctut
'njuriartim.
o C*nomfatam.) id eft in corpore decretorum pofitam & arprobatrm, & habetur
ff.de pañis. I. aut fatfa.
oinfi di) id eft infideles.
P Tamofi ] id eft continentes rurpia de aliquo, ex quibus poteft diffamari.

SUMMJE SANCTI/RAYMUNDI.
quam liberi > 8c.alir.er , qui quod in Dominum, parentem
ve aufus eft, quam qui in extraneum i in magiftr¿tum,
quám qui in privatum. In hujufmod rei coníideratione
astada quandoque ratio habctur.Locus facit
ut idem vel furtum , vel c
facrilegium fit , 8c capke
Iuendum , vel minore fupplicio tempus difeernit u
cmanforem á furtivo , 8c * efTract-orern, vel fu rem diurnum
á nocturno. Qualitate , cum factum , vel atrocius
vel levius eft , ut furta y manifefta á non manifeftis
difeerni folent. z
rixas ágraíTaturis,a expilationes áfurtis
, á violentia , b petulantia. Qiiantitas difeernit furcmab
c
abigeo : nam qui unum fuem íubripuerit , ut
fur coercebitur, qui (1
gregem, ut abigeus.Eventus fpe-
¿tatur ut á dementiffimo quoque facía,
§. 6. Scquitur ucrum unus poílit pro alterius peccato,
vel íine culpa fuá puniri. A i hoc dicas , quod pcena
alterna non punitur unus proalio,fed unufqtiiíquedamnatus
pro íuo peccato proprio puníetur, juxta illud , c
.Anima,quae peccaveric, ipfa morietur ¡ hoc autem fallió
in peccr.to oríginali , pro quo f
íine culpa fuá pu- '•'
t Sacrilegium. ] cft, fi fiat furtum in Ecclefia.
u Emanforem. ) cmanfot cft qui propria volúntate din evagatus , poftea ad
caftra revertí tur fugitivus cft,qui rcccdic animo non revertendi. ff. de re milit.
defertorum. §. emanfor. t
x Effraclirem. ) qui carceres efFringit, & alia loca, ut indcevadat, vcl inde muquid
fubripiat. Effradtjr reputaturtam noctarnus, quám diurnuc.jf. de effraiter.
l.i. & z. & fures, tám no&urni quám diuuú.ff. ad legirn aquil. itaque. §. lex
lz. tabalarum.
y Manifefta. ] qua: in quadruplum puniuntur, ficut non manifefta in duplurn.
2 Rixi. ) confliclus fcilicet inter altercantes, & eft proprie in:sr dúos ; íit ta- '
meo. & inter plures: gralfatura vero eft á latronibus in nemoribus illata vio- J
lcntia.
aExpilatio. ] eft fubtradtio rerumhxreditatis jacentis , antequam adeatur ab
hxrc de : nec eít ibi furtum, cum hxre litas nondum habeat dominum , & furtum
fit conrreclatio rei alienx in/tto domino.^, de crim. cxpil. haredit. fiexpil.
b Vetulantia. ) eft compulfio facta per lafeiviam ? Se aliter punirur qui fi J
perlafciviam, qaám quod fit per violenntiam.
c A'/igeo. ] qui dicitur i grege abigsndo.
d Gregem. ) quem faciunt io.ovcs, vcl 5. vcl 4. porci.jf. dcabig.l. ult.
e Anim*. ] Eze. 18.
fsine culpa. ) a£tiuli,fcd non fine culpa contradi; & ideo non punitur pcena -'
ÍCi.fibili, qux debetur aítuali peccato ; fcd poena damni, iicft carcutia vificais
D'-Í 4 qiam hic Migifter yocac pocaam, xccciuav

LÍBER TERTIUS. H 7
tritnr pana «terna , quicumque g renatus non fuerit ex
aqua , & Spiritu fanclo ; qui eít ideó , ut ait Aue. Aug.MÍ Boni*
• ¡ÍI i' i • I 1 ° faium,
quia unus erat cum ílloaquotraxit, quando quod con-
.traxit admiíTum eíl. I. q, 4. jam ¡taque, Pccuá autem
ípirituali , fcilicet cxcommunicationis non debet pvniiiunus
pro alio. 24. q, 5, fehabes.Qu'iázm tamen dicunt
, quod propter enormitatem delicli poílet excommunicari,
etiam majori excommunicatione , familia
pro peccato Domini, 8c civitas vel caílrum. argumento
prasdicli Capituli 24. q, 3. h fi habes. verf. nifi gra~
wijjime i commoveret. Sed dic qued modus eíl loquendi ,
peut folent homines dicere, non facerem ego tale quid
niíi extra me ipfum eílem , vel dic quod innuit ibi Aug.:
Jion quid fieri debet, fed quod de fació aliquando fit,
cum nomines funt turbati: unde idem Aug. Solent Au^
quippé homines recentioribusfaclis turbulentiüs exci- W
tari. 23. q, 5. c. i, Pcená vero fpirituali \ qua: dicitur
interdiclum , fsepé punitur familia , civitas, vel etiam
tota Provincia, pro peccato Domini, 8c hoc propter
fliagnitudinem peccati, 8c quia aliter non poteíl com-
MMretb
^ I F *
pelli ad íatisfaclionem. ext, de fponfi, k
non eft vobis. ali­
quando ctiam removetur familia ab oblationibus alta-
'fis pro peccato Domini. 17. q. \.\miror. Aliquando
ctiam removetur filius ab ordine , vel beneficio propter
íirnoniam á patre , vel etiam alio in fuá promotione
etiam ipfo ignorante commiíTam . c¿. fuprá de fimon. §.
fid numquid Epifcopüs, Pcená etiam infamias punitur filius
•pro patre in crimine lasfas majeílatis. 6, q. 1. m fiquis
•*ttm militibus. 8c omnes illegitimé nati pro peccatis pa-
8 Renatas. )Jo. 3.
Silabes. í ibi reprehendit Auguílinus quendamEpifcopum qui pro peccat*
"fatris excommunicavit totam familiam.
x
Conttnemoret. )ibi dicit Auguílinus quod pro fa£lo unius non auderet alium
''^communicare, gravillimé commoveretur.
* Non eft -vobis.) ibi interdicitur tota provincia in qua dçtinebantur , reí ad
n transferebantur uxores filiorum Rcgis Anglix quandiu ibi fuerunt.
*Miror. ) ibi dicit Aug. oblatiodomüs tua? ne á clericis fufeipiatur interdixi.
i n
Si quis e t t m militibus.) ibi ; fine perpetuo, egentes. Se paupexes , Se infami*
• 0s
ftmper comitetur paterua.
a r
^

74* SUMMÍÍ; SANCTI RAYMUNDI,
rentum fuorum repelluntur á promotione. c¿. fupra de
filiis Presbyt. & cdt. illegit. naris, Pocná corporali &
pecuniaria punicur unus pro alio $ nam pro peccato a
Achan p!eb:; liraelitica in manibus hoftium tradita eft.
ítem pro peccato ° Heli,8c filiorum ejus populus in manu
Philiftinorum corruit. ítem P David populum nurneravit,pro
quo peccato gladiusDomini dcfaíviit in popuum.ltem
pro peccatoqSodomitarum r parvuli eorum
cacle ft i igne conlumpti funt j .& infinita exempla poffunt
fuper hoc inveniri. Amplius pro peccato hominum
etiam bruta animaba , & etiam infenfata leguntur pu>
nita , 8c maledicba á Domino : nam pro peccatoAmalechicarum
i. Rcg, i y. Animaliaeorum jufta funt inter*
íici > quibus quia Saúl pepercit, audivit á Samucle :
quaíi peccatum Ariolandi eft repugnare, & quaíi fcelus
Idololatria: nolle acquiefcere. ítem pro peccato civiura
thefauri Jerico anathematizati funt ,8c pro peccatOiEgyptiorum
polfeíliones grandini tradita: j 8c jumenta >
6c primogénita eorum mor te confumptafunt, 8c multa
alia fimilia.
Quid ergó dicemus in iftis dc Summa Dei clementia
8c bonitate, qui fie homines,8c alia tám fenfibilia,quárfl
infenfibilia punit fine culpa? Ad hoc c¿, primó quantum
ad rationabília , quod ipfe Dominus quinqué cafa*
punit aliquos in hac vita, 8c notantur caufa: iftis ver*;
íibus,
Eft qui torquetur , ne faftas ei dominctur,
Ut Paulus , cui dacus eft Ángelus Sathanae, ne naagoi"
tudo revelationum extolleret eum.
E¡1 qui torquetur, quo pttriits inde probetur.
Ut Job , 8c Tobías, 8c multi alii.
Eft qui torquetur , Deus ut Çic glorificetur. .
tí ¿Achum. ) Jof. 7. 8c 9.
o Heli.) t Reg 4.
fDxv'ii. ) t. Reg. ult.
qSodomitarum.) Gen. 19
VWérvvIK ) fccanduii qnofl-irn ftti puniti fuat, non propter peCCJttum T*'
«uní , íed AC adulta ¿érate peccatum committcrcnr*

L 1BER TERTIUS. ^
j Uc cxcus natus , dc quo Dominus : ñeque hic peccavit
, ñeque parentes ejus, fed nt manifeftetur gloria
Dei.
Eft qui torquetur , ut perpetuó crucietur.
Uc Hcrodes , Sodomitx, Dathan , 6c Abiron , 6c íi miles*
Eft qui torquetur, ut crimine purift.eetur.
Uc Maria foror Moyfi. Filii.Ifrael, 6c quocídie multi
Chriftiani , quos Dominus flagellat, ut f
convert antur.
Quantum ad animalia, 6c infénfibilia, qux morte perduntur,
vel anathematizantur , dicas quod non fit t par-
ticipatione peccati, fed caufa u
facramenti, vel detef-
tatione peccati, vel flagello deÜnquentium. Caufa fa^
cramenti, ut thefauri* Jcrico, 6c animalia y Amaice hi.
tarum : Jcrico etiam interprecatur luna 6c fignifica c
mundum iftum. Amalechita interpretatur lingens fan^_
guinem , 6c fignificat cupidos , avaros, 6c dxmones
lignificatur ergó per hoc, quod muri vitiorum íigniíi;
cati funt per lapides 6cthefauros Jerico. ítem irratíonabiles
viciorura motus figníficati per animalia Amalechícarum
non debent tranfire in íortem Ifraelitarum -
fcilicet fanclornm , qui funt viri videntes Deum.Detef 3
tatione peccati , ut pecunia Simonis , qux damnata eft-
Petro % dicente fibi , pecunia tua tecum fit in perditio,
Bem > 6cc. 6cmulta fimilia. Flagello delinquentium , uanimalia
^gyptiorum, poíleífiones 6c primogénita , ut
ín illis punirentur >£gyptii flagello Domini , quorum:
felicítate Ixtabantur i 6c multa alia fatis plené tra&antür.
i. q, 4. per totum. 6c prxcipué in Econtrk Domum:
*d Moyfen , ufque in fine quxftionis,
fConvenantw.) quidam addunt alium veríiim.
Eft tjui torquetur , ut ei fapientia detnr.
Ifa. ig. vetatio dabic intclledtum andicui.
t farticifatiene. ) id e(t propcer participarioiiem.
» facramenti. ) id eft facía; fanítificationis.
* Jerico. 1 Jof. ii.
*f ¿malech-tarum. ) i. ?.Cg.15.'
* Vicente.) AOt.j;

45o SU-MMi€ S ANCTI RA YMUNDI
§. S. Neta ctiam hic propter continuationem materia:
íex cafus ,inquibus aliquis punitur quotidie jufté
ac licité íine culpa , fed non íine caufa. Unde verfus.
Paupertas , odittm , favor &vitittm ,fcelus , ordo
Pcrfonas fpoliant , ejr loca jure fuo.
Propter paupertatem Ecclefia , qux con fu vit habere
Epifcopum , perdit ipfum 16. q. i, a & temporis. Propter
odium Civium contractum ex eo quod occiderunt
dúos Epifcopos proprios fucccíTivé , vel forte ex alia
caufa íimili ita enormi perdit ipfa Ecclefia Epifcopum.
2 5. £j. i. ita nos. Proptcr favorem Conílantinopolitanx
Civitatis , quam Conítantinus conítituit quafi novam
Romam , transferens fe ad illam , fuit datus Ecclefix
Conítantinopol. primus locus poft Romanam a mili
r eum Alexandrina. dtff, 22. renovantes. Propter vi-'
tium leprx removetur Prxlatus abadminiftrationé Ecclefix.
ext. de Cleri agro b tua nos. Debent tamen juxta
facultates Ecclefix íibi neceíTaria , quamdiu vixerit,miniilrari,
ut ibi dicitur. Propter fcelus Patris vel Domini
fpoliatur familia communione 5 utfupracod. §. verf,
poena. vero fpirituali, qux dicitur interdictum , &. pro
peccato Monachi, vclMonachx , pro quo retruditur in
aliudMonaftcrium res quas occafione illius perfonx fueratconfecuttim.
i)¿. fupra de Apoftatis. §. revertens. 8¿
f. ult. Propter facerdotii ordinem Domino fervus aufertur.
¡}¿. íupra de ferm. non ord. §. fi fervus fuerit. Ex
prccdifftis patcnt caufx , quibus Dominus aliquando punivit
, & punit etiam hodie creaturas aliquas tam rationales,
quám irrationales, licet non peccaverint, vel fi
vis ,quia judiciaDei abyííus multa in talibus , quc tibi
fuerunt dubia vel obfeura ,dic cum Apollólo j ó ahitado
divitiarum fapiemiç 6c fcientix Dei, &c. ítem
a Pt temforis. )• Ibi uniuntur ¿ux Ecclefia? Cathcdrales , & proptcr vicinitatemlocorum,
& proptcr populi paucitatcm.
bTua nos. J Ibi dicitur, quod pro fcandalo & aboniinationc populi removeatui
Icprcfus ab adminiferationis ofikio.
c Perdit. ) ad minus ad tempus, quandiii vixcrit ille retrufuv.

LÍBER TERTIUS. 551
Ausuftinus , íi ratione facH profunditatem iudicii Dei Au
í-
penetrare non poliumus , maniré Ir i [lime tamen ícimus J^.14,
verum quod dixit ,8c juftum eíTe quod fecit. 13, ^.4..
ifc Tyriis.
§ 9. In fumma no:a quod five Judex puniat , íive
abíolvat , femper debet faceré propter correctionem.
de htÁÁ
A
Aug. 6c plectcndo 6c ignofcendo hoc folum bene agitur H- Moreda
utvita hominumcorrigatur. 13. q. 5. frodeft. Itemli fe- ni0
mel punitur aliquis fufficienter pro aliquo crimine non
debet pro eodem alia poena infligí,quia d
non judicabir-
Deus bisin idipfum ín tribulatione ; & nemo dicitur
duplici contritione conteri. ext. de jud. c
at fi. Multa
contraria poílent hic aílignari, in quibus pro- eadem
culpa imponitur dúplex pcena. 5. a. 6. f
quia juxta.ext,
de crim.faif. g ad falfiariorum. & alia quám plura j fed
omnia illa intellige , quando una poena per fe non erar
fufficicns. ítem cum Clericus punitur pro contumacia ,
debet pcena inci; ere ab excommunicatione minori ,
deinde crefcente contumacia debet anathematizari ,
deinde deponi. Ubi vero punitur pro crimine , &t crimen
exigir , debet primó deponi, 8c non ultra , fi cffc
corrigibilis 5 íi vero-eftinebrrigibilispoft depoíitionem,
debet excommunicari minori excommunicatione jdeinde
crefcente contumacia anathematizari i íi hoc non
prodeft, exinde per fascularem compellendus eft poteftatem,
ica quod ei deputetur exilium, vel alia pama legitima
inferatur. Ifte eft ordinarius proceífus, niíi
crimen eííet adeó enorme , quod non fufficeret una
pana j cune enim imponerentur duas íimul vel piures,
d No» judicabit. ) Nahum. i. non coniarget dcip'ex tribuían.».'
c At fi. ) Ibi dicitur quod non debet Epifcopüs depofitum pro fuis exceífibus
julici tradere feculari, cum fuo defunftus cft officio , nec debet ipojm duplici •
contritione conterc*rc.
f juxta. ) Ibi Subdiaconus deficiens in aecufatione Diaconi , carct offi-
*»o , ad Sacerdotium norl áfcendit; & tanquám reverá infamis verberibus cafti-
S«ur. ^
J r
f, AdfalÇariorut». ) Ibi falfarius degradatur, curia: tradicur, & omni benefici»-"'
¿vatur.
- E
^' s4
"

5i SUMMl SANCTI RAYMUNDI;
Ut fupra eod. f. verf. item fi Jemel probatur ifte procejfus.
2 ]. q. 4. h
forte, ext. de jud. * cum non ab homine. Ítem
nper ab initio, ubi plures pana: taxatxfunt, vel arbitrio
Judiéis pana relíela eft , debet Judex* panam
illam imponere ,qux magis timeri debeat, ad alteram
nihilomirús procelíurus , fi hoc meruerit protervita*
cTontnmacis. ext. ut Ut. non centeft. quoniam frequenter.
in fine. ítem de his Criminibus , de quibus abfolutus
eft aecufatus , non debet aecufatio replican, ext. dc
aecufat. de bit» 23. q.\ l
ftilliea KTerte. ] Ibi coerce , corripc , excomitmnica , degrada,
i Cum nonab heminc. ) Ibi dicitur , quod primó eft depor.cndus , portea c*cemn-.unicandus
, deinde anathematifandus , portea per potertarem fxcularem
compcllendus , ita quod pcena exilii, vcl alia legitima inferatur ci.
K Pcenam illam ) pecunrariam fivé aliam. Qnid dc militibus,numquid poíTunr
reciñere emendas quas levant fecundum confuetudines fuas, & afilias terrx ab
ilws, inter quos judicant , & ab illis qui in foreftis fuis, & defenfis dclinquunt
cum pcena multó major fit quám damnum fit illatum ? Refpondeo , tám milites
, quám perfona: Ecclefiafticx , emendas quis levant fecundum legitimas
confuetudines, & judicia regionis , retiñere poíTunt, & in fuos ufus expenderé,
nec pcccacr quando in hac parte fubeft caufa , & fervatur juris ordo , nec eft
corrupta intentia , ut fi propter zelum juílitia: hoc faeiant, non propter cupiditatem
, aliter peccant : nec obftat quod pcena excedit quandoque damnumin
magna quantitate, quia pnrna: hujufmodi, non foliim propter interefie,
fed propcer coercénd* crimina ftatuta: funt, tamen fiínt temperando penlatís
circumltantiis negotiorum & perfonarvm , quia culpa eft totam proícqui
culpam , & judiciam íine miíericordiajiet illi: undc non funt laxandae habenx
,máxime militibus, in hac parte in coníilio animarum , quia frame ¡ndigcíit
quoad hoc : fecuriiis tamen cíTct hujuímodi emendas in pios ufus erogare.
1 si i Uc. J Ibi, femel in abolitionc remifla punitio recidivo dolorc iterari
- debec.

tIBER TERTIUS.
De fententih Pucepti, Definítionis', &
Excommunicationis.
DICTUM eft: multipliciter de Criminibus &£.
circunftantiis eorumdem , fed quia boc per fententiam
terminatur , ideó generalis titulus de fententiis
eíl fupponendus. Nota igitur triplicem fentcntiam,
quantum fpe&at ad prxfentem materiam , videlicet
pra-ceptionis, diffinitionis &. excommunicationis. De
fingulis breviter videndum. Sententia praxcpti dicitur
cúm major prarcipit aliquid minori , circá quod tria
funt attendenda. Primum , in quibus attendatur majoritas.
Secundüm , in quibus coníiítit obedientia. Tcr-
Uum de virtute feu neceílitate praecepti. Majoritas attenditur
in prxrogativa ordinis , cenfecrationis a difpenfationis
, & antiquitatis. ext. de elecf. dudum. Pra%
rogativa ordinis Presbyter eft major Diácono, dift. 573.
legimus. in fine. ex., de mujer. & obed. h
ftaiuimus. Confecrationis
Epifcopus Presbytero, dift 95. c
olim.
epifcopus in Ecclefia. Difpenfationis Archidiaconus Ar-
• c
hipresbytero. dift. 15. «perlecíis. Antiquitatis , qui
Flus fuit ordinatus, vel alias prsecedic tempore, vel
*tate, dift. 7 5 • f
ordinationes, ext. de major. & obed. g cP a D ifpenfationis. ] Id eft adminiftrationis,
b Statuiwus. ) Ibi dicitur , c¡uod Presbyteri primum locur» , DiaConi íécuan
, Subdiaconi tertium , & fie de aliis, obtiaeans ordinatim : ctiamíi pof-
*tiüs admittantur.
c
Olim,) Ibi diei tur •, Epifcopi noverint Prcsbytcris fe majores, magis co«wttudine
, quám dominica: difpenfationis veritate.
d Epifcopus in Ecclefia. } Ibi dicitur, quod in confenfu Prcsbytcrorum fubli-
* l
or fedcat Epifcopus ; intrá domum VCBO collegam fe efle eorum oognofear.
c
Pirleclis.) Ibi dicitur, quod Archipresbytcr fubeft Archidiácono, & ejus
? r
*ceptis obedire debet.
, 'ordinationes.) Ibi dicitur, quod nec Presbyter, nec Dia«onus praeferri dc-
* l
bis qui ante ipfos fueiunt ordinati.
fi?C. !. •] tojaoris ifta diftia&io, ut prior, ait major habeatur, qui pr¿4$
'* u,
,T
P R
« ordinatus.

.^SUMMyE SANCTI RAYMUNDI,
i, 8c in prxall. dccr. dudum. Obediencia vero confiftit
in tribus , in revercntia , in judicio 6c prxcepco.Reverenda
debetur ei,qui prxcedit ordine , vel antiquitatej
inferior enim in talibus debet fuperiori reverentiam ,
fcilicet, uc aíllirgatei, cedat ei primum locum in choro,
in mcnfa , in fedendo , in cundo , 6c hujufmodi ,
nifi major dilpenfatio íic commiíTa minori ordinc , vel
•antiquitate, ut Archidiaconatus Diácono 3 tune enim
non cantüm Presbyteri, fed etiam Archipresbyceri debent
reverentiam Archidiácono.difi. 2.5. per le ¿tis.Obedientia
judicii 6c prxcepti debetur ei tantum , qui
prxcft b
confecratione , vel difpenfatione 5 fentcntia
enim á non fuo Judice lata nulla eít. ext. de Jud. at fi
fi Clerici. 6c idem in prxcepto. 7. q. 1. 1
quia frater.
§. 1. Virtus feu erHcacia prxcepti eít, quia íubditus
tenetur de neceílitate obedire prxcepto Prxlati fui,
alias peccat mortaliter 5 imo Ariolus 6c Idololatra dicitur
ut fupra tic. próximo. §. [equitur. verf. umplius. pro
peccaco hominum j 6c hoc intelligas quotics Prxlatus
prçcipit licitum , fcilicec fecundum Deum, 6c officium
fuum , quod principaliter debec exercere circa correctionem
6c falutem animarum,fecundarlo circa diferetam
6c utilem difpenfationem rerum Ecclefiaítícarum.
fupra ¿fc pruden.ord. Unde fiprxcipiat aliqaid con*
tra Deum , nullo modo eft obediendum ; quia tune
oportet obedire k
Deo magis quám hominibus. Si tamen
dubitat fubditus utrum íit contra Deum , vel non
illud , quod prxcipitur: debet obedire , nifi elTet tale
quid , in quo nullo modo eíletexcufabilis ignorantia,
puta contra articulum fidei 3 prxcepti, vel prohibitio-
h Confecratione^ vcl di fpenfatione.) Epifcopüs prareft confecratione cst
anferioribus i Archidiaconus prxeft Archipresbytcro difpenfatione.
i Quia frxttr. ) Ibi agitur dcCoadjutore d.uo cuiíiam Epifcopo , & dicitur,
n Epifcojpo.
in ómnibus, qux ad divini cultús obfequium pertinent.
'.' Deo magis.) k&. 4. fi juíhun eíl in c«nfpc¿tu Dei, yos potius audiro,
•

LÍBER TERTIUS. >j|
nis, vel 1 genérale ftatutum Ecclefix > Alias bonum fine
quo poteft efle falus, debet dimittere interdum propter
bonum obedientia?. 11. q. 3. m ^«/W ¿r^. i)¿. íupra tit.
próximo. §,funt autem multa, verf. ítem excufat ¿etettio.
§, 3. Sed quid fi Epifcopüs prxcipit Clerico , i*t
cat Romam propter negotium Eccleíix , ille autem excufat
fe , quia alii funt ibi magis idonci, numquid poteft
? dicas quod non , quia in legationibus ordo non
eíl fervandus. ff, de legat. n
felendum. §. penult. Sí require
per fimile fupra de átate & qualit. Ordin. §. numquid
Epijcopus,
jf. 4. ítem pone quod Epifcopüs prxcipit Canónico
vcl alii Clerico , quod det libros fuos NepotiipfiusEpifcopi
,vel renunciet Ecclefix , vel beneficio ,quia vulc
conferre Nepotulo fuo , vel fimile , numquid tenetur
obedire ? non,quia non pertinet ad officium fuum. arg.
7. q, 1. quia frater. ítem pone quod aliquis habet piares
Judices , unus prxcipit ei aliquid , alius prxcipic
fibi aliud 5 cui obediet ? Aúguftinus enim videtur tradere
pro regula , 0
quod femper in cafu tali obediatur
majori. n,q, 3. Y qui re fifit, Si dift. 8. \qua contra motes.
Sed multa jura contradicunt j namfubditi Epifcopi
tenentur potius obedire Epiícopo , quám Metropolitano,
niíi forte in quibufdam cafibus. c¿. fupra de
iiffcr. offic. Se r
Monachi potius íunt aftricti obedireAb-
1 Genérale ftatutum. ] quale cft illud. 17. e¡. 4. Çt quis fuadente , & multa alia-
m Quid ergo. ] Ibi: propter obedientiam , bonum quod agitur, intermitía
dchet aliquando.
o. Sciendum. ] Ibi dicitur : quod íi legatio de primatibus viris deíiderat pec­
anas , Se qux ordinc Tocantur inferiores funt, non eíTe obfervandum ordi-
ocaí divus Adrianus refcripft.
•o Quod femper. ) in his, qu« ad divini cultüs obfequium pertinent, ut díc#
^to cft fuprá.
?§t¡*i repp.it.) Ibi dicitur, quod ü curator contra froconfulem jubeat .
p
ioconfuli obediendum cft, nec debet irafci minor, íi major Prrlarus eít
• .P Si'* contra mores. ) Ibi dicitur , quod íicut major potcftas ad obediendum.
* lD
oripra:ponitur, ita Deus ómnibus.
\ Monachi.) numquid poteft Abbas prohibere Monacho JIC conflteatuÉ
l
Piícopo, ye! PecnitcHtiario ejus ?J£. Credo «uod uoa, edí» fyfóopus fij}-.

ffé SUMM'iB S A N C T I ' R A Y M ü N p r .
batí quám Epifcopo. 58. te. i.& 1. ad hoc dicas*
quod regula Auguftini haber locum , quando appellat
uim eft ad fuperiorem. ^Poteft etiam intelligi, quando»
unus Judex habet jurifdicYionem c
ab alio.^. de jad. u
judicium. C. de off. recio Provi». x potioris. Alias teñe f
quod dictuht eíl in contrariis. Sed adhuc obji'citur de
uxore, qux potius obedit viro quám D¿o,dum ad man-»
dar/um viri frangit votum , quo fe aftrinxerat E>eo. $¿..
íupsavfc votis. poteft autem votum. verf. item uxoret)
Ad hoc dic, quod uxorirt talibus obediendo viro , obedic
etiam Deo , quia Deus vult ipfam ita faceré, dum •
tamen y doleat in animo , quia votum non poteft im-<
plere. 13.^. 5. z
noluito > •
$. 5. In Summa nota, quod Monachi & Regulares*
Canonici longé magis íunc aftricti obedire Pradatis fuis»
ut poté qui renunciaverunc ómnibus > 6c proprias vo-'
Ordiharius fiagulorum qui funt in fuá Diccccfi , niíi forte h»c* etprcjTum fie»
in conftitutionibus Monachorum , qux firmatae funt á Papa :dicet autem non 1
fioflit prohiberc Abbas Afonacho , ne confiteatur Epifcopo-, tcnefut tamen Mo-'
nachus Abbati fuo, reí alio dc mandato ejus confiteri, íi- hoc ei prxcipiar
cnam poftquam confeíTus fuerit Epifcopo vcl Pccnitentiario ejus : nec poteíl
Epifcopus in hoc cafu Monachuro exinicre al obedicntia fui Abbatis, nifi forte*
«x urgenti 5c jufta caufa i ut í ;
timerctur probabiliter"¿de -fcandalo- Abbatis fi'
fciret cOnfclíioncm Monachi'
fC i. & x. )in primo dicicur , quod Epifcopus nullum Monachum poteft'
extrahere a Monafterio ut eum ordinet, nifi quem Abbas ci obrulerit. In fecun-do
dicitur, quod fine iicentia Abbatis, & Monachorum non debet Epifcopus*
ordinare Monachum alterius Monafterii, vcl in fuo Monafterio majorera'
perfonam conftituer';. :
t Ab alio. ) ut Officialis ab Epifcopo.
ufudiciume) folvitur vetante eo, qui judicare jufferat, vel etiam eo qui
tnajus impetiamin eadem jurifdictione habet.
x rotior'u.) gradus Judicibias ab inferioribus competens reverentia tribuaria.
y Doleat. ) non tamen credo quod ad hujufmodi dolorcm teneatur, fi aul-*'
lum fit ejus in hac parte peccatum. •
iXtolult. ] Ibi dicitur: nec hoc contra Deum purandum eft fieri, cum :pfe*
BcuS hoc prxceperir, hoc volucrit. Sed numquid tenentur fratres Prxdicatozcs
obedire Epifcopis in ómnibus qux non funt contra Deum, vel Ordinem
eorum i g¿. Credo quod non tenentur obedire , nifi falvis privilegiis , & in> .
«dulgcntiis , & conftitutionibus eorum. Unde fi prxcipiant Piiori, vel fi atrí 1
quod vadant ad Papam vel Regem pro ipfis, vcl pro aliis, aur quod recipi ant
«ommiífioncs eorum in caufis, vcl executiones in telfcamentis, aut fimilia, notl
tredo quodreneantur obedire , licet talia poífint Epifcopi fubditis filis fxca-
¿iiJixrs-iBJangerci &adcaexequcnda compeUcie.
Juntan

LIRER TERTIUS. y ; T
iuntati , quam Clerici Sxculares. n.q. i. a non dicatis*
ext. de off. ord. b titanio. Icem Clerici func magis aítrHfci
obedire Epiícopo, quám Laici. difi. 71. c primatus.
§. 6. a Semencia dirfinicionis eít dúplex 3 nam alia
eít intcrlocucoria, alia definitiva. Interlocutoria eít,
qux non fuper principali , fed fuper aliis quxítionibus
profertur , fcilicet incer prineipium caufx , 6c finein
emergentibus, ut de teíte repeliendo , vel non , dilatione
danda , vel non , 6c fimiiibus 3 vel forcé dicicur
intcrlocucoria , quia incer parces loquendo profercur fine
feripeurx folemnicace. Dirriniciva lencentia eít, qua
principaliter quxftió definicur. ff. de re jud.yt /. 1. 6c
debet proferri femper g ab ipío judice , 6c non ab alio,
debet etiam ferri in feriptis. 1. q. 1. in primis. 6c h
fia-i
tuimus. 6c legum. Fallit hoc ultimum in duobus oafibusj
videlicet in Epifcopo , qui inter Clericos fuos poteíl: judicare
fine feriptura in caufis pecuniariis, 6c in quolibet
Judice in caufis modicis, 1 1, q. i, fi quis cum clerico,
*uth. de mund. princ. §. 1
fit tibi, Dicuntur autem modi-
a Non dicatis. 1 Ibi non folum f'acultatibu» , fcd & voluntatibns propriis in
'pfa ordinis fufeeprione renuuciaverunr; & loquitur Aug. ibi de fracribus fuas
Obñgregationis.
' b §¡¿tito. ' Ibi dicitur, de Regularibus fux Congrcgationis difeurrentib us
fer curias Prrncipum , quod compeliendo, func ad Clauftrum rediré, & propria
¡
n manibus Abbatum renunciare.
C Primatus. ] Ibi d¡cirur, quod non licct alienum Clencum fine lirteris fui;
Epifcopi apud fe retiñere , nec tai cum uíurpare fibi de p'ebc aliena , ut obeifteatUr
fine licentia & confeicntia Epifcopi de cujus plebe eft.
_ d Sentencia, fecunda pars rubricx,
e Solemnitate. ) non eft contra ext. de probat. quoniam. ubi dicitur quod
omnia afta judicii feribi debent, quia etiamfi intcrlocutioncs & extera afta'
judicii feribi debeant, non tamen indicitur , quia omnia feriptis prxferri de-'
fceant.
fL. i. ) Ibi dicitur quod res judicara eft , qux finem conrroverfiarum profiunciationc
Judiéis accipir, qux vel condemnatione , vel abfolutione fit.
g Abipfo pidicc. ] vcl ab alio, de fpeciali mandato ejus Epifcopi.
b Statuimut. ) Si enim fenrenrra fecundum ea qux difta fun'r, conferipta ñor.
*"ct, nomen fententix non me'retur habere: nec appel latió neceffaria eft ad;
eam refeindendam , fed jura illa, aut loquuntur in caufa criminali , aut deto-
S*tum eft illis per contrariain confuetudinem.
S'V tibi. ) Ibi dicitur quod lites breviores, 5c de yilibus rebus-ex non fcripto p
fccidanrtir,

3 58 SUMMit SANCTI RAYMUNDI,
cx caula: hodie treccntoium k aureorum.^#/¿. de defen*
avi. §. & judicarc. C, de peda. jud. 1
/. ult. ítem debet
ferri fedendo in loco publico £c honefto, non in coqui-^
na , lupanari, 6c taberna , vcl lirr.ili. 3. q. 3. §.Spathtm
verf. m a judice procedente, ff. de arb.fi cum dics.Ç. n fiarbiter.
ítem debet ferri de die , nullo modo in tenebris,
nec in diebus feriatis 6c máxime folemnibus , vel feftivis.
Çc. fupra de feriis. §. in diebus fefiivis. 6c de negot.
jacular. §. 1. verf. ex tempore. ítem non debet ferri *
per venalitatcm. 2. q. 6. §.diffinitiva. Hxc , 6c multa
alia requiruntur in fententia, quas li omiíla fuerunt omnia
, vel eorum aliquod , lententia ipfo jure non valet.
§. 7. Quid li duo Judices proferant diverfas ícntentias
dic , fi ex jurifdictione ordinaria proceílerunt,tenet
pro reo , non pro adore fententia , niíi in caufa
iavorabili , puta matrimonio, dote , libértate , íive tef
tamento pro ipfo fuerit promulgata: íi vero ex delega*
ta poteftate , utraque pendet fententia ex arbitrio delcgantis
: quod fi ex compromiilb , neutra debet habere
vigorem, ext. de Jent.ér re jud. duobus.
$. 8. Effedhis fententia: eft muhiplex. Primus, quia
fententia pro veritate accipitur , 6c quantum ad forum
contenriofum prarjudicat etiam veritati quantum ad ilíus
inter quos lata cft.ff. dereg.jur. P res judicata.. Aliis
autem non pra*judicat , niíi in

LÍBER. TERTIUS. ftf
guiare enim eft, quod res inter alios acia aliis non prxjudicat.
ext. de fide inft. inter dilcftos. ad fin. ítem dz
dcfectuejuseft , quod mandctur executioni poft quatuor
menfes in perfonalibusacYionibus.c\ví. de of.deler.
qutrenti. Se de fient.& re jud. quod ad confiuitationem. Caála
tamen cognita , oc arctari , 5c prorogari poteít. Uc
in prasall. Deçret. quodad confiultationem. & ff. eod. r/.i.
In reali vero accione, id eft , cum res certa petita eft ,
ut Biblia, Codex , vel Decretum , equus, ager , vel domus
, debet mandariexccutioni ftatim poft decemdies
qui funt ftatuti ad appellandum:8c hoc fi res eft in prx-
íentia. infi. f de off. jud, in princ ídem de erimmlbus ;
nec enim eft in eis exccutio difFerenda, i. q. i, c
j¡ém\.
Fallit in quatuor cafibus, fcilicet cum princeps ex vindicta
íeveriusfert fententiam ; quia tune differttir executio
adniinus per triginta dies , u
ut locus poífit efle
mifericordia?, vcl fi res exigeret , etiam poenitentia?.
il. q, 3 . cum apud Theffkloniam. in fine. C. de poenis x ¡i
vindicar i. Ítem cum fententia lata eft in mulierem prtgnantem
, differtur ufqtiead tempus partüs.^. de peen,
prxgnantis. ítem fi eft in fervum lata, differtur exccutio
, quoufque reddiderit ratiocinia adminiftrationis ,.
«ttini cum fifeo. Ç. de com.rer. alicnat. 1. i. Quidam addunc aünm cafum, fcilicec
dum cauta: funt connexx 81. dift. tantis. j .q. 6. hic airppe. verf. fvod ji
"Epifcopi. (aspe* autem contingir, quod res interahos acia aliis prodeft ; ut paret
in rebus communibus. i. q. 6. $. fn.it etiam quorum, verf. quinioque imam. Jf.
p fervit. •vtniic. loci. §. competit. & in re communi cum pupillo. jf. auemadm.
firvit.amtt. fi cimmunem. & ratione connexitatiS , quia vi¿toria vil i de adulterio
aecufati prodeft mulieri , fed damnatio non obeft. ff. de adule, denuntiuffe.
$. ult.
r L. i. ] Ibi dicitur, quod pro caufa? qualirare, vcl quantirarc , vcl perfona*
*um obfequio, vel contumacia, tempus jüdicandi, & contraerán poteft , & prologan.
(De off \ud. " Ibi dicitur, quod íi contra poífeííorcm in rem judicarum eft, jufcere
deber judex, ut rem ipfam reftiruar cum f r
uctibus
t Sicut.) Ibi dicitur , quod qux juftc definita funt, nulla
-difFerri.
patimur execurione
u Vt Irctit poffit. ) hoc ftatuit Theodoíius Iropcraror, íicut dicitur ind.
Cum apud.
c.
x S» vindicari. ) dicitur quod per triginta dies á tempore larx fententix ftjp^r:
ftatu feverius danuiatorum fors, & fortuna fufpenfa fit.
A a a a 2.

5, *veniam. & fententiam. ítem per querelam
fallí , ut íi dicatur lata per falfos teftes > vel alias faifas
probationes Judice b circumvento. ext.de teftam. c
ficut
nobis. ext. de Procura, d in noftra . á* de prebat, e Ucet. C,
defalfts f
querelam. ítem per in integrum reftitutionem.
ext. de reft. in integrum. per totum.
§. 5?. Sequiturde fententia excommunicationis, circa
quam nota diligenter , quia materia eft valdé utilis
bi neceífaria , quid fit excommunicatio , qux ejus fper.ies
, á quo 8t cui , 6c pro quibus caufis íit infligenda 5
a quo , & qualiter tollatur 5 qux fit poena non fervan-
y t. t. ] Ibi dicitur, quod reus de crimine confeíTus rerrud.itur in carccrcm
&. poftmodum eductus api'd afta au^iatur , fcilicet , ut confeffionem iteret.
z Áb alio. ]_qualis eft Pra-fectus Prxtorio.
a Veniam & C¿rten;i>m. ) in his capitulis habetur , quod fententia Papa: poteíl
in melius renacían.
h Crcumvemo. ] quercla fnífi locum habet ufque ¿d virinti annos , fed exiguntur
rria fecundum quofdam : corruptio in teftibus , falfitas in atteflationit'iis
, & quod Judex fecutus fuerit in fententia falfirarem atteftationum. Jo. tamen
noravit ext.de probar, licet caufam. quod ficut fufficit probare inftrumentum
pífc falfum, ut c.fi ex fitlfís 'mflr. I. pe». Ó' ult. ita & teftes : cúm par fit jipes
teítiu'T), & inftrumenrorum.
c Sicut no'is. ) Ibi dicitur, quod fi corruptio teftium poffit probari per teftes ,
fententia Iara retractanda eft.
d ln n»jlra. ] Ibi dicitur, quod exceptio falfi Procuratoris,.& ante fententiam,
ge poft objici poteft.
e Vctt. )dicirur quod hxc exceptio, fcilicet quod faifa dixerunt teftes corrupta
, & ante fententiam objici poteft, & poft , quá probata , judicium nullum
efle, & nullius etiam momenti conrroveríiícrepurantur.
J QuereUm. ) Ibi dicitur quod querela falfi non tollitur , nifi viginti, annorum
pra'fcriptione.

LÍBER TERTIUS. a y«
tis excommunicationern 5 & quá pocná feríantur participantes
cum excommunicatis. Singula per ordinem
-profequamur. Excommunicatiocft á qualibet communione
, vel legitimo aclu feparatio. Unde Adam die-i-
-tur excommunicatus ab eiu ligni vitx , dicente Domino
: Videte ne forte fumatis de ligno vita?. 1 j. q. 3.
.§. evidenter. Species excommunicationis infinita: funt:
quot cnim funt fpecies u,mmunionis,tot funt , veleííc
polfunt fpecies excommunicationis.Sed de duabus fpeciebus
frequentiüs ttadat Ecclefia , de quibus principaliter
eít hic agendum. Una eft qua: feparat a. facrarnentis
, ab ingreftu Ecclefix , & á fidelium communione,
Se hxc dicitur major excommunicatio,vel anathema.
Alia eft qux íeparat á facramentis tantum , Se
hxc dicitur minor excommunicatio.'De utraque. 3. qé 4« g Engeltrudam. ext. eod. hfi quem.
§. 10. Utraque excommunicatio infligitur quandoque
á jure, quandoque á Judice. A jureinfligitutmajor
excommunicatio in decem &c feptem cafibus. Primus
c
ft, cum quisincidit in hxrefim jam damnatam ,ut Ar-
fü, Neftorii, Manichxi, vel firniles. 24. q. 1. 1
e. 1. 2.
& 3, Cum quis confingit novam hxreíim. ext. de h&~
M. k ad abolendam. Cum quis eft credens , rec^ptator ,
defenfor, vel l fautor hxreticorum , dc quibus require
g "Engeltrudam. ) Ibi diciru r , qued txcoirmunicatio miror fcilicet á fia
.terna focietate feparat; Anathcmaveró i Corpore Chiifti , qued til Ecclcfa
iccidit : & appcllatur fiateina focittas paiticipatio facirn cricrum , in ci:a fi
deles focian tur.
t- h Si outm.) diçitur,qu od cúm Judex dicit: excerr mímico ¡fluir, ron tantum
•ftinori cxcomnuinicatione , qi;x á pairicipaticne íacramcntortm , fed etiam
Majori , qua: á communionc fepaiat, efl IfgSflUS ; & forte dubiratio fuit cx hoc
5 u
ód cúm pcena: reílringcndx fint, videbatur de minori excorrmunicatione
•'ntclligcndum, non de majori.
'»'i C. 1.1. 3.) cx illis capitulas colligitur quod cx quo aliqua rarrefis cum
^oaudtorc damnata eft , non eft nec efle ut ejus fcclatorcs iterum damnentur,
íc
d ptiori damnationi involvuntur. *
• k Ad aboUndam. ] Ibi dicitur, quod cim, qui de Sacrsmentis Ecclefia' alitc -
«ntit, quam Romana Ecclefia pia-dicat Jtcbleivat, perpetuo anathemate inn»
1 Tittítcr . ) eft, çui eis fayct qi.ocí mqcc ir.cdo, in ciroic eos jurando.

5$¿ SUMMyE SANCTI RAYMÜNDK
fupra de hxret. f. puní untar etiam hxrettcfi ]

LÍBER TERTIUS. jfj
rus. Cum quis c
incendit Eccleíias. ext. de fienten. exttmm.
tua. Quidam non admittunt hunc cafum , fedt
dicunt talem incidere in minorem excommunicatior¡em.
R¿. fupra de rapt. §, Pcena incendian i. Cum quis
frangit Eccleíiam , vel intus committit aliquid multum
enorme , rapiendo forte corpus Chriíli de altari , definiendo
altare, frangendo Crucem , vel íimile. ext. de
fint. excomm. u
cenquefiti. ij.q. 4. x
omnes Ecclefia. Cura
quis eleclus in Papam a. minori parte Cardinalium ,
quam duabus gerit fe pro Apoílolico. ext.de eleét.licet.
Sed quidam non admittunt hunc cafum. Cum quis falíat
y litteras Papx , vel utitur litteris falíis ab alio impetratis.
ext.de crimin.fialf. adfialfiariorum. Cum quis
defert arma , ferrum , lignamina , galeasSt naves Sarracenis
, & hoc omni tempore indiftinclé. ítem cura
exercet régimen in eorum navibus , vel galeis , vcl
c
onfilia, vel fubíidia eis impendit per fe , vel per alios,
v
d alio quocumque modo, vel ingenio , & máxime
lc
mpore guerrx, in difpendium terrx fanclx,vel Chrifí'anorum.
ext. de Judais. z
ita quorumdam. & a fignifica-
Vit. & b
quod olim. &. c
ad liberandam. & omnes res ta-
t Incendit Eccleftas. ) de hoc dic ut notatum eíl fuprá de tupe. §. poena incenfmü.
*C»nquefli. ) Ibi dicitur de quibufdam, aui fregerunt Eccleíias , Se fpoliavequod
dcnuncie»tut excommunicati , doñee latisfaciant Se Papx fe reprcr.
^ntent, de hoc dic ut notatum eíl fuprá de facrtleg.
XOmnesEcclefi*.] Ibi dicitur: raptores Ecclefir, & facultatum ejus alienar*-
*si liminibus fan&x matris Ecclefix anathcmatifamus,rcpeUimus, atquedanv
"•Unus. Canon iftc vcl non loquitur demajori excomraunicatione/ed de mino»
^tum, vel loquitur de fradoribus Ecclefiarum, ficut illa decr. conqueíli.
y Litteras Papt. ) poena ifta non cft extendenda ad falfificatores aliarum Jif-
,e
tarum , five fint littcrx Legati, aut Dclcgati,aut erdinarii Judicis ccclefiafticri
fícularis.
Xlta qtmumiam. ] Ibi loquitur de Chriftianis, qui arma ferunt Sarracenis #
^'jgamina galearum, & qui in galeis Se piraticis eorum navibus curam gubcrni
»»nis excrcent.
. a
Significavit. ] Ibi loquitur de illis qui merces prohibirás, et :
am poft treugaS
•Wtt Chriftianos & Sarracenos innitas illuc defcrunr aut mittunt.
" ÜH«d olim. ] ibi loquitut de illis qui per fe, vcl per alios navibus Sarraceno-'
*J"*i> aut ipfis Satracenis, aliqua rerum fubíidia, vel mcrcimonia impendunt,
Rutante guerra inter Sarracenos & Chriftianos.
c Ati liberandam.) Ibi loquitur de Cluiftianis portantibus arjna ad S&íiítzi'

'^.SUMMifi S ANCTI KAYMTJNDI,
liurn poííunt licicé occupari a Principibus Citliolicis ,
6Ç-Confulibus Civitatum } 6c ipfi, íi capá fuerint , inhoc
fervi capientium erunt. uc in pr&nll. Decr. ita quomudar»,
5C ad liberandam. Cum quis Migifter 6C Scho-'
laris tractat cum (í
tii c
Bononicníi de' conducYionc hofpi-*
irrcquiíitis inquilinis. ext. de locat.& ccnduc?. ex reft*
eripto. Can Monachi, Canonici Regulares, Archidia-.*
coni , Decani, Prxpoíiti f
Plebani > Cantores , 6c alii
Clerici perfonatus hibernes, nec non 6c Presbyteri leges
, vel phylicam § audiunt, ext. ne Cler. vel Monachi
non magnopere. 6c fuper fpecula. Sunt 6c aíii doo cafus,
quos quidam recipiunt quidam non , unus de eo qui
communicat excommunicato in crimine, impendendo ei
coníilium , auxilium 6c favorem. ext. de fent. excomm,
h
n.vper. 6c eft exprelfuin jure novo. ext. eod. i fi concubina.
Alius de excrcentibus artem baliftariam , vel*
fagitcariam contraChriftianos. ext. de fagit. c. i.
aos, & ligamina g.ilearum,& dc vendentibus cis galeas, vel naves, & dc gubcf- ¡
nantibus piráticas eorum naves, aut in manicis , aut in aliis impendun; ciS
coníilium, vel auxilium in diípendiumTerra: fari&x.
d Benonienfi.) hoc non eft cxEcndendum ad lcholarcs aliarum civitatum.
c Irreqttifitis. ) vel niíi tempus cOndu£tionis fueric clapfumut in c.ex refcriftt>
£Plebani.) fufxhoc nomine non ctfhtinencur habentes fimpliccm curam animarum
in Parochialibus Eccleíiis ,'fed Plebani voeantur quidam qui prarfuatí,
Iccleíiis Collegiatis, & habent jurifdictionem tám in Clericis illius Ecclcfi*»
quám in Parochianis : de hoc tamen dic ut notatum eft fuprá de frudentiáú*
dinandorum. t
gj Andiunt.) niíi deftiterint infrá dúos menfes , ut in c. non magnopere. quo¿
loquitur de regularibus, Se c. fuper fpecula. quod loquitur dc Archidiaconis > t
Plebanis, D-'canis, Prx'pofitis , Cantoribus, & aliis Clericis perfpnatüs habentibús
, & Prcsbytcris,
i\ Nuper. ) ibi diftinguitur inter illos qui nominatim excommuñicatis caffl* ,
mutiicant in crimine e¡s coníilium impendendo , auxilium vcl favorem , quo*,
rum abfolutio ab illo, qui cxcommanic.i/it,vcl fuperiore requirenda eft, & il' oS
quiin oratione, reí ofculo, vA cibo communicant cis qui á fuo Epifcopo > ve*'
próprio Sacerdote abfolvi poíTunt.
i.S« concubina.. Mbi dicitur q.iol íi concubina: publica: Clcricoriim excom- ¡
municata: (int, i idem Clerici majorem excom mnicacioncm incurrunt, qat^
communicant poít latan fententiam in eodem crimine crimtno'ís : quidaru ^
¿anicn hoc intclligunt de etebtfnaMicatis nominatim tantum , id eft nonio- j
wroprio exprelfo, non de illis q ii in generali funt excom nrnicati a judice, ve*
yP*»*c> credo um:n quo i idem-juris lie in utro^uc cafu.''*-'
fupra

LÍBER TERTIUS. y & ex ira $t. non propter hoc
íincídit in canonem, ex quo caula correctionis hoc facit, fi moveator ira per
*elum. Quid - íi principalis magifter prohibeat fubmag :
ítro , vcl alicui , cui
committit aliquos pueros docendos , ne percutiat eos, & taluer prohibitus eos
fercutiat, numquid incidet in canonem i IV-- credo quod non, quia non poteft
*nagiftcr per prohibitionem hujufmodi auferre ei benchdum juris , rer qnod
*ónccditur dpcentibus corrigere quos docenr.
R Officialis. j ut Cantor vcl Sacrilta Ecclefix.
» Super eo. ) Ibi agitur dc levitate jocofa , & de magiftro percutiente difeifülum
caufá difcipíinx.
,? Veniens. \ Jbr dicinar de Sacerdote .qui violenter expulit*Monialem turban-
*t/n officium inEcckfu.
q Vniverfitatis.) Ibi dicitur de Abbatc verberante Monachum caufá difei- "
$lina:.
* Cum volúntate. ] Ibi loquitur de his qui ratione o/ficii quod habent irr
^dcíia, & dc fcaioribus Clericis, qui dcYotioais aelo adolefccnrcs in miruvjd3
b b b

5¿

Epifcopo ,ut fe corrigeret. ext cíe fent. e xccn¡m, üin an
dientia. Sccontinrit. i. Icem etiam linón fuit admonitus
ab Epifcopo , dum tamen cum armis, habitu Clericali
dereliclo, faciens íeditionem 8c guerram , tyrannidi 8c
enormitatibus fe immifceat. ext. eod. x cum non ab homine.Sc
y perpendimus. Quidam tamen indiílinélé dicunc
quod eíl: trina admonitio ab Epifcopo z permittenda ,
cum transferí fe ad actum a
prorfus contrarium , quia
facit fe fieri militem , vel traníit ad bigamiam , vel íimile.
dift. 84. quifquis. C¿. fupra de Apoft. §. quid fi talis.
f. 11. Alia regula eít , quod excommunicatus propter
percuílionem Clerici non poteíl abfolvi , niíi á Papa
vel ejus Legato : hoc fallit íimiliterin ocio caíibus, fcilicet
íi íit in articulo mortis. j.q. A., fi quis fundente, bl
Oíliarins alicujus poteílatis fub prxtextu ofíicii fui» malignatus
Clericum la'íerit, dum camen non graviter vulneraverit:
tune enim íi non cafu fortuito , fed ex deliberatione
percuílit , a Papa debet abíolvi. ext. ecd. 'fi
vero. 1. Si Monachus verberat Monachum , vel^ c
Regu­
laris Regularem, licet etiam fecundum quofdam d
Sx-
cularis Sxcularem , dum tamen vivant in communi.
C,xt. eod. Monachi, de vita ¿r honeft. cleric, quoniam.
U la audientia.) in hoc c. & c. contingit. fit mentio de trina admenicione ab
Epifcopo facienda.
x Cum non no l.omine. ) Ibi dicitur quod occiíores Clericorum , qui relido
habitu Clericorum tyrannidi, & enormitatibus fe immifeene, non incidunt in
caoónem.
j Perpendimus. ] Ibi dicitur quod illi qui occiderü nt quendam Sacerdotem ,
«uiácceptis atmis fecit feditionem, & guerram , qui cum inferret injurian) ,
non propulfarct, fuit occifus, non funt mittendi ad curiam abfolvendi.
t z Pcrmittendi.) prima opinio potius tenenda cft.
a Prorfus contrarium. ] de hoc dic, ut fuprá tic. de upo fíat.
b Malignatus.) animo injuriandi, fcilicet percutiens ; alias non incideret in
canonem, nec indigeret abfolutione , ut ibi notavit Tanc. & Ber.
c Regularis reguUrem.) quid fi fcholares funt ? Refpondeo , credo quorl gaudeant
privilegio fcholarium, ut abfolvantur ab Epifcopo illias loci , .fi lçvis cít
injuria, vcl fi fuper talibus habeant indulgcntiam fpecialem ¡Uc Epifcopüs. Molíales
autem ir» hoc cafu abfolvunrur ab Epifcopo. ext. eod. demonialibus.
d Stcularis ficularem. ) hoc videtur intelligendum tantum de Clericis com
•uiniter viventibus in aliquo Collegio, onde non yidetur extendendum ad alio*
communiter TÍYCOKS , niíi íint regulares.
Bbbb?

5¿8 SUMMiE SANCTI RAYMUNDI;
cum c diitincHone. Tamen Innoc. quam I}¿. infra eod. fi
fi quis fot eft abfolvere. Si fie f
mulier. ext. eod. mulieres.
g íi fie fervus , 6c hoç in duobus cafibus; unus, íi fervlW
verberavit Clericum in fraudem Domini, uc fie lubcraheretfc
illius obfequio. Alius , fi Dominus propter hoc
fine culpa fuá grave damnum fuftineret ; 6c hos dúos cafus
intclligc , nifi eflet cám gravis 6c enormis , quod
propter vitandum fcandalum , 6c tollendum excmplum
eflet ad Sedem Apoítolicam mittendus. ext. eod. h
relct'tm.
6c i muñeres. Si fuerit* levis injuria , quam intulit
Clerico. ext. eod. pervenit. Sed iíte caíus non recipe
c DP'imVnne. ) inter enormem injuriam , vel non enormem.
f Mulier. ) non diftinguitur utrum fit fortis vel debilis , cum non diftinguatur
inter tales , & beneficia Piincipum latilfimé íint interprcranda., fed quid fi
nuitilavit aut occidit Clericum ? c¿ In poteftate eíl Epifcopi mittere, vel non
' ñutiere ad cunam hujuímodi muliercm abíolvendam , quia non diftinguitur
circa eas, inter atrocem S¿ non atroccm injuriam, ficut diftinguitur de oftia*
rio. ext. eo. fi vire. i. & fie diftinguitur de illis qui ante ingrcífum religionis
inciderunt in canonem, ut ext. eo. cum illorum. credo ramen quod expedit in
hoc cafu mulicrem hujufmodi mitti ad curiam quando fortis eft , & magna cft
arrocicas fafti, nec fita.Ii: prxjudicium. ex hujufmodi mifíione.
g Si fit fervus. ) Id eft fcrv;lis conditionis, non tnim de fervicntibus , íive de
famulis inte lligendum cft.
i* Relatum. ) Ibi fit mentio de duobus prxdictis cafibus.
i M:*l>eres. ] Ibi dicitur quod mulieres & alia: pcrfonx qua: fui juris non funt
ab F.pifcopo feo abfolvi poíTunt, quod intelligit Lau. de. jure voluntatis , nofí
deju,re poteftatis : nam filius familias, licct non fit fui juris quoad poteftatem ,
quia tamen fui juris eft quoad voluntatem, mittendus cft ad curiam. Sed numquid
mulier incendiaria facri loci, vcl qua: falfat litteras domini Papa: poteft
abfolvi ab Epiícopo , ficut de i.nje£lione?c¿. credo quod mitren da cft ad curiam,
quia non inveniuntur jura parcere in hoc cafu mulieribus •, & hoc foité ideó , •
quia hujufmodi crimina non committuntur nifi per excogitatam malitiam , &C
dolum ; fed manuum injeítio multotiesfit ex levitate & ímpetu.
K Livis niutt. . ) Arbitrio Judiéis boni viri judicandacft cx variisperfor.arum
circun ftantiis, & locorum , & tcmporwm : fi enjm Clerico miniftranti folemniter
in alraii publicc manus injecerit quis leviter, non judicaretur levis injuria
, qusr alias levis cffet •, & quxdam levis cft circa puerum , vcl in dorfo, ut
cum manu, vcl cum báculo, vcl in oceulto, qux gravis cíTct circa fencm, vcl
¡n capitc , vel cum pugno , vcl cum enfe , vel cum gladio , vel in manifcfto.
QuxHam etiam injutix funt quafi medix inter leves & enormes , qux poífunt
appellari graves , quarum gravitas ex variis circumftantiis penfanda eft. Credo-,
ctiam quod juramentum accipiendum cft ab illo , qui abfolvitur de tali injuria
levi, nifi forte fir puer. Dubium etiam cífe poteft , utrum levis dcbei't reputari
injuria, qux infertur Sacerdoti , máxime á laico , enm in illa decr. non fiat
eiprefla n.cntio de .Çacerdotibus , fed tantum de clericis , hoc modo : de his
aVfolvcndis, qui Clericis non enormem , fed modicam injuriam irrogaverunt,
tux fraternitatis arbitrio duximus committendum.

tur ab ómnibus ¡ Diçunt enim i quidam Decret. illam.
concinere ípecialem indulgenciara , 6c ideó non eííe
«ahendam ad confequentiam , fi íit m
infirmus,vel pauper
, impubes , vel fcnex , vel valetudinarius. ext. eodm c i. 6c quod de his. Si habet inimicitias capitales. ext.eom a
dec£tero. In iftis ocle cafibus poteft verbcrans Clericum
ab Epifcopo fuo abfolvi. In primo tamen cafu , 6c
1 Quídam.) TJt Alanus & fequaecs ejus , íicut notavit ibi: prima opinio
• eommunioreft.
ra Infirmus. ] Perpetuum habens ex infirmitate impedimentum, vel temporale
in quo timetut probabiliter de mortc feíhnata , ut in acutis febribus, fquinanciá
, apoplexiá, & hujufmodi : pro quanta etiam debilítate quis excufatiir, '
quod non mittatur ad curiam, arbitrio boni viri limitan dum eft. Credo circa
pauperes limüandum cíTe, quod illi qui non poíTunt habere expenfas , nec de
bouis mobilibus , vel immobilibus qux habent , diftrahere poííunt, non funt
«ittendi ad curiam , alias mittendi funt: quantar tamen expenfr debeant cis
ad iter fufficerc , cx variis circumftantiis perfona; Se loci limitandum eíl. Nec
credo quod tcneantur mendicare, ut vadant ad curiam, nifi forte tales fint qui
femper confueverint alias mendicare , & robufti fint corpore ad eundum : Se
tidetur Tanc. notafle ext. eod. quod de his. quod pauper qui vcl expenfas haber,
Vcl laborem poteíl fuftincrc, mittendus eft ad curiam ; quod intclligo de tali
faupere qui alias mendicare femper confuevit , & corpore robuftus eft ; licet
autem quilibet regularis pauper fit, tamen hoc ptetextu non excufatur , quin
to'ttatuf ad curiam, fi percutiat Clericum faecularem, quia etfi pauper fit, Moa
aílerium tamen ejus abundat, Se idem credo dc filio familias, quia etfi nihil
aabct, habet tamen patrem abundantem. De regularibus tamen credo , quod íi
kvern intulcrint injuriam Clerico fxculari de qua non fit fcandalum , poterunt
abfolvi ab Epifcopo fuo, non Abbate, fecundum tilos qui dicunt quod illa decr.
^""ven'tt continet jus communc. De pueris nota quod fi non fint doli capaces ,
a
°n, incidunt in canonem dc injectione, íi finr dolí capaces , incidunt in cano~
0c
ra, fi animo injuriandi, aut libídine vindicta: Clericos percutiunt; íi tamen
Pttrcnerint ad quintum decimum annum , vcl fcxtnm decimum, aut etiam ultra
"adhuc tales funt, quod fine periculo ad curiam iré non poífint , ptopter imbeil!itatem
temporis, aut defeilum diferctionis , credo quod ab Epifcopo pote-
'Unt abfolvi, recepto tamen juramento , quod fublato hujufmodi impedimento
c
urii fe rcpra?fcnt.ibunt. Sed numquid pueri cum abfolvuntur jurare debent l
, c
ar
g- quod non. xi. q- f. pueri. Sed ibi loquitur de juramento teftis. Tu dicas
^uod arbitrio Epifcopi dimittitur , utrum fint tales quod jurare debeant, YCI
j" 5
» ; & quia juramentum hujufmodi non pcrtinet ad abfolutionem , fed ad fo-
l^nitatem ; utext. eod. cum deftderes. & íic notavit Tañe. ext. eod. pervenit.
*r e
. Bnt
ÍOrt
mulieribus autem certum eft quia jurare debent cum abfolvuntur , fed non
mittenda; ad curiam fivé fint fortcs,fivc dcbilcs,licet quidam dixerint quod
cs mittcndae finr.
. a De ctttro. ] In hoc .c. Se ia c. quod de his. poftquam exprefla funt quardam
f c
|j 1Sr
dimenta , dicitur in generali , quod propter alias juilas excufationes poteft
ationabiliter oxcufari, ut in c. de cutero. Se ab hoc impedimento canónico
J^í. > ut in c. quod dehit. qus autem fit jufta excufatio, vcl canonicum imi^mentum
, ultraca quae exprclTa funt arbitrio boni viri remirtcedum eft, arg.
' "* tr
t. obli. continuus. $. cum ita ext. de vot. quod fuper his.

570 SÜMfÁM SANCTI RAYMÜNDí,
duobus ultimis, ° excepto impubere , debet ei , quem
abfolvic , injungere fub debito juramenti, quod primo
debet recipere íecundum formam infrá poíitam , quod
cédante impedimento ad Romanam Ecclefiam , vel
©jus Legatum accedat , mandatum fuper talibus recepturus.
ext. eod. de cutero. Se ea nofeitur. Se quod de his.
Omnes ifti cafus continentur. ext, eod. quamvis incidens.
quam 1)¿. infra inter novas conftitutiones. Numquid redic
excommunicatio ipfo jure , ftatim cédante impedimento
? Videtur quod fie , quia ccllante neceflitate debet
ceftare quod eft induclum pro neceífitate. i. q. i*
quod pro neceflitate. Se arg. ad hoc. i6.q. 6. p qui recedunt.
Se de his vero', de multi tenent hoc pro folutione ,
fed communis opin'o eft in contrarium , fcilicet quod
non revivifeatexcommunicatio femel extincta. arg. 13.
q. 4. nfiillic. Se jf. de foíut, qui res. f. 1
aream. Se hanc
ultimam opinionem ampícdlor , tamen-íi nollec adimplere
mandatum impedimento ceílante , debet excommunicari,
á qua excommunicatione non deberet abfolvi,
doñee eílec fatisfactum mandato.
§. 13. Sed quis poteft abíolvere Regulares , íi propter
hujufmodi vielentam injeclionem manuum in alios
Regulares, vel in Clericos Saculares funt excommunicati
? Ad hoc diftingue , quoniam aut verberavit Regularis
Regularem , aut Clericum Síecularem : In primo
cafu , íi verberavit Regularem ejuídem Clauftri , Ab'
bas proprius poteft eum abíolvere ¡ Se fi Abbatis
diferetio non fufficit Dioccefani Epifcopi providente
eft adhibenda : fi vero verberavit alium Regularem alte-
^ Excepte impubere. ] ídem inteiligo de fene , & quolibct habante perpetuam
impedimentum.
p 6¡ni recedunt. ) In hoc c. & in illo de his, dicicur quod illi qui proptcr penen
lum mortis reconciliad func fuper folemni poenitentia , li fuper vixerint,
$ent Mam refumere. ,
q si ¡llic.
I b
i dicitur quod femel in abolitione dimilTa punitio , recidivo ao-
Jorc iterari non deber, . ,
z Are»m ) Ibi dicitur quod íi fervum alienum promifi , & manumittatur, liW
íatus furn : & fi iterum redigacur in fervitutem, peti non potcíl i in pcrpewu*
«ní«> obligatio fubUu refticui noa poceft.

LÍBER TERTIUS. 571
rius Clauftri , f
pcr Abbatem proprium , 8c ejus , qui
paííus eíl: injuriam , debet abfolvi : 6c hoc intelligas ,
nifiexceííus eorum extiterit difficilis 6c enormis, ut pote
£ ad mutilationem membri, vel c
efFufionem fanguinis
eft procelfum > aut in Epifcopum ,vel« Abbatem violenta
fit manus injecla , cum exceííus tales , 6c ílmiles
neqtieant íine fcandalo prancriti. In fecundo autem cafu
fcilicet cum Regularis verberavit Clericum fecularem,
fubdiftingue : quia aut verberavit eum ante ingreífum
religionis , aut poft ingreífum, fi ante , 6c poft ingrefíum
inter caetera peccata confitetur hoc , dixit x
Alexander
quod non poteft abfolvi , niíi á Papa. Sed Innocentius
in religionis favorem , 6c ut evagandi materia
fubtrahatur , Abbatibus talium abfolutionem xindulíit,
nifiexceífus eorum eífet difficilis 6c enormis , ut fupra
in cafu » próximo eft diftindum. Si vero jam fa&usRegularis
verberat Clericum Ssecularem , non nifi per
Apoftolicam Sedcm , ut fcandalum evitetur : abfolutionis
gratiam poterit promereri.
$. 14. Si autem tales exiftentesin excommunicatio-
[Per Jlbbítttm.) Credo tamen quod fi hujufmodi Monachi funt in fcholií, 8t
fe inviccm ibi percutiunt, gaudere debent privilegio fcholarium , quanrum ad
"ujufmodi abfolutionem ab Epifcopo l»ci obtinendam, etiam fi in fieculares Cícleos
manus injeccrint , dum tamen fcandalum non íit cxortum.
fc»t Effufioncm. ) Non credo hoc eífe Íntelligendum de qualibet fanguinis effW-
**onc : licet autem aliquis , dum Clericum percutit,fcriat in nares ejus, aut cum
u
nguc aliquantulum cutem excoriet, ita quod aliquantulum fanguinis excat>
ion credo enormem eíTc execífum, fed tune demum cum vulnus illatum eft.
quod defiderat tcmedium Chirurgia;, reí cmplaftr«rum, vcl aliorum medicinalem.
u Abbatem.) Numquid idem eft, fi in Priorcm convcntualem qui eligitut a
^fivcntu , & non habet in eo Monafterio fuper fe fuperiorem , aut fi in Pro-
^"cialem aut Magiftrum Ordinis, aliquis manum injiciat violcntam ? Rcfpon-
^ 0
) poteft ptobabilitcr diei quod idem eft, cum hujufmodi Priores, nec quoad
^dincm clericalcm , nec quoad officium difierant ab Abbatibus , nec quoad
«quid , nifi quod Abbatcs benedi¿tionem quandara fpecialcm cum Ütania, &
S*ibufdarn orationibus recipiuntab Epifcopo.
t t
AUxa»der. ) in c. confuluit. quod modo non cftin corp. dccr.
J fodulfit. ) ext. eo. eum illorum.
* * r
*ximo.) z?c illis qui aatc ingreffwa rcligioais incidcnjnt ÍA cajQonc/*¿

57i SU MM/E SANCTI RA YMUN D I
ne fuerint a
ordinati • diftingue: quia aut func Regula-»
res autSasculares in primo cafu , fi fciences fe excommunicatos
faciunc fe ordinare , a fufeeptis-ordinibus funtnv
perpetuum b
deponendi. Si vero non c recolencesfactunv
pro quo in Canonem latae fententias inciderunt , vcl
fadum quidem fcientes,juris ignari d nefeiebant fe inde
teneri , poterunt Arehiepifcopi vel Epifcopi cum talibus
difpenfare de mandato Sedis Apoftolica: fpeciali,
aliter non> cum nec eos e poílint abfolvere á vinculo
excommunicationis , quod minus eft: poterunt tamen
iiujufmodi Romani Pontífices auribus intimari, ut ab eo
íecundum rigorem vel xquitatem' refponfum prodeat,
prout fuá diferetioviderit faciendum. Infecundo cafu,
fcilicet íi funt Regulares, & fciencer funt ordinati, debent
ab executione fufeepti ordinis & officil f
mancre
fufpenfi: fi vero ignoramer pura facti memoriam , vel
juris peritiam non habentes , Monafteriorum utilirate
penfata, poft injunctam & peraCtam pcenitentiam Abbates
ipforum s poterunt difpenfare, niíi grave fuerit fr'
a Ordinati. ) cum non diftinguat hoc inter majores ordines videtur, quoi
«jui quemeumque ordinem fufeeperit in excommunicatione, indiget difpenfa*
íiohe Sedis Apoftolicc. Numquid idem de illis qui miniftrant folemniter ii".

LÍBER TERTIUS. 5 7¿
fcotabile factum, aut is , qui fecit , adultus fuerit , 6a
diícretus , ut violenter 6c validé contra oblivionem 6c
¿gnorantiam h
praefumatur. Píxcipitur autem Abbati- 1
bus, utdiligentcr formam iftam obfervent , ne privilegium
mereanturamitcere , íi per miífa fibi abuíi fuerint
poteftate. Coliigitur illa dift. ex decr. Innoc. ext. eod.
tum illorum.
$.15. Quid fi Regulares non habent Abbatem , fed
Priorcm , aut Pradatum alio nomine 1
dcíignatummum-
qúíd poterit á tali Pradato abíolvi , ficut fupradictumeft
de Abbate?* Dicunt quidam quod non 5 alii dicunr:
quod íic } 6c cum in iftis ¡entio. arg. ext. eod. Monachi.
ce cum illorum. In iftis enim íuper hac materia tit mentio
de Monachis, 6c 1
Canonicis Rcgularibus , 6c etiam
dePradatis in illa dccr. cum illorum. Ad idem elt arg.
ext. de poft. m ex parte, ext. eod. n
Canónica.
$. \6. ítem quid íi aliquis veniens ad Monafterium
proíitetur fe excommunicatum , propter injectionem
naanuum violentam in Clericum , vel 0
propter aliam
vere , & difpeníare cum illis, qui poft, quod minus eíl : quod patee per id quod,
dkit ATcxander de'abfolutione illorum , qui ante ingreíTum inciderunr in canonem
, qued üon conceirit Abbatibus , licet conceflerit dc illis qui poft ingreífam.
Quod autem diftum eft dc irregolaritatc excommunicati recipientis ordioem
, vel miniftrantis in excomniuiiicationc, intclligas & dc fufpenfo recipiente
orddnwn, & miniítrantc in fufeepto ordine tempore fufpeníionis , fi tamen
ümplicker fufpenfus eft ab executione ordinum : fi autem fpeci-iliter fufpenfus
eft ab executione ordinis facerdoralis, non conrrabit trregularttatem miniftrando
in ezteris ordinibus á Sacerdouo : & qui fufpcnfui eft ab ordine Diaconali
tanrum, non contraliifirregularitatem in exteris minoribus ordinibus miniftrando.
h Pnfumatui.) Hoc intelligo, quando agitur contra cum in forma judicii ;
fi enim in fecrcto confitettur, & in foro pocnrentiali, cürn cuilibtt de fatto fuo
inconfcíTioae credacur, poterit Abbas difpeníare, fi tamCn'ralis eft confitcns '
quod non íit fufpicio contra cum, quod in confeífione mentiauu.
i Defignatum. ) Ut magiftrum, miniftrum, prxccptorem.
k Dicunt quidam. ] Et male, quod Abbas non eft nomen dignitatis , vel ordinis
, fed officii , íicut & Prior , nec obftat differentia nominum , quia leí
non eft imponenda verbis, fed rebns. C. commun de legat. I. i. in fin.
1 Canonicis. ) Qui aliquando non habent A'bbatcs, fed Priores.
mEr parte. } Ibi dicitur : idem de regularibus Canonicis judicium, quod dc
Manachis credimus obfervandum eífe in capitulo.
n Canónica. ) Conceditur quod Prior Hofpitaliorum , qui debet efle Sacerdos,
poífit abfolverc fratres Hofpitalis de injeclione.
o Propter aliam.) Numquid Regulares ita poflunt abfitlvi á Prxlatis luis, a
C c c c

574 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI;
caufam , & petic uc recipiatur, numquid potenc recipi?
Mihi videtur, falvo meliori judicio ( quód non* debenc
eum recipere , quia P nec debent ei commtóBÍcare : li
tamen q ignoranter receperunt eum , poterunt pofteá
erga ipfum procederé juxtá forrnam poíitam fupra eod.
§. fed quis poteft. oí eft arg. ad noe ext. eod. r
cum illo­
rum. Ítem numquid tempore probationis poterit Pradatus
eum abfolvere f videtur dicendum quod ñon , quia
non videtur eííe filius ,vel fubditus ejus . antequám fecerit
f profeílionem tacitam vel expreífam, máxime íi
fuÍ6 proteftatus, quod liceret ei ad fasculum redire.-multí
enim íi hoc eífet, illuderent Pradatos 6c Religiones ,
ingredientes proabfolutjpneJbabenda,& ea obtenta recedentes
: fie enim corjíemneretuf excommunicationis
fententia, quod cederet in magnum periculum animarum.
Ad hoc volunt quidam dicere indiftin

LÍBER T ERTIUS. 575
fcocnon placee, unde licet forte de ilriclo jure u poílec
dici, quod non potcíl eum abfolvere ante profeíTionem
credo tamen quod x íi non poteíl rediré ad fxculum ,
poífit eum abfolvere, quia jam eíl ailriclus Religioni ,
faltem in genere. Sortitus ergo forum ratione dubii hic,
ubi invenitur , & de illius Pradati jurifdiclione ceníetur,
ficut &c vagabundus , qui certum domicilium non
habet, dicitur illum habere Judicem j apud quem invenitur,
arg. ff. de jud. bares abfens. Prartereá quia y non
poííet pradatus illum recipere ad profeíTionem , fi fcirec
eum excommunicatum : confulerem tamen tali ad cautelam
, quod poíl profeíTionem faceret iterum fe abfolvere
,ad omneaa ambiguitatem tollendam 5 & harc máxime
intelligo vera efle ,nifi de longa confuetudine obtentum
eíTet ita in Religionibus Papá fciente , &. non
contradicentemam Içpe confuetudo dat juriídictionem,
*j. q. 3. * conqueftus.
f. 17.ítem numquid Templarii &Hofpitalarii a
poí-
íint abfolvi á fuis Pradatis ? Credo quod non, quia non
habent Ordinem Clericalem , nifi forte haberent hoc de
ípeciali pjivilegio Sedis Apoílolicae, fimiliter nec Mo-
U Tojfet dici. ) Videtur contra , quia illa Decr. cum illorum, Dicit quod illos,
^ui habitum religionis aífumpferunt , poíTunt Pra-lari eorum abíolvere , fcd li-
tet refpondcri poíTer , ^uod intelligirur hoc de habitu profeífionis , credo rateen
idem de fufeipientibus habiruniNovitiorum,& ctiam de illis qu ;
proreftan-
tur de revertendo ad faeculum , fi voluerint ; quia íi Prarlatus tales fi deliquc-
«unt , poteft cxcommunicarc , quare non porerir abfolvere ? debet tamen juramentum
a tali recipere, quod ü revertatur ad faeculum , reprefentabit fe Papar,
tcl mandato ejus , íicut dicitur in illo , qui propter pcriculum mortis abfol-
Vitur.
x Si non poteft. \ ídem credo íi peteft , ut diétum eíl.
2. Non poflet. ) Quia íic communicarercxcommunicato.Quidam tamen dicunt
^uod poíTct, cum ipfa profeífio fit via ad abfoíutioncm. ,
zConqueftus. ] Ibi dicitur quod Primates & Patriarcha: nihil privilegii habent
>ra» caeretis Epifcopis , niíi quantum cañones concedunt, & prifea confuttu-
. do illis antiquirus contulit.
a Pojfunt abfolvi. ) In cafu pra»di

•tft SUMMiB SANCTI R-AYMUNDI^
niales ab AbbatiíTa , h
íed tales debent abfolvi ab EpiC
"copis , in quorum Epiícopatibus funt c Monaftcria , oí
ab aliib fetandüm tenorem privilegiorum fuorum. ext.
' eod. de MonUlibus. R¿. fupra de impedimento fexüsj hodié
tamen expreíTum eft dc Rcgularibus Fratribus Hofpitalis
Hieroíolymitani , quod polfunt ¿
a luis Prioribus
.qui Presbyteri elle debent abfolvi, ficut 6c Regulares,
ext. tod. canónica.
§. i 8. Minor autem excommunicatio , fivé fufpeníio
infligitur ipfo jure , vel ipfo achí, alias quoad Deum ,
alias quoad Deum Se Ecclefiam. Quoad Deum , fta*
tim cum quis peccat c mortaliter. Sap. i. perverfat cogitationes
feparant á Deo. ítem Spiritus Sanctus difeij
lina: effugict fidum , 6c auferet fe á cegitationibus ,
funt fine intelle&u , 6c ad idem 11, q. 4. f
audi.
lite Euthariftiam 6c cantera Sacramenta recipit ad damnationem
, non ad falutem. R¿. fupra de Sacra, itcra.veí
non. §. effeelus. Quoad Deum 6c Ecclefiam , inrligitur
b,.ec minor excommunicatio ipfo jure in multis caíibus,
videlicet cum quis S communicat excommunicato.
zafra eod. §. fequitur qiu pana. Cum committitur facrilegium.
R¿. fupra de facril. §. pcena facrilcgií. Cum eft
nutorius fornícator , vel h
íimoniacus. c¿, fupra de fimo*
b Sei tales. ) Scilicet Moniales ,.Templarii & Hofpitalarii Se ca'teri Regulares
, qui tica habent fuper fe Prxlatum Rcgulaiem Saccrdotcm.
c ¿Mjnafferi*. ] Quod intclligo tam ac c-xemptis , quam non, exemplis five
fint Monaftcria hujuímodi exempra Monialium , five Virorum non habentium»
ut di-clum eft , fuper fe Ptarlatum Rcgularcm Saccrdorem.
d A fiis Prioribus. ) ídem credo dc Prioribus conventualibus Prardicatorum»
Se Guardianis Fratrum Minorum , & ómnibus Prioribus conventualibus cujufcumque
Ordinis fint, qui non habent majorem fuper fe in eodem conventu i
fc'cüs eífe credo de Prioribus trium vcl quatuor Rcgularium ,qui pro voluntate
fuiSuperioris pn-ficiunrur & anoventur.
c Peccat mortaliter. ) Large dicitur talis excommunicatus , quia non arectuf
a Sacramentis per modum fententia:, fed per modum fimplicis prohibitionis »' ."
vcl diíluaíionis.
f Audi. ] Ibi dicitur : traditur homo Sathanae ab homine propter peccatum.
jm.'.iifcítum'pcr fentcntiam : á Deo propter peccatum oceultum.
kr Communicat.) Locutione , dbe , potu 6c fimilibus.
h 'jimemacus.) Notoriu 5, tcl etiam íimoniacus in ordine oceuleu:,
*• . . . . . . . . i

LÍBER TERTIUS. 5 7 7
fa'circu pcenam. Se fupra ¿e*fcandalo be perplext. §.p¿rna
Glerici. Cum quis recipit Eccleíiam de manu Laici fine
confenfu Epiícopi, &. 1
per hoc intendit ibi eíTe Pradatus,
16. q. 7. k fi quis deinceps. fie arg. ext. de electa qui film,
ext. de fent. excomm. m tua. Quidam tamen non
admittunt hunc per Decr ext. de jur.patrón. n curapafioralis.
& prxtereá ubi dicitur quod funt excommunicandi:
fed in alio cafu ioquitur , vei dic illud de majori
excommunicatione intelligendum. Cum quis communicat
excommunicato 0
incrimine. Cum quis p exercec
contra Chriftianos artem baliftrariam vel fagittariam.» .
Quidam tamen intelligunt hos 1
! dúos cafus de majori
excommunicatione. P>i. íupra eod. §.verf. utraque excomnutnicatio.
&. verf. funt & alii dúo cafus. $¿[uor a debalifi.
éfagitt. Ítem diíTidentes , pauperum oppreflores,mam>;
fcfti raptores , publici ufurarii, meretrices. \}t. fupra
¿c decim. primit. & obl. f. qudritur utrum de injufie -vel
tutpiter acquifitis. Dicuntur autem ifti excommunicaci
large, quia non recipiuntur ad altare , oblationes ipíb^
rum, ítem cum.decedic in torneamento , quia non r
fe^
iP fr lo:.) Id cft per folam receptionem a Laico.
, k Si quis deinceps. ) Ibi loquitur de recipiente Ecclefiam de manu: Xaici , ÍG
-«'citur: gratiam Beati Pctri, Se introitum Ecclefia: interdicimus ei, quo ufque»
Jocum rclipifccndo non deferuerir.
I Qjifqms. ] Ibi dicitur quod qui confenferit elcclioni de fe facY« per fxculafWi
poteftatem contra canonicam libertatem , clc&ionis commodb carear , St
.Incligibilis fiat ; nec abfque difpenfatione ad aliquam valcat cligi. dignitatcm.
.tyota tamen quod huic juri derogatur in multis locis per contrarían» confueru-
•inem. Reges enim & Principes in aliquibus Eccleíiis dant Dcc-natus & aliog
|cr(onatus &prxbcndas , Se illi quibus dant, non inftituuntur per Epifcopum,
tn Tu*. ) Ibi hodic nihil dicitur de hac materia. v
a Cura paíwralis. ) Nulla fit ibi mentio de excommunicatione , fcd dicitur «
«¡uod irrita' funt donationes Ecclefiarum faetse per Laicos fine confenfu Epif-
*°pi , nec retincri poíTunt , nifi peí legitimam prxfcriptiencm , aut per co«wnium
Epifcopi poftea habitum, In c. Vnterea. dicitur quod Clericus, qui
* c
clcfiam per Laicos fine auctoritate Epifcopi receperit, communioac pri*e~
| U r
>,&: loquitur de illis qui per Laicos inftituebantur & deftituebantur pro v«.
•«ntatc Laicorum fine confenfu Epifcopi.
. o in crimine. ; Ibi loquitur fecundum opin J
ones quorundam, fcd melius c.t
, n
hec cafu incurratnr major cjccommunicatio.
Vtxercet. 1 In bello injufto.
1 Dúos cafus. y Primos re verá tic majori intclligitur , non fecundus.
1 Se
Ktto ? e!itur
-) Tamen, ñor» denegatuc ci fiuciíaii'ília, unde ¡mproprí¿ g«4V
£ cxcornmUnicatV4S.

J 78 SUMM'E SANCTI HAYMCINÍ DI,
pslitur in Cxm;terio , etiamíi poenituerit de peccato,
C¿. fupra de tor-namu. Icem q.i ando cum que in notorio
crimine eíl , quia repellitur á Sacram;ncis vivus ¿3c raortuus,
niíi pcenituerk. difi. 8 8. ñeque, (difi. 95. £
illud.
13, q. 1. u pro obeuntibus. de conf. difi. i.x pro dileóíione.
f. 19. Infligitur fimiliter utraque excom n.micatio ,
videlicet major &c minor a Judice : major íecindum
Hugutium 5c quofdam alios ab Epifcopo tantum , non
ab aliquo inferiore : hxc eíl enim , ut aiunt , fpiritualis
muero Epifcopi. Facit pro iftis 16. q. 1. vifis. in fi. verf.
felici mucrone Epifcopi Sacerdolum piacula refecentur. & 14
q. 3. corripiantur. verf. quia & ipfa quae damnatio nomioatur,
quam facit Epiícopale judicium , qua pcená in
Ecclefia nulla major eíl, occ. Alii dicunt, ¿t bené, quod
üon folum Epifcopi, fed etiam omnes Pradati qui praeíuntEcclefiis,
ut Abbates &C fimiles , poíTunt excommuiiicare
majori excommunicatione. arg. ext. de off. ord;
y cum ab Ecclefiarum. Tertii dicunt, & malé , quod quilibet
Sacerdos habens Ecclefiam parochialem poteít hoc
faceré 1. q. 1. 2
nemo. 1 5. q. 4. a
c. 1. ext. de off. ord. b
fi
Sacerdos. imo etiam Archidiaconus videtur quod potell
excommunicare, licet non fit Presbyter. arg. difi. 25.
«perlccti*. difi. 6}. d
fi in plebibus. melius ext. de o¡%
f Ñeque.) Ibi dicitur quod nec ©blatio , nec oratio fíat in Ecclefia pro ea»
ignod Clericum nominarle tutorcm in teftamento.
t Illud.) dicitur, quod Extrema Unétio non datur impeenitesti.
M Pro ebountibus. ) Ibi dicitur quod pro impiis raorruis , quamvis fuerint
Chriftiani , non licct Saccrdoti memorial» faceré aut intercederé.
a Pro dileítione. ,Ibi habetur de hiftrione & mago non recipiendis ad cora*
fnanionem altaris.
•y Cum ab Ecclefiarum. ) Ibi dicitur : fcrreiur /cntenti a excommunicationis)
yc\ iaterdicti lara a Plebano in Clericos, rcl Laicos Parochianos fuos.
tt Nemo. ] Presbyter excommunicct aliquem antequam caufa probetur.
*C. 1. Dicitur quod Epifcopi & Prcsbytcri diebus pro feftis poíTunt judicare
inter fubditos. •
b si Suterdos.) Poteft excommunicare auctorera damni, fi is , qui paíTuí eft
•Jamnura , petierit juftitiam.
C Petit ¿lis. ) Ibi dicitur, jurgia Clericorum pertinent ad Archidiáconos.
4 Si in plebibus ) Dicitur quod mortuo Arcnipresbytero , Archidiaconi p r
**
^jdentiaplcbs cuftodiatur.
c U a. £ Dicitur g*ad •mait cura Cleri. pertiact ad Archidiacoaum.

LÍBER TERTIUS. 179
Atchid. cc.i. de appell. ^ reprehenfibilis.zá hoc dicaSjquod
folus Epifcopus poteíl anathematifare cum hac folemnitate
quae habetur 11, q. 3. debent duodecim Sacerdotes
circumílare, 6c lucernas ardentes in manibus tenere »
quas inconcluíione anathematis vel excommunicationis
projicere debent in terram ,& conculcare eas pedibus
fuis 5 deinde epiílola per parochias mittatur continens
excommunicatorum nomina, 6c caufas excommunicationis
j 6c fecundum hoc intelliguntur jura qux inducit
Hugutius. Alii vero Praelati qui prxfunt Ecclefiis
collegiatis , ¿3c habent g jurifdi&ionern fuper fubditos
íuos, ut Abbates, h Archipresbyteri vel Plebani, 6c fimiles,
poífunt excommunicare, etiam majori excommunicatione,
fed non cum prxdi&a folemnitate. Inferiores
'eró Sacerdotes parochialium Eccleíiarum, qui non ha-
°ent jurifdi&ionem in íubditos, ut poíEnt inter eos c©g-
nofeere , vcl judicare ordinaria jurisdi&ione , » non
poíTunt excommunicare majoriexcommunicatione , niíi
ü
bihoc obtineret confuetudo : nam in talibus confuetudo
dat jurisdi&ionem. 9. q. 3. conqueftus.
§• Minor autem excommunicatio ab Epifcopis >
^aliarum Eccleíiarum Pradatis infligí poteíl fecundum
0n
ines ext. de off. ord. k
cum ub Ecclefitrum. ítem minor
excommunicatio quandoque infligitur alicui, non á Praelat0
»fed á íe ipfo , faltem quoad l fpeciem fadi , 6c ho c
^ foprehenfibilis.'} Ibi arguuntur Arch idiac oni, qui moaitione non prajmiffi
^oirimunicanc
%¿rchipresbjter¡ vel Plebani.) Dicitur Mag ifter ab hac poteftate «elúdete
* rc
Hid¡aconoí.
. Turifdiilionem.) 'Contentiofam.
*tí*npojfunt. ] Quid ergó de excommunicatienibus quas Diebus Dominicis
l
3jii Sacerdotes proferunt fie. Excomrnunicaraus ufurarios , & fimilcs, num-
|"* l'tigantur ? iu. Si fcicntibus Epifcopis, & non contradicentibus hujufmocntentix
proferuntur , & Epifcopi tales reputant excommunicatos , & tanjjç
^^coiumunicatos abfolvunt , per hujufmodi Epifcoporum approbationcm
ant n u
ptoV'^ J l m o
'í ^' fententia: : fimiliter & fententia: quas ferunt Sacerdotes
amnis , quorum ignorantur aurores , de confúetudine tenent, & ligan*
^citam approbationcm Epifcoporum.
tin • E^WiV/ifw. ] IbihabetuBde fententia interdicti & excommunica-
, n i s
'ata á Plebano,
Í T O c ?
te »" ^ '-) Quia ita abftinctá participationc Sacramentorum , ficilt k
cr
» eflet excommunicatus minori cxcommuaicationc.

'jBo SUjMM^ SANCTI fRAYMUÑDl;
quandoque rcule , quandoque bene, male, cum credi'i
hoc pode íibi fuflicere ad pcenitentiam.De hac habetur
de píen, difi. i .fiunt qui m
arbitruntur, Benecum facit hoc
caufa reverentiam 'de confi, difi. i. n
quotidie 6c de píen,
difi. i. junt qui ttrbitrmtur. veri, n facilius. Require fupra
de di'jf¿v. bnptif, ufque cid infir. in fine.
f.ii. Poteíl: Praslacus» pcenam iftam inrlrgere fubdito
fuo, non alieno. 9. q. 1. per totum ': & inrclligas-ftibditum
, non foliim qui moratur infra terminum iux
jDiccceíis vel parochia;, fed etiam quemlibet alium , qui
committit crimen P in parochia fuá. 3.^.6'. c. 1. ext»
de rap. c. 1.
ii. Major excommunicatio infligí debet pro contumacia
tantum. 11. q. 3 . Epifcopi. 6t q nemo Epifcoporum,
an Arbitrantnr. •) Ibi dicitur de talibus qui dum pcenam prseferibunt, reme*
dium deelinant.
n Quotidie. ] íbi dicitur quod circa Euchariftiamfumendam quotidie , *e r
non faciat unufquifquc quod Íecundum fidem fuam pie crediderit facienduro.
•v Facilius. ) Ibi dicitur, quod-nemo in peccatis poíitus arrogare fibi debet
vfurpationem Sacramentorum , quia feriprum cft , peccafti , quiefee.
o Poenam tjlam. ) Minoris excommunicationis , & idem intelligas de tai:
i v Ja parochia fua."]-Qnid ergo fi Epifcopüs éxcommunicáverit omnes'-, I a
!;
exfrcebunt ufuras in Dia-cefi fuá , numquid Parochianus alterius Epifcopi > *
«2í ibidem cxercucric , incidir in illam fententiam ? C¿. credo quod fie , q ul
, a
,
íicut habctur ex capitulis hic allegatis , ibi femper caufa agitur , ubi commirti*
tur crimen ; & qui rapinam facit in alia Diorcefi , excommunicari poteft «>
ípifCopo illius Diaeccfis. Quid ii Epifcopüs excommunicat omnes qui inÇ cr
" \>
peliant de Mcpicudinc Moniales , quas confecrat in fuá Diccccíi. Quid ctUí?
quando excommunicat aliqucm fubditum fuum cum ómnibus cum copartrír*
pannbus in loquendo, cOmedendo ScfimilibuS , numquid quicumque & Uj»»'
cumque vencrint aliqui contra hujufmodi fententiam , erunt excommunicat 1
»
éc á quo debent abfolvi l}¿. In utroque cafu prxdictórum , parochiam »H l
. u
* •
Epifcopi , ubicumque fecerint contra hujufmodi fententiis } feu in'Diurcefid**
aiibi , excommunicationis fententiam incurrent: alicni autem Parochiani M
illam fententiam non incident , nifi fecerint talia in Dñrceíi excommunic* 9
* •
lis*, quia cum in alterius Epifcopi Dicccefi hoc faciunt, non funt fubditi c
p"
communicatoris , reí ratione diaccefis , yel ratione loci in quo talia comn*»*'
íunt; credo aut;m quod qui in hujufmodi fentcntias incídunt ab Epifcopo *
ccmmunicatorc abfolvendifunt ; quia hujufmodi fentcntia: lata: funt ab
rcme , non á-jure; licet quidam dixerint quod ájurc lata: fint, non pro pí*1
tirito peccato, fed pro futuro. Prartcrcá fentcntia lata in hujufmodi paru c
1
Mates cum excommunicatis acccíToria eft principalis fentcntia:, unde ab co*
derrt rollenda eft , a quo cft lata.
I q Nemo.) Ibi dicitur, quod fine certa & manifefti causa Epifcopüs nuUu'"'
c.Cfer-Eccclcfiaftieá communione. • A

LÍBER TERTIUS. y8r
& * certum. h¿ec autem contumacia invenitur multiplex:
nam alia eíl in non veniVndo in judicium, íivcquiaf pcremptoria
citatione recebiá venire contemnit Jivé quia
nialitioíc fcipfum occultíivit, íivé quia impedit, ne poílit
ad eum citado pervenire. Alia,quando citatus venit ad
judicium ,fcd r
non vult ílare juri vel ante finltam califa
examinationem , eontumaciter & illicentiatus recedit.
Alia quando offenfa ejus eíl manifefta , & juíTus á Judice,
non vult emendare. Probantur hxc ext. ut tit. non
cont. quoniam frequenter. i i, q. 3. certum. ext. de verb
fign.w ex parte. 1 circa finem. Quandocumque crgo aliquis.
fuerit vocatusvel admonitus tribus ediclis , vel uno pcremptorio
pro ómnibus poteft, íi contumax fuerit 5excommunicari>nondiftin¿lo
utrum pro módica vel magna
Caufa íiebat vocatio vcladmonitio : quia femper eft ibi
contumacia,quxeft máximum crimen & genus xidololattix.Quidam
tamen dixerunt quod pro magnis criminibus
poífet aliquis excommunicari, etiam íine citatione 6
arg.'ext.de verb.fign.ex parte 1. Sed iftornm diélum non
approbo,£c ylittera illa facit recle intclligenti pro prima
opinióne quam teneas indubitanter. Minor autem excommunicatio
poteft imponi pro contumacia. 5.7.2. z
pftefenti 1 i .q. 3 . aaudi. poteft etiam imponi pro aliis cul-
v : t Certum. ) Ibi dicitur quod qui vocatus venire contemnit ad fynodum , 6c
qtti refpviit obedire mandatis , & qui ante imitara caufam abirc á fynodo prxíumpícrit
, excommunicari debet.
f Peremptoria. ) Hxc tria qux hic fubjiciuntur , habetur, ext. ut Ut. non con-
Uft.quoniam frequenter.
t.Non vult. ] Alias , fi paratus eft emendare t non eíl excommunicatus.
U Ex parte.) Ibi hab:ntur de excommunicato propter offenfam manifeftam,
tylod non eft abfolvcudus.nifi fufHcientemprius prxftct emendam.
xldololatrií.) i Rcg. \6. . . .
,1 y Littera illa. ) Quia diítinguit ut tum pro contumaciaí¡t quis excommunicatus,
quia citatus noluit'ftare juri ¿ vel pro offenfa , quia malefícium juflus
°°luit emendare.
*• Prtfenti. ) Ibi dicitur de vocato & contemnehte venire ad fynodum, quod
Pntnó interdicaturei ingreífus Ecclefix , pofteá fufpcndatur á communionc
s
ui6tx Ecclefix , pofteá anathematifcCrttr/
*~Xm*. ] Ibi dicitur quod traduntur peccatores in interiium carnii :
^ fita dcliclis fuis á ChriíU corpore feparanrur. J) ¿ J ¿

j8t SUMM^ SANCTI R AYMUNDI,
pis, & hoc duobus modis , fcilicet nomine pcena: in judicio
á judice infíigendx ad tempus. dist. 86. b tanta.
Se nomine poenitentia: infiigenda* á Sacerdote, de fcvn.
difi. i. c inaclionc. Quandoque ctiam d Íine culpa,licet
non fine caufa. \y.. fupra de pañis. §. /equitur. utrum
unus verf. nota etiam hic.
§.13. Kegulariter teneas , quod ab omni excommunicatione
, fivé majori, fivé minori c
lata a jure potcíl
b Tinta. ) Ibi dicitur , eos quorum coníilio hoc egifti , duobus mcnfibus cxcommunicatos
elle decrevimus.
c In aftiont.) Ibi dicitur , propter magna peccata debet fe quis auftorirate
Anriltitis ab altari removeré , ad agendam pcenitentiam , & cádem auctoritate
reconcilian.
d Sine culpa. ) Propria , fcd non íine Domini , Patris Famil. vel Principis.
e Lata a jure. ] Q_i.rricur quid fit fententiam ferri á jure , vel á judice , le»
ab homine , cum úpeme jus & fentcntia hominis prolata fit ab homine. ty¿. dixerunt
quidam , quod fententia dicitut lata elíe á jure , cum fcitur in futurum
generaliter fie : excommunicamus eos omnes qui hoc vel illud fecerint. Ab
nomine vero vcl á Judice , cum ferrur pro contumacia , vcl .orTcnfa prxtcritaj
vel generaliter feu parrieulariter , uc excommunicamus illos qui hoc fecerunt,
vcl illum qui hoc fecit. Ego íine prxjudicio credo duobus modis fententiam latám
elTeá jure , uno modo , quando jus aliquod ftatutum cft , per quod adxquantur
in pcena. Aliqui criminoíi aliis , quale eft illud ; confentientes Se facienres
par pcena conftringit , cx quo fequitur ,"quod qui cum excommunicato
propter crimen aliquod communicat in crimine illo , eadem fententia involvitur.
ut ext. eod. nuper. etficoncuo'tns.. Alio modo dicitur íententia ferri á jure
cu»! abeo , qui poteft conftitutionem , vcl canonem faceré , ve¡ generalero ,
ut Papa , vcl partieularem , ut Legatns in provincia Lcgationis íux, vel Archiepifcopus
vcl Epifcopüs in Diceceíi fuá , vcl Concilium Piovincialcin provincia
fuá , animo juris conftituendi ftatuitur aliquid in pcrpctuum, & generaliter
in omnes fubditos fuos;& ftatutum illud roboratur per fententiam excommunicationis
, vcl aliam in futuros rransgrcíTbres illius fiatuti prolatam íic :
excommunicamus omnes hxreticos , vcl qui cxcrccbunt ufuras , vcl tale quid
commiferint. si autem dicatur : excommunicamus omnes qui ufque ad hoc ,
vtfl illu.l tempus ibunt ultra marc , vel torncabunt , vel guerram fácient : ita
quod non fit ftatutum pcrpctuum vel fi dicatur : excommunicamus omnes qui
intcrpçllabunt iftas vel illas Monfales de turpitudine , vcl eos qui participabunt
cum ifto vcl illo excommunicato , Se fimilia i ita quod in favorem vcl odium
alicujus fingularis perfona:, vcl perfonarum proferatur , hujufmodi fententia
dicenda cft elle non juris , íed hominis. Sententia autem dicitur eííe judicis,vcl
hominis , qux fertur pro contumacia , vel orTcnfa prxtcrita , vcl ctiam futura,
ron tamen intentione conftitutionis facienda: generaliter , aut perpetua;,

LIB ER TERTI US. 58 3
excommunicatus abfolvi a fuo Epifcopo , f vel proprio
Sacerdote, niíi conditor canonis g refervaverit Íibi fpecialiter
abfólutionem. ext.defent,excom. riufer. Refervac
autem Papa íibi abfólutionem talium in fex cafibus. Unus
eft de illo qui verberat Clericum , quem nullus poteft
abfolverc niíi Papa, exceptis cafibus notatis fupra eo f,
utraque excommunicatio. verf. alia regula, hodic tamen
tales poíTunt abfolvere Legati miííi » a. lateredomini Papa:
ext. eo. ad eminentiam. ext. de off". leg. quod tranflationem.
Legati vero qui non mittuntur a latere Papx ,
»el ¡n peregrinationem , aut longam viam , vcl transferunt domicilium , 8c ib
effdem exeommunicatoribus impectant abfqne fraude & dolo , quod poífint
abfolvi in locis ad qua: transferuntur , fraudem 5c dolum intelligo abeíTc,quan-
4o eo tempore quo hoc impetrant , non recolunt fe hoj afino li fententias ia*
•curriffe ; aut íí recolunt , hoc exprinvint fuis excommunicatoribus. Speciale ,
quando huj.ifmodi excommunicatores committunt Prclaris extrancis,vcl etiam
íublitis propriis abfólutionem excommunicationum hujufmodi fpecialiter
f Profirió ficerdote. ) Quidam non recipiunt hoc quantum ad abfólutionem
•ttajoris excommunicationis , quod facerdos fimplex in hoc cafu poílit tam impenderé.
g Referv* ,
oerit.']Q\\& eo ipfo víderur alus conceílilTe facultatem abfolveno'i ,
Ut in decr. Nuper. ídem credo decanenc lata: fententia: á Lcgatis Sedis Apollóle*
, quod quanlo non rctinet (ibi , "el Sedi Apoftolicx abfólutionem, aliis
concederé videtur. Hoc eriam poreft exrcndi ad canonem lata?'fententia? ab Ar-
•

•JHSITMMJE SA.NCTI . RAY.MUNDI,
dum funç k
extra Provinciam Legaticnis, neminemj
fea exjjftentcs in ca , non aliundé accedentes, fed eos
huí funt de ipfa Provincia poíTunt abfolvere. ext. de off.
leg. excommutiicatis. quam. R¿. infra inter novas conftitutiones.
Alii autem Legati locales , qui ex privilegio
habent Legationem, ut Archiepifcopus Cantuarieníis ,
5c íimilcs , non poííunt abfolvere, niíi íit in privilegio
Le.gatiqriis expreífum. ext. deprivil. 1
porro. 6c in prxal.
decr. excommimicatis. Secundus cafus eft de illo qui inccñjit
Ecclefiam, 6c eft denunciatus 6c excommunicatlis
m ab Epifcopo 5 nam antedenunciationem ab Epifcopo,
poílet abfolvi. Tertius cafus eft dc illo qui frangit
Ecclefiam , 6c fimiliter eft denunciatus excommunicatus.
Quartus cafus eft de illo qui fcienter 6c fponteparticipat
excommunicatis a Papa, 6c eos n
recipit in offi­
cii s. C¿. fupra de difieren, off. verf. folus poteft excommunicatum
a fc^ &LC. Quintus cafus eft de illo qui falfat
litteras Apoftolica; Sedis. ext. de crim.falf. dura. Sextus
cafus eft de eoqui communicat excommunicato °in crimine
: talis enim quia ratione damnati criminis videtur
in eum delinquere, qui P damnavit, ab ipfo excommunicatore
, vel ejus n fuperiore, licet non fit alias fubditus
ejus, mérito delicti eft abfolutio « requirenda , quia facientem
Se confentientem par pcena conftringit. Verum
k.Ex-trtpro-j'-nciam. ] Legad autem dc.latere Papa: ex quo funt in vía veniendi
, tales abfolvere.poíTunt extra provinciam Legarionis , vcl etiam ibidem, licet
aliundé veniant hujufmodi excommunicati , ut in c excem.nun'xcutis.
1 Pof.ro, ) Ibi dicitur , quod tenor privilegiorum Hofpitaliorum , Templariorum
infpiciendus eft , &c íecundum quod invenitur , fervandum eft.
m AbEúfcopo. ) ídem intelligo de iaferiori si;Prarlato , qui poteft excommunicare,
De hoc dic ut fupra de rapt. §. pecnx incendiara.
tiReir. Illud tamen'Íntelligendum eft fecundum quofdam, quando illi
excommunicati erant cúm p~.i:icipantjbus , vcl quando eraut excommunicati
propter hoc , quod cc!ebiv»bant divina prohibiti. Unde recipientes eos ad diyiiU-
particjpabant eis in crjnvce.
o .', crimine,) Proprcí q'ifod eft excomniunicatus ille qui participat.
fDamndvit. \ Crimen iftud per cxcomnuinicationcm.
q SuperjfiTf, ]_Qjamvis ille Tuperior, ut dicit Magiftcr , non habeat curam
•rdmariam taliter çxcommiinjcindi : & vidçtur cafus eífe fpecialis in quo Arjhjepifcopus
habet jürifHi&ión.cra in fuMiros fijffráganei fui.
t'B.eqitirend'a.) licet talis excommunicatus lita jure, non ab homine.

L 1BER TERTIUS.
r
5ííf
|¡ difficile fie ex aliqua juila cauía, quod ad ipfum f exçommnuicatorem
abfolvendus accedat, conceditur indulgencia
juris , ut prxílita juxta formam Ecclefix ju-
ratoriá cautione , quod excommunicatoris mandato
parebit, á fuo abfolvatur Epiícopo , vel r
proprio Sacerdote.
§. 24. A fententia vero Judiéis non poteíl abfolvi
excommunicatus, excepto in mortis articulo , nifi á fuo
excommunicatore, vel etiam ab ejus fuperiore, fi ad
illum fuerit appellatum , vel fi excommnnicator negligenter
vel malitiofedifferat abfolutionem, 8c in aliis
cafibus , in quibus poteíl judicare de fubditis fufTraganeorumfuorum,
quos c¿r fupra de differen. off. §. pa~
trtarcha. & §. Metropolitani. Sed quid fi Archiepifcopus
abfolvat excommunicatos ab.Enifcopo in cafu non conceíío,
numquid tenebit abfolutio ? Videtur quod íic ,
íecundum opinionem illorum, qui dicunt quod Archiepifcopus
eíl Judex ordinarius omnium de Provincia
-*ua, ücet jurifdiclio ejus íit ligata, prxterquam inca-
"busfpccialibus. arg. 9. q. 3." per fingidas. Alii dicunt
quód non habet jurifdiclionem nifi in cafibus fubditis
texcommuntcMtortm. ] Qui excommunicavit cr'íminoíum.
t Proprio Sacerdote. ) Bcnc dicic proprio Sacerdote, quia alioaon lioeret. ídem.
Credo de excommunicaro minori excommunicatione proptcr participacionem
jcutionis aut orarionis, & fimilium quod ab alieno Sacerdote abfolvi non pof-
*»quia ctiam Hugo notavir. n. q. 3- fi iaimicus, quod talis á limplici Sacer-
^Wc poteít abfolvi , qui ei imponit pcenitentiam. Conftat autem quod prrni
*«ntia de mortali, recipienda cft á proprio Sacerdote. Quidam autem dixcrunj:
Shd quilibct Sacerdos poteft abfolvere de hujufmodi minori excommunicatiofh
licct non poílit abfolvere de peccato excommunicationis, quod cft moríale
«¡fi delit proprius Sacerdos. Prima fentcntia verior eft , quia exprelfum eft ext.
*>»upcr. quod tal/s cft abfolvcndus ab Epifcopo, vcl á proprio Sacerdote. Sed
^quid beneficium illius decr. nuqer. extendendum cft ad illos qui excommu-
? lCa
ti funt majori excommunicatione , propter akam patticipationcm, quam
'".ctimine, fcilicet quando aliquis excommunicatus eft cum communicatorünis
^ ls
> ficut folet fieri cum aggravatur fententia? 1}¿. credo quod non , nec eft
j*' ,c
> quia licct magis pcccet,qui participat in crimine, quám qui in loquen- '
'''tamen piimus non cftligatus , nifi per fententiam juris , fecundus per fen-
^iam hominis ; pra;terea hujufmodi fententia accefloria eft principaliter, &
e
oab eodem cft relaxanda, á quo eít principalis.
E*** er
fingu'.as. ] Ibi dicitur q*tod Metropolitanus curam habet, & fizllicicudi.
^totius Provincia;.

