M - DSpace CEU

£ BlBi iOTEÇA

SUMMA
S. RAYMUNDI
PENIAFORT
O R D I N I S
PRiEDICATORUM,
CUM GLOSSIS JOANNIS DE FRiBURGO
SANCTISSIMUM D.N.P.
CLEMENTEM XI.
SECVU^DA ED1TI0 *AVCT10R ET CORRSCTIOT^
*A V E :
9i 1 0 N £
FRANCISCI MALLAR.D,
BIBLIOTHÉQUE
DES
PfiRBS do St-SSPRiT
CHEVILLY-UftUE (Seira)
Typog. & Bibliop,
IliuftriíT. & Excel!,
^^Mi!i^h°^mJ asases
M D C C X V ;
Superiorum Termw*

CLEMENTI XI.
PONT. OPT. MÁXIMO.
EUSTACHIUS BULLIONIUS PRESBITER.
FELICITÓTE M.
BEATISSIME PATER.
N lucemprodit denuo, fecundis SANCTITATIS VESTR^
aujpiciis Avenione>hac alterdRomd ySumma Sancli T^aymundi
depeniafort, qu& olimfubCLE MENTÍS Vlll.Pradecejjoris
Vefiri ^Patrocinio in lucem primum prodierat. Opus
fane tum aucloris doclijfimi

Del difyenfatoribttá popofuerit, nifiprius facrú Canonib%s fulcirentury quo in
¡ludio i ta exceUuit, ut Romanorum Pont'ificum Decreta in variis epiflolis^j*
Confiliis Jparfa juffu Gregorii IX. adcomm%nem totiiu Ecclefie utií¡tótem in
ordinem coliegcr'it y&in compendiummiro artificio redegerityut inipfo Deeretaliumproemiopr açud
fulge ntijjlmum illud Ecclefa fydus Prxdicatomn Ordinem > cujus Genérale
Magiftcrium adeptusguarneitif/ime potuit abdicavit.apudSttmmos Pontífice
syqui ipfum in gravi/fimis quíbufyis negotiü in confilium adhibebant,acpurpura
plur ¡es decorajjent, nifiprofunda ipfiuj bumilit/u obfiitiffet. Tuum efi\
BEA lISSIME PATER,í7¿/t'#; redderevocem virtutü > quamalineemors
ipfa penitus potuit eriperesViget enim adhuc apud píos &* do el os viros illius
auc7oritas,vivebitque amplias in pofterumfituní vocis oráculo confirmttur\&
Tu A SANCTITATE probanteJtegcndtv nunc omnibfuproponatur.H¿c mens
nofira fuit>dumllluflrijfi'mi'& Reverendiffi'mi ALAMANNI SALVI ATI Pro-
leu¿e Jane Societas,
laborum fuorum Primitias SANCTITATI TU JE confecrandas duxit, majores
haud dubie in di es allaturajifub umbraalarum tuarumincedens,Maximi
Pontificisfiptimi fui Principa Patrocinio pojfítgloriari.Summw igitur ipfe Paf
tor,qui te in fufremo Sacerdotii ápice colIocavitytuampro catholtea fiae follicitudinem^otqueconftantiamdiutijfímefortunare
pergat, e£* eximia iüatua
animi decora, qu¿e in te fumma funt non admiran folum nobü yfed illorum
fruclum , quiin Ecclefia uberrimtu efl colligere finat. Sufereft mihinunc ,
BE ATISSIME PATER,«¿leyes hofee conatus in nervahaceditionepromovenda
vela acciperefícque animum ad majorafufeipienda adjicere, Fetixpro*
feSío Societas,fihocce votorum fuorum pignu-s, perenifque obedientia monumentumjbeni^nis
oceulis accipiasfipfique & mihi Paternam benevolentiam ,
O 4
Apofiolicam benediclionem, quam fuppiices ad SANCT I TATIS Tu JE
j>cdes bumiliterprovoluti peumos, dignem impertiri.
Avenione Kalendis Augufti MDCCXV.

SU MM A
SANCTI RAYMUNDI
DE PENIAFORT
ORDINIS PR^DICATORUM.
P R O £ M I V

i SÜMMM SANCTÍ RAYMUNDI,
norcm Domini noílri Jefu Chrifti, 6c gloriofas Virgínls
matris ejus, 6c Beata: Catharinas S, prxfentem Summulam
ex diveríis aucfcoritatibus, 6cmajorum meorum dictis
diügenti iludió compilavi j ut íi quando Fratres Ordinis
no/lri , vel alii circa judicium animarum in foro g
poenitcntiali foríítan dubitaverint, per ipfius exercitium
h
, tamin confiliis, quam in judiciis, quxftiones multas,
6c cafus varios, ác difficiles , 6c perplexos valeant enovei
quia daré. Hoc autem non prxfumens de viribus propriis at>
¿*fc stimwim tcntavi ,'quia núlláb fuñt prxfértim cum nec velle, nec
compofuitUr- nolle 1
nabeam 5 lea ípem ngens totálitef in bono obetio.me
in Cütl- dienta., arque in fumma clementia Salvatoris , qui fa-
tbar¡us. C l t wwtobiwti' tnagwa joLus.-
§. 2. K
Diftinguitur ergo per tres partículas > in qua~
rum prima agitur de criminibus,..qu.se principaliter , 6c
direclé committuntur in Deum : In fecunda de his ,.qux
in proximiun : In tertia de miniftris irregularibus, & irregularitatibus,
6c impedimeneis ordinandórum, diípenfationibus
, purgationibus , fententiis, pcenitentiis, 6c
remifíionibus.
§. 3. Modusagendieíl talis: In ílngulisparticulis prx-
. mittuntur Rubrica ad ipfás particulas pertinentes. In
qualibet Rubrica tra&atur primo de materia Rubricx ,
prouc pienius , 6c planius potui 5 ponendo utilia , 6c necesaria
, 6c vitando fuperñW. Secundó ponuntur dubiae
qnxfliones , 6c cafus. Tertió fubjunguncur 1 notulx juris
ad Rubricx naturam fpeclantes , m
non ambiguam,
fed veram , 6c certam fententiam continentes. Undc
lector, mihi ( precor ) eílo benevolus, 6c afFeclum
g De ifta Virgine mentionem facit, fpecialiter, forte * pcopter devotionem,
quam habebat ad eam.
g Forum neutraliter dicitur rerum venalium ; forus mafeulinc , caufaruift
extr. de verb. fign. forus cft exercendarum Htium locus.
h Id eft, frequentem ufum.non, per fun&oriam inípe&ioncíU; .
i Quia Rigularis erar Magíiler.
k Supple hxc Summula, reí hoc opu?,
/ Ubi dicitur illud in fumma > nota , &c.
m Et loquitur ibi de CaaoRÁcis fcrijtuxis^

LÍBER' PRIMUS." 3
meum coníiderans , lingua toxicata non mordeas: utilia
foli Deo attribuas 5 & & quac tibí minus utilia , vel proríus
inutilia vidcbuntur , dicas vel librum n mendoium ,
vel te non intelligere , vel á rhe prxter propoíitum inferta
cogitans, chántate fraterna corrigas, &: emendes.
n Similc dicit Auguftinus 9. dift. Nihil aliud cxiftimo , quam vel mcndofum
tfle codicem , vel non cíTe alTccutum interpretan , quod di¿tum eft , vel me
nunime intellexilTe.
SUMM^ SANCTI RAYMUNDI
L Í B E R I.
1. t)e Simonía.
2 . Ne Prdlati vlces fuas fnb annuo cenfu concedant.
3. De Magijlris , dr ne aÜquid exigant pro liccat'ia
do cendi.
4. De Judas, & Sarracena. '& Paganis, ¿r eorum fervts.
5. De Hxretlcis, & fautor ¡bus eorum, ¿r ord'watts ab eis.
6. De Schifmaticis , & ordinatis ab eis.
7. De Apoflatls.
8. De Voto , & Votorum tranfgrefforlbtts.
9. De Juramento , ¿r perjurio.
1 0 . De Mendacio , ¿r adulatione.
11. De Sortílegis , ¿r dlvinh.
11. De Periis.
i^.De Sacrilegiis.
14. De Immunitate Ecclcjiarum, cxmeterlorum , tjr re-
U¿ rum ad ipfas pertinentium.
j¿.DeDecimis , prlmhiis , ¿r oblatlombus.
l6. De Sepulturis.

4 SÜMM-fi-.SANCTX RAYMÜNDIt
J> Simonía. Tit. L
QUONIAM ínter crimina Eccleíiaftíca a Símoniaca
haereíis b
obtinet primum locum, c
ut i. quadr. ult*
patet. d
videndum eft primo, Quid íit Simonía, Unde dicatur
5 Qiiibus modis contrahatur 5 Qua pdena Simoníacus
puniatur 5 Qux erga ipíum difpenfatio fíat. Ultimo
de quibuíHam dubitabilibus íiipponemus.
$•1. Simonía eft ftudiofa e cu piditas, vel voluntas
cmendi,vel vendendi aliquod lpirifualemec oportet addi,
vel ípirituali annexum : nam fpirituali annexum fpiri-»
tuale eft. 1. q. 3. Si quis objecerit : ¿"Videtur tamen,
quod debeat addi: jus enim patronatus prohibetur vendí
, quia eft annexum ípiriuaJi. g extr. de jur. patrón, de
* Crimina eccleíiaftíca funt, quorum examinado , fivc cognitio, 5c iéntenti*
pértinet ad ecelefiafticum judieem ; ut Simonía, hxrefis , apoftafia, facrilegium,
perjurium , votorum tranfgrcilio , 5c fimilia : ficut fecularia appcllantur crimina,
quorum cognicio pertinct ad judiccm fecularcm i ut homicidium , furtum , 5c
amilia.
b Quare Tocatur íimoniaca hxrefis ? Numquid emere, reí Tendere Ordinem,
vel beneficium hxreticum cft i Reípondeo : Quxdam funt imprctiabilia , 5c de
jure , Se de fa£to , ut lides , /bes, chantas Se extetx riwxes, Se Spiritus Sanctus
, 5c dona ejus, id eft , donum prophetix, 5c potcftas faciendi miracula ;
Quxdam autem funt imprctiabilia de jure , fed non de facto ; ut Sacramenta Ecclelix
, qux revera de jure vendi non poífunt, licet de fació quandoquc vendantur.
Quantum ergo ad illos fimoniacos , quitaría vendi de jure poífc credunt abfq"tte
peccato , aut virtutes , aut Spirirum Sanctum , aut prxdicta dona ejus , qux:
non de jure , vel de fació vendi poíTunt, dicuntur fimoniaci , 5c hxretici, ad
minus largé ; 5c fimonia dicitur hxrefis. Vel fimoniaci dicuntur hxretici propter
primitivos Simonis Magi difcipulos, qui cum profiterentur fe eíle Chriftianos >
colebant tamen piíturam , 5c imaginem Simonis Magi5c cujufdam mulieris,
quam diecbant Selencm fociam turpitudinis ejus , qux prius in proftibulo fteterat
apud TyrumUrbem Phxnicix : 5c eis inceníum, odores, facrificia, 5c libamina
oíFcrcbant i ficut legitur in Ecclefiafticahiftoria lib. x. cap. 13.
c Id cft , máximum > vel primum locum, quia omnis infidelitas, íiib qua continetur
fimonia, inhibecur in primo mandato Decalogi. Exod. xo. 31. quxft. 7.
Quid in ómnibus.
d Ubi fimoniaci dicuntur primi, 5c prxcipui hxretici, 5c quod extera crimi»
na ad comparationem fimoniacx hxrefis, quafi pro nihilo reputantur.
e Id cft , ad aclum erteriorem progrefíva.
/Ibi dicitur , quod ficut confecratio vendi non poteft , i ta nec res , qua; de
confecratione proveniunt; ut Ecclefiaftica prxbcnda; quia quifquis eorum altcrum
vendit, iine quo nec altcrum provemt, neutrum invenditum dcrcUnquit,
te ibi confecratio ponitur pro ordinc.
¡ Quia fecundum. quofdajn ju*-patjon,at,\is a°a cíl fpiíituale, fcd anacxuttfc

LffiER PRIMUS. 5
jure. h
Sed illud * dicitur ideo , quia illud jus fpirituale,
fcilicet jus-patronatus, cadit in perfonam * Laici. Probatur
hxc diffinitio , feu deferiptio i. q. i. Qui Studet.
I Videtur tamen quod fola intentio , vel voluntas non
ctiam ítudiofa , vel declarata , faciat íimoniacum , ficut
Se ufurarium > ut in Luc. Date mnimtm nlhil inde fperantes
: &: extra de ufur. Confulutt. r» Ad hoc diftingue
cum Vincentio & Ambrollo : Quardam funt prohibita ,
quia íimoniaca , ut venderé , vel emere facramenta , &
breviter , qux in veteri, novoque teftamento íimoniaca
erant: in litis fufficit fola voluntas. Quxdam funt íimoniaca
, quia prohibita, fcilicet qux per conftitutionem
Ecclefia: tantum ftmt íimoniaca j ut cum quis renunciat
Eccleíia: , illa conditione , vel pado , ut nepoti, fuo
h Ibi dicitur , quod inconTcnicns cft , 5c inhoneftum jus-patronatus rendi »
quod cft fpirituali annexum.
*Sciliccr,quod cft jus-patronatus annexum fpirituali tantum,fcd non cft fpirituale.
ir Id cft , poteft competeré laico. Sed quac eft ratio , quod ideo jus-patronatus
eft annexum fpirituali, & non fpirituale , quia poteft competeré laico ? Refpondco
: Quidam dicunt, quod nullum jus mere fpirituale poteft competeré laico ;
& quia jus-patronatus poteft competeré laico , non eft mere fpirituale , fcd annexum.
Secundum hanc opinionem foluit hic Magiftcr. Vcrius dicas , quod fpirituale
quandoque largé , quandoque ftriftc accipitur. Strictc , íccQndum quod
fpirituale appclíatur illud folum , quo haberur Spiritus Sanctus; ut virrus, fcilicet
gratum facicns ; quo datur ; ut facramenta Eccíefix: TCI quo lignum habctur ;
ut donum prophctix , & potcftas faciendi miracula. Largé aurcm accipitur fccundúm
quod comprehendit , non folum prxdi&a quaruor , fcd ca, qux fequuntur
ex facramento , ut jus percipiendi decimas, & oblationes , quod fcquitur ex
facramcnto ordinis : & illud , quod accedit ad fpirituale ; ut jus-patronatus ,
uod antecedit ad prcícncationcm perfonx ad aliquam Ecclefiam , TCI prxbcn-
3am : & ctiam omnis res facra inftituta ad cclebrationem facramentorum , & officiorum
divinorum ; ut calix, 5c Ecclefia. Similiter annexum fpirituali quandoquc
ftri&c fumitur , 5c appclíatur illud folum , quod cft in illo , qui habct facramentum
ordinis ; ut jus percipiendi decimas, 5c oblationes : quandoque large
ut comprchendat illud , quod antecedit ad aliquod jus-fpiritualc , largé fu rapto
yocabulo , fpirituali ; ut jus-pattonatus , quod antecedit ad prxfcntarionem
nerfonx , ut didtum eft. Dic ergo , quod jus-patronatus non eft fpirituale ,
ftrifte fumpto yocabulo ; nec annexum fpirituali i fcd large. Dico ctiam , quod
aÜpaod jus fpirituale , reí annexum fpirituali, largé fumpto vocabulo , poteft
competeré laico , ut jus-patronatus: ícd jus percipiendi decimas , reí oblationes
non competit ei , fed illi íbii, qui habct ordinem ecelefiafticum; TCI e¡ , qui habet
au&oritatcm á clericis talia percipiendi j ficut funt quidam Regulares, &
Tcmplarii , 5c fimilcs.
I Donum Dei pretio mercari, in facro ordine nulla ratione permanerc , aut
rcrocari pofle, dubium non eft.
m Ibi dicitur.quod intentio percipiendi aliquid ex mutuo ultra fortcm licct no»
fe in paítunj d*Ju£U,rcum fa.çic accirñeajem. , & debet ¡nduci ad rcili;ucudura>

6 SUMM^ SANCTI RAYKíUNDI,
dctur , vcl alii: in talibus non íiiffick fola voluntas j
B
niii procedat in a&um. °
§.2. ítem nomine emptionis , & venditionis intelligas
omnem contractum 1
non gratuicum , prxter cou-
Tra&imi permutationis ¡ de qua fie teneos > quiapermuratio
dignitatum , vcl prxbendarum, vel aliorum beneficiorum
Ecclefiaíticorum , non poteft fieri au&oritatc
partium m abfque perieulo fimonix , íicut nec tranfactio.
n extra de traníaft. Super eo. ° Je r c r > permut. cum
clim. Epifcopus tamen fi caufam infpexcrit neceíTariam,
poteft ex officio íuo transferre perfonas , &. faceré per-
n Quatritur : Ad quid fola volunta? in primo cafu, & non in fecundo potius ¿
Sedad faciendum rcum eodem modo fumeit in fecundo cafu voluntas renunciandi
beneficio , ad opus nepotis, ex paito , íicut fumeit in primo cafa voluntas ad
introducendum irregularitatem. Fálfum eft hoc. extra, eodem mandato. Rcfpondeo.
íimonia , quandoque large accipitur , ut comprchendat voluntatem
emendi , vel vendendi aliquod fpiritualc , vcl pacifeendi íuper eo , licet , non
progrediatur ad aliquem aíhim exteriorem ; íicut morchia large appellarur concupifeentia
mulicris, juxta illud : qui viderit mulicrem ad concupifeendam eam,
&c. Quandoque ftrictius appellatur, fecundum quod deffinivit eam Cantor Parifieníis
: Simonía çft ípiritualium acceptio , velcollatio non gratuita. Quandoque
ftrictilfimé accipitur, fecundum quod funonia eft pactio temporalium propter
fpiritualia danda , vcl accipienda , vel facienda. ítem dúplex eft actus , fcilicct
aétus emendi, vcl vendendi ftúritualia; vel actus renunciandi beneficio ad opuç
alterius , & aítus pacifeendi íuper tahbus. Dic crgo quod in his , qux prohibita
funt, quia fimoniaca , fufficic voluntas ad introducendum peccatum ; five ftct in
Jimitibus ej ís , five progrediatur ad aclum emendi, vel vendendi; feu etiam pacifeendi
; fed non fumeit ad introducendum irregularitatem , íi non progrediatur
ad aclum pacifeendi. In illis autem aux funt Amoniaca, quia prohibita , non
fuflicit ad introducendum peccatum voluntas renunciandi beneficio ai opus alterius
etiam íi progrediatur ad actum renunciandi nifi li progrediatur ad aclum
pacifeendi: quia non eft peccatum alicui, fi renunciat beneficio ad opus alterius;
dum tamen dignus fit, dum taraen pactum non intexcedat.
o Non renunciandi; fed pacifeendi.
/ Contractus eft vltro , citroque obligatio.
m Aut etiam paito , íicut patet extra de rerum pev.nutatione qu&fitum.
n Tranfaítio eft de re dubia , & lite non cena , nondum finita non gratuita
pactio. Undc fimoniaci funt, qui raciunt inter fe pactum , reí jurant íic : Tu
faciej pro poíTc tuo, quod ego habeam bcneficiumtuum, Se ego, quod tu iremn :
tamen bene poífunt fibi inviccm voluntares fuas intimare ; ita fcilicet: libentius
cíTcm in Ecclefia tua , & é converíb , & Epifcopo fignificare.
o Ibi dicitur , quod fuper re facra litigiola tranfiei non poteft, licet poíTct inter
,artes amicabiliter componi. Dixerunt tamen quídam , quod locum nabet in ta-
Í
ibus tranfactio intrinfeca, qux eft, cum aliquid ex ipfa re facra litigiofa ex paito
promittitur, vcl conceditur. Extrinfeca vero eft , quando aliquid extra rcm lirigiofam
promittitur : ut fi litigetut fuper Ecclefia , & promittatur pecunia , pariendo
hti. Ego autem neutram cranfaétioaem credo in talibus efle admitecudata
ncccíTanam YCÍ utilero..

'LÍBER PR'LM'US. 7
Tntuationcm. extra de rer. pérmut.i^guxfitump. & Cum
univerforum. Quantum ad proprietatcm autem poteft
fieri permutatio Ecclefiarum , & aliorum~beneficiorum}
dum tamen fíat auctoritatc fuperioris > Se nullum temporale
interveniat. extra de rer. permut. ad qu Emptor vero fimomacus a Simone
3 ufa tamen uterque dicitur íimoniacus.
§. 4. Committitur fimonia tribus modis, ut dicit
Gregorius fuper illiun locum Efaíx 3 3. Beatus qui excu- Greg. Ub. 9
tit manus Cuas ab omni muñere : non dicit lolummodo a h-l fíh
- c
-
muñere, fed ab omni muñere : aliud enim eft munus a
manu ¡ aliud ab obfequio; aliud á lingua. Munus amanu
pecunia eft. Munus ab obfequio cft fervitus indebite*
•p Ibi dicitur , quod ex pa£to partíum permutatio in fpiritualibus fieri non po- •
teft ; fed Epifcopüs de ofticio fuo ex caufa poteft traiisferre perfonas , ut extra de
reí. permutationc. Ad qutftiones.
q Verba funt decret. íllius, Ad qtufttiones, Nota quod una Ecclcfia minus
abundans in pollcflionibus temporaíibus, aut redditibus permutatur cum alia Ecclcfia
magis in talibus abundante i & fit recompenfatio pecunia: , ut perveniarur
ad xqualitatcm permutationis: dúplex eft enim ibi contra&us , unus permutationis
, alius recompenfationis. Si crgo ficret recompenfatio pecunia; pro jure
fpirituali , Se non pro i ola recompenfatione pofteflionum temporalium , dicerentui
conrractus mifeeri ad invicem. Et nota , quod hujufmodi permutatio ad inviccm
Ecclcliarum pro Ecclefiis locum non haber inter perfonas,qua? non haber*
nifi ufiím fructum Ecclefiarum, & hoc ad vitam fuam;ícd tantiun ínter Ecclefiaf-
¡icas perforas , quibus proprietas talium Ecclefiarum in perpetuum eft concefla.
r Act. 8.
/ Donum graruitum , Tidelicet, quod ad impofitionem manuum ejus daretur
Spiritus fanctus viíibili figno Giez.i 4.Rcgum cap. 5.
t Id eft fanitatem gratis datam per Hclifcum: & nota, quod cum Giezi fimomacus
fuerit, nec Icgatur pa&um aliqnod faúTe , esr*verunt, qui dixcrunt aoa
cftç firnouiam fine cxprclía paftiouc.
t m
' l
'
í6
>

8 SUMMJE SANCTI R.AYMUNDI,
impenfa.Munus a liiigua favor.i.q.i. Sunt normulli.ltcttl
nota, quod fimoniaca dicitur ordinatio, alia ex parte ordinatoris
tantüm , alia ex parte ordinandi tantum , alia
ex parte utriufque, alia ex neutrius parte, qux eíl, cum
utroquc ignorante , amicus ordinandi dat , vel promittit
confiliario Epifcopi. i. q. i. Statuimus. 6c Si quis hfimoni
neis. *
§.5. Porro funt cafus , in quibus licite pro fpiritualibus
datur quandoque munus á mana, quandoque ab
obfequio , quandoque á lingua. Munus á manu poteft:
dari in quinqué cafibus. Primus , íi gratis oíFeratur, non
pro fpirituali * 1. q, 1. ghiicumque invifibilis. y Si autem
dubitetur , utrum gratis , vel ex paclione , vel corrupta
volúntate datum fit, tria funt máxime attendenda , leílicet
dantis &. recipientis qualitas , videlicet, an á paupere
diviti, vcl é converfo , íive á divite locupleti: Muncris
quantitas , fi magni, vel minoris pretii res data
cxiílat : &í donationis tempus , an fcilicet inflante neceíTitate,
feu alio tempore conferatur : & fecundum hoc
eíl habenda prxfumptio , vel pro, vel contra extr. eod.
ctfi qua:Ilíones. Secundus cafus eíl, pro operibus fpiritualibus
, adqux non tenentur ex officio, 12. q. z. cha*
ritatem. z
Tertius etiam pro quibufdam operibus fpiri-
// Ibi dicitur, quod fi qui ordinati á íimoniacis non fimoniace, fi ignorantiam
probare poílint , mifericorditer in ordiue tolerantur.
x Noca , quod hxc prxpofitio ( pro ) quandoque notat appretiarionem , /cu
commucationcm , SC fecundum hoc numquam concedendum eft, quod temporale
dctur pro fpirituali, vel c converlb : quandoque notat caufam efficientem , quandoque
finalcm. Quandocunque ergo aliquis cum recipit facramentum aliquod ,
conferenti dat aliquod temporale, & dicitur: ille dedit denarium pro facramento,
vel aliud : fi hxc prxpofirio ( pro ) notat appretiationem , falla eft. fi autem notat
caufam finalem , ut fit fenfus , ilte dedit denarium pro facramento , id eft «
£ ro vencratione facramenti, feu propter vencrandum facramentum , licité poteft
oc ficri, Se concedí. Similiter fi notet caufam efficientem, & fit fenfusrdedit pro
facramento , id eft, pro devotione íacramenti, quam habuit erga illud, licite poteft
fieri , & concedí : quia devotio , quam habet aliquis ad facramentum , li~
cite poteft eum moveré ad dandum aliquid in receptionc facramenti.
y Ibi dicitur quod pro baptizandis , confirmandis , ordinandis, confignandij ,
prxtia quelibet , vcl prxmia fufeipienda non funt, nifi voluntaríé oblata.
x. Ibi dicitur , quod viíitatores Ecclcfiarum reciperc debent aliquid pro labore
fuo i quia juftum eft , ut illi confequantux ftipeadiura, qui pro tempore fuuia
convmodaxc rcpcrifcatuí obfequiuro»
tualibus

LÍBER PRIMUS. Y
fcualibus debitis, puta cum confecrat Epifcopus Ecclcfiam,vel
vificac Epifcopatum, poteft exigere procuradoxiem
moderatam. Extr. de Jim. Cum * fit Romana» 10.
q. 3. Relatum. Extr. de prsfcript. Cum ex offici'n y
Quartus,pro vita xterna, c Et peccatorum remiífione, ut
elcemofyna: In Dan. c
4. peccata tua eleemofinis redi­
me. Quintus, pro redimenda d
vcxatione,qux fibi fit in-
jufte íuper jure fpirituali. Extr. de Jim. VÜcctus filius , 6c ^ t ^ ^
Apoftolus : Redimentes tempus , cjuoniam di es mali funt.
§. 6. In muñere ab obfequio diftingue , quia aut
eft corporale,aut fpirituale. In primo caíu,fi obfequium
çft koneftum , poteft 5 ut fi eat Romam pro Eccle-
a Cum fu Romana. ] Ibi dicitur quod Epifcopus pro confccrationc Ecclefia
poteft exigere moderatam procurationem.
ü Cum ex officii. ] Ibi «licitut , quod procuratio tatione vi firat ion i', debetur.
Et nota , quod in iftis duobus caíibus , fecundo fcilicet, Se tertio , cum dicitur,
quod pro operibus fpiritualibus aliquod temporole datur , hxc prxpofitio , pro ,
denotar caufam efficientem large, ut per efficientem comprchendatur caufa adminicularis,
fcilicet caufa , fine qua non poteft commodc opera fpiritualis impendí
; & eft fenfus , iftc dat pro operibus fpiritualibus aliquod temporale , id eft
adminiculum operationis , fine quo adminiculo non poíTcnt commodc expediri,
licet peflent ficri.Similitcr fi quis rogaret Saccrdotem , quod celebrarct ci Miffim
, & Saccrdos non habens librum, vel Calicem dicerct ei: libenter eclebrabo,
íi miniftraveris librum & Calicem , vera non elíct fimonia ; Se fi diceretur : iftc
miniftrat Saccrdoti librum , & Calicem pro celcbrandaMiffa , hxc diftio, pro ,
xión notarct apprctiationem , fed potius adminiculationem. Sed cur datur Epifcopo
procuratio pro confecrationc Ecclcfix , Se non pro Clericis ordinandis íimilicer
datur, cum fit ibi labor? Refpondeo. Epifcopus ordinarc Clericum poteft, Si
debet in fuá Ecclefia , & facile poteft habere expenfas in domo fuá , in qua habet
victualia : fed illa viclualia non poteft commodc ferre fccum ad aliam Eccle»
fiam.Unde ncceílc eft ci de vi&ualibus provideri alibi, cum aliam confecrat,
aut viíitat Ecclcfiam.
c Pro vita dternj, & peccatorum rtmifftone. ] Quare non eft fimoniacum, cum
nihil fit ípiritualiuj vita xtcrná , & remiífione peccatorum ? Refpondeo hic :
cum elecmofynx dantur paupcribus,dantur Deo,cum quo,quia Dominus eft, nul- '
la commirti poteft fimonia , íicut committitur cum Prxlatis qui non funt Domini
, fed folum difpenfatores Sacramentorum , Se aliorum fpirkualium. Prxterea,
vita xterna , & remiífio peccati cadií fub mérito , Se proponitur nobis venalis i
Dco ex paito , ut ematur á nobis monetá Dei, qux eft affeétus , Se opera charitatis.
Sed non fie eft de fpiritualibus , qux conferuntur per Miniftros Ecclefix.
nec tamen corporalis eleemofyna eft pretium vitx xtcrnx , inquantúm eft res
corporalis , nec inquantúm datum ; fed inquantúm fru&us , id eft inquantúm
procedit ex aífeftu charitaris.
e D.va. 4. pacata, tua eieimofynis redime. ] Id eft , pcenitcntiam debitara
pro peccatifc
d Pro rediirenda. ] Nota tarnen , quod non habet locum redemptio hujut
f exaiiorus fuper jure fpuuuaj,, niS, cum pro cerco redimendi de jure ¿0 confiar.

*Í> ÍÜMMA tSAMCTI RAVMÜNDI;
fia, 9
vel ferviat alicui Epifcopo , vel Ecclefias in licitli
£t honeítis 5 dum tamen fine pactione. Si inhoneítum >
non poteft , ut íupra eod. prox. verf. Munus ab obfequio
eft fervitus indebite impcnfa:/ Si ípirituale,non debet
faceré tale obfequium pro beneficio , vel alio fibi
dando , nifi cum tale obfequium fuerit impoíitum ipil
beneficio , verbi gratiá, alicui prxbendx eft impoíitum
hoc oniiSjUt quicumquc eam habuerit, cantct quotidio
de Beata Virgine Maria MiíTam. Bxtr. de pr*ben. SignifU
tatum. i pro fpiritualibus , h Aut corporalibus aliquid
e Tro Tcclefix. ] Id cft , pro ncgotio Ecclefix procurando , non pro Ecclefía
(ibi danda proptcr hujufmodi laborem ; quia hoc cft fimoniacurrj^Objicirur, quia
cum hujufmodi corporalc obfequium honeftum fie pretiabile ; Se pofTet ctiam cX
pacto proptcr iftud recipi pecunia , ergo idem cft judicium , quod de pecunia :
fed li darct pecuniam pro habendo beneficio , cffet fimonia , ctiam fine pacto,
crgo & ble. Refpondco : dicunt quidam, quod licct daré prxbcndam principalitcí
pro Dco , Se fecundado pro férvido licito ; ut fit finis fub fine. Sed contra eft ,

LÍBER PRIMU'S, ti
¡ daré , puta , cálice , ornamentis , 6c fimilibus , dicunt
quídam, • quod non eíl fimonia, nifi inveniatur prohibitum
, ut in Ecclefia , ccemeterio , 6c chrifmate , vel
oleo benedicto, i.qu&ft. i, placutt. i. Diffum k
2. 6c Sta-
tmmus. 1. Extr. eodem ad nofiramj
§. 7. In muñere a lingua diílinguitur ab Hugutio 6c
¡ multis aliis,aut eligitur quis,vel ordinatur fuis precibus,
aut alienis 5 in primo cafu, quantumeumque fit dignus ,
eíl: fimonia. 8. q. í. Infcrípturis. m
i. q. 1. Ordinatlonls.
71
In fecundo cafu , aut illa? preces funt carnales, aut
ípirituales. Si carnales, 6c funt pro indigno, fimonia eíl.
i.q. 1. De ordtnationibus. 0
Tune enim preces fucce-
dunt loco pretii. 1. q. 1. Sunt nonnulli, f Si vero funt
carnales, pro digno , non committitur fimonia , dummodó
ordinator , vel eleélor non habeat refpectum ad
preces , fed ad Deuxn , 6c ad merita perfonx, Extr. de
Ata. 6c qualL tuam. 1. q. 1. Latorem, Alii íiint , qui difíentiunt
in primo articulo , dicentes, quod licite poteíl
quis petere pro fe , exemplo Petri dicentis Domino : Ec- M¿it
-
ce nos reliquimus omnia, 6c fequuti fumus te, quid ergo
erit nobisj Ego diílinguo , falvo meliori judicio ,quod
non potell pro fe petere 9 Ecclefiam , vel dignitatem ,
vel aliud beneíicium habens curam animarumannexam,
$C in hoc fentio cum Hugutio per jura fupradicla ,
í Dicunt quídam. ) Credo , quod tafia vendi non debent, nifi cautum fit in
}ure , quod vendi poífint. Undc nec pañis bcncdiiítus , nec aqua bencdi&a , cun>
per ejus afperfioncm dimittantur yenialia , vendi non debent.
k Diclum. ) Ibi dicitur, quod pro chrifmate, vcl baptifmo nihil exigatur.
I Ad nojham. ) Ibi dicitur , quod pro exequiis mortuorum , & benediclionç
tuibentium & fimilibus nihil exigatur ; piat tamen confuetudines obíervcntur.
m I?i feripturts. Ibi dicitur, quod íicut locus regiminis eft negandus defideran?
tibus, fie & fugientibus eft offerendus.
n Ortünationts. ] Ibi dicitur , quod non per oftium intrat, qui pretio , au£
|>recibus , aut obfequio alicujus perfona: ordinatur.
o De ordinationibus.) Ibi dicitur , quod nec per donum,ncc per gradara, nec
j>er quorumlibet fupplicationem pcrmittendiun eft aliquos ordinari.
p Sunt nonnulli. ) Ibi dicitur de illis , qui propter hnmanam laudcm, vcl
gratiam ordinant aliquos , quod de impeníb beneficio fanctitatis nummum
txpetunt favoris.
q Quod non poteft petere. ) Harc opinio videtur dura , Se multoties fit contra»
frium : undc credo , quod beneficium habens curam animarum annexara , poteft
*1K]UÍS petere pro fe > fi dignus lit ,cxcmplo 161*, qui d¿cis; Ec.cc ego-mÁtte JQQ

ii SUMMit SANCT1 R.AYMUNDL
8c Extr. de jure futro, per nos tras, Bcneficium 9
Vero'
fimplex , fi indigct , 6c fentit fe dignum , poteft peterc
abfquc metu peccati, 5C íimoniae. Extr. de refcript. ad
aures. Ext. de prxben, c. i. 6c in hoc fentio cum alus:
Si / vero non indiget, peccat, ut patet per illam ad au>
res. 6c i.q, 2. Cl er i eos. & u. q. i. Mi autem qui.
f. 8. ítem nota , quod ficut fpiritualia non debenc
vendi, vel emi , ita f nec redimí, extr. de fimonia,
querelam. nec aliquo dato , vel retento, vel promiílb
poílideri , nec fupereis tranfigi. Extr. de tranfati. fuper
eo. extr. de patt. Cum pridem. I, q. i. quam pió.Circa
hoc tamen diftingunt quidam , quia fie ante , 6c poft
elc&ionem, vel ordinationem licité petitur cautio, " qux
habetur ex jure , vel approbata confuetudine , dift. 23.
quamofuam. 63. difl. quia fancta. A Supcriore vero *
quxlibet cautio y peti poteft, ¿ dum tamen honefta. 10.
q.3.ult. Extr. de elect. fignificafli. Aliidicunt, quod ante
electionem nulla cautio,vel pacTio peti poteft,6c fi prxftat,
fimonia eftjquia videtur faceré propter hoc , ut eligatur.
8.q.3 .tatia.lácm eft,fi promittat ante electionem/e poft
eleclionem juraturum. 1 .q. 1 .quam piofc ín prxdiclo cap.
taita. Sed poft eleclionem bene poteft 5 quia tune nihil
iperat habere ab eis : dum tamen non fíat ex prxcedcnti
r Beneficium ftmplex.) M cft , fine cura animarum , aur dignitace.
f Si vero non indiget.) Hoc itcm durum cft , Se credo , quod ex quo aliquíf
promotus cft ad facros ordines , cum hujuímodi ordinario titulum Eccleíiafticum
requirac, poteft beneficium Ecelefiafticum peterc, licet abundet in temporalibus;
& jura, qux Magiftcr inducit ad probandum contrarium , loquntur fecun-

LÍBER PRIMUS. iy
çactione. 8. q. 3. Artaldus, A íiiperiore * vero poteft
peti honefta cautio , 6c ante, 6c poft electionem. 28. d.
Siracufam, 6c dift. 100. optatum : 6c inhocconcordantcum
primis : 6c hxc ultima opinio magis placet.
§, 9 Circa pcenam limoniaci diftingue , quoniam
aut eft fimonia in ordine , aut in beneficio ; Si in ordine
, non recipit executionem 5 fed eft ipfo jure fufpenfus
, c
quoad fe , 6c quoad alios , five fit occultum ,
iive manifeftum ; ficut 6c notorius fornicator , extra de
fimonia, tanta, 6c 32. dift. verum 6c lie intclligi-
tur. 1, q, 1, reperiuntur d
6c hoc, quia cliaracterem ha-
bet furtivum ' ítem punitur depofitione , 6c infamia',
, íi de crimine judici liio aliquo modo , etiam per inquiáitionem
, vel denunciationem/conftiterit. 1 5. qo»/^*
extra de aecufat, inquifitionis, ítem non poteft repetere
* A fuperiore. 1 Id eft , per Superiorem , Se ante , Se poft. in hce quia dicitur »
f oft,bene dicit, íéd credo , quod nec Pradatus, nec alius poteft exigere aliquam
cautionem ab illo , qui cligendus eft , ante electionem •> & jura, qua: inducuntur
ad contrarium , loquuntur de jam elcctis , non de cligendis : immo potius hujufmodi
cautiones hodic de confuetudinetam poft confirmationem, auteonfecra»
tioncm Epifcoporum , quam ante , propter Ipecicm , male exiguntur.
b In crdine. ) Recepto.
c
fe , &• quoad sitos. ] Aliqucm fufpenfum eífe quoad fe , Se quoad
alios, eft eífc fufpcnfum per íententiam Canonis , vcl hominis ; propter quam
fufpcnfionem tenetur fie fufpenfusabftinere ab officio : & illi , qui hoc fciunt ,
tenentur illum vitare , quantum ad executionem illius officii. Si tamen aliquis
oceulté fit fufpenfus hoc modo per fentcntiam Canonis , qui hoc fcit , credo ,
quod fi non poífit eum vitare fine fcandalo , non tenetur cum vitare. Quoad le
autem tantiim dicitur quis fuípenfus, quando tenetur ab officio abftinere , non.
per fententiam canonis , vcl nominis , fed per fimplicem prohibitioncm juris,
atque fentcntiam , ficut quilibet Sacerdos cxiftcns in peccato mottali tenetur abftinete
a celebrationc •, fi tamen eclebraret , non tenetur eum vitare in officio
iubditus ejus , vel quicumque alius , etiam fi feiret ejus peccatum. Large autem
dicitur eflc fufpenfus quoad alios , & non quoad fe Clericus peregrinus, quia Sicerdos
peregrinus , fi yclit ex devotione celebrare privatim , permittendum eft ,
fed non debet permita celebrare plebi,exquo non eft certum de ejus ordinatio-
d Reperiuntur J Ibi enim nomen anathematis ponitur pro fufpenfione
fViHHncktonml Cum in dcniwciítíone aoa agatur nifi ad p

Í 4 S Ü M M ^ SANCTI RAYMUNDI,
pecuniam , quam dedit, non quia alius bené acccuerir,
i'cd quia lite turpiter dedit. £ 13 q. 5. non fane. Si vero
cít íimoniacus . quia contulit ordinem íimoniacé , vel
quia dedit , vel recepit beneficium íimoniacé , vcl fuit
jncdiator fimonix : fi eíl occultum , eíl: fuípeníus ipfo
iure quoad fe tantúm 5 ficut 6c quilibet criminoíus 5 non
tamen quoad alios h
arg. Extra eodem & fi
qu Afilones. 6c venlens, 6c ex tu* fraternltatl. Si vero
cít manifeftum , eft ipfo jure fufpenfus , 6c quoad fe , 6ç
quoad alios Extra eodem accufatum. 6c quoties. 3 2. diftin.
§ Unde, ítem qui recipit• beneficium íimoniacé
, tenetur renunciare beneficio 6c reftitucrc omnes
fructus pcrccptos , 6c qui percipi potuiílent * 17. q. 6.
fi res aliena. 6c Extra de reft. /pol. grav/'s. gene-
raliter enim poífidens fine titulo 1
tenetur ad omnia
damna , 6c lucra percepta, 6c percipicnda fF. de re
vend.fi navls. §. generaliter. ídem eft , fi habcat talen*
xitulum , qui pro non titulo eft habendus, ut quia tur­
piter , 6c contra legum m
interdicta mercatus cft. C.

LÍBER PRIMUS. tj
¿l m causa acceífic ad negotia mea agenda , habet contra
me adionem, ' non in id , quod fibi abeft , quia
proterve ad negotia mea acceíTit , fed in quo ego locupletior
faétus fum , ut ff. De neg. geft. fi pupilli §.
Sed & íi quis.Idem intelligo/' de iüo, quo fcientc,& confentiente
, fada fuit fimonia 51 vel ftatim cum feivie
non renunciavit. Arg. Extra, de fimonia. & ficut tais*
circa fin. cap. realiter. Si cííet bonx fideipoíIefibr r
tene-
rctur/"non de confumptis frudibus , ied de extantibus
tantüm. C. de rei ven. certum. ítem hxc poena Clericorum:
La'ici autem debent excommunicari. 1. q. 1. re^
periuntur , ¿C fi quis Epifcopus.
§, 10. Sed quid de pecunia , vel poííeíTione fimoniace
accepta , cui reftituetur ? Refpondeo hxc omnia deberé
reftituiilii Ecclefia: , in cujus injuriam data funt ,
jl quocumque accepta fucrint, five Clerico , five Laico ,
íive principali, five mediatorc five alio. Extra eod. de
hoc autem , Extra eod. veniens. Contra, ubi reftituetur
ci ,qui dedit ? Solutio : dicunt quidam , illud difpenfatlve
fadum fuiííe ; alii diftinguunt , quibus afientio,
quod fi remanet in fxculo ille qui dederat pecuniam,
non eft ci reftitutio facienda , fed Ecclefix , ut fuprá 5 íi
vero tranfeat ad religionem , vel fi jam erat perfona religiofa,
& tranfeat de illo Monafterio ad aliud , debet
reftitui pecunia fimpliciter , 6c poílcífiones, faltem quo
45.d f
ufum-fructum , illi Monafterio , quod ingreditur ,
n Depr¿dandi ettufa. ] Id eft, damnificandi, feu furandi feu alio modo,
c AH-ionem. ] Ncgotiorum gcftorum , aftio autem eft jus profcquer.di in ju*
«ICIO quod fibi debetur.
p Ídem inteliigo. ] Quod ad perceptos , & percipiendos fruaus tenetur.
q Stmoni*.'] Per quam habuit beneficium Eccleíiafticum,
r BottA fidei pojfeffor. ]Puta, ipfo nefeicnte , commifia eft fimonia , & dul
•oíTcdit beneficium ; fed poftmodum cum fcivit, ftatim renunciavit.
/Teneretur, ] Domino rei.
tvfum-fruHum. ) Qui finietur ftatim ipíb morruo ,& redibit ad proprictatcm.
Eft autem ufus-fruclus jus utendi fruendique alienis rebus, fubftantia fal-
T
£ ' J?° nC
' ^ UO£
^ ^ at
- Ur
& tot
^bati » * Collegio pecunia pro aliquo mona-,
«nando , vel canonicando ; vel aliquis Clcricus fecularis ordinandus dat pecu^
áiamEpifcopo pro fe ordinando , vel beneficiando : cui reftituetur pecunia fi?
lufcepta ? Refpondeo ubi Abbas , & totum Collegium eft in culpa , non debet
fecunia rcmancre penes illud Monaftçrjuni i quia jila pecunia le fecit iniifi^

•if SUMMiE SANCfl RAYMUNDI,
ut ficut habet onus , habeat 8c emohimentuin : & fic
loquitur contrarium. Simile 16. q. 6. ¿¿

cow^fttij&s r ¿?¿; 51? j. I VI ejccáwmijwcatJs. yAfyi& b
&fsu
f^^sh^'M^^ ^cx plcniaidinc potef- ;
eonobis. 1. q. 1* erga.fimoniacos.
§. iz. Sed numquid Epifcopüs poteft difpenfarc 3
cum talibus,! d dicunt quidam indiítinctc quod non.arg.
eAT/^dc^^^iis,,- \gt 'jídirtci* ,. Alij dicunt , & melius , ,
quod £1 çi^en^e^ien^ifcais ordinatis, perpetratumeft,
poftquam íkn^liciter rcnunciavit executioni ordU ;
nis >^ggteik :Çpifcopus :.^pcntece^ *v/r* eodem. de..
fimomaci. quod intclligo , §• non fuit data pecunia ipil
Epifcopo : aami^EpifcopOjfuulct data , non poíTet ipfe
proptcr turpituclinem fuam , fcd folús Papa. 1. qux'ft. 1.
crga» & fi quls. ñeque.& i. q. ¿^firxfenttiuri.. Si vero
uqa fuit-data Epifcopo, íed collaterali, Epifcopo igno-,rante
, poteft difpcnlare Epifcopüs. 1. q. 5. pr¿f&ntwm+. .
§. 13 Difpenfatio cum íimoniaco in beneficio cft
quadruplex , fcilicet parva , magna , major , máxima...
Parva ,ut habeat u laicam communionem : magna, ut poft
pamkcntiam in Eccleíia in fuo ordinc remaneat :. major >
ut etiam remaneat in eaoem , fed in mlnoribus ordinibus:
máxima, ut ineadem majoresctiam exequátur , non támen
habeat prxlationem. i. q. 5. c. 1. Sed numqui4
« cum litis poterit Epifcopüs difpenfarc ? Dicuntquidam¿ '•
quod in millo cafu pot&lt Epifcopüs cum íimoniaco dífpeníare.
arg. ext. eod. -nobis. Alij dicunt, quibus af*
fcjitio. , quod íl ignorante eo, cui beneficium ácquirittlr ,
b Mías. ) 14 cft , i a aUjr, cafibus ab iftis quatuór. '
c
) C;cdotam,-n. Qnia in Mis poteftdiípcnCire Papa , fed quia Ion-'
ge.difficihus difpcnfac. imllis qoatuor , qaam in exteús , ideo dicit hic M*.
gifte-r. _ w ..
d Cum talibus.) Qui ordines fufeeperunt íimoniacé,
S o l t 4 S
. • f-»^.]Supp!c T vel fucceiTór illius Epiícopj., aut alius ordinarjus jude*
illius ordinati „ utpote íi habetct beneficium , ve! domicilium in dieccefi akerius
Epifcopi. Hoc etiam poteft Metropolitanas fe'çundum Magiftrum.
d Lxcam communionem. ) Id eft .qux laicis .datur iriíafcha . Yel aliis folero-»
nafta».--.
« Cum ifiis.1 Q¿i* adepti funt beneficium per firaorúam.

'«* SANCTI RAYMUNDI,
iimonia cominiflaeft , poteft Epifcopus difpenfare, cciam
ut de novo conferatur ci idcm beneficium, cum idcni
puré , 8c fimpliciter renunciaverit beneficio > quia tales
fimoniacinon funt.Ext, eod. de fimoniace. hoc autem intclligc
, fi Epifcopus fimiliter ignoraverit: nam fi fcienter
contuliflet beneficium tali, non ipfe ,/fed fuperior poílet
difpeníare. arg. i.q.c.c. i. 8c Ext, de cler. conju gat.
divertís fallacijs. in fin. Si vero beneficiato fciente , folus
Papa g difpenfare poteft. Extr, eo. de regular ¡bus.
ítem poteft difpenfare cumulo,qui fola intentione ,feu
volúntate oceulta commifit fimoniam 5 quia non invenio
íibiprohibitum. arg. Extr, de fentent. excommu, nuper,
immo per condignam pecnitentiam liberaturcx toto.arg.
-ciiít. 50. de his elcricis, 8c eft expreflum in decr. nova.
ext. eo. mandato, Cum illo quoque , qui ordinem , vel
beneficium contulit fimoniace , vel fu.it mediator limonix
> dum tamen fit occuitum , 8c cum eo qui carnales
interpofuit preces , etiam pro indigno , nulla alia interveniente
h conditione , vel pacto. ítem cum illo , qui
ordinem recepit fimoniace. In rite autem fufeeptis , 8c
cum eo , qui recepit beneficium fimoniace , poftquam
/ Sed ftpcrior.) Supplc , tí etiam fuccefior.
% Difpenfare pttefi. ) Quod habeat illud idem beneficium í uí dicunt cjuidam ?
Simplcx cnim Epifcopus fccum dum illos poteft difpenfare, cjuod ralis iimonia-
CUÍ habeat aüud beneficium ecclcGafticum ,aut prxbcndam : tk ita videtur fenfifíc
Aug. qui norarit fuper iilud capitulum. i Qusft. i.primis , quod clericuí
, qui adeptus eft ecclciíam per Simoniam , & fi non poflit illam tcncre de
jure , aliam tamen non prohibetur habere. Credo autem, quod nec in illo , nec
inalio poteft Epifcopus difpenfare cum tali remanente in fxculo, & hoc fi>tis poteft
colligi ex eo , quod Magiftcr dicit hic : cum cnim dicat , quod foluí Papa
poteft difpenfare in noe cafu, nec diftinguat, uttum in eodem beneficio , TCI in
nlio : intelligendum eft , quod in illo : hoc etiam videtur Tancredus notaílc,
txtra. de fimonia. K>bis. Et hoc poteft haberi per hoc , quod dicit Decrc. Extra,
eod. quoniam. fimoniaca. Quod irregulares , qui fcienter ingrcditintur rcligionem
per fimoniam , retrudendi funt in arctum Monaftcrium ad agendam
pecnitentiam. Sed ficiJiús difpenfatur cum rcgularibus , quam cum fecularibus i
cum igitur non difpcnferur eam hujufmodi rcgularibus , quod remancant in illis
locis ; fe 1 retrudantur alibi ad pecnitentiam , multó fortiuj cum fceuJarii>us
difpenfandum non eft inhenencio ; nifi fit tale , quod fibi \ideatur elle lorus
poenicentix ; fed ralis Ecclefia non eft, vel prxbcnda ; immo potius locu» bonoris
, ergo non poteft difpenfari cum tali beneficio , nifi per Papam.
h Conditiwe , -vel p*-.*> ) Videtur Magiftcr fentire , quod fi condkio, vcl pa«»
flun itttcrccücrit, aon poteft fimplex Epifcopus cujn t¿U difpcnfiue.

JgH§í LÍBER PRIMÜS;v i*
rcíígnavit * in executione ordínum, credo, faívo mcliori
judíelo, poíl ukiniam pcenitentiam poíle Epifcopura
fuum, ab illo íit peccato immunis ,aíioquin * Metropolitanum,
debita diferetione adhibitá, in pcenitentialf
judicio difpenfare per jura fupra proxiiné allegata: qui
vero ícit, vel credit, conferentem eidem contuliííe ordinem
, vel beneficium principaliter propter obíéquia »
feu preces carnales á fe, vel ab alio intérpofitas, credo,
quod 1
íi erat indignus , debeat reíignare j quia tune
iuccedunt preces hujufmodí loco praetii: alioquin íi erac
dignas non tenetur 5 íed debet pcenitere de intentione
corrupta. 1. q. 1. Sunt nonnulli. de xta. & qualit. tuam.
Extr. eod. mandato.
§. 14. Quid fiet de Monafteriis , in quibus plures
Monachi , vel regulares , vel alii Religiofi , vel Monia*
les fimoniace recepti funt? Dicas, quia fine exceptione
puré , ac íimpliciter debent renunciare, leu íinc fubdiá,
feu prselati: & íi ipfis fcientibus ruit commifia, &: poíl
Conciliumgenérale, fine ípe reftitutionis-, m
de fuo Mo-
* In executione ordínum. 1 Cum non diftinguat Magiftcr híc inter ordihes iúA
fceptos ante beneficium receptum,'& poft , videtur íentire , quod in executiona
Utrorumquc pofTit fimplex Epifcopus difpeníare, quod plañe eft de illis ordinibus >
quos non recepit ad titulum beneficii per fimoniam adepti: fecus forte de illis,
quos fufeepit ad titulum illius ; cum illos per quandam conícquentiam videatuí
habere per fimoniam,per illam regulam.'Quiíquis horum alterum vendit,finc quo
*cc rcliquum provenir neutrú invenditu dcrclinquit,quia favores'funt ampliandi.
Saris poteft concedí, quia Epifcopus in utriíque poííit difpeníare ; cum non fit
exprefse pro Kibitum. Videtur etiá fcntireMagiftcr hic,quod eam ralifimoniáro nos>
poffit Epifcopus difpeníare , ut recipiat ordines ; cum loquatur tamen dedifpen>
lattonc contra, executionem ordinum, non contra receptionem : quod viderur-fc
quia\cum faciliás difpeníétur in beneficio, quam in ordine: ñec pofllt Epifcopus»
Cum eo difpenfare in beneficio recipiendo, probabile eft, quod nec in ordine i
' IV- ••» —beret
Epifcopus procederé ad inquifitionem, vcl purgationcm indicerc difFamato.
eft autem fimonia oceulta , de qua non-conílat per fimoniam > vel confeífíonenv
in jure fáctam; vel per evidentiam rei, qua: nullá poífit tergiverfationc celari.
k Metrofolitanum.) Quomodo diipesuabit Archiepifcopus ; cum non fit ejus;
©rdi'narius , nifi in cafibus expreflis in jure , quorum iftc non eft unus ? Refpon»dco:
hoc intelligeridum eft quando Archiepifcopus habet de confuetudine ro»sáperc
ad confeflionem fubditos füífragancorum fuorum.
/ Si erar indignus.) Ex alio crimine, quam ex fimonia hujufmodi.
pj pifa $fam$sm uptlltauwr.), Noní«wcn pocciont in lacculo tauanctfç

|¿ SUMM.»TSWl4é£
íiehtia. Iteñí credo, quod-Ctfití tal&^
Juxta^itó etiam Çagi-
¿tulum 5 dtiofr tune ipfi non fuerint participes íimoniat t
tíínc enim; cum. propter lióc puniri debeahtv H^w^bd*.
jiléelas. non- debenc. ex- • eodem 5
©i?p íaíViiifríT•motáis «i#íoá / iunlt^p :rndu§M «uHt i?q jnjúnorrul TM wtd&A
"írnrnó ctiam , íi per propriam malittam étierunr, compellcndi funt per Prarlards
*faréülare4 ? & per illos , qui prafíident Capital is Relrgiofonim ¿ qux celebran tur
#cc'und\Witaturá Concilii generalis , ut :
regülaritef alibi Tivant: - i-brçx-s
" {
"*» rRjntfínéíÜkTj Quid :
-fi r
ffcflunclantV'qüia; fpíTánt.rfeltítmVj ialitcp rí0c3rér\ür&
*i*¿eoi', & fie irér'iirñ rccíp'iuníur ? Refpondco poíTunt talitcrrecc^ti remarierci
%a tamen quod pjenitcat de ^ffentione c o r r u p t a c ó r t d í t i ó \
"fcppáiífib?'- ?»8 I ib o» ma»
s
- lo *yb7>i%itúr ^cT>i»»;í^;^p)';Ncita %iiod Mágifter intslHeit; rígórerrí príed$ítunifervándum
eflei in'occuhi/fim'orriis & in foro pcciiitcmialilicét ñon
^onfl^É 7
dé^cTrrfiííie'pfcrsfe'q\dfltroficmçrvelrán* forma judicii-^uod bene'-creáó\
^l^áih v
c^ñflÍrtatie^ttmi 7

EIECT»
íidtí^ pM^^ffi^c^fíiim EfeifcbfBWerir?cMn%
fimoniacu»; licét alias gravirer peccavcrit: de Abbate vero > vel Capitulo , non
credo quod polfit contra ordinem diípeníare ; quia non recoló, hoc EFLE ci»
F*^eciTuav^, 0^ ^up ,fnh*ITABJ*$I W* . MH^ólpoup «*»uo^ ( A*W>«# •
'Jirf/fei^V^LWIW.^'lSu^IFEÍACWÍJ' ^^Á^TS^GR^^JF^n^ qui*
*fi per Regem-,'Vcf 'áli^liam' 1
'fócülÜrem''pehfo^anL^^ habenççnj ^efifC
Jmjuímodi «tcJáló- '-ád' r
priélát\orfem"> 1
vil pé'r Cófté'gíum'ád ^^TEJ^ne^gjgnjg,
credo, quod Epifcopüs ppiTct difpeniare , quod poft refig^atióne^i ite,ru;nvjeii-
^Ú^R^J-^'n':^ aiftw»
^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ i K ^ f ^ ^ P ^ 1
* 1
qwa non conftaret defifflbnia^ínifi
^pc^'cp¿feffion^jsi fçc, g jjíta/n,, jjn¡ £ç\co ^çenitsaEiaii rfa£lam .y, 'ante • confií'matiWéñi
LL^^lcLjJ^ *$$í\Wk?j*fc rbeneficium, poflet Epifcopüs jtfi'tíat'dimitía
^Oartüía kkA JoiÜoimIb? »t>'l faiTvb 7u:, oirnfnrtifTHo? M . « " • '
ttmplex bentficium.) Qüodifeiífcei? eítfinbpr«láeroñé^i r
¿fikaríá t
r i
átiBí taWA
j$pp£(latu¿ •^pipjlí^ibfssfifeturhiy tqBeduB^4i^epc;iftaid !f
aáiyíarüm^ de
actat. ordinan.indecorum. Dico ergo, quod in Ecclcíia curam aniínarüm'íiHbenl:
^nnegaips,

ti SUMMAE SANCTI RAYMUNDI,
forte conceficrim pecuniam, u
folvendo promiilam, aufc
rcddendo folutam. ut in illa, ficut.
$.15. ítem quxritur, utrum confuetudines circa
procurandos Conventus poft receptionem , vel circa
exacciones, 6c extoríioncs, quas plerique faciunt in confecrationibus
Epifcoporum , benedictionibus Abbatum,
& ordinibus Clcricorum , dicentcs : tantum eft dandum
ícriptori, tantum x
portarlo , tantum cantori, vcl íimili-
bus : qiixritur (inquam ) 9 Utrum hace inducant fimoniam
: videtur quod non i quia recipere in fumptus, 6c
ílipcs tabcrnaculi , r.on eft fimonia. i.q. 1. judies.
ítem confuctudo £ cit non eíle deliclum , quod alias
cííct deliclum. 32. q. 4. Objiciunt : Jacob quatucr habuit
uxcres , quod , ^ quoniam mos erat, crimen non
crat, 6c videtur expreífum. 63. dift. quia , 6c 1. q. 3.
tjutfitum. Contra, * in talibus confuecudo non minuit
peccatum , fed auget. Extr. eo. non íatis. ítem h
nec
paftum , nec paftillum debet quis recipere. 1. q. 3. Si
quis objeccrit; 6cexprefse prohibentur ha:comniat£^/ f
» Solvendo. ) Pone, quod folverim , aut rcddiderim, quis poterit difpenfaref
Jtefpondco , Iiccc graviter pcccavcrim , &¿ licet in maleficiis rctrahatur rati habitio,
& mandato comparctur ; poteft tamen Epifcopus difpenfare ; quia re ver*
non fuit fimoniacus in bcneficii receptione ; Íicut notavit Tancrcdus extr.
íimonia. Sicut nobis.
x Portario tantum.'] Pone, quod aliquis dignus ordinari , dat coaítus , vel non
eoadhis janitori,ur m trat eum intrare ad Epifcopum ad petendum ordines: yclAl>ba9
ad petendum confirmationem fux elcctionis, numquid eft fimoniacus ? Refpondeo,
Oliod non . ft nnn A->r mv—.-.A !M— "
& facilius habea: acccifum ad Epifcopum , aut de lar^itatc Iaudcrur, non eft fimonia
, fi non ílr corrupta intentio , ut dictum eft : licet talia poífint fieri cum pee»
caro : ut fi riant caufá jactantix , vel inanis glorix.
y Vtrum huc.) Id eft, ea , qux exiguuntur, vel redduntur propter hujufmodl
«onfuetudinem.
x. Mos erat.) Ibi appcllarur divina revelatio, qux etiam aliquando fas appcllatur
, fine qua rcvelationc nunquam licuit alicui plures habere uxores. ut extr,
de divor. gaudtmus,
a ln talibus.'] Id'eft , in ingreflu rcliçion :
s , venditione Prioratuum , & exaction*bus
, qux fiant pro fpiritualibus collatis , vcl conferendis,
b Nec pajhtm. ) Expreífum eft enim , quod prandium non debercir proptnf
oliquam coruucn¿dwctt ab Uto ¡ qui rccipúur io, caüouicua, extr. de fiiuorú».

LÍBER. T»RIMUS. *5
CO. c. i, Solutio. Si talia exacta, reí cxtofta folvuntur
, fimoniaci funt: 6c qui receperint , 6c qui dederinc
cum Giezi, 6c Simone condemnantur , nullá confuctudinc
obftante. Extr, eo. c, i. & ficut pro certo. Si vero
clectus, vel ordinatus, feu alius pro eis, 4
non exa&us ,
fed gratis aliquid ofFerat, • dicunt quidam , quod fi íit
_ j'-í n: - n r- • ir. _. . Air:
pter illud, aut non, ita quod „
mo cafu eft fimonia, qida daré eft quandocumque daré,
6c accipere , quandocumque accipere. i. q. i. eos. in
c Exaíta , vel extorta. ) Id eft , per exa&ionem , tcl extorfionem. Nota quod
receptws ir» canonicum fxcularem , reí rcgularcm íi ptopter devotionem , quam
habet ad Ecclcfiam , in qua receptus eft , & ad fratrcs recipientes , dat cis prandium
, vcl cappam ferieam i aut fi quis Epifcopo , qui dedit prxbcndam , rogatus
, YCI non rogAtus dat palefridum , vcl aliud : dat ( innuam ) propter devotionem
, vcl dilectionem extortam cx gratia fibi facta : vel íi quis propter nepotem,
vel filium receptum in Monachum , ex devotione dat aliquid Monafterio , veí
fratribus , non credo cíTc íirnoniam : feu dct longe poft gratiam fibi factam , ícu
citó poft j feu hoc faciat rcquiíitus \ cum indigeant ii, quibus datur , vel non.
rcquiíitus \ quia non indigent, dum tamen hoc faciat non corrupta intcntionc >
videtur, quod non propter beneficium darum hoc faciat, fed propter devotionem,
vel dilectionem cx beneficio collato generatam , ¿k cum dicitur: iíle Canonicus
dedit Epifcopo palcfridum propter prxbcndam fibi datam •> fv littera , propter ,
notct caufam motivam remotam, veta eft propofitio : fi autem notct caufam propinquam
motivam , faifa eft ; quia propter prxbcndam primó > & principaiitcr
non dedit, fed propter devotionem , vcl dilectionem , qux eft propinqua caula
movens : fi autem notct appreciationem , nunquam licitum eft daré remporalc
pro fpiriruali. Quod autem dixi, non cíle judicandam fimoniam , ubi non eft
corrupta intcntio , intclligo in foro pocnitcnriali, ubi judicawr fecundum intcntionem
: In foro autem caufarum , fecundum probata, judicatur. In prxdi&is
cafibus i fi aliquis rogatus , vcl exa&us darct aliquid in receptione , vel poft receptionem
módico tempore , prxfumcretur fimonia ex utraque parte. Quid fi
exigatur aliquid tanquam debitum in talibus, illc tamen qui clac, non dat tanquam
debitum , fed ex devotione , nunquid eft fimonia ? Refpondeo , non eft fimonia
quoad Deum , fi intcntio dantis non eft corrupra , máxime fi da: cum deteftatione,
quod non dedit ut debitum i fed donar ut graruitum. Quid fi nolucrint recipere
, nifi folvatut ut debitum •, quia nolunt frangere confuctudincm fuami
Refpondeo , credo, quod tune nihil eft daré.
d Non exaBus. ] Id eft, non ad actioncm rei tanquam dcbiçx.
r Dicunt quídam. ) Et bené , ut credo.
f Melius.) Hoc dicitMagiftet fecundum fuam opinionem, quod tamen diftum
eft fuprá próximo , credo veriüs efle.
g Propter illud.) Si littera , propter , notat appreciationem, aut caufam pro>finquam
motivam , non licet, ut diétum eft , date temporale pro fpirituali :S¿
vero caufam remotam , licitum eft ; ut ita düectio vcl devotio üt caufa próxima
movens; beneficium autem fit caufa remota , vcl occafionalis.
h Alias ejjet daturus.) Dura Yidew hxç opinio } Se. xara , vej nunquam hoc

piát, támeiV £BffiK^g^4^ fl
uvmfác¿llatione
vclparum ant^Vei-bmim,RoiV, v e ^ a ^ ^ ^ c i , ve j
vel
periona: , va reí Qjjfó ^ajtur « -wi^u. wfjwmfm \
pro , vel contra, i. q. i..emendará extr. eo. CC fi o.uxftibncs
, audívimus. •ítem non íunt cxcuíati a. crimine ,
íimomae, qtu'rcí nomcn , ce tempus iolutionisimmutant«te
, nummos \ ditos' primó'Criímafcs', co quod pro criA .
mate, ce in criímaus rccçptione.darentur , ly-cundo pa~ .
ícliales, tertió confucrudinem media: quadrágelima: nuncuparunt.
extr. eo. //; tantum. , tj l.. m t rJ 1 nmno l£M ;i>bT (mM
¿f. J 6. ítem per y
quarílionempróxima íntei ligas foluram '
aKam : utrum rarume a'lícujus,' cónfuc/tudinis " !
poilunt
exigi aliqua.pro n
benediclionibm nubentium , icpulturis
, vel exequiis mor'tuorum , criímatc , vcl Oleo íando, ,
contingercr : quoniam autem Epifcopus'. Parificnfi 0
. inthrorii'zar'ur per ArchicpiA
copum '.enoncnlem" , qui tune coníuevi.c abeó. recipere rnarcham auri .«ucur.odo
& quando daretci hoc , íi non intbtonizatus eflet ? proprcr quod. credo , piiori
fohitioni potius cífi-t aclhxrchdum. Credo etiam , quod ibi in talibus datur.ali-
[uid temporale , non prout debitum, fed quia facete ita confucyit, non eft
Í imonia.
i Cum intent'-one corrupta. ) quod fumeit quoad Dcum in faro pecnitcntiali..
* SurgPt. ) fcilicet in foro caufarum.
/ QuAJiionem ffoximdm. ) fupra ço. §. item quia.
m Exigi 'dlf

LÍBER Pili MUS. zc
vcl quolibet EccleílaíKco 0
Sacramento, ut fcilicet in co
gratis confertur,quod dicopropter matrimonium,inquo,
ut eft tantum officium natura, 6c contractus naturalis T
non confertur gratia, & ideó pro co, ut fie, dari pecunia
poteft, Ext. de fponfalibus de Mis. P Hoc etiam dico
9 pro cálice confecrato, vel íimilibus, qux poííimt vendi
abfquc perieulo fimonia:, etiam r
in cadem forma, alus
Eccleliis in caíibus neceílitatis, quos reperies infra de
immu. Ecclef. Ítem utrum íimiliter ratione confuctudinis
poflint aliqua exigi pro intronizandis Epifcopis , vel
Abbatibus, vel quibufeunque perfonis Eccleíiafticis inveftiendis.
ítem pro danda excommunicatorum abfolutione.
ítem pro / jure decimarum. ítem pro * juílitia
Ecclefíafticafervanda; quia in ómnibus his reciñere pecuniam
, vel aequipollens , fimonia eft , non obftante confuetudine.
Probantur hace omnia. i.q. 3. Salvator^ & fi
quis prebendas , Sívendentes. 10. q. 1. hoc jus. 11. q. 2.
aurum , St Extr. eod. cum in Ecclefia , 6c ad aures. Si
tamen Laiciex pia confuetudine folenr aliquid * in ícpul-
faceret: íi tamen ex certa fcientia majorcm exigit fummam , quam prxfumatur
deberé valere portio ipfum contingens , mérito prxfumi poterit, quod non tantum
iibi providere voluit de portione íibi debita , & cam afirmare íicut d.inrut
alii fructus Ecclefix ad íirmam, fcd etiam liecntiam benediétionis faciendo; venderé.
Ad aliud dicendum cft, qoud limoniam committunt hujuímodi Sacerdotes^
o Sacramento. ] Numquid fimonia cft venderé pancm benedictum, vcl aquam
fcencdi&.im ? Refpondco , credo quod fie : in receprione enim talium confertur
gratia remiflionis peccatorum quantum ad venialia : idem fi pro ipfo facramcnto
matrimonii datur pecunia ; fed fi pro oncrc matrimonii fuftinendo datur dos
viro ex parte rxoris , licitum eft.
f Hoc ¿ico. ] Quod non datur in eo gratia , nec committitur fimonia.
q Cahc$ confecrato. ] Numquid palla: altaris benedicta:, & extera ornamenta
Aflaris fimilitcr yendi polfunt alus Ecclefiis , Refpondco, videtur Magiftcr innucre,
quod fie, proptcr hoc,quod dicit de fimilibus,quia & fatis poteft concedi
in cafu neceílitatis.
r In tadem forma. ] Conflata autem poílunt vendi Lai'cis.
f Jure decimarum. ] Emendo, vcl redimendo de manu illius qui jus habeC
ibi,quia hoc non Iicet: ubi autem jus non habct, licct : ficut quando redimuntur
decima: de manu I.aicorum quando nullum jus habenr ibi.
Iuñitia, Zcdefiajtica. ] Ut quando datur aliquid Epifcopo, vcl alii reddendo
5urc fuper fniritualibus. ídem ctiam credo, fi fijper temporalibus , quia ex quo
perfona Eccíefiaftica,qui debet hujuímodi jus rcddcrc ratione Ecclcfiafticx jurif-
«üc~tionis:Si autem laicas cft Iudcx,& recipiat pecuniam pro proferenda fenrentia.
"Tcl facienda juftitia fuper remporalibus, licct grave fit peccatum,non cft fimonia,
. * frfáultura. ] Non dkicur pro fcpujuira quia hpc non licct, nifi feçuiiduj*

SUMM^E SANCTI RAYMUNDI,
tura, vel benedictione nubentium , vel exequiis mor-'
tuorum , & fimilibus praeftare , licét hace non poííent a
Sacerdotibus * exigí, nec propter hoc debeant facramenta
differri ex poft fado, y per Epifcopum veritate cognitá
debent cogí laudabilem confuetudinem obfervare ,Extr»
eo. ad Apoftolícam. ítem nullus Prcíbiter debet prece,
praetio, vel favore, vel confanguinitate celare Epifcopo
peccatum publicum Parochiani fui , vel minus digné
poenitentem ad reconciliationem adducere, & teftimonium
reconciliationis faceré , vel quocunque livore digné
poenitentem á reconcilíaáonc removeré, quiautrum-

tá§IBER PRIMITA *£lie
Pradati vices fuas. c. ukim. Si autem. habet íúmptus,
non tamen tenetur ad hoc, aut debet b
cantare gratis >
aut ceíTare > alias videretur faceré ex avaritia : 6c licét.
hoc forte non eílet límonia, cum nemo teneatur íuis
ítipendiis militare» n. q. i-, charitatem. Extr. eod. cum
afit j tamen c
turpe lucrum eíl, vel ad minus habet ípcciem
malí, a. qua nos docet Apoftolus abftinere, 6c i. q. i.
emendari. 54» dift. generalis. Celebratá tamen una MiíTá,
qui celebrat d
fecundam pro pecunia, vel hominum adulatione
indiftincté , non evadit damnationem. de con*
dift. i.Juffictt.
§. 18 .Quasritut hic coníéquénter de proceíIioníbus,quas
faciunt conventuales Ecclefce, 6c alise in exequiis defuncborum
, data , vel promííía íibi certa pecunias quantitate
, alias non fa&un. Ad hoc dico , íalvo melíori judíelo
, íi non fecesmnt íuper hoc ftamtuoi,* idem, quod
fupra in prima quxftione ,. 6c per eadem jura 5 íi vero
facfcum eft ftatutum, 6c per hxc verba, vel asquipoliéntia,quod
quicumque reliquerit Conventuí decem, habeat
procesiones, nííi çenebantut alias ad hoc, non eft fimonia
5 dum tamen hoc intenderent habere / ratione labo-
% Cantare gratis.. J Ego credo, quod ih omni caíú debet cantare gratis; quia<
feadetur ci pecunia pro fumptibus, five dentur ei fumptus in domo illius ,• quovivat
officiando Ecclefiam-, leu habeat Ecclefiam ad firmam , de qua rcddit ccrtara
penfionem , & refiduum provcntuum retinet pro fumptibus es pació , gratis*
tamen impenderé debet officium ;-& quod-datar ci, gratis debet dari r ficut dicier,
B. Auguírinus , quod Apoftoü gratuitum panem accipicbant.ah illis,.quibus gratuitam.
pcaidicationem ímpendcbant..
e Turpe lucrum. JSi ex avaritia fiat; fi autem in fumptus recipiatur, utdi&urs*
eft , non eft turpe , etiam fi fit dives.
d Secunda pro pecunia. ] ídem credo-de prima, fi. littera, pro x notat apprctiationem
, vcl primam caufam motivam..
¿ídem quod fupra. ] Seilicet, quod fi tcneretur ad Kujufmodi proceífioncm ¿
fimonia eft , &c. ut íiipra r tu vero diftinguc, ut dictum eft:
f Ratione laboris.. ] Qucm fiiftincnt cundo ad' exequias, pro quo labore , eo>
quod non omnino conjimetus eft officio exequiarum, fed feparatus, poteft dari
pecunia,, & accipi fine periculo fimonia* fecundum quofdam : ficut non eftfimo—
nia , fi canonfeus íécularia, ycLclcricus vadaé ad Ecclefiam pro h&benáis dena*ñis
, fcilicet, korariis , vel anniveríariorum ; quia tale non eft fpirituale ,- ut-
¿kunt j, dum tajncn. noa faciat ofEcium £ro ilUs dcnajüs ¡ qui» hoc cUct ü»9s r

'm SUMMifi S A N C T I K A Y M U N D I ,
ris. arg. J&rtr* eod. nww/fr Romana, &fimilium, * Si au­
tem ítatutiim factitm eft perharc verba, vel xquipollen-
tia,quod nulli fíat proccíTio ,-nifí reliqueritConventuide-
cem,non valec íratuturhj quia remover officium pietatis,
videlicet, quod non fíat gratis aliqua proceífio , vel pro-
minori fumma. arg. Extr. de jurejurand. íkut primo 6c
fecundo.
Quid de copfraternitatibus , qux ita coníUtutx funt,
g Si atftémfiatutum. ] Quid fi nullurn ftatutum fie factum, licct ne daré peeuniam
Gonvcntui , vel recipere pro hujufmodi exequiis, aut pro inrereílend©
Extremae-Unítioni"? ítem quid de -illis, qui recipmnt xedditus > aut dant propter
facienda anniveríaria ? ítem quid dfc illis,.qui dant Sacerdotibus divitibus , vel
pauperibus pro faciendo annuali, vcl trccenñario > vcl anniverfario , vel celebrando
Miííam de Spiritu Sánelo, feu alia : vel de illis qui dant denarios clcricis»
pro dicendis Píaltcriis in exequiis mortuorum, vel alus: vcl qui dant clccmoíynás
pauperibus , ut orent pro eis ; cum- taÜs oratio fir fpirirualis , & hujufmodi
elecmofynafitrcs corporalis ? Refpondco in ómnibus talibus cafibus daré*
vel accipere temporale pro fpirituali fimoniacum eft ; feu deturpro o rucio , fea
facramcuto ,lcu pro orationé, feu pro labore hujuímodi officii , vel orationis,
fecundúm quod hxc prapofitio , pro, notat appreciarionem-: fed íi notat cao*
áam motivam , non primam , vel principajem, fed remotam, Se occafionalem,,
licitum eft & daré , & accipere temporale pro fpirituali. TJndc fi quis dat pecu-
«iamCollcgio alicui pro gencranda devotione , Se dilectionc in ipfo Collcgio ,
ut ex ipla devotione exaudiatur in petitionc , qua petit, quod fratres, interfinc'
obfequiis mortuorum, yel extremas un&iorii moricntis ; & illi hoc faciant ex
devotione , & dilcótione in eis taliter generara, aut pro devotione ipfius dantis»
licitum eft-fie daré , & fie accipere temporale pro fpirituali i, fecundum quod
littera, pro , notat caufam motivam remotam, non propinquam: propinqua
enim caufa cft dilectio, vel devotio generara ex dato , vel rorfitan ,-non generatai
Nec eft íimilc , íi obj ic i tur, quod cadem ratione poffum pecuniam daré Epifcopo
,. ut rhcdiligat, & ex dilccíione me benefiect, vel ordiher í & hoc ideo »
quia dilectio, qua Epifcopüs diligit aliquem« licct etiam fit fpiritualis, non efe
caufa , propter quam debent talia conferri ; fcd potius artendi debet mcritum , Se
dÍgnitas perfona:: fcd bene cft caufa fufficicns hujufmodi dilectio, qua ctiam
diiígitur peccatbr- fiñritualiter , ut debeat orari pro eo ; cum etiam hoc conecdatDominus
3 ubi dicit: Facite vobis amicos de mummon* iniqíiitatis , ut ricipimt
vos, &c? id eft, ut orent pro vobis recipiendis. Ex quo paree , quod liece
daré pecuniam pro acquirenda dilcílione ípiritualium hominum , Se pauperumj
Ut per hqc rnoveantur , & teneantur orare pro danribus pecuniam: tamen data'
pro hujuímodi amicitia acquirenda, qux fpiritualis eft,non eft peníanda á dantc,
vel accipientc ut datum, ied ut fructus , fecundum quod dicit Apoftolus : Non
quxro datum , fed fructum ; quia non attendo principaliter pecuniam datam,.fed
¡charitatem, vel devocionem-, ex qua datur, proptcr quam folum elcemofyna eft
jruétuofa. Éodcm modo refpondendum eft ad omnes quarftiones íupradictas , de
illis, qui officiant Ecclcfiam pro denariis horarum , vel anniverfariorum ; Dic,
úod íi Utrera, pro , notat apprcciationem, vel caufam primam motivam , vel
ñalem , illicitum cft j -fi autem caufam adminicularen!, licitum cft, ut talia r«s
cipiaotiu: in fumptus officiautium, non in pretiuru ofüciotura.

LÍBER PRÍMUS. tj
«uod nullus recipiatuí , nifi promittat, vel etiam jurec
te daturum annuatim decem) Dic , h
quod íi íiunt propter
caufam honeftam, ut puta, pro alendis pauperibus,
redimendis captivis, vel fimilibus, ' non eíl fimonia,
nec ílmt reprobando j immó Gangreníe Concilium dicit
anathematizandum,qui cas defpicit.42 ,dift.£¿ quis deffí*
Wt. & arg. 16. q, -j.fane. & Ecclefia univcríális approbat.
Juramentum tamen non approbo propter periculum
periurii. Plus , íi ita di&um eft , quod femel, vel
Ms in anno conveniant omnes Confratrcs ad traétandum
de falute animarum , ad audiendum verbüm.Dei, ad
eclebrandum Millas , & orationes pro vivis , 6c defunc-»
tis , 8c ad excitandam devotionem : & ideo ponunt fingulis.annis
certam quantitatem, ex qua reficiantur , 8c
provideant pauperibus , bonum eft , dummodo intcntiones
fine mundse, 8c principalicér in Deo ñxx : nam ,
ut dicit Auguftinus , Abfit, ut ea, quac propter bonum
& licitum facimus, aut habemus, íi aliquid mali inde
practer intentionem noftram accidat, nobis debeat imputan.
23, q. 5. de occidendis.
§. 20. Quzritur: íi aliquis Laico nullum jus habenti
in ele&ione , fed malitiofe impedienti eam , det aliquid
, ut ceflet a tali impedimento, utaun íit fimonia f
Videtur exprefliim, quod fie. Extr. eodem, de hoc. ítem
quia uterque voluntaran habuit faltem ftudiofamjaicu*
vendendi, 8c clericus emendi. 1. q. 1. gui ftudeu 1«
q. 3. Sahator, E contra videtur, quod non eft fimonia:
b §Luoi fi fiunt. ) Supple, frarernitatis ftatutt.
• Non eft fimonia.) Credo fine prejudicio , quod priedi&a forma non cífc
licita quia exeludir pictatcm > vel nc quisrecipiatur, nifi fie : fed fi fiat ftatutura
per verba affirmatívá, quod qui cum que receptus fuerit, tantum dabit, vel tantum
, fuftincri poteft. Sed quarc non poteft fimiliter conftitui, ut quicumquer
receptus fuerit in Canonicum , dct procurationcm vel cappam ferieam , vel
aliud firnilé ? Refpondeo hoc eft illicitum ; ne talia excogitentur in fraudem fimonia:.
Praiterea-hujuímodi confraternitates ad hoc coníucverúnt inftitui, ut i
fratribus dentur pecunias in uíiis paúperum: & propter hoc ih ingreflu frareijnitatis
poteft ingrcdiehri exprimí onus cena; fumma: folvenda: fingulis annis : fed
beneficia Ecclcfiaftica non funt inftituta propter faciendas. cappas íericas , fcl
procufationes fólvendas".