58

LÍBER TERTIUS. *8 7
bit b mandato Eccleíia:, debet autem mandatum herí
tit parcat juri. ext. eod. fer tuus. circa fin. Cum vero,
pro órlenla eít excommunicatus, aut ofFcnfa eft manifeíla
per fententiam, vel faCH cvidcntiam, ita quod
non fu locus inficiationi , aut eít dubia. In primo cafu
debet ante abfolutionemfufficicns c praítari emendada
fecundo vero fufficit ad relaxandam fententiam , íi fuper
mandato competcns íatisfactio prabeatur. ext.de
wrb.fign. ex parte í.in fi. Debet etiam mandari fibi,
primilla emenda vel fatisfadionc debita pro ofFcnfa ,
quod de ca:tero fimilia non committat. 23.5. ult A peffimum.
nifi quantum eft á jure fibi permiílum,. Juris
enim beneficium non debet removeri propter hoc juramentum.
ext. eod. ex tenore. ubi dicitur notabiliter ,
quod recepto juramento, ut pareat mandato, ab illo ,
qui injecit manus violentas in Clericum , debet fibi
prscipi in virtute obedicntias , & juramenti, quod de
extero in Clericum, Monachum , vel Hofpitalarium ,
v
el alicujus Religionis e converfum manus non injiciat
Polentas , nifi íe f defendendo, aut de mandato fuo-
'um fecerit Pradatorum, vel nifi fuper eum Pradationis
b Mandato Hcclefu. ) Ut ext. eod. cum defideres. in primo re/ponfo ; Alii dicunt
quod debet jurare quod parebit juri, alii quod parebit mandato Pradal*
't-feipient is facramenrum. ut ext. eod. ex tenore. Credo canten non referre quod
Motum detur , íicut notavit Alanus. ext. eod. cum deftdcres. l.aur. tamen nota-
•'tíATf. ccd. ex ttnori. Quod tecla forma juramenti eft ,quod ftabit mandato
^clefia: ¡ fi tamen juret quod ftabit mandato Prarlati,r.on tcueturnü ad man-
•htum juftum. arg. ext. de elec. caufam,
W£Vrs.jlari. ) si reus fit folvendo; aliter poterit corporaliterpuniti fecundum
^antitatem exceíl'us , vel ofFcnfa*.
g d Pejpmam. ] Ibi dicitur , juiet fe ignem ulterius non appofiturum.
.* Converfum. , Qui detinet proprium , converfus non eft , licct in inftru-
^nto donationis vcl converfionis, dicat quod facie fe converfum , ficut noa
v
' c
Tañer, ext. ccd. Parochianos.
H *Defendendo.) In continenti, id cft antequam direttat ad contrarium adn»
Y c
^contrarius aflús quoad hoc , per quem mérito poteft videri quod de vio-
«ntiá iliaca velit diflimulati ad prafens , aut á repeliendo cclíarc. Quid de fi»
'çtdotc qV1i pucrumCl'cricum importune ludentcm cum eo percufTir iratus?%¿.
non animo injuriandi , vcl libidinc vindifta*, fcd tantum propter rcpellcay*n
infolentirm pueri, & violentiam , qui monitus cefíarc nolebat eumaM-
Jvratc pcrcuflii , non credo quod iccidat in canonem, licct iratut hoc f?'
ícrit.

f§Z SUMM1 SANCTI RA Y MUNDI,
miniíterium habeat, aut magifterium , aut cum ipfo
íocius fuerit in eadem Eccleíia: 6c ita per hoc ultimum
verbum notatur, quod non debet injungi alicui fub debito
juramenti, íi prxfumitur quod non ferváret. $¿í
fupra de [cándalo, & per pie x. §. pcena Clericl. ultra med.
Excommunicati autem minori excommunicatione poffunt
abfolvi, 6c reconciliari abfque juratoria cautione.
ext. eod. nuper. circa fin. de his etiam dicit nova decr.
quod duobus g collata poteftas , ut áminori excommunicatione,
íi in ipfam inciderint, invicem fe abfolvant,
utroque ligato vinculo excommunicationis hujufmodi,
h
non expirat. ext. eo duobus.
§. 16. ítem debet dicere Judex hxc "verba , i vel
vel xquipollentia : au&oritate , qua fungor , abfolvo te
áb omni vinculo excommunicationis : vel fpecialiter
excommunicatione qua ligatus eft' pro tali fació , vel
átáli judice. arg. 1. q. 6. §. dijfinitiva quoque fententia»
qux abfólutionem vel condemnationem non continet,
pro nulla habetur. ut ext. de verb.fign. k
in iis qu *j.
credo quod excommunicatus minori excommunicatione poteft excdmntunic**
re fubditum fuum majori excommunicatione, & abfolverc de eadem.
i Vel xquipollentia. Benc dicit, quia verba intentioni deferviunt ,non é con-'
vciíc*;- & fermo rei, non res fermoni eft fubje£ta runde five dicat quis Pradatus.:.
habeore pro excommunicato, & pro abfoluto ; &. denuncio te excommunicatum
, vel prxcipit, vel prohibeo fub pcena excommunicationis; fi intcndat
per hxc verba excommunicare, vel abfolvere, tenet excommunicario'vei abíolutio.
Non enim ia talibus , quamvis verba exigantur , eft prxfcripta certa forma
verborum , íicut in Sacramento Baptifmatis Se Euchariftix nec eft contra
exti eod.chin defideres. ubi dicitur quod non eft communicandum cxcommunicato
doñee fuerit abfolutus in forma Ecclefix : quia non loquitur de ifta, vel
illa fotma verborum., fed de juramento, quod tamen .non eft de fubftantia abfoltetionis.
klniisqut. ] Ibi dicitur , quod licet Epiícopus uon dfxerlt , talem perfonarA
afeíblyo,talem condemno, fed ¡ta ftatup & praicipio , hujufmodi tamen verba
yiat Jubaot fentcaitix definitiYX . - - ,

1
de-non approbo confuetudinem quorumdam fimplicium
Sacerdotum dicentium : 1
denunciamus talem excommunicatum
, tamen non excommunicaverunt eum unquam
ptius, nec illa verba funt apta adexcommuidcationem
: m fímiliter dicunt in abfolutionj : ablolutionem
6c remiflion-m excommunicationis 6c omnium
pcccatorum tribuat vobis omnipotensDominus , vel fimilia
verba qua: potius funt forma orationis , ut Dominus
abfolvat ab excommunicatione , qua erat ligatus ,
quoad ipíum Deum, quám excommunicationis qua crac
\ Denunciamus.) Reverá non funt apta hujufmodi verba ad excommunicandum,
quaado proferuntut de tertia perfona dicendo , ralcm denunciamus excommunicatum
, 3* licct talis eVitandus fie ab illis quibus fie denunciar io : quia
non cft ipforum judicare, utriim fit excomm'.in :
catus , nec nc : tamen fi de hoc
agatur in forma judicii , non repurabitur excommunicatus per hu/ufinodi »er¿
ba'; nifi aliter probetur excommunicatus. ídem dico de verbis fupra pofitis ¡
babeo te pro excOmmunicaco , vel denuncio excommunicatum , vel principio
fub pcena excommunicationis : quod fi agatut in fu;,na judicii , non repurabitur
quis excom nunicatus propter ifta verba , nili aliud couftitucrit de intcntibnt,
& animo exco.nmunicatoris , vel quia femper cft folitus ita dicere -
quaado excommunicabat, vel alio modo. In foro aurcm poenitentialrehgcnda,
eft in dubio rutior via, ut fcilicet talis reputetur excommunicatus , ut fie impe-.
tret abfolutioncm. Q¿iid fi dicat, interdico ,• vel excommunico uniími cx his
duobus , numquid valet ba»c fententia ? . credo fine pra*judicio quod ille cít
excommunicatus, de quo Judex intcllcxit : fi tamen non poteft fciri de quo Judex
intcllexit, neutrum vitiari opottet. Si autem vaga fuerit intentio Jadiéis ,
non magis fe referens al-unum quám al alium , cum non intcnlcrit utrumque"
ligare , fed alrcrutrum, n."u:er eft ligatus ; nec valet hujufmodi fententia. Quid
fi dicat Judex , cxcomíiunico te, & abfolvo te ? fi voluit Judex excommunicare
&abfolvere, non poruit, * nihil egit: fi autem primó voluit excommunicarc
, & poftea abfolvere , utrum-l«c valet, primó excommunicatio , 8c
poftea abfolutio. Quid de duobus Jud/'cibas quibus mandatum cft , ut alter eorum
excommunicet aliqucm, &T uterque eodem momento dicit; excommunico
t«, fi ille te non excommunicat > numquid eft excommunicatus ? c¿. quaiftio'
videtur cíTe infolubilis , quia qua ratione nnus iftorum Judicum excommunicat,
•adem tatione 6c alius , ergo uterque excommunicat, vel neuter , quorum
Utrumque videtur impoílibile : non enim uterque excommunicare poteft , cünv
Uterque fub ea conditioue excommunicet , fi altct non excommunicat. ítem
non poteft cíTe quo 1 neuter excommunicet, proptcr eamdcm conditionem.
IJt. notavit Hugo ii.gr. 3. §;cum ergo fubditi quod uterque illorum Judicum
excommunicat', quia intentio illorum Judicum eft quod ifte excommunicetur ,
& cft fenfus i excommunico te, &c. quafi, nefeio utrum ille exeommunicet te ,
vel non,>&'kleó excommunico te, ut fie non evadas por nam excommunicatioais
i quafidicat: quamvis ille non excommunicet te, ego te excommunico.
m Sim :
liter dicunt. ) Si tamen intendat Pradatus excommunicare , vel abfol^
*«e, per verba hujufmodi, credo quod verba defeviunt intcntioni, & fie cx**
Ec ec-

5 9o SUMM£ SANCTI RAYMUNDI,
ligatus á judice, vel á jure quoad Eccleíian: militantcm.
Ítem cum aliquis fuitab Epifcopo folcmniter anathematiíatus
Iccundüm formam poíitam íupra eo Ç. injiigitur.
Si pccnitentiá du&us veniam poftulat, &. emendationem
promittit, vel alias fatisfacit, uc, debet, tune Epifcopus
qui eum excommunicavit, ante januam Ecclefix venire
debet, 6c duodecim Presbyteri cum eo, qui eum bine inde
citcumllare debent -y & fi ille terrx proftratus veniam
poftulat , & de futuris cautelam lpondct , Epifcopus
apprchenfá manu ejus dextera , in Ecclefiam illum introducat,
communioncm Chriftianam eircddat, 6cfeptem
Pfalmos pccnitentiales decantet, cum iftis precibus
Kyrie eleifon. Pater nofter. Salvum fac fervum tuum.
Preíla quxfumus, Domine , huic fámulo two dignum
pcenitcntix frudum , ut Ecclefix tux fancíx , á cujus
integrirate deviaverat peccando , commiíforum fuorum
veniam confeqtiendo reddatur innoxius. Hxc eft forma
canónica folemnis reconciliationis , quam habes. 11.
q. 3. cum aliquis. Alias communiter reconciliantur fpoliati
8c verberad virgis cum hoc Pfalmo , n
Miferere
mei Deus.
§. 27. Pcena non fervantis excommunicatíoncm eft
quod íi Clericus eft, deponitu'r, íi legitimé de hoc conftiterit
j nifi cumeo fuerit difpenfatum 11. q. 3. 0
fiquis
Presbyter. Si Laicus eft, tardiusabfolvitur. 1 1. q. 3. P qui
jubente. ítem fi aliquis contenínit fervare fententiam »
eó quod íit iniufté excommunicatus , propter iftum talem
contemptum incipit jufté excommunicatus clTe , &
lie de in jufta fententiam fecit juftam quantum ad fe 1 u
q. 3. $. cum crgo.
n Síifcrere. ] Ec Ciltcm cum aliopecnirentirdi pfalmo , & oratione Dominica,
aut alia confueta, ut ext. eo. a nobis. i.inTi. & fi nefeis illam , Deus cui pt°"
prium eít mifercri, Scc
o SÍ quis Presbyter. ] Ibi dicit quod Presbyter cui per fchifma ab Epifcop»
feparatus celebrar, ar.athcma iit , & locum luurn amitrat.
P jubente. ] Sacerdote pro qualicrmque culpa ab Ecclefia exire contcmp*
ferit, pro noxa contwn-cI;.Trarr !
i's reciciarur ad veniam. _ M J
q Fecit fHJltím." Et talem fe fecir: quod poteft juftc excommunicari; no»
tsn.cn propter hoc ícntcntia lata jufta eft.

f. 18. Sequitur qua pcena feriantur participantes cum
cxcommunicacis. Circa hoc diíliog ie : q da aut illi quinas
lili com.iv.inicaiK , eran: cxjom.n íaicaci cum ómnibus
r
fautoribus, Se 1
communicantibus eis > Se tune
erunt excommunieati 1
majori excommunicatione ipli
communicantes , ficut Se principales. 11,^. 3. * rogo,
ext. eod. Y quod in dubiis. in fin., aut erant excommunieati
fimpliciter , non adjedo aliquo de fautoribus, vel
Íibi communicantibus $ Se tune íi communicant crimino
fo incrimine , puniuntur, ut dixi fupra eod. $. utraque
excommunicatio. verf. funt (? alii dúo cafus. Se §. regularitcr.
verf. adjunge quintum cafum. Si vero communicant
criminofo tantummodó, non in crimine , fed in
ofculo, falutatione, fimplici loquelá, oratioue, vei menfá
, incurrunt ipfo jure minorem exeommunicationem,
unde verfus.
r Fautoribus. ] Quid cft cíTe faurorcm ? R¿. credo quod favere alicui quantum
ad hoc, eft ipfum defenderé, vel fovere in crimine , quod el! communicarc ia
crimine criminofo , cui communicatur in crimine, quando ci quis coníilium
unpendir, auxilium vel favorem ut ext. eo. nuper.
1Communicantious. ) Loquendo, comedendo, & fimilibus. S¿d numquid Judex
delegarus poteft excommunicare communicantes loquen lo , comedendo ,
vel contrahendo cum excommunicatis a!> ipíb ? H¿. oredo íine prejudicio quod
non poreft, quia quamvis, caifa alicui delegará,intclligantut ei commiíra omnia
ea, fine quibus eam expediré non poteft, non tamen omnia funt ci commiíla
9 ua:
poíTunt valere ad caufa,n expediendam : & ita fentiebat & oblcrvabat Do­
minus Prameftinus Epifcopüs Legatus in Francia, qui communicantes cum excommunicatis
á delegatis Ju licibus , qui excommanicavcraac aliquem cuín
taliter fibi communicantibus abfolvcbat, non tanquam excommunicatos excommunicatione
majori, fed tanquám excommunicatos excommunicatione minori
r tantum , dicens quod Dominus Papa non intendebat daré hujufmodi jurildictionem
íuis Lcgatis,cum caufam committebat, nifi hoc elTet expreíTom in ipfa
commiflione. Aliorum tamen eft opinio , & communior, quod delegati Judi-
E ces poflunt taliter excommunicare S¿ quod íic excommunieati ab eis , propter
pawicipationem hujufmodi, valeant abfolutionem petere ab cis , vcl á Pana.
tJlía,ori excommunicationt. ) Non minori ranún , ut quidam dixerunt. Alii
dixerunt quod cum fie dicitur : excommunicamus iftum cum participantibus
^i , intelligcndum cft de partiçipatione criminis. Sed tenendumeft quod dicie
Magifter hic.
U Communicantes, ] Loquendo, comedendo, & íic de aliis.
X Rogo. ] Et moneo, ne cuiquam Saccrdoti praedicto Máximo communicanti
e
°ntra animam fuam quifquam veftrum communicarc prxfumat. Ule Maximus
* f
at excommunicatus cum participantibus fibi.
. Y Quoii \ n dubiis. ] Ibi dicitur quod fententiam excommunicationis majoris
••^urrunt, qui fcienter communicant cum illo, qui cum íuis participibus «ft
^ommunitatus : ad idem facit. txt. cod.facrit,
E ce e;

5 9i SUMMvE SANCTI RAYMUNDI,
Si pro dilecJis anathcma quis efficiatur.
Os , orare , vale , communh , menj'a ne^atur.
i i. a. 3. ficut. &. excommunicatos , e^* ¿"«w cxcommunicr.to.
In ccrciam autem períonam non traníit cxcommunicatio
aliqua, w.q. 3. z excellentijjimus.
§. 19. Excipiuntur tamen hic a Gregorio duodecim
genera períonarum , qux intrepidé poííunt communicare
cum excom mu nicatis > dum tamen non in crimine
pro quo lunt excommunicati. Sunt autem hçc verba
Gregorh . Quoniam muí tos , peccatis noítris exigencibus
, pro caufa excommunicationis perire quotidie
cernirnus , partim ignorantiá , partim nimia fimplicitate
, partim timóte , panim etiam neceiritate , dcvicti
mifericordia anathematis íentenciam ad tempus ,
fcilicet futurum , prout poífnmus, temperamusj Apoftolicá
itaque auctoruate ab» Anathematis vinculo hos
fubcrahimus , videlicet 0
uxores , fervos , ancillas, feu
c mancip'a j nec- non d míticos , 8c e
fervientes i nec
z E*cellentijftmus. ] Hoc non poteft haberi cx illo c. fed cx c. fequenti queniet-n
multes.
a Anfhcmnt's. ] id eft minoi is excommunicationis qux contrahitur cqmmunicando
excommuaicatis.
b 'Uxores.) 6'ed (i vir vocee excommunicarum ad menfam , numquid -poterit
comedere ibi uxor ai eandem menfam ? $¿. credo cuod non , íivé ille excommunicatus
íit (impliciter, vcl cum luis participibus , porent tamen uxor comedere
al aliam menlí.n in eadem domo , qux ita lit remara i menfa excommue
nicati , quod mcriro poílit diei , quo 1 non co:rjederint íimul com?dentes ad illas
duas menfas , & notavit hic Hug. quod ínter virum & mulierem eft reciprocado,
nt íicut uxor tenetur communicare marito excoinmunicato : tam in
lc£to , quitmn aliis, ita econverfo maritus poreít uxori cxcommunicatx¿ & íine
peccato podunt ad inviccm exigere 3c reddeic debirum.
c Maicipin. ] Hoc addit , ut comprehendat omne gemís fervorum.
d Rufl.'rot. ) Qui colunt térras Dominorum , quod nomen credo hic extendendum
ad illos qui dicuntur me beratii , & qui propter culturan» tetra rum _ y
tertiam pereiniunt fruc"fcuum pottionem , ut ipfi poffinc communicare cumDo*
miuis nrxdiotum , & quantum fpe.'iat ad culturam , &rcddendam & recipient
dam racioncm illius.Quídam tamen :eft;inj.mt hoc nomen ad oiiginatios j
vel ad aferipritios.
t.fcrvier.trs. ) gjii funt de familialexcommunicarorum , quia non eft hoc
exrcndendum ad vafallos , nc íit contra, i 5.

non & .omnes alios., qui non adeó f curiares funt , ut
eorum coníilio ícelera perpecrantur > & eos qui g ignoranter
excommunicatis communicant , h Gi/e illos ,
qui communicant illis qui excommunicatis communicant.
Quicumque auiem'orator , aut peregtinus , aut
viatorin terram excommunicatorum devenerit.dc ibi
Dou poííunt emere , vel non habeat unde emat , damus
licentiam ab excommunicatis * emendi. Quod íi
quis excommunicatis in íuítentaticnem non fuperbias>
fcd 1
humanitatis caufa daré voluerit, non prohibemus
ñachi, cum fint quafi familia Abbatum fuorum , excufentur , fi cum Abbatibus
c mmunicent. Numquid armiger , vel fervicos-militis fequens Dominum
fuum tenetur publicé vitare excommunicatos,quibus tamcnDominus fuus cora-
"lunicar j c¿ credo quod fie ; licct ctiam excufetur in hoc , quod communicec
Domino fuo excommunicato , non tamen excufatut communicando excommunicatis
, quibus, Dominus fuus communicat. ídem intelligas de fimi-
Cbus.
f Curiales. ] Id eft aftuti , vel malitiofi : Se intelligunt hoc quidam de furiofis
& mente captis , & talibus qui diferctione carene. Alii reftringunt hoc ad illos
qui funt de familia , five de raenfa excommunieati, licet non fint prardictis
«riodií ei obligati ; aliter videretur-quod nullus communicans excommunicato
c
xcommunicarus efTet , nifi eííetfautor ipfius , quod non eft verum.
%Ij,riiranteT.) Ignorantia faíti probabiüs , vcl ignorantia etism juris ,
quantum ad illos , quibus licct jus ignorare ,.uc ÜIBC pueri ufque dúm func
wli capaces.
•h uve tilos. )/Quia excommuuicatio non tranfitin tertiam perfonam.
iOrxtor. } Qui locum aliquem caufa orationis vifitat.
k Emendi. ) ídem poteft fie ti de ázima Judarorum , ut in neceflitate cmatur
k ecunedatur,
1 Htimxy.it %tis. ) Scilicct quando indiget , vcl prarfumitur, aut creditur indine
, non ctedo expectandam eíTe ulrimam neceflitatcm , fed fufficit quod crc-
**nt indigere i & li fu hujufmorli excommunicatus alicnigena , vel indígena,
fcpctat hofpitium , non tenetur is á quo primó petit, expeclare, donce ab-aliis
ornnibus fit rcpulfus: hoc tamen non extendo , nifi ad alimenta , veftimenta
k hofpitium & cartera fine quibus vivere non poteft homo : fecús cft , fi petac
fccurim , foíTarium.vel aliquod uteníile quo indiget; quia in talibus non eft ci
fcmfacile con:municandum;tanta tamen polTct ene ncceflitas,quod in his fubv
,*niii ei poíTet, quod arbitrio boni viri limirandum eft. Quid de illo qui amico
foo excommunicato venienti in domo fuá comedere vcl accipere de rebus fuia
3)'f|uid, íicut folct, dimittit ci domum , & claves ex certa fcicnt'-a ; vel perrnic-
l,t
CHm comedere in una parte domús , & ipfe comedir in alia , numquid fie
Participar excommunicato ? ?¿. fi hoc facit in fraudem , nc offendat eum , auc
*M>c acquirat favorem ejus ,intelligcndus eft participare cvm eo , & incurrir
•niriorem excommunicariopem , fi aurcm dimittit domum Se claves , aut per-
^ttit eum comedere , ut didum eft, quia probabiliter timet ne ille excommunicatus
vim inferat ei , auc rebus ejus, fi eum repellat á dorro , Se non icci-
P' at
> non credo quod teneatur violenter cum repéllele , aut fe dcícr.dcre , auc
1 6 5
toas j & i n hoc cafu non incurrit excommunicationerr» mioorcm. Si autor

^4 SUMM^E SANCTI RAYMUNDI,
Hxc audoritas recipit interpretationem ab Innoc. ext.
eod. inter alia. Ubi dicitur, quod omnes períonx numeratx
in audoritate prxmilTa ufque ad illud verbum.
Qaicumque autem orator , 8cc. m
tenentur communi-
care ipfis cxcommunicatis propter obnoxitatem quá eis
tenentur aftridx : alix vero períonx fequentes debenc
abftinere ab illorum communione , niíi articulus neceíTitatis
irnmineat. ítem quod didum eft de filiis,intellige,íi
funt in patria poteftate ¡ íi cnim eífentncmancipati
tanquam extranei tenentur vitare patrem excommunicatum.
Ítem quod dicit orator , peregrinus pro
eodem fupponunt j vel peregrini : qui ultra marejoratores
, qui ad fandum Jacobum , velad cxtcraSandorum
loca vifitanda accedunt. ítem quod dicitur de
uxoribus &C filiis , Se fervis, aliis.jue fubjedis perfonis
qux tenent .ir communicare fuis Majoribus, inteliigunt
quidam in cafu converfo idem , fcilicet fi ipil minores
fint excommunicati ,quod majores fui tcneantur cis
communicare. arg. 21. q. ult. de forma, In fine , ubi
dicitur , quod eadem fide eft fuperior inferiori aftridus
qua econverfo. Alii diçunt quod Majores non debent
communicare Minoribus $ fk. hoç in pcenam ipforuffl
Majorum ,qui tenebantur corrigere fu os Minores, ne
inciderent in caufam anathematis. arg. optimum. 27«
qUitftione 1. 0
de filia. 2c hxc opinio videtur mil* 1
credit eum indigere hofpitio vel alimcntis , poreft eum, caufa hiimanitatis recipere
, & reflecte ad menfam feparatam , fa¿ká proteftatione , quod eum propler
caufamneccífiratis recipit •, & ho# nc vcl ijh reerprus credat hoc fieri prop*
ter aliud, & alii qui hoc viderunt fie feandalifentur.
m Tenentur communicare. \ Ita .i-iol peccabunt, fi eos vitavetint.
n Emancipati. ) Nifi & ipfi effent commcnfales ejus , & haberent ab eo necefTaria.
ídem dicitHugutius de patre refpcctu filii, quod tenetur virare filiun»
cscommunicatum , niíi alimenta abeo recipiat ; quod tamen inrelligere videtur
, cum vel ifte , vel ille aliunle facile habere non poflit neccffaria : quidam
tamcnrxteadunt hoc ad divites , qui ante communicationem erant de familia.
In partibus tamen Gallicanis, ubi nan habet dc confúetudine locum patria po*
ceítas, vel emincipacionis folemnitas , eo ipfo, quod filius ducH uxore fepara*.
tim vivit, difponcns de rebus fuis pro fuá volúntate, íicut pater familias tenfi*
tur patremexcomminicatim vitare.
o Be filia.) Ibi dicitur,quoJ parcr vcl mater, fv inafFectum receperint íiliam
devotam , yix portel maritum duxerit a communione habeatur alicnus: *
(kquirw: dc .filia Epifcopi vcl Presbytori»

p tutior. ítem quod dicitur de fervientibus, & aliis qui
non funt ita aítricti certa,vel

55>¿ SUMM^ SANCTI RAYMUNDI
dere i idem fi forte funt confanguinei > vel nutritii ,
velfimiles, qui forte non haberent aliter unde viverent,
fi ab eoreçederent. arg. ext. eod. « fi veré. Ómnibus
tamen confulendum eft , ut laborent pro poflé inducere
Dominum ad fatisfaclionem, 6c cum dolore anirai
communicent ei. ítem adde unum cafum generalera
in quo quilibet poteft loqui cum excommunicato , fcilicet
de corrc&iohe qux pcrtinet ad ipfam excommanicationcm
, vcl alias ad falutem. w. q. 3. eum excommunicato.
ext % eod. cum volúntate. De iftis cafibus nota
verfus.
xjjtile , y lex i 2 humile , a r e s ignorata,b neceffe. j
HAC anuthema quidemfaciunt , ne pojfit ebeffe.
Húg. qui dicit quod. licitum eft folvere excommunicato , quod ei debetur a
debitora , fivcfolvat ci in propria perfona , íivé per minifterium alcerius perfona:
, videtur dicendum , quod licita eft hujufmodi paftio , & obligatoria pro
co quod non obligar fe fie pacifeens ,nifi ad licitum ; nili forte dicatur quod
id quod dicit Hug. intelligicur de debito contracto, vel £>a¿tione facía ante cxcommunicationem,non
tempore excommunicationis : credo tamen quod idem
intelligitur in utroque cafu , fecundum alios vero , licet tencat contraclus ipfo
jure m prxdiclis cafibus, peccat qui he contrahit cum excommunicato ; non
tener tamen paótio facía de communicandoci tempore excommunicationis in
quaopinione videtur Magifter infrá eod. §.quid fi teneor.
t Kecedere. ] Si tamen ante excommunicationem facti eiTcnt de ejus familia.
ídem etiam fi poft cum neceflítas eos coinpeílit , quod fiant de famü&
poft excommunicationem.
uSi veré. Ibi excufantur, qui cum excommunicatis nautis conven^
de rransfretaudo contra Sarracenos , vcl in Hierofolymitanam Provinciam , &
lilis qui transfretant in navibus Ducis hujufmodi excommunicatorum , tamquam
familia , dum tame-n cum dolore cordis , & fub fpe pcenitentix talibus
communicaverint, in quibus communionem eorum evitare non poflunr.
x Vtde. , Id eft utilitas ex parte excommunicati , ut quando quis loquitur
cum excommunicato de his qux pertincmad falutem ejus animx. Numquid de
falute animx mex poftirm loqui cum excommunicato , ficut dc falute anima:
ejus; vel numquid poíTum ab eo quxrcre confilium pro utilitate mea , vel neceHitate
temporal! ? y., credo quod tanta po/Ht effe neceflítas ,& tam arfo,
^uod «bi non poflem habere copiam jurifperitorum, nec res caperet dilationcm
, poífem confilium qusrere ab excommunicato hujufmodi, tám in te»poralibus
quám in fpiritualibus. Cafas enim neceíTitatis excufat in talibus. i*
q 3. qmnamvrAtos. ext. eoi. fi vere.Pcd quanta tamen neceflitate aut utilita«
hceat

LÍBER TERTI U S. 59 7
Pone quod excommunicatus offertfead juftitiam ,
fecundum juris formam , adverfarius appellat, ne abfolvatur
, numquid differetur abfolutio f c¿. non. ext.
de app. qu* fronte. Qjid fi tenetur c prxftare emendam
ante abfolutionem , fie non poteft , paratus eft tamen
prxftare cautionem : vel íi quid non poteft etiam
d cautionem prxftare . ?
c¿. in primo cafu videtur quod
debeat abíolvi recepta cautione. arg. ff. de re jud; e /.4.
$. ait: ln fecundo cafu poteft dici idem : nam fatisfacere
videtur , qui facit , quod poteft. 14, q. 6. tJi res.
&arg. C. de Epi/c. & Cler. aitth. £ generaliter. Arguo '
contra > quod talis cafus eum non excufet. ext. de rapt.
h fuoereo.N¿vc\ quandoque aliquis non ab folvi ta r propter
delidum fuum , licet velit etiam cautionem prxfla'rc
1 1. q. 3. ' l
qui jdente. ítem quxritur utrum ' excommunicatus
poíTit amplius excommunicari pro eadem'*,
vel aliis caufis ab eodem Judice , ve/diverfis. Solutio,
Mclendus dicit quod.femel excommunicatus non poteít
amplius excommunicari , quia nihil ad nos denis
qui foris funt. i. q. 1. multi. 6c ultra excomrriunicatidnem,Ecclefia
non habet quid faciat. ext. dejud.cum non
ab homine. & qui eft extra Ecclefiam , non poteft magis
eííe extra, w.q. 3 omnis. & qui mortUus eft , interfici
non poteft , fedanathema eft xtcrnx mortis damnatio:
C Tr&ílxre emeniam. ) Qaia excommun icatus eft pro ofFcnfa manifefta.
d Cautionem. ] FidcjuíToriam , vcl pignoratritiam, hujufmodi enim cautionos
appellantur idónea; : aliter nomine caationis fimpliciter poíiro , intelligitur
nuda promillio , quam quilibet quantumci:mquc pauper prxftare poteft /fie tic
8c iuratoriam , qur non f.ifHcit mhoc cafa.
e L. 4. ) ibidicitut quod condermarus ad folvendam pecuniam , fi non poftic
folvere , fufficit quod fatisfaciat alias de illa pecunia.
f Si res. Ibi dicitur: fi non habet unde redituar, huic non poíTamus dicere
Utquod abftulcrit rcddar.
^Geter*liter.)Vo\ dicitur quod fi fidejúíTbrcm de reftituendis expenfis victo-
X i
Vi&usdarc non v.i'ea: , fujtet his juratorum cautionem exponat.
WSnper co ) Ibi dicitur de raptorc qui in morte fidcjulTorem prxftare non
poterit , nullus Cleiicorum fepultutx ejus interfic.
i ^¿ii jubenee. ) Ibi dicitur , tardius recipiatur ai veniam , qui non poteft
ptajftare emendam , fcd fufficit, fi det pignora vcl P le
g«os de fatisfaciendo^ .
quod fi non poífic, jürct q,iod fatisfacict, cura poterit, & fie abfolvatur.

'55,8 SU2vIMi€ SANCTI RAYMUNDI
ergó , &c. Denuncian ramcn poteft excommunicatus,
6c IRAINCCLLIGUNTLIR omnia jura,ubi videtur quis fxpiüs
excommunicari. Siobjicitur ei quod fecundum hoc excommunicatus
videtur melioris conditionis quám non
excerrmunicatús, inftant in Judxo , qui liccr non pofllt
excommunicari, tamen non eít melioris conditionis,
Alii Doctores , puta Laur. H. 8c T, 6c feré omnes dicunt
contra , 2c cum eis ¿entio. Dicas ergó quod excommunicari
quis poteft pluries , 6c femper magis excommunicabitur
, ¿c novum vinculum apponetur , five
pro eadem caufa , five pro diverfis j íivé ab eodem Judice
, five Á. diverfis : Se eft expreííum 3. q. 4. EngcU
trud/sm. 1 i. q. 3. excellentijf.muf. iz.q. 2. de viro, Ad
rationes quas M. inducit pro íe , dicas qrod excommunicatio
dúos habet effectus , unum ejiciendi extra
Ecclefiam , 6c iftc eft effectus primx excommunicationis
: alium le elongandi ab Ecclefia , vel detinendi extra
, 6c iíte eít efícetus fecunda: excommunicationis. -
.•§,32. Sed numquid crunt neceiia'rix tot abfolutiones
, quot fuerunt excommunicationes j an poterit una
abfolutio tullere omnes excommunicationes. Solutio '
diftingue : aut excommunicaturquis pluries ab eodem
judice , aut Á diverüs* In primo cafu , five pro una caufa
, five pro diveriis FUIT excommunicatus,!! ab eodem
vcl ejus 1
fucceíTorc abíblvitur , una abfolutio tollit
omnes excommunicationes prxccdcntes , nifi fpeciale
ter dictum fie in contrarium, vel nifi dc una caufa excommunicationis
tantummodó agebatur in eo cafu »¿
cum pro pluribus caufis erat pluries ab codem excommunicatus.
1 J. q. 3. fi EbifccpHS. KTg.ff, de acceft. fltt"
k lloriganü. •) Undc íi:pcr••illud : cxpclle eos qui initaverunt tcDominc,dicit
jgíoíTa , plus vel minus íccundtim quod mcruerunr.
^ 1 S.vrrfjfw. J Qj :ja fnrcrflbr poterit abfolverc excemmunicarum á prardecet
forc Si eriam Sacerdosfirmanus alicujus Eccleíia: excomrnunicavjt aliqHfjl
pío Kii 10 , vcl aliono f mili , Sacerdos alius firmarius co srraotó fubfiitutUS >
poterit il!t:m cjTccmn uriicanmi fatisfacere volcntem abfolverc, nifi perfon*
..Eccleíia; mijiucrit íibi ah'blurior.çm.

LÍBER TERTIUS. 5 9 9
vibus. & 'ff.de trunfaff. m qui cum §. i. In fecundo cafu
abfolutio unius non collic aliorum excommunicationes,
quia non habet imperium par in parem. 1i. dift. inferior,
ext de. elecí. iniotuit.Sea ultimí abfolutio confirmar
precedentes, 6c earum efrVít.is clarifí:at. arg. ff. de
jtrvit. rufticorumprxdiorum. n per funium. ff. commuñ. pra-
¿ioruw 0recef>tum. fed contra ext. eod. officii. ubi dicitur
quod fupprimenti p veritatcm abfolutio fubrepta non
prodeft j 6cveritatem intelligcns , abfólutionem hujufmodi
exhibere non debet. Sed tu expone non prodeft,
fcilicet quantum ad ingreífum Ecclefix remanet enim
ligatus : pro aliis non debet, íi tamen fiat,tenetut fuprá
quo p ad illam fententiam , tantum fallic hoc in
duobus cafibus : unus , cuín aliquis cxcómmunLat , 6c
*»§^> cum. ) Ibi dicitur, quod tranfa£Uo'qua?cumque íit dc his tantum de
9 u
jous inter convenidntCS placuit, inrerpoíira creditur , & ñora quo I accepti
«lion.-j funt quitariones. Sripulatio eíl promiflio facía prarcedentc interroga-
'kmei Tranfaclio eíl de re dubü , & lite incerrá non gratuita pacrio.
*P íérvitutem imponant, vel acquirant , ut tamen cx noviilimo actu etiam '
lj
pcriorcs confirmentur.
f^eritatem. ] Scilicet ,quod nollet latisfacere , vel quxrcre abfólutionem
talia excommunicatione.
1 A
* tíUm. ] Numquid excommunicatus pro injeclione , vel alia caufa ,dc -
1"* non poteft abfolvi á fuo confeífore , abfolvi debet ab eo de aliis peccatis?
M'cunt quidam , quod non , quia manen» IB excommunicatione non funt
••pendenda facramenta Ecclefix. Verius credo , quod fi non extat per cum,
fanabfolvatur , nec cftin mora petenda: abfolutiorus ¡ nec timetur quod neífycntior
fíat ad petendam abfólutionem fuper hujufmodi excommunicatiopropcer
abfólutionem impetratam fuper aliis peccatis , poterir eum confefy
1
fvlus abfolvere de aliis peccatis fuis. Sicut quando Epifcopus rcrinct íibi abu
tioncm de aliis criminibus , Sacerdos Parochialis poteíl confitentem abfol-
!° r
5 de aliis , & pofteá Epifcopus abfolvet de illo quod fibi retinuit : & dua;
"jufmodi particulares abfoluiiones facient unam integram : & una eft prx-
£ 4t
»toria ad rcliquam : & ideó in hoc cafu poteft communicare Confcífor ta--
, ltc
. r
excommunicato , íicut communicatur in recepti»ne juramenti ante abfo-
*°nem , melius ramen heret , íi priiis abfolveretur ab excommunicatione
"Mmodi, & pofteá de ca:teris peccatis: cum excommunicatio fit fortiiis vio-
^ UR
>> 5C h^c fervant quidam Confefiores , licet benignior fit primó dicta
fo? tC
- nEÍa
' fecunda tamen tenenda eft, fi rimeatur quod propter hujuímodi ab- -
t^ 0
nem ficret ncrligentior ad petendum abfólutionem excommunicati onir,
¿*°«iam qui i Conreflor non tenetur abfolverc de peccatis ante abfolutio-
laicationií.
Ffff.
t

"GooSUMMiE SANCTI RAYMUNDI,
ad petitionem illius alii confirmarle ; nam r
tune fu$-
cit abfolutio ejus , qui principaliter excommunicavit,
arg. ext. de treuga ey face. fe. i. Ajius íi.omnes excommunicatores
delegaverunt uni viçesfuas , íi autem
abíoivitur á fuperiore , qui haber jus abfolvendi, aut
fuer une íibi omnes caufas 6c excommunicationes expredas.
aut non. In primo cafu , única abfolutio tollit
omnes excommunicationes , niíi contrarium didum üt
per d. 1. flurivus. In fecundo non tollit, nifi quod expreíTum
eít. arg, ext. de off. ord. c
ex farte. ext. de fent,
excomm. u
c. i. niíi forte ipfe fuperior fciebat omnes
caufas , 6c excommunicationes , quia tune fçienter videtur
eum abfolvere ab ómnibus, arg. jf. de act. emfU
l. i. 93. difi. fiinimic/ts. ext. eod. xfi aliquando. & item
credo íi ita dixit : abfdlvo te ab ómnibus excommunicationibus
iítis, quas confeííus es , 2c ¿ib ómnibus alitf
quas non habes y in memoria, fi qux forte funt.
§.33. Ítem pone quod Epiícopus excommunicat >
vel ablolvit aliquem injufté , numquid tenet excom*
municatio vel abfolutio in juila ? ítem quod coníiliuqj
r Tune fufficit: ) Hoc verum cft , miando confirmantes non habent juriíifio
tie.ucm in excommunicato : & tune exponirur : conftrmaur,id eft . denunciad
per fuas diccccfes , hunc eííe excommunicatum .- & in hoc cafu pares funt cí
co/nmunicans , & Confirman S : Si autem confirmans eft fuperior excommuni -
carite , fi confirmar fimpliciter finecaufx cognitione , idem cft quod fuprá:i
autem cum caufa: cogniti'one , non poteft inferior qui excommunicavit,
fojvere.
fC. r. ) Ibi dicitur quod fiangens rreugam á proprio Epifcopo excommun 1
'
cetur , & á vicinis Epifcopis illa excommunicatio confirractur , id cft, firrn» t£t
cu'ftodiatur.
'1 Ex Parte. ] Ibi agitur de fubticentibús caufas excommunicationis , qu¡ rí
'
mittendi funt ad Curiam, á qua abfolutionis litteras impetrarunr.
u C. ¡. ) Ibi açitus de excommunicato pro duabus caufis , c|u.i una expíe"*'»
& alia tacita abkmuus fuit, & dicicur quod compelíame fatisfacere de alia ,*
iftud c. cft primum in 3. colleclione decrctalium. j fed in decrctalibus Gregf
rii vil ij. quod incipit , tumpro ctufa. eo.-Tit.
x -iaüquandc.'] Dicitur, quod fi Papaíálutatin litteris fuis per ignorant' 3111
a'i^""m excommunicatum , non propter hoc eft abfolutus. <
.y' tn memorlt. Qui irnpetrat abíoliitionem á Papa , vel á delegato , ciO^
faeit, fi facit; fe abfolvi ab tmnibus excommunicationibus , ac peccatis,
quibus non recolit , quia tune , fi rccolat poftea de aüquibus , non tciie
jrctfini ablblutionem impetrare xlicet de peccaro.tenentur, fi fit morralc, c
f?
fiteci.

¡rkbitur injufté excommunicato ? Ad evidentiam primx
quxftionis nota , quod tribus modis dicitur fententia
jufta , vel injufta , fcilicet ex animo , ex caufa, &
ex ordine. Ex animo, cum ex zelo juftitix, aut ex odio
yel indignatione fertur. 11. q. 13 . §. fiergo. bXc.z UU.
6c a ira. 1. Ex cauía, cum íubeft in veritate certa & fufficiens
caufa, vel non fubeft. Ex ordine, cum fervatur,
ve) prxtermittitur ordo juris : 8c notantur ifti tres mo-
di. 11. q. 3. b
fi Epifcopus forte iracundus. 6c in prxalleg,
§, c/ ergo. Teneas ergo circa fententiam excommunicationis
indubitanter, quod, five fit injufta ex animo ,
fivé cx caufa, fivé ex ordine, five cx animo, caufa, 6c
ex ordine íimul, tenet, 6c ligat quantum ad Ecclefiam
militantcm ¡ dum tamen fit lata ab illo Judice qui habebat
fuper hoc canonicam jurisdiclionem : quod dico
propter excommunicatos, hxrcticos, 8c fchifmaticos,
vel a apoftatas , qui omnes cum fint excommunicati,
non poíTunt alios excemmunicare 24. q. \. atidivmus.
&,§.fi autem. inün. ítem propter intrufos 8c fufpenfos
á jurisdi&ione , qui fimiliter non polfunt excommunicare.
\i. q. 1. - alienationes. 8c pr ecarte ext. de elec.
e tranfmi/fam. ext. de concefi pr&b, quia diverfitatem. Si
tamen crimen talium oceultum efiet, toleranda eílet
fententia, licet nulla, quamdiü crimen eílet oceultum,
6c iili tolcrarcntur ab Ecclefia. arg. 8. q. 4. f norme. 3,
7. Illa. ) Nihil agendum eft prius, quam concitara ad tranquilliratcm mens
redcat : nam commotienis tempore juftum putat omne quod fecerit.
a Ira.) Saípe innocentem etiam ad crimen inducit, quia dum jufto amplius
irafeimur, &, volumus coerceré aliena peccata , graviora committimus.
b Si Epifcopus. ) Dicitur ibi Epifcopum non deberé cíTe iracundum, nec cito ,
velafpcrc commoveri: & quod dicitur iracundu$,ad animum refertur, citó , ad
• ordinem, afycrc , ad caufam.
c Si ergo. ] Qui iratus , non .amorc juftitia:, fed odio fentcntiam juílan. dcderic,
juftitiam Dei, in quem.per turbado non cadit, non imitatur íecundúra
^edam. n. q. i. ira. i.
1 d Apoftatas. ) a fide.
e Tranfmiffam. ) parum facit ad rem.
fNo«» e.) ibi dicitur quod ante tempus fententia» ab Epifcopi obedicntia re¡i
Ce

¿cu SUMMiB SANCTI RAYMUNDI,
?• 7* f' S ^ /,/
*' ^ Í //rí
?*^« confuí tationibus. Qjod
autem dixi fententiam latam fie injufté á Judice habente
canonicam jurisdi&ionem, tenere, probatur aperté.
11.£.3. H (i Epifcopüs forte Je al lit in duobus caíibusmnus, •
quando eft lata poft appellationem legitimam : alius , _
quando continet intolerabilem errorem. In quibus cafibus
adprobationemeorum,etiamíiabfolutionem petant,.
debent admitti, fed doñee de ipfis conftitcrit , in aliis
evitari, quamquam tales Apoftolica Sedes coníueverit
abfolvere ad cautelam : verum in aliis, nili gratiam
abfolutionis implorent, non debent audiri , ne fententiam
eceleíiaftieam contemnere videantur. ext. de fent.
excom. per titas. Errorem autem intolerabilem intelligo,
cum fie dicit: excommunico te , quia credis in D¿um,
quia non furaris , quia non fornicaris, quia es ebediens
mihi, 6c aliis Pradatis tuis, 6c i íimilia : quidam tamen
dicunt tune demum intolerabilemelTe errorem, cum eft
contra fubftantiam excommunicationis,fcilicet, excommunico
te quia es obediens, vel quia non es contumax.
Prima opinio eft vera ,6c illam teneas , 6C probatur aperté.
11. q. 3 . ^ fi is qui poteft. 6c duobus capitibus fequentibus.
Hanc etiam confirmat Apoftolus 1
dicens :
Si Angeli de Coelo evangelifaverint vobis, prarterquám
quod vobis evangelifavimus, anathemafit.
§. 34. De abfolutione autem dicunt idem feré omnes
Doctores, quod fivé íit juila, íive in juila , m
femper
tenet quoad Ecclefiam militantcm. arg. ext. dereg.
g Tria.) Ibi dicitur, íi fervus 1 im pur.aretur liber , ex dclegasione fententiam
dixerit, & poftea in fervitutem dedu&us fit , fententia dicta ab eo valet.
b Confuífutionibtts. ] Ibi dicitur, quod fi prxfentatio Clerici facía eft ab co
qui hjbebatur pro patrono, tenct.
i Simlia, ) Q^ii i fi dicat Epifcopüs : excommunico te , quia furtum fecifti,
tum tamen non fecerit, numquid tenct hujufmodi excommunicatio ? R¿. Ucee
quídam dixerint, quod non tenet, tam.m tutius cft dicere quod tcncat: quia
»on eft intolerabilis error expreíTus.
kSi is.)Ibi dicitur, quod (i Prxlatus faceré jufferit, quod á Deo prohibiturn
eft, aut prajterire quoi á Deo prxceptum cft, dicendum eft contra eum illud
Apoftoli, fi neis aut Angelí, ¿ce.
1 Dicens. ) ad Gal. i.
h m Semper tentt, Quid íi abfolyo aliqucm. ab cxcom.waaicatio nc, de qua noa.

pr. omnis res, per quafcumque caufas naícitur , per
«aídem diifolvitur, ítem quia jura funt proniora adabfolvendum,
quám ad condemnandum, dift. 50. pondefct.
ext. de probat. ex litteris.
• ¿f. 35. Excommunicato autem injufté, de quo qua:jitum
eít íiipra jT. próximo. In principio eíl: confulenduin
, ut fuítineat excommunicationem patienter, humiliter,
ac devoté, 6t prxfentet fe excorwmunicatori,
rferens canonicam fatisfa&ionem, íi in aliquo offendit,
.& lie inftanter poílulet abfolvi, fi ita fecerit erit ei ad
«iieritum , alias, íi contemneret, peccáret mortaliter.
Kxt.eo. n per tuas. & j}¿. fupra eo §. pcena. ítem poteíl
.proponere querimoniam contra excommunicato rem
xoram íuperiorede in juila excommunicatione : proce-
jfoflum eum abfolvere , quid faciam, fi portea id adverram ? c¿. fi polTum, dc-
,J*° e
um cettificare de crrorc meo, & confulerc quod impetret abfólutionem
* c o
qui habet poccílatem abfolvendi-; & debeo me habete ad illum,quaíi non
«folviffcm cum. Quid de Sacerdote qui furern qaem excommunicaverat, fiyé
, ln
g cr
»erali, five in fpeciali abfolvit íine íatisfact;one,abfentem vel ignorantem
numquid valet hujufmodi abfolutio ? B¿. taliter abfolutus eft, fed debet fe gerere
pro excommirhicato, doñee íit cettus dc ab/olutionc : peccat tamen Sacerdos
.^' taliter abíblvie, cum non nifi petenti, & pecnitenti, fa&á fatisfadionc >
v c
| promiifá, fu abfolutio impendenda. Quid dc Judice qui licentiam dat ali-
* 01
ce'cbrandi in Ecclefia intcrdidaab eodem Judice. Quid etiam de illo qui
fl 31
hcen.c:a¡n alicui commufíicandi cum illo quem cxcommunicaveral cum
* ),Tlr
r¡U!iicar.:;bus (ibi , numquid valent hujufmodi licentix ? item numquiddcj*nt
dari íine confenfu illorum pro quibus funt hujufmodi lata: fententia: ? fy.
v*"jufn-OQ[ littera: polfunt contincre errorem exprcífum, ut fi eoncedat Judix
'Celebrare alicui in loco á fe interdicto, non fufpenfá aliquo modo fententia injj|wrdicci
; aut fi concederet alicui communicare cum excommunicato , & cum
mfs participantibus, non reyocatá fententia, nec in toto, nec in parte,non va-
.'^nt hujuímodi Utrera:. Si autem Judex intendat fufpendcrc intcrdi&um quoad
«mpus & lecum, quo ille celebrabit ; vcl fi Judex revocat fentcntiam latam ia
^riçipanres quantum .id perfonam quam liecntiat , valent hujufmodi liccn-
^tiones, fed non deberent íieri in occulto propter fcandalum illorum qui de
.*í 0c
nihil fci:ent, & viderent hujufmodiliecntiaticnes venire contra íenteng
,as
hujufmodi ; in msnifcfto etiam non funt facienda: fine caufa legitir a , 8c
¿ n e
confenfu illorum pro quibus lata: funt fententia:: tenent tamen hujuímodi
"^tcr.tia; & fufpenfioiics interdicrorum , & revecationes exco mmunicationun?,
S^airivis injuñe fuerint fada:, nifi Judex ex toto functus eflet officio fuo cv.»
• caufam illam : á minori vero excommunicatione qux incurritur partici-,
¡P a
Rdo ci\rr\ cxcommnnicato, non poflet Judex hujuímodi aliquem excipere ,
P^á fententia juris eft, non hominis.
0 b% Vlr
" t a s
I w
-) dicitur: nc fentcntiam ecclefcOic-m cotitemflere Yideatu^,
- P cr
hec .impüac in fuo contempt u ligerur.

•$o¿ SÜMMJE'SANCTI RAYIVÍUNDJ%
dic enim pcena multiplex contra eum qui injuftam tulit
fententiam. Primó quia íi non prxmifit admonitionem
canonicam, & coram idoneis teftibus i ílatim cum fert
fententiam, ipfo fació eft.privatus-ingreífu Eccle.'ia
per unum menfem 5 cS'hoc etiam fi fententia eít alias
juila. ítem tenetur adione injuriarum excommunicato,
ítem tenetur ei ad intereíTe , ¿t ad majorem pcenam,
íi vifum fuerit expediré.-ítem facrilegii facinus incuríit:
& hxc máxime vera funt , íi abfque rationabili &
manifefta caufa tulit fententiam •: probantur hxc ext,
eo, facro, 11-, q, 3. \llud,- &» p
p n o n
temerarium , \ár,q. 3 .
inperpetuum, Et hoc intelligas, niíi forte judex erraveric
CX'caufa probabili, máxime fi bonx opinionis exiítac.
Verum fi ab excom municato. conquerente nihil fuerit
rationabile contra fententiam excommunicationis probatum,compellendus
eft fimiliterfolvere imereíle , val
aliam pcenam, fecundum /fuperioris arbitrium excouv
municatori, quem indebite fatigavit,niíi forfan , &: ip/
fum.probabilis error excufet, ut in prxallegata conftitutione
facro,
jT. 36. Quid íi excommunicatus juravit in manu B'
pifeopi.fiare mandato Ecclefix , Se Epifcopüs recepto
juramento communicat ei, numquid intelligitur eutf
abfolvere ?,dicoquod non, nifi,abfolverit eum per fefl*
tentiamjimo- incidunt q in excomn¡unicationem,tam£'
pifeopus, quam. alii fibi communicantes , cum .confia
illum adhuc eíTe excommunicatum. ext. eod. cum dcfi^
res. fecusin Papa, qui feicnter falutando excommuni'
catum, intelligitur ipfum abfolvere. arg. 13. dift.'í 1
o Temerarium. Dicitur , quod ei qui temeré judicat, ipfa cementas, nec^ 0
eft, ut noceac, non ei de quo temeré judicatur.
p Noainperpetuam,) Dicitur ibi, quod cum Prxlati indiftinflie culpam P r0
'
lequmitur , facrilegii facinus incurrunt.
q In excommunieationcm. ) minorem.
ande
^net 4.ojoiucio,.nvé abíolvatur quis de.injeftione in pe—
dct.papa,vc! D.degatus, aliquem abfolvi in forma Eccleíix : nec enim be
^asAtabibktiofubcoftditioae, feiUcei ita, domum habeat poteftatem _

LÍBER TERTIUS. ¿05,
mímicas, ext. eod. fi aliquando. Sí hoc incelligo íi per hoc
iñtendebat eum abfolvere.
§. 37. Quid fi Epifcopüs communicat excommunicato
a fe , numquid incidir in excommunicationem ?
Videtur quod non, quia nullus poteíl eííe J.idex fui
ipfius 4. q. 4. f
c. i, Sedconrrarium eíl verum , quia
nonligatur fententia fuá , r
fed juris. ext. eod. nuper.
ídem intelligo fi excommunicavit aliquem cum ómnibus
fautoribus fuis, Se ipfe poíleá u favec ei: fecus enim
eífet íi antea faviííét 5 tune enim nullo modo eíTet ligatas
, quia nemo poteíl fe fuá fententia folvere, vcl ligare,
ut infra dicetur. ítem fi communicat ei in crimine ,
quia in ómnibus Iftis cafibus eíl excommunicatus , non
fila fententia, * fed juris. arg. illius y decr, nuper. Sed
quis abfolvet eum, cum excommunicato á fe communicat
in crimine/• Videtur quod ipfemct , qui eíl excom
municator , per illam decr. nuper. fed hoc non poteíl
efle, quia nemo poteíl fe abfolvere , vel ligare, ff.
' fitvendi.fi fervaverit formam ; fed dúo mandantur , & quod aLfolvar, & quod.
ftrmam Ecclefia: tenear: & quamvis juramenrum omitcac, fivé feicnter , fivé.
jgnoranter , tenct abfolutio : dum tamen dicat, abfolvo te ab illa excommuni-
«tionc , vel aiquipollentia verba fine quibus non dacuf abfolutio , nifi a Papa,
^>i ctiam falutando poteft excommunicatum abfolvere , ficut & Princeps fola
Volúntate poteft manumittere.
fC. 1. ) Ibi dicitur quod quatuor perfonas oportet efle in judicio , Judicem,
«t&orem, reum,&relies.
t Sed juris. ) Qjo caverur quod ille qui communicat excommunicato excommunicatione
majori, incurrit minorem excommunicationem.-
I -*-T*vet e'r.) Huj.ifmodi favere, eft participare in crimine , ut ext. eod. nuper.
¡llicdo autem quod in cafu ifto quem ponit hic Magiftcr , hujufmodi fautor,
qui poftea faver, folá fententia juris eft ligatus, non hominis , quia nullus pee
*fcatcntiam fuam ligare poreft . unde fi Epifcopüs excommunicet aliqucm cum
ómnibus loquenribus, vel comedentibus cum eo, licct ipfe poftea loquatut , vel
, comedac cum co, non incidit in majorera excommunicationem , quia ifta ferv
*'t*ntia hominis eft, & non juris. Si autem Epifcopüs excommunicet aliquem
H cam ómnibus fautoribus fuis, aur participantibus in crimine , fi alius qui fie
'fubditus Epifcopi, poftea faverir vel participaverit ei in crimine,dup!ici fentenmajoris
excommunicationis ligatus erit, fententia fcilicet juris, & fentcntia'
X Sed juris. ) Quo cavetur quod
n
'untur.
confentientes & facienres pari pcená p*.
I J Decr. nuper. ] Ibr dicitur, quod qui parriripat H
,0
-cxco:iimanicatorc abfoiycndu3 eft, vi éju$lupcrx<
' ¡min excommunicato»^

Cz6 SUMMiE SANCTI RAYMUNDI,
de jud. zjuliams. i. & de arbitr. a
/. penuL Solutio : Superior
ablolvet cum. arg. in prxail. decr. mper, Quidíi
teneor iuramento folvere aliquid in certo termino , &c
interim excommunicatur creditor, numquid folvam
ci adveniente termino ? Videtur quod non , quia non
debeo íibi communicare niíi in certis cafibus, inter
quos non eít ifte. JJ¿. fupra eo §. fequitur qua pana. ítem
quia intelligo fub hac conditione juraífe , íi res in'eodem
ftatu permancat. n. q. i. bne quis. ítem quiaGelalius,
Gregorius &. Urbanus abfolvunt á juramente
c
fidelitatis omnes qui tali vinculo funt. aftri&i aliqui-
•¿Jttlittnus.) Ibi dicitur iniquum eft aliquem fuá: rei Judicemficri.
a L. pen. ] Ibi dicitur: li de re fuá quis arbiter factus fuerit, fententiam
dicere non poteft; non enim imperare ftbi: vel prohibere quifquam poteft.
b píe quis. \ Ibi dicitur quod non tenetur depoíitarius rcddere gladium depoíitori
repetcnti illum in furore.
c Fidelitatis. J De hujufmodi valíallis notavit Hugutius fuper illud c. nos
Çantlorum. quiablbluti funt ab obfervatione facramenti fidelitatis ,quandiú Dominus
illorum eft excommunicatus ; & qui debent ab eo abftinere, ficut ab aliis
excommunicatis ¿ &: quod non debent cum vifitarc , nec curiam faceré , nec
iré , vcl cquitare , comedere , bibere, vcl cenverfan cum co , nec faceré ci
exercitum , nec iré cum co ad bellum , aut eum defenderé , aut auxilian ci :
tenentur tamen ei redderc tributa , pendones , & hujufmodi , ficut debitor tenetur
rcddere excommunicato quod debet, nec peccat fie communicando ci >
licet hujuímodi excommunicato recipienti nomine fuo folvat debitor in propria
perfona, quod ci debet, quia cafus eft neceíTitatis. Ita dicit Hugutius, fed quia
cota dic videmus fieri contrarium , poteft diei quod illud c. nos ftnctorum. loquitur
in co cafu, cum aggravatur fententia contra Nobilcm oxcommunicatum
'óc prxcipitur in pcenam ejus vaffallis fuis , quod non obédiant ci ; Se tune pri-
.mo tenentur cum vitare, heut dicit Hugutius ; ejus tamen fententia íceurior
eft. Sed quid de Magnatibus cxccmmunicatis & dc Balivis eorum , numquid
homines eorum qui non funt vafTalli, fi aliter fuut de foro eorum , quia rnanent
in diftrictu eorum , vel tenent fundum, prxdium, vel domum fub cis , licet
ibi non mancant, numquid vocati ab eis in jus tcnebuntur venire , aut poterunt
rem deiacere in judicium coram eis tempere excommuicationis abfque
peccato ? I3¿. fine prejudicio credo quod íic : quia (ic vocati ftant juri corara
eis , videtur eífe cafus neceíTitatis;; cum Hugutius reputet caufam neceíTitatis»
cum debitot folvit quod debet excommunicato : Si autem conveniunt injuriacores
fuos coram cis, íimiliter excufantur per cafum neceífitatis : ficut fi qui*
traníiens per terram excommunicatorum , & expoliatus á prxdonc , recupera-
- rec rem fuam pcr'Judiccm excommunicatum.ítem quia conquerendo coram Judice
excommunicato; communicac ci in his qux fpectanc ad falutem anim*
ejus, quia ad falutem animx ejus pcrtinet rcddere unicuique quod eft jus fuurn;
ítem quia aperiretur prxdonibus via, & raptoribus, fi impune pofient graflar*
in alios , & quia Judex debet juftitiam fubditis , & quod debet excommunicatus,
r-oteíi exigi & recipi ab eo. Excufantur crgo qui in hujufmodi cafibus comxuutícanr
judici cxcorcmunicato quod eft. qíteudo ¿4 alium qui convenía*

LÍBER TERTIUS. 6-C7
bus excommunicatis. 16. q. 6. d alius. & e»w fan¿7orum9 •
&fjuratos. ítem licet ego poílim petere ab excommunicato
quidquid tenetur mihi folvere vel faceré , ne alias
de malitia fuá lucrum reportet ,un ext. es. g fi veré. ext.
de except. hcum inter. 4.^. r. \ c. 1. tamen non teneor
ei perfolvere, quia ipfe non poteft á me petere , dicic
enim lex quodubinuUa petitio, nulla mora.jf. de verb.
obl.fipupillus. folutio. k Dicunt quidam quod licet ille
non poííit petere , ego tamen debeo ei perfolvere. Simi-
(le de ufurario, cui promiíi, interpofito juramento, folvere
ufuras. $¿. fupra deufuris. f.patetex prxmijjis. Alii
dicunt quod 1
non debeo perfolvere, fed debeo deponere
in a:de facra, doñee ille íit abfolutus, & íic utihter
a^etur ejus negotium, utper hoc citiüs veniat ad fatiffactionem:
hxc ultima opinio m bona eít & fecura :
fuper aliquo pra?dio , vel domo qusm tenet ab excoramUnicatoy licet non
pertineat ad jurisdicrionem ejus, niíi forte fit confuetudo quod Eccleíia Jefendat
hujufmodi reos, nc fub hujufmodi excommunicatis Judicibus refcmderc;
compellantur. Si autem in aliis cafibus communicent hujufmodi fubditi Judicibus
Yel Dominis excommunicatis, puta comedendo , bibendo , & fimilibus •>
aon excufantur, quia non funt de perfonis exceptis. ti. q. 3. quoniam muiros.
d Alius. ) Ibi dicitur quod Papa Francigcnas abfolvit á juramento fidelitatis,
quo renebantur Regí Francorum.
e Nos fanclorum.) Ibi dicit Papa : eos qui excommunicatis fldelitatc, aut
fecramento conftrifti funt, á facramento abfolvimns.
£furatos.) Ibi dicitur : fidelitatem quam Chriftiano Principi juraverar, Deo
&.San&is ejus adverfanti, nulla coguntur auctorirate perfolvere.
g Si veré. ) Ibi dicitur : ab excommunicatis exigi poteft , dc recipi quod
deBetur.
h Cum inter.) Ibi dicitur quod Conventus excommunicatus reconvenir^
non poteftp
i G. 1. ) Ibi dicitur quod excommunicatus non poteft aecufare. -
k Dicunt quidam.) Cum Hugutio.
1 Non d-ebeo. ] Et peceo fi folvo.
m Bona. eft. ) Poteft tamen diei quod nontenctuj folvere vcl deponere,quanáiü
eft-in excommunicatione,quia fubintelligitur tacite 1
in juramento vel obligado
ne, fi talis permanferit cui liceat communicare. arg. 11. q. %. nt quis
arbitretur. Credo veriiis quod fi ex avaritia non cx zelo juílitia? differt folvere,
peccat quoad Deum , licet non puniatur quoad Ecclefiam , ficut Hxbrei, qui
ex-cupiditate yEg'ypriorum bona afporraverunt, peccaverunt : qui autem propter
obedientiam hoc fecerunt , meruerunt nomine ipíius. S?d nonne idem eft,
ac.fi ei folverctur ? Refponde, credo quod fie quantum ad veritatcm , fed noa
eft idem quantum ad fpeciem facti & opinionem hominum , & exteriorcm fuperficiem
: ficut excommunicatus compellitur refpondcre per procuratorcm.
ext.de jud. intelleximus. Se tamen íi in propria perfona convenirerur ab aflore,
non peccaret ador: fie non peccac fecundum--Hugucium , debitor qui folvi»
G g g g*

*o8 SUMM^ SANCTI RAY'MUNDI.,'
pcrfonaliter excommunicato quod ci debet Numquid vendendum cft férrica,
fi excommunieati ? íu - .Si cmat vel vendat, vel aliquid tale faciat nomine excommunieati
, non e(t contrahendum cum co, íicut nec cum excommunicato
: í¡ autem nomine fuo tale quid faciat , potoft cum eo contrahi : dum ta»
meo non fiat fraus canoni, ut aliud agatur, & aliud íimuletur. ítem numquid
poífunt mittere excommunicato litteras, vel eas recipere ,aut nuncios, auc
xenia ? Refpondco, nullum eorum licet, quia íicut notavit Hugutius n. q. 3.
quoniam multo*, per litteras, nuncios , & xenia communicamus aliis. Itera
numquid licet paflim, & indifFerenter accipere clecmofynam ab excommunicatis
? Refpondco, etedo quod non, niíi in cafibus exceptis, fcilicet in cafibus
nccellitati r
. > 8c (imilibus , quod tamen non credo elfo reftringendum ad ex-
-cremam neceífitatem , fed fufficit ab excufationcm , quod indigeat , & non
poífit commodé & de facili haberealiundé. Quid ergo de illo qui accepitmuiius
ab co qui erar excommunicatus cum participantibus fibi , 8c hoc nefeiebat
cum recepit illud , fed poftea fcivit , numquid tenetut reddere munus
illud , 8c numquid eíl excommunicatus ? Refpondco, fi probabiliter eum excufet
ignorantia,non-clt excommunicatus , íi autem fciens cum talirer excommunicatum,
reciperer munus ab eo in cafu non conceffo , excommunicatus
clTet propter reception?m, non propter retentionem, nec teneretur ¡liad reíM«j
tuerc illi qui dedit: fed inducendus elfet in pecuitentia ülud erogare in pio's
ufus, fi ad hoc induci polfct: fi tamen remitteret ad illum qui dedit, in d?-
.teftationem excommunicationis, & ruborcm excommunieati , credo quod béne
facerct in co cafu, cum accepit illud munus nihil fciens de cxcommuixicatione.
ítem quid de Ulo qui folitus eft daré frarribus certam fummam í¡n-
• ¿lilis fepti:iunts,& cum fciret quod in brevi cxcommunicaretur.rogavit unum
de amícis fuis, quod diciam fummam daret dictas fiatribus, ufque dum revocatetur
maudatum, promittens fe femper hoc eis íatisfacturum , numquid fragores
hoc fcicntes debent recipere illam fummam ab illo ? Refpondco , fi fratres
hoc non precurawerint,non p.'ccabunt reciñiendo ab illo amico danre nomine
fuo ; nec ille-pee cabit, quia itaprovidit íibi infuturum proprio motu,
& pia intentio no* fciens quod fe acres nihil rççipçrent ab ¿lo, tempore excommunicationis
: íi autem procurantibus fratribus eflet hoc factum , illicitum
cífe:, licct ille amicus nomine proprio daret; & futres in hoc cafu faccrent
•fraudem canoni qui piohibet communicarc cum excommunicatis : fit autem
fraus canoni, vcl legi , cum, falvá'fuperficic litrerx , per aliquam inventio-
.;iem dolo malo contra mentem venitur. Icem nmuquid ab uxorc vel familia
políumus accipere aliquid ? Refpondco , de rebus paraferualibus uxoris huid/jfmodi,
fi eas dederit nomine -
fuo , poífumus accipere, de bonis autem commimibus
, íi aliquil donar nomine mariti tantum, aut nomine mariti, 8c fuo ,
i;on licct accipere, íicut nec ab ipfo excommunicato ; fi autem nomine proprio
tantum,& concclfum eft ci a marito-tacité , vel expreífe daré de rebus
xommubibus , cum roluem, accipi poterit quod illa dederit, alioquin non
licebit, non propter pr-riculum excommunicationis;, fed quiairarirus habec
.adminiltratiouem rerum hujuímodi, nifi quantum corioedft uxori. Si autem
.dubitetur utrum nomine fuo, vel mariti, vel utroque , fine licentia , aut cum
licentia, renendum cft cer-tum, & dimittendum incertum , nc recipicns comsnittat
fo dilcrimini. Eolem modo diftinguitur circa familiam: ut non recipiatur
quod dederit ex parte domini. >fi autem nomine.proprio dederir aliquis
.tic familia de porcione ipfum contingente, ficut fit in curiis pótentum , ubi
.coqui habent certas porciones ebrum qua: parantur in coquina, tune licct acc'i-
.pere ídem credo,íi conccílum cft fervicnti á domino,vel cft confuctum,fcicnre
.-domino, & non contraciiccnte, quod fervientes nomine proprio denr de hujuf-
..oipdi viccualibus dominorum fuorqm i ita tamen quod hujufmodi conccüio--

•Vel fi viscenere primam , cóndilo quod veniat debitor
cum teílibus ad domum creditoris , 6c dicat: íicis mihi
teftes, quod pono hic pecuniam quam fibi debeo : vel
numero eam uxori fuae, vel filio, vel fcrvo , vel ballivo
accipienti nomine ipfius, 6c ipfo prxfente, 6c non contradicente
••> 6c fie liberatur. Vel dic quod fi ipfe fa&us
cft hxreticus, vel alias hoílis 6c perfecutor Ecclefix,
pauperum, pupillorum6c viduarum ,vel alias miferabiliurw
perfonarum, 6c propter hoc eíl excommunicatus ,
tune nullo modo eíl eifolvendum , íed eíl faciendum
juxta fecundam opinionem, nifi incafu, fcilicet fi paganivel
hoíles Reipubíicae venirent in forti brachio ad patriam
deílruendam, 6c ifte excommunicatus fe opponeret
ex adverfo,pugnans pro patria j tune enim eíletei
íó/vendum > 6c vaflalli jurati fui deberent eum fequi.
arg. íi. q. 3, « Julimus. Pone quod aliquis, dum in his,
|u*e pertinent ad excommunicationem , vel aliis ad falutem,
paiticipat in locutionecum excommunicato , 6c
intcrponic alia verba incidenter , ut apud eundem extommunicatum
magis proficiat, numquid incidit inmifiorem
excommunicationem , vel peccat propter talia
••verba ex tali intentione interpoíita ? Videtur quod fie ,
"fies non fiant in fraudem canonis , uc quando excommunicatus fciens quod
^•hil reciperem ex parte ejus, d-t licentiam fervicnti ejus dandi mihi aliquid
íuo : fi autem fine licentia domini dar fervicns, dio íicut diítum eft de uxo-
K
-Sed numquid licebit mihi hofpitari in domo excommunieati ipfo abfentc ,
fumere inde pancm & vinum ad eclebrandam miflam ? credo quod non
ücet, niíi recipiar & recipiam ab uxore ejus & difpeníatore fecundum quod
"•¡num eft fupra circa donationes. ítem numquid licebit mihi hofpitari , vei
L^tcipcre neceífaria in domo excommunieati quam inyenio íine cuítodia ? Ref-
Tondeo i fi ex confidentia amicicia: hoc fació,non liccbit,quia fie quodammodo
'*°ntraho cum co, & obligo me ad antidora, & ci communico : alias íi credo ci
'ifplicerc cum fciverir, furtum aut aliud peccatum committo, fed minorem exc

Río SUUUJE SANCTI RAYMUNDI;
quia non funt facienda mala, ut veniant qusecumqué:
bona : contrarium tamen eft verum, quod nec incidunt
in canonem, nec peccant. arg. ext. de off. del. © friten»
53. q. 4. precedite. 11. q. 3, quod expreífum jure novo
ext.eod. t volúntate, quam c¿. infra inter novas conf*
titutiones: confulo tamen talibus quod non laxent ia.
hochabenas, fed cum dolore j &C ita difcreté hoc faeiant,
quod aliorum corda , qui forte ipforum intensiones
ignorant, quantum in cis eft non hedantur.
§. 40. Quid íi aliquis communicat excommunica-
íoin cafu non conceflb , numquid peccat mortaliter v
•credo quod íic , íi/ fcienter c
communicat ei, 6c in cafu
o Vrtterek. ] Ibi dicitur quod delegara caula intelliguntur mandara ea, fo c
quibus caufa expediri non poteft. o
p Recedite. ) Ibi

ttfn conceíTo , uc dictum eít, máxime u
fi novit jus, vel
íi eít Clericus : de talibus enim ait Nicolaus, illos, qui
iludió fuo obligantur, x ex contemptu interdicta noftra
poftponunt , non niíi digna fatisfactione preveniente
volumus á te prorfus abfolvi. n. q. 3 . excelle»t¡Jfimus,
in fine. ítem Urbanus eos qui aut fponte aut negligenter
inciderint, fub ea volumus difciplinse coercitione
fufcipi, ut ca:teris metus incutiatur. \i. q. }.c, ult. dc
eltexprclfa Decr. Innoeen. cujus verba funt hxc : diftinguimus,
utrum is qui y communicat excommunicatis
invitus, fie z per coactionem aftrictus, aut a
per mc-
*onfequcns illum non efle excommunicatum. Quid íi fcio te eíTe excommunicatum
, & tamen nihil fcicns dc aggravatione fententia: tibi communico , 8c
nullo modo communicarcm , íi fcirem aggravationcm, numquid incurro e£*
communicationcm ? c¿. credo quod non ; licor enim non Jncurrit minorem
'Ocommunicationem , qui communicat cum excommunicat» íimpliciter , ni-
1 lciens dc excommunicatione ejus, ita majorem excommunicationem no*
' JJcurrit ille , qui communicat cum excommunicato , 8c cum communicantibus
> nihil fcicns de illa aggravatione. Ift utroque tamen cafu diftinguendum,
^Kr probabilcm ignorantiam , 8c craíTam; ut probabiiis excufet ab excommunicatione
, tam majori quám minori communicantcm; crafla autem & fupina
B
°n excufet. Quid fi Epifcopus cxcommunicct omnes unitarios fuá: dieccefis ,
a
uc facrilegos i aut Abbas omnes Monachos fuos , qui proprium habuernnt,auc
finura fodomiticum , aut aliquid tale commiferint, numquid fi aliquis hujuG-
^odi fubdicoruin incidorit in factum taliter damnatum , ftatim incidet in ex-
c
° mr
nunicationcm ? Çt. Si'fcratur hujufmodi fententia excommunicationis i«
jl'os qui commiferint tale crimen , vcl tale , non credo quod qui commiferint^
**cidant in illam excommunicationem ,doñee fciant hujufmodi fentcntiam latam
eííe , vel fuper hoc laborem ignorantia graíTá & fupiná ; íi autem '-fit lar*
'hujufmodi fententia in illos qui ante latam fententiam talia coramiferant, iltt
^ui hoc commiferane , ligantur per hujufmodi fententias , & indigent abíblu-.
'«onc , licet Prxlatus peccaverit taliter fentcntiando , fi hoc fecerit admonitio-
' fie non pramiíTá , hujufmodi tamen excommunicati non peccant, fi non ge-
'ftmtfe pro excommunicatis , aut fi eclebrant , vcl miniftrant in fuis oflft-
f
'*Üs , quamdiu probabiliter ignorant-hujufmodi fentcntiam latam eíTe.
^ u Sinovit.) Ignorantia enim jutis non excufat in talibus , nifi illos qui noa
«inc doli capaces; & ponitur hic , máxime , aggrcgarivé , non inclufivé.
* Centemptu. ] Conrcmptus hic appellatur irreverentia & injuria , qu.W
1 Ul
s habet circá ca qua: prx'cipiuntur ci vel prohibentur.
£ y'Communicat excommunicatis.) Ha:cdccr. fecundumTaacr. intelligitur dc
||jjt. a
° qui communicat in crimine > nifi excommunicato.
z
Ver coactionem. ] Abfolutam fcilicet.
Per metum.) Hoc intelligunt quídam de metu qui non cadic in conftantem
u
um : excufat, ut dicunt, nc fie communicans cum excommunicatis excom-
"aicationem incurrat minorem : & ita videtur fenftfle Hug. 11 .q. 3- qj* onu,7H
c x c u
i& " & haje opinio videtur humanior Se verior: cum cafus ncccfllratis "
^* 5
^ talibus ,Si criam cafus utilitatis ,*¿u©d rainüs cft¿ Magiftcr UUUCB Yidc.í

8r>* SXJMUM S A N CJ$ RAYMU N Dt%
tum indu&us: in primo cafu , talem credimus excommunicatione
non teneri, cum magis pati , quám agere
videatur 5 infecundo verá, licet metus culpara ateenuet
, quia tamen non eam prorfus exeludit > cum. pro
nullo metu debeat quis mortale peccatum incurrere.,.,
talem excommunicationis. labe credimus inquinan, ext.
quod metus caufa faclis. &C ad idem. 3 1. q. y. b
ita n
Plerique tamen c dicunt contrarium, volentes blandiijíi
peccatoribus in ílragem magnam, & periculum animí
cura*
$. 41, Peccat etiam excommunicatus,, íi ingerat k
tur hic fentire quod nullus mecos excufat, quia excommunicáhs cum excon
municacis in locutione, & oratione, & fimilibus incidan in exsommunicatic
nem minorem*
bltane.) Ibi dicitur - deber quis potius qua?Iií>« mala tolerare / quám tali
malo coaíéntixe , id eft peccato mortali. Quid fi aiTorgar, vel reverentiam ex-,
lübeat.excommunicato , aut inelinet ei faluranti, aut moveat labia quaíi reía»
lutans eum, cum tamen nihil dicat, numquid eo ipfo incurrir excommunicatxionem,
minorem, aut majorem , fi eft exconuauaicaaisi cum. parricipantibus»fibi
l ítem numquidexcufatur á minori excommunicatione ille., qui* proptec
xnctum aut familíaritarem communicat cum excommunicato , Se cum comrmh
aíicantibus .fibi ¡ R¿..ad primum dic , quod cum pecua: non fint extendenda?, &'
excommunicato aíTurgatur., vel ex-reriocreverenfia. exhibearur. fine, .obíequift'
Corporali, ex. :hoc folo non incurritur minor excommnnicatia, vel major,qaGt'
hoc faceré non eft ei communicare. Ad fecundum dic , quod li propter fami-i
Jiaritatem-expre/Iam in c 0 iz. q. quoniam multos. Communicat quis excora
mu ni cato , non incutr.it .minorem excommunicationem , vel majorem. Idcfl.
etiam. credo de eo qui communicat propter raetum , qui poteft cadere in conü
tantem virum, máxime fecundum opinionem quorundam , Se qua: cum que can*
ía .excu/ar communicanrem cum excommunicato abfque gravaminc íéntentHMJ
exculár inquamá minori excommunicatione;, excufat etiam a majori commu*
xiicantem cum excommunicato..,.cum parxicipantibus fibi ¿ nifi á ,.proferente •
fententiam aliud fit expreíTum. Pudor autem vel raihiliaritás , ;quíe.non eft ex»
Jsícfla in prxdicto caaone.,.nón excuiat parricipantem.cum. ..excommunicato a
minori vel,á majori excommunicatione. ítem numquid licet feribere excom»
municato '. fy. in cafu in quo licet loqui, licet & feribere : cum tamen ei feri"
bitur, non eft falutandus in litteris , fed loco illius aecuíarivi Íalutem , qui fo*
let peni in litteris., ponitur jbarc o ratio , ípem eonfilü /anjoris : ficut cum quis
lálutatur ab excommunicato , non debet falutare cum, nc fie communicet ei \or
q«ca.do.., in.cafu non..couceílo > íed poteft dicere : Deus emeadet vel convertatr:
vos , quod dicere non eft falutare ipfum, fed potius ipfum de fuá culpa arguer*?
íc>ad impetrandam fuam abfólutionem moveré , quod licitum. eft..
X Ditunt contrarium. )& rnalé , fi hoc dicunt de illo, qui coramunhrafc
a*; cafu noncQttceiTo, quod non facit • Qili jufto metu coactus communicaiyÉl
•3 communioriE

LÍBER TERTIUS. Ciy
communioni aliorum. 6, q. i. d
fi tantum, ext. de cler.
excomm. mln. illud. circa finem. verf. excommunicato.
non vitare multó-magis, quám non vitari periculoíum.
exiílac, c non vitare íi quidem ( cum inco ñt) excommunicatus
, fine delicbo f non poteíl r fed cum ex aliis
pendeat, fine fuo delicio poterit non vitari.
§. 42. ítem quxritur utrum excommunicatus poífic
aliquo tempore intrare Ecclefiam. Ítem , fi intraverit ,
an omnes alii teneantur exire ítatim. ítem , utrum íacerdos
indutus ad Miííam fimiliter teneatur exire. ítem
utrum Clericus excommunicatus poífit dicere officiurri
íúuai faltem extra Ecclefiam. ítem , fi unus íocius in
Wpitio , vel in clauílro fit excommunicatus , utrum
alii teneantur ítatim exire , an poífint ei communicarc.
Soiutio ad primum dicas g quod excommunieati
Majori excommunicatione, vel interdicti , five *fú&
penfi k
ab ingreíTu Ecclefix nullo tempore debent i jnttare
Ecclefiam , quamdiíi funt in fententia. arg. 3 3.
í« 4. vir cum propria..difi. 2.1. k
Cleros, in fine. Si vero.
iSitantum.) Ibi dicitur ,quod fi Epifcopüs repntnverit aliquem de fuis fub"
ercommunicatum pro peccato oceulto , ille fubditus non debet fe ingere"
rec
onimunioni illius , licet alii poílintei communicarc , doñee conftct eis Je
ctimin-.-.
RaBÍío» vitare. ) Tám excommunicatos quám *Hos;quia excommunicatus ex- .
c
°mmunicatum alium viraretenerur i quia quamvis íit excommunicatus , non .
Ptoptcr hoc «xemptus eft a Canonicis inftituris.
* Non potefl. ) Ex hoc patet quod excommunicatus, licet oceulte , peccet J t
*intrac Ecclefiam , vel aliorum communioni-fe ingerar, licer quidam dicant.
ío
mrarium , & malé , ue credo , excufantes talem per hoc quod dicunt quod .
I.Jto tenetur reddere fe nocabilem de excommunicatione oceulta , quod facerer,
¿litatct comrnunionem alierum ; quia cum alii non debeant eum prodere, vi-
Un

6id, SUMMiE SANCTI RAYMUNDI,
eíl excommunicatus minori excommunicatione tantum
tutius facit , 1
íi non intraverit antequám íit abfolutus:
li tamen intraverit caufa orandi , non videtur pcccare
quia non eft remotus, nifi á Sacramentis 5 hnó forte
poteíl: intrare ad horas , dum tamen non " ad Miflam :
fed primum fecuriüs eft , ut dictum eft. Ad fecundum
autem dico , quod excommunicato intrante Ecclefiam,
íi manifeftum eft eum excommunicatum,debentftatim
n exire omnes. 11. q. 3, © ficut Apofloli. 24. q. 1. P omnis
qui. Si eft oceultum , íi qui funt, qui íciant fecreté
eum excommunicatum exibunt, fi poííunt cauté, ita
quod non timeatur fcandalum . vel q proditio , alias
non exibunt , quia in íecreto debent illum vitare , &
non r
in publico. 6. q. i.fi tantum. ext. dc fent excomm.
tcum mn ab homine. Ad tertium dicunt plerique quod
Sacerdos, fi incepit.Miífam,, non debet dimittere,quia
non debet relinquere officium mcxpletum. 7. q. 1. nihil.
vel dicas hoc c
verum eííe de plano , fi eft oceultum
5 fed íi eft.manifeftum , mencat eum publicé,ut
exeat fí non vult exire, &: nondüm inchoavitCanoneffl
poteft dimitiere, arg. 24. q. 1. omnis qui. Si vero H>
1 Non intraverit, ) Dum •tamen hoc faciat ex reverentia.
m Ai miffam. } Credo fine prejudicio, quod &mifla: poterit intereíTc,duin
tamen ibi non communicet, quia minor excommunicatio non feparat, ni» 3
yarticipationc facramenrornm,qua: in fola perceptione coníiftunt. ut ext.Aefltiexcomm.
fi ccUbrat. Hug. tamen notavit 11. c¡. y. fi inimicur j Quod etiam a|.
introitü Ecclefia: feparat, quod non credo : fatis tamen credo quodhujufm"? 1
excommunicatus pacem non debet recipere cum aliis poft Agnus Dei , q u,a
ofeulum illud fuccedit loco communionis Euchariftia:.
o Exire. ) vel procurare , quod exeat ille.
o SicutApoftoli.) Ibi dicitur : fi quis cum excommunicato fcienter in
o t c
.quantum ad locutionem ,& omnem.aliam participationem , quantum P
vitari, ita quod non prodatur aliis , vel reddatur notabilis ex illa ylt
y £
Ç Cum non ubi omine. ] Ibi dicitur de excommunicato , quod vitandus
tantiim in occulto , nondüm denunciara fi occulta eft ejus excctf" nlU
*
catio.
t Verum tjfe.) Scilicet quod non debet dimitiere «fficium.

choayit Canonem , 6C poftea intrat Eccieium excommunicatus
, vcl poftea videt eum quem prius non viderat,
licct in Eccleíia eílet , procedat 6C cerminet, ea
tamen u fínico Canone , admonito , ut x exeat. de conf.
dift.iJ rclatum. Ad quartum dico quod poteft , 6C debet
Clericus excommunicatus z dicere horas extra Eccleíiam
orando 6C in íilentio. arg. 11. q. 3. fi q U¡ s
Epifcopüs. 1. exr.de peen. & rem. a quod inte. Ad quintum.
6C ultimum dicas , íicut dixi in fecundo , uc díftinguas
, utrum fit oceultum, 6C tune videtur :n occuito,
6C non in publico , an manifeftum , 6C tune b vitetur
ubique
O Finito. ) Id eft poftquam finicrit Canonem , & receperit communionern.
X Exeat.) Antequam dicat poft cammunioncm ,&c.
y Relatar».) Ibi dicitur: quale erit facrificium ejus , cujus nec ipfe faciifi-
Cans particeps efle digneícirur.
2 ) Dicere. ] Per fe íblum , quia alius non debet íceám communicarc in ora- .
tiene,
a Quodin te. ) Ibi dicitur quorl tempore generalis interdi¿t¡ Cerici in con-
^cntualibus Eccleíiis dúo fimul, vcl tres horas canónicas valcant legere potius
1«am cantare.
b Vitetur ubique. ) Non credo quod excommunicaroinrrante in clauftrum ,
Vel domum alienam, proptcr hoc teneantur alii exire , cum etiam notaverit H.
II. q. 3. excommunicato;. Quod fcholaris : qui habct focium excommuni catum
•adorno , non tenetur exire , fed poteft remanere in eadem domo, dum tam:n
commuri icít ci in cibo , in potu , vel loquela,&. hujufmodi. Credo etiam quod
hujufmodi fcholaris poteft contra eum agere, vel quod exeat á domo,vel faciac
fe abfolvi. Qu'd ft hofpitatus lim in domo aliqua , & íüpervenic: \-ublice excommunicatus
, num.mid teneor exire , aut fingere de menfa , fi mg.iUri. fe ad iU
latn ? R¿.revera furgerc teneor de menfa , nonobftantc fcandalu ipfius vcl aliorum
fi forte inde fcandalizentur , quia,
Scandala non vitent Doílor Judex bené vivens.
fi autem eíTef oceulte excommunicatus , non teneor furgere , fi non poíTcni
furgere fme nota ejus. In illo autem cafu , fcilicet cum eft pubhcc excommu-
1 «icatus , non teneor exire de domo , in qua receptus .fum , ipfo fupervenienh
tc.dnm tamen habere poflim locum feparatum , ita quod non oporteat me in
aliquo communicarc cum eo:fi tamen non ti meo ex hoc fcandalum infcrmorum.
- 1 1:—, r,; m nlinuem publice excommunicatum receptum eífc
• _/l
locas quod omnino poíTum comrmm W ¿ ^
contra quod didum eft de Beato Joanne . q » ^ o m n ¡ n ó d (! c l m a r e
cit. vel timebat fcandalum infirmorum , vcl N
J OCER
"¿cipiatnr ad menf.m,
i communione ejus. Si autem pubUcc excommuncu*- f > &
c o m m u
fi recipirur tanquám ^ ? m^VeceffS faut fi etiam recipiamt ca*
vitaruí in ómnibus , prztcrquam ia neceflams,

¿íó'SUMMyE SANCTI RAYMUNDl,
f, 43. Hoc tamen notatur , quod tune dicitur quis
fcire aliquem excommunicatum cum vidit illum verberare
Clericum in cafu non conccíTo , c
per íimile vel
erac pratfens, vel etiam audivit ferri fententiam , d
vel
ipfemet excommunicatus , vel Prxlatus excommunieati
ipíius , máxime c
íi fie Epifcopüs , dixit ei , vcl eíl:
quám quilibct aüiis non excommunicatus , non teneor. fingere , vcl domum rehnquerc
, fi recipiatur in tali loco , vcl ad talcm menfam , & tám remotam ,
quod mérito judlCaii poílit ; quia ego , vcl illi , qui funt ad eandem meafam
mecum , non comedun: , vcl non communicant cum illo excommunicato ,non
teneor inqnam , niíi timeam fcandalum infirmorum non intclligentium confcicntiam
meam. Quid li 1
veniam iirvitatus , vcl citatus ad aliquod ftftum vcl
epulum , 5c invernó ibi aliquem , quem fcio publicc excommunicatum , numquid
rencor recedere ? R;. quod fie , ex quo non debeo ibi epulaii, quamdiii cft
ibi j licet fedcat ad aliam menfam quam ego, vcl comedat in alia camera quam
ego, quia omnes taliter ii.vitati , aut etiam fine jn-virationc convenientes ad
hujufmodi fcllum , vclcpulum., invicem (ibi communicaie dicendi funt , five
comtdant ad eandem menlam , five ad diverfas: nec eft fimile de ifto cafu,& de
pioximo prxcedei te.
c Vel jim¡!e. ] Ut fallare litteras Domini Papa:.
d Ipfemet. ] Quid fi dicatur mihi hoc in confeílione , numquid teneor eum
vitare faltcm in oceulto ? IÜ Quidam dicunt quod nonrquia non fcio huc íicut
hvuno , fcd íicut Deus.Ut txt.de off. ord. fi facerdes. Quia dicunt quod non tenetur
quis vitare excommunicatum , nifi fciat ut homo cum elle excommunicatum
: & ne -odióla reddatut conílflio , íi tajiter coníitens vitetur , ctiam in occu'ro
, five in cibo , fivé in potu , fivé in aliis Alii dicunt quod in hoc cafuvitaiidus
eft. arg. 6. q. i.fitMtitm. Ubi notavit Hug. quod fervandum cft quod
ibi dicirur , five Epifcopüs fciar per confeflionem , five alio modo crimen íubdiri
fui.Si autem excommunicatus extra íigillum confeílionis dicat mihi fe efle
excommunicatum fecundum homines teneor eum vitare in oceulto, non in
público , niíi íit publicc excommunicatus.
e Si fit Epifcopüs.) Ídem credo , fi fit ejus Archidiacouus , vcl Sacerdos proprius
, qui'hoc dicat denunciando ülam fententiam : vcl li dicar quod excom-
.municavit eum , fcd diftinguendum eft , quia li eft cafus, de quo confúevit Sacerdos
excommunicare , credendum cft ci de hoc , fi dicar quod eum excommunicayit
auctoritate piopiiá , vel aucioiitate fuperioiis : fi autem dicar fe cxcoinmunicaífc
Parochianum au¿torira:c íuperioris , non teneor ei ciedcrc : »
robabiliter dubitem de mandato , pra*fcirim fi non dicat mihi hoc denuncian-
S
o excommunicationem , fcd loquendo in communi locutioncrtantx enim pof-
fent eífc inimicit'a: inter Epifcopum vel Sacerdote.m , 6c Parochianum fuum >
quem dicit fe excommumeafic ille Epifcopüs vel Sacerdos , quod non tcnctuX
ei crederc , nec illum vitare , nifi alio modo quam per verbum illius , confta-ret
mihi de illa cxcommunic2rionc, Si autem dicat mihi, vel Epifcopüs , vcl
Sacerdos quod viditParochianum fuum oceulté facientcm aliquid,propter quod
incidir in excommunicationem, fivé crcdam,fivé non credam.non tamen teneor
rajem vitare in publico, nec in privato,quantúm ad vitan lum pcriculum mino-'
ris excommunicationis ¡ & multó fortius, fi alius dicat mihi hoc ; quia tamen
qu; excommunicatus cft , peccat communtcando cum aliis in cafu non couccffoj
fi credam probabiliter aliqucm clíe excommunicatum propter factura oc-

F publica fama ipfum eíTe excommunicatumjaliásproptcr
lcvem famam , non debet fibi formare confciendam.
ii, q. 5. h
hoc videtur. ext, eod. h
cum defideres.
1, q, i. 1
primo. 11. q. 3. non folum. 1. 6c cura. Z6,
cultum , in quem non eft fententia publicata , non debco me ingerere communioni
ejus , íi hoc poíium virare fine fcandalo Sí peccato , & hoc non proptcr
oictum minoris excommunicationis, fed ne dem ci occafioncm peccandi cominunicando
mihi.
f Publica fuma. ) Hoc intelligo rerum eífc , quando publica fama eft , quod
fir publicc excommunicatus , vcl quia notoric fecit aliquid , cx quo incidir in
excommunicationem majorcm ; tun c enim , non folum fi publica fama eft ipf\im
cíle talitet excommunicatum teneor cum vitare , fcd fi audioá fide dignis,
quod audicrunt cumin Ecclefia denunciari excommunicatum, vcl vidernnt cum
flotorie feciíTc aliquid , ex quo incidit in excommunicationem , teneor cum
Tirare , tám in publico , quám in privato , donce quxfierim fuper hoc plcniíis
Tctitatem ; fi tamen per alios poílim certifican fuper hoc : quia ex quo agitur
íe publica & nototiá excommunicatione : polTumtimcre , nc ¿n hac parte lafcorcm
craíla ignorantia , qua: non excufat, & quia ii qui non interfunt denusciationi
qua: nt in Eccleíia , vcl hujufmodi fado notorio , hoc modo veniunt
ad notitiam excommunicationis hujufmodi, inquirendo eham & audiendo ab
aliis qui interfuerunt, Quid fi non poffum certifican per alios , quia forte fura.
Parifiis , Se excommunicatio fuit publicata Romx ? y¿. non vitabo e*im in hoc
«fu. Sed numquid tcncotab co inquiterc ? c¿. Credo quod fie , fi probabiliter
credo quod dicat mihi veritatem , & máxime fi credo quod laborct ignorantia
juris , alias non teneor, prxfcrtim fi credam quod ex hujufmodi interrogatiole
fcandalizetur. Si autem audivi ak aliquibus , ctiam fide digtiis, aliqucm eíTe
Wcommucicatum cx oceulto fado abfque publicatione fententix: numquid teneor
de hoc inquircre ? C¿. Non teneor ab aliis inquirere , fed nec ab ipfo nifi
fit talis , quod credatur laborare ignorantia , quianefeit elfo peccatum quod fe
'Dgetic communio ni hominum, & tune quamvis noa tenear inquirere de fado
c
JUs, vcl excommunicatione , teneor tamen inftruere cum , nc ingerat fe comniunioni
hominum , íi fit excommunicatus íi autem pubbca fama cft aliqucm
^e excommunicatum ex faílo oceulto , contra quem non eft publicata fentcn-
Üa fuper hoc , non teneor talcm virare, nifi tune demum cum fuper hoc fe purgare
recufaveric, vcl in purgatione defeccrir ,&in hoc cafu loquitKt ext eod.
leum defideres. §. fecunda q'iafiioni. arcad hoc. ext. eod.fi -verá aliquis. t.exr. de
lUreti*. ad aoolendam. verf. quod vero.
g Hoc vidstur. ) Ibi dicitur, quod ille fcit, qui oculis afpcxit, Se cui ille qui
fccit, indicavic.
I . h Cum defi.leres. ] Ibi dicitur : fi fama eft publica aliquem verberafle Cleri-
Cl
*m, vitandus cft, doñee fe purgaverit, vel fuper hoc fuerit abfoiutus.
i Primo. ] Ibi dicitur : nullum judiectis fufpicionis arbittio, fcd primó probat
c
> & polléá feítc fententiam charitativam. Quid de illo quem audivi publica-
I c
excommunicatum, vel vidi incidere in canonem , fed poftea non video eum
*|Jquc annum, vcl biennium , rencor ne cum vitare doñee conftet mihi de ab-
' klutione ejus ? Refpondeo, fi cft, aut crcditur efle homo timoratx confeicntix,
n e c
irnmemor fax falutis, & máxime fi co tempore quo conftitit mihi de excorr-
?í u
nicatione ejus, fervabat fententiam, modo autem non fervat , polfum pcoba-
•uter crederc quod fit abfoiutus, Sí ei communicare. arg. ext. de off. ord. existe.
Verum Epifcopüs, licct non fit certus quod fubditus fuus impettaverit

'«i* SUMM.fi SANCTI RAYMUNDI,
dift. k fi quid vero.
§. 44. ítem circa illos qui injecerunt manu€ violen*»
tas in Clericum, quaeritur fi aliqui ratione officii fui
puta Cantor, Sacrifta, Oftiarius, & íimiles, ítem íi Clerici
feniores 1
zelo devotionis pueros m
adolefccntes in
n minoribus ordinibus conftitutos , turbantes divinum
officium, o leviter, P corre&ionis caufapercuílerint. ítem
vcram abfólutionem á curia, non compellitur eum virare, licet poífit ei purgationem
indicere. Si autem prarus & diicolus erat hujufmodi excommunicatus
Mee íervavit fententiam, credo eum eíTe vitandum , doñee probabiliter prxfumatur
de ejus abí'olutione : vitandum dico, ficut ante ab initio, id eft fi in publico,
in publico ; fi in occulto, in occulto. ítem quod fi audivi aliquem publican
Parifiis, pofteá invenio eum Bononia: ubi nihil fcitur de ejus excommunicatione,
reneor ne eum vitare publicc , & fie rcddere eum norabilein de
excommunicatione illa, forte cum magno ejus prejudicio &.damno ? Refpondeo
: Hugutius notavit ç. q. i. quidam. quod quando folus fcio aliquem eííe ex- -
communicatum, non teneor eum vitare in publico. In cafu autem propileo teneor
eum vitare publicé, etiam ubi nihil fcitur de ejus excommunicatione; nec
firpublicum crinen ejus, cum alibi íit publicatum , etfi non ibi ubinuncin-.
venio eum. Poteft benignids diei, quod fi poíTum facile probare excommunicationem
quam audivi publican, quia forte habeo teftes, vel inftrumenrum ad
lioc probandum, reneor eum vitare ubicumque eum invenio : fi autem probare
non poíTum, non teneor cum vitare publicc , nifi inveniam, cum in eadem -
Dicccefi in qua audivi fententiam publican, arg. ad hoc. ext. qui matri. aecuf. .
fojf. cum in tua.
k Si quid veré. ) Ibi dicitur quod fi quid de quocumque Clerico finiftum pervenerit
ad Praílatum, non facile credatur. Quid de illis qui afFerunt venaliade
mercatis excommunicatis publicé, numquid vitandi funt ab illis qui viderunt. :
afierre eos inde aliqua venalia ? Irem numquid fi fimplices funt, excufat coo
ignorantia , qui ibi vendiderunt aliquid , vel emerunt ? & numquid licet co* •
medere de rebus ibi emptis ? Refpondeo, fi poteft mihi confiare,per refponf.onem
talium, vel per alios qui tales emerunt, vcl vendiderunt in tali mercato ,
debeo tales publicé vitare, alias non teneor nifi eos invenero ubi dicuntur corn- •
yaraffe, & ubi notorium eft quod ibi comparaverunt; quia benc poteft eífe aliquid
notorium in uno loco, quod non eft notorium in alio loco , non rameo
propter hoc folum teneor eos publicé vitarç quia video eos afferentes venaba i
qua: ibi empta fuerint, nifi conftet mihi quodea comparaverint ibidem. Ad fecundum
dic, quod cx quo-fententia la v-a eft in partibus. illis,adeo. quod non p°'"
funt probabiliter ignorare non excufat eos craíl a ignorantia, quin fint excommunicati
Ad tertium dic, quod de cibis taliter enaptis poteft quilibet comedere,
qui mrximé non fuerint in culpa comparan li.
1 Zelo devotionis. ) Quid de Sacerdote qui Goliardum turpiter- jurantcm p er
*
cutit zelo Dei ? Refpondeo , fi talis eft Goliardus, qui adhuc gaudet ptivileg» 0
clericali, incidit in canonem , nifi ille Goliardus fit in Minoribus Ordinibus
confticutus, & pertincat ai ejus correttionem, vel turbet divinum omciurn> vcl
in alio cafu conceffo percutiat eum.
m Adolefcentes. ) á 14. anno ufque ad Í6.
n Minoribus. ] Ergo non facris. Secus íi in facris.
o Leviter. ) Ergo fecus fi graviter, qua: tamen levis debeat diei pereuffio, aP*
ittrio boni viri limitandum eft. .
p Correabais onufÁ. ) Qjid li percucicns, dum percutir, neç adyemt acto»

fi q aliqui Clericos de familia fuá, vel r
propinquos f
inferiorum
graduum íimili modo, uc cohibeantur á fuis
infolenciis, 6c fcientiá, bonifque moribiis informenrur-,
duxerint corrigendos, quxritur, inquam , utrum tales
fententiam excommunicationis incurrant. Ad hoc quidquid
jure antiquo notatum fuerit, vel diftinétum,dicas
jure novo, quod non funt excommunieati. ext.eod. cum
volúntate. §.fi qui vero. 6c c¿. fupra eod. §. utraque excommunicatio.
verf. cum bono zelo. Confulo tamen ómnibus,
ut ab hujufmodi inje&ionibus arceant manus fuas
ne, dum propter nimiam pronitatem,occafione, vel« exceíTus,
u
vel corrupta; intentionis in culpam , vcl fen-
tec cogjtat de corredione, fed folafm culpara attendit dclinqucntis , numquid
incidit in canonem ? Refpondco ,etfi de corrcdio»c non cogitct in adu, fí ta-
Jnen hunc finem habet in animo, & habet in habitu, credo quod non incidir in
canonem. Quibufdam etiam placer, quod íi de corredione non cogitet adu ,
vel habitu; cx quo tamen talis cft perfona quae habct audoritatem á jure per-
Cuticndi, & culpa fubeft proptcr quam meru't percutí quem percuflír, non i**
cidit percuticus in canonem. Unde fecundum eos, pcrcutcrc caufa corredionís
eft percutere pro culpa digna corredionc : licet autem hafc fentcntia yidcatoç
benigna, non tamen videtur fecura.
q Si aliqui.) Sive Clerici, íive Laíci.
r Propinquos. ) Licet non fint de familia.
f Inferiornm. ] Hot referendum cft ad Clericos, & ad propinquos : & appellat
minores gradas inferiores ordines. In magiftro Vero relpedu fcholárium „
non diftinguitur inter conftitutos in minoribus & majoribus* Numquid diftin-
'griendum eft in patre & matre rcfpedu filii?Rcfpondeo,credo quod non licer cis
Verberare filios in facris ordinibus, etiam caufa corrcdionis.Vincentius tamen
' notavit.exf. eod.fuper eo. quod infcriorcsDiacono licitum eft eis verberare cauíí
• coiredionic ,non Diáconos vel Sacerdotes:fed vcrius credo quod primó didum
• eft. Quid íi fratrem meum ejufdcm religionis,vel alterius,aut Clericum aliqucm
paratum faceré flagitium aliqtlod renco violenter zelo Dei, nc faciat illud, quod
' tamen nullo modo pertinet ad corredionem meam ? Refpondco, íi talem volcntem
irruerc ad percutiendum aliquem, vel interliciendum illicito , vel exire de
clauftro in apoftafiam, aut intrare ad feortum, aut ad aliud flagitium , vcl aliud
f-'inus faciendum tenucro módico rempore invitum , ¿5c rcnitentem , manibus
injedis in eum, cum blanditiis verborum, fie citta injuriam percuflionis, noa
credo incidere in canonem : quanto autem tempore poífum eum detinereralirer
invitum , arbitrio boni viri limitandum eft, & fecundum quod inípiravcrit
chantas.
c Pxceffus.) Notabilis intelligo non cnim credo, quod fi hujufmodioerfona:,
a
ut magiftcr in corrigendo difeipulum excedit aliquantulum modum propteí
hoc incidit in canonem, nifi hoc faciat ex malitia & propofito.
u Corruptt. ] Ut quando fit libídine vindida; omnino , vel partim zelo corítdionis
, & partim libídine vindidat , vcl alterius injuftae caufa: ; quia tune
m
odicum' fcrmenti totam maíTam corrumpit. Quid de illo qui á Clerico fecum
ludentc. graviter pcrcuíTus, fc propter hoc motus fine - dcliberariune reper'cútic

' 6io. SUM.WÜB SANdTT RAYMUNDI
tcntiaxoríncidaiie 5 6c x
quod provifum cft ax£ çoncor*
diam,tendat ad noxam.
^.45. ítem quid de pueris, qui dum eílem impube-'
res, injecerunt manus violentas in Clericos, poftea facti
jam púberes petunt abfolutionem , numquid poteft
¡Epifcopüs; calés abfolvere ? BLefpondeo , poteft jure
¿novo, ext, eod. pUeris>.Gpam $¿. infra inter novas- coníticuciones.Quiddehis
qui magna; potenrix funt, 6c ita
delicati vel debilitad, quod laborem eundi ad curiam
tffüicqueunt fuftincre ? dic quod Papa.eft confulendusí
intimatis íibi circunftantiis çriminis 6c perfona:, &
juxta.ipfius coníllium erune. corrigendi. ext. eod» mu*
tures..
§, 4¿, Quid íi aliquis non percude Clericum y(c
credo qaodnon incidat in canonem, nifi credat quodinvitus d ucatur ille.; &
proptcr hoc quod timet probabiliter eum, a quo ducitur, aliter cum eo taíitec
ponituru¿,Q>uid de illo quiareft^t Cieacom afport.antcm íes fuas, YCI alienas
loca

loco in itinere, vel facit eum fecum iré quaíi captum ?
Iftos omnes fentiunt quaíi communiter Doctores eííe
excommunicatos. ext. eod. » cum deftderes. circa ñ. non
enim refert quantum ad hoc utrum injiciat manus in
eum, vel in rem fibi taliter cohaerentem : arg. b
de David
, qui prascidit oram chlamydis Sauli i & c de Oza ,
qui apponens manum ad Arcam percuíTus eíl: , & de re
Ecclefoe cohaerente, qua: eodem gaudet privilegio, quo
& ipfa Eccleíia. í.q. 7. §. ítem objicitur. ij. q. 4. d fi
quis contumux. & hoc intelligas , ut in cafibus notatis
fupra eod. §. utraque excommunic. verf item circa illud.
^.47. ítem, quid fi aliquis iratus veniat contra Clericum
elevato pugno, vel vibret haftam , aut eníem fuper
caput ejus , quaíi eum percuíTurus , vel rumpit
veítimentaejus, vel íimile , videtur qued incidat in
canonem, quia peccat, & tenetur injuriarwm. de peen,
dift. i.e quifquis. &. f fi quis pulfutus. ¿ígfi proptereu. fed
apud fe dcpoíítas, & per violentiamauferer cas ipfo invito ? Refpondeo ; non
credo quod incidat in canonem , fi res illas ei auferat, dum eft in afportaudo ,
antequam afportans fe recipiat ad locum deílinatum : fi auterr. hoc fecerit ea
intervallo, poftquam ille pervenerit ad locum deftinatum, & adeptus fuerit iilarum
rerum poffefTionem plcnc & perfecté in canonem incidit : quia non licet
ei fibi dicere jus in re fuá ex intervallo.
a Cum defidereS', Ibi dicitur, quod qui captivum detinet Clericum , quamvis
in eum manus non injiciat, abfolutione tamen indiget, íicut ille qui iii¿icir,3e
iftud dictum faabes in fecunda antiqua collectionc decretaliurn de ftnttntia ex~
eom. cum deftderes. quia hoc non adeft in compilatione Gregorii.
b De David-, ) i. Reg. 14.
c De 0{a, ) Habetur i. Reg. 6.
á Si quis contumax. ) Ibi dicitur quod debet excommunicari , qui de
porticibus Ecclefia: adha:rentibus aliquem per vim extraxerit. Quid dc illo qui
perfequitar Clericum fúgientem, ut percutiat in cafii idicito , íi Clericus fugiendo
corruar,,& laedatur, nec tamen alio modo percutiarur ab ille? Quid
etiam fi propter meturo perfequentis de próximo prscipitct fe in aquam , vel!
in aliud periculum fe ingerat ut evadat ? Refpondeo; in fecundo cafu credo:
^uod períeqnens incidit in canonem, in primo, non.
z Quifquis.) Ibi dicitur qued cádem feveritate voluntatem fceleris , quá effectum
jura puniri volucrunt: Sí loquitur de volúntate qua: aliquo modo pro-
%reditur ad actum.
f Si quispulfatus. ] Non eft, fed manus adverfus eum levara: funt, & farpe
territus, quaíi vapulaturus, non tamen percuíTus , injuriarum actionem haberi
g Sí• prepterea.) Ibi dicitur quod qui non facit furtum, quia timet ne judicetur
intus in corde facit, & reus eft furti, quamvis nihil tulcric ad idem C. ad
ÍQtrntliiun de ficar. ubi dicitur quod qui ad necaudum hominem cum. teló*

6n SUMM^ SANCTI RAYMÜNDI,
contra : canon dicit, fi quis violentas manus injecerit ,
fed ifte non injicit, ergo non incidit. ítem quia hxc
inítitutio, cúm íitpcenalis, non eít amplianda , fed
ítrctanda 5 unde verba in ea fcripta cum efferftu funt
accipienda. de peen. dift. 1. ^hac autem verba, folutio.
in primis duobus cafibus non incidit: in tertio , fcilicet
de vellimcntis , videtur quod incidat , íi hoc facie
animo » injuriandi, cum ille tenet veftes fuprá fe , per
ea qux di&a funt fuprá §. próximo j alias fecüs 5 fcilicet
íl .veftes eiTent ab eo íeparatx, puta in pertica , vel
alibi.
§. 48. ítem pone quod aliquis verberar Laicum,credit
tamen verberare Clericum. ítem mandat aliquis
alicui, ut ille verberet Clericum , cum ille Mandara-
rius reeeíTit animo adimpiendi mandatum , k
Manda-
tor pcenitet , mittit nuncium .poft illum , ut revocet
mandatum , fed Mandatarius , veniente ad eum nuncio
revocationis, jam knpleverat mandatum , quxritur
utrum incidir in Canonem Mandator. ítem aliquis
•verberat-Clericum , qui tibi fucrat injuriatus , tu hoc
audiens gaudes & habes ratum i quxritur utriim incidas
in Canonem. Solut'io, Ad primum dico , quod licet
-regulariter in maleficiis attendatur intentio juxtá
illud , voluntas , 6c propoíitum 1
diílinguit maleficia,
.ambulat , pcena Legis Cornelia: de ficariis coerecatur , íicut qui hominem 0Cciderir.
h HAC autem verba. ) Ibi dicitur quod hoc verbum ftatuit,rem pcrfe&am fignificat
, & confumataminjuriam non incepram tantum.
i Injuriandi. ) Quid de illo quiaccipiens Clericum per caputium fubtus barbam
, & movens illud, dicit ; nifi eífes Clericus/percuterem te ? Çi.Si animo injuriandi
, & per coutemptum hoc facit iratus, credo quod incidat in Canonena
alias non.
k Mandator pcenitet.) Eadem eft quxftio de illo qui confuluit Clericum verberan
,& antequam verberaretur , pcenitet de conhlio , fed non poteft revocare.
iDi/linguit. )'XJijf. de furt. qui injuria,. Quid de illo qui verberat Clericum
ignorans illum eíTe Clericum ? Ci. Si errat inpetíona*, & volens percurere Ti-
•tium Laicum , percutit Seium Clericum , cum utrumque cognofcat , dicitAla-
•nus , quod incidit in Canonem. Tañer, notavit contrarium , & probabilius ,
nifi adeó cíTct cralfa ignoranria , quod colorem excommunicationis nonhabe.
fet : fi autem errat in qualirafe , quia de ifto qui cft Clericus , putat quod Jg
¡Laicus, fi tñ dkam ignorantia, quia videt eum in habitu Clericali , & cartcri

LÍBER TERTIUS. ¿13
tamen iíle non eft excommunicatus : hoc autem dico
propter littcram Canonis, qua; exigit actum , cum dicit
: fi quis injecit manus violentas in Clericum. ítem
quia dicit lex : íi credens verberare Titium , verbero
Seium,non illi quem verbero , teneor injuriarum. ff.
4e injur. cum qui. $.fi injuria. Ad fecundum"» dicunt
quidam indiftincté ipfum Mandatorem non incidere in.
Canonem. Mg.ff. de manu vind n fi pater. ff. de divor.°fi
pcenituit. Alii vero , cum quibus fentio , diftingunt
iniumMandatarius antequám perveniret adeum revocado
, verberavit , an poft : in primo cafu eft Mandator
p excommunicatus, in fecundo non. arg. ext. de
procura, ex infmuatione. Se in nofira prafentia. ext. dc
fent. excomm. r
midieres, in fine. Ad tertium dicit Ala-
pus talem non incidere in Canonem, licet alias peccec
quia in fuá ratihabitione non fuit nifi pura voluntas 3
qux non proceíltt ad actum. Joan. Galenf dicit idem^
habent cum pro Clerico , incidit in Canonem , quia diíTóluta ncgligentia prope
dolum eft. S: non eft crafla , quia videt ium in habitu Laicali non gerentern
•c ptoClü'.ico , auc fi habet Clericalcm habicum , repurat ludo cffe impoíitum»
^cl affuinptum , & habet probabilem caufam hoc credendi, non incidit in Cañonera
ext. ted.fi vero fecundo. Si autem dubitat utriim fit Clericus vel LaicuSj
incidir in Canonem ; cum in dubio tcncatur vitare periculum. Si autem non
«onífat utrum Clericus fit vcl Laicus , dic quodfi ita affecuis eft & commotus,
quod fi feiret eum cfTe Clericum, nihilomimis percuteret, incidir in Canonem,
autem no» percuteret, non incidit. Quid fi fciac cum eífe Clericum , Si percutiar
eum non gerentern habitum Clericaicm , aut Tonfuram , & forte conjqgatum
, vel negotiatorcm , nifmqnid incidit ? p¿. credo quod non, nifi in
«juibufdam cafibus notatis fu^rá de apoftar.
m Diíitnt quídam. ) &bene , fi fufficienter pecnitet, & eft in chantare: nullum
enim exiftentem in charitate jus ligare incipit vinculo excommunicationis
, quia hoc injuftum elfct, licet talis abhomine ligar i poffit, qui aliquando
iajufte ligar.
n .si pater. ] Ibi dicitur quod fi filius habens mandatum á patre mamimirrere
fctvum , manumifeiit cum nefeiens mandatum effe revocatum5cum tamen effet
levocatum , non vaLt manumiífio.
0
Si pocnitHit. ] Ibi dicitur , quod fi vir mifit libcÜum divortii Uxori , íi
P 61
ignorantiam niurata: voluntatis oblatuseft , adhuc durat matrimonium.
*, ^Excontmnnicxtus. ) Hoc non credo , fi ante verberationem revocavit quarvtum
potuit , & fufficienter pcenituit, ut dictum eft.
• q Ex •nfinu.i.tonf.) In hoc Capitulo & fequenti dicitur , quod non valer,
qaod factum eft a T.ocuratore , cujus procuratio revocata eft ante caufa: infiíeffum.
I * Midieres. 1
Ibi dicitur, quod illi quorum mandato Clerici vcrberantur,mi>.
lc
hdi funt ad curiara abfolycndi.