30 SUMMiE SANCTIJIAYMUND!.
dedit ehim, ut redimeret vexationem fuam, quod vádetur
licuifíe. Extra eodem , dtleffus filfas primo. Et Apot%
'¿dfyhifi*. tolus. Sedimentes tempus y quoniam dies malí funt
ludo, dubitari poteft: credo tamen * fimoniam commifíam
r quia nondmn erat ei ius acquifítum 5 poftquara
autem eílet ei ius quxíitum , íecus diccrem: in quo cafu
loquuntilr jura ultimo dicta.
§• 21. Pone, quod fcit aliquis Epifcopum fuum fímoniacnm
efle , & vult ordinari, & petit ab eo licéntiam
recipiendi ordines ab alio , & ille non vult daré %
immo praxipit, quod recipiat ordines ab eo, quid faciet
5 dieo, i quod non debet recipete ab eo , fi fcic
eum fimoniacum in ordine.*. cum enim ille non habeat
k Simtnittm commtffitm. ] Hoc eft rerum , quando aliquis cligendus dat al i cui
perfonar aliquid , nr impediat clcctioncm de i pío faciendam ; fi autem manifefcum
efíet -, quod ille impeditus núllum jus naberet in clect ione, & poft cícetíbnem
factam fe opponcrct , ne coníTrmarccur ,.velinfirrnaretur electas-, allcgans
¿d'íblum, quod une ejus afléníu fuit electus , poílét tune red i mere vexationen*
fuam ; ficut Magiftcr innuit híc. Sed ctfi ante elcélioncm aliquis, de quo eonfta-
ZCI , nullum habere in electione jus , impediret electionem faciendam íimpli—
citer , id eft, ne ficret aliqua electro , poíTct Capitulum red i mere vexationemfuam}'
fiaurem nonimpediret, ne omnino ficret eleótio y-íedne de ifto fierct
clectio , vel de illo forte Capitulum, tune non poífetdare impedienti $ ficut nec
ille , cujus electro impediretur. Quid fi Saccrdos parvulum in perieulo mortis.
conrtrtútum baptizare nollct, nifi fibi data pecunia , goterit ne dari ei fine perieulo
fimonia*. in tali neceífitate ? Refpondeo : credo , quod' in hoc caía laicav
leu vit, feu mulicr poteft hujufmodi parvulum baptizare fi autem non habeatur
aqua, aut ne&UU laicus hujufmodi formam verborum , debet potius daré pecuniam
Sacerdoti, non intenrione emendi ab eo Sacramentum , fed potius intcntionc
ab eo remo vendi ipfius furiam r quam h ujuímodi parvulum fie dimitiere'
per iré : íécus autem credo dicendum de aliis facramentis-,. Se benedictione nuptiali,
& talibus , ubi res capit dilationem ; & poteft deponi querimonia contra*
hujufmodi Saccrdotem. coram fuperiorc. Quid fiinjufte interdictus, vel fufpenfus
oficio , vel beneficio ,. vcl injiífte eTcommunicatus dct aliquid pro reftitutionc
beneficii , vcl ofñcii, vcl communionis , numquid eft fimoniacus ? Rcípcndco
: notavit Hugo 16. q. 7. décimas quas. Quod non eft fimonia ex parte danti»,
fed ex parte accidentas tantum : namdans nullum jus acquirit, fed dat ut acquiíitum
retincar, quod licet. arg. i.q; 3. quéfitum. Cum autem aliquis juftc
«ft interdictus, fufpenfus , vel excommunicatns-,. fi dct aliquid pro fuá reftitutione,
fimonia eft ex utraque parre, arg. r. q. \.nullus. verius credo , quia fimonia
committitur in utroque cafu : & qui injuftc interdictus eft, vel íufpeúfús,vet
excommunicatus , deponat querimoniam coramSupcriorc. Quid fi Ecclefia, vel
przbcnda , me remoto , alii fuerit affignata, numquid eft fimonia-, fi prctio eam
redimo , & recupero l Refpondeo credo , quod fie , feu juftc amotus- fuero , Se
alius inftitutus , iba in juftc : fie ut dictum eft in cafu Superiori..
I Kem dtkttttífyrt*} Arg; quod Magiftcr intelligit % aliquem fufpcruuflj

LÍBER PRIMUS. 3#
executionem , non poílet illi daré, i. q, i • reperhmturm Extra eodem tanta. & potius debet dimittere m fe excommumcari,
quam recipere ordines ab eodem. arg*
Extra de íentent. excommun. inqnlfitioni. Quid íi ignorabat,
eum eíle íimoniacum , cum tamen ellet ? Dic ,
quod quantumcumque íit occultum , & iíle ignoret, »
non recipit executionem> &c indiget diípenfa tionc s &
hoc in deteítationem criminis. i. quafi. i. Si quisa 11moniacis.
Et licet ita dicam de ignorante, * fecus eíl;
de coacto : nam ULE recipit executionem. i • qu*fi. i *
conílat, de eíl ratio > quia magis conítat p de volúntate
coacK, quam ignorantis. Extra eodem ficut tuis. & ínfr3L.eodcm.qmdfiat.in
fine.Hoc tamen intelligas de conditionaliter
coacto : nam abfolute coactus non reciperet
characterem.£xrr/» de ^ZGt.majorcs.ÜC ita fentit Joannes
& alii plerique, cum quibus ego. Hugutio tamen intelligit
i totum de ordinatis ab hxreticis : quidam tamen
dicunt, quod íi non poíliim probare per teítes eum íimoniacum
, debeo recipere ordines ab eo , íi mihi prxcipic,
licet fciam eum íimoniacum $ íéd non pofliun
exequi íine difpenfatione'. r
Dicunt quidam papa:, alii >
f cujuílibet Superíoris , qux in íecreto erit petenda > nc
Epilcopus infametur. Hxc de íimoniaco in ordine : fecus
de alio , fecundum diítinclionem fupra eo. §. circa
efie quoad alios , idem ene , quod ¡líos tcneri vitare ejus officium ; quod tamen
hic dicitur, quod non debet recipere , iutéúiep, ú íine ícandalo poteft
hoc vitare.
m Se excommunieari. ] Hoc bene credo, fi íimonia cft manifefta , alias non»
» Non recipit executionem. J Quia ordinator fufpcnfus eft quoad le , & quoad
alios. Sed numquid eft fuípeníus quoad jurifdiéfcionem., ficut etiam quoad órdíaum
executionem hujuímodi Ordinator , ita ut non poflit excommunicare , vel
fuípendereal iquem, ficut non poteft executionem ordinum daré ? Reípondeo i
cum poenx non fint extendendx , potius dicendum eft, quod non eft íu/peniuf
talis quoad ea qua:funt jurifdictionis, íéd quoad ea, qux funt ordinis per fímoniam
obtenti..
o Secus efl de cotilo.) Ego credo, quod nec ignorans, nec cóacrus recipíc
executionem : in hoc tamen eft deíferentia , quod facilius difpenfatur cum
coacto , quam cum ignorante.
e¡ Do volúntate coacil. ) Quia fcilicet contradicebat tali ordinationi aperte*
ÉJ Totum.) fcilícet-quod ifti dicunt; alia tamen littera eft, tahtúm.
r Dicunt.) Hxe tamen íententiábenignior eft , & probabilior.
f CujuJIibet fuperioris.) Qui tamen íit Epifcopüs taliter ordinati. 8c hxc opini*

3i SUMM^: SANCTI RAYMUNDI,
pocnam. Quid íi credic propter relationem aliquorunt
cum íimoniacum ? Refpondeo : non debet ctedere 5 verumtamen
* durante credulitate , non debet ab illo recipere
ordines, fed deponerc debet errorem; in ordine tamen
fucepto ab eo , cum nihil de ipfo audierat 5 u poten:
jniniítrare. Extra eodem per tuas.
f. ii. Pone , quia aliquis offert bona fuá Ecclefix
Juré, ac fimpliciter 5 ea tamen intentione principaliter,
ut per temporalia bona, quar offert , fpiritualia valeac
adipilci : & clerici, qui eum in fratrem admittunt, non
eílent eum , nifi commoda temporalia perciperent, admiílúrij
numquid erit fimonia? Ad hoc refpondet Inr.ocentius,
quod fine dubio tam illi , quam iíli apud diftrictum
Iudicem, qui ferutator eít cordium, &: cognitor
fecretorum , culpabiles judicantur : unde dicunt quídam
, quod , cim non exprimat eos fimoniacos , x non
eft fimonia 5 tenentur tamen ad v parem poenam , propter
intentionem * cum opere fubiecuto. arg. Extra de
biga. mper. Alii , qui dicunt quod * fola intentio facic
faominem íimoniacum , dicunt plañe hic eíle fimoniam»
I. q. I. quicumque ftudet. & reper'iuntur. ficut &. fola
intentio facit hominem ufurarium 14. q. 3. c. 1. ha:c
yrobabiliot eft ; quia etiam cum Clericis,qui ab crcommunicato Epifcopo igno»
xanter ordines receperunt per fuos poteft Epifcopos difpenfari. Extra de ordinatis
ab Epifcopo , qui re. cp. c. vlt. bic tamen loquirur de fcienre in ill»
•utem decr. de ignorante. Nnmquid Archiepifcopus poterit difpenfare in hoc
«afu cum fubdito fuffraganci fui; Refpondeo : credo quod non, nifi de confuctudine
fit, quod Archiepifcopus audiat confefliones fubditorum fuffraganci
Cum vifitat : tune cnim tempore vifitationis poflet Archiepifcopus difpcnfaro
ín foro pecnitentiali.
t Durante crtdulitati.) Hujufmodi errónea, quod non poífit ab eo orditcm
fufeipere.
u Poteft miniftrart. ) Seu ordinator comraiferit fimoniam, feu non ; duna ta»
tticn non fuerit fimoniacus in ordine fufeepto.
x Non eft fimonia. ) Revera non eft fimonia , fecumdúm quod fimonia eft pac»
tio temporalium propter fpiritualia danda , vel recipienda : & fie ftriítc fumirur
fimonia : fed feci.ndum quod diiit Cantor , quia fimonia eft fpiritualiiim ac»
«eptatio , vel collatio non graruita , fimonia clt.
y Parem poenam. ) Parem intelligas in genere : quia id pecnam mortalis pee»
«ati tenentur in foro pxnitentix > ad refignationcm tamen non tenentur ?
»t infra diectur.
x. Opere fubfecuto. ) Opu» appcllat ipfam colla.tion.eai fc¡ tcmporalif.
# SoUiattntie. ) Abíquc omjü pçççatg^
autccD

LÍBER PRIMUS. 3í
autem ofnnia intelligit, cum Eccleíia vel Monafterium
abundat i alias íi Monafterium eílet adeo tenue, vel paupertate
depreíliim quod redditus,vel vix,vel non fufficerent
perfonis prasíentibusnon folum intentionem poffent
nabere5fed etiam credo,quod poílimt diceremon furficiunt
nobis,libenter fufcipimus te ad fpiritualia,ad temporalia
non poííumus, niíi habeamus plures poíTeiliones 1
& tune ille b
ofFerat fe,£t fuá. Ex.eo.tua. Quod autem di­
citur in conft. Ex. eod. quonmm verf* paupertatis pratextu*.
intelligitur, cum hoc dicebant in rraudem : unde confulendum
eílet ingredientibus, quod in hoc fundarent mtentionem
íiiam 5 ut principaliter darent propter Deum %
6c ne eílent oneroíi domui. arg. 16. q.. 6. delapfis. e
Sed
b Offirat fe & fuá. ] Credo etiam , quod licet exprimere nomina , tt
quantitatcm oblatorum. Credo etiam v quod fi hujuímodi recipiendus dicat, vcfc
aliquis pro eo : Dabo fingulis annis pie expenfis meis centran íblidos , vcl fe»,
libras , quamdiu vixero , non eft illicitum quando non íuícípít monafteriums
cum intencione corrupta.
c Sed numquid ] Licet daré in tati cafu poíteíuonem , vcl redditum in perpetuum,
qui tamen non íu-fficit ad? victum unius perfónx per annnum ? Refponr
deo :. credo, quod licite in hoc caíu recipientes hujuímodi poíTeífioncm, vel red>ditum
propter commodum- prepetuiratis , obligant íe ád providendum ei in expenfis.:
pacifei etiam in talibus , cum monaftcrium indiget, non cft- fimonia
dum non fíat pro fpiritualibus conférendis , vel recipiendis ; íéd pro expenfis faciendis
, vel compenfandis. Quid de prxbcndis , qux de noyó conftituuntur in
Eccleíiis fecularibus , ubi clerici fceulares aflignánt perpetuo certos redditus pro-
Prxbendis , hoc modo , quod liceat eis, quandiii vixerint,. illoa nabere , Se
quod fie admittantur ad canonieatum-: quidam ctiam rctinent poteftatem confexendi
illam prxbcndam alii perfonx , fi contingat, eos cederé , vel decedere ,
numquid eft fimonia? Reípondeo 5 qui prxbendam inftituit in alia Ecdcíiade,
contenía Epiícopi in ipfa conftitutionc , de confenfü ejus , & fratrum , fi ibi fine
aliqui, poteft» retiñere jus patronarus , vcl in prepctuum > vel ad tempus: de
aflignatione autem reddituum pro prxbenda , vel Canonia obtinenda, dic fecundum
feutentiam Innoccntii fúpra pofitam per illamdecr..ext.eod.tu*. Quiddec
eonftitutione , quam in fundatione Ecclefiarum ptxbendalium faciunt Epifcopi ,
quod quifquis dederit Ecclefix tantum , vel tantum in redditibus in perpetuum,,
vel certam fummam pecunia: , pro emendis redditibus, recipiatur iacanoni—
cum , & quod dederit:, nabeat pro prxbenda, numquid licita eft hxc conftitutio?
Refpondco : Si- fíat hxc conftitutio , quod durct ad tempus , non in perpeíuojn
, nec fíat in fraudem íimonix, Se ca fit intentio conftituentis , quia non
pro rebus dandis, íéd principaliter propter divinum cultum augmentandum , &
propter devotionem dantis recipitur ad fpiritualia,toícrari poteft hujufmodi conftitutio
; dum tamen di gnus fit ille , quia recipitur, alias non. ídem credo dici
pone in monafteriis de novo^ fudatis, vel fúndandis ihdigcntibus de conftitu*
tionc, fi fieret,quod quicumque tantum darct, cum reciperetur ad illam religioncnv.dum
tamen fieret auctoritate Epifcopi,8c cum exteris circumftantiis,qux dictx
funt, & ufque ad certam numerum perfonarum ibidem recipendarum; contra^
iannes autem, &reej.cip.ientes pexfiana^ die^s fecundum prxdiclam decrccZ»*..

34 SUMM^E SANCTI RAYMUNDI,
numquid. d
fic recepti, rcnuntiare cenencur &. re~"
cipientes reftituere , quod taliter acceperunt ? non 5
quia hujufmodi fimonia mortalis per condignam
pcenitentiam expiaxur. Extra eod. mandato. Per candcm
eciam decretalem credo, falvo meliori judlcio, quod
qui per liypocriíim , fimulationem , vel ambitionem ,
dum prxtenderent fpeciem fanctitatis, promoti funt j
milla tamen interpofíta * condicione , vel pació ad ordines
, beneficia , vel honores , non tenentur , íi veram
egerint pcenitentiam , rcíignarc.
§. 23. Quid de quadam confuetudinc , qux in plerifque
Eccleíiis inolevit 5 videlicet , dum debent fieri
multi Canonici , dicunt , majores prxcipue , ad invicem
: Canonizcmus nepotulos noítros , forte adhuc in
cunabulis , vel quaíi vagientes : placeat tibi de meo ,
& mihi placcbic de tuo : fie pacifeuntur per hxc
verba , vcl xquipollentia. Alius modus eft etiam. Dicit
aliquis : confuetudo eft , quod ficut fuifti exauditus in
una peticione, ego debeo exaudiri in alia. Icem alius
dicic : numquam me vívente fiet aliquis canonicus in
d Sic recepti. ] Scilicet cum intcntionc corrupta.
•e Conditione vel pacto. ] Qua: debet adclTe in fpiritualibus conferendis. Pone
: aliquis timens pati repu'íam dixit Abbati : Si vellétis me recipere , darcm
Tobis terram meam : Abbas , habito confino , cutn frattibus , recipit cum içnaxum
juris , & eorum , qux dixit Abbas in Capitulo : ille autem antcquam incíuatur,
dat res totas, vcl partem Monaftcrio : numquid eft fimonia, aut poteft
talis hic remanere ? Rcfpondeo : credo quod, feu fine intuitu illius promiífionis
fuerit receptas , feu non , fimonia cft , faltcm ex parre offerentis ; cum interpofuerir
conditionem dandi temporalia pro fuá receptionerficut innuit Tancredus
Extra de fimonia novi:. Et non poteft manere in hujufmodi Monaftcrio , nec
data repetere cum íit in turpi caufa : tenetur tamen ad aliud Monafterium tranf¡re,fi
ex illa fui receptione obligatus fuerit ad religionem , puta fi dedit fe , &receprus
eft in Monachum,& in frarrenv,quia hxc eft quxdamprofefiio. arg. Extra
de regularibus, & tran. pcmclum. Qaid fi cxprcíTa fuerit conditiode temporalibus
habendis ex parte recipicntium,& recipiendus omnino racuit,proponens auod
nihil darctjfcd tantum proptcr Dcum ingrederctur-, numqui'! poreft ibi remanere?
Refpondco : credo quod non , ficut nec ipfe in prxcedcnti cafu quia táciturnitas
cjus,cum non contradixerit illicitx pactioni, pro confenfu habenda eft , eriam in
foro pocnitentiali:fcd proprer hoc tacuit,quia timebat rcpulfam, fi conrradiceret.
Quid li interponatur conditio ex parte recipientium, vel ex pa'tc Abbatis;fcd antcquam
recipiatur , aut concedatar ci ingrcllus , pcenitcnt utrique de conditionc
appoíita,& cam revocant,& ille petir rccipi propter Dcum tantum, & illi confentiunt;
numquid licer ? Rcfpondeo : credo quod fie, dum ra

LÍBER PRIMUS. 3f
Ecclefia iíta , nifi ille , pro quo rogavi, prius fíat Canonicus
, vel ad minus cum aliis numquid in talibus, 6c
fimilibus committitur fimonia ? Refpondeo : in primo ,
2c ultimo cafu committitur fimonia 5 quia dicit canon :
abjit f omnis patito , cejfet omnis conveatio 1. quxíl. 1,
quam pió. In fecundo cafu fi preces funt fpirituales ,
Iroz
non eíl: fimonia. arg. 63. dift. quia. omnes cnim qui
in una Ecclefia uni Domino famulantur , pari debent
libértate gaudere 5 cum pondus , & pondus , menfura, t ^
6c menfura , &c. Extra de coníl. cum omnes, nec quid cap.
quam eíl alicui perfonae honorabilius exhibendum, unde
alii ferupuloío corde moveantur. 16. quxíl. 7. cap.
1. 6c fecundum Apoílolum , quorundam remiífio non
debet aliis elle tribulatio. Si fint carnales, vel cx pació
quodam faclio , vcl nunc faciendo , fimonia eíl , fupra.
eodem. $. committitur.
• §. 24. ítem quid de Epifcopis, 6c aliis Prxlatis , qui
fruclus Eccleíiarum , vcl aliorum fpíritualium beneficiorum
vacantium percipiunt z per aliquot annos,6c poílea
/ Omnis pattio. } Quid de rcgularibus,qui concedunt alicui, quod completo
biennio , vc( triennio eum recipienr ; íi tamen interim artem didiccrit ñicoriam,
reí piftoriam,vel aliam mcchanicana,quando eft Lai'cus : vel quando eft Clcricus,.
fi interim ftuducrit infeholis Theologia*, vcl alterius facuitatis. Quid etiam, íi
r»cip :
ant talem in prarfenti fub prxdicta conditionc ; non tamen volunt eum re­
cipere ad habitum , nifi clapfo termino , Se implcta conditione? ítem quid de
ferviente rcgularibus , qui non vult eis fervire , nifi promittant ei , quod recipicnt
cum faltcm poft biennium , vel triennium , vcl alium certum terminum ;
Se illi promittunt ci : numquid eft fimouiain talibus ? Credo , quod in ultimo
cafu íimoniaca eft-taüs promiílio. In reliquis calibus fuperioribus, non credo
fimoniam committi, nec íílicita eft hujufmodi pactio , vcl conditio ; quia perindc
eft , ac íi dicitux : recipiemus te ad induendum tali tempore , vcl tali ; íi tamen
interim rcddas te idoneum ad hoc , ut recipiaris , & utilera Monafterio ad
difeendum tale artificium , vcl tale , aut fcientiam talero , vel talem. Quid de
illo, cui facta eft promiflio de illo recipiendo ad"ccrruin terminum fub prxdicta
conditione : numquid adveniente termino , Se implcta conditione tenetur intrarc
, cum illi parati funt eum recipere ? Refpondeo : credo , quod fi nullum fecit
votum , nec obligavir fe illis ad intrandum , fed tantum promiífionem fibi factam
acceptavit, volens íibi providere in futurum , non tenetur intrarc , fecundum
judlcium fori pcenitentialis ; in foro autem caufarum , de hoc judicabitur
fecundum prxfumptioncs , Se allegata , & approbata.
g Per aliqttot amos. ] Nota , quod beneficia non debent vacare ulrra fcx
menfes ; alioquin , fi pertincbat donatio ad Epifcopum , dévoluitur ad Capitulum.
Quod fi fuerit negligens per alios lex menfes , dévoluitur ad Mctropolita-
"í 1
" 11
> Sz portea ad Papam : nec poteft aliquis iftorum purgare negligcntiaai
fuam ; fed lapíb tempore amittit donationcm , ita quod , íi poft dcdcrit,non vate,
arg. de fup. ne prxla. c. penúltimo, & ultimo..

¡6 SXJMMJE SANCTI R.AYMUKDI,
conferunt, retentis fibi frucYibus, & redditibus fie perceptis,
vel retenta Íibi parte fru&uum ? Ad hoc diílinguo
cum Innocentio ¿ utrum qui dat fpirituaie beneficium
, proventus ipíius ante donationem percipiat, ais;
non : nam ü proventus ante donationem non percepit
ipfe , fed alius j & ex donatione confequitur, quod ipíe
proventus percipiat, non eft dubium intercederé fimoniacam
pravitatem : Si vero ante donationem percepit
ipfe proventus, credimus eífe diílinguendum i utrum
anee donationem conílituat, ut ipfi proventus h
retine-
antur ad tempus pro caufa juila , 8c neceflaria , aut
conveniat cum eo , qui accepit beneficium finé mediatore
quocumque, ut, officio illo conceílb , retineat iple
fibi proventus: primum enim membrum credimus effe
licitum , fecundum autem dicimus non liçere > oe
viam aperiamus iis, qui pravitatem fuam fatagunt palliare.
Extra, ut Ecclefiafiica beneficia fine di. confe, ut nof
trum in ii. ad idem* Extra de cenfibus. prohibemus i. q
3 • fi í u
^ s
prendas.
§.25. ítem aliquis non habet titulum, vult or diñar i,
non vult eum or diñare Epifcopus, eo quod caret titulo,
rogat aliquem Praeíbyterum , ut praeíentet eum ad titulum
Ecclefia; fax , quod cum ille recuíet faceré, iíle illi
promittit, quod numquam, íi prxfentet eum in Ecclefia
lúa, petet aliquamportionem > 6c fie, illo prxfentante,
ordinatur iíle : Quaeritur i utrum commilertt fimoniam.
Refpondetur, quod nifi fuerit cum eo mifericorditer diípeníatum
, nec ad fuperiores ordines afcendere, \ nec
in fufeepto debet, fecundum rigorem canonum , miniftrare.
Extra eodem. per tuas. tertio. Nec etiam excufatur
per ignorantiam juris, fcilicet fi non credebat hoc eíle
_ h Retinemtur ni tempus, ] Quod licite poteft fieri cx caufa j íicut hic di»
eiturin quo cafu poteric nihilominus "conferri beneficium fpirituaie alicui pertona:,
fed non pereipier fructus fie retemos , uíque dum elapfum fuerit tempus,
de quo ftatutum eft , ut rctincantur : & confertur íftud beneficium iíib hac forma
: Damus tibi hanc prxbcndam , vel hanc Ecclefiam , íalvis fructibus, quos
tetinuimus ad talem ufum.
i Nec in fufeepto. ] TaUter fu/ple ; fed in cite ante fufeeptis poterit per
Epifcopum diípenfari.

I B E ix PRIM OS t»
¡Uicltmn i ut colligitur in eadem decretali. fed quis difpenfabit
cumifto.^Refpondeocum Joanne 5 folus Papa >
quia eft íimoniacus in ordine } ordinator autem a collatione
ordinum, & prasfentator ab executione * per trien-
.nium ñoverint íe fuípenfos. EXtr* eo. Si quis ordinaverít*
.' §* 16. In fumma nota, quia Synodus Calcedoneníif
judicat fimoniacos etiam procuratores rerum Ecclefiafticarum
j & defénfores, & regulas fubjectos 5 íi per pe-
cuniam 1
ordinantur : & etiam omne^ ** mediatores.
Nomine procuratoris intelligitur quilibet » adminiftrator
rerum Eecleíiafticarum 5 ut Prarpoíitus, feu ceconomus,
id eft, Vicedominus, id eft, qui praceftrebus Epi£
copi. Nomine defenforis, Advocatus, leu * Syndicus,
ille videlicet, qui praseft cauíis Ecclefia:, & Caftaldus,
feu Majordomus , fcilicet qui habet curam rerum extrinfecarum
Epífcopi , & judex Epifcopi 5 ficut in
Ecclefia Bononienfi in fubjecto vero regulan intelligitur
Archipreíbyter , Archidiaconus , Canonicus , Mona-
quod dct aliquid
Monafterio , numquid licet ? Reípondeo : íi dictas familiaris non aliter iiitcrpo'fuifíet
preces fuas, nifi fperaret illum aliquid daturum illi Monafterio i
aut fi etiam , licet ab initionihil tale íperaífet ex poft fació, tamen poft receptionem
perfonar , de qua rogavit, petit aliquid dari Monafterio pro receprione
illius perfonx, fimonia eft. Si autem follicitat eum , quod fit devotus Monafterio
illi, ficut eífe debet; quod ex devotione , ti dilcclione orta ex hujufmodi
Tcceptdone honoret Monafterium, quia probado dile&iorirs exhibirlo eft opcrisrolcrari
poteft ; dum tamen intcntio non fit corrupta.
n Admiñífirator. ) Nota, quod Epifcopus redditus fuos, & terram poteft
daré ad firmam fub annuo ceníu; dum tamen non fit annexa juriíHictio fpirítualis
: fed non poteft recipere aliquid ab aliquo, ut conílituat eum Praipofitum ,
¿vel ecconomum , vel Vicedominum ; prarpofi'turam tamen , vel baliviam tentporalem
cum juriídicíione temporali confueverunt Epifcopi daré ad firmam (
ficut te Principes fecularcs.
• Syndicus.) Id eft, Advocan» Uniyerfitatis.

& SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
chus', & quilibet EcclefiaíKco t mancipatus officio.
De mediacoribus planum eft prima q. i. Si qiús Epifcopüs»
& i. quxít. 3. Salvator. Sed cum Laicus poíTic efle judex
, &. haber-e aliqua alia officia fupra nominata , qux
non habent aliquid fpiritualitatis , numquid in eis comí
mktitur fimonia f Ad hoc dicit. Hugutio &c Bernardus
quod in omni adminiílratione rei EccleíiaíHcx commit-
f Matuip/ttus. ) Quid de Monachis , qui dant aliquid Abbatibus fuis pro ha*
feendis Prioratibus ; numquid eft fimonia ? Reípondeo : fi ibi eft aliquod fpirituale
, ut decirme , vcl oblationes, vcl debitum eclebrandi divina , vel aliquid tale,
fimonia cft ;.fcu det de rebus Monafterii , vcl Priorarus ; feu abunde , fecundum
quod hxc prxpofitió , pro , notat apprctiationem , vcl proximam , vcl principalem
, ut fxpc dictum eft. Quid fi det talis Prior Epifcopo pecuniam, ne luftineat,
quod amoreatur á Prioratu ; vcl Canonicus rcgularis , ne amoveatur á cura parochialis
Ecclefix, & ne revocetur ad Monaftcrium , numquid licct , & numquid
eft fimoniaPRefpondeo : credo quod peccat,& committitur l¡monia,maxime
li neceflitas, vel utilitas exigit quod tales amoveantur, aut fi. fie confucrudo quod
Epifcopüs ,ad folam inquifitioncm Abbatis, tales Curaros debeat.amoveré á paro-
«hialibus Eccleíiis : fi autem fine muneribus, ob(cquiis,aut precibus carnalibus
faccrent impediri per Epifcopos, ne amoverentur , cum nec utilitas , nec neceflitas
amotioncm cxigcrcnr,nec eíTct corrupra intentio , non credo quod pcccarcnt.
Quid de rilo-, qui dat5accrdoti,vcl alii pecuniam, ut recipiatur ad ferviendum in
leprolaria, vcl elcemofinaria.velin alia domo Dci? ítem quid de illis,qui emerurre"
victum unius Monachi ad rotam vitam íuam : numquid cft fimonia ?Rcfpondqj^
ubicumque aliquis jus aliquod fpiriruale confequitur,quando recipitur adnofpitale,vel
lcprofariam,vcl aliquid tale,fimonia eft,fi proptcr hoc aliquid dat, vcl.proniittit:fi
autem non confequitur aliquod fpirituale, fed recipitur ad hoc tantum,ut
vivat ibi, vel ad tempus , vcl ad vitam fuam, vel in coquina , vcl in alio officio ,
non cft fimonia aliquid daré pro hujuímodi officio ; licct alias turpe fit daré ,
vel accipere pro talibus : victum autem Monachi íimoniacum non cft emere,. ex
quo tabs emptor non confequitur fpirituale aliquid ; non eft tamen fecurum
emere , nifi probabiliter dubitetur cujus melior fit conditio ementis , aut venden-
»is. Quid de monafteriis , vel fonatoúis id eft , officio pulfandarum campanarum
, numquid hujuímodi officia poílunt vaidi ? Refpondco , large fumpto vocabulo
íimonix, fimonia cft talia venderé ; ficut & talia officia fpiritualia funt,
large fumpto vocabuló. Si tamen fuerit datum alicui hujufmodi officium graris ?
fi confuctudo loçi cft , quod poflit alium poneré loco fui , aur locare , vcl venderé
, vcl ad firmam daré proventus illius officii, vcl ctiam in dotcm daré pro
filia ad vitam ip ius dantis , non eft fimonia. Quid de Saccrdorc , qui vendit
officium portandi a quam benedidam per Parochiam ? Rcfpondeo : fi hujufmodi
SacerHos de confuctudinc , per fe , vel per aliqucm de familia fuá , non debet
kujufmódi officium expediré , & proventus ejus in fuos ufus converterc > fimonia
e't illud officium venderé , & pro co dando aliquid accipere ; large tamen
lampto vocabu'.o íimonix , ad minus tutpe lucrum cft : Si autem de confucrudineeft,quod
Sacerdos hujufmodi poíli: retiñere officium, & per fe , & peraliuna
illud expediré , 5^ proventus recipere , non eft fimonia , fi officium illud C«m»
jRMtk ad UcmajB ; ficut & Ecclefix. quandoquc dautur a4 firman^.

titur fimonia,fi ematur:6c 1 hoc eíl Íimoniacum,quia pro*
hibitum. Alii .inherentes confuetudini generali, dicunt,
6c probabilius quod tune eíl fimonia in empta adminiftrati@ne,vei
dignitate 5fi talis eíl,qux habeat aliquod fpirituaie
fibi annexum, alias non : fiepé enim confuetudo
facit licitum , quod alias eflet illicitum , 6c é converfo.
Ex. de cogna..fpirit. fuper eodem. quacíl.3 .conquefius,
PRJELATl FICES SVAS SlfB ANNVQ
cenfu concedant.
$. i.
I c T u M eíl fupra cíe fimongí in genere,
nunc in fpecie yidendum eíl 5 puta, cum
Pradatus vices fuas fub annuo cenfu coneedit.
Circa hoc nota , quod nec Archiepifcopus, nec
Epifcopus , nec alias Pradatus poteíl fub pretio , vel
annuo cenfu alicui concederé vices fuas , id eft^jurif.
di¿tionem vel pradationem , vel aliquod jus fpirituaie ,
Extra eod. c. 1. 1. 6c 3. cum enim tale jus fie fpirituaie
, non eíl dubium pro eo daré, vel accipere pecuniam,
fimoniam eñe , ut íupra próximo. §. committitur. Videtur
contra. Extra de relig. domibus Confiitutus. ubi jurifdi¿lio
íiib annuo cenfu remictiturj ergo 6c confertur:
quia paria funt remittere, 6c conferre. Extra de fimonia
queretam. Etde tranfaét. íuper eo. Ad hoc dic , quod ibi
retinuit cenfum temporalem pro temporalibus, quac remifit:
vel retinetur, non pro redemptione juriídictionis,
fed in fignum fubjeótionis antiquac : fi tamen Epifcopus
committeret alieui puré ac íimpliciter vices fuas fi tali Vicario
conftltueret poílea falarium , non efiet peccatum.,
q Hoc eft fimpmacttm. ] Eaige fumpto vocabulo fimonia;: tune enim eft fimonia,
ftriáe fumpto vocabulo íimonix. Non credftefle di-íFerentiam intet
iftam opinioncm -, & aliam, nifi in largiori, & ftrictiori nomine fimonix : nifi
in hoc, quod Magifter videtur hic excufarc confuctudincm vendentium,& cmentium
talia ófficia , qux nihil habent fpirituaie annexum: credo tamen , quod fi
non fit fimonia ftricté , prohtbitum tamen eft , & illicitum taita venderé, rei
cmere: & confuetudo ralis corruptela dicenda eft.
* IÜÉ I3nm eft fupra , &c. ] Et infra,

; 4o SÜMMA SANCTI R.AYMUNDI,
immo tenetur ad hoc 11. q. 2 charitatem. ítem redditus
temporales poüunt vendi ad tempus Extra eo. querelam*
§. 2. Sed numquid perpetuo vendi poflunt hujufmodi
frucius temporales f dicunt quídam quod non 5 ,
quia per confequens videretur emptum jus ípirituale
propter connexitatem. 1. q. 3. Si quis objecerit. vel diftingue
melius cum Laurentio utrum ab eo emat, qui
confert beneficium , an á Beneficiato. In piiinu cafu eft
fimonia , íecundum diftinctionem fupra proxim. tit. §.
ítem quid de Epifcopis. In fecundo, fi emit á Beneficiato
perpetuo , id eft, dum ipfe venditor teneat beneficium,
non eft. fimonia , nec eft prohibitum , non tamen eft
honeftum : Se hoc intellige , quod nihil fpirituaie interveníate.
Extra de rer. permut. ad quAfliones. ítem debent
Ecclefix folvere aliquem cenfum in fignum fubjedionis
Epifcopis fuis. 1. quarft. 3. qu£fitum. c
Si autem loco ti­
bí Ecclefiam, cum fis Prxíbyter , & tu per confequens
locas operas tuas , ut ibi orKcies, non habiturus alias
ibi aliquam jurifdiétionem , nec committis fimoniam ,
nec alias peccas. arg. 12. quxft. 2. charitatem. De hoc
reípondi. fupra proxim. tit. jr. numquid SicqtÓlqs.
b Secundum diftinclionem.'] Supra: fi cnim aliquis recipiat beneficium al»
Epifcopo , & pro fructibus, qui proveniunc cx illo beneficio tempore vacantis
beneficii, daret aliquid Epifcopo , fimonia eflet, nifi ante donationem inftiwtum
elíct cx juila caufa, quia illi fruttus rerinerentur ad tempus.
c Si autem ¡eco tibi Ecclefiam. J Non credo , quod in talibus habeat locum
locado , vel conduclio , fed talis Praríbyter gratis impendit orficium í& ille gratis
dat ei expeafas, ficut dictum eft fupra tit. Próximo.
VE

LÍBER PRIMUS.
DE MAGISTK1S TET KE ALl^ÜIV EXIGANT
fro licentia docendu
$. i.
IXIMUS 5 qualiter fpiritualía prohibeatv
tur acquiri; nunc videamus de iis, qux fpiritualium
inflar habent, fcilicet de magiílris ,
6c licentia docendi. Nota ergo , b
quod ílatutum ftiit
quondam ab Eugenio Papa , poftea ab Alexandro in
Concilio Lateranenfi , deinde ab Innocentio in Concilio
generali , quod fingulx Ecclefix Cathedrales tenerent
íingulos Magiílros liberalium artium , ad minus
grammatica:, qui earumdem Ecclefiarum clericos , Se
alios fcholares paupcrcs gratis inítruerent 5 propter quod
aliquod compctens beneficium magiítro cuilibet prxberetur
in Ecclefia. Adjecit etiam in fuá conftitutione
Dominus Innocentius , quod non folum fieret hoc in
Ecclefiis Cathedralibus , fcd etiam in aliis, quarum poffent
ftifíicere facultates. ítem quod Metropolitana Ecclefia
Theologum nihilominus habeat, qui Sacerdotes ,
& alios in facra pagina doceat , &. in iis prxfertim informet,
qux ad curam animarum fpeclare nofeuntur.
Probantur hxc diíl. 37. de quibufdam.. Extra eodem,
quonlam. &í coníl. qura nonnulli.
5. 1. Nunc queritur , utrum committat fimoniam
Magifter,fi exigit aliquid á pauperibus,vel a elcricis Ecclefix,
a qua recipit beneficium.Rcfpondeo : fie : cum
enim hoc fit fpirituale,Sc ex officio fuo tencatur faceré,
certum eíl, exigere aliquid propter hoc , fimoniam cíle».
Extra de fimon. norrio. In Templo vendentes funt , qui
hoc , quod quibufdam jure competit , ad prxmiun
largiuntur, 1. q. 3. vendentes. cum eo concordat etiam
* Iximus qualiter , Ó". ) Et in/ra.
b
d§¡£ stttutumfuit.) Hoc ilatutum.,. & extera llareta ¿e duobus magiílris.
malc ohfervantur.<
E

& SUMM^ SANCTI RAtuMÜNDI,. j
Beda. cadcm q. non folum. Per eadem jura dico, íGp
moniarn comnuttcrc magifknini, qui c
feftum de jure,
\el confuetudine colendum,. non vult concederé ícholítribus
colendum, nifi» pecunia íibi data > vel é converfo,
d
diem non colendum concedit colendum pro pecunia,.
§.3. Sed.numquid ab alus ícholaribus, qui nec funt
pauperes , nec de eadcm Eccleíia , poteft exigereialarilfrrr
: vel numquid Magifter in ScKolis Párifínis.,, %; vel
Bononix poteft faceré licité colle&am ? videtur quod»
non j quia e fcientia donum Dei eft ¿ undé vendi non
poteft 1. q... j. nonfolum¿ Immo potius debet.pcojicere
pecuniam exemplo Socratis , qui magnum pondus auri.
abiécit, videns, fe non poííe íimul virtutes , 6c dividas
poífidere. ítem Profeílores J'uris-,6c íi honeftefpomteoBlata
recipiánt,tamen iñnonefté petunt.jSLi*? var.Sc
Extrkor. cog. íige 1. §..eft'enim. qui'dem..Séd contra , qui
pro tempore prcftat obfequium , deBetconíequi benerl-
"eiüm. 12. q. 2. charittttem; ítem poteft Magifter. ven*,
dere doctrinam, íicut 6c f Jurifperitus coníllüim. 14, q„
5. non fin-e. ítem gratis poteft dócere , 6c niíiilominus
pro expenfis mis coíIec"lam faceré, íicut teíHs gratis tcítatur,
6c tamen recipic procurationem, 4. q. ^.fitefie^
§. venturis. 6c Epifcopüs gratis confecratEecíeíiám , Se
recipit íimiHter: procurationem. Extra; dé íimoniá... cum
fit. SoJutíQ. dico cum L'aurerittó Si Jóanne quod íi fuá,
c Feftum de jure colendum. ] Sicüt íi'non permitteret feííum Béáti Martint-,
•el fimile , quod de jure , vclconfuctudine colitur , cok , nifi'pro-pecunia.
d Diem non coléndtbm.) "Ut íi feííum ali'cujús- minoris Sán&i concederet
coli pro pecunia. Si autem pro-data pecunia concederet magifter ScholaribÜs
aliquo die profefto ceíTare a leótionibus propter recreationem , íicut confuevk
fien ab auctoríftís, turpe Iiícrum eílet; tamen non eflet fimonia..
e Scienti* donum Dei eft. ) Quia dátur á£)eo ad iltummandiim iñtelkrctunr ,
ex quo ícquitüt afreettts .aícénfio , & perfeítio anima: plus valcns , quám totus •
mundus i ficut & ipfa anima : «ndc & impreciábÜis, & ipfanr venderé fimonia'
eft , fecundum Altiíiodorum..
/ fareperitus tonftlium.) Non ipfamJcognitionera^ventatis , aut fcicntiam*
fed. pecnam, Jk> laborera fuum...

LÍBER PRÍMUS. &
non fuíRciunt ei -competente!", Se honefte, poteíl s licité
exigere, 5c modérate 5 -alias nihil deber exigere : fed
íponte oblata poteric recipere 1« q, 1, placuit. 13, q, 3,
quefla eft* 18. din. de eulogÜfy <
§. 4. Quid de Cancellario Pariíieníi vel Bononicafl
vel de Magiítris Scholarium, feu ptseceptoribus aliar um
Eccleíiarum : qui:a cupiditate , vel coníuetudine loriga
noiunt forcé aliquarndo daré licencian! docendi, niíi ali-
«quo íibi ¡dato.? Ad Jaoc dico , quod nec qui petit licentiam
„ h
debet quid daré , -vel promittcrc , nec aliquis
íupradidorum aliquid exigere : íi contra hoc fadum
fuerit, debent exadores dignitatibus , offíciis , ac benenciis
Ecclefiafticis ípoliari Extra, eodem. c. 1. Se- 3«
& licet ex nttaque parte turpitudo verietur 5 Se ideó videatur
potior conditio pofíidentis.. fF. de cond. ob turf*
cau. lege 3*tamen.fubueñitur hic Magiítro promirrenti,
Se íblventi, ut ,promiíIIun jremittatur , Se quod folverit,
íibi, appellatione ceflate , .Se non obílante aliqua confuetufhne
¿ reiKtuacur > non in favprem fui , led ki
lodium alterius Extra eodem prohibeas. Se quanto.
§. j. Quid de Cpifcopo^qui-clerico íiio noluerit daré
j Licite exigsre. ) Quod ita intclligo ; quod poteft inopiam fuam expone-re
"Iclrolaribus, & infamare-, quod libenter acciperet y fi gratis darc-nt 5 fóhnon
licet exigere , fecundum quod exigere eft ab invito extorquerc. ut f£ de leg. 5.
fidei commijfa §.Ji retn. Nec credo, quod de jure poífet eos de fcholis expeliere,
vel fpolía eorum accipere , fi non velint íponte promittcrc ; fed poftquam promherunt,
promina poteft exigere. Qux autem dicuntur fupra, intclbguntur de
lilis > qui habent ab Ecclefia ftipendium pro regendis fcholis ; de illis vero , qui
non h abe nt hujufmodi ftipendium, licet aliter fint divites , credo , quod non
tenentur laborare circa divires auditores ; nifi velint cis modérate daré : quod
tamen debent recipere, non pro fcientia , fed pro labore.
b Deberet aliquid dare tvel promittere. J Quid fi quis, obtenta licentialegendi,
•íácit expenías ih prandiis, velálijs , numquid alium fubftituere poteft, receptis ab
eo expenfis,aut paciíci cum eo de certa portione emo'umenti,fi velit forte aliis robus'-operam
daré ? Refpondeo, fi confuetudo Joci eíl, quod poílit alium íubftítucre,
poteft recipere expenías facías pro intereífe ; dum tamen vice ejus ille doeeat
•, Sicut quia habet Ecclefiam , poteft eam alii comrnittere : fi autem totum
1 us-fuum transferret in illum , non deberet ab eo aliquid recipere , etiam pro intereífe
; ficut nec Cancellarius, qui dat fcholas. Quando etiam fubftitutus doçet
loco ejus , credo , quod non debet pacifei cum co de certa pottione emolun cnti
¿abenda fine labore ; cum non inveniatur ccncelfum. Nec eft limile de tradentibus
Ecclefias ad firmam.; quia hujuímodi beneficia dantur clericis pro titulo
in fuftcntationcm vitx corura»

44 SUMMM SANCTlíjtAYMUNDI,
Ücentiam eundi ad fcholas ,niíi daca fibi primo peco»
nía i Refpodeo cum Laurencio : ílriclé non eíl: fimonia,
fçd « turpé lucrum. arg, x. q. 3. vendentes*
§. 6. In fumma noca , quod in ómnibus fupradidis *
nomine pecunix cpcum , quod homines in cerra , feu
mobile , feu immobile , inceliigicur , uc 1. q, 3, totum.
ítem 1
in talibus íimoniis credo , cum concricis , 6c ve­
ré poenicencibus pode per Epifcopum difpenfari $ quia
non fibi eíl prohibicum , quod íuíficic, Rsiiqua. inrra
de difpenf. §. contra prxdicias.
VE JWDJEIS, ET SARRACENIS, ET EORUM SERFIS
•
* áffi^« G r M u s de iis , qui Spiritum San&um
e r i m o n
íu P l iam blafphemant: nunc de iis aga-
%l¿j§¡z$ mus , qui malé colendo Deum inhonoranc ,
ut funt Judxi, Sarraceni, Hxretici 5 Sedprius de Judxis ,
& Sarracenis,eorum íervis.Videamus ergo, qui dicantur
Judxi , 6c unde .• qui Sarraceni , & undé : qualicer
lint invicandi ad fidem,6c qualicer fine á Chriftianis tractandi
, deinde viíiiri quid iuris de eorum íervis, íi jam
funt, 6c nolunt fieri Chriíliani 5 pauca etiam de Chriftianorum
íervis adiungentes.
» Turpe lucrum. ) Credo tamen quod íimoniacum cíTct fi pro pecunia daretur
licentia de quinqnennio concertó á jure. "Extra comea,'fuper Jpecul*. íéd
te fi pro aliquo tcrnpore, ab illo quinquennio , reciperet pecuniam propter dandam
licentiam;íi haberet ratiónem principaliter ad abfblvcndum cum ad tempus ,
' vel etiam in perpetuum á fpirituali officio ; qnod debet Ecclefix, fimonia eflet:
fi autem ad moram in iludió raciendam , turpé lucrum eflet > & non fimonia. In
primo caíu credo, quod datum poteft recipere , qui dedic i quia non eft in
turpitudinc ; cum redimat jus fiíum.
k nomine pecunit. ) Quia antiqui, quod habebant, in pecoribus habebant.
/ In talibus. ) Quia cum fimoniacis in ordine, vcl beneficio, fecundum quod
tliftinctum eft fupra tit. de fimonia. non poteft Epifcopüs diípeníare, '& íecurius
eft, quod in ómnibus calibos fimoniacis minoribas petatur di/peníátio ab Epiícopis,
fáltem ad cautelam; licet forte non omnis fimonia generct irrcgularitatcro»
ut fi quis vendat aquam benedictam , vd panem bcncdi&mn.
a ^j0G¡mm d$ iis, &c. ) Et infra.

• t-TB E R PrtlMUS, 45
§. iv Judau dicuntur , qui legem Mofarcam ad
literam tenenc, fe circuncidendo, Se ana legalia faciendo
: ctí&í funt Judad á nomine dignioris Tribus,
fcilicet á Tribu Judx Patrkrcha^qux inter Tribus alias
bellicoíior primam aciem in bellis , 6c Regis privilegium
obtinebat, fcilicet, ut de ea fola Tribu crearetur Rex j
ficut ex Trilpu Levi Sacerdotes : priüs autem dicebantur
Hebrxi ab Heber, cujus familia cultu m tenuit unius
Deijceteris idololatria fcedatis : Sarraceni dicuntur» qui
nec novum , nec vetus recipiunt teftamentnm 5 qui non
fe ab Agar ancilla Abrahx , de qua eorum fuit origo ,
Agarem vocari volunt, fed potius á Sarra ejus uxore ,
6c libera fe Sarracenos appellaverunt. Sunt tamen inter
Sarracenos quidam,quireceperunt libros quinqué Moyíi,
fed Prophetas reípuerunt 5 hi dicuntur Samaritani á
Samaria Civitate : 6c ideó, quia prophetas reípuerunt,
dicitur in Evangelio Jeamis 4. non coütuntur Judaú
Samaritanis,
§.2. Debent autem,ficut ait Gregorius tam Judasi»
quam Sarraceni auctoritatibus , rationibus , 6c blandi-
mentis potius , quam h
afperitatibus ad fldem Chrifta-
nam de novo fufcipiendam provocari 5 non autem compelli
5 quia coacta férvida non placent Deo. 45. dift.
quifincer*. ídem dicit Concilium Toletanum ut ead.diíl.
de jud&ís. fi tamen coa&i conditionaliter, puta, per minas
, vel rerum luarum ablationem , vel verbera , vel
aliam fimilem coadionem fuíceperunt aliquod facramentum
baptifmi I 6c poítea rcceüerunt á noílra íide ,
h Afteritatibus.) Sed numquid políunt aufcrri eis 'filii eorum ad baptizandum
? Reípondeo : adulti non debent, nifi coníeníerint íponte , baptizari, nec
etiam parnuiper i líos , qui non funt domini eorum : fed fi veré cominis íerví
Judau funt, ficut credo , ut extra eod. & fi Juda;os,& 23.q. 8. di/par. & Gen, %
mstlediclus Ghmwn , fervsts fervor um erit fratribus fiéis, credo, quod Principes
} quorum íunt iérvi Judañ, poflunt eis auíerre filies párvulos abíque omni
injuria ; cum illi in filiis non habeant poteftatem tanquam íervi. & íicut iidem
Frncipes poífent eoíHem párvulos tanquam mancipia íua aliis daré > vel venderé
in ferVirutcm , invitis par entibas, ita poífent eos offerre ad baptifirum * & in
hoc mererentur 5 dum tamen non fácerent propter compeUcndos hoc modo
parentes ad fidem, fed propter falvandós pueros per fidei faermentum ; a.d cujus
fufceptionem fufficit, quod RQU kycttiac gbiçffl^ çn-tiauix. voliwwiis.

4¿ SUMMyE SAÑCTI R.AYMUNDI,
funt compellendi rediré 5 ne nomen Domini blafphemetur
i Se íides, quam fufceperunt, vilis , ac contcmptibilis
habeatur , UC45. dift. de Judtis. condltionalitor
coacti ideó dico i quiafí abfoluté coa&i ellént, puta ,
quia corporaiitcr cum violentia traherentur Se fuper
infunderetur aqua, non conferretur chara¿tcr baptilini
Extra de bapt. Se ejus effectu majores* circa finem.
§. 3. Circa eos debenr fe habere Chriftiani hoc modo
, fecundum quofdum : non debent comedere cura
Judxis, ñeque habitare , ñeque recipere eos ad convivía
fuá. 28. q. i.nullus. Se omnes. Cum Sarracenis tamen
poííumus jnanducare. J 1. quxít. 3. ad menfam. Ratio
diveríitatis cít > quia Judxi pcr.abiiíionem feripturarum
, Se contemptum ciborum jioftrorum magis fídem
noftram impugnant. Alii, fcilicet Laurentius , Joanncs
Se multi fequaces dicunt indiftinclé , Se meliüs, quod
íicut ChriíHanus non debet cum Judxo faceré fupra-
dicta , ita nec cum Sarraceno j quia Se Sarraceni c
hodie
judaizant : unde cadem caula prohibitionis > Se idem
periculum utrobique. Excipitur tamen cafus , in quo licite
poífumus uti cibis,qui nobis á Paganis apponuntur 9
hoc tamen cum modeítia , Se gratiarum accione, fer-
vata ctiam d
temporum qualitace , videlicet li contin-
gerct nos , vel alios in terram eorum intrare ad prxdicandum
eis fídem ChriíH. Extra eorum quam fit laudahile.
Se ' fíe intclligitiir Se bené. 11. quxft. 3. ad menfam
, Se hoc nifi eílet eis dictuin, quod eílet idolis im-
Attguft. de molatum i tune enim ( íicut ait Auguftinus) fatius-eílet
Uno conjugan rnoú fame , quam vefci idolotito. 3 2. q. 4. ficut fathts.
l6
- quod inteiligunt, Se bené , quidam , íi vefeerentur ad
venerationcm idoli : alias in íumma neceílitate Tamis /
poífet quis etiam idolotito vefci j quia neceífítas non
e Hodic judaizant. ] Se circuncidendo : & quoíuam cibos difeernendo.
' d Temporum qualitate. ) Ne videlicet comedamus apud eos carnes in Quaflragcílma,
aut folvamus ftarura je jimia.
* Et fie intelligitttr. ) Id cft cum irur ad eos ad pratdicandum , & bené.
/ Vojfet qttis idolotito vefci. ) Cum proteftatione , quod non eomederet ad
venerationcm idoli.

Rabee legera. de conf. diífc t.ficutiÍtem Chriftiani non
dtebent in fuis^infirmitatibus vocare Judxos i nec s ab
eis recipere medicinas 5 nec'^ fe in eifdem balneis cum
eis balneare. 28. q. i¿ ntdlus. 6c omnes. ítem non de^berit-
permitti habere inter Chriftianos feculares dighitates,
vel officia publica 5 nefo Cliriftiános occanonem
habeant fxviendi.. dift. j 4. rutila, h ítem nullns Judxo ,
vel Pagano- poteft aliquid relinquere in teftamento 5 6c
írfecerit, etiam- poft mortem , judicabitur anatñema ,
id eft, anathematizabitur. Extra de hxret; 'Jt quis Epifcopüs.
6c in eos.de 24. q. i.fane. 1. ítem ñon dbbent permitti
Judxi novas eri'gere fynagogas , í'ed antiquas reficere
5 dum tamen non ampliores, nec pretioliores íolítOT
6c ritus íiios,8c folemnitates fervare funt permittendi.Ext.eorumJudkíl
1,8c confidvif.Ytç.m in diebus¿ lamentationis,ac
Dóiñihicx paffioiii^nondeiSeiir.permitti anejare,
feneftras,vel prodire in publícuiri: Conipellendi íunt
etiam talem habitum , vel* íignum dbferre in omni provincia,6cin
omm temporc quo maniFefté aB aliis populls»
diftinguaneur; Extra eorum in nonnullis: ítem compellendi
funt folvere Ecclçfils décimas prxdiales. Extra
de decit-^í" tenis* Ítem Judxi baptifmum poftulántes ,
g Ab «fo.),Id'eft', per manas eorum emptas , vel confectas per-eos^: poflet
tniin áb" eis recipere per fideles..
h ítem nuiltis judio. ) Jora enim-quavad Roe introdücuntur, lóqmintur de •
fioli's-xlericis¡,.fed Magifter videtur-extendere-ad omnes: credo tamen,.uve íit'
elcricus , fire laicus , íi daret, vel legaret aliquid talibus , & máxime coníaii
guiñéis,. non ad-ditandum\ fed 'ad -
fuecurrendunr extrema: i vel multum ar¿ta:
necefíkatá, nocreiTcc puniendús. '
i Lamentdtionis.) Cum leguntur lámcnt/ltiones Hieremia? iñ triduo ante
Pafchd.-ac, pro id cft. yvi Lamtntátionis. ) Forte cum lámentátur Ecclefia pro aliono
infortunio Chriftianicatis communi.
k J>rj>t»'tjp

48 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
debent quadraginta diebus in pxnitentia, & abfHnentia
probari. de con. di. 4. ne , quod abfit. ítem cogendi funt
Chriftianos teftes recipere contra fe. Ext. de tefti. Judau
ítem poteft quis tales actrahere ad fidem k promiífionibus
, & muneribus , &. etiam per graviorem exactionem
pcníionum faciendam / in principio locationis. 23,
quacft. 4. debet homo. & 2 3. q. 6. y*»i iwo. ítem Sarraccnis
arma, & alia fubfidia, quibus nos impugnare pofíinc
, mittcre *» prohibemur. De hoc refponde infra. de
fen. exc. §. atraque excommunicatio. ver. cum quis defert.
ítem íi Judxi , vel Sarraceni ad fidem fe converterint
Chriftianam, n á poíleífionibus fuis nullatenus excluduntur.
Extra eorum Juddi. 1.
jf. 4. Tranfgreflores omnium harum conftitutionum
ab illo. §. puniuntur hoc modo : fi clerici funt, 6c adnioniti
fatisfacere nolunt, debent privari officio , & beneficio
: fi la'íci , feu principes , cum nolunt exequi ,
feu alii, qui aliquod opponunt impedímentum, debent,
fi admoniti non íatisrecerint , excommunicari .-fi vero
fuerint Judaci y vel Sarraceni , tamdiu funt Chriftiani
ab illoFiim commercioj& communione, fub pcena etiam
excommunicationis diftri&é , fi necefle fuerit , removendi,
• doñee nutrices , &: fervientes dimiferint Cliriftianas
& reftituerint omnia bona his , qui de fuo ritu ,
/ In principio locationis, ] Non cx poft fa£lo , quod non Iiccrct.
m Prohibemur. ] Qui contra faciunt , fentcntiam majoris excommunicationis
incurrunt.
n A pojfefftonilus CHIS. ] Quas Judxi, cum íint fetvi , non poífident. u
proprias , fed ut peculium ; undc poííunt eis privari per Dóminos fuos ad libitum
, nifi cum converruntur ad fidem : quia tune non debent , & hoc in fa-
Torem fidei , nifi cas habuerint per ufuram : in quo cafu debent cas rcílitucre ,
aut pretium carum , íi de ufura fuerint comparara:, illis, a quibus cas babuerunt,
fi fciantur , vel hxredibus eorum : alioquin poterunt fie converfis , tanquam
pauperibus , per Epifcopum aflignari.
o Doñee nutrices. ) Numquid hujufmodi nutricibus dum balncant párvulos Judxorñ,aut
aliis perfonis licet illos clanculo baptizare?Refpondeo:credo fine prxjudicio,quia,fi
hoc in articulo mortis parvu: ••ruin fíerer , non peccarent qui hoc
facerent,alias non Iicct;& hoc.nc aperiatur v ;
a ad .injuriam facramenti per rciterationem
,fi fotte contingat.hujumodi baptuatos coaverti ad fidem in adulta xtatc.Itcm
ne,ut hujufmodi fiiii fpirituates per b .j tifmum regeneran non rclinquantur
expofiti faucibus luporum fpiritualium,id eíl Judxorum,devorandi,comparrini
talium debeant laborare,quod in fi le,& motibus inflruantur.Item ne fiat contra
jura, qux dicunt quod bapti£jtfi ngfl, ¿«ibuiC cum infideübus ycfçi, nifi fortciij
caílbas exceptis, ¿d

LÍBER PRIMUS. 4*
id eft Judaico , ridem elegcrunt Chriftianam. ítem doñee
in uíus pauperum Chriftianorum , fecundum providentiam
Dicecefani Epifcopi convertatur, quidquid íúerint
á Chriftianis adepti occaíione officii fuper Chriftianos
fufeepti, 6c officium cum pudore dimiferinc , quod
irreverenter aímmpferant, 6c inepté : 6c hoc tam de
Judxis intelligas , quam de Paganis. Statuit infuper
Ecclefia illos Judxos r publicis cxdibus deputandos,qui
de infídelibus baptizatos fubvertere attentaverint. Et íimilcs
pcenas , interdum etiam pecuniarias, prout qualitas
delidi expofeit, fxpe ftatuit Ecclefia contra tales i
illa tamen moderatione adhibitá in flagelliss quód Ita*
tutum ejus ? in vindi&am fanguinis tranfire minimé videatur
: talis enim pcena indiftinclé relinquenda eft brachio
íeculari. Probantur omnes iftx pcenx. 28. q. 1«
fiepe malorum Extra eod. ficut, 6cfiJudíos. In íi. 6c conft.
cum fit nimis abfurdum. Extra de rapt.- in Archiepifcopatu.
17. q. 4. conflituit.
§. 5. Patet ex prxmiííis , quód Eccleíia judicat de
his , qux foris funt, 6c infligit eis multíplices pcenas.
Contra : dicit Apoftolus 1. ad Cor. y. guiA enim- mihi ç or^ _
de his , qui foris funt judie are ? Solutio. non poteft Eccleíia
judicare de his 5 ut infligat eis pcenam fpiritualem
, vel imponat religionis regulas: fed pcenas temporales
poteft eis infligere, 6c fpiritualem etiam indirefté,
removendo Chriftianos ab eorum communione. ítem
Papa judicat fupra de hxreditate reftituenda converíis
ad ridem , contra Extra qui filii fint legit. caufam. Dic,
quód iftud facit Papa ratione fidei , quam fufceperunt.
ítem cum dicat Hugutio cultus legis,ab adventu Chrifti,non
diíFert ab idololatria56c Origenes etiam dicat,quod Origines ho-
jam fecundum legem non polliint fervire Deo. i¿. q. mil.iy.ndenp.
7. 6c hoc quid eft quod Ecclefia dat eis auctoritatem M
"' *****
p Publicis c&dibus. ) Id cft, flagellationibus, TCI Terberibm.
q In yindictam fanguinis. ) Ar. quod regulares , vcl clcrici non debent
daré difciplinas ufque ad eifufionem. fanguini* , quod credo verum efle de cíFu*
íionc eaormi.
G

'5o SUMMiE/SANCTI R. A Y MUND1, l
peccandi mortaliter , dum prxcipit, eos non impediri
rkus íuos fervare ? Icem íi peccanc mortalicer in hoc,.
qu are non puniuntur íicuc pro aliis delictis ? Ad hoc
dic, quod Ecclefia non dat eis au&óritatem peccandi g
Gregorius t». fc¿ permittit j ne , íicut ait Gregorius , quos poteft de
ano rat
5¿' "i- P^ *° revocare, pellat procul adveríitas : prxterea.
ififi to. i. & fi Judat'i ab hoc prohiberentur , vel ob hoc punirentur
II. cnf.iy ícmporaliter , jam cogerentur ad fidem, quod fieri non
debet, ut fupra dictum eft.
- 6. Reftat videre de fervis eorum* Nota ergo,quod
fervus Judxi aut eft -vernaculus , id eft, de propria ancilla
natus, aut emptitius.: íi vernaculus fuerit, 5c velic
üeri Chriftianus, eripitur ftatim in libertatem , nullo
pretio dato. Códice de Epifcopis, ¿r cleri lege Deo nobis.
jf. his ha. 6c arg. dift. 54. fraternitatem. Si vero
emptitius, fubdiftingue 5 quia aut erat jam Chriftianus ,.
quando fuit emptus, aut Paganus: Si Chriftianus , indiftincté
líber emcitur , nullo pretio dato j quia Chriftiani
commercium eftJud¿eo penitiis interdidum.dift. 54.
mancipia. Similiter fervi Hxreticorum impune poííunt
etiam dóminos relinquere , Se ad Ecclefiam confugere.
-Códice de haretkis, lege Momchaos* Si autem üt emptus,
-dum erat Paganus , aut caufa fervitii, aut caufa merci-
*jl monii. In pruno cafu, fi vult Chriftianus fieri, liber efficitur
fine pretio dift. ¿4.. fraternitatem* In fecundo ve-i
ró cafu, fi infra tres menfes non expofuit eum venalem,:
poftea fi fieri vult Chriftianus liberatur fine pretio 5 quid
prxfutriicur s quod ad ferviendum eum emerit: fi autenj
expofuit cum venalem infra tres meníés, 6c ifte vult fiertí
Chriftianus infra illud fpatium, vel etiam poft 5 dum tamen
non fteterit per Dominum , quominus vendiderit
cum infra illud tempus , liberatur , reddito pretio. 12*
folidorum, ab aliquo Ghriíiiano. diír, £4, fraternitatem»
JZxtra eo. c. 1. 6c 2. Et hoc intellige, nifi Dominus cuín
liolentejm,cum diccret'fe velle fieri Chriftianum, circurn
cideret, vel alterius feclx fignaculum imprimerer, runc
cnim pro injuria proprii corporis fine pretio liberaturi

LÍBER PRIMUS. # fM Wl
dift 54. nidia. Quod dictiim eíl de fervis ]udxorum ,
idem per omnia dicimus de fervis Sarracenorum cum
Laurentio Joanne & aliis multas : hic tamen difcordat
in vernaculis Paganorum , qui ( ut dicit) íi íiant Chriftiani,
iervire tenentur dominis paganis : Paulus ad Ti- *• ** Thk-
motli. Quicunque funt fub jugo fervi , dóminos íiios
Omni honore dignos arbitren tur : & in Epiftola ad Eph» ^ 6t.
Servi obedite dominis carnaübus cum timore, etiam infidelibus,.
dicit glof. &c fie Paganus poteft eíle dominus
Ghriftiani 5 fed non debet. fieri: fed aliud eft in vernaculis
Judxomm, propter illórum perfidiam, 6c magis fufpectam
coliabitationem. Sed primum magis placer rquia
hodie eadem íiifpicio eft,6c idem periculum in utriíque»
ut dixi fupra eo. $. circa. Permiílio ergo Apoftoli ad
primitivam Ecclefiam eíl referenda ; vel loquicur quando
accedebancad eos caufa prxdicationis.*require íiipra
eod f. circa. Cujus; monetx crunt diiodecím folidi fupradictí?
dicunt quidam,,quod íblidus pro áureo, r Inftv
de poen.tem.lit jf. ult. Alii, quibus'agencio , quod ejus
monetx , qux ibi habetur in ai fu ff. de leg. $.-mmm's.
Sed numquid erit iíle fervus redi mentís ? non%, fed reftituet
ei pretium, & erit liber. arg. flnft, d'eaoxal.actV
f. dominas, vel fi non habet pretium , quxrat oftiatim , •
vel ferviat ei aliquanto tempore ad arbitrium boni viri.
arg, 3 6. quxft. 1. de raptoriías.vel quinqué annis ad inftar
ejus, qui redémptus eft ab hóftibus..."^Códice de-captáis
, &c.pfttiminioresvcr. lege ult. & hoejnifi caufapie^
taris a Chriftiano ematur : tune enim non teneretur aljfc»
quid reddete , nec fervire x. quia .quod piétate datur ,
r Infi. déffen. ten. lit. ] Talis eft utrera titulí.
/ lnjl. de noxal. aci'ton. ] Alius titulus , & eft noxaÜs aclrio , quie'compctit '
contra dominum fervi pro noxali>damno-, quod intulit aliis fervis ille , vel pro
damno dato ab aliis.
t Coticé de eaptivff. ] Alius titulus , Se eft poftlimiriium in fuá jura omnium -
amiuorum omnímoda reftauratio,& eft .jus,qnod competir iisy qui reyertuntur de .*
captivitate'-i per quod reftautantur eis omnia bona eorum,qux ufucapta fnerant >
vel prxfcripta ab aliis ; ita quod intelliguntur quaíi femper prxfentes fuiflenr, Sé':
ca poftTdent, & finguntur á jure quafi prxfcntci fuifle , Se quaíi poftUminir>,.id"3
juxra limen domorum foaruio."
6
'

COR 7
m SUMMií SANCTI «ATMUNDI^
prohibec jus ne repetatur quod femper prxfumitur , nifi
uis contrarium fuerit proteftatus. ir. de relig* Se fumpt.
in. lege atfiquis f. fed interdüm.
f. 7. Quid de Chriftiano > numquid rjoteft emere i
vel habere Judxum, vel Paganum mancipium ? Utique.
13. quxft. 8* difiar Extra, eod* & fi Judaos ubi dicitur ,
quod Judxi fervi funt Chriftianorum I non tamen debet
cum illo morari ita , quod eum habeat familiarem. 2 8«
quxft. i* fape 6c nullus. ü autem voluerit ille fieri Chriftianus
, poteft j nec debet dominas prohibere , nec po­
teft : nam Spiritus fancH vocatio omnia vincula folvit.
' 15). quxft. 2« dua funt & Apoftolus : Si infidelis difcedit,
diícedat. Sed numquid poft baptií'mum remanebit íervut
Domini fui ? utique : iervitus enim de Jure -divino eft
introducta. Gen. 9. MalediStus Chanaan , fervus erit fiatrum
fuorum ; 6c per jus gentium approbata.ut dift. 1 .jus
gentium. 6c jure canónico confirmata. 12. quxft. 2. Ecclefiarum
firvost " Ubi tamen de confuetudine bona non
efient Cliriftiani fervi, ut in Cathalonia , confulerem ,
quod dominus in remiílionem peccatorum fuorum manumitteret
eum s vel faltem > ne dominus damnificaretur
nimis , oftiatim peteret eleemofynas. Si vero haberet
aliundé , quo fe redimeret, ad arbitrium boni viri. 12«
£?J> quxft. 2. cum redemptor* 6c Códice de capt m & poftlim.
íev. lege ulo*^
§. 8. Pone^uod Judxi occupant aliquam parochiam
emendo prxdia , 6c domos, qux a parochianis folebant
inhabitari : numquid poteft petere Ecclefia á Judxis
quidquid folvere confueverant Chriftiani ? Reípondeo
fecundum omnes, poteft petere omnes decimas prxdiales,
6c quidquid occafione prxdiorum folebat percipere ,
ctiam oblationes , 6c decimas perfonales. Extra de deci.
de terris. Extra eod. 6c fi Judíos, Extra de uíiir. quantot
quod tamen pierique Doctores nolunt concederé
W Vbi timen de eonftetmdine. ] CUM ALICUBI PROPTCR CONFUCRUNCM HUJUFM
NON PERMITTUNÍ DOMINI FERROS FUOSBAPTUARI, 8c CREDO QUOD «ALÉ FACIUN
•CT TALES.

LÍBER PRWtóU*; 51
quantum ad oblationes, 6c decimas per fonales, * propter
honeftatem Ecclefix confervandam. ítem nota ,
quod licet Chriftianus non debeat fervire , vel cohabitare
Judxo In eadem domo , tamen non prohibetúr excolcre
prxdia judxorum. Extra eod» mdtofm*, i
x Propter honeftattmEcclefi* ] Poteft tamen diftingu¡,utrum hujufmodi Judxi
aliquid habeant de laboribus, & iñdüftriis fuis,& tune hujuímudi perfonalia po&
íunt ab eis recipi,licet in hoc cafu non peccarenc,ufque ; ad quantitatem damni,
quod patit ur JEcclefia pet hoc , quod occupant loca . qux íolebant á fidelibus
inhabitari, ficut nonpeccaret aliquis damnatus á ture,vel raptorc per incendium,
vel íimili modo, fi recuperaret ab eo damnum fuum, licet r ur, aut raptor nihil
habcret, quod non eífct ex furto , vel rapiña acquifitum i dum tamen non rcciperet
pro damno illo res furtivas, vel raptas in fpccic. '
VE HJERETICIS, Mr FAVTORIBVS EORUM <
Ó* ordinatis ab eis,
I c t u m eft fupra de Judxis, 6c Paga¿
nis, qui per infidehtatem Deum inhonorant:
nunc agendum de Hxreticis, qui á fide desviantes
in Deum multipliciter peccant.
$• i. Videamus ergo, quot modis dicatur hxreticus:
qua pcená feriaturjqualiter ab hxrefi rediens recipiatur.
Quatuor modis dicitur hxreticus $ dicitur enim hxreti- M
cus errans á fide j unde fie diffinitur ab Auguftino : has- ^ .
'ug.lihdé
reticus eft, qui falfajm de fide opinjoneái, vel gignit, "^"LHZ
vel fequitur : gignit, ut hxrefiarcha, puta., Arrius, Sa- neratumu^
bellius: fequitur , ut qui hxrefíarcham imitatur , velut * J***^
Arriani, 6c Sabelliani. 24. quxíh 3. hareticus, ítem ( ut
ait Hugutio ) hxreticus poteft appellari , licet ab Ecclefia
non receílerit, qui aliter intelligit feripturam ,
quam fenfus Spiritüs íancti flagitat, á quofcripturaeír»
ut 24. quxft. 3. htrejis. ítem dicitur hxreticus á facramentis
Ecclefix, vel communione fidelium divifus >
ut eft excommunicatus. 4. quxft, 1, quod antera* dicitur
IBtm tjt fupra. &(. ] £t infra,

"54 SUMMiE S ANCTI RAYMUNBI^
ctiam hxreticus perver for Sacramentorum 5 ut fymoniaeus,
qui vendit, vel emit Eccleíiaftica Sacramenta. i.q» :
titos qui per pecunias, hic vero procedemus juxtá primam
fignihcationem.
$. i. Punitnr autem hxreticus excommunicatione,depoíitione,
rerum ablatione, 6c militari perfecutione : excommunicatione
jquía hodie omnis hxreticus, íeu occultus,íeumanifcftns,ert
ipíb jure excommunicatils majori'
excómmunicatione Ext.coa .ad abolendam.. Dcpoíitione 5.
quia indifúñete, íive íit clericus",five laicus, Papa,vel Imperator,vel
quilibet inferior debet deponi ab ómni dignitate.
ut 40. dift.^ Papa. 14. q, 1. qui contra pacem. Extra
eo.~ad aboUndam.AdiXnxi2iú vero.Principjbus íecularibus
poteítaúbus, aut eorum balivis reliñquanrarammadveríióne
debita puniendi, clericis priüs á fuis ordinibus degradatisniíi
continuó poft ¿
deprehcníionem erroris c
fponte d
canonice recurrerint ad catholicx fidei unita- ;
tcra Extra eod. ad abolendam. 6C conÇi. excbmmunicamus¿
& in alia.excommitwcamus.Si qui-autem de prxdictis,poftquám
fuerint depreheníi , rediré noluerint ad agendamcondígnam
pcenitentiam , in perpetuum-íunt earcerem
détrudendi. Extra coa. excommunicamus. x. g fi- qut ubi..
etiam fubjungitur , quod credentes eorum erroribus^
hxretici íirmliter. judicantur; Reruovabiaúone 5 quia..
b peprebenfionenije/ybris~. ] Dicunt forte aliqui; quia dcprehenditur error alL
quando per fácti évidentiám , aliquando per coñfóflíonem. in jure factárn, atlT
quando per probarionem teftium, vel mftrumentorunr. S& quod hxc excéptica
aid continuo , .Scc. intellig'tur de deprehenfione erroris fecundum dúos primos
modos: aliqui etiam dixenint, quod etiam fecundum tertium modúni., fed quiá-*¿
¿oníuerudo fe haber aliter, qua? eft óptima lcgum intérprcs , credo fine pra?ju> -
¿icio, quod loquitur hic de deprehenííone erroris ín fació tantum-; fcilicet cura •
invenituc prasdicans errorem, vel docens , aut faciens' -reverentiarir íecundum
ritum talium ; qualiter dicitur fúrtum deprcheníum , cum deprehenditur for - in
¿arando-, vel cum re furtiva-, antequam recipiar fe'ad loeum< .deftinatum. Dic
er-go, quod ppft talem deprchenfionem, licet talirer deprehéníb revertí ad carbólica:
fidei unitatem ; dum tamen hoc faciat continuo , vel 'antequam divertat ad '
áclani*eontraritirá : vel ficut alii voluat,ohfervatur ab aliquibus de confiaécudine, ,
continuo*, id eft , in prima feífione judicii, id eft , prima dic , qua examina--1
tur hujuímodi caula ira quod hoc faciat*
c Sponte. 1 Id eft , non propter mecum prcbatíonum , aut cruciatuum.
d Canonice, j Id eft ita quod pararus. fit¿«refini abjurare , Se ad raandSKuua.
Ecclefix psenitercs

LÍBER PRÍMÜS. nbona
illorum omnia debent confiícari ÉccleíiaéjCui deferviebant,
íi erant cíerici : idem, íi erant laiei Eccleíia:,
temporali jurifdicfcione lubjecti ¡ aliorum vero laicorum
bona Principibus. Extra co. excommunicamus. i :§.damnati
dift. 8. quo jure. Militari perfecutione 5 quia fi alicer non 1
poteft fieri ,manu armara, 6c militari funt ab eis bona
omnia, qux injuftc occupata detinent, auferenda i nam ifideru*
ficut probant Iíid. 6c alii Sancti •, 6c pracipue Auguf- Aupfan.
tinus, nullo jure poííunt poífideré: non jure naturali $
quia fecundum illud omnia funt communia. diít. 1.
jus naturalc. nec jure divino 5 unde ipfe Dominus dicit: M M m ,
Auferetur a vobis regnum, & dabitur genti facienti fruBus í f W t
ejusAxem labores impiorum jufti edent.ltem omnia funt E^ (
juitorum. 23. q. 7. c. i. 2, 6c 3. nes jure humano , ut
¿upar frobatum. 6c dift.8. quo jure.
$, 3. Sed numquid viri Catholici auótoritatc propria
poííunt eos fpoliare ? videtur quod fie I Ecclefia enim
videtur eis daré generalem aucíoritatem, ut exterminent
eos : concedit etiam talibus idem privilegium", quod accedentibus
in térra; San&x fubfidium eft conceilum. 2 3.
q. 5 • fi vos. Extra eo. excommunicamus. 1 • §. Catholici ve~
ro. 6c in Deut, Si audieris in una ex Civitatibas. 6cc, 24,
q. 5. fi audieris. 6c 2 3 • q. 8. legi.de occidit Phinees. Verumtamen
fatis videtur tutum, quod femper fiat ex fpe- j
ciali edicto principis, vel Ecclefix , ne alias ex cupidi-
tate, vel ultione potius, quam ex juftitia, vel obedientia
pugnare videantur. 23. q. 1. quid culpatur. 6c q, 2. c. .1.
6c 2-> 6c 3. 6c q« }.fex differentia.
§. 4. ítem quid fi poefta convertantur ad fidem ,
numquid reftituentur fibi res ablatx í Refpondeo : non
tenetur aliquis , nifi fibi gratis voluerit mifereri. Extra
eod. vergentis,ítem quid fi habeat filios catholicos , vel
alios confariguineos, numquid illi faltem debent habere
bona fuá i videtur quod fie j quia ita

5? SUMM1 SANGTI RAYMUNDI,
ctiam filios' orthodoxos á paternis bonis penitüs excludendos.
Unde nota quod in tribus criminibus filii excluduntur
ab hatreditate paterna , fcilicet , in crimine hsereíis.
Extra eod. vergentis. in fi quod videtur intelligendum
, cum pater publicé prsedicat contra fidem Catholicam,
vel publice confitetur , vel defendit errorem ,
vel coram Pradato fuo convictus eft , vel confeíTus, aut
fententialiter condemnatus de hasrefi Ext. de verb.fign.
fuper quibufdam.ítem incrimine IxCx majeftatis , 6c fecundum
quofdam , fimonix , quia eiparificatur. 6.q. i,
§. verum. 6c §.porro. 15. q. ^.fane. 6c nemini. ítem in
interfectore clerici, qui privatur omni beneficio Ecclcfiaftico.
Extra de poenis. in quibufdam. /6c dicemus infra
de homicid. aliter regulariter bona damnatorum ad
harredes devoluuntur. Códice de bonis. damnatorum..
auth. bona.
§. 5. Quid de vaíTallis harreticorum ? teneas quod
legitur Extra eo. c. fin. ubi dicitur abfolutos fe noverint
k debito fidelitatis domini, & totius obfequii, quicumqtie lapfis
manifefle in h&refim aliquo patio , vel quacumque frmitate
vallato tenebantur adfiricli.
§. 5. Puniuntur autem ha*retici in fautoribus fuis:
hoc modo credentes, receptacores, defenfores, 6c fau-
% tores eorum funt ipfo jure excommunicati majori excommunicatione
Extra eod. excommunicamus. 1. §. credentes
Se excommunicamus 2. ítem* qui tales , poftquam
ab Ecclefia fuerint * damnati y contempferint evitare ,
anathematis fe noverint fententiam incurrille. Ext.eo. *
vergentis. ítem lai'cus , íi , poftquam fuerit ab Ecclefia
f Dicemus. ] De hujufmodi interfectore nihil infra dicit. Numquid filius
iftius interfectoris ptivabitur feudo Ecclcíiaftico , íi illud erat de materna hxredirate
datum patri in dotcm ? Refpondeo : poteft dici in odium pernarum , quod
non , niíi ex patio pater lucri feccrit dotcm , aut propter adujtcrium uxoris ,
aut alio jufto modo.
t ítem qui tales. ] Id eft, credentes. &c.
M Damnati. ] Id eft, per íentcntiam excommunicationis in Eccleíía ex»prcíTis
nominibus publicati.
* Vergtntis. ) Hoc foJcbat contiacti ia intcgta ; fed non eft ibi modo.
cx communic atione

LÍBER P RIMÚ 5. m ^ 57
excómmunicatione y notatus, non fatisfccerit infra annum
, ex tune ipfo jure eíc factus infamis : nec poteft
exercere aliquod C legitimum officium 5 & fi fecerit, non'
valebit quidquid per ipfum dichun, vel factum fuerit:
nec poteft faceré teftamentum , nec ex teftamento alterius
aliquid capcrc,nec eligí, neceligere , ad officium*
vcl dignitatem. Si vero clericus fuerit, ab omni beneficio,
cv officio fufpcndatur : 6c fi aliquis clericus huju£
modi peftilcntibus exhibuerit Ecclefiallica facramenta ;
vel tradiderit eos fepulturx , vel oblationes , feu elecmofynas
eorum receperit, debet privari officio fuo , ad
quod numquam rcftituetur , abfquc indulgencia Sedis
Apoftolicx fpeciali : 6c idem cft , non obftante privilegio,
in regularibus obíérvantiis. ítem quifuerint inventi
íola fufpeníione « notabiles,nifi canonice fe purgaverint,
anathematis gladio feríantur, Se uíque ad fatísfactionem
condignam ab ómnibus evitentur 5 ita quod,íi per annum
in excommunicutione perftiterint, ex tune velut hareticicondemnentur.ítem
moneantur, faeculi poteftatcs,
6c fi heceíle eft", per cenfuram Ecclefiafticam compellahtur,
omnes heréticos ab Ecclefia damnatós de luis
Provine iis , bona* fide , pro viribus fuís exterminare, 2c
cum quis de novo chgitur in poteftatem perpetuam, íeu
temporalérh , debet hoc ipfo juramento firmare : fi vero
propter íiiam-negligentiam- fucr-it excommunicatus ,
£c non fatisfccerit infra! annum , debet fignificari Domino
Papac 5 111 ipfe omnes vaílallos a fidclúate ipfius b
denunciet ahfolucosj 6c terram exponat catholicis oceu-
y

; 58 SUMMi SANCTI RAYMUNDI,
pandam, 6c illum prorsus,íi expediré videbitur „1 fuá á
' digñirate deponat. Archiepifcopi infuper, 6c Epifcopi,
-api circa extirpandam de fuá Diceceú" hxreticam pravitatem
negligentes fuerint, 6c remiífi , eumid certis patebit
indiciis , ab Epifcopali deponantur pfficio , in quo
alii debent fubftitui , qui velint, 6c poílint hxreticam.
...confundere pravitatem 5. hxc omina, 6c multa, alia contra
tales proDantur Extra, eod.ad abolendam., 6c vergenti^
,.,Sc íi adverfus,. 6c conft. excommunicamus
§. 7. Ex pjrxmiííis, inter alia coüjge notabiliter, quod
Judex, vel poterías fecularis, non folüm propter hxre-
•üm fuam., led etiam propter negligentiam contra hxre-
: üm extirpandam , poteft non foium excornjminicari ab
£ccleíia, fed etiam deponi i- 6c extçnde hanc pcenam,,
&c.Ecc]cüx poteftatem, quandocumque Princeps aliquis
fecularis fuerit inutiíis, dinoíutus , 6c neg*Jgens circa
régimen, 6c juftitiam obíervandam. 17.quxft. 4.. fe quis
deinceps. 11. quxft. 1. pallas Epifcopus. 32. quxft. -quia omnis Chriftianus ratione |
peccati ejicitur e
de foro Ecclefix. Unde Dominus ad
i >
rophet,am : Ecee conftitui te fuper gentes, ^-regna 5 ut
evellait, ~¿r dejlruas., &c. multum íuper hoc difputat
;Jnnpcentius. Extra de Jud. povit. Poteft etiam EccleíiaJ
propter ípforum Judiçum ..negligentiam , de illorum
c Dinritate deponat.-'} Hoc non dicitur .in illa conítitutioac: excommumífa
WHs; íed iftud , quod fequitur, ícilicer, Arthitpfi. ice.
d Depofuit. ) Eo quod tanta: poteítati erat inutiíis ; ut ibi dicitur, tamen
gHugutio gloíayit íuper illud cap. alius. depofuit, id eft > Principibus deponen- •
íiibus conícnlit, quibus-confulucrat, quod eum dçponercnt: alias , íicut dicit..,;
«Jftec Papa fine contcnfu >l& auítoritatc Principum poííet eum deponere, nec Prin-I
f cipes fine.coníenfu, & au&oritate Papar, aut .ajtcr'ius Judiéis fecularis Superioris.»!
r fi inveniretur. Ego autem credo, quod Papa > erfi ñon poífit forte deponere hu-l
¿jufinodí Principem au&oritatc propria, nifi propter Ecclefiafticum crimen direc- |
te ; poteft tamen , fiagatur deauncUñoae contra hu'jufmodi Principrm cor.-un j
-«o •; fi non poífit agi pcerritentia., nifi cedat regno, poteft ipfum. compellçre ajll
j^edendum', & ita indirecté poteft eum deponere.
.-«^ /«T*,£&t*fi*

iBER PRIMUS. 'y&
fubditis judicare. Extra de foro compet, ex tranfmifa a-
6c licet. 6c ex tenoré. 6c z 3. q. 5. Adminiftraiores.
§. 8: Redeuntes ab hxr.efi debent recipi hoc modo* 1
quod ad árbitrium Epifcopi regionis abjurent errorem ,
¿c pcomittant, 6c firment etiam per fcripturám ,'~qüod v
tenebunt firmiter ad mandatum Ecclefix fidem Catho-'
licám : 6c hoc publice, vel prívate, fecundum quod
crimen fuit pubhcum, vel privatum. 1. q.7. quoties. de
con f. dift. i. ego Berengarius. -EXtr. eód. ad abolendam*; •
Quid fi poft abjürationem erroris, vel poftquam ad árbitrium
próprii Añtifticis fepurgavermt,depreheñfi fueriñt
in abjuratam hxrefim recidiííe ? feculari judicio
fiírit / fine uila penicus audrentia relinquendh Extra eod.
ad abolendam. Sed nonne audit eos Ecclefia, qux nulli'
claudit gremium rédeunti ? utique g quo ad fidem , h 6t
Sacramenta.G. de fumm. Trin. inter claras de pceniten; ;
diftin. i.aihuc infiant • íed quoad bona * recUperáfada a
non debent audiri 5 ut in prxctí&a decret. ad abolendam.
§. 5?. ítem numquid tales ad üdern coriveríi de jure
communijvel íaltem diípenfativé poterunt promoveri,
vel in fuieeptis ordinibus ab Epifcopis hxreticis minifr
W&tc ? Ad íftius quxftionis intélligentiam nóra, , quod
Jo. 8c R, dixerunt, quod Epifcopüs hxreticus, qui recepit
ultimam' ntáhus impoikionem, id eftordinem*
Epifcopalem ' in Ecclefia-, ordines confert, fed non
ordinis executionem f m
íi autem extra /nihil confert
f Sine ullapenith audientia.) Hoc íntelHgo , ir poft hujuímodi abjuratic*-; :
íierrí, vcl purgatión'ém deprehenditur iri hacren, íeu per facti evídentiam/cu per*
cónfeliionem proptiam, vel per teftes*Yin quo caíu non parcitut ei quoad vitam,
nec quoad bona : íi autem hic abVquc hujufmodi deprehenííone oceulté recidát f •
& oceulte poenitens reveftatur id Eccleíiam>parcctut ei quoad vitÉvrmquc.?
g^upad fidem.) Id eft V fideiiriftraclionern, fi iñdigeatV
&Zi Sacramenta.) -Quoad abfolurioncmde peccati? ócculrám3éx quoiiori eW
deprchenfús. .. W^i
i Recuperando.) $i jáis ámiíerat 3 aurretínéhdáV fi non áraiferat: 5c'ho¿-;
quando dtprchcnfi funt. '
fe Ordinem JZp!fcopalem.) Qui dicitur ultima manúg-impofitlo : qüía eft :
ultP'
ettixK ordo, qui confertur cum marras impolitioñe.
I In Ecclefia.) tjt á Cathdfco^rfcOpff-,^
Hp-Hi autem mra.\) M Cft i^J^atiJlam^biiísreticovclfchifinaticOi-^-

to SUMM.Í SANCTI RAYMUNDI,
nec ordinem, nec ordinis executionem 5 quia nihil receperat.
arg. i.q. 7. Daibertum. Sed hxc opinio rcprobatur.
5). q. 1. ordinationes 1. q. 7. conven) cntibus. dicas
crgo cum Lau. Vine. 6c aliis fere ómnibus, quod , feu
quis recipiat ultimam manús impoíitionem in Ecclefia,
leu Extra 5 dum tamen formam Ecclefix fervet in ordinando,.6c
in forma Ecclefix fuerit ordinatus, femper
verum ordinem confert > fed non ordinis executionem :
6c hoc , feu fcienter, five ignoranter alius ordinetur ab
eo. Unde regulariter teneas, quod Epifcopi, 6c Sacerdotes
, feu íint excominunicati , feu hxretici * feu depofiti,
vera conferunt Sacramenta: dum tamen informa
/ Ecclefix , w dictum eíl. 1. q. 1. Dominusdeclaravit, 6c
%onnocet. ,6c dicfum, 32. dift. f. verum. de coní.dift. 4*
non in vobis.Vcccznt tamen mortaliter , o 6c crimen idololatrix
commitrunt dances fie indigné , 6c fufeipientes ab
eis, nifi forte baptifmum in articulo neceílitatis, cum
non poíTct Catholicus inveniri, 31. difl. ad hoc vero,
circa fin. p Quídam tamen dicunt contra , quod apud
hxreticos 9 non funt vera Sacramenta, pro eis eíl. 24.
q. 1. fch'fma y ubi dicitur : Si veritatc dirígimur , non
eft corpus Chriíli, quod hxreticus r
conflcit. ítem quia
Sacramenta / non debent dividí , de conf.diíl. 2. quia
fajfas* ítem quia Exrrá unitatem Ecclefix non eft Jocus
jf lil v
eri facrificii , ut ait Auguíliiius i.-q. 1. extra Catholifententiarjtm
cam. Sed intelligas omnia illa quantum t ad eífeclum
•íMí- Sacramentorum, vel quando non fervatur forma Ecclefix
: In hoc autem lo lo eíl difTerentia inter ordinatos
fupradicTos 5 quia ordinati ab eo ,-qui recepit ultimam
.roanús impofitionem in Ecclefia, feu ignoranter, ícu
n Sen dtpojlti. ] Id eft , degradan , feu a-rclorizati cum folemnitatc.
• Crimen ¡dololatri*. ) Per írquipollcntiam.
p Quídam dicunt. ) In qua epinione fuit Beatus 'Cypiianus.
q Non funt -vera. ) Quoad efíenriam.
-.r Confcit. ) 'Forma Ecclefix non fervará.
f No;; debent dividí ) Id eft, ab haueiicis , qui diviíi funt ab unitate Ecclefia.
^.Cfelebrari, dari , vel ateipi.
t Ad ejfedum Sacramentorum ) Qu~ eft gratia , qux noa.infunditur talit«c
..áartibus, aut recipicntibus.