6i4r SUMMit SANCTI RAYMUNDI,
f íi nomine ejus non fuit Clericus verberatus:fed fi nomine
ejus , &. haberet ra tum , incideret j dicit enim
lex, quód factum alterius non poílum racere meum per
ratinabitionem , niíi íit nomine meo gcítum. ff. de
neg. geft.fipupilli. §. fed fiego. & lie intelligitur regula'
illa, ratihabr.io retrotrahitur, &. mandato comparatur.
ext. de 'reft. /pol. cum ad fedem. &. de fimon. ficut. Fuerunt
etiam alii qui indiftincté dixerunt illum incidere. Secunda
opinio Jo. Galenf. c
plus placer mihi.
§. 49. Quid íi Epiícopus itaíérst íententiam; excommunico
omnes qui furtum fecerint, numquid fubditi
fui tantum incident in hanc fentcntiam ,an etiam
alii undecumque, dum tamen in fuo Epiícopatn fnrtum
committant ? Solutio. Dic quod íi intendebat excommunicare
omnes in fuo Epiícopatu delinquentes
undecumque eífent u
omnes incident in excommunicationem
Se idem videtur tenendnm eííe in dubio , cum
fcilicet nihil fcitur de intentione ipíius : & hoc ideó ,
quia omnes tales ratione delicti fiunt ejus fubditi ? JJ¿.
fupra eod. §. poteft Prdatus. 6c íic legitur $C txponitur
decr, ext. eod. x
a nobis. i.
f S ;
nomine. ] •Quid dc illo qui dicit amias fuis , vel familia: , quod vellcf
vindican de tali Clerico, Se íic illi verberant illum ? ty¡. Credo quod ínciditi*
Canonem , quamvis non verberavciint eum nomine ejus , dúm tamen ea verba
dixerit animo provocan li eos al veibcrandum ipfum.
t Plus placee, j Forte veriús i-íl quod ratihabitio facit , ouod tantiim peccat»
quantum fi ab initio ímivlaviiTer i fed quanrúm ad excommunicationem incu/"
rendam , non fufruit, cum poenx íint rcitringendx. Undc credo quod prim*
opinio verior fit.
u Omnes incident. ) Ipfi) exempto , & fuperioribus fui s,iicct ibi furtum committant
; quia inferiorfuperiorem ligue non poteft. Hug. tamen notavit quod
Archiepifcopus in hoc caíu delínqueos incidit in excommunicationem ; n° B
tamen ¡igabitur fententia Epiícopí , fed fententia juris : quia incidit in faetc*
jam damnatum , quod no» credo, ficut nec íliud , quod idem notavit, quodfi
Archiepifcopus delinquat in parochia alterius Archiepifcopi, vel fufFraganeorum
ejus ,pOteft judicari ab ülo Archiepifcopo , vel fuífraganeo illius in cujus
Epifcopatu delnjuit, dum tamen illud dclictum depofitionem non inducat.
x A nobis. ] Ibi dicitur ,ruiod ci-m Epifcopus excommunicat omnes.illos qü 1
furtum fecerunt, per hujuímodi fententiam , non nifi fubditi ejus ligantur»
«ifi plus ei contulent major & largiorauctoriras delcgantis.Quid de excommajiicationibus
. qua: pro furris, vel damnis oceultis fiunt íic .- excommunicamuí
«mnes illos qui hoc furtum vcl damnum fecerunt, Se omnes qui dc hoc aliqua

$. 50. In íumraa nota quod nomine ccnfurae Eccicfiafticae
intelligitur fententia intcrdidi, fufpeníionis
& excommunicationis. ext, de verb. fign. quarenti. 8c
nota diíferentiam inter ifta triamam proprié excommunicatur
perfona. 11. q, 3. certum. 3. q, /L. Engelttudam
ext. de ver. fign. ex parte 1, Sufpenditur íimiliter perfona
á beneficio , quandoque ab officio, quandoque ab
utroque. 1. q. 5. Presbyter. ext. de purg. cano, 7 inter Jollicitudines.
interdicitur locus ,puta civitas , caftrum ,
tegnum , eccleíia. ext. de verb. fign. z
cum in partibus.
interdüm tamen ponitur unum pro alio , quia ¿c perfona
dicitur interdicta , & civitas excommunicata. ext.
eo. a refponfio, ext. de privii, b
cum & plantare, §. quod
fi Templarii.
fciverint, niíi illud revelaverínt , numquid ille , qui hoc fcit, quocumque modo
tenetur revelare damnum pallo , vel alii ? s¿. Credo quod non tenetur revelare
damnum ; quia hujufmodi fententia intelligenda eft de revelationc facienda
Prxlato Ecclefia: , non damnum paíTo. Sed nec Prxlato tenetur revelare
ille qui folus fcit ¡ imó tenetur non revelare publicc , íicur notavit Hug. de
teftibus fynodalibus. 3 5, q. 6. Epifcopus in fynodo. Se notatum cit fuptá dc juram.
$• quid de illo qui compulfus. In hoc tamen cafu,credo quod tenetur revelarcPrxlato
Ecclcíi.c , ut ipfe cotrigatur oceulte , non publicé. Quid fi poteíl probare
numquid tenetur expeníis fuis produccrc teftes , & trahere reum ad judicium?
Credo quod non , fed fufficit qnod publicc revelet Prxlato , quod fcit dc
«¿lo illo , & pcríbnas exprimat, per quas factum illud probad poteft , &tunc
Prxlatus moneat malefattorem , ut fatisfaciat, fi poteft. Quod fi nolit íátisfa-
C c r
c , & ille qui palfus eft damnum , velit cavere eidem Prxlato , quod fuper
illo damno non trahet malefactorem coram Judice fxculari , nec machinatur
ci malum propter hoc , quamdiú idem malefactor fuper hoc (tare voluerit juri
coram Judice Ecclcfiaítico , poterit Prarlatus eidem damnum palto revelare vetitatem,
ut & ipfe, fi volucrit, monitionc prxmiffá in modum denunciationis,
agat contra illum. Si autem cavere noluerir, máxime fi timeatur quod damnum
palfus agat contra malefactorem ad fanguinem , vel mortem coram Judice fx-
Bjcu'ari i aut etiam auótoi itate propria velit fe ulcifei, non credo quod Prxlatus
teneatur ci publicare de fado , quod audivit, nec compellere illum qui ei rcj.
Vclavit , quod publicc revelet; fi etiam probabiliter timeatur quod malefactor
Ktnterficiat, vel alias enormiter damnificet revclatorcm hujufmodi , non credo
quod teneatur publicé revelare ; fed fufficit quod in fecrcto revelet Prxlato 8t
P«rfonam malefactoris, Se petfonas teftium , per quas confiare poteft de
«¿lo.
7 ínter follicitudines. ] Ibi habetur de fufpcnfionc ab officio ,& beneficio ".
, tCum inpurtibus. ) Ibi dicitur , quod nomine terrx , non folúra regnum.vel
1 P r
° v
inciaiütelligicur , fed etiam villa , vel caftrum.
& *R*f¡onfio. ) Ibi dicitur , quod cives erant interdicti & excommunicati, Se
i e,
»itas fimüitcr interdicta 8c excommunicata.
b Cum & pUnrace. ) Dicitur quod Templarii Se Hofpitalarii debent vitare «fr
Co
aimunicatos , Se nominatim ioreedictos

y¿¿TSUMMiE SANCTI RAYMUNDI ;
jÇ. c i. ítem noca quod cum genérale interdidurn.
pofitum eít c in térra , villa, vel caítro, privilegium indultum
a. Sede Apoítolica. d
pleriíque religiofis, fcilicec
nt claufis januis, excommunicatis : 6c interdictis exclufis,
non pulíatis campanis , 6c fuppreíla voce poífinc
celebrare divina , excendicur hodie ad Epifcopos , niíi
6C hoc ipfum eis fpecialicer fuerit c
prohibitum , vel
qui caufam f diredé, vel fraudulentcr indireCté prxfti-.
terint interdicto, ext. dcprivil. quod non nuHis.
§.51. ítem in generali interdicto debent iíta conferri
ab Eccleíia , fcilicet baptifma g parvulorum, pecnitentia
h morientium. Poteít etiam Epifcopüs i párvulos
baptizaros confirmare. ítem femel in menfe , vet
feptimana populum k
interdi&um ad Ecclefiam convo-»-
C In térra-) Quid fiinterdicatur térra alicujus militis , in qua nulla cft Eccle*'
fia , qua: non habet hujufmodi indulgcutiam, numquid reputabitur genérale mterdiclum
? c¿. Credo quod fie , five hujufmodi miles habeat terram in diveríis
parochiis , five in una tantúmj quamvis térra illius parochia: non fit fuá tota.
Quid fi nullum habct caftrum , vel villam integram , numquid reputabituP
interdicrum genérale ? arg. quod non in illo C. cum in partibus. Ubi dicitur»
quod nomine tetra:, villa , YCI caftrum intelligitur , credo tamen , quod fi miles
, cujus térra interdicitur ,nullum habeat caftrum , vcl villam intcgram,vet
jparochiam , cx quo tamen multitudinem habct hominum fibi fubditorum ,cufl»
interdicirur térra ejus , genérale inrelligitur interdi&urjf-clTe,non particular^
quod interdictum terrx particulare cíTe credo , quando certa Ecclefia fupponl*
tur intetdido , aut et iam certa: Ecclefia:.
dPlerifque. ) Numquid ómnibus i C¿. Credo quod non , fed illis folis quibttt
fpecialiter data eft hzc indulgentia. arg. ex hoc verbopIerifque.Quia non om»
nibus. & ext. de verb. fign. cum in partibus. & ext. de pri-vil. quod non nuil''hec
cft contra, ext. depocnit¡ & rem. quod in te. Ubi dicitur,quod rcgularibuseiVí
hoc indultum , quia íupplcndum eft aliquibus.
c Prohibitum. ) A tali , qui prohibere pofllr.
3
fDireité.) Ut quando participaverunt Rcgi, vcl Principi in fado , propte*' r
uod lata eft fentcntia ; vcl cum proptcr contumacias eorum , aut culpas intericuntur
térra: eornm : fi autem propter injurias fibi, vel aliis illatas injuftc'
hujufmodi fententiam intulerunr, vel proferrl impetrrverinr,nihilominus gaudebunt
hoc privilegio.
g Parvulorum. ; Erjró non adultorum , circa quos fine perieulo damnatio*
nis xternx poteft differri baptifmus, cum poílint falvari perfidem facramenti» :
¿parvuli'autemnon poflunt falvari, nifi per ficramentum fidei.
h Mcrientium. '} Er *ó non fanorum : quidam tamen notaverunt quod etiam-'
eft fanorum , quia nuilidcncganda eft poenitentia. depacnit.&rtmwtA I
quidam.
i Párvulos. ) Secus ergo de adultis.
9^1/títrdiílum. / & ctiam excommunicatum.

tare & predicare eis. ext. eod. 1
refponjio. ítem dicit
quxdam Decr. quod morientibus , íi digné pocniteanr,
poteíl dari Euchariítia , quod confirma: nova Decret.
ext. eod. Permittimus Eccleíiarum Miniítris femel in
hebdómada , tempore interdicti , non pulíatis campanis,
voce fubmiíTá , januis claufis , excommunicatis Se
mterdictis exclufis, MiíTarum folemnia celebrare,caufa
conficiendi corpus Domini , quod decedentibus im-
poenitentibus non negatur. ítem quod a
Clerici dece-
dentes qui bene fervaverint interdictum •> in coemeterio
Ecclefia fu se abfque campanarum pulíatione , ceífantibus
foiemnitatibus ómnibus , cum o filentio tumulentur:
fed quidam P intelligunt hoc de Rcgularibus, vel
1 Kefionfo. ] Ibi dicitur : quod Epifcopus fcmcl in hebdómada poteft interdictos
, Se excommunicatos convocare ad aliquam Ecclefiam , & eis prxdicatt.Sed
numquid licet hoc aliis inferioribus , quám Epifcopo , ut cum aliqui
futu excommunicati in parochia , in qua prxdicant , poífint eos introduccre in.
ícdefum ad audiendam prxdicaticnem ? C¿. Credo qüod non licet hoc , niíi
W talibus , qui habent jurifdiclionem íuper hujufmodi excommunicatos & inadictos:
aut nifi á Pra:latis eorum habeant fuper hoc licentiam fpccialem.Ad
letmoncm autem , qui fit extra Ecclefiam , credo quod vocari poffunt á quolU
•^t, qui habet officium prxdicandi.
• tt Quídam Decr. ) ext. de paznit. & rem. quod in te.
n
Clerici. ) Arg. quod Clerici in generali interdicto funt interdicti, quod egcf
a
.°n credo , fed tantum quoad eos locus eft interdictus,nifi hoc expreífum fue-
"í 1
¡n prolationc fententia:: unde fi tranficrint ad locum non interdictum , five
i» vita , five in mortc , poterunt ibi & audire , Se celebrare divina , Se recipere
keramenra , & fepeliri. Sed quid , cum familia alicujus interdicitur , numquid
Clerici de familia illa funt interdicti ? JJ¿. Credo quod lie , nifi ípecialiter cx-
•fiantur.
#-0silentio.)Ita quod nihil dicatur de officio funeris, quia nondicit YOCCd¿-
•XilTá , fed in filentio.
£ pIntelligunt. ] Sed malé , quia decr. indiftindté loquitur, & favores funt
^PÜandi. Numquid in locis exemptis , aut habentibus indulgehtias, utclau-
ÉJjanuis , & exclufis excommunicatis , &c< poterunt illi quiñón funt inter-
'*fti celebrare , & audire divina , & fepeliri in mortc ? 1}¿. fi loca hujufmodi
^at ita exempta , quod nullo modo fubjaceant hujufmodi interdicto, poíTunt
"jNcunique non funt interdicti vel excommunicati : vel alias canonice prohija
> pridida faceré , & hoc tám in cap :
te quám in membris ; fi tamen mem-
^ a
tadem exemptione gaudent cum capitc .In locis autem habentibasprxdic-
|?^'ridulgentiam , etfi poíTunt audire divina , tales propter illud verbum exclu-
;
, 'otcrdidlis & cxcomuiunicatis , ex quo patet per arg. á contrario fenfu,quod
^amalii , q Uám interdicti , vel excommanicati non funt exeludendí , non ta-
'^cn poff unt ibi celebrare divina':, nec ibi fepeliri , aut recipere íácramenta ,
^ hoc folis Clericis illius loci fit conceíium , poterunt tamen tales intcrcíTe
funeris. In Ecclefiis tamen imerdictis, quas Templarii & Hoípituliíl»

'fig SUMM^ SANCTI RAYMUNDI;
aliis, qui fuper hoc habent privilegium fpeciale.
aperiunt femel in anno , poíTunt celebrare divina , tan Clerici illarum Ecc le*
larum , quámcxtranei, nec tantum una milla ,fcd ctiam plures á pluribus ei
die poíTunt ibi celebran, fed numquid cum eít interdicta térra , reí recio , vel
•illa , vel caftrum intclligcadum cft p:rfonas eífc in:erdi£ras , an tantum loca?
Credo quod eíl iatelligendum períonas elíc interdictas, qua: pertinent ad
jurifdicrionem ejus , pro cujus culpa lata eft hujufmoJi fententia, niíi aliud di»
«atur , aut intelligatur á proferente fententiam : íic enim interprcratur ufus &
confuetudo quae non admittit hujufmodi perfona* ad facramenta 8c divina officia
audienda in Eccleíiis non interdictis : quo l fieri poifer, nifi pcrfonx hujufmodi
repatarentur interdicta:. Credo etiam quod hujufmodi pctfonai nomtnatim
intetdi&x , funt reputanda: : non dico nominatim , id eft cxpreffo nomiae
fed nominatim, id eít fub quadam generali appellatione,fic : Intctdicimus omnes
homines illius loci , vel totum Regnum Francia:, vcl caftrum ilíud , vel
villam. Credo ctiam quoi poteft locus ita inrerdici , quod non interdi cantut
perfona:: & tune perfonac in. loco non interdicto poíTunt audire divina & fepf*
liri , & de licentia fuorumSacerdotum percipere Eccleíiaftica facramenta. Sed
numquid , cum interdicitur térra Regis , aut Principis, dicendum eft tám dominia
propria , quám feudalia cífe interdicta ? Refpondeo ; credo quod lidictumeft
: interiicimus Regnum Francia:, intclligcndum cft totam terram «
adhxrentcm tempore lata: fentcntia:, fivé ratione dominii , fine ratione feuM
eíTe interdittam, arg, ext. de pofiul. pral. c.i.Si autem di&um fit fímpliciH*-
Interdicimus tettam Regis , vel.Principis talis , vel talis , cum poenx fint M*
tringenda:, credo fine prejudicio interdictum hujufmodi non eíTe extendeo»
dum ad feuda. Pone quod térra alicujus militis interdicta ,aliquis, vel aliqoj
de hominibus illius térra* transferunt alibi domiciüjm. Refpondeo ; fi térra o
interdicta , ita quod'períbna: íint intetdicta:, remanebit hujufmodi perfon* 1
tcrdidta , doñee relaxetur fententia circl perfonam ejus,qua: fine difficultatc ^
laxanda eft in hoc cafu , máxime fi in deceftationem Principis , aut proptet r'
liculum inrerdicti, transferar domicilium , & nihil rctineat fub Principcun^
juvari polHt Princeps ,& per quod adhuc illead diftrictum ejus pertineat.
autem ille qui protulit fententiam , non intcllcxit ligare hujufmodi fubditoJ >
nifi quamdiú eíTent fub dominio talis Principis , credo quod quando definí 1
eíTe fub dominio ejus , deíinunt eífc interdicci , nec indigenc aliqua fp c
^*
íelaxatione. arg ext. de fponf. non eft vobis. In dubioautemeredo obfervandU'
effe quod dictum eft. Pone Judicem ordinarium , vel dclegatum rulilíe Tente
íiam interdicti in térra Principis , vel militis alicujus , in qua funt reg u
' at
habentes indulgeatiam de celebrandis divinis fubmiífé , numquid hujuf 01
?
legulares quibus nulla facta eft denunciatio de illo interdicto, vel de í 01
"" 1
*^
terdicti j & an Judex voluerit eos excipere ab interdicto , poterunt fotemn'
ccL-brare, cum videant omnes Eccleíias térra: illins ce/Tare á divinis ? R el
(.
deo, fi interdictum. ita publicé ptomulgatum eft, quod non liceat Fratrib uS
norare :'aut tamdiii publicé obfervatum , quod de craíTa ignorantia , aut ^
jtligentiá Tu per inquirendá veritatc mérito fint culpabiles , peccant, » c
j¿¡
i — i
... arg. contra ext. de ¿/L
aurem non fie ita publicé promulgatum, aut tamdiu publicc obfervatum ,

$. j3.Itcminq conventualibus Ecclefiis bini & bini».
& íimul tres horas canónicas valent legere,potius quám
cantare januis clauíis, interdi&is exclufis , 6c voce ita
demiífá quod exterius non poífit audire : per quod patet
quod interdicti , 6c multo fortius excommunicati
non debent q aufeultare r
horas extra Ecclefiam.
i

¿ 3o SUMM^ SANCTI RAYMUNDI
f. 54. Icem f
pcregrinis accipiencibns íignum crucis,
oh reverentiam Crucifixi, non efl poenitentia deneganda
y quod etiam r
aliis pcrcgrinis poteíl mifericorditer
indulgeri. ext.depeen, & remiff. quod m te.
in domo vel in via, non prohibennir audirc. Sed numquid in Eccleíia poíTunt
orare, íive interdicta fie, íive non? P¿. li funt interdice ab ingreífu Ecclefix,
non debent orare in Eccleíia, íive fit interdicta , ílvé non : propter genepale tamen
interdictum, non intelligo ingrcffum F.cclefiae eíTe inr?rdictum hujufmodi
interdictis, niíi hocexpteíié fit dictum in"fententia : fi autem non funt interdicti
abingreíTu Eccleíix, licet íint interdicti gencrali interdicto-, nihilominus
poíTunt otare privará oratione in Ecclefia, f vé fir interdicta, fivé non , & multo
fortius íi non funt iuteríicti : non enim recoló alicubi cautum elle , vel prohibitum
nc ra Ecclefia interdicta orecur privatá oratione ab aliquo , nifi fit excommunicatus
majori excommunicatione, vcl interdictus ab ingreííu Eccleíia:.
f Vertgrims. ) Quod hic dicitur de cruce íignatis 8c aliis pcrcgrinis, intelligo
tám de illis qui in itinere funt a ihuc , aut-in prxparatione ad eundum. Quídam
tamen reftringunt hoc ad iilos folos qui jam funt in via fu.c peregrinationis.
ítem intelligo hoc de cruce lignatis, & pcrcgrinis ómnibus, fivé fint interdicti
generali interdicto pro culpa aluna, fivé non fint interdicti ; 8c credo quod
poterunt audiri eorum confeJfioncs in Eccleíia, etiam interdicta , quotiefeumque
volucrint, etiam fine neccílitaie, vel perieulo mortis : licet Jo. videatur
notalfc fuper hunc locum, quo i hoc til intclligcndum , cum hujufmodi cruce
fignati proficifeuntur ad jultum bellum, quia runc fubeft juila caufa timorisi
& fi eífent aliqui excommunieati á Papa, nihilominus poítent abfolvi in bello
julio á qiiocumqut, ut dicit idem Jo. arg. ext. de fnt. excom.de ctttro.&
qued de l is. tamen hujufmodi cruce fignati, fi fint interdicti gencrali interdicto,
non a.lmittentur a \ audienda divina in loco interdicto, in hoc enim nonfi"^
privilegian ; fed nec ad pcenitentiam recipientur per hanc indulgentiam, íi f t9
culpa propria fuerint interdicti., non pro aliena : beneficium enim hoc non
credo extendendum ad illos qui pro culpa propriaTunt interdicti. Quidfi civiras
rota fit.interdicta pro culpa civiurrt, & aliquis de illis accipiat crucem? fy- •*
dpíe eft de illis., per quos regitur civitas, & confentit & participar in culp*
proptcr quam eftinterdicta civitas, idem cft , ac fi pro culpa propria eflet inte*'
dictus unde non habebir hoc beneficium , alias habebit. Et quid fi interdicta
civit.itc aliquis velit fatisfacere, numquid circa illum relaxabitur interdictum-
Jo. fuper hunc locum notavit quod non relaxabitur ; quia fine culpa p°*
reft aliquis interdici. ext. de fponfal. non eft nobis. & quia fie rigor Eccleíia; d«*
folvcretur dt ptivtL ut privi.'egia. .
t .Aliis perigtinis. ) Interdictis pro culpa aliena. Secus fi pro propria, 8c |n tc
.
ligo hoc tám de illis qui jam funt in via lux peregrinationis, quám de iN' s
tf* 1,
adhuc funt in preparationc ad cundum , licet quidam reftringant hoc ad ¡j^
folos, qui jam funt in via, ut dictum eft. Sed numquid benediect eis Sacer» 1
*
c c
peram & baculum ? ítem numquid in via poterunt audirc divina in ^ ¡¿
aut poterunr, cum venerint in locum deftinatum, intrare ipfam Ecclefiam *
olferre ? ad primum, quod cum benedictio perx & baculi , non repen*t
talibus interdiaa, videtur eiTe concefTa. Ad fecundum dic quod non debent
diré divina in via in Ecclefia ; poíTunt tamen orare privatá oratione, & ofter »
nifi íint interdicti ab ingreííu Ecclefix expreíTé. Ad tertium dic quod íi 1
.
«ífícnt prohibiti ab ingreíTu Ecclefix pro culpa aliena, quia tamen illa_ ^
quod tn te. videtur approbare peregrinationcm hujuímodi, dans eis beneuc

LÍBER TERTIUS. ¿31
$. 5 f. ítem nota quod fententia excommunicationis
non fufpenditur per appellationem fequerftem : £c eíl
triplex ratio. Prima, quia Chriítus Ügat á quo non poteíl
appellari. Joannes Chryfoítomus , nenio contemnat
vincula ecclefiaítica j non enim eít homo qui Ügat,
fed Chriítus, qui hanc poteítatem dedit , 6c homines
fecit dignos tanti honoris. i i. q. }. ne?r;o contemnat. Secunda
ratio, quianemo excommunieatur, niíi pro contumacia,
6c contumax non auditur appellans. i. q. 6V
§. eft autem quando.verf. funt etiam quorum. Tenia ratio>
quia fecum trahit u
executionem ext. de appel. paftoralis.
Fallir hoc in cafu, fcilicet cum judex ita tulit íententiam
: niíi Titio infra viginti dies fatisfeceris , te excommunicatum
,vel fufpenfum , aut interdictum eííe
cognofeas; 6c ille inquem fertur fententia, medio tempore
appellans non fatisfacit ad diem ,non eít excom*
municatus. ext.de appel.prxtcrea. i.
§. 56. Ítem excommunicatus majori excommunicatione
non admittitur ad aliquem x
legitimum a¿tum
Bcc poteft eligí, nec eligere . ext. de elect. cum inter. i3. & illa quotidiana. 6c de off. deleg. cum fuper. íimiliter nec
fufpenfus, nec interdictus, ut in prxalieg. decr. cum inter.
Conítitutiones etiam, y vel fententix qua? fiunt ab
hujufmodi excommunicatis, vel ipforum mandato, irrita;
funt ipfo jure, & in nullo unquam tempore valitura*:
nec prodeft alicui fuítinere intra tempus fui regiminis
anathema pro his quascommiíit in fuo regimine , quaíi
fpeciale, videtur concederé ea qua;: funt quaíi dc fubftantia peregrinationis ,
fcilicet intrare ad loca deftinata & ibi ofterre : íicut eo ipíb quod filius familias
licentiatus eft á patre quod eat ai fcbolas, eo ipfo conceífum videtur ei eífe
-faceré quod faciunt fcholares.
wExLcutionem.) unde per denunciantem excommunicatus amplius non liga--.
' tur. ut i n c. p >flora jV.
x Legitimum. ) quod fcilicet fortitur cfféctum ájure.
y Vel fententia. i Sic crgo non valet fententialata te-mpore excommuni carióos,
r.^ ¿ quod tamen fien non debet.

6\,i SUM'M^ SANCTI RAYMUNDI,
'depofito regimine non fíe ad fatisfa¿Honem debitam
compellendus: nam 6c ipfum qui fatisfacere recufavic,
be fucccíTorem ipfius, niíi fatisfaciat infra menfem , dicit
exprcífe decr. excommunicatione concludi, doñee
Eccleíix fatisfuciat,cumfiicccdatin onere,qui fubílituitur
in honore. ext, de emun, Ecclefi, adverfius confites.
ítem excommunicatus, vel fufpenfus non poteíl eligi j
nec poteít fibi beneficium conferri,nec debet percipere
fructus ílipendiorum qua: prius fiíerunt íibi collata*
-ext, dcatat, & qualit.t cumbonx., ext, de Cleric, excom,
a pofiulafiis. ext. deconfiuet. b
cum dilecius. ext de appel.
c pafioralis. Hoc tamen ultimum, fcilicet quod non debet
percipere fructus ílipendiorum , qux prius fuerant
ei collata, intelligo quando eíl in mora petendx abfolutionis,
alias non. ext.de v
corteef. prjtbAqttia diverfitatem.
Si tamen poíl abloluttonem cum injufté fuiííe excommunicatum
coníliteric, debet recuperare omnes fructus
rnedii temporis i. q, 5. fupercaufa, -Si autem juílé fuerit
excommunicatus, nihil recuperabit , ne propter
•fpem reílitutionis dífciplinaecclefiaílica c
contemnatur.
difi, 50. c. 1. &c in prxal. decr. f
diverfitatem,
§. 57. Cxterum minori excommunicatione ligatus^
1:C ll>n
) Ibi licitar quo 1 fáfpeníís non licet, nec illa
:Oec ca qua: poltmodum beneficia funt adepti, reciñere.
qua? habueranf,
xPoflulaft is.dicitur quod excommunicatis beneficia con ferri non puf*
'funt; nec illi póCTunt licite retiñere, niii cum eis fuerit difpenfatum.
' .,b Cum dilecius. ) Ibi caííatut electio facta de fufpenfo, & á fufpcnfis.
• cui
TufpcMua »»«, MV.- - -».- ... r.. r , ^
non poteft, nifi in ipfa facrit exprclfé dictum de beneficio retinendo. SufpenfuS
autem ab officio tantum, poteft recipere , & rerinere beneficium : ficut fufpcn*
"fus a beneficio tarmim, non propter hoc fufpcn fus eft ab officio.
d Qui* di-vtrfitstetP. ] Ibi Hicitur de quodam Archiepifcopo fufpenfo , q«H
tempus quo acceífit ad curiam, vel ibi maníit, vcl ab ca receífit, non compU'
•atur in fex menfibus, quoad conferenda beneficia.
e Contemnntur. ] Dum pro reverfionis fpc prava: a&ionis defideria quis coaciperc
non formidar, dift.

XTBER TERTIUS, £J$
ifoec eligere prohibeturmec ea qux ratione S jurifdicHo-
•nis fibi competunt, exercere : Ti tamen h
fcienter talis
-eleéhis fuerit , ejus eíl: eleelio irritanda > & íi celebrar»
graviter peccat 5 fednullam propter hoc notam irregularitatis
incurrit. ext. de Cler. excomm, m'm. cap. ulK
quám infrá inter novas conít.
§.58. Hoc etiam teneas, quod licet verberans Clericum
amicabiliter componat cum Clerico verberato ,
•vel reconcilietur ei, nihilominús eft tanquam excommunicatus
vitandus. ídem , íi arripuit iter i eundi a
PteíTum ; aut fi efficitur irregularis, poteft per Epifcopum difpcnfari, cum hoc
Oon fit prohibitum.Sed numquid officium excommunicati minori excommunicatione
vitandum eft , ficut officium fufpeníi ? c¿. Licet notoria fit hujufmodi
excommunicatio , quia tamen non eft fufpenfus quoad illos,nullus renctur ejus
officium vitare , quia non eft privatus ab executione fui ordinis , fed tantum \
l&rticipatiohe facramenrorum , qua: tantum in fola confiftit perceptionc. TJc
**xt. de Cleri. excomm. c. ult.
1
i Eundi.) In quo cafu poteft ei veudi, & communicari in his qua: ad viam.
"pertinent , & recipi in hofpitio.
k Si nondüm. , Id eft , quamvis fit denunciatus , denunciatio non auget vin-
"culum excommunicationis , nec facit. Quid fi Judex mandet facerdoti , quod
denunciet aliquem excommunicatum , numquid Sacerdos debet eum vitare vi-
M s
litteris,•antequameum denunciet ? c¿. Si eft Judex ordinarius ille,qui mandat
j debctSacerdos eum virare , & publicé , & privatim vifis litteris , & debet
Pyxfumere illum excommunicatum efte á Judice , ex quomandat cum denun*
Ciati excommunicatum, licet non alias conftet de excommunicatione. ídem
' c
fedo de Judice delegara ,nifi probabilite r dubitetur dc ejus au¿toritate¡hujuftoodi
tamen litteras non credo fufficere ad probandum illum excommunicatum
c
|^ e
> íi poftmodúm deducatur res in judicium , & illeneget feeffe excommu-
Uicatum,nifi alio modo de excommunicatione conftiterit. Si autem Judex man-
Saccrdoti, quodaliquem excommunicct, non tenetur eum vitare publicc f)
Utijun privatim , donce cimvexcommurucavexit.
t"* e

*34 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI ;
nicatus : nam omnes tales excommunicati funt. ext,
eod. cum defideres. £c a nobis. i. ítem nota, quod in articulo
mortis poteíl: abfolvi excommunicatus, quácumque
excommunicatione teneatur, á íimplici Sacerdote.
arg.depeen. dift. i. queml ptenitet. ext. eod. non dubium.
Imó etiam volunt plerique dicere , quod á Laico, arg.
de confec. dift. 4. Jdnclum. Si tamen non íúerit abíblutus,
6c ita moritur , íi apparuerint in eo íigna contri-
¿ionis poterit abfolvi n
poft: mortem , fed non niíi ab eo
qui cundem vivum 0
6c fanum potuit abfolvere. ext.
eod. a nobis i.
§. 59. ítem íi Judex excommunicct fubditum fuum.
fub hac forma: excommunico illum , vel fimili dicendum
eft , fublatis opinionibus , eum non tantum minori
, quas a perceptione facramentorum , íed etiam
p maxori excommunicatione , qux á communione fidelium
feparat, eííe ligatum. ext. eod. fi quem fub hac
forma. ítem in dubio , femper in judicio animx debec
eligi tutior via , ut fedicet 1 prxfumatur , 6c ita petat
I Quem ptenitet. ] Ibi dicitur : fit dignus venia , cx defiderio facerdotiS,qur
©onfitetur focio turpitudincm criminis.
m Sanftum.) Ibi agitur de baptízate á pcenitente Laico , qui Laicus poftmodúm
reconciliationcm in cafu neceíTitatis accipit ab eo.
n ?o(l mortem. ) Sed ad quid valet hujufmodi abfolutio ; Ut fepeliatur io
loco facro, & orctur, & ípecialiter celebretur pro eo miíía , & fiant fpiritua*
lia fuffragia pro eodem.
o Et Sanum. ) Iftud verbum non eft in Decr. fed ibi ¡ta dicitur : aliorúm autem
ab/olutionem ex prxmiífá causa aliis indulgemus , á quibus dum viver c
» c
>
fucrant.abfol vendi,
p ¿Majori. J Videbatur forte aliquibus , quod cumpoena: reftriagenda! íunf»•
íntelligendum cíTet de minori ídem credo eíTe dicendum , cum Judex agra­
c e C
vando fentcntiam , excommunicat aliquem cum patticipantibus fibi : & h
quidam dixerint hoc reflringendum ene ad illos folos , qui participant in cnmine,crcdo
tamen quod extendendum eft ad participantes in cibo & in locutiotione
, & fimilibus. arg. ext. eod. quod in dubiis. in fin. Alias non eíTcr aggta*
vatio fententiae; cum abfquehujufmodi aggravatione, participantes in crinu -
ne majorem excommunicationem incurrant.*.v/. eod. nuper. Per hanc autem'
Bggravati nem , non credo perfonas exceptas. 11. q. quoniam multes. LlgarV
nifi hoc á proferente fententiam exprimatur ) fed illos folos , qui ante aggf^*
vationem hujufmodi , minorem excommunicationem incurrebaut ex •particijy-
tioue hujufmodi.
q Prtfumatur. ) Quid ergó de illo qui credit, aut timet fe communicaííc
S^.cxcDínmaüicato, ttimfuis participantibus, aut alias incur tifie excommü*

L I BE R TERTIUS, fr¿$
^bíolutioncm ad cautelam: melius eíl enim , ut non
excommunicatus faciat fe abfolvi, quám li decedcret
excommunicatus , non petitá abfohitionc\ 14. q. i. r
non
efimemus. Poíl mortem tamen prxíumerem contrarium
& itaorarem pro tali. arg. ext. de Presbyt.mn baptiz. c0 1. ítem nota Leonis regulam , quibus vivis com mu nica
vim 11 s , ( &• communicare debuimus,fupple ) & mortuis
communicare debemus Se écontrario , quibus vivis
non communicavimus ( nec communicare debui-
•mus ,¡ fupple ,quia per hoc folvuntur multa contraria)
nec mortuicommunicare debemus24. q. i.de commu-.
n'wne.bL fiane quod fiupcr. Hxc de fententia excommunicationis
tanquám utilia & neceííaria notavi , aliqua
etiam dimiíi propter prolixitatem vitandam. ítem circa
fententias conditionales , quxdam utilia invenies
notata. 11. q. 3. $. cum ergo fubd'iti. & ext. eod. pr

«jíSUMM^E SANCTI; RA YMUNDI,
De Pcemtentiis & remijfionibus*,
t% TY O S T abyflum , St b laqueos e Babilonis,de qui-.
i bus fuperiüs aliqua memoravimus ad cautelam,
videlicet , ut cognofcantur , Sí cognita melius evitern
tur , reftat ut ad portum quietis , ac ferenitatis xtetr
n

LÍBER TERTIUS. ¿37
tea , probatur per hoc , quod prima non fuit vera poenitentia.
Muniunt fe aliis aucloritatibus multis. lfidor. y¿^'£ a*'*
Irrifor eft , non poenitens, qui adhuc agit quod pcenitet,
nec videtur Deum pofecre fubditus , íed íubfana-
1

¿30 SUMMjE SANCTI RAYMUND1;
fpecies peenitenth.lw fecundo fundatur intentionem fuam
multis, 6c validis aucloritatibus. * Apoftolus : charitas
'jiuxfib.dc nunquam excidit
'vera
faenit
1
Aug. Charitas quas deferí poteft,
mitemd.c.i nunquam vera fuit. ídem: radicata eft charitas,fecutus
efto , nihil mali procederé poteft. ítem Profper ,
in libro de contemplativa vita : Charitas eft , ut mihi
videtur, reda voluntas ab ómnibus terrenis ac prasfentibus
prorfus advería , juncia Deo infeparabiliter , &
ígnita igne quodam Spiritus Sancti, á quo eft , 6c ad
quem refertur, interna , inquinamenti omnis m
extra-
.
-nea , corrumpi nefeia , nullo vitio mutabilitatis obnoxia
, fuper omnia.quas carnaliter diliguntur , excelfa"
aftedionum omnium potentiílima , divinas contemplationis
ávida , in ómnibus femper invicta, fumma actionum
, bonorum falus morum , finís casleftium pra;ceptorum
,.mors criminum , vita virtutum , virtus pugnantium
, palma vidorum , fandarum mentium arma,
caufa meritorum bonorum , prasmium perfedorum ,
íine qua nullus Deo complacuit , cum qua non potuK
.aliquis peccare , nec poterit, frucluofa in poenitenti-
•bus , Lxta in proferentibus , gloriofa in perfeverantibus.
vidoriofa in Martyribus, operofa in ómnibus omnino
fidelibus, ex qua , quidquid eft boni operis, vivet. °Icie
tf*"'adlerf. m
eodem : fi Deum ex toto corde diligamus, nihil erit
•fpci tegitac¡uis. in nobis, undc peccati defideriis íerviamus, itemPAug*
Charitas eft aqua , de qua Dominus in Evangelio : *
n
qui biberit ex aqua quam ego dedero , vel dabo ei, n° f
íitiet in as.ter.num. item Ezech. 1. Pennata animali*
xninimé revertebantur , cum incederent , fed unufflquodque
ante faciern íuam gradiebatur. item Salomónr
juftorum femita , quafi lux fplendens procedit , *
k Apoftolus. ) 1. Cor. 14.
1 Auguftinns. ) De peen, dift. i. in princ.
m Extr anea. ] Vel expers.
n Affeciionum. ] Alia littera afflic'tionum omnium.
o ídem in eodem. ] de pcenit. dift. t. charitas. verf. Ítem igttttr*
p Auguftinus.) dc peen. dift. i. 5- cum ergó.
6) €¡ui biberit. ) Joan. 4.
* Jujlorum. ^ Proveib. 4.

LÍBER TERTIUS. Cyj
creícit ufque ad pcrfectumdiem. Sulutio. Hxc qux
dicta func de charitate , de perfecta intelligi poíTunt ¿
dicicur enim charitas perfecta in via : alia quo ad fufficientiam
, quia íuíficic ad vitam xternam habendam.
de peen, dift. 3 . §. hÁc auctoritate. Alia quoad eftectum ,
vel íignum. Joan. 15. Majorem charitatem nemo habec
&c id eít, majus íignum charitatis, \lia quoad perfeverantiam
finaíem. Aug. Firmum fundamentum Dei
ítat , immobile habcns, f íignaculum hoc , fcit Deus,
qui funt ejus. Horum fides quxt per dilectionem operatur,
perfecto autem omnino non déficit 5 aut íi qui
func , quorum déficit: reparantur 5 antequam vita iiniatur
iíta , 8c deletá iniquitate , qux intercurrerat ,
ufque ad finem perfeverantia reputatur. ídem : nullus
eorum ex bono in malum commutattrs rinit hanc vitam.
Vocat autem firmum fundamentum prxdeítinationem
, íive prxdeítinacos, 8c quod fcquitur poíteá : -
nullus eorum , expone , fcilicet prxdefKnatorum 5 8c
fecundum hancultimam u acceptionem poífunr intelligi
, auctoritates prxmiííx , vel de charitate perfecta , ,
qux eít in patria : vel intelligas eas conjunctim , quia
durante charitate non poteít peccare homo habens charitatem.
Illud vero Aug. Charitas , qux deferí poteít, f
nunquám vera fuit, incelligitur fie : non fuit vera , id C0^rJp\ frJ¡¿
eíl incommutabilis , vel fie i non fuit vera in compa- ri» c. z.
ratione charitatis Dei: fxpe enim comparatione facta
ad Deum talia leguntur , ut illud, x
aitra.non func
munda in confpectu ejus , 8c illud , omnis homo mendax
, 8c illud X vanitas vanitatum , 8cc 8c ita charitas
femel habita non poteít ámitti, fcilicet z
íi eít perfecta:
fi autem eít imperfecta , amicci poteít. Hoc patet in.
f S¡gnatulum¡ [z. ad Timoth. z.
t §¡u* per dileíiionem. ) Galar. 5.
% wAttepticnem. ) Scilicetdc perfeccione charitatis quoad .finalctti períeyeraa»*
x Afir a non funt.) Job. zy.
y Vanitas. ] Ecclef. 1.
i. Si eft perfetfa, { Perfeftione finalis perfeverantia:.
L i l l a ,

¿ 4o SÜMMJE SANCTI RAYMUNDI,
Adam , qui habuit charitatem , poíleá amifit. de pcenit.
dift. i. § t jd^m. 6c in a qncmcdo. 6c h
Princeps. Se c
ciando, 6c d
primus homo, 8c c illa anima a Deo pingitur.
Ítem poteíl poni exemplum de Moyíe , Aaron 6c David
> 6c multis aliis, quos conílat habuiíle charitatera,
& poíleá peccafie , 6c amifiífe illam. de pan. dift. i. §.
opponitur. 8c c. cjl cnirn inquit.
§. 4. Ítem ex pradictis patctgradus eíTe , noníblüm
inter ipfas> virones , íed etiam in íingulis virttitibus ,
quod probat Grcgorius multipliciter exponens verbiun
illud Lzech. 40. 6c veniebat ibi ad portam qux reípi-
ciebat ad orlencem ,6c aíeendic íliper gradus ejus. de
•GRATL.^'&it. PBMT» 4*fi g cumfanciarn. ítem h
Aug. fi quis tan-
..**BUTIO. c.17. tam habuerit charitatem , ut paratus íic etiam pro fratribus
mori /perfecta eíl in illo charitas. Sed numquid
mox ut nafeitur , jamprorítis perfecta eíl .? Non , fed
ut perficiatur , naícitur , nata nutritur , nutrirá robo-
íatur , cum fuerit roborata , perficitur >cum ad perfectum
venerit, quid dicis ? k
Mihi vivere Chriílus íl
6c mori lucrum.Ídem : Charitas in quibufdam perfecta
in quibufdam imperfecta : perfcctilTima autem in hac
-vita haberinon poteít.
I a Quomodo. ) Ibi dicitur, quod Adam ex juftitia in- peccatum lapfus cft.
b Princeps. ) Ibi dicitur , quod diabolus vidit Adam pudicitiá ornatum, reía-
'perantiá compüfirum , charitate fplendidum.
c guando. , ibi dicit Ambr. Quando Adam folus crat , non cft pta:varicarus>
quia mens ejus Deo adhxrcbat.
d Primus horno. ] Dicit idem : homo primus recens opus Dei erat,confabulator
ailiduus , qui lanctorum virturibus complanratus crat.
c Illa Anima.) Dicit Aug. illa anima á Deo compingitur , qua: habct in fe
virtutum gratiam renitenrem , fpíendoremquc pietatis : & ita fecundum hanC
imagincm ante peccatum dcpi&us fuit primus homo i^fed ubi lapfus eft , depofuit.
;•(Si enim.'] Rcddc mihi ait ¡xtitiam falutaris tui,fcHicet,quam peccando amiíerat,&
loquitur ibi Hier. de David.
g Cum fan¿Um. ) Dicitur ibi : nec mirum . fr de virtute in virtutem gradtts
funt , quando ipfa unaquxque virtus quart quibufdam gradibus augetur , Se
par incremeuta mcricorum ad fummam perducitur.
h Aug.) De pxn. dift. i. §.fi quis tantam.
• i Perfcfta. ) Quoad fignum , vel quoad cffe&um.
¡k Mihi vivere.} Ad Thilip. i.

LÍBER TERTIUS. fjfi
r
§. 5. l Adiones autem pccnitentiá;, ut aic Augufti- tf¿
* HUS m funt tres, una eft, qua: novum hominem parturit ^jf.T,' 17.
& íit ante baptiímimí nifi enim n baptifandus o pccniteat
vita: veteris, novam vitam inchoare non !poteft-5
fed fi baptifetur, recipit charaderem, Pfed non gratiam,
& peccatorum remiífionem, doñee recedat fidio
decorde fuo : non tamen tenetur ifte ad exteriorera
pecnitentiam agendam , quia fufficit ei poenitentia interior
i .) (¿¿load culpam, & quoad pcenam , ÍUiC^StCüOU fatisfaclwac^
m ñ , ( , i
'

%4i SU M \f'£ S ANHT' I M A Y MU N D I
ncm eíl, quantum ad prasfcntem materiam, principal^
ter infiftendum.
§. 6. Species poenitentias funt tres , nam alia eft folemnis,
alia publica, alia privata : folemnis eft quas fit
in capite Quadragefimas cum folemnitate, quas eft dift..
50. incapitc. dicitur etiam folemnis , licet non ita proprié,
quando aliquis invitus ad pecnitentiam agendam
mittitur in Monafterium. dift. 50. *> fiiile. Hxc debet
imponi ab Epifcopo tantum, vel de mandato ejus c ¿
Sacerdote, ¿¿debetimponi pro crimine publico &c vul-
b Si iHe.) Ibi •
dicit penderé ex arbitrio pecnitentiam indicentis : quia quandoque per annum> 1
•quandoque per biennium, quandoque per triennium difFcrtur folemnis reconciliado
qua: fíe per Epifcopum : particulares tamen quxdam reconciliatio & ¿ntrodu-ítio
i 11 Eccleíia facienda eft íingulis annis in die ccenar per proprium Sacerdotem,
& audiet divina ufque ad oftavam Pafchx tantum : non tamen recij>iet
Corpus Domini, nifi fuerit hoc ei conceífum , quia receptio Eucharifti»
quandoque ufque ad níortem, fecundum arbitrium Epiícopi. \i.q. %. de viro.
3 3. q. x. admoncre. & latorem. z6. q. 6.fi quis de corpore. de peen. dift. j. fi qu*
mero, ab ochava t.imen Pafchse, debent exire ab Ecclefia , ¿V eíTe extra ufque ad
diem Ccense fcquentis anni; & hoc faciendum eft omni anno. pccnitentiá:,
quamdiú interdictus eft ejus gencralis introitus in Ecclefiam, fcilioet ufque ad
folemnem rcconciliationcm qua: per Epifcopum eft facicnda,vel dc fpeciali ejus!
mandato. Dicit cnim quod tempore pecnitcntix, non debent communicare aliis
in ofeulo, íicut nec in Euchariítia : & quod Archypresbyrcri vcl Presbyreri eo»
inm poíTunt cis injungere modum íatisfaciendi,fcilicet jejunüs & peregrinaronibus,
& aliis bonis operibus; quod famen fecundum conícicntiam & coníiliurn
Epifcopi debet eífe, prsfertim fi cnorra; íit crimen. Sed numquid Fratrcs Praídicatores,
aut Minores quibus commilTa eft auctoritas ab Epifcopo audiendi con?»
feíliones, poíTunt injungere hujufmodi folemnes pcenitcntias ? Refpondeo, credo
quod non poíTunt fine fpeciali mandato, nifi ubi eft confuetudo, quia hujul*
modi Pcenitcntiarji generales injungur.t etiam,hujufmodi pecnitcntias patribuS
#4 matribus, per quorum iucuiiammauifcftam eorum parvuli perictunt»»

•garilTimo , quod totam commoverit urbem. ítem non
debet ímponi Clerico , nifi depofito j qui femel egit
eam, non debet poftea promoveri, nec miniftrare in
ordine fufeepto. ítem non debet contrahere matrimo­
nium, fi tamen contraxeric, tenebit. Probantur hxc
difi. 50. c confirmandum. 8c d
illud. 6c alienum. 16. q. 6.
c c. ult. 8c 9¿. hxc, 8c alia de hac materia fupra y¿-
/fw, peenit. 8c fuprá ¿¿

¿44 SÜMMM SANCTI RAYMUNDí 3
tur illa poenitentia qux íinguiariter fit quotidie, 8c cura;quis
peccata fuá fecreté Sacerdoticonfitetur.
§, ~j* Sequkur videre qux, fint ncceíTaria in poenitentia
vera 8c perfecta j 8c quidem tria , videlicet corr dis contritio , oris confeülo , operis fatisfactio. Joan*
nes os aureum : perfecta poenitentia cogit peccatorem
libenter fufferte omnia irícorde enim contritio, in ore
confeífip , in opere tota humilitas > Jixç eít fructífera
poenitentia. de peen. dift. i. perfecta, quia enim tribus
modis Deum offendimus, cogitationis fcilicet delecta,»
tione , impudentiá locutionis, & fuperbiá operis , fecundum
regulam, ut contrariacontrariis curentur , tribus
modis oppofitis fatisfaciamus. Dé his etiam Hiero-
«ymus exponens verba. 1
Amos ait: fuper tribus-fceleribus
Damafci, 8c fuper quatuor non convertam eum;
juxta tropologiam hoc poílumus dicere > primum peccatum
eít cogitaiTe,qux mala funt, fecundum, cogitationibus
acquieviílc perverfis j tertium , quod mente
decreveris, opere eompleffe • quartum eít , poít peccatum
non agere pcenitentiam , fed fuo fibi complaceré •
delicto. de peen» dift.. 1. fuper tribus. 8c ifti funt tres mortui
quoslegitur Dominus fufeicaíle, fcilicet m fifia Archifynagogi,
filius * vidux, 8c Lazarus. Püellam fufcitavit
in domo , ecce peccatum cogitationis i puerum
in porta civitatis ,ecce peccatum locutionis 5 Lazarum
in fepulchro quatriduanum , 2c fcetencem, ecce peccatum
operationis : vel dic, per puerum, peccatum operationis,
in quo includitur peccatum locutionisj per Lazarum,
peccatum confuetudinis: ítem puellam, verbo,
puerum, motu 5 Lazarum , fremitu , clamore , 8c íachrymis
fufeitavit, unde verfus.
Mens mala mors intus, malus acíus m$rsforis ufus >
Tumba, puella ypuer 5 Lazarus ifta notante .
1 Amas.) c. 1.
M Lilia. ) Mar. 5,
j» Vidas,. ] Luc. 7.
*L*x.arHs-, ) Jó. 11,
}Ja?iC

LIBE 11 T E R T I U S . 6* 4 5
Huncvetbo , hmc P motu , iuchrymando fufcitat illum.
Scilicet Chriítus. Hxc poenitentia eíl: illud felix 4 triduum
de quo ait t Moyfes 5 Deus Hebraorum vocavit
nos ut eamus viam trium dierum in íolitudine,ut facrificemus
Domino Deo noftro, ne forte aceidat nobis
aut peílis, id eft culpa in prasfentl, autgladius. 1. pcena
in futu.ro : in hoc triduo f quasfivit Virgo Maria Filium,
6c invcniuHaec eft fcala cum tribus gradibus ,
quam vidit 1
Jacob erectam á térra ufque in Ccelum 5
& Dominum innixum fcalas propter tria< Primum , uc
Gigas nomine fubftantia: fortitei eam fuftineat. Secundum
, ut manum, fi neceífe fuerit, afcendenti per eam
porrigat. Tertium , ut afcendens, cum laboraverit, 6c
fatigatus fuerit, in ipfum refpiciat, jactans totam curam
fuam in eum : non enim eft ita crudelis, ut ait
Auguftinus ut ipfum cadere permittat. In prima dieta
fivé gradu, eft dolor , in fecunda , « pudor , in tertia,
* labor i Angulas dietas per ordinem perfequamur.
§.8. Prima dieta eft contritio , circa quam quatuor
funt confideranda, fcilicet quid ipfa fit, qua:fint caufas
inductivas ipfius, qualis debeat eííe , & quis ejus efTectus.
Contritio eft dolor pro peccatis aífumptus, cum
propofito confitendi 6c fatisfaciendi ; hoc prxcipitur á
Domino 7 per Prophetam , ubi dicitur , fcindite corda
veftra, 6cc. Ifte dolor debet efle triplex , ut ait Bernardusacer,
acrior, acemmus. Acer quia offendimus
Dominum 6c Creatorem omnium. Acrior, quia Patrem
noftrum Coeleften^qui nospafeit multipliciter. Acerrimus,quia
Redemptorem noftrum qui nos liberavk
p Motu.) LUCÍC. 7.
({Triduum.) Propter contritionem cordis, confemoncm oris, & fatisfac'tic¿nem
operis.
r Moyfes. ) Exo. f.
fQuáifivit. ] Luc. t. •
tjartb. ) Gen. x8.
U Pudor. ] Confeífioni*.
x Lnbor. ] Satis faftionií,
*» frofjottftm,) Jo& *• ^ a

f4* SUMM^E SANCTI RAYMUNDI,
proprio fanguine á viacuüs peccatorum., á crudelitacc
Demonum , & acerbitate gehennx.
$.5?. Caufx inducíavx contritionis, funt fex, cogitatio,6c
exea pudor de peccatis commiílis : deteftacio
vilicacis ipfius peccati: timor judicii & pccnx gehennx :
dolor de amirfione patrix eccleíiis, & mulciplici offenfa
Creatoris : 8c fpes triplex, venix, gratix, & glorix, vcnix,
qua remittuntur peccata : gratix, qua beneoperabitur;
glorix, qua pro bono opere adhuc remunerabitur.
De primo, fcilicec de cogitatione , z
Ezechias j recogicabotibi
omnes annos meos in amaritudine animx
mex. De fecundo, fcilicet de pudore, a Job : res dignas
confufione agunt. b
Nihum. 3. revelabo pudenda tua
in facie tua. Hiere, mlbreñ* 4. denigrata eíl facies illorum
fuper carbones. De tertio , fcilicet deteílatione
peccati, propter cujus vilitatem peccator vilis faclus eft.
Hiere, quam vilis fa&a eft nimis iterans vias tuas. Pe-
-trus in can. c
qui facit peccatum , fervus eft peccati.
A¡f^i.foMi. Auguílinus , appende te ex pretio, ne tibi vilefcas.
0y w>
Philofophus : major futa ad majora natus, quám ut
íiam mancipium corporis mei. Séneca , fi fcirem Déos
ignofcituros, bomines igtioraturos , tamen abhorrerem
peccatum. De quarto 4 ícilicet timore de die judicii, &
pcenarum ínterin Hieron. (juoties diem illum confitero,
toto cordc contremiíeo. ídem : íive comedo , fivé
bibo, fivé aliquid aliud fació , femper videtuí in aurihus
meis illa tubaterribilis, &c. Auguftin. d Afcendat
2 Tztchias. ] Ifa. 38.
'^y.Job. ) ExpreíTiús lioc habctur provcrb. n. pntrcdo in oiíibus ejus, qui confufionetcs
dignas gerit.
b Nahum.) Sic Ófe*. *.& nunc revelabo ftultitiam ejus in oculis amatorum-
«jus.
c Qui facit. ] Jo. 8.
d Afcendat.) Aug. fupet Mud Apoft. i. Gw. ti. probet autem fe ipfum homo,
dicit verícrur ante oculos i mago futuri judicii,& afcendat homoadverfum
fe tribunal[mentís lux, conltirnat fe antefaciem fuam, atque conftituto in corele
fuo judicio, adfit aecufatrix cogitatio, & teftis confeicntia, earnifex timor ,
.( inde quidam fanguis per lachrymas effluat , poftremó ab ipfa mente calis fenrentia
proferatur, ut fe indigniun homo paiticipatioue Corporis Sí íanguinis

LÍBER TERTIUS. 6*47
homo tribunal mentís fuas, &c. Greg. e
Quid faciet vir- Gn¿. fcperjo}*
guladeferci, ubi concutietur Ccdrus Paradifi ? Petrus c
- 16,
incan. f
Si juílus vix falvabicur , impius 6c peccator
ubi apparebunt t Apoc. 18. apprchenía eíl beília , 6c
cum ea píeudopropheta qui fecit figna coram ipfo, quibus
fcduxit eos qui acceperunt characlcrem beília: , 6c
qui adoraverunt imagiaem ejus, vivi miífi funt hi duo
in ílagnum ignis, 6cc ítem Apoc. 21. Timidis autem ,
&incredulis, 6c cxecratis, 6c homicidis, 6c fornicatoribus,
6c veneficis , 6c idolatris , 6c ómnibus mendacibus
pars illorum erit in ílagno ardenti igne, 6c fulphure
, quod eíl mors fecunda. ítem Apoíl. ad Rom. 6.
ftipendia peccati mors. De quinto, fcilicet de amiíCone
coeleílis glorias. Apoc. 3. teñe quod habes, ut nemo
accipiat coronam tuam. In eodem 16. beatus qui vigilat
6c cuílodit veílimenta fuá, ne nudus ambulet , 6c -
videant turpitudinemejus. 6c i)¿. fupra eod. §. circa prin.
in aucloritate. Ber.De fexto , ícilicet de fpe , ipfemet
Dominus : £ Ecce ego fto ad oílium 6c pulfo , íi quis
audierit me, 6c aperuerit mihi januam, introibo ad illum,
6c coenabo cuín illo, 6c ille mecum. Qui vicerit
¿aboei federe mecum in throno meo.h ítem, tam ipfe
quám Prxcurfor ejus clamant in fux prardicationis
exordio, pecnitentiam agite : 6c ílatim fubjungunt de
prasmio dicentes , apropínquabit enim Regnum Ccelornm.
ítem, non veni vocare julios , fed peccatores ad
pcenitentiam. Attende etiam peccatrix anima , quod
non folum Dominus, fed etiam tota illa coeleílis curia
cum ipfo Domino tám pie, tám dulciter tehorcantur ad
poenitentiam, dicentes , Cant. 5. reverteré , reverteré
funanímitis,reverteré, reverteré, ut intueamur te. Nots,
quater dicunt reverteré,propier quatuor genera peccatorum,dicunt
crgo : ó funanimiti$,id eíl anima captiva,
e Qtiid faciet. ] Hoc dicic Gregorius fuper illud Job. z6. columnas Cccü
c
ontrerni fe unr.
£-S¡ jt/fius.) i. Pee. 4' >
g Ecce ego. ) Apocal. 3.
h Tam ipfe.) Matth. 4- -
M m mmi -
1

* 4$ SUMM^ SANCTI RAYMUNDI ,
quam fcilicet diabolus propter delicias hujus mundi cap*
tivam ttabit ad inferos, reverteré á peccato pravas cogitationis
, reverteré á peccato locutionis, reverteré á
peccato operationis , reverteré á peccato pravas confuetudinis.
ítem reverteré per cordis contritionem , revertere
per oris confeflionem, revertereper operis íatisfac-
tionem, reverteré per bonas vitas continuationem : quoniam
qui 1
perfeveraverit uíque in finem , hic laivtis
erit. Utintueamur te. ítem, ut íic putrimus videre in
te imaginem &. íimüitudinem Dei,quod ferventi animo
6c defiderio optamus. ítem Dominus per Ofe.2. ad animam
peecatricem : bponfabo te mihi in ride, fponfabo
te mihi in judicio 8c juftitia, 6c in miícricordia 6c miferationibus,^
fponfabo te mihiin fempiternum. Nota
quod ter dicit fponfabo , ad notandum triplicis dilectionis,
triplex teftimonium , fcilicet cordis, oris, 5c operis
: unde ter quxfitum eft * á Petro, an diligeret Dominum.
ítem dicit, ter, fponfabo, quiatripliciter fponfatur
peccatrix anima Chrifto , íciiicet per . confeflionem,
contritionem, 6c fatisfactionem. Nec eftprastermittendum
quod dicit Hiero, his verbis : notamifericordiam
Dei, meretrix diu fornicata ad virum revertiturr
nec reconcilian viro, fed fponfari dicitur , 6c vide
diftantiam inter Dei^c hominum conjugia : homines
de virginibus non virgines faciunt i fed. Deus meretricibus
jun&us, virgines reddit. ítem cum fecundo dicit,
fponfabo, duas apponit determinationes pertinentes ad
juftitiam, 6c duas pertinentes admifericordiam ; 6c tamen
privilegium notatur ex parte mifericordia:, cum
pluraliter dicitur, miferationibns.Item,fi adhuc dubita*
de venia,curre ad exempla 1
David, mM. Magdalenas, n
Petrio Matthasi,p Pauli 6c aliorum quám plurium,quos
i Perfeveraverit. ] Matth. 10.
k A Petro. )Joan, ulrimo.
1 David. ] i. Reg. II..& i*.
irv Maria. ) Luca:. 7.
n Petri. ) Matth. xy.
, o MatthA¡. ] 9.
-f Pauli. ] KSt.,9,

LÍBER TERTIUS. * 4>
poft peccata graviíTima mifericorditer relpcxlt Mifericors
8c Miferator Dominus. Noli igitur cum q Caín
deíperare de venia , quia plus poteít Deus dimittere ,
cjuám homo poílit.peccare > nec cum Origene nimis
pr«íumere de Dei mifericordia, fed ita granum, id
eft animamtuam conteras inter duas molashas,fcilicet
timoris 8c fpei, ut cx fariña íic trita , baraceliodiícrctionis
mundata , aqua lacrymarum commixta, bonum
panem in cubano cordis , igne charitatis deco amariílima ,
Quia opus illicitum perpetravi.
§. io. Sequitur qualis debeat eííe contritio , fcilicet
quod fit x univerfalis, 8c y continua,habens propoíitum
confitendi 8c fatisfaciendi. Hxc probantur in auctori-
la
q Caim. ] Gen. 4.
r Pulfanti. ) Apoc. 4,
f Ego cibum. ) Joan. 4,
t Gaudium. ] Lucr 1 5.
U Ecei. ) Ifai. 3 8.
* Vnivtrfalis.) Debet cíTe 1 • dtómnibus peccatis quaf oceurrunt memorijf
fpeciali; de illis autem qux non oceurmne, habenda cft in gencrali.
iC^ntinna.) Quantum ad habitum , ctfi noc quantum ad a&um.

*yo SUMAOS SANCTI 1
R AY'MUNDI,
Vfd.& tate prasdiclá , recogitabo tibí omnes annos meos, 8cc>
ifti, 37, itemlavabo per fingidas noeles leclum mcum,lacrymis
meis ftratum meum rigabo. ítem, quoniam ego in flagella
paratus fum , 5c dolor meus in confpectu meo
femper , de hoc ^t, infra de confeífione 5c fatisfaclionc«.
Sequicur quis íic ejus eíFeccus. Patee autem efFeclus.
ejus in parte ex vi ipíius nominis: dicitur enim contritio
, quaíi íimul , vel ex toto tritio , quod 8c paífivé Íntelligendum
eíl, 8c activé. Paífivé , quia totum cor ad
litteram quafi teritur , 8c fcinditur pras nimia anguítia,
dolore , irá 8c indignatione , quas concepic circa ipfa
peccata . Undé Dominus per Prophetam : z
Scindite
corda veltra : 8c non veítimenta veítra. Undé Pfalmus
Sacrificium Deo ípiritus contribulatus ,cor contritum
j«. & humiliatum, 5cc. Punge igitur , 8c percute cor
tuum ,'etiam fi neceíTe fueric , faspius clavis., &, lancea
, 8c aliis, quibus ipfe Chriítus fuit pro te punctus
ain Cruce. Activé , quia tanquam fortiílima machina
conterit congeriem peccatorum , qux quaíi quidam
murus feparant nos á Deo. ifai. 59. Iniquitatis veftras
• diviferuntinter vos , 8c Deum. Ítem hoc conterit latfMtn.zt}'
queos 8c catenas diaboli. Pfal. Laqueus contritus elt ,
¿c nos liberati fumus. ítem hoc deítruit carcerem infernaíem
: quem dasmones paraverant in inferno animas
peccatrici, 8c vires dasmonum enervat: undé » Sampfon
, poltquam creverant capilli ejus, viribus reítitu-
tis , concuífit duas c
columnas, 8ccorruit domus , ita
quod ipfe cum Philiítasis elt mortuus ¡ fie peccator cum
reparaverit capillos in dona Spiritus Sancti per contritionem
, vires íibi reítituuntur, ita quod duas peílimas
columnas in concupifeentiam çarnis , 8c fuperbiam
¥Ícas concutit, veterem hominem in fe interficit, do-
2 Scindite. ] Joel. i.
a /» cruce. J Match. t8. & Jo. iy.
b Sampfon.) Judie. 17.
c Ct'umnas.) TC1 i&x d\xx coíuranx íunt fiimor malc.humilians j& amor mate
ínflajnmans.

LÍBER TERTIUS. Ifjt
mum infernalem diruic ,dasmonum vires enervat. ifta
conterit brachium peccatoris ,5c maligni diaboli. ítem
ifta reparat murosHierufalem , quos d deftruxerat.Na- tfdi** T*-'
bufardan. PfaL Benigne fac Domine in bona volúntate
tua Sion. in contritione á te Tolo gratis data , vel 'danda.
Sion.ideft /animas, ut íic çdificentur , fcilicet per
cam muri Hierufalem. Er breviter iftamundat animam
áreatu culpas ,liberat á pcena gehennas,ab horrendadçmonum
focietate , 8c á viliflima peccati fervitute, reftituit
bona fpiritualia quas amiferat per peccatum 8c focietatem
8c fpiritualem communionem Ecclefias, bonorumqueomnium
, quasineo fiunt, participationcm, de
filio iras filium gratias , de filio diaboli filium ellicic
Dei, 8c per confequens participern hasreditatis astenias.
§. II. Qualiter autem hoc fit Íntelligendum,utrum
fcilicet fola contritio fine confeífione tollat peccata ,
an contritio cum confeífione , varias funt opiniones.
Dicunt enim quidam , quod ficut tribus modis Deum
oíFendimus, corde,ore, 8í opere , ita tribus modis
neceííarió fatisfaciendum : alias non dimittitur peccatum,
arg, de peen. dift. 3. c perfecta,. Aucloritates autem
, quas dicunt peccatum dimitti fola cordis contritione,
aíferunt intelligendas eíTe , cum articulus neceíTitatis
exeludit oris confeffionem , 8c fatisfa&ionem.
Alii dicunt conditionalem fieri remiífionem per cor- -
dis contritionem. arg. de peen. dift. 3 in fine.
Tertii vero dicunt fola cordis contritione dimitti peccatum
cuilibetadulto , fi veré conteritur, 8c proponit
ab aliis abftinere , 8c illud confiten, 8c de eo fatisfa-
1 cere fecundum judicium Ecclefias. de peen. dift. 1. Magna
pietas Dei, ut ad folam promiíTionem peccata
dimiferit: non dum pronunciat ore, 8c tamen jam Deus
i Beftruxerat.) 4 Rcg. ulr.
z'Perfefts.) Pccnitentiá cogit peccatorcm omnia Iibcnter fufferre , & ita ia
*°f(ic ejus contritio, in ore confeflio , in opere tota humilitas, hxc eft fru&i-
'era pccnitentiá.
f funt. Ibi dicitur: nemini deoit Deus laxamentum peccandi , quaaiTÍS.
• j feifeíando deleat peccata jam facía, fifatisfacio congruanegiigatuj:.

íyi SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
in corde audic y&c. Hxc ultima opinio celebrior eft j
verum non intelligas, quod contritio dimittat peccatum
proprie loquendo , fed ipfe Deus in contritionc.
Ambrof. de foe\p. dift. i. Verbum Dei dimittit peccata
his qui inuocapt eum.. item Aug. de conf. dift. 4. Nemo
tollit peccata mundi, nifi folus Chriftus , qui eft
Agnus Dei tollens peccata mundi : tollit autem , &
dimittendo qux fa¿ta funt, ubi& goriginale continetur
, & adjuvando ne fiant , & perducendo ad vitam ,
ubi omnino fieri non poíTunt. Quod autem dicit folus
Chriftus ,non excluditPatrem nequeSpiritumSan&nm
nam &. illi dimittunt , prxfertim cum infeparabilia
fint opera Trinitatis. 11. q. 3 . h illud. de conf. difi.
4..i quomodo. cr dift. 3. * omnes. Quod ifta opinio
etiam íit vera, patet per exempla 1
Lazari: quem primo
fuícitavit Dominus ,. quam á Difcipulis folvererur:
Se per 10. m
Leprofos, qui in via , antequam venirent
ad Sacerdotes, mundati funt. Pfal. Dixi confitebor , &
tu remififti impietatem peccati mei. Dixi i. fíroaiterifl
auimo propofuio
Cirça hoc ctianvnotabis tria , qux íimul fiiflt
tempore , fcilicet n
juftificationem , contritionem , #
peccatorum remiílioncm. Quxdam tamen ex his o oie
tur aliter prxcedunt: neceííe enim habeo intelligcreí
g Origínale. ) Peocatjim quod contra&um eft ,non fa&um ; unde dieituí oú'
ginale , non aítualc , ficut ca»tcra omnia peccata dicuntur a¿lualia.
h illud. ] Ibi dicitur: columba tenet, & columba dimittit, & fupra : Spi"'
tus Sanctus habitat in Sanctis,, per quem quifque ligatur , aut íblvitur.
i Quomodo.) Ibi dicit Aug. Sacramenrum gratia; dat Deus in baptifmo,etian>
per malos ; ipíam yero gratiam , non niíi per fe ipfum , & per Sánelos fa 0
**
k Omnes.) dicitur Ibi: Pacer & Filius, & Spiritus San¿tus,ücut infcparabih*
funt, ita infeparabiliter operantur.
] Lanar i. J Jo. 11.
m Lefrefos • J Lucae 7.
TÍ Juftificationem.) id eft gratiat infufionem. alibi: in juftificatione impíi l**
lent quatuor confignari, qua? íimul.funt tempore , fcilicet gratia? infuuo»*
inotus liberi arbitrii, contritio , peccati remiífio . Primum nec meremur,
illo meremur. Secundum non mercmur.fcd illo meremur. Tertiúm ¿cmercrnU*
&.illo meremur. Quartum meremur : íed illo non meremur. ,
o Naturaliter. In naturali & rationabiü inraUigcntiá ¿ne ordine intelligendi'
non tempore. .
n e C

LÍBER TERTIUS. 6^
qood quis prius habeat gratiam quam conteratur PPrxcedit
ergo gratia , fequitur dilectio j quoniam qui gra^
tiam habet diligit. Sequitur contritio , qui enim dilfgit
conteritur. Sequitur remiífio , 8c iíte proceífhs col-
Kgitur de peen. disi. i. omnis. Quiñón diligit , manct iii
morte. 8c Aug. íine charitate quomodo' verám cordis
contritionem quis habere poterit, quomodo'ergó- delictorum
remiíIionem. ?
ítem circa iftá nota , quare confeffio
fine poenitentia dicitur facramentum. Sunt enim;
tria ibi notanda , fcilicet confeílio , contritio 8c mundano.
^Confeílio eft íignum tantum, fcilicet contritionis
: Contritio eft res 8c íignum mundattonis. Mun*
datio cft res 8c íignum tantum contritionis.
§. 13. 1
Secunda dieta eft confeílio, circa quam íunt
7. confideranda , videlicet quid ipfa íit , an neceiTarió 1
íit facienda, 8c cui , qux íint néceílaria ad veram confelíiónem'
, utrum 8c de quibus , &-qualiter fint incerJ
rogationes faciendx , 8c de poena Sacerdotis revelantes*
confelTíonem. Confeílio eft ^ coram Sacerdote legitima
peccatorum declaratio 5 8c dicitur Confcífio , quafi
fimul, vel ex toto , vel r
undique faílio : nam ille confitetur
, qui totum fatetur. Tenetur pcenitens neceiTarió
peccata fuá confiten 5 8c breviter 'hxc tria , Contritio,
Confeílio 8c Satisfacio funt in prxcepto. Contritio prx-
«ipitur in Joele , u
Scindite Corda veftra. Confeílio in v
p fr ¡.cedit.) Natural/ ordine intelügendi.
q Confeffto eftfignum. ) Scilicet propter dolorem, & plaridhim enorrrt'em , qua?
apparent in vetbis conñtentis , & fe aecufanris ; conrritioveró eft fignum mun" '•
dationis propter hanc fimilitudinem, quia ficut illud , quorl coriteritpr, anni'
hilatur, ita macula peccati per contritionem omnino rolliru'r,& fie anima mun- '•
datur.
r Secunda dieta. ) Hic agitur de confefllone ,&terminátur decontritione.
f Coram facerdote:) Habentc ufumclavium quoad illum, qui ei confitetur,
t Vndique.) I. de ómnibus peccatis, qua; oceufrunr memorias ,&t de 'circumftentiis
eorumdem, fi tales funt,quod multum aggravant peccata , vel ponunt -
l
lla in alio genere > ur cum aliquis percutir aliquem in Ecclefia, vcl aliquid fu- '
'atur ibi, circunftantia locifacir.quod hnjufmodi pcrcuílio & furtum-funt faciií'
l c
^a, & itaxranfeunt ad aliud genus peccati.-
*i Scindite. ] Jocl t. Trena,
N f l n IS¿-

6-54 SUMMiE SANCTI RAYMUND I
Tren.* EfFunde ficut aquam y cor tuum. ítem Pfal. E£.
fundite coram illo corda veftra , & z
Jacobus. Conritemini
alterutrum peccata veftra. Satisfa&io in Joan.
a facite dignos fructus poenitentiae. ítem omnia hxc
prxcipiunturá Domino, b
cum dicit, pcenitentiam agi­
te , 8cc, Ergo videtur , quod non eít íalus fine confcffione
, quod verum eft , ubi quis poteft habere , cui
confíteatur alias fecus. ÇC. infra eod. jf. Sed numquid,
«in articulo mortis.
f- 14. Debet quilibet regulariter confiten Sacerdo­
te y c
nam Sacerdotibus dedit Dominus poteftatem ligandi&
folvendi ,. cum dixit Jo. II. quorum remiferi-
tis , 6cc. de píen. dift.. 1. d
verbum Dei. Non tamen cui-
libet Saeerdoti, licet enim omnes Sacerdotes ¿equé in
x Ejfunde. ) Min

LI B £ R TERTIUS. 6]fí
©rdinatione recipiant, hanc poteftatem , c
Jigatacft tamen
ita , quod non poíTunt eam exequi , niíi data fibi
au&oritate Se poteftate ab Epifcopo Dicecefano , vcl ab
Apoftolicá Sede : hoc autem intelligas de Sacerdotibus
Jcligioíis , ac f
reclufis' ,quia npc illi g poíTunt injungere
poenit en tias, nec baptizare , nec predicare , & fimilia
quas pertinent ad curam animarum ,nifi fuerint ele-
Ai á *» populo Í U ab Epifcopo , cum confenfu fui Abbatis
i vel 1
alterius Pradati inftituci. 16. q. i. k alia0 &c 1
pervenit. & m
Ecce in hoc. 6c §. n
hoc idem. ítem pofito
quod alicui data eftab Epifcopo ° poteftas , non
propter hoc poteft judicarc Parochianos alterius , quia
non debet mittere falcem in meílem alienam. c¡. q. za per totum. Tenetur ergo. poenitens confiteri p proprio
e Ligat*.) Quantum'ad executionem , improprie dicitur ligata , íicut dicitux
ligata poteftas comedendi in co qui non habct quod comedat.
i Reclufis. ] Quibus non «ft commifla cura animarum.
g Pojfunt. ) De jure.
h Populo. ) Loquitur fecundum vetera jura fecundum quavficbat eleftio a¿
curam animarum per populum íimul /&Clcrum : hodic autem populus intelligitur
eoipfo eligere , quod electioni non contradicit, hec ei fe opponn.
i Alterius. ) Hoc dicit ; quia quidam regulares non habent fuper fe Abbates •
íed Priores', aut Minifttos , aur Prarceptoris.
K Ain.) Ibi dicitur quod Clerici Oves pafeunr Se Monachipafeunur ; Se quod
Mcmacho ante Presbyterum federe non licet; Se quod Presbytero licet Monachum
, fi peccaverit, tradere fatanx in interitum carnis , ut fpiritus íit falvus
in die Domini.
1 Pervenit. dicitur quod Abbates & Monachi íine licentia Epifcopi proprii,
Tcl-Apoftolicá:Sedis ufurpare fibi non debent pecnitentiam jrcmiííionem peccatorum
reconciliationem , decimas & ecclefias.
mEccc. ) Ibi dicitur quod Monachi Presbytericxecirtionem fuá* poteflatis- non
habent , nifi á populo fint ele&i , Se ab Epifcopo cum confenfu Abbatis ordinati.
& loquitur de poteftate baptizandi, prxdicandi, panitcntiam dandi,pee- '
cata remhtendi, beneficia Ecclefiaft :
ca •percipiendi. •
n Hoc idem. ] Ibi dicitur quod Monachus nihil licet agere fine confilioPresby*
terorum , necofhcram docendi fibi aíTumere.
o Poteftts. ] Dando ei curam animarum in aliqua Parochia.
p Proprio facerdoti. ) Proprium Saccrdotem quoad hoc intelligo itiunfSaceídotem,
qui habet curam anima; ejus ordinariam , íicut Papa » Legaros Papar :
Epifcopus proprius : undc aliquis poteft habere plures proprios Sacerdotcs.Credo
tamen quod nifi fubfit rationabilis caufa, propter quam Parochianus nolit
confiteri proprio Saeerdoti Parochiaii, debet ei confiten , vel alii de licentia
ejus generali, vel fpeciali: íi aurcm fubfit caufa rationabilis , quia forte interfecit
aliquem oceulté de confanguineis ejus .- aut machinatus eft in mortem fa»
cerdotis, aut damnificavit cum , aut aliquid aliud fecit, de quo timetur fcandalum
facerdotis, fi ci fiat confeflio , aut mérito fufpcftns habetur de reveía»

6l. fupra de ¿tat. ordin. §. c
Quid fi clericus.
§. 15. Fallir r
regula fupradicta in quinqué cafibus ,
in quiqus poteít , cui eít data poterías imponendi pcenitentias,
in aliqua Parochia ab Epifcopo audire confeíFiones
alterius Parochiani , videlicet cumule extrancus
peccavit in u
Parochia fuá. Ítem , íi mutavit ibi
domicilium. ítem , íi eít vagabundus. Ítem, íi petiit,
tionc confedionis , porcíl huj'jfmodi fubditus confucri fuperiori , & ab eo abfolvi
, nec reneciu couíiuri hujuímodi peccatum proprjo facerdoti; il|e tamen
Siccrdos non tenetur e* ciwLtc , quod puliter fit abfoiutus , Se quod íi t confef-
-fus fuperiori , ni.i couili er¡r ei de hoc per litteras fuperioris , vel alio modo
lc¿i:imo : w:c ere lo quo 1 ío'a crubefeenria íir caufa fufHcicns , quare poenitens
aololvi debeat , nc conriteatur proprio.Sacerdoti.
q O niís. ) .Ibi dicicur , quod quilibct fidelis , poílquám ad annos djfcrctionis.vene.it
, omnia peccata fuá fçmel in anno coníitcatur proprio .Sacerdoti : (I
altera alieno Sacjordorj juila de causa voluerir confiten , ücentiam prus poftu!et
, &: obtineat a proprio Sacerdote , cum alias ille iftum non pofTct folvere,
ve- ligare.
xPir ¿u'orronmn. ] Provcib. 11. Novit juftus animas jumentorum fuorum,
¿Ve.
,. $¿tid fi Clericus. ) Parum cangitut ibi de hac materia ; fcd dicitur ibi ^juid
debeat faceré £piícupus , quando Clericus in mortali oceulto conftitutus petit
Qrdinaii.
t TftgMÍM ] Prardio.ta in illo vcríiculo. ítem poíito , ubi dictum eft, quod unus
Sacerdos non poreft judicare Parochianum alterius,
ú Parochia fuá. ) Hunc cafum non credo generaliter recipiendiun : quia íi
quis rornicatus fit vcl adulterara! oceulte , vel aliud crimen commiíit in parocji¿a
abena , proptcr quo 1 crimen non íir excommunicatus á Praelato illius loci
, debet de illo peccato conliteri proprio Sacerdore ; íi aurem íit excommunicatus
propter illud peccatum , íicut confúevit fiet i de furtis & rapinis,& hujufmodi
, in quibus ignoran tur auctores, mittendus eft ralis ad excommuniçatorrrn
abfolvcndus ab excortmuorcaúone hujufmodi ,quia non poteft ab illa abfolvi.per
proprium Saccrdotem : & quod dicit jus , quod forritur quis forum
catión* deli&i , intclligendum eft quoad illa qua: pertinent ad forum contenaiafiun
, quia poteft ibi convenid , judicari & puniri de crimine ibi commiflo.

1IBER TERTfUS. ttf
& obtinuic* licentiam á Sacerdote fuo , quemvidebat
iroperitum , fie infuíficientem , volens adire alium diC
cretum j vel quia arripiebat y longum iter , petebat licentiam
confitendi in itinere. ítem in articulo neceflitatis.
Probantur hxc 6. q. 3. zplacuit. ext. de decim.
aA z Apoftolicaz. dejud.^ hieres, abfens. de pcenit. difl. 6.
cflacuit. Sed numquid in bis cafibus poterunt audire
ConfeíTioncrn ilíi Sacerdotes , quibus non eft data poteftas
ab Epifcopo ? Refpondeo j dico indiftinclé quod
non in primis quatuor cafibus, 6c eft ratio duplex,una,
quia d ifti non funt modi dandi •jurifdicliionem ei, qui
alias non Jiabet.Alia , quia licet ipfi poenitentes fint
abíbluti quod poífint « confiten , non tamen funt f ifti
abfoluti , quod poífint audire. Ítem proprius Sacerdos
non potuit talibus daré jurifdictionem, fivé poteftatem
talem, fed Epifcopus folus poteft illis , qui funt ia
x Licentiam. ] in generali , vel fpeciali.
y Longum.} Quid de peregrinis & rom i pee is ? C¿.S¡ acceperint peram & bac
ulum á propriis Sacerdotibus , vcl ab aliis cum licentia fuorum Saccrdotum ,
& iter arripuerint, eo ipíb prxfumcndum eíl datam eíTe licentiam confitendi
" e
his qux commiferint in via ,vel «Juse per oblivionemantea dimiferunt coa-
^ cci
'i 1 aut etiam fcienter , dum tamen dc illis proponant confiten proprio Sac
ÇrJoci, poftquam redierinr. Intclligo etiam talibus datam eíTe licentiam reci-
Pjendi Euchariftiam in Pafcha. Quid fi tale peccatum eft cujus abfólutionem
Sfirctinuit Epifcopus dicecef. numquid poterit do illo , velin via , vel ante iter
* rr
eptum commiflb abfolvi , dum eft in peregrinatione , á fimplici Sacerdote?
Credo quod fie , máxime fi inftircrit tempus generalis communionis , uti»
Pafcha : fed debet ci injungi á Pcrnitcntiario , quod cum habucric copiam fui
Epifcopi , iterum confiteatur illud peccatum, & ab eo recipiat paenitentiam.de
¡lio.
z Placuir. ] Ibi pro caufa dc pra:dationis conceditur uni Epifcopo excommnç
licarc Parochianum alterius Epifcopi.
%. a Apofto.iu.. ) Dicitur ibi, quod qui tranfieruut dc Parochia unius Epifcopi
l
* dieccefim altetius , illi Eccleíia: decimas perfonaks reddant, ubi per circuanni
divina audiunt.
b H¿res.) Ibi dicitur , quod ibi conyeniendus eft ha*rcs abfens, ubi denmelUs
> fi ibi inveniatur.
c PUcurt.) Dicitur , quod non debet unus Sacerdos ad pecnitentiam fufeife
Parochianum alterius fine confenfu illius , nifi ptopter ignorantiam illius
pcenitens.ptius confeíTus eft.
.., !fti non funt.) i, propter hos cafus quatuor non datur jurifdi&io illi., qui
l l a s
cam non habet.
c
Confiteri ) Alii, quám proprio Saeerdoti.
P c
CUl
f
Sacerdotes, feUicct quibus n»Ua.euraxommifecft.

'fyf SVMMJE SANCTI RAYMU ND
i'uo Epifcopatu S non tamen aliis , qui funt in-aliis
Epifcopatibus, arg. 16. q. 1. ^pervenit. Ecce in
hoc.ol§. hoc idem. í In quinto vero cafu fecüs dico,
quia , ut ait Aug. Tanta eft; vis confeílionis , ut íi iramineat
articulus neceíTitatis , vcl quia infirmatur ad
mortem , qui confiten vult , vel debet intrare bellum
juftum , 8c deeft Sacerdos, confiteatur próximo 3 8c ira
non folum Clerico , fed etiam Laico , vel Socio * poffet
tune confiten, de píen. difi. 1. 1 quem pcenitet. de
con. difi. 4. m SancJum. Ítem nota , quod licet non pofjint
Sacerdotes , quibus data eft poteftas audiendi confeffiones
> audire Parochianos alíenos, nifi in cafibus
prasdi&is, poíTunt tamen daré eisconfilium , quod etiam
licct cuilibet difereto : poíTunt etiam daré pcenitentiam
n
nomine Prxlati ejus , qui vult confiten ponentes
' g Non tamen aliis.) Ego fine prejudicio credo quod poteít eis committere;
qux pertinent ad jurifdiftioncm voluntariam ¡ fed illos non potcíl compelióte
ad luícipiendam commiflioncm ejus, nec pote ft prxcipcrc.
h Pervenit. \ Sed quid de Sacerdotibus Parochialibus , qui Capcllanos, quibus
nulla cura commiíía cft ab Epifcopo , aut Monachos , aut alios Regulares
vocant ad'audicndum confeflioncm Parochianorum fuorum , máxime in qu*
dragefima , quando non fuffiéiunt ad andicudam multitudinem. C¿. Ubi cft ulis
confuetudo , quod Epifcopi fciunt, & non reprobant , propter quod appr*
bare eam videntur ,'poúunt taliter vocati audirc confeífiones hujufmodi : quia
confuetudo dat jurifdictionem quandoque ei, qui alias eam non,habet, uti*
j»rá de fent. excomm. $. infligitur.
i In quinto. ] fcilicet in neceffitatc.
k Poffet tune.) Numquid tenetur, ita quod íine «o non fit falus ? c¿. Credo
quod non tenetur aliquis confiren Laico , vcl Socio Clerico , nifi fit Sácere*
Úndé loquitur hic Magifter de confilio , non de prajeepto.
1 6¡uem feenitet.) Ibi dicitur , quod fi aliunde poenitens non poteft habere &
£ iam Sacerdotis , tune , quamvis ille, cui confitetur , folvendi poteftatem n°D
abeat, fit tamen dignus venia» cx defiderio Sacerdotis , qui focio í" 1
)'
fitetur turpitudincm crirainis ¡ & ita mifeticordia Dei eft ubique, qui &
novir parcere , etfi non tám citó , ficut fi folveretur á Sacerdote.
m Sanítum.) ibi notat Aug. quod in neceffitatc quidam folemniter panite 0
*
quendam baptizavit, qui baptizatus eundem poenitentem ftatim reconcilia* 1
*
n Nomino PrtXati. ] Intendendo gerere negotium ejus circa pcenitcntern >
íéd numquid poterit eum abfolvere nomine eius , máxime fi hujufmodi pffB 1
'
tens crat excommunicatus á proprio Sacerdote ? P¿. Credo quod non : Un° e
'
c t C f e
£ de facto abfolvat eum aominc Putlati fui , credo quod non deber íe g
ftp abfoluto ante rarihahitionem proprii facerdotis , nec antea intrare E c
f 1
.
íiam , & ingerere fecommunioni fideliumj fi crat excommunicatus roaj 0
^
excommunicatione , aut etiam recipere Euchariftiam ; fi moríale crat P eCCi
.
tum de quo confeíTus crat alteri facerdoti , nec dicit hic Magiftcr quod no*
pcPwelatirejus poflU cum abfoIvcrc,Ucct dicat quod ei pcenitentiam poífit dar i

-rpem in ratihabitione ipíius, & tune debet Sacerdos
ifte dicere Pcenitenti, ut quám citó poterit repraefentctfe
Prxlato fuo ,6c confiteatur ei: pofteá dicat ei
poenitentiam quam ifte poíuit fub fpe pracmiífa 5 fi habuit
ratum , benc eft, fin autem , accipiat ab illo, quod
fibi 0
confultius eft. p ítem confulo quod in omni caíii,
fcilicet in quo aliquis poteft audire parochianum alterius
confitentem 5 dicat ci quod cum poterit, confitea-:
tur Pradato fuo, cui antea, fi poteft, vel faltem poft,debet
fe ipfum manifeftare. de pcenit. dift. 6. pUcuit.
$. 16. Sed numquid in articulo neceflitatis tenetur
quis coníiteri hxretico,fchifmatico,vel íimili,íi non poteíl
1 invenire catholicumr'Credo quod non,imo, falvo"
rneliori judicio, confulerem quod nullo modo confiteretur
eí, fed doleret de peccatis, & quia tantum diftulic
confeílionem,6c confiteatur in corde Deo,6c fufficit ei:
tales enira.ponerent ipfum de facili in aliquo errore,
vel defperatione, ficut Pharifsei Judam,cum confiteretur
eis peccatum , r quid ad nos, tu videris» de peen. dift.
í.ff. 1. 31. dift. t dd hoe vero. uidem credo de exconV
' o Confultius.) I. quod melius ei eft, 8c fecurius. Alia littera confulrurus,
p ítem confulo.) Arg. quod non tenetur, quia ad coníilia nullus tenetur , nifi
obligec fe ad illa. Numquid Sacerdos poteft abfolvere vicinum Sacerdotcm á
°WJoti fine licentia fupetioris f Refpondeo, credo quod non poteft fine licentia
fuperioris generali vel fpeciali , tacita vcl exprefla : Tacita dico, quia fi
Epifcopus ícit talia communiter fieri á Sacerdotibus , & non reclamar, fed fuftinec,
quod fie fiat, co ipfo prxfumendnm eft ipfum tacite approbare hujufmodi
ablolutioncs, 4: licentiam darc hujufmodi Sacerdotibus dc fe inviccm ab*'
fclvendis.
q Invenire catholicum. ) Clericum vcl Laicum , fecundum Magiftrum , qui
videtur innucre, quod cum dceft Sacerdos in neccífitate tenetur quis confitera
Uico ? j}¿. fupra $. numquid tenetur, ubi dicitur contrarium ,quod non tenent,
nifi de confilio velit.
*§uid*d nos.) Matth. 17.
fe. 1. j Ibi dicit Auguftinus,quod poenitentes non petant facetdotes per aJbV
íuam culpam ab unitate Ecclcfuc divifos.
4d hoc. ] Ibi dicitur quod inter facramenta magis neceíTarius eft baptifmus',
* prior ordinc,fubitó cnim morituro prius baptifmate, quám Dominici Corpor
r s
commuuione , vcl aliis facramentis confulitur : & dum forte catholicus
? 0t
* invenitur, fan£tius eft ab harretico baptifrai facramentum fumere , quám
^ ternura pciirc ; & funt verba Auguftini.
u
ídem fredo. ) Quod in articulo neceflitatis nullus debet confiten CXCWty*-
^nicato majori excommunicatione.

tf* SUMM^E SANCTI RAYMUNDI,
jnunicato. í)¿. fupra de facmm* non iter, §. in fumm*i
verf. in quantum.
§. 17. ítem numquid parochialis Sacerdos, vel aliu*
cui fí|>iícopus dedit poteftatem audiendi confeíliones >
poterit imponere pcenitentiam de omni crimine , an tenetur
ad Epifcopum aliquos remitiere ? Ad hoc dico,
quod de omni poteíl: imponere,nifi in cafibus quinqué,
Unus de his quibus eíl: íolemnis poenitentia imponenda.
c¿. fupra eod. §. fpecies. Alius de excommunicatis»
* quos poteft aliquando abfolvere, aliquando non ,
cundüm dift. quam fupra. de fent .excom. § t regulariter.
6c in fequenti §. plené invenies de hoc. Tcrtius
•cafus eft , ubicumque invenit irregularitatem contrac*
tam, quia y propter illam debet poenitentem rnittere
x Quotpnep.) Epifcopüs fupple ; quiapucros , & mulieres, & confimüeí
perfonasqux inciderunt in canonem de injectione, poflunt Epifcopi abfolvere,
foli, quibus fpecialiter hujufmodi abfolutionem commitrnnr. Qu\& dé
excommunicationibus qux fiunt pro furtis & perditis rebus , numquid Frarrcs
Prxdicatorcs,c¥ generales PoenitcntiatiiEpifcoporum poíTunt talitct excommunicatos
abfolvere fine- licentia Sacerdotum-qui eos excommunicaverunr i fy-"
exprclTé taliuto abfolutio íit cis commifla, gofliint. abfolvere de hujufmodi csr
Communicationibus : tamen nec ipíi, nec facerdos qui tulit fententiam , nnc
certa ratione contra volunratcm ejus, ad cujus inítantiam fententia lata eft , &
cui faclum cftdámñum , debent taliter excoramunicaros abfolvere in prxjudicium
alienum : aliquid enim haber hujufmodi excommunicatio, veí abfolurioj
quod pertinetad forum contentiofum, cx quo ad inftantiam ejus qui daninun*
paflus eft, hujufmodi fententia lata eft. Sine certa ratione dixi j quia fi is qui
damnum fecit nullo modo eft folvendo , & paratus eft fatisfacere quám citius'
poterir, poteft Epifcopüs, vel Sacerdos qui eum excommunicavit,taliter excomxífcnicatum
abfolvere inviro eo-qui damnum paflus eft. Sed fi raliterexcommu-'
uicitus qui tamen veré pcenitet de commiflo , & nullo modo cft folvendo, n° n
"
audet confiten in publico ,fed in oceulto petit abfelvi , & ceflari á denunciatione
excommunicationis : &, ille qui damnum paflus eft nihilominus pe" 1
fententiam publicé innovari, quid facier Sacerdos qui fcit hanc veritatem ?
filie prejudicio, quod in hoc cafu non deber , nec Epifcopüs, nec Sacerdos fen*
tentiam innovare, fcd deber ab excommunicatione ccífare, & taliter excommu-'
nicatum abíolvere in forma Ecclefiaí. arg. 14. q. 6¡ fi res. Se inftantiam ejus
quipaflus eft'damnum-prout pocerit prodenrer, & fine fcandalo repeliere , *
piá quádam fraude illudere i aut íi forte proptcr pertinaciam ejus aliter evade
xeoion poteft, utatur verbo íophiftico , vel equivoco modo, dum videturftn*
tentiam innovare, & nullo modo intendat i llum ligare, quarcumque verba pr°'
fçrar. & ijt» fimile de illo qui quxriturad occidendum , fupra de mendacio. §'
fiiet dubitar u
1
pPnpter illam. ] Non dicit propter impetrandam fuper peccato abfolutioawn,
quám-hujviftñodi Pocnitcutiatius potcíl impenderé, licet fuper irregular**
Sateuoü pofíit difpcafatc, -
a

ad Epifcopum, ut vel ipfe diípenfet cum co , íi poteíl,
vel cum litteris fuis \ mittat eumad Papam. de hoc C ¿ .
fupra de difpen. §. circa pyxdiffas* de fnicn. §. reftat vide
re. 6c §. fed numquid. 6c de pcenis. §. nunc videndum*
Quartus eft de incendiariis. 13. ult. a
¡iquis membro­
rum. 8c b
pejimum. Quintus, fi fit confuetudo in aliquo
Epifcopatu, quod aliqua certa crimina ad Epifcopum
referantur, ficut obtinet confuetudo inplerifque Ecclefiisde
homicidiis, facrüegis, falfariis, violatoribus emúnitatis
eccleíiaftica;, 6c aliis enormitatibus. Horuin e-
tiam aliqui c
mittuntur ab Epifcopis ad Sedcm Apofto^
licampropter enormitatem criminum, 6c ad terrorem,
/.18. Pone quod Epifcopus alicui delegar vices fuas
circa poenitentias imponendas, 6c fimilia, numquid poterit
faceré Delegatus ifta majora ¡ vel numquid poterit
ifta, vel alia alteri fubdelegare ? Adhoc credo quod
Epifcopus non intelligatur delegare hujufmodi majora
in íimplici delegatione , d
nifi expreífé dictum fit j cum
1 Mittat. ] Non propter abfoiurionem dc peccato impetrandam , fed prop'-
tfcr difpenfatu ne n
a Sí quis.) Ibi dicitur quod membrorum truncarotes , & incendiarii domor
*Um cxcommuniccntur, quouf ¡uc fuper hoc coram Epifcopo civitatis &• aiiií
eivibus fatis fecetint.
b Pejfimam. ] Ibi dicitur : horrendam incendiariorum malitiam auctoritata
Dei ée Apoftolorurn Petri & Pauli, dt-tcftarmir & inter.iicimus. Qlii tarren incendiarii
ipfo jure fint excommunicati , & qui non , Se a quo abfblvendi rcquire
fupra de raptoribus. $ poen. i icenuiwii.
c ¿Mittuntur. ) Non de juris ncccflitatc , fed de Epiíccporsm providentia Se
volúntate.
¿Non expreffe. ) Quid fi dtcat: commirto vobis poteítatem meam inforo pee»
mtcntiali, ut pofíitis abfolverc in ómnibus cafibus in quibus pofíix'i ? licet
•^ui omnia dixit, nihil excepit. 15». diji. (i Roma cr-m. non cit tamen tutum
propter hujufmodi conccffionem gcneralem ufurpare ea qua? á jure Epifcopo
íiint refervata fpecialiter, nifi certum fit quod Epifcopus per hujufmodi verba
generalia intenderit committerc hujuímodi fpecinlia. Ea tamen qua: in fynodo
"íba Epifcopus fibi refervare confuevit, fatis credo, quod per hujcfniodi generaba
verba debeant incelligi eílc commiííá. Abfo'vitiones tamen excommunica--
'ionum qux fiunt á Sacerdotibus pro furris & damnis, quorum ignorantur auc»
•tores, cum non folum perrincant ad forum poenitentialem , fed quo ad quid '
ípectant ad contentiofum , ut dictum eft, non funt intelligcnda? delegari per
"ujufmodi generalia verba ; St multó fortius nca abfolutiones illorum, qui in <
forma jud ci i excommunicati luntpro contumacia, & pro re judicata, aut pro 1
•offenfa Qnantumcumquceciarn-gcnera'iter & expreffe. Epifcopus committit'
"*!»ces-fuas quoadforarwpeciwteaeute alicui, non propter hoc poteft ille fine. -
%ciali mandato laucare vota, aut relaxare jmaraertca dc quibus ccituovc&^

^rSUMM^' SANCTI R A YMUÑDI,
ad ipfius correctionem videantur fpecialiter fpedare :
nec vidcrur c
quod debeat delegare, prxcipué difpen-'
fanones 8c abfolutiones excom muniçationum in quibus
interveniunt f juramenta 8c reíHtutiones, nifi forte
ipfe eííet impeditus: 8c tune committeret alicui difcreto
8c perito qui cognofceret perfonas, 8c fciret circunferidas
faCtorum 8c rerum. De his tamen c¿. per
íimiie fupra de peen. §. nunc vldendam. verf. fi qutyp.s.
§. 15;. Sed numquid poteíl Epifcopüs vel fuperior
praster fui fuperions licentiam eligere Confeílorem qui
ipfum in foro pcenitemiali poílit de gpeccatis fuis abfolvere
? C¿. Poteít, dum tamen diferetum •> & idem dico
de aliis Prsélatis , exceptis qui fubfunt h immediaté
Domino Papx, ne propter dilationem poenitentia: periculum
immineat animarum. ext. eod» ne pro dilatione,
vcl de quibus dubium cft, an poffint licité obfervari , ljcct de tranfgreífione
voti jam facía, & de peí juri» po.Uk pa-nitcntiam injungere.
e Quod dibeat. Sine caiffa rationabili, alias cx caufa poteíl ; ut íi forte fimplex
eP, aut..-lia fubeft cauía jufta.
(Juramenta.) De párenlo mandaroEcclefia?, vel aliqjuo faciendo , vcl non
faciendo: credo autem miod quilibct excommunicatus majori excommunicatione
cum.juramenro abfolvcndus eft. De reftirutionibus credo quod pauperibus
ficicivia eft reltirutio, qiundo nefeitur cui factum cft damnum. Si módica
cft, fumma, poteft pa-mtcnsad arbiciium confeífons illam pauperibus erogare:
ubi autem magna eft fum'ma, de arbitrio Epifcopi fcryari,qui pauperum eft difpenfator,
nifi alicui difereto ÍpeciaÜcer fuper hoc committeret vices fuas.
i^V-eccatis fu'-s. ) Non dicit de excommunicationibus, & videtur fentire Magifter
quod illud ene pro diiatione. non loquitur ni.fi de abfolutione peccato-
"rum, non de abfolutione e.vcommunicationum. arg;. infra verf hoc autem in-
.tclligo. Sed quia beneficia priucipum late interprotanda funt, poteft dici quod
diftiim c. non tantum loquitur de abfolurione peccatorum, fcd ctiam de abfolutione
excommunicationis majoris, dum tamen,abfolutionem hujufmodi fibi
non reíervaveritPapn, fient de falfariis verberantibus Clericos,& fimilibus refervatis
; vel nifi fententia illa lata fit abhominc > quiaaunc ab ipfo excoramunicatore
eft abfolutio petenda.
h Immediaté. ) Hoc ideó dicit quia fi aliqua Ecclefia exempta eft, non proptcr
hoc finguli de collegio poífunt fibi eligere confelfores , cx quo habent Ab-
, batem, vel Priorcm, ícl Decanum, cui fubfunr \ fcd hujufmodi Abbati, Priori
vel Decano confiten debent, vcl alio de mandato ejus. Si autem hujuímodi
Decanus vel Prsepofitus talium de confuetudine non habet curam animarum illarum,
nec.Ordinarius, nec ipfa Universas, nec alius, nifi íblus Papa , numquid
tune finguli poífunt eligere Confeífores fecundum quod hic dicitur ? ly..
.credo quod non-j-oíninr, quia illud ene pro dtlatione. non loquirur nifi de folis
Pralatis. Quid ergo fiet in hoc cafu ? IJ¿. RccttKícndum ad folum Papam , qu'providíat
talibus de Confeflorc.

LÍBER TERTIUS. C6 3
hoc autem intelligo, niíi i
íic excommunicatus .majori
• excommunicatione. arg. ext. de cleri. excom. min. fi celebrat.
§. 10. Quid de venialibus, numquid & illa tenetur
quis confiten Sacerdoti.- 3
Ad hoc dicit Bedaquod non,
-exponensillum locum, t conritemini alterutrum pecca-
•taAeftra: ait enim j coxqualibus quotidiana 8c levia * ím
I graviora vero Sacerdoti pandimus, 8cc. 8c infra : fed
8c graviora coxqualibus m pandendafunt cum deeft facerdos,
&C urget periculum,venialia etiam , Sacerdotis
ablata copia , licet confiten coxqualibus : 8c hoc fufficit,
ut dicunt plerique Doctores, fi tamen ex contemp*
tu non prxtermittatur Sacerdos. Alii vero dicunt , 6c
credo tutiüs , quod utriufquegeneris peccata Saccrdotibus
funt pandenda, quibus eft conccíla poteftas ligan.di
6c folvendi, fi habeatur eorum copia.
21, Si autem quxras qux peccata lint mortalia,
8c qux venialia., potes notare in primis morralia peccata
,omnes tranfgrefliones Decalogi. Isem , quxdam
numerantur ab Apoftolo in Epiftola ad Rom. c. 1. Uc
eft idololatria,vitium contra naturam , iniquitas , malitia
, fornicatio , avaritia, nequitia, invidia , homicidium
, contentio, dolus , malrgnitas, fufurratio , detradio
, contumelia , fuperbia , elatio , inventio malo-
,
i S¡t excommunicatus. ) Me qui eligitur in confefíbrem, quia tune non poíTec
cum abfolvere fie ligacus ; íi enim eíTct excommunicatus minori excommunicatione
tantum, nihilominus tamen poifet eum abfolveic. arg. illius c. fi cele,
brat. hoc etiam poteft intelligí de illo qui eligir Íibi confeílbrem, qui, íi íit excommunicatus
majori excommunicatione, non poteft eligere confeíforem qui -
cum abfolvat de excommunicatione illa, fecundum quod Magiftcr videtur innuere,
ut di¿tum eft ; quod tamen poffet, fi clTet excommunicatus tancummo- '
do minori excommunicatione. arg. illius c. fi celebrat.ubi dicitur quod excommunicatus
minori excommunicatione poteft eligere : de hoc tamen crede quod
notatum eft fupra de próximo. 1
k Çonfitc min i. ] Jaco. ult.
3 Graviora.) id eft morralia.
m Pandeada.; De coníilio, non de neceífirate, nifi fint regulares,quia aut per "
Votum, aut per eonftitutiones fuas teneantur ad confitendum venialia próximo 1
• Vel nifi quis in Pafcha íit non confeius de morraü, & propter hoc quod tenetur
ícmel confiten in anno, confircatur tune venialia. Sed tamen non credo
. luodsunc ctiamtcoeatur illa confiten in fpeciali, fed fufficit quodin general^*
O o o o z -
J 9 t
*

¿¿4. SUMMií SANCTI RAYMUNDI
rum , inobediencia , iníipientia , incompoíitio 5 quibus
adjungit illos qui funt íine afreclione , abfque foedere
6c íine mifericordia. Poílea fubjungit, quod qui talia
agunt ,digni funt morte alterna, ítem in Epiftola ad
Gal. j. Manifefta autem funt opera carnis, quaj funt
. „ f , fornicatio , immunditia , avaritia , luxuria, &c. Multa
A.W. hb.de ve- . .. • •• . t.n
v*t*f*i[*poe- eciam enumerat Aug. mortalia 6c venialia.dift. 15. §.
mema, n u m m orar'wm. 6c fuprá in íingulis Tra&atibus poteris
in venire. Unum tamen coníulo , quod non lis nimis
pronus jadicaré mortalia peccata , ubi tibi non
conftat per certam feripturam eííe mortalia i fed potes
dicere eífe peccata , 6c inducere homines ad pcenitentiam
de talibus } alias cnim poífent induci homines citó
in deíperationem.
§. 21. o Scquitur qua; íint neceílaria ad veram confeílionem.
Ad hoc dicas , quod quatuor videlicet quod
fit amara, feftina , integra , 6c frequens. De primo,
fcilicet dc amaritudine Hiere.P Statue fpecuiam tibi*
pone tibi amaritudineSjdkige cor tuum in viam rectam
Signa hu jus amaritudinis funt quinqué , verecundia,humilitas
, lacry.na*, fortitudo vincens pudorem , 6c pro-
jtag.iibM've- a
t
nitas obediencia:. De primo íigno , fcilicet verecuii-
^ a
» A u
g- 9
^korat mens pariendo erubefeentiam > &
•ra & falfi pxzitttr.ti*.
a Vnum.) Tbi icit Aug. Quod mortalia funt, íácrilcgium , homicidium,
adulterium , fornicatio , falfum teftimonium,rapiña., furtum, fupcrbia,invi.lía,
iracundia longa ,ebrietas afíueta. Venialia vero funt, excefTus in cibo,& potUj
vel verbo >vel taciturnitate , &c. Exafpciátio pauperis,comedere aliis abftinen
tibus , tardáis ad Ecclefiam propter fomnum venire , cognofeere uxorem prx.
ter fpem prolis , urdías vi litare infirmos , vel incarecratos , tardiús revocare
aldifcordia ad concordiam difeordantes , exafperatio uxoris , filiorum , & fetvorum
, & proximi , excefTus in blandiendo, adulado delitiofa , vel fumptuofa
pauperibus etogare , otiofis verbis in Ecclefia , vel extra intendere jocando,incaute
jurare , & non implere quod juratum cft,ex aliqua neceflitate pejerare.
ítem facile & temeré maledicere.
o Sequitur. ) tertium c. lie co?ifejfíone¿
p Statue. ) Hiere. 31.
q Laborat. ) Quid de facerdotc habente focariam parochianam fuam , numquid
debet eam adniitrcre ad confeífioncm , dc illo peccato máxime ? 9¿- Credo
quod non , quia auíextúr ci erubefcentia,qua: eft máxima pars pcenitentiar;
quia non erubefeeret ita coram eo , ficut coram alio: debet crgo eam mittcre
ad alium facerdorcm,ficur nocavitHug.circá presbytcrumSc uxorem propriam
ídem credp de omni pcecato ir. quo presbyter fuitconícntíens, Yel cooperaror

LÍBER TERTIUS. 66¿
quoniam verecundia eít magna pcena , qui erubeícit
pro Chiifto, fie dignus mifericordia. de peen. dift. i.quem
penitet. De fecundo , fcl'cec de humilitate , Apoftolus
: humiliaminifub potenci manu Dei , &c. Unde
r
Pubíicauus non audebac ad coelum oculos levare. De
l.Tet, c.
tertio : fcilicec de lacrymis. Hiere, in Tren. c. 2.Deduc
quaíi torrentem lacrymas per diem &C noctem :
non des réquiem cibi , ñeque taceant pupiltae oculi
tui. Icem , Jo.m. Chryfoít. de peen. dift. i. Lacrymx lavanc
delielum ,quod pudor eíl conriceri, id eft , cum
pudore & verecundia eft confitendum. Icem,Pfal.Flu- Tfai.4
minis impecus Ixciíicat Civicatem Dei. De qu arco, fcilicec
forcicudine , exemplum Marize Magdalena: Lucx
8. qiue adeó forcis erar in confitendo, propcer amaram
incerius compunclionem , quod , nullo pudore ob£tance
, publicé fuit confeíTa curpitudinem peccatorum.
De quinco , fcilicet pronitate obedientia: , exemplum
Domini , qui factus cft pro nobis ( obediens ufque ad
morcem , morcem autem Crucis. ítem, Aug. c
ponat fe Aug.Ub.de
pecnicens omnino in poteftate Judicis, in judicio Sa- ^^¿^J.
cerdotis, nihil refervans fibi, ut omnia eo jubence pa- nu. xj.
r.icus lie faceré pro recipienda vita anima: , quxcumque
facerec pro evicanda corporis morte > 6c hoc cum
deliderio , quia vitam recuperat infinitam, u
ut Deus.
Cum gaucho enim faceré debet immorcalis fucurus ,
qua: facerec pro * differendamorte moriturus. de pcenit.
dift. 5. conftderet.
fi camen in hujufmodi cafibus abfolvac parochianurn pacnitentcm , abfowtu:
cric :nec cft contra, quod Epifcopüs non poteft difpenfare in fimonia cum ipfi»
commiifa ; quia difpenfatio eft dignitatis , abfolutio neceífitatis , 8c ideó non
tam facilé amittit quis poteftatem abfolvendi, ficut difpenfandi.
r Publicanus. ) Lucx 18. fie & Maria acceífit retro. Lucx 7.8c fedit íceus pedes
Domini. Lucaí 10. & Rex Ninive defeendit de (olio.
(Obediens.) Philip. 1.
t Ponat.) verba funt Aug. depcen- dift. ç. conftderet.
u Vt Deus.) Id eft ficut Deus elt vita infinita, fi ve «Cteraa , &C ÜCUCDCUS ha*
bet vitam xternam , fivé infinitam.
z Differenda.) Undé Ovidius.
Vt corpus redimas ferrum patieris& ignem.
Árida nec Jitiens ora lavabis aqua.
Vt valeas animo , quidquam tollerare negabis i

\ft* SUMM/E SA NCTI RAYMU ND Í ,
§. 23. ítem debet eífe feftina confeífio. Salom.y Ne
tardes converci ad Deum > Sene difieras de diein diem
fubitó enim z veniec ira illius , in tempore vindicta;
difperdet te : debet ergó feftinare propcer quinqué,
primum . propcer incercicudinem hora: mortis, Luc.
Veniec Dominus fervi illius in die , qua non fperat,&
hora qua nefeit, 6c a
dividet eum , parcemque ejus cum
infídelibus ponet. ítem divici promiccenti fibi vicam
Jongam dictum eft. b
Stulte hác node repetunt á te animam
tuam, qux autem c
congregafti, cujus erunt ? Sccundum
eft , quod morans in peccato , femper accumulat
peccatum peccato , 6c per confequens poenam
pcena% d
Apoc. Qui in fordibuseft , fordefcat adhuc.
üf-Km» *• Apo'ftohts an ignoras quoniam benignitas Dei ad mifericordiam
te adducit \ fecundum dtrritiam autem
tuam , 6c impeenitens cor thefaurizas tibi iram in die
ira:, 6c revelationis jufti judicii Dei : qui reddet uni-
cuique fecundum- opera fuá ? Ítem e
Ofe. Malediclum
6c mendacium, 6c homicidium , 6c furtum inundave-
W*g.Uk. x. r u n c ) s¿ fanguis fanguinem tetigit. ítem Gregorius: :
Umlitm.ai. p e c c a t u m q UOd per pcenitenciam non diluicur , mox
pondere fuo ad aliud trahitur. Tertium eft, quod quanto
majorem moram fecerit in peccato , tanto macis
elongabitur á Domino > 6c per confequens tanto difHcilior
erit converíio.
£ui non eft hodie , eras minus aptus erit 0
Frincipis obfta ^fero Medicina paratur.
Cum mala per tengas invaluere moras. .
Et pfal. Domine , qui elongant fe á te , peribunt;'
y Ne tardes.) Eccfe. 6.
2 Veniet. J Lncx n. Match. 14. undc nihil iuccrtiús hora mortis, mortc 11 •
M certiús elle poteft.
a Dividet.) A confortio fanctorum.
bStidte. ] Luca? 11.
c Congregajti. ] Ibi Dicit Ambr. non funt hominis bona^u* fccum aufetiç 1
áon poteft , fola mifericordia comes eft.dcfunctorum.
d Apoc.) c. ult.