• - LÍBER. fPRIMUS. ; ig
fcienter , fi alias digni fiínr, tolerantur difpenfativé in
ordinibus fufeeptis 5 ad Superiores autem non debent
promoveri, nifi neceífitas, vel utilitas máxima flagitáveric,
Se ipíbrum -fan&a converfat-io promeruerit^. q. 1.
c. 1. 2. & -i3» Fallir hoc in quatuor cafibus „ in quibus
nullo modo difpenfatur , quos require fiipra defimo. §. /
refiat, in principio. Si vero funt ordinati ab eo , qui recepit
ultimam manus impofitionem extra Ecclefiam,-ÍI
fcienter, numquam tolerantur 5 fi .ignoranter , & hoc
probaverint, tolerantur. 9. q. 1. ordinationes, Circa alios
autem hxreticos revertentes, tencas quod de jure communi
non debent recipi, nifi ad laicam communionem.
1. q. 7. c. 1. Adhibetur tamen erga eos quadruplex diípenfatio
, fcilicet femiplena, plena, plenior , 8¿ pienifíima.
Semiplena , quando recipiuntur in ordinibus fufeeptis
, fublatáeis omni fpc promotionis. 1. q. 1. Siqau
h&retlce. Plena, quando poííunt fieri Sacerdotes , & non
ultra. 1. q. 7. convenientibus. Plenior , cum pofiunt fieri
Epifcopi y íed non Primates. 12. dift. nos confuetudinem.
Plcniílima , quando ad omnes ordines , Se dignitates promoventur.
23. q. 4. ipfa pietas. Sed quis poterit-difpen-
farc ? Refpondetur infra de djfpenf. §, contrapradiéJas,
¿Vio. In fumma nota-, quod u
dubiusin fide infidelis
eft , nec ei omninó eft credendum, qui fidem veritatis
ignorar. Ext. eod. dubias. Si tamen aliquis errat in
fide, íeductus forte a parentibus, vel etiam ab aliis $
quxrit autem cauta íbllicitudine veritatcm, paratus corrigi,
cum invenerit, nequáquam , ficut ait Auguftinus, A*p,l*.t%
eft inter hxreticos deputandus. 14. q. 3. dixit Apoflolus, Zndrdp.i.&
In-articulis autem ridei parumdiftat á vitio ,veidecipi, i/í/í.ki.
vel decipere poílc. 16, q. 1, ficupis. ítem minus peccatum
eft in contractibus fallere, quam in articulis fidei ** Taum
fallí. 22. q. 2. inipfarum, ítem fi quis vult feire , quid
u Dub'us in fide.) Qui'arqualiter fe habet ad utramque "pártem contradiotlonis
íecus eft de illo , qui per fpiritum blafpbcmia: tentatur de fide cum dolore
cordis , & anxíetate ; cui , fi'bene pugna ve rit , cedir.ad prófc&um bujus
- fentationis.-,- cum nuHa ei fit libido, id eft, improba voluntas delc&andi in creatut*
í 4ae qua nullum eft «tatúale peccaíum.

¿i SUMM^: SANCTI RAYMUNDf;
debet credere, legat fymbolnm, quod cantatur in Milla;
8c Quicumque vult. 8c 23, dift. qui Epifcopüs. Extra de
fumm. Tri. 6c Fid. Cath. conft. fi*miter credimus. ítem
hxreticum hominem , íicut prxcipit Apoítolus, poli:
primam 8c íecundam correcíionem * devita , fcilicet
quoad fecreta fidei , qux non funt ei propalanda 5 quia
non debemus margaritas projicere anteporcos, tantummodo
in prima, 8c fecunda vice , 8c pofteá , quoties
fuerit opportunum , poílum , 8c debeo ipfum monere, 1
ut ceííet á peccato 5 ita quod in aliis non communicem
ei , cum fit excommunicatus. 43. diíl. in mandatis, 8c
1. q. 7; convenientibus 24. q. 3, dixit Apofiolus, Sed quid
fi ipíe difputando fe ingerat, 8c provocet nos dicere
fecreta fidei, qux ipfum non deceat audire ? tune prudenter
debemus eum y eludere : nam nihil omninó refpondere
, auditorum causa , utile non videtur i ne forcé
exiíliment, nos refponfionis penuria declinare eertamens
6c fides eorum lxdatur , non intelligentium propofitum
noítrum.Diíputare ergo cum hxrcticis coram populo,vix
poteít- eíTe z fine periculo j cum tales non intendant ad
aliud, nifi ut reprehendant > 6c poíUnt rumpere a
tuni-
cam Domini. diít. 43.7» mandatis. 24. q. \.quoniam"
*vetus oriens, ítem ne hxretica pravitas, vel alia vitia fnl>
fpecie virtutum oceulté fubintrent, interdicendum eíl
laicis univerfis, cujufeumque ordinis cenfeantur 3 offí-cium
prxdicandi, Extr» eod. ficut in uno'.
x Devita. ) Qiioad locutionem , &c. In quibus excommunicarus cft vitan*
-dus: & loquitur Apoítolus fecundum ftatunr primitiva? Eccleíia? quamdó no»
•crant ha?retici ipfo jure excommunicati, fed excommunienndi ¡ Sicnim cílent cx-
•communicati, íicut nunc , vitandi cíTcnt in talibus, ctiam poft primam , &
fecnndam eorrectionem : Magiftcr tamen intelligit , quod vitandi funt quoad
fecrcra fidei, qua? ante primam , & fecundam corrc&ionem pofliinr cis propalan
-ad eorum converíionem : fcd poft non debet, cum jam defperatur de conyerüo-'
jie eorum.
y Eludere. ) Transferendo fermonis materiam ad aliud.
s i n e
„ * ptriculo. ) Et peccato , nifi difputando intendatur ad coaverííonc.lf'
ejus ; vel fíat propter fcandalum infirmorum J ut hic : & tune cft cafus neceflira-
tis máxime cum nos provocant ad •lifputandum.
s
* Tunicam Domini. ) Id eft , Ecclcfiam per tunicam Domini inconfu.cilc*
vfigaificatam , qux non fuic diyifa , fcd forte provenir.

LÍBER PRIMUS.
VE SCHISMATICIS.
I c tum eft de hxreticis, fed quoniam
fchifma inducir hxrefim ,ut infrá dicetur,Con*
íequenter de Schifmaticis agamus. Videamus
igicur,quid íit fchiíma 5 unde dicatur j in quo
differat ab hxrefí, qua pcená Schifmatici' ferian tur, poítmodüm
vifuri deordinationibus, 6c alienationibus faclis
á Schifmaticis.
§. 1. Schifma eíl illicita difceílio eorum, inter quos
unirás eÜe debet, vel fie, Schifma eft illicitus ab imítate»
feu ab univeríitate difceflus.
Jf t 2. Dicitur autem fchifma a. fciílurá, quia per
fchifma fit in imítate fciílura. 24. q. 1. fchifma.
§, 3. DiíFert autem ab hxreíi, quia in principio
'fui habet hxrefis perverfum dogma, quod non habec
fchifma j licét in fine confingat aliquam hxrefim , uc
recle ab Ecéleüa videatur receífiíle.lca dicit Joannes 24*
q.3.inter h¿rej¡m,undc pollet dici,quod cffet talis diííerentia,
qualis inter difpofitionem , 6c habitum : primó
enim dicitur fchifma, fed cum poft tempus pertinaciter
adhxíérit fuá? feche , aílerens non eíle obediendum RomanxEcclefix,
eft hxrefis, quia peccat in illo articulo fidei
i Vnam fanffam Catholicam Ecdefiam,vel dic , quod
talis eft differentia , qualis inter genus , &fpeciem 5 quia
omnis hxreticus eft íchifmaticus ,fcd non é convcrío.
Jf. 4. Puniuntur Schifmatici multipliciter, tam á Domino
, quam á Judice homine : volens enim Dommus
nobis oftendere, quam horrendum íit hoc deteftabile
crimen fchifma, ¿ Chore , Datan, & Abiron punivit,
hiatu terrx fepultis aucloribus univerfis, 6c exteris c&n
3feIcíum déb&retiás , &c.) Et iarr*,
ijí Chore Dñthun. ) Nam. \6.
(Aterís, ] SciÜcctTiris ,. qui oiTercbmxt iaccniiyiit

S UMMiE SÁNCTI RiáfYMUNDI;
lefti igne coníumptis.. ítem deccm Tribus, qux poft
mor te ni Sal orno nis relicto Roboam filio fuo , facientes
íchiíma, c adhxferunt Jefobóam , demolivit, & dedit
* in diíperfionem. ítem e
Abdo Propheta roifius á Do-
mino adjeroboam ad exprobf andúmíibi peccatum fchi£
matis y prohibitus eft , apud illos Schifmaticos panem
comedere , Se aquam bibere , quod quia non íervavit,
rediens morfu leonis iri itinere necatus eft. Unde propffrr.
ter magnítüdinem poenx videtur Hier, fénríre , quoct
hoc peccatum íit gravius hxreír, & omni peccato : ate
enim : / Idolum fabricatum , atque adoratum eft , 8c*
Propheticus líber % ira Regís contemptoris h
iricenfus, 8c
fchifma • tentatum, Sc^idololatriá k gladío punka eft >
exuftio libri bellicá clade, .& peregrina captivitate 5
fchifma- hiatu terne iepuJtis auctoribus vivís , & exteris
cxleftiigne confumptis. Quis jam dubitaverít hoc eñe
fceleratiüs commiílum, quod eft gravius vi ndicatum ?
24. q. i. non affer*mus% Sed contra : harefis eíl majus
crimen:quiaobtinet primum locum.in peems 32. q. 7,
quid in ómnibus. Solutio.. dic, quod bmne fchifma ha-'
bet hxrefim. annexam , máxime ex quo perfeverat, ut
fuprá 5 vel dic , licét hxrefis íit majus crimen in fui natura
, quám fchifma , tamen quia ex majori contumacia
illi, de quibus ait Hier. -videntnr fecifíe fchifma ».
quám ahí idplolatriam,gravius dicuntur peccaífe 5 & fecundum
hociílud, fceleíati«as,erit adverbíummam quauto
major eft contemptus , .tanto magis fceleraté pecca-j
tur. A judice autem homine puniu'ntur fpirítiuiitex J
c Adfufirunt Jeróíoaft: ) 3. Reg. 14. & t. Paral, xr* J
A /» dijjberfionem.) ScfUcet- in terranj AíTyrioruin> 4>R c
g? .„ ; _
* Abdo Eropbct*. ) 3. Reg. JfjV- *a
/ JAolum fkhricatum. } Exod. .31. .
I fi-a Regís. ] Jcrufaltm , fcilicet Joachiittí ».
b lncenfus, ) Jcrerh. I^vti
Tentatum , j Id eft, attentatom: pee Chórc, ÜaftWj 9c £bltoñ, & t&
{pegos num. 16.•
k Gladio. y MoxfiiciUçtç, Se ¡fríüm ....

LÍBER PRIMUS. ¿5
videlicet per excommunicationem, vel dcpofitioncm,ut
dift. 23. in nomine Domini Extra eod. c. 2. ítem pecunialiter
.arg. 23. q. 7.
Se utrum fimul debeant imponi, Reípondctur infra de
peen. f. In fumma.
§. 5. Nunc videndum , quid juris fit de ordínatis ab
eis. In hoc dixerunt joannes Se RofTredus quod, qui
recipit ultimam manus impofitionem in Eccleiia, id eft,
ordinem Epifcopalcm , ordines confert, fed non executionem
, Sec Se dic indiftincte per omnia, Se per eadem
jura, ut de ordinatis ab hxreticis eft diftin&um fupra
tit. prox. de hxreticis. §. ítem numquid. ab illo verbo ,
nota , quod Joannes Se. RofFredus ufque ad verfum ,
circa alios autem hxreticos.
f. 6. Alienationes autem rerum Eeclefiafticarum 1
ab
intrufis , vel fchifmaticis factae non valent : unde debent
ad Ecclefiam fineonere revertí 3 utext. eod. c. i.Se 12.
.q. 2. alienationes : Se ipfi tenentur reftituere loca , fi
qua invaferunt , Se fructusomnes perceptos, Se qui percipi
potuiílent, fecundum diftincHoncm pofitam in fimoniaco
, fupra de fimonia. $. circa pcenam fimoniaci.
ver. qui recipit beneficium fimoniace tenetur renunciare
beneficio. ítem cum omne fchifma intendat íibi conftituere
Ecclefiam , Se univerfalem Ecclefiam impugnare,
vix vel numquam poteft eífe fine hxrefi 5 Se omnino debent
abjurare fchifma, Se fatisfacere ad mandatum Ecclefix
, Se debent recipi cum manus impofitione j ut accipiant
Spiritum Sanctum , qui extra Ecclefiam non eft
nec dari poteft. 24. q. i. didicimus. Se pudenda Se fchif-
*« Tiofentiamoccupant W e s , rcl officia , vel beneficia Eccieílafticl

SUMMJE- RAYMtriNfDt
DE A P O ST ATfS.
G i M u s de hxreticis, 6c fcLifmaticis > fea
quia utrique cadunt in apoftafiam, mérito
confequentex de ipík , ranquam utrique conjuncta
, videamus. Unde notandum eft , quid
lile apoftafia j qux ejus fpecies 5 qua pcena apoftatx fe-
.riantur 5 8c qualiter revertentes recipiantur.
§.. 1. Apoftafia cft temerarius á ftatu fidei, obedienrtix,
vel Religionis receííirs: 6c .dicitur apoftafia 5 quiaj
úpoft ftatio , id efiSretrogradatio , vcl jetrogradus ftatus.
jf. 1. EfiV autem triplex apoftafia j &ilicec perfidix,
inobedientix , 6c irregularitatis : perfidix , qua quis reJ
cedit á fide : ut Julianus apoftata 5 de hac nabetur. z.
«a. 7. Non poteft. Inobedientix , qua quis tranfgreditur
ípontaneá volúntate mandatum , vel prxceptum : ut
Adam ¿c Eva > 6c qui facris Canonibus obedire con-
:temnunt.: de hac. 3.^.4. Aliení. Ext. de major, 6c obed*
Si quis. lrregularÍEatis,quaquis a. ftatu fumptx religión"
.recedit : ut cum apoftatatMonachus, Clericus, vel Con
ver fus, vel aliquis religiofus : de hac 47. dift. quantum
Jibet. 16. q, 1. legi. hxc vero fit mulcis modis : ícilic
dimittendo tonfuram ; vel coronara accipiendo ux
^m, abjiciendo religionis veftem , íeu clericalem ; rej
deundo ad íxculum. zo. q. 3. c. 1.8c 17. q, 1. Omnet
Ext.co. c. 1, 8c 3«
§. 3. Pcena apoftatarum procedit juxta varietatern
apoftafiarum : nam pro apoftafia perfidix punitur
apoftata excommunicatione , eft enim hxreticus
1 6c infidelis ergo per coníéquens excommu
nicatur ipfo jure, require fupra de hazret. f. punitur
faret¡cus. ítem res eorum ptíblicantur , 6c amítturm
¿actionem teftamentí , nec in ftatum priftinum rc-
~* IIF^ Glmus. £c iufr.a , czcoirununx catar, id eft, poteft cxcorrunuí*

LÍBER PRIMUS. 67
•ertuntur, etiam afta pecnitcntia. Códice eod. 1. 1.z.
Sí 3. ítem funt infames , Se repelluntur a dignitatibus,
& aliis multis. ext. de jurejur. querelam. 6. quxft. 1.
infames.de conCdift. 3. celcbritatem.Serefpondctur infra
in tit. de infamibus.m princ. Pro apoftafia inobedientix
repellitur quis á teítimonio , infamis efticitur, 6c #*v
communicatur. 3. q. 4. fi quis a vero. 11. quxft. y*fi
autem vobis. 6c íi perítkerit in inobedientia ,crefcente
contumacia , debebit crefeere 6c pcená . ext. ut Íit. non
cont. quoniam frequenter. in fi. 6c infra de p&nls. Pro
apoftaíia irregularitatis , b
interim ab accufuione,Se tef-
timonio removetur. tanquam infamis. 2. q. 7. alien/. 3.
q. 4. betxtus. Iccm interim ad dignitatem , vel ordinem
promoveri non poteft. 1 q. 1. legi.dift. 50. c. ultim.
Ítem fi receperic facrum ordinem , licet fit poftea rcconciliatus
Abbati 6c receperit poenitentiam , non poteft
abfque di ípenfatione Rom. Eccleíix miniftrare in
ordine c
íic fufeepto. ext. eod. c. ultimo. ítem íi admo-
nitus non fe correxcrit , eft deponendus. u.q. 4 fine.
6c pracipimus. ítem interim caret privilegio clericalÍ5adeó >
quodeü verberans non incidae in Canonélatx fententix
Extra eod. c. 1. 6cdeíent. excom. cum non ab homine. •
Hoc tamen intelligas cum diftinctione , quam require.
infra de ícnten, excom. §, atraque excommumcatio.vcxf,.
cum Invenit eum in apoji.ijia.
i*. 4. Revertentes ab apoftaíia perfidU, cum fuerint.
hxretici, tanquam revertentcs ab ha:refi videntur reci-
piendi. require fupra de hxreticis. /. redeuntcs. d
Non
obftat. 11. q. 3, julianus. ubi milites Catholici obedie-bant
Juliano apoftatac Imperatori in ómnibus, qux non •
i Tnttrim ab acatfiiione. ) Id eft, quamdiu eft in apoftafia ; quod ideo
dicit? quia (i revertatur , & reconcilíeme Ecclefia:, & refumar habitum, poftea
non rcpeiletur , nec al» acenfatione , nec á teftimonio , nec á promotione or-*
dinis, vel'dignitaris , nec á privilegio elcricali.
€ Sic fufeepto. ) ^ecus dealiis , quia in illis poterit Epifcopus difpenfare.
d Vo» objla'. ) H's, qua: dicta funt de apoftaris, fcilicet quod excommunicati
funt, Se quod repelluntur á dignitatibus , Si quia funt deponendi : lulianus/
enim aportara non, vitabatur tainquan» eicommunicatus-; nec dcpulfus fuit a
dignkatcmipciialinec depofitus.
la

*B SUMMiBKANCTI RAY&1UNDÍ;
erant contra Deum. Quia Julianus adhuc tolerabatur
ab Ecclefia propter fcandalum , quod timebatur. 2 Vcl
melius, illud loquitur fecundum antiqua jura, quando ;
diftinguebatur inter hxrefim veterem , 6c novam > damnatam,
6e non damnatam 5 manifeftam, 6c ocultam. 24.
q. i, §. 1. Scf.fin autem. Hodie fublatx funt omnes
diftinctioncs 5 quia omnis hxreticus eíl ipfo jure damnatus
, 6c excommunicatus : ut fupra de hxreticis. $.
punitur hxreticus.
• §. 5. Rever rentes autem ab apoftaíia inobedientix-,
aut funt propter hoc excommunicati ab Ecclefia,aut non:
íi non , recipiuntur ad pcenitentiam , quoties rever tu n~
tur 5 ita tamen , quod licúe quxlibet iceraeio aggravat
peccatum, lie 6c pcenitcntia aggravctur : nam ( íicut ait
m . Auguftinus ) vulnus iteratum rardius fanátur. De peen,
soliloquiorum. «ait. 3. inams. Si vero íunt excommunicati, recipiendl
funt cum fatisfactionc canónica , quam require infra de
íent. excom. In abfoluticne.
f. 6. Ab apoftafia vero irregulariratis redeuntés, fi
funt Monachi, vel Regulares , 6c regulariter > 6e f bene
viven tes , recipientur in eodem monafterio , quoties, 6c
-qualiter ineadem regula continetur : fi vero monafterium
redargüí tur de diííblutione, debent retrudi in aliud
arctius, vel diftrictius monafterium cum rebus, quas obtulerant
primo monafterio. 27. q. 1. si qua monachoruñt
6c fi quis raperuit. Sed contra. 16. q. 6. fi Epifcopum. ubi
dicitur , quod debitum períónx non redundat in damiHim
Eccleíix. Quomodo ergo aúferentur res primo moíiiafterio
v 6c dabuntur fecundo f Ad hoc dicas, quod non
'Videtur redundare in damnúm primi, ex quo non provindebit
ei. ítem dabuntur res iftx fecundo monafterio
-quoad ufumfructum, id eft , in vira ipíius, ne fit ei onc-
-jofus 5 poft mortem ipíius , ufusfruchis redibit ad pri-r
anum monafterium 16. q. 6. De lapfis.
i 9 Vel mefitis.) Forte tamen ra el ior eft prima folu ti o , cum lulianus ha: refina
•-veterem, Se damnatam fcquutus fuerit, quia fuit apoftata manifeftus, & idolatra.
i fBene rutantes. •) Id eft , fi benc , Se. rcsjulariter Tivant regulares illi » de
quorum ¿ivoaafterio cxjcrunt.

LÍBER PRIMUS. 9$
^•7. Circa iílas apoítaíias pofliint moveri alíqux útiles
quxftiones. Quxritur ergo circa apoftaííam perfidix, fie:
Ecce multi Chriftiani refiderlt in quibufdam civitatibus
Sarracenórum, & máxime illi > qui vocaneur A trones , K
aliquisillorum profitetur Maumethum nuncium elléDei,
ficut 5c Sarraceni faciunt ad laudem, 5c venerationem
Ülius, quem colunt > 6c venerantur pro faceto. Alius ofculatur
fepulchrum Almeadi , quafi ex reverenda, ac íi
eílet fanctus. Alii in publico gerunt fe pro Sarracenis, 6c
in oceulto pro Chriftianis. Nunc quxritur , utrum ifti,
6c fimües fint apoftatx , vel hxretici jüdicandi. Ad has
tres quxftiones unam do folutionem 5 quia íi Chriftiani
fponte, £c ex fide , quia ita credunt, profitentur illum
ciuncium Dei, vel alteriufrofculantur ícpulchrum,vel in
publico fe gerunt pro Sarracenis, ut quia per hoc intendant
placeré Deo, indiftinetc omnes tales funt apoftatx»
vel hxretici jüdicandi, & per confequens excommunicati:
licet enim ifti nihil exprefsé dicant contra aliqucm
articulum fpecialem , tacite tamen, 6c per confequentiam
dicunt 5 cum dicant, vel fentiant g verbo , vel figno
illos pérfidos nuncios eííe Dei, quos conftat hxretiquos,
6c apoftatas extitiíle. Et in umili cafu fuit damnatus
de hxrefi Anaftafius II. dift. 19. Anafiafius. Si vero
profitentur hoc verbo tantum, vel faciunt propter metum,
fed in corde in nullo deviant a fide 5 nec dico eos
apoftatas , nec hx'-éticos, nec excommunicatos 5 peccant
tamen mortaliter , quantufeumque fuerit metus. - , , ^
AUguitmus: Satws ejt morí jame, quam vejet tdolothytis* conjug. c. u¿
g Verbo , vel foto.) Quzritur, an Chriftiario liccac aílumcre habitum Sarrajccnorum,
aut infidelium, & Amulare fe talirer Sarracenum. Refpondco quod
ex rationabili caufa poteft hoc fieri : Sicut beatus Sebaftianus fub cnlamydc mili»
tari Chrifti militem gerebat abfeonditum : & íicut Ichu habitu íimulabat fe vello:
colere Baal. Si autem aliquod íignum , vel aliquis charaéter eílet iaíUtutus principaliter
ad diftínguendum dignoícendym prpfeflores alicujus idoli , vel
idololatriar, aut cujuílibet iafidelitatis,nontíceret fideli ferré habitum hujufinodi,;
aut chara&sreñi;cum eo ipfo profiterctur fe infidelitatis hujufmodi profcflbrem-,¿
fie mentiretar propter tale íignum mendaeio,quod coníiftit contra fidei profefiioaé
íicut enim verbis quis poteft mcntiri,ita & íignis ; cum iafticuta fint loco yerbcrum
; ficut Surdi in fignis , digitoram, quibus, uttyicur r ro verbis > mentií|
joftuat.

*5*f" i
* f
fq SUMMifi SANCTI RAYMtJNDI;
31. q. 4.o7r#í fatius. ídem, Admendacium tn docirina re*
ligionis x fcilicet Chriftiana, dicendum nuil* conditione qui»
debet adduci. ir. q. 1. Primum ítem Joannes Chriíoft.
iupcrill um locum: Nolicc timere illos, qui occidunt;
ifjtfth Corpus , Scc. iVó» y¿/«w /7/tr proditor veritMis eft, tranf-{
grediens veritatem,palam mendacium loquitur, fed etiam Ule
qui non libere pronuntiat vertíate qua libere pronunciare oportet:
aut non libere veritatem defendít, quam libere defenderé
convenit,proditor eft veritatisi JLq.3.2V&///e\ídem dicit..?.*/».
lAmbrif. 2 lib quod.metus caufa. Sacris. Sed Ambr. videtur contradi-*
átpocn'u.f. 1. cere vehementer. de peen. dift. 1» Poteft fieri. Ubi ponit
hanc quxftionem , fcilicet de illo, qui vichas fuppliciis
, fermone negar corde adorat Deum 5 & ni ti tur
eum excu fare , non folum a peccato,. fed etiam innuit
eum dignum remuneratione. h Sed illud intelligitur poíé
pecnitentiam > vel' exponitur de alleviamento pcenx: licet
enim metus peccatum.noU:toIrat,. tamen attenuat v
ut inprasalleg, decr. Sacris.. Et fecundum hoc íolvas,
quodquxritur de his, qui circuncidunt filios fuos , propter
metum , vel etiam fe ipfos circuncidi petmittunt >
quia licet peccent mertaliter • .non tamen funt propter
ioc apollaras, vel hxretící , níli aliter habeant intentionem
corruptam. Circa apoft aliam ínobedientix quarrirur,
utrum quilibet Clericus , vel Laicus teneatur indiftinc'té
obedire prascepto fui Epifcopi. De hoc requfc
re infra de íententiis. §. Sententiaprxceptu verf. virtk$. %
feu efficacia.
§. 8. Quid íi aliquis accepit primam Tonfuramtaiv
fum >. *• numquid poteft eam deferere ? k
credo quod
- h Sed illud. ) Scihcct, quod excufabilis íit, vcl dignus remuneratione.
* i Numquid poteft) Eam- deferere , de /ore fcilicet, & fine peccato ?
k Refpondeo Credo'quod non. )Sine caufa rationabili fiipple : quod eft ex caufii
.satiooabili , poteft i íicut credo ; pura:, fi ducit vxorem , & fine fcandalo vxoris
non poteft : aut.fi non pofllt vi veré de otficio djcricali ; quia pauper , ic parura
literatus, & magnam nabet. familiarn», quam* fuftentare non poteft-, nifi im*
núíceat fe negotrarioni, & hujufmodi íecularibus- negotiis ; cum de labore ma*
snuum íúarum, aut ex artificio vi veré non po/fit raut fi devoivatur ad eum hx*redirás
cum jurifdicKone temporali, quam non poteftáadminiftrare corñmode i
niíi transferat íe ad militiam, aut ita tu m, & habitum laicalem. Et idem -irv fimJM
líbus. cafibus. Sed quxritur , quare , qui. minores, ordines-accepic r tomen non
foteft ad ftatum» & habitum fecularcm revertí ¡ cum in fufccptionchujuiínodi

I LIBER.fPRTMUS. i itf
íftottj vquiaClcrícus cft, i1. dift. Cleros. Dift. 54. Ek
antiquis. Ec Clericus quilibct 1
compellitur per anathema
vivere clericaliter. 1 o. q. 3. Eos qui ext. de vi. & ho*.
Cler. Si quis ex Clericis comam m relaxaverit, anathema
íic Quid fi calis., vel etiam Acolytus acceperit uxorem
f videtur quod adhuc tenetur de ferré coron a m, cantare
in Ecclefia , & clericaliter vivere. 31. dift. Si quh
vero 11. q. 1. quia tua. Ec ita plañe fentit. Hugutio alii
.ut Bernardus , Laurentius, Tancredus üc Joannes, &
eorum fequaces diftingunt, utrum traníivit ad actum
prorfus contrarium > puta , duxit uxorem n corruptam,
vel fecundam, vel forte fe fecit militem p exercuit faeva,
vel íimile : &, tune mox denudatur omni privilegicdEocle&e
j yel dignitatis, Ut dift. 84, ¿uifquis. Aut non
Ir ordinum minorum" nullum emitcator votum quia fi dicereturjquod votfi emitta*
Car in íuíceptione eorum , cum quilibct vovens compcllendus fit votum ferrare »
án ñullo caíii permittendus cíTct clericus dimitiere clericatum. Reípondeo: hoc
non conringit propter votum, íéd propter con'ftitutionem Ecclefia:, .que ftatuit,
quod ex quo quis clericatum recepit,ad laicalem ftatum non revertatur, ne per
£oc clericalis ufus vilis , & contemptibilis hábeatur , ficut ftatuitur , quod qui
ícmel baptifmum accepit, licet coactas, refilire non pbífit; ne fides vilis, Se
Contemptibilis habeatur. 45. dift. dejudais Rigor tamen illius conftitutionis rcvocatus
eft partim per contraríam confuetudincm, quam feit Papa , & non re-
Yocát; partim per jura quxdam> qux poftea in contrarium emanaveruns quantum
ad quofdam caíus. ut Extr» de clericis conjug. ex parte. 8c c vlr.
/ Compellitur. ] In prxdi&is cafibus , & fimilibus.
m Relaxaverit. ~] Sine caula rationabili fupple , anathema fit, id cft, excom»
fnuniectur ; quia iftc non cft canon latas fententix , fed "ferc'ndse.
n Corruptam, vil fecundam. ] De ifto tamen notavit. Hugutio 84. dift.
quifquis. quod tenetur portare habitum clericalem , & vivere clericaliter , quia
•percutiens eum incidit in canonem. Ego autem credo quod in hoc cafa ftandum,
cft confuetudini regionis patrix : hujuímodi enim conjugad elcri'ci de foro
.-func Eccleíiaftico , & quoad-multa utuntur privilegio clericali, fcd non quoad
Ordines poftmodum fufeipiendos , vel Ecclefiaftica beneficia óbtinenda.
o Fecit fe militem. ] Talis non tenetur portare eonfuram , aut habitum clericalem
, ut Extra de cler. conjuga, c. vlr. Si tamen dimifla milicia iterum rediret.
ad clericatum, gauderet privilegio clericali-; fi auctoritatc Epifcopi hoc faeerct,
aut ad reiigioncm tranfiret; alias non , ficut credo.
p -Exercuit fitva. ) Supple ex officio, pura recepit officium occidendi, vel;
xnutilaodi condemnaros á Judicc , vel torquendi reos, vel officium advocationis
in caufis criminalibus. Ex officio , dico > quia fi quis ex ira , vcl.Ímpetu, 8c
non ex officio aliqucm occiderir, vel mutilavcrit , non proptcr hoc privüegium,
clericale amittit, etiam fi in apoftafia hoc fecerit: aut fi ex officio talia fecerit»
non dimifla toníura, vel habita clericali; nifi tune deifique, cum ter comino
nitus ab Epifcopo fe corrigere nollet, 5c á talibus defiftere, ut Extra de fentent.
*^Comjnun. in audientia. 8c conringit.

*¡i. SÜMMiE SANCTI RAYMUNDI;
traníivit ad actum prorfus contrarium, puta, quia firnj
pliciter ambulat in habitu Laicali : vel etiam duxerit uxorem
, fed virginem , tune debet vivcrc Ckricaliter ,
Íicut dicit, Hugutio. 2c tenetur portare coronam. dift»
32, Seriatim. Et hoc verum, nifi in tribus cafibus. Unus ]
eft, íi ipfe q nullo modo vult retiñere privileginm Clericale.
Alius fi non poteft ferré r
abfque fcandalo uxoris
, quod intellige, fi non habet f
Beneficium Ecclefia-
íticum : c
Quia tune omni modo deberet portare. Ext.
De Clericis conjug. Joannes. Tertius eft , cum u
jufta
tj NulU modo vult. ) Qujcritur, quomodo de hoc confiare poterit ? Refpondeo
: tribus modis de hoc confiare poterir. Uno modo , íi fie agir; fi publicé
contrahit j fi fie convenit , convenirur ficnr laiciu : fi vadit in exercitum , Se
prarliarur , & fullinct alia onera laicalia. Alio modo , fi monitus tertio , quod íc
cotrigat, non vult fe corrigere , Se ab apoftafia r;ccdere. Tertio modo , fi coivventus
coram Ecclciiaftico Judicc , parriculariccr excipit de foro íéculari j aut
aliter confitetur in jure coram Prrlato , quod non vult vivare elcricaiiter , auc
rcrincre privilegium clcricale. Nec eft contra Zxtra de foro competcnti. Si diligeuti.
Ubi dicitur, qmod clericus privilegio clericali renunciare non poteft • quia
illud intclli^itur de illis , qui rcmanent in clericatu : fecus de iliis , qui apofta- j
tant, qui fa¿lo renunciare poíTunc; ficut patct iu quibufdam cafibus fupraJi&is.r
Abfque fcandalo vxoris.) Id eft , qjin ícandaíizctur vxor abominans cum
proptet figna clericarus. Numquid in hoc cafu gaudebit privilegio clericali ?
Refpondeo : licet Joannes notavit Extra de clericis conjug, Joan-ves. quod íi clericus
conjugatus veüt gaudere privilegio clericali, tenetur ferré ton fura ;n , St
habirum clericalem ; credo timen quod , fi íbiummodo propter fcaudalum uroris
dimittit tonfuram ; dum tamen alias Tivat elcricaiiter , non amitteret privilegium
elericale , quantum aH beneficium illius canonis. .'-» qnis fwuUnte, cti¿m
li fuerit Reí monitus ab Epifcopo de fbrendo tonfuram : Se hoc quia iftc non eft
in culpa : nec eíl contra. Extra de fententia eTcoinrr.unicar. ctrmngit i. quia loquitur
ibi de moni:io:ie iliorum , qui fimt in colpa. ítem numquid clericus vxoratus
compellcndns eft dimitiere negociatiouem , aut toníuram , Se habitum clericalem
? credo quod fie ; cum hujufmodi tonfura , Se habitus in vituperiuin rcdundant
ordinis elcricalis , Se cum porta nrur ab his , qui fecularibus negotiis
fe immifeent. arg. Extra de clericis,conj>.-g.uis. Joam.es.
f 'B ncficium Ecclefiflicum. "] Supple quod folis clericis dari conftievit ; ut
quod fibi pro titulo clericali aífignatum íit: íi enim vel penfio aliqua in aliquo
monafterio , vcl aliad beneficium, quaíi pro clrcmofyna íímplici, eflet ei datura,
non oporteret , quod propter illacl in hoc cafu portare* coronam.
t :3jT* '"--ic omii modo. J Cara oibet beneficium elericale. Qmx autem di ¿la
funt, intclli^e tantum de miooribds ordinibus ; quia fi quis in facris ordinibus
failus elfet miles , aut aliqua fecidet de prxdicftis, campellcndus eíf-t vivere
elcricaiiter , & qui cum pcrcutcrct, inciderct in canoncm , nifi tertio admonitus
á Prxlato fe corrigere nollet.
u Iufta caufa timoris. ] ídem inrelli?;c de aliis rationahilihus caufis, propter
quascredo aliquem polfc dimitiere clcricatum,quarum aliouas fupra cxprcfllmus:
cum autem cx fola libídine vivendi laicalitcr , & non ratibnabili caufa clericatura
dimittit, peccat mortaliter :& fi de hoc conftwct;, ad fatisfa&ioncm comfclli
deberet.
caufa

LÍBER PRIMUS.- 7$
taufa timoris exigit Tonfuram , vcl habitum transforman.
Argumento 23. q, 3. Maxlmlamts. ítem , numquid
Clcrici feculares, qui non portant Coronam , vel
Tonfuram rvel habitum congr.uentem , vcl qui non in-
terílmt 1
divinis officiis , nec rcíidenc, nec deferviunt
Eccle/iis funt i 11 ftatu falvandorum ? Ad hoc , licet aliqui
fcandalizentur, volentes applaudcrc íibi in peccatis,
¿í diecntes omnia jura,quas fuper hoc emanaverunt, de
ConfíKo inteüigenda> y dico qua: non : cum enim protaü
apoftafia pcena gravis , 6c multiplex imponatur , ut fu-»
pra eod. jf. Poéna. verf. Pro apoftafia irrvgularhatis , patet
quse non eft Coníllium , fed praxeptum: íi enim eí*
fet Coníllium , nullus aftringeretur , nec non fervantes
in aliquo punirentur : ut dift. 4. f. ult, 6c 14. q. 1. c.
ule. £c eft expreíTa quxdam conftitutio hodie Extra eodi
x Divinis officiis.) Quantum- affídue clericus beneficiarais reíídere debeat in,
Icclcfia , vcl in prxbaida , & in horis Canonicis , Se officiis in Ecclefia in*
tereífc , adarbirrium boni vir limitandum eft, vcl fecundum rationabiicm , &
approbatam confuctudincm:, vcl conftirucionem Ecclefia: prarbendalis .- non eniín
credo quod fingülis horis interefTe tenetur , aut fingulis diebus , aut noíti-bus
refidere. Ad horis tamen canónicas dicendas , vel audiendas , faitcm extra 1
Eccleíiam
, & privatira , credo quod ten'eaturquilibct beneficiatus- clericus in Ecclefia
; vcl prxbenda ; dum tamen fit adultus pe-rfeete : quia beneficia EcclcfiaCtica
dantur propter officia. Credo eriam quod omnis clericus in facro ordinc
confticutus , fea fit beneficiatus , feu non , tenetur ad hbras canónicas ; quia ordini
facro officium eft annexum: unde & fubdiacono dicitur in ordinatione fuá:
Vidclicec fi haienus fuifti tardus ad Ecclcfiam, modo lis velox : fi hactenus fomnolcntus
, amodo iis vígilans. Nec credo quod proptcr oceuparioncm ftudii, aut
laborcm peregrinationis ab horis canonicis exenfecur, aut quodArchiepiícopus,
aut Epifcopüs poífic fuper his difpenfarc , autin aliud difponere :• aut Abbas
eum fuo monacho proptcr fcholas , aut viarionem ; articulus tamen neceílitatis
ínevltabilis poteft exentare tales.Ec licet quis fi fufpéíiis, aut exeómunicarus , aut.
cria degradacus', fi ratione; ordinis -facriincerencbarur -d horas, tenetur & poft:
degradaras enim tenetur ad ea, qux funt oncris, Se non h moris : etenim íi racione
beneficii tantum renebatur anteóte poft fimilirer tenerur,quamdiu retinet bencneficium.
Sufpenfus tamtn, & exeómunicarus, vel degradarus non debet oificiare
Iccleíiam-in fuo ordinc: Se cum folus diçit horas ille,. quia fHfpenfus eft, vel
«tégradatus , aut cum alus non officiando Eccleíiam , non.deber dicere , Dominus
vobifcum,& finiüia verba,qua? ad dignitatem ordinis cjus'perrincnr.Excóí
municatus aurcm non debet cum alus dicere horas;quia non cft ei cómunic.andú
Si autem cuín alioüLsfulpendihir, autexcómumca:ur,aiir degradatur , prohiberet
Prxlatus , ne diceret horas privatim-, error efTet cxprefíus'in mandato ¡ nec tenetur
obedirc, nifi ficret ex caufa , in-odium , & horrorcm criminis perpetrati ;
ficut prohibetur aliquando, ne reliquia: ciborum excommunicari mjfccantur. cur»
«usKliquiis^fcd projiciantur canibus,.

"74 SUMM^G SANCTI RAYMUNDI,
7 Expectantes, vcrf. ponat 8c unuíquifque gladium'fupet
^ernur per médium caítrorum tranírem z de porta in pWi
l
am: nec parcat próximo , vel amieo , quin faluti^con
íiiíis vilipeníis , morum , vel vitae-abjicit honeftatem,,
vel non íérvat in tonfura, veftibus, ¿c aliis modcftia;
Clericalem. Hi autem ¿qui non a frcquentant-Eccl
. fiam fuam , •& officium fuum implere negligunt, íi ádmoniti
non fe correxerint> debent fuípcndi ab officio»
• uSt beneficio dift. 50. Contumaces-itift. 12. Eleuterius-8á
derieus vidtum.
$. 11. Sedvnumqüid tenentur ad reftitutionem HiW
i rum fruchium, quós voluptuosé confumunt, non facientes
íervitium, vel facientes, fed non debito modo 5 cum
lint in mortali peccato ? videtur quod fie : quia ifta oblan
xx fuerunt Ecciefiis ob caufam , videlicet, ut oraretiaá
3>ro offerentibus , & indeálerenrurpauperes -'.qui ergoj
•recipit, & non facit, infideliseft , &. necator pauperum,
nifi jufta aliqua causa fit impediros. 13. quxft. 2. giA
t.oblationes. .2. &c. Sequenti. ítem committit furtum

LÍBER PRIMUS. 77
M confcius eft , his auditis , c det ipfe folutíonem.
$. 12. Circa apoftaíiam autem irregularitatis quxritur.
Aliquis clauftralis cgrediens clauftrum vagatur , 6c fie
acquirit multa poftea ingreditur aliud monafterium :
modo quxritur, cujus monaíterii lint illx res , primi,
an fecundi. Ad hoc dicas, quodíi primiun monafterium
videbat eum ita vagantem, 6c noluit revocare , res tales
erun: fecundi monafterii, In authent. de fanctif.s Epifcopis.
/. Si AíonachííSy alias erunt primi» 18. q. i. o i.
6c .21, q, 2. Si qttis jam- tranjlutus. ext. de orT, ord»
VE TRANSGRESSIONE VOTI.
E quibufdam crlminibus dictum eft , q\ix dire&é
committuntur in Oeum: fequitur , ut
_ ordine continuato , de quibufdam aliis fubjiciamus
, qux, licet non adeo diredé , in
Deum íimi íimiliterperpetrantur. Et.primo detranfgreílione
Voti: ubi videndum , quid fit votum i qux fpecies voti'3 N* lm
an , 6c qualiter redimí poílit, 6c qualiter vaieat irritara
6c an in votis poílit difpcnfari.
§. 1. Votum eft alicujus boni cum deliberatione rada
prom'íTio : íi enim fiar de re mala , vel de bona, íed
c Det ¡pfe folutíonem ) Videtur innuere , quia non cft alia folutio , nifi quod
teftituat fructus fie perceptos. Ego credo quia non renetur al rcfticucndum frac*
t»s proptcr hoc folim , qioi recepit illos , aut expendic, dum erat in mortali ;
d.i.n tamen illos in débitos , vcl licitos ufus «penderit: fcd íi illos confumpGc
in expíenlo peccato fio , fcilicer luxuriá, vcl alio vitio , aut íi defraudavie Ecclcüvji
faam fer7Ítio debito •, ita quod nec per Vicarium defervivir , fructus íic •
perceptos tenetur reftituere , dando eos pauperibus . vcl conrerten do in utiiitatein
Ecclcli.-e , nifi fuerit talis Ecelefiíe conftitutio , in qua obtinebar benefi--:»
cium , quod fru&us , q*os amitrii , qui non reíiJet, cedunt in utilitateni refidencium
; in quo cafu debet fieri reftitutio conununitati rcíidentium. Credo
ctiam , quod ha:c reftitutio facienda eft de bonisj parrimonialibus , autaliundé,
quam de Ecclefia acqu'litis , 1¡ habeantur •, non auteinde proventibus beneficii
Ecclcíiaftici : tamen quidquid fupcicftei de hujufmodi fru&ibus, dedudis expenfis
fuis legitime factis erga fe, & fámiham fuam, ¿V in aliis liciris caíibus ,
in.piosufus erogare deberec , quarnvis ex culpa fuá ad nullam aliam teacatu* -.
icftitutionem.-Dc hoc. requirc infra. De ufuris.§. Compellitur.iaü.
p quibufdam. ] &in&*- - -
' €
f*

|W#R. W. i. B ¿ N C DCLIBERATIONE NON OBTÍGAT. IÍIDORUS. 2 2. Q. 4. IH
¿¡t^iT*** NIALIS PRCRMIFFIS RCFCINDC FIDEM I IN TURPI VOTO MUTA D
, CRCTUM. & Ext. co,

LÍBER PRIMUS. 77
tiren tdem. verf. ad tertium 5 quxíitum. Votum voluntarás
dicitur illud bonum , ad quod non tenetur aliquis,
quia fine illo poteft eíTe falus , 6c tamen fponté obligar
fe ad illud, 6c poftea tenetur: ut votum-continentiae ,
abftinentias ,peregrinationis, 5c Íimilia.-De hoc dicitur
in Pfal. Vovctc , & reddite , id eft, fi vovetis , reddite. 7JfS
De utroque voto, fcilicet neceíTitatis , 6c voluntatis, dicit
Auguftinus : Sunt quadam , qua & non voventes debe- , ,
tnus .$ quadam etiam , qux. mji voverimus , non debemus jyf
wur. 17. q. i. c. i. Votum autem voluntatis fubdiftinguitur
; quia aliud \ privatum, feu íimplex > aliud pu-
Qu&fitum.) Aut niKil, aut parum loquitur ibi de hac materia.
Privatum, fea fimplex. ] Nota , quod íimplex votum cft , cum nuil*
ttdhibctur folennitas : folenne yero dicitur , cui certa notificatio , vcl exprcfíio
de jure , aut de confuetudinc introducta adhibecur folennitas. Invoto per
xegrinationis adhibecur folennitas per fufeeptionem pera:, & baculi benedi-
¿ti á Sacerdote ; vel per fufeeprionem crucis , in voro térra: Sanétar. Vocum
autem continentia: fecundum qlioídam folennizarur per fufeeptionemfacri ordinis
, vel regularás habitús, vel per publicam feripturam j vel per atteftationem
factam coram Epifcopo ; vcl per rcdditioncm in manu publicar perfonx:
íicut innuit. Hugutio 17. q. 1. in princ. Joanñes vero noravir. 17. q. 1. c. 1.
X^uod votum continencia: non folennizatur , nifi tribus modis : Uno modo per
facri ordinis fufeeprionem ; alio modo, cum aliquis , vel aliqua receperit
veftem facram á quocumque , & poft fufeeptionem incipit cohabitare cum aliis
Monachis , yel Mohialibus in Ecclcíia. 17. q. 1. Viduas. Ita quod aliquandw.
ibi ftet inter illos , vel illas , fcilicet per rriduum : ut ext. de Rcgularibus. Ad
Koftram . Tercio modo cum dicit aliquis vcl aliqua coram Epifcopo , vel
Abbate, vel Abbatiífa, aut coram duobus , vel tribu» teftibus : Ego me dc-
Voveo huic Religión! ; quia hoc cft aliud fecundum ipfum , quám diccre , ego
"voveo continenciam : primum enim eft quáfi votum folenne , & impedir
& dirimir matrimonium fequens. Secundum eft íimplex, & impedit , fed non
dirimir. Secundum vero : Tancredus non folennizatur vocum monachacus ,
nifi per profeífionem veram , vcl pra:fumpram ; feu racitam, vcl cxprcíTam :
ficutpatet in fumma de matrimonio. 4. verf. De impedimento voti :'Ubi
plcniusde hoc tradlatum eft. Ego credo , quod abfquc ordinis fufeéptione,
•el profcííione poteft in fxculo remanendo aliquis , vel aliqua faceré vocum
cafticaris folenne , quod impediet , & dirimet macrimonium poftea conrrahen-

f0 SUMMJ SANCTI RA^Y-MITNRíl
blicuQT> feu folemnc. k
Quod dicatut finmlex, 8c quoJ
folenne. jçt. in fumma de matrimonio uitraétatu de-;
impedimento voti. Hoc tamen notandinn-eít : quan
tum ad Deum,votum íimplex* non miñiis obligar, quái;
folenne & utriufque. tranfgreífor peccat mortaliter
Extra qui Clerí. vel vcv matrim-. contraJiV pofl¡ Rurjk¡¡¡
Et inter fímplexverbum,, & juramentutn Deus non facitj
í differentiam* 22. q.;5»^jürame&tL-rgravius. tamenj
peccat , qui frangit folemne 5.6c gravior pcenitentia íibi
CÍl.imponenda. dift. 27. íi vir. 27. q. 1. Vtrginibus.
Quod ergo dicit: 1 non minus obligat íimplex > quá
per ingreííum, aut- propter favorem religionis , difCohi t fie poft matrim
niurn ípiriruale taliter contractual , Se confumatum tranfiri non poteft ad ma-]
trimonium carnale: quod íi fiat de fació , nihil agetur, Ratio autem , quar
hujufmodi votum folenne impedic > & dirimit matrimon ;
um poftea contraheu
dum xhzc eft; quia in íimplici voto continentixfola cft promiíiio de futuro,
fcd.'ubi adhibecur prxdiéra folennitas, fittraduéfcio r &..tranílatio , & traníitu
in jus, & poteftatem Chrifti y per approbationem , Se receptícncm faccam per;
hujuímodi publicam pcríbnam ; & ficut in vendicionc facta duobus , in jure e
potior traclitio prior, ita quod fecunda .traditio non. transfert dominium , fe
tantum prima; íic poft. matrimonium fpirituale íic comracturn., non pote
contrahens transfetre poteftatem fui in • virum carnalem. Sed ad hanc Íblcnni4
aationem neceiTaria funt quatuor, íinc quibus non erit hujuímodi votum íc
Tcnne , quam vis fiar coram toro mundo*; fcilicet confenfus de prarfenti in perpetuam
continentiam , ut diftum cft , & notificado ejufdem--.-confenfus fa¿"l
suplica; octCoax: ficut in matrimonio carnali neceífaria cft notificarlo coníc
fus }. item traductio facía in manu publica: perfonas,. ítem aprobatio , & re;,
ceptio facía per iiiam publicam pcríbnam; quia quantumenmque voveataliquja
vel tradat, vel det fe Deo, quantum in fe eft, in hujuímodi matrimonium fpJ
rituale ; tamen ni íi adíit Vi carius Domini , qui locoejus accepcet, & recipi
ftujufmodi votum, & traditionem, non erit nifi votum. íimplex » quod emifi.
ti tur a íieculari, & \n íicculo remanente. Publica autem períbna , quoad ho

LÍBER. PRIMUS. 7}
fíblemne, id cft , non minori tcmpore 5 vcl quia utriuf-
•« 6c de
voluntarias, votum continentiae. Vota neceílitatis ideo
dico non poíle commutari 5 quia non eft difpenfatio ,
vel comunitario-contra Deum. 1 5. q. 1. Sunt quidam. 6c
dift. ij.Sicut* 11. q. 3. gui refiftit. Poteft tamen Papa
verbum Evangelii interpretan. Extr. De teílibus. Licet
1. in fi. verf. in ore duorum , vel trium ftet om/ic
verbum : interpretatur íic, id eft , non paucorum : funt
enim plures cafus , in quibus m
plures teftes requirun-
tur. ítem poteft difpenfare contra Apoftolum, 6c omnem
hominem, quantutncumque fan&um , 6c eorum
dida murare $ niíi in his , qux illi n de fidei articulií
dixerunt : verbi gratia in canone Apoftolorum prxcipitur,
quod Presbyter , íi fuerit fornicator , deponatur.
dift. 81. Presbyter. Et tamen contra hoc difpenfac Concilium
Gangrenfe. dift. 81. Presbyter. ítem votum continentiae
ideo non poteft commutari 5 quia vix , vei
¿numquam 0
poteft melius invenid, in quod fieret com-
m Plures teftes. ] Quia ad condemnationem Epifcopi Cardinalis 71. Teftes.
Ai condemnationcm Presbyteri Cardinalis 48. aa condemnationcm Diaconi
Cardinalis 37. ad condemnationcm Subdiaconi Cardinalis, & inferiorum ele»
licor ata Romana:'•Ecclefix feprem teftes exigimtur. 1. q. 4. prtful.. ic nullam.
n De fidei urticulis. ] & in iis , qux de jure divino.
O Poteft melíus inventri. ) Quia omnis pondtratio non oH dignu centinintis
Ecclcílaftici IÍ. Iacorrupti» enim facit proxiroum Deo. Sap. i.

*ó SUMMi SANCTI RAYMUNDÍ
mutatio 5 5c eíl: exprelfum. Extr. de ftatu mona, P CUJÍ•?
monafterium. in fi. 3 2. q. 1. mptix. Hoc tamen verum
eft, quod íi votum continencias non eft folcnnizatum
, fed íimplex , licet talis,. qui fie vovit íimpliciter
peccet mortalicer macrimonium contrahendo j- íi tamen
contraxerit, 6c per verba deprxfenci , tcnet macrimonium,
6c ipfe debet agere pcenitentiam de fraccione voti.
Extr. qui Cler. vel vo. Veniens. 6c rurjus. Sicut éconverfo
folvitur matrimonium per religionis ingreílum ante
carnalem copulam. Ext. de conver* conju. Verum 5c
Ex publico. Alia vero .voluntatis vota poiííint redimi,
vel commutari : cum enim in veteri lege , in qua non"
minus prxcepcum Domini obligabat, quám votum obll*
get hodie in Eccleíia , primogénita, qua: Domino man-*
dabantur ofFerri, quxdam Domino rcdderentur : ut T
primogénita Levitarum : quxdam redimerentur 5 ut aliarum.
Tribuum : quxdam commutarentur in aliud :
íicut r
primogenitum aíirii, quod ove • commutabatur >
pacet quod votum commutari poílii in opus aliud pietatis.
ítem, contra prxcepcum-Domini, Jo fue corporalem
mortemt Gabaonitarum commutavit in mortem
civilem , id eft, in perpetuam fervitucem. Nota ergo
quod dúo exiguntur ad hoc , ut .talium votorum fíat re->
demptio, vel commutatio : caufa, 6c Siiperioris*auctoritas.
Caufa , ut fi vovens fit fenex , debilis, velinfirmus*
velíi ex ipíius abfentia , guerra , vel turbatio tímeteme
in térra : vel íi•-veriíimiliter redemptio , vel commuta*'
tio melior videatur , 6c magis aecepta Deo , quám pe-»
regrinacio , vel abftinentia : verbi gratia , emiíic aliquis
vocum Hierofoiymitanum j qui non eft-ibi ucilis: cum
nec poíEc pugnare propcer debilicacem, vel perfonx con-*
ditionem: quia Clericus eft : nec talis, qui fuoConíilio,
vel prxdicatione videatur ibi ucilis: vel mulier : nec
' p Cum ad monxfiorium. ] Ibi dicitur quod abdicarb proprietatis , ílait
ctiftodia caftíratis, adeo eft annera regula: Monachof mn-, ut contra cam ne
Émmmus Pcnrifex poflir liccntiam indúlgew.
. q Primogénita Levitarum. ] Numcr. 3.
t Primogenitum afini. } Exod. 13^-
Ü Gabaonitarum. J Jofue.

LÍBER PRIMUS. Sf
poteft fccum ducere bcllatores j quia paupcr eft :
nec eft artifex , vel agrícola, qui delaboribus fuis poffic
acquirere neceílaria , &; terrx fubíidia miniftrare :
quamvis non multi talium, propter brevitatem pofíeffionum
, & paucitatcm inhabitantium , ibi funt oportuni.
c
ítem , u utrum habeant caufam temporalcm, vel
perpetuam , ut in primo cafu indulgeatur dilatio: in fecundo
redemptio , Superioris audoritas exigitur : quia
nemini licet audoritate propria x
redimere, vel comrau-
tare,
§. 4. Eft tamen differentia inter votum terrx fanéfce
8c alia vota, quia devoto terrx Sanctx redimcndo, commutando
, vel differendo nullus poteft fe intromittere,
nifi Papa, vel alius de fuo fpeciali mandato : J &L hoc
fine opihione. In aliis autem redimendis , commutandis
, vel difterendis, licet quidam aliter dixerint, &. alii
dubitaverint, dico quod iuus dicecefanus Epifcopus,
confideratis caufis , poteft aucloritatem prxftare : quia
expreíía eft decr. ext. eo. c 1. probantur autem hxc
omnia fupradicta ab illo verf. alia vero voluntatis vota
ext. eo. Scriptura. &C non efi , & magnx. & quod fuper his

t*2 SUMMA* S A NCTIH AYMUND'I
ki perpetnam nofcunttir reHgíonis..bíervantíam c
com-'
murare: immo nec mutat aliquis propofitúnr-: tamení
pro falute animx fuá? urilius átíquid::meditatur. •&>.-etiam addáborem 5 ut "fi votum erat rhierofolyzmkanum
,.veí íkmlc. puta, contra 4ixreticos,., wel aliud
;tale , omnia fine áiminutione tránfinutat,per aliquem,
vel per aliquos vi rosreligíofos'in tifus , Seílíbíidium terrx
iancrx.j.feu cathoiicórum pro üde pugnantium ttv
rtaliter transferendo. Ext. co. magna. &C quod fuper'úü. In
votis aliaructn iperegrinatiomim.,, :putá^fa«c"ti. Jacobi, vel
¿íimüktm,„-dicovidem-v-hocexce>pco.,-quod ad locumpe-
• •/ííeg'iitiatioiiis^iit-cat roblationem ,• qua ibi eílet'facturus:
¿Scalias .expenfas ,,-cü. c6.penfati©ne-4aborÍ6 in alia, qux
,-niagis Deo.placere^debent45credo , ?fál-vo.vmeliofi judi-i
- cío., eonvei'tendas. arg. Ext, eod. c ¿L.^Scriptura. In
^voto;abftinentix habenda eílratio afperitatis jejunioru
?$>anis/&: aqux, fie omríiü aliorü , qux in voto fuerint
•coprehefa.-confiderari etiam debet 4aíEuentia voventis**:
;¡t 'Çvmmut/tre:}-Hoc 'de médiocribus perfonis -fine dubio verum eft, quo3|
yjper ingrcíTum religionis liberantur á voto. Sed numquid idem de Rege-, rsc
Imperatorc, Ducc, vel Comité , vel ¡-aliquo Potente , ex quo pendet totus -:exerí*Cf.zi}s
Cruce fignatorum , & de ejus. abieutia deíblabitur, ? .Quid etiam fi vovit
«quod toro tempore vita: fiíz , vel ufane ad triennium , vel ád'Tcptennium in
•fterram .San&armproficifcetur > & tenebit íecum mille , vel dúo mil lia militum ? •!
5fJR.cípctndco ubi ..próbábílítcr dubitatur , utrum eircaarduas .-h-ujú&noiii perdonas
^-preponderare débeat communis utilitas, vel privata , credo Papam potius eñe
rfonfulcndum • iivhoc cafu , quam aliquidtemcK derfiniendum. *4Qúid fi aliquis j
¿Cruce fignatus > vel -alius vovit quod expenderet, vel rrutterctin uibfidium ccr-
}#ay;Sancta:. centum marchas^..poftea ingredicur religioncm , numquid eft llbera-
.*ítU5 armiño ? RcfpOitñco , fie, quead laborem peregrinationis , non quoad pc-
*curiiam;pra:di¿lam ; quia nec Epifcopus ,- nec alius , fine ípcéiali licentia Papar»
tyáteft .murare vota tcrrajíSancta:, nec- ipfo< j ute jnutantur ,per ingrcíTum rclígio-
«Ms, non tfjijqad JoLxjrçnipcrcgrin&tioais.
•id Affintntia^oiíeviis."]-fjnde paupefi operario conceditur redimere jejuniur* y
Acund* ferias uno "Senario. 8i. díft. fresbvttr. J
Generál ;
rer autem do#rin»
.^rcabúíuíh-o'di redemptioncm wotorum dari non poteft de facili; cura cx
:«ircttiil.aníiis j>crwnarwn hujufmodi redemptio vario fit taxanda.

LÍBER PRIMTJS. *y.
$Xtr* eo. e. i, Nam in eadeni fpecie voti aliquis pau>
per poíTec redimere cum centum-iolidis , vel etiam uno
den a rio , vel nullo, fi nihil haberet , vcl habere pollét , .
ubi Rcx , vel Comes: non poflct cum miile marchis ar> -
genti.
f. 5. Poteft autem voluntatis votum c
irritan duc*-
btis modis , fcilicet defecht conditionis, & poteftate Superioris
: defe&u conditionis, feu gcneralis, feu-fpecialis:
Generalis, puta ii vixero , íi potero-, li Dcus voluerit
j qux femper fubmtelligiinuir-, etiam íi non apponantur.
27. q. 2. Beata María. De talibus facit mentionem
Pelagius» 16. q, 1. In parochta.- Specialis , puta IT
iritravero-Lombardiam , ibo.ad.San&um Marcum 5 vel
liíilius meus fuerit liberatus de intirmitatc, vilitabo San-
¿"fcum Jacobum , vel fimile huic. Similíter f
fi defeccrit
conditio , non obligatur ex voto 5 aliter íic .32. q-i8„
Non folum Extra dc ;
cond. app. verum Extra de rcfti.fpoí»
Olim caufam. Et hoc iritelligas , g ubi tota obligatio ponebatur
in eventu conditionis: fecusíi alia fuit ft
coiv.
caula 5 vel etiam íi fecit votum/ob-caufam, &.publico Y
&: non expreHit causa .feu- votü h & propter confeien*
tiam , $c propter fcandalum tollendum tenetur implerc.
Extra eod. magna» Et de conv. conjiu ex. parte.tua. • circa
fin. 1
Poteftate vero Superioris multipliciter : Sunt enim
quxdamperfonx , qux non habent liberam fácultatcm
vovendi 5 ut monachus non poteft faceré- votum abfti-.
e Irritar i ) Id eft j irritum eíTc , & voventem non obligare. ..
f Si defecerit.) Id eft íi non extiterit. -
g Ubi tota. ) Id eft, quando, qui Yovebatvnon¿ntendebaíCe obligare , nifi..
oxeante , vel cvcnicntc condiiione.
h Concaufa. ) quia fcififet^fimpl¿citer intendebaí fcfe oblígate ¿ non tantum
in .eventu conditionis.
Alia littera concauía, id eft, fi non-tantum ex una caufa fefe bbligavit-,íéd
etiam ex alia : verbi gratia, aliquis vovit, quod irct ad Sariclum Jacobum,
quiacredebat ibi inveuire fratrem fuum;-& rtihilominas propter rediméda peecata
íua : in hoc caáu, quamvis fciat fratrem-fuum deccflílíe ánrequámiter arlipiat
, nihilominus tamen irc, propter» aliam caufam tcnebitar. ídem imelligíS',
quotiesfeumque vovcat aliquis cx duabus- caufis , vcl ex piurious ; vel
fub duabus- conditiOnibus , vel pluribus : & nihilominus-intendit le obligare
qualibcDÜbrum caufarum , vel conditiónum extante.h
Propter confcient'wm , vel concauftm. ] Alia littera r Se expone tit füí:e¿.
i Setefass x/tre fttperiws.) Çuapjc, poteft. izxitari votum, •
\

»4 SUMA** $J*N¡CTI RAYMUNDlv
tfcntise , vel peregrinationis | reí aliquod aliud j & íi fe-'
ceric, non debet exequi fine licentia Abbatis , ne íiiper
eum fratres ícandáiizentur^íl eorum confuetudinem generalera
* íingularis voluerit excederé*: vel ne de tur ei
occaíio' evagandi. io.q, 4. Monacho. &c jf. Verum. 41*
dift. jQitifqws. Exeipitur votum ftri¿fcioris religionis , ad
quam ii tranfire voluerit vnon m
ex levitate , vel teme-
: ritate, in ja&uram ^v.6c ruinamfui^Ordinis fed ex charítate
, Se infpiratione divina , íiebet jhumiliter licentiam
n poftulare á Prxlato fuo j -qua petita , fi ve non,,
poterit trsitiÇirc. Extra de regular, ¿c tranf.adrelig. Licet*
£t hoc de ómnibus,religiofis 6c prsccípué de íecularíbus
eft tenendum : ut in eadem decr* Licet* $C i^, iragj
i Singhlaris. ] Id cft , perTuam fingularitatem.
ÍI Ézragandt.) Si licerec ei ad übitum peregrinar!.
m T.x levitate. ) Si dubirecur , utrum fitlaxior , vel ar&ior religio , á3
"quam aliquis regularis vult tranfire ; & utrum ex chántate , an temeritace hoc
•vclir faceré T Supcriori* cft arbitrium requirendom : Ut ext. de rcgul. Licer.
n TofíuUre* ] Nunquid , íi tranfeat non petita licentia ad arcfiorem r8R
pionera , eo íblo poteft revocítri á Praelato ? Rcfpondeo : credo quod non-.,
«naxime fi profeíuonem fecit ubi fe cranstulit. Multa enim prohibentur fieri,
qua: ramen tcnent, licct fiant contra prohibitiencm : ficut patet in fponfa-
;
Xibus de futuro , & voto íimplici continentiar > quia matrimonium contra£tum
eum aliqua perfoiuLgpiet poft hujuímodi fponfelia i & votum íimplex rvuppi-
:
.£ur per fequens matrimonium. Tone : impetravit aliquis regularis licentiam
ab Abbate fuo tranfeunoi 'ad arífciorem reiigioncm , poftea pecnitet ille ynumquid
Abbas prard¿¿tus tenetur eum recipere rçvcreentem ? Reípondeo 5 íi ille
¿ion poteft inrenire ar&iorcm reiigioncm , nifi recipiatur; aut non poteft fu-
"ftincre aufteritarem illius , poftquam.próbavit eam tenetur eum recipere íi revertitur
anre ¿a&zm ibi profeíSoncm , .aut nondum trari fá£to tempore probad*-'
y¿ks : nec poteft repclli prartextu pripris licentia; , vcl renonciationis fi renun-
*ciavcrit primo monaftcrio 5 .cum Fa&a fit ex caufa , fcilicet, ut tranfiret-¡ad ar-
«¿horein teligtoaem > & çau/a /ecuca «non fit: alias autem non tenetur tum re*
'Ciperc. Quid fi petiir licentiam tratifeundi , & Abbas dixit. quod deliberaret yJ¡c
antequam reípondeat, ille vpcenitct dicens quod non vult tranfire ; Abbas rasf»en
poftea licentiat a¡tn 7~numquid tenetur exire? Reípondeo quod non , ex quo
non concurrerct eodem tempore voluntas petcntis , & lícentiantis : credo autem
•quod ubi quis licentiam petit tranfeundi ad aríliorcm reiigioncm , fufficit li*
. «cenria fouus Ahbaás^ ubi autem ad parexn j notávic "-Hugutio quod no*
:-fufficit- licentia Prxlati > fine licentia Conventíis cum in alienadome
prardii., quod minus valet, quám homo > requiratur confenfus Gapitull:; ad
Jaíiorem autejp reiigioncm non poteft tranfire, etiam de coníenfu Abbatis , 8C
Conventos : quia eft fibi çontrarius. Cúm autem Abbas, & Convcntus liccntiant
aliquem fimpliciter \ Se iüc renunciar, fimpliciter fuo monafterio > ex odio forcé
«reí rancorc, vel alia de causa, non valet, quod zgitiix ¿ quia hoc non cft # oi*
¿darc iícentiam evagationis r & diífolucionis.

LÍBER PRIMUS. *f
T)u£. fed contradicunt aperté Gregorius , & Urbanus
Papa 19. q. i. c. i. 2. & 3. In qnibus diftrichc prohibetur
Canonicis regularibus ad monafticam reiigioncm
tranfire abfquc permiílione patris , ac congregationis.
Sed illud non tenct-j vel intelligitur de his , qui levitatis
causa tranfire volunt : ut dicitur in illa decr. Licet*
§. 6. Quod diclum eíl o de Monacho , intelligas de
Clcrico feculari , non in voto p abílinentix , fed religionis
, & peregrinationis. De conf. dift. 5. Nonoportet.
Fallir in Epifcopo , qui nec votum q peregrinationis,vel
religionis poteft faceré , niíi obtenta r licentia Papx f
Extr. eo. f Magna. íc De regula, licet. ítem fervus fine
Domini volúntate, dift. 54. Si fervus fcicnte.&zrg. Ext.
de fent. excommun. Mulleres. Tamen íi intraverit reli-r
gionem , £c eíl perfona nota j vel etiam eft incógnita ¿
•quianefeiturutrum íitliber,vel fervus, non debet recipi
ad monachatum per triennium 5 infrá quód , fi fervus,
vel f ratiociniis obligatus , vel u
colonus, id eft origina-
o De Monacho.) Quod debet petere licentiam de roto faciendo.
P Abftinentit. ] Hoc dicit, quia votum abftinentix poteft clericus fceularifi
«mirterc , non petita Prxlati licentia.
q Peregrinationis. ] Quia clericus non ftcbet in peregrinationcm iré íine li.
ecntia fui Epifcopi : hoc autem de confuetudinc non ferratur : nam circa elcri.
eos beneficiaros fallir illud , quod diétum eft , quod clericus, reí monacbus ,
nifi petita licentia a Prxlato fuo , non poteft peregrinan , vcl tranfire ad rcligionem.
r Licentia Papt. ] Generali, vel fpeciali, quantum ad votum peregrinarionis;
quod tamen intelligo de peregrinatione,per quam oporret Epifcopum abeíTe
divinis ab ecclefia: ficut innuit illa decr. magnt. Si autem non oportct eum
diu abcffc , credo quod fumeir licentia Archicpifcopi.
f Magnt. ) Pulcherrima cft decr. & raneuntur ibi multa bona , per Innoc.
III. & inter extera. Quidem tria prxcipux duximus in hoc negotio attendenda.
Quid liccat fecundum honeftatem , 4: quid expediat fecundum utilitatcm. In fine
illius decrct. abfolvit«r ille Epifcopm á roto tranfmarino , Se conceditur ci
totum ülud ita commutarc , ur expeías, quas fucrat in cundo , Se morando , Se
Xcdeundo fa&ums , fine diminutione committat alicui rcligioío in ufus fanftx
terrx t ra ns fe rendas. Indicit etiamei Dominus Papa, ut laborcm laboribus tecompc»fer,
follicitius inftando vigiliis, devotius vacando orationibus , Se jejunii*
fortius exercendo. Hxc tria témpora confiderantur , cum quis condemnatur
alii in expenfis fa&is in appcllationc. Extra de appell. reprehenfibilis.
t Ratiocinijs.) Rcipublicx, quoddico-, quia proptcr rviecirúa grivatoruaa
1lon impeditur quis fieri clericus, TCI monac&u*.

ffc.SUMM yE SANCTI I^YMUNOf, ,jB
fias , u vcl afcriptitius quseratur a domino íu© , rcdda- -
tur ci cum ómnibus his, quae-.attulit j fide tamen accepta
de impunitate : fi autem infra triennium non fucric
requifitus, pofteá quxri non poteft. 17. Q. 1. Si quis
ineognitus, Quando-iñcipiet computan illud triennium ?
dicit Hugut. quod á tempore ingreíTus,6ccurret ex continué
in favorem religionis, Laurentius Joannes 6c alii'
plerique dicunt , X> quod a tempore feientix dominu
arg. praedicli. cap.. Si quis incógnitos, in fi. verf, Nifi fit
tam longé » quod 1
nveniri non poífit. Quód fi recipiunt
cum x
-ad proíeífionem ante hoc tempus /'credo , falvo I
meliori judicio , quod ille debet * remanere in ordine
6c monafteriu debet fatisfacereOno.quia fuit ih culpa re
cipiendo eum« arg. dift. ¿4-Si fervus fciente.Vú. dic.quod i
& ifte-erat incognítus,Scaílerebat fe liberum, çum.inter^
rogabatur de hoc vel forte probábat hoc per .fallos
teftes, 6¿corruptosj fiDónus. noluerit'cum ex gratíádiimittere,
fpolia bitur , tamquam indignus, 6c,vilis., ha^
ü Colortus) - lila tria nomina, c otó ñus, originarius >.afcnpritruS'fiint fyao-'
nyma fignific antia cuj.ufdam conditionis homincs, .qui ita afcripti funt tcrris co-
Icndis, qubdfnon po llanta cultura illa tccedcrc fine volúntate dominorum ; ncç
poíTunt rendí une illis : & quia tenentur colete tcrram, dicuntur coloni; Se quia
aícripti funt, feu deputati ad hoc faciendum ex conditione fuá, dicuntur afcriptitii:
Se qnia nx fuá origine •> vclpatrum vel avorum fuorum ita adhzrant
gleba;, rocantur originarii: qui • autem -colones efir,; non. cx. conditione , fed
as conduílione monachus poteft fiefi. -
x C enttnut
- ] Continuum dicitur tempus fecundum jura, quod currit contra
aliqucm •> licet non habeat peritiam experiendi, aut 'fcicntiam. rei gefta::
ntilc aucem vocatur tempus ,. quod .non cucrit, nifi. á tempore -fcienciar,
y Qwd x te>npore. fáe¿it.it. ] Et tale -tempus.vocat-ur utiio > nourcontinuiinv
? z Adfrtfi(Jioaem. ) Numquid talis eft monachus , cum fervus invito domino
Soonachus fieri non debeat. 16. q. 1. Qui veré. Cum invito.domino fervus
non poííit conftituere hominem fuper caput fuum; quod videtur exigere rcgtda
monachorum , & canpnicorum regulariurn i ç*. Quidam, dicunt, quod non
pptcft fieri .monachus : fed &..,Hngutius videtur. vellc contra rium , quod poteft
içrvus vovere contmenriam }_Sc propriis abrenunciáre ; & vivero ícCündum re- •
gulam monachorumquantumlibct falvo juré dominii ¿ quod haber incorpore
íervi ; Se animain pse obligare invito Domino ; licet non, pofirt; "al jis- íübjicere
*;orpus; fed fubjedtio cor.por.is non exigitur ad manachatum. » quia in-propriia..
domo poteft quis cííe' ? & effici monac.nits. arg.--17. q. 1. J>e viÜu'ts,.
a Reiñitere. J Et hoc i n favo re religionis, quód fatis poteft dici, quand© •
Jfervus habita bona fide , ifttravit monafterium-, credens fe clfc Ubcram ; aJire^
fidctttf.4O»ino REFTICUCADUS CÜC,Á vclitdonaimy,.

LÍBER PRIMUS. tf,
>:tu uella% 2c q. 2. c. 1. Se 2. Si invitus. c intrat, exire poli
Reftituetur domino. ) Quid íi portea fuerit maoumiltus , numquid teñe
bitur reyerri ad monafterium , ubi profeíTionem fecit ? Refpondeo : dicunt quí­
dam , quod non , fed Hugutio notavit. XX. q. x. Si quis inngnitus. Quod rru-
jufmodi fervus., licet dicatur , quod non fuerit monachus , quia tamen, quan­
tum in eo fuit, nionachus fuit , tenetur rediré ad monafterium , Sed contra
'videtur extra de converf. conj. quidam intravir. Sed magiftcr loquitur hic fe­
cundum opinioncm propriam. & fecundum jus feriptum ; ibi vero fecundum
^Hugutio 5c fecundum coníilium : & dimeile eft refpondcre , dato quod férvus
manens fervus monachus fieri non poílit , ficut videtur fentire. Hugutio fa-
eilis eft refpondeo--, quia aliud eft de viro invita uxore intrantc monafterium ,
qui monachus eífe non poteft , quia vovere continentiam fine confenfu uxoris
non poteft , qux continentia annexa eft regnlx monachali; undc revocatur ab
uxore de monafterio : ipfamortua non tenetur revertí ad monafterium ; quod
numquam monachus fuit i fed fervus , adepta libertare , tenetur revertí ? quia
monachus fuit.
c Obligare diabolo. ] Et quia ficut dicit Hugutio tenetur ad alia. Extra de
delicl. puer. pucris. tenetur ad prxcepta , ficut adultus , quia dicit Bcrnardus
Auguftinus : pueri doli capaces , fcilicet feptem annorum ,& mentiri & verum
dicerc ; confiten , & negare poífunr. Urnotatur. de confi dift. 4. parvuli quod
etiam notavit Bcrnardus Ext. de delicr. puer. pueris. Unde tenetur votum fervare
, Se pernirentiam ágete , Sí invito patre Jponfalia contrahere de futuro ,
-& fidem fuper hoc daré poteft.
d Exprejfam -vel tacitam. ] Exprcíla eft , qua: fit per verba fecundum forrnam
ordinis. Tacita autem qux fit per receptionem habitus reguhris , qua utuntur
profeílt & per-hoc , quod vivens inter regulares legit, Sí cantat, ficut
«rofeífi , Se cartera omnia facit, & per inde eft , ac fi fccüfct cxprcíTam profeta
íuncm: utexttade regular. Vidua.

if SÜMMM 5. RAYMUNDU
tcft : nifi propter aliquam culpam f
ibi poneretur ad
poenitentiam g agendatn. 10. q. i. ficut. ¿HJJ* I.PMr**V,
dift. 50. 5; /7/ aut .quod fecit poftmodum ratum habuiíTc , relumpto habitu ad .'
monafterium per ceníuras Eccleíiaftieas ab Epifcopo rediré compellatuf ; quia
quod ab initio non tcnuit, per ratihabitionem roboratur. ext. de regular. 8c.
Tianf. ad reli^. (ignific. & cum virum. Quod etiam intellige in matrimonio •
carnali. Extra de fponf. ad id . 8c de defponf. impúber.-¿

ElB ER p r i m i t s ; " ¥ ' S¿
Extra deregai. & tranf. Jd reí. cum fimus. \ Si vero impubes
propriá au&oricate intrat, poteft extralii á patrc
vcl cucore infra m^annum*, 6c diem. 20. q. 2. c. 3, hoc
tamen addidif Innocentiiís IlI;*quod íicut in matrimonio
carnali malicia n fupplet «tatema o ita be in fpUricuali.
Ext. de reguL P Poftulafti. Si tamen impabes \
& doli capax emiftt q aliud votum , r
quam continen*tiapvidetur
quod- .fit obligaras $ nifi pater f
flatim cum
1 Si vero impnbes. y non doli. capax •> fecuadiun H.-vel-etiam doli capax, íccui>
dum communem opinionem. .
m Annum > & diem.) á tempore ícicntix , fcd qúare additur dies ínnunrt
Remonde : fie placuit juris Au&ori.
n Supplet &£%tem¿\ Ad hoc quod vir ante &iij^annum,foemina ante xij, annum
sompletum matrimonium' eofituahere poílint., „ .
o Ita & in Jpirituali) ut fcilicet ante anuos pubectatis .aliquis poílit efle obli»
gipus-íeJigioiji $J¡ in alio fupplet xtatem, fcilicet íi íit doli capax.
p Toftulajti) H*c decr. non eft hodic incorpore, decre. in forma , in qu£
^^lebar eiíe ; led dicitur ibi» quod qui ance.annos diferctionis habitum noviciorum
recipiunt > 2c tnfrárannum.-iliud- deponentes revertuntur- ad fieculum , &
ordinaá recipiunt eçclefias , poíTutit eas reciñerenifi prudencia in eis forre
íuppleveric «tatem: ut tranfire debéant ad laxiorem reiigioncm: quia cum
abfque proteftatione intraverint, vitam príefumuncur voluiJie murare. Sed quod
ibi dicitur hodic revocatum eft per conftitutipnem Gregorii > qui loquitur de
adulcís, quibus. tantum conceditur revertí ad fxculum , niíi in tribus caíibus : &
poíl illam Grcgotü Innoccntius-J Y. aliam edidit Decretalcm.- de hoç.infra i&
hac, rubrica.
q Atiud votum.) five juramentum t idem-enim videtur dicendnmquoad hoc
de jurapaeato , & de voto ; & hxc eft eommunis opinio : íed Num. 30. ubi,
agitur; de hujufmodi juramenris , & voris , dicit g!o/Iu , Se Auguftinus: NoírÁoe
ad omnem jurationempertinet^ fed ad eam, ubi quis voverit alicujus rei: abftinentiam
> qjiaUccbat uti per legem^ íed per Yotum ipfe fibi cÉfick'non licere.-^
r §¡¿Mm continentiá.) ídem etiam credo de vaco-continentix ante ingreíTwSn
religionis > quia.aro poterit revocari , nifi- ftáum revocetur.- Quid fi voverit
fervaturum íc continentiam , vcLúigreiTugun religionem , tune deinde , cum
venerit ad tftatem > vel moctuus fuerit pater > numquid poteft pater Ulud irritare
contradicendo .ftattfn ? Reípondeo : non poteft fecundum opinionem Hugutio
íed fecundum .communem ,quse humanior cft > poteft.
ÍStatim.) Nec.-dátur ei annus», & díct , ficut--intranfitu ad religionem ; Se
hoc > quia per itigrcííum fçligionis»cxinritur á poteftate patris > tutoris ; fed proptcr-ati'a
vota non eximitur : &ideo non poteft revocare , nifi ftatim revocn, ex
quo fclt votum efle emiiTum, & expone ftatim , id eft , ipfo die. arg. in Num.
M

po SUMMJE 5ANCTI R.AYMUNDI,
iudierit 1
revocet. iz, q. i. Mulier. Item 11 aliquis impubes
, doli tamcn capax , fponte intravit, confulerem
ci ad cautclam , quod non exiret j vcl íi cxívit , quod
rediret 5 niíi duxiílet uxorem : non tamen dico ipíum
teneri , nifi fecundum diftinclionem fupradictam. Sed
qui fi non metu , fed dolo induéhis intravit aliquis reiigioncm
, numquid poterit allegare deceptionem , 6c
exire l dicas quod non : non enim poterit fe dicere de»
•ceptum , cujus conditio melior facta eft : nec alterius
dolo > fed fuá: potius fatuitati aferibat. Ext. quod mee*
caufa. cum diletfus. Et de converf. conjug. Ex parte
tita: alias obtinc»-contrarium regulariter ¿ u quoddo-
t Reven?. ] Votum filii , vcl filiar impubcris ; idem enim credo de filio , Je
filia , licet lex loquatur de fola filia. Num 30. Quid íi pater contradixerit, &rcvocaverit
hujufmodi votum , íivc continentix , íitc aliud ; Se poft di«ftam revocationem
hujufmodi confentit voto, numquid filius, cum venerit ad xtatcrn,
tcnebitur obfervare yo tum ? Si v«tum illud non íit de íngrcfíu religionis. C¿.com>munis
cftopinio, quod non-, quia femç! fuit abfolutus, per revocationem fcilicet
factam á pacrc j &.oblieatio femel extinéta non revivifeit : unde non tcnebitur
fervare vetum hujufmodi, vel juramentum ,fi forte juravit aliquid, quodparcr,
aut tutor revocavit ; nifi iterum vovcat, aut jurct. ídem dicunt de uxore, qux
ad nvandatum viri frangir votum , quod eo mortuo non tenetur illud implcre.
ídem dicunr de fcrvo,qui intravit monafterium ,&rcvocatus á Domino poftea ef*
ficítur liber,quod non tenetur rediré-ad monafterium.Idcmde viro, qui invita,vc!
nefeiente uxore intravit monafteriú,&proptcr hoc revocatus fuit ab uxorc quod
momia uxorc non tenetur reintrare monafterium, licet tencatut contincrc. Sed
in ómnibus cafibusiftis dicitHugutio conrrarium,& dicit, quod in nullo cafuum
prxdfctarum,ve\ prreedentium abfolvitur impubes, aut fervus, aut vir ab hujuímodi
voris,fed ¿mpcdirur, ne poífit adimplcrc quod promiíEt. unde remoto ob~
, ftaculo,quod impediebat debet fieri cjuod impcdiebatur,&votum fcrvari.arg. 1 j.q,
, 6. nos[anclorum. Se juratos 13. q. 6. qui rectdunt. Se q.7.c. 1. íicut notavit Hugatt0
3»., q. t mulier. Sed in viro revocato ab uxorc de monafterio contra-
. dicit ei aperte Txt. de converf. conjug. ".quidam intravit. Se placct fcdipfcnon
recipü hujufmodi decretal. Et nota ,-.quod cum pater , vcl tutor revocar votum
filiar , vcl filii impubcris; aut mantos votum uxoris, non peccat; quia
. .uticur jure fuo concertó fibi a Deo , & a canonc : nec filius , nec filia , nec
^ mor pee can t, non adimplendo poft hujufmodi revocationem 33. q.