LÍBER TERTIUS. 6Cy
Qnartum , quia in extrema aegritudine vix poteíl aliquis
pccniterc , vel etiam cogitare. Hieronymus cum
xgritudine opprimeris, vix potes aliud cogitare , quam"
quod fentis , 6c illuc rapitur intentio mentis , ubi eíl'
visdoloris , multa enim , ut ait f Aug. Occurrunt tune . ...
impedimenta : nam morbus urget, pcena S terret , fila homilJ/m.*u
quos illicité dilexit, uxor 6c mundus eum ad fevocant.
Teñe ergó certum, 8c dimitteincertum, id eíl, age pcenicentiam
, dum fanus es ,6c non differas ufque ad infirmitatcm.
de peen. d'ijK 7. qui egerit. 6c nullus expetfet.
Quintum , quia , nifi in vita prasfenti exaudierit Domihum
clamantem , n
clamabit ipfe poíleá adDominura
k non audietur : clamavit enim i dives in inferno fepultus
, 6c non eíl exauditus , etiam in gutta aqux0 ítem clamábante virgines fatua; , Domine Domineaperi
nobis, 6c refpondit Dominus : amen dico vobis, nefcio
vos. ítem de talibus Dominus per 1
Hieremiam:Ecce
inducam mala fuper eos 5 de quibus exire non poterunt
, 6c elamabune ad me , 6c non exaudrara eos ;
feltina ergó , 6c noli procraílinare dicens : íine modo ,
íine modo , quia , íicut ait Aug. Illud modo non habet Aug. lib. jos
fflodum. ítem debet confeífio eífe frequens , quod du- h°*nii.botn>4\*
pliciter cfl Íntelligendum. Uno modo, ut fi frequenter
ceciderit, per peccatum etiam mortale , frequenter
refurgat per pecnitentiam. 1)¿, fupra eod. $. fpecies.
verf. ítem folemnis. 'Alio modo , ut etiam eadem peccata
frequenter confiteatur j non tamen tenetur quis ,
nifi in cafibus quos 13c. fupra infra eod, §. Sed numquid
peccata. Aug. Quanto pluribus confitebitur quis fub ^ ny ^
ípe venia: turpitudinem criminis, tanto faciliüs confe- verá & falfi
quetur gratiam remiíEonis. de poen. dift* 1. qnempeenitet. t«nhcntia.s,
f Auguftinus. ] de focnit. dift. 7- nullus txfeíiet.
g Terret. ) vcl timer.
ndamabit. ,! Proverb.»i. qui obtinv.it aurcmad clamorem pauperum, 9ce.
i Dives. ] Lucre 17-
K Vtrgines. ) Matth. 1

¿¿8 SUMMiE SANCTI RAYMUNDI,
ítem líai. 13 .Sume m citharam , circuí n
civitatem merctrix
oblivioni tradita ,bené carie , frequenta 0
canticum,ut
memoria tui fie.ítem nota conftitutionem emanaíTe
contra negligentes confiten peccata, fcilicet quod
faltcm femel in anno tenetur quilibet,poftquám ad anuos
diferetionis perveneric,conritcr.i omnia peccata fuá
& fufeipere reverencer , ad minus ad pa fe ha , Euchariltix
faeramentum , nifi forte de confilio proprii facerdotis
, ob aliquam ratíonabilem caufam , ad tempus
ab ejus perceptione duxerit abftinendum > alioquin ¿C
vívens abingreíTu Eccleíias arceatur, 8c moriens Chriftiana
careat fepulrura. Undé hoc (ahitare ftatutum debet
frequenterin Eccleíiis publicari , ne q-níquam cx
ignorantia: excitate velamen excufationis aflumat.item
nota , quod ftatutum eíl ,6c prxcepeum á Papa Ii.noceíitio
Mediciscorporum , ut infirmos ad quos vocail
fuerint, anee omnia moneant 8c iniucant, quod Médicos
advocent animarum ,ut poftquám fuerit deíalute
animarum provifum , ad corporale Medicina» lemedium
íalubriüs procedatur , ut ceftantc causa,cefíet cfFeclus.
Si quis autem Medicorum poftquám per Prxlatos loco»
ruin fuerit hxc conílitutio publicata , tranfgrelíor ex*
titerit , ramdiü abingreíTu Ecclefix arceatur , doñee
pro transgreífione hujufmodi fatisfecerit competente!*»
Prohibetur etiam fub interminatione anathematis, nc
quis Medicorum pro corporali falute aliquid xgro fuá*
deat quod in pcriculum animx convertatur. Hx coní*
titutiones funt 0 ext. eod. omnis utriufique. 8C cum infir mi'
fas.
f. 2.4. ítem debet confeífio efíe integra , fcilicet uc-
•peccata omnia dicat integra, P non dividendo etiam
ca inter diverfos facerdotes, fed uni : Dominus enim
tn Citharam- ' id "eft confeífiónem.
ti H-xii'atem. ] Coníkendo diverfis ConfdToribus. in Ecxlcíia conftftutis
o Çantimm.) id eít confeífiónem.
f Non dividendo. ] Undépfalm .jo. Omnes iniquicates meas dele , &M.i«n.
a*.-Doñee redacta univelíum debitum.-& Job. %.CpoYCirimini ad me in roto 1
«arde vdiio.
fummfi"'

LÍBER TERTIUS, 669
ftimmébonus opus iniperfcctionis non novit > q aut tottim
hominem fanat, aut nihil. Aue. r
caveas , nevé- AH
S: UH
recundia ductus , dividas confeíhonem ad ídem Hiere, lS,
in Tren. f
Eftundc c
ficut aqua cor tuum ante confpe&um
Domini. ítem Pfal, u eífundite coram illo corda veftrai
Adhoe autçm , quod integra fit confeflio ifta , novem
exiguncur , fcilicet ,quod fit voluntaria, íidelis , propria
, aecufatoria , vera, nuda , difereta , pura , morofa.
Voluntaria debet eífe , ut non fit ficut confeífio
. x
Achor , fed ficut confeífio dexcri j Latronis in Cruce
j licet enim doleré debeat propter peccata , quac
commiíit , debet tamen gaudere propter vitam , quam
recuperat : undé * íimul eííe eontingit dolorem 6c gau*
dium in eodem fubjecto. Pfal.Secundüm multitudinera
dolorem meorum in corde meo confolationes tua; la?tificaverunt
animam mcam. Fidelis fcilicet, ut tám ipfe
Confítens, quám Su :erdos , cui confitecur , íine in
fide Catholicá , 6c fiat confeífio fecundum doftrinam
Tf*lm.$f''
Ecclefia;, non fecundum doclrinam harreticorum. ítem '
quod fiat fub fpe venia; , alias a
non valeret. de foenit.
difl. i. qrtem peenitet. 6c d'ji. 6, b
qui vult. Propria , ut
fe ipfum tantum aecufee , !c non alium. Pfal. Meditatus
fum nocle cum corde meo, 6c exercitatus fum , 6c T lm 1%
^ '
q Aut totum. ) de poen. dift. 3. funt plures.
r Caveas. ] Confeífio enim divifa , fcienter propcer pndoiem , non valet ad
/aliitcm. de pee», d'-ft. 5. conftderet. verfus fincm. Unde qui fie divide ex rubores
totum cenecur dicere uni.
i Ejfunde. \ Tren, c i.
t Sicut aqua.) Id eft ex coto , ficut aqua effunditur cx coto de vafe.
u Effunaite. id eft excrá per confeifionem nunifeftarc.'
x Jíchor. ] Jofue 7.
y Latronis. ) Lucae 13.
z Sinful. ] Non in eodem inftanci i cum'anima tám diverfis ncrionibus in
eodem inftanci foríitan moveri non ppífic ¿ fed íimul , id eft , módico fpatio

¿•/o SUMMJE SANCTI RAYMUND.I,
Vi* 1
; íí« fcopebam fpiritum meum. ítem , Deus , vitam meam
annunciavi tibi , alias fi crimen alterius dicerct , non
eflet erroris illius corrector , fed proditor,vcl detractor.
Faliit hoc , ubi circunítantia fa¿ti talis eft:, quod alias
non poflet confiten peccatum : ut fi cognovit matrem,
vel filiam , vel íimile ; & tune non eft dicendus proditor
, quia non dicit ut alium prodat , vel gravet , fed
ut fe liberet, quod alias faceré non poflet. Accufatoria
, ut dicat íe commififle peccatum ex propria malitia
, aecufando fe fortiter , non prxtendens excufationes
in peccatis , ficut c primi parentes. Salom. in parab.
Juftus prior cft aecufator fui : venit amicus
ejus , 5c inveftigabit eum ,nifi modo aecufet fe coram
iíto amico , id cít , Deo , vel Sacerdote Dei Vieariojn
futuro habebit accufatores Deum , propriam confeientiam,diabolum
, peccata 6c totum munaumjquia d
pug-
- (r nabitorbis terrarum contra infenfatos. Si vero modo
pfa"veri'tVs de aecufet fe , Djus excufabit eum. Aug. fuper pfal.Vcterr*
ortteft. r¡ t a s ¿ e c e r r a orea eft , id eft , confeflio.de homine , ut
fe aecufet ¡ ¿c fie juítitiade ccelo profpexit, quafiDeus
dicat: parca mus huic, quia non parcit fibijignofeamus,
quia agnoícit , de ccelo crgó juítitia profpexit , id eft ,
áDeo data eft juftificatio pcenitenti. Vera , ideft,non
tacens verum , nec admifeens falfum , etiam humili-
Au¡de verbis t:it
' is c a u s
** Aug. c
Cum humilitatis causá rnentiris , fi
-¿poli, fer.n. non eras peccator antequam mentireris , mentiend?
efficeris , quod devitaveras. ítem, non eft veritas niíi
ita te dixeris peccatorcm , ut etiam efle recognofeas ¡
vericasautem ipfa eft , ut quod cft , dicas. Sed contradice
Jo. in canon, i. Si dixerimus , quia peccatum non
habemus , ipíi nos feducimus ,6c veritas in nobis non
eft. ítem Grcgorius, bonarum mentium eft ibi culpa*
¿as agnofecre , ubi culpa non eft : fed dic quod debet
íe dicere peccatorem in genere : quia necio fine cri-
c Primi furentes.'] Gen. 3.
d Vugnxbit.) Sap. f.

LÍBER TERTIUS. C 7I
mine vivit; in fpecie Vero non dicat perpctraíTe peccatum
, niíi íciat, vel credat ita eíTe. Objicitur etiam de
generali confeííione , in qua Sacerdotes 6c alii confítentur
, 6c intcrdum ípecialiter íe omnia commiliíle
peccata , fed dic quod taliter coníitens loquitur in perfona
Eccleíia;> vcl quia , ficut aic Aug. in uno peccato Aug. uy.de %a
r
inulta peccata poíTunt notari , fquod autem dicitur : in * &f* !
ómnibus vitiis quibus mifer homo , 6cc. ibi compre-
Jiendit genera íingutorum , 6c non íingula generum ,
quaíi dicat, peccavi cogitácione , locutione, opere &
omiílione.
^ i", a 5. Nuda , quia non debet confiteri g per nun-
Clum, nec per epiítolam , fed viva voce 6c ore proprio
, 6cpra;fentialiter , ut qui per fe peccavit, per feipfumerubefcat
;k praecepit cnim Dominus mundacisj
f* p*~
m,mtñ% c,l9¿
ütoífenderent fe » Sacerdotibus. 6c Aug. de peen.dift. Aug.lib.de ^
* &f al
l**q/áentpcenitet. Itera , quia non debet confiteri ver- v
bis, vel nominibus criminum palliatis , fed quodlibet ntítnm
'
peccatum fuo proprio nomine 1
quantumeumque tur-
ffluod nutem dicitur.) Tám á Sacerdote ,quám ab nomine prxfcntibus fec
Qudúm confuetudinem quarumdam Ecclefiarum : peccavi in ómnibus vitiis
Suib'JS mifer homo peccare poteft.
gíer nuncium.) Numquid fufficit, fi aliquo pcenitente prxfente coram Sacerdote
, alius dicat peccata ejus in prarfenria ejus ? c¿. Credo quod non , quia
fcitur hic ; non per nuncium , fi tamen Sacerdos interroger pceuirentem , Se
'Me ad interrogata rcfpondeat; fufficit quantum adea , de quibus incerrogatur,
a
'fi talis quis prius dimitteret confiteri, quám ore proprio confiteretur peccat,|
nt, hoc cnim ex fuperbia eft. Ut de pan. dift. f. c. i. verfiís finem. Similiter
•ton debet per epiftoiam confiteri, nec debet abfolutio fieri per epiftoiam, fed
Ptefens coníitens á prxfente Sacerdote debet abfolvi. Sed numquid unus poteft
^dire pecnitcntem , & alius abfolvere ? ç>. Credo quod non , quia íacramen-
Puenitcntix non eft dividcndum.ficut dicirurde Epifcopo qui manum i m-
Pj^ebat in otdinatione, & alius Sacerdos verba proferebat. 23 dift.quorumdam.
V°ncedo tamen quod poteft audiri confeífio per interpretem,dum Sacerdos non
ln
telligit idioma confitentis, prxfente tamen eo qui confite-tur.
" Pr&cepir. } Lucx. 17.
i Sítcerdot'-bus. J id eft per prjefentiam corporalem.
* íluem pceniut. Ubi dicit Aug. Prxcepit Dominus mundandis, ut oftenderc
tit ora Sacerdotibus , Jocens corporali prxfentiá confitenda peccata,non per
nuncium , nec perfcriptum manifcftanüa ; dixit enim , ora monftrarc T&bm-
a e s
> non unus pro oraaibus , non alium ftatuatis nuncium, qui pro vobis offemunus
á Moyfe conftitutum.
1
M tHr
$"Wum»m í u
C r c d o
3
^
u o d f u í £ c i t w
P
r í m e r c
e c c a t u m
P
P p p p- X
F« te*
f*pcc*

ffi SUMM^ SAN CTI RAYM'U ND i ,;
pi exprimac j 8c non folum ipfa peccata, íed omnes circunílantias
quantumcumque turpcs, vel abominabiles^
ut íic tota fanies apofrematis expellatur. ítem , debet
conriteri m
circunítantías concomitantes ipfum pecca­
tum , & ctiam precedentes , atquc illicientes ad peccandum.
Dicuntur autem circuníTantix concomitantes
,.qualitas criminis , locus , tempus , perfeverantia,
8c íimiles. Precedentes , livé allicientes dicuntur circunilantix
, de quibus Dominus in Ifa. 3. pro eo,quod
elcvatx íunt rilix Sicui , 8c ambulaverunt extentocolit
8c nutibus oculorum , &c. ítem nota , quod quxdam
Ciíxuníhintix adlixrent proprie ipil peccato , quxdam
pcríorjaj ipllus peccantis, quxdam nec peccato , nec
pcrfonx , led extiinfccus tonfiderantur. Peccato adhxrcnt
" deteíratio , ut in fodomitico : liorribilitas ut
in homicidio j qualitas, ut in peccato oceulto, vel.manjfeíTo
: quantitas , ut in parvo , mediocri,vel cnor«ii>
8c íimiii. Pcríoiix , ut dignitas, libertas , fcientia ,
astas 5 íexus. Nec peccato , nec perfonx , ut locus,
8c tempus, & íimiles.Talescircunííantias 0
debent om­
nes confiteri pro pollo , 8c de ómnibus doleré , ac pee-
nitere , nec non in peíterum abítinere. de peen, di/}. \.
?ct 1. Ad idem facit , quod leguntur Angeli dixiííe
n.cfta verba , ut ilormivi cum illa , aut cognovi cam : nec debet conñtens loqu'
tiwpiter ut ribaldus.
m Circ/¡;/fta>iti*s. ) Per quas credit aggr; vari peccatum. Troverb. 28. Qi¡ 1
aofeondir federa íua , non dirigetur i qui autem confcílus fucrit,& ea rcliquerir,
miíericordiam conlequctur.
n Deteftatio.) Hxc circunlraiitia & liorribilitas , de qua fubjungitj funt cales
circunltantia: , qux ponunt talcm actum , fcilicec cçitum & hominis percuifionem
, in genere peccati,& ideó non proprie funt circunftantix peccati.
.0 Debensomnes. ) Si aggravant peaçatum, utdictum cft.
p C. i. y Quod incipit cohfuler t. ubi dicit Aug. quod oportet poenitcrc rorrúcantem
fecundum exccllcntiam fui Itatús, autoffixii , aut fecundum moduifl
meretricis , & in modo fui opinionis , & qualiter turpitudincm fuam pereg?'
rir ; fi in loco lacráro , aut cui debuit exccllcntiam fidei, ut funt domus Doir\['
torum , & aliorum midtotum : fi in tempore orationi conftituto . utin fcft¡ vl
tatibus fan&orum ,&.in tempore jejunii.Coníidcrcc quantum
perfeveravcrit»
k defleat quod perfeveranter peccavit , & quanta virtus fuerit in pugnationc^
Sunt enim quidam , qui non folúm non vincuntur i fcd ultró fe peccato o
>í.ü ; Sgec expectant tcntationcro , fed prxvçriiunt yolim.tatem ¡ & pcrt"#vtf?

LÍBER. TERTIUS. ¿ 7y
"í.oth. Gen. 19. falva animam tuam, noli rcfpicere poft
cergum, nec lies in omni via circa regionem, fed in
•monte falvum te fac, ne6c tu íimul pereas. ítem Da-
•vid, ego fum qui peccavi, qui inique egi, ifti qui oves
funt, quid fecerunt ? ítem Job. 7. nonparcam orimeo,
loquar in tribulatione fpiritus mei, confabulabor in amaritudine
anima; mea;. ítem lía. 14. perdam Babylonis
nomen, 6c reliquias, & germen., 6c progeniem , ak
Dominus. Nomen Babylonis perdam, id eft,ipíi-us peccati
nomen inconfelíione non tacebo, nec palliabo, fed
expreííe nominabo6c condemnabo : 6c reliquias, id eít
•memoriam dulcem, frequentiam , tactum, confabulationcm,
6c fimilia j 6c germen , id eft initium peccati,
•feu malam volunwitem 6c progeniem , id eft mala; volunxatis
fequelam 5 perdam , inquam hxc omnia per
«onfeííionem, fivé per pecnitentiam.
* . §. 16. Difcreta íimiliter debet eífe confeífio, fcilicet
ut diftincté ac feparatim confiteatur fingula peccata ,
i non confufé juxta illud : lavabo per fingula* noéteslec-
,tum meum, ¿ce. id eft , per fingula peccata confeien-
¡fecum quam multiplici accione virii delectabilicer peccaverint. Omnis ¡(la varicns
conficenda cit & defienda, uc cum agnoveric quod peccatum cft mulcum
litó inveniac Deum propitium, id cft, cognofeendo augmencum peccaci, cogitet
cujus x-tatis fuerit, cujus fapienti* & ordinis , & ftatum omnem alterius
non peccantis, & ita defieat vircutem, quá interim caruit, & quia non wtum
peccavit, fed quia virtute fe priravit, & ita quod non promeruit unde remuneran
confidat, & ita doleat, quód modo dc prxteritis cffugiens pcenam ,
mifer tamen non inde expeclet gleriam, cujus omne tempus, quoniam breviffimum
eft, debuie decertaílead prsemium confequendum.jDefleat etiam quoniam
oüendens in uno, factus cft omnium rcus : ingratas enim extitic , qui plenu»
virtucibus Deum non omnino timuit. In hoc enim quifque peccatotfit culpabilior,
quo Deo c,ft acceptior : ideó enim Adam plus peccavit, quia omni bono
abundavit; & etiam alio modo,offendens in uno , omnium eft reus, quia
omnes virtutes patiuntur dettimentum ab uno vitio. Nam fi quis cadit in avaxiti
am, deftruit largitatero, & etiam caftitatem minoravit, quiaamorc pecunia:
vcl violaiet caftitatem, vcl faltem minus amaret,& ita omnis virtss amifla cuicumque
crimini cft defienda, & ita debet defiere animam proximi , quamfornicator
Deo cripuit, vcl creptam confirmavit in malo. Gcmat aliorum vitam in
fia corruptam, & commodum proximi, quod dedifTct excmplo boni ; doleat de
triftitia^uam bonis peccando intulir, & de lartitia quam eis non adhibuit s tir
rncat ergo ne omnia bona qua: fecit, durn, ÍQ uo.o peCíüto pcrfeYCxaycrit, exc.CQmjxiuaicatioac
malí perdideüf,

£ 74 SUMM^ SANCTI RAYMUNDT;
Auj.TtiMfee tiam meam. Icem ut eligat pericum judicem q Aug.
mttmt*. f.jo Saccrdotem quxre, qui te fciac ligare 8c folvere. Sed
quid íi Sacerdos fuus imperitus 6c indifcretus non vult
eidare licentiam eundi ad alium diferetum, numquid
poterit iré audoritace propria. ? non videtur arg, ext.
eo. omnis. £c de peen. dift. 6. placuit. tutius ergo eít ei irc
ad fupet iorem. ext de jure patr. r
nullus Uieus. y¿. de his
alia fupra eo §. debet quilibet. ítem ut fecreta peccata
non publicé, fed fecreté confiteatur, manifefta, manifefté.
de peen. dift. i. í
quempcenitet\ in fí. 8cc t quamvis,
Puta, quoad intentionem, ut non ad vanam gloriam ,
vel hypocriíim , vel timore ferviíi, fed timore filialí
fiat, 6c íine omni ñdione. de peen. dift. i. u quem pcenitet.
6c §. x item taciturnitasc ítem morofa, ut non dicantur
peccata in tranfeurfu , ficut campfores vel compu*;atores
computantnummos, fed cum mora 6c deliberatione
, utex hoc accendatur devotio ,• 6c majee
habeatur contritio 6c verecundia9 q Aúguftinus, ] de paenit. dift. i. quem poenitet. Se dift. 6. qua vult,
r Nullus Laicus.) Ibi dicitur, quod fi Epifcopüs noluerit concederé décimas»"
aut Eccleíias, aut quod ecelefiaílici juris eft Monafteriis , aut Canonicis ad petitionem
laicorum qui talia detinent , nuncietur hoc Papa:, & quod oíFeren"
. dum cft, tune ejus licentiaofferatur.
(Quem poenitet. )Ibi dicitur quod Chriftus puellam fufeitavit, relittis folis
Petro , & Jacobo, & Joanne , & patre & matre puella:, in quibus figuíalirer
continentur Sacerdotes Ecclefia;. Juvcnem vero cxrra portam fufeitavit, fíente
turba poft filium vidua:. Lazarum vero flentibus & orantibus Marthá& María
; tiente etiam turba qua: Mariam fuerat fecuta Iachrymis Maria; admonit^,
in quo docemur publicé peccantibus , non proprium, fcd Ecclefia; fufficcre
meritum."
r Quamvis. ) Ibi dicitur ; íufacit illa confeílio, qua; primum Deo ofFcrturdeinde
Sacerdoti.
u Quem pcenitet.)Ibi dicitur in hoc qi-od poenitens per fe ipfum dicit Sacerdoti,
9c erubefeentiam vincit, timore offenfi venia fit criminis : fie ctiam veníale
per confeífiónem quod crimínale crat in operatione , & ita patct Dominum
leípicere ad cor.
x ítem taciturnitas. ] Peccati ex fupetbia nafeitur cordis: & ita fpecies fuperbia;
eft fe velle videri juftum qui peccator eft atquc hy pocrita convincitur, qui
ad irmrarionem priorum parentum, vel tergiverfatine verborum peccata fuá
levigare contendit, vel ficut Caro fupprimere quaerit pcenitús reticendo. Ubi
autem fupetbia regnar, vcl hypocrifis, humilitas locum habere non poteft i fine,
kumilitate etiam alicui veniam fperare non licct; accergo ubi cft taçitninirss
íon^fliouis, yema fpeíanda eft criminis, -

LÍBER. TERTIUS. 6yc
$. 27. Confiteatur ergo pcenitcns integre , juxta
>formam prxdictam, explicans omnia. Jere. i. [cito
quid fcceris curíbr levis, explicans vias tuas : alioquin
íi nolucrinc hic lavare animas fuas per integram confeífiónem,
fiet eis prout dicitur Amos 4. Levabunt vos in
contis, 8c reliquias veftrasin ollis ferventibus , 8c perjiciemini
in Armón. Levabunt, fcilicet dxmones , vos
in contis, ficut fit de porco depilato , qui fufpenditur
per pedes in contó ,.id eíl in pertica .-dicitur enim
proprie contus pertica ad eommovendum anguillas in
¡uto depreífas apta : 8c reliquias veftras, id cñ peccata,
que in confeífione reliquiílis , 8c noluiílis confiteri;
ín ollis ferventibus, id eft in pecnis perpetuis ¿ deinde
projiciemini in Armón : quafi dicat, ficut porcus projicitur
ín arcam ad faliendum , ita vos projiciemini in
Armón , id eft in infernum ubi erit Y fletus 8c ílridor
dsntium : Armón enim anathema mceroris, velimago
triftitix interpretatur j habebunt autem pro fale fulphur
inferius, 8c vermes fuperiüs. Job, f8. afpergatur in
tabernáculo ejus fulphur. ídem 21. vermes operienc
€um 5 focii ejus erunt dasmones. Job. 18. habitent in
tabernáculo illius focii ejus, qui non eft, id eft, dxmottes
qui funt focii Luciferi qui receífit á vero efte.
.#.28. z
Sequitur ucrum fint facicndse mcerrogatio-
nes in confeifione a Sacerdote, 8c de quibus , 6c qualiter.
Ad primumlicetquidamdicant, quod Sacerdos non
debet interrogare peeniecntem, quia tamen fententia
talis videtur mihi plena perieulo propter fimplicitatem,
8c verecundiam' hominum , credo contrarium,fcilicet
quod debet faceré interrogationes. Aug. íuper illum
locum a
qui fine peccato eft, primus in illam lapidem
ttuttat. Caveat, inquit fpiritualis judex, ficut non comtoiGt
crimen nequitix ,ita non careac muñere b
fciea-
•'¡y fletus. ] Matth. 14.
z
Scquhur. ) Hic traétatur ouartum capitulum coofciuonis.
* Hui fine percato. ] Jo. 8.
»Scienti¿. ] Qua; pcríinet ad»»««««l«T«yiu, ficut iudisiütó pojcílfiC ^CftL-

tix : oportet quod fciat agnofcere quidquid debet judicarc
: judiciaria enim poteftas hoc ex poftulat, ut quod
debet judicarc, diícernat. Diligens igitur inquiíitor
íubtilis inveftigator , fapienter , 6c quaíi aftuté interroget
á peceatore, quod foríitan ignorar, vel verecundia
velit occultare 5 cognito itaque-crimine, varietates ejus
non dubitet inveftigare, 6c locum, 6c-tempus, 6cc. quibus
cognitis adíit beneyolus, paratus eligere, 6c fecumr
ónus portare : habeatdulcedinem in affedione, pietatem
in alterius crimine, difcretionem -in varietate : adjuvet
confitentem orando, eleemofynas 6c cxtera bona
pro eo faciendo : femper eum'juvet leniendo, confolan
do, fpempromittendo,6ccum opus fuerit etiam incr
pando: c doleat loquendo, inftruat operando :' íit partáceos
laboris qui vult particeps fieri gaudii : doceat
perleverantiam 5 caveat ne¿ corruat y ne-jufté perdat
poteftatem judiciariam. Hxc omnia & quomodo
quando,
; c "Doleat. )-IeT eft fe doleré pro pee" cato ejus oitendac.
d Corruat. ] Sacerdos per iadifcretionem, vel Pecnitens per recidSvum.
t Juftus prior.) Pioverb. iS.accufator eft fui, yenit anücus ejus, & iayef&r'
gabjt eum, fci 1 ice* Sacerdos. -
fColubtr ] Job. 16.
%CIFÍMFT*NFIUS, } ^agga*swft^?w»%^**.

LÍBER TERTIUS. ¿77
¿¡uilibet obfervet', animx medicamina dando.
Quis, fcilicec peccator , ucrum ipfe peccacor fuerit
niaículus vcl fcemina ,-juvenis vel lenex , nobilts aut
ignobilis: liber vel fervus : in dignitate íeu officio confticutus
, an privaras $ ían.c memis vel infanus i fciens
vel ignorans ; folutus vel conjugatus > cbuftralis Cle-
.ricus, vel laicus : conlanguineus , anaffinis, an extraneus,
Chriftianus, Hxreticus, vel Paganus 6c fimilia.
Quid, fi commiíít adulterium , vel fornicationem , vcl
homicidium 6c fimilia.Item ucrum peccatum quod perpccravic,fic
enorme, mediocre, vel parvum. ítem utrum
.fitmanif^ftum-,veloccultum.Icem,ucrumquatriduanum
• 6c ícecens,an recens,6c fimilia.Ubi,ícilicec ucrum in loco
.facro,an h in prophanojin domo dominorum,aut alibi.
Per quos,fcilicec mediacores 6c internuncios 5 quia omnes
tales funt participes criminis 6c damnationis, 6c ipfe
^ft reus 6c obligatus pro peccatis eorum. ítem per quos,
id eft, cum quibus,6c proquibus,6c contra quos. Quoties,
debet enim peccator , íi poteft, confiten , & Sa-
: cerdos interrogare , non folum ¿pía peccata, fed 6c vices,
6c iterationes, uc dicat qüoties cognovit fornicariam,
vcl adulteram 5 6c utrum unam, vel plures : quoties
dixerit próximo verba contumeliofa, quotiesitera-
vitinjurias, 6c fimilia 5 1
quia vulnus iteratum tarditis
fanatur. Gur, fcilicet quali centatione hoc feceric s 6c
ucrum prasvenic ipfam tentacionem, vel fuit praiventus
abea¿ utrüm íponte, vel coadus, aut qtiafi, coaclione
conditionali videlicet, an abfoluta. ítem, utrum cupiditate,
an paupénate 5 utrum ludo, an nocendí animo
6c fimilia. Quomodo , fcilicet de "modo agendi , vel
patiendi, 6c melius achí, quam ledione fcitur. Qu.uv
do , utrum in tempore facro , puta feftis, quadragefiniá,
6c aliis jejuniis, aut in non facro , ut in aliis die^
• bus proféftis. ítem, utrum ante acceptam pocnitentiam s
* vel etiam poft , frangendo ipfam pcenitentiam. Deh
In profano. ) id cft publico Ycl priyato, non confecrato ;'& dicitur profa»
Mim, quafi procul á fano.
i Quia vulnus.) Sunt verbaAuguft. de peen. difi. 3. inanis.
* Vel etiam poft.) Quia fecundum hoc major cft ingratitudo.
ftsq«i

¿ 73 SÜMMiS SANCTI RAYMUNDI,
bet etiam pcccator doleré, 6c confiteri de bonis omiflis,
qux fcilicet potuit faceré , 6c non fecit 5 talia enim
dicuntur proprié delicia, quaíi derelifta. ítem de tem.
pore malé expenío. ítem quia animas proximorurn, non
íolüm Deo eripuit, fed 6c etiam ereptas á fe, vel ab alio
in malo confirmavit. ítem quia multis fuit exemplum
mali, 6c quia non fuk exemplum boni. ítem detriítitia
quara intulit bonis peccando, & de laetitia quam eis
non adhibuit. ítem non folum cogitet quid, & qualiter
fecerit, fed qcám injufté Deum ofTenderit. Probantur
¡¿ug. iib.detoe. harc omnia ab Auguft. de pcenit. dift. conftderet. 6cab
piwtti. c. 10 ^lexan, ext. de homic. 1
ficut dignum. 8c C¿. fupra de peenis.
§. funt autem multa, per totum. 6c fupra eod. §. item
cor/fcjfio debet effe integra. ítem nota quod íicut poení-
tens m
non debet nominatim fpeeificare perfonam cutn
qua peccavit, nec circunftantias per quas intelligi pofíit,
niíi eílet forte notorium, vel alias non poífet rc&£
confiteri, ut dixi fupra eod. itemdebet confeso effe integra,
verf. propria. Ita íimiliter Sacerdos non debet
fpeeificare perfonam in interrogatione > fed uterque
infiftat cauté circa qualitatem perfonx , fcilicet fi erat
virgo, vel corrupta > vidua , vel mcrctrix : conjugata,
velconfanguinea, vel fancHmonialis , 6c fimilia. Ítem
credo quod non debet interrogare in genere de crimine
inuíitato i fed alias poteft cauté inveftigare, utrum eciam
crimen tale commiferit.
§. 30. Ad tertium , fcilicet, qualiter faciendo íutf
i Sicut dignum ) Ibi dicitur : in exceffibus (¡ngujorum , non iblum qualiraí
deltdi,.& ciuantitas, fed & atas, & ("ciencia, & fexus,& conditio íuncactendeada
; quia fecundum ea, & fecundum locum Se tempus quo deliclum committnur,
unicuiquedebee pccnitentiá ir.dici : cum idem execífus magis in uno
quám in alio fit puniendus.
m Non debet.) Id eft non tenetur i íi tamen exprimat eam bona intentione
•Pccnitentiario, qui eft perfona qua: poteft prodcííe Se non obcíTe , non ut prc
dat-ipfuxn peccatorcm, icd ut Pccnitcntiarius otet pr© ipfo , aut fecrete labore
ad.corrcdionem ejus, non pcccat,fcd pLtiús meretur. ai£. n. q. J. hoc viditi"-
/¡militer,fi Poenitentiarius ¿nquirat dc illa perfona bona fide , uc oret pro ei>
aut corrigat cam in occulto, non credo quod peccet, dum tamen nullo moo
conficcncem

LÍBER TERTIUS. €79
ínterrogationesi 8c de officio Sacerdotis erga pcenitentem
jam liquet in parce per auctoricacem Auguft. poli- Au
.
tam fupra eod. §. ínprin. debet enim in primis incer-•**
rogare pcenitencem, utrum fciac Pacer nofter, Credo in
Deum, A v
e Maria 5 8c fi nefeiac, inftruat eum , 8c faltem
moneat ut addifcat: doceat etiam eum de forma
Confeílionis, ext, eod. Deus qui deinde dicat ei quod genunectat
ad pedes Sacerdotis quoties conritetur. ítem
foemina eft, inftruat eam , quod femper genufleclat
ex cranfverfo. Icem non refpiciat faciem mulieris Sacerdos
in Confeíüone, quia, ut dicitur in Habacuc 1.
kcies n
mulieris, ventus urens : 8c in Ofe. 1. auferat
•fornicaciones á facie fuá, & adulteria fuá demedio
uberum fuorum. Debet exinde pió,dulcí, ac fuavi alloquio
índucere ipfum ad ConfelTionem , 8c compunc*
tionem, proponensei beneficia, qux contulit fibi Deus
Sc'prxcipué circa PaíTionem. Icem quia p non venit
propter juftos, fed propter peccatores. ítem quia illi
qttibene pcenitent , magis poftea-diliguncur 8c exaltantur
a Deo, quod patet s in Petro, r
Paulo, f Latrone,&*
Guiris aliis. Promittat veniam i exppnat Chrifti charitatem
fuper eminentem, juxta illud 1
in tren, ó vos ornees
qui cranfitis per viam, attendice 8c videte fi eft den­
tar ficut 8cc. Item u
recordare paupercatis8c* tranfgreí-
fionis mex, y abfyntbü 8c fellis. ítem Ifai. 49. numquidoblivifeipoteft
mulier infantem fuum, ut non mifereaturfilio'uteri
fui i6cfi illa oblita fuerit, ego tamen noa¿
^idulieris. 1In textu Habac. non dicitur, facies mulieris, fed facies eorum*>
O'Fbrnicationet.
tos-inhoneftos»
) i. figna incentiva fornicationi?, ut fu cum , & alios orna-
P Non f mt. ] Matth. 9.
Q, In Pctro. ] Mat. 16.
J
Dc Paulo. ) A¿t. 9.
f &e Latront. ) Luc». 13.
*1» tren. J C. 1.
^Xtordare. ) Tren 3.
x
Traf)ferejftenis. ] Quafi quadam fuit ttzmfgx&ofi»e *$»effiis, «pa*d &t*tff^PKr
hominem palfus, & rnortuus fit.
'^fynthii. } Hoc ponitur pro aceto, flípro vioo-a^rhato.

¿So SUMMí SANCTI RAYMUNDí,
obliviícar tui; ecce 2
in manibus meisdefcripfite a
rruri
tui ccram ocuiis neis femper. Ítem fuadeac ei,quod
non verecundetur confiten, quia non hornini conritetur,
fcd Deo. ítem quia in poenitentia confeflus pro abíoluto
habetuí. Si vero non vult confiten , proponat ei
terrores judicii, panas inferni. Sopho 01. Yox diei
Domini amara, tribulabitur ibi fortis 1 dies illa, dies
ux, dies calamitatis 6c.miferix, dies magna-8c tribulationis,
6c anguftix, tenebrarum 6c caliginis, dies nebulofa6c
túrbida, dies tubx 8c clangoris. Ifa. 13. unuíquifque
ad proximum fuum ftupebit, facies combuíbe
viiltus eorum ; 6c invenios de his muita fuprá eoa\ jffrima.
dieta. & §. item debet ejfefejtina. Poft hoc audiat
fimpliciter confeífiónem fuam, qua auditá, ii^cipiat interrogare
ordinate 6c diftincté , ut fupra. Confulo tamen
quod in interrogationibusnon defeendat ad fpecialia
peccata, 6c ad ípeciales circunftantias j quia multi
forte poft multas tales interrogationes delinquerent,
qui etiam aliter nefeirent cogitare. Iisterrcget ergo ícmper
in generc fuifti fuperbus, qualiter, 6c quibus modis,
in" quibus caufis, contra quos, quoties : fi diu. per"
feveraverit, utrum continué 6c ex prava confiíetudire
íit fuperbus, an aliunde interpólate tumeat > 8c quxííc
caufa tumoris ejus i non tamen ipfe Sacerdos determinet
qualitatem, modos, 6c alia qux prxdixi,fed ita fub
quodam involucro interroget j 8c fecundum hoc poteft
procederé interrogatio in quolibet crimine capitali.
f, 3 1. Sunt autem ifta feptem crimina capitalia;
qux continentur in hoc verfil
c
«•* Lux,gufiusr avet, d
.triftis , c
f
furit, invidety ' ambit»
Ut autem fcias propagationem iftorum criminum >
7, In manibus. ] i, vulncribus manuum.
a Muri. ) i. anguli, vel prxlati, vcl virtutes animarura,
b Luxus,gufius. ] i. Luxuria & Gula,
c Avet. J i. ayaritia.
"

-lfc ÉR ^pRTIUSÍ; •ar
s$íptá do&rinam quam tradit. Gregoriüs w fuper Job. G
"t-
&Hadix totius mali eft fuperbiá ,'&c. Qiiodde hac 1
^- c
' 3
fáé^ /cilicér fuperbiá , feptem principafiá^iiíi orkinr
, fcilicec inañis gloria ,3bíviaia , ira, trrftitia, avaitia
, ventris ingluvies,^ luxüríá. Et quia l§t£fept#r'
vitiis noJcaptos docuic Redemptor nofter , idcircó ad
Jjpiritualispr.adii luctamen gratia feptiformi fpiricus ve-
J$tí¡t plentis. Sed habent hxc ííngula contratos éxerciwm
fuum rinam de inani gloria orrañtur hxc feptem
vicia , fcilicet obedientia , jaclantia , hypociffis,contentio
, pertinacia ,difcor13ií', novitatum prxfumptio.
.JDe inviáia nafcunturhxc quinqué, odiurñ ^Cu-forratio*,
Idecrstítio , exultacio in advéíí?#^%ffliÍS8&' in profperis
fcroxirhi. De ira ¿
pullulanc ifta fex'fcixx, tumor mentís
, contumelias , clamor , indignado , • Sfafphemia:,
.De triftitia procedunt íiriüiter-1$$.-malicia, rancor,
/fJufilíanirñiti^ torpóf ergá prxeepta , negado
Jíientis circá fllicita. De avaritia náleuifeur fex."
Hjroditio , fraus, fallada , perjuriurri inquietudo , 8C
^ circa míferos cordis obduratio.De -ventris inglávieproteagantur
quinqué* r*kiepta tóltjtl?', íceufkilitas, immun-
Bicia , multiloquium, hebetudo fenfuum circa intéllí-
Égentiam. De luxuria generantur béto j excitas mentís ,
iñconílderatio^ fi
inconftantia , prxcipitatio\ amor fui, Ç-
. odium 'Dcf'a aHeetus prxfentis fxculi, horror, vel del*/
peratio futuri fcculi¿'^fr"- :
áIiquanátí tence-
F^ :
;§. 31 ítem interrogw¡Sacerdos¿'B i
I tur , 8c qua ten&tione , qualiter^fíftár^quid tune co-
^gitec , vel operetur in refiftendo : 5c íic indire&éapeijiet:
forcé Confitens peccatum , quod cdaret.^ñterroger
¡etiam.de fociis.cum quibus convierfatur ,de térra ,
imdéeft oriundus, ubi nutritus,ubi ftuduit, ubi mikfj^
ram alias fecit. ítem cujus ordinis, profeífíonis,fcien-
H|X 5 de moribus , vita , ftatu,, confuetudine fuá 1 8c
fcegioni§. ltem.fi exerceat officium aliquod, 8c quod
•^Superjob.)..^

?tg SÜMMiE SANCTI RAYMUND1
vel íi fie homo vagus, 8c fpecialicer interroget de circunftantiis
pertinentibus ad oficiuto. , quod dixerit fe
habere, ut fie per iftas interrogationes 8c alias quas
ufus docebit , 8c h
unélio infpirabit, fpiritualis Medi­
cus , morbis , morborum caufis, eorumque diveríitate
penfatis, poífic plañe pereipere qualicer diveríitati culparum
diverfa remedia opponantur.
$. 33. Verum quia Religiofi funt á fxcularibus acKb.us
feperati , circa eos nota interrogationes, 8c examinationem
faciendam fpecialiter fuper duodecim abuíiones
clauftri , quibus frequenter regularis ítatus corrumpitar.
Sunt autem Pradatus negligens, diícipulusinobediens
, juvenis otiofus, fenex obftinatus , Monachus
Curialis , Monachus, feu Canonicus Regularis
caufidicus , habitus prxtiofus, cibus exquifitusi rumor
in Ciauftro, lis in, Capitulo , dhXolutio in choro, irteverenda
juxtá altare : in iftis delinquunt Clauftrales'V
fie ideó de his poterit interrogare Sacerdos. ítem interroget
eos de tribus fubftantialibus regula;, fcilicet obedientiá
, paupertate , caftitate, feu continentia* utrum
yidelioet circa ifta , vel aliquod iftorum commiferint.
ítem de fimonia , 8c aliis, quas á talibus frcquentiüs
committi folent. ítem circa Clericos Sxculares fpecialiter
funtinveftiganda hxc crimina, fimonia , negotiatio
, 8c alia qux pertinent ad avaritiam.. ítem dilapidado
, fi habet adminiftrationem aliquam. Ítem utrum-
inxerfit 1
divinis orficiis: fi portar coronara 8c habitum
congruentem. ítem de luxuria 8c de venatione 5 de irrcgularitatc
, de continentia , fi eft in facris ordinibus*.
Itena de advoeatione , de ludo alearum > quibus fxpiiis
?~\\Vn&io infpirxhit. ) Non tamen debet eífe Peenitentiat ius nimis fcrupul©"
fus , (i forte aliqua dc his interrogationibus, aut propter occopationem , auc
propter obftinationem, aut propter fimplicitatem omittat,dum tamen non la*
boret crafla ignorancia , yel lupina , vel negligentia diíTóluca vix enim contin-;
•cit,aut nunquátn,quod Pcenitcntiarius quantumcunvjue-difcretus obfervet om*
jnia quac hic dicuntur.
i Divinis officiis. ] & utrum dicar horas canónicas, li fit b«fteficiafas adultu* s
tac ÍA facris oidinibu.5 confliemus.

LÍBER TERTIUS. ' ¿S*
folent offendere. Icem çirca Principes, de ju (liria ;
•circa milites de rapiña 5 circa mercatores , nec-non &
officiales artes mediáticas exercentes de perjurio, mendacio
, furto , dolo , 6c fimilibus: circa Burgenfes 6c
Cives communiter de ufurisoc pignoribus : circa rufticos
, de invidia : furto , máxime circa decimas, primitias
, tributa Se cenfus : licet enim forma generalis
fupra pofita circa omnes íit tenenda , tamen fecundum
-diveríitatem perfonarum Se officiorum , íludioíius 6c
fpecialius eíl circa fpecialia crimina* iníiílendum.
i". 34. Reílat ut de fatisfadione , quse poenitentia
exterior dicitur , aliqua fupponamus. Videamus erg©
in quibus coníiílat fatisfaclio , deinde vifuri, qualiter
Sacerdos debeat procederé circa ipfius impofitioncm.
1
Confiftit fatisfaclio in tribus, fcilicet oratione, jeju-
1 JpjU/íftendum.) Numquid tenetur confeífor redúcete ad memoriam confiten-'
tis peccata qua: audivit vel fcivit ipfum commifi/Te? C¿. Si de hoc habet certam
ícientiam , aut probabilcm opinionem de hujufmodi peccato , reducerc debee
ei ad memoriam , fi de hoc recolit confeífor , & confitens nondtim fuper hoc
con fe flus eft , quia poteft timere Sacerdos , nc confitens fuper hoc crafla labo-
*ct ignorantia, qua: non excufat,vcl quod non adhibeat debitam diligentiam ad,
tecolenda fuá pcccata.Quidfi Parochialis Sacerdos fciat veleredat impedimenturn
eífc pcrpctuum in matrimonio aliquorum fiíorura Parochianorum , numquid
tenetur eis revelare in foro pcenirentiali, vel extra ? fy.. aut fcit, aut pro- s
^>abilirer credit , quod illud impedimentum poífit probari , aut non. In primo
cafu debet cis revelare , ut ipíi procurent divortium , vcl fe habeant ut frater &
foror : vel ipfe Sacerdos denuncies hoc fuperori & fubminiftret probationes ,
fi oportet; quia , cum íit Prxlatus , tenetur ad illud prxceptum, fi peccaverit,
&c. Si autem fcit , aut probabiliter credit, quod probari non poífit , non tenetur
«s dicere, nifi credar,quod fuper hoc laborent craíH ignorantia , qua: non
excufat,in quo cafu debet eis dicexc,fi probabilirer crcdar,quod parati fint fus
per hoc acquiefcere confilio bonorum, alias cis dicere non tenetur.
1 Confiftit.]Nota quod fatisfadtio confiftit in operibus pocaalibus,& hoc proptcr
quatuor. Primó , quia ibi eft honoris ablati redditio : quia qui Deo hon«rem
abftulit, non folum famulatur ei per operarionem bonam,fed impedit fe-
'pfum per pcenam aíTumptam. Sccundó,quia ibi eft deordinati rcordinatio-.quod
«nini deordinatum eft per culpam, optime reordinatur per paenam. Tertió,quia
ibi eft infirman curatio.infirmitas enim per delc&ationis fervorcm curatur pee
pcpnalitatis algorem. Quartó,quia ibi cft debiti folutio: peccator enimefficituc
debitor pcena:,ideó debet per poenaru fatisfacere. Nota ctiam quod ifta pocnalia
*tiafunt,Ut dicit Magifter, eleemofyna , &c. Se quodlibet iftorum dicitur tribus
^odis.&uno modo folum quodliber eft pars fatisfadionis. Dicitut oraxio pro-
Pt>é afcenfus ad Deum,ad aliquid deguílandum, vel impetrandum, vel e*foIven-
^nm.Communiter dicitur fecundum quodcomprehendit omnem aftumcontc*»fUtive
ad^cumidat^ra. CommuniíTimc^ccuodiw^oi çgmt»tcb;Midit 01*-

Tí 4 SU'MNfiB-SAWCTl R/AYMUNDI,
nio , 6t eleemofyna ; ut iíle ternarius conti a m nefa->
rium diaboli ternarium opponatur , ° oratio contra At».
perbiam, jejunium contra carnis concupifccntiam ,
eleemofyna contra avaritiam. Aliter etiam poteft diei-,
videlicet quod fatisfacYio confiftit in duobus, fcilicet
in largitione eleemofyna:, 6c carnis ° maçcratione.Elee*
mofyna autem eft triplex.. Prima.confiftit in cordis
contritione, quando aliquis fe oífert Deo , P juxta illud,
Miíerere animserux placens Deo : de hac cantatur is
Ecclefia , i íicut aqua extinguit ignem, 6cc. Secunda
confiftit in compaílione proximi, qua compatimur alienis
adverfitatibus , tanquam noftris : de hac Job. % i,
Mecum convaluit miíeratio , 6c ab útero matris meas
egreífa eft mecum. Tertia confiftit in largitione ma-
nuali, r
advocationc, cura corporali 6c fpirituali \ 6c
breviter in quocumque confilio 6c fubíidio , quod impendimus
próximo.; de hac Dominus f
iit EvangefK» ,
nem a&um bonum : undc glofla prima ai ThcíTal. f. non ceíTat orare , Scc. Similiter
jejunium dicitur proprié aífliílio carnis fecundum guft'irm.communitet
omnis carnis afflictio , qux confiftit in vigilüs & flagcllis , 8c jejuniis propia
dictis : communiífimé dicitur abftincntia ab omni mortali. ifa. j8. Hoc efl jf''
junium.&c. Similitcr eleemofyna proprié eft opus pietatis impenfum proxim»)
ad-relevandam indigenciam corporalcm. Communitec omne opus pietatis próximo
impenfum , fpirituaie,five corporalc;communií£rne dicitur omne opus ntifericordix,
fivé próximo,five fibi ipfi impenfum, fecundum quod «iicit Auguft'
Eleemofyna hominis incipict á fe ipfo. Eccl. 3©.Miferere anima: tux,&c. & m«*
dio modo.fcilicet communiter^icuntur ha» partes fatisfaclionis.
m Nefarium. ] De quo habetur infra. Jo, x. omne quod in mundo eft, aut eft
eoncupifeentia carnis,&c.
• Orarlo contra fuperhiam. )Hcc fufficientia fumitur fecunJiim triplicem pee*
cari radicem, & fecundum appwpriationem. Sccundúm proprietatcm íic , opuí
pcenale aüt ordinatnos ad Deum.íic cft oratio> aut ad proximum ,8c íic cft ele**
mofyaa; aut hominem ad íe ipf i.n.iic eft jcjuni«m,juxtá illud ad Titum x. Sobtié,&
jufté,& pié vivamus. Accipitur criam penes dupliccm vitam hxc (*&'"
cientia,quantúm ad contemplativam oracio, quantum ad a&ivam elccmofv 1
* 1
'
quantum ad utrumque jejunium.
e Maeerationt') fub"qua compren enditur oratio,ut infra dicitur.
p Juxta illud.) Eccl. 30.
q Sicut aqu*. ] Eccl.
r Advoeatione. ) Quam debent crjeftare Advbcati ia caufis mifer abilium ptf*
'/bnarum.

tfBER TERTIUS. £8}
date eleerr.oívnam , 8c rece omnia inunda funt vobis
: 6c Ambrofius: u
paíce fame morientcm : nifi paveris,
pecides. Prima elemofyna major eíl aliis 5 nam iri
illa offert íe homo Deo tanquam holocauílum id eíl ,
totum intertfuna 3 fed in aliis duabus offert te quaíi íacfiíieium,
id eíl hoíliam particularem. Alia multa pertinentia
x
ad eleemoíynam. fyt.fup. de negot. facular. §.
itcmqutritur utrúmde tiliche acquifitis, 8c fex §. fcq,8¿
fupra de hofpit. ord. per totum.
§. 3 5. Carnis autem maceratio confiftit in quatuor*,
fcilicet orationibus , vigilüs , jejunüs 8c flagellis. De
primo Apof. 1. ad Thef 5. íine intermiífione orate , id
eíl non interfniflis canonicis horis , de quibus Pfal, 1 18
Septies in die laudem dixi tibi. Alias íine intermiílioné
orate , id eíl femper jufté vivite , 8c atterna deíiderate,
Juftus y nunquam definit orare , niíi deíinat
t Date. ] Id eft date eleemofynam, & fuperflua qua: habetís;& líe ex aliis retcntis
nullam imraundiciam conrrahetis. lea folet expon i dc ck-mofyna coreo*
saH*. ..
u Pafie.) 86. dift. pafec. '
x Ad eleemofynam., Nora ad hoc quod Eleemofyna íit fatis factoría , oportet
quód ille qui tribuit, jufto cam titulo habeat, & tene:e,& poílidere poífit:fi autem
alias habeat, potius tenetur redderé.quám darc : unde oportet eleemofynam
dari de propriis : proprium autem habere dicitur duobus modis , vel quia
aliquis habeat principóle dominium alienandi, íic quilibet habens proprium poteft
daré eleemofynam : Vel qnia habet officium íibi «ommi/Ium aciminütrandi;
fie poteft daré Monachus. Oportet etiam quod fit de juflc .íc.juilitis, yel de illis
quorum transfertur dominium., & non competit rcpctitio,ut cft de pretio pro
ftibuli, vcl lucro hiftrionis. Sed tales élccmoíyna>non debent recipi in oblatio*
nem ,íi fit peccatum oírcrentium publicum , propter reverentiam altaris , &
confuíionem peccati , ut refipifeant. Deut. 13. Non orFercs mercedem proftibu-.
Ji. ' De ifta njateria quxre fup. de negqtiis[acuDirilus. Debet etiam íieri ex necclfafiis
i & hoc dicitur duplicirer. Uno modo eft neccífarium fecunJúm arclitudincm
vita: ; hoc modo eleemofyna non debet dc ncceíTáuis imponi ei , qui
peccat;quia hoc "Cft pcrfcclionis illorum qui totum viclum cxptciant á Chrifto,
cujufmodi funt viri perfecti; ídee fi debet fieri eleemofyna , debet dari dc co\
quod fupereíl huic neceflario , & bené cft fjtisfaítoria. Alio modo dicitur ne4
ccíTariurn fecuniúm communcm moJuiri viven.ü, dc quo dicit Aug quod multa
fuperflua habere proh1bemúr,fed fola'neccífaria tencamus ; &c dc tali fit proprié
eleemofyna fatisfactoria ; noníic de fupeifluo , quantum eft de rigore juí*tirix
: etedo tamen quod divina; miferi'cordix.benignitas tanta cft,qiod totum
acceptat, & quod pro nihilo nos falvar.
h Nunquam definit.) Dc hoc fumptum cft illud ufuaie,nori deíinit orare, qu¡
«©n-deíinic benefacert, »•.'•'•.
Rrr s-

S«¿ SANCTI RA Y MU ND C ¿
juíKis elle , femper orar , qui femper benefacit. Ítem
Aug. fuper Aug. ipfum deíiderium boni oratio eft,8c íi continuum
mh.9> eft defiderium ,,continua eft orado. Eft autem oratio
pius aftedus mentis in Deum tendeos , plerumque ne
animus pigritetur , in vocem prorumpens , vel fie: oratio
eft congeries vocum ad aliquid impetrandum in
Deum tendentium. Ítem non debent peti in oratione
temporalia , faltem princin^Hter , fed xterna, fupernaturalia
, 8c ad falutem pertinentia : undé Dominus in
Evangelio ¡ primum quxritc Regnum Dei, 8c omnia
adjtcientur vobis. Concluíit autem ifta , qux petenda
funt, ipfe Dominus 8c Magifter in 7. petiti©nibus,cum
docuit nos orare dicens- : Pater nofter, 8cc. ítem alibi
reftrinxit ad tria , fcilicet fidem , fpem , cbaritatem ,
qux prxcipué funt petenda. Luces, I I , Quis autem ex
vobis patrem petit panem , numquidlapidem dabitilli/*
aut piícem , numquid pro pifee ferpentem dabit ilirs¿^
aut li petierit ovum,numquid porriget illi-ícorpionem^
in pane charitas ,in pifee rides, inovo fpes intelligi; ur.
ítem exiguntur in oratione ifta 13. fcilicet quod íit
fidelis , íecura , humilis , difereta, devota , verecunda,
pura , lachrymofa , fecreta, attenta , operofa, foecunda
8c aífidua : qux nenprofequor ultra,quia trita funt,
Valet autem oratio prxcipué contra vitia fpiritualia ¿
undé Hier. fuper illum z
locum , hoc gemís dxmonii
^eron. n o n ejicitur t niíi in oratione 8c jejunio , ait íic : Medicina
cuilibet morbo eft adhibendaj non fanat oculum
quod fanat calcaneum : in jejunio fanantur peftescorporis:
oratione vero fanantur peftes mentis.
36. De fecundo , fcilicet de vigilüs, Dominus in
Evangelio. Matth. 16. Vigilate 8c orate ne intretis ia
tentationem. ítem Laca. 1. 8c erant inregione illa paftores
cuftodientes vigilias nocl:is fuper gregem luum.
ítem illud , fobrii eftote. 1. Petr. c. ult. 8c vigilate in
oratione , 8cc. Ítem Luca, íz. Sint lumbi veftri prx-
zLoeum, ) Matth.

L Í B E R T E R T I U S . 6S 7
cincli ,8c lucernas ardentcs ifi rnárfibas veftriá , 8c vos
íimiles hominibus cxpeclantibus Dominum fuum,quando
revertatur á nuptiis , 8cc. 8c infra , 8c -íi in fecun la
vigilia , 8c fi in tertia vigilia vcncrk , 8c ita inven erit ,
beati íuut fervi illi.
§. 37. De tertio , fcilicet de jejuniis , nota quod eíl
a triplex jejunium , primum eíl corporis á cibo materíali
i fecundum , afrcclus á gaudio temporali 5 tertium
fpirituale á peccato mortali: 8c hoc triplici jejunio de~
bemus caíligare jumentil m , id eíl corpus noílrum¡parum
enim prodeíl jejunare á cibo,nili jejunetur á peccato.
íf*. 58. Quare jejunavimus , 8c non aípexiíti,humiliavimus
animas noílras, 8c nefciíli ? 8c ¿infra : ecce
pífdiem aítligerc
nonne hoc eíl majus jejunium quod elegí 5 diíTolve
colligationes impictatis ¡ folve fafciculos deprimentes ,
d'mitte eos : quiconfracli func 1 iberos , 8c omne onus
uirumpe : frange efurienti panem tuum ,8cc. Ítem no«
ta
quod Dominus inílituitprimó jejunium in paradifo,
Se poíleá íánclifícavit , cum jejunavit quadraginta diebus
, 8c quadraginta noclibus in deferco ítem íemper
jejunium debent hxc quatuor concomitan, fcilicet largitas
, Ixticia , hora 8c menfura. De primo , fcilicec
largitate. Hier. qux manducaturus eras, íi non jejuna- n¡ e r o 1 t a
res , da pauperibus, ut jejunium tuum fit faturitas anirnx,
non marfupii lucrum. De fecundo-, ícilicetde Ixtitia
, Dominus in Matth. cum jejunatis, nolite fieri fi-
wÁí ••>•• ^g%**¿ :
^4^MmJm^^..."
* Triplex jejnnittm. ) D;o jejjnat, qui pro amórc cjiis fe maccrat . & quod íi
J* íubtrahit, pauperi largit&ft & ííiJorus : péifedtum jej inium cft, &: rationa-
7^, quando homo exterior á cib s abrtinet.Se interior orar. De diveríis inten-
*'ónibus jejunantium nota vevfus.
Ab(l

688 SUMM>PsANCTI R AY MUNDI ¿
cirt hypocritae triftes. De tertio , fcilicet hora , legitur
in primo yfcg. 14. quod Jonathas ,quia prxvenit horam
adjudicatus fuit morti, & fimilia multa. De quarto,
fcilicet menfura, Aug. Mens aviditate ciborumlaíTata,
perdit orationis virtutcm , 8c fupra de fobrietateor*
dinandorum per totum.
3 8. de quarto 8c ultimo , fcilicet de flagellis,notaquod
quatripartita funt. Primum confiftit in armis
pccnitentialibus, ícilicec in ciñere , cilicio , 8c lachrymis.
Secundum in pe&oris tunfione , jugi genuflexione,
8c dilciplinis. Tertium in arrliclione peregrina-»
tionis. Quartomin tribulatione 8c cujuílibet agritudinis
aírlictione , qualia rlageila fuftinuit.J"^. c. 1. De
his etiam Salom. b
flagellat Deus omoem filium , quera
recipit : undé Sacerdos debet dicere poenitemi, quod
omnia ifta fatisfactionis opera funt ei pro parte pomieentix
i 8c valebunt ei omnia , li adfit devota pceniten-
t-ia. arg. de peen. dift. 1. c
in attione^
§. 39. Nuuc videndum eft , qualiter debeat procederé
Sacerdos circa impofitionem íatisfa&ionis , undé
primo inquiramus de faifa fatisfaclione. Secundó de
gradibus peccatorum. Tertio de menfura pcenarum fecundum
varietatem culparum. Deprimo , fcilicet dc
faifa fatisfa&ione. d
Innoc. Epifcopos.noftros8c Presby-
teros admonemus, ne falfis pcenitentiis Laicorum animas
decipi ,8c ininfernum detrahi patiantur , falfaoi
autem pecnitentiam eííe conftat, cum.fumptis pluribus
de uno fojo poenitentia agitur : aut cum íic agitur de
«no , ut non difeedatur ab alio : c
undé feriptum eft J
b Flagellat.) Proverb. 3. Quem cnim diligit Dominus,cotripit,&c.
c In attione. ] Ibi dicitur : cum Pa-nitens in fe protulerit fevcJiíTima; medicina:
, fed tamen utiliífimx fenten.'iam, veniat ad Antiftitcs per quos ilíi clave*
in Ecclefia minjftrantur, & habetur cx illo c. quod vocat ad pcenitentiam.AblU*
nentia acommunione altaiis audoritate Prxlati faóta.
'• c\ Innoccntiiis./] De pan. dift. 5. Epifccpos. In aliquibus tamen libris. ciscij*
^íratrts noftros.'
"\ .e Scriptuvt eft,) Jac. z.

tIB ER TERTIUS. a*
vqui totam legem obfervaverit , offendat autem in uno, ^
fadus eft omnium reus,fciiicet quantum ad vitam xternam
, ficut enim fi peccatis ómnibus eííet abfoiutus., i
ita , íi in uno tamen emaneat,xternx vita: januam non
íntrabit : faifa enim eft poenitentia , cum poenitens ab
officio vel curiali negotio non recedit, quod íine peccatis
agi nuUatenüs prxvalet jaut íi odium in corde gefferit
j aut fi offenfo cuilibet non fatisfaciat; aut fi offenfus
oftendenti non indulgeat; aut íi arma quis contra
juftitiam gerat. f ItemGreg. Faifas pcenitentias di- ^ÍÍUJí
cimus , qux aon fecundum auctojitatem San&orum cehbrataann»
Patrum , pro qualitate criminum imponuntur 5 ideó-
que miles, vel negotiator , vel alicui "officio deditus..,
quod o fine peccato exerceri non poílit, Scc. ut fupra in.
auclorítate Innocentii. de peen. difi. ^.Epifcopos Sí faifas*
Ad illud quod dictum eft , quod non liceat poenitentibus
exercere militiam , officium : vel negotium priftinum
,dico quod poteft intelligi de folemniter poenitentibus,
h
qui non debent fxculariter vivere. de pcen.diftm 5. 1
contrarium. Sí dift. 5 o. K
illud. Poteft etiam intelli­
gi ,quando deliquit in ipfo officio, vel planius quanda
fibi eft injun&um in poenitentia 5 tune enim, íi redierit
, Sí eílet manifeftum , debet excommuni cari, da
•peen. difi. 5. de his. vel dic quod honefta poterit exercere
poft peradam pcenitentiam , dum tamen ineis vitet
peccatum , turpia vero non: unde Leo Papa : qua-*'
litas lucri negotiantcm aut excufat, aut arguit: quia Se
honeftus quxftus eftturpis : vesuntamen pcenitenti utilius
eft difpendia pati , quám perieulo negotiationis
aftringi, quia difficile eft inter vendentis Sí ementis
f ítem Grcgorius. ) De peen. dift. 5. faifas. ¡
g Sine peccato. ) ad mnv.is veñiali.
n Non debent. ).Poft fufeepram folemaem pcenitentiam.
. i Contrarium. ] Eít EccleíiafHcis regulis poft pcenitentiam a&ionem redircaij
tfcditiam fxcularqm, & loquitur de folemniter pcenitentibus.
* Illud. ) Ibi dicitur quod folemniter poenitens non debet poftmodüm'Oeric
atus honorem adipifei. & n.,g.l, aliud. Quod tamen quidam libri hic fíga'atum
mn habent, dicitur : melius eft ut Pocaiteus «pcétec ecelefiafticum.*'
4i¿ra forenfe ju.dÍCÍ14W,
1 0
7 8
- c
*' 3

l£» SUMM^ SAl&TI R^YMXiNDI^
0 0 1 1
* ntcrvcn
"'e peccatum. ítem fíreg. negotium quod
SuLt****
ante converíionem fine pecato extitit : hoc etiam poli;
converíionem repetere culpam non fuit. de peen. dift. 5I
qualitas. 8c neçotium. Utrum autem admittenda fit confeílio
illius qui ab uno vult recedere, & in alio remanere.
IJ¿. fupra eod. jj*. ítem quid fi aliquis pcenitet. ítem
Gnp&.fepr» quod ait Gregorius, faifas pcenitentias dicimns, qux
OÓn íecundum aucloritatcm fanclorum Patrum , &c.
expone, id eíl, non coníideratis circunílantiis, vel ubi
certa poenitentia ílatuitur , fi minor - impona tur , faifa
eft, niíi ex caufa tempefetur. -
jf. 40. D¿ fecundo,fcilicet de gradibus peccatorum,
nota quod dupliciter dicuntur efle gradus in peccato.
Uno modo circa idem peccatum, quod dicitur gravius J
veilevius, fecundum plures, vel pauciores, forciores,
vel deoiliores circunílantias > 8c intelligas idem pecc*-,
tum quando ex circunílantia 1 non mutat nomen. Alio 1
modo inter, diverfa peccata, 8c hoc dupliciter , aliquando.
inter peccata ejufdem generis, puta luxurix, vel íi-
milis j aliquando inter peccata diverforum generum ,
ut homicidium 8c fornicatio, furtum, 8c fimilia. m
De
'A*¡A»&. i. primo modo Auguíl. ficut tribus gradibus ad peccatum'
^Mhmm*. pervenitur,;uigçefl^)ne, deleclaíione , 8c confenfu, um
ipfius peccati tres funt differentiae, in corde , in fació,
8c in confuetudine , tamquam n tres mortes, 8cc. ítem
mlralel Greg. fciendunj quippe eíl quod peccatum tribus modis
admittitur : nam, aut ignorantia , aut infirmitate ,
autíludio perpetratur 5 8c gravius infirmitate, quám
ignorancia, fed multó gravius iludió, quám infirmitate :
péceatur. de píen, difi* 1. ficut tribus, ficiendum. ítem fcias-'
r
jMr$f. fas* q 1 JJ auctoritate Grog, concradieit A mbrofius,dicens: 1
1 t^oa mutat nomen. ) Sicut eft adulterium quod commiteir conjugaras, & Ib-•
lufcus-5 homicidium quodeommitr.it laieus aut clericus. Mutat autem nomca
furtum quo i commilfuni eft in loco, privato, quod dicitur íimplex furtum ; íi ;
aatem í^oed; facro fiatj dicitur facrilegium. "
mJ^epr^V-) Scilicct quando idem peccatum eft levius, fecundum piares, aut-'
jpatteióres circitaftfur ias, fortiores aut debí lio res. :
# Xfásmmes.} Sci^cet ifl, domo, i¿ templo? Se car» .poisamv-

USEfc TERTIUS. G vel expone, graviífimé,
id eft periculoíiíiimc , quia fpiritualis poenitentia non
agitur de peccato quod ignoratur : undé Joannes Chry- . •
íbltomus, nullum invenitur delidorum tale remedium^. ¡„ e
íicut eorum continuata memoria, defcen. difl. Judas. E
? i
ft-**' Uebr.
& hoc intelligas,cum hoc recordatur ad contritionem,
non ad deleclationem. ° De fecundo Aug. adulterii f$ n\f e
*¿
malum vincit fornicationem ¿ vincitur autem ab incef-gUs.
tu : pejíis eft enim cum matre quám cum aliena uxore
concumbere : & omnium horum peílimum eft , quod
contra naturam fit, ut fi vir membro mulieris non ad
hoc conceílb, volucrit uti. Ufus enim naturalis, p fi ul-.
tra modum probabitur , in uxore quidem veníale peccatum
eft, in meretrice damnabile, íed iftud quod eft:
contra naturam, execrabilitcr fit in meretrice, fed execralñliüs
in uxore. 3 2, q. 7. adulterii. 1 De tertio modo
dicit Auç, çravius eft homicidium quám adulterium
Je
*tl!j:
& &
r -i / x tennis conjuga
33» f. 2. c
fi quod verius. fimiliter facrilegium , 1
quam ub. t, c 1$.
fractio voti. 17. q. 4. r
ficut. íy.q. i.nuptiarum. 8c alia
6:iam poíTunt inveníri majora : fedcontradicit Clemens.
3*»£. 7. quid in ómnibus peccatis adulterio eft gratis
: fed illud quid, non infert negationem, fed raritale
rn j vel expone gravius, id eft communius: fecundum
¿as igitur diverfitates judicabis crimina , vel majora.,
Vcl minora.
§. 41. Sequicur de tertio, fcilicet de menfura poenafum
i circa hoc videtur per multas auótoritates dicen-
0
D« fecundo.) Scilicet dc gradibus peccatarum ejufdem generis.
P Vltr* modum. ] Tamen citra Dei contemptum , Se mandatorum cius, alias
et mórcale.
^Dcterco. ] Scilicet dc endibus peccatorum ejufdem generis.
s
' q»id verius.) Ibi innuitur quod minus cft malum adulterium, ftuám ho- \
mic
'dium.
1 1
'
^§Lii*mfraZtio. ) Alia littera , que eft verior : fimiliter facrilegium & fracvoti
graviora funt quám adulterium.
tS'cut. j ib¿ dicitur; gtaviús eft agere facrilegium quám fornicari, íicutpeC-
^f utí>
quod eofiímiúitiiT in Deum, g-rayiu,s cft quám quod committitur »a he-

SU IMU/tSANCTI RA Y MU WD 1 <
dum, quod arbitrio Sacerdotis poenas omnes taxentur £
confideratis circunftantiis criminis, quantitate, & dig*
látate, 6c qualitate. ítem perfona; dignitate , officio ,
paupercate, infirmitate, feu debilítate , complexione,
confúetudine, focietatc, lachrymis 6c devotione. ítem;
regionis .6c temporis qualitate, nec- non 6c aliis circunf
tantiis fupra pofitis : undé Leo Papa j témpora peenitudinis,
habita moderatione* conftituenda funt tuo jal
dicio, prout con ver forum ánimos perfpexeris eíTe cta
votos, 6cc. ítem in o&ava fynodo : hoc fit pofitum i»
judicio eorum qui prasfunt, vel quanto.-tempore, vel
quali modo peen • tere debeant g qui deiinquu nt. 27.^
Mm l E ?• témpora. 6c hoftjtfoildcm- dicit Hieron. de peen: dift. 1¿
u
ntenfuram. Si hoc dicas , infurgunt contraria multa
t'jMtrim.'
fupra eod. i", defrimo.-vçxfa faifaspevnitentias dicimus , i
Qjftg. hom. 34« ice. fed fupra folutum eft. ítem contra idem Gregorius
*\vm> - ¿ e ^ ^i^¿tftiQy.jdicitur^ quod'prolbiiji|
debet eífe poenitentia, quám fuit oujpa : fed illud intel-
Iige de in te riori poenitentia, quia quotiefeum que recor-»
datur, debet doleré qued commifit illud. Vel illud hv
tellige de posna quam fuftinemus pro peccato primi
tjftj. 19. Ub. hominis, quia illa eft produ&ior.- ítem dic ut Grcg. 0
pw* 1
-' 1
*'* i-licromtsaito tempore debet eíTe posoitentk , quaaMf
&£.L'i>*»- tempore fuít in culpa.-dift. 47 r omné&iVtxU x
humamm
A #• ^ dice, de peen.- dift. 1. vid/e, benignum Dominum. verf* quatv
to tempore fer/uierunt Y Gafar feto». Hts¿ 6c aliis multi?
modis videntur jura, 6c fancti fibi adverfari. Solved
fupra eod. §. de prtynortetí. dtemypod ait Greg. faifas
' u Menfuram. ^ fi>\ dicit Hicr; qüod apiíd Deum, non tam valet menfura temporis,
quam doloris ; nec abftinentia ciborum > tantum quantum mortificatio '
T.itiorum : &*dicituíl&i quod in arbitrio Sacerdotis eft , témpora pcenitenti*
pro-file &. eonverfatione PcEniteatium abbreviare> aut pro négligentia protelare.
>
x H'.immum die*. ] Ibi dicit Greg. fi 'nequáquam amplius póteífts'V í al te m tales-'e
fio te in frúctu bonorum operum,'q^iale$'iiu

LlfíErV TERTIUS. tyy
ptenitentias.Sed hxc folutio non ele uíquequaque fufficicns.
Uc ergo fcias qualiter debeat procederé arbitrium
Sacerdotes. Nota quod regulariter pro adulterio-
Sí perjurio , fornicatione, homicidio voluntario, 6c cxteris
criminalibus vitiis, feptennispoenitentia eít imponenda.
33.^. 2, z
hoc ipfum. 6c §. 3
hoc autem quamquami
£c 2 2. q. 1. b prdMcanium. 6c hoc duplici ratione, una
quia Dominus prxcepit numer. 12. Mariam fororcm '
Aaron ítigmate lepras percuífam extra caftra , feptem '
diebus egredi, 6c poft emundationem rnrfus eam in caí*
tra admitti. Haíc ratio ponitur in prseal. c hoc ipfum.
6c fecundum hoc per diem intelligimus annum. Aliaratio
eftj-íicut per peccatumfeptiformem Spiritus fancti
gratiam amiíít, ita per poenitcntiam feptennem recuperet.
Verumtamen, licet pro íingulis peccatis talib."s,
fcilicec eriminalibus íit c
ftatuta poenitentia feptennis,
magis vel minu/s afpera debet imponi, proue
majoritas vel minoritas criminis, cum cacteris circunftantiis,
hoc expofcit, ut patet in fequentibus.
jf. 42. Ab ifta regula excipiuntur plerique cafus, in
cjuibus propter peccantis dignitatem , vel criminum enormitatem,
imponitur májor poenitentia : nam PreC
byter, íi fecerit fornicarionem, debet agere poeniten*
tiam decem annorum , fecundum formam d
tradicam.,
z Hoc ipfum. ) Ibi canónica cenfura poft feptem annos rediré pcenitentem in
ftatum priflinum pra*cipi't.
a Hoc autem q'tamquam. ) Ibi dicitur ouoJ majorum criminum pccnitentiá
feptem annorum fpatio conclultt ir, nifi propter excellentiam officii vel criminis
magnitudinem-hoc fpatiu'm excedatur, fcilicet in coitu cum parentibus, vel
liberis, vcl aliis huju&nodi perfonis, vel in vitio fodomiticó , vel coitu curti
brutis.
b ?r&dicandum. ' Ibidícítúr quod fali". pocmtcnth !é perjurio imponi debet)
qualis de adulterio, fornicatione, homicidio fponce commifTo , & caneri*;
'eriminalibus vitiis\- dicitur etiam ibi, cjítod oui de | e r
joiio , vd alio quoliber
, criminaü peccato propterTimorcm lon^aí pccnitentiá: confiteri non vult, á
communione fiHelium feparetur;
c Statuta. R.e ¡imp.'ex.
ÚTraütn:». ] H^c elt forma, quo-; "ibus primis meníibus á ea:reris remo*
tu
*> pme & aquiá vffpcia ad vefpcram utatur , exceptis dominicis diebus , &
feftis praxipuis, in aaibir-.roHico Yino, pifciculis & leguminibus recreeuur';,
o c r r

^SUMiM^ SANCTI RAYMUNDI,
difi. 8 2. Presbyter, quod intelligunt quidam de fimplici
fornicatione. Alii,&: forte verius, de adulterio Sí inceftu,quia
cognovit conjugatam, confanguineam, vel affinem.
Icem presbyter,fi cognofcat filiam fuam fpiritualem
quam bapcifavic , vel de facro fonte, vel in confirmatione
fufeepit: vcl qux peccata fibi confefla fuit, debet
agere pcenitenciam duodecim annorum j Sí etjam
c
debet deponi : &hocfi crimen eíl manifeítum. Si eíl
Epifcopüs, poeniteat duodecim annis : ipfa vero mulier
debet omnia derelinquere, res fuas pauperibus tradere,
Sí converfa in Monalterio Deo ufque ad mortem fervire.
30. q. 1. f fí quis Sacerdos, Sí g non debet. ítem qui
cognovit Monialem,agat pcenitentiam decem annorum,
Sí ipfa fimiliter, fecundum formam poficam. 17. q. 1.
h
de filia. Sí > devotam. De vitio fodomitico pacet per
aucloritatem Aug. fupra eod. §. verf. adulterii malujn*
quod longé majus crimen eíl, quám cognofeere ma-
fine carne & fanguinc, & ovis,& eafeo : face© indutus humi adhxreat : poft
dictos tres m:nfcs de loco, in quo i carteris rematus fucrat , excat: tamen in
publicum non proceder, ne populus in eo fcandalifetur : & aliquantulum rcí
umptis viribus, unum annum, & dimidium in pane & aqui expleat, exceptis dominicis
dicbus,& feüis pr.rcipuis, in quibus yino & fanguinc, & ovis , & cale»
uti poterit, & recipere Corpus Domini, nc indurefear. Píalmos in choro cum
fratribus u'timus canat, 6¿ minora officia gerat,deinde ufque ad fincm feptimi
anni, omni tempore, exceptis pafchalibus diebus, tres legitimas ferias quálibet
hebdómada in pane &: aqua jejunet •, fecundam tamen feriam unum pfalrerium
dicendojvcl unum denarium dando pauperibus , fiopus cft , redimere poteft.
Completo fie feptennio, ad officium poterit reftirui ; ufque tamen ad fincm decimi
anni, feria fextá, íine re lemptione, in pane & aquá jejunet. Eadem.pccnitentia
imponenda eft Sacerdoti de ómnibus aliis peccatis, pro quibus meretur
deponi.
c Debet deponi."] Peregrinando

LÍBER TERTIUS,

,o¿ SUMM.^SANCTI HAYMUNDI,
majus pcccarum cft uxoricidium quám matricidium.,
fecundum reguiam illam , quis dubitat fceletatius eííe
oivymiílum , quod eíl gravius vindicatum l 24.^. 1. non
afferamus. Alii vero communiter dicunt contrarium ,
imponi tur tamen major poenitcn:ia uxoricida:, quáta
matricida: , quia homines proniores funt ad occidendas
uxores , quám marres. Ítem pro homicidio cafuaK
imponenda eít poenitentia quinqué annorum ,.fi culpa
prxceífit caíum, alias nulla , niíi forte ad cautelam.
dift. 50. p eos.vero. Se duobus capitulis. fcquentibus, 8c
forte q eadem diftinctio poteft fieri in neceiTarió. arg.
difi. 50. r
de his. 1. ext. dehcm'ic. (interfecifti. Itemquaíem
poenitentiam debeant agere • parantes , qui filies
opprimunt,. l}¿. fupra de homic. §. de parentibus. Qui autem
intellígantur homicida:, volúntate , neccífitate, vel
cafu , vcl qua: poena talibus imponatur , & cañera ad
hctmieidium pertinentia. c¿. fupra in ti't fpeciali de4iomic.
ítem poenitentiam ejus qui violat Ecclefiam, çrif-
. ma&caücem facrum poliutis manibus accipic , & fi­
milia íactilegia enorm.ia
multum íibi contulit, íi ab oíJicio facerdotali recelferit.
o n
.{Interfecifti. Ibi dicixur,quod qui fe,&-fuá liberando , fures qui capi "
poterant , occiderunt; pro homicidio pcenitentiam agoré non tenentur, nui
voíuerint.
i t De viro.] Ibi dicitnr,quod. primo anno extra coemeterium , quod viwlavit,
confiftát. Secundo ante fores Eccleíi.T.Tertio in Eccleíia. In hoc termino carpes
noncomedat,vinum non bibat,niíi in Pafcha & Natal i "te offerat , nec
commnninrcm accipiat; Guarro anno communicabir ; & in illo ,&Ui ouintQ»
Jt

•vcl tabulam ,vel altare , vel pallas altaris , quid agendum
íit, tám de poenitentia , quám de ítilla docemur
ex decreto PiiPapx , cujus verba funtjfcec. Si per ne-
gligentiam aliquid de fanguiíie ftillaverit u
in tcrram,
fingua lambatur, óc tabula radatur : íi non fuerit tabula
,utnon conculcetur , locus corrodatur , 8c igtie
Confumatur, 8ccinis incra altare condatur, Se Sacerdos
* quadraginta diebus poeniteat ., íi r fuper altare ealix
ftillaverit , forbeat * Miniíter. ítillam , & tribus diebus
poeniteat íi fuper linteum altaris, & ad altud ítilla perveniat,
quatuor diebus poeniteat, íi ufque ad tertium ,
novem diebus poeniteat , 8c linteamina , qua; tetigcric
ítilla , tribus vicibus Miniíter abluac , cálice fuppoíito ,.
8c aqua ablutionis fumatur, 8c juxtá altare a
condatur. *
-De illo autem qui evomit £uchariítiam,vel veriíis fpecies
, docemur ex Pcenitentfali Beda: Presbyteri , dicentis:
íi quis per ebrietatem, aut voracitatem Euchariítiam
'evomuerit , quadraginta diebus poeniteat >
Epifcopi nonaginta : fi pro infirmitatis caufa evomuerit
, feptem diebus poeniteat. de con. difi. i. fi per ne~
^li^entlum. 8C fi quis per ebrietatem. b Debet etiam fumi
inhocultimo cafu diligenter ,8c cremari, 8c ciñeres
juxtá altare recondi, ut fupra in alio cafu próximo.
§. 45. ítem quanti temporis, 8c cujus afperitatis
poenitentia fit imponenda pro perjurio voluntario, íive
percompulfioncm , fivé per ignorantiam juris vel facli
u ln terram vel tabulam ) Qus 1
folcc cíTe fub pedibus Sacerdotis celebrantis
in al iquibus locis.
x Quadraginta diebus.] Cum non dicat in pane Se a«ma ,'crcdo quod fufíiciac
tn cibo quadragelimali eriam.fícut folct jejunari in fextis feriis.
.«y Super altare. ] Non interpoíitapalla.
z Minifter. ) Ipfe fcilicet Sacerdos.
a Condatur.) Hxc omnia dicuntur in c. Siper negligenúam. in quibufdam ta-
*ncn quaíernis fyno^alibus invenitur , quod corporale , fuper quod ftillafaagninis
ccctderit , pro reliquiis reponatur ; quardam ctiamaliade hac materia
ibi pra:cipiuntur obícrvari. Sed credo quod , feu (tilla fanguinis ceciderir fuper
corporale , five fuper pallas , five fuper aliud indumentum facerdotis , fufficic
freere quod hic dicitur , nifi apu.l illos qui fuper hoc habeiít aliud precept un»
'/«oíale , qui formam fibi traditam fuper hoc fcqui debcuc.
4» Debet es.-i*\ ) Vomicw illo.

»5>* SÜMMiB SANCTI RAYMUNDI-
«raíTain , & fupinam commilTo , feu per au&oritatem 9
confenfum , vel cooperationem , 22 q. j. c
gw/ com-
pulfus. 6c tribus capitulis fequentibus. Alia multa pertinencia
adhanc materiam. c¿. fupra de juramen. & per
jur. ^.Sequicurvidere. cum cxreris §§. d
fequentibus,ufque
in fínem. ítem de poenitentia 6c forma ejufdem
poenitentia;, quam debent agere rebaptizati , ílvé ab
hxreticis, fivé ab aliis , fecundum varietatem perfonarum
, C¿. de conf. dift. 4. e qui bis. 6c (
eos quos. Illorum
etiam poenitentiam , qui dant, vel accipiunt communionem
de manu heretici5 vel qui recipiunt hatreticum
ad divinum officium celebrandums vel qui labuntur
inhasreíim fecundum varias circunílantias, c¿. 24..
q. i. g fequis dederit. Cantera vero pertinentia ad hasre-
c §lui compulfus.) Ibi dicitur,quod íi liber eft,qui compulfus á Domino fcienter
pejerat, qua lraj,inta dies in pane & aquá pcenircac,& feptem fcquentes annas.íifervus
ejufdem fit, tres quadragefimas & legitimas ferias pecniteat. •
d Sequentibut. ] Dicitur , quod qui perjurar in manu Epifcopi , aur in cruce
Confecrata, tresannos pecniteat ; (i in cruce non confecrata, unum annum pecniteat-
Qai autem coa&us fucrit,& ignoran* pejeraverit, Se pofteá .cognofeit,
tres quadragefimas pecniteat. In fequenti dicitur : fi quis coactus pro vita redimenda,
vel qualibet causa, vel nccclíitate perjurar,quia plus corpus,quam animam
dilezit, tres quadragefimas pecniteat. Alii judicant tres annos : unum ex
his in pane& aquá, in c. Íequenti dicitur : fi quis perjuraverir , & alios fcicns
in perjurium duxerit, dies quadraginta in pane & aquá pecniteat,& feptem f«cjuentes
annos , & nunquam fine pccnitentiá fit, alii,fi confeii fuerint,fimiliter
ptarniteanr.
c §¡ui bis. ) Ibi dicintr, quod qui non ignari irerum baptizati funt , feptem.
annis pceniteant quatta Se. fexta feria , & tres quadragefimas jejuncnt,fi pro vi. .
»io aliquo fecerint,fcilicet pro hxrefi introducenda : fi pro munditia,tribus an
ni- fimiliter pceniteant.
f Eos quos.) Dicitur , quod Epifcopi , Prs«byteri , Diaconi rebaptizati fponte'•
vel coaáti ufque ad mortem pceniteant : fidelium autem cathecumenorum oratmnibus
non interfint : Clerici vero , Monachi, aut Puclla; Dei , & Saculares
fponte rebaptizati, tribus annis fint inter audientes i feptem verófubjaceant inter
Pocnitenres manibus Sacerdotum, duobus etiam oblationes non offerant/cd
tantum popularibus in oratione focientur ; Pueris autem & Pucllis, five Clcricis,fivé
Laicis,quos ignorantiasetatis excufat , poftquam fub manus impofitic^*
ne al :
quandiu fuerint detenti , communio eft rcddenda.
g Si ques dederit. ) vel acceperit eommunionem ab hxrctico , Se- nefeir hoc •
effe prohibitum in Ecclefia , &.poftcá intellexit unum annum pceniteat,fi fciyit'
te ncglexit , decem annos pecniteat, vcl feptem fecundum quofdam,vel quinqué
fecundnm alios. Qui verópermiferit ha:rericum miíTam fuam celebrare in
Eccielia Catholica per juris ignorantiam , quadraginta dies poenitcat; íi pro*
damnatione Ecclcfiar , & confuetudinis Romanorum.projiciatur ab Ecclcfia,fiçut.
hajíeticus, fi fit jmpeeniteas, alioquin decem annis pecniteat. Si auteiju*'

LÍBER TERTIUS.
íltn , fchifma , vel apoftaíiam. fuprá inTit. fpecia-
Jibus. ítem qui frangic poenitentiam folemnem , fivé
redeundo ad crimina priora , vel fimilia , íive redeundo
ad negotiationem, vel mihtiam fxcularem ,
qua; fibi ftierant interdicta, debet poenitere fecundum
formam quam habes. 3 3. q. 2, de his veré, de peenit. difi.
hfi qui vero. 8c 1
de his.
jf. 46. Ex diligenti infpe&ione * praedi&az regula: ,
cum exccptionibus fuis , paterit ftudiofus 8c diligens
indagator invenire proceüum , ad fatjsfactionem pro
diveríis criminibus íecundum poenitentiales Cañones
imponendam : nec debet Sacerdos á forma prxdi&a recedere,
niíi propter caufam : 8c in hoc confiftit ejus arbitrium
, fcilicet pro qua, vel pro quibus circunftantiis
8c quantum , éc quando poílit augeri, vel minui poena
Canónica, 8c htcc eft opinio quorumdam , 8c facit pro
hac opinione. de peen. difi. i.menfuram. in fine verf,
Tamen pro quibufdam culpis poenitentia: modi fun c
impofiti. 8c de peen. difi. 5. l faifas, in prin. Alii vero dicunt
indiftin&é omnes poenitentias arbitrarias per c.
prxalleg. fupra eodem §. fcquitur de tertio , fcilicet de
ittenfura,8cc. 8c hanc ultimam opinionem videtur am-
plecK 1
" confuetudo ¡ prima tamen eft tutior, licet difri-
cilior. Verum , quamcumque opinionem teneas. Nota
quod tria funt crimina , quas impediunt matrimonium
contrahendum , 8c dirimunt contra&um , 8c fex qua;
•licta Ecclefia ad heréticos cranficrir, & aliis pcrfuaferitl, duodecim annis pocaiteat,
tribus extra Ecclcíiam,feptcm inter audicntcs,& dúos adhuc extra com-
-nuinionera.
h Si qui vero. ) dicitur, quod decem annis fint inter pecnitentes poft primum
ttiennium,quo fuerint inter audicutes extra Ecclefiam, nota tamen quod primum
triennium eft de decennio.
i De his.) Ibi dicitur ,quod tales á communioae fufpcudantur , Se a Cacholi-
Cotum conviviis feparentur , 8c loquuotur ha:c omnia capitula de his,qui poft
folemnem pcenitentiam ad militiarn , aut feculatia negotia , ficut canis ad ¥•
Nía» labuatur.
k ír&,,iiü& reguh.) de feptenni poenitentia indiceada pro quolibet mortali.
hipraeorf. $. verf. ut ergo fiias.
I Falfits.) Pcenirentiaidicimus,qua: non fecundum auótoritatera San&ortn»
Pa
ttum pro qualitate criminis imponuntur.
**} Confuetudo.) Qua* tenenda cft ; quitre YOta h»dic p4CaÍK&Ú£ fuatatl»?
Sari*. i6.q. 7, temper* ftcnitHéw!,

SUMMifi'SAN'CTl RAYMU ND l ,
unpediunt , fed non dirimunc. c¿. inSumma de matxí¿
aaonio , in tic. de impedimento criminis. 6c illis fex ad>junge
fcpcimum , fcilicet da illo, qui contraxit matriz
monium de fado cum moniali: tali cnim interdicitur
in perpetuum contrahere matrimoniumj fi tamea c«n*
traxerit, tenebit. ij, e¡. i. U ergo.
§.47. Ítem quxdam crimina funt , de quibus non
peteít quis agere poenitentiam , n niíi reíliruat , vel renunciet
, íi tamen poteft quod malé accepit, videlicet
fimonia., rapiña ,. íivé prxdatio * incendium , furtum,
facrilegium , ufura, turpis , 6cdoiofanegotiatio. De
his ómnibus ,& multis aliis circa idem' invenies plene
fupra in tit. fpecialibus. ítem femper debet facerdos injungere
poenitentiam per contrarium refpondentcm
ipfi peccato^it.putá.fuperbo orationem 6c humilitaterm
avaro elemofynarum erogationcm & largitionem: gu«lofo
abftinentiam 5 luxuriofo jejunium 6c orationem' >
& fi videatur expediré , peregrinationem, vcl alias loci
mutationem , ut.lic macerctur caro , 6c non refricetur
ad dele étationeuv memoria facti , ex afpeclu loa
vcl perfona; , in quo,vel cum qua perpetran]m eft pee*-
.catum. difl. 81. 0
valet. 1 ¿. q. 1.? mulier. ítem circa
perfonas obnoxias aliis aliquo vinculo fervitutis cavcat
pro pode facerdos, ne imponat eis talem poenitentiai»
p-r quam íieret prxjudicium illis quibus tenentur af*
uich, 6c prxcipué, circa conjungatos. ítem nota, qued
* n NifireftitUat.-} Hoc" planc rerum cft in iilts cafibus, inquibns non tr^ní 1
íertur,dominium in accipientem , aut ubi competir repetitio , etiam fi tranfferarur
dominium. Ubi aut transfertur dominium , & non competir repetiti>&
tamea motraliter peccat,nui accipit, credo quod quamvis congruum fir,& " J
'
»eftum,qued puniatur quis in quo deliquit, & quod hujufmodi turpiter acqu 1
'
11 tum non remaneat apud aequirentem , fed pauperibus erogetur. Poteft tamen
circa receptionem rei taliter acquiíita: Pcenitentiarius difpenfare cum poeni^ 1
'
tc , fe vidcat expediré;
o Valet.) Interdum conrerfis pro anima; fuá; falute loci mutario; plerumq*
cnim dum mutatur loeus , rautatur mentís affcétus : undé congnum eft :
oorporaUterevelli, ubi quifque illecebris defe rvi vit; nam locus , ubi q uKC
l i
prave •íient, in afpe£tu mentis apponit, quod fxpz ibi quifliue- cogttavit,ve
ge/fit. Vcrbum cft Ifidori, ^
p ¡4Hli.r.) Ibi diciiurrqnod pécora füat juflá interáci,quia taü flagit.o con-
»najiau¡indigaajuíaftlrcfiieantincmoiiaoi. , c r r ¡ í

. LÍBER TERTIUS. 7oi
in foro pocnitentiali appellantur legitimas feria;.eres
dies feptimaiVE , fcilicet feria fecunda , quarta, 8c íexta.
dift. o}, presbyter . de conf. dift. 3. ^jejunia.
§. 48. Reílat ut aliqua dubítabilia íupponamus.Pone
quod Sacerdos habet aliquos Parochianos furdos ,
vel mu tos , carros, furiofos, vcl dazmoniacos 8c íimiles
, fcit eos' elle in peccato mortali , quid faciet 5 ft
enim vocat íurdum ad poenitentiam , non prodeít,quia
non audit ü mu tum , non poteíl con fuer i : 8c fi aliquis
taliumeíl cateus , tune non poterit legere admonitionem
, íaltem per feripturam faclam , fi fciat litteras
y nec poterit videre íigna , vel nutus. Aüi proptcr
infirmitatem r
nihil intelligunt. Solutio , debet Sacerdos
faceré poííé fuum , ut inducat eos ad contritionem
.6c pcenitentiam plenariam , fecundum quod eíl
poíTibile, fcilicet verbis , vel feriptis , nutibus 8c fignis
, 8c aliis modis, quibus poíTic , íi non poteíl proficere
,oret ad Dominum,8c faciat orare populum fuum,
ut Dominus illuílret corda ipíorum ad pcenitentiam ,8c
cum nil omiferit de cóntingentibus , cune non imputabitur
fibi 1
Ezech. fi annunciaveris iniquitatem fuam
populo meo , &¿ ipfe te non audierit , 8cc. Ítem Apoftolus
t Acl.Mundae íunt manus mea; á fanguinc omnium
non enim , 8cc. In iílisetiam tradit Aug. pro regula ,
quod divinum officium per alicujus revel adonis oraculum
, concordi orationis gemitus eft implorandum. dé
conf. dift. 4. folet Mam qt¿¿ri: Eíl tamen cafus , in quo
tenereturSacerdos-, videlicet íi negligenria íuapríecef'
ferit hujufmodi cafus. arg. fupra de homic §. fpecies.
ubi cafus. 8c §. difpenfmtu*. 8c §. de parentibus. 8c de
deci. §. item quid fi aliquis f/trfive.
j£. 40. ítem quid íi aliquis pcenitet de peceatis , vcl
q jejunia.) Dicirur ctiam ibi quod jejunia illarum fetiarum non funt folvenda,
niíi grandis aliona neceílitas-fucric; Quidam tamen pro fecunda feria ponunt.
íabbatum i¡irer legitimas ferias. '
r 'Nihil mteiligunt.) TJt furioü, & mente capti.
{•E-eeh. }a. .
Jht>- tArf.l.tsi.

SUMMJE'SANCTI RAYMUNDI ,
dicit íc pernitere , non tamen vult íubire onus pccnitentiá:
, dicens le teuerum , valetudinarium , vel malé
complexionatum , vel íimile. Ítem quid deeo, qui conritetur
peccata , jSc tamen in pofterum non vult abftinere
: vel vult ab uno abftinere , &in alio remanere ,
numquid tales íunt admittendi ad pecnitentiam ? Videtur
quod non : de primo , quia perfecta poenitentia
cogit peccatorem omnia líbente r fufferre , &c. c¿. fup.
eod. §, Se'qui'tur videre qua fint neceftaria in poenitentia,
ítem , quia charitas omnia vincit, Cant. ult. fortis eft ut
morsdilectio , &c. Et Apoftolus ad Rom. 3. Quis nos
íeparabit á charitate Chrifti, tribulatio ,an anguilla ,
an perfecutio, an fames- an miferia , an periculum , an
-gladius, &c. hoc fupra eod. §. 1. verf. In fecundo fttndant
intentionem. Cum ergó ifte non íit paratas omnia
libenter fufferre , parct, quod nec habet charitatem ,
nec poenitet. Ad hoc dico , quod íi dicit fe pcenitere de
peccatis, & proponit de cantero abftinere , cum aliegans
fragilitatem recufat fatisfactionis afperitatem, debet
Sacerdos primó ipfum inducere , ut animum habeat
paratum ad omnem fatisfactionem , oftendendo
íibi magnitudincm peccatorum , quot & quanta bona
amifit propter ifta peccata , qux omnia recuperabit per
poenitentiam. Oftendat etiam quantam pcenam fufti'
nuit Adam , &: etiam totum genus humanum ufque in
íinem fxculi , tantumrrodó quia u
guftavit de pomo
ligni vetiti i quanta ergó poena debetur tantis , qux
tu commiíifti ? Coníidera alia utilia adiftamindu&ionem.qux
invenics fupra eod. §. prima dieta. & infra
eod. §. poftquam vidimus. Si non poteft eum ad hoc inducere,
imponat ei talem fatisfactionem cum voluntare
fuá, quam utiliter * poííit portare , ne forte pofteá
u Guftavit. ]-Genef. 5.
x Pojfit portare. ) Verius credo de illa quám fponte, dc fine murmure voluewt
fufeipere , & propter vitandam tranfgreílionem & inobetiientiam confulo ,
quod aut nulla aut pauoa injuhgantur fub przeepto , concedendo, quod liccar
ei jejunium fibi injunctum , aut oratione s , aut elccir.ofynas , & quarci:mqu«
alia íibi injunfta redimere , curo volucrit. Sed fi credo dc aliqto quodnoaft-

frangendo, deteriüs peccec. '5-ívnant nes ad hoc multa
primó exemplum Domini, qui numquam legitur gravem
pcenitentiam injunxiílc , nifi Joan. 8. Vade , 5c
amplius noli peccare. ítem Joan. Chryfoft. fuper ilium
locum y aliigant onera gravia-, 6c únporcabilia ! fierra-
Bus modieam pcenitentiam imponentes , nonne melius
eft propter miícricordiam racionem daré , quám
propter aliquam crudelitatem / 16. q. 7. alligant.ltc.vci
in Evangelio : z
Nolite mittere vinum novum in utres
veceres ,6cc. Ad hoc autem praeciíe Iaboret , ut peccator
caufas 8c radices removeat , 8c omnem occaílonem
peccandi pro poííe tollat. Aug. Satisfácelo pceni- Aug.'i¡b.it
tentias eft , peecatorum caufas excidere nec Cug

J.04SU MMJE SANCTI RAYMUNDT,
cj\ , Sí crebris , & falubribus monitis c poenitentia inuicenda
cft. ext. eod. quod quidam. Ítem talis confeflio
, jejnnia , elocmoíynx, peregrinaciones , & cutera
qua: confilio Sacerdotis iíH racient cum devotione
, & timorc Dei , licet c infirmi , quamvis non
valcant direde ad vitam xtemam obtinendam. tamen
valebunt cis ad tria, vel adaüquod iftorum trium,fcilicet
ad extremi judicii fupplicium tolerabilius fubeundum.
de peen, dift. 5 fi quis autem non habens charitatcm.
Ad tcmporalcm profperitatem obtinendam. de peen:
dift, i.cavend.nn. ¿k 11. q. 1. fe qualibet. vel adhoc, ut
citiüs illuftretur cor ejus ad pecnitentiam. de poenit&
dift.. ¿.faifas, ha fin. ítem valent ad alia duo , fcilicec
ad aííuefactionem bonorum operum , Íicut dicitur de
baptiímo Joannis , quod non valuit ad remiílionertti
peccatorum , vcl ad aílucraclionem. de confecr. dift. 4.
nonregencrabn.itHY. Ítem credendum eíl quod diaboM
non habeat in co tantam poteftatem , quantam íleon-.
isreg. india!, tinuc mala excrccrcr, quod patet eo , quod referí Gregorius
in dial, de Judxq , qui íignaverat íe íigno crucis
, & ideó deetpones non potuerunt ei nocere , imó
qui primó cum inven erat , rctulit majori darmoni ,
¿c exteris hxc verba : inveni vas vacuum , fed íignatum.
51. ítem circa idem quxntur, utrum d
hi duo ultimide
quibus fupra dictum eft §. próximo , teneamur
iterum, cum venerint ad veram poenitentiam , confice-!
ri 2c fatisfacere, non folum pro his peccatis, fed etiam
pro illis qux jam fueruntconfeíli, ác pro quibus , licet/
.*KÍ Pot*'uentio. inditendn.) Id eít jejunia , eleemofyna:, orationes & fimilia:
Sed numquid , fi pofteá concipiat propofitum de abftincndo ab ómnibus peo
catis , & conteratur, tenetur denuo coníucii? Ri. Credo ijuod non , fi conttreatur
eidem Sacci'doti , cui prius &e qui adhuc habeat peccata ejus in memoria,
qua: audivitríi autem. novo , qui alias non audivit cum , aut etiam primo >
fed oblitus eft qux audivit, credo qued debcat totum iterum confiteri.
r..„c Infirmi. Md cft fine chántate.
ó H¡ duo ult'm'u ] Scilicet qui confitcntur peccatum , & nolunt in pofterufl*
.abftinere, vel ita volunt abftinere ab uno, quod non. abílincantab alio.

¡nformíter, fatisfecerunc. Icem, utrum hujufmodi opera
degenere bonorum qux vel fuerunt facía in chai icace ,
ac poftea mortificara p:r fcquens mortale, vel fucrunc
facía in mortali, 8c per coníequens mortua, revivifeant
cum ipíe peccator venerit ad veram poenitentiam i
ítem , turom peccata femel dimilFa alicui per veram
poenitentiam , redeant illo poftmodum relátente f Solutio
ad primum quxíitum ; credo illum qui nunquam
abicinuit, nec propafuit abftinere, licet confitererur , 6c n«fr/**».
jejanaret, teneri nunc finequxtlione c
ad confeífiónem
& facisfaclionem : alium vero qui de uno peccato fuic
confelíus 6c fatisfecitj 6c non de alio, dicunt fereomnes
limiliter teneri ad confeífiónem 6c facisfaclionem : quia
confeílio 6c fatisfacrio non fuerunt facía: in charitate,
cum ipfe remaneret in alio peccato j ergo impoífibile
fibi fuic peccatum dimitti : ergo fi non eft dimiílum, oportet
confiten 6c fatisfacere. Aug. fcio Dominum ini- Aug. u¡>. *•
micum omni criminofo : quomodo ergo qui crimen re- P xnit
- c
- 9
\
fervat, de alio reciperet veniam ? de peen, dift. 3. funt
plures. hanc opinionem credo veram. f
quidam tamen
dicunt quod fuit facisfaclio in veritate \ fed ejus fructus
non percipitur irnpediente peccato quod nondum deferitur
, percipiecur autem cum ejus poenitentia fuerit
Aibíccuta , ficut dicitur de baptifmo. de conf. dift. 4.
.8 tune valer e. Inducunt pro fe quod ait h
Naum Pro-
pheta : non judicabit Deus bis in idipfum j vcl fecundum
aliam tranílarionem , non confurget triplex tribu-
. latió : íi trgo ifte eft jam judicatus , 6c punitur temporaliter
á Sacerdote qui elt Vicarius Chrifti,non ulterius
c Ai confe¡fionem. ) Si novo Sacerdoti confiteatur, ut dictum fupra, alias non
de fatisfactione , credo quod tenerur ad fufeipiendam pcenitentiam ; non tamen
tanta eft ei imponenda, quanta, íi nulla fuiflet ei impofita ; qtfia prxfumendura.
ctt quod propter illa injuncla qux fe«it, licct extra charitatem , Dominus ci
Oíajorcm contritionem dederit.
T§¡j¡dam tamen. ] ínter quos fuit'Magifter G. Pictavicn.
g Tune valere. ) Incipit ad lalutem baptifmus, cum illa fidio veraci confef-
•Pncreccfferir, qux corde in malitia yel facrilegio perfeveraate , peccatorum
abíolu Ci oncm non fincbat fieri.
h N¿um. ) c. i. m ¿

7©¿ SUMM-ií SANCTI RAYMUNDI,
HUr.inNaum punietur. Undc Hieron, fuper eundem locum , quod
' m
" 1
' genus humanum diluvio, Sodomitas igne if >Egyptios
mari, Ifraélitas perdidit in eremo , fcitote ideó temporaliter
pro peccatis puniíTe, ne puniret in asternum,quia
non judicabit Deus bis in idipfum : qui crgo punid
funt pofteá non puniuntur, alias mentiretur feriptura,
quod nefas eft dicere. Sed hoc quod dicit Hieron. ' l
inüiir.inNaumtelligitur
de his qui inter ipfa flagella poenitentiam ege-
runt : Scíicprobat idem Hieron. i$*q. 5. quid ergo. c¿.
irofh. c 1. de peen. difl. 3, f. bis aucloritatibus. ¿c e. ignis. ítem pro
Grtg. /up. a- e
* s eft'Greg.fuper Amos 4, pluit fuper unam civitatem
v»it*u dc fuper aliam non pluit, pars unacompiuta eft, 8c pars
fuper qua non pluit, aruit : cum ille qui proximum odit
ab aliis vitiis fe corrigit, una eadem civitas ex parte
compluitur , & ex parte árida manee i quia funt quidam,
qui cum quaedam vitia refecant, in aliis graviter
perdurant. Sed hoc non ad criminis veniam , fed ad
peris defertionem & deteftationem referendum eft > ur
ideo pars civitatis dicacureífe compluta, quia ab actu &•
delectatione peccati, cui antea fetviebat, modo ceíTat,
& crimen quod dilexerac deteftari incepit , non quod
ejus veniam habeat. de peen. dift. 3. pluit. 8c §•. illud un*
tem0 §. 51. Ad illud quod fuit fecundó quxíitum , dicendum
cft breviter,quod opera viva, quae fuerunr in vera
charitate, mortiñeantur per fequens mortale peccatum
j 8c íi pofteá fequitur vera poenitentia, reviviícunc
alia: quae vero nunquam fuerunt viva, puta quas inpec-
«ato mortali fuerunt fada, nunquam reviviícent, und&
verfus.
Mía revivifeunt, qua mortificata fuerunt:
Vivere non poffunt 3 qua mortua nata fuerunt.
Etfecundu.m hoc funt exponendxaucloritates de haí
i fytelligitur.) Vel intelligitur de levitas culgis, de quibus videtut loqui
lera Hiero-.'
* iium tffi. ) tit t

LÍBER TERTIUS. 707
materia loquentes. Aug. piura eft crederc , quod noftra ¿«¡r-K*.
rieles hoc cxpoftulat, ut cum gratia Chriíli in homine & gr
% ¿ ft
deítruxerit mala priora,etiam remuneret bona > 8c cum
deítruxerit quod fuum non invenit, amat,8c diligit bonum
quod inpeccante plantavit. i ítem Hiero. íi quaifcdo
videris inter multa mala opera peccatorem quemquara
faceré aliqua qua: juila funt,non eft tam injuftus
Deus, ut propter multa mala oblivifeatur paucorum bonorum
prima aucloritas intelligitur fatis plañe deo peribus
faclis in charitate , qua: mortificata poftea per peccatum
dum vera agitur poenitentia, revivifeunt, Secunda
vero de operibus faclis in peccato mortali, quorum
Deus nonoblivifeitur. quia remunerat ea fecundum illa
*
(jujedixi fupra eod. f. próximo, verf. de fecundo & tertio.
8c habentur ha:c omnia. de peen. dift. 3. pium. 8c in
fequentibus capituiis, ulqucad §.peenitentio. ergo.
Quod autem didum eft opera mortua multipliciter remuneran
á Deo, licet non revivifeant , idem intelligas
de operibusquondam vivis , nunc mortificatis per culpam,
quae non expiabuntur m
per poenitentiam ficut in
praediAis > quia licet non revivifeant, nec proíintad vitam,
proderunt tamen ad illa qua: fupra dicla funt.
Contra Ezech. « íi avertit fe juftus á juílitia fuá, 8c fecerit
iniquitatem fecundum omnes abominationes quas
operari folet impius , numquid vivet f Omnes juftitix
ejus quas feccrat,non recordabuntur in prsevaricatione
quá prxvaricatus eíl, 8c in peccato fuo, quod peccavit,
8c in ipíis morietur. Super hunc etiam locum , ait
Greg. 0
hoc nobis máxime coníiderandum eft, quia ,
cum mala committimus, fine caufa bona noftra tranfacta
revocamus > quoniam in perpetratione malorum nulla
debet eíTe fiducia bonorum prxteritorum. Sedfupple
quantum ad vitam a:ternam, niíi fecuta fuerit pcenitenl
ia - y alias prodeí unt, ut fupra diclurn eft.
1 Item.Hiero. ) de peen. difi. 3. fi
m Per panitentiam. ] finalcm.
» Si nvertit. ] Ezcch. 18. Je 13.

7co~ SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
f. 53, Ad tertium quaííltum, fcilicet utrum peccata
dimiífa redeant, non eít mihi facile refpondere , cum
plures fint fuper hoc opiniones, quibus magni 8c probati
favent Do&ores. Quidam enim dicunt fimpliciter
peccata rediré, 6¿ quoad reatum, 6c quoad pcenam , &
quoad omnia. Ifti muniunt fe teftimoniis Evangclii. P
Serve nequam, omne debitum dimiíi tibi : 6c infra, ir a
*
tus Dominus tradidit eum tortoribus, quo ufque redderet
univerfum debitum 5 fie 6c Pater meus coeleftis faciet
vobis. Et fuper hunc locum ait
vidos, quofdam avaros, Scc. vel propter varias appellationes, quas habet. D'-drur
etiam lex membrorum, ftimulus carnis Augelus Satana:, fomes peccati, 8ÍCvel
ponitur plurale pro íingulari. arg.Jf! ds orig. jurj. 1. §. exacits. deinie R¿*
gibus, id cft Rege.
ÍSequentibus. ) Ibi dicit Grcg. conftat, quia fi quid in nos- delinquitar , &
corde nondimittimus, & illud rurfus exigitur,quod nobis jam per poenitentiam
dimiírum luirte gaudebamus. ítem Aug. ego dimifi prius,dicir Dominus, diniifte
vel portea: nam &fi non dimife ¡s.'revocabo te, & quidquid dimiferam replicabo
tibi. ítem Aug. quod diyini officii oblitus fuas vind-care vult injurias,
non folum de futuris peccatis veniam non rocrebitur , fed etiampra*erita, qu*
jam fibi dimiffa credebat, ei ad viudiclam replicabuntur. ítem Bcda > revettarin
flomum meam unde exivi : timeudus eft vetíiculus iftc , non exponendus , n c
culpa quam mí nobis exrin&am credebamus, per injuriam nos vacantes oppf**
niat. ítem Beda 5 quiacumque poft baptifma, live pravitas herética, feu mundana
cnpidicas arripuerit, mox omni profternumet in ima vitiorum. ítem Augpeccatum
quod ex A lana contrahitur, temporalirer redditur, quia omnes propler
hoc monuntur : non autem in aecernum cis qui fuerunt per gratiam regenÇ'
*ati, íi in ea ufque ad fincm permanferint. Hxc funt capitula dc quibus bíc »'
Cit inearionem.
fcilicet

s
LÍBER TERTIUS. w
Tciücet quod non rcdeunt i fed ideó dicuntur dimitía
rediré , 6c imputari, quia propter ingratitudinem , ka
reus 6c peccator conftituitur, ut ante fuerat. Ifti inducunt
pro fe illud Naum. c. i. non judicabit Deus bis in
ldipfum, 6cc.-í)t. fupra eod. §. circa. verf. ad primum
quffiturn. ítem Profper, qui recedit á Chrifto, 8c alienas
a gratia finir hanc vitam , quid niíi in perditionem vadic
? fed non in id quod rcmiílum eft , recidit i nec in
qriginali peccato damnabitur, quit-amen eá morte afficitur,
qua: ei propter dimilTa peccata debebatur. de peen,
dist. 4, qui recedit. Tertii dicunt quod non rcdeunt,
fed curo committimus peccata ejuldem generis, dicuntur
rediré quadam íimilitudine , ficut flores redeuntin
veré, Quarti dicunt quod redeunt in quatuor cafibus
tantum, unus, fcilicet propter odium fraternum , ut 111
Evangelio, ierve nequam , 8cc. Secundus, propter crimen
apoftafia: vel hxrefis. de peen. difi. 4. quicumque.
Tertius, propter pcenitentiam pcenicentia:. arg. 17. q %
4. c
funt qui opes. Quartus , íi contemnit quis pceniten­
tiam íibi injunclam adimplere. arg. de peen. dift. 3. fi
Apofiolus. Prima: dua: fuat magis folemnes, 8c quantum
ad eflicaciam videntur tendere ad eundem finem t fed
fecunda videtur aliquatenus tutiorjelige quam volueris,
§. 54. Sed numquid peccata femel confeffa tenetur
quis iterum confiteri ? dicas quod non regulariter. de
peen. difi. 1. non ita. Solent tamen excipi quatuor
cafus, in quibus tenetur iterum confiteri. Primus, cum
Sacerdos fuus, cui eft confeflus,eft imperítus,quia tune
c Sunt qui opes.) Ibi dicit Amb. cfuod quofdam poenitet opes fuas dcdiíTc pauperibus
,fed eos qui pcenitentiam agunt, hoc folum ciñiere oportet, nc ipfius
pecnitcntia: pcenitentiam agant.
u Si Apoftolus. ) Ibi dicit Aug. fi poenitentia finitur quid relinquitur de venia?
• x Sed fecunda. ) Qjam credo efle vetiorem ; quod tamen dicitur fecundum
hanc opinionem, quod proptcr ingratitudinem ita reus , & peccatot conftituitir.,
íicut antea fuerat, intclligendumeft ita , illum tantum reum cíTe in gcaere,
non in proportione , id cft, ficut antea crat reus gehennar, &multiVm reus ,
ita modo ; non t.imen tantam fuftinebit acerbitatcm-posnae, quantam fuftiacrct;
11 ei nihi 1 antea dimiíTum fuiflet.
y No* ita, ) Alias incipit, his auóUriutibus»
V ti u n

7tp SUMMJE SANCTI RA Y MUN DI
debet cum illius licentiaitcrum confiteri perico. $¿. fupra
eod. §. item debet. confeíTio efle incegra, vera , 8c
difcretaíimiliter. Secundus, pro contempcu fatisfaclionis.
arg. de peen. di/i. 3. fi • Apoftolus. Tercius , cum pro
enormicate delicli Sacerdos , audico crimine , remitcit
eum ad fuperiorem , qui iterum fibi crimine expoíico ,
pcenitentiam ei imponat.arg. 3 3. q. 1. Utorem. ext. eod.
fign'ficavit. Quartus eft fupra eod §. próximo , verf.yólutio
z ad primum quafitum.
§. 5 5. ítem quid de his qui in fine pcenitent , vel eíiam
in fanitate , fed non complent hic poenitentiam

LÍBER TERTIUS. 7rr
i nitentia, aut reconciliado deneganda ? Solutio , ad tria
aprimo quxiita quaíi única eíl rcmaníio : duo tamen funt
prara-iittcnda, unum , quia tempus poenitendicft fem.
per ufque ad cxtremum vitae articulum , unde Leo Papa
: nemo eft defperandus, dum in hoc corpore conftitutus
eft , quia nonnumquam quod diffidentia xtacis
difFertur, con filio maturioreperfícitur. Exemplum etiam
ad idem de latrone Lucx 13 .cujus poenitentia fera fuir,
fed non fuit fera indulgencias fed tamen quiadiíficile
eft & tune contritionem habere, periculofiífimum eft ufane
ad tempus illud difFerre, ut fupraeod. §. item debet
ejje feft'ma. verf. quartum. quia in extrema. Aliud cft ,
quia tanta poílet eííe contritio , quxfufticeret ad dclendam
omnem pcenam , ita quod omnino purgatus voiaret
ad pacriam lÍHe interpoíitionepociax s quod patet in
latrone, qui licet jufté propter fcelera fuá fufpenfus ef-
•fet, tamen, quia inter ipfas mortis anguftias ad Dominum
converfus extitit, 8c contritus audire meruit , hodié
mecum eris in paradifo. Verum quia folius Dei eft ,
quem,ut ait Aug. nec peccati qualitas , nec peccantis
fallitaíFe&us, videre contritionis cujuílibet intentionem
pariter 6c menfuram , difpcníatores Ecclefia , quibus
non eft datum occulta cordium cogneícere, debent vigilanti
ftudio ad hoc intendere, ut per circunftantiafi ,
8c íigna exteriora interim majorem vel minorem deprehendant
intentionem doloris, 8c fecundum hoc majorem
vel minorem fatis factionem in junga nt, f l perlibatis
dicendum eft, quod quidquid in talibus remaníit
purgandum, purgabitur in igne purgatorii s Deus cnim
cum fit mifericors 8c juftus, 8c miícricordia pcenitenti
ignofeit, non refervans peccatum ad pcenam xternam s
ex juílitia vero impunitum nondimittit deliclum , aut
enim homo punit, aut Deus : de talibus Aug. 6c íi con- •¿HtM.Jevfi
verfus vita yivat, 6c non moriatur , non promittimus n\t%¡*^**¿
quod evadat omnem poenam : nam prius purgandus eft
igne purgationis, qui in aliud fxculum diftulit fruclum
converfionis. Is autem ignis, etfi xcern,us noa fiemiro

7 Í 2 SUMMiE'SANCTl RAYMU ND [ ;
modo eft gravis s excellic enim omnem pcenam , quam
umquam aliquis paflus eft in hac vica: numquam in carne
ifta pcena inventa eft, licet mirabilia martyres paífi
íint tormenta, de peen. difi. ult. c. ulti ídem exponens
verba illa Apoftoli, a
íi quis fuper hoc fundamentum a>
diticaverit ligna, 8c foenum,8c ftipulam,air: multifunt
qui ledionemiftam malé intelligentes , faifa fecuritate
decipiuntur, dum credunt, quod li fuper fundamentum
Chrifti capitalia crimina xdificant, peccata ipfa per ignem
tranfitorium poílint purgari, 8c ipfi poftea ad vitam
perpetuam pervenire, lntelledus ifte, fratres, corrigendus
eft j quia ipíi fe feducunt , qui fibi íic blandiuntur.
Illo etiam tranficorio igne,de quo dicit b
Apoft.ipfe falvuserit
5 fie tamen quaíi per ignem, non c capitalia, íed
vreg.inMal minuta peccata purgantur^ íj.difi. unum orarium. §.
/¿M- (• i9> alias ea demum. 8c ad idem Greg. in eadem dift. qualis
hincquifque egreditur , talis in judicio apparebit.
§. 56. Ad illud, quod quarta quxíitum fuit: fcilicet
qualiter circa infirmos íit procedendunv, tenenda eft
forma fuper hocá.Theodoro definita-: videlicet, ab infirmis
in-periculo-mottis poíitis pura eft confeííia peccatorum
inquirendajrion tamen illis imponenda eft quantitas
pcenitentix, íed innotefeenda, & cum amicorum
orationibus. 86 eleemofynarum ftudiis pondus poenitens
tix fublevandum-, íi forte migraverint, nc obligad á
€ommunioney 6c c@nfortio venix fiaat alieni: áquopericulo
íi divinitüs ereptus convalueric, pcenitentix modum
fibi á Sacerdote inapofitum diligenter obfervet, U
ideó fecundum audoritatem canonicam , ne illis jantia
pietatisclaufa videatur , orationibus 6c confolationibus
ecclefiafticis , facra undione olei inundi-, fecundum
ftatuta fandorumPatrum communione Viatici refician*tur.
%6. q. j. c. i. Illud autem conftat quod nec poeni*
tentia> nec recontiliatio cft talibus denegandajait etiam
a Si quis fuper hoc. ) %, ad Coi.
hApopolns. ) i. Cor. 3.
$ C*fjta{i0.2 id-cft triminalia vel mortalia*

L I B E R TERTIUS. 7i 3
Júíius Papa : íi Prxsbycer panitentiamabnegaveric pccnicentibus
mcricntibus , reus cric animarum ¿ quia Dd~
minus dicic : d
quácumque hora peccacor converfus fuerit
ad poenitentiam , vita vivec, 8c non moriecur : vera
enim confeífio in ultimo poteíl eífe. 16. q. 6. fi Prasby*
ter, c
cognovimus* 8c f Pusbytcr8c 13c fupra eod. §. veri*
unum quia tempus. quod vero dicit Julius, quod reus erit
animarum, intclligas quantum eíl in fe i aliter , fi non
potuit habere cui confiteretur ipfe moriens , 8c non ftetítper
eum, 8chabuit contritionem , falvuserit. c¿. fopra
eod. § .prima dieta, verf. quis fit ejus effecíus. ítem íi
mfirmus petiit Sacerdotem, 8c iterum, dum veniret, ob -
mutuit, vel faclus eíl amens, vel phreneticus , Sacerdos
veniens, fivé ad nutum infirmi, fivé ad teftimonium illorum
qui audierunt ipfum poenitentiam petentem , vel
Sacerdotem, debet ei quidquid poteft humscnicatis impenderé,
abfolvendo, reconciliando , 8c , fi poteft ricri
íine periculo, Euchariftiam ori ejus infundendo : íi fupervixerit,
admoncaturá prxdiclisteftibus petitionifuas
fatísfaclum , 8c fubdatur ftatutis poenitentia: legibus ,
quandiü Sacerdos probavcric. 16. q. 6. g fi quis de cej pote.
8c n
qui reccdunt. 8c is qui in infirmltate. 8c i his qui in
tempore. 8¿ 13c. de hoc fupra de fepult.§.prohibentur.
§. 5-7.ítem quxricur ucriim ea qux fiunt ávivis,pio-
d Quiuumque. ] Ezech. i8.
tCognovimus. ) Ibi dicitur : falutem homini adimit, quifquis mortis tempore
pecnitentiam ei denegaverit; & defper; t de mifericordia Dei qui cum ad fubveniendum
moticnti fufncere,vel in momento non creditpoífe : perdidi/Jet utique
latro in cruce prxmium ad dexteram Chrifti pendens, íi illum unios horas
pccnitentiá non juviíTc: j cúm eífet in p«rna pcenitüit, & pro unius confcílion'c
ítrmonis, habitaculum paradifi eo promirtente promeruit.
f Pnsbyter. ) Incon'fulto Epifcopo non reconciüet pecnitcntem , niíi abfente
Ipifcopo ultima neccíTitas eogat ;
: & loquitur de folemniter pcenitcnt'e.
» g Si quis ile corpore. , Ibi: exeunti dc ÍJeculo viariçum non denegatur : & Icíuitur
de folemniter pcenitente, íicut & cutera capitula.
h §¡Ui recedunt. } Ibi dicitur : fubito obmutefeens baptifari , aut pccnitcntia'U
a
ccipcre poteft, íi voluntacis prarteritx teftimonium aliorum verbis habet , aur
Pnfcntis infuo nutu : amentibus etiam quocumque pietatis funt , conferend*
funt.
i His qui in tempore.) Cicit Leo, quod teftimoaia fidelium, & circtimftanriiiül,
«is*prpdcfle debent.