LÍBER PRIMUS. 5?r
lódante caufam concractui , non tenet contradus. ij.
q. c i.
§. 8. ítem uxor fi emifit votum abftincntix , vel
peregrinationis , vel continentia: , vel aliquod aliud >•
non debet audoritate fuá contravenire } íéd viri earum
* poíTunt irritare*, etiam fi ante matrimonium contrañura
emiferant votum, quod centrado matrimonio nondum
compleverant: verum eft etiam hoc , íi uxor de
confenfu viri emiferat tale votum , 6c poftea , prohibeat
j quia debet ei obedire uxor , 6c nullo modo peecat
uxor obediendo 5 licet peccet vir , id, quod confenferat,prohibendo,
33. q.5. Noluit 6c mamfeftum.Y Quod
autem dixi de voto continentix , intelligas cum diftindione
5 quia aut inter virum , 6c mulierem eft fecuta
carnalis copula ,-aut non. In" primo cafu , fi vult
uxor religionem intrare,* poteft > íi maritus íimilitet
intret Se é con ver fo 5 vel íi eft vetula uxor , Se non eft
íufpeda de incontineatia, licentiet virum , Se pronnttac
x Poffuni contravenire, vel irritare. ) PoíTiint fupplé. Numquid poíTunt irtitMc
fimilitCF juramenta earum facta ante matrimonium cóneractum, vel poft?
Refpondeo : credo quod non -, nifi fint talia, qua; prarftita funt fupet abftinent'a,
fecundiim quod innuit glo. Áuguftini fupra poíita. Notavit etiam fhigútio
33- q. 5. Noluit. quod fiante matrimonium contractum obügavit fe mulier
alicui homini , non poíTet poft contractum matrimonium vir ejus
liberare eam ab illa obligatione. Similiter credo, quod fi poft contractual
matrimonium jurarec aliquid alicui , quod ipía-poílet faceré contradicente
marito , nec polfet ille juramentum irritare ; alias credo ,
quod poflet. quid íi voveat mulier , vel jurct quod non ibit ad convivium,
vcl ad aliquid aliud extra domum propriam cum viro fuo ? Refpondeo : credo
quod hujufmodi juramentum , vel votum-, fi tamen votum eft, poteft Vir revocare.
Hugutio tamen notavit. 3 3, q. j. Manifeftum. quod maritus illa fola
vota abftinentia: uxons revocare poteft , quac ipfa implcrc non poteft fine
(cándalo viri : ut de jejuniis ; de furgendoad matutinas 1 de jacendo de no£tccum
cainifia : alia-autem qu* poteft implere fine fcandalo viri, revocare no»
poteft, nec uxor tenetur ei obedire in revocatiónc , ut fi vovcrit quod daret
aliquid de proprio , ubi confuetudo eft , quod niulicres habent bona parafrenalia
feparata á rebus dotalibus; vel fi vovcrit quod cantaret unum pfahnum»
8t diccrct pater nofter fingulis diebus , vcl noétibus-, vel quod dc-ca:tero noi>
exigerct debitum •> vcl quód non coníentirct adulterio.
J Quod autem tlixi. ) Scilicet, quod viri pofiunt irritare vota uxorum.
z Poteft. ) ¡ta quod vir (icentiet eam.
E f
tecrc,
promittat, [Proptet stcruara continentiam ; ut fupra dittum tft de
Mi

5)i SUMMifi.SANCTI R'AYMUNDI,
a
in mánu , vel prafcntia Epifcopi b
concinenciam : &
fie poterit vir intrare j alias non. Extra, de converf.
conjug. Cum fis-prtditus , & uxoratus. ídem videtur diccndum
de cafu converfo , videlicec quod uxor poífit
intrare religionem viro fene , Se non fufpecto de incontinentia
: quiain hujufmodi non ad imparia judicantur .
Extra de con veri, conjug. Ad Apoflolicam Se infra eo.
f. verf. Se nota. Si vero uxor non vult ingredi religionem
, fed in ixculo c promittit continentiam , oblígatur
quantum in ea eft i marito tamen petenti debitum
rcddet j nifi ambo emiferint pari confenfu tale vorum :
tune enim , etiam íi maritus prohiberct, ac votum frangeret,
ipfa tamen debet inftantiílimé perfeverare in voto
quod recit. 33. q. j. £)uod Deo. Se una fola. Non obítat
excr. de jurejur. Tua nos. 1.,Quia ibi non fuit faclum
votum continentia^ íi autem non intervenit carnalis copula
, poteft d
ingredi religionem invito viro , Secontra-
a ln munu vel prifentia. VTalia cnim majora negotia non debent expediri
per minorem , quam per Epifcopum, vcl per aliquem de mandato ejus: íi tamen
per aliam pciTonam inferiorem ficret , íi alias rite factum eíTer , non deberet
propter hoc Epifcopus fa&um revocare ; Se peccarct, fi de fació revocarer;
máxime fi confuetudo cfTct loci, quod talia per minorem , quam per Epifcopum
expedirenrur.
b Continentiam, ) Perpetuam fupplc : non enim fufficit quod promitfat continentiam
ad tempus vitz mariti tantum : fi aurcm , poít hujufmodi votum factum
ad tempus , maritus acceptus fuerit de fació , quia de jure non debet,
• roortuo marito poterit matrimonium contrahere : Se fie rcmanfit ufque ad
mortcm viri : quod ideo dico , quia , ficut notavit Hugutio 33. q. 5. Manifeftum.
Uxor vívente marito debet compelli intrare monafterium , vel faltem
vo ve re perpetuam continentiam: quod fatis credo , fi ipfa ignara fuit viri :
. alias non credo, quod compcllcnda fit; fed potius revocare maritum debebir,
fi induci non poílit illa ad intrandum Tnonaftcrium quoniam eft fufpccta :
vcl ad vovendum perpetuam continentiam , quoniam non eft fufpecla.
c Promittit.) Sine confenfu mariti, fecundum-Hugutio fi enñn de confenfu
auriri eam promitteret , five in perpetuum , five ad tempus, eo ipíb pra:fume-
Eftur maritus fimilcm voviífc continentiam : Se fie notavit Hugutio 33. q. f.
§¡jti uxorem. íloc tamen non credo verum eífe , qnod talis coníenfus mariti
• obliget cum ad-hujufmodi continentiam ; nifi voveat exprcíTe.
•1 Ingredi religionem.'] Numquid fimiliter poterit ttaníi re ad eremum , vel
. ad rcclulbrium ? Cí. Hugutio hoc-notavit zj. q. z. Defponfatam. Quod poteft
marito invito j dum tamen emittat votum continentix ¡ quia in eremo , vcl
, in r.tídulario , ut dicit , eft acrior religio , quam in Ecdeíia regulan : fed non
- credo auod poílit ; nifi obliget fe ad obfervantiam regularem, Se folemniter renuncie*
farculo , Se omni proprictati , ita quod tcneatur ad illa tria uíitata, qu*
• funtin qualibet ícligionc ,-fcilicetad continentiam, ad ábrcnunciationcm.pro-
. isnuiuní, Se ad obedicntiam.

fícente. Ext. de con veri, conjug. Verum. tí fiffublko.
Sed quid íi íe dicac velle intrare religionem, cum vir -
exigir ab ea debitum , 6e tamen procradiñando differat.^
d ico quod Epifcopus debet arbitrari tempus > infra quod
ipfa ingrediatur, quo el apio, íi non fuerit ingreíla, cogátur
per excommunicationem fatisfaceré viro, qui etia
ex tune poterit efricaciter petere , tamen íi -illo termino
elapío illa ingrederetur, ñihiíomiñus te'net ingreflus,
dummodo ante -carnalem copulam, arg. Extr.; de conv.
conjug. Ex publico: poftquam autem ipfa fuerit ingreíla.
$c fecerit profeífionein tacitam vel expréííam, íblutum
erit matrimonium j 6c vir,:qui remaníitin faecuio, etiam
illa vivente f
poterit aliam ducere. Ut prxalleg. decr.
Verum. Se ex publico. ítem»quid íi ipfa non -Vuk ingredi
religionem ¿ -fed, quaíi fervatuta propofitum' caftitatis
in ficculo , velit in propria domo remanere , fufeepto
aliquo religionis velo ? Ad hoc dicas quod non íufficit, '-
•5c nihilominus coníummandum eft s matrimonium jam
contraclum 5 nifi íe voto aftrinxerit ad obfervantiam rejularem
: in quo cafu k compelli, óotefiV, iit relicto íx-
çej Ipfa ingrediatur;) Religionem , non tantum ad prctbáxidüm, v
ted ad faciendum
profeíTionem ; ita quod infra dúos meníes, vel infra minús fpatium
faciat prore/íiohem , habita coníideratione circunftantiarum tam relinquentis,
quam relicti. Quid íi datum eft ci tempus ab :
Epifcopo ad intfandum , & maritus
interim per -viólentiami cognofeit eam , numquid, eo non obftante, poterit
illa ingredi religionem intra tempus íibi aflignatum ; aut imp edietur intrare
propter matrimonium jam per camalera copulam conmihmatum ?' Re£
pondeo : mee eft quasftio Dominicalis, ¿rdivcrfi; diverfa fuper hoc fenferunt,
f Poterit aliam ducerei ] "Sive de confenfu ejus intravit uxor religionem, five
eo contradicentc : Hugutio tamen contra notavit fuper illud c. defponfatam
Scilicet, quod eo ipíb vir maricas .vovirfe continentiam , quod confenfit uxorem
intrate monafterium, quod ego non credo.
. g Matrimonium jam contraEtum.) Ante hujufmodi propofitum, vel votum
caftitatis , & fuíceptióneni habitas rcgularis : matrimonium enim ante carnalem
copulam etiam non rumpitur, nifi per ingreífum religionis.
Competís poteft. JEt debet. Quid fi antequam compeltatur, vel exequátur
homini propofitum, vel votum , voluntaria cognofeitur á marico , numquid
confummatam eft matrimonium ? c¿. credo quod f. *; nifi. ita aftrinxerit
fe ad obfervantiam regularen* , quod fecerit profeflionem tacitam, vcl expref-
•$8» fecundum formara tlicújus /eligieras: nec ¿«im, yotuxa caftitatis quocura*

'gm $ Wffl&mS AN*f I R A Y MU Nl>r
calo h
religionis propaíitum exequátur .Ext. de converÉ
conjug* Ex parte tua. in fine Ec noca, quod quidquid dictan
eft de uxore quantum ad votum continentix, in*
relligendum eíl 6c de viro : quia in talibus , fecundum
omnes', non ad imparia judicantur vir , 6c uxor. 32. q.
i. Si quis ttxorcm.it 6c q. j, préteipit. Sccbrifli'ana. In vo
autem abítinentiae, dicunt quidam indiftincté , quod vir
fie major , qui poílit talia vota faceré , 6c invita uxore.
3.3. q. 5, Manifefittmr & noluic. hxc imago. Hugutio
vero intelligit idem , ubi- per tale vocum non fierec
uxori i praejudicium in debito fibi reddendo : quod fatis
videtur mihi probabile per jura predi&a. Si quis uxorem6cc.
In voto peregrinationis dic, quodneuter conjugum
poteft altero invito faceré, zj. q. 1. *&ittf. 33,
q. 5. JQtod Deo. * FaUit,fe:«oto Hierofolymkano, quod
h que modo folemnizatum d irimit matrimonium ante conrra&um, nifi fie íblcftw
nizatumper facri ordinis fu fe ept i oncm , vcl p ro fe flio ncm regula rcm , tacitam
rtl erpreíTani, Sed numquid poteft aliquis , vcl aliqua fieri monachtis > velmonacha
in domo propria? pdreft quidem ¿ ficur noravir Hugutio xy. q.
1. De iiiduis. Ita dum tamen< faciát yotum -de non habendo proprio , & férvanda
cóntinentia, & fupponac íe regula: monachali, & vivat fecundum cana
nec exigitur quod fe fupponac alicui Abbati., ycl- pr-iort: quia primus mona-,
chus y une omni Abbate &• Petóte mona chas fuit; licet non fuerit monachns
fecundiirii- regulam , 9c-formam B. Bcncdifti , qui voluit *< & inftituir.
quod fratres obeditent íuo Abbati. Sed cujus funt res ,quas habct hujuímodi
snonachus , qui eft fine,Abbate, &.priorc in domo propria., vel in rccluíbrio
vcl in eterno : cum habere propria non debeat ? Reípondeo: dicit Hugaáo faz
funt j quoad ufuxn : quoad autem propriccatem , eor.um,jfanf'¿ qui debent ei
fucccdercab inteftato ; íi tamen rransferat fe ad aliquam cccleíiam , fiñgetur'numquaro
fuiíTc illorum , & crunt-ecclefií» illius , ad quam-fe tranftulit: íi autem
fe non transfératnec habeat rales Íbcce/Torcs , iucceder in illis rebus ecclefia
.; cum hujufmodi monachm períóna fit ecelefiaftica. Cum autem aliquis,
vel aliqua cmittit votum cóntinentia: in manu publicx perfonx, credo , fine
prejudicio melioris 'fententia:^ quod-tale votum impedir¿'&• dirimit matrimonium
poftmodura contrahenduoi; Jicct lie vovens non xecipiar habitum relí-.
gionis, nec renuncie* propr-iis, vel- promittacobedicntiam alicui Abbati'y vel'-
Priori : quidam-tamen dicant conwnam',- diecntes quod votum tonúnentix
non dirimit macrimonium contrahéndum , nifi íit folemnizatum per facri ordinis
fufeeptionem, aut profc/Ijoncm rcgularcm, vel tacitam > vcl expreuam.
i TrAJudicium. ) ut íi velir ex voto uxoti fubtrahere neceíTaria , & daré y&&
ftñbüSi reí íéica afHig.erc-.jejunio» quod non pofict reddere-debitum.
h In voto Hitrofolymitanth J¿ H\úc Yoío- aunexa.tii coatincatia íceundur»
3Ts3gu?ip quod ego non sssdó».-

LÍBER PRIMO», i I ff'
In máximum favoreni térras fandas , ac fídci Chriftianx
poteft vir fine irxoris licentia faceré ¡ ac liberé adimplere
, uxor (amen, ur confentiat, eft attentitis commo-
nenda. Extra eod. Ex multa. §. in tanta. Vel íi non
vult remanere, 1
fequatur virum fuum. Ext. eod. Quod
fuper, in fine.
§. 9. Sequitur videre , an in votis valeat difpenfari .•
circa quod tres inveniuntur opiniones. Quidam dicunc
fimpliciter , quod nec etiam Papa poteft in votis difpenfare
, quia redditio voti eft de .jure naturali , five
divino , circa quod non difpenfatur. Extr. de reft. fpok
Ritieras. 2 5.; q. 1. Sunt quídam. Hoc tenet Hugutio &
ejus fequaces: Et íi opponatur eis de redemptione, vel
commutatione votorum , ut didum eft fup. eo. /. Circa
redemptionem, Refpondent quod non eft ibi difpenfatio
fed juris declarado , cum enim quis vovet peregrinar i,
vel abftinere , fub intelligitur, fi commode fieri poteft»
Extr, jurejur. guintavaliis. Alii dicunt , quod poteft
difpenfare in votis peregrinationis, fed non in voto
continencia;. Tertii dicunt, fine exceptione , quod
in omni voto voluntatis poteft difpenfare five fit de
continentia i-five de alio */nam in ómnibus votis , 8c júrame
ntis intelligitur excepta ejus audoritas. Extra, de
*xefcript. Conflitutus. 8c de jurejur. Venientes. Contra iftos
•eft aperte Ext. de ftatu mon. Cum ad monafterium. in fin.
ubi dicitur , non azftimet Abbas, quod fuper «habenda
proprietate poífit cum aliquo monacho difpenfare, quia W
'1 Sequatur virum. ) Nec poterit vir hoc ei çrohibere.
m Abdicado frofrittmis. ] R¿. :
Ita nabes hic , quod Papa ih rriultis practer
artículos fídei difpenfare non poteft; fcilicet ut-monachus proprium habeat, 6c
*4n voto continentia:-; ítem inprimo gradu corifanguinitatis extra de reft. (pol. -,
literas. ítem nec contra Apoftolum. x6. q. i. Sunt quídam. ítem nec contra
quatuor conciba. 15. dift. Sicut. Quod ufqucquaquc verum non eft , quoniam •
Papa difpenfat contra multa ftatuta quatuor Conciliorüm*, quamvis Conciba non
audcat repróbate: & tamen quod dicit hic , verum eft , quod Papa non poteft
- difpenfare , quod monachus habeat proprium ; quoniam abdicatio monacnatus,
• cuftodia cafticatis funt do fubftantia monachatus. Sed de monácho poteft fa-
-cere non monachum , fecundum Vincentius &" :
Joannes ,5
& ita forte poteft habere
proprium. Alii dicunt quod Papa poteft dTpcnfare propter plenitudinem poteftati»
, quod monachus habeat proprium; quoniam poteft auferre fubftantiara
C. .Wfl uxor. aft. i, 1. in priu- & $c nihilo poteft aliquid faceré .j.

FÜ £
MM^J|ANCLRÍ RAYMLTBTDR;
"ABDICADO PROPRIETATÍS,ÍICUT 6C CUJJODIA CAFTITATIS, ADC
EFT ANEXA REGULX MONACHALI, UT CÓTRA EAM NEC FUMMTI
PÓTIFEX POÍLIT N
LICÉTIA INDULGERC. SED.IPFÍ EXPONUNT,C
MONACHO¿MANÉTEMONACHO POTEFT ENIM » FACERÉ DE M
NACHO NON MONACHUM,- ITA DIXIT ALAN. EGO QUANTUM AD
VOTUM CÓNTINENTIA? ÍENTIO CUM PRIMA, 6C P FECUNDA OPSJ
NIONE: QUANTUM AD ALIA DIFTINGUO UTRUM VOVENS , VDK
JURANS FIMPLICITER 6C INDETERMINARE- VOVEBAT, NEC EXCLU*
DÉNDO J NEC INCLUEPDO, AUCTORITATEM -PAPAC, NEC FORTE D«,
IPIB COGITANDO ¡ AUT DETERMÍNATE. IN PRIMÓ-CAIN POTEFT
VENIRE CONTRA, «L-AU&ORITATE PAPAS, QUIA.TALIA VOTA VAGA
6C INDETERMINATA RECIPIUNT INTERPRETATIONEM Á JURE ext.
DE JUREJUR Venientes. 6c quintiwnllisK IN FECUNDO CAÍII i
ÍI INTENDEBAT EXPREÍTÉ. FE OBLIGARE , IN> OMNEM EVENCUM
INDIFCRETE VOV-IT: CONFULO TAMEN QUOD OBÍERVET 5 NIÍI EX
OBFEIVANTIA IMMINERET R
PERICULUM MORDS-FUSE 5 ,V-&• quod alias evadere non j
poteft,• de prxccpto majoris , Se etiam fine prxcepto comederc poteft ; qoM
cafus eft neceílitatis : & in-hu/ufinodi yoto tacitavidetur ,conditipnifi ü

til B EK PRIWU^ 5>7"
©crius: tuncnulio modo tenetur: quia quantum AD IÍLAMpartem
elle illicitum. Exemplum. jud. 11, de voto
Jephte, quioccaíione voti occidit filiam , & reprehenditur.
ítem exemplum de Herode , qui occaílone general
is promiffiónis 6c juramenti% quod fecerat filiar FALTAtrici,
occidk Joannem Baptiftam. .11. q. 4.. c. 1. & 17-
, nufqwifque. & breviter , quoties peccatum deprehendituríinexecutionevoti,
non eft f
adimplendunii 11. Q. 4.
in meáis. Sed ubicumque intendebat diredé fe obligare,
Stad licitum , fi-fubcft caufa , redimat, vel commutet,
ttt fupra di'dum.reík, auctoritate fuperioris > «alias non
eft tutum quod fe excufet per aliam difpenfationem r
nifi compleat , ut promiíit.
§. 10. Quseritur- circa votum religionis fie : Aliquis»
adultus ingreditur religionem y nondum fecit profeflio-
nem 5 quatritur utrum in aliquo cafu liceat 7 rediré ad :
íaeculum.,/ Ad hoc 2
diftinxit Innocent. 111. * AiTu-
f Adimplen dum, ] & auctofitate propria poteft quilibet venire contra, quando
cemmi eft juramentum cíFé 1
illicitum,'
t AuSíoritaté Superioris , ) Si credo quod íufricít auftoritas Epiícopi in cora-
¡mutatione fed non in pura abfoíutionc ab hujufmodi juramento , vel interprxtatione
juramenti > de que* probabilirer dubitatur , utrum licitum íit, vel
illicitum. Numquid votum mulieris de jejunando , aut ferrando iníabbacho femper
mutandumeft ?- Refpondeo .- fecundum veterem Canonem de corifec. dift. 3.
fabbatho , jejunandum eííe dic íabbathi 5 quod tamen Canon vel loqui'tur de
coníilio ^.vel abrogatus eft; per contraviam confuctudinem , non opottet votum •
• hujufmodi mutari, vel- re vo car i ; poteft tamen mu tari in melius : votum autem
de feriando in fabbatho non eft femper irricandum , aut de neceílitate musan—
dum ; nifi petíbna» quavvovit, íuípecta íit quod judaizare veiit;u
Alias non eft, ] vel aliter , id eft , íi non fübeft caufa. -
x Dijpenjationem , ] ..etiam Papar. .
y Rediré y.) ut poífit matrimonium contrahere , fi erat Iaicus > aut habere
ecclcfiafticum beneficium , fi erat Clericus.
z Diftinxit * 3 id eft, hujuíiñádi. diftmctionem innuit cx verbis decrer,
"Ext. de regular, coníblti íumus. ...
a Affumens habitum. >] Contrarium videtur dicere i IBP' nova•• Deéretalis
Ücr. III I... In confilip^ÉugduiíeDfi Ext. de reg. & tranfeunt. ad relig'. nm folum
in 6. in favorem convetfi. ubi dicitur, quod Novitii infra annum rediré po£
íünt ad ftatum priftinum;-Id etiam ílatutum eft quod ha'bitus. Novitiorumdiftin-
N gaatur ab habitu profefiorum-, Se quod nema infra probationis ípacíunvaRquerr*
snducat. facto, vcl verbo ad prefitendum.. Tempus autem probationis íecunduna
áanctos. patres eft arínaSíinteger, infra quem-, ut diSum eft, Novitii pofiunc
rediré ad pjimum-ftátwri} ftaturx> contraria, fi quod eft eüetum ,• non obftánte >
tic- Unae littera ab-illo loco. §. w&ritur circa votum, religioms ¿ uf¡ue ad fe?
mentem. §. ítem non eft ufquequaque tenenda.
, Finito tempore» aut etiam ante ? fi roluctit » aúfiaromiíént quod toema
tamgus probatioais exgeíUrass-.-. Jdj,.

¿Tí S'UMMjt SANCTI RAYMUNDÍ,
•mens habitum in monafterio aut facit proceflationem
aut non. Si facit protcftationem quod vult elle in probatione,
8c íi difplicuerit íibi religio, liceat ei rediré ad
farculum , poterit rediré finito tempore probationis. Si
vero facit proteítationem quod vult eíle in probationc ,
non tamen proteftatur quod velit rediré ad fxculum,
íi difplicucrit eircligio , non poterit rediré.adíscculum.j
fed traníjrc poterit ad rcgulamlaxiorem : quia prarfumpcio
eíl quod propofuit mutare vitam. Si autem nullam
fecit proteítationem , fed fimplicitcr accepit b
habitum
& c
portavit intet fratres , de cietero nec poterit rediré
..ad í.rculum , nec ad laxiorem religionem tranlirc i fed
.debet in ipfo monafterio remanere : quia iíle intelligitur
fecillc tacitam profeíTionem , Se fie folemnizaflc votum.
Ext. dcrcgul. 6c tranf. ad relig. Confuí ti. Se vidua. Se
fuper co. SepoftuUfti. 27. d'ü\.cjuoA interroga/;;. Sed Dominus
Gregorius IX. conítituit, quod Novitii in probaiione
pofiti poíliint d ad priorcm ftatum rediré libere
infra annum , nifi in tribus caíibus, Primus , íi acceperunt
habitum , qui dari profitcntibus confuevit. Sccundus,
íi fecerunt profcílioncm. Tertíus , íi c evidenter
.apparec quod tales abfoluté * voluerunt vitam mutare >
b U.ibitum , ] fcilicet profefiorum.
c Voriavit, ] fcilicet faciendo omnia qua? eonfueverunt faceré profciTi.
d Ad priorem fiatum ., | quem habebant in ficeulo.
e Evidenter apparet. ] Quia forte hoc in ipfo ingreflu dicit; vcl quia renun-
.ciavit funplicirer íarculo, promittens quod de cartero in religione vivet, & inde
facit icripturam , vel faifta: fubferibit.
f Voluerunt vitam mutare. ] Ex hoc verbo, & ex illo , quod pofitum eft fupra
, fcilicet, quod propofuit vitam murare, & cx illo cap. 17. q. ti qui bous.
eft argumentara , quod propofitum folum bbiigat, adeó quod peccatum mortale
eft venire contra ; quod concedit Hugutio de propofito firmato poft dclibcratioliem.
Sed eft contra Ext. de voto. Litterafuram. Ibi dicitur de quodam , qui
cum cííct in mortis periculo cx quadain minationc dixit j non ero diu hic,,
propottttas quod aliam intrarct religionem : quod fi non amplius in voto pro-
Ceftam eft , non tranfgrcditur , fi non implcat quod dixit. Ego fine prejudicio
credo

E FBftE R P'RI HITS". 5^
& in religione & perpetuó defervire. Ext. de tegul
tranfeunt ad relig. fia tul mus. Sed'-qualiter- fcictuf quodfuerint
in ppobatione f R.efpondeo 5 quod quia poteftatL
funt fe vel le elle in proba tione 5 vel quia acceperünt,.
habitum Nóvitiorum^ quod habet locum in illis religio-
nibus , in quibus habit.us Novitiorumeft h
diítinctus ab
habitu profeííorum-i vel quia talis eft ordo, qui non confuevit
alíquem recipere ad profeffibnenT* niíi probatione
prarmifsá. Quod autem íequitur , infra annum , intellige
ubi anuus ita tutus eft ad probationem : idem enim creciere!»
de alio tempore, íi eílet ad hoc ftatutum*. Quid ir
non apparet evidenter quod voluit vitam mutare , & in
religione perpetuó 'defervire 5 in judrcio tamen pceniténtiíe
confiteturvquod tali volúntate, compos íui, &praenaiílá
déliberíatión© • iñrravit 8c propofuit in animo teeulum
mutare ? dicoquod * non licet ci rediré ad fseculum
5 8c íi dubitaret, idem confulercm ei quia in
dubiis via .* tutior. eft eligenda. Ext. de fcpult. facris.
g- Perpetuo defervire. ] Quid íi in aliquo iftorumtrium cafuum revertatur ad
fieculum de facto, & contrahat matrimonium, numquid valebit? Refpondeost
Ptanum eft quod dúo primt ^cafus impediunt , & dirimunt matrimonium con-.
trahendum.: ídem credo de tertio , tune demum , íi íímpliciter rennntiavit farculo,
promitrens íe de" cartero-in religione victurum-s apptobante hujufmodi:
votum*,- vel promiílioncm Abbatc, vcl Priorc , vel aliquo de mandato eorum generali,
vel fpeciali: quia in tali cafu credo votum cíle íolcmnizatum : alias propter
íblamfvujus Novtii fufeeptioncm , & propoíiti manifeftatíonenr-non eft ib-»
lemnizatum votum •, fed folum íimplex judicandum eft, quod tantum.'impedir »
te- non dirimit matrimonium poftea contrabendurav -
'"'M DiJiinSut.: J'TJbl autem-non* eftVdiffihctuV, ad habendvimdiftin&ionem.
hnjus , bencdiccncbefimt veftes tempore profeflionis, íicut dicitur in iila couftitutione:?
Statuimus.-.
'i -Non licet ei , ) videtut hic magiftcr tenerc fentcntiam Hugutio quodpro-pofitum:
obligatj quod non credo-, nifi íceundum quod dicium eft£
k Tutior. Qiíid de illo qui voverit quod intrabit ordinem Ciftercienfem ,
numquid poteft intrate laxiorem ordinem PRelpondco : tenetur intrare ordiñena
Ciftercieníem', ad probandam religionem; quia poterit ei -placeré , & ibi re-,
mancrc : licet poftquam intravit, & habitum Novitii fufeepit-, poterit recedere,.
ñtíi vovcrit ,• ncariolúm quod intraret, fed quod ibi monachus fíeret, aut u£.
que ad mortem ibi perfeveraret; in quo cafu quam vis non arcietur per regulara,
ád rcmanendvun¿ tantea eft tran%rçfloj: yoti ¡> fi ad religionem tranficri^
laxiorem^.

ico SUMM^ SANCTI RAYMUNDI
ítem alter conjugum intravit religionem 1
íine
licentia alcerius $ alius repetit eum : quxritur , utrum
teneatur rediré ad conjugem indiftincté > 6c utrum in
aliquo fit obligatus ratione illius voti. Ad primum dico,
quod tenetur rediré ad conjugem, niíi induobus caiibus.
Unus eft, fi illa fuit 1,1
publicc fornicata , 6c ¡píe ingredieñs
n
vixit caite. Alius eíl, fi fuerit lata inter eos
° fententia divortii ad fcparationcm thori, ij, q. i.
Agathofa. Ext.,de divort. fignifcafti. 7. q. 1. quam peri~
.culofum. P Ad aliud dico, quod eft obligatus quo ad fe
tantum : £c ideó non poterit exigere debitum , quia hoe
potuít vovere , quia erat in fuá poteftate : fed alienum ,
id cft non reddere debitum conjugi petcnti , non potuic
moveré \ &: ideó tcnebitur reddere. 33. q. 5. Una Jola*
,£xt. de converf,. conjugat. quidam intravit. 6c placet. 6c
I Sine liten tia. ] quod fieri non debet quia tria funt necesaria ad hoc , auclo-
-ritas Epifcopi , exprefia licentia compacns fui, & votum perpetux continentix
cum traníitu ad religionem , fi fit fufpcéta perfonaj alias poterit mancrc in fxculo.
Ext. de converf. conjug. cum fis pnditus.
m Publici fornicata.] Quia proptcr exceptioncm oceultx fbtnicationis non
impediretur reftitutio, nifi ípontc illa coufiterecur in judicio fe foinicatam fuiffc,
íive ante ingreHum vid , five poft.
n Vixit cjfíi. ) Alitcr non poíTcc eam repeliere , fi ipfe fornicatus fu iflet ante
t¿ngrc'íTum religionis , ve! poft. Quid fi uterque fornicatus cft , numquid poteft
alter altero inviro intrate monaftcrium ? Reípondeo , non poteft , íicut notavit
Hugutio. 17. q. l, Agathofa. Se poteft revocari, qui fie intravit, quod credo verum
eífc ; five oceulta , five publica fuerit utriufquc fornicado ; vel fi ctiam iivgredicns
oceulte fornicatus fuerit, & alius publice. Quid íi urerque non petita
'licentia ab altero intrat monafteriinn , numquid poterunt fe mutuo répcteie í
Rcfponleo, non poterunt: quia neuter poteft diccrc fe ab alio 'fpoliaium ; Se
uterque intrando renuntiavit quod habebat: unde votum utriuíijuc tcnuit, &
quo ad exigendum , & quo ad rcddendum debitum. Quid fi uterque credens
altcrum e/le morruum intravit monaftcrium , numquid compertá veritatc poteft
exire, Se altcrum repetere ? Refpondco : notavit Hugutio fuper dicto c. quod fie;
quia neuter intrando voluit eífc monachus , nifi alter mortuus cíTet , unde neuter
¡fuit monachiís , cum uterque viveret ; ficut illa , qux nupfit alii , cum virum
fuum mortuum eífc crederet , «cempertá veritatc licite recedit á fecundo , Se
rcddit ad primum 34. q. 1. c. 1.
o Sententía divortii. ] In hoc cafu poteft ille , qui tcliétus cft intrate monafterium
invito relinquente , íicut notavit Hugutio fupct prxdiéto c. quia per
fententiam Ecclefix amifit poteftatem uterque in corporc altcrius , Se uterque
•ex roto renuntiavit juri fuo ; quod credo verum efle , fi relinquens nonvuk
rcliquum íibi reconciliare i de hoc tamen dic ut notatum cft ¿u lümma de uaatrimonio.
tit. de divor.
P Ad aliud. 2 fcilicet utrum íit obligatus ratione yolL

'&pojhlm : Vir non habct poteftatem fui corporis, fed ** ** c,
quaeextraxerateum
de monafterio > numquid poterit ducerc aliam uxorem - 3
vel numquid íaltení. tenebit matrimonium fi duxerit ?
ítem numquid ab illa fecunda poterit exigere debitum ?
\á primum dico , quod ceííante impedimento monenlus
eft diligenter rediré ad monafterium 5 3 & peccat
fi non facit arg. 17. q. 2. nos novimus. * Invitus tamen
* non eft cogendus ab Ecclefia. Ext. de converf.
conjugat. placet. & hoc ideó , quia profeflio, qtiárn fecit
lion folemnizavit votum 5 cum non obligaret fimpliciter
ad continentiam , propter impedimentum uxoris.
. ¿Ext. de converf» conjug. T quídam intravi
q Et peccat, ) Quare-'ergo non •compellitur rediré> cum quilíbet poílit cqm>
••pelli ad pcenitentiam, & defiftere á peccato c¿. fecundum Hugutio compclli po»
É "^c& t 9c peccat mortalircr, fi non redit, quod ego íequor.
r No» eft cogendus. ] Intclligendum eíl ad petitionem eorum , ad qiios intravk,
quibus íé fubjicere non poruit: JEpiícopus tanaca de fuo officio poteft
eum compellcrc reverti ad monafterium. Bernardas tamen Ext. de converjione'
conjugatorum quídam intravit. Dicit quod-non debet ab Ecclefia compelli; peccat
••tamen fi"-non perficít, quod vovit, ex quo impedimentum ceflavit. arg. 17. q. 1.
nos novimus. vel dic quod peccat venialiter, quia recedie á propofito meliori.
17. q.' i-, 'qui bona. Quod tamen non videtur verum , cum quantum in ipfo fue-
? ríe, obligaverit fe ad perpetuó viveadum in religione , quando fecit profcílio-
"áem. Cum ergo mortuá uxore fublatum fit impedimentum , quod impediebatvoti
-executionem, fieri debet quod impediebatur > Se -kuic rationi niti'tur»
hugutio.
f Quídam intravit. ) ibi compellitur quidam rediré :
ad iíxorcm fuam , qui
-•invita intravit religionem , nec ipfa mortua potuk aliam ducerc proptcr pro-
"nitatem exigendl debitum, cújus contrarium vovit» Sed fi contrabat quid erit r
Tancredus dixit quod tenct matrimonium, qiiia votum non fuit. Alii dicunt
••quod non tenct matrimonium , fed debet feparari. Ext. de converf. conjug. ex
parte. 8c confuluit. 8c hoc vcrius videtur; .Vcl fi vis diccrequod matrimonium
^tcneat> ipfe tamen áb uxore debitum exigere non debet, quamvis reddere de*
beat exactus. arg. Ext. de reftit. fpoliat, litteras , 'Se de fent.excom. inquifitioni.
ítem quxritur utrum thulicr -in ifto cafu poílit intrate monaftcrium invito viro.
3iic poteft diftingui, an Ut téconciliatus ci, & edu£tus de monafterio , 8c cune
non poteft co invito intrárc. arg. 33. q. 5. quod Deo parí, fi vero reconciliatus
•non cft , poteft eo invito. 17. q. 1. Agathofa. 8c 33. q. c. qui uxorem. Sed
videtur quod poftit ihtrare eo invito , non obftarite quod fit reconciliatus eidern,
quia ipfe jam -ab ea non poteft exigere debitum, & ficut ipfe ei in vita renun-
•ciavit exa&iánem debiti conjugalis , ita Se ipfa íervituti, quam habct in ipfum.
•Hoc veruav«ft quantum ad ipfam fcrvirutcm ; quo ad alia tamen,* qux vir
tenetnr uxori , & é contrarió , videtur quod eo invito non poífit tranfire , ex
^uo edaxit eum ex monafterio , quia non folüm tenetur conjugad id debitum
•ar-nals jxddcadum., íéd ad mutuum auxilium , 8c obfequium.

SUWMJE S. R A Y M'UN D e ­
dico quod non poteft contrahere impediente voto^ fáfe
tém ñmplici. Ext. de converf. conjug, ex parce jbbatisi.
Si tamen contraxerit per verba de praefénsi, peccat, 8c
debet agere pcenítentiam de íimplícís voti fraccione , 8&
tenebit matrimonium. Ext. qui cler» vel vov. rursus. 8cH
ita refponíiim eft ad tertium. Adquartum , 5c ad ult¡|
dixit Hugutio quod fi cu t non poterat exigere debitum ?
a. prima , ita.nec a fecunda. Joannes vero , 8c plures*
ajii Doctores,.dixerunt. quod4icité poterit exigere ; quialicet
peccaverit contrahendo , tamen tantum eft bonum
matrimonü quod tollit totaliter obligationem illam*.
arg. Ext. qui cler. vel vov. rursus. 27. q. i. nuptiarum
bonum. Opinio tamen Hugutio videtur tutior , 8c connl
gruentior ad. falutem. ítem circa idem. Quid íi uxor^
ííne cujus licentia vir inrraverat religionem , vult intrare
religionem, 8c maritus contr^dicit t Ad lioc .-diftinguo
cum Vincentio. Quia .aut.eft jam ejechis de mo-<
nafterio , 8c reconciliatus uxor i, aut non j. in primo!
cafu non^poteft intrare religionem uxor. 3 3. q4,5. quoM
Deo. In fecunda- poteft illo invito-- intrare. 2-7 ¿-q. i».
Agathofa 33. q. j... c
qui uxoremfuam.-
t §¡ui uxorem fuam. ] Ibi dicitur quod qui. uxorem fuam velári permt/crri?.'
aliam non accipiat •, fed íimiliter conycrtatu.r. Ex hoc c. Se fimilibus dixit Hugutio
, quod fi alter conjugum viderit conjngcm fiíum, vcl fe i veri t intrare •
religionem , & tacuerit, co ipfo. prarfumitur vovece continentiam ; & hujuí-moni
tacitumitas reputatur pro confenfu : Si fie notavit Hifgutio 17; dift, -
feriatim. ficut infra dícetur de uxore promoti ad'íacros ordines. Sed magifter'
videtur innuçre lupia in illo §. ítem alter conjugum. in. princ. in illo verbo I
fine licentia altcrius. quod~ neccffáriá eft licentia crpreíTa, Se non fufficit tacitutnitas
r quod credo verum efle." Sed & fi intervenerit confenfusvcl licentia?
extorta per violcntiam ¿- vel" per - dolum-, non prarjudicat. ut Ext de eonverCm
conjug. c.i.fi autem non fit ibi-dólus , vel violcntia i tune prarjudicat , nifi
conícntiens, vel licenrians jus ignoraverit, fcilicet quod tenetur ad perpetúan!
continentiam: Si autem ícivit jus, & non crarpars fufpecia de incontinentia I
non poterit revocare licentiatum$- fed tenebitur coritinere : quia prarfiímitur'j
continentiam vovific: Si'• aticem:crac

LIBETl PRIMUS. 1 %*$
t $ 13. Pone quod uxor relicto maritali thoro in lapfum
carnis decidir , 6c maritus diligenter ab Epifcopo
admonitus eam ad frugcm melioris vitas converlam , id
eft, ad pcenitentiam, x noluerit recipere propter Deum,
poterit etique 'religioni intrare, ut perpetuam pcenitentiam
ibi agat. Ext. de converf* conjuga gaudemus.
§. 14. ítem quid íi maritus accepit ordinem facrum,
invká, vel nesciente -uxore , vel etiam fciente , 6c non
contradicente , numquid cft fac~tum prxjudicium uxori?
Ad hujuímodi intelligentiam nota convenientiam, 6c di-
•veríitatem ínter Eccleíiam orientalem , 6c occidéntalem :
in duobus enim eonveniunt, 6c in duobus differunt. Conveniunt
primo in hoc 5 quia tam ifti, quám illi poflunt
licité contrahere i-n minóribus ordinibus. 31. dift. fi quis
eorum. 6c lectores. £c placuit. Conveniunt in alio 5 quia
•nec ifti , nec illi poflunt contrahere matrimonium-, íi
iimt In facris ordinibus conftituti, nec potucrunt etiam
a tempore Apoítolorum .5 6c íi concrahant, non eft ma-
• '£ -votum continencia: íbícmnc,quoa' poterit &tcmnizariíquamvis non rcnuncicC
propriis , nec promittat obedicntiam alicui Abbati, vel Priori , nec ctiam rccipiat
habitum alicu jus religionis', ncc facrum ordinem; dum tamen emittat
tttum illud- JO manu Epifcopi, vcl aiterius de mandato Epifcopi gencrali,
vcl fpeciali, ipíb Epiícopo , vel ejus ¡mandatario approbante illud votum : tune
enim fpirituale contrahrtur matrimonium inter voventcm , 9c eum , & perficitur
per approbationem ipfius Epifcopi, qni eft quoad hoc Vicarius , vcl Procurator
Dei , imó & confummatur , quantum in hac vita poc-eft confummari :
Unde poft hujuímodi votum , five fpirituale matrimonium , locum non poteft
«habere cárnale -matrimonium': ficut poft matrimonium carnale confummatum ,
.non poteft tranfiri ad aliud carnale, altcrutro contrahentium vivente; nec etiam
ad fpirituale, nifi de coñíenfu utriufque. Requise de hoc fupra eod. §. votorum.
•& §. poteft autem. circa "fin.
x Noluerit recipere. ) & fibi reconciliare 5 ad quod ipfe compelli non po-
. teft , quantumeumque illa pcenitcat, ubi & ipfe adultcrarus fuerit, & cftargu-
•mentum quod poteft eam reconciliare fibi invitám, íi velit; & quod antequam
recuíce eam Gbi f econciliarc > illa monachari non poteft, íive lata fit fentcntia
•"tlivortii, five-non ; cum decrct. gaudemus indiftinctc loquaturT ¿íugutio tamen
iixit quod lata fentcntia divortii, reliquus monachari poteft invito, & con-
Imdieente rclinquentc. '
y Gaudemus.) ibi notavit Bernardus quod fi earam adulterium publicum eft >
Jtmt condemnandas per fententiam : fiviri cas accipere noluerint, in monaftcrium
intrudantur cum rebus fuis , ne fint onerofie "monafterio : poíTunt autem,
Hri infra biennium rales recipere: fi autem ante receptiopém ralium viri mofantur,
mulieres tondeantur , & habitum monachajem, xeeipiant in monaftc-.
•NO, illic perpetuó moratuj;*.