. 7 1 4 5 U M M S ANCTI RAY M U'ND I,
tint c!-!Í:iiv: ;
s , & quibus. ítem quibus fuffragiis , leu
bcneficiis dclcantur venialia inter vivos. Solutio , ad
-primum dicendum eft animas defunctorum quatuor bejU¡g.Ub.
de a- ncr¡ cji s ¿d iuvari a vivís. Au°\ non xftimcmus ad mor-
%cnd* cura pro
J
.. ;° , r .
tnortiHs.c.uit. tuos,pro quibus cur.'.m gerimus,pervenire,niíi quod pro
eis, fivé altaris, íive orationum, íeuelcemofynarum kíacririciis
folemniter íupplicamus. ítem, quatuor modis,
^uni'J^Bon'- dicit Gregorius, animx defunctorum abfolvuntur , aut
fado Epifcopo, oblationibusSacerdotum, autprccibus .Sandorum , aut

LÍBER TERTIUS. 715
ceíTcrint in mortali, vel non : 8c quia nos non póíTurnus
adplenumdifeernere, qui meruerunc hoc, vcl qui non ,
debemus generali oratione pro ómnibus regeneíatis orare
: melius enim fupererunt ifta his , quibus nec profunt,
necobfunt, quám eis deerunt,quibus profunt. 23.
q, 1. non ¿(limemus. 8c tempus. nam ut ait Aug. in d. c.
tempus. eít quidam vivendi modus, o nec tám bonus, ut ^¡l^utl
non p requirat ifta, h nec tám malus,ut ei ifta poft mor- mwtms. t.ulu
tem non proíint. Eft vero talis in bono, ut hxc non requirat
: 8c eft rurfus talis in malo , ut nec his r vaíeat ,
cum hxc vita tranfierit, adjuvari. Quocirca omne hic
meritum comparatur , quo poííit poft vitam relevari
quifpiam , vel gravari: 8c-poft pauca : cum facrificia
altaris íivé quarumeumque eleemofynarum pro baptifatis
ómnibus oíFeruntur j pro valdé bonis gratiarum
aciones funt, f
pro non valdé malis propitiationes funt, •
fed pro valdé malis,etfi nulla funt adjumenta mortuorum,
tamen vivorum confolationes funt : quibus autem
profunt, aut profunt, ut fit £
plena remiífio , aut certé ,
ut tolerabilior fiat ipfa u
damnatio. Licet autem Aug. Aug.inEnrbu
ponat hic quatuor genera , dicunt tamen primi quod
non ponk nifi tria : nam mediocriter boni* 8c mediocriter
mali ii funt, fcilicet,quidefeendune in purgatorium,
&exponunc x
luterana Aug. fecundum hoc. ítem fecundi
refpondent ad illud, in inferno nulla eft redemptio 3
fcilicec fái/ans : licet autem fecunda opinio videatur
¡Ktgis pía, prima tamen videtur magis catholica , quam
etiam expreífé confirmat glofa ad Theífal. fuper illum
locum : y nolo vos ignorare fratres dedormientibus , uv jZ
o Néctar» bonus.) Hi funt mediocriter boni.
p \ecfuirat. ) H'r funt valdé boni.
SNffctammzlui. ) f/i funt mediocriter mali. 1
t Valent. ) H¡ funt valde mali.
f Pro non valde ] Hi ru.it mediocriter mali.
* Plena rem ¡fio.) Id eft. uc omnino liberentur á purgatorio. '
^ Ipfa damnatio. J Id eft ipfi pcena purgatorii ita exponunt litteram-Aúguf-'
l n
' 'Hi, qui dicunt quod fuftragia Eccleíia; non proíint damnatis ití inferno.
* L
'ttera AUT. Ut per non vaidé malos , & mediocriter bonos , Sí «tedio- "
* rit
«r malos non íntclligantur, nifi qui purgandi Aint in purgatorio.
JHolo vos ignorare, ) in fin. ad Thef. 3,
YüülU;
c
l o 9
'
*

7 i ¿ SUMM^ cA NCTI - RAY MUNDI ,
non contrülemini ficnc 6c cxteri qui fpemnon habcnc,
• dicit glofa, qui íine ride operante per dileclionem, ejufque
iacramentis de corporibus exierunt, fruítra illis á
luis hujuímodi pietatis impenduntur officia, cujus durn
híc eííént, z pignore caruerunt, nonmifericordiam íibi
thefaurifanr.es,íed iram.Hunc articulum nonultraproíequor,
quia longam habet diíputationem.
f. 58. Ad illud vero quod tertio quxrebatur , I

LIBE R TERTI US. 7 17
Dco¿cum generalicer dixeric : Deus qui nofti occulta,
cordis, opera mea, 8c delicia mcaá te non (mu abfeondica,
quibus veniam largiaris: 8c h¿ec eft veritas confi-
tentisj quam diligitDeus: unde pial, ecce enim verita- p
fi l
- J*"
cem dilexifti. ítem per Epifcopatem , five faeerdotalcm
benediclionem, quod fatis videtur probari ex eo quod
ait Dominus in Num. 6. ad Moyíem 8c Aaron : g vofc
pon'.te nomen meum fuper filios lirael , ego Dominus
Benedieam eos: 8c-Dominus per h Malachiam > maledicam
benedictionibus veftris, fcilicet qui eftis fideles. yo.
expoficionem infra eod. f. item qu&ritur. verf. non obftae
fententia. 8c hoc intelligo cum quis facir vel accipit ifta
vel eorum aliqua cum devotione. Ítem videtur quod non
folum per ifta fpeciaíitcr numerata, íed etiam per quod-
Jibet bonum opus deleantur- de peen: dift. 1. medicina. •
verf.redimeteoperibus tuis. •
§. 55;. De pcena Sacerdotis * revelantis confefiionem
ait Gregorius : Sacerdos ante omnia caveat ne deiis qui Gng.kon.nçr
ei confitentur ¿ peccata fuá alicui recitet quod ei con- tv**** 1
-
g Vos pon}te. ] Id eft invócate^
h MAach'iam.) c. i. de his modis quibus Tenialia dimitrunrur, nota veifús.*""
Orans, torpus, aqua,'« fcffns, dans, bened'tttus. vcl fie.
Orans, tin:lus, tdens, confejfus, dans, ber.editlus. vcl fie,
Confíteor, dono, id cft, condono, rejpcrgor, conteror , oro.
Signor, edo, dono, per

SUMM^E SANCTI RA Y MUNDI
;ftílus eft, non propinquis , non extrañéis , ñeque quod
abíit, pro aliquo fcandalo 5 nam, íi hoc fecerit, deponatur,
Se ómnibus diebus fitas &áe ignominiofus peregrinando
pergat. de píen. difi. 6. fiacerdos. Innocen. in nova
conft. caveat omnino facerdos, ne verbo aut figno ,
vei alio quovis modo prodat aliquatenus pcccatorcm j
íed íi prudcntioriconfíiioindigueritjilludabfque ulla expreílione
perfona: cauce requirat : quoniam 1
qui peccatum
in pocnitentiali judicio fibidccedum pracfumpferic
revelare,non folum á facerdocali oííicio deponendum decernimus
, nerum etiam ad agendam perpetuam poeni-
debet, & ca qux (Ibi debentur, & facerdos omnia recipit fub figillo confeífionis
? quid etiam fi aliquis habr,:t pecuniam alienam in depofito receptam fui»
íigillo confeífionis, fi fiat iuquifitio de prardictis a facerdore de debito, vel depotito,
quid fiet ? Re íponc'eo, íi quis coo^tetor facerdeti fe habere pecuniam
per furtum vcl rapin-am, vcl alias per peccatum, tenetur celare facerdos , fi autem
aliquis ea qua: deber, vcl qua: fibi debentur dicir facerdoti, non deber illud
recipe re fub figillo confeífionis : fi tamen per indiferetioncm fuam fie receperit,
non tenetur celare, nifi per modum coníi'ii , vcl fesreti : & jura qux
puniunt revelantes confeífiones ) non extendunt fe vcl extenduntur nifi ad pee*
cata : unde fi auctoritate Epifcopi vel judiéis fuper hoc poteftatem habcntis
compellatur facerdos jurare vel dicere veritatem de hujuímodi debito taliter fibi
revclato ; vel depofitarius de pecunia penes fe depofita tenetur uterque dicere
veritatem, quocumque modo iuftc per judicem fiat inquilino hujufmodi dcbitorum
aut rerum depofitarum ; videlicet quia ceílit bonis , cui debetur debitum,
vel qui depofuir, aut aliqua juila ratione coníifcantur aut cccur-antuí hujufmodi
bona, non obftarreouod per difereticnem fub figi'lo cenfeflion s ralis
íünt recepta, quia qui íic recepit de hoc cafu non cogitavit, Se íi cogttaflet vcl
etiam juraíTet quod non revelarec, in hujufmodi cafu illicitum elfet juramentum
nec efiet obhgatorium aut fervandum in prxjudicium juris alien!. Si ai.rem per
prardoncm vcl tyrannum requireretur injufté hujufmodi debitum , vcl depou*
tum, corrfíius hujufmodi debiti vcl depofiti réquifitns deberct tacere, vel trans-
. ferre fermoncm ad aliud, vcl refpondere lopbiíticé , ut fupra de mendacio. $•
felet dubitari.
1 SJui Peccatum. }-Con;miíTum fubintellige, non coramittendum ; quia íi quiS
conritetur facerdoti quod vult ir.teificerc homincm, vel aliquid nequiter operari,
non tenetur facerdos omnino celare , fcd tali perfona: revelare debet q" 1
poífit prodelfe ,& nen obefie ai. q. 5. hoc videtur. debet etiam prxmonere
quantum poterit fue peccato & fcandalo illum, cui alius proponit iuferre damnum
vcl injuriam, & diceje ei quod hujufmodi nequam propofitum fibi cdnielfus
cft, quod nec recepit, nec tenetur recipere fub figillo confeífionis ; hic autem
intelligo de illo qui habet firmum propofitum aliquod nequiter perpetrando
Secus eít de illo qui confitetur fe tentati fuper aliquo flagitio vel facinore
perpetrando, & fe aliquando dirfentire, & in hoc cafu non deber facile revelare.
.Quantum tamen in hoc caíü debeat facerdos procederé , penfatis circunltantiis
negatii, & quantitate, & qualitate pcticuli imminentis , arbitrio bou'
viri, & unctioni, qua: docct de ómnibus potius relinquendum eft, qwm p 1
*
•dociiinam aliquam limitandum. ^

LÍBER TERTIUS fljp
tentiam in arclum Monafterium retrudcndum.e\v*\ eod.
omnis.
f.6o. Pone quod aliquis confitetur fe incidiífe in
hatrefim , 8c alia peccata, Vult ceífare ab aliis peccatis
, fed non ab hxrefi : vel recedit 5 ipfe tamen non
vult oftendere , vel nominare alios quos fcit heréticos
eífe , vcl credentes, receptatores , vel fautores eorum,
vel forte nominar Saeerdoti, fed non vulc, quod ipfe
10
detegat alii : hoc autem dicit fe faceré, quia timet
perjurium , vel proditionem , eo quod juraverit tenere
fecretum , vel quia in fecreto , vel judicio anima: fuit
fibi revelatum , vcl timet fieri particeps homicidii , íi
f >rtéilli occiderentur , quid facietifte Sacerdos ? Ad
hoc dicunt quidam quod debec adire Epifcopum , 8c
dicere cuftodi: vigila íuper ovestuas , quia lupus eíl*
in grege , vel fi placet , dic quod poíTit revelare talibus '
qui polfunt prodeífe , 8c non obeííé. fy:. fupra de juram.
Í quid fiaudit. Praucreá n
quantum ad primum pra'ci-
fe videtur , quod non fit aftriclus Sacerdos propter vim
poenitentia: > tum quia ille non agit pecnitentiam, tum
quia non fervat fidem , cum fit hxreticus 8c infidelis , -
ideó tali non cft rides fervanda. 13. q. i.°noli. 8c multas
alias rationes poífent induci, 8¿ Ídem in fimilibus e
§. 61. ítem quxrkur quid remittit Sacerdos in poeniLcncia
5 utrum fiat remiífio jeque per maluro Miniftrum
, 8c per bonum. ítem quid valeant remifíiones ,
quas faciunt Pr'xlati in dedicationibus Ecclefiarum , 8e
conferentibus ad xdificationem póntium , hofpitalium
8c íimiíium. Ítem utrum Sacerdotes poífint commutare
poenitentiam alicujus pecnitentis. Circa primum videtur
quod nihil remittit Sacerdos : nam in contritione '
m Detegat alii.) In hoc cafu facerdos etiam i pió invito, poteíl alii detege- '
quia non propter hoc detegit peccatum illius.
n Quantum ad primum. ) Scilicet quantum ad illum , qui confitetur íe inci- '
diíTein harrefim , & non vult ab ca recedeve.
o Noli. ) Ibi dicitur : fides , quando promittitur , etiam hofti fervanda eft , •
•«ain contra quem bellum geritur : & lubintclligendwn cft, fi tamen & ipfe fir''
«cm feryet pionuflam,

. 7zo SVMMJR SANCTI RA Y MUNDI,
pominus delevit peccatum, 8c mundavit animam p pa*
fe ipfum íine minifterio Sacerdotis. infra eod. $,
yerí. h'.s prxlibath. Cum ergo mundatus adeum accedac,
quid in mundato mundatur ? quid operantur claves
quas Dominus conceílic ,dicens Sacerdotibos: quorum
remiferitis peccata, 8cc. Ad iftiusarciculi intelligentiam
nota , quod claves dicuntur in hoc loco fcientia
difeernendi incer peccatum , 8c peccatum , 8c poteftas
ligandi atque íolvendi. difi. 20, fed non habent potefpatcm
i 6c é convecfo -multi iimplices Sacerdotes ha­
bent poteftatem , qui non habent fcientiam : ad iftud
ultimum r
non poílunt rcfpondere , quia íimpüther vo
JJAI\ eft jad primum vero refpondent , quod fcientia
non eft clavis, niíi in eo qui habet poteftatem. Alii
autem dicunt , 6c credo yerius , quod non eft niíi mu
clavis, 5c eft ppteílas feu jurifdiclio j dicuntur tamen
pluralitcr claves, propter plures efíeclus , qui funt ligare
, folvere , cUudere 6e aperire ad mijar clavis m:iterialis
j quod aut,em alicui poteftati invenitur fcientia
.conjuncta , non eft ideó , quod íit clavis , fed quia ne-
ceííaria eft poteftatem habenci, íicut lucerna in teñetris
ambulanti, .ne7aliás fequatur quod r
aic Dominus;
í¡ carcus qecum ducat , 6cc. Jtem. nota ,.quod íblis
p Per fe Ipfum. ] Ifa. 43 ;..E£o fum,&c. Joan. ÍI.
q-§. Tr'm.o. ) Ibi d ;
ctL.r : dicUirus Dominus Pecio, quodeumque l¡¡»averi.í,í5:C'
Prius dedit il i claves Regni Ccelorum , in altera dedit illi (cicnuam dií'cerqcndi
inter lepiam & lepram,in aitera^poteftatem ejictendi aliquos de £ccici;i
vcl recipiendi.
(r Non poflunt re (pondere. ] Niíi dicatur quod fcicntia,id cft, ofEciura fciendi
flve difeernendi inter lepram Íit clavis.
i Ait Dominus. ) Matth. i j. nota vetfus.
Si c&cus acum conttur ducere feum.
bi fíveitm duííor primus oadet, inde fecutor.
c x z z X

LÍBER TERTIUS. 7 n
Sacerdotibus data eft a Domino hxc poteftas , ut ale
Joan. 20. quorum remiferitis , &c. Nec obftat, quod
Jingulariter dixerit Petro j tibi dabo claves Regni Coe*
lorum , quia illud fecit Dominus ad denotandam Eccleíia:
unicatem : £c ut omnes c
á 'Petro , ac quolibee
ejus fucceílore acciperent |fuac poteftatis originem ,
eique in ómnibus tanquám membra capiti obedirenr.
24. q. i , u
quodeumque.6c x loquitur. His praelibatis dicendum
eft rere fecundum omnes , quod puré , veré ,
ac proprie. folus Deus dimittit peccata , 6c debitum
«terca: pcena% Hier. Quibus Deus dimittit peccata, #,>,. fcérft
tegit , ne in judicio revelentur. Ítem Amb.'f verbum e
-°J'*
Dei dimittit peccata , Sacerdos eft Judex. Sacerdos df¡mn)t.'!é'\ú
quidem officium fuum exhibet , íed nullius poteftatis
jura exercet. Ídem.- ille folus dimittic peccata,
qui folus pro peccatis noftris mortuus eft. Quidam
/amen dicunt quod Deus mundat animam á macula \
peccati, Sacerdos autem folvit eam poftea k vinculo
atuerna? pcena?. Hos z
non intelligo , quare primam opinionem
ampleclor. De Sacerdotibus autem non eft dubium
, quin habeat poteftatem a
d4mittendi,5c retinendi
peccata. b
Aug. Sacerdotes poíTunt coníitentibus Aug.u^.d'e^
parcere ; quibus enim remittunt, remittit Deus. cldem:
Cum veraciter ad Deum convcrío peccata dimittantur
t A Petro. ) Match, it.
a Quodcumquelbi dicitur: Pctrus , quando claves accepit , Ecclefiam figtificavit,
fcd in perfona Pecri íignificati funt in Ecclefia boni,in perfona Judx i«
Ecclefia fignificati funt mali.
x Loquitur.) Ibi dicit Ciprianus : Quamvis Apoftolis ómnibus poft refurrectionem
fuam poteftatem parem tribuat.Dominus, & dicar : ficut me mifit Pater,
&c. tamen ut unitatem manifeftarer, unitatis ejuídem originem, ab uno Pcrr»
iheipientem , fuá auctoritate difpofuit.
y Vtrlum Dei. ] De peen. d'ft. i verbum.
z Non intelligo. J nifi dicatis, quod Sacerdos folrit eam >id c"ft,íalutam cftendit,
recipiendo poenitentcmad fatisfaclioncm.
a Dimitttndi. ) Quomodo dimittunc, fi folus Deus dimittit ? Peccata dimitrunt
, id eft pcena in cemporalem ab~£cclefia inAi&am relaxare , 8c etiam ex
caufa , clave non errante , pcenam temporalcm in quam ccirmutavuDcui xteraam
, clavium poteftatc rclaxane.
b Aug )de poen. dift. l. quem poenitet.
C ídem.cuín vera citer.)Leconf. dift. 4. Quemóte.

72i SUM-Mifi'S ANCTÍ RAYMUNDI,
abéis quibus ipfe veiaci convcrfione conjungitur, Spiritus
San&us ea dimittit. ídem : Sacramentum gracias
dat Deus eciam per malos ¡ ipfam vero graciam non
niíi per fe ipfum , vel per Sánelos fuos : 8c ideó remiflionem
peccatorum vel per fe ipfum facit, vel per ipíius
columbas membra , quibus aic : íi cui dimiíeritis ,
&c. Dicuntur autem Sacerdotes ligare , 8c folvere tribus
modis, primo , liganc, 8c folvunc, id eíl , oílendunc
aliquem ligacum, vel folucum : undé Dominus
á Leprofos prius reílituit fanitati, deinde ad Sacerdotes
mifit, quorum judicio oílenderencur mundaci. Icem
c Lazarum primó refufeicavie, deinde mandavic Difcipulis
folvere fufeicacum : nam etfi aliquis apudDeum
fit abfolutus, non tamen f
in facie Eccleíia: abfolucus
habetur , nifi per judicium Sacerdocis, 8c fecundum
nir.Ub. de n o e intelligitur 8c exponicur illud Amb. Quantuflibec
' ' ' 7
' ergó íit fcetor mortui, abolecur omnis ubi facrum re-»
doleverit gunguentum , 8c furgit defunclus , 8c folvi
jubentur ejus vincula, 8cc. de peen. dift. i. qnantuftibet*
Sccundus modus ligandi eíl > cum fatisfadioncm poenitentia:
confitentibus imponunc } velfolvendi, cum
de ea aliquid dimiecune , vel per eam purgacos ad communionem
Sanclorum admittunt. Undé K Leo Papa ;
Chriílus hanc prxpoíitis Eccleíia: tradidit poteílatem,
ut confitentibus poenitentia: fatisfadioncm darenc, 8c
eofdem falubri fatisfaclione purgacos ad communionem
Sacramentorum per januam reconciliacionis admiecc-
M?¿«
rent , quod aucem hoc percineat ad claves Eccleíia: »
1 d i c i c A u
& Fruftrat-cl aves Ecclefia: , qui fine arbi-
de pMiteotí*. trio Sacerdotis poenitentiam agit, fi íine confeífione ;
oris criminis indulgencia impetratur. Tertius modus
eíl quod fit per excommunicationem , de quo pkne
¿ Leprofos. ) Lucx 17«
t Lazarum.) Joan. 12.'
f In facie Ecclefia.) Quantum ai judicium Ecclefix exterios,
* Vnguentum.) grati* gratum facientis. ..
6 Le» fapa. ] De potn. dift. 1. multiplex,
Í Dicit Jttg.) Pe j>«f». dift. 1. agite.

LÍBER. TERTIUS. 7^
notavi fupra de fent. excomm. §, utr aque excommunicatio.
6c in aliis fequentibus : ufque ad §.¡-ana non feryantis.
Juxtá omnes modos cft ijJa auclorjtas cx ponencia
, * quodeumque fol veris fuper tcrram :&c non
tamen íimpliciter , quia interdüm Sacerdos immeritoj
'damnat , 5c jufté ligatos abfolvit, fed tune demún:,
cum jufté judicat , íive ligando, íive folvendo. Unde
dillingue quantum ad hoc triplex judicium , primum
Dei , íecundum Petri in Eccleüa militanti , tertium
iuríúm in curia c-celefti. Primum eíl, quo Deus muncüt
animam in contritione,8c hoc prxccdit alia dúo,
tempore , dignitate &effe&u : eíl: enim ejus, qui claudit,
6c n.emo aperit; aperit, 6c nemo claudit, Secundum
quod fcquitur poft illuçl , eft Judicium Sacerdotis,
qui auctoritate clavium ligat , 6c folvit in terris, id eft,
oftendit cíle ligatum , vel folutum á Peo , & poft hoc
fequitur tetúum , quod eft judicium apptobationis ,
ícil icet Cocleftis Curix 6c Angelorum. Secundum hunc
ergo ordinem expone íic : quodeumque ligaveris fuper
terram judicio Petri , vel jufté, vel clave non errante,
erit ligatum , 6c in ccelis , fcilicet per approbationem
Cceleftis Curias j quia quod in his pars Eccleíix militantis
facit in terris ,,approbat pars ejufdem Eccleíix
triumpha neis in coelis. Hunc intellect-um probant Greg. iaJLv^ng.
& Leo. i\. q. 3. Tune vera eft abfolutio prrcíidcntis ,
cum xtçrni fequitur arbitrium Judicis , ¿ce. i^.q. i.
manct Petri privilegium , ubicumque ex ipfius xquitatc
fertur judicium , 6cc . Utrum autem excommunicationis
fententia injufté lataliget , faltem quoad Eccleíiam
militantem. c¿. fupra de fent. excomm-, §. item pone
quod Epifcopüs. ítem nota quod hanc poteftatem
k Quodeumque felverisvel liguveris.) Id cft quodeumque folutum , vcl ligatum
oftendens; vel cuteumque de fatisfaclione pecnitcntiar aliquid diminucrisr,
•el dimiferis ; aut ctiam alicui injunxcris: vel qucmcuuquc abfolYeris, tcI
Communicaveris , lie triplicitcr explicacur illa auctoritas. Matth.
1 Damnat.) txcoramunicando ligatos per cxcoiamuaicauoncnv.
m Hanc fotijiatept. J Ligandi Je f»lTcn3i.

'7»4SUWM'iE SANCTI RAYMUNDIaccipit
quilibet, cum ordinatur in Sacerdotem , fed
executionem non habet , nifi pofteá ab Epifcopo íibi
conferatur. i)¿. f u
r a eo
P
¿» §• J>ehet quifyue regulariter.
$. 6i, Réftat videre de fecundo , fcilicet utrum remiflio
fiat per malum, ficut Se bonum Miniftrum.Qufc
dam dicunt, quod nullo modo fit, niíi - per bonum. n
'jt*¿Ep¡ft. *¿Aüg. RemiíTionem peccatorum omnium , vel perfeipfutmn.
fum facit Deus, vel peripfiuscolumbas membra.Orig;
Hace poteftas foli Petro conceífa eft , 8c imiratoribus
Amhr. piptr'Pctru Ambr. o judicet ille de alterius errore , qui non
u*ti FIMMTK-habet quod in fe ipfo condemnet. Greg. p in gravibus
e c c a
^GrígTnJtk. p " s
q u
* s
poíitiis, dum fuis premitur ,< aliena s non
¿3, diluit: cunetas enim liquet , quia cum is , qui difplFcet
, ad r
intercedendum mittitur, quod fit, cum fcienter
indigno cura animarum committitur , irati animus
ad. deteriora provocatur. Aliorum fententia eft , 8c vera
, quod boni remittuntex officio , & vitas mérito, malí
vero non ex vitas mérito, nec ad utilitatem fui , cum
fint indigni, fed remittunt ex officio , quandiü ab Ecclefia
tolerantur , nec fubditos mala, vita eorum lasdit,
ü faciunt bona , quas illi dicunt. Ad hoc facit , quod
Dominus dicit in Evangelio : f
fuper cathedram Moyíi
federunt Seribas 8c Pharifíei, quascumejue dixerint, facite
, 8cc Aug. 1
Dictum eft á Domino in Numeris ad
r'Jsgj Moyfen 6c Aaron Sacerdotem j u vos ponite nomen
;4ftriknti.c.u meum iuper hilos Ilrael, ego Dominus benedicam eis5 ut gratiam-traditam per iMiniftcrium ordinatitransfijadat
hominibus , nec voluntas Sacerdotis obeíle , vel
prodefle poílit , fed meritum benedictioncm pofeenus»
n Aug. ) De conf. dift. 4. quo,
o Judicet. 3. q. 7. judicet.
f-Ingravibus. 3. q.. 7.gravioribus..
^ Non diluit. ] Dc mérito vita?,
x Intercede idum.) Quod fit.cum fcicntia indigno cura animarum coromiu**''
put, aut cum fcienter indignus ordinatur.
fSuper cathedram.) Matth .a 4..
tBiñüm. ) 1. q. i.diétum. ,
) Id eft.inYOcaw^.
IdeflP»

LÍBER TERTIUS. 72?'
Ídem :\ ficriheia impiorumeis oberunc, qui offerune
impié : nam unum quidem atquc idem faerificium cft*
proptcr nomen Domini, quod ibi in vocatur, 8t femper
cft fanctum j & tale cuique fit , quali corde ad accipiendum
acceíícrit i qui enim y manducat , & bibit
indigné , judicium fibi manducat &. bibic ; non aliis,
fed íibi : be hoc pené in ómnibus talibus quxftionibus
mtclligendum eííe admonemus , quia fcilicet omnia
facramenta, cum obfint indigné tractantibus , proílint
tamen per eos digné fumentibus. ídem 1. cj. i,
per ifaiam. Super illum locum Sapientix. c. 1. Spiritus
Sandus difeiplinx efTugiet ficlum , &. auferet fe á cogitationibus
qux íunt fine intelleclu , poft alia fubjungit:
Miniftcrium • tamen ejus , fcilicet fiai , non
deferit Spiritus Sanchis: fupple, quin per eum falutem
operetur aliorum. Non obftat ifti-fententia;, quod ak
Dominus per Malachiam c. 1. Malcdicam beinedidic*.
nibus vcftris, &c. Quia illud explicatur «i Greg. fie ,
Maiedicam ,&c. quia qui inioué agunt, benedicunrut
ab cis ,' adulanturquepeccatoribus , dummodó iintdívites,vcl
intelligaturde hxreticis , fchifmaticis , 5a
excommunicatis , quorum benedidiones fiunt maledidiones
his- , qui eorum fcquuntur errores. Non obftat
etiam illud E~ech, 12. Ve iis , qui vivificant animas
qux non moriuntur. Illud enim incelligitur de malis*
qui jufté Iigant, vel folvunt , io quo quantum in fe eft
dicuntur mortificare £t*vivificare. Greg. non morientcm
quidem mortificar, qui juftum damnac, & non *
vidurum vivificare nititur ,'qui reuní ifüpplicio folvere
conatur , aliaad hunc articulum pertinentia.c¿ fuprs
Ae doclrin. ordin^ejr de fcandalo. $. pcena Clerici.
$. 63. Ad tertium quod fuit quxfitum , fcilicet de
gcneralibus remiífionibus pontium , & fimilibus , ad
quid profint, diverfi diverfo fentiunt : quidam enim di3
xXkcrifici») i. q. i. per Efaiam.
y ManJucat. ) id eft ad Cor.i i.
z Tmcn.1 Illius fcilicec, qui cft ; mali miniftii.

7.i¿ SUMM^ SANCTI R AYMUNDI,
cune, quod valent quoad delicia ignorantias ; alii,quoad
venialiajalii quoad pecnitentiam negligenter peraclam ¿
alii, quoad diminutionem pcena in purgatorio. Verum
alia fententia eíl favorabilis , & magis communis, Se
illam approbo , videlicet quod valcant , íicut fonant."
Cum enim Papa íit vocatusin plenitudinem poteílatis,
inferiores autem Pradati in partcm follictudinis. i. q%
6. qui fe fcit. ext. de ufu pal. ad honcrem. Durum eílet
contra tantam poteílatem ciavium diíputate. de peen,
dift. i. agite pecnitentiam. dift. 50. ponderet. Nota ergó
quod pro quolibet peccato mortali dúplex pcena debetur
, temporalis videlicet , &. alterna. vEterna remiteitur
per cordis contritionem. 1)¿. fupra eod. §. veri, hisprdi-
Satis, a Kemanet poílcá temporalis abEcclefia infligcnda
de pcvn.dift. 1. b
fipeccatum David. & difl. j.c c. ult.
fi ergó aliquis recle contritus eíl , & confeífus, &Papa
facit a generalem remiílionem pro fubíidio térra; fancla:'
a Remanet. ) fed peccatum non cft omnino remiíTum quoad pcenam per
contritionem , qua* tanta portet .eííe , quod fi pecnitens ftatim deccucrct,ftatinj
evolarct ; fed quia Eccleíia: non conftat de quantitate cpntritionis , confuevit
femper pecnitcnti quantumeumque contrito iujungere pecnitentiam aliqurm
temporalem. '
b Si peccatum. ] Ibi dicit Grcg quod poftquam David audivit , Dominus
tranftulit peccatur.i tuum , multis tamen cruciátibus poft aJHic"tus reatum colte
, quam pcrpetravit exfólvit.
C. ult. ) Ibi dicit Aug. quod quamvis conver/us per pecnitentiam vita vivar,
& non motiatur. non promirtimus, quod evadet omnem pcenam ; nam purgandus
cft igne purgatiohis.
d (Jeneraleir.^QnoiA omnes:fecus particulatcm quoad pecnitentiam peccato*
rum:uc cum Papa facit indulgentiam de aliqua parre poenitentia* injunclx pro
P
fumptá cruce decefieriat , aut poftquam jter arripuerint , habebunt indulgenviam
, ira quod nullám in purgatorio patiantur pcenam pro peccatis antecommiífis
? v¿. Credo íine prejudicio , quod ex fola crucis fufeeptione , 8c propofito
proficiícendi non confequitur quis iliam plcnam indulgentiam , niíi quantitas
contritionis & devotionis , quam habet ad negotium , qui ftifccpit crucem
Illam , mercatur indulgentiam , recurrendum eit tamen ad formam indulgcncix
, & intentionem Papar , ut fecundum hoc judicetur , utrum pro fola fufeeptione
crucis , & propofito proficifeendi , & pro quanto labore aifumptx peregrinationis
, aut pro quanta mora in executione negotii facienda conft\¡uatur
quis indulgentiam illam : Papa enim cum habeat plenitudinem poteftatis , SC
. _cd-"íia gcncraüs ab anticuo hi.jafmodi indulgentiam approbavetit, mulruia

vel fimiii i fi aliquis > undecumque fit, fecerit eleemofynam
, habens piam Sí catholicam devotionem , credens
fimpliciter ac puré illud: c
quodeumquefolveris ,
&c. Valet fibi talis cleemoíyna ad onus pcenitentirc
íublcvandum : Sí hoc propter dúo , fcilicec propter devotamerogationem
, 6í quia obligat eum, qui facit remiluonem
, imo Sí totam Ecclefiam , ut fufr'ragetur ei.
Numquid igitur , fi erat poenitentia feptennis, & dedi:
in prima dic feptem nummos fucceífivé f
habentibus remillionesannales
, erit continuó totaliter libérátuí , an
in parte , Sí in qnotá parte ? hoc omnino g nec fcio,nce
credo aliquem mortalem fe iré , nifi cílet alicui divinitus
in fpiritu m.
poteft in talibus ; Se lariíTiinc intcrpret'anda eft hujufmodi indulgentia genetalis
prxfcrtim cumex magnitudine fidei Se chaiicatis videacu; pioccderc.quo J
quis affuinat , vel rec i i iac hujuímodi peregrinationcm, tot Se tantis periculis 5
& mortibus pfenam. Qj'd li poft affirr: ptani ctuccm peccet quis mortaliter ante
itei arreptum, vel in ipfo itincre , nunvjui 1 de illo peccato tcnebitur ad pectmentiam
ípiritualem ? Credo quod fie ; ficut ingrcffus religionem,de peccato
poltcA commiin»t.ncrur agere pirr.iicnti; ra í t>iritualem: minor tamen pcenitcnria
cft in.licenda utrique ; ifti proptcr crucem affiiraptam,illi piopur onus
religionis aflumptum.
c Quodeumque. ] Mat. 16. ,
f Habentibus r.miffionts.) Id cft,íllis,in quorum favorem datar funt á Papa remiffiones
anuales,
g xVer fcio ,neccredo.) Qnomodó crgó valent hujufmodi remiffiones ficiu fbnant
, utditljm cft fupra ? Videtur Magifter contrarius fibi ipíi; dic,íi placee ,
& lie vdetur feníiíTc Cancellarius. ext. de poen. Ó» re. quo» autem. Quod hujufnio
H partic dares remifliones, five hant a Papa , íive ab Epifcopis quantum ad
fubdicos fuos , valent quantum ad Iibcracioncm & exonerationem pcenitentia:
ab Ecclefia inflicta?, vel infiigcñdx ; ita quod non tenentur ü,quibus fiunt hujuímodi
indulgencia:, faceré pcenitentiam exteriorem pro ex parte ; qua: per
hujufmodi indulgennus eft cis rcmiffá.vcl etiam pro 'oto , fi tota poenitentia"
per hujufmodi indulgencias in totum cft rcmifTn : hujufmodi tamen remiffiones
non ptxjuuicant di- nx juftitix,quando cujuflibec peccatum fufíicicnter puniatur,
vcl hic, vel iu , • rgatorio,ajt poena ejus íi íficienter rcdiniarur per elccmoíynas,
aut oraru,-, , & cartera fuftiagia , vcl amicorum,vel Ecciefix facía pro
fatisfaclione huj'-'fnnj'd peccati. Dicunt etian. a'iqtii & probabiliccr , quod hur
jufmo.li particulares ramffior.es fiunt illis , qui fecundam facúltales fuas conferunt
eleer-.ofy ñas proptcr hi.jufmodl rcniiffiones confequendas: alioquin tantam
temiífiori'ém haberet Rcx pro unodenario , quantam quilibet paupenunde
quia non poteft effc ccrcum de facili dan ti, n'uum dederit fecundum facultares
ibas , neo poteft cife certus de facili, an facía fit fibi rerr ifíiojncc deber dimirl
*rc, quin agatocenitentiam fibi injunclam. Sed numquid tenetur eam agere ?
BMÍboní fide,& piá devotione dedit hujufmodi elecinof)nam,pcenitens,&cre-
PHksiiujutmodi remiífionem,crcdo íine prxjudicio,quod non erit transgrefíojj
* pctuitciuiam ijijunctam. non fccciit.
Xy y y%

8UMMM SANCTI RAYMÜND [ 1
^.64. Scicndum camcn quod Majoritas 6c Minori-
.ras rcmiíTionis poenitentia; attenditur fecundum tria,
fcilicet fecundum majorem 6c minorem devotionem
ipíius poenitentis y 6c ipforum qui furfragantur , 6c fecundum
majorem 6c minorem numerum corundem íurfragantium
, cum igitur nullus poílit fcire menfuram >
vej numerum talium , nec per conícquens poteíl fcire
remiílionis menfuram. arg. ad ifta de cenf. d:(i. 4. quaris.
verf. non enim. íic communicatur culpa per alterius
yoluntatem , qucmadmodüm communicatur gratia per
Sancti Spiritus uivtatem , Scc. dc peen, difl, 1. h
quem pee-
nitct, in rin. 6c¿¡íV conf. dift. 5. i.non mediocriter» 6c 3. Q>
7. Mgravibas. Valent ergó ad diminutionem poenx ,
ut dictum »ft. ítem valent ad venialium de!etionem.$%
iupra eod. §. itemqu&ritur. utrum ea. verf. ad illud vero
quod /ev//

LÍBER fERÍIÜS. 7y
• «aliorum fidelium dcfun&orum j liberabuntur tales animx
ápurgatorio , cum hoc ipfum contineatur in litteris
remiífionis, n
credo quod fie, fecundum modum prxdictum.
& fyt. fupra eod, jf. item quaritur utrum ea. in
Prin. Hxc de remifiionibus Papx.
$. 65. De remillionibus autem quas faciunt Epifeot
pi, idem quoad fubditos ipfius Epifcopi , quoad alios
non valebit, nifi ut fimplex eleemofyna , & non plus ,
niíi quibus, ut prodefle políent, proprii judices fpeciali.
terindulferunt. ext. eod. quod autem. Numquid ergo
poterit poenitens poft collecHonem talis eleemofynx ceffare
ab executione fatisfaclicnis fibi ab Ecclefia impofitx
? non credo : tum quia non eíl certus utrum íit
adhuc tota illa pocna-reRjiíTa, ut fupra, tum quia faltcra
ex honeftatc debet per jejunia & alia bona opera fatiffaccre
Ecclefix quam lxfit fcandalifando eam , íi fuit,
peccatum manifeftum, &. etiam fi fuic occultumfubtrakendo
fe ipfum, cum propter peccatum reddideric, vcl
credideritfe inutilem. Sed quid, fi omnes clerici qui fufr fragantur pro ifto ofFerente , funt in mortali peccato ,
numquid valebunt ifti furTragia illorum i non videtur,
quia peccatores 0
non exaudit Deus. fupra eod. §.
verf. reftat videre. Solutio : dicendum eft quod valent,
perea qux dicta func íupra eod. jf.in prxdiclio verf. reftat.
ibi, p aliorum fententia eft,&c ítem quia tria dicuntur
efte in Ecclefia qux femper invariabilem retinent
efücaciam, fcilicet virtus verborum , virtus Sacramen-
: torum, 5c defiderium Ecclefix ; quia etíi tota Ecclefia
n Credo quod fie. ] Cum Eccleíia ligare habeat & folvere fuper terrarh , non
fub térra ext. de fent.excom. a nobis. i.& cum tales divino judicio relictt fínr,
non videntut hujufmodi indulgentia: ad eos extendenda:, vel quod poílint cv«larede
purgatorio, doñee aut per ipfos, aut per alios poena: quarum funt debitores
fuerint pctíoluta*. Papa tamen generalem Eccleíiam, ca:ter¡ vero Epifcopi
particulares Eccleíias fuas obligare poíTunt ad orandum pro talibus : fi tameta
Papa talibus faciat indulgentiam, nolo poneré os in Coclum de plcnitudiuc p«-
• teftatis ejus temeré dubitando.
o Non exaudit. ) Joannis i®.
.1 Aliorum fententia.) ubi dicUOI od»a}¿ aoft T¿t« mei## ««¡t^-
Recata, fcd « orncio,

^•SUMM'JE sANCTI' RAYMUNDI ;
militans eftet q in mortali, tamen ifta valerent his pro
quibus fierent: De virtute verborum Pfal. Dabit virtutem
voci fux. ítem vox Domini confringentis cedros,
&c. ítem Jere. r nonne verba mea quafi ignis, 6c quaíi
malleus conterens petram. Similiter de virtute Sacramenti
Euchariftiíe habetur i¿, q. ult. -Y. ult. Dc defideriis
Ecclefiae patet ex eoquod una eft Ecclefia, cujus
pars mil itat in terris, 6c pars triumpbatin coelis, 6c tota
Ecclefia defiderat iftos qui devotc ac reverenter t acce-
dunt, adjuvari. de conf. dift. i. u
hi duo. 6c c¿. fupra eod.
§. prima dieta, verf. de fexto. fcilicet fpe. Quid de iftis
quxftoribus qui difeurrunt per Ecclefias cum litteris remiílionum
, prxdicantabu(iones, vacant comeífationibus,
6c ebrietatibus, numquid recipiendi funt tales ? DG
iftis íi vis fcire qualiter fit procedendum , çc. in coníh
Innoc. ext. eod. * cum ex eo 0 •
^.65. ítem ad illud quod quarto 6c ultimó quatrebatur,
fcilicet utrum facerdotes poílint faceré commu-»
tationes jejuniorum, vel alterius fatisfadionis ac petitiones
ipforum poenitentium, y credo breviter quod íic,
q In mortali tamen. ) Quod tamen cft impofiibilc propter illud Match, ult. Ecee
ego vobifeum fum, & propter illud : ego rogavi pro te Pctrc , ut non deficiat
lides tua.
r Nonne.) Jer. 13. ''
(Capitulo ultimo.) Ubi dicitur quod Sacramenta Ecclefia* purgatoria cundaxum
conragionum exiftunt.
t Accedunt. ] Ai fuffragia Ecclefia* poftulanda & percipienda.
u Hi duo.) Ibi agitur de Angelis defiderantibus rtumerum fuum perfici ex hominibus
pra*deftinatis. •
um e x
x C ">• ) -bi dicitur quod non funt recipiendi fine litteris Papa* vel Epifcopi
dioecc. nec permittantur dicere ¡ opulo nifi quod continctur in litteris > &
quod fint modcíti& difeteti, nec in tabernis & aliis locis inhoneftis hofpitentur
; nec inútiles aut fumptuofas faeiant expenfas : mee faifa* religionis habitum
portent.
y Credo breviter. ] Diftingue, quia fi pceaitens petit commutari pecnitentiam
vel relaxan per illum cundem qui ei eam injunxit, aut per fucceíTorem ejus.fi
primus amotus cft ab officio,poterit ille commutare vel relaxare : & idem dicas
de üipcriori illius qui injurMt, fi eft ordinarius judex ipfius pecnitenris quoad
3ioc dico,quia Archiepifcopus videtur eíTe ordinarius quoad forum poenitentialem
fubditorum fuffraganei fui, quamvis non fir ordinarius quoad forum contcntiofum,
niíi in cafibus exprcífis a jure. ext. de officio ord. pafloralis. quod autem
íit ordinarius ipíius fubditi quoad fotum poenitentialem , probatur per hoc
•3co¿ Archiepifcopus pet Proñaç^am. fyajn potefl concederé rcmi¿k oais
Utt«a^

m LÍBER TERTIUS. 7 j r
, aum tamen difcreté & propter cauíam , & circa fubditos
fuos, alias non. difi. 81. presbyter. non tamen hoc
extendo ad vota in quibus ftrictiús proceditur. c¿. fupra
.de votis. §. circa redemptionem. Se §. fie quitar*videre.
§. ¿7, Poftquám vidimus quid fie poenitentia,& qux
partes ejus, confequenter, quia íerpens antiquus paratus
eft ad impediendam pcenitentiam, homo autem incautus
plerumque ad reftituendum , de impedimentis
poenitentix pauca fupponamus. Sunt enim quatuor precipua
impedimenta j fcilicet timor, pudor, fpes, Se defperatio
j defingulis per ordinem videndum. Pudor fcilicet
confitendi, hic quidem pudor multos retrahit á
t poenitentia, fed prxcipué hypocritas, Se fuperbos , qui
vellentapparere hominibus íani, Se pulchri, eum tamen
/generales, rxt. de pxn. & re. tioftro. certura eft autem quod nullus Epifcopüs
ípotclt faceré remiffionem fuam,nifi fubditis aut aliis de volúntate Prarlatorum
fuorum. ext. de poen. & re.quod autem. ergo fubditi fuffraganeorum, quoad hoc
fuiu fubditi Archicpifcopi: fi autem pares funt illo , á quo petitur relaxari, 8c
niutari, diílingue : vel funt ita pares quod funt Pcrnirc&tiarii cjufdcm Epifcopi,
'el fimt dúo facerdotes de pari & in foliuum de confuetudine curam habentcs
cjuflem patochia:; vel dúo Epifcopi in quorum utriufque dieccef. domicilium
habet poenitens, ita quod eft parochianus utriufque : fi pecnitentia publica vel
folemnis indicia fuerit, ne feandalifetur primus confeífor, requirendus cft pri-
"lo afTcnfus ejus vel fuccefforis ejus íi de facili poílit requiri, máxime fi poenitens
publicc inchoaverit poenitentiam fibi injunclam a primo. Si autem non de
fteili poífit requiri, aut fi pecnitentia injaneca fuerit oceulta , poterit fecundus
c
onfeffor commutare & relaxare,non obftante fubtilitate juris,quo dicitur quod
duobus procuratoribus in folidum datis, melior cft conditio oceupantis : quia
illud locum habct in contentiofa jurifdiclione, non in voluntaria. Si autem ita
pares íunt,quod uterque Confeffor & facerdos parochialis,vel Epifcopüs, & poenitens
tranftulit domicilium de parochia in parochiam, &: de diceccíi in dieccefim
poterit fecundus confeífor relaxare vel commutare pcenitentiam á primo injunclam,
non obftante quod dici folet, quod fententiam unius Epifcopi non poteft
par Epifcopüs revocare ; quia illud locum habet in fententia excommunicationis,
& fufpenlionis, & cjeteris ad forum contcntiofum pertincntilujs , non
*d poenitcntialem : non enim funtomuino fimiles voluntaria & contentiofa jutifdiclio,
enm judex non poffit revocare fententiam quam tulit, qusmvis injuftam
: confeffor autem poteft revocare fententiam quam ¿njunxit. Quid fi Papa
*el Pcenitentiarius ejus, vel Epifcopüs injunxit pcenitentiam , modo petitur relaxan
vel mutari per inferiorem ? Refpondco, fi pecnitentia injunlta cft in cafu
te
íetvato fuperiori, non poteft inferior relaxare vel commutare abfque licentia
c
)usqui injunxit, nifi urgeat neceffitas aut fuadeat utilitas : pium enim eft interpretan
quod fuperior in nujufmodi cafibus conceffcric inícrioribus potcntiam
c
°nimutandi vel relaxandi. Si autem non erat cafus refervatus fuperiori i íi talis
*rat de quo ab inicio pofTct inferior pcenitentiam injungerc , inferior relaxare
cl
commutare potorit, nifi ccrcum fu quod fupetix rcfcryaYcri: íibi «laxaú*.
v C Q
i vel commutationem,

7j* SÜMMií SANCTI RAYMUNDí
infirmi fie turpiffimi fint, exterius ornati 6c picYi, cum
tamen fint intus fpurcitia repleta. Contra hoc impedíiiicntum
oppomtur triplex remedium , fcilicet confideratio
rationis, virtus divinx intuitionis , comparatio r"u>
turx confuíionis, cosfideratio rationis i quia rationabile
efl: ut propter pudorem non diíTeras confiteri peccata
tua, quod eft honeftum 6c utile , qui propter pudorem
non dubitafti ea committerc, quod inhoneftum 6cinutile,
imó 6c perniciofum eft. De fecundo Apoftolus jomnia
nuda funt, 6c aperta oculis ejus ad quem nobis ferino
: non ergo te pudeat confiteri facerdoti, imó potius
Deo cujus Vicariuseft 5 cum ipfe virtute divina fine tua
confeífione jam videat. De temo 4
Salom. eft confufio
adducens peccatum ,& eft confuíio adducens gloriam
6c gratiam. {, Auguft. eft confuíio temporalis qux eft ad
horam, qux quidem prodeft, fcilicet perturbatio anima;
refpicientis peccata fuá,8c refpecKone horrentis, 6c horróte
erubefeentis, 6c rubore corrigentis : tali confuíione
voló confundí, non xterna a qua peccator cu pió liberan.
Soph. c. 1. ferutabor Hierufalem inlucernis, &
vifitabo fuper viros defixos in fecibus fuis. ítem Nahurü
c. 3. revelabo pudenda tua, 6c oftendam gentibus nuditatem
tuam,6c regrris ignominiam tuam. ItemHier.c»
ao.eonfundantur vehementer qui non intellexerunc opprobriumfempiternum
quod nunquam delebitur.Timor
fcilicet fatisfaciendi j cogitant enim quod non poílent
ferré poenitentiam qux eis imponeretur.
§. 68. Ad tollendumhocimpedimentum tria fimiliter
adhibentur, fcilicet prxfentis poenx c modicitas, levitas
6c momentánea brevitas.- ex oppofito vero futurx pee*
nx incorporabilis d
magnitudo, intolcrabilis acerbitas 3
6c infinalisxternitas. Evan. Matt. 15. Ite maledictiin
a SaUm.) Eccl. 4 Ezcéh. io. recordaraini viarum vcftrarum , & omni'jn»
fcelerura ycftrorum quibus poliuci eftis,& Hifplicebitis vobis in confpcítu vcftro.
b Auguft. ] Super-illud ad Rom. 6. quem ergo fruftum habuiíHs,in quibu*'
aune erubefeiti:.
c Modicitas.) Qjiead quantitatcm diferetam, quia in paucis flagcllis confia
d &é»itH T4Q. ) Quo^d multi^dinempcu.ítfvim, .»
¡gncffl"

LÍBER TERTIUS. 7 r 3
igncm asternum, 6cc. Jere. 10, qui fugit arma férrea,
incidit inarcum asneum. Job 6. qui timet pruinam , id
eít temporalem pcenam , irruet fuper eum nix, id eft
poena alterna. ítem Ifiú. 3.3. quis poterit habitare de ié~
bis cum igne devorante i quis habitabic ex vobis c
cum
ardoribus fempiternis t idem 30. prasparata eft f ab herí
thophet, á Rege prasparata profunda Se dilatata , nutrimenta
ejus.? ignis, 6c h
ligna multa ,iflatus Domini
íicut torrens fulphuris fuccendens eam : thophet eft
carcerinferni, Se interpretacur gehenna pavoris, vel plena
pcena ítulcorum.
. §. 69. Spes, fcilicec triplex, diíi viveadi, acquirendí
temporales divitias in quibus quiefcac j Sede nimia Dsi
mifericordia, quas neminem velit damnare. Contra primum
opponit remedium. Jac. c. 4. quas eft enim vita
veftra ? Vapor eft ad modicum parens,Se deinceps ex-
^terminabitur. }ob. homonatus de midiere, brevi vivens
tempore, repletur multis miferiis,8cc. Apoft. 1. adThef.
5. Dies Domini íicut fur in nocle, ita vcniet:cum enim
dixerint pax Se fecuritas,tuncrepentinuseis fuperveniet
intericus, ficut dolor in útero habenti,Se noneffugient:
ítem Dominus Marc. 13. vigilate, nefeitis enim quandoDominus
veniat,feró an media nocte,an galli cantUj
an mane, ne cum venerit noclx repente,inveniac vosdormientes.
ítem Job: :o. Laus impiorum brevis eft , 6c
gaudium hyppocritas ad inftar pundi: íi afcenderit ufque
ad ccelum fuperbiá ejus, Si caput ejus nubes tetigerit,
quaíi fterquilinium in fine perdetur. Contra fecundum
dat remedium ipfe Dominus Lucas i¿o Hominis
cujufdam divitis ubcres fructus ager attulit, Sec. ecce
anima : habes multa bonapofitain annos plurimos 3re-
e Cum ardoribus. ) Glofa- tamen exponit hoc de Deo qui dicicur ignis corríhurens,
& de ardore, qui dicitur Spiritus fanctus qui peccata confumit & fid*íes
incendie
f Ab heri. ) id eft ab inicio mundi.
g Ignis. ) Matérialis forte, .vel afdor confereatia?,
h Ligna, J Non materialia, íed ipfa peccata,
i Matas Domini.) Id eft volunta?,
Zzzi •

734 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI;
quiefccj comede, bibe, epularc j dixit autem illi Deus,
itulte hac no&e animam cuam repetuntáte, quxautem
parafticujus erunt ? Job. 27. dives cum dormieric, nihil
fecum auferet, aperiet oculosfuos, 6c nihil inveniec,
apprehendet eum quaíi aqua inopia, nocte oprimeteum
tempeftas, tollec eum vencus urens, 6c auferet, 6c veluc
turbo rapiec eum deloco fuo,&c.Contratertium. Greg.
ad magnam juíHtiam judicantis pertinet, ut nunquam
careant fupplicio, qui in hac vita nunquam voluerunt
carere peccato : 6c c¿. fupra eod. §. verf. timor fcilicet
fatisfaciendi. Hxc duo impedimenta , fcilicet timor 6c
fpes , retrahunt prxcipué ufurarios 6c avaros , qui
nihil vellent reftituere , 6c fine fine vellent acquirere >
undé comparantur inferno. Prov. 27. infernus 6c perdido
nunquam implentur i fimiliter 6c oculi hominum
infatiabiles,
§. 70. Defperatio eft dúplex , prima venix, fecunda
perfeverandi poft veniam obtentam : primam inducunt
tria, fcilicet peccati quantitas, frequentia , Scdjuturnitas.
Contra primum opponiturPaífio'.Chrifti qux fortior
eft ad diífolvendum, quám peccatum aliquod ad ligan-
( dum. Job. 6. Utinam appenderent peccata mea, quibus
irammerui, 6c calamitas quam patior in ftatera, qua-fi
arena maris hxc gravior apparerec. Contra fecundum,
Hier. de peen* diH. 3. -fepties cadit juftus , & refurgit,
non folum fepties delinquénti, fi convertatnr ad pecni­
tentiam, peccata donantur : cui plus dimittitur , m
plus
diligit, &c. 6c I>¿. eod. jf. prima dieta, veri, de fexto. fcilicet
de fpe. Contra tertium, Pfal. mifericordia Domini
ab xterno ufque in xternum fuper timentes cumn quácumque
hora peccator fuerit converfus, &c. ítem Leo
Papa : pccnitentiá qux dilata eft, cum ftudiofius petitá
fuerit, non negetur, uteo modoad indulgentix medid-
¡Aui.w Tf*l nam anima vulnerata perveniat. ítem Aug. exponen^
K Statera. ] Crucis, faflionis, & mortis Cryjfti.
I Septies. ] Provcjb. 24m
Plus diligit. ) Luca* 7.
fx QHaamqiíc.) liz.ee h.

LÍBER. TERTIUS, 73 5
mam ver fu m pfalmi , non abforbeat me profundum ,
ñeque urgeat fuper me puteus os fuum , ait íic : puteus
eft profunditas humanas iniquitatis, in quam íi cecideris,
non claudet fuper te os fuum, íi tu non clauíeristuum ,
confítete ergo, & dic : d« profundis clamavi ad te Domine,
Domineexaudi vocem mcam , 6c evades. £e c¿.
de hoc fupra eod. §, item quid de his , qui in íine circa
prin. ítem circa fecundam defperationemj fcilicet perleverandi
poft veniam obtentam,apponuntur tria remedia,
primum, hoftis debilitas, fecundum, vigor proprius
ex gaudio proprio, libértate, armatura , focietate 5 tertium,
ipfe Deus illuminans , protegens , 6c falvans. De
primo, debiiis eft hoftis, qui non poteft vincere niíi volentem:
imo 0
legiodasmonumnon potuit intrare etiam
gregem, niíi permiffa á Domino : unde lfa. in perfona
hoftis ad animam : p incurvare ut tranfeamus 5 q refiftite
erjro diabolo 5c fugiet á vobis. De fecundo , fcilicer
de vigore, patet,nam vigor maximus concipitur & nutritur,
cíirn quis gaudet depofito peccati pondere. Salom.
r
animus gaudens xtatem fíoridam facit 5 fpiritus
vero triftis deíicat olla, r ítem íecura c
mens , quaíi juge
.convivium : omnes dies u
peccatoris mali. ítem qui de
catena 6c fervitute Diaboli eripitur , in libertatem Dei
convertitur : quod fie quando Pharao cum ómnibus JEgyptiisx
fubmergitur in mari rubro,ideft in amara aqua
lachrymarum rubricata per memoriam PaílionisChrifti,
ítem quia primo inermis, modo armatus armatura Dei,
Apoft. ad Ephef.6. induite vos armaturáDei,ut poífítis
liare adverfus infidias diaboli : quia non eft nobis colluclatio
adverfus carnem 6c fanguinem , fed adverfus
principes 6c poteftatcs adverfus mundi rectores tenebra-
o Ligio. ) Matth .18.
p Incurvart. ] lfa.
\ Rtfiftitt. ) Jacob. 4.
x Animus. ] Proverb. 17.
iittm.) Pror. 15. cor gaudens exhilarat íacieno,in mcerorc dejicitur fpúitUji
t Secur* mens.) Provcr. 1 ç.
u Peccatoris. ) Alia litteva paupeiis.
* Submergititr. ) Exo. 14.
Z2 27 %

?36 SUMM>E sANCTI RAYMUlMaU
rum harum, contra fpiritualia nequitix, 8cc. State ergó
fuccincH lumbos veítros in veritate , 8c induti loricam
juítitix, 8c calceati pedes in prxparationcm Evangclii
pacis, in ómnibus fuñientes feutum fidei in quo poflitis
omnia tela nequiflimi ígnea excingucre, 8c galeam falu*
tis alfumite, 8c gladium fpiritüs, quod eíl verbum Dei,
&c. ítem infra ad Theíf. 5. fobrii íimus, induti loricam
fidei 8c charitatis, 8c galeam fpem falutis.Item quia primó
folus, modo aílociatus exercitui omnium juitorum
qui funt in Ecclefia, 8c omnium Salidor 11 m 8c Angelorum
qui funt in Coció dc hac focietate, Judith. 15. quoniam
Aííirii non adunatí in fugam ibant precipites j filii
autem lfrael uno agmine perfequentes debellabant
omnes quos invenire potuiffent. y De tertio Pfal. Dominus
illuminatio mea 8c falus mea,quem timtbo .

LÍBER TERTIUS. 737
harifaei, c
qui ait ¡ non fum ficut casteri hominum ,
c. ítem deledatio peccati , quod fpecialiter habet
ocum in luxuria 8c gula : -contra hoc dicitur , Joel,
• computruerunc jumenta in ftercore fuo.
Expeditis jam per Dei gratiam, non per me , fed poiíis
per oraciones 8c merita fratrum variis, nec-non 8c
ntricatisarticulisad pcenitentiae judicium 8c multa conlia
pertinentibus, donetDominus, utuniverfi 8c íingu-
* per hancd portam anguftam intrare juxta coníllium
omini attendamus: hxc eft enim feneftra quam Doinus
juflit in arca fieri:quicumque non introierit per
am peribit regnante diluvio. Hasc eft enim, ut ait Hie- H; er. cpift.
o. f
fecunda tabula poft naufragium , fine qua primam *¿ p*m*chtHm
baptifmi tabulam deferentes per culpam, nullo modo &t>ceanuta
-
poterunt pervenire ad portum. Ingrediamur igitur arcara
per hanc feneftram , feftinantes apprehendamus
hanc tabulam,8c apprehenfamfortiter teneamus ¿quoniam
non qui incccperit,.fed qui perfeveraverit, falvus
erit. Matth. 10. Lucas 20. firmemus-facies noftras in
Hierufalem, intueamur Jefum-Chriftum Regem Regum,
8c Sacerdotem magnurn, dominum 8c magiftrum
noftrum, qui femel afcendens -crucem, noluit ultra defcendere,
fed in ea pro falute noftra animam poneré, relinquens
nobis exemplum, nt conftanter per varias peenitcntias
anguftias 8c labores, nec-non, fi necefle fuerit»
per ignominiam PaíTionis fequamur ipfum ad gloriam
refurre&ionis, 8c per confeífionis cantilenam mereamur
audire in die Domini dulcem 8C ineffabilemjucunditatis
vocem illam Matth. 25. ven^e benedi&i, percipice
Regnum.
c §¡ui ait.) LLCX 17.
d Portam anguftam.) Matth. 7.
efafit. ] Gen.tf.
f Secunda tabula.) de pan. dift. 1. fecunda.
finUtibriTtrtii*

SÜMMiE
SANCTI RAYMUNDI
líber qjuarttjs
U O NI AM in foropocnitentiali frequenter
dubitaciones circa Matrimonium
, imo etiam perplexicates occurrunt
j ad honorem Dei, 8c animarum
profeclum pon: Summam de poenitentia»
ipecialem de Matrimonio íubjeci tiactatum.
Primó de Sponfaiibus 8c Matrimoniis. Secundó
, de quindecim impedimentis Matrimonii. Tertio,
qualiter ad Matrimonium conJungendum vel disjungendum
agatur. De íiliis iníuper legitimis, 8c dotibus
& donationibus proptcr nuptias : ordinate oítendens
rubricas in locis debitis, 8c dubitationes diverfas ad
rubricas fingulas pertinentes,
i De Sponfaiibus*
z De Matrimonio.
3 He errore per lona.
A. De impedimento conditionis 9
j De voto,
6 De eognatione carnali.
7 De eognatione fpirituali*
S De eognatione legali.
y De impedimento criminis\
1 0 De difpari udttt.
ÜJR Ve tmpedwmtv V¡QIMU ,/?ve metas*

3LIBER. QJJAR.TUS. 73

74oSU-M-MiE SANCTI R AYMUNDI
in meummaritum , vel alia verba a
aequipollencia , &:
ifta func vera fponfalia, quando íic per verba de fucurc
concrahuncurríi vero per verba prasfentis temporis contrahantur,
quia dicit vir:accipio te b
in meam uxorem,
& c
illa refpondet: accipio te in meum maricum , vel
coníimilia- verba dicant , qua: mu tuum confenfumutriufque
de pracfenci fignificenc, puta cum vir dicic .*
confencio in ce tanquam in meam uxorem:& illa eadem
dicic 5 vel d
ab ifto tempore cenebo , vcl habebo te pro
a QuipollentiaJ] Ut fi dicat j ducam te in uxorem, vel promitto quod ac-
L2/ cipiam, vel ducam rein uxorem.
b ín uxorem meam. ) Quid fi non dicat uxorem , fed dicar tantum in meam ,
numquid fufficit ? C¿. Credo quod fie.
c lila refpondet. )]Quid fi nihil rcfponder,numquid propter hoc non eft Matrimonium.'
R¿. verba in Matrimonio-nen funt de fubftantia Matrimonii ; ficut
verba funt de fubftantia facramenti in Baptifmo & Euchariftia;verba tamen,aut
nuuis , aut alia indicia funt nccelfaria ad hoc , ut conftet Ecclefia: de matrimonian
confenfu : unde fi puclla verecundetur ioqui , &c tamen patitur fe fubarrari
per anuli impoílrionem , vel patitur fe dotari ipfa raciturnitate& patientiá confenfus
ejus exprimirur , quamvis lingua taceat, ficut notavit Hug. 17.7.1. c.ult*.
Si autem nulla alia funt indicia de confenfu ejus, nifi quod ille protulit illa verba,non
credo quod fit prxfumendum pro Matrimonio propter illa tanrúm.Quid
fi quis injecta manu.vel innexá manu mulieris dicat, do tibi fidem de te accidencia
in uxorem, & illa nihil refpondear,numquid fie contracta funt fponfalia?
¡jt.Ra verá non poíTunt contrahi ex altera parte tantum,nec claudicare poffunt,
ille tamen,qui taliter fidem dedit,tenetur eam ducerc fi-illa vqlucritrfi autem
illa noluerir,non eft cofnpellenda,nifi aliquo figno; vel indicio oftendiffee
illa mulier placero fibi quod agjbatur, & contradtui fponfáliorum acquiefcere:
quo.l pr.rfjroitur,fi continué ante fidem fie datam contractabacur inter eos de
(ponfaltbuf , vcl matrimonio contrahendo , ipfa non contradiccnte,fcd acquiefcene,
prxfe; tim fi ipfa requifira fponce dederit manum ad fidem recipiendam: íi
aute ri non traftabatuede fponfüibus vel matrimonio ante ; velfi traítabatur ,
ipfa tamen contradiecbar, licct ille fubitó manu injecti dederit "ei fidem,ut dictum
cft, non credo cffe prasfumendum-pro máttimonio,licet illa tacucrit cx fifliplicitate
forte vel verecundia.
d Ab ifto tempere. J Nonnc hic ?:1 promiffio de futuro tátítiim , & non confenfus
de praefenti,ficur fi diceretur[á craftiná die in pofterum ccncbo,& habebo
*e pro uxorcjvel á fefto Sanfti Joannis in pofterum.c¿ fine prejudicio melioris
fen:entix,credo quod licet hvee forma verborum cxpreffa fit in illa Decx./x paite.
Per hxc tamen verba non conrrahiturMatrimonium,nifi hoc intendantcontrahentesrde
qua intentione confiare poteft per fequentem cohabitationem,quae
fecuta íuitin cafu illius Bccr. tu parte, ficut plenc" paret in illo verbo ibi pofito
quo fa¿ro Pradatus. A. Reliquit eam, & ficut plenc patet in Decr. integra, vel fi
dicar quodproprer dictam formam iftorum contrahiturMatrimonium,dic quod
karc pr©pofitioab,ftat inchifive in hoc fenhb,ab ifto rempore , Scc. quafi
m o < í o
Íiabeo,& de cartero habebo re pro Uxorc. Quid'dc illis quipoftquam dederintfi-
«MMd4M|pW4b4kiMÍam roículemur nos
WjfWt

LÍBER QUARTÜS. 7 4r
uxore , & tibi ficut uxor i fidem fervabo , & é con verf»
dicit uxor viro, lila & talia dicuntur fponfalia de prxfenti,íed
improprié , quia veré eíl Matrimonium , ita
quod licet eam carnaliter non cognofcat , non licet alicui
eorum alii nubere : & fi nupferit , quamvis fecundam
carnaliter cognofcat, eíl feparandus ab ea,& compellendus
rediré ad primam. ext. eod. * ex parte. & fi ínter
virum. ext. de fponfaU duorum c. i. (Jr ult. Ítem
contrahuntur datis arris fponfalitiis , fcilicet aliqua pecunia,vel
aliis rebus. C. de fponfal. I. arris.
De anuli fubarratione , qux vulgo dicitur deíponfa*
tío , fed proprié- f
fubarratio nuncupatur. Habetur 17.
q. 1. fi quis defponfaverit. x. de juramento. Habetur ext¿
de fpon/al. de illis. & praterea. •
§. 1. Sequitur videre qua xtate contrahi poílinr
fponfalia. Poffunt contrahi poíl feptennium : quoniam
uinc dicuntur habere diferetionem , tám pueri , quám
puellx i ¿cex tune placeré confueverunt eis fponfalia.
ext. de .íefpjn. impub. litteras. Si vero ante feptennium'
pueri vcl parentes eorum nomine contrahunt fponfalia,
ad invicem nomine Matrimonii, vel bibamus nomiiieMa'rrimonti:& fie feo/cu-
Janrur adinvlcem vel bibur,t,*el ad fuggeftioncm aliorum hoc facÍBnr,numquid
Ron iic complerur Matrimonium? Hi-credo quod non , nifi per certa indicia
COnftitcrit , quod per hujuímodi ofeulum , vel potum taliter contrahentes vo-
•Uiciunt rece !ere á fponfalibus dc futuro , 8c matrimonium contrahere de prxfenti
; & quod dicunt: ofeulemur nos ad inviccm , vel bibamus nomine Matrimonii.intelligendum
eíl nomine.Matrimonii potius íic contrahendi , quam jam
contraíli i enm ftatim ante a£tum íit de fponfalibus tanaoii inter eos , non dc-
Macrimonio.
e ex pzrre.) Ibi ponitur praídicta forma verborum : ab hoc tempore tencbo
re.vcl habebo pro conjuge , Si tám ex hac Decr. quám cx íubfequentibus, quae
hic altegantur, habetar cxpreíTe quod fi quis poft Matiimonium per veiba de'
prxfenti contractum rranfierir adalia vota , tenetur rediré ad primam, five fe->
cundam cognovetit antequim primam, five non ; five juramentum fit interpoíipum,
five non.
f fubarratio.) Qua; fit per anuli immiíTionem.quod eft fignum amoris.Subar"
Mtio tamen fit,non folúm per immiíTionem anuli , fed per donationem etiam
aliarum rerum,vel aliorum infignium •, & quandoque nt hujufmodi fubarratio
interveniente confenfu,ut ext. de defpon. impub. tu*. Quandoque non interve»niente;fed
fivé interveniat,five non?dummodó conflet de fubarratione , prarfu—
«itur de fponfalibus.fi fiará patre hujufmodi fubarratio. arg. 30. q. 5. nojlrates,
*c C.fcemint,. Si autem á fponfís fiat,.prxfnmitur proMatrimonio,ut in prxdilQiá
Decr. ttut, nifi «tas repugne»,» ibidem ranuitur-
A a a a&~

-4* SUMM^ SANCTI R AYMUNDI;
nihil a-gcint. 30. q. 1. ubi non eft confenfus, fed licet
ante feptennium contrahantur, velin cunabulis , li tamen
dum veniunt ad feptennium , incipiunt cis placeré
, ex tune valent i ita quod,quamvis fponfus eam non
cognofcat carnaliter , confanguineam ejus habere non
poterit in uxorem , nec é converfo. ext. de de/pon. impub.
litteras. &c accejfít. & duo pueri. Cxcerum astas ad
contrahendum Matrimonium apta eft in puella duodecim
annorum , in puero quatuordecim. ext. de defponf.
impub. púberes: & continebutur. & li ante conjungantur,
non eft Matrimonium
§. 3. Poífent hic moveri quxdam qu«itiones : Pone
quod puer 8c puella contrahunt Matrimonium per verba
de prxíenti ,quxritur utrum aliquid agatur : non
enim videtur contrahi Matrimonium , impediente xtate
,nec fponfalia ; quia forma verborum non competir
fponfalibus , fed Matrimonio. Ad hoc diftinguo :'aut.
incendunt contrahere per illa verba Matrimonium
tantum , ita quod non íponfalia ; aut incendunt contrahere
íimpliciter id , fecundum illud , fi quod ago
valet , ut ago , valeat ,ut valere poteft. In primo cafu ,
nihil agicur: non Matrimonium , quia illud contrahere
non poífunr : non fponfalia i quia nolunt. In fecundo
cafu tenent fponfalia dc futuro, 8c íic poteft intelligi
ext.de defponf. impub. tu* nobis. & arg. ext. eod. duo
pueri. & ext. de condit. nppof. fuper eo.
j$\ 4. Pone quod pueri ante feptennium fponfalia,
vel Matrimonium , per verba de prxfenti videlicet ,
contrahunt, vel poft feptennium, fed ante pubertatem
matrimonialiter , per verba de prxfenti videlicet conjungantur
, numquid ex tali actu confirmantur fponfaíia
poft feptennium quoad primos, vel Matrimonium
poft inchoatam pubertatem quoad alios t Adhoc dicas
quod íi adveniente xtate legitima , intelligunt quod accum
eft ,• 8c habent ratum expreíle , vel etiam tacite
f quod prxfumitur hoc folo , quod non contradicunt )
ratifican videntur fponfalia , vel Matrimonium, prse-

LÍBER QUARTUS. 745
fertim fi fimul morabantur. ext. de defponf. implé. Utttras,
6c accejfit. 8c duo pueri. ext. de cond. appof fuper
eo, ídem 6c per eadem jura credo , fi parentes contraxerant
Sponíalia vel Matrimonium pro filiis , five nomine
filiorum , 6c facit ad hoc, 31. q. 2. non omnis. Se
f.b cum ergo.
§.

744- SüMMifi SANCTI RA YMU NDIy
res fimpliciter , 8c.ego credo verum , niíi cffent de
communi confenfu carnaliter copulará : tune enim credo
tutius pro Matrimonio judicandum > ecum íi ultra
íex menfes á legitima aseare diftarent. ext. de de]fon.
impub. is nobis. 6t de illis.
§. 6. Subíequenter videndum eíl quis íit ejuseíFectus
íponfaliucn : ad quod nota, quod íponfalia quandoque
contrahuntur , lub conditionc quandoque puré.De
hoc autem quid tenendum fit, $¿. infra de impedimento
cmditionis. §. circa conditiones. In fumma vero non eíl
prastermittendum , quod licet fponfalia poílint,contrahi
fub condicione promiíla; pecunias , u: dictum eft ,
non tamen in modum pcenas pecunia promicti poteft,
6c íi promiíla fuerte, non tenet promiífio pcenas,nec poterit
peti j ut ÍÍ ita dicatur : niíi tecum contraxero.dabo
tibicentum marchas 5 quam adjeclio pcenas non valet,
cum libera debeant eííe conjugia. ext. de]ponf, requiJU
vit. 6c 0
Gemma. Si vero puré contrahuntur fponíalia,
aut íunt ambo majores, fcilicet adulti, aut ambo minores
infra duodecimum , vel quatuordeeimum annum,
6c fupra feptennium .s aut unus major 6c alter minor ,
ita tamen quod íponfalia tenuerunt , quam íi non tenuerunt
, quia non erant feptem annorum , poífunt petere
abfolutionem ante tempus pubertatis. ext. de defpon],
impub. accejjit. Si funt ambo majores , 6c P intervenerunt
juramenta , 6c poftmodum alter vult refilire,
omi.iTis multis 6c variis opinionibus quas fuper hoc ícriptas
funt , credo , falvo meliori judicio, quod íi proba-
bertatem eít, ita ut rautummodó femeftre tempus rcliquum fuerit, aut eorum ,
«quorum tutelam fufeipere cogitur,non dabitur excufatio.
o Gemmn.]Xo\ abfolvitur quídam mulier ab impetitione cujufdam,qui petebat
BÇEoajtl appoíitam in ftipulationc , folvendam ab ea parte , qua? veniret contra
íporiíáüa irifra fcptcnniunr contracta, 8c dicitur ibi , quod hujufmodi ftipulatio
per poena: intcrpoíitioncm mérito cft reprobanda,cumMatrimonialibera eífc debeant
; prodittamen arras fponfalicias ille,qui caufam pra'ítar,quod nuptia; non
fcquantucC. de jport; l. c.rris.
p Iritervcperirn juramenta. ] Tañer, notavit in Summa de Matrimonio, quod
ubi juramentum intervenit, compcllcndi funt prxcifc confummare Matrimonium;
fi autem non intervenir juramentum¿monendi funt potius quam coge»"
¿i» fed probabilius eft,quod dicit hic Magiftcr.

,fe«f1|l.ríÍR QU ARTOS. á>. 74j
r
fcflicer poteft prxfumi, quod per excommunicationis
fententiam inducetur ad juramentum fervandum , vel
forte timctur guerra, aut grave fcandalum , niíi jura*
Kientum fervetur : 8c fi contraxerit etiam coa¿rus,non
timctur veriíimiliter uxoricidium , vel fimile pericuíum,
debet ad hoc eccleíiaftíca cenfura compelli q aliter
non eíTet|Medicinalis Excommunicatio , íed Mortalis
,quod efle non debet. i,q. i multi. fivé enim ple-
¿tendo , íive ignofcendo , hoc folum bene agitur , uc
vita.hominum corrigatur. 13. 5- prodeft. & ita poteft
incelligi ext, de fponf. ex litteris 1. 8c de de fponf at. impúber,
ubi non eft confenfus : alioquin,eum coacciones
frequenter foleant difficiles exitus , máxime in Matrimoniis
habere , puella volens refilire , monendaeft potius
quám cogenda. ext* de fponful, requifivet, & cum
locum, ext. de fponfnl. duorum, c. ult+ 8c ita eft cafus ^
. in quo exiftens in peccato mortali non cogitur ad pcenitentiam
, propter periculum , quod timctur. ítem íi
talis excommunicetur , & poftea contrahat cum alia
per verba de praeíenti, injungetur ei poenitentia de
fide mentita , 8c contumacia , 8c abfolvetur, licec non
fatisfaciat fuper eo pro quo fuit excommunicatus, quod
eft» quia non poteft .fatisfacere : foluta funt enim
fponfalia propter fortius vinculum Matrimonii fuperveniens.
ext, eod. r de illis. la aliis duobus cafibus, Ule
quji major eft 5 vel f
qui prius pervenit ad setatem adultam
, tenetur expectare minorem , doñee perveniat ad

' 7 4¿ S U M;M & SANCTI RAY MUNDI y.
astatem legitimam ad Matrimonium contrahendumj &
tune íi ille, qui minor erat tempore illo , quo fuerunt
contracta fponfalia , vel ambo , íi ambo erant minores
, reclamaverint, vel confentire noluerint , judicio
Eccleíise poterunt adinvicem c
feparari. ext. de de/pon,
impub. de illisi.be a nobis* Quidam tamen illas Decr.
aliter u
intelligunt : fed quod dixi videtur verius , 6c
ipfa littera declarat hoc manifefté. Sed numquid qui
fartus jam pubes, íive major contraxit Sponfalia , vel
Matrimonium eum impubere , poterit reíilire , cum
ille qui minor fuerat, ad astatem perveniens legitimam
vult Macrimoninm confummare f Dicas quod non ,
quia ex quo femel confeníit in illud , non poterit amplius
diíiencire. ext. de defponf. impub. de illis. i. Non
tamen intelligas quod teneat Matrimonium, cum claudicare
nonpoíTic, 6c confenfus non concurrerint,fed cft
obligatus ex fuá promiílione contrahere.
§. 7. Ultimo videndun eft utrum Sponfalia poííint
diíTolvi. Ad quod nota , quod fponfalia femel con traefca
femper tenent ocliganc , ita quod, íi contrahat fponíus
fponfalia poftmodum cum alia , compellendus eft rediré
ad primam , 6c é converfo. ext. de defponf. ficut ex
litteris. Fallic hoc in cafibus , in quibus folvuntur
t Sepururi.) Non diftinguit hic Magifter, utrum fponfalia fuerinr juramenta,
vel fide firmara,. nec-ne ; unde videtur fentirc idem cffe dicendum in urroque
cafu. Sed numquid peccar, qui altero invito rcíilir poft fidem interpoíiram,vel
juramentum ? Jj¿. Hug. notavit, quo.l talis peccat mortaliter , & compellendus
cft confummare macrimonium - y compelli autem non debet ertoto, fed per admonitionem
, vel increpationem, vel per comminationem judicii divini: fi tamen
perfiftunt iu tali volúntate , abfolvendi funt; & idem dicit de puberc qui
contraxit cum impubere , cum alter illorum vel uterque vultrefilirc a fponíalibus,poftquám
impubes pervenit ad xtatem , dicit Hug.' quod uterque peccat rcfiliendo
, fcd major magis quam minor : utrique tamen concediturab Ecclefia
refilire , quia non compellitur confummare matrimonium. Finaliter & ex toto
poteft dici,quodin hoc cafu quem ponit hic Magifte», neuter peccat refiliend»,
five juramentum ¡ntervenerir , five non , quia prxfumitur juraffe de contrahendo
fub conditione , nifi videlicet diífcntiao: & refiliant,cum perveneriat ad
legitimam xtarcmi cum hoc concedarur eis á jare.
u Intelligunt.) Scilicet quando fponfalia nulla fuerunr,vel quando contrahens
"»el alter eorum in fcptenoio voluetunt confentire mar rimonialiter , quod eíflt
aon potuit, amtte conwadiccntc , uadé e*pe&u« tcaentuí ufque a¿ adukaia
atatcao.

LÍBER QTJARTUS. 7 47
fponfalia. Primns eft, íl alter fponíorum tranfeat ad
religionem , quod poteft faceré , etiam altero invito ,
ante carnalem copulam j 8c ille , qui remanet in fxculo,
abfolvitur á vinculo fpenfalium , etiamíl fuerint fponfalia
de prxfenti. ext. de converf. conjug. utrum. 8c , ex
fublko. Secundas eft, quando fponfus non invenitur ,
& transfert fe ad aliam. rcgionem , recepta tamen de
perjurio vel promiífione non fervata poenitentia , fi per
eum fteteric quominüs Matrimonium fuerit con fu m-
•matum. ext. de fponf. de illis autem. Tertius , íi alter
fponíorum poft contracta fponfalia incurrit lepram, vel
paralyfim, aut oculos , aut nafum amiíit, feu quidquid
ei turpiüs evenir, ext. de conjug. lepro litteras. 8c de jure*
juran, quemadmodum. Quartus , íi fuperveniat aftinitas,
puta quia fponfus cognovit confanguineam íponfx ,
vel econverfo. ij.q. z.Jiquis fponfam filii. 8c ad hoc
fufficit probare folam famam. ext. de confang. & affin*
fuper eo. Quintus eft , íi mutuo fe abíolverint. cxt.de
fponf. pr&terea i. * Quidam tamen iftum cafum non recipiunt,
8c dicunt , quod illa non eft Decr. vel de permiífione
comparativa intelligitur. Sextuseft, íi alter
eorum fuerit y fornicatus. ext. de jurejuran. quemadmodum.
Septimus cft , quando fponfa de futuro cum alio,
vel cum fponfus cum alia contrabit per verba de prxfenti
, vel per verba de futuro ,8c fequitur carnales copula
, tune íolvuntur prima fponfalia propter majus
vinculum fuperveniens j fed debet agere poenitentiam
de fide , vel promiíTione mentita. ext. de fpon. fi inter
virum. & de fpon. duor. c. i. Sed quid , íi cum prima
contraxit fponfalia de futuro z íimpliciter , cumfecun-
x Quidam tamen. ] Uc Hug. 8c ejus fcquaces,fcd praeralet hoc quod dicifü?
hic á Magiftro.
y Formc.uus. ] fupple fponce. Quid fi fponfa de'futuro invita cerrumpatur ¿a
alio.numquid fponfus propter hoc poteft repeliere ? c¿. Hug. no.avie 17- f- *•
raptor Quod non debee cogi talem duccre,fi vult ordinari poft moitem ejus :
quod non pofler, íi duccret corrupcam. Undc innuit, quod compcllcndus cft
eam recipere, fmon velit promoved, cum illa non fuerit in culpa.
z Simfliciur. ] Id oít, fine ;'uranicn.tt ,vcl fidei interpofiúoac.

74.8 SUMM£ SANCTI R A Y MUN D I¿,
da fponfalia fimüiter de futuro , fcd interpofito juramento
? Credo quod debec rediré ad primam, & agere
pcenitentiam de perjurio quod commiíit jurando illicitum:
juramentum enim non poteft eílé vinculum iniquitatis.
ext. de jurejur. quanto. Sede fponf. ficut ex Ut*
teris. 2,4.. q. 4. a ín malis promiíTls refeinde fidem ¿ in
turpi voto muta decretum. Octavus cafus eft , cuando
minor venit ad xtatem adultam, 8c petit abfolvi á vinculo
iponfalium , 8c dari fibi licentiam nubendi alii,
ext. de defponf. impub. de illis. 1. 8c k nobis. Et nota* ,
quod omnes ifti cafus , praster primum , fcilicet quando
vult tranfire ad religionem , intelligendi funt tantum
de fponfalibus de futuro j quoniam tune veré 8c
puré dicuntur fponfalia. ítem in duobus cafibus prasaictis
b
ipfo jure folvuntur fponfalia , fcilicet quando
intrat alter Religionem , 8c quando contrahit Matrimonium
cum altero , vel altera : c in casteris vero caíi-„
bus folvenda funt per judicium Eccleíias,
a \n malis. ) ídem dicitur iz. q.^.p aliquid. & non folum , .& unufquifqnc.
b Ipfo jare. ) Ira quod non expeetetur jnHicium Ecdefiae.
c In aterís. ] & im pacer quod ubi ipil remittunt fibi fponíalia, &fe invicem
abfolvuntfponfi de futuro. Ut txt. de fi>

LÍBER QUARTUS. 742
individuam vita:confuetudinem retinens. íy.q.i. $. ¿,
:ext. de pr

7 5o SUMM^EsANCTI RAYMUNDI;
trancur. ext. de fpon. du.tuas. 17. q. z. fufficiat. 8c cónyuges
verius. 8c 1
conjun. ex quo enim vir confencit per
verba de prxfenti in mulierem maritali aífectu, 8c mulier
in virum : fivé verbis coníuetis, cum dicic : accipio
te in menm, 8c illa reípondec: accipio cein meum $ vel
fie : voló te de extero habere in uxorem , 8c illa dicic:
* voló ce habere in virum, vel quibufeumque aliis verbis,
vel eciam fignis exprimacur confenfus , ftatim eíl:
macrimonium. Signis ideó dico , quia mutus 8c furdus
poífunc l concrahere matrimonium. ext. defponf. da. tuas
dudum.ext. dc fponf fi inter. 8c cum apud. Verumcamen ,
íi loqui poífunc concrahences , neceífaria func verba
quancum ad Ecclefiam mucuum confenfum exprimenti
a. ext. de fpon. m
tudfratermtati.
h Frufírantur. ) Id eft inania func quoad matrimonium faciendum , & ha*
bentur hxc verba in illa dccr. tua. de Jponf. duor.
i Conjunxit.) Ibi dicit Aug. quod Beata virgo conjuncla fuit Jbfeph.
K Volóte habere, ) Numquid ejufdem funt judicii hxc verba, voló te de cxte>
ro habere in uxorem, five voló quod ru íis uxor mea, vel te eíTe uxorem mcam,
& ifta,voló te accipere in marirum,vel voló confentire in cc,tamquam in meum
maricum ? Ci. in talibus femper eftiecurrendum ad intenrioacm contrahentium
cum proferuntur huiufmodi verba, Se fccundiim eorum intenrioncm ju^iieandum
eft, (i d-.- ca conftare poflir, vcl vere , vcl prarfumptivé ; íi autem coaltar*
non poííic, credo quod propter h.ec verba, voló te accipere in uxorem, vel Vo*
lo inte confentire, nec conrrahunrui' fponfalia , nec matrimonium. Sponfali*
non, quia hoc verbum, voló, fccuudúm frequentiorem ufum loquendi, quando
conjungitur cum infinitivo fignificante actionom, íive actum, furaitur adexprimendam
voluntatem prxcedentem ipfum aclum potius quam concomitantem >
-ut cum dicitur, voló bibere, voló comederc. Cum autem hoc verbum, voló, jungitur
cum infinitivo verbl fubftanriri, vcl cum hoc verbo, habere , quod non
vtdctur fignificare actum, fed potius rclationem , vel aliquid coníimilfl : tunff
per hoc verbum, voló, potius folet exprimí voluntas concomitans, quam voluntas
prxcedens aftum. Unde per hxc veiba, voló tede extero habere in uxorem,
vel, voló te elfo uxorem meara, vcl, quod tu íis uxor mea i vel, quod ego
íim maritus tuus, cum proponuntur ex parte viri, & fimilia pioponuntur cx parte
mulieris, prxfumcndum eft matrimonium eífe contractual , prxferrim cum
prxccdic interrogaito hujuímodi, vis nc iftam habere in uxorem ? vel, vis n»
illam eííe uxorem tuam , vel, quod íit uxor tua ? & ipfe rciponder, voló ,&
fimiliter ad interrogara reípondec voló. ítem numquid idem cft , five apponatur
hxc determinarlo, de extero, quam hic ponit Magifter , five non apponatur í
B¿. credo quod fie, licet videatur Magifter vim faceré in hoc verbo, de cartero',
Íicut facir in hac determinatione, ab"ifto tempore. fupra de fpon circa prin. u»
dicitur quod matrimonium contrahitur per hxc verba ,ab i'fto tempotc tcnebo
te, & habebo te pío uxore.
i .Contrahere. ) fine verbis.
sa Tu&frattrnitati.) Ibi dicitur quod matrimonium contrahitur ut pluri-

LIBE|R QUARTUS. 7 5I
$. 3. Solet quasri, n
utrum hoc intelligatur de confenfu
cohabitationis, auc de confenfu carnalis copular >
dicas quod de neutro fimpliciter : nam li de .confenfu
cohabitationis intelligeretur, inter fratrem 8c fororem ,
inter filium Se matrera , eiíet matrimonium 5 fi de confenfu
carnalií copulas, inter Mariam Se Jofeph nonfuiffet
matrimonium : propofuerat enim Beata Virgo in
virginitate permanere, nifi Deus aliter revelaret ei. Intelligitur
ergo de confenfu matrimoniali, feu conjugalis
focietatis 5 quodpatet ex primse mulieris formado*
ne, quam Dominus nonformavit decapite viri, ne domina
videretur > non de pede , ne anciíla reputaretur ,
fed de latere, ut collateralis Se focia haberetur : Se hocconfenfu,
feu conjugali focietate oportet eos cohabitare,
8c individuam vitas confuetudinem obfervare. c¿.
fupra eod. §. matrimonium. Se 27. q. 2. §. cum ergo,
§. 4. Pone quod aliquis 0
defponfat aliquam , non
habens propofitum contrahendi, fed decipiendi, ut fie
poíTic ab ea copulam extorquere carnalem, deinde cognofeit
eam carnaliter, numquid Aabit hoc pro matrimonio
t In hoc cafu diverfi diverfa fentiunt j mihi tamen
videtur, falvo meliori judicio, quod fi ille non propófuit
eam ducere in uxorem, necunquam confenfitin
eam, non debet ex illo fado t> matrimonium judicari j»
mum per confenfum viri & mulieris ,- fcd verba de prarfenti illum confen/um
exprimentia funt ncceffaria quoad Ecclefiam. Quid fi contrahere vi J
eantur aliqui
per verba de pratfenti, fed uterque, vel alter animo diffenfit , numquid eft
matrimonium ? Refpondeo, credo quod non, ficut notavit Hugutius 2.7. q. i.
c. í quia fine confenfu non poteft eíTe matrimonium : Ecclefia tamen compellet
eos fimul effe, fi de verbis conftiterir , cum de LaCíntiotte conftare non pofíit
: nec creder eis, fi confueantur fe non confenfifíe > quia hoc poffent faceré
in fraudem matrimonii, & quilibet poffet fie feparari ab uxore fuá.
n Vtrttm hoc intelligatur; ] Scilicct quod didum cft, quod confenfus deprxfinti
facie matrimonium, & ponitur ha:e eadem quxftio. 17. q. i. §.
o Defionfat. ] De futuro, vdl etiam de prsfenti.
p ¿Matrimonium jndicari.) Claudcftinum dicitur matrimonium tribus modis ,
uno modo, cum non habentur teftes, fupra cap próximo. Secundo modo, cúm
non fír cum folemnitate. Tertio modo , cum fit contra teño rem hujus cohftitutionis,
non przmifla denunciatione : numquid fuper hoc debet efTe idem
judicium in foro pceni:entia!i, & eriam in foro caufarum ? c¿. Dicunt quidamquod
cum quis, poft datam fidem de contrahendo cum aliqua , cognofeit eam>
Bbbbbx

7 5i SUMMi* SANCTI RAYMUNDl;
cum in eo fubítantia conjugalis contractus non valeat invenid
5 quoniam ex altera parte dolus íolummodó adfuit
6c defuit omnino confeníus, fine quo cartera nequeunt
fccdus eíricere conjúgale. Hxc refponfio habetur
expreífé ext. de fpon. tua nos. Iíle vero deceptor, íi
veram vult agere poenitentiam, neceífe habet illam fine
rercrr utrum hoc faciat animo confummandi matrimonium : dum tamen & illa
íirailcm intentionem habeat: & fi tianíit ad alia vota , tenetur rediré ad primam,
tám fecundum judicium fori pccnitentiaüs, quám fori caufarum : aut eá
utarur intentione fornicaria, vel ut fuá in futir, um, non ut fuá in prxfenti, 8c
tune non elt judicandum infero pcenitcntiali matrimonium elle confummatum,
& íi traníivit jam ad fecunda vota per confenfum de prxfenti, non eíl confulendum
quod revertatur ad primam, íed quod rcmaneat cum fecunda ; quia primus
«ontractus qui non pervenit ad effectum matrimonii , non videtur polfe
irritare fecundum. arg. ext. de fponf. veniens. In foto autem caufarum judicabitur
in hoc cafu,quod revertatur ad primam cum qua prxfumitur Eccleíia matrimonium
fuiíl'e confummatum. Alii dicunt quod licet non íit verum, fed tantum
prxfumptum matrimonium poíl fidem datam animo decipiendi 8c carnalem copulam
poli fecutam animo fernicandi, non animo confummandi matrimonium
tamen hxc duo, fcilicet files data, & carnalis copula lubfecuta inter legitima?
ptr lonas adontrahendum.ex conftitutione Ecclcfix,impediunt 8c dirimunt ma- •
trimonium poftea contrahendum ; & videtur hoc eíTe exprclfum hodic ext. de
fpon. isqui fide/n. ubi dicitur quod nec verum, nec aliquod cenfetur matrimonium,
quod de facta poftmodum cft contractum : pt-teft tamen Papa vel Ecclefia
ex multis caufis faceré perfonas ¡Ilegitimas ad contrahendum, Cicat patct in
machinationc mortis viti vcl uxoris , quia non impedivit matrimonium inter
David &c Ik-ifabeam ; quod tamen hodic impediret & dirimeret matrimonium :
& fecundum hanc.opjmoncm idem eíl judicium in poenirentiaü foro, Sí cauíali
de illoqui poíl fidem hujufmodi ; 8c carnalc.n copulam ti aníivi: ad fecunda voti,
fcilicet quod nullum cli matrimonium cum fecunda, & debet revertí id primam
: quia dolus fuus non debet ei patrocinan, licet fecundum judicium fori
pccnitentiaüs,& fecundum veritatem non fuit matrimonium, cum prima verum
fed rantiim prxfumptum ; hanc opinionem credo íine prejudicio eíTe veriorem
Si tenendam. Ñeque eft contra, ext. de fpon. venTens. & cum in npofttVe'n. quia
primum matrimonium nullum erat, nec.poterat eífe, quia períonx iliegicimx
erant ad co:v.ra.hcndum inviccm ;&ideo matrimonium iilud de facto contractum
non difTolvit fecundum matrimonium. Quid íi poft hujufmo li fidem , .Se
carnalem copulam deceptoriam tranleat deceptor, aut deceptus ad religionem ,
numquid admittendus eft ad profeíTionem ? aut, fi fuerit admilfus ,num juid tenebitur
exire, cum ill» qui remanet in fxcu'io , reperat taliter ingreíTum , aut
profclTum ? Ciedo iinc prejudicio quod hujufmodi fides , 6c carnalis copula
Jubfecuta deceptorié, ut dictum cft, íicut impedit & dirimir fecundum matrimonium,
ita&c impedit ingreífum religionis ,8c profeíTionem impedit faciendam,
& folvit jam factam eodem modo, quo verum matrimonium pcenitus oceultum
& cai'naiiter confummatum talia impediret , & folveret ; undc- neutra
per fonarum qux talia contraxerunt, ad religionem, reliquá vívente, tranfire poteft,
aut recipi fcienter debet, nifi in his cafibus in quibus'poft veturo matrimonium,
& carnaliter confummatum , intrare , recipi, Se remanere poífet in religione.

LÍBER QUARTITS. 7 n'
I ficlione q ducere in uxorem, quantum in eo eíl , r
fi poteíl
, í
vel daré ei virum fibi convenientem > vel aliter
fatisfacere fibi, juxta teílimonium veritatis Matth. 6.
li oríers munus tuum ante altare, 8cc.
, jf. 5. Nunc videndum eíl, quando fuerit inílitutum
matrimonium,•& ubi, 8c quibus verbis > 8c dicendum
eíl quod in Paradifo,8c ante peccatum. 32.^. i.§.his
itarefpondetur. quibus autem verbis fuerit inílitutum >
qiidam dicunt, quód illis : crefcite, 8c multiplícate , 8c
replete terram, 8cc. fed non credo eííe verum > fuerunt
enim potius verba illa benediclio nubentium : unde dicendum
eíl, quod verbis Adze ore prophetico prolatis
inílitutum fuit primó 1
ad officium,cum dixit; hoc nunc
os ex oílibus meis, 8c caro de carne mea i propter hanc
vel hoc dimittet homo patrem 8c matrem > 8¿ adhasrebit
uxori fuas, 8c crunt dúo in carne una , ficut legitur
q Ttucere. ) In facieEcclefia: folemniter.
. q uucere. ; in ^H.ic«.bvieu» i Ur
r Sipotejl. ~]Ut Ci nec ipfe, nec ipfa tranfierit ad fecunda v»ta.
fVcldare.) Hic dicit Magifter fecundum opinionem illorum qui dicunt
aliud efTe judicium in foro caufarum, & aliud in foro pcenitentiali, quando poft
datam fídem fequitur camalis copula, afFe&u fornicario , non conjugali. Vel
loquitur ex hypothcfi, videlicet, fi couftiteritin foro caufarum de fraude, Se
animo deceptoris ; de qua tamen ibi conftarc poffe non credo, ut dictum cft ;
quia etfi proteftatus fuerit coram pluribus, quod omnia qua; dicit vel facit,non
faciat animo contrahendi matrimonium, fi tamen poftea dicat raulieri, confentio
in te,& de hoc conftet judici, pro matrimonio judicabit; quia rccurrcnduui
cft ad communem intclli^entiam verborum ; & quia interpretatio facienda eft
reí dic quod ubi quis contrahendo matrimonium vcl ípt
di tantum, utitut verbis coníuctisdicendo, accipiam, vel accipio te in uxorem
S¿ fequitur camalis copula animo fornicandi; contta hujuímodi prxfumptum
matrimonium non admittitur probado in contrarium : nec teuct fecundum matrimonium,
ñeque fecundum judicium fori pccnitentialis & caufarum, ut dictum
eft fupra : quando autem taliter contrahens non uticur coníaetá forma verhotum,
fed dicit \ Joannes , vel'Pctruí te dcfponfat, ficut contigit in cafu illius
dees, tua nos. tune contta hujufmodi pra:fumptum matrimonium , propter carnalcm
copulam fubfecutam, admitti poteft probatio in contrarium, ad probandum
fraudem, licet difficilc fit cam probare, qua probará, pronunciabitur nullum
fuiífe matrimonium, & poterit tranfire ad alia vora , nec negatur in illa
c.tua nos. quod de fraude hujufmodi conftare non poífit, fed dicitur tanta 81
S«aliter tibi conftitcrit non videmus non qualiter conftarc potucrir, Se in hoc
cafu poteft tranfire ad alia vota, dicendo quod deceptor hujuímodi debet coft*
T
enientem virum daré mulieri quam decepic.
t Ad officiHmt) multipücandi genus hiimaflun*.

í
1
7 c 4 SUMM^ SANCTI RA Y MUNDI,
ext. de divor. gaudemus. poft peccatum vero, 8cexraParadiíum
fuit inílitutum ad remedium, ut carnis vitium
u cohiberetur.
§. 6. Caufas inftitutionis matrimonii funt duas principales,
6c multas fecundarías. Principales caufas funt,
x
fufceptio fcbolis educandas ad cultum Dei, 8c y vitatío
fornicationis. 32.^1. §. his ita. propter primam
inftituit Dominus matrimonium in Paradifo , 8c ante
peccatum inter primos parentes cum dixit: z
crefcite
8c multiplícate. Secunda caufa eft proptet peccatum ,
a unde Apoftolus , proptes fornieationem unufquifque
uxorem fuam habeat , 6c unaquasque virum fuum. Secundarias
funt multasjpacis reformatio,pulchritudouxoris,
divinas, 6c íimilia. Sed numquid tenet matrimonium
contraclum propter caufas hujufmoni inhoneftas, vide­
licet pulchritudinem, vel divitias ? dicas quod tenct j
licct enim caufa movens fit turpis vel inhonefta, tamen
ex quo intendunt contrahere matrimonium , 6c confen-*
tiunt in hoc per verba de prasfenti, b fufficit 32. c¡. 1.
fola quxri. patct etiam ex eo quod, ficut legitur in Gen.
videns c
Jacob quod Rachel eftet decora facie , 6c ve-
nufta afpeclu, eam diligens, airad Laban, feptem annis
ferviam tibi pro Rachel : 8c in Deut. 21.fi videris mulierem
pulchram in medio captivorum , 8¿ adamaveris
eam,voluerifque uxorem habere, introduces eam in domum
tuam : vita enim mala, vel intentio alicujus perverfa
non contaminat conjugii facramentum.
$. 7. Poteft contrahere matrimonium omnis homo ,
qui confentire poteft in conjugalem afFeclum 8c carnis
u Cohiberetur.) Ut infirmitas carnis prona in ruinam rurpitudinis excipe*
tetur honeftate conjugii, ut in illo §. bit ita.
x Sufceptio.) Quantum ad primam inftitutioncm matrimonii.
y Vitatio. ] Quantum ad fecundam.
% Crefcite.) Gen. i.
a Vnde Apoftolus.) i. Cor. 7.
b Sujficit.) Ad veritatem matrimonii ; dum tamen non vitaverint prolis generationem,
vel noluerint fibi nafci filios, YCI etiam aliquo opere malo agant, ne
nafcantur, ut in illo c. Solet qutri,
p r Jacob.} Gen. 1^..

ÍIBEH QU ARTtíS. ^jj
«copulam, niíi expreíle prohibeatur. Hoc ideó dixi ¡ Ccí
¡lket qui confentire poteft,quoniam puer, licet infra legitimam
artatem conftitutus, hoc eft infra quatuor decimum
annum, vel infra duodecimum, puellam ducat aptam
ad matrimonium contrahendum, tamen quia confentire
non poteft , nullum eft matrimonium. ext. de
fipon. tuafraternit'atis. 8c ille qui caret utroque tefticulo
confentire non poteft. ext, de frtg. & mulé, quod fiedem,
fimiliter íi fur iofus 8c infanus dicat 'illa verba, non con-
•trahit, quia animo confentire non poteft. 31. q. 7. ñeque
furiofus. 8c hoc verum eft, quamdiu eft in furore conftitutus
} quoniam fi habet dilucida intervalla,8c aliquando
reditad fanam mentem, 8c nubere poteft, 8c teftari,
8c omnia qux alii poflunt, 8c eft arg. 3. q. 9. judie as
Hermannum. "j.q. 1. quamvis fit triflé, ücc.de eodicil. nec
eodkillos. quod vero fupra dicíum eft, nifiexpreííe pro-
.hibeatur, ideó additum eft, quoniam edidum de matrimonio
contrahendo eft prohibitorium, id eft omnis qui
non prohibetur, admittitur, 8c contrahere poteft. ext. de
/pon, cum apudfiedem. prohíbeiitnr enim aliqui propter
votum, propter ordinem, 8c propter alia impedimenta,
de quibus infra dicetur.
§, 8. Sed numquid inter abfentes per procuratores
poteft contrahi matrimonium / dico quod poteft. 3**
q. i. §.dcum ergo. Quid fi aliquis confentit in abfentem
per verba de praríenti, deinde mittit procuratorem
ad illam, 5c antequam illa fimiliter confentiat, ipfe difícntit
í poft vero illa confentit, credens illum in primo
confcjiíu perdurare f folutio , credo, faívo meliori judicio,
quod fi ifte revocavit mandatum , 8c revocatio
pervenit ad procuratorem , re integra, id cft, antequam
mulier confentiret, nihil a&umeft.arg. ext. de procur. c
innofira, fi vero pervenit poftquám jam confenferat
mulier,non tenet fimiliter matrimonium > quia nec vea
d Cum ergo.) Melius dicitur hoc in c. fequenti, ubi agit de matrimonio Reboce*;,
quod fuit contra ¿"tum per nuncium, &- incipit. c. honor antur.
e In noftrn. ] Ibi fevocante proceíTus judicum, qui proceíTcrunt poft mofad
tum ptocuxatoris peí mandatorcm tcrfwtum»

75¿ SUMM.dE SANCTI RA YMUNDI;
re, nec interpretativé concurrerunt confenfus : fi tamen
conítet Eccleílse de primo confenfu viri, & de mandato
procuratorio, & confenfu mulieris fubfecuto, & non
conílet de diífeníu pratfato , cogetur vir propter probationis
defeclum, confentirematrimonio : íi autem,poftquam
miíit procuratorem, non confeníit, nec diífeníit,
tradens forte fa&um hujufmodi oblivioni , propter occupationem
vel aliam caufam, videtur fimpliciter ílandum
eíTe pro matrimonio , tum propter ejus favorem ,
tum quia non habet obicem contraria: voluntatis. ext.
de fent. ¿r re jud. duobus. ext. de bap. & ejus ef. i
majores.
in íine.
$. 9. Effeclus matrimonieíl, ut exqpo femel eít conjugium,
íi vé matrimonium inter aliquos, nunquam definat
eífe, etiamíi alter conjugum fiat hxreticus. 31. q>
í.f. 1. & 1. ext. de divor. & quanto: nec poteíl maritus
dimitiere uxorem, fivé leprofa, fivé carca efíiciatur, vel,
aliquid íimile incurrat, nec uxor virum. 3 i* 5» horrendus.
& fi uxorem. niíi cauíl fornicationis : fed íi tune
dimictit, maneat fine eonjuge , vcl reconcilietur uxori,
31. q. i. dixit Dominus. ítem alius effe&us, quia mulier
non habet poteílatem fuicorporis, fed vir 5 Scvirpoteftatem
non habet fuicorporis, fed mulier : undéfitquod
poílquam eíl inter eos g fecuta carnalis copula, nec religionem
poteíl alter eligere , altero invito , nec conti-
' f Aíajorn.-) Ibi dicitur quod in baptifmo imprimitur character , cum facramenralis
operario obicem voluntatis contraria: non invenit obfiftentcm. Nota
quod prardiítam queílionem ponit Hugutius, & íolvit. ly. q. nec illud. Sed
cum non fufficiat confentire matrimonialiter, nifi confenfus exprimatur & notificetur
inter conttahenteí, quomodo poteft matrimonium contrahi Ínter abfentes
per epiftoiam, & per nuncium, doñee ille ad quem mittuntur littera: vcl
nuncius, notificaverit confenfum fuum illi abíenti .'Refpondeo, quando mittitur
nuncius, & éi notificar confenfum fuum ille ad quem miíTus eft , perinde eft
ac fi notificarctur ipfi mittenti: quando auiem mittuntur littera: per nuncium ,
quia nihil fcir de facto, fed nudum minifterium portandr arteras- commifTum
eft ci, fi ilíe vel illa cui mittuntur hujufmodi littera:, nulli notificat confenfum
fuiim, credo fineprajudicio quod quantumeumque cortfentiar, non cft contractum
matrimonium : fed tune demum erit cohtractum , cum illum notificaverit,
feíí abfewi qui. mific ei litteras ? feu alio ; & credo in hoc cafu fuificere,
guod aiiis notihcet, vei aliov->.
^^w;^Üe>oi^ilr^e:4ltriufq^e,Quid/i invitacognoícim* á marito, pronemia
ir

LI-BÍR QU ARTUS. 757
•dnentiam profiteri. 17. q. 1. h fint qui dicunt. 8c fcripfit
•nobis. 33. q. 5. f. 1. 2. 3. rjr 4. Eft & aliusefrectus,qtiia
¿compellendus eft reddere debitum vir uxori, licet nuncjuam
cognoverit eam, 8c é converfo, non obftante afünitacc
inú] íefuperveniente. ext. de eo quicogno.con. ux.
fu. diferctioni. ¿r tu& fraternitutis devotio.
10. Sed numquid peccant conjuges, exigendo, vel
reddendo debitum in folemnitatibus,diebus jejuniorum,
vel in loco facro ? ad hoc dicas , quod exacíus debet
femper reddere, nifi cauté, 8c íine adulterii perieulo poffet
difterre ; exigere tamen non debet in prasdiclis tcm^
poribus : unde Apoftolus talibus loquitur diceifs. 1. ad
Cor. 7. nolite fraudare invicem , nifi forte de confenfu
ad tempus, ut vacecisorationi ¡ 8c iterum revertimini in
idipfum, netentetvos Sathanas propter incontinentiam
veftram 5 hoc autem dico fecundum indulgentiam, non
Jmperium.Et Aug. » Chriftiano cum uxore fuá aliquan-
* do licet convenire, aliquando non j propter proceljionis'
enim dies,8cjejuniorum aliquando convenire non licet,
quia etiam a. licitis * abftinendum eft ad tempus,ut fa-
teftans, quod vult inrrare religionem, numquid poteft poftea intrare religionem
invito marito ? Refpondco, quxftio doroinicalis eft& difputabilis, & diverfi diverfa
fentiunt ; quidam dicunt quod poteft intrare religionem. arg. 31. q. y.
reverá. & ¡td Deum. cum luis concordantiis. Alii dicunc contrarium. }C. q- 1.
fi quis virginem. Ego fine prejudicio credo quod íi fie fponfa de futuro, poteft
intrare religionem, non obftante copula catnali violenta i fi autem fit uxor, feu
fponfa de prarfenti non poteft contradiccre marito.
h Sunt qui dicunt. ) Ex hoc c. & fequentibus habetur, quod neuter conjugatorum
poft carnalem copulam, poteft intrrrc religionem aitero invito , & quoá
vir, vel uxor non poteft continentiam obfervate,vcl vovere fine communi confenfu
i Chriftiano.) 3 3. q. 4. Chriftiano.
k A'oftinenAum.) NumquH peccat mortaliter qui in hujufmodi diebus exigir
debitum ? Refpondeo , feu hoc facit cauía prolis, feu cauía incontinentix", peccat
venialiter : qui autem rcddit, nullomodó peccat,qui autem caufa exfatutandx
libidinis, petit debirum, femper peccat mortaliter, fecundum Hugutium, fed
plus peccat in diebus jejuniorum & feftis, quám ajio tempore. Similiter qui petit
caufa incontinentia: quocumque tcmpore.fecundumHugutium peccat venia-
Hter, fed magis peccat in hujufmodi diebus petendo. Sed videtur contradiccre
Auguft. in lib. de bono conju^ali, ubi dicit : concubitum qui non fit caufa pro»
lis, nuptia; non cogunt fieri, Íed inipetrant ignofei ; fi tamen non fit ita mmilis,
ut témpora impediat orationi deputataj Sed folvit Hugutius dicens,quoi
Aug. loquitur de coüliÜo, Ycl ad tcworcra , rcl de coitu qui fit caufá liWuú;
Cecee

7 58 SUMMiE sANCTI RAYMUNDI;
ciliiis impetrari poííit, quod poílulatur. ídem,: i quotiefcumque
vel Dies Nativitatis , vel reliqux Feítivitates
advencrint , uon folum áConcubinarum confortio,
fed etiam á propriis uxoribus eíl abílinendum.
$. II. Pone quod vir accufat uxorem de adulterio,
uxor petit debitum lite pendente , numquid tenetur
reddere j vel íi reddit fpontaneus, vel etiam ab Ecclefia
compulfus, numquid efficitur irregularis, ut deinceps
promoveri non poílit t Solutio : circa primum diftinguo,aut
eíl notorium illam eííe adulteram , aut non.
In primo cafu nec reddere, nec exigere debet debitum,
niíi ipíf velit m abílinere , Se poenitentiam agere. 32^
i.nC 1.2.3.4. & fex ce. fequentibus.e***.^ divor» fig^
nificñfi. ext. de udnl¡er.° fi vir.vcl nifi ipfe fimiliter fue-
explendx ¿ de coitu temporcmcnftruorum notavit H. 6 dift. ad ejus. Quod tam
mulier , quam vir , qui exigir debitum tempore menftruorum fciepter , peccac
mortaliter; quia prxccpjum de non coeundo tempote menftruorum me; ale cft:
ficut c-tiam hodic muí.i Thcologi dicunt, &|vidctur haberi cxpreiTc cx GIo/a> ,
Hicr.t/ech.i8. Se exGloía fuper Lcvit. i J.I S.io.dicit etiam H.qui reddit exa-
¿tus debitum hoc tempore , npn peccatrpoteft tamen íine peccato dcnegarc,niíi
videat exigenti fornicationispericulum immincrc. Dicitctiam.quod mulier tenetur
reveíate menftruum marito.fi exigat ab ea dcbitum>& etiam fi non exigac
ab ea debitum ne forte ad exaclioncm illiusmulicris vir reddat ci dcbitum,nihil
fcicns de menftruo Alii tauncndicuntyquod exigere.in menftruo debitum ícicntec
non eft peccatum mortale inter conjugónos , fed tantum veníale -, prima tamen
opinio videtur vcrtor y& magis confonar auctoritatibusSanctorumjin talibus autem
in foro pcenitcntiali pon eft precipitanda fententia , nec.deneganda abfolutio
, fi nolit. conjugatus tempore menftruorum continere ; fed via tutior cft
confulenda , & tenor cx periculo incutiendus. Numquid cognofccrc uxorem
prxgnantcm, aut poft parrum, ante purificationcm, cft peccatum mortale ? credo
quod non , licet videatur contra $.dift. ad ejus cmcubitum. 8c 31. q. 4. origo.
Se q. i. non folum íed illa capitula quantum ad hoc loquuntur dc honeftate , 6c
confilio : qui autem in hujufmodi temporibus debitum reddir,nullo modo peccat
; fed qui exigit, venialiter peccat. Sed numquid rcddendum eft debitum in
loco facro ? Rsfpondco ; fi poteft alius locus haberi , peccat mortaliter reddens
in loco facto : íi alius-haberi non poteft , non. ídem quod dictum cft dc
loco , dicas fecundum Hugutium dc tempore erationis 5c jejuniorum.
1 Quotiefcumque. } 33. q.a..qmtiefcumque.
m Abftinere.) A peccato adulterii.
n Capitulo 1. i. ] In his Capituiis dicitur , quod adultera , donce pecniteat
, non cft tenenda in confortio conjut'ii : quod dicit Chryfoftomus.fupef
•Mat. Quod íicut crudelis iniquus eft , qui caftam dimittit , ita fatuus, & injuftus
cft , qui retinet metctricem: & quod patronus eft turpitudinis , qui cclat
crimen uxoris : Se quod uxor ,qux fornicara eft , non debet tencri á viro ¿
& quod jam non eft licita viro fuo ad ufum carnalis copulx.
.0 Si vir. ) Ibi djçicnr, quod reus cft vir., & paiticcps peccati uxoris ,fi

LIB ÉR QU ARTUS,- 1
75*
rit fornicatus 5 tune enim paria Crimina pari compenfatione
tolluncur^í. de dwort, fignifieafti. ext. de adulte.
Ci penúltimo 8c ultimo. ítem Aug. nihil iniquius ,
quam caufa fornicationis dimittere uxorem , fi 6c ipfe
convincitur fornicari : oceurrit enim illud Apoft. ad
Ro. 1. in quo altcrum judicas , te ipfum condemnas ,
&c. 3 1. q. 6. nihil. 5c quatuor capitulis fcquentibus. íft
fecundo cafu debet petenti debitum reddere, quia non
debet eum fpoliare ante fententiam. ext. de divort .porra
ext. ut lite pen. laudabilem. 8.q 4. nonne. Sed numquid
in continenti commiííb adulterio amittit ipfo jure jus
petendi debitum , videtur quod íic , quantum ad judicium
animas faltem ; quia peccando in lege Matrimonii
reddit fe indignam : 6c ideó non debet petera, niíipurgata
culpa per poenitentiam , íi tamen píetat , ifte p debet
reddere ,ut dictum eft. Ad aliud qupd quasíitum eft
•íitríim videlicet eífíciaturirregularis ,_qúi taliter reddic
debitum ; credo quod íic. i)¿. in Summa de peenit. in
tit. de Bigam. $. item quid Jit maritus.
§. r 2. Bona Matrimonii principaliter ftint tria, fídes,
proles 6c facramentum. In fide attenditur, ne poft vinculum
conjúgale cum alio , vel alia coeatur. In prole j
ut amanter fufeipiatur , 6c religiosé educetur. Infacra-
fcienter cohabicat cum ca in fornicatione perfeverante; Sed numquid peccac
mortaliter in hoc cafu exigens debitum ab uxore ? Refpondeo Hugutius notavit
§x. q. t. fi quis uxorem. Quod li alter conjugum exigat debitum á reliquo in
adulterio perfeverance , five in occulro , íive in manifclto, & feicnter exigar,
peccat mortaliter exigendo y- quia facie contra conftitutioncm Eccleíia:: peccat
étiam mortaliter reddendo , íi celebratum eft divottium judicio Ecclefia;, aut
fi publicc moratur in adulterio : fi neutrum iftorum fit, non peccat reddendo :
quia tenetur ad hoc ; fi autem propter incontinentiam &c fragilitatem carnis.
exigir debitum , peccat mortaliter ,. quia facit contra conftitutionem Ecclefia;;.
miruis tamen peccat, cum adulterium eft oceultum. Alii dicunt, quod impotentia
continenti á copula carnali excufat exigentem in hoc cafu, quorum fen>
tentia benignior eft,licet forte non verior.
p Debet reddere. ) Sed quomodcY tenetur rcddcre,fi ille non debet petere ?
Uterque conjugum , ficut notavit Hug; 17. q. x. Aguthofit- Quodámmodó dúplex
jus habet in reliquo , fcilicet jus exigendi debitum , & jus quod fibi reddi'
debeat exigpenti. Primum amittit fornicando , fed non fecundum ; fie &Prxlatus
non habct jus imperandi fubdito aliquod illicitum.etiam de quo dubium cW¡
ih fit illicitum : fubditus-tatnen debet ei obedire in dubio illicito : & hoc ju»
habei Prxlatus in eo,licct non habeat jus imperandijfed peccat imperando ity
aoc cafu. 13 .q. 1 §¡u¡d culpatur, Aug. 17.q. x.omne itaque.
Cccecj;

7¿o SÜMMJE SANCTI RAYMUNDí;
mentó , ut conjugium non feparetur - y licet enim leparatio
corporalis fiat interdum caufa fornicationis , vel
ex communi confenfu caufa orationis, feu religionis facramentalis
tamen feparatio non poteft fieri , nifi cum
definit eífe vinculum Matrimonii : quod inter fideles
nunquam contingit^nifi per ingreífum religionis ante
copulam carnis, vel poft carnalem copulam per mortem
utriuíque , vel alterius conjugum,Sed numquid hxc tria
funt adeó neceílaria , ut fi aliquod iftorum defuerit ,
non teneat Matrimonium ? Ad hoc dicas , quod fi tempore
contractus intendant ifta fervare , licet pofteá mutatis
voluntatibus contrarium faeiant, tenet nihilominus
Matrimonium. fy.. fupra cod. §.ejfecJus. ídem dico,
fi nihil cogitant de iftis bonis: fufficit enim quod q non
apponant conditionem vel paclum , ut contra faeiant,
q Non appovant conditionem: ] Quid íi neuter hocexprimat, fcilicet quod ve*-,
lir ad tempus contrahere , vcl quamdiú volucrit , vcl quod velit vitare prolcm
aut extinguere ; fed tamen uterque hujufmodi habet intentionem, numquid eft
Matrimonium ? y¿. Hug. notavit 31. q. i'.foiet qutri. Qnol quidam dicunt acije^
onc:n temporis, vel vitandi prolem , tune demum Matrimonium impediré
, fi exprimarur in ipfo contradru , aliter non : fed ipfe dicit , quod live cxpiimuu.t.fivc
non , non cft Matrimonium, licet probari non poílit,quando non
cit cxprefTumá contrahentibus ; íicut dicic,quod non cft Matrimonium,ubi non
cft confenfus animorum, licet vetbo dicant íimul fe confentire. Quid dc illo ,
qui habet propofitum nunquam exigíndi debitum propter bonum continentia».
Qvfia de illo etiam,qui dum contrahir, habet propofitum adultcrandi,numquid
in his cafibus contrahitur Matrimonium ? Q¿ Credo íine prejudicio , quod in
primo cafu contrahitur Matrimonium, ficut fuit Matrimonium contracium inter
Bcatam Virginem & Jofeph. ídem dico de fecundo cafu ; dtím tamen non
deducatur in pa&um : fi autem deducacur in paclum,quod liceat ei adulteran >
wl quod proftiruat uxorem , non credo quod Matrimonium contrahatut, cum
loe lie contra naturam Matrimonii.Quid íi contrahens habeat propofitum murquam
reldendi debitum , numquid contrahitur Matrimonium? Ci. Si hoc deducatur
in paclum, credo quod non ¿ fi autem non exprimarur , credo quod cont
ahitur. Hug. tamen notavit 17. q. t. omne itaque. Quod fi aliqui conjunguntut
linc prole ,id eft íine intentione procreandi prolcm, non impeditur Matrimonium
, fi autem conjunguntur fine prole , id cft ,ira quod habeant intentionem
quod non habeant prelem , & quod vitcnt prolem non conttahitur Matrimonium
, fimiliter diftinguit de fide quod fine .fide , id eft fine [intentione
fervaudifidem contrahitur matrimonium. Dc facramento dicitur quod femper
exigitur , adeó quod , fi contrahant aliqui eo animo , ut feparentur aliquando
non fit ibi matrimonium , quia videntur contrahere ad tempus. Alii dicunt,
quod fides pro ut hic accipi'ur , non cft de fubftanria Maciimonü, fed tantum
proles & facramentuimquiade'illis eft expreflum,quod'fint.de íúbftantia Manóme
lili.. 3 i. q. z„ folet quíTh

LÍBER QUARTUS. 7
quod bonum prolis non dicitur ipfa proles , qua: quandoque
quxritur propter haeredicariam fucceílionem,fed
fpes & defiderium , quo proles ad hoc'quaeritur , ut religiosé
informetur: undé multi habent prolem,qui non
habent prolis bonum 5 nec ideó tamen definir eííe corfjugium.
ítem nota, quod tertium bonum conjuga decitur
facramentum , r
nonquod fit ipfum conjugium i,
fed quia ejufdem rei facra: íignum , id eíl: fpiritualis 5c
infeparabiíis conjunctionis Chriíli & Eccleíia:. Patet
ex pra:miflis, quod prima duo bona quandoque comitantur
Matrimonium,quandoque non: tertium vero infeparabiliter
adhxrct, quamdiíi durat Matrimonium.
§. 13. Valent ha:c bona ad excufationem peccati ,
íi fervatá fide tori , causa prolis conveniant conjugcs¿
Undé nota , quod aliquando commifcentur conjuge? i
.Marisa fufcipiendíe prolis, aliquando causa reddendi debitum
, aliquando causa incontinentia: , five vitanda
fornicationis , aliquando causa exfaturanda: libidinis¿
In primo 6c fecundo cafu nullum eíl peccatum : in tertio
eíl f
veniale : in quarto mortale. Dc primo Auguíl;
Conjugali* concubitus generandr gratia non habet culpam.
Apoíl. 1. Cor. 7. Sinupferit virgr> v non peccat, -
r Non quod ipfum.) Illud tertium bonum conjug i i , quod dicitur ¿acramen-'
tum,non efl ipfum conjugium , fed infeparabilitas , qua; cft accidens conjugí?*
& fignificat conjundioncm Chrifti&EccIeíiae infcparabilcm )íicut& ipfum conjugium.
(Veniale.) Quidam tamen dicunt nullum eftc peccatum iivhoc cafu : nam
ad bonum finem ut tur conjigio : íed contradicit Aug. 15 dift. c.unum orarium.
5. nomine autem cr:m ;
nis. verf quoties aliquis. Ubi dicitur veniale peccatum*
eírc,quories,exccpro filiorum defíderio , uxorem fuam quis cognoverir. Sed for-'
te refpondcnt quod aliud eft cognofeere uxorem causá-inconti-nentia?, & aliud'
causa vitanda: fornicationis : ut cognpfcere causa incontinenti^ , fit cogno£ J
ccre.quia non poteft contincre propter nimium fcrvorcm fomiris , & virttitis
concupifcibüis , & tune cft peccatum veniale : cognofeere vero causa vitanda;
fornicationis,íit cognofeere , ut non tenretur de fornicatione cuirítion fuá,
non ut quarrat voluptatem in coitu cum uxore , fed ne labatur cum alia: &•
tune forte niillumcft peccatum.Sed fecu:Hii-m hoc quinqueclfent caufar éoeun¡
di cumuxorc : Magiftri tamen non confucveumt diftingucte nifi quatuor , ¿V
reputant pro eadem, cognofeere, causa incoiuineütiac, 6c cousá vifand;*r foiN
aicacionis,^

76-tSUMMJE SANCTI R A Y MUN DI,
Si enim fine peccato non poflet fieri concubitus conjugalis
, poft diluvium non pracccpiflet Dominus eos copulari,
dicens Genef. 8. crefcite ,8c multiplícate ¡ cum
jam fine carnali copula non poflent commiíceri. De
fecundo Aug. redde debitum > etli non exigís , redde ;
pro fandificatione perfecta Deus tibi computabic, lí
non , quod tibi debetur , exigís , fed reddes quod debes
uxori. 33. q. ¿*Ji dicat. De tertio Auguft. forte
aliquis dicet : fi veniam conceífit Apoftolus. 1. Cor. 7.
ergo peccatum funt nuptiar 5 cui enim venia > nifi peccanti
,conceditur ? 8c infra: veniam concedens Apoftolus
, concubitum attendit conjugatorum , ubi eft incontinentias
malum; incontinentiac malum eft, quod vir cognofeit
uxorem ultra neceífitatem procreandi filies i fed
8c ibi eft nuptíarum bonum : 8c ita non propter illud
malum culpabile eft hoc bonum > fed illud malum fit
veníale propter bonum nuptiale. De quarto Philoío-'
phus: c adultcr eft in fuam uxorem amator ardentior >
8c Hieronymus fapiens judicio. amat conjugem , non affedu
, non regnat in eo Ímpetus voluptatis , nec praeceps
fertur ad coLtum. u Nihil foedius y quám uxorem
C Aiulter. ] ja-, q. 4. origo.
n Nihil foedius. ] Proptcr hanc au&oritatem & fímilcs dixit Hug. 31. q. i.§.
hititu. Cujus opinionem hic fcquitur Magiftcr, quod cognofeere uxorem causá-cxfaturandx
libidinis , peccatum eft mortaie,íivé fíat hoc in diebus fcllivis,
& jejuniorum , five alio tempore ; licet gravius íit faceré hoc in diebus feftivii
: proptcr bonum tamen Matrimonii minus punitur quám pro alio mortal i:
quia punitur íicut pro veniali. Arg. 3 r. q. 7; aiulterii. Alii tamen dicunt quod
hujufmodi coitus peccatum veniale eft; dum tamen obfervetur ordo natura::
quod poteft concedí de illis conjugatis qui taiiter ex confidentia Matrimonii
coeunt, & jure, quod habct uterq fe iacorpore alterius, non aliter hoc facturi,
niíi cffent conjugan. Sed ficut didum cft. H\ig. dicit quod femper eft peccatum
mortale , & dicit cíTe difFerentiam inrer coitum causa incontinentia: , &
causa libidinis implcnda?: quia in primo cafu prx'venitur,hoc agens á volnpra*
te, & potius íic vult peccare quám forniertri \\n fecundo cafu pra;venit volup>
tatem & provocar eam manibus vel cogitatione , vcl utendo calidis & incentí-
TÍS.UC, pluries poífit cum uxore coire.Dicit etiam quod feu coitus íit peccatum,
five non , nun íuam tamen íit fine pcccato,quia femper fit cum pruritu & voluptate,qux
fine culpa elTe non poteft. arg. 33. q. 4. vir. 17. q. 1. omne. Numquid
peccat mortaliter vir, fi cognofcat uxorem non confueto modo,dum ramen faciat
hoc in vafe naturali?ye. Credo (ine prarjudicio fi hoc faciat caufa folius voluptatis
amplius fie quKrcnda; , peccat mottaliter: fi autem uxor prargnans fir>
«xtunecac de.fuffocatioae pajiíis; 5c propter hoc non audet accederé ad carne*

LÍBER QUARTUS 7¿J
amare , quafi adulcetam i de his ómnibus, qux dixi
circa bona Matrimonii, invenies 3 i.q. 1. per totum. &
q. 4. origo. Sí in lib. 4. fent. intracftatu de Matrimonio.
f. 14. ítem nota , quod Matrimonium aliud eft lc-
•gitimum , aliud clandeftinum j legitimum eft , quando
ab his , qui fuper fceminam poteftatem habere videntur
j uxor petitur , & á parentibus fponfatur , Sí legibus
dotatur , á Saccrdocibus , ut mos eft , benedicitur , Sí
á Paranimphis cuftoditur , ac folemniter accipitur : (i
aliter prsefumitur , non 'conjugium fed adulterium , vel
fornicatio dicitur. 30. q. 5. aliter. Sí tune dicitur clandeftinum
5 non tamen dicas, quod non poífit eíTe > fine
folemnitatibus hujufmodi , verum Matrimonium , fed
loquitur Canon fecundum id, quod Ecclefia prxfumit »
eo quod probari x non poteft 5 vel dic quod in hoc Sacramento
, ficut in aliis , quardam funt pertinentia ad
fubftantiam , ut confenfus de prxfenti ,qui folus fuífítit
, ut fupra eod. $. Contrahitur. Quxdam autem pertinentia
ad decorem , vel honeftatem , ut folemnitates
pra;dictx , fine quibus verum eft conjugium , Se legitimum,
quo > ad veritatem , fed non quantum ad honeftatem
: unde z confulendum eft talibus in foro poenL
parte anteriori ,non peccat mortaliter ex alia parte accedens : dummodó vaf-
Culo mulieris alias non abutatut: nec femen extra feicnter effundat. ídem credo,
fi propter infirmitatero mulieris, aut aliam caufam rationabilcm hoc faciat,
licct longé tutiús cífet, quod haberet cam ut fororcm in hujuímodi cafibus ,
quam fie eam cognofeere. Nec eft contta $i.q. 7. adulterii. Ubi dicitur quod
ralia execrabilifis fiunt in uxorc , quia illud intelligitur de aliis contra nato*
ram uxorem cognofeentibus , aut extraordinarié polluentibus, aut caula libidinis
exfaturanda: , Se fine caufa hoc facientibus.
x Non poteft. ) Tale Matrimonium clandeftinecontra£tum.
y Ad veritatem. ] Id eft ad elfcntiam.
x ¿onfulentium eft. ] arg. quod non tenentur folemnifare , quia ad confiífa
nullus tenetur fed quomodo coníllium cft, cúm hodie praecip :
antur fieri banna,
\ue.xt. de clundeft. defpon. cum inhibitio. Refpondeo,reverá banna Se folemnitates
confueta: non debent dimitti fine caufa, & qui hoc facit morraliter peccat: fine
caufa dico, quia ex caufa poíTunt omit*i, ficut notavit Hugutius 30. q. y. in
ptin. quia forte fencx cft vir, Se erubefeit contrahere cum tanta folemnitate :
aut accipit ignobilem, cum ipfe fit nobilis , aut é cónvctfo , & timet parentcs
«jus. ídem credo quando diu manferunt ficut vir Se uxor, Se crubefeunt modi
adhibere folemnitates bannorum, Se benedictiones nuptiales : credo «rgo quod
»1 talibus poflit difpcnfari per Epifcopum e< caufa.; non credo yw¿ fuffiçiAÇ

7«4 SU MMiE SANCTI RA YMU NDT^
difpenfatio minoris Prxlati. Numquid fufficit fola diílimulatio ?,Refpondeo ,
fufficit fi animo difpenfandi fiat, aliter non. Numquid peccat mortaliter qui ante
benedictioncm nuptialcm, poíl confenfum tamen dc prxfenti cognofeit uxorem?
Refpondeo, credo quod fie, fi abfque difpenfatione Ecclefix , Se fine juila
caufa hoc faciat in illis locis ubi confuetum eft benedictioncm nuptialcm adhtbcri.
ídem dico fi dimittuntur alix confuctx lbiemnitatcs, cum Hugutius notavetit
17. q. i.cum initiatttr. quod fi quis cognofeit fponfam antcquam eam traducat,pccnitcntia
unius anni indicenda cft ci,fecundum quofdam cañones pceuitentialcs
, qui tamen non habentur in corpore canonum. Numquid peccant
Reges Se Principes, S: milites qui hodic contrahunt fine bannis ? Refpondeo f
credo quod non peccant mortaliter , ubi non cft confuetum qu«d matrimonia
eorum banniantur : & quod dicitur ext. de clandeft- defponf. cum irJ.ibitio. non
eftextendendum ad matrimonia eorum nobilium qui non confueverunt in Ecclefia
banniri Quid de illo qui, poftquam contiaxci it cum quadam per verba de
prxfenti oceulté, portea contraxit cum alia in facie Ecclefix , numquid portea
ad petitionem primx tcnctuv cam cognofeere, occu'tc faltein, vcl exire in lontinquam
rcgionem,ut cum ca cohabitct, debita folemnitatc adhibitá ? Rcfponeo,
credo quod ad primum non tenetur, fi cft in tali loco ubi confuetum eft,
quod ante carnalem copulam &tradu¿rionem , adhibearur benediítio nuptialis,
Ad fecundum, licet forte aliqui dicant quod non tenetur , & quod fib :
imputet
iflaqux clandeftinc contraxit cum co , & fe ingefiit pctieulo ; ctedo tamen
Quod fi, fecunda relicta, tranfeat ad alias partes cum prima,in quibus fine fcandalo
poílit alhibcrc folemnitates debitas, vcl cum ea cohabitare , folemnitatibus
etiam non adhibitis, quia non cft, confuetum eas ibi adhiberi, non peccabit:
, nec cft contta quod foiet diei & notar i. 33. q. 1. in prijic. & c. ftculares. can
, filis concordiis, quod vir.non debet dimitiere uxorem fine judicio Ecclefix :
hoc enim Íntelligendum quando impedimentum inter eos cft aliud, quám fit lugano
matrimonii p;xccdco:is,& quam fit votum foleranc,propter quod impedimentum
non poteft commifeeri cum ca fine peccato mortaliñn quo tamen cafu
notavit Hug. 3 f. q. 6. muhorum. Se fi prxcepro Ecclefix non tcncatur obedire,
quantum ad rcddcndum debitum,tamen in cohabitationc,& neccílariorum exhibitionc
debet ci obedi re ; Se fine ordine juris non debet hoc uxori denegare,
cui fe ipfum de íacto copu!a"it. Secos eft , ubi quis contraxit matrimonium de
prxfenti cum duabus fucccllivc, quia cum. co ipfo quod. contraxit, cum prima ,
teneatur cum ca cohabitare, & ci neceíTaria exhibere, quantum ad hoc non potuit
fe obligare, cum. fecunda: unde tenetur rediré ad primam, judicio tamen
Ecclefix j íi hoc poífit fieri ; fi autem non poífit, quia forte veiiras probari non
poteft, credo fir.e .prxjudicio, quod au/Sfcoritate pjopriá poteft hoc faceré , imo
renctur, prxfcrtim fi .prima non fuit in culpa, vcl fi ignoravetir jus , quod prohibet
elandeftina matrimonia, ficut notavit Hugutius 34. q.t. c. 1. de uxore
illius qui credebatur mortuus , & propter hoc contraxit cum alio, quod contradicente
Ecclefia, qufloritate propria poteft rediré ad primum , fi revertatur i #
potius debet pati excommunicationem Ecclefix, quam remanere cum fecundo ,
arg. ext. dc fent. excomm. inquifitioni. Notatur etiam 30. q. 5. aliter..Eodem modo
credo, quod fi quis, poft pr©fcíEonem legitime factam in monafterio, exeat
& de fació contrahr.r matrimonium in facie Ecclefix , fi pofteá revertatur ad
cor, poteft reverriad religionem auctoritate propria ,.& potius tenetur fcqur
confeientiam, quám obedire Prxlato vçt Ecclefix prxcipicnti, quod remaneat
cum uxore ; quia forte non poteft confiare Prxlato vcl Eccicfix de profcrtionc
facta ab eo in religione. ídem credo, Se in oppofiro cafu , fcilicet cum quis poft
patrimonium legitime! contracium & confummatum , invita uxore traníit ad
Religionem, Se ibi facit profeíTionem ; quia in hoc cafu, non obftante prohibibitionc
Prxlati, aut excommunicatione Ecclefix, auctoritate propria poteft revertí
ad uxorem,' Se ad hoc tenetur, nifi ab uxoic contiaçnti'am profitcnte impc-
tentis

LÍBER QUARTUS. 7^5
nitentia:, ut de novo confentiant, vcl recognoícant, ¿c
approbent in facie Eccleíia: publicé quod fecerunt occulté
} 6c faeiant poenitentiam, quia a fcandalifaverunt
Ecclefiam ,3c expofuerunt fe magno periculo : poííee
•en'im alter alterum dimittere quando vellet, 6c de fado
cum alio contrabere ,6c fie in adulterio propter defectum
probationis, impune quantum ad Ecclefiam militantem
manere.
§. 15. ítem matrimonium dicitur aliquando initíatum,
aliquando perfeclum , fivé confummatum. Initiatum
per confenfum de prxfenti. 17. q. z. cum initiatttr
conjugium. 6c conjux. perrectum autem , feu coníummatum
dicitur per carnis copulam. ext. de bigam, debitum.
fed fecundum hoc videtur quod inter Beatam Virginem
6c fofeph non fuit perfeclum matrimonium, quod dicere
eífet abfurdum nimis ; dicas ergo quod verum fuit ,., •
rílud matrimonium : unde Aug. Beata Mana propoluit
Te perfeveraturam virginem, nifi Deus ei revelaret aliter
: committens ergo virginitatem fuam divina: difpofítioni,
confenfit b in carnalem copulam, non illam petendo,
fed divina: difpofitioni in utroque obediendo c
poílea vero cum filium genuit, quod corde conceperat,
íimul cum viro labiis expreífic, d6c uterque in virginita-
vtrginitav« te oermanfit zj. q. z. beata. d e
8c $. cum erro. Icem ait ^- nuptlUf %
. 1 rn. C ' íT • r a & concupMeen- '
Aug. ínter eos perredum ruiíie conjugium, perfeclum, r,a/¿¿./T^vnon
íignificatione, fed fanclitate fuit : unde feribens ad
quandam, quas fimul eum viro votum emiferat caítitatis,
inter ca:tcra dicit, non quia temperaban* ácommixtione
carnaii, ideó maritus tuuseífe deíliterat j imo tan-
twe poflit licentiam inreligione rcmanendi ; aut nifi fuerit ipfa fornicara, ita
qaod pianextu fornicationis poíTiteam repeliere, quo cafu poterit ibi remanere
ca invita.
síScmdalifaverunt. ] Manenno fimul¿non ut conjugati.•*
b In cumuhm. ] Id eft in conjugalem : ita exponunt illi qui dicunt quod-'•
Beata Virgo non confenfit fimpliciter in carnalem copulam.
c Pofteá v'ro. ) Id eft poft nativítarem Saivatoris, ficut dicitur in §. cum ergo, •
d Eí uterque. ]Etita Jófeph virgo erat .unde falfarwcft-quod dicitur in apc-'
«rifóle Nativitase BeatajVirginis , ubi legitur Jjfeph habuide de alia uxorí^-
fidddd

H
d %
766 SUMMJE SANCTI RAYMUN'DI,
tó fanclius inter vos conjuges manebatis, quartó fanctiora
concorditer placita ícrvabatis. 3 3. q. 4. quod D~o9 fuit etiam pcrfectum illud conjugium , propter triplex
n u
P c a r u m
i bonum : unde c
idem Aug. omne itaquc
\iutii'¡
¿ n*$tm. n Up tj aj c D O n u m inipletum eft in illis parentibus Chrifti,
proles, fides, 8c facramentum. Prolem cognofcimus ipfum
Dominum i fidem, quod nullum adulterium > facramentum,
quod nullum divortium : folus ibi nuptialis
concubitus non fuic , quia in carne fieri peccatum
non poterac fine pudenda concupifccntia carnis qux aocidit
ex peccato, fine qua concipi voluit , qui ruturus
erat fine peccato. Patet ex his quod perfectum Se coníummatum
dicitur conjugium lancYitate , etiam ante
carnalemeopulam, ut dictum eft. Dicitur autem pcrfectum
fignificatione per carnis copulam j cum enim fit
facramentum, eft facrum íignum, 8c facra: rei , id eft,
conjundionisChrifti ScEcclefia: } ficut f
ait Apoft. reíiqquet
homo patrem 8¿ matrem, 8c adhasrebit uxori fuá:,
8c crunt dúo in carne una 5 hoc enim magnum eft facramentum
: ego autem dico in Chrifto 8c Ecclefia :
nam ficut inter conjuges eft conjunctio animorum 8c
corporum , íic Ecclefia Chrifto copulatur volúntate 8C
natura, quia idem vulc cum eo, 8c ipfe naturam hominis
aíTumpfit, unde copulata efts fponfa fponfo fponfaliter
8c corporaliter, id eft charitate ac natura: conformitate.
de hoc P>i.in fumma de pm» in tit. de bi^um*
Quidam etiam dicunt matrimonium initiatum per íponfaliade
futuro, ratum per confenfum de prsefenti, confummatum
per carnis copulam. ítem matrimonium
aliud legitimum, 8c h
non ratum. aliud ratum , & i non
Jegitimum, aliud legitimum 8c ratum. Legitimum eft
& non ratum , quod legali inftitutione, vel Provincias
moribus, non contra juílionem Domini contrahitur
C ídem Aúguftinus. ) x-j.q.x. omne ¡taque,
f Ait Apoftolus. ] Ephef.

LÍBER QUARTUS. 76 7
hoc eft etiam inter infideles , ínter quos non eft ratum
matrimonium , quia * fine fide fit 5 Se fie intelligitur
quod ait Auguftinus non eft ratum conjugium , quod fi- Au
ne Deo eft 5 ratum eft , 6c non legitimum , quod inter nft
infideles, legitimas tamen períonas , fed fine legitima
folemnitate contrahitur , ut fuprá eod. §. 5. ítem nota
quod matrimonium hoc eft ratum , quiaindiífolubJle. c¿.
fuprá eod. §. ejfefius. Legitimum autem , 6c ratum eft
inter fideles , fi fit debita folemnitate contractum s hxc
diítincHo probatura 18. q. 1 . ver. item. Auguftinus ext.
de divort. quanto. 6c gaudemus,
§. 16. Ultimo videndum eft qua: 6c quot fint impedimenta
qua; impediunt Matrimonium. Eft fciendum
quod ii. tantum func impedimenta , qua? impediunt
Matrimonium contrahendum , 6c dirimunt jam contractum
, fi tamen ipfa , vel aliqua eorum prxcedunt
Matrimonium j quam confenfum conjugalem exclu-
'dunt : fi vero fequantur Matrimonium , non prxftant
impedimentum , ficut patetper ifta exempla 1
furiofusnon
poteft contrahere Matrimonium ; tamen , fi contraxit
ante furorem , non folvitur Matrimonium. 31.,
q. 7. ñeque furiofus. ítem qui m
omnino fechis eft non
poteft contrahere : íi vero poft Matrimonium fecatur,
non folvitur Matrimonium. 31.^. 7. n
illi qui Mutr't"
monium fani. ítem affínitas impedit Matrimonium con-
Jc fine fide. ] Articulornm.
I Furiofus ) NumqniI Ebrias poteft contrahere matrimonium in ebrierate;R¿.
fi ita ebrius eft , quod nullo modo habet uC-m rationis , neíciens omnino quid
agit , non ronrrahit : & idenj cft , quod de fnriofo, quiadeeft confenfus-, fine
quo non p^fft contrahi matrimonium Q>. i I fi poft ebrictatem cognofcat illam
, quamdefponfavit per verba de prxfenti , vel de futuro in ebrietate hujufmodi,
numquid proo'er hoc -rit matrimonium prxfumendum ? Refpondeo credo
quod non , fi conftiterir Ecclefix de tali ebrietate , nifi, quod fecit in ebrie
tate hujufmodi , ratum habeat poft ebtietatem : fi autem non fit tanta ebrietas,
qux ulum rationis auferat , poteft contrahi tam matrimonium quám fponfalia}-
& fi poft fponfalia fequitur carnalis copula , in hoc cafu prxfumitur matrimo-.
nium
m Omnino fcfi"

jU SUMM^ SANCTI R AYM UNDI;
crahendum 6c dirimic jam contra&umj fed íl poft contraétiim,
Matrimonium íuperveniat, etiamfi non fitcarnalis
copula inter conjuges fubfecuta, non folvkurMatrimonium
i 8c Maritus reddere tenetur uxori debitum.
ext.de eo qui cogno. confian, uxo. ¡HA dijcretionem. Illud
idem de ómnibus aliis impedimentis intelligendum eíl.
Qux autem íunt impedimenta quatuor verficulis continentur.
¡Error, conditio , votum ^cognatio , crimen.
Cultu-í di [par itas , vis , ordp, ligamen , honefias.
Si fs afftnis ,fi forte coire nequibis.
Hice focianda.vetant connubio- vjuntfa retracJant.
Prxter ifta duodecim impedimenta , qux impediunt.
& dirimunt Matrimonium , alia dúo funt impedimenta
qux impediunt contrahendum , fed non dirimunt, fcilicet
tempus feriatum & interdictum.Ecclefix : unde
verfus.
p Ecclefix ve ti tum , nec-non tempus feriatum, lj
^mpediunt fieri , permitíunt fací;a teneri.
Quod qualiter intelligi debeat, in fequentibusdi-
,cetur.
.o Juncia retraíiant) id cft dirimunt jam contracta matrimonia,
p 'Ecclefis. vetitum. } id cft prohibitio Eccleíia:.
•^' •^stxfíÉ^- •• *V *É• • 1 non
De errore perfona.
N
OMINAT1S impedimentis, qux , 8c quot fint.,
de fingu.lis per ordinem latiüs profequamur , 8C
primó de impedimento erroris períonx , quod etiam
ex fui natura , non ex .conftitutione Ecclefix a ficut
pleraque impedimenta, Matrimonialem confenfum excludit
i quam qui errat .., non confentit. ff. de jur. omn»
jud. h
fiper errorem. Scerrantis voluntas nulla eft. C, de
,4 O.Icut pleraque ) ficut error conditionis , & votum , & affinicas, & confan-
»3 guinitas , & multa alia
h Si per errorem. ) ibi dicitur quod íi per errorem unus judex pro alio adiruS
^trit > non yalebit, quodadum cft ; & qui fie errat, non confentit in judicem

LÍBER QUARTUS, 7^
jjtr. & fatfi ignorantia, c cum teftamentum, & a nm idcirco.
Undé fi vir feu mulier errac errore perfona: in Matrimonio
contrahendo , nullus eft confenfus , qui folus
facie Matrimonium , & íic eo deficiente , nullum cft
conjugium : & hoc expreíTe probatur 23. q. 1. § c his
ita. Ad hoc notandum cft quod ad hoc , quod aliquis
vel aliqua erret confentiendo in virum, quem putat alterum
, neceíTarium eft quod per vifum ,auditum, vel
famam habeat aliquam notitiam illius abfentisperfona:
quam credit elle pnefentem , quia in penitüs ignotum,
nec afFectum , nec confenfum dirigere poífumus. arg.
ff. de contrahen. Ep. (cum ab eo. Ç. menfam. Undé cum
confentiat in perfonam abfentem , aliqualiter ut dictum
eft , fibi notam , quam putat effe prxfcntcm, conftat
quod non confentit in prxfentem.fcd in'iilam quam
prxfentem eífe putat :•& fie non cft Matrimonium ,
quando in perfona erratur. Si vero nullam notitiam
liabeat mulier de perfona abfente , non errat in ea,fed
decipitur in prxfente , verb. gratia, fi aliquisAnglicus
rufticus veniat ad aliquam nobilem mulierem , dicens
fe filium Regis Anglix , g cujus notitiam mulier nul-
quia nihil tám contrarium eft.confcnfui , íicut error.
c Cum teftamentum. ) Ibi dicitur, quod cum teftamentum nulium cft , etfi ille
, qui íuccedit ci ab intc-ltato , pronteatur per ciroicm ex teftamento liberos
efle aliquos, non propter hoc liberi cffecti funt; quia errantisjnulla voluntas eft.
d Non ideirco.) Ibi dicitur , quod íi quis per ctrorera á (ervo , quafi á libero
debitam pecnitentiam receperir, cum nullus íit errantis confenfus, quiftioncm
ftatus pofteá poteft moveré ha:rcs ejus.
c His ¡ta. ) Ibi dicitur quod error fortuna?, & qualitas non exeludit conícn,
fum ; ut fi mulier nubat pauperi, quem credit elle divitcm ; aut íi quis contra,
hat cum mcretricc, aut corrupta , quam credit eíTe virginem: error autem per,
fona;, vcl conditionis non admittit confenfum.
f Cum ab eo §. menjam. ) Alia littera maílam. Ibi dicitur: menfam argento
coopertam mihi ignoi'anti pro folida vendidifti imprudens , nulla cft emptio.,
& pecunia eo nomine data ¡ condicetur ideft repetetur.
tamei
teneatur fubftantivc IUD HOC IWUU,^ iu.» « " " - 6 . . , . ,
filiusReeis eft,diftinguendum eft, ut fupra ; utrum fcilicet rictus fit alien o modo
huic fvcl non : fi autem filius teneatur adjedive , ut fit fenfus , ego. írrj.
neratus á Re

77oSUMMiE SANCTI RAYMUNDI j
lam habeat , 6c contrahit illa cum eo , credens eum filiumRegis,
nonimpeditur Matrimoniumjquia non fuit
error perfona:, fed potius qualitatis, qua: non impedit,
íicut nec error fortuna:. 10,^. i..§. his ita. Dicitur autem
error qualitatis, quando putatur bonus ,vel nobilis,
h vel virgo , 8c fimilia , 6c eft malus , 6c ignobilis,.
vel corrupta , 6c éconverfo: vel error fortuna:, quando
crediturdives 6c eít pauper.
nx. Quid íi Joannes dicit fe eife Petrum> qui tamen Petrus mortuus cft , & illa
coní.nc.t ? C¿. non cft matrimonium, quia error cft in perfona. Quid íi aliqua
fcit aliqucm multos habere filios , quorum tamen nullus notus eft ei , Si
unus eorum mentiturfe eíTe primogenitum, &c ifta confentit in eum , proptcr
fpem íucreílkmis paternorum bonorum ? fy.. non cft hic error pcrfonx , íed fortunx
, five rclationis , five primogeniturx ; & ideó non impeditur marrimo"
nium , ficut notavit Hugutius i?, q. t. in prin. ^
h Vel virgo,) Quid li aliquisdefponfat aliquam corruptam de futuro , quam
credic eíTe virginem , numquid poftea , comperto quod íir corrupta ante carnalem
copulam , compellendus eft confummare matrimonium cum ea ? Hugutius
notavit 17. q xr< ur.. Quoi non eft compellendus; quia per hoc impedircturejus
promotio al Ordines Ecclefiafticos, fcd quare error qualiíatis , & fortuna^
non impedir matrimonium, ficut error perfonx ? y¿. confenfus in perfonam nc- '
celfarius eft ad matrimonium > non confenfus in fortunara , vel quaütatcm , Sí
propter hoc error qualitatis , & fortunx non impedit matrimonium.
De impedimento conditionis..
S
EQUITUR videre de impedimento conditionis ,
fcilicet íervitutis, quod impedimentum indu¿him
eft ab Eccleíia a
in favorem libertatis , de quo breviter
fciendum quod fi libera Mulier contrahit cum fervo,vel
liber cum ancilla b
fcianter tenet Matrimonium. 15?. q,
2. fi quis liber. 6c fi quis ancillam. Si vero libera contrahit
cum fervo ignoranter , credens fcilicet eum libe-
aT'iV fnvore n bbr.rtxt is. ] Id' eft Übcramm perfonarum runde error condi-
X tionis non impedit matrimonium, nifi cum alter eft liber , & decipitur in
fcrvili condicione illius cum quo contrahit; error autem hujufmodi ex fui natura
non impedí: ma'fimonium ; fcd ex conftitutione Ecclefix , qux > nifi hoc
inftituiíf.-t, non impedirer , ficut error qualitatis non impedit , aut fortunx.
Sed numquid portee Ecclefia idem conftituere dé errore qualitatis , aut fortunx?-
JJ¿. credo quod fie , ficut noravir Hugutius 19. q. 1. in prin. error autem pcrfonx
ex fui natura , abTcj 1* codftiwttione Ecclefix impedir matrimonium, aleo
ouod non poífet Ecclefia ftatuere , quod non eflet impedimentum matrimonii.
1» Scieruer.) Id eft , ita quod fciat conditionem ejus.

LÍBER QJJARTUS 7 7 L
rum , vel liber cum ancilla , quam credit libcram, nullum
eíl Matrimonium. 15?. q. z. fi quis ingenuas. & , fi
fiemina ingenua. Hoc ita verum eíl quod nullum Matrimonium
eíl inter eos, niíi poftquám cognovit ejus conditionem
elle talcm , coníeníit in eum verbo , vel fació
per carnalem copulam. 2 9. q. z. fi quis ingenuus. 6c fificemina
ingenua. £XK de conjug. fer. c propofiuit. & d
ad noftram.
ítem nota quod error c deterioris contiitionis,íervilis
fcilicet impedit Matrimonium contrahendum , &
dirimit jam contraclum , ut dictum eft , fed non error
paris , vel melioris conditionis > ut fi fervus ignoranter
contrahit cum ancilla, quam credit liberam , vel
cum libera ,quam credit ancilíam ¡ quia non decipitur,
nec habet quod ei objiciat. arg. $z.q. 6. per totum. ext.
de divort. £
fignificafii. Icem alia ratione, quia edictum.
tale eft S prohibitorium , hoc eft , quicumque non prohibetur
, non admittitur.
c Propofuit.) Ibi dicicur de quodam , qui diutiüspermanfit cum uxore , quam
modo volebat dimirtere prartextu fervitutis , quod fi conftitcrit quod eam cognoyerit
, poftquám audivit cam efle ancillam, compellatur cam habere in uxorem.
d Ad noftram.) Ibi dicituHe quodam milite , qui per Legatum fcparatu
fuerat ab uxore fuá proptcr c rrorcm conditionis , quod fi conflitcrit , quod ignorante
r contraxeric cum ancilla , nec , poftquám intcllcxit conditioncm ejus,
fació , vcl verbo confenfu in cam , detur ci licentia contrahendi cum alia.
e Deterioris conditionis. ) Numquid error libertina; conditionis , vel aferiptttia:
, vel originaria: idem facit? fy.. non ficut notavit Hugutius 11. c¡. i. ia
prin. Quod omnes tales funt liberi , licçt ad quafdam operas plus exteris teneantur.
f Significajli.) Ibi dicitur , quod maritus adulter pro adulterio uxoris fuá*, non
non debet eam dimittere; quia pariacrimina mutua compenfatione tolluntur.
g prohibitorium. ) Ut fuprá de matrimonio §. poteft contrahere. Quid de illo ,
qui contraxit cum ancilla ignoranter , quam Dominus manumittit ignorante
illo , numquid tenet eo ipfo matrimonium , cum jam fint ambo liberi ? Refpondeo
• Tancredus notavit ext. de eo , qui duxit in matrimonium. c. i. Quod nou
eft matrimonium ; quia iftc adhuc ex primo confenfu , qui erroneus fuit , 3c
non fuit cffeétivus matrimonii, cohabitat , & commifeetur, & ideó non prsejudicat
ei , quamdiu veritatem ignorat. Alii dicunt , quod ipfa nianumiffa flatim
verum eft matrimonium , quia fublatum cft impedimentum ; quorum íententiam
ego credo veriorem. Quid fi liber contrahit cum ancilla'ignorantcr,
& illa , durante ignorantia illius , contrahat matrimonium cum alio non ignorante
conditionem ejus , numquid valet matrimonium fecundó contia&um? 1J¿ »
credo quod fie , cum nullum fuerit matrimonium primum. Quid deilb libera
, qua: contraxit ignoranter cum fcrvo , & ci.m roftcá fcit conditioccm eii:"

7 7i SUMMiE S A'NCTI R A Y MU N DI,'•
$. ¿.Quid fi dominis contradicentibus, 8c invitis interfervos
contracta func matrimonia ? Dic quod non
funt propter hoc diiTolvenda> debita tamen , 6c confueta
fervitia non minus debent propriis dominis exhiben*.
ext. cíe conjug. fcr. r.i.Pone quod dominus prascipit fervo
conjugato aliquid, eodem tempore petit uxor debitum
: vel é converfo. Ad hoc credo, íalvo meliori judicio,
eíTe diftingaendum: quoniam aut contraxit fervus
confentiente domino , aut eo ignorante , vel contradicente.
In primo cara debent reddere debitum , quoniam
, cum dominus conceffit principale, fcilicet matrimonium
, intelligitur acceíforia conccífiífe. arg. de off.
deleg. hprttereu. in fin. In fecundo vero cafu videtur
quod debeat domini mandatum implere , 1
niíi probabiliter
timeatur periculum adulcerii ex dilaciones alioquin
vult cííc cum co , & ille vult difeedere ? Rífp'ondeo compcllcndus eft remanere
cum ea. arg. ext. de eo , qui duxit in matrimonium. c. i. Quid de libero , qui
contraxit ignoranter cum ancilla , & pofteá audivic eam cfte ancillam , & cognofeit
cam , debitum exigendo, numquid poteft pofteá fepaiatl ab ea i Bfr. íi ab
his, á quibus audivit , habet probabilem opiniónem de fervitute ejus; íi exigit
ab ea debitum, non poteft pofteaeam relinquere : fi autem levem , aut teraerariam
, cui credi non debet , non prxjudicatur ci. arg. ext. de fent. excom. inqni-
Jttiom. Cum etiam titubarts pro ignorante habendus íit. Ç. de condit. iudtbi. I.
ult. Qjid de illo , qúimovet qua*ftionem conditionis contra uxorem : & illa ,
lite pen lente , petit íibi rcddi debitum ; numquid'ad hoc compellendus eft pçr
Ecclefiam ? c¿. dicunt quidam , quod tenetur reddere d cbiíum exa&us ab uxore
&*quod ad hoc debeat compelli per Ecclefiam , nec tamen fit ei prxjudicium ¿
exigere autein non debet. Tancredus vero notavit ext. de conjug. fer. propofuit.
Quod nec exigere, nec rcddere , etiam ad mandatum Ecclefia*, quamvis propter
hoc cxcommunicctur ; quia fi cam cognofeit matrimoniali afTectu , jam cffe't
uxor , &: fieret ci prxjudicium : fi autem fornicario affectu , mortaliter peccaret
i & ideó parere non debet ; alii dicunt, quod'ad'mandatum Ecclefix poteft
rcddere fine prejudicio fuo , quando non eft cernís de fervili conditione
uxoris , licet habeat inde aliquas pra'fumptiones , & cognofcat cam in hoc cafu
cx primo confenfu , quo confenfit in eam ab initio , non ex.novo -i fecus ,fi
conftct ei de Cerníate uxoris; quia tune non debet reddere.
h Pmterea m fin. ) Ibi dicitur , quod ex eo , quod caufa alicui committitur,
recipit poteftatcm plenariam fuper ómnibus , qux aJ camdem caufam fpcclanr.
i Nifi probabiliter. ) Vel nilr magnum fiat prxjudicium uxori. Quid fi Dominus
velit illum venderé in remotam regionem ? notavit Alanus^xr. de conjug.
ferv. propofuit. Quod hoc poteft faceré , & uxor tenetur cum feoui , etiam
íi libera fit. Verius videtur , ficut notavit Tancredus ,quod talis venditio prohi_
benda eft,& cogi debet Dominus alii eum venderé bonas afferenti conditione^
intereft enim Xeipublic* , ne quis re íuá niale utatur. iaftit. de bisqui fui JUKJ
yel*

LÍBER QU A R T U S. 773
poíTet dominus fervitio fui fervi omnino fine culpa fuá
privari , quod eífe non debet.1)¿. infra §. próximo, facit
ad hanc íolutionem, quod notavi de monacho, deuxo*
re , & riliofamilias. ty.. In fumma de poenitentia, in titulo
de negotiis fccularibus. §.fed fi qutritur. circa hoc. 62
quinqué §§. fequentibus. Ítem quod notavi de íervo
ordinato , ignorante domino , vel feiente , 6c contradicente
, vel confentiente. 94..I11 fumma de poeni. in tit,
de Jervis non ordinandis. §. fi fervus.
§. 3. Circa conditiones autem qux apponuntur i»
defponfationibus, eíl diftinguendum s quoniam aut conditio
eft honefta aut inhonefta, leem fi honefta, aut ncceílaria,
aut voluntaria.Si vero eft turpis feu inhonefta
adhuc fubdiftingue : aut eft contra fubftantiam íi-ve naturam
matrimonii; aut non. Conditio honefta, 6c necef«
firia eft, qua: fi non apponatur, k
nihil agitur : de hac
^require \níi2.dedifpari cultu. in princ. Conditio honefta'
6c voluntaria eft, qua: honefté poteíl apponi 6c non apponi
i ut, contraham tecum li pater meus voluerit , vel
íi dederis mihi centum marchas 3 hoc íi apponatiy: ,
fufpeeiSir fponfalia ufque ur eventum conditionis, etiam '
fi • interveniat juramentum,nifi interim confenfus de prxfenti
, vcl carnalis copula fuerit fubfecuta j quoniam
tme dicitur verum eííe matrimonium intereos,eo quod -
videir.ur'á conditione propofita receííiífe. arg. de condit, •
ftppo. 1 fuper C0.& mde /7//V:&per //^.Conditio inhoncí-
/.• Nihil agitur.) Ut cum dicic Chriftianus Judex; contraho tecum fi fue- •
r¡S Chriftiana : videcur, & cft pra*fumpti'>, conna quam non admitricur probatio
unde, fi anee coitum proceftexur fe nolle recederé propter hoc á condicio- '
nc facti, non poterit. atg ext. de conft. cu,» ¿M. & de appel. JoUicitudinem.fr- '
defpo if. is qui fidem. Quid fi quis fignificavit patri abfenti , quod contraheret •
matrimonium cum. aliqua, fi ille volucrit, fed antequam pater confentiat , mutai
voluntatem, & dicit quod nullo modo vult illam , etiamfi pacer confentiat»
& pater ignorans hoc confentit , numquid eft matrimonium inter eos ? arg.
quod fie. ex' de procurat. mandato. c¿ non eft. matrimonium inter illos : unde
fi contratar iUf cum alia , tenebit fecundum matrimonium ; quia non dicitur •
confenfus, nifi duret tempore quo patet confentit; anteqüam tamen tranfeat «vi -
fecunda vota, compelli debet ut illam recipiat , cx quo femel iñ cam confenfit -
fub conditione, & conditio extitit. arg. de de fpon. impu. de iÚit.
I Super eo. ] Ibi dicitur quo i A'exanJer rcfpondit quod fponfalia fub conditione
contracta, fi co lícnfusdí praríéati, YCI carnalis copula fabíequatur, diíTcl*
Vnondubent, fed íi.miter obfervari.
Eee ce..-

774SUMMiE SANCTI RAYMUNDI;
ta & contra naturam, five fubítantiam matrimonii eft t
cum dicit : contrario tecum , n fi generationem prolis
evites, 0
vel doñee in veniam aliam honore vel facultati-
bus digniorem, p aut fi pro quasíluadulterandam tetradas
; hoc fi apponatur, nihil agitur. 12. q. 4. q ínter ca m
tera. 3 i. q. 1. r aliquando. & çfolet quari. ext. de condit*
appof. c. ult. Inhoneíta conditio quas non eít contra naturam
matrimonii, eít, cum dicit : contraham- tecum,íi
furtum feceris, vcl fi hominem interfeceris : hoc fi apponatur,
'infringenda eít, vel n pro non adjecta haben-
m Be illis.) Ib'i dicicur quod ille qui jurar fe accipere aliquam in uxorem fi
dederic ei cencum marchas, non cft per-jurui, fi non acceperic cam in uxorem,
condicioni parcre nolentem , nifi confenfus de prxfcnti, aut carnalis copula
fuerir fubfecuta.
n Si generationem.) Hxc conditio cft contra bonum matrimonii, quod cft
proles.
o Vel doñee. ] Eft contra bonum , quod cft facramentum ,fcilicet infeparabilitas.
p Aut fi pro qtuftu. ) Eft contra bonum, quod cft fidcs. V¿. hoc fupra de matrimonio.$.
bonum matrimonii.
q ínter cutera. ) Ibi dicitur de quodam qui juraverat per metum necis concubinam
fuam ducere in uxorem, & quod matrem & frattes de domo cxpulfos non
alcrct, quod matrimonium firmum & ftabile; juramentum vero de matre & frattibus
non alendis nnn obfervetur, quia non fuit obligatorium.
r Aliquando. Ibi dicitur de his coajugibus qui fterilitatis venena procurant
aut fecrus conceptos intra vifecra extingunt , aut fundunt , aut poftquám aniniati
funt, occidunt antequam nafcantur : quod fi ambo rales funr,conjuges non
funt; Se fi ab initio tales fuerunt, non íibi per connubium , fed per ftuprum
potáis convenerr.nt.
1 Solet que.ri. 1
Ibi dicitur ab Auguft. de bono conjugali , quod matrimonium
eft inter illos qui proptcr folam incontinentiam & íibidinem coeundicontrahunc
ad invicem ,dum tamen, prolis generationem non evitent, vel «on velint filios
fibi non nafci, vcl non agaot aliquo modo opetc, nc nafcantur , alioquin non
eft matrimonium. Dicitur ctiam ibi quod fi quis adhibet fibi alic¡uam ad tempus
donce aliam inveni.it , quam in conjugium ducat , non eft matrimonium >
fed potius concubinatus, vcl adultctium.
t Infringendn eft. ] Quid de illo qui contrahit fponfalia cum aliqua fub hac
conditionc, fi permiferiteum rem habere cum ea , numquid , fequente carnali
copula, prxfumendum cft pto matrimonio ? Refpondco , Vir.centius notavit
ext. de cor.di. appof. per tuas. quod hxc conditio, licet fit inhonefta , non cft habenda
pro non adjecta, íed fufpendit fponfalia, qux in primo coitu erant pura,
•Se abfoluta jam extante conditionc : in fecundo vero coitu erit matrimonium
prxfumptum. Ego credo, íine prxjudicio , quod fi conditio illa intelligatur de
fornicario coitu, pro non adjecta habenda cft, cum fit turpis, & in primo coitu
etit matrimonium prxíiimptum ; fi autem intelligatur de legitimo coitu, multó
fortius prxfumcmlum cft pro matrimonio ex primo, coitu íubfequenre hanc conditionem
•, poftea enim yiderur potius hortatio , i d eft , quod permitratci rem
mm habere, a* modus, aut caufa, qtum Ycri nominis conditio. Quidfi dico,

LÍBER QUARTUS. 7 7 5
da ; & tenent fponfalia, five matrimonium, ext. de con~
d/tio Appofi. c, u ¿> ult.
accipio, vcl accipiam te in uxorem.fi invenero te virginem ? Refpondeo, idem
credo dicendum eíTe, quod dict.im cft in ptxcedcnti cafu. Quid f. dicic, promirto
tibi, quod íi unquam contraxero, tecum contraham, (i permutas me coire
tecum, numquid cft pro mittimonio prxfumendum , íi fequatur coitus ? Refpondeo
; íi, quod dicitur, petmitras, &c. fonce in condicione fub hoc fenfu , id
cft, fi permitcas me coire tecum,contraham tecum, fi unquam contraxcro, prxfumendum
eft pro matrimonio, ut dictum cft in primo cafu, quia illa conditio
habeuda eft pro non adjecta. Si hxc conditio inteíligacur dc coitu fornicatorio,
perinde cft, ac fi dicatur contraham tecum, fi unquam contraxcro , & ab illa
conditione,fi unquam contraxcro,rceedicur per carnalemcopulam fubfequentem
Si autem quod dicitur:fi permitías me tecum coire, non fonet ad conuirionem,
íed potiiis íit qux Jam exhortado, & provocado ad coitum , vel expreífio modi,
aut caufx.multó fortiús prxfum-ndum eft pro matrimonio,ut dictum cft in p-tiraocafu.Num.quid
id judicandumeft, quando fponfalia vcl matrimonium contrahitur
fub conditionc,& quando fub modo ? C¿. non credo quod fit idem judicium,ficut
non eft idem judicium de donatione aut vendittone qux fit fub modornam
donatio vel venditio qux fie fub condicione non tenet,nifi excante conditione,fcd
facta fub modo ftatim tenet matrimonium:fed non extante modo il-
Io,aut pacto poteft tcvocari,ut C. de donat. qu¿ fub modo fid.i. Ó*i. Se notari foitt.txt.dccond.
ap. in c.in ejus.Verum donatio,vel emptio,veI matrimonium contrahitur
fub conditione hoc modo : dono, vel vendo , vel accipio te in uxorem,
ut fingulis rnnishoc facias, vcl illud, vel ut petmittas me tecum coirejalioquin
rcvocetur donatio, vel emptio, vel matrimonium ; quia hxc diéTio, fi, folet notare
conditionem, ficut hxc dictio, ut, modum, Se hxc dictio , quia, -
caufam, fecundum
illum verfum.
Scito quod, ut, modus efi, fi, conditio, quia, caufa.
Credo autem quod licet matrimonium & fponfalia pcffint contrahi fub conditione,
non tamen contrahuntur fub modo, ita quod illo modo , vel pacto non
excante refolvantur, feu revocentur , ficut fit in donatione vel venditione facta
fub modo : cx quo enim' femel contracta funt matrimonia , vel fponfalia , ira*
quod teneant ipfo jure, refolvi, vel revocari non poíTunt , propter modum non
ex.antem, fivé pactmn.Quid fi dicat aliquis : accipiam te in uxorem , vel dabo
tibi centum, íi-permitías, vel, fi permiferis me tecum coire ? Refpondeo , non
credo quod per carnalem copulam fubfecutam prxfumendum fit pro matrimonio,
quia, cum ille qui fie dicit : ducam te, vel dabo tibi centum i habeat optionem,
ut liberare fe poífit utrumlibet faciendo , non recoló prxfumptionem
indultam eíTe á jure, quod intelligatur quis recedere ab optionc hujufmodi per
carnalem copulam fubfecutam. Quid fi dicit : promitto tibi quod non deficiam
tibi ad vitam meam, & permitcas, vcl fi permutas me tecum coire ? Refpondeo,
nifi taliter contrahentes per hujufmodi verba intenderint fponfalia contrahere,
& nifi de hoc conftet Judici, non debet ptxfumcre pro matrimon io ex his verbis,
propter carnalem copulam fubfecutam ; cum per hujufmodi verba negativa
non deficiam tibi, & confimilta non confueverint contrahi fponfalia vel matrimonium.
Quid i¡ dicat : ducam re annoelapfo, & permitías , vcl , fi permutas
me tecum coiic ? Refpondeo ; credo prxfumendum eíTe pro matrimonio, propter
carnalem copulam interim fubfecutam j quia propter illam videtur renunciarte
dilationi temporis : in hujufmodi aurem cafibus qui non funt omn'no
expreífi in jure, non eft prxeipitanda fententia, nec altcrutrum pcrtinaciccr aíTctendum
: & íi, poíl hujufmodi contractus condicionales, tranfeatur ad alii yeta
Eeeeex

77* SUMMiE SANCTI RAYMU NDI;
folemniter, tutiiis forte eft djflimularc , aur PAI am eonfulcre, quam matrimonium
cum fccimJa folemniter contractum dirimiere,
u Pro non ad]etlct. ] I.'era intelligas de impofTii>i!i condicione ; uc fi dicatur:
contraho tecum fi ccrlum digitotetigetis ; quia impoflibilis conditio, ficut turpis,
pro non adjeela lubenda cft, ut e t. de condit. uppofi. c ult. Quid fi contrañatur
fub conditionc qux de ncceflitate cvenicr.ut fi dica r
ur : contraho tecum,!!
fol fuerit in Cancro in arftatc inftanti, numquid ftatim ell matrimonium ? atg.
quod fie. ff. de condit indehi. quod f. Refpondeo , credo quod non eít mairimonium
antequam extet conditio, & fi medio tempote contraheret cum alia; tcncrct
matrimonium, ficut notavit Jo. per decr. ext.de frig-. & ma'ef. fr.t.rnitatis.
Quid íi contrahit aliquis cum aliqua, fub conditionc, dtinde cum alia, purc ?
'Refpondco, tenet matrimonium fecundum , hcc exunre conditionc in primo
• contiadu appofita revocabicur.
De Impedimento voti.
COnfcqucnter agendum eít de impedimento voti;
fed quoniam circa iílum articukim multi multa,atque
diverfa dixerunt, ut pleniüs intelligatur quid tene-
. ri debeat, vi-iendum quid fit votum , quis poílit vove-^
.re, qua xtate teneat votum, quot fpecies voti, quod votum
dirimat Matrimonium jam contractum.
jf. i. Votum íic de feribitur. .Votum eft alicujusboni
cum delibcra_tione promiíTio. c¿,jn fumma depoenit, in
.

LÍBER QUARTUS. 777
carnalem copulam jnam ante carnalem-copulam, licet íit
matrimonium per verba de pra:fenti inter eos contractum,poteít
alter altero invito 6c renitente,intrare religionem,
6c alter remanens in fóculo contrahere. ítem fervus
invito domino, h
vovere non poteft, nec monaíticam
vitam eligere. ítem pueri,fivé puella^íi votum emiferint
ante tempus pubertatis(quod tít in puero quatuordecim
annorum, in puella duodecim ) pater 6c tutor revocare
poífunt abfque peccato:Sanar mentís ideó diui, quoniam
li homo aliénate mentís voveat,vel Monafterium intrer,
non tenet votum. ext. deregul.df tranfeunt. ad reí. ficut
tenor.omnes alias perfonasprxter iftascredo poíle folcmnc
votum emittere. i)¿. in fumma de peenit. in eod. tit. §.
poteft autemvotum.v^xÇ. pote/late vero fuperior is> ufque ad
§. fequitur videre. ítem in eod, tit. §. item alter conjugum.
& quatuor §§. fequentibu?.
§. 3. Sequitur videre qua setate poíTit folemniíári votum
j ad quod fciendum, quod xras duodecim annorum
cftin midiere legitima, quatuordecim in maículo j
ita quod íi poft illam astatem folemne votum emittant,
vel illud quod ante in minori astate emiferunt,non revocaverint,
cum ad legitimam xtatem venerint,poftea votum
vel Monachatus firmum manebit, 6c ratum. 20. q.
1. illud. Scq. 2. c. \. & 1. ext. de regid. &tranf. adrel.
adnsftram. 5c fignificatum. &C cum fimus. $¿. de hoe in
fumma. de peen, in eod. tit. poteft autem votum. verf.
cum impúberes,
§. 4. Nunc videndumeft quot fint fpecies voti; func
enim áux > eft votum fimplex 6c votum folemne. Votum
fimplex eft, quod fimpliciter emittitur nulla folemnitate
adljibitá >uc cum quis dicit,voveocontinentiam,
b Vovere non poteft' ] Tale quid , per quod pra:j adicium domino fiat. Sed
numquid cenetur contrahere matrimonium ad prxcc^tum domini; vcl uti matrimonio
contracto, íi nolueiit contincre? Hugutius notavit 17. q. z. fi quis.

-f7* " SUMM€ SANCTI RAYMU ND f ;
voló eíTs Monachus, 6c non plus procedit. Vocum folemne
eíl, quando poft votum folemnitas fequitur. Da
hac folemnitate feu folemnifatione nota quod quidam
dicunt tribus modis folemnifari votum , per profeílio -
nem, per íacrum ordinem, per habitüs fufeeptionem :
fed quamvis quxdam capicula dicunt quod habitus íine
profeiíionenon facie Monachum, & impedit Matrimonium
contrahendum, íed non dirimit jam concraclum.
ext.de regni. & tranfi. porrectum. ext. qua. cler. velvo. confuluit.
ideo ipíi dicunt quod triplex eft habitus , probationis
fcilicet ,quae nullum habet votum annexum : in
quo cafu intelligunt quod legitur ext. de renunc. ex trunfimiffa.
Converíionis, qui habet votum continentia: annexum,
fed non folemne j in quo cafu intelligunt illam
decre. ext. qui cleri. vel vo. confiuluit. Profeífionis , qui
habet votum folemne annexum, &, ita intelligunt illud.
27. difi. quod interrogaBi. ext. de recluí, fuper eo. Se vidua*.
Hi tales qui hoc dicunt fubtiliter moveri videntur; fed
illa diveríitas habituum quam faciuntmec perjura c
pro­
batur , nec per apparentiam diverforum habituum demonftratur
: unde credo cum aliisj quod folus habitus ,
nifi aliud fequatur vel prasfumatur , non folemnifat votum,
fed folaprofeílio vera, vel prasfumptad votum Mo-
cProbttur. ) Reverá bene probatur direrfitHT hujufmodi habituum , quia de
velo converíionis habetur in prxdicto capiculo vidua. de habitu vero novitiatús,
feu probationis, & de habitu profeífíonis habetur ext. de regul. & tranf.
ftatnim-ts. fcd non probatur quod hxc diverlltas hujufmodi habituum faciat circa
•otum hanc difTerentiam.
áVotummonzckutus. ] Sed numquid votum continentia; poteft folemnifari
abfque religioHC, vel facro ordine, ita quod impediat mattimonium contrahendum,
& diriout iam conttactum ? B¿.< undúm Jo. & multos alios, dicendum
eft quoJ non ; fed per factum ordinem folerunifatur , & per fufeeptionem habitas
profeílionis, & cohabitationem cum aliis Monachis vel Monialibus in Ecclefia
: & cam aliquis vel aliquadevovet fe alicui religioni in~manu Abbatis,
vel AbbatiíTx, vel alterius publica; perfona?, coram duobus vel tribus teftibus ,
per quos poffit probad huj ifmodi votum, fi ille vel illa negaverit : & ne poífit
negare, fit alicubi publica fcripnirade hoc. xj. e¡. 1. omnes fcernina, in qua feriptura
proficcacur fe velle religiofé vivere. zo. q. 1. vidutt. de hoc 3¿. fupra de
•voto. §. votum. aut voluncacis vbi de hoc plura notavimus : & nota quod poteft
feri prafeffip continentix pluribus modis, fcilicet in manu Epifcopi. 47. q. 1.
t/idititatis. item in ritanu Abbatis «él AHbati/íx , vel fuper akare , ut ext. qtü
fieri. vil vi. confuluit. vel etiam iu manu Monachi'reí Canontci regaterk, uc.

LÍBER QUARTUS. 779
nachatús facie foiemne, ut in pradal 1. duabus decr. con'
fuluit. & porrecJum. Praefuropta ideo dixi, quia íi quis
íiimat habitum in Monafterio , qui dari profitentibus
confuevit j vel fi non fithabitus profeíforum diftinctus
ab habitu novitiorum, ipfe tamen in choro, capitulo, Se
menfa facit omnia íicut Monachus, praefumitur profefiionem
emiíiífe. dift. 17. quod interrogafti. itaquod,etiam
li vellet jurare, fe non accepiííe eo tenore , quod ibi effet
perpetuó, c
non audiretur. ext. dc regul. vidua. %¿.
de hoc in fumma de peen, eo. tit. §. qua^ritur circa votum.
& duobus fequentibus §§. íi vero fufcipiat f
habitum
extra Monafterium , non praefumitur profeílionem feciífe,
nec votum folemnifaÜe, fed tantum fimplex votum.
ext. qui cleri. vel vo. confuluit. ext. de reg. porrecJum.
fi vero habitum fuícipiat in domo propria, ce votum S
emittat in manu h
publica: períonae , judicatur 1
votum
fuum folemnifaííe, ita quod ÍÍ contrahat, Matrimonium
feparatur. ext. qui cleri. vel vo. * infinuante. 2c hoc Iprop-
ext. qui cleri. vel vo. infirmante. Se etiam coram Sacerdote , per ejus bcncdi&iancm.
17. c¡. 1. fciendum. zo. q; i. vidua.
e Non audiretur.) Quin teneretur ibi remanere , vel faltem ad mitiorem religionem
tranfire, Ht in predi ¿ta dccr. notátur : reí hoc inccJItgas de illo , cjui
in habitu profeflorum ftetit cum rcgularibus ultra tempus probationis , qui dc
cartero non poteft inde recedere, nifi tranfeat arctiorem religionem.
f Habitum. ) Scilicet profcffoium.
gEmittatur. ) Subjiciendo fe, vcl devovendo alicui rcligioni fecundum quofdam,
aliter non eífet votum íblemne fecundum eos. Alii dicunt quod fine hujufmodi
fubjectione poteft vorum continentia: folemnifari, cx quo fit inmanu
publica: perfona:.
h Public* perfona. ] Qnx dicenda fit publica perfona, qüoad hoc notavit Hugutius
17. q.i. in princ. fcilicet Epifcopus, Abbas, & quilibet facetdos ; vide»
tur etiam quod Monachus vel Canonicus regularis. dc hoc ij¿. in rit. de voto. §
votum autem voluntatis.
i Votum fuum. ] Et quantum ad continentiam, Se quantum ad religionem i íi
tamen fe alicui íubjecit religioni.
k Infinuante. ) Ibi agitur dc quadam qua:, timens ne compellcrctur nubcrc
cuidam, vovit incontinentiam in manu cujufdam Canonici regularis , & habitum
illius religionis fufeepit, eo tenore adjecto, quod in piopria domo cum fuá
fubítantia rcmancret ; Se poftquam fie ftetit per biennium,nuplit cuidam viro ,
de quo pofteá quatuor filios fufeepit : & dicitur ibi quod compellcnda eft ad
nialc dimiflum habitum refumendum ; quia coaílio quam allcgabat, unlla fuit
v
cl módica in emiflione voti, quam palie ntia & perfeverantia fequentis-tem­
poris effugabit.
1 Profttr profifftcnem. ] Regularon fcilicet qu?m confucvMvr.t faceré Rc?u!a*

78oSUMMiE SANCTI RAYMUN D 1;
ter profeíTionem quam fecit, non propter habitum : alhter
eíTet contraria illa confuluit. 8c íic credo íine aliqua
dubitatione dicendum, quod fola profeflio vera velpraefumpta,
votum Monachatíis reddit foiemne.
§. 5. Qjid de quibufdam , qui longo tempore portaverunt
habitum monafticum , vel rcgularem , habent tamen
proprium, 8c alias regulariter vivunt , dicentes fe
non tcneri ad carentiam proprii, vel continentiam , 8c
alias obfervantias regularesjquia non habitus facit Monachum
, fed profellio regularis i dic quod tales , qui
pradiclo modo terram «duabus viis ingredi non verentur
poftquam per annum geftaverint habitum regularem fecundum
formam ordinis; ut profiteantur, 8c fervent,per.
fuos Epifcopos funtEccleíiaftica cenfura cogendi. ext. de
regul. ex parte. Ítem folemnifatur votum per facri Ordinis
fufeeptionem. $¿.in Sum/na de Poenitentia. in eod. tit.
§> ítem quid fi maritus. .
§. 6. bequitur , quod votum impedit Matrimonium?-
£c eít dicendum , quod fimplex votum impedit Matrimonium
contrahendum , in tantum quod fi ille, qui fimpliciter
vovit, prxftitit pofteá juramentum alicui, quod'
etiam duceret eam in uxorem , debet votum adimplere,
& agere poenitentiam de juramento illicité prarftito.
ext. qui Cieri, vel vo. rurfus. Si vero fimpliciter vovens
contrallar pofteá per verba de prxfenti, tenet Matrimomonium.
dift. i-j.fi vir. 8c in prxall. decr. rurfus. Votum
vero" foiemne impedit contrahendum , 8c dirimir
res , & hanc fecit illa mulier fcc'U'i lúm quofdam , de qua loquitur illud Capirulum,
infinitante. Alitet dicendum eft fecundum eos non fu ifte votum foiemne.
m Duabus viis.) Eccl. ti Ve duplici corde „& labiis fcclcratis , &c.
n Solemne. ) Hugutius tamen notavit 27. q. 1 in princ. quod tám fimplex vorum
continentia: perpetuar , quám foiemne impedir', & dirimir Matrimonium ,
dum tamen fit votum illud de prxfenti , ut cum dicitur ; voveo perpetuam continentiam.
Dicit etiam quod folcm.iitas , qua: adhiberur aligando , in voto
non facit votum majoris eficacia? , fed tantum probar illud : votum autem dc
futuro eft , cum quis ita dicit: voveo continentiam poft mortem uxoris mea:;
•reí, voveo quod intrabo religionem : vel , voveo quod tcncbo continentiam,
«5cJiujufmodi votum fecundum ip£um impedit matrimonium contrahendum, fed
»©n dirimit jam comra&um ¿ fed opiuio Hugutii in hac parie tenenda non eft.
jam

LÍBER QUARTU5.g
í
7
jam contracflum. dift. 27. voventibus. 27. q. 1. feré per
totum ext. qui Cleri. vel va. meminimm, & hxc breyitatis
causa de voto dieta furriciant.
De Cognatione carnali,
P
ERTRACÍATO de impedimento voti , íubfc- -
quenter leiendum eft de impedimento cognacionis.
Ad quod dicen Jum eft ,' quod cognatio triplex eft,
fcilicet camalis , fpiritualis 6c legalis i 6c quia carnalis
cognatio, qux confanguinitas appellatur, alias duas fpecies
> cognationis prxcedit naturaliter , ideó prius de
ea videamus 5 6c.quamvisfcriptafint multa, & varia de ;
confanguinitate á Docftoribus, 6c Mijoribus noftris fuper
expoíitione , tam arberis , quám diverforum Canonum,
qui fuperficialiter videntur eíTe contrarii , ta- "
men demulcis paucautilia, qux ad prxfentem doclrinam
faciunt, -hic funt compilaca. Videndum ergo quid 1
íit confanguinitas 5 unde dicaturj quid íic linea coniauguinitatis
, 6c quot íint linex i quid íic gradus j qualiteter
gradus computetur-; 6c ufquc ad quotum gradttm
prohibeatur matrimonium.
§. 1 .Confanguinitas eft vinculum perfonarum abeddem
ftipite deícendentium : carnali propagatione coutraftum.Stipitem
dico illam perfonam. á qua aliqui du-,
xerunt originem : ficut Adam fuit ftipes Cain, 6c Aba! •
6c filiorum , qui abéis proceílerunr.
§.2. Dicicur confanguinitas ácon,£c fanguine,qua~
fi communem fanguinem habentes , vel de uno fanguinc
proeedentes.Linea eft ordinaca collectio perfonarum
confanguinitate conjunctarum , a
ab eodem fti-
a A B todm (iipite.) ídem eft in hac materia ftipes , & truncus; in arborf, •
J\. confanguinitatis vocatur Joachim ; vocatur etiarri Proteus Joachim
vocatar propter Jeconiam ,

7 8i SXJMMJE SANCTI R A Y MUNDI,
pite deícendentium , diveríbs gradus continens. Linex
íiint tres ,afcendcntium , dcfcendcncium ,& tranverfalium
, feu collateralium j ficuc triplex eít diverfitas propinquorum
, feu confanguineorum : prima eft afeendentium
, a quibus originem traximus, Acutí patcr,mater,
avus , avia , proavus , proavia , abavus , abavia.
Secunda defeendentium ,qui duxerunc originem á nobis
, ücut filius, filia , nepos nepiis , pronepos, proneptis
, abnepos , abneptis r'ajíá eít tranfvcríalium, íeu a
latere venientium > a quibus non duximus originem ,
nec ipfi á nobis, ut frater , foror , filii duorum fratrum,
qui dicuntur patrucles ; vel filii duarum fororum , qui
dicuntur coníobrini , Se eorum filii, Se nepotes > ficut
expreíTcnotatur. 35.^. y primo gradu. Se nota quod dux
linex defeendentes unam faciunt tranfverfalem , ut apparet
in hoc exemplo : filii duorum fratrum , attjnent
íibi linea tranfverfali, Se quilibct eorum reda linea deí-
cendit b
ab avo eorum communi, qui fuit communis
ftipes, á quo traxerunt originem : Se íic de ómnibus
aliis intelligendum eft , tám remotioribus, quám propinejuioribus.
§. 3. Sequitur videre quid fit gradus: ad quod nota,
quod fecundum diverfas computationes , kgalcm fcililicet
, Se canonicam , diverfo modo deferibitur : nam
íecundum Leges quxlibet perfona facit gradum 5 fecundum
Cañones in tranfverfali linea dux pcrfonx faciunt
gradum , ut puta dúo fratres funt in primo gradu
fecundum Cañones, qui funtin fecundo fecundum Leges
: filii duorum fratrum fecundum Cañones funt in fecundo
, qui fecundum Leges funt in quarto 5 Se fie de
fingulis , qux diverfitas computationum , Se difrinitionum
inventa cft ad difpofitionem quorumdam decretorum
, Se arboris doctrinam , fed quantum ad prxfentcm
materiam , fcilicet quando confanguinitas computan
debet pro matrimonio contrahendo , jungendo, vcl
> Ab ayo eorum.) fcilicet filiorun) duorum fratrum.

LÍBER QJJARTUS. 7g 5
difjungendo , quk ex utraque parce perfonas func numeranda',
ficut una procefiit ex al teta -y 6c gradus diftlnguendi,
6c computandi func ex utroque latere. ext.
de conÇanguin. & affinit. c
ex litteris. in fi. & d quod dilectio^
ideo fufficiat ad prarfens ha:c deflinitio.
jf. 4. Gradus eíl habitudo diítantiurn perfonarum ,
qua cognofcitur quota generationis diílantia duse perfona:
inter fe differunt.Gradus ita computantur in linea
afcendenti, pater mater funt in primo gradui avusavia
in fecundo i proavus proaviain tertio > e
abavus abavia
in quarto. In defcendenti vero hoc modo computantur,
filius filia funt in primo gradu j nepos neptis in fecundo
} pronepos proneptis in tertio 5 f
abnepos abneptis
in quarto. In tranfverfali linca ita computantur fecundum
Cañones , dúo fratres funt in pr mo gradu 5 filii
duorum fratrum in fecundo j nepotes eorum in tertio ,
pronepotes eorum in quarto : ultra quem gradum nul-
•ia eíl hodie confanguinitas, ficrut nec olim ultra feptimum
gradum progrediebatur. 3 5. q. 5. ad fedem.Scá S
fecundum leges dúo fratres funt in fecundo gradu , filii'
eorum in quarto : 6c fie duplicatur in quolibet gradu..
c EA.- litteris. ) in integra dicirur 5 quod perfona; idónea; noroinanda; funt,
& gradus diftinguendi ab utroque latere computandi.
d gfftfi dilectte. Ibi dicitur , quod inlulgentia , quanr. homines cujuf.iam tertx
habent, quód poffint in fexto gradu contrahere , inrclligcnda eft , quando
cx utraque parte efícnt in fexto gradu ,vel leprimo. Alias in fecundo, & terrio
conjungi non debent ,cum confuetudo tetra; ita intcrprtcata fuerit illam indulgentiam.
c Aba-jw , tbavia.) In quinto gradu fant attavus , attavia ; in fexto tritavus,
tritavia i in feptimo tritavi pater; tritavia: marcr.
f Ahmpo;, e¡i:i

784 SUMM^ SANCTI RAYMÜNDI;
Praetermiflis computationibus iftis,tám fecundum Leges
quam fecundum Cañones , videndum qualiter confanguinitas
eít: adinvenienda,8c computanda ínter aliquos.
Cum vis fcire de coníanguinitate aliquerum , qu meum
inter fe diíferant , recurre ad communcm perfonam, a.
quatraxerunt originem : ut Petrus generavit beium, 6c
Titium ,qui fuerunt fratres, ecce primus gradus: íi vero
non poteíl fciri quis fuerit.pater eorum ,dicas 5 Seius
6c Titius fuerunt fratres : hoc idem dico , quoniam
fratres ponendifuntin primo gradu ,ut frater 6c foror,
vel dux forores j-deinde procede in computatione. Seius
8c. Titius fuerunt fratres, qui ut dictum eft, faciunt
primum gradum. ídem Seius generavit A. ecce fecundus
gradus. .A genuitB. ecce tertius. B. genuit C. ecce
quartus , de quo non agitur : modo revertaris ad alium
fratrem , 6c procede íic: Titius 6c Seius fuerunt fratres,
8c in primo gradu , ut dictum eft. Titius genuit G. ecce
fecundus gradus, G. genuit H. ecce tertius gradus, de
quo agitur ita habes tertium gradum :-8c íic ifti duo,
vir , 8c uxor dicuntur ufualiter attinereíibi ,inuna parte
in r.ertio gradu : in alia vero in quarto. Ufualiter di-
.co ,quia non attinent fibi reverá in tertio gradu , ft
íed
in quarto t-amum , ut infrá eod. f e próximo. j8c patet-in
doctrina arborisjillud ídem faciendum eft de hisqui i magis
vicini funt in confanguinitate ,8c dicendum eft :
10 i. tali gradu , 8c tali attinent fibi. Quod ita íint diftinguendi
gradus , 8c comptitandi in propriis nominibus
y vel a:quipollentibus indiciis nominando perfona: ,
ineceptá computatione á ftipite 5 id eft , á 1 parentibus ,
k Seüin quarto.) Jitgta illam regutam : quoto gradu quis diftat á ftipite ; roto-gradu
dillat á quolibet defeendentium in linca tranfverfali , ufque ad lineam
a?oiialitatit dico, .quia poft,illam quad.ibct defeendentium perfonarum gradum
adjicic.
1 Magis vicini.) Quám in quarto > &c tercio , ut dictum cft.
K Tali gradu. ) Ideft toco •, quia totus tota totum adjeclivum eft mater "rale ,
calis vero adjectivurn cft fignificans qualitatcm.
J Jfarentibus. ) Ideft patre , Se matre communi, qui funt. truncus , Si ftipes ;,
tice faciunt, aliquem gradum ? imó potius filii eorum.

LÍBER QUARTUS. ni
vel mgermanis, expreííe colligitur ex duobus Decretalitus.
ext. de con/a. ejr affi. n
tua nos. ext. de teflibus. licet
ex quodam. Sed pone quod aliquae perfonas attinent íibi
ex una parce in íecundo vel tercio gradu 5 ex alia vero
in quinto,fecundum compucationem quam úipramonftravi,
numquid poterunt contrahere f Dicendum eíl
quod fie > quia femper ílandumeíl remotiori perfona;
in confanguinitate. ext. de confanguin, ejr affinit. c. ult.
in hoc enim cafu remotior perfona extra metam confanguinitatis
exiílit,undé non.attinet illi ex quo de ejus
confanguinitate non eíl : quoniam ficut olim omnis
confanguinitas in feptimo gradu rerminabatur. 35.^.
3. ad Sedem. Ita hodie omnis confanguinitas terminatur
in quarto gradu , 0
faltem quoad prohibitionem copula;
conjugalis, nec te moveat, quod dicit Iíidorus 35.
q. 4. confanguinitas. Se q. 5 .c. 1. quod 1
omnis confanguinitas
terminatur in fexto gradu , quoniam ipfe pojan:
gradum primum in filiis duorum fratrum , ubi nos
ponimus fecundum v& ita ille , qui fecundum jura illa
& computationem erat ei fextus , eílet nobis feptimus:
& qui hodie fecundum eandem computationem eflet
tertius ei , nobis eflet quartus*
§. 5. Ultimó videndum eíl , ufque ad quem gradum
aliquis próhibeatur ducere uxorem de confanguinitate
fuá , & eíl dicendum , quod ufque ad quartum
gradum inclufivé : ita ut , íi quis contra prohibitionem
hujufmodi prxfumpferit copulari longa longinquitate
non defendatur annorum , cum diuturnitas
m Germanís. ] id cft fratribus, vcl fororibus , reí fratre, vcl fororc, qui faciunt
primum gradum.
n Tua nos. ibi dicitur, quod ubi agitur ad matrimonium diffo!vendi:m prartextu
coníanguiniratis , teftes debent compútate á ftipitc , id cft á parentibus ,
ti germanis : & gradus dcfceiidcntium perfonatum neminibus propriis , vclarquipollentibus
indiciis deíignare : ¿V non fifficit ab avúnculo & nepote incipexe
, qui funtin fecundo gradu , quia eádem ratione fiftlcerct ab nlterioribus
gradibus inchoare.
o Salttm. ]hoc d'cit , quia forte , quoad fucceflionem haeredirariam , tiltrá
«Hiarrum gr adum etiam hodie durat confanguinitas} cum quamóflo ad hoc fcf-
«Qarius humcE us guduuxn non fit reftrictus.

»96 SUMMiB SANCTI RAYMUNDI
temporis non mintiat peccatum , íed augeat i tantóque
lint graviora crimina, quanto diutius infelicem animam
detinent alligatam. ext. de confan. & ajfin. P non
debet. Qaid li aliqui olim contraxerunt de fado in
fexco , 8c ulteriori gradu prohibito , pofteá Eccleíia
tollit impedimentum ftatuendo quod in tali gradu licité
poífic contrahi matrimonium , exinde cohabitanc
aliquo tempore, qui íic prius fuerant copulad , numquid
ratiticatur Matrimonium ? Videtur quod non ,
quia in Matrimonio fpirituaii eieclio , qux ab initio eíl:
irrita , ipfo jure per fubfequentem confenfum non poterit
eííe rata, ext.de elec. auditis. Credo tamen , quod
1 íi ícientes íublatum eííe impedimentum matrimonial!
afFe&u morantur , 8c carnaliter conjunguntur , pro matrimonio
íit judicandum 5 quia regulariter femper debet
judicaripro matrimonio, niíi contra matrimonium
jus inveniatur expreífum i require fuprá de matrimonio»
§. poteji contrahere. & de fponf. §. pone. 8c pueri. 8c de impedimento
conditionis. verf.y? vero, libera contrahit cum fervo.
ignoranter^
p Non debet.) in quo reftringitur confánquinitas ufque ad quartum-g radum,
Je revocantur conftitutiones quxcumque contrarix his , quas dicta funt hic i
Magiítro dc hoc articulo.
q si fc'entcs. i quid íi hoc ignorant ? $t. credo quod nihilominus tenct matrimonium
, & hoc propter favorem matrimonii¿.
De cognatione fpirituaii.
POftquam fufficienter tractatum eft de cognatione
carnalijConfequentcr videndum eft de ípirituali,
quoniam ipfa eft dignior legali : unde videndum eft
quid fit cognatio fpiritualis, qua: ejus fpecies, quid juris
lie de Macrunonio talium 5 deinde quaedam utiíia fuperaddcn
Ja íunc.
§. 1. Cognatio fpiritualis eft propinquitas qux provenit
ex facramenti donatione , vel ad id a
detentione :
a Tpv Etenthnr.) Id cll cum aliquis tenct aliquam in Baptifmatc vel in Con*
Xj fiímationc.

LÍBER QUARTUS. 7S 7
ur, ecce baptifat Sacerdos puerum, tu eum fufcipis , utcrque
veftrum eft ejus pater ípiritualís. 50,^. 1. omne!.
ext, de confan.fpi. c. ult. Species cognationis fpiritualis
funt tres, una dicitur compaternitas, qux attenditur inter
fpiritualcm patrem pueri, & carnalem : nam unus
compater femper eft pater fpiritualis pueri, 6c alter carnalis,
unde verfus.
Unus erit femper compater fpiritualis >
Alter camalis, nec fallit regula talis.
Alia dicitur paternitas, 6c hxc attenditur inter illum
qui eum fufcipit, íive mafeulus, fivé fcemina. Tertia
fraternitas quse attenditur inter filium tuum fpirítualem
6c filios tuos carnales.
§. 1, Reftat ut videamus quid juris fit de Matrimonio
: 6c pruno de compaternitateagamus $ adquodnotandum
quod dux funt fpecies compaternitatis,una directa
, fcilicet cum ego fufeipio de facro fonte filium
Berthx mulieris, vel ipfa meum } 5c iftam nunquam potero
habere in uxorem , 6c fi accepero, eft feparandum
connubium 30. q. 1. c. 1. infitt. ext. de cogna. fpi. veniens.
Alia dicitur indirecta , quando unus conjugum,
poftquám funt tira cato efTecti, filium aliorum fufcipit
} in hoc cafu ambo carnales parentes infantis compatres
efficiuntur, etiam alteri conjugum qui non fufcipit,
quoniam communicant fibi conjuges actiones.3 o.
q. ¿L.fifcitatur. 6c fiquis ex uno. 6c ut evidentiüs appareat,
ponamus exemplum : Martinus duxit Bertam'iu
uxorem, 6c Lotharius Tebergam 5 poftmodum vero
• Lotharius levav'it de facro fonte filium Martini6c Bertx
} deinde mortuus eft Lotharius 6c Berta, 6c remanfit
Martinus 6c Teberga cum qua maritus fuus acquifierat
compaternitatem per factum fuum , quxritur utrum
Martinus poílit contrahere cum Teberga. 13^. quod nullo
modo, ext.de confangui, fpi. b Martinus Bertam : 6c
^ n
b Martinus Bertam. ) Numquid Juc'ccus poteft contrahere cum con-marre
a, vcl filia fpirituali ? T)¿. fi'u^utius notavit 30 q 1. pcrvmit. qted JudxuS
fiaí» Judara cçmrrucic fija licite ccotubit, & cim füia ¿'pitituali cuan faünrit

7¿8 SUM-MuE SANCTI RAYMUNDTS\ fie tám direda compaternitas, quám indirecta impedit
contrahendum, & dirimit jam contractum : quod etiam
eolligicur ex capitulispraeallegatis. 30. q. 4. feifeitatut.
&, fi quis ex um*
jf. 3. Solet quaeri analiquis duas commatres poífit
habere in uxores, unam poft aliam : fuper ifta quasfticv
ne ita tenendum eft, quod refere utrum commaternitas >
prascedat Matrimonium vel fequatur j íi prascedit Matrimonium,
vel faltem carnalem copulara , licité poteft 1
habere quis duas commatres in uxores, videlicet María
& Berta factx funt commatres , pofteá Martinus coivtraxit
cum Berta, eá mortuá poterit contrahere cum María,
etíi primam cognoverat poít compaternitatem corv
tra&am 5 c
dum tamen ñongante, oxhacc eft caufa, quia
per unionem carnis fequentem non traníitur ad unionem
ípiritus praccedentem. 30. q± 4. d
p*fi uxoris obitum*
fi vero commaternitas fequitur Matrimonium , diftin-j
guitur, íi uxor tua,poftquam fuit á te cognita carnaliter
fufeepit filium alterius, illa, cujus filius. fufeipitur, efti-
in carechifmo, fed nondurheft baptifara r nec -
peceant íic contrabando , quia
non aftringuntur conftitucionibus Ecclefia: qux ftatuit quod nullus ducat commatrem
fuam. Dicireriam quod hayafmb H cognatio fpiritualis contrahitur inter
Judxos, quando unus tenct vel fufeipit filium alterius in Baptifmatc,vel in Con-
Jirmatione. Quid íi Jadxus qui contrahic cum commatre fuá Judxa , vel filia
fuá fpirituaii, utdi£tumçft, convertatur cum uxore fuá ad fidem, numquid feparabituí
matrimonium .< Refpondeo^ non; quia compaternitas dilíblvitur in Baptifmo.
Qmd fi ante converfioncm non connaxiífcn^numquid poft convctlioncm
Jicercr eis contrahere inter fe ? Refpondeo, nou liceret , quia jam fubjacercút
^«onftitutioni.Ecclcíi f. Numquid Judxus poreft contrahere cum iüa quam baptifavit,
vel dc facro fonte fufeepit ? Refpondeo, non poteft, quia cft. ibi difpjt
cultus, & forte fpiritualis filiatio impedit q>ioad muücrcm. Numquid cum J«idxus
baprifat filiam Chriftianx, connshitur ibi compaternitas inter Judxum SC
matrem ? Refpondeo, contrahitur, unde fi pofteá baptüetur Judxus , non potoft
cam habere uxorem.
cD tm tamen non ante. ) Quid fi anre, numquid, fi MaVrinus fornicarie cognofeit
Bertam, fi Berra poft levet filium Tebcrgx de facro fonte ; poterit Maránus
contrahere cum Tebcrga i? Refpondeo, cielo quod fie r.quod ergo hic dicitnr,
dum tamen non ante, intelligo de coi'u conjugali, non fornicario , qui
nonefteaufa acquirendx compatci nitatis fornicaron , per hoc quod fornicaria
levar aliquem puerum de facro fonte : ficut conj-galis concubitus caufa eft ac*
quiren-lx comparemicacis viro , cum uxor ejus pqft carnalem capuJam levat
aliquem de Sacro Fonte:
d Poft uxoris ob-tum.) Ex illo Capitulo habetur, quod quis poreft habere ddas
ccmcuaes in uxores fucceífive : ut fi Ticlus & Titia funt vir Se uxor, & Bcrca
cituí

LÍBER Q^JA'RTUS 787'
dtur tibi commater per fa&um uxoris tua: j 6c morcuá
uxore tua non poteris illam habere i-nuxorcm ; 63 eandem
compaternitarem intelligas acquiri uxori per ma¿»
ritum. 30. q. 4. jelfeitatür. 6c fi quis ex uno. ext. de cog*
na. fpi. Martinus -Bertam. íi vero filium uxoris tua:, quem
de alio virc,generavit, aliqua mulier de facro fonce levavit,
velad confirmationem coram Epiícopo tenuerit,
illa mulier eft commater tux uxoris, c
£c non tua, 6c non
diítincto utrum fuerit fecuta carnalis copula inter te 6c
uxorem toam, vel non > quia non fuit tibi commaternitas
acquifita: 6c ideó momia uxore, poteris talcm com>
matrem ejus habere uxorem. ídem eíl, fi filius tuus ab
aliquo fufeipiatur, quem genuiíH cx alia midiere i quia
non eft acquifita compaternitas uxori tux : 6c ita in hoc
cafu ficut in primo "aiiquis poterit duas commatres , 6c
aliqua dúos compatres maritos habere. 30. q. 4. qtrfpiritnalem.
6c poft uxoris. 6c hanc diftinctionem de duabus
commatribus in uxoreshabendis quatuor veríiculis coraprehenderepotes.g
JjTua mihi i, vel^ cujus mea natum fonte levavit*
1
Hac mea commater fieri non valet uxor.
Si qua k
mea natum, 1
non ex me fonte levavita levet de facro fonre fiiium quem habuit Titia de alio viro , quam 'de TitiS, in
quo cafu Titius mortuá Titiápoteft conttahere cum Berta, & ponuntur ibi illa
verba : ñeque per unioncm carnis ad unionem fpiritíis tranfitur.
e Et non tu*. ] Ratio eft quia conjugati, íicut (olee dici, communicant fibi
aftiones & non palfiones : prxterea, ficut notavit Hugutius 30. q.¿. qui fpiriritualem.
cumievatur de facro fonte filius uxoris quem habet de alio viro, cüm
«£6 non fim pater illius filii, vel carnalis, vel fpiritualis , vcl adoptivus , non
poffum cíTe pater fpiritualis alicujus reípeclu illius : qui enim nullo modo éft
pater , non cft compater -, quia e£o, & ille qui fufcipit filium uxoris mex, cfEcimur
propter hoc compattes ; cum ille íit pater fpiritualis pueri , ego debee
eííe carnalis pater illius ; adnoc enim quod aliqui fint compatres 3exigitur quod
alter fit carnalis pater, alter fpiritualis.
f g«i Ipiritualem.) Scilicct habet compatrem , cujus filium de facro fonte
íiflfcepit, fi ejus uxor commater non eft,liceat ei, comparte fuo defuncto , viduám
ejus ducerc in uxorem.
cr §¡H& mihi.) Id eft illa qua: racum ex propria uxore levavit de íacró foñte;
%Cu)us mea.) Id eft illa cujus filium mea uxor levavit.
í HAC. ) Tám prima, quám fecunda.
k Mee..) Uxoris.
\ Nut ex me.) Ccnitum, vcl fuiceptumj 'fcd poft ab alio viro.''

788SUMMVE SANCTI RAYMUNDI,
Harte m
poH fata meo: " non Inde vetabor ° habere.
§. 5. Tractavimus dc compatcrnitate» nunc videndum
cft de patunitate quae atunditur inter fuícipientem
2c luíceptum, ¿C inter patrem ípiritualem ¿C hlium
fpiritualem, vel inter matrem ípiriiualem & filium ípiritualcm
i fie eít dicendum cjuod nunquam poteíl eííe
.Matrimonium inter tales, 6c fi cenjugantur íunt feparandi.
30, q. 1. de eo quod interrogafti. 33. q. 1. vfi qur's
cum matre. Quid íi aliquis, non cum illa filia compatris
qua compatres funt irVccti, fed cum aliacontrahat Matrimonium.'
1
dic honeítum eífe á tali conjugio abítinere
5 íi tamen contraxerit , tenet Matrimonium. 30. q.
3. illud etiam. Ítem quarritur an aliquis laicus , vel clericus
in minoribus ordinibus conítitutus poífit Matrimonium
contrahere cum illa quam luis manibus bapiiiavit:
6c eít dicendum quod non, quoniam filia fuá fpiritualis
eít, ficut illa quam fufeipit. xp.q. 1. omnes. fed li çontractum-
fuerit Matrimonium inter eos , numquid funt
feparandi/* quidam dicunt quod fie. 30. q. 1. omnes. £c
c.de eo quod interrogafii. mihi videtur quod fuperhocefíet
fummus Pontifex 1 confulendus j quoniam novus
articulus eít. ext. de tranfl, pralat. inter corporalia.
ni Foftfata TUCA. ) Id eft poft mortem uxoris mea?
n Non inde. ] Id eft non propter hoc.
o tiahtVe.) Uxorem Noca alios verfus.
7(tJpi.o qut no (truncujufve levar n:^a natum ,
Se¡> mea d'-cxiur que. carne mihi fociatur. yel íic ,
Sed mea dicatur poftquam caro juncia notat ur.
p 5i quis cum tmtre. ).Fir confirriilis prohibirlo, de illo qui ducit ilJam quam
. cenuit ante Epifcopum cum chrifmarerur : videtur tamen illud c. loqui de fornicante
cum hujufmodi perfonis, fcilicet cum commatre vcl. filióla levatx de
. facto fonte, vcl quam tcninr cum chrifmarerur.
q Confulendus ) Non videtur ncceJÍe confuli Papam fuper hoc , cum exprcffum
fit hodie, quod ille quem baptifavit prarsbyter non pofllt ducere in uxorem
filiam carnalem ipfius presbyteri, utexf. eod. c. ult Quid dc illo qui inundar
parvulum in occeflitate, numquid eíficitur compater parentum carnalium parvuli
? Refpondeo : fi per illam inundationem veré baptifatus cft parvulus'/ldem
dicendum eft quod dicit hic-Magiftcr dc illo qui baptifat aliquem fuis manibus ;
& quod fpiritualis compaternitas & fiiiatio ex hoc. contrahitur: & bonum cft
, & honeftum, ne taliter inundans ducat in uxorem illam quam inuníavit fie , &
ne illius carnalis inundantis contrahar cum taliter inundara ; fi tamen contractum
fuerit hujufmodi, confulatur Papa, ut dicir hic Magiftcr , prarfertim cura
r£&&&.jd íit dc inundante parvulum ad'fuccurfum, aliud de folemniter tepti-

LÍBER QUARTUS. 7^
§. 5. Ultimo videndum eft de fraternitate fpirituali
qux attenditur inter illum qui fufcipicur,& filios&filias
carnales patris fui fpiritualisjóceft fciendum quod fuper
ifto articulo varié fuerunt quondam opiniones & diverfa
jura emanarunt. Quidam dixerunt quod filii duorum
compatrum nunquam poterunt iníimülcopulari, fivé ante
compaternitatem eílent geniti, fivé pofteá, Alia jura
dicebant quod geniti poft compaternitatem tantum ,
non poterant copulan. His ómnibus practermiílis, eft fine
aliqua dubitatione tenendum, quod omnes filii duorum
compatrum, fivé ante compaternitatem geniti fint
fivé pofteá, poíTunt legitimé matrimonialiter copulari,
excepta illa perfoni^guá mediante compaternitas eft
contracta : nam illa per ion?, nunquam poteft copulari
alicui filiorum patris fui fpiritualis. 30. 3. fuper quibus.
& pyctacium. 6c non oportet. extf de cor, fp}, c. 1. &
c. túanos. ítem quamtur fi filius facerdois, vel alterius
viri qui baptifavit puellam, poífit contrahere cum illa 1
quam pater ejus baptifavit ; dixerunt quidam quod íica •
fed contrarium tcneas jure novo ; imo etiam ficontractum
fuerit, Matrimonium feparandum 1
eft. ext. de cog. -
fpi. c. ult, .
fanre, máxime curtí illa decr. ext. eod. c. ult. loquatur expreffe de facerdotc bao- *"
tifante. Hugutius tamen noravk. 3-0. q. \. omnes. quod fi quis baptifavit aliquam 1
Yel levavit de facro fonte, non poreft ipfe nec filius ejus carnalis 'eam habere
uxorem. Qnid de filio EpTcopi carnafi', numquid poteft ducere illam quam
confi-mavir Epifcopus i Refpondeo.licct poífit diei idem in hoc cafu quod dictum
eít le filia carnali faccrdotis,& de ¡lio quem baptifavit facerdos ipfe.m. eod
c. u.t. & infra eod. §. ítem quiritur. tamen quiaedidum de matrimonio eft prohibi'orium,
& novus eft ayticulus fi matrimonium eft contraítum , in hoc cafu
confulendus eft Papa. Q^íd de filio facerdotis carnali , numqui 1 poteft ducere
uxorem illam quam pater ejasad facramentum poenitentia: récipit,cum per huju'fmoJi
receptionem ad hujufmodi facramentum videatur furgere fpiritualis
cognatio 30. q. 1. omnes. fecundum illos verfus.
6¡uem de fonte levas tingende, five tenendo ,
Velconfirman -o , fu» ".-el peccatafatendo ,
Vdiüs il>etib: fplr'-tuá'.'s er''t.
Refpondeo, Hugutius notavit 30. 1. 1. omnes. quod multa atrenduntur inbap- "
tilmo, qux non artenduntur in pccnitentiá •, unde peí receptionem ad pceniteri- '
tiam non rontrahitur pa-ernitas fpiritualis, qua /mpeditur matrimonium con- '
trahendum,& ñc filius facerdotis carnalis fecundum ipfum poteft contrahere
cum illa quam pacer fuus recepit ad pecnitentiam , fed & ille qui aliquam je- '
ce^it ad poenitentiam, fi non obftaret 0H0 facerdotalis, poffet tamen cum ijja
contrahere, cum hocnufquam fit prohibitum..

, 7

X i B ER Q.U A-RTÜ S, 7^
fui. 8C q. 4. y fi quis ex una. 13, q. i.ftquis cum mairc.
ext. de ccg.fpi, per totum , i!La tamen , qux co ntrahitur
per Cacejhimum , adeó exilis, 6c invalida eít , quod
vix impedit Micrimonium conrrahenJum i numquam
autem dtrimic concraetnm, ext.de cor, fp¡ s z contrajo. 6c
eftracio in prompeu , quia cum Baptifmus íic janua , 5c
fnndamencum omnium Sacramencotum. y 1. dífi. Cap.
ad hoc. in fi. ext. de prefhytero. non bap. c.i. & ult. patee
quod catechifmus non eft Sacramentum.ltem. ante baptifmum
non eft filius Ecclefix ,quia , fi 1
morerecur, in
xoernum periret i ergo nec filius fpiritualis : ergo per
eum vel nulla, vcl quafi nulla contracta cft compaternitas.
§. 7. ítem , ut multa .circa matrimonia pericula evitentur
, ftacuic Leo Papa , quod non- plures ad fufeipiendum
de baptifmo infantem accedant, quam unus,
íive vir , five mulier in confirmatione vero idipfum
fíat : fi tamen neceíficas cogeret in Catechifmo, 6c in
baptifmo . 8c in Confirmacione , poílec fieri fa
-unus.patrinus.
de conf. difi. 4. non plures. 6c in Catechifmo. Ítem,
nota quod in Baptifmo-, 6c in Confirmatione non poteft
alium fufeipere in filiolum , qui non eft baptízatus ¡
vel c
confirmacus. de conf dift. 4. de Baptifmo, ítem proir •
y Si quis filtaftrum. ] Vel filiaftram fuara ante Epifcopum tenuerit ad-Confir-
. matioocm , feparecur ab uxore fuá , & aliam numquam accipias. Nota tamen,
quod illud , c. non tenet, niíi intelligatur de illo , qui, ante Matrimonium contraftum
cum aliqua, tenuit ad Confírmationcm-filium ejus, vcl filiam: vcl nifi
aliter exponatut illud c. fcilicet de feparationc quoad. totum.
2 Contracto. ] .Quid de illis, qui per fituplicitatcm, vel pet ignorantiam, aut
per fraudem levant-filios uxorum fuarum , ve! maritorum de facro fonre ; i£. fi>
ex ignorantia fa&um eft , excufantur ; fi ex malitia, fraus fuá non debet cis patrocinan
; nec proptcr hoc alter altcri'fe debet ftibtrchcrc ,-uifi poílint ad continentiam
fervandarn induci. N-mquid ille, qui fuit in fraude , amiíit jus exigendi
? ]}i • cum non inveni uur prohibirum in hoc cafu , quod non exigar, non
credo eum elTe piohibendum exigere debitum.
a CÚ»rtritM,r. ] In párvula artatc , antequam .haberet fidem, Sacramenti, quia fi
a.dulrus elfct , £c morctetur in Íidc-Sacramentali, pcr.illamíalvarcfur á morte
a:tcrna : duai tañen .Sacramentum fiici non contemneret, id eft , Baptifmum.
itVfiui Mr mus. ] Non cft tamen confuetudo Romana , fcd per íingulos fia-j
o vfUfi r—»f j .
Kuli funt in illo Catechifmo.
c Confirman». ] Nifi » ueccfState ; quia tuac & baptifare poteft : & defaerf
Fentc levare.

tfíi SUMMiB SANCTI RAYMUVDI
hibitum eít hic Abbatibus 6c Monachis de Baptifmo
d
fufcipere filios, 8c commatres habere. 16. q. i. pl*~
c
uit. 1.& de conf. dift 4. non licet 1. ídem credo de Canonicis
ReguLaribus, Ú aliis Religiofis. arg. ext. de pof*
tul, c ex purte, ,
A Sufrpe.] HJC inhibitum cft propter familiarítatcm , qua» folet oriri inter
fax riño? , & marres carnales puerorum i unde etiam folent fe ad invicem ofeu 1
-
lari argumento, de con. ctift. 4. Monachi.
c E* parít. ] Ibi dicitur , quod «d , quod inhibitum cft de Monachis , ne fine
Ad vocati in cauíis , nec executores negotioram forenfium , vcl Ecclefiaftiectrum
, nifi dc mandato Abbatis , & pro utilitate Monafterii , idem circa regulares
Cánones obfervanium eft , Ucee de Monachis in Canone fpecialiccr de
cxprcíTum.
De cognatione legal i. .
OST trarftatum de cognatione. carnali*'& fpiritua-<
li , confequenter de legali videndum -eft .-quid ipfa
fit 5 qux ejus fpecies,quando, 2c qualiter impediat matrimonium.
§. i. Cognatio legalis eít proximitas qua:dam ex
adpp.ionc proveniens.Sed quia in jure canónico modicum
de hac materia tractatur , ideo ad. inítruclionem
íimpliciu'm plenius dc adoptione.fubjiciamus.
§.r. Videndum igitur quid íit adoptio¿ qua: ejus fpecies
5 quis poífit adoptare 5 quis eí?e¿tus adoptionis,
Adoptio fie deferibitur. a
Adoptio'efl: extráñese perfonac
in filium , vel nepotem , vel deinceps aífumptio. Legitima:
fpecies ejus funt dua: : una dicitur b arrogatio,
alia fimplex adoptio. Arrogatus ille , qui fui juris efl: \
id cft, qui non habet patrem , vel fi habet , emancipa-
a A Doptio eft. ] Vel fie : adoptio cft legitimus actus , per quem , qui filius
jtx. non eft , pro fi'io habetur ; vcl líe : adoptio eft legalis aclio ad folatium
eorum , qui liberos non habent , induci-1 , pene naturam imitans. Nota
tamen , quod qui liberos habent , adoptare poTiiot , licet facilius concedacur
Jiberos non habenribus. ff. eod. 1. nec ei. §. fr&terea.
b Ariogatio ] Dicitur arrogatio , cum is , qui adoptat, rogatur, ideft interfbgatur
, an ve'it cum , quem adoptaturus cft fuum fij,inm clTe,& is , qui adop-;
luur, intexrogatar an id fieri patiatur.

LÍBER Q^U A R T U S. M
tus eíl ,& tranfit in poteftatcm arrogantis: fabfíf fieri
debet auctoritate Principis ¡ adoptatur ille , qui eíl in
poceftate fui patris ; Se ideó non tranfit in po•eílateni
adoptantis ; & hoc fit imperio Magiflratus. ff. de adop.
I. í.&l.'fi pater familias. Unde verfus.
Arrogo qui fus eft , & habet mejs ejft n*ceffe.
Patris adopto fuum , nec patris deftnit efe.
§. 3 . Adoptare poteft pater familias qui ff juris eíl
& qui generare poteft : quoniam qui non poteft generare,
ut fpado , vel frigidus , non poteft adoptare.^*. d e
adoptio. 1. i. Jf. illud. Ítem ille, qui minor eft viginti annis,
non poteft adoptare, nifi jufta causa interveniente
ff. de eod. tit. fi pater familias. §. ult. 8c in 1. íequenti.
Mulier vero adoptare non poteft , niíi cxrefcripto Principis
, in folatium filiorum amiíforum , 6c utei fuccedatur.^i
de adopt. nam & fcernina. C. eod. tit. Mulleres.
Poteft adoptari quilibet, tám mafeulus , quám fcemina,
'dummodo íit minoris xtatis patre adoptivo > ita quod
filius ejus naturalis eííe poííit.^] eod. tit. c
adoptio enim.
§. 4. Effe&us adoptionis eft , ut ille, qui adoptatur,
per omnia quafi filius habeatur i ita uretiam ab inteftato
fuccedat. ut C. ecd. tit. penult. Ítem arre gat-üs, ¿V ejué
filii, 8c nepotes , fi quos in poteftate habet , tranfennt
in poteftate arrogantis , quod non eft ineo , qui adoptatur,
ítem alia eltdirTerentia inter eum , qui airogaicr,
6c inter cum qui adoptatrr 3 quoniam pater arrogator
tenetur filio arrogato, quartam partem omnium bou
rum , qux habet , five in teftamento , leu cum velit
emancipare j fed pater adoptator filio adoptivo nihii tenetur
relinquere , niíi velit. ut C. eod. tit. i. 1. ¿r l. penult.
§. c. Vidimus in principio quid fit cognatio legalis,
nunc videamus qux fint ejus fpecies 5 8c quando , 8c
qualiter impediat Matrimonium Primó tamen notandum
, quod eis folis eíficitur cognatus ille, qui adopta-
c Adoptio enim»'} la bis pccfofiis Iccuu habet, io quibus & natura pote?.
. habere.

?
7J4. SV M M M S A N C T I X A Y M U N D1,
tur, qui funt inpoteftatc patris adoptantis. ff. eo tit. d
«ui
tn adoptionem.
$;• 6; Species adoptionis funt tres, una quafi defcendentium,
alia quafi ex latere venientium, tertia eíl, quac
legalis affinitas dici poteít. Prima,quafi deícendentiumt attendicnr inter rre patrem adoptatotem , & filiam
meam > vel neptem adoptatam. Secunda-, quafi cx latere
venientium , attenditur inter filium meum naturalem
, & filiara meam adcptivam. Tenia, íeilicctlegalis
affinitas attenditur inter.me, & uxorem filii mei adoptati
i fimiliter inter frlium adoptivam S¿ uxorem meam.
Cognatio legalis in fecunda fpecie impedit Matrimonium
quandiu íunt in ejuídem patris poteífate,ea queque,
foluta morte, &c emancipatione filii adoptivi, vel
poftea non impedit. ext. de cog. legal' c. i. 30. c¡. 3. ita
diligere. &. e
poft fufeeptum. in prima vero fpecie,videlicet
d §¡ui in adoptionem. ] Ibi: filix mea? Is , quem adeptavi, frater eít, quoniam
'familia mea eft filia. Numquid filius ádoptivus poteft contrahere cum filia ¿Ilegitima
patris adoptivi) videtur quod fie , quia fihus illcgitimus , vel filia non
eft in poteftate patris. inftit. de nupt. §. idt. ergojudicandurn eft de ea , ficut de
emancipara;. Videtur conrra , quod filius illcgitimus non potcft'eopulat i filias
ipirituali. Refpondeo ? credo fine prxjudicio quod filius illcgitimus & filia Hiegiáma
poflunt contrahere cum filiis adoprivis ; quia ficut notavit Hugutius \o
ej 3. inpiki.cum dicitur , quod filius ádoptivus non poteft contrahere cum filia
naturali, natural is filius , vel filia appclíatur quoad hoc legitimus filius , vcl
¡filia legitima, de legitimo fcilicet matrimonio "rata , ad differentiam naruralís,
vel adoptivi filii ; vel filia:: aliter filii naturales dicuntur filii de concubinatu. uc
3i,>.^.-4.¿»kr;. . ^ . . . . . .
e Poft fufeeptum. ] Numquid ádoptivus, qui non traníit in poteftarem adoptantis,
poteft contrahere cum filia legitima patris adoptivi ; Reípondeo : Huguftius
notavit 30. q. 3. in prin. quod adoptio , qua: non cft arrogatio , non impedit
Matrimonium inter fílios ; unde adopratus , quando ñon traníit in poicftatcm
adoptantis , non impeditur Matiimoniurn contrahere ciftn filia naturali:
quando autem-trañfir, impeditur, quamdiu duiat-adoprio, fed ca foluta non impeditur
5 alii dicunt, quod ádoptivus eti:;m ,qui ron traníit tn poteftaterd adoptantis
, non poteft copulari filia- adoptantis ; quia etfi non ttanfeat in poteftatem
ejus , acquirnntur tamen. ei jura quxdam cx adrptrone , qux diíTolvuntn:'
per cmancipationem. C. de uihpt. Ipemdt §.ft awnr,. Jura ctiam Canónica indiftiufté
loquuntur de adoptiofle , non diftinguendo inter arrogatum , & adopfatunvüunde
idem juris innuunt cife quoad hoc in utroque cafu. Numquid filii
adoptivi poífunt inter fe contrahere ? C¿.-pojfunt, cum hufquam inveniarut
noc-prohibita m ,• ficut notavit Hugutius 30. q. 3. «*. ficut &fpiriruaJesfrlii alicujus
poflunt inter fe contrahere, & ctiam fpirirualcs cum adoprivis. Quid fi
adoptirtjSi-diirante adoprione¿ contrahit cúni fil ;
a legitima ad©prantis,m:mquid
«hetur matrimonium ? Refpondco i quidam djxcrunt quod non. Hugutius n°;
quali

LÍBER QJJAMTUS, T 9 Í;
quaíi defeendentium , & in tertia , fcilicet legaíi affinitate
, omni tempore impedit indiftindé 5 quoniam pater
adoptator non poteíl contrahere cum filia fuá adoptiva,vel
nepte i nec cum illa , qux fuit uxor filii fuiadoptivi>
etiam poft emancipationem. jf. de ritu nupt. adoptivits.infl.
de nupt. §. 1. 2. & 3. Similitcr filius adoptivus*.
poft mortem patris adoptivi , non poteíl cum illa contrahere
, qux fuit uxor patris íui. jf. de ritu nupt: adoptiuus.
¿chxc de cognationibus , carnali , ípirituali, ¿C legaíi
dicta íurficiant.
cavit contrarium, cujus opinioni ftandum cft quoad hoc.
Ve impedimento Criminis.
a RIMINA multa funt , qux impediunt Matriz
V^y monium contrahendum , propter eotum cnor-
• mitatcm , íicut cft inceftus. 32. q. 7. ft quis vldunm. 6c,
qui dormierit. ¿C , b concubuifti. ítem ille , qui uxorem
íuam interfecit , aliam accipere c non debet. 33.7. 2.
admonere. .&, interfectores.. ítem ille , qui rapuit íponfam
alterius. 27. q. 1. Jiatutum, ítem qui iníi liando Matrimonio
i proprium filium fuum de facro fonte levavent,
Ut poífit privare conjugem carnali debito , & copia fui.
30. q. i,de eo quod. Ítem ille,qui A
interfecit Presbyce^
rum. ext. de peen, &re. qui Prcsbyterum* ítem folemniter
pecnitens. 3 3. £ : x.de his. 8c , untiqui. Quamvisau-'
a Rimina. ) Hic agitur de impedí me uros qnod eíl crimen qua* aurem en»
V> mina impediunt Matrimonium conrrahendum , nou'uc per hos verfus
Presbyterum . ttxoremque necans, tmríqñt patri¡.»s.
I c flus , raptor , folemnis non friantur.
Bl-expone folemnis; ideft folemniter pecnitens; & non fociantur > ideft proht*
bentur contrahere Matrimonium dc rigorc juris.
\¡ Concubwfti. ) Habetur de inceftu cum fiüaftra commifTo , vel enm duaht?
fororibus , vel cum duobus fratribus, vel cum paire Se filio, vcl enm relicta
fratris , vcl cum nepre , aut cum noverca, zut nuru , aut coufobrina., aut filia
avunculi, aut ejus relicta , aut privigna.
c Non debet. ) Nifi fie adolefeens , irt in illo cap. interfectores. •
d Interfecit.) Ec imponitur ci r/conitcntia duodecim annorum , ut in cap. qu).
Sresbyterw,
Hhhhb

SÜ.MMiE SANCTI R.'AYMUNDi 3
cem ifta crimina , & forte aliqua alia impediant Matri­
monium contrahendum , generaliter tamen , fi adolefcentes
func , 6c timetur de incontinentia eorum , c
Eccleíia
debet eis concederé licenriam nubendi. ar-g. 33. q.
2. ait ¡qui 6c in adolefcentia. ext.de eo , qui cogn, con. ux„
fuá, f
ex litteris,
/..2. Icem notandum , quod quamvis multa fint crimina
, ficut fuprá dictum eft , qua; impediunt Matrimonium
contrahendum , nulla tamen.íunt , qua? contractum
dirimant, nifi tria. Primum eft, quod fi aliquis
adulteratur cum aliqua eonjugata , 6c ipfa, vel ille S machinatus
fuerit in morte viriipliusadulteri cum erTectu,
ut h íimul contrahant ipfi adulteri poftea , in hoc cafu
5t "Ecclefia.) Ideft , Diccccfanus Epifcopüs , forte etiam fufficit difpenfatio ,
quoad hoc , proprii Sacerdotis; imo de cocfuetudjnc hodie , quoad hoc , non,
,• fervatur ifte rigor , quód petatur difpcnfatio Ecclefix in hoc cafu.
f Ex litteris. ) Dicitur de quodam , qui defponfatá pucllá impubere , matrem
ejus poftea cognrvit , & poíleá filiam faclam adultam , quod tam ipfe , quam |
ipfa num -.uám debent ad alias nupcias convolarc : íed nec ipfa filia debet nubere
, fi fciens peccatum viri , & mattis , eidem viro commixta eít ,prxfertim li
circa períonas hujufmodi de lapfu carnis non timeatur.
g Machinatus. Cum cffcc'tu , ita quod mors fuerit fubfecuta : fi enim venenum
propinaverit, vel alias occidere tentayeric, & non cft mors fecuta , non
dirimit Matrimonium poltcá contraílum.
h Simal contrah«nt. ) Quid fi non eo animo eccidit cura , fcd io bello , vel
alias per. cafum , aut etiam per odium ? Refpondco ; Hugutius notavit 31.9. 1.
/i quis vivente Quod quocumquemodo, vel quácumque causa eum intetficiar,
non dirimir, Matrimonium poftea contractum , nifi ad hoc interficcrer, ut illam
ducetet. Quid f. prxcepit , vel mandavit, vcl confuliat interfici , & factiun
•ft ? Refpondco ; idem cft , ac fi interfccilTet, íicut notavit idem Hugutius.
-Quid fi ratum habuit eum interfectum cíTe i C¿. Licet úvmalcficiis rutihabuio
retro trahatur , & mandato comparctur. jf.de vt & vi. arm. I. 1. §.fcl etfi cum
qws. credotamen , quod dirimetur proptcr hoc folum Matrimonium fequens ,
quianec edictum Matrimonii eft prohibitorium , nec ifte cafus mvenitur prpiiibicus
, ficut notavit Laurcntius. Quid fi occiuat quis virum mulieris co animo
, ut enm ea contrahat , fcd tamen eam non polluit vivente marito, vel vito
num.iuid poterit eamhabctc uxorem ? & . viderur quod non. ext. de conv.rfignc
iítfideliuro. laudabtltm. in fin. ubi nulla fit mentio de pollutione adulterina;
• tamen ibi dicitur , quod nec etiam propter fivorcm fidei , fuftineatur Matrimonium
contractum inter Saracenum conyerfum , & Chri&iar.am , qux maritum
fuum interfici potetir per eum in captivitate viri ?dhut coníritutum Sed
contra. 3 ,. quxft. 1. rclatum. Se Cap. fequenti , ubi raprefia fit n cntio de adulterina
pollutione ; Se ctiam Magiftcr hic dicit Si aliquis adultcrctuí cum ali ¡ua
jeonjugata ¿Jlefpondeo; credo fino pía:judicio, quod íi non prxceflit adulterina
poliuria , non cirimcrutjdátrimonium , &: illa Decreta lis Uudabüem. intelli-
Jjcuda cft de Sarracenis captivis.adulterantibus cum uxoribus Dominorum fuç-

LÍBER QUARTUS. 75> 7
contrahere non debent 5 & fi contraxerint , funt feparándi.
3 1. quaft. 1 .fi quis vívente, ext. de eo , qui duxit vi
matrim. quam poli, per adulter. fuper hoc & , fignificafti. &
veniens. Secundus cafus eft , fi i prxftar fidem adulteras
quod ducet eam poft mortem legitimi ejus mariti, vel
póft mortem uxoris ipíius adulteri 3 r .q.i.relatum. & in
ómnibus ptacdiclis Capitulis. k
Terrius cafus eft , quando
non pra-ftat fidem adultera: de ducendo eam , led
prxfentialiter ducit , & 1
cum ea contrahit ; quoniam
plus eft ducere .quám fidem daré de ducendo. ext. de
eo , qui duxit in Aíatrim. quam pol. prr adult. cum haberet.
&. , ex liiterarum. Si vero nullus illorum caíiium intervencrit
, 8c adulter ¿ mortuá uxore , vel viro adultera:,
contraxit cum ipfa, quam prius polluerax per adulterium
tehet Matrimonium,utineiídem capitulis dicitur jquod
autem dictum cft fuprá , quod , quando adulter dedic
fidem adultera: , vel contraxit cum ea vívente viro adultera:,
vel uxore adulteri,dcbent feparari, Íntelligendum
eft , cum tám adulter , quám adultera fciebant impedimentum
, quando íic contraxerunt , íi enim alter ignoraret,
tune credens illum , cum quo contraxit ,eífe
rum Undc tria funt ncc'enaria ad hoc ; ut Matrimonium dirimatur prarrextu
machinationis , fcilicet adulterium , occiíio ,8c quod co animo fiat , ur fnnul
contrahant. Alii tamen dicunt, quod machinado mortis cum effi-.&u fufficit
ad dirimendum Matrimonium , licet non interceflerit pollutio adulterina, arg.
C. illius UuilabiUm. Ubi nulla mentio íit de adulterina pollutionc : & máxime
fecundum Hugutium dicendum videtur , qui dicit quod hoc fufficit ad dirimendum-
Matrimonium , quod aliquis dat fidem conjugata: de coatrahehdo , Ucee
non polluetit cam per adulterium. '
i Pr&í-nt fidem. ídem intelligas de juramento. "Qui 1-fí nec fidem de lic.nec
juramentum , fed fimpliciter promifit eam ducere ? Refpondeo. H ig jrius notatit
31. cpis.fi. 1. rr/-acante
non debet fieri promiífio , ut dc prxbenda, vel de hxteditate mentís, nc
quis dt-fiiererrem proximi: & hxc fuit caufainJttnjtionis Ecclefia; in hoc caíiv'
kTertius cafus. ) Nota de hoc vetfus. K
Nubant, five fidem dent Macchi conjuge vive. '
Sive parent mortem ,

-75-3 SUMMyE SANCTI RAYMUND'l,
folutum.,pólice cum illo eífe poíl mortem legitimi, 6c
hoc propter bonam fidem , quam habuit. ext. de eo ,qui
duxit in mdtrim. propofitum. ¿¿ ,venicns. ext.de fponf. cum
in Apoftolicá. ítem nota , quod primum Matrimonium
facit , quod fecundum non valet , íi , durante primo
Matrimonio , fecundum conrrahatur , quando primum
Matrimonium fuic «a verum , 5c le^itímum: nam li primum
non fuit " v. rum , fed tantum putativum , non
prxftat impedimentum íecundo Matrimonio: ext. de
fpon. veniens ext. de Matrimon, contraci\ cont. interdi'c. Ecclefi
ex litteris. in fin. Si tamen primum Matrimonium
fi>it contraclum in facie Eccielia: , ÓC alter ante divortium
per Ecclefiam ceíebratum , vel contra interdictum
Eccleíia: contrahit cum alia, peccat ,& debet agere poenitentiam:
fed tenet nihilominüs Matrimonium, ut dictum
eft in prxallegata Decretali ex litteris. in fi. de Afatrim.
cont. interd. Ecclef. contr.
§. 3. Pone quod aliquis mulieri conjugata:, cum
qua nondüm commifit adulterium, dat fidem de ducen-
•do eam poft mortem viri legitimi, vel uxoris fuá:, fi ipfi.-
conjugatus eft , vel contrahit cum eade fació , num-
«quid , foluto poft mortem uxoris fuá;, vel viri adulteras
MaTimonio , poterit cum illa contrahere 3 aut fi contr
axerint , numquiddebent feparari.? videtur quod poffunt
contrahere ; quia jura fuperius allcgata loquuntur
quanoó adulter dat fidem adultera , vél contrahit cum
ea.j hoc autem non fit hic Solutio determinatum eft
jure novo , quod feu ante fidem datam , fea ante Matrimonium
de fado contraclum , feu pofteá , legitima
fltáTi affeau , tamen , quia prarfumptum efl ab Eccielia , íi períon* hujjímodi
eranfeunt ad-íecuada vota,non valent qua; agunt. -ext. defyonfaL ts qui fidem.
n Vnit verum. ) Vel pra:furnptum , ut dictum efl. Quidam tamen dicunt,
^uod iftud Capitulum. is qui fidem. Loquitur de fiie data, cum propofito COR-
¿rancndl, Se aon animo decipiendi.

LÍBER Q_UARTÜS. tj#¿
amen fuperftite , cognovit illam, debent ómninó íeparari:
alio quin , fi nec ante , nec poft intervenit carnalis
copula , quamvis utrique ipforum , pro eoquod
in hoc graviter deii]uerunt , fit pcenitentiainjungenda,
non eft tamen Matrimonium, quod cum ca contraxit
poft uxoris ©bitum ,o dirimcndum. ext. de eo, qui duxit
in Matrim. quam pol. Ji quis uxore.
o Dirimcndum ) Hugutius tamen notavit. 31.(7. 1. rdatum. Quod ex quV
fíJem dedit quis mulieri conjugara: dc ca ducen ia , five coguoverit eam , five
non , vívente viro non potell tan ducere uxorem ,fed contra opinionem Hu«gutii
jas eíl cxprcíTum in illu Cap. fi quis uxore. UDÍ determinatut iíle calus
expreite.
De difpari Culiu.
SEQUITUR de difpari cu leu , fcilicet quando unus
eorum , qui contrahere volunt, eft Catholicus , 8c
alter eft Hxreticus, unus Chriftianus, 8í alter Judxus,
vel Paganus : fuper hoc ita diltinguas
§. i. Aut fidelis-contrahit cum intidcli, Judxo fcilicet
Pagano vel Herético , aut fideles inter ¿e , 8c pofteá
labitur alter eorum inhxreíim : in primo cafu nullum
eft Matrimonium , fponfalia tamen poteft Fidelis cuiíi
Iníideli contrahere fub conditione , ut Infidelis convertatur
ad Fidem. i'W.q.'i. §. ex his in fin. 8c cave ÇhriJL
tiane. 8c a non oportet. ut in veteri teftamentos proiiibuit
Dominus : non accipies uxores dc filiabus alienígenarum
tiliis tuis, ne traducant eos poft Déos fuós. n f¿
cundo cafu-, fcilicet cum conjuges funt Infideles,-puta'
a "V T On oportit- ) H>i dicitur quod cum ha:reticis non debemus ci,'v if;ere
1 > connubia, vel fiias darc, fed poílumus accipere, fi (amen profi pgntitt
íe futuras tiTe Chriftiaftas. Num iuid matrimonium poteíl c ntrah' cum Inridcli
fub conJitionc converrendi, ficut fponfalia ? Refpondeo, Hugutius notavit
íuper illud cap non Oftyrtét. quod non, & quod nihil agatur, íi djc.u F.delis mulieri
Infideü : accipio re in uxorem . fi fucris Chriíliana : fp4 rf ia cnim contrata
fimpliciter interTulclem & Infidclcm non valent , fed ce ti icla fub conditione
convci tendí valen-, & poli converíionem opus elt novo con($ nfu , vpíin
primus nonfuíficit. cum fuerit ad fponfalia tantam.
h Pbroibuit.) EXQ. 17, Deut. 7.

Seo SUMM^E SANCTI RAYMUNDl ;
Judaei vel Sarraceni, verum eft Matrimonium > fed fi
«alicr convertatur ad Fidem, alter remaneat in Judaifn
o,.vel in gentilitatis errore, fi lnfidelií nen vult cohal
¡xare Fideli, vel fi vult cohabitare Fideli, non tamen li-
DO injuria 6c blafphemia nominis Chriíli, vel ut eum
pertrahatad Infidelitatem, vel ad aliud mortale peccatum,
in his c
tribus cafibus contumelia Crcatoris folvit
jus Matrimonii circa Fidelem : 6c ideo poteft Fidelis
licité contrahere. ext. de di-vort. á
quanto. 6c gaudemus.
Siveró lnfidelis vult cohabitare Fideli, fine aliquo praedi&orum,
fi Fidelis vult ei cohabitare, bene facit i quia
hoc monet Apoftolus in i. Corinth. 7. dicens: íi quis
frater uxorem habet Infidelem, 6cc. fi autem non vult
ei cohabitare, non eft compellendus 5 tamen illo vi vente
non poterit contrahere , quoniam durat Matrimonium.
2 8-. 1. jam nunc. 6c fi enim ext. de divor. gaudewus.Ulicet
quidam diftínxerint,dicentcs,aliudefle injudaeis,
aliud in Paganis converíis j quia Judxus converfus
ad Fidem c non debet cohabitare uxori infideli no-
¡enti cohabitare, fed Sarracenus converfus poteft. Videtur
hodie * idem judicium in utrifque. ext. de confian-
C Tribus cafibus. ! unde verfu 1
;.
A\d peccata trahens, blajphemavs, atque relinquens.
Spernitur, ad vota faciens tranfire fecunda. vel fie.
Spernans fpernantem , velblafphemare nolentem.
Nam funt abfque mota fie vincula rupta priora.
d Quanto. Ibi exprcífum eft quod in cribas cafibus prxdidtis, qux relinquitur<
poteft ad fecunda vota tranfire : fimiliter & in cap. gtudemus hoc cft expreffum.
x8.^. 1 §. hic diflir.gu.-n1/u0*. .
c Nondtbet cohabitan.) Hoe vi !crnr exrtrcflVm r8. q. i.Judt't. in hac opinione
fuit Wuguii'Js ficut roravit i8. o. i. § um. dicens quod fi Juda?us uxoratus
fiat Chriftianus, fiuxor ejus non vult convertí , fcd vu.'t cohabitare cum
eo,.non fine hlaf hernia, poterit nihilominus aliam ducere cá vivente ,ciim ipfe
cum -prima cohabitare non |oílit, ctiamfi velit ; & dicit aliud cífe in Paga»
nis, aüud in J'.darls ; fed .quando nimpir.r matrimoniun ? Refpondet HiigutiuSiquod
pe II monitioncm f. ¿tam ab Ecílefia Uxori, ut convertatur , cui monirioni
fi non acquievcrit, Eicieíia d^bit fenrmiism íeparationis, Se fie folvetur
matrinoiiium ,tion per hominem, fcd per Deum : fed hxc opinio Huguti'i
non eít tcnerda quoad

LÍBER QUARTUS. gof
gttfo» &affin. de Ivfidelibns. 8c ext. eod. tit. g inteyyogutum.
$. i. Quid fi Jadx'i vel Pagaai contraxerunt cum
confanguineis fecundum rítus fuos, numquid poílconveríionem
remanebunt talicer copulad f dicas quod íicj
quia apud Infideles verum eíl Matrimoniummonenim
arela mu r canonicis conílitutionibus , 8c per Sacramentum
Bipcifmi non folvuntttf conjugii ,-fed crimina dimittuntur.
ext. dedivor. çr.mdem-ts. in prin. iS. d'-ft.una
tantum. Hoc tamen intelligo, niíi contraxilfent in gradibus
h divina lege prohibirás, levit. cap. íS.q.
§. 3. Quid íi Infidelis plures habens íimul uxores cotW
vertitur, numquid retinebit-omnes, aut quam ex ómnibus
recinebit t Dic quod prima tantum eíl uxor, 8c ideo
illam folam poteft retiñere : cum enim ab initio una
coila in unam foeminam íitconverfa ,8c Scripturadivi­
na k
teíletur, quod propter hoc relinquet homo patrem
8c matrem 8c adhzrebit uxori fuá?, 8c erunt duo in car*
neuna, nec dixit tres vel plures, íed duo i nec dixit,adhxrebit
uxoribus, fed uxori j 8c patet quod nulli unquam
licuit plures íimul.habere uxores, niíi cui fuit divina revelatione
concelíum, per quam, ficut Jacob á mendacio,
[fraclitae á furto, 6c Saoipfon ab homicidio , 'íic 8c
Patriarchx 8c alii viri qui plures íimul habuiíle legun-
«ponatur, feparentur, fiFidelis voluerit: feparentur inquam, quoad cohabitationcm
; vel nifi íntclligatut in eo cafu, quando Infidelis non vult cohabitare
íine blafphemia, vcl quando percrahitur al peccatum mortale.
g ¡.iterrogutum. Hic cap. non eft modo in corpore decr. habes tamen illud
in i. antiqua collec. decretal, tit. is converftorn Infidelium. Ibi tamen dicituc
quod Jadíi Se Sarraceni converíi al fidem cum uxoribus, cum quibus irt fecundo
gcadu, tertio, vel q¡iarto contraxerant, poíTunt cohabitare , Se eas retiñere
fi' / >! i?rinr,

%o% SU MAM? SANCTI R AYMUNDI',.
tur uxores, ab adulterio excufantur. ext. de divort\ gau~
demus. §. quia vero, patet etiam ex his, quod fi Infidelis
fecundum ritum fuum legitimam 1
repudiavit uxorem
cúm talercpudium veritas in Evangelio mrcpudiaverit,
nunquam, eá vivente, licite poterit aliam, etiam ad Fidem
Chrifti converfus habere , nifi iim tribus caiibus.
g, 2. circa princ. ext. de diver. gp.udcthus. §. cui autem*
§. 4. Sed numquid vir convcríus jam ad I'dem de-,
bec reftitui uxori injufté per hujuln odi rtpobatum
repudium fpoliatar, li peterat reftitutionem/ dicas quod
non, fi ipfa adhuc rcmanet lnf:dclis 5 quia íecundum
0
Apoftolum, frater, aut foror koikíI hujuímodi lubje&us
fervituti j íed li virum converiumad Fidem , &¡
ipfa converfa fequatur , antequam prarttr tres caulas
prxdicl;. §. eod. in princ legitimam ille ducat uxorem.
eam recipere compclletur. ext. dedivor. gaudemus. fi
qui autem. & $. cuod fi converjhm. per quod apené pro,
í>atur,quod fi aliqua de tribus caulis pia-dictis fupra eo*
circa prin, interveniat , folvitur ftatim Matrimonium
P quoad fervitutem, íen non q quoad fubftafiíiam ; niíi
tune demum, r
cum contrahit cum alia Matrimoniuir.í
1 Rcfudiavit. ) Dando libellum repudii, utDetl. 14.,
jn Repi/dia-uertt.) Matth. 19.
n Tribus cafious. , Scilicet, íi non vult cohabitare, zut fi hahitans blafphemar,
aut trahit ad. peccatum mortaje ¡ & hi cafus expuili fiínj in c. ganiiemtts. $».
SJUt íthtfth. .
o Secundum A'.oftolum.) 1. Cor. 7.'
p Q¿ond frvitutem. J Id eft quoad onus matrimonii ; quia non renctur , nec
de pra-cepto, nec de confil/o cumca cohabitare , vel cam cxhiberc quandiu ta'.is
eft.
q Adfubftantjxm. ) Quia remanen: adhüc conjuges.
r Cum enntrahiti ) Nrmouid Bné>6rirflte propria portft in hís cafibus aliam
ducere, an e cft judicium E

LÍBER QTÜARTTTS; téf
$L ideo dixit t Apoftolus : fiater enim vel foror noli eít
íérvituti fubjectus 1
in hujufmodi : ¿c Canon s contu­
melia creatoris folvit jus Matrimonii 5 circa cum quirelinquitur
non dicit, folvit Matrimonium , fed jus, ¿di
eíl, vinculum, obligatiorem íivé fervitutem Matrimonii.
28. q. 1. fi Infidelis. quídam, tamen aliter íenciunt
alienum fenfum u á littera extorquentes.
§. 5. In tertio caíu, fcilicet quando '. idelescontrahunt;
ínter íe, & poílea alter labitur in n-^efim , vel Infideli*
tatis errorem, non poteíl contrahere , qui relinquitur ,
nun diílincto * utrum intervenerit carraiis copula , vel
non j- 8¿ y tenetur continere, licet in hoc cafu major ap*
pareat contumelia Creatoris', quám in primo : ratio elb
quoniam Matrimonium tidelium cft ratum,>8c iaeó z:
nullo cafu fuperveniente poteft diííoivi: íacramentun>
enim Fidei quod íemel admiíTum- nunquam amittitur,.
ratum effíeic conjugiifacramenturmMatrimonium vero
Infidelium non efe ratum, &i ideó diííoivi a legitimé po-teft.
ext. de divor. quanto.
§.. 6. Quid íi Catholicus contrahit cura Hxreticav
{'Apoftolus. J i.Cor. 7.
z'ln hujufmodi.) Id cft quando nonvu!tInfidelis cohabitare, vcl non fine
bíafphcmia, vcl quando pert-rahit ad mortale peccatum.
\x A I ti tira. ) Super quam notavit Hugutius quxdam , qua- camen non fuue*
tínenda Numquid converfus ad fidem poteft intrare religionem , vcl fieri Subdiacónus
invita uxore remanente in infiáelitatc, pacifice cohabitare nedente* Re.,
opinio Hugutii fuper illud c.Ji tnfidelts eft, quod debet moneri ut convertatur:
fi dicat íe vclle convcrti.fed non tune , expectanda eft: fí autem dicat le noile
cOrtvcrti, non expectabirur, etiam-fi contradicat, Alii dicunt quod cá iuyitá poteft
fieri Monachus vel Subdiaconus, & fibi imputet quod conveiti non vulr*'
Quid fi ante baptifinum dinrifit uxorem caufa fornicationis , fi uterque poftev
convertatur, tenebitur nc eam recipere ? ítem fi recipit ,& eam cognovenr,numqtSid
impeditur á promotione, ficut ille qui poft adulterium uxoris fux cognovi?
eam ? $¿. ad primum dixit Hugutius quod tenetur eam recipere. Ad fecundum
dicit quod non impedietut a promotione., quia & peccatum & -pcena peccati
dimittitur in baptifmo :& ideo talis fornicatio non imputatur ifti vel ¡ili quoad
aliquam pcenam ; nec eft íimile de fideli cognofeente uxorem poft aduhertwn I
ejiís» quia poenitentia ad puritatcm baptifmi nonadducit omnino.
x Vtrum intervenerit. ] Id cft ante inter rencrir, •
•y Tenetur. ] íídelis.
zNullo cafu.) Niíi per ingreífum religionis ante catnatem copulanv
aLg'timi.) Scilicet propter contumeliam Creatoris, & quando ron v»!r írifideTis
cohabitare cum fideli* vcl quando pçrtrakjt ad mortaje peccatum, ut á&
ínracítv.

«o* SU M M A S A N C T T ' R A YMUNDI,
bapcifau,vcl c converfo,numquid rerret MaYrimonfahrf
videcur quód non, propter b
difpareu. c I¡ da"!, fian dic-
Amb. \n. nbJe tum eíl fupra in prin. Se cxpreiíc dicit AmBrofiíís 2 8. gr,
Tatrurrhis. 1. i ¿foffiaMi veri, cave, láóulfi 6?rffilem aut Tll-
1.de jíwahMn i • • \ c\ \ -
I.
dseam, aut alienigenam, hoc eít Ha:reu. am, non acccrías,
Se omnemalienam deFidetua non acopias uxorem:
tibí enim non oportet cum hominibus hxr/ticis miíVere
connubia. Dicit tamen ibi Hugutius quod licet tale Matrimonium
contrahi non debuerit, contractum tenet, ficut
tcncret cum excommunicato : fufficit enim , íi ambo
initiati íunt facramento bapciímatis, ut in illo c. cave
chrifiiane. Sed pone quod Judrtus, Gentilis, vel Hxreticus
nonbaptifatus vult baptifari,non invenit aquam
vel aliquem qui eum baptifet, conflat ei omnia peccata
dimiíTa, quia baptifatus eít baptifmo c
fiaminis, numquid
poteít contrahere Matrimonium cum Chriftiana f
Dicit Hugutius quod non , quia d
januaomnium facramentorum
eft baptifmus. 3 1. difi. §. verum. Se optime.
facit ad hoc illud capitulum cave. verf. fi cbrifiiana fit
non eft fatis, nifi ambo initiati íint facramento baptifmatis.
b Bifparemtultum.) Numquid Judxus poífet hodie contrahere cum Pagana f
Videtur quod non, quia hoc eft prohibirnm in veteri Teftamento , & etiam ir»
jure gentium , ut dift. i. tas gentium. item quia ibi eft difpar cultus : fed videtur
contra, quod hoiic PaffawVnon funt Tdolatrx, Se ferc omnes funt circumcifi
Se difeernunr cibos, &judaifant. ¡y, H-agutius notavit i8. q. i. $. verum.
quod inter tales poteft Macrimonium conttahi, Scpfopter difparem cultum noa
impedicur Matrimonium niíi inter Fideles & Infi leles i nec fuit o'im alias prohibirum
; & quod prohibitio juris gentium non eft adeó cfficax,quod Matrimojuum
contrahi non poflit inter Infideles diverfr Infidelitatis.
c Fl.vninis.) Hoc dicitur ad differentiam baptifmi fluminis , & baptifmi façtguinis.
& Janua. ) Non videtur hxc ratio multum cfficax quoad hoc , quia Matrimonium
inftitutiotic prxceífir baptifmum.
C irca
De impedimento molent'iA , five metns.
Impedimenmm violentix , feu metus notandum,
quod cx fui natura, etiam Íine couftitution?

m
LÍBER QUARTUS. 80?
íxcleilx Macriraonialem confenfum exeludit: nam ubi
metus, vel coaclio iotercedit, non poteíl confenfus locum
habere : per confequens nee Matrimonium quod
folo conlenfu contrahitur , 17. q. 2. fufficiat, ext. de
fpon. locum. Sed quia inter vim & vim rmgna eíl difFerentia
, 8c inter metum & metum. ext. de fpon.de multere.
ideó videndum eíl quid íit vis vel coaclio 5 quid metus
: qua? violencia excufat, & quis metus.
§.2. Vis eíl majoris rei Ímpetus qui repelli non poteíl.^
quod metús caufa 1.1. metus eíl inílantis, vel fuluri
mentis trepidado, ff. quod metúsidufi l. 1.
§. 3. Ut autem fcias qux vis, &. quis metus excufet ,
nota quod coaclio feu vis alia levis, alia violenta 5 a levis
non exeludit confenfum matrimonialcm 5 violenta
confeníum exeludit. ext. de fpon. veniens. 31. q. 2. c. 1.
& 2. qux fit violenta coaclio pater, fcilicet cum quis-
capitur, vel trahitur, invitus ducitur & b'gatur. ext. de
his qtu vi, metúf je caufáfiunt. facris. ítem metus, alius
cadit in conílantem virum, alius non $ iile qui caditi 1*
conílancem virum, excufat & exeludit confenfum Matrimonii,
ext. de his quA vi y metüfve caufa. perlattcm. &C
ad audientiam.&. facris. ext. de fpon. veniens. quis autem
metus excuíet, & cadat in conílantem virum, dic quod
metus mortis & cruciatus cprporis. ext. de his qnx vi ,
met. caufá fiunt. cum dilecJus filius. Ítem metus íluprí &C
íervitutis. ff. eod. nec timorem. &jjriqnidem. ovillos quatuor
modos de metu duobusveríinuscomprehendas,
Excufare metus hos poffe puta, quia nefeis,
Stupri-jfive {tatas, ver&cris, ar.jue necis.
ítem nota quod talis metus caderet inunum quino»
diceretur cadere in alium , quia non efl veriffimile hominem
clara? dignitatis in urbe timuiífe 3 vel quod Kex
parvi militis metu timeat, ff. quod metús canf non efl veriffimile.
3 1 tothar'ius. Verumtamen li probationes
apertiííimas habeat, repellitur prxíumptiu qux contra*
a: T Evii. ) Quarfi: per minas veiborum, cum dicirur: niíi fecerisnon ha^
JtJjcbis-giauam meam, vel non diiigam te, & liiniliai
Iiiii z

S U M M & 5 ,AN CTIRA Y'M TJ N»

LÍBER QUARTUS. Soy
poteíl, 8e íí contraxerit, íéparabitur. dift. }i.fiquis eorum>
Se lectores. Se erubcfcant. Se f Ucuit. ext. qui cleri. vel
vo. mat. contr. poff. c. i. ¿r t. de hac materia. JJ¿. qusedamutilia
in fumma de peen, in tk.devotis. §. itemquod
ii maritus.
Ve impedimento ligationis.
SEquitur de impedimento ligationis , fcilicet cum
quis conjugi alteri fivé fponfx eíl alligatus, quod
impedimentum femper validum fuit , etiam antequam
aliquid fuper hoc ab Ecclefia conílitueretur i nunquam
enim alligatus uxori poteíl, vel potuit a
aliam accipere,
nec unquam iicuit j Se fi qiys hoc fecerit, adulterium
commifit, nifi cum divina revelatione , Se inílinctu Spiritus
Sancli revelatum fuit, ut Patriarchis. ext. de divor.
gaudemus. §. i. Se fupra de difparicultu. §. quid ft infidelis.
§. i. Sed quoniam alii funt ligati per fponfalia , alii
per Matrimonium, quid juris íit in utroque cafu videamus,Se
primo dé fponfalibus. Et eíl notandum, quod íi
aliquis contrahat fponfalia per verba de futuro, non
debet contrahere cum alia , nec illa cum alio j Se b fi
contraxit tantum fponfalia, fimiliter per verba de futuro,
debet dimittere fecundam, Se reverti ad primam j íi
vero contraxit cum fecunda per verba de prxfenti, vel
per verba de futuro, c Se fequatur carnalis copula, debet
a j\jLiam accipere. ] vívente prima.
bS¿ contraxit. ) Etiam juramento interpofito.
... . i .— ^ In nuo cafu. etli non
mandi Matrimonium,ver animo roimcauai : TCI uiiuuidu umiu uii.cuucu.ti w «
decipere, aut non, quia in ómnibus cafibus in quibus Ecclefia non admictit probationem
in contrarium,-hujufmodi ligauo qua: furgitex fide data , & carnali
copula fubícco.a inter perfonas legitimas ad contrahendum ex conftitutione
Fcclefix impedir aliudMarrimonium contrahendum,& dirimit jam contraclum,
«uamdiu vivit uterque eorum. ext.de fponf.is qui fidem. quidam tamen intelli-
.gunt iliam decre. dc fidedata cum propofito coatrakenü,abfque dcicjnendi ant^

$©8 SUM'M^ SANCTI RAYMUNDI,
ítare cum fecunda, Sç agere pecnitentiam de fide mentira,
ext. de ¡pon. duor. c\ r. ext. de fponf. ficut ex litteris. 8C
cjuod minus díelum eít hic de materia hac , invenietur
ad plcnum fupra in tit, de fpon.
§. i. Si vero matrimonialiter eft alligatus uxori , fcilicet
quia contraxcrunt per verba de praícnti,fi nondüm
íiinc per eamalem copulam una caroefíecti , poteft alter,
altero etiam invito tranfire ad religionem, 2c qui remanet
poteft contrahere eum alia. ext. de conver. conjiu
verum. &, ex publico, ext. de fponf. ducrum. licet pr&ter folitum.
Si autem fit íceuta carnalis copula inter eos, numquam
licet viro dimittere uxorem, vel uxori virum, niíi
propter fornicationcm y & poteft eam dimittere, ita quod
aliam ducere r.on poteft 3 & fi dimiferit, reeoneüietar
uxori, aut maneat fine uxore 5 & fi aliam duxerit,. meechatur.
31. q. 7. c. 11. ¿r 3.
§. 3. Pone quod uxor credit virum mortuum,& con­
trahit cum alio : dic quod quamdiu e
ita credit, nec ille
revertitur, excufaturab adulterio & fornicatione propter
ignorantiam hd'i. At filii, fi quos ex fecundo íufeepic,
judicantur legitimi; fed ftatim cum revertitur primus,
debet recedere á fecundo, & f
ad primum rediré,
3*0 $r fraude. J}¿. fupra de matrimonio §• pone quod aliquis. & fupra de impedimento
criminis. verf. item notan dum quod primum.
. d £.«.'/> dimittere. ] JuJicio Ecclefia: quoad cohabitationem Se exhibitioncm,.
c Ita credit. i Probabiliter : feciis fi craíla cíTet ignorantia.
f Ad primum rcairc. ] •Auctoritate tamen Ecclefix, ficut notavit Hugutius fuper
illud. c. cum per beiiicam. Quid fi dc nocle redcat Maritus , nec eft tempu3
eundi ad judicium Ecclefia:'? Rdpondet Hugutius quod eá- noetc porep debitum'
utrique negare fine peccaro. Credo tamen quod auctoritate propria in hoc cafu
pe íTct rediré ad p imum, Sí fi Ecclefia nollct eam (epatare á fecundo, poiius deberet
pati excommunicationem,q'¡am remanere cum fecundo,faltem quoad com»
xnixrioncm. Qtíia íi primo reverfo permittat fe cognoíci á fecundo fcienter,.
numquid compellitur pt'mus recipere eam? Refiondet Hugutius quod non
comp«llitur primus eam recipere, Uve hoc faciat cx juris igi;oiancia, credenshoc
fibi licere , fivé fcienter,2c in conteníptum piimi viri Koc faciat mulier j
ijjjia ex ignorantia juris naturalis cft, & ideo non excuíár eam. Quid fi qua purans
virum fuum vivere, qui reve á-mortuus eft. contrahit cum alio, numquid
eft- matrimonium ? BfefpOndco, Hugutii s fuper illud c. CUÜI ptr bellicam. diftinxit
quod fi illa credebat fibi' licere contrahere cum aiio, primo vivente , fnatri*
monium cft, ii non, non eft Matrimonium i quia non maritali afrc&u , fed adulrevino
fibi copulavit fecundum.ídem notavit de illo qui contraxit cum aliqua-,,
syiarn Eurayit eífe. ccnlaiigyinearu, i&non eft; ego credo fine pi acudicio,. quitU

LÍBER QV A R T U o |¿£
quod fi non faciat, adultera judicatur 34. fr*i f«w
lellicam. 8c «j captivitate. Se %fi virgo. Sed quid , íi
primus non revertitur, h credit tamen eum vivere, quid
faciet ? non exigat debitum á Marito quem accepit. Sed
ei exigenti, reddat, ext. de fecundis nuptiis. 1
Dominus ac
Redcmptor.
4. ítem pone quod vir ivít k
in exercitum contra
Sarracenos, vel regionem longinquam , non revertitur ,
nefeitur utrum íit vivus, vel mortuus, quid faciet uxorf
dic quod quantumeunque fit juvencula, contrahere l
non
poteíl, doñee fit certa de morte Mariti. ext. de fpon. in
prtfentin. fed qualicer certificabitur ? p¿. per juramentum
illiusfub quo militavit, vel etiam fociorumqui mortem
ejus bene noverunc j Se m
poíl juramentum hujufmodi
& ftatim nuber epoceíl/Atf, de fecundis nuptiis. 0per
UU.
quid dicat Hugutius matrimonium e/Te in hoc cafu prxdifto , non diftin&o
«trum contrahens credat (ibi hoc licere.nec nc
, g Si -virgo. ) Nefciens viro nupferie alieno, hoc fi femper nefeiat, numquam
ex hoç eric adulcera > ii autem fciat, jam adulcciaclfc incipit , cx quo cum alieno
fciens cubaverit.
h ¿redil tamen.] Pcobabiliccr ; feciis, fi ex levi 8c temeratia fufpicione.
i Dominuf ac Redcmptor. ] ExpreíTum cft enim quod dictum cft ; & additur ,
quod fi poft hoc de prioris conjugis vita conftitctit , ad priorcm fine dubio
conjugem, relicto fecundo, rcvercccur.
K la exercitum. ) Vel alias in pcrcgriuationcm longinquam.
I 'Non poteft. ] Etiam poft feptennium, vcl quantumeumque numerum annorum
; nec ctiam proptcr metum incontinencias, ut dicitur in illo capitulo , in,
prafentia, & additur quod Epifcopüs non debet permíctere tales juveneulas coa. 1
-
trábete doñee certum nuncium recipiant de morte virorutnm
Poft'fwamentum. ] Quid íi non fit nifi unicus teftis ? c¿. f/ugutius notavit
34. q. 1. in prin. quod fufficit fi poftea publica fama coadjuvet ; dicic eciam
quod fama fola fufficit fine tefte, fi cx aliis prxfumptionibus videatur veriflimile
maiitum eíTe mortuum ; u: fi multum diii ftetit, vel (i fencx xgrotans rcccflic,
& hujufmodi.
n Statim. ] Etiam infra tempus lucias, abfque pota infamia:, ut dicitur in illo
capitulo.
o Perilla. ) Quia mottuo viro foluta eft á lege viri, & ideo fecundumApo£
Holura; cui yule nubac iu Domino.

tío SUMM^ SANCTI RAYM.U'NDI¿
Ve publica honcflatis Jujiitia.
POSTQUAM vidimus de impedimento ligationis 0
videamus de publicx honeftatisjuftitia , qucd impedimentum
ab Eccleíia eíl introduclum , 3
proptcr ejur
lioneftatem , cujus dux fpecies erant olim ,una , qux
contrahebatur b
ex fecundis nuptiis : Se hxc eft hodie
iublaca de medio, ext. de conf anguín. & affinit.yion debet..
Alia , qux contrahitur cx defponfatione, puta fi aliquis'
defponfac puellam feptem annorum, vel ultra,licet eam
noncognoícat, tamen nullus de fanguinitate ejus poteft'
eam habere in uxorem , nec ipfe aliquam ejus coníanguineam.VATí.
defpon. c. i. &,fuv&i\s &; ai audientiam.
¿C de defpon. imp.xontinuabatur. §. ultimo. Ideó dixi íep.tem
annorum , quoniam fi ante feptennium contracta,
íunt fponfalia, nullius judicantur momenti , nec prxftant
aliquod impedimentum , nifi poft feptennium, quí
ante contraxcrat fponfalia approbavit. ext. de defpon. imfub.
litteras. &, accejft. & P¿. fuprá. de fpon. f.fone. & x
pueri. Quid fi fponfalia non tenuevuntj quia non de jure,
íed de fació tantum contracta fuerunt > v. g.. defponfa-=
vit aliquis confanguincam , vel Monachus, vel Clericus»
in Sucris Ordinibus conftitutus , vel frigidus , vcl perpetuó
maleficiatus , c
vel feclus defponíat de factoalú
quam , numquid talia fponfalia , qux nulla funt, prxftant
impedimentum confanguineis , ut non poíiint contrahere
cum talibus fponfis de fa&o, vel fi contraxerint¿.
non teneat Matrimonium ? ad hoc d
dicit Hugutius Se
plerique cum eo confentiunt, quod bené per tales pa-
a T) Rtpter ejus. ) Idcít , Eccleínc honeflatem , & ideo in rerfibus appcllatnr
A honeftas.
\ b Ex fecundis nuptiis.) Verbi gratia frater mcus habet uxotem , quo mortuo»
teli¿ta ejus conrraxit cum fecundo , fobolcs nata de illis fecundis nuptiis nr,n
porerat olim copu'ari alicui de confanguinitate prioiis viri, fed hoc hodic íu»
blatum eft per illud C.
c Vel fettus. ) Utroque teftieulo.
ielücis Hugutius. )ti notavit ¿7. q. t.fi quis def^pnftvcrit.
ratur:

LÍBER QJJARTUS* SI»
ratur impedimentum coníanguineis. 0
De primo cafti
habetur expreíle. ext. de fpon^ad audientiam* 6c videtur
ex pretium dc ómnibus. 17+ q, z. J¡ quis uxorem. &, jwrdam
defponfavit uxorem. Videtur mihi quod dicta opinio
jiiri innitatur , hoc autem non eft propter aíHnitatem ,
quaj non contrahitur, niíi per carnalem copulam, íed eft;
propter publica; honeílatis juftitiam , qua; contrahitur
per fponfalia, five per verba de prxfenti , íive f de futuro
, íive de jure , íive de fació tantum contracta , excepto
cafu poíito fuprá eodem tit. circa prin, Quando
videlicet puer, vel puella ante feptennium fponfalia contraxerunt
5 quod forte ideó eft in illo calu 5 quia g in;
talibus , h tám animi quám corporis eft defFechis»
e De primo cafu.) Scilieet dc fponfalibus contracYis inrer confanguineoS.
f De futuro. ] Hoc planum eíl de fponfalibus puré contraéis. Quid fi fub
conditione fuerint contracta, ut fi dicatut : fufeipiam te in uxorem , li dcdcris>
rnihi centum, vcl,-fi po/Tum te dc jure habere in uxorem , numquid hujufmodi
íponfalia conditionata introducunt hanc publica: honeftatis- juttitiam ? fy.. credo
fine prejudicio qnod non , cum cdi£him de Matrimonio fit prohibitorium , neofit
exprcífum , quod hujufmodi fponfalia conditionalia hujuímodi publicanho*neftatis
juflitiam introducant.
in talibus. ) Pueris ante feptennium.
f Tam animi J Quia in ea xtate non confuevit haberi diferetio rationis*
"De impedimento affinitatis..
r\ ICTUM eft de publicas honeftatis juílitia , qure.
quibufdam viía eft aífinitas, propter quandam írmilitudinem
5 6c ideo confequenter de afEnitate traclemus.
Videndum quid íit aífinitas 5-quot fint genera affinitatis
5 qualiter aífinitas contrahatur, 6c ufque ad quen*
gradum affinitatis prohibeatur Matrimonium.
jf. 1. Aífinitas eft proximitas perfonarum ex carnal?
copula proveniens , omni carens parentela. Ex carnali
copula ideo dixi, quoniam , tám per fornicariam copulam
, quám per legitimam contrahitur aífinitas. 3 5. q*
i: & \ . nec eam. extr. de eo, qui cog. confan. uxo.fua.dífr;
mtmem* &> t u
*~fraternitatis*

fit SUMMvE SANCTI RAYMUNDÍ,
$„ i. Tria genera fraternitatis fuerint olim , fed hodié
primum genus tantum extat, fecundó , Se tertio dc
medio fublatis. ext. de confan. & affi. non debet. Primum
genus affinitatis contrahitur ex perfona addita confimguinitati
per carnis copnlam mutat genus attinentiac,
fed non gradum, 6c perfona addita perfona; per a
carnis
propagationem mutat gradum, 6c non genus attincntififtf
unde verfus.
Mutat nupt a gemís , fed generata gradum.
Quod ut melius intelligatur,excmplain médium pr»-
ponamus : ecce ego, 6c loror mea b
una confanguinitas
fumus,accipiat foror mea Maritunv vel amaíium habeat
P. videlicet, ipfe P. eft addita períona confanguinitatí
mea?, Se per carnis copulam mutat genus c attinentiac ,
íed non gradum i quia íicut foror mea eft mihi confanguinea
, ita Se ipfe P. eft mihi aífinis in primo gradu;5c
quod diclttm eft de íorore mea , idem intelligasde qualibet
eonfanguinca mea , Se de quolibet coníanguineo
meo j quia omnes Mariti confanguinearum mearum funt
mihi aífines in primo genere affinitatis, Se in illis gradibus,
in quibus eorum uxores attinent mihi ; quia li qua
cft mihi in fecundo gradu confanguinitatis , Maritus
ejus eft mihi in primo genere affinitatis, Se in fecundo
gradu : Se íi qua eft mihi in tertio gradu, Maritus ejus
eft mihi in primo genere affinitatis, Se in tertio gradu Se
fie deexteris gradibus, quanJo gradus computantur inter
aífines reípeóhu confanguinitatis tantum. 35. q.
porro Se quod dictum eft de Maritis confanguinearum ,
idem per omnia intelligas de uxoribus coníanguineorum
meorum 3 quia funt milii afirmes omnes in primo genere
affinitatis , Se in illis gradibus , in quibus Mariti earum
confanguinei funt mihi : Sí ego fimiliter cum eis aífinis
a JP P< 0
Í*ga*\o-ievi."\ Id .eft carnalem procreacionem foboliç.
fe Vna confanguinitas. ] Sea de una confanguinitate,
e Attimntis.. J Quia ille cft mihi affinis; non confanguincus , ficut foror mea
6& mihi confanguinea.

LÍBER QUARTUS. *yj
íti eodem genere , & in eifdem gradibus. írem omnes
confanguinei uxoris mea* ftitri mihi rmnes in primo genere
aíiinitatis , 8c in eiídem gradibus, in quibus func
confanguinei uxoris: óv omnes mei confanguinei íinnli
modo funt affines uxoris mex in primo genere affinitatis
, & in eifdem gradibus, in quibus funt mihi confanguinei
, íicut hoc totum probatur. ext. cié confanguinitate
& ajfinitate. quod f per his. 3 5. q. i.far.c. 8c iftud
primum genus affinitatis habebat olim prohibitionem
ufque adfeptimum gradum, hodic ufque ad quartum incluíivé
, íicut ipfa confanguinitas, 3 5. q. 1. de affinitate*
&, nullur?.'. 8c y ¿qualiter. ext. de conjanguinitate & affinitate.
quod fuper his. 8c , non debet.
§. 3. ín Summa vero non eft prattermittendum,quot
gradus dicuntur eífe in affmitate , 8c computantur in"ca
ex parte confanguinitatistantúm : unde cum de affmitate
aliquarum perfonarum qua'ritur in quo gradu íibi
attineant, recurrendum eft ad perfonam illam, qua mediante
ventum fuitad affmitatem 5 ¿v quarrendum quoto
gradu diftat ab illa perlona de qua agitur , rl fecun
dum regulam aífignatam fuprá in titulo de confanguinitate
-.ubi ofteníum cft , qualiter gradus funt coinputandi
j & quoto gradu diftant in confanguinitate, toto
gradu diftant c
in affmitate. ítem nota, quod íi per ib:
na quas eft tibi affinis f
per appofitioncm ,generat filium
te generat cum S de confanguineo tuo, filius ille gene
¿ Seeundurn regular». ] Illam fcilicet, quoto gradu quis diftat á ftipite, rotogtadu
diftat a quolibet defeendentium , ufque ad lineam ffaualitatis.
e In affínitate. ] Secundum penus affinitatis olim ita coníiderabatur: uxor frarris
mei eft mihi in primo gradu affinitatis ; mortuo fratre meo , addo illi per
carnis copulam alium virum ,illc erit mihi affinis in fecundo gradu affinitatis ;
& ille fecundum vetera jura , mortuá illa n«n poterit aliam accipere in uxorem
dc confanguinitate prioris viri uíque ad quartum gradum. Tertium genus affinitatis
ftc olim coníiderabatur fecundum genus affinitatis fuit vir uxoris fratris
mei, adde illi viro per carnis copulam aliam uxorem, mortuá uxore fratris mei,
illa erit mihi in tertio genere sffinitatis ; & illa mortuo viro AJO non poterat
«lim maritari cum aliqua dc confanguinitate mea, ufque ad fecundum gradum..
Se d haré omnia hodie fublata funt.
f Per appojitionem. ] Ideft , per hoc, qnod apponirur confanguinitati tuar, íicut
eft uxot fratris rui.
g De eanjenguineo.] Vcrbi gratia de ¿arre tn9.
Kkkkk*

S*4 SÜMMví SANCTI RAYMUNDí;
xatus eft tibi confanguineus, non affinis íi vero gene-
rat filiam de extraneo , & non confanguineo , filius tibi
h
nihil attinebk per appofitionem tibi, ideó dixi, quoniam
fi tibi i aliquis affinis eft per tui appofitionem,
ideft, quod tu appolitus fis confanguinitati ejus , fi generat
filium , k Ule erit tibi affinis, ficut parensfuusin
eodem genere f¿d in alio gradu.
$. 4. ítem noca quod licet moriatur confanguineus»
quo mediante contrahitur affinitas , perfona , qux fupervivit
, remanet affinis.3 q. 1 0 . fratemitatis. Jteni
contrahitur affinitas non folum per Matrimonialem fed
etiam per fornicariuna coitum ¡ dum tamen ordine naturx
: fi vero extra ordinem , hoc eft extra , vel circa
vas debitum aliquis pollueric aliquam , non impeditur
ob hoc aliquis 1 de fuá confanguinitate illam ducere in
uxorem, quamvis talis pollutio criminóla íit, 8c damnabilis
3 m
niíi fadafuerit Matrimoniali coníenfu. 3 }*q, 3.
D
extraordinaria, ext.. de eo, qui cognovit ennfanguinitatem
uxoris fu& , 0
fratemitati tua. Ratio autem hujus didieft
quia talis pollutio non facit fanguinis p commiftionem ,
nec carnis unitatem ,per qux contrahitur affinitas. 3 5.
q. lo.fratemitatis.
§. 5. Quid fi invafic clauftrum pndoris , & intravit,
non tamen pervenit ad

LÍBER QUARTUS. lif
•tstem, Quid fi frangit clauftrum pudons ,& inrrat, & cmittit ille , illa tamen
«oneinittit , contrahitur nc affinitas per hujufmodi coitum i 9¿. Hugutius notavit
fuper illud C. extraordinaria. Quod non cft ibi femmis commiftio , nec
efüciuntur una caro; undc confanguiueus iftius illam poflet habere in uxorem.
Si de fafto polfct conftare : in taii cnim non eíTet crc.lcn lum facramentis illorum
, ut d ;
cit; nec vir poftct fecure jurare illam non emifiílé : & ideó , quia ia
dubiis certior via tenenda cft, prohibenda cft cx toto copula ipíius mulieris cum
confanguincis illius viri. Ego credo fine prejudicio , quod , (ive mulior emittat,
five non, furgit afluirás cx tali c«itu ex quo yir emictic
Í
De impotentia coeundi.
NTER, alia impedimenta Matrimonii, impoflibilitas
cocundi máximum obtinet locum 3 quoniam ex fui
natura , potius quám ex conftitutione impedit Matrimonium
: cum enim omne Matrimonium aut caufa fufcipiendas
prolis aut caufa incontinenti^ fiat, impoflibilitas
cocundi utramque caufam removet. Sed quod omnis
impoflibilitas coeundi matrimonialem confenfum exeludit
, ideó , ut plenius elucefcat, quid de jure fieri
debeat in hac parte , videndum eft , quid fit impoflibilitas
cocundi j qua: fint ejus fpecies 3 qua: impotentia
coeundi impedit Matrimonium , & quas non 3 qualiter ,
& quando divortium fieri debeat, cum coeundi impoflibilitas
allegatur.
§. 1. Impoflibilitas coeundi eft vitium animi, vel cor-'
poris , vel utriufque , quo quis impeditur alii carnaliter
commifeeri. Spccies ejus funt plures 3 quoniam alia eft
naturalis impotentia , ut frigiditas in viro , arclaúo in
Muliere , defe&us xtatis qua: eft in puero : alia eft accidentalis,
ut caftrajdo , maleficium , quod fit per qusedam
maleficia qua: dicuntur fortes , vel factura:. Itera
naturalis impotentia alia temporalis, alia perpetua. Naturalis
, & temporalis impotentia, quas eft in puero impedit
Matrimonium, quod quandiu ineftei, non poteft
contrahere. 30. q, 1. C, 1. ext.' de Jri. & malef. qued fedem.
Naturalis impotentia in frigido , qua: eít perpe-
;ua , impedit Matrimonium contrahendum , & dirimit

%i6 SUMM¿ SANCTI RAYMUNDT;
jam contractum. 3 3 . 1
• & 2
» ^.A'» & malef.
a laudabifem
§• 1. Dearctatione , qua: in Mulierlbus eft,propter
quam funt ineptx ad viriles amplexus, eít ita tcnendum
quod licet fit a natura , fi poteít ei b
fubveniri beneficio-
Medicina* , vel per afliduum ufum cum homine c
convenientis
ilaturx, non impedit Matrimonium. ext. de
fi. & malef. d
ex litteris. Ita quod fi per ardationem íeparatur
á primo , qui eam c
non poteft cognofeere &C
per uíum alterius, cui poíleá fe f
copulavit,fit facía g ido-
a T Audabilem. ] ídem dicitur ibi quod in prxdiclo Capitulo ,fcilicet. 33,
1 , q.i.C. i. & additur , quod íi prius frigiditas probari non poteít, cchabitcnt
per rriennium a tempore eclebrati conjugii ; quoeiapío , fi amplius cohabitare
noluerint , & mulier probare poííct, quod vir eam cognofeere non poteft
, accipiat alium , & fi ille aliam acccpcrit, feparentur : fi autem cohabitare
voluerint , vir habeat cam ut fororcm , fi non ut uxorem : fi autem ambo fa»
tcntur , quod numquam , fe cognoverint , runc feptimá manu propinquerum *
vcl vicinorum bona: fama: , íi propinqui defuerint, jurent, ut prxdictum eft;:
& nota quod illud C. laudabilem. facit mentioncm de 1. & 1. C. prxdictis quo*
íum utrumque eft Grcgorii.
^ b >»oi>er.i i. J Abf ¡uc corporali perieulo.
c Connjtnimtii. ] Natura: , Se ftaturx ipfius mulieris..
d Ex litteris. J Ibi dicitur de mullere tredecim annorum , qua: nupfcrat Cuidam
adolefecnti fexdecim annorum, cui cum debitum ille reddere non poíTet,
illa tám gravem infirmitutem conttaxit , & ejus inflrumcntum ita impeditum
fuit , quod á viro cognofei non potuic, quod li illa vitium illud á natura contraxit
, nec ope Medicorum poílit adjuvari, liceat viro aliam ducerc.
e N-,n poteft cognofeere ) Quin aliquam faciat ei violcntiam ; modicam enim
violcntiam debet ipfafurtinerc. arg. Dili. C.fraternitatis. Sed gravem cum perieulo
corporali > non tenetur.
f CopuU'vit. ) Matrimonialitcr. . %
g Iionea primo. ) Quo modo conftabit quod fit idónea primo ? Refpondeo;forte
per juramentum matronarum , i quibus infpieientur tam ipfa , quám primuff
vir vcl ai miniis ipfa quid fi reddita fuerit priori ,& non invenerit cam aptam
quid fiet ? Refpondco ; Reftituetur fecundo ; fi tamen primus poftea repetieric
cam , reftituetur ci , non rantúm femel, & fecundó Se tertio , & fie ufque in
infinitum ; fecundum Joannem : fcd fecundum Tancredum non reftituetur ultra
xertiam vicem primo , fed remanebit cum fecundo ; quoniam poft primam fententiam
non funt ferendx nifi dux tantum ; unde fuper eodem articulo tertio
appellari non licet C. ne liceat in una , eademque caufa. 1. fi quis in quacumque.
Quid fi á primo nullo modo poífit cognofei fine corporali perieulo, numquid
fuit Matrimonium inter eos ? Refpondeo non fuit Matrimonium fecundum Vineentium,
Joannem, Tancredum, &; Hugutium. arg. á contrario fenfu in C.fratemitatis.
Ex verbo ibi pofito abfque corporali perieulo. & are. in illo Capite;.
ex litteris. Secundum unam eX[ofitionem : unde in hoc cafu, n per frequentcm,
ufum fccundi.viri rcddatur idónea primo vito,.non proptcr hoc reftitt^tur grir
mo » íed remauebit cum fecundo,.

LÍBER QLUARTUS. Sr7 tieá primo , feparanda eft á fecundo, 6c reddenda primo,
ext. de frigid. & mnlef.ftatemitatis. Si vero fíe talis
ar&atio , quod abfque corporali periculo ei lubvenirí
non poílit h impedit Matrimonium contrahendum , 6c
dirimir jam contraclum íicut ipfa frigiditas ut in prasalleg.
Decr. ex litteris. 6c 1
fraternitatis. Vidimus de naturali
impotentia, fequitur ut de accidental] videamns:
& primó de caftratione , fcilicet cum quis habet k
fec-
li Impedit.) Quantum ad illum, rcfpectu cujus ci fubveniri non poteft abfque
petieulo hujufmodi. Pone ifta cft arela , fed per inciíionem poteft fieri apta,
numquid poteft Matrimonium contrahi ante inciíionem cum ca? Çi.H. dicic
quod crcdit'quod non", fed facta inciíione fpotcft Matrimonium contrahi cuna
ea. Quid fi ante inciñoncm aliquis de fació duxerit cam , numquid facta incifionc
poterit ab ea recedere. 5
Refpondeo ; dicit Hugutius quod cft opus novo
Confenfu ad hoc cjuod fit Matrimonium ; quem tamen conlcnfum intclligit intervenire
; fi poftea carmlirer copulentur : unde innuit Hugutius quod, nifi in*
terveniat novus confenfus poft inciíionem , poteft abea recedere , & aliam ducere
•, Ego credo fine prejudicio , quod fi durct adhuc primus confenfus facti
inciíione, non eft opus novo confenfu , fed fublato impedimento per incifioncm
propter quod confenfus erat inefficax ad efficiendum Mitrimonvum, jam cft c£ficax
ad illud eírícicndurn. Pone quod aliqua eft ar&a uni &apta alteri, cui poteft
fine periculo commifeeri , numqutdcft legitima perfona ad contrahendum
Matrimonium quantum ad illum ? Refpondeo Hugutius dicit quod cft legitima
perfona al contrahendum Matrimonium quantum ad illum , vel ejus fimilcm ,
cui poteft fine periculo commifeeri , non quantum ad illum Se ejus fimilcm cui
Ron poteft fine periculo commifeeri. Quid fi quis de facto contraxit cum arela,
qua: tamen pet inciíionem poteft fieri apta , numquid poteft cogi ad fuftinendam
incifioncm ? Rcípondet Hugutius quod non , cum timeatur peticulum mortis,
¿C hxc omnia notavir. Hugutius. 31. q. 7. quod propofuifli.
i Frxternitatis. ) Ibi agitur de quadam muliere , qua: ad teftimonium matronarum
, qux cam infpexeranr, feparata á viro propter arctationem , nupfíc alii ,
pofteá ab eo cognita eft ; primus etiam vir aliam duxit: Se dicitur , quod fententia
divorrit lata eft pet cirorcrn, licet probabi.'em-, cum patcat cx pofteá fació
quod ipfa cognofeibilis erat illi, cujus fimili commifectur ; unde Matrimonium
primum verum fuit, & á fecundo viro feparanda : & fi ipfa ad Religionem traaíivic
, vir ejus primus rcmaneat cum illa , cum qua contraxit poft factum divortium
; alioquin , eá dimilTá , redearad iftam , cum qua primó contraxit , niíi
illa folemni voto fe abftrinxerit ad continentiam fervandam ; vel nifi aliter fuerit
fornicata , ita quod per illam fornica'tionem primus vir velit cam dimittere
«juoad torum. Si autem fimplex votum emifit illa,& pofteá publicc nupfit fecundo,
non porcrit rcp?JIiá primo prartextu fornicationis,quaíi fornicata fuerit cum
illo fecundo, quandiu ille articulus dubitabilis erat; fed amodó cum illo fecundo
remanere non deber.
k Sed» •vtrilf». ) Ita quod uterque tefticulus fit abfeifus. Secundum Lcgiftec
tamen Spado poreft contrahere Matrimonium , Se adoptare , licet generare non
yollit ficut notavit Hugutius 3 i.q. 1. hi qu :
. & quxrit ibi, cum Spado.ú crigatur
virga, Si etiam emittat femen, ut aiunt, licet fit invalidum ad generandum,
utrum contiahacur aífinitas per talem coitum & refpondcc, quod fecurius eít
dicere , quod coatrjlutuc affinitas, -licet forte ibi uon fit comnsiltio feminuni %

Sr8 SUMMJE SANCTI RAYMUND^
ta -uirilia , & in hoc fírmiter tenendum eít, quod talesquiSnepti
funt ad reddendum debitum , Matrimonium
contrahere non poíTunt, íicut nec pueri. ext. de fri. ó?
tnalef. quod fedem. & íi contraxerint , dividendi Íunt ,
quoniam nullum eít Matrimonium : íi vero Matrimonium
prxceífit fedionem non feparatur, licet vir factus
t l
íit ineptus ad reddendum uxori debitum. 3 1 7 .
ext. ut Lite non conteji. 1
quoniam frequenter. Quod autem
didum eft de cxfione fuperveniente , quod non feparat
Matrimonium , idem intelligcndum eft de quolibet impedimento
5 quia fi fupcrvenit non irritat Matrimonium.
prius contradum legitime.
§. 4. Illud ctiam intelligendum eft dé impotentix
cocundi, qux per maleficium provenit 5 quia íi m
fuperveniat
Matrimonio , non dirimit illud , fi vero prxcedit„
diftinguitur, aut maleficiumeft temporale , autperpetuum
5 íi temporale 5 nullum prxftat impedimentum;
Matrimonio 5 íi perpetuum impedit Matrimonium con*
trahendumfic dirimit jam contradum. 3 3 .q. 1. n
fiper Sortiarias.
Si autem quxíieris quomodo cognofcatur utrum
maleficium íit temporale , vel perpetuum ? Refpondeo ;,
á principio quodlibet maleficium prxfumitur temporale
5 quia omnis homo crcditur potens ad coitum 5 fect
cx quo per triennium cohabitaverunc, dantes carnali'
copula? operam 0
iludióle, fed adhuc durat impedimen*
tum , prxfumitur maleficium eííe perpetuum. Quidam.
tamenDodorum fentiunt in contrarium 5 dicemes quodl
finc qua contrahitur aíEnitas aliquando , ut dicit Hugutius licct videatur notafV
íi contrarium. 3 J.
cá fincm.
1 Quoniam frequenter. ) Ibi dicitur , quod in multis caíibus conjuges fine cuU
pa, fed non fine caufa contincre ceguntur. Cafus autem illi, de quibus lúe loquitur,
funt furor, aut iníirmiras , aut fedio, qua: accidit poli contradum Ma«
trimonium.
m Superveniat.) Idcft, accidat poft contradum Matrimonium.
n Si per Sortiarias. ) Ibi dicitur quod fi malefician per orationes fanari ne*
qtieunt , feparari valcbunr alxuxoribus: & fi alias duxcrinr , cis viventibus > ad'cas
, q Has reliquerant ¿ non revertantur , ctiam íi posibilitas cecundi eis reddiía
fuerit.
o Studiofé.) Alias aoa fufficit cohabitací*.
BUllt^V

L IB E-R, QU A RTU Sv SoJ
nullum maleficium feparat Matrimonium jam contrae-'
tum, al lucientes coníuetudini Komanx Ecclefix , qux
confúevit in fimiübus judicare , ut quas viri tanquam
uxores habere non poííunt, habeant ut Zorores, ext. de
frig. 8c mal. confultationi. dicunt etiam quod capitulum
illud fi per fortiarias. P non tenet 5 fed eorum opinio eíb
omnino abjicienda tanquam dura 8c nimis onerofa,quoniam
prxftaret materiam homicidio, fi homo ílaret cum
uxore, 8c cam cognofeerenon poíTet, qui cum aliis potens
6c idoneus eflet. ítem rationabiliter videtur poííe
probari eos malé fentire , quia omne Matrimonium fíe
caufa inecntinentix, vel caula prolis j fed caufxiílx deficiunt
cum impeditur coitus per maleficium , ergo eis
cefiantibus nullum efl Matrimonium,.
jC. c. Ultimó videndum qualiter 8c quando debeat
fieri divortium, cum allegatur impoffibilitas coeundi: ad
quod quidam fapientes dixérunt, quod fi allegatur im>potentia
ratione frigiditatis viri, vel fe&íonis, vel arcla,tionis
mulieris, ílatim poteíl divortium celebran: quo­niam
iíla impedimenta ílatim poflunt fciri , faltem pee
afpeclum corporis manifeílé : &• habent pro fe ext. defri.
& mal. q cap. 1. fi vero dicantur impotentes perma*
leficium, non debent feparari ufque ad trienniuui,.& in
authen. de mip. §. r per occafionem. hi qui hoc dicunt rationabiliter
quidem moveri videntur , fed obviat eis decr.
licet fit argumentum pro eis in eadem. ext. de frig, laitdabilcra.
unde videtur mihi dicendum , quod nifi manireíliflimis
fignis 8c probationibus conílet eos frígidos elle
vel illas ardas, ita quod per beneficium hominis eis fubveniri
non poífit, non funt ad invicem feparandí ante
triennium 5 utin prxall. decr, laudabilem* 8c in authen%-
p Non tenet. 1
Unde quidam notaverunt ibi: Igmacus locutus eft ut ignarusr,
q*C«/>.-i. ) Ibi dicitur quor! fi uxor proelamaverit prior poft dimidium annurn,.
•el poft snnum, conquerer.s de impotcntia coeundi mariti, fi ille negaverit hujufmodi
impewentiam.CTedcndum cft viro; quia caput eft mu!ieris,quia fi proclarnare
voluit, cur tamditi tacuit ? citó enim & in paryo tempore fcire pptuit, G¡
fecum coire potiiiííct.
r j> c, ji: ) De hac auctoritate fit menrio in c. Lattdkbilem. quia álchftr
ibi; íi frigúta prius proban. moa pplit, «ohabisent per triennium.
L 1111

ttB SUMMI SANCTI HAY MUN D I,
•de nuptiis. §.per oecufionem. arg. ext. defrig. & mal.fra,
ternitutis. ítem nota quod hxc eít differentia inter frígidos
8c maleficiatos , quoniam frigidus nullam poteíl
cognofeere mulierem, nec movetur ad voluptatem coeundi,
fcd maleficiatus poteít alias mulieres cognofeere,
>rxter illam cum qua maleficiatus eíl: ; 8c ideo, cum ce-
Í
ebratur divortium ratione frigidicacis, non datur licen­
tia viro uc ducat aliam, 8c fi duxcrit , feparatur fecundum
Matrimonium, 8c reftituicur primum, quoniam apparet
deceptam fuifle Eccleíiam. 33. q. 1. de his. Screqttififti.
idem cft f fi feparatur propter ardationem mulieris
, fi ipfa c
nubat alio. ext. defri, ¿r mui.fraternitatis.
íecüseftíi ratione malefíci feparantur conjuges j quoniam
vir licet aliam accipiat, u non reftituitur primar,
33.^. 1 .fiper Jorti.ir'ms.
§. 6. Nunc videndum eft qualiterdivortium fieri debeat
, fi ambo procedunt ad judicium, 8c x proclamant,
vel alter eorum tantum, 8c confitentur ambo quod non
poíTunt carnaliter commifeeri: 8c quidem nifi evidens
fit impedimentum pro quo valeant ftatim feparari , ut
dicítum eft, prxcipiendum eft ut iterum cohabitcnt, boná
fide dantes operam ad carnis copulam : 8c fi ufque ad
triennium cohabitantes non poíFunt cíEciuna caro,tune
jurare debent feptimámanu propinquorum, z vel bonorum
vicinorum coram judice qui de caufa cognofeit ,
vir, aut mulier debet jurare quod ftudiofam operam dedit,
boná fide, 8c fine fraude , quod eam cognofceret,
8c non potuítproficcre. Mulier jurabit quod per eam
non ftetit, nec fraudsm adhibuit, quin Maritus cognofceret
eam, fed non fuit ab ea cognita. a Sacramentales
jurabunc quod credunt eos verum juraíle. arg. ext. de
f S'feparatur. ] Abilloá cito non poterat cognofei fine perieulo corporali, ut
dictum cft fupra.
-t Nubat. ) Quia reftituitur primo marito.
u Non reftituitur. ) Secunda vívente.
x frodamunt.) Agentes ad divortium.
y Cohabitantes. ) A tempore contraen' matrimonii.
* "Bonorum 'vicintrum. ) TJt in prardicio c. lauda'Mem.
iSatranu'ntHles!) Id eft propinqui Yel vicini qui jurant cum cis,

LÍBER QUARTUS. 821
purg. canon. b
quoties. Setales debent eíTe facramentales,
íive compurgatores qui 6
cognofcant vitam eorum 6c
converfationem , 6c credantur nolle pe vare. ext. dt
purg. cano, inter fotlicitudines. his juramcntis prxtbtis , íi
propter frigiditatem feparantur, datur Mulieri licentia
nubendi, 6c non viro 33.^. i.requijiti. etfi propter arctationem
Mulieris, datur viro licentia nubendi, 6c d
non
Mulieri. ext. de frigid. & maleficiat. fraternitatis* 6c íi
pofteá ille, fcilicet frígidas cui negatur licentia, contraxerit,
feparandum eft e
fecundum Matrimonium,& primum
redintegrandum. Si vero propter makficium feparantur,
utrique datur licentia nubendi. 33. qii.fi
per fortiarias. Si autem proclamac 6c dicit quod vir cam
cognofeere non poteft, 6c vir dicit quod fie, 8c juramento
firmaverit quod eam cognoveritftandum eft juramento
viri quia caput eft Mulieris. 33. q. 1. quis acce*
pit. ext. dedefpcn. impu. conlinebatur. niíi Mulier velit replicare
contra eum, quia dicit eum mentitum, 6coftendit
fe virginem per afpectum corporis , tune enim ftandum
eft probationi Mulieris. arg, 27. q. 1. f nec aliqua.
Se eft exprcilum ext. deprobat, g propofuijii. ¿v ex quo ita
hQuoties. ) Ibi dicitur quod ille cui indicitur purgatio fuper fimonia , jurare
debet, quod nec per fe, nec per alium, nec aliquis pro co , fe feiente , aliquid
dederir pro Eccleíia : compurgatores autem jurabunt quod crcduut efle vcium
quod ille juravit.
c Cognofcant.) Non tam moderno tempore, quam rranfacto ; & quod lint catholici,
viripiobati, ut in capite inter JolUcitudines. ubi agitur dc purgatioue
prarftanda fuper fixrcíi.
d Non mulieri. ] Quia ex quo eft ateta qaoad unum , pra-fumitur arda quoad
omnes doñee probetur contrarium.
e Secundum matrimonium.) Hoc planum cft quantum ad frigidum.. quantum
autem ad arctationem, diftingue, nt fupra dictum eft, utium ab initio fine corporali
periculo potuit cognofei á primo, vel non ut in primo cafu feparandum
íit Matrimonium fecundnm, & primum reftituendum, ut dicit Magifter, in fe*
cundo non feparetur fecundum Matrimonium, nec reftituatur primum ,
nullum fuerit ab initio.
f Nec aliqua. ) ibi dicitur á Cypriano quod virgines infpiciantur ab obftetrieibus
diligenter & obferventur ; & íi virgines inventa: fuerint, reconcilienrur ;
& loquitur de illis qtia? jacuerunt cum mafculis in codem Iccto,& tamen fe cfl>.
intactas ab eis dicebant.
g Prcfcftufti. ] Dicitur quod juramento puella?, & teftimoniis feptenrmulirrum
qua; ipfaro virginem eíTe per infpc&ionemaUcrajjtcft lides potius adhiixrt
¿•h «¿uiian ylto juranti ccaamm^
Lililí

'Ut SÜMMií SANCTI RAYMUNDI;
probavit, feparari poíTunt: n
cautela tamen magna eft
adhibenda in hujufmodi infpedionc , ut fiat per duas a
vel plures matronas honeftas 6e peritas in opere maritali.
ext. eo. c. ult. jf. de ventre infpic. I. i. 6c hoc, quia res
occulta eft, 6c non per via vifui : propter quod dicit canon
quod manus obftetricum , 6c oculus fiepé fallitur.
%7* q» i. nec aliqua. Si autem vir provocar ad judicem ,
¡8c dicit fe non poífe cognofeere uxorem, 6c illa dicit fe
cogniram ab eo fuiífe, fi alia: probaciones non funt pro
viro, quamvis dicatur caput mulieris, tamen non eftei
crcdendujH in hoc caíli, tum quia ardor eft , 6c fi non
probar quod.aíferuerat, mulier, cúm fit rea, etfi nihil
pra^ftiterit, abfolvi debet ab impetitionc viri. 6. q. 5.
accttfator. ext. de caufa pojf. & propriet. cum Ecclefia. Sede
jurfur. c, ult. tum etiam quia fi crederetur verbo viri,
multi non formidarent incurrere perjurium , 6c poífent
dividi ab uxoribus : imó, etfi ambo conjuges confiterentur
contra Matrimonium, non eifet propter hoc ab Ecclefia
feparandum ut fupra eodem §. nunc videndum.
t¿im quia nonnulli inter fe contraMatrimonium vellent
colludere, íi fuxcanfeífionicrederenteíTeftandumrtúm
propter favorem Matrimonii. ext. de eo qui cognovit confanguineam
uxoris. i fuper eo. 6C ext. de fent, & re jud. ct ult,
§.7. k
Quid fi vir fcicns fe frigidum 6c ineptum ad
contrahendum Matrimonium, contrahit Matrimonium?
Ítem quid fi fcienter contraxit cum Midiere arela ? Ítem
.quid íi Mulier contraxit cum viro frígido , vel fe ¿lo ,
n»mquid tales poífunt petere fcpaçationes ? ad primum
videtur mihi dicendum, quod non poteft vir reeedere a
tali uxore, fi ipfa vult ei cohabitare, arg. ext. de eoqui
duxit in Matrimonium* c. 1. ext. defrigid, ejr maiefic. con-
h Cautela tamen.) Quidam Iibri non habent hoc ufque ad locurn ¿ilum : íi
íiUtem vir, &c fed de novo additum cii á Magiftro.
i Super eo. ' ibi confitebatur vir fe cognovifle confanguincam uxoris feas an-
¿econtra&um Matrimonium ,& idem confitebatur illa confanguüiea, & idem
^lamabac aliqua pars vioinia: : dicit tainen, quod propter confçlfioncm illoruiç,
fiiixt xurnorcm vicinix feparari.non debent. .
£f¡¡fid fi vir.) Add.i.tio nova cit. ufque ad illum loe uju,.ut .ergo tais.

LÍBER QU AMTÜS. Sij
fultatioms. in fi. idem in cafa converfo , fcilicet íi mulier
contraxit cum aliquo, fciens fe arcftam. Adalia du»
videtur limiliter idem dicendum, arg. ext. eod. e. i. §«
tila autem. ÓC e. defponf. I. ult. ibi dicitur quod íibi imputet,
fi fcienter eíl conjunda tali perfonas , 6c quia feroa~cuía.c
mores, quos duccudo talem perfonam in Matrimonium
comprobavit. ff. ad l.jul. de aiul.ifi uxor.
in fi. quid fi frigidus concrah.it cuín arda , 6c uterque
fciac fuum impedimencum ? credo nifi ambo confentiant
feparacioni, debenc fínaul fiare ficut frater 5c foror
, uc in prxall. confulcacione i 8c c¿. per fimile fupra
de impedimento conditionis. §. item nota, hxc qux dida
func, re ítr i ofendo ad ipfum cafum, dicendum eíl quod
propter cale impedimentum non políec quis peccre feparacioncm,alicer
enim poffec5 pucá fi alcer eorum viverecinconcinencer,
aut alcer inhoneílé , 6c malé cradarec
eam, 6c Maricus nollet fe corrigere : 6c mulcó forciüs fi
alcer qui pocens eflet, concrahere c Macrimonium cura
alia perfona. arg. ext. de jur. jur. m quemadmodum. 6c Cí.
iupra de fponfal'ibus. §. ult. Ucergo finis congruat cum
principio, 6c médium cum utroque extremorum , fciendum
eíl quod omnia impedimenta fuperiüs enurnerata,
antequam Macrimonium contrahatur intervenientia y
fervacis diílindionibus fuper qnolibet impedimenc»
concradis, impediunt Macrimonium contrahendum, 6c
dirimunc jam concra&um \ fed fi poftea fequantur, non
impediunt, nec dirimunt.In fumma nocandum eftquod
impedimenca fuperiüs explicáta locum habent, quando
illi qui matrimonium contrahere debent, funt Fideles
ambo } fi enim funt Infideles Se conjuguntur legitime?
fecundum fuum ritumjíi poftea CGnvercantur ad Fidem,
! si uxor.) De «ufa rtupri antea commiffi vir eam acctifarc non poteft, quam.
portea duxit in uxorem.
m

«14 SUMMiE SANCTI RA Y MUNDI >
licei íint confanguinei vel affines in fecundo vel tertio
gradu, propter hoc feparari non debent. cxt.de divert,
gaudemus. in prin. 8c §. qui autem. íi vero alter íit Fidelis
8c alius Iníidelis , non poíTunt contrahere : require
íuvmde difpar i culiu.
De impedimento feriarum.
P
ERTRACTATIS impedimentis Matrimonii ,quac
impediunt Matrimonium contrahendum , 8c dirimunt
jam contradum , confequenter videndum eft de
his , quas impediunt contrahendum , fed non dirimunt
contradum 5 qux funt tempus feriarum , 8c krterdidum,
Eccleíix in tempore enim feriarum contrahi poíTunt
Íponfalia . 8c etiam Matrimonium, quod folo confenfu
contrahitur 5 fed tradudio uxoris , nuptiarum folemnitas
, 8c carnalis copula prohibetur. ext. de Matrimonia
eontra interdictum Ecclefia contracto, per totum. 8c 33. q»
4. non oportet. & tribusC. fcquentibus. Ítem tempus iítud
feriarum taxatum eíl ab Adventu Domini, ufque
ad Odavam Epiphanix 5 8c á Quadrageííma ufque ad
Odavam Pafchx, 8c tribus feptimanis ante feftum Beati
Joannis Baptiítx. 33. q. 4. non oportet. De illis tamen
tribus diverfx fuerunt quondam opiniones, quando in^
ciperent s fed determinatum eíl: hodie quod incipiunt
tribus fequentibus diebus ante Afceníionem Domini, 8c
protenduntur a ad Odavam Pentecoíles 5 ficut legitur.
ext. de fer iis. Capel lanus.
A A D Oíiitvam.) Exclufivé ; quia Feftam Pentecoíles non habet Octavas:
_/\ unde in Dominica pon Pentecoíles poíTunt núptiar celebran ut.in Q,ap.
Capfellanus.
S EQUITUR
&e Matrimonio contra Interdicta Ecclefia coutrac~fo r
de interdido Ecclefix , fcilicet quando
aliquis profeibccwr conuahere cum aliqua ¿ qui^.

LÍBER QJJARTUS. SIJ
forte dicicur confanguinea ejjs, vel affinis , vel fponfa
alterius 5 vel propter aliquod aliud impedimentum. Super
hoc articulo diveríl diverfa dixerunt, qux ad prxíens
potius funt Alenda, quám loquenda : fed ita tenendum
eít íine aliqua dubitationc , quod illi, quorum Matrimonium
interdicitur , non debent contrahere j fed ,
íi contrahunt, niíi aliud impedimentum impediat, poffunt
íimul permanere , Se non funt feparandi, niíi ad
tempus , ut agant pcenitentiam, quia mandatum Eccleíix
contempferunc ¿ ficut expreíTélegitur. ext. de Matrimonio
contra interdictum Ecclefia contracto, per totum. Si
vero aliqua inveniuntur a
Decreta, qux dicunt taliter
conjundos eííe feparandos, exponeada eíl Hetera,quod
ad tempus funt feparandi, ut didum eíl : Sí didx tres
Decretales expreíle hoc dicunt.
f. 1. Sané , ut diverfa circa Matrimonium perieula
evitentur, ftatutum fuit in Concilio generali¡ ut , cum
Matrimonia 15
funt contrahenda in Eccleíiis, publicé per
Presbyteros proponantur ,competenti termino prxfinito
, uc infrá illum , qui volueric, legitimum impedimentum
opponat : Se ipíi Presbyr.eri nihilominus inveftigenc,
utrum aliquod impedimentum obíiftat: cum autem
apparuerit probabilis conjedura contra copulam
contrahendam, contradus interdicatur expreíle, doñee»
quid fieri debeat fuper eo , manifeftis conftiterit docu-
mencis. Si autem parochialis Sacerdos e
rales conjunc-
tiones prohibere contempferic, aut quilibet etiam Regularis
, eis prxfumpferit d incereííe , per triennium ab
a T^v Tcreta.) Uc 3 3. q. 4. non oportet. ubi dicitur : fi fadlum fuerit feparca-
±J tur.
b Sunt cont»ahenda.') In facie Eccleíia;, quando fie benedittio nuptialis : vcrius
tamencredo , quod bannitiones hujufmodi debentficri antequam Matrimonium
hujufmodi contraharur per verba de prarfenti , five in domo, five in agro,
vcl alias ubicumque ; quia per folum confenfum contrahitur Matrimonium.
c Tales conjunciones. ) Clandcftinas ycl contra quas apparet probabilis coa-
jeftura , & máxime in gradu prohibito.
d Intereffe. j In benedidione nuptiali elandeftiné edebratá. Numquid'eadem
poena puniendus cft , fi interfucrir contraítui matrimoniali ? Refpondco creda
quod íic i fi feiat cdi¿ta five banna in Ecclefia non futíTc propolira; quia no»

SVMMM SANCTI RAYMUNDI,
officio c íufpendatur , graviüs puniendus ,íi culpa: qualitas
poítulaverit : lcd his, qui taliter copulari prxíumpíerint
, etiam in gradu concclTo , condigna poenitentia
injungatur j íi quis quoque , ad impediendam legitimam
copulam,malitioíe impedimentum objccerit,prazter
pecnitentiam , quam debet agere de peccato , canonicam
non debet effiígere ultionem : probantur hxc
omnia. ext. de elandeftin. de fpon. cum inhibitio. circaprin.
& §.fane §. c fi quis autem. St hxc de impedimentis
Matrimonii dicta íufficiant,.
cantüm contrahitur Matrimonium , cum benedictio miptialis adhibetur, fcV.
cum contratantes confentiunt per vcibadc prxfenti.
I c Sufj>endantur ) Non cft C¿non lata: fentcntix.
f In §. Ci quis autem. ) Agitur de pccnitentiá injungenda illis, qui íic.contrabunt
,& illis qui malicióse impedimentum oppontint contra Matrimonium.
Numquid peccat mortaliter Sponliis , YCI Maritus , íi ante benedictioncm nuptialem
, & bannitiones hujufmodi cognofcat fponfam vcl uxorem ? Refpondeo -,
credo quod íic , fi fit in raü loco ubi íblemnitates hujufmodi dc confuctudn-je
adhibentur, & prxcipué exeo, quod íi quis íponfam cogneícar , antcquam cam
ttaducat, imponitur ci pccnitentiá unius anni, ut in Bnicardo lib. 9. C. Virgines.
ficut notavit Hugutius 17. q. x. conjures. Sed numquid peccat mottaliter , qai
reddit debitum in noe cafu ? Refpondeo i de-fponíb, vel fponfa dc futuro planrm
cft quod fie ; Quia nec fornicario affectu deberent fponfus , & fponfa commifc
ceri , nec etiam matrimoniali; quia ante bannitiones ,& íblemnitates hujufmodi
non debet-confummari Matrimonium per carnalem copulam : dc uxore etiam-,
& Marito idem credo , quia etfi uxor Matrimonio contracto dc prxfenti ftatim
teneatur reddere debitum viro , & c converfo , non tamen tenetur rcddere
*im , ita quod , ftatim , determine! infinitum.
¿¿¿taliter, ejr quomodo Mulier pote fi aliquem petere in virum
¿T reftitutionem viri ffifuerit ab eo fpoliata,
P OSTQUAM.tractavimus de impedimentis Matrimonii,
qua: ,8t qualia fint, Se quid juris íitin quolibet
impedimento,expedit íiimmatim tangere,ut etiam
circa hoc , quod fuum eft , judicium poenitentiale recipiat
, qualiter in cauíis matrimonialibus íit procedendum
: ad quod nota, quod quandoque agitur ad Matrimonium
centrahend^m , quandeque ad Matrimonium.
a u t l n t G t o
disjun^cncium, Ítem fiad disjiingei:dv¡m>
cjçletratujtt

LI&ER Q^UARTÜS. *z?
ceíebratur divortium, ita quod quilibet eorum a contrahere
poteíl, vcl b alter tantum j fient ditflum eíl in tuv
de impotentiu coeundi', aut in parte celebratur , fcilicet
quoad mutuam fervitutem carnalis debiri, vel cohabitationis
, itá quod neutri eorum contrahere licet , ut fit
in his qui feparantur propter adulterium commiflum, vei
fornicationem, vel causa Religionis; &> qualiter in quolibet
illorum-agendum fit per ordinem. Videamus, fed
quoniam nec conjun&ia, nec íeparatio Matrimonii facienda.
eíl, niíi alíquibus agentibus, 6t teílificantibus ,
ídeircó oílendamus , qui Matrimonium aecufare , vel
qui in caufa Matrimonii teilificari poflunt : 8c qni filii
judicantur legitimi, ultimó de doce tra&atum fupponamus,
qux accefloria eíl Matrimonii.
§. r. Si Mulieraliquem petit in'virum r vel é converfo
, yidendum eít utrum ille , qui agit , velit intentare
petitorium vel pofleílbrium judicium ,ideíi , an Mulies
dicat aliquem eííe fuum Maritum, quia contraxit cum
ea , & petat eum. fibi adjudican in Maritum, quod eíl
agere in petitorio , quafi agat de propriecate 5 an eum,
petat íibi reílitüi , tanquám injuílé fit abeo dimiíla ,
quem dicit fecum concraxiíle , 6c agere poííeílorio,quoniam
petit poíleífionem viri fui fibi adjudican , de qua.
dicit fe injuílé expulíam : 6c fecundum diverfitacem ií~
tarum petitionum, diverfo modo eíl agendum. Si Mulier
agit petitorio, ideíl, petit aliquem, dicens ipfum
fuum efle Maritum , 6c ille negat, 6c excipit contra eam
dicens : non potes mea efle uxor quia confanguinea mea
es, vel afFinis, vel aliquod aliud legitimum impedimentum
objiciat, primó cognofeitur exceptio Mariti, quám
petitio uxoris , quoniam probatá exeeptione Mariti,
principalis quxílio uxoris perimitur, 6c eíl abfolvendus
vir ab ejus impetitione. ext. de ord. cognit. c. 1. Si verá»
agitur pofleílbrio, petens fcilicet fibi reftitui virnm
C Ontrahere fete/i: ) In malcfisiam.
h Alter tmthm. j Ut fxigidw.
MmmmEi;

SiS SVMUJÉ SANCTI RAYMUNDI;
cet Maritus dicat $non potes mea eíTe uxor , quoniam.
confanguinitas cft inter nos , vel aliquod aliud impedimentum
objiciat, feu crimen aliud , prius debet fieri
reftitutio ipil Mulieri, quám de exceptione viri cognofcatur.
ut ext. de reft, fpol. ex conqueftiorre. ext. de divor*
forro & ifta diftin&io ponitur. ext, de reft. fpol. litteras.
Quod autem di&um eft, Mulierem íine aliqua exceptione
eífe reftituendam , Fallic in quibufdam cafibusjpri-
museft fiobjiciatur ei Mulieri c
publica fornicatio i tune
enim reftitui non debet , íi hete fuerit probata , vel ipfa
confiteatur , vel íit adeó notoria, quod non poílit aliquft
tergiverfatione celari, niíi ipfa replicet & probet virum
adulterium commifiíTe, quia tune reftitui debet, quamvis
fit publicé fornicata. ut ext. de divor. ftgniftcafti,
Alius cafus eft , fi objiciattir confanguinitas in d divina
Lege prohibita , & paratus eft hoc in continenti probare
5 in hoc cafu , licet fiat reftitutio c in exteris, tamen
quoad carnis copulam non reftituitur. ext, de reft.Jpol.
litteras. circa fin. Tertius , fi objiciattir exceptio rei judicatx
, á qua non cft appellatum 5 non cft enim tune
reftitutio facienda nifi primo de illa fentçntia cognafcatur.
arg. ext. de offi. del. caufam Matrimonii. Quartus cafus
cft, in quo vir petens reftitutionem reftitui non debet
, fcilicet quando tanta eft íxvitia ejus, quod Mulie-
ç Tublica fornicatio.) CornmiíTa ab ca , poftquam receflit á marito , quod vefum
cft five fpontanea recefti: á marito , five expulía ab co , aut dimiíTa invita»
Quid fi notaría eft fornicario mulieris, numquid poteft vir eam expeliere auctoritate
fui; & íi expuhrit numquid tenetur cam reciñere ? Refpondeo; Hugutius
notavit 3 1. c¡. 1. de benedicto. Quod etíi notoria fit fornicatio mulieris, quandij
tamen ipfa non recedit á viro , nec publicé moratur cum adultero , non poteft
vir eam dimittere auctoritate fuá , vel expeliere ; quod íi fecerit cogetur eam recipere
:íi autem illam expuletit& pofteá illa adulteratur notorié,non cogetur cam
reciperc,ac fi publicé morara fuiíTct cum adu!tero,fi autem publicé moratur cum
adulrero,non tenetut maritus eam recipere , íive tam cxpulcrir, five illa fponte
rcccífcrit: & in hoc cafu fecundum Hugutium ca invita poteft Monafterium intrarc.nifi
& ipfe fuetit fornicatus.Quid fi vir talem fponte ieceperir,pubKcé fcilicet
moratam cum adultero,numquid poteft eam repeliere auctoritate propria,
íi ipfa, non cclTaverit ab adulterio ? Refpondet Hugutius quod non poteft.
d Divina Lege. ) Mofaica. Levit. 18.
e In cíteris. ) Quoad exhibitionem , recipi tamen debet juramentum ad caih
elam, nc hujufmodi, malitiosc fiaut. ut ia illo Cap. Utterai.

L I B E R Q^U A R T U S . Hfy
ú trcpidanti non poteft (ufficiens fecuritas provideri j
"vcl quia proíequitur uxorem odio capitali. ext. de refi.
fptlra. ex tranfmijfa. 8c litteras. 'in fin. In ómnibus alus
•cafibus credo Mulierem petentem reftitutioncm viri c£-
íc reftituendam , 8c é converfo fine aliqua qualibec ex­
eeptione , dummodó probet fe in polfeífione tuiííe á vi­
ro fpoiiacam fine juris ordine 8c quod hxc dúo probare
debeat , probatur. ext% de offi. deleg. confultationibus. ext.
qui filii fint legit. caufam. i. Si vero ipfa fe privaveric ju­
re fuo, recedendo videlicet propria auctoritate á viro
&. fine culpa, viri-, tune licct reftitutionem petierir, f non
eft audiencia > quia tune non ipfa 3 fed vir potius dicitur
ípoliatus. 31. q. i*de benedicto.
§¡ 3. Pone circa g tertium cafum fuprá próximo pofitum
,quod Ecclefia decepta per falfos teftes, vel alio
modo celebrat divortium inter aliquos,deinde vir factus
eít Sacerdos,poftea inventum eftEcclefiam fuiífe decep-
tam,numquid ifte facerdoshreítituetur uxoriferedoquod
fi non poteft induci ad continentiam , debet ei i reftitul
virjquia etiamMonachus reftitueretur fibi:8c tenebitur
ifte reddere debitum uxori petenti, fed non debet exi-
f Non eft audienda. 1
Secundum quofdam Vinccntius tamen notavit. e::t. dt
d'fuor. ftgnificitfti. Quod in hoc cafu reltttucnda fit mulier ¡ & credo ouod verum
fit i quia coipfo quo.l rediens non almictitur, cxpulfa cfV,& cüJir á poiíeiTione.
f.de kceimreníá pbffeJ¡toni. clan. p'fi.lere.%.uu. Secundum Hugurium eriaia*
propter fornicationem commifiam ab uxore five propter hoc cxpulfa eft á Marico
, fe:, fpontc rccciTerit , non eft ei deneganda vin reftitutio , nifi publico ipfa
fuerit fornicara , vcl cum adultero publicc morara, in quo cafu intelligit Hugo,
tius illud C. de benedicto, arg pro hac opiñtcne. ext. ¡le juréfuran.
g TcrimiD c#fu>n. ' Quando fcilicet lata eft fententia divorrii.
tua nos. x.
h Reftituetur. ) -Sulla petierir cum t
i R ftittti. ) Si cum reperat illa Quid fi non repetac illa , numquid ille poterit
eam repetere ? Refpondeo; credo quod non quia perjudicavit fibi per facri
Ordinis íiifceprionem quid fiiofain.'.relia eft Monafterium, alias non iogreíTura
nifi quia credebat di vortium j.>ft¿ ctlebratum , numquid confpe&á veritatc potetir
repetere virum Subdiaconum , vcl Monachum? Refpondeo , credo quol
non ; quia caufa non impedit votum Monachatús. arg. ext. de voto mxgn&, & de
co.. fi. conyg. erpt'U Hugutius tamen notavit. xj. c¡. z. Agathofa. Quod fi
•uterque duorum conjugum , pro eo quod credit reliquumeíTe mortuum , intrat
Monaftcrium , comperti poftea veritatc , poteft utetque reliquum repetere, quia
neuter fu - V'" ifhus > vel Monacha , nec eo animo intravit, uc ficret Monaclvis
T : & ^oiür exemplum de uxore , qux credens virum fiaura
cún 'o ,á quo non tenetur recedere, nificognitá poftei
>«íi" ka primi mariú.
M mm rn m a.

33o SUMMiS SANCTI RAYMUNDí,
gere i quia quantum in fe eíl folemnifavit Totum j require.
in Summa cíe pccnitentiá. dc -vot. §. item alter conjugum*
¡6c §. item. quid fit Maritus. Ubi fufficienter tradat u ra
efl de his.
§. 4. Quid íi Mulier egit poífeíforio ,6c fuccubuit in
caufa, numquid poteíl poíleá agere petitorio/* dicas
.quod poteft i fed íi egit petitorio , 6c fuccubuit., non
poteft pofteá agere poífeíforio : fi vero incepit agere ,
non tamen percgtt, 8c nondüm eft renunciatum tcfci-
Jbus , nec plené liquet de caufa , poteft dimittere judicium
petitorium , 6c inchoare poíleílorium. ext. de caufa
poffefj. propriet. pafiorali. & Lex dicit ,,quod non videtur
renunciare poíleílioni: quia rem vendicarc coepit,
6c poteft judicium poiléífionis intentare ,dimiííb judicio
rei vendicationis. wx.ff.de acquirendapoffejfione. .1. naturaliter*
§. nihil commune.
§. 5. In Summanota „quod fi reus confeífus fuerit
in judicio , quod aclor proponit, itandum eft confeífio-
ni ejus niíi per confeffionem illam fieret k
prxjudicium
Matrimonio dc quo agitur , vel etiam alteri Matrimonio
j timerctur enim tune colludium. cxt.de clandefi.defpon.
quod nobis. 6¿ de eo ,qni cogn. confang. uxor. fu*, fuper
eo. Si vero interrogatus in jure , negat quod proponi-
¿ur, probare debet qui proponit, 6t íi non probat iuccumbit.
ext. de caufa poffcf. é" ,proprié. cum Ecclefia. ext.
de jurejur. c. ult. ítem non eft prxtcimittendum , quod
ad omnia quis reftituendus eít, de quibus probavit fe
fpoliatum ,¿c utgaudeat pacifica poíleífione , & plena
fecuritate. 3. q. 1. redintegranda. Sed fi mulier dicat íc
k Pnjudicium.) Matrimonio carnali numquid idem eft , fi fiat prxjudicium
Matrimonio fpirituali, ut fi mulier facía Moniaüs confiteatur fe eíTe uxorem
alicujus qui rcpetit eam ? Refpondeo i Vincentius notavit. ext. de rapt. cum caufa.
Quod in hoc cafu ftandum eft confeflioni Mulieris,, Se rcftituenda viro repetcnti
: nulli enim fk prxjudicium per hoc , nili ílbimet ipíis , nec eft credendum
eos ciícimmcmorcs fux falutis': aliud tamen dicit cíTc dierndum in rebus,
quas dedit hujufmodi mulict Monafterio. Nota etiam quod ubi agitur ad diíTolutionem
Matrimonii , non creditur confeflioni partium. 3 t. q. 6. Ji duo. Si ve-
00 agitur ad divortium tori prxtçxtu fornicationis, ftatur confeflioni iljiuj,qui
dc fuá fornicatione «onücctu?.

LÍBER QUARTUS, 83Í
kabcre virum fufpe&um, quod cam lardar in perfona ,
vel rebus,dummodo veriíimilem caufam oftendat, quare
habeat ipfum fufpe&um : ad officium Judicis fpe&at
jubere caveri fibi fufficienti cautione, quod Maritus
tradabit eam in lecl:o,in menfa 5 6c in ómnibus íicut vir
tractare debet uxorem i 6c quod non hedet eam in perfona,
vel rebus, nec aliquo modo deshoneftabit eam >
íalva tamen correctione honefta maritalij 8c hanc cautionem
debet prjeftarc Maritus per juramentum. 31. q.
i.de benedicto, fed íi Mulier non confidit dc juramento
viri,quia forte timet parüm juramentum , illam cautionemdebet
prcftare quam magis timet, fcilicet pignoratoriam,
vel fidejuíforiam cautioncmfub prxmiífapcena,
arg. ext. ut lege no» cont. quoniam frequenter. §* ult. i}.q.
5. prodest. & 13. q. 4. ta vindicta»
De divortio propter confanguinitatem , vel aliud perpetuum
impedimentum.
D lclum
eft fupra qualiter ad Matrimonium conjungendum
agatur i fed quiaplerumquc conjunáurn
feparatur, ideó confequenter videndum qualiter Matrimonium
feparetur, 8c quia aecufatio debet precederé divortium,
ideó primum videndum eft qui Matrimonium
accufare 8c in ipfo teftificari poífint > 8c qualiter aecufatio
fit facienda. Ad hoc fciendum eft quod quilibet
poteft accufare Matrimonium ad plenum divorcium celebrandum
qui non prohibetur.
§. 1. Prohibentur quoque generaliter omnes «extranei,quoufquefunt
aliqui de confanguinitate conjugum,
qui velint 8c poífint Matrimonium accufare 5 confanguineis
autem deficientibus. admittuntur antiquiores dc
veraciores vicini, quibus eadem propinquitas nota Gt :
& eíl iftud fpeciale, quod confanguinei ad aecufatio-
* E Xtwt).} Hoc prçbJDCtuf. 3 J- * t, c. *;

*3¿.SUMMJE SANCTI RAYMUNDf,
ncm Matrimonii admiuuntur, íicut pater,mater, frater,
foror, patruus, avunculus, amita, matertera, 6c tota eorum
procreado, ut 3 5. q. 6. c. \.& i.ext. qui Matrimo­
nium aecuf. pojf. b
videtur nobis. Ratio autem eft, quia u-
nufquifquc fuam genealogiam cum teftibus 8c cartis,
cum recitatione rnajorum fcire laborar : verumtamen
in multis locis hoc hodie non íervatur , quoniam extraneiadmittuntur
ad aecufationem, etiam exiftentibus
confanguineis qui hoc poíTunt. ítem tam Maritus, quám
uxor poteft Matrimonium aecufare, fed tam ipíi conjuges
quám extranei prohibebantur olim ab aecufatione
temporis diuturnitate, fcilicet íi fteterant íimul íine
quxftione per 10. vcl 18. annos, 6c jura fuper hoc prodita
erant, 8c íuper eis multa nominata , qux omnia re*
vocantur expreíle per conft. Concilii generalis. ext. de
confanguinit.& ajfinit.non debet. §.prohibitio. verf. cum ergo.
jam ufque ad quartum gradum prohibitio conjuga-
Jisconi.lx íir. reftrida, eam ita volumus eííe perpetuam ,
non obíhntibus conftitutionibus fuper hoc dudum editis
, vel ab aliis, vel a nobis, ut íi quis c contra prohibiHoriérn
hujufmodi prxfumpferit copulari , nulla longinquitatc
defendatur annorum i cum diuturnitas temporis
non minuacpeccatum, fed augeat, tantóque íint
graviora crimina, quantó ciiutius infelicem animam detinent
alligatam,
§. 1. Pone quod aliquis tempore contractüs Matrimonii
tacueric , poftea vult aecufare Matrimonium,
numquid poteft f adhoc fufficiat dift indio decretalis ,
ext. qui Matrimonium aecuf. poff. cum in tua. a
íi vero poft
b videtur nobis. • Ibi dicitur quod parenres, fratres, & cognati utriufque fexús
admittendi funt in reítimonium, ad inatrimonium conjungendum vcl dirimendum;
etfiilli iefucrint proximiores : Se quod /egitur quod pater non recipiatur
in teít'monio p o filio,Se e converfo in caufis crirninalibus &{incontraítibus intelligcndum
eít, non in matrimonio conjungendo vel dirimendo pretextu confanguiniratis.
c Contraprohibifíóntrn.'] Quar hodie prohibet matrimonium conjungi in quarto
era iu confanguinitatis, Se affinitaria primi genera, & non ultra, ind. c. non
I Si vfrofoft.) Yerba funt illius capitu'i cum in tua,ufque ibi,f~.'

LÍBER QUARTUS, $ff
contraclum Matrimonium aliquis appareat accufator ,
ciim non prodierit in publicum , quando banna fecundum
confuetudinem in Ecclefiis cdebantur , utrum VOJC
fux accuíationis debeat admitti, mérito quxri poteíl j
íuper quo fie duximus diílinguendum; quod fi tempore
denunciationis príemiífie, is qui jam conjunclos impedit
extra Dioecefim ectiftebas, vel alias defiúnciatio non
potuit ad ejus notitiam pervenire , ut puta ii nimio in*
firmitatis fervore laborans, íanc mentis patiebatur exilium,
vel in annis tam teneris conftitutus,quod ad comprebenfionem
talium ejus a:tas fufficerc non valebat, feu
alia caufa legitima fuerit impeditus, ejus aecufatio debet
audiri ; alioquin cum rationabiliter prxíumatur >
quod denuuciationcm publicé faclamidtjrn exillens in
ipfa Dioecefi minimé ignoraver-at, tamquám íufpe&us
eflprocul dubio repellendus, niíi proprio firmaverit juramento,
quod pofteá- didicerit ea qusc objicit, & ad
hoc ex malitia non prpcedat: quia tune etiam fi didiciffet
ab illis qui denunciationis tempore liluerunt, ciaudi
non debet eifdem aditus.accufandi, quoniam etfi ab accufatione
hujufmodi culpa de tali filentio contrada illos
exeluderet, iíle tamen amoveri nequiret, cum culpabilis
non exiílat. Patet ex his qusc di&afunt de aecuíatione
qui poífint teílificari contra Matrimonium, Se qui non:
quoniam omnes qui admirtuntur ad aecufationem , admittuntur
ad teftimonium dummodo fint legitima: perfonx
ad teftificandum 5 alias, etiam «qui prohibentur
ab aecuíatione, a teftimonio prohibentur.
§. 3. In fumma nota quod fi fiat aecufatio fuper ^foedere
Matrimonii , hoc eft quando Matrimonium dicitur
nullum eííe propter confanguinitatem vel aliud perpetuum
impedimentum, poteft contra contumacem,litc
non conteftata procedi ad teítium receptionem,& etiam.
ad 3 diífinitivam fententiam : íi autem fiat aecufatio d c
c 6¡ui prohibentur. ) Scilicet qui erant in Diceccíi,quando banni fiebant ícctüt>
«kim formam illius c.cumintua.
f Fcedere matrimonii. ] Conjungcndo vcl cürimendov
% VtfiMt'Miii[entvmm, 1 Sicut exprcíTurnçft jo. Ulo J. porrí*

»34 SUMM^E SANCTI RAYMUNDí,
adulterio ad thori íeparationem, h fecus eíl. ext. ut Ut+
non cont. cap. i. ¿re. quoniam frequenter. $. porro. ítem
licet pater & matee fint idoneiteíles pro filio, vel filia ,
ubi agitur de fcedere Matrimonii,. id eíl utrum fit talis
confanguinitas inter illos de quibus agitur quas debeat
» impediré Matrimonium,.vel non, ut ext. qui Matrim.
accuf.pojf. videtur nobis 5 tamen íi de ipfo contra&u, id
cft, utrum Matrimonium fit inter eos contraclum,quaeftio
ventiletur tamquám fufpecli, funt rcnellendi, niíi
ille cujus filius vel filia conjuncla dicitur , fuperior eíl
vitiis, nobilitate , potentiá , vel honore ; 6c hoc cred©
quia patentes videntur filiorum incEemeiitum, & honore
m diligere. ext. de tefttbé fuper eo* Ítem in caufa Ma*
trimonii idem poteíl ene accufator & teílis. arg. 35.^.
6. * Epifcopus injynodo, & l
de parentela* ext. de teflih
togend. » praterea*
k Sicits eft. ) Quia nec ad teftium receptionem, nee ad diffinitiTam fententiam
procederé debet ante litis conreftationcm, ut in d. §. ferro.
i Impediré. ) Contrahendum, rd dirimere jam contraclum.
k Epiftogut.i» fynodo.) Nbn cft exprcfíum in capicuüs quarhic allegflt Magifter,
quod in caufis matrimonii idem poífit eífe accufator & teftis •, fed in illo c.
Ipiycoj>«í. agitur-de feptem teftibus fynodalibus qui debenc clfc macuriores , &
Jioneftiorcs, atque rctaciores viri; fub qua forma debeant- jurare Bpifcopo,qucd
quidquid noverint , aut Tiderine ufque modo, aut pofteá inquiíituri funt, contra.
Deum autChriftianítatem factum eíTe,aut faciendum in illa Parrochia íi fciunt,
aut indícatum • citéis, ipfi nec propter parentelam , nec propter amorem , nec
propter timoicm , autpretium eclabunt Epifcopo, aut ejus millo..
iDe parentela. ] Ibi cxprimitnr eadem forma juramenti.
m Priteren.) Ibi dicitur quodfiteftes- publici qui fynedáles voeantur , fuper
cauía matrimonian coram ordinario Epifcopo femel teftimonium dixerint»,
compellendi non funt coram delegatis judicibus fuper eadem caufa iterum jurare
} duwmodó alias fiat fides judicibus, niíi articulas no\MC.qua;ftionisemergat,
gkaliter aecufatio ftt facienda in- Matrimonio contracta ,
vel contrayendo*.
P Oftquara tra&avimus qui matrimonium accufare
poflint, & qui non , confequencer videndum eíl
cjualiter aecufatio fieri debeat : ad quod nota , quod
10 míverimonio impropriç diçitur aecufatio ¿quia non
fie

ElB ER QUARTÜS. ¡fyjf
fit *infcriptío , fed dicitur b
denunciatio quae fit propter
peccatum, in quo permanentj fit autem denunciado
quandoque íine feripcis, fcd melius 8c tutiüs eft, ut
ita feriptis fíat : ad hoc eft arg. ext. de nfi. fpoliat. c Utter.
ext. qui matrim. aecuf. poff. a nobis. hujus aecuíationis,
vel denunciationis forma talis eft : ego talis dico ,
vel denuncio vobis, Domine Epifcope , quod matrimonium
Petri 8c Alarias ftare non poteft, quia funt confanguinei
in tali gradu, vel fi eft alia divortii caufa, ipfam
debeo apponere in libello* Prxterea in eonfanguinitate
vel affinitate folet dari alius libelíus , 8c parti adverfx
oftendi, ut fciat qui impetitur , quid ador probare
velit, in quo contineantur gradusconfanguinitatis, &
perfonae propriis nominibus delignatx.
§. 2. Porrccto vero 1 i be lio, facramentum de veritate
dicenda á partibus fufeipiatur, 6c examinado 6c probatio
per ordinem fíat, pone quod dúo fratres, vcl dúoconfanguinei
habent duas forores, vel duas coníanguineasin
uxores i in alterum , 6c uxorem fertur fciuentiadivortii
propter confanguinitatem ab Ecclefia, quxritur
utrum alter propter hoc poífit feparari ab uxore fuá, vel
qualiter cum ipfa fe debeat habere : ad hoc dicas,quod
nullo modo poteft propter hoc feparari 5 quia res inter
alios acta, aliis non prasjudicat ext.de fide inftrum. ínter
dilecíos. qnantúm autem ad carnis copulam , diftinguo
quia, aut fcit confanguinitatem, aut aliud perpetuum
impedimentum inter fe 8c uxorem fuam, aut credit
; in primo cafu non exigat, nec reddat 5 in fecundo,,
fi. credit ex caufa probabili c
reddat, fed non exigat j íi
autem credit ex caufa levi vel temeraria , reddat, 8cí*'
a I Nfcriptio.) In qua aecufator fe obligat ad talionem.
b Denunciatio.) Canónica, fecundum illud Evangclii, Si peccaverit in te, &C
Matth. 18. . . ' .
c Litteras.) /nanttqua decr. habetur ita : accufatores apparebunc' exhibentes
charcaro, ex-utroque látete quattam confanguinitatis lineam continentem.
d Nec raidat. ) Sed humiliter fuftineat excommunicationem , íi proprer ho& -
excommunicetur.
e 3¡¿ddut.) Sed non exigac, nc in adulterio, ycl contra legem conjugii 5 j$ •
Nnnna-
/

8 3nUMMJS SANCTI RAYMUNDt;
poteft, f deponat erroneam confeientiam , 8t poftea exigat.
ext. de jent. excom. 8 mquifitioni,
§, 3. In fumma non eít prxtermittendum quod in
contracto jam Matrimonio aecufatio locum habet j in
contrahendo vero nequáquam : quia non habet locum
aecufatio, cum non eft qui legitimé aecufari poílit, íed
poteít denuncian confanguinitas, vel aliud impedimentum,
pro quo Matrimonium prohibetur ext, de defpon.
impub. ad dijfolvendum. Ítem antequam contrahaturMa­
trimonium vel íponfalia, fufficit h
fola denuneiatio íine
probationc, íi non intervenerit juramentum , alioquin
neceílé eft probare faltem famam. ext. de fponfal. pr&terea
de midiere, ext, de confangui. & affin, fuper eo,
contra judicium confcientiá; committat offenfam, ut in fin. C. inquifitioni.de
fent. excom.
£ Deponat. ] Ad coníilium fui Prxlati, quod debet faceré, arg. 13 . q. 1. quid
culpatur. ibi, ergo vir juftus, &c. & idem credo de confilio bonorum virorum
& peritorum.
| Inquifitioni. ] In hoc c. habetur prxdi&a diftinctio ; numquid cum aliquis
J
itperpetuum impedimentum cíTc inter fe & uxorem fuam , tenetur inquirere
veriratem, máxime (i credir quod impedimencum illud probari non poííit in judicio.
9¿. Si audivit illud impedimentum á fide dignis , & non fuípectis , cum
non debear eíTe negligens fuá: falutis , tenetur inquirere veriratem , nec debet
diílimulare, ut qui pet hoc mitins y>ecccr, quod nefeit veriratem ; quia hxc effe
c afFectaca ignorantia qux non cxcufat;& íi ad teftimonium alicujus fide digni
jurati vel non Jurad concipiac probabilcm opinioncm, non debet exigere , licec
debeat reddere ; fed numquid tenetur credere hujufmodi viro fide digno, máxime
jurato diecnti fe fcire veritatem.'item numquid tenetur credere compari fuo
fimiliter dicenti,aut etiam Saeerdoti fuo, aut etiam famx publicx i c¿ non credo
quod teneatur, ita quod mortaliter pecect, fi non credar, liccr pecect venialiter,
& ex humana tentatione, fi non credac, ubi probabiliter credendum eíl , ficut
& peccare poteít venialiter credendo nimis de facili, ubi credendum non
eft ; numquid peccat mortaliter Sacerdos, vcl etiam alter conjugum , vcl qui-
.cumque alius infinuando hujuímodi impedimentum álteri conjugum , vcl ambobus
? lí¿. (i credit quod probare non poífit,indifcreté agir,nifi credat quod velit
in hac parte peritorum confilio obodire.Quid íi probad poífit impedimentum
& hoc credat, vel fciac íacerdos parochialis , vel alrer conjugum ? q¿. Credo
quod tune tenetur tám ifte, quám ille folemniter ad divonium apere , nifi impetran
polTic dc confenfu communi ipforum conjugum, quod cohabitent fimul
tamquam frater & foror ; numquid propter quantamcumque probabilcm opiuionem.de
impedimento perpetuo, abfque tamen ceita confcientiá tenetur alreruter
conjugum, vel uterque denegare debitum reliquo ? fy. non.tenetur, nifi illa
probabilis opinio furgat ex tali fació fuper quo judicat canon prxfumptioncm :
Ut quando uxori conftat, quod vir ejus ante matrimonian cum ea contradum ,
jacuit nuduscum nudaforore, vel confánguinea ejufdem uxoris.
h Sola denunciado. } Hoc bené credo fi non fit fufpectus denuncian^, fi autem
fie fulpettus dc calumnia, credo,ipfum debere jurare quod boná fide denuncier.
\

l¡)e divortio propter formeationem,
§.\. T N fuperiori titulo furficienter oftenfum eft ,
X qui admittantur ad aecuíationem Matrimonii
8c qualiter íic fjciendum , cum divortium poftulatur
in totum , confequenter videndum eft ,qui admittantur
ad aecufationem , quae fit propter fornicationem,
quando agitur ad íeparationem tori, 6c relaxacionem
mutuas fervitutis 5 6c talis aecufatio lagis proprie dicitur
aecuíacio, quám illa, de qua didum eft in prasceden-
ti titulo j quoniam ifta fit propter adulterii crimen a
fie , b cum inferiptione. ítem licet tám fecundum Cañones
, quám íecundum Leges, quilibet bona? fama: admiccacur
ad aecufacionem adulterii cum ad pcenam agitur
legalem ,vel canonicam infligendam , ad illam tamen
aecufationem Matrimonii, quas fit proptet adulterium
commiíTum cum agitur ad tori feparationem, nullus
admittitur , nifi Maritus, vel uxor , de qua in pr.tfenti
titulo cradare intendimus. Videndum eft ergo
qualiter hujuímodi aecufatio debeat fieri , 6c quando
Maritus prohibeatur ab aecufatione adultera? uxoris, 6c
quis fit eííedus aecufationis , fi probat quod incendie,
i. Circa primum articulum teneas , quod Maritus
volens aecufare uxorem de adulterio coram Judice
fxculari , ad pcenam legalem debet inícribere , ideft,libellum
aecufationis faceré , 6c ad pcenam calionls fe e
obligare : fed fi coram Ecclefiaftico Judice vult eam aecufare
ad tori feparationem d tenetur ei daré lroellumv
E Tfit. ) Ideftexpedit ut fiat tamen non eft necefTc.
b Cum inferiptione.) Non tamen vit, vel mulier accofans obligat fe ad talio*
nem , ut infrá dicetur.
c Obligare. ) Nec poteft agere pet Procuratorem fed per fe ipfum prarfentcm
aecufare oportet, ut in iiSto C. tua frater i itatis.
d Tenentur. De jure ftrict-» , licet aliter fiat , alicubi de confuetudine ; & in
hoc cafu fultineri poteft , q 101 agat p-r n
ooiratotem , fi neceffitas fit; quia
etfi de crimine fit aecufatio , non tamen eft criminalis , fcd quafi mixta inres
Nnnnn?
8C

;* 3S SVMMJE SANCTI RAYMUND^
accufationis , fed non debet fe obligare ad pcenam talionis:
quoniam , five probaret quod objiceret, íive non,,
haberet quod velkt , ideft, privaretur ab uxoris amplexu.
ext, de frocur. tua fraternitatis, Notandum autem
cr
tranfacto qviod paratus fura legitime probare : unde peto a cohabitationes
^ejus , & fetvitutcquá fum eiobligatus ,abfolvi. Hxc forma libelli hujus habetur
in illo-C. tut.fraternttMis.Jitx. libellfirum. & nota de hoc verius.
Con fule menfe , die coram Fratore pro fe/fus.
Te defratre reum , crimen loca pone fodalem.
Et licet hora, dios, non menfii prdtereatur,
Quafi dicat non tenetur diem nec horam commifli criminis ia libcllo cxpti-
«mere , fed menfem (amen iaAicmoe accufasiouis exprímele debee

•LÍBER QUARTUS. 8 3 j )
ro.,& hora fecrecis , ad hoc commodis. }i.q. 1. Dixit
Vom'mus in Evangelio, verf. ubicumque igitur. efe fornica-
.tio , vel fornicationis fufpicio, liberé uxor dimitticur. uc
iext. de prafumpt. litteris. fraternitatis tua. Ítem credo
.quod extenditur ad g crimen Sodomiticum ut propter il-
Jud poífic uxor dimitiere virum & é converfo. 3 1. q. 7.
x>mnes.caufationes. &. adulterii malum. Icem ]l
incelligen-

§4o SUMM-iE SANCTI RAYMUNDI,
adulterio, niíi fteterit fcienter cum fecundo Marito ,
ppftquám primus venerit. ut 34. q, 4. cum per beUieam.
& fi virgo. Quartus, íi cognita fuerit Iatenter ab aliquo,
quem oredebac eífe proprium virum. ut eít arg. q, 1. in
lectum Mariti. Quintus , fi fuerit vi opprcífa. ut 32. q,
5. ¡ propofito. Hoc autem intelligo de vi abfoluta : nam
li metu , vel precepto parentum , inftantiá confanguineorum,
vel alia confimili causa fornicaretur cum aliquo
de fació, non excufaretur. ut 3 2. q. 7. k omnes cau-
Cationes, Sextuseft , quando recon^ili ivit eam íibi poft
adulterium commillutn , vel eam publicé adulterantem
1 retinec in confortio maritali. 3 1. ^ 1. c. 1. %. & 3.
c. ad Leg. Juliam de a ti ult.crimen aduiterii. beptiinus eft,
licet raro oceurrat , quod fi aliquis Infidelis conjugem
¡nfidelem dimittat, dato fibi libello repudii, & illa nubat
alii fecundum ritum fuum : fi ille convertatur ad
fidem , 6c ipfa fimiliter convertatur , ipfe tenetur eam
recipere , non obftante , quod fit abalio cognita , cui fe
conjunxerat, nifi aliter fuerit fornicata. ext. de divortio.
gaudemus. §,ult,
jf. 5. Eífectus hujus accufationis eft, quod fi Maritus
probat quod intendit vel Mulier hoc confiteatur , niíi
M ilicrreplicet contra eum aliquem de pnedictis cafibus,
abíolvitur ab ejus cohabitatione , & á íervitute, qua íibi
tenebatur 6¿ habitum religionis eá invita fumere poteft.
ut 27. q, i. n Agathofia. & in fóculo fine ea vivere
poteft i fed tamen continere tenetur, quandiu illa vivit»
i Propofiti.) Ibi dicitur ab Aug ifti no quod corpori non aufert fan&itatcm.
violcntia libidinis aliena;, quam lerv i pcrfeverántiá lux continentia;.
k O-nnes cMtpttiones. ) Hieronymus ibi j Nolo mihi proferas raptoris
violcnriam , matris proftationcm , patria auítoritatem , propinquoruro catervam
, tuorum iníidias, damna rei familiaris : quaíi dicat , illa non excufane
•adultcrantem.
1 Retinet.) Talis enim fecundum Chrifoftomum , fatuus cft , & injuftus, qui
recinct meretricem ; quia fecundum Hicronymum qui tenet adultetam ftultus
eft-, & impius eft, & viri fjinicatio uxorem c inquinat, ut jam non fit viro íuo
licita, leí adultera: hxc dicuntur G. i. i & y hic fuppofitis.
m Confite uw.) Cujus coafeíli ):ii creditur contra fe.
ú.A¡.%thif*.) Ex illo C hibecir, quo l (i propter foruicationem vir dimiferir
Oiorcia Se incraverit Monafterium non poceft ab ea revocan. Qjüd fi ptopti4 .

LÍBER QJJARTUS. 841
$. 6. Pone quod laca eft fententia- divortii ad feparationem
tori, propter adulterium uxoris , pofteá vir
adulteratur , quxritur utrum mulier poífit ipfum repetere
non obftante fententia. Solutio : dicunt quidam
quod non ,&. credo verum eííe 0
de rigore juris. arg. 6.
q, 4.. quod bené femel deflinitum eít, nulla debet iteratione
retractara Judex tamen ex officio fuo debet illum
cogerc rediré ad uxorem. arg. ext. de jur. tua nos.
1. dc de divor. ex litteris. 6c gaudemus. 6c Apoftolus ad
Corintbios. 1. Cap. 4. his. Qui Matrimonio junclifunr,
prarcipio ,non ego ,fed Dominus , uxorem á viro non
diícedere > quod fi dicefieric, manerc inn-uptam , aut viro
fuo reconcilian , 6c vir uxorem non dimittat. Pone
p quod vir vult eam reconcilian íibi poft íententiam , illa
non vult, numquid eft cogenda , aur peccat , fi non
redeat ? Videturmibi quod fi vir innocens eft, quia non
peccavit adulterando , 4 poteft petere illam , etiam r
invitam
fibi reconcilian, non obftante fententia , quia
quod favore meo introduclum eft,in damnum meum re-
au¿toritate dimiferit cam & inrraveric Monafterium , numquid poteft revocart
ab ea ? Hugutius virletur nota/Te fuper illud C. Aguthoft, Qnoá fi publicé
morara eft cum adultero , vir ante fententiam Ecclefia: poteft intrare Monafterium
, eá invita ;fcd eo invito illa non poteíl. Quid fi merque commiflit fornicationcm
, poteft nc alter altero invito intrare Monafterium ? Redondeo j
non poteft , ¿ íi intraverit fine confenfu alterius , extraherur ab eo ; quia cum
fit in pari caufa turpitudinis , neuter poteft dimittere , vel accufare ; Se fecundum
Hugonem ille etiam , qui immunis cft á fornicatione, in nullo cafu poteft
monachari, altero invito , ante judicium Ecclefix , nifi cum alrer publicc moratuseft
cum adultero. Quid fi uterque intrat Monafterium fine licentia alterius
numquid alter poterit exire , & repetere alterum ? Refpondct Hugutius , quod
non , quia votum utriufque tenuit quantum ad non exigendum : ad quid crgo
alter repeteret alterum , cum ab eo nihil repetere poííct i Prxterea uterquf in
ipfo ingreífii religionis videtur abfolvctc rcliquum a debito rcddcndo ; Se irá
utriufque votum tenct, & quoad non exigendum , Se quoad non red 'endum
debitum.
o De rigore juris. ) De canónica tamen xquitatc poteft ipfa eum repetere i
quia exeeptionem rei judicatx elidir replicado de adulterio,
p QHOA v¡r\ > Qui fepáratus eft ab uxore propter fornicarionero Uxoris.
q Poteft petere. ) Quid fi illa jam ingicíía cft Monafterium , ipfo non contradicente
i numquid poterit carrf revocare ? ly. credo quod non.
r Invitam. ) Videtur tamen Hugutium notaíTc fuper illud C Jlgathofa. quod
lata fententia divortii propter fornicationem , idem judicium cft de viro ,fic
mulierc , fcilicer qnod uterque invito altero poteft intrare Monafterium i quia
perfenecuriam Ecclcfisc uterque cx toto línutíciat jurí fuo,-

«4* SUMMiE SANCTI RAYMUNDl;
torquere non debet. C de Leg. qmdfavore. Pone quod ;
vir adulteraras eft , & occulte, uxor manifefté , num- •
quid poteft vir eam accufaue , & per fententiam dimittere
íine peccatofcredo quod non jquia non déficit uxori i
jus excipiendi, fed probacio.- arg. 31. q. 6. per totum, •
Si cañen vir egiílet poenitentiam, & uxor mónita nollec •
ag re pccnicenciam , fed perfeveraret in adulterio , credo
quod fine peccato poflet eam aecufare, 6c dimittere •
per fententiam. 31. i.C 3.^4. Sed numquid •
uxor adultera poft pcenitentiam potefe repeliere virum
ab aecufatione , vel é, convcrío vir uxorem i Videtur
quod fie , quia ficut ait Gregorius , non debet defpici in
eo quod fuit, quia jam incipit efle quod non fuit. difi»
¿o.ferrum. Credo tamen contrarium quia poenicentia;
non tollit jus acrufandí, vel excipiendi , vel replicando
in foro judiciali , fivecontenciofo. dift. »
tib. {
teftimonio*
{Teftimonio. ) Ñamar ibi dicitur ¿ qnaimis teftis pcenitentiam egcrit de crimine,
poterit tamen in criminali caufa repelli á teftimonio propter illud, fi probetw
contra cum in modum exemptionis : in civili autem caufa , íi probetur 3 .
non repellitur , poftquám emendatus eft de crimine , niíi c jutraxcrit infamian
exilio , prxterquám pro reatu perjurii.
De numero teftium tam in Matrimonio , quam in aliis cafibus.:
ULtirr.ó videndum cft quor teftes in caufa matrimonian"
fúíficiant : & generaliter verum eft , quod.
cLuo teftes, tot enim fufficiunt regulariter in omni caufa
, ut teftatur veritas in Evangelio, ut ext. de tefiib. a ¡ti
omninegotio.z. q. 4. f. 1, fallit hxc regula inquibufdam'
cafibus , in quibus certus numeras eft ftatutus. 4. q. i.
& $.C. 1» $. ubi numerus. Unus cafus.eft quia fi forte'
4"T W omni.} Ibidicitar , quod in Legeferiptam eft , quod duorum homi»
Xj num ceftimonium cft Ycrum. ídem habctur Jo. 8. & Dcut. 1.9.
aecufare tur

LÍBER QUARTU9, US
accufarctur Clericus Romana? Ecclefix , plures tefts
exigerentur , quám dúo. i q. 4. b
Prafiul de nullam. Quídam
tamen intelligunt illud cx caufa i alias enim fufficerent
dúo- boni teftes,etiaminhoc cafu. 2, 4. §. ult %
Alius cafus ,ubi infamatus de crimine debet fe purgare.
P¿. in fumma de pecnitentia. intit. depurgatienib. §. circk
procejfum. veri, efi autem digna fatisfiacJio. ítem in teftamentis
c requiruntur feptem. ut C. de teftament. hac
eonfultijfima. In codicillis , 6c aliis ultimis voluntatibus,
A quinqué , ut C. de codicil. I, ultima, in fine. Videtur
tamen quod iítx Leges non tcneant per Deere, ext. de
tefiam.cumefies. &, relatum. Ubi exprefsé dicitur, quod
in teftamentis fufticiunc dúo , vel eres teftes c veLdk illas
Decretales reítringendas elle ad pias caufas, ut puta
íi in teftamento ,, vel-codicillis legaretur aliquid pauperibus
Ecclefiis, vel aliis piis locis ,. valent quantum ad
illa , etiam cum duobus , vcl tribus teftibus. ítem licet
quxdam caufx exigant plures teftes ,.quám dúos, nulla
tamen eft , inqpa unus fufficiat, quantxcunque íit dignitatis.
ext. detefiib. licet.. Se, ttniverfis.de , cumanobis. 4.
q. 3 +fi tefies.. §. juris jurandi. Eft tamen cafus, in quo íufficeret
unus teftis. c¿. in fumma de poenitentia in tit. de
Sacramentis. §. pofi predi ¿Ja. verf. unus , quando d ubi tabatur.
b Prtful. 1 Nam non damnatur Prarfu!, nifi oum fepruaginra duobus teftibus?
Prarsbitcr Cardinalis non fine iexaginra quatuor : Diaconus nori fine quatüütdecim
: Subdiaconus &• inferiores non fine feptem teftibus condemnatur.
c Rcquiruntur. ] Et debent eíTe rogati ,,non cafu convenientes, ut in D. L. hac
coufultijfima.
á Quinqué. ] five rojati fint , five non.
e-Vtl dic. ] Prima íolutio verior cft.
^ui filii fint legitimi , & qui non*
T Ractatum cft fupra de Matrimoniis : fed quia Matrimonia
causa fiiiorum contrahuntur 5 ideó con-fequenter
de fpíís filiis viHeámus > oftendentes qui nlü
íint legitimi &-'quiñón , & qualiter non legitimi legia-
O o o o o.

844 STTMM^ SANCTI RAYMUNDI ,
mamur ¡ SI cjuid prodeft eos legícimos tile. L g't'mus
filius eft j qui de legicimo Matrimonio nacuseft ,_vel de
eo , quod in facie Ecclefix legitimum reputatur , quamvis
in veritate Matrimonium non fuerit. ext. qui filii fint
legitim. a
cum inter. 8c raudemus. Ec hoc intelligo verum
eíTe , quando ambo conjun&i funt boná fide, crecientes
fe legitimé copulatos, vel dummodó alter eorum tantum
hoc credat: quia fi Mulier alicui conjugato nubat bona
fide , credens eum folutum , 8c exeo filios fufeipiat, legitimi
judicantur, 8c utrique parenti fuccedunt. ext.
qui filii fint legitimi. b ex tenore. Si quis vero clandeftina
& interdiclra conjugia inire prxíumpferit in gradu prohibito
, etiam ignoranter , foboles de tali conjunétione
fuíeepta prorfus illegitima eft cenfenda , de parentum
ignorantia nullum habitura fubfidium ; cum illi taliter
contrahendo , non expertes fciencix, vel faltem e
afFec-
tantes ignorantix videantur j pari modo proles illegicima
eft cenfenda , fi ambo parentes impedimentum
fcienteslegitimum, prxter omne interdictum , eciam in
confpeclu Ecclefia?: contrahere prxfumpferunt, 3 5. q. 1.
& 3. conjuncl. ext. qui filii fint legitimi. refier. 8c eft expreflum.
ext. de cland. dejp. cum inhibitio. § fi quis vero,
jT. 2. Ítem nocandum , quod quadruplex eft ftacus
flliorum. Alii funt naturales 8c lcgicimi, uc func illi, qui
de uxoribus procreantur > alii íunt naturales tantum ,
ut filii concubinas , ficut funt qui de íoluto 8c foluta
nafeuntur , qux poflet uxor efle 5 alii funt legitimi tantum
, ut funt adoptivi i alii nec legitimi, d
nec natu-
a Vm inter. ] Ibi dicitur, quod filii fiífcepti de nuptiis publicé & fine contradiínone
Ecclefix' eclebratis ante fenrenriam divorrii laram nati Se
etiam concepti , pro legitimis habeantur , & fuccfdmt hireditario jure in bonis
parris , & de parentum facultatibus nutrianr r,
b Ex tenore. J Ibi cuidam pupillo cujus nomine petedutur hxrediras paterna,
objiciebatur , qiod fuerat de adulterio natus , co quo 1 pater ejus matrem ipfius
duxit in uxorem , cúm adhuc haberet aliam uxorem viventem. Rcfpondctur
_ quod cum uxor illa in facie Eccleíia? contraxcrit cum i lo , nefeiens eum aliam
habere uxorem , & dum putabatur maritus ejus , pater illius pupilli fúfeepit ex
ca filium , legitimus eíl reputando.
c Afectantes. ] In quo cafu eíl difoluta negligencia , qua; propc dolum eíl
fecundum jus.
d Nec naturales. ] Ut illi qui nati funt cx condemnato coitu fecundum

LÍBER QUARTUS. $¿L<
rales, qui dicuntur ípurii, ut funt illi, qui de adulterio,
\el de inceílu nati (lint.
jf. 3. Sequitur qualiter non legitimi legitimantur.
Primus modus eít per fubfequens Matrimonium , quo
modo íiquis habens naturales de aliqua , pofteá contrahit
cum ea, filii jam nati lcgitiruantur j. fed li fpurios
habet cx ea , illi non efticiuntur legitimi , ut habetur expres.sé
ext, qui filii fint legit,conqu

.g4f SUMMiE SANCTI RAYMUNDt,
tantum in duabus uncus, id eft in fexta parte barreditatis
patriíuccedere poííunt, íi ipfe pater habet filios, vel
parentes, vel uxorem. Si vero ipíe deccdcns-non habet
filios, uxorem, vel parentes, pater in teftamento, vel inter
vivos , totam hcereditatem naturalibus filiis poteft
largiri.C de naturalibus liberis authen, i licet patri. fpurii
vero, & qui ex damnato funt coitu omni prorfus beneficio
excluduntur , ut dicitur in fine ejufdem authen*
íollicitudinis tamen Epifcopi intererit,6c merqueparen­
tum k
talibus liberis, fecundum quod eisfuppetunt fa­
cultaos neceiíaria fubminiftrent. ext. de eo, qui duxit in
watrimon* quam pol. per adulter. cumhaberet. in -fi.
Trancix, qui nullum habet fuperiorem, quod eft de Impcratorc , quoad hujufjnedi
legitimationes faciendas: dc Papa autem, utrum legitimare.poííit, quoad
íucceílionem hxrcditariam, in illis locis ubi non habet tcmporalcm jurifdiclioxiem,
dúplex eft opinio : Jo. dixit quod revera Papa non poteft legitimare ia
tepipotalibus priacipaUtcr Se direde ubi tcmporalcm jurildidlioncm non habet*
íed eo ipfo, quod legitimat aliquem quoad fpiritualia,.per quandam confequentiam
fecundarlo & non dircdté legitimar cum ad temporaíia qux funt minús
digna ; Se pro hac opinioncallegar Papa in illo c.per veneramlefá. alii dicunt
quod Papa, ubi jiurifdictionem temporalem non habet, poteft legitimare quoad
fucccífioncm hxrcditariam. Vinccntius tamen , Se Hugutius, Se Jo. dixerunt
quod cum Papa legitimat aliquem ad aclus fpiriruales , quod poteft faceré ubicumque
Se de quibuícumque, co ipfo taliter legitimatus poteft fieri judex, Se habere
temporales honores, 5c cumeia qua: alias iiaberc non poílet.
i Licet patri. ) Ibi dicitur quod fi pacer notí haber Icgirimam prolcm vei paxcntemcuirclinqui
ncceíTc eft, poteft; vcl in teftamento , vcl inter vivos totaat
fubftantiam fuam dimitiere Se darc naturalibus libcris fuis ; fi autem párente?
habeant, tantum legitima illis relicta, rcliquum naturalibus diftribuere poteft :
li autem non habet fobolcm fimilcm vcl. uxorem, filii naturales & concubina;
qux folo fiierit velindubitatoefrecln conjuncla , jn diebus uncus .fucceduntab
inteftato, ut matti, fi fupercft, virilis ponió detur : hujufmodi n.naturales boni
•in arbitrara etiam pafci neccllc cft, ñvc fint legitimi, & fuccedant, five conjuge
viva quilibet alii fint hxredes: hi crgo & parentibus fuis prxftant parem , fi
opus cft pietatem ; fed qui cx damnato funt coitu, omni beneficio excluduntur,
k Talibus liberis. j Ex damnato coitu natis.
De Dote & dona tionibus propter nuptias.
QUoniam publicé intereft Mulieres dotes fuas habere,
ut iterum nubere poífint , ideó poft t.racta~
tum Matrimonii de dote agendum eft, qua? acceílbria

LÍBER QJCJATITUS. ; $47
caufa matrimonialis committitur etiam caufa dotis tamquám
acceíforia fibi commit'ti intelligitur. ext. de donat.
inter virum dr uxorem. ejr do. pofl divortiurn re. c. 1. 1. &
3. dc de conjugio fervor. a
propofuit. dc ideó ex quo judex
de Matrimonio cognofeit, dc de dote fimiliter deber judicare
: be hoc idem de approbata confúetudine in ciyitate
Bononienfi obfervatur , qux tám canonici juris ,
•quám legalis magifterium obtinet, ac primatum > &. ab
exordio litis, vel íaitem antequám fententia proferatur,
Maritus cautionem pignoratitiam vel fidejuílbriam
prxftat uxori de dote ftatim , vel in congruo termino
rcftituenda, fi fententia divortii fuerit promulgata, alioquin
quidam judices numquam in caufa procedunt, videndum
igitur quid fit dos, qua; dotis fpecies, quid paraferna,
quid donatio propter nuptias, in quibus cafibus
Maritus lucretur dotem, in quo cafu dotemreddere teneatur,
dc cui, dc quando.
§. t. Dos eft quxdam datio á parteMulieris parti vira
fada proonere Matrimonii, quod fuftinet. Dotis autem
natura cft, ut durante Matrimonio , duret i foluto»
vetó folvatur $ quia fine eo eífe non poteít, 6c ipfa dos
eft quaíi patrimoniuim Mulieris.^. de minoribus. denique
§. fed utrum in fin.
$.3. Species Dotis funt dux , alta profe&uia , alia
adventkia ¡ profeclitia Dos eft, qux á patre pro filia ,
vel ab avo pro nepote, vel de bonis eorum datur ¡ vel
quam alius b de mandato eorum dat , ut ff. de jure
dotiu pr.ofcclitli. Adventicia dos eíl , quam ipía
dat pro fe , vel aliquis alius á patre vel avo, fivé fit
frater, fivé avunculus, feu alius quivis. ítem Dos alia
datur xftimata, aliainxftimata; fi xftimata datur , tara
lucrum quám damnum pertinet ad Maritum, ramquám
ad rei emptorem ¡ fi vero inxftimata datur, damnum dc
A
Ti Kopofuit. ) Habetur expreíTc quod fotuto per fententiam definitiram Ec-
X clefia: matrimonio, judex ipfe co ipfo debet compclkie virum ad reditué
ndum dotem uxori, niíi ratáonabriis caufa obfiflat.
k Re mandato. ] £r etiamfi fine mandato agenti negotium nomine aÜcu/us data
fit, vel fi quis etiam patri donaturus dedit ¿ aut ficurator furiofiaurp rodi^i
.dotcm tjedit, IK ifi d. I frofi&iti^

s 4t SUMM^ SANCTI RAYMUNDI
Jucrim cjus pertincnr ad Mi.liticm, utff.dejur.dot.pleruwque.
exceptis ftrcubus, qui pcrtintnt ad Mariti m
proptcr cntn Matr'ntcDÍi qt a: fuílicctj quiadcbet alere
iilios & uxtum, Ut f. de jtttc aclis. píerumque. & d*~
tisfrucíus.
£. 4. VidV vs quid fit Dos videamus quid íit Paraferna,
& t:nde d¿t..u r : Paraferna cft quod Mulier habet
c poft, vel pratti Dotem i.ndecumque , & dicitur á
para,q\. tL¿ eítjtxiá, & jerna, quod eft Dos > unde dicitur
Pamfvrna, id cft juxtá Dotem i habct autem Parafun.i
pnviiegiuni ad inftar Dotis: íicut enim uxor
habet omnia bona Mariti tacité obligata proDote,íic Se
pro rebus parafernalibus Marito datis, ut C. de paclis
convent. ¿
l. ult.
f. 5. Donatio propternuptiaseft quodSponfusSpondonat.
ext. eod. nuper. in fin. hujuímodi autem Donationis
proprium eft ut íi paciícatur Maritus de parte
Dotis lucranda uxore prarmortua > tantum debet lucran
mulier de donationibus propter nuptias prxmortuo viro
UC ext. eod.donatio.§.e func.Si c. de pací.conven. * exmorte.
$. 6. Lucratur Maritus Dotem, tum ex pacto , tüm
cx lege j ex pacto, ut íi pacifeaturde tota Dote lucranda,
vel ejus pane, ut C. de pací'c conven, ex morte. S

L Í B E R Q U A R T U S . fjfy
preíle dicitur ext. eod. \ x plcrumqt'c. 8c in authen ut liceat.
ma. ¿ruvU. §. 1
quia vero col. 8. íi niliter mortua uxore
inteílata, defícieocibus liberis 8c propinquis, vir fuecedit
uxori, 8c k
lucratur Dotem, 8c é converfo , ut C,
unde vir &uxor. I. r. in aliis autem caílbus prxdiclis 8c
Dos ad Mulierem, 8c Donatio propter nuptias, fol uto
Matrimonio redit ad virum, nifi fecus obtincat de confúetudine
approbata , ut ext. eod. Ait''eres. 8c donatio\
§.fane.& ff fotuto matrimonio. I. penult. §. Mulier.
§. j. Sequitur videre cui íit reílituenda ipfa Dos; Sí
Utique Dos á patre profecía, patri reddenJa eíl, momia
in Matrimonio filia, ut C. foluto matrimonio, dos dpatre.
íl vero divortium fiat vívente patre & filia, Dos patri 5c
filix reddendaeíl,ut jf. folutomasrimon'o, l. i. 8c /. pe~
nnlt. l Si autem Dos íit adventitia, reddenda efl Mulieri,
ut ff. foluto matrimonio, quoties. Ç. i. quod autem dixi
Dos a patre profecía , patri reddenda eíl , intelligunt
quidam juris doclorcs locum habere íi Mulier decedat
íine liberis, aiioquin remanet penes liberos./f. feluto
h Plerumque. ) Ibi dicitur quod fi mulier propter fornic-uioncm judicio Ecclefia
aut propria voluntare á viro rcceíTerit, nec rcconciliata pofteá fit eidem
dotem vel dotalicium repetere non vaL*bit.Quid fimulicr amifit dotem per fententiam
ptopter fornicationcmJata divortii fcntentia,quoad feparationem thori,
& prius probata confanguinitate inter ipfam & virum, feparentur omnino judicio
Eccicíix, data urrique licentia eonrrahendi, numquid poterit mulier recipere
dotem, ramquám non commiferit adulterium ? Tanc. dicir quod tic, quia ex
quo nullum fuit adulterium nrc ulla dos :& quia Ecclefia decepta fuit in illa
fententia, & veritate probará illam revocare dtbct. ext. defrig. & mal. frat emir.
Laurencias dicit quod non eít ulrerius audiendajicct modo appareat quod non
fuerú matrimonium.nec adulterium; quia cll punienda propter intentionem cum
opere íubfecuto. ext. de bigam. nuper. 8c e. idt. Se ut per hoc carteris materia dclinqucndi
auferatur;& ne excogitetur faifa probatio contra matrimonium, prop»
ter recuierandam dotem amiffam.
i Quis vero. ) Ibi exprinauntut cau r
ai ex quibus maritus poteft impr.ne repudiare
uxorem, & dotcm uxoris lucrari quoa 1 propriecatem, non ctfanribus filiis
aut filiabas ex i'lo matrimonio ; fcilicet, fi contra imperium cogirantibus aliquibus
confeia fuer;: mulier, fi de ídultcrio á marito convicta, fi vira; viri infi*
diata, aut aliis hoc facientibus confeia viro non indicaverit ; fi cum viris ex:raneis
marito nolente convivarur, aut cum eis lavar»r;& fi nolente viro fori-; -'omum
manferir, nifi foríiran apud proprios parentes ; aut fi tricenfibus, aut theatricis
interfuerit al fpeftandum, ignorante vcl prohibente viro : nota tamen
quo 1 quidquid dicat lex ifta, non poteft vir dim.ir.tcrc uxorem,nifi tantiim propter
fornicationem.
k Lucratur dotcm.) Excluía fifeo omnino , ut in 1. hic próximo al!-gara.
I Si autem. ] Ira debet eííe in textu : fi autem los fit adventjm , reddenda eft
mulieri, ut Jf. fotut. m* f
rim.\. i. nifi ille qui dedit dotem pro midiere ftipulaus

íjoSUMM-AS SANCTI RAYMÜNDI,
Matrimonio. I. ¡cft dctcm. Alii contra dicunt, fcd prior
opinio prxvalet. Ultimó videndum quando Dos reíHtui
debet: 6c eíl tenendum quod fi dos confiftit inpofíeílionibus,
in rebus fcilicec immobilibus, puta prxdiis,
vel domibus, ílatim reftitui debet Matrimonio ioluto,.íi
vero lint res mobiles, puta pecunia, veftimenta, veianimalia,
intra annum, 6c hoc totum dicitur C. de rei uxor+
tátion. /'. i. §. cum autem..
§. 8. Illud in fumma notandum , quod Maritus in>
dote reddenda noncondemnatnr , niíi. quantum poteft
faceré, fcilicet habita ratione ejus, nec egeat, ut in ead.
Lege dicitur 6c ff. de regulis juris. i. m
in condemnatione».
6c de re judie. ñ
funt qui. cum Legeíéquenti. Quod privilegium
traníit ad fiiios ejufdem Matrimonii , utff. foluto
Matrimonio Maritum. Prxtereá jllud eft notandum,,
quod Maritus in reddenda dote impenfas neceíTarias 6c
útiles in rebus dotalibus facías puta quia o domum refecitjpoceft
retinerejUt^. de impenfs in rebus dotal.facfis.L
i.p. voluntarias, vero perdir , ficut. q ibi dicitur. Licec
autem, tam fuper Dote, quám fuper aliis articulis plurima
fuiíTent dicenda, ut plena notitia in caufis matrimo-
.nialibus haberetur, hxc tamen qux prxmiíTa funt, bre*vitatis
caufa fufficiant. Deo gratia».
Super Operis imperfeccione veniam poíTufans á lecto
:re, ut qux corrigenda viderit, & addenda,non invidenüi
animo, fcd benignus corrigatoC emendet,.
m la cmaemnatione.) Enim perfonarum, qua: in id quod faceré poíTunt, co»v
demnantur, non totam quad habent excorquendum cft, fed & ipfarum ratio ha-¡
benda eft, nc egeanc.
n Sunt qui. ) In id quod faceré poíTunt, conveniuntur, id eft, non-dedil£ko xrc
alieno, ut qui pro focio conveniunrux, li focietas cft omnium bonorum. Iccnr
parens, patronus, .patrona , liber ique eorum, & paren tes. ítem maritus de dote
¿n i 1 quod faceré poteft,-convenitur : fimiliter miles qui fub armara militia fti*
ÇCndia meruir,condcmnatur eatcnus, quatcnus-poteft foNer?,
o Domum refeett. ) Qux arar uritis mulicri : vcl fi priftinum, vcl horreum rtecelfario
faclum fit ; aut fr olivera refe¿la,.vtldcjccla rcftauraveiit , vel in valetudincm
fervorum impenderir, vcl fi vites pro-pagaverit, vcl albores curaverir»
vel feminaria-pro utilitare agrt fecerit : hujufmodi impenfae funt nccelfarix , ut 1
.
dicitur in l. prima norata cum feq.
p Vobiptuarias. ] Verior litcera qux voluntarias^ut fiunt in balncis cxtrueiv
dís, ut ff. eod. impenfa..
q. Ibi dicitur. ) Non exprefie dicitur hoc- in 1. ifta , fcd ff. ccd. in •üolupitiarüs'dicitur
quod.voluptarix fcimp*nfx cxaílionem non panunt, .ctiamfi volúntate
mulieris facía:.
El BUS.. I N D E X :

INDEX
S U M M JE
SANCTI R AYMU NDI
A
BSOITTTI o ab excommunicatione
data a Jurlice ad hoc canonicam
jurifdictioncm habcnte,
quomodocumque injufta tenet
, quoad Ecclefiam militantcm.
lib. j. pagina ¿oí §. 33.
Abfolvcndus á Papa , fi no» poteft curiam
1 eterc, quid agat. lib. 3. pag. 3 §• J.
Adoptio & arrogatio, adoptatus & arrogatus -
quibus differant lib. 4- pag. 79z §. %,
«ípag. ^ 795 §4.
Advocatus quis debcat c/Te,& quot circa ejur
officium attendantur principalitcr lib 2. pag.
298 199 3 C0
Adulter poft poenitentiam, non poteft repcí*
lere innocentem ab aecuíatione. lib. 4. pag.
8+T. fC.
/Erasqua» requiritur ad quofvis Ordines fuicipiendos
lib 3 pag. 43Í $ 1.
Aífinitas quid fit lib. 4 pag. 811. §. j„
Aífinitas qualiter conrrahacur, & ejus g-radujsqualiter
computentur. hb 4 pag. 812.. § zt 3 : 4 & í.
Aífinitas in quibus gradibus matrimonium
impediat lib. 4. pag. 812, § j ,
Aífinitas contrahitur etiam per fomicarium
coitum. lib. 4. pag. 814. § 4,.
Alienado rerum Ecclefiafticarum facía á
Schifmatico , non valet lib i.pag. íj.J.tí,
ALICNATIO rei Ecclefia:, nifi in lex cafibus non
valet. lib. 1. pag. 1 7i. § 3
Altaría , Cálices , & Corporalia ex qua materia
facienda. lib. 3. pag. 47». § 1 0,
Apoftata; qualiter ab Ecclefia recipiendi lib.
i.pag. ¿7 $.4. &pag 61. §. ç.
Apoftata vel Hxreticus, qualiter judicandus*
qui aliquid fecundum Saracettos profitetur Se
agir, lib 1. pag. 69. § 7. 8c pag. 70. eodem $.
Apoftatx quas panas incurrant. lib 1. pag-,
6* & 67. §.3.
Apoftafia quid fie, Se quoraplex. hb. 1. pag,
66. § I . & Z.
Archiepifiropus fi abíblvat ercommurwcatos-
o 1 o 1
ab Epifcopo, in cafu ei non conceffo, non
- 3 -3 - § 39.
Advocatus in aliquo dtficiens ad quid teneatur.
lib pag- 301 § 3

I'N
debeat lib. 3. p¿g." 478 $ Ç
Afctiptitii & Origioirli qm dicantur , &
^uid de ilüs chca ordines eft dicendum lib 3.
pag. 4 l
3-Sf-
B
BALr.isTRARxoR.uM pcena qoaefic lib. i.
pag aj5 & 13Í.§ 1.
Balliftrariorum officium , qualiter excrceri
non poífit lib. 1 pag. .-135 § r
¡Bellum juftum , qux requirat lib. &. pag.
ií3.,.i7.
Beneficia plurima quaHtei in quinqué cafibus
pofíunr ab uno obt.neti lib. 3 , p.ag.
405.5:406.$ .3.
Beneficia dúo curam animarum habentia,
vel dux dignitates uni non funt conferenda.
lib. 3 . pag. .404 § 1 •
Beneficium habens curam animarum.non çoteft
quis pétete, lib. 1. pag n. §7.
Beneficiatus obtinensbeneficium^moniace ,
ad quid tcncatur. lib. 1. pag. 414 %. .9,
•Bigamus ab Ordinibus rcpellitur , & quibus
>¿c caufis. lib. 3. pag. 370 §1.
Bigamus ut nrdlncturá quo fit difpeníandus.
4ib. 3 pag. 374 $ 4 Se pag. 37S- eodem $,
•Bigamus quis dicendus. lib. 3. pag 376. }.
6. 5c pag .377 eodera§-
Bonx fidei poíTcfTor-, 5c malx fidei , in qiio
diíFcrant fi res percat. lib. 1. pag 318. §.8,
Bona fidcs ad prefcnpcioncm femper eft nccclfaria.
lib. i pag 191.$.31.
» Bona inventa ex naufrago íunt reftiturioni
obnoxia, lib. %. p. Mf $• Vc
Canonicus dnpouens de fuo Canonicatu,
qualiter fimoniam committat. líb. 1.
pag. 34-^ 3 S- §• *-3-
Caftratio ante matrimonium illud annullat,
íecus poft. lib. 4. pag. 817. §. 1. &.pag. 81S.
eodem
Catholicus profitcns aliquid fecundum Lejem
Sarcacenorum metúscaufn , non ck-lkzrcticus
, licet pecect moitaliter, lib. i-pag ?.
& jo .§ p.
Catholicus uon tenetur reftituere res propria
auctoritate ablatas Hxrctico^tiúm íi ad fidem
convertatur. lib.i.pag. 5.4-
Catholicus cum Hxrctica fi contrahat ,.an
matrimonium. tencat fauítus-Doc'tor non definir,
lib. 4. pag. 804. §.,6.
Cathccumenus non poteft cum Chriftiani
-Contrahere. ibid.
Caofx propter quas aliqui ¿Domino puninnífilT
i« h¿c rita. lib. 3. pag. 548. 5t ¿.
D EX.
Caufic indu^iv* ad Paeníteatiam qux.'lib?
3.-pag. 64C. Í47. ¿48. Í49 $. j .
Caqfx tranfitus unius ftatús ad alium quoc
lib. 3. pag. 490.5c 491. $. 1
'Caufx. quibus folent Prxlati renunciare Prxlaturx
:& jn cujus rjoanu fieri debeat. lib. j.
pag. . 47¿. & 477. §.4
Caufa* modicx qux dicantur. lib 5 pag*
Cautio ante ¡ vcl poft elecrionem , quando
'licite petatnr.-lib. i. p. it. 5c 1 3 $ 8.
Ccnfurx Eccleíiafticx nomine , qux intellígantur.
lib. 3-pag. 6y¡ § ja.
.Chriftianus poteft habere Judxum , vcl Paganum
mancipium. lib 1 pag f t § 7.
Chriftiani qualiter fe gercre debeant cura
Judxis, 5c Sarracenis..lib. 1. pag 46 47 48.
"Chriftiani, Judxi , & Sarraceni , quomodo
•puniantur,non obfervantcs conftitutiones factas
circámutuum conviclum lib 1. pag. 48.
A9 $ 4-
Circnmftantix qualirer confitenrlx , & qux
çarum diffcrcntix. lib 3. pag 671.671 67$.
Circumftanrix qux , ptxcipuc in confeífionc
funt coníidcrandx. lib 3. pag. 676. 677.
67%.^ i 9,
Civitate obfessa nullus debet gaudere privilegio
á vigiliis murcrum. lib x. p. 175. $.
Clerico ab aliquo pcrcuíTo,fi aliquis id'fcicns
gaudeat.fi non cft facía percuífio ejus nomine
non cft excommunicatus. lib 3. p. 61$. $.41.
CJerici-percuíTor etiam fi cum co granara
inear cft excommunicatus..lib. 3 p. Í33.5;
Clericos adolefeenres, vcl ratiouc officii vcl
ut moribus bonis inftruantur , verberans non
cft excommunicatus lib. 3. p. ÉI8.¿I?. «1.44.
¿Clericus excommunicatus qualiter dicat horas,
lib. 3. pag. íij $ 4t.
•Cletico irrogaus aliquo fa¿lo injuriam , licet
eum non pcrcut.iat, qualiter fit excommuci.catus.
lib. 3..pag. 610. 611.1.46.
rClcrico. comminans aliquis.cyra.cnfe , vol
pugno ex ira , eum non tangens non eft excommunicatus.
lib. 3. pag. 6x1. f. 47.
Clerici veftes ex ira 5c animo injuriandi „
difrHmpcns , quibus Clericus eft indura , cft
excommunicatus , fecus fi veftes eíTent ab c»
feparatx. lib. 3. pag. 611. i. 47-
Clericum verberare raandat aliquia , fi revocet
mandarum 5c percuífio fequatur, quando
fit ex-ominunicatiis iib. 3. p. 612.. ¿*4- J*4t»
.Clerici immifcentes fe negotiis prohibiris
qualiter¿uniendi. lib. t.paj;. 2J3 i i

'€len"cos cfuatífer prohibeacuc i fuperflniraee excommunicationem, fcc'üs Ti per eoaítínneñ^.
vini. lib. 3 pag 37? § i. aítrLlus. lib. 3. p. ¿10. átio6ii.40
CIcricorum convivía qualiter debeant erte. Comparerniraris dux funt fpc«ies,una direclib.
3. pag. 380. 3Si. $ 4. ta , alia indiredta. lib. 4. p. 787."$. V
Clerici qui ratione pcuTunthabitum mutare. Comcarros duos, qualiter aliqua poífitAaberc
lib 3 pag. 3«í $ t. maritos ,& aliquis duas commatres uxores-.
tur hb i pag. 70. 7»- ?»•• /3 74 S • v J :___ Á.„ . ^ R „ U F . N A L T M & Jirimft con-
Clericus .(ímplicicer tonfutfitus conlumens
fruclus voluptuose , nec adimpiens ea ad qux
tenetur, reftitutiam eft ohnoxius lib. r. pag,
74 $ 9.
Cleri cus vel Sacerdos ¡ n quibus cafibus debeat
e/Te teílis. lib. t.p. 303. $.40.^
Clerici de fruítibus perceptis , & rebus mobilibus,
qualiterfaccrc poíTunt teftamentum.
-üb. x. p. * 143. 244 §. 7.
Clerici de bonis patrimonialibus Se íimili-
Jibus, qualiter poíTunt faceré teftamentum , Se
donare inter vivos, lib. i. p. 143. y 7.
Clerici poíTunt proptium habere. lib. i. p.
*4I« §• 7.
Clericis decedentibus ab inteftato, qui CHCredantin
eorum bonis. lib. t. p. 144. $.7.
Clavis una tantum , Se quid fit. lib. 3. pag.
7¿o. §. ¿1
Clavis una, cur pluraliter dicatur. lib. 3. p.
7¿o §. 61.
•Claves qux dicantur. lib. 3 . p. 710. § 1.
Ciavium.poteftas , íblis Sacerdotibus conecíTa.Iib.
3. ibíd.
Coaclio con iitionális Se abfoluta , divcríum
habent cffcclum in ordine fufeipiendo. lib. ^ .
Cognofcens uxorem fuam , qua^m alius ignorante
maüto cognoverat , fit ítrcgularis.
lib. 3. p. . i7á § 6.
I Cognatio fpititualis quid fit, Se quot ejus
fpecies. lib. 4..p. 7%

•¿onfeíTbr quid circa cujnfque hominis ílatum
'debeat in confcíllonc intcnogarc. lib. 3. p.
«83.5.33.
ConfeíTor poenitentem interroget an tcntetur,
Si quá tcntarione lib 3 p 681.fr. 31.
Confeífor fi aliquis nolit íubirc onus pecnitentia;,
dicit tamen fe poenir-re de peccatis ,
quid aget lib 3'p 701.701 703.6.40.
Copfeltbr debet admitiere ad conftiTionem
feccatorem, qui vel non vult abítinerc á peccatis,
vcl vult abftinere ab uno , & in alia remanere,
& quid aget cum illo. lib 3. p 703.
$• 5°
ConfeíTor ex fignis doloris pecnitentis , debet
Jíiajorcxu vel minorcm date pecnirentiam hb.
3 P i 7'i ;
5 5
ConfeíTor qualiter circá Ínfimos debeat procederé.
lib 3 p. 711. & feq. fr
fentiar, íi primes diíTenriat rcTocaai imand*»
tum, quid agendum. lib. 4. p, 755- •«
Confuetudo , ornees potnitentias ceníet arbitraria»,
&• pcenam canonicam cx caufa poífc
augeri vel niinui. lib. 3. p. 699. i. 4«.
Confuetudo cxigendi aliquid pro bencdiclionibus
nubenuum, & fepultuns mortuorum,
qualiter licita eíl. lib. 1. p. 24. 15. 16. §. it
Contraélus omnis intelligitur nomine emptionis.
Ib. r. p. í./. m»
Contrahens fponfalia cum aliqua , son poreft
cum alia, &fi contrahat, prima funt fervanda.
lib- 4. p. 807. *. i.
Conrrjhens fponfalia cum una , fi poftea per
verba de piaríenti contrahat cum alia per verba
de futuro, fi copula íequatur, cum fecunda
debet monere. lib. 4. p, 808. í. 1.
Contrahcns cum aliqua per vciba de prarfenri
ante carnalem copu'am poeeíl religionem intrare,
fecüs poft illam. lib. 4. p. 808. í. ti
Contrahcntes fi ex una parte fe attingunt íecunco
gvadu,& ex alteíaquinto , nulium eft
im; cdimentum, & quare. lib. 4. p. 785. fr. 4.
Contrahcntes diu in fexto gradu prohibir© r
Ecclefia poftea tollcnte impedimento, matrimonium
ran-ficatur lib. 4. p. 786.$. y.
Contritior.is dolor rri^lexelTedebet. lib. 3. p.
645. «. 8.
Contritio qualis debeat eíTe , & ejus etTc&us.
lib. 3.p. «49. £50. *. 10.
Con:ritionc qual'tcr dimittantur peccata. lib.
?. p. 651. a52,.15. 11.
Contlitio, juflificatio, & peccatorum remiífio
qur.litcr fintfimul tempore.lib. 3»p. 652. 653
Contritio, confeílio, & fatisfac1io,funt in prscepto
I1b.-3.p- 6f3. 654. í. 13.
Contritio tanta eífc peteft ut fumecret ad abolendam
omnem pcenam. lib. 3. p. 71 !.>$•. 5 r.
Contritio, quid. Hb. 3«p.. 645. ?. 8..
Continuatio pofleífionis, bona fidcs, jtillus ti»
tulus , res non vitiofa ad prxfcrij tione'm rcquifira
quid fint. lib. 2,p.. 286.187. 19.
Contumacia multiplex cft lib. 3. r.-j8i. ü. 22
ConviAus ia modum inquifitionis, quá pcena.
punitur. lib. 3-p.• 5?2. 533. »".7».
Corpore vitinti qvii dicannir, & qui eorum repellantur
a promotione. lib. 3. p.. 424,
Creditor computaos in fortem fruAus pignoris
boná fide perec, tos,prorciiduode íbrte vuk
compcllcre debitorem, quid illi confuleudum.
lib. 2. p. 340. 13.
Crcditores 3c legatarii quo ordinc accipiant
fuá bona abharrcde. Hb. 1. p.. 283. Ç. 2y..
Crimina & irregulaiitatcs xa quibus Papa dilgenfac

INDEX
peufat, &in quibus Epiícopus ve! Capitulum
çotoft difpenfare. lib. 3. p.504 505 §. 4 & j.
Crimina por-nitentium circa promotos &
promorcnilos attendenda funt cx triplici difftrentia.
lib. 3. p. 497. 498. 49?. 500. •>. z.
Crimina, dc quibus ut quis agat pecnitentiam
debet reftituere. lib. 3. p. 700. (¡. 47.
Crimina tria impediunt matrimonium con
ttahomlum, & dirimunt contraclum, & feptem
qux íolum impediunt. hb. 3. p. 699. 700
Crimina aliqua enormia fecundum cañones
quibus pañis puniantur. lib. 3. p. 693. 694;
63 j. 696. J. 42. & 4.J.
Crimina multa matrimonium contrahendum
impediunt , tria tamen folum contraclum dirimunt.
lib. 4. pag. 796. Se feq. 1. z. Se 3.
Crimen raptus quá pana patüatur. lib. 1, p.
239. 240. §. 3.
Crimen rapinx , & raptus qualiter committantur.
lib. 1. pag. 237. §. 1.
Crimen rapinx committens, quas panas inourrat.
lib. 2. pag. 13 8. 239. §. 2.
Cuonius ordinari non debet, & quare. lib. 3.
pag. / 403.
Curiales, quibus caufis non ordinentur. lib.
3. pag. #1'. §: 3-
Curiales, qui, & qualiter repelluntur ab Ordinibus.
lib. 3. pag. 410. 411. £. 1. Se z.
D
DEBITA defuncli exrrahunrur ab hxrcditate
ante extraclioncm legitimx, fecús de
Iégatis. Ijb. z. pag. 281. 24.
Debitum rcddcns mulieri adulterxeft irregulares.
lib.4.pag. 758. §. II..
Debitum rcddere vel exigere conjuxdebeat
diebus feftivis. hb. 4-pag. 757-*-io.
Debitor qualiter non renctur ufuras folvere,
Se jurans foluturus , & non repetiturus , nec
Decimarum debitor nollens fo!vere,tfca!iter
compellcndus. lib 1. pag. 179« §•
Dccimx dc quibus rebus funtdandx. lib 1.
Fag. 178-$-4-
Decimas qualiter licité milites Caraloniav
recipere poíTunt. lib r. p. 184. 185. §. **.
Dccimx duplici jure debentur Ecclefiis. hb».
i.p.ig 182. §.7.
Dccimx pcrfonalés meretricis licet átbtñtt
tur , non tamen func ab Ecclefia accipit-'ndx ,
dum manet in fcclctc. lib 1. pag. 179. §-
Dccimx quo jure poffunt cadere in Laicum,
& qaalitct lib r. pag 183 § 7.
Dccimx qualiter dividendx lib. 1 -p 179 § S-
Dccimx prxdiales á quocumque , etiam Judxo
debentur , & Ecclefia licité eas recipere
poteít. lib i.pag. 181 § 6.
Decimas foivcntes ruítici militibus Catatonía?
qualiter non precent. lib ip.185 8'.
Dccimx folutio á quo debeatur , fi aliquisacervum
vendidit ante Dccimx folutioncm.
lib. 1 pag. 194 §. 14.
Dccimx acervi furto fublati ante folutioncm -
Deciinarum , á quo fint folvendx. lib. 1. pag.
Décimas non foivcntes qux peccata committant.
lib. 1 pag 196-§. if.
De c i mas fol vente s quotupliciter remuncrentur
á Deo. lib I. ibid.
Decimas novalium milites Catalonix pcr

IVfrn^i quibus fafFragiis aJjuventur. lib.
|. r • 714 7i S- § 57-
Depofiíus á Papa folo poreft reftitui. lib 3.
. . , , ,., 5°4 5 í-
Dei^erat'o dúplex hb 3 pag. 734. J 70
Üeípcrationem qux inducant & qux remedia
contra iuducentia ad illam. lib 3. ibitUm
' Detractores, 5c infamatores qui fint, qualiter
pecceru . Se ad quid teneantur lib. i. pag.
305. 306. §. 4Z.
Dies Dominica prxcipua folemnitas eft ,
ptopter honorcm Rcfutrcdioni r
D. N JEI.U-
QIIRISTI. lib. I. pag. 1S7• §• 3.
Diei Dominicx nugnx prxroga:ivx 5c cxccllcntix.lib
1. pag. 157 158- $• 3•
Diebus Feítivis quid fit agendum. lib. x. p.
159 160.161. § 4
Diebus feriacis , fi procelfus Se fententia judicialis
cxcrccatur , qualiter uon tcneat. lib,
1 pag. 161. $. 6.
Diebus Feftivis . ob juftí m caufam ut laborare
pofljmus,Eccleíia indulgcrc poteft. lib. 1.
pag. 161. 163. §. 7.
DifTercns accipere Euchariftiam ufque ad
xgritudinem non protxibctur ab Ordinibus.
W. . 433- í< -
DifFctentia inquiíitionis factx fuper exccíTu
certx perfonx, Se faclx fuper ftatu totius Monafterii.
lib. 3. pag. 533. 534 §8.
Difpenfatio triplex circa filios illegitimé natos,
lib. 3. pag. 416. $ t.
Difpenfario , alia debita , alia prohibita, alia
permitía, lib. 3 pap. 505. joí. §. 7
Piípcnfatioj jus, & rigor quid fint lib. 3 p.
507 * 8.
Difpenfatio in quibus votis cadat.lib. 1 pag.
95- 9$- § 9.
Difpenfatio erga Simoniacum , a quo, & in
quibus cafibus concedí pcffit. lib I. pag. 16.
17. 18.19 §.11.11 xj.
Divortium qualiter fieri debeat, Se fi conjuges
contraria dicant, cui credendum. lib. 4.
pag. Su § ^ 14 S-
Divinado quxvis a Deo & Ecclefia ptoliibi-
Ca. lib. 1. pag. 14a $ x.
Doctrina Prxdicatoris tria debe: hsbcrc.lib.
3 r a
g- . i9*» i.
Dos quid fit Se natura ejus. 1. 4. p. 847.t.1.
Dos cal reftituenda , Se quando. lib. 4 pag.
D01, alia profcc"tuia , alia advenritia , alia
datut xftimata , alia inxftimata lib. 4. pag.
847. ». 3.
Dotcm quot modis lucretur maritus lib 4.
pag. ^ 848. §. i.
Donatio proptcr nuptias cutid. lib. ibi A. %. ç.
Ducllum ofrerens , uifcipiens , vcl fiíadcns
femer peccant mortaliter lib z v t|€. f>&.
Ducllum quid fit, facris, 5c fxcularibus Lcgibus
piohibitum hb z ¡kidtm
Ducllum excrcentes quas pcenas incurrant.
lib 1 pag. 134.5.3.
E
ECCLESI A á quo confecranda , 5c reconcilianda
, 5c quibus cafibus reconíecranda vcl
reconcilianda. Hb 3 jag. 4< 4. 5c feq. $ 8.
Ecclefia quibus diebus dedicanda. lib 5.
pag 46* ,9.
Ecclefia cum confenfu Epifcopi xriificauda
lib. z. pag. 4'.9. 4. 10.
Ecclefia occidcntaüs, ¿V oricntalis in quibus
conveniant, 8c in quibus dirTcranr. lib. 1 pag,
103. 5c fcq. i. 14.
Ecclefia poteft á Judxis exigere Decimas
prxdiales. hb 1 pag. 181. 6.
Ecclefia qualiter dicatur judicare de his qui
foris funt. lib. i.pag. 49 5>
Ecclefia deponit Principcm negligentem in
extirpandá hxr.efi ,5c in legimine regnorum.
lib. 1. pag. 58. 7.
Ecclefia non confecrara, fundara tamen auctoritate
Epifcopi, 5c Caemctexiumgaudent immunitate.
lib. 1. pag. 169. $. t,
Ecclefia fundara in alieno folo , ignorante
Domino , fi Dominus repetat foliim quid fiet.
lib. 1 pag 174. $.7.
Ecclefiarum perfonx, Se Ecclcfiafticx non fa-.
tigantur angariis. lib. 1. pag. 170. .3.
Ecclefia de novo conftruíra cxcrcfcente po­
pulo , quid petere poífit. lib. 1. pag. zo6. 107
! 4
9.
Ecclefia tria habet qux retinent invariabilcm
efíicaciam. lib. 3. pag. 719. 6y,
iffectus adoptionis quis fit. lib. 4. pag. 79 3.
ElTeclus Sacramcntorum qualis. lib. 3. pag.
448.45Í»- %• 3f
EfFectus matrimonii quis fit. lib 4. pag. 756.
*' 9
'
Egenribus «qualiter patre infideli , 5c çxrraneo
fideli qualiter ] atri á filio fnbvepjendura
cft , fi non poífit utrifque. lib, 3. p, 589.
z.
Ek&io qualiter canónica- lib. 3. pag. 473*

Epifcopi vcl Sacerdotes hxretici , depofiri ,
vel excommuuicati, vera conferunr facramenta,
dum tamen in forma Ecclefix. lib. i.p íu
Epifcopüs fi delegat vices fuas circa prrniteo*
tias imponendas alicui , qux poífit dclegatus.
lib 3 p. 64i.Sc feq. i. 18
Epifcopüs quilibct fine alia licentia poteíl
fibi elígete confcíTorem d'ícrctum , dum noa
fit excommunicatus lib, 3.0. 66x.i.\9'
Epifcopüs fi habeat in aliqua villa crinúualem
jurifdictioncm, qualiter fe gerere debeat.
üb. t p. 114 5c feq. ¡>. 11.
Error qualitatis qui, 5c non impedit matrimonium.
lib 4 p, 77».
Error conditionis, fervitutis , fcilicet ignoratx,
5c conditionis deterioris , impedit coarrahcnduiB
, 5c folvit contradum matrimonium.
lib. 4. p. 771 1 1.
Error pcrlonx impediens matrimonium, te
folvens contractum, quaiis debeat eife lib. 4,
p. 768.769.
Euchaiiíliam differens accipere uíque ad
xgritudiuem , non prohibetur ab ordinibus*.
lib.3.p. 3 3 i»
Excommunicatio, fufpcnfio, 5c interdictum»
qualiter differant. lib. 3. p. 615. «. 5».
Excommunicationis fentcntia non fufpeuditur
per appellationem , 5c in quo fallit hxc
regula, hb. 5 p. 631. §. 55
Excommunicatus majori excommunicatione
non admittiturad aliqucm legitimum actum.
lib 3 . ibid. $. 56..
Excommunicatus minori excommunicatione
ad qua admittatur lib. j.p. 63J.Ç 57.
Excommunicatum eJc aliquem, quando quis
dicacur feire lib 3.p. 616 5c feq. §. 43,
Excommunicatus nou efl , verberans larcum ,'
credens yetbetare clericum. lib. 3 p. 6ti Se
feq. $ 48.
Excommunicatus qui juraverir in manus
Epifcopi ílarc Ecclefix mandatis, (i Epifcopüs
" v
" 1 1
Ilectus ante ¿oaílrraationem qux pollic. i. p
Electio, & confecratio Epifcopi infrá quod
tempus fieri debeat. lib. 3. p. 478. 479. i, 5.
Elecmofyna fieri potcíl de iliicitc acquifitis,
cum ttansfertur dominium , 5e non competir
xepetitio. lib. í. pag. 358. 5. 7.
Elecmofyna fpiritualis , qualiter dignior fie
corporali. lib. 3. pag. 390. 3.
Elecmofyna eíl triplex. lib ¡p. 684.$ 34.
Emcns molarium vel ufufui&um callri qualiter
cgcrit lib. 3 p. 3 36.$ 8.
Ementes tes tempore mcífis vel vindemix viüus
ut carius vendant, qualiter fe geranr. lib.
ibid § 9.
Ementes aliquid de rapiña, qualiter ad reftitutionem
teneantur. lib. x. p. 274. fie feq. §
n.
Emcnti boná fide rem furto fublatam , fi rcperiaturá
domino fie petetur, quid .agendum.
lib. 1 p. 317. (5.7.
Epifcopo fetcnte fie fententia, excommunico
omnes qui furrum fecerint, quos comprcheadar
lib. 3 . p. 614 49.
Epifcopüs communiezns cum excommunicato
á fe, excommunicatus eíl lib. 3 p 605.
$-37-
Epifcopüs ctiam fi concubinam habuerir potcíl
aliquis confecrari : virgo autem fi corrumpatur
, etiam íine culpa fuá , non poteíl.
confecrari, 5c quare. lib 3 p. 371. & feq §. 3.
Epifcopüs abfolvcns cum requífitis excommunicatos
á plebano,¿¿ linailious, valet abfolutio.lib.
3. p. 5S6 §. 14
Epifcopüs, feu Prxlatus non debet eiTcrcmiffus
circa jufliriam lib 3 p 400 401. §.3.
Epifccpus poteíl fubdito. prxcipcrc ut R.omam
eat proptcr Ecclefix negotium , 5c ille
reactor obture .lib 3. p. 5-5.5 § 3.
Epifcopo prxcipicnti aliquid extra officium
fuum, non tenetur quis obedire. lib 3. ibid,
* 4.
Epifcopi qualiter finí confecrandi. hb. 3. p.
440 $ .$ 5. $•
communicet ei, non cenferur per hoc abfülu-
Epifcopus qualiter poteíl compejlete aliquos tus, imo incidit Epifcopüs in excon muuicaad
ordines fufeipiendos lib. 3 P-. 45° T. |f. tionem lib. 3 pag, 604 $. 36.
Epifcopüs qux poífit in fuo Epifcopa.ru fine Excommunicatus ingerens fe communio'ni
metropolitano lib. 3 p. 486 & feq. ¡F. 5- aliorum peccat. lib 3. pag 611. 613. (j. 41.
Epifcopüs cum fubit metropolitano, aliqua Excommunicamus majori excommunicatione
ron poteíl fine illo. lib 3 ibid. nullo rempore debet Ecclefiam ingredi , du.
Enifcopus retinens fruct.is beneficii vacaqtis , ranteexcommunicatio"^lib. J.p. 613 § 41.
qSIiS m>a íir- iinjooucus. lib i.p
Hit V-WHiuiiiv""."'- ' I J
Excommunicato majori cxcommutv.carioac
ícq.^.14- intrante in Ecclefiam vel clauftrum qualicer
Epifcopüs, peregrinationis nec religionis vo- exiílenpes ibi exire deb«m. Ub. 3 . p*g*4
qn¡ faceré non petedt íine Papx kcenu». Ub. •
' >

INDEX.
ÍXÉOrnmunicátus íi offerat fe ad juftitiam curritur. lib. 3. p.
fecundum juris formam , fi adverfatius appel-
1« nc ab/blvatur, abíolutio non eft differenda.
lib. 3. pag. 557. §. 31.
Excommunicatus , fi tcncatur darc cantioncm
& eft paratus, fed non poteft , abfolvendus.
lib. 3. ibidem.
Excommunicatus pluiies . qualiter unicá vel
plutibus abfolutionibus , fit abfolvendus. Hb.
3-pag. f9é.ft.i.U
Excommunicatos femel, pluries poreft excommunicari.
lib. 3. pag. Í97 § 31
Excommunicantis injuíle qua: fit pcena. lib.
3-pag. Í04 «. 3.j,
Excommunicatio dicitur injufta triplicircr
ex animo , ex caufa & cx ordine. lib. 3. pag.
toi. §.33-,
Excommunicatio lata a Judice ad hoc canonicam
jutifdiftioncm habente qualitcrcumquc
fit injufta tenct, quoad Ecclefiam milirantem
lib 3. pag; 601. § 33.
Excommunicatio continens intolcrabilcm
errorcm qux fit, ibid.
Excommunicato injufté , quid agendum.lib.
3. pag. 6oyy$y.
Excommunicatio minor , pro contumacia
infligí poteft. lib 3 pag J8I. 22
Excommunicatus , majori vel minori excommunicatione
á jure , á quo fit abfolvendus
lib. 3. pag. 582. & feq. Ç. 23.
Excommunicatus á Judice á qbo abfolvendus.
lib. 3. pag. 585

INDEX.
Filius languidus cxpofitub a pane , íic lcrvus
a domino, & íic libertUi á patrono , a potcílatc
eorum co i t ib funt liberat i. hb. i p.
117. §. 13.
Flagella in quadruplici funt difTcrcnria. lib.
4 p. *88. $. 38.
Focarii & tutpcs períonas qualiter reftituerc
teneantur, & cui. lib z.p. 147. § 9.
Forma abfolutionis a judice fervanda ab excommunicatione,
tí qua; fo.emnitas exhibenda.
lib. 3 p. 588. §. 16.
Frarernitas fpiritualis inter quos attendatur,
& quid juris circa matrimonium. lib. 4 p.
789 S-5-
Frigidus & maleficiatus circa matrimonium
qualiter diíVcrant. lib. 4. p. 809.
Furtum quid fit, & dcíinitio late explicata.
lib. 1. p. 311. §. :.
Farans Chriftianos captivos a Paganis , ut
libertati rcftiruat,qualitcr le gerat. hb.i p. 310
S. 11.
Furtum cemmittit qui rem ab ufurario accipit
ut cleemofynam faciar. lib.i p. 318 $.9.
Furta funt aliqua palliata lib. i. p 315. .§ y.
Furto ablata cui, & qnaliter in foro pcenitentiali
rcfticuuntur. lib. ibid, §. 4.
Furti pcena variatur fi agitur varié de illo ,
nempe civiliter vcl criminalitcr. lib. 1. p. 314
Furans a Paganis-, injufté ab eis detentus, ad
nihil tenetur. lib. 1. p. Jt9.4j.ii.
Furtum in majoribus & minoribus committitur.
lib. 1 p. 3 3 3 §• 11.
Furtorum dux fpecies, & furtorum alia cadunt
in nomen fpeciale, alia remanent in nomine
generali. lib. 1. p. 313.15.1.
Futes quas panas incurrant. lib. 1. p. 314.
G
G R A D U 3 funt, & inter ipfas virrutes,
& in fingulis. lib. 3. p. 640. § 4
compcllcndi. lib. 4. p-.. 7
. 7S0 §. y
Hxretici rcdrun:es ab hxicíi , quomodo rCdi
c debeant. lib. 1 licct de jure occifor pofTrc
promoveri proptcr lcandalum non deber fíe.i.
lib i. pag. _ 117 ç. 14.
Homicidium voluntarium femper ( ft enorme
peccatum lib 1. pag. 111 § 3.
Homicidii volunrarii qux fint pecrx Canonicx
, & qualiter per ipfum irregu'arius incurratur.
lib. z. pag. 411. §. 4.
Homicidium corporale quid,& quot modis
committatur. lid 1. pag. tío. §.3.
Homicidium fpirituale quid r & quot modis
fiat. lib. i.pag. no. § t.
Homicidium quid fit, & unde dicatur. lib.
1. ibidem §. 1 -
Gradus quid fit, & quá ratione gradus com- Hofpitalarii , & Templarii á quibus poíJcnt
putenrur. lib. 4. p. 781. §. z. ab excommunícarione abíolvi. lib. 3. p 575.
Gradus fecundum computationem legalem
& canonicam diveríb modo deferibuntur. lib.
, . *•
Hofpitalitas a Clerico quaiiier y & quibus im-
4. p. . 78i. i.i pendenda. lib. 3. pag. 387
Gradus dicuntur c/fc & in eodem pecca-o, &
I
incer diverfa peccata. lib. 3. p-
H
690. §. 40.
J E J U N I U M triplex , quando fueric
inílitutum , & qux debeat habere nb. 3. pag
HA B E N T I res de rapiña quas fi reílituat
É87-S-37non
habet unde vivat, quid faciendum, lib. t.
P- 174. §. ii.
Habitum porrantes regularem per annum ,
nporegularicci yi venus, ab Epifcopo ad quid
Ignoti & Percgrini qualiter removeairur
ab Ordinibus , vel ad eos admittantur. lib. 3.
pag. 434-43J. S- I. &
¡Ilegitime nati Kcligioucm intrarucs pof-

fint ptamoveri. Hb. 5. pag. 415 41*. 5 t
l lllegiüatc r.aci á íuo cilpcnícr.tur lib. 3 p.
4*7 § 3
Iücgirirrms fi difpcnfctur ad Ordines & Beneficium
Eccleliaílicum . ad qua: fe extendat
ha-c dífpcrfatio. lib 3.p. 427. §. 3.
Iüegitimus fi difpcr.fctur fub his vcibis difpenfamus
tecum ut prorrovearis 2d emnes
Ordines, ad ijux fe extendat hxc difpenfatio.
lib. 3- pag. " . 415»- 43 o
- §• 7.
Imir.uniras ccdcfiaAica

I N D
f. tilden
Jidíces generaliter poíTunt fuos fub Utos puniré,
lib. j. p. 539 $. z.
Judex procclit contra aliquem ;x officio Se
c'amorc fame. & aliquo promovcnte inquiíitioncm.
lib 3-p. 534. 5.10,
Julcx fciens accufa:um inno:entem, probi*
eumtamen noccntem, quidag- e dcbeat. !ib.
I. p. nS.
Ju icx accipiens pecuniam ut ferret fcntcnriata,reftituere
tenetur, & cui. íib. 1. p z?6
$. 16.
Judices quid poíllnt á pattibus accipere. ib.
* P. í97- |. '7.
Julcx dolo malo , re', per imprudcn:iam fcre
is iniquam fcntiittiam, adquid teneatur lib
i- p. 195. 5. 15.
Judices fi mile judicent, fiufu orficialiu.n
reí per impruaentiam aíTelTjris , qui eorum
tencanrur. lib. t. pag. 197- *9S.§. 38.
Jjtans folutorum aliquid in cerro termino,
fi interim creditor excommunicetur, veniente
Krmino folutionis quid faciendum- lib. 3. p.
Í07.
Júrame iti forma triplicitcr invenictur. lib.
1. p. iií. S. z
Juramentum quid íit, & caufa ejus inftitutionis.
lib. i p. 113. $. 1.
Júrame ítum licitum cft,& meritorium. hb.
ib'dan.
Jurare per crcaturas qualiter liceat. lib. 1.
p. iif. '
Legitimitas quid profit filiis. lib. 1. p 181.
ziz § 14.
Legitima qua? fit l¡b z. itiidtm.
Leo Papa quid ftaruerit circa numerum fuícipient'um
inf.mrcm dc Baptifmo , & quib us
fieptohibitum lib * p. 7tí. > 7.
LibertOEttm Ecclefia aliqua notan la lib 3. p.
4iz 5.4.
Licentia docendi, Se cundí ad Scho'as gr*tis
debet dari. lib 1 p. 43- 44 $ 4 & f.
Linca quid fit , Se quot fiut linea; lib 4 p.
781 & feq $ t.
Litígiofus quare ordinari non debcat. lib 3.
P- , 40«-.
Ludcntes ad aleas Se taxillos qualirer peccent,
Se infpccljres ludi , Se quas pomas incurranc
lib. z. p. 36" j. 364. §. n,
M
M A C E R A T I O carnis in quibus
confiftat lib. 3. p.
6
85.$. tj
Magifter qualiter poifit aliquid exigere ab"
Scholaribus. lib. 1 p. 41. *. •
M¿jori:as tu quibus at:cndatur. lib. 3, pag.
Ífí-S t.
Mala qua: inducunt metum cadenean ia
cooftantem virum qua: lib 4 p. 8oj r.
Manumiíforcs fer votum in-Jupiici funt diferencia
, Sí qua'iccr dc eoium fervis agen-

tjcm.lib. 3 u. 421. 4x1. i. 3. Se 4.
Manumiflio quot modis íiat. lib.3. ibid.f.3.
Manumiffio quid íit lib 3, p. 418. j . * .
Maritus in dote reddenda qualiter condemnetur,
& de ca quid poflit retiñere, lib. 4. p.
850. Í.8.
Matrimonium cor.íummari m 01 alirerin fe
contincat dúo áciamcnra. lib. 3. p 370. $. 1.
Matrimonium quando dicirur nullum proptcr
confanguinitatem quid licri peflit. lib. 4.
p 833 fiedeq § 3.
Matrimonium li inrerdicarum alicui . ab
Eccleíia non poteft ille contrahere , tenet tamen
fi contrahat, fi non adíit aliud impedimentum.
lib. 4. p. 825. §. 1.
Matrimonium non peteft comrahi intra
quarrum confanguinitatis gtadum lib. 4."p
783 §.4 & 5.
Matrimonium infidelís converíi , cum conjuge
manentc infidcli qualiter folvitur, quoad
jus 8e quoad fubftantiam matrimonii. lib. 4.
p. 801. (5. 4.
Matrimonium inter fideles legitime contractual
nullo caíu folvi poteít. lib 4 p 803.
Matrimonium quid íit. lib 4 p.748 749 Çj.
Matrimonium qualiter folo confenfu contrahatur
, & nunciuam fine eo, etiam íi cartera
adfint. Iib. 4. p. 749. 750 $. 1.
Matrimonii bona qua: , & qualiter ad matrimonium
neccífaria. lib.4. p. 759 760 §. 11.
Matrimonium quibus conditionibns appofltis
non tenct lib, 4. p. 773.& feo. 3.
Matrimonium non coiiíurgit li aliquis deí-
•ponfet aliquam non animo ducfndi eam , fed
dccii iendi , folum ut cainalitcr cam cognofcat.
lib. 4. p. 7}i & feq. $ 4.
Matrimonium tenct quando propter pulrh
rirudincm aliqua dicitur lib.4 p. 754 ».í
Matrimonium per precuratores inter abfilites
fieri poteít. lib. 4. p. 7 5 5. $. 8.
Matrimonium qui pt íunt contiíhcre. lib.
4- f- 7 54- 75 5- §• 7-
Matrimonium ubi fuerit inítirurum >$c quibus
vcibis. lib. 4. p. 753. & f«q. §. ?.
Matrimonium quibus canfisíu iunirurum.
lib. 4. p. 754. f. 6.
Matrimonium aüud legitimum , Se aliud
«landefiinum , Si qux fint. Iib. 4. p. 763. te
Matrirronium ven m luit inter bcat;llmr:m
Virgincm & SarctJÍfin.um Joltph. l;b 4.P.765
Matriironium aliud ir.ipaum , ahud pci-
Jtctuír.jfcuconJun.n^ti.m. iib.^.p. 76).!. 15,.
Matrimonium impedientia , & cortrsetum
dirimcntia qux fint. fib. 4. p. 768. f>. 16.
Matrimonium aliud legitimum, & non ratum
, & aliud é contra : & aliud legitimum ,
& ratum. lib. 4. p. 766. 15.
Mcdici tenentur ir-firmos ir.encre ut c*nn>
teanrur , & centra facientes puniíir.tLr. lib. 3
p. 768. 13.
Mendacium quando fit peccatum mortaje.
Si qoanco veniale.lib 1.138 139 § 3.
Mendacium quid fit , mentiri , cicerc falfum
, Si mendacium in quo difFcrant. lib i.
p. 137. § 1. Se t.
Mendacium aliud perniciofum, aliud officiofurn,&
aüud jocofum. hb r. p. 139 $.3
Mendacium octo ger.cia fecundum Auguttinum.
hb. 1. p 1 38. i. 3.
Menfura ranirentix danda eít arbitrio Sacerdotis
multis confideratis. lib. 3 p.éfi.i 41
Mercatores te pcllipítfi cum vendentes-,
mentiur.tut, jurant & peijurant qualiter peecent
, & ad icíiitutioncm teneantur. lib. í.f.
354 M- . . .
Mettri, Se denaereri quis porcftunicá actio
nc diversa ratione. lib. 1. p. 143. 144.
Metus qui caJensin conftantcm virum,qui
i.on. lib. 4. p. 805-,

Monachi , rei Mentales fimoniace ícceptx
ad quid ccnetntiu , & quis poífit cum cis difpeníare
lib I p 19. 10 *. 14.
Ms-mch'.is vagans cxrra Monaitcrium , íi
aliqua hicretnr, & ingrediacuf aliud Ma«ta£
terium , ea func fecunli Monaftcrii . íi prinivim
novit vaganrem. ¿V: noluic revocare, lib.
J.v. 75». 11.
Movcnres arma contra violantes Ecclcíu ílicam
hbercarcmquo animo debeant eííe. ib. 2.
p . 114 $ 10
Mulier íi petar aliquem in virum «¡el c contciío
, qualiter procedendum á Judice. ¡ib 4
p 817 $. 1.
Mulier ii concrahac cum fecundo credens
moicuum primum qi-id agendum lib 4 p.
808. § 3.
Mvlier fi difeedar. vir in tenas longinquas,
nubere nequitumquam nifi fciat virum nsortimm.
lib. 4 p. 809 . § 4.
Muücr allegans merum , fi perfeveravit ia
matrimonio per certum tempus, vcl confenfit
in carnalem copulam non cft audienda lib 4
p &06. $ 4.
M dieres dreipinnrur a Diabolo , cum cogitan:
pinta cerrarum otbis fpatia pertranlirc.
hb. 1 p 15* i 7.
Mulier fi fufeepit filium de adulterio defraudaos
legirimos Hxredes quid agere debcat.
Iii>. 2. p 151 § 11,
Mjnu$;.b obfequio, aliud corpoia¡e,& aliud
fpirituaie. lib. i. p. 9. & (cq. §. 6.
Mutuans cunti ad nundinas accepturas ultra
fortem , fi exponatur mutuans periculo
qualiter agac. lib. 1. p 331. $.7.
N
N a t u s de damnato coitu , fi ejus
pater poíleá accipiar matrem in uxorem , ad
qua? poífit promoveri. lib 3. p. 418.
Ncccífiras furantis qualiter excufet a peccato.
lib i. p. 319- Ç.
Ncccífiras in juramento promiflbrio, qualiter
excufet á perjurio lib 1. p. 113.
Negotia aliqua frailare Clericis rn quatuor
cafibus licet. lib. 2. p 3 50 § ¡.
Negotia cx fuá natura alia inhonefta alia
•on i feu abunde inhonefta rcdduntHr lib z.
p. 348. § 1
Negotia inhonefta cx loco explicantur lib.
2 p. g 353-§-3-
Neophytus quis , & unde dicatur & quare
non fit ordinandus. lib 3. p. 407 408.
Notorium quid & quotuplex lib. 3. p.caj.
524.$ 10
Novitii Rcligiofi infrá annum libere poíTunt
ad prioi\;n ftarum rediré aifi io tribus cafibus
hb 1 p 98 §. 10.
O
O j T E D i j n t i a in quibus confif-
tat. hb. }.•-. 554- $• x-
Oi)!-: ;
oriu:v. tres funt fpecies , 3c qualircr&
cui ¡olvcndx. lñV 1. p. 199 §. 19
Oblaciones á quibus non debeat recipere Sacerdos.
lib 1 p. 200 § 19.
Obiigari ratiocihia qui dicuntur, Se an
fint ordinandi ¡ib 3.p. 411 412 §.4.
U uigacus a.l alK|Utd fiolvcn.iuin, ex inípiratione
S. iritiis s'anéti mortis, intrare poteft religionem
lib. j.p. 4 3 j .
Ofivrens bona fia Ecclefix , ut fpiritualii
adipifeatur , fimoniam commicit lib t. p.
32 $ 22.
Officialcs Qualitera(iqu¡d pcífinr accipere.
lib 2 p 198. 5.38.
Opera facía in mortali nulhounm revivifcunt.
lib. 3. p. 706 í. tz-.
Opera in cháncate facía morrificanrur per
fequens moitale pccc.'.tum , Se revivifeunt (I
pofteá poenitentia fequatur, -bidem.
Oratio quid , qux per competenda qnx ir»
ca icquiis ntw 'i' 1
l p- t>Seí.§ 35
Ordinandus qualiter fine crimine fe debeat.
lib 3. p J*y.
Ordinandorum qualitas non folum hpiícoporum
, fed etiam omnium ahoiuní cx Apoftolo
colligirur. lib 3 p. 3^6 S.
Ordinari an poílit qui defíoravir viiginém ,
& r-oílcá cum illaconrrax :
r lib 3.*p. 37$ §.4.
Ordinari po:eft qui nupíic virginem ea
mortuá- aliam duxit li t-arum ueatn tantum
cognaverit. lib 3 p. 37¿. $. 5.
Ordinandorum doctrina in duobus confiftit.
lib. 3. p. 39i. $. 1.
Ordinandus debet ciTc domui fux bené p¡xpofitus
lib. 3.p. 404 §1.
Orduics futtive recipiens comra canonicam
fotmam quá peená puniatur. lib. 3 . p. 437.
§.2.
Or uñantes contra canonicam formam quá
peená puoiantur. lib. 3. p. 438. §. 3.
Ordinatus ab Epifcopo , qui loco ¿5c dignitati
renuntiaverit ad quid teneatur. lib. \. p.
439-§-4-
Ordines quibus temporibus poífint conferri.
hb. 3 p. 441 441-§ ?•
Ordo Epifcopalis quo tempoic debet conferti.
lib. 3. p. 443. §. 8.
Ordines & confecratio Papx,& aliorum
oqo loco fieri éebear lib 3. p 484. $. 9.
Ordinatio cx omiífion,e ajiquorum quand*

INDE X.
'fit nuda , vcl debeat iterari. lib. 3. p. 445. Pecrantitus aliquibus potentilas
«. 11.
Ordinatus ab alier.o Epifcopo fine licentia,
&cx-:;3 futura témpora qualiter puniatur.lib.
y ?• . . . .
4 4 < }
- f
11
Ordo an reneat íi aliquis aliis orr.nibu* pr.r-
•ter ir. iftis Liccidotio ordinttur. lib 3. p. 448.
Ordines quot fint , Se recipiendi per ordii:eni!ib.
3. pag. 447. ».13.
Ordo Epifcopalis onsilTo fiíccrdotaü , vi 1
cmn íiio , & oniiiro aliquo alio an teucat lib.
3 P- 448-44? § »4-
Ordincs fufc.ipiens in peccato mortali peccat
mortaliter. hb. 3. p. 505 § 6.
debir Ordinatus privilegio coaccione clericali conditicnali, lib 3. p. 451. poGto $.16.
Ordo compofiticnis liujus Summar prct :
magr.a fequitur multitudo quid faciet fu'icofus
hb 3. p 513 §
Peccata mortalia qua* Se qua» venialia. ¡ib.
3.p. 663.$. 11.
•Peccata veniaüa cui confirenda. hb. 3. p.
663 $. 10.
Peccata capitalia , & quar ab cis criuntur.
lib. 3. p. 680. 681. i. 31.
Peccatum veníale quibus modis deleátur.hb.
S-p. 716 %• 58.
Peccata puré , veré , ac pioprié folus Deusremirtit
lib.3.p. 711.'.61.
Peccara Simula per fulfequer.s peccatum,
qualiter dicantur rediré, lib 3 p. 708 {. 53.
Peccata feínel coi:felfa , üifi i 11 quatuor ca-
VVlUlrUUUS IU^V.UU¡X vuui-niviiO" , » w v c . " , - - j - — -
*ii:od non tencatur contincrc , qualiter gau- fibus i.on tcnemur iterum confiteri. hb. 3. p.
i.-*»! , :_ ..1: I:L - _ ..... ic ./• ?nu 7©?- 5 §• ci. 54-
. p. Peccatorum remiífio per malum íicut per
ti i. 2. bonum fit miniftrum. lib. 3. p. 7M« 7 l
S- f «5*
Ordinum facrorum fufeeptione votum ib- Peccator poenitens, íed non complcns par-
Sen nifatur. lib a., p. . 780. t. 5. nitentiam , velimplens minorem quam dche-
Ordinatus in iacris non poteít contrahere rctur imponi per purgatorium puigandus cír.
Se contiahcns nullum eíl marrinonium. lib 4. Iib. 3. p. 710.711.$. 55.
p. 806. Padagia Se th-elonca nova Se veteta qualiter
Ornatus otdinandorum qualis. lib.3 p 385. licité recipantur & dcbcantui. hb t p. 155.
§-i3
Patdagia fubtrahentes Sarracenis cum aeccdunt
ad eorum Civiratcs ad quid •teneantur.
Iib. 1. p. : s - §. 14.
Pcena non fervantis cjccorr.municarioncra
quar. lib. 3. p. 59c. § 17.
Pana ebrietatis quar. lib. 3. p. 379. §. 1.
Tanis variis corpoiahbus & pccunianispaoiunrur
jr.ulti fine culpa proprer alios. lib. 3.
P A I L I Ü M infra tres menfes peri
debet. lib. 3. p. 478.
Fallió Papa , & alii Padati quando Se quibus
diebus uti peífunt. lib 3 pag 477. §. 5-
Papa (atúraos excen municatum intelligitur
.eum abfolvere , fccüs de aliis Pioftatis. lib. 3.
p. 604^ §• 36.
Papa, Primates & Metropolirani a quibus
.confecrandi.lib.3. p, 441.^.6.
í Papa cft funmus inter emnes Eccleíia' mi-
«iílrcs. Iib. 3 . p. 479. 480. f¡. 1.
Papa quar lolus ille poífit Iib. 3. pag. 4S0.
481. eod $.
P- . 54 8
- $•
reená reterná nullus pro alio punúur fihc
culpa, nifi in peccato origir.ali. hb. 3. p.
Pcrn?m quar attenuent, vcl íggravcnr vel ab
^ O l . VVJU y. í - J - — 1 - -- • CD
Paraferna quid,& quod habeat privilegium ea exenfent. lib. 3. p. 543. 544- 545- ? : 4- *•
dotis lib 4 p 848. Pana interdicti multi íine culpa puniuntur
. _ o .'o P i r ó n inrerdiíri multi íine culra runiuntuí
Parcntcs invenientes in Iccto filium fuffeca- pro peccato unittS. lib. 3. p. 547. $.4,
•tum quid agere debeant lib i.p.115 216.$ 11 Tara cxccamunicaticnis nou detet fine
I Participantes cum excommunicato quas culpa qui pro alio puniri. ibid.
"p-a-nas incuircnr. lib 3.p. 591 $.28. Pcena: majores á quibus poífit infligí, lib. 3
' Pater Se niater pro fiiiis , ubi agitur de fec- p. 539- f. t.
áerc matrimonii qualiter fint idonci teftes. Panavum alia canónica , alia legalis Se ea-
Jib 3. p. 834. § 3
rum multíplices fpecies. M1.5 r-537.» T.
Parriarcharum quatuor princip^lium tu JE
Pana Clerici ron fervant's continentiam ,5c
quando d'.beat vitoii á lubditis in facra-men-
privilegia Iib. 3. p. 485 $.3.
tis. lib. 3. p. 518. %. 8.
Patcm-uas inrer quos artcnc'atur ', & quid
juris de ea circa matrimonium Ü.4.P.788 i 4
Pana iteranrium facramenta non ircrabil-a,
Iib 3. p. 4¿i. $ c.
Pecunia fimOni&cc acccptacui fit uftituen-
¿». J&.1. p, ÍJ. §. 10
Pauafimor.;;ci in osdi&ít íe iu hcncücio.

lib, 1. p. 13. §. 9.
Pcena facerdotis rcvslantii Mnfcífioaem.
lib- 3. p. 717. 718. i. j9.
Pcena alia j-aJicialis , alia cOQventtOBtlif.
lib. x. pag 319 y y
Pcenaappofirain coutra¿t.i mutui cjuii iniít-
•cat. ibid.
P.enirení fulemnitcr non efl or linan lus lib
j.p. 409.
Poenitentia c(l fecunda cabala poli aaufra-
•gium peccati. proe. p 1 $ r.
Pecnitens coafiecus Sacetdoti , quibus cafibus
remitteniius cft ai fuperiorcm. lib. 3. p.
660. $. 17.
Pecnitens poft callcctam rcm'íGoaem uon
debet ccíTarc ab impoíica pccnitentiá lib. ^ p.
71J-Ç. 6y
Paenitentix commutatio cum tibi fub litis
confeíTor diferece faceré poteft lib. 4. p 730.
y Í6.
Pcenitcntix impedimenta timor, pudor,fpes
Se dcfperatio. lib. 4. p. ,73**1. 67.
Pecnitens confeífus nollcns abftinere vcl voleáis
ab unoScin alio remanere iterum de ómnibus
conficendus. lib 5. p. 70J $. ri.
Poeitrendi tempus cft ufque ai ulcimum vi-
XX. Irb. 3.p. ^ 7U.5. 55,
Pcc.iitcntia quid fit St undc dicii. lib 3 p.
INDE X.
Perfonsd qux poíTunt communicare cum
eommunicato , quaKtcr , & in quibus cafibus.
lib. ;. p. 591 Se feq. §. 19«
Pcritorium Se pofTcuorium in lite circa matrimonium
qualiter fe habeant. lib. 4. p. 830.
f. 4.
Pignus ut licite vendacur , qux requirantur.
lib. 1 p. " /: 341 $. 13.
Pontificcs quid ftatucrint circa docentes litteras.
lib 1. p. 41 §. i.-
Portio pro Ecclcfn fija hominis fepulti i 11
alia. , un le fit fumrnda. lib. 1 p t9f.§ 4£
Poílalari qui debeant , & ¿ quibus lib 3 p.
474- $• *~
Preces alix carnales, alie fpititualcs lib. 1
Pueiitcns v«e poteft poftel percate , & ni-
.hilominus priru» fuit vera pornitcncia. lib. y
P.r-iitentia quantumvis vera cft ircrabiK*.
lib 3 p. . ¿39- §. y
Peejitcntix aóliones qualiccr fint tres. lib.
3-P- . tf
Prxccpti vittus qux. hb. 3.p. 5Ç4 §.t.
Prxdia Eccleíiarum privilegia, Se ad qur
tcncantur. hb. 1. p. 171. f, 4^
Prxdonum duo genera , Se qux fit corun»
pcena lib. x. p. 2.40. §. 4,
Prxdium , vcl res aliqua pecunia ufurarii
empta. a'ceri donata, fi ufurx folvautur, quid
de illa agenlum. lib. 1. p. 339. n.
Prxdicacori, circa Prxdicatoris aclum quatuor
func cónfideranda lib. 3. p. 39c § y,
Prxlatus ,fi iniigcat etiam a minoribus do
bec ad Jilee re, & qualiter debcat corrigere. lib,
3-P- . 397- S-4-
Prxlato nolente otdinare aliquem proptec
oceultum peccatum quod fcit, fi velit ille pro*
moveti non cft rcpcllcndus , fecus in Prxlato
regulari lib. 3. p. 4 ? 1 7 «
Prxlato compellcnte malo fine aliquem ai
fufeipiendos Ordines , ñ ii exigat utilitas Ecclefix
, qualiter ille tenetur Ordines recipere.
4*Ȓ"f. lib. 3 p. 4f4-$-i8.
Pirnirentia alia folemnis, alia publica , alia Prxlatus, in quibus pofllt fuas vices delega­
privara, lib j. p. 6¿z.i.(¡. re, lib r. p 39. §. i.
Pccnitentiá vera tria necclTaria requirir lib.
Prxlati , Se Clerici qualiccr male difpcnfan-
¿44- $• 7.
3 P
ces bona Eccleíiaftica gcaviífimé peccent, Se
PMCUITÍO dúplex , fpirituaüs & corporalis'.
398. $. 1. ad reftitutionem tcocantur. lib. 1. p- 14a. $.8.
lib. 3. p.
Presbyteri , Se inferiores omnes á fuo Epif­
Perjurium qualitercumque fiat, & fraclio copo debent ordinari lib. 3 . p. 439. §. 4.
ipernitencix folemnis quomodo punhntur lib Prx/cntatus in aliqua Ecclefia , pació inter-
3. p. 697. 69Í §. 4j. yeniento , fi lie ordiuetur , quas pxnas incur-
Perjurium quid fit, & quot modis commirrac. lib. 1 p. 3

a. f. *88 § 3°-
Prxfcriptio quibus cafibus , Se tcrfipcribus,
& in quibus rebus non currar, hb 1 p 1898c
feq S 31.
Píxfcriprio ut compellatur quot requirat.
lib. i r . tU. 187 i-19-
• Prxícriptianis fpecies dúplex, lib. T p. 18Í.
f. 19.
Prxfcriptio in quibus ubus cadat vcl ron
«adat. l.h. 1. p. 185. §. 18.
1 Prxfcripriu ,& ufucapio quid, & in quo
áiffcrant. hb. 1. ibid. 17.
Primas, & patriarcha pro eodem ponun
tur. lib. 3 p. 484 485 i. 3.
Primates , feu ratrinrebx non h..bcnt jurifdictioncm
in SUFTTAGANCQL Mctropolhanorum
aifi in ccrtis calibus hb 3. p. 483 §1.
Primares , feu parnnichx funt Tapa minores
, majores autem Mctropolitanis. lib; 3. p.
483 § *
Primitia quid íit % Se quod cx prxcepto Domini
debeatur lib 1 p. 198 $.17.
Primitia cui íit danda > Se quanta debeat
«ííc. lib. r. iii.!.§. 18.
Privilegia rerum Ecclcíiafticarum mulra.hb'
i.p. l?M;3<
Procefllones fieri confuerx pro Defunctis ,
proptcr pecuniam qualiter licitx. lib x.p 17-
5. 18.
Trofiífio vera , vet prxfumpta facit votum
Monach.-mís folemne. lii). 4 p 77 s
-779-$ 4-
Piomovcndus ad dignitarcm qux debeat
Jiabcrc Iib. 3 - p .473-
Piudentia, Se triplex peritia debet eíTe in ordinandis.
lib 3. p 381.
Pubes fi coutraxi: fponfiüa cum minori, aceedens
mir.or ad xrarem legitimam fi veür
iratiinmnium confummare , pubes non poteft
reíilire. lib. 4 p. 746. § 4.
Puero & puellá per verba de prxíenri confrahent'bus
quid illud íir. lib. 4 p. 741. 1 3.
Pueris ante feptennium fponfalia contrahentibus,
íi ante pubertacem n.arriir.onialiter conjungunrur
, intclligcntes qued aftum cft ,
fjor.faiia eonfiíraantur lib 4. ibid. 4.
Pueri fi contiahant vicini puberrati,qualiter
matsimonium teneat lib. 4. p 743 $ y.
Punitur quis fine cu'pn inrerdum , fed non
une caufa, & in quibus cafibus lib. 3 p.5 8
Punitus fufficienter femel p:o aliquo delicio
•on dtbct pro eo lem aha pcena infligí, fed
inulta in «onrrarium. lib 3, p. jyi. $. 9.
Puigatio quid fit, & quotuplex. lib 3. p.ji $
§ »•
Purgatio qualiter minus juftc facta non fa­
ciat fidem. Iib. 3. p. y31. §. ro.
Piirgatio etiam oblata quando admkti non
debet. lib 3 ibidan.
Purgans fe ipfum ab infamia deIi¿VI , Se compurgarores
qualitci jurare debeant. lib. 3. pag.
Purgatio qualiter racKoda. lib. 3 ibid, i. y.
Q_U A. M a M fint, qux vix fine peccat»
fien non poíTunt. lib 1 p. 554. 555.$. y.
Qui aecufare poífint matrimonium ad plcnura
divortium cclcbrandum. lib. 4. p. 831.
831 §1.
Qui admittantur al aecufarionem matrimonii,qux
tit propter adulterium. lib 4 p 8 3 7.^.1
R
R a p 1 n a m consientes , auxilium ad
illam dantcs , in folidum tenentur. lib. 1 pag.
170.

"kei capta» in bello jufto non funt obnoxia:
rcft'tirti «ni lib. r. p. 263 § 17.
R •ftituri©ufura: , Se i jare, & a judice
prxcipitjr. lib x p 338 y ir
R.ft.tutio qualuc. fací:n'a , fi fcitur perfora
, fed non ub: íic , vel cft longiffiuic abfens.
hb. z p 34Í. t ií
Kefticu* ;
oni eft obnoxias fuo nomine iccix.
ns ..fua': t S¿ íominc alieno lib .t p 34.;.
348 § 18.
Aes qux ad-uu-dum ufum funt bo¡:x, n¡fi ai
peccaniuiB .habere , venderé ,Src pecíacam
eíl 8: vi.1 •V.isad daiv.ua fe cuta tenciUTJ hb. z. f 5ÍT- § 6
Rcsad alcas lucrata, qua'itcr Se cui cx fententia
auctons eft rcftituenda hb». z. p 36 j
Rvs fec ríar.quat in ufu* profanos nequeont
«otiveiti Ib 3 p 469 ». 10
Reftitutio propter legem miquatn facienda,
q..alitcr , & quibus fien debcat. Ub. 1 p. 306.
$ 4.;-
Res perditx vel futo abiatx non funt qnx"icndx
\er aftronon ¡am lib 1. p 150 §. y
Reftitutio rei abla.x per rapinam ápluribus
raptoribus , á qnibus. «5c qualitct íieri debcat.
lib x p. z?i.$.zi.
Res íi dc rapina fciatur cífc , & inquifitus
non inveniatur Dominus, quid de iba agendum
lib 1. p. 274. 177. § 23
Res de rapiña empta ,de ea írcundiim diverfK..i.-m
animorum ementium cft judicandum.
lib. 1. p. z y 8 $ xx.
Rrs Ecciefix confervandx , «SÍ in Ecclefia
quid faceré non fi» licitum hb. i.p. 167 ró8.
S A C R A M E N T A Euchariftix Baptifmi
, Confirmacionis «Sí Matiimonii , qualiter
mutuo-fe excedan! lib. 3. p. 463. § 7.
Sacramentum baptifmi etiam ab inrideli miniftratum
fcivatá Ecclefix forma tenct lib.y.
ibid.
Sacramentum quid flt.Iib. 3.p. 457 i 1.
Sacramentorum ípecics dux , alia neccffi
eatis , alia voluntatis hb. 3 p.4f8 $ *
Sacramenta eualia itcicmur, & qualia non.
lib 3. f. Í 4'
Sacramenta qualiter in dubio poíTunt itera*ri.
Hb 3 p. *(¡x. %.<
I N D E X
Sacramenta fufeipíenreí ab aUquiburquafitcar
peccenc lib 3 ibid. 3c p. 4í?.
Sacerdos qualiter injunge; pecnitentiam lib.
3. p 700. i. 47-
Sacerdos fi miíTam cclcbrer 3c intret Ecclefiam
excommunicatus quid faciet hb 3 .p 614»
v
i 4 l
po confcrcur. lib , ibid. §. 7; ^ ¿ 1 f Tí qU
Sacerdos cum áai&Ut mulieribus poífit cohab;;are
, licet ei lit cum mulieribus íiucrdictX
hibicatio lib 3.P Vf-\7
Saceidos qui dum incipit verba confcciationis
peccati mortalia recovdarur quid a¿ete dc*
bcat hb. 3 p 616 , y
• Saeerdoti habenri parochianum furdum murum
3: excum , fi fciat calen elle in mortal!
quid agendo'm. Irb 3 p 70.. i. 48
S.'.ccidos íi quis conñtejrur hxrefim.Sc vult
ab aliis peccatis ccílare . fed non ai> hxreri ,
nec vult revelare focios quid aget hb. 3. p.
719. § «5o.
Saccrdores habent poreftacem d'mirtcndi
peccata 5t retinendi lib 3 p 710. $*Xx-.
Sacerdotes tribus modis dicuntur ligare Se
folvere lib. y p 722. \ fr.
Sacerdos cmrans MilTam Dcfuncftcwum pro
vivís quá pcena puaiat'.r. lib. |, », 151.$. 6.
Sacerdos ex dolore altaría exuens 3c ai.a fiimilia
faciens qualiter non pe«cct ibid.
Sacrilegium quid fit, quot modis comffúV
ratur lib r p.164 §* 1 Se í.
Sicrilcgus quas peonas incurrat lib.t p.iíy
.sarraceni quid fot , 8¿ undc dicti. lib 1 . pY
4)- >•
Sarisfactio' faifa qux. lib. 3. p. 68-8 &fcq.£.
c
atufad i o in quibus conñftat. lib. 3.p ¿S3
684 »• 34
Scandalum quid íit , & quando fit peccanm
lib 3. p. 509. tío 3c feq: f. x
Schifmatici qualiter recipiendi abEcclefia,
ltb. 1 p 6 f
Schifma quid fir , unde d ;
catiu\in quo diífcrar
ab hxrefi. lib. r p. «5 3 § 1 z & 3 .
Schifma qualiter á Domino Sí á judice ho*
mine puniatur. ibid. 3c p. 64 > 4.
Schifrnaticus, vera confert Sacíamela. hbk «•P-^í 5 S-
...
Scnrcntia
1 ¿ . .
definitionis,
'»
alia interlocutoria, 3c
rt,
" t
Sacramentum confirmación», * folo Epifcc-
"Kcnocutorfa, Se
WemhTff ^T* ür ^ 3
' f " 7
' *
f\ lKl
P r
^enda,que^
Sacramenta á «uo'ri. conficiantur ^çrdoce, W ' * ' ^ P 5
'
&
^
•^•^ualitccfinfr |ib, 1. ibid. ' «carejitia; çffcOus quiiujt ft quifque cfíce¿u¿
2 ¿

in quibrs cafibus fallar, ¡ib 3. ibi 1. *. 8.
Sentcntia triplex , prxceprionis , dcfir.kionis
le cxcomniuiiicarionis. lib, 3 p. 553, $. 1.
Sentcntia prxcepti quid, ij
Senter.tia lata de divorrio contra aliquem, íi
aliquis ¡aboret codera impedimento qui: aget.
Jib-4 p. 8? S •. 2.
Senrcntia lata divortii centra adulterara , fi
peí; feparationem vit adulccrctur, illa eum repetere
non poteft. lib. 4. p. 841. 6.
Sepukuram cligensextn Eccleíiam fuam pnríochialem
debet poruonem fux Ecclefix. lib.
J.p. ^ . . . 104. «1.4.
Sepultura Ecclcfiaflicá qui carerc debeanr.lib.
1. p. 101. taz §. t.
Scpcliri ubi quifquc debeat. hb. I. p. i»j.
Sepulturx jas quid íit. hb. 1. p. 101. í. 1.
Sepulturam eb'gens apud aliquam fcligiocexn
medio juramenro , & fació publico inílrumenco
non poteft iterum alibi eligere fepulturam.
Jib. í. p. 107. §. 10.
Sepulturam íi qnjseligat in propria Eccleíia ,
nihil illi legans , & legans aliis Eccleíiis, quid
proprix Eccleíix agendum. lib i - p.ioí. §.8.
Sepulturam íi quis eligat inalia Eccleíia . cui
lega: mille, & fux folum decem , quid fuá Eccleíia
peterc amplius poílit. lib. 1. p. 205. 206.
Serví non ordinandi, & quare. líb. 3. p 415.
ki.
Scrvus íi ordinctur fcientc Domino , vcl ignorante
quid. lib. 3. p. 4l6 (¡..3.
Scrvus licet confecratus, Domino rcírituitur,
r.on res confecrara, & quare. hb 3. p.417. $.3.
Scrvi Judxorum , Paganorum , & Hxrcticoíum
, fi vcijnt fieri Chriftiani , qualiter íint liberi.
lib. 1. p. 50. & feq.§. 6.
Servís contrabentibus , invitis , vel ignorantibus
Dominis tenct matnmonium. lib.4 p.
77*. $. t.
Servus fi contraheit confentiente Domino, &c
Dominus prxcipit ci aliquid codem tempore
quo uxor petit debicum , fervirium Domi::i eft
xclinqucndnm , fecus fi contraxit fine ejus li
centia. ibid.
Scrvus perjutans compulfus a Domino , vcl
p'i'jurans provocarus ab aliquo , omnes funt
per juri. Iib. z. p. iaí
Simonía on incurrarur , cum aliquid datur
laico , ne impediat eui&ionem. Jib. 1. p. 19.
5rrrvn>a quibus caj BES non errrmittatur, liítí
¿ciur aliq-.kl pro ipuiua.ihis lib. r. p 8.
Simonía hxrefis inte: Eccicíauica crimina
obrinct ptimum locum Iib. 1. p. 4.4.1.
Simpniaca. quxdam quia prohibirá, alia quia
hrtic 1:acá. lib 1. p. 4. §.
Simonía quid fit. .

foforam , qua; confidcrarc debeat. lib. i. pag.
ti. i. 4
Sufpenfus quoad fe, «Se quoad alios quis dicatur
lib i. p. 13 $. 5>.
Subdirus non debet ordinari .ib Epifcopo,
quem novit fime-niaCum in ordine lio 1. pag.
}o.y 11.
Synodus Calcelonenfií quos juJicct íimoniaces.
!ib. x. p. 37. $. tí.
T
T A c i N s impedimentum cum in
Ecclefia publicatum fuit marrimo'iium (i pofeca,
illud proponatquid agendum.lib. 4. pag.
8? 1. 833. §. 1.
Tempcrantia cibojiama Cierico lubenda.
Ii». ?• p- 379-
Tempore feriarum circa matrimonium qux
fieri poííunt lib. 4. p. 814
Teftes jurantes fe dicluros veritatcm , íuper
his qux fciunr in fuá Ecclefia reformando, qux
racerc ieneautur. lib. 3 p. (35.(.ir.
Teftes quot rejuiruntur in caufa matrimoaiali
, 8c in aliis lib 4 p. ' 841.
Teftis eft perfona communis , & qualis debeat
elTc,& ad quid tenetur. lib. 1 p. 301. i 40
Timori, impeiimentuan tribus curatur. lib.
3P. 731. §.68.
Torneamentis , & bello injufto inte.elTenrcs
fi aliquis occidarur, etiam fi non ab ci» , u:
promoveantur cgent Epifcopi diípenfacione.
lib. z p. 230 § 1.
Torncamcnta excrcens quam pcenam incurrat.
lib 1. p 119, s¿. x.
Torncimenta qux dicanrur, & quare a facris
Cinonibas p ohibica. ibid. $ 1.
Traníitus dc una Eccleíia ai aliam quadruplicircí
contingit Se qualiter faciendus. fib 3 ,
p. 491-& fcq.§ 1 & 3.
V
V A J t i L 1 ü s hxrerici Domini , á
debito fidelitatis cft abfolutus. lib. 1 p & metus quid fint. lib. 4. ibid $ t.
Vota abftincntix, & peregrinatiouis , ante
i'iTreiTum religionis facía , difpenfan r
ur a
Prylaro lib. 1. xotf. ^ 1 j.
Vota aliqua redimi, &: commutari poíTunr.
lib 1. p 80. §. 3 .
Votum Terrx fanclx , quomodo difterat ab
aliis votis üb. t. p 81. § 4.
Yororum icdemptio , vel commutatio , cx.
aliqui caula , & auctoritate fuperioris fieri deber.
ibtdem.§. 3.
Votum voluntatis , quot modis irtitetur. lib.
1. i>. 83. f.
Vovendi , oux perfonx non habent facultaren!
Uberam a"b. 1. p. 83. $.ç
Votum frriclio; is religionis, petita licentia i
Pr.ilaco , debet a iimpicri. lib. 1. p. 84.5 f .
Votum quid íit, 8c quocuplex. lib. 1. p. 7j,
76.%. 1. ¿ka.
Votum foiemne frangens gra' iu< peccac
quam frangens vocum fimpicx , & qua-c lib. 1
P- 75- §• t.
Vota aliqua nequcunc redimí , vel commutari.
ibtd.y^
Vovere qui poífint, Se quid fit votum. lib.
4. p. 776. § l 6c a.
p.
Votum qua xtatc folcmnifan poteft. lib 4.
_ 777-. $• J.
Votum íúnptex contrahendum impedit,aoa
dirimir contraclum , foiemne vero utrumque
facir. íib 4. p. 780. §.6".
Vocum aliud fimplex , aliud foiemne ,

Vfcra cotWTiHtítnt ferrrer f. tr.meat-.s pac-
tum .atorar, vcl jrincipalrrer Yj tir tabear hicri.
lib a p. 317. cV Ico. $ 4.
Ufuram comrr>irfrrr on.rcs oves ccxinu-
•itatis , crou m ai cloiitatr ] < cí ni2 ad ufuíam
datur. lib 1 p 343. & feq. % . ir.
Ufuram ciigere , r.cc a Chriftiano , rice á
Judaro , nct a Prg.-no , í>c. licere , con muais
fcntcp'U elt. hb 1 p. 345. red. $.
Ufurai acopien» Chriftianus á Judaro , cui
«as rcftiruat hb 1. ibid |.
Ufurarius quid reftitucrc teneatur. lib 2. p.
346. § 17.
Uxores qualiter & de quibus poflint clecmo-
#vnas faceic. Ub. 1. p. 3«$o. y 9.
FINÍS
Uier franger.s voti m obedims viro, qrsli-
Scr cVdiat crian-; Deo. hb. 3_p. •;n ptccciiim carr.is lapfa , fi coeverfam
ad n.clioicrn viten , maritus r.elucrit cam
iccipere , poteft icligicneíTi intraif lib. 1. p.
ioj.$. iy
Uxor adultera quibus «af bus neque-at aecufaii
á viro, lib.4. p_ 839 & feq. y 4.
Vuadulteratus oceulte , & uxor manifclrc ,
ron poteft illam reculare lib 4. p 841. § *.
Uxor raptáis habrns in don o res per rapi-.
nam accci tas á manto dc quibus eam fuftef>.
tac, quid agere debcat, hb. a. p 2.73.274

SAN RAIMUNDO DE PEÑAFORT, Summa Iuris
Jurista español del s. XIII, patrón de los juristas,
canonista excelso, autor de las célebres Decretales de
Gregorio IX, obra fundamental del Derecho Canónico e
integrada en el Corpus Iuris Canonici y de esta Summa
Iuris, muy apreciada.