ío 4 SVMMJZ SANCTI RAYMUNDL
tritnonium ; ut patct ex fexta fynodo , qua: in Oriente
fuit celebrata, 2c rcgulam ftatuit eis. 3 i. dift. fi quis
eorum. 3 1. dift. Nicana. 34. dift. Cum in pretérito. Differentia
autem ponitur in hoc , quod ipil, íive funt conjugati,
íive non, promoventur ad facros ordines , non
promiíla , vel primilla, continentia. 3 1. dift. quoniam.
Sed occidentales numquam promoventur, niíi continentia
promiíla tacité ,. vel exprefte . dift. iS.nullum. 8c.
ajfumi. 6c intelligas ordinem facrum fubdiaconatum , 6c
ílipra. 31. dift. ante triennium. DiíFcrunt etiam in alio >
quia Orientales in facris ordinibus conftituti licite utuntur
matrimonio contracto , dum erant laici, vcl in mi-'
noribus ordinibus conftituti: fed poft receptum facrum
ordinem non poíTunt contrahere. 3J. dift. quoniam. 6c
alicer. Ext. de cler. conjug. cum olim. Occidentales vero ,
z
ex quo funt in facro ordinc , nec poíTunt contrahere ,
nec uti ante contracto. Ad quxílionem ergo propofitam i
dico omiíTis multis , 6c variis opinionibus , quod fi vk
recipit ordinem facrum uxore contradicentc , vel igno»
rante, non * fit ei pra:judicium. Nam uxor poterit exi­
gere debitum , 8c ille b
tenebitur reddere , fed ipfe non
poterit exigere. z8. dift. Diaconi. %j. q. z. multorum. Si
autem uxor ícivit,6c confenfit,vel ctiam non contradixit 3
e ícd tacuit j cum tamen fciret jus per fe, vel per alium,
li clericus eft occidentalis, fit uxori dúplex, prarjudicium.
Unum quod oportebit eam de cartero continere : aliud ,
quia, etiam mortuo viro , non poterit cum alio contrahere
, 6c fi contraxerit, non tenebit : 6c hoc , fecundum
i Fx quo funt in fuero t) id cft , poftquam receperunr nerum ordinem.
a Fit ei , id cft uxori.
b Tenebitur reddere) etiam íí faíhis íic Epifcopüs , vel Papa; íicut notavis
Higucio 17. q. 1. Agithoft. cum illa non poflit induci ad continentiam : 8c
xcpctet cum uxor coram Concilio^ & Cardinalibus , vel coram ipfo Papa : nam
quivis debet faceré de fcipfo , íicut de alio. Sic Hugutio reftiturus autem uxori
non portabic coronam , aut habitum mouachalcm cum fcandalo uxoris , íi forte
factus fuerit monachus de fació,
C Sed tttcuit*] In hoc vero caíii" taciturnitas habetur pro confcnfii , Se hoc
proptcr dlgnitatem fieri ordinis :. in monachatu autem fecus , ubi non cft tanta
«¿auras : idem tamcu ¿mii cu ia utroque caiu, íccuxxdura Hugutio.
quofdarrt>

tIB ER PRIMUS. 7¿ roj
ípofdam, proptcr votum , quod videtur folemnizaíle ex
¿arte viri j fecundum alios , quibus aííentio, propter
íimplex votum exprefliim , vel tacitum , quod impedís
matrimonium contrahendum, & propter expreííarn conltitutionem
Eccleíiae íuper hoc promulgatam, quae impedit
matrimonium contra eam contra&um. 28. dift. |#$f
funt culpa, &C fi fe cuiquam, 8¡c fi qua vidua.' 32, di(k,feriatim,
Et licet aliqui dixerint quod ifta uxor promoti- ad
.ordines íacros teneatur intrare religionem 5 ego tamen
credo cum Laurentio, Joanne , Tancredo quod non teneatur
, fcd fuíHcit quod in fxculo cafté vivat , quod
ctiam debet promittere. Fallir hoc in uxore , ejus qui
promovendus eft in Epifcopum j quia non debet vir eligí,
niíi ipfa intret religionem. Ext. de converf, conjug, fane.
Si vero eft Clericus orientales., dicit Hugutio quod non
fit uxori praejudicium ex prjomotione ipíius, &L ideó ipsá 1
contradicente poteft ordinari. Ego credo cum Laurentio,
&; Joanne quod íit uxori pra?judicium 5 cum poftmortcm
viri non poílit contrahere : quia tempore vit» fuá? non
debet ei commifeeri. .31. dift. quoniam. cum tamen 1
alias, íicut ait Apoítolus. 1. Coriñt. nec ad tempus ea '
.invita d poílit orare. 33. q. 4. Apoftolus.
§. 15. Circa votum peregrinationis, vel abftinentias
¿ Poteft orare"] ípirituali oraciones 8c privara fecundum quofdam: ut íi totfmtr
y vcl nocte , vcl magna patee velic in Ecclefia efle ', vel in orationc: ícd', uc'
dicunt, gencrali orationi poreft intcreíTc invita uxorc; uc in miífís , &vefperis
letundum Hugutio. nec propter orationcm gencralem , nec ípiritualem debet
quis petcnti denegare debitum , ctiam in Pafchate :• fcd primo reddat- ,& poftea
vadat ad Eccleíiam , & exequátur, qux 'facienda funt fecundum exigentiam
diei. Quod íi dicat uxor , nolo utintres Eccleíiam, vcl audias divinum officium,
non eft ei obediendum, cum Dominus prxcipiat contrarium ¡ n. q. 3. Si
Dominus. 8c.'qui refiftit. Sufficit ergo quod reddat primo , nec peccat rcddens ,
etiam in ipfa Ecclefia , ut dicit, fi alium locum habere non poteft ad rcJdcndum y
máxime cum immineat periculum fornicatiónís exigenti.-. Qui autem cali tempore,
8c loco exigir, iive cauía continentiar exigat,fíve caula principales -, peccat,
non tamen mortaliter, fed vcniaiitcr', nifi petat caufa exfaturanda; libidinis 5
quia hoc femper eft mortale > omni fcilicet tempore , vcl omni loco : fie notavit
Hugutio. 33. q. 4. in princ. 8cc. Apoftolus. Alii tamen dicunt quod tantum
eft bonum matrimonii, quod excufat á peccato mortali coitunv* qui cauía exlaíuiandx
libidinis fit, ad minus quando fit extra dies feftivos, vel témpora
jejunioxum; dum tamen ordiñaté , & fcGvuidiim natmam, fíat.- •

'ioS SWMIE SANCTI ;RAYMTODI,
quxritur , utrítm Abbas , vel Prior , vel alius Prxlatu*
poílit abfclvere reHgiofos fibi fubditosab hujufmodi votis
, quibus fe aftrinxerant ante ingrclíum religionis. Ad
hoc dixit Hugutio quod ipía rcligio ftatim in ipfo ingrcíTu
folvit hujufmodi vota ¡ quia folvit e
vincula juramenti
, Se f
obedicntix , ut Alcx. III. Ext. de regid.
• tranfetm. ad relig. fane. be 19. q. 2. du¿. imó exprclla
eft Decretalis. Quia non frangitur votum , cum
in melius commutatur. Exti eod. feripturx. Nec eft neceífaria
certa fatisfadío peccati , ubi toitim vita: férvido
impenditur Conditoris. 33. q. 2. g tdmoñere. de peen,
dift. 1. §. his aniJoritatibus. Alii vero dicunt, quod tenentur
adimplere quod promilerunt, niii Pradatus íuus,
difpenfet cum eis, Mihi videtur quod ÍÍ aliquis volens I
h hujufmodi vota in melius commutare , Epifcopo fu o
prxftante auctoritatem , inrravit religionem , abíolutus
•eft. ut fup. eod. §. circa redemptionem. Si vero non intendebat
commutare , vel etiam intendebat , fed non
intervenit auctoritas Epifcopi , licet poíTit dici quod jus
religionis folvat hujulmodi vota , ut ait Hugutio con-
e Vincula juramenti ) ur miando quis juravit , quod duccrct aliquam uxorem,
•Vcl quod obediret Prxlato in Ecclefia fxculari.
f O'jcdientií : ) quia Clericus invito Epifcopo , cui tenetur obedire , poteft
-cranfirc ad religionem.
g Almoricre. ) Ibi dicitur de uxoricida , quod fi intraverit religionem , non
oporrebit propter hoc ipíum faceré aliam pecnitentiam.
h Hujufmodi vota) fcilicet peregrinarionis , vcl abftinentix. Quid fi vo-
•verit quis daré cenrum marquas pauperibus in ge nerali , vcl alicui certa: perfonx
; vcl quod conftirucret cccnobium Ciilcrcienfis ordinis , numquid , fi velit
hujufmodi votum commutare ingreflum religionis , liberatus eft intrando religionem?
c¿: fine prejudicio , quod fi cx taíi promifiionc , vcl voto eft acquiíita
aétio alicui , vel aliquibus , quia forte donavit, vel promifit illud , quod darct,
vel facerct illis hoc , vel illud , non liberatur propter ingreflum luijuíniodi ,
nifi de confenfu itlorum , quibus donavir, vel promifit: íi autem nulli eit ncquilica
actio , quia nec donavit , nec promifit, nec ícobligavit aliquibus , fed
tantum Deo , liberatur per ingteflum religionis , fi intcndat illud niinus bonum
mutaie in hoc majus ; dum tamen hoc faciat auctoriratc fui Epifcopi: alicer
cnim credo fufficcre volunratem propriam , vel Abbatis quo ad hoc ; tánica
Abbas vota abllincnrix , veí pcrcgiinationis facta ante nionachatum , poteft revocare
poft monachatum. Videtur etiam velle.Hugutio idem de quo libe: voto*
ücut notavit ZQ. q. 4. Monacha.

fiilo tamen, quod diípenfet Praefatus , íicut dicunt alii j
quia tutius eíl, 6c Pradatus poteft difpeníare. 33. q. 5.
noluit. 20. q. 4. Monacho.
f. 16. ítem circa eadem vota quaeritur ; utrum pater
moriens poífit, injungere filio , quem conftituit hxredem,
ur adimpleat vota peregrinationis, vel íimilia >
ad quam ipfe tenebatur > videtur quod fie. Ext. eod*
licet. ítem quia hxres tenetur ipfo jure fatisfacere ómnibus,-
quibus defun&us tenebatur. Ext.de ufar, toa*
Ad hoc dicassquod non poteft pater injungere filio neceílitatem
peregrinandi, ut bené colligitur in prarall.
decret. licet. Ideoenim tenuit ibi paterna injunctio,
quia .filius approbavit. Pecuni^riam vero fati&factionem
poteft injungere. arg. Ext. de ufar. tita. 6c de folut. c. 1 0-
In fumma nota , quod omnes peregr-ini debent defendí
ab Ecclefia 5 ut quicumque eos in períbnis , 6c rebus
©iFendunt, nifi admoniti fatisfecerint , excommunicentur
24, *q. y. fi quis romipetas., 6c duobus. c. fcquent»
Ext. de treagf 6¿ pac*, innovamus. Ext. de Clericis peregr*
lonquerente.. 0}
§. 1 JÉ * Itera pone J aliquis íiecularis videt Mónafte-r
rium diílblutum , Monachos fplendidé comedentes , 6t
bené indutos , cogitat hunc ordinem ingredi, dicens 5
bené poflíim rabftinere , ingreditur , poftea fit ínquifitio
in Monafterio , compelluntur ad regulam obférvandam,
ifte dicit 5 non novi hanc afperitatcm , quam
modo vultis Monafterio imponere^ k
nolo eam tenerc*
Quxritur utrum poílit cogi > videtur. quod non: quia
íicut quis non poteft cogi aÜ tocum votum , ita nec ad
voti augmentum., ítem quia idem juris eft in parte , 6c
Ijix toto, fed ab inició, non poterat cogi ad totum. SUPO.
eod. §. yotorum. } 2,. q. u mtegritas. erganec ad par-
i LTCER ) ibi ágitür de filio cujufilam regularis, cui'pater finas- Cruccfignatus r
moriens votum íuum cemmiíhy exequendum , & ille approbavit, Stfcrucem re* -
cepit 5 ficidiertur ibi quod tenetur illud adimplere.
k Nolo eam tenere ) fecundum illud Bernarda vota mea non augeas fine me* -
-
>aUutate 3 fie nec diminuas £nx certa jjeccJfirate.:

oo* SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
tcm. ítem licité poteft quis fe obligare feparatim ad
continentiam, vel ad non habendum proprium , vel ad
obedientiam. 33. q. 5. quod Veo. 13. dift. quamquam.
£ contra , qui facit profeíTionem fecundum regulam
beati Bencdicki , obligar fe ad eam totaliter obfervandam
: nam qui nihil excipit, omnia comprehendir. 15?.
dift. fi Romanorum. ítem aut intendebat vivere regulariter
, aut irregulariter. In primo cafupatetquod tenetur:
in fecundo idem 5 quia etiamíi expreíliílet , turpis adjectio
pro non adjecta haberetur , 6c tenetur regulariter
vivere. Ext. de condit. appofit. c. 1. ítem adjectio
appoíita contra naturam contraclus l non vitiat contracTum.
10. q. 1. c. 2. ídem in adjedione appoíita
contra legem. 16. q. 1. fi quis Liicus, Solutio. Indi-
Aincté dico , quod non poteít -rediré ad fasculum , ex
quo fecit ibi profeíTionem. Sed utrum-cogatur ibi manere
? diftinguo 3 aut erat peritus juris ^ aut ignarus.
In primo cafu non poteft recedere , quia intelligitur fe
obligafle , non ad id quod fíebat, fcd ad id , quod fieri
debebat. In fecundo cafu fubdiftinguo > aut fuit ei explanata
aíperitas regula: , 6c runc idem , quod in juris
perito 5 aut non , 6c tune íi credebat eos regulariter
vivere , 6c ad illam afperitatem voluit fe obligare , 8c
non ad majorem , 6c hoc expreílk, non cogetur ibi
manere , fed tranfibit ad alium ordinem , quem valeat
íiiftinere. Si vero non expreíTit, credo quod debeat manere
, nec poteít allegare dolum > nec deceptionem 5
quia fit melior fuá condido : 6c poteft magis imputari
fatuitati fuá:, quia non examinavit ut debuit.. Probatnr
hoc Ext. de regul. fuper eo. 6c confulti. 10. q. 3. confiituit.
Ext. quod metus cauf. cum dilefius. Ext. de converf. conjug.
1 Non vitiat contraíhim.~\ Hoc non cft generalice! -
verum ; quia fallit in
matrimonio : ut Ext. de condit. appof. c. ult. Si ctiam aliquis velit cíTc Mona-,
clius , appofitá conditionc quod fibi liccat retiñere propria , vel uiumfructum
aliquarum rerum , non valet talis contraclus, Tel monachatus-, ficut notavit.
Hugutio 19. q. ultima. Si qua mulier. & notatur.Ext. de condit. appof. ç. fin.
Poteft tamen de concenfu Abbatis aliquid fibi ad uíkui retiñere 3 in quo .cafu.
totum cric Moiuftcrii.

éx parte, i. 8c venUm. vel dic indiftin¿tó quod debcc
¡remanere $ quia dolos aliorum > vel^ffllpiicitas Novitii
*» non excufat in talib. uc diéhim eft.
~m Kon excufat ]'Hóc hene prébatur. io. q. 3. eonfittutt* Xdintcllígendam
1
roneroverfiam fuperiüs ta&am de voto > Quxritur utrum Papa poífit diípenlarc
}
in omni voto ; & quod non , videtur faceré íilud Pfaimi. 75. Vovetc & rcddi-
•oe. Redditc cft neceíficatis : fcd circa ea > quse funt de' neceflirate 'íalutis , non
ipótcft dífpcníarí 3 ergo , &c. ítem oblígatio vori*cft fecundum Jus aaturx ;
;
noc patet, quia omni mnpore fuit: fcd Papa non potefirin ea > qua: íiint Juíis
naturalis, &c. ítem Bernardus dicit: Quxdam funt prsrcepta moralia pri-
• mz Tabule ordinantia ad Deum; quasdam fecunda:Tabula: ordinantia ad PHP
fcimum > quaedam funt additas ut Canónica: fan&ioncs , & íatrum inftituta.
'In primis non poteft difpenfarc nec homo , nec Deus. ín fecundis non homo-,
ícd Deas. In tertiis homo , & Deus. 'Ratio autem hujufmodi eft , quia pra:-
•ceptaprima: Tabula: immediaté ordinant ad Dcum : ficrgo votum immediaté ad
•Deum ordinatergo > &c. ítem qüi non'facit, quod promittit , menricur : fcd
Papa non poteft difpenfare in mendacio > ergo nec in voto. -ítem hoc ín voto
-continentia: fpecialiter videtur Eccleíiaftici. i*. Non cft digna ponderado continentis
animx. Si ergo continentia nullo modo poteft recompenfari, patct >
videtur; quia perfeéfcius cft pro Deo
ónendicare , quám continere ?- ergo perfeítius eft votum paupertatis-~ fcd non
•poteft difpenfarc in voto continentia:; ergo nec in paupertatis. ítem quod
oxee in voto obedientia: , videtur 3 quia hoc "eft •petfe&iífimum 5 quia
in caftitate vincit homo corpus fuum > in paupertate mundum 5 in
-obedientia ma&at ícipíum , ergo, &c. Contra-: Votum unum non minus
x>bíigat , quám

no SÜMMl SANCTI RAYMUNDI
conditionata : Se ideo difpenfarc poteft, cum poífit illam conditionem infringí»,
re , fi fibi aliud de vovente placer difponere. Sed cum illa , qua; Dominus confulit
, & abfque dubio bonafunt , fine hxlitatione totis vifeeribus fint ampie-cien,
da , videtur etiam , cum Deus voluerit unumquemquc liberum elle , quod unufquifquc
fine conditione aliqua talia poífit, & debeat vovere : Se ideó alii dicunt,
quod Papa in nullo alio voto poteft difpenfarc , lecundum quod difpcnfatio cft
Juris rclatatio ; quia obligado voti pendet ex Jure divino , non humano ; ex
Jure naturali, non ex conftitutionc Pacrum. Prxtcrea Papa non habct poífc ,
nec au&oritatem in votum , relaxando Jus ; quia id non eft ei fubjectum ; habet
tamen poteftatem , quantum Jus fibi dat; & ideó difpcnfate poteft , fecundum
quod difpenfatio eft Juris declarado : & hxc pofitio eft rarionabilior , Se
fecurior ; quia magis per ipfam fatisfit confcientix. Ad intelligentiam hujus
cft notandum , quod Jus obligationis voti conftituitur ex duplici Jure naturali i
ex hoc fcilicet , quod homo debet efle verax in promifíb , Se ex alio , quod
komo nihil debet promittere , nifi falvá íuá.falute,& divina: Majeftatis honore
; ergo ex Jure naturali eft, quod quis per votum impediri non deber , quin
faceré poífit íibi utilius , & Deo acceptabilius : Se ideó in omni voto , quod recipit
rccompcnfationcm melioris boni , five fimpliciter , five pro loco , Se tempore
, Dominus Papa,cujus cft jus dilucidare , poteft difpenfarc ¡ & in hoc communiter
omnes conveniunt, fed diverfiíicantur poftmodum difpcnfando. Aliqui
enim dicunt quod non eft aliquod votum , quod pro loco , & tempore non recipiat
recompenlationem: ideó nullumeft , in quo non poífit difpenfarc. Unde dicunt
quod bono continentix perfertur bonum univeríalis Ecclefia: ; ut pax : &
ideó in voto continentix poteft fieri difpcnfatio : fi ergo in rali voto , de quo» •
minus videtur , poteft fieri difpcnfatio- vel fimpliciter , vcl ad tempus , ficut aliquando
fa&um cft , ergo Se in aliis vetis. Alii dicunt quod votum continentix
non recipit recompenfationem; quia non eft digna ponderado animx continentis
; quia ibi triumphus obtinctur de domeftico inimico. In ómnibus aliis cft recompenfatio
: ideó poteft difpenfarc Papa , prxterquám. in ifto. Tcrtii dicunt
quod perfeétioni religionis , qux eft in imitationc Chrifti, nihil poteft aiquari ,
nec pro illa recompenfari: & illa fubftantialiter confiftit in triplici voto , fcilicet
continentix,paupertatis , & obedientia: : ideó in his tribus non poteft difpenfarc:
perfc&io enim confiftit in aífimilacione ad ipfum máximum , ficut ciicit Auguftinus
in lib. de vera rclig. Se quia in nullo tantum aífimilatur homo Chrifto , ficut
in his , nihil poteft in hoc tali homini recompenfare. Quo modo recompenfatio
non tantum aliorum rcfpicit bonum , verum etiam voventis : quia; Deus vultquod
magis fit unufquifquc follicitus in fuá falute ,quám aliorum. Qux iífarum
trium opinionum fit verior , fateor me nefeire ; & fatis poteft quxlibct fulf ineri,
ideó nullam aílcro. Si quis tamen hanc ultimam acccptarc voluerit, non incurrit
inconveniens manifcftum , ut dicatur ; quia nec in omni , nec in nullo , fed in
quodam fie , in quodam non. Ad id ergo , quod objicitur , quod in nullo poteft
fliípenfare, dicendum quod illa argumenta currunt, fecundum quod difpenfatio
cft niris relaxatio , & fie non poteft. Poteft tamen fecundum quod difpenfatio
eft juris declaratio ; quia jus concedit voto non tcncri,cum poteft recompenfare :
quia univerfaliter eft Domini Papa: hoc jus interpretan : Se ideó in ómnibus aliis,
ab iis tribus , poteft difpenfarc. Ad id quod objicitur , fi poteft in uno , poteft
in ómnibus , dicendum quod non eft íimile ; quia conditro recompenfationis
melioris non ftat uniformiter in ómnibus. Ad id quod objicitur , quod in voto
continentix poteft cadere neceílitas ,& utilitas, dicendum quod non cadit : Se
propterea , cum xgritudo cadit, vel evenir , non cadit neccífitas ; quia numquarn'
datur infirmiras , á qua non poífit quis , nifi per coitum liberan , non
cadit neceílitas refpeclu fpcciei ; quia. numquam erit aliquis folus ; non cadicr
jhi major utilitas facientis > quia conynuut mcritum.ccnreíiiui frudús in mcri^

fcfcrtrigeiwnL Pfíetcxea £ totum hoc cíTet cerruni> incertum eiTct ; cjuia ne£
- titur utrum infirmus coica fanarctur : nefcitur utrum cx coítu aliquis generare-
Tur : nefcitur etiam utrum ex matrimonio pax reformarctur 5 & ideó non eft
dimittendum certum pro incerto : ideó non valec. Ad id , quod objicitur , quod
votum ábftinentias voto paupertatis eft majus, dicendum quod fallum eft > quia
* exercitatio corporalis ad modicum utilis eftpiceas autem ad omnia valet, ut
dicit Apoftolus :& fumma pictas eft quod omnu vendantur , 8c dentar pauperibus,
pneterca difficilius eft : plures enim inven iuntur, qui volunt je junare, quam
qui volunt mendicare. Prxterca ibi non tantum eft abdicado rei terrena?, fed
etiam valuntatis habendi. Undc pauperculus veniens ad religionem relinqijje
totum mundum ratione vtfluntatis. Ad id , quod pbjicitur de voto obedientix ,
-quod fit diípenfatio in Reíígíoíís , qui promovenrur, dicendum quod Jiccr ia
Sraslationibus non tcneantur obedire , & multa habeant, quae non liccrent eis,
""•fi eilent fubdici, tamen íu neutro voto eft difpenfatum; nam in voto Paupertatis
-non eft difpenfatum , quia non licet tali Religiofo habere proprium, etiam íi Papa
dzfpenfaret; fed tantum bona Eccleíísc poteft difpeníare > ficut Abbas bona
Monafterii 5 nec amittit meritum Paupertatis : fed eft divitiarum, non dominus »
'StdAiCpenüzot:, non amatar , icd concern ptor, non congregator , fed confervator
, &difperíbr ia Pauperes. Similiter in voto obedientias non eft difpenfatum ;
-quia omnem obedienriam, quám debebat ptius fuo Superiori , debet Papa: s SC
propterea á fuá obediencia non poteft cum abfolverc : & in -talibus meritum obedientix
commutatur in meritum pafto ralis enrar s nec eft difpenfatio • fed pro-
-prius exemptio.- Quseritur quis poíTit vovere. P¿. Dico quod votum procedit
á libera volúntate ; omnis crgo , qui liberé poteft faceré quod vult , nullo iin*
pedimento in fe exiftente > nullo homine de fa£to ímpediente > nullo Jure prohíbeme
, poteft fimpliciter vovere > qui autem in ómnibus fubeft , nihil poteft
per le vovere > qui autem in aliquibus fubeft , fecundum id ,in quo* fubeft, non
poteft vovere : quoniam igitur uxor fubeft viro , &• pupillus patri in regimine
Vita; , nihil polTunt contra hoc vovere , quod íit ftabiíe , fine eorum audlorita-
*e. Vir autem fubeft uxori in debito carnis , & ideó contra id non poteft vovere
: Religiofus fubeft in ómnibus > qu* funt infra religionem , & ideó nihil poteft
fine fui Praslati volúntate : fervus fubeft quantum ad fervitíum corpórale >
ideó quod contra hoc fit non poteft vovere , nifi domíñi au&orítate : íi quid
'--áutem eft j quod libere poteft facete, id poteft vovere, Unde omnes > licet fint
¿ibera: voluntatis ad vovendum , tamen ñon ad reddcndum; & licet omnes pó£
fmt fe obligare diabolo > cum hoc fit fola voluntatis libértate, non tamen omnes
Deo , quia votum illud refpicit aliquod opus > refpcdu cujus liberum arbitrium
-non habet poífe , de fafto frequenrer , vel de jure : & licet votum fit de iis,
*qua: promoveant íalutem , & ómnibus pateat via íalutís . quod verum eft ad ea,
quae funt prxcçpti, non tañieñ ad ea, qua?funt fupererogationis > qua: refpieiuñt
ftacus divcrfos, quibus aliqui funt apti , alii vero minime ; & hoc de fado , vel
de jure. Quarritur utrum vota commurari poifint. "Çt. quod licet votum militare
ex caufa > id fcilicet, quod recipit recompe níátíonem , fed non cx levitate*
^rei ex propria volúntate , fed cx neccilitatc , vcl utilitate cum auftoritate Prai^ati,
excepto voto religionis , vel etiam ftatus perfeálioris , in quod poteft aliud
'votuiá commutari fine Prxlati licentia \ quia propter fui dignitatem liecntiam
dant jura : fanum tamen eft confilium > quod fiat Superioris ao^oritate > ubi
^iion creditur quod contradicat; ne videatur cx levitate procederé & auftorit**
Ttem Superioris contemnerc. Ratio quare licet votum cominutaré , eft propter
rneceflitatem fúpervenientcm y vel propter pericuhm , quod imminct frequenter
[ *n obfervatione , vel propter rriajorcm utilitatem, & voven^is & aliorum. Qu^íitur
y fuppofito quod votum continentix univerfalictr ímpediat matrimonium;
n|t quod votum folempizatum impedid matrimonium contrahendum , & dirimas

Si? SUMM^E- SANtürteBJAYMUUpT:.
jam contraftírm ; Quxritur de voto fimplici, utrum ita faciát :& dicit Cíe*
mens Papa quod impedit contrahendum , fcd non dirimir .jam contractum. c¿..
Quod yotum continentix _eft tale votum-, quod gencraliter impedit' marrimo- -
nium contrahendum >ied nonimpedit jam contraítum , fi eft legitime folemni- -
zatum , & ratjonem hujus aífignant: aliqui, Ecclefix conftitutionem •; quod cn ;
nv
vovens íit perfona non legitima/., .hoc non» cft ex voto > quia in ipfo matrimo-»
nio perfectio continentia: fervari non poteft ab co , qui debitum. non exigit, fcd •
folvit, ut dicit Auguftinus fcd quod impedtat, hoc cft ex inftitutione Ecclefia:•
cujus eft.-perfonas. legitimas , yeLillegitimas matrimonio determinare..-. Ratio•>
autem guate- Ecclefia devoto folemni inftituit., ut dicunteft , quod in voto fe-,
ícmni non poteít deci pi, & in c;us. fra&ione fcandalizari, quia publicum eft j--,
íéd in voto fimplici-non habct locum., cura-fit privatum. Sed- hxc íblutio fuppo->
nit dúplex falfum. Unum.quo.d fit^ah inftitutione Ecclefix quod votum folemno
poífit,difpcníari 5 quia Ecclefia.* ut communicer dicitur , non poteft.ibi diípen-;
iarc } poteft tamen in fuis conftitutionibus. Aliad falfum cft , quia votum íb<
lemne non dicitur , quia publicum-: nam votum quantum cu mque publicetur .
nifi aliud adfit., firnplex judjearur. Unde- com/nune eftin voti. íblemnizatione ,.,
quod fiat.coram. perfona .publica,. qux locum Dei. tenet, & qux vonun poteít:.
approbate , qua, recipiente votum continentix transfertux poteft as- corporis -
;
voventis in alium ; quia alius,adeft,-. qui recipit; fcd in voto fimplici obligatuc» :
quidem homo , fed tamen dominium fui. corporis in altcrum non transfertur. .
Et quia.quod tranflatum,.eft in poteftatem unius , non poteft .transferri uipo-»
teftátem alterius , ideó emíflo - voto folemni., Dea, 8C homini homo obligatur^ .
Sic etiam in matrimonio: & quoniam utrobiqüc eft perfonx obligatio , & parobligatio
non folvit vineulum prioris obligationis , ideó obligatio non poteft
infringí per vinculum fuper.yenicntis matrimonii. Hoc autem. ideó- non dico , |
quetd faciat fcandalura ; .quia & id poteft efle in voto fimplici :-. fed hoc facie":
obligatio dúplex contra tranílationcm poteftatis in alterum. Hxc igirur eftfum- 1
jnarationis : quia votum Cokmnc obligar xqualirer diftincle ex oppo/ico ; noií 1
fie fimplex , ideó. impedit... Ad id quod poflet objici , quod-Clemens Papa di-* •
cit, quod apud Dominum npn minus obligat votum .fimplex , quám íblemne , •
hoc> eft verui» quantum ad culpam , & tranfgreífionem ; ramen minus obligat quod dicitquan».-1
rum ad Dcum,..
DE JÜRXMENTO, ET PERJURIO. .
U É."R A diditoi eft dé voris iri genere : fed
quia juramentum b :
votum eft-., cujus aíítV
^ duitate fxpé nomines in perjurium labunturs
€icpedií)l«ittle}uramento,6c perjurio aliqua fupponamtá*
Videndum ergo quid fit juramentum 5 qux. caufa inílítutionis
5. qux forma juramenti 5 qux exigantur ad hoc,
»t re

LÍBER. PRIMUS, : 11.3
qux pcena perjurii: ultimo quxdam dubitabilia fubjiciemus,
/• 1. Juramentum eíl affírmatio , vel negatio de aliquo
facrx reí atteftatione firmatá. Caufa inftitutionis
eft dúplex. Una propter infirmiratem homimim de facili
dubitantium : cum enim aliquibus perfuadetur quod
eis eft utile , & expediens, 5c non creaunt fimplici verbo
, c permicticur nobis jurare eis. 11. q. 1. non cft contra.
8c / peccatum. Alia caufa eft propter vitandam idololatriam
: ficut enim conccífum íuk filas Iírael , ut
hoftias Deo immolarent , ne eas ofFerrent dxmonibu?,
íic potius permiílum fuit , ut per Deum jurarcnt quám
per ^creaturas, ne incidercnt in crimen idololatrix. 12.
q. 1. confedera* - Ex his patet quod juramentum Ücitumv
cft, 6c bonum , & etiam mcritorium 5 cum per ipfum
próximo fubveniatnr , ad quod tenemur arum amplius infiftendum, proptcr Hcreticorum per-
Sdiam ohlatrantem* Ángelus enim quem vidic Joan- Aptc
nes in Apocalipfi ro-. ftantem fupra mare > Se fuper terram
, levavit manum fuam ad cxlum , & juravit per viventem
in fxcula fxcnlorum. ítem ipíe Chriftus fre-
-quenter legitur dixiíle in Evangelio : c
Amen , amelt'i^ fhtop. t¿
dico vobis. Apoftolus etiam jurabat, cum diceret5 f
tef- 1
tiseft mihi Deus, Et iterum , g quotidie moríor , id
eft, mor i parátus fum,h propter gloriam veftram: quod
greca exempíaria, ut ait Aúguftinus- fuper epift. ad Ga- Augkf.to*
lat. manifeftuTimaní efle júrationem-oftendunt. ítem W 0
' ñAGnl
^
t Termittitur. ] Non prórmífíonc comparativa, qua aliquando permittitur
peccatum > íéd permiflióne conceflionis , qua concedunt quod ücitum cft.
d Ex precepto. ] Lcvit. 19.
C Amen amen. ] Joannes 6.
£ Ttftk eft. ] Rom.-c.i-
GjMotiAie.. 1 Ceñar. i€.'.
Propter glerimm. ] Id eft, per Dcum, qui eft gloria fcpftra » quaíi dicat J •
fet gloxkm veftramloquitur.---
".JJÍ'
^
^

ii4 SANCTI RAYMUNDT,
legitur Dominum Lo vctcri tcílamento juraíTe. Turap/W
v l c
109 & dominus»& non pccnitcbít cum. ht rurlus: jura-
131.' vic Dominus David veritatcm. Imó-& 1
prxcepit in
Diut. 23. vétcri tcílamento * rcdderc Domino juramenta. Quare
Matt. j. e rg Q clicit Dominus l in Evangelio : Sit fermo veíler
eíl , eíl , non , non ? \y.. quod affirmatio , &. negatio ,
qux eíl in corde , debet eíle in ore : fed quia hominum
cxcrefccntc malitiá fimplici aílertioni non creditur, idcirco
prudenter adjunxit 5 quod abundantius eíl, a malo
eft , id eft , non (culpar 5 led pecnae j nec exhibentium,
fed exigentium juramentum : nana incredulitas hujuímodi
magis ell pcena , quam culpa : unde non dixit malum
, fed a malo. ítem licet Dominus videatur prohibuüTe
alicubi juramentum , nuíquam tamen per Crearorcm
, fed per crcaturas jurare prohibuíc 5 ne per hujufmodi
juramentum transferretur ad crcaturas honorifícentia
Creatoris. Quare cum in Evangelio prxmifiílet:
dico vobis non jurare omninó , ftatim íubjunxit j nec
per ccelum , quia thronus Dei eft > nec per terram ,
quia fcabellum ipíius \ nec per Hieroíolymam , quia
civitas eíl Regís magni, nec per caput tuum , quia non
potes unum capillum faceré álbum , vel nigrum. ítem
_
fJlultl
w" quarritur , quare prohibet Jacob juramentum dicens :
''-Ame omnia fratres mei noíitc jurare, m Non prohibet
íimpliciter juramentum , u
fed 'volunratem jurandi ¿
^ £í ideo dixit notanter : nolire : quoniam ad jurandum
o non debet quemquam fpontanca voluntas induccre ,
fed neceílitas traherc importuna : & tune poteft fine
.culpa jurare i dummodo concurrant alia , qux exigunrur,
ut dicemus infra. Quod autem Jacob fubdit j
pee per pcelum , nec per terram , nec quodeumque
í I Pracéttt. ) Lcvic 19. Non peijurabis. &c.
ir Rtddtrt Homino.) Match, j . Redcics Domino reta tua,
1 lt EvxngeVo. ] Match. 5.
xn Non prohibet. ) J.icoK ult.
p. Sed volúntate)?,. ] libüünofam.
o Non debet quemqiiaw. j d¿ honcftatC

LÍBER PRIMTTS. f¡f
afiud juramentum , jurare P vetat , non per Dominum ,
íed per quamlibet creaturara, quxcumque fit illa : q ar
lioquin non dixilíet Apoftolus tomines per majorem fui MHebr.t*}.fy
jurant j 6c omnis controveríia?. eorum ad confirmationem
finís efti juramentum j cum ait per majorem fui , id eft,
per Deum 5 8c cur íit jurandum, ut vid'elicet omnis con*
troveríix finís íit juramentum. Si er-go alieubi videatur
prohiben, vel diiluaderi juramentuiñ , non-fit, quia
ipfníñ íit malum , fed quia ex frequenti, 6c incauta juratione
íxpé folet contingere perjurium. Sapiens vir É«£ l
ííf
multum jurans replebitur- iniquitate , & non difeedet de
domo ejus plaga.. Sicut vinum non eft mal uní, : fed
prohibet A poftolus vinum í" bibere ad fuperfluitatem-»
quia inde Colee procederé cbflietas y 6c luxuria : Unde
Apoftolus. Nolite inebrian , 6cc. H«c omnia, 6c
multa alia dicta ílint ,6c expoíka. per AuguíHnum , In- AugitfK Je>
nocentium, & alios. 22. q. i,fi peccafum.de ,non eft con- virbú^fi&
tra. 6c quatuor capitulis fequentibus. ext. eod. 6c fi chrzftus.
Colligitur ex prxmiffis, quocK prohibitum eft jurare
per creaturasj excipiuncur tamen quídam, per quaslicite
juratur ,, videlicet per Evangeüum , altaría, -reliquias.San&orum
, Crucem confecratam y in manu ctiarnr
Epifcopi. 22. q, i.fialiqua . 6c habemus. 6c q. 5. qui perjurat
. 6c hoc ideó eft , quia in- iftis creaturis ad Deum
tantum u habetur refpe&us. Videtur etiam , quod per'
íalutem Principis poífit jurar!. 1. q. 7. quoties.. Quia intelligitur
jurare per eum , cujus judicio fallís Principia
y Vetat. ] id eft , diífuadct, vel vetat , ita quoí.-attribuarnr cieatmJ^
«onor atteftandee veritatis.
q Alioquin non dixijfet Afojt. } ad Hcbr. cap. g.-
r ProírMt Afoft? Eph'ef. v;
f Bibere. ] ita quod ducatur iiL confüetudínem , vel expone proliíBcT "i
« eft, diffiíádet;
t Probibitum. ) id eft , difluafum , Se prohibitnm , ita quod honor attrífcJiatur
creaturis in veritarc -arteftánda , veL^prohibitum'non pro le ,,fcd*
confequenti , fcilicet-pjro perjurio, quod frequenter incunitur cx hujuíiuodi'.
frequenti juratione.
u. Habet ar refteftm. ) fecandiun. confeudinera"Ibouendi.
I 4 '
r E
^

SVMMJE S. R AYMUNDI.
confiflit : hoc tamennon eílin ufu, nec multum approbo.
ítem nota, quod qui jurat per crcaturam * non conccifam
, debet acerrimé caíligari j 6c fi períliterit in vitio,
nolens íe corrigere , debet excommunicari 5 qui autem
y juraverit per capillum Dei , vel caput, vel alio modo
, z blafphemiam dixit contra Dominum : íi Clericus
eíl , debet deponi 5 íi laicus anathematizari. 22..
q. 1. Cler i cum. 6c fi quis per capillum,
£. 1. Forma juramenti tripliciter invenitur fecundum
talia témpora : aliter enim jurabant in veteri lege ^
aliter in primitiva Ecclefia , aliter hodié. In veteri lege
jurabatur fie : a
Vivit Dominus , vivit anima mea ^
b hoc addat mihi Deus. 21. q. 1, & jurabunt. In pri­
mitiva Ecclefia fie s c
teílis eíl mihi Deus, teílis eíl
mihi confeicntia mea , hoc dico coram Deo. 11, q, u
fi peccatum. Hodié vero juratur fie : per Deum , fie me
Deus adjuvet, per iílas reliquias, 6c limilia, 35. q. 6«
de Parentela 1.
§.3. Tria exiguntur ad Iigc , ut redé fíat juramen-
Tihr. Juper tum , fcilicet veritas , judicium &c juílitia. Hieron. 6c
luerem. jurabunt, vivit Dominus in veritate , 6c in juílitia , 6c
in judicio 2 2. q. 1. & jurabunt. Si iíla talla, vel aliquod
X Non conceffam. ] de jote , vcl confuetudine.
y Juraverit. ) confuctudinaric ; alias non credo ; quod fi quis aliquando
jnr.it per caput, aut oculos Domini , aut alia membra ejus , qux in extejis
hominibus non cenfentur turpia , vcl inhoncíta , & per qux coníucverunr
nomines jurare , non credo inquam , quod peccent mortaliter. Ribaldos auicm
, & illos , qui afliduc .& paflim jurant per membra Domini, non audco i
peccato morcali excufare.
z Bltfphemiam. ) blafphrmiam c-cdo cíTc , quando aliquis jurat per membra
Domini.-, qux in aliis mcm'*ris reputamur inhoaclta; nec credo íic
polTc vitari abfque peccato mortali.
a Vivit Dominus. i. Rcg. 14.
b Hoc addat, ) 1. Rcg. 15.
c Tejlis efl. ) ad Ro. 9. vevitatem dico in Chriílo, ron mentior , td!Á?
.snoiúum mihi perhibente confeicutiá ruca in Spiritu lancto.

iílóntm triüm defuerit, d
perjurium dicitur 11. q.
finimadvertendum. Veritas enim femper debet efle ia
^onfeientia , ut firmiter íciat ita eífe : alias , íi credat
'tantum, non dicitur de conícientia , íed c
de crudelitate
jurare, f Judicium dicitur difereta deliberado , id
eft , non ut juret, etiam verum , nifi propter neceíít-
«tatem , id eíl, cum íuadet alicui aliquod verum, quod
ei expedk^ivel utile eíl credere, & tamen non vult creciere
íimplici aííertioni. Juílitia* ut id quod jurat,. fit g li-
mala juraríar: míe cnim jaratar quando ncgli-' ^
genter , & indiferetc juratur 5 ficut juravit Jofuc Gabaonitis. Jofuc 10. &
¿David contra Nabal, i. Reg. 15. & quando alliduc , ficut faciunt Ribáldi
contra illud Ecclef. 13* Jurationi jaon aíTücíbas os tuum. ítem quando otio
*sej > contra illud Exod. io: non aíTumes nomen Domini t)ei tui in vanum.
ítem quando crronce , jufta illud Matth* -¿3. Quicumquc jurayerít per templum
nihil eft : qui autem juraverit in auro templi , debet. ítem quando
íalfo , íicut faciunt corrupti teftes. Prov. 10. falfus teftis non erit impunitus.
ítem quando dolóse > ut faciunt avari , & cupidi ; Unde ; nec juravit in
dolo próximo fuo. Talia juramenta large dicuntur perjuria, id eft, prava
juramenta.
c De credulitate ] Quid* de uxorc fuípc&a ¿le adulterio , quod ipfa revera
commiíit, numquid poftquam confcfTa fuerit de peccato , & pcenitucrit, poteft
jurare , quod non íit in culpa dcillo adulterio, propter vitandum ícandalum
mariti , & aliorum amicorum , qui alias placari non poííunt, nifi hoc
/juret, & ad hoc compcllunt eam ? JJ¿. potius debet omnia mala-tolerare, quam
¿Hujufmodi tcmerarium fubire juramentum 5 cum -certa effe non jpoffit ? quod
~^adhuc hujufmodi culpa fit ei dimiífa. Ut Ext. de purgat- Canon* accepimus. Si
-tamen hujufmodi mulier jufto metu percutía jurarct fub verbis duplicibus >
• :
quse uno fenfu contineant veritatem > & in illo fenfu intelligcret > forfitan non
vpeccaret., per hanc caurelam illius malittam excludendo,
f Judicium. ] Quid íi aliquis ex ímpetu juret aliquid , fuper qjio , fi bene dclibcraflet,
non juraíler, numquid fervare tebetur? 1&. credo quod. fie , fi licitum
**ft, quod juravit; fufficit cnim ad hoc quod fit obiigaMS, quod intenderit Deum
inducere in teftem illius rei, quam dixit.
,g Licitum , & hanefitmA Ita quod nec fit in fe rr.ortale ; ut adulteran , forni->
«cari, & fimilia: vel veníale in fe i ut dicere verbum otiofum , aut inebriare fe *
-vel alium i quando etiam juratur aliquod mdifferens , quod ex circumftantia
;poífit effici mortale, vcl Veníale , non debet fervari, nec eft óbligatorium juramentum
, exiftente illo cafu , vcl circumftantiis. Unde fi quis juraverit quod
numquam erit negetiator 5 aut miles: aut quod non tcnebit feudum ab illo do-
"mino -> aut quod non ferviet ifti, vel illi, vel locabit operas y vel accipiet do-
:
k
mum, aut mutuum , non tenetur illud fervare ; fi alias non poífit vivere, nirl
--contra illud faciat; quia jam res venit-ad illum cafum, de quo, fi cogitaJÍét ab
initio, 8c juraflet de illo , illicitum efiet juramentum ; & gencralicér ubicumque
quid juratur faciendum , vel vitandum , quod faceré vcl vitare eíl"et mortale
peccatum , vcl veníale , cirfcumfpe&o juramento non eft fervandum hujufíuodi
juramentum s fed poteft venire contra auítoritate propria, •

118 SUMMv£ SANCTI R AYMUNDÍ.
citum 6c honeftum 22. q. 1. Ita ergo, 6c tu malunti
Ext. cod. & fi Chrifius. Species juramenti funt dux
nam aliud eft aflcrtorium , aliud promiílorium. Aílerto*
rium, uc quando juracur de prxfcnti, vel de h
pre­
térito fie elle , vel non eíle 5 fuiiTe, vel non fuiííe, PromiiTorium
, ut cum jurat aliquis fe daturum aliquid ,
vel fachirum. Fiunt quxdam alix » divifiones , qua.?
non profequor j quia tantum pertinenc ad forum contentiofum.
Sequitur videre qux fit pcena perjurii ¿,
quod ut planius intelligatur. Nota primó quid fit perjurium,
¿c quotmodis permittitur. Perjurium eft k men—
daaium juramento firmatum. Committit autem quisperjurium
tribus modis 5 vel cum jurando loquitur falr
fiím fine intentione fallendi, vel cum jurando loquitur
falfum 1
cum intentione fallendi , vel cum jurando lo-
. quitur verum cum intentione fallendi : qualiter autem
fon* de 'ptrju- hoc fíat, oftendit Aúguftinus ponens hos tres modos
rus , id eft , m perjurii. Primus modiis eft, cum quis fallitur , pura.
¡ispft¡u.lo. c
**edit verum eñe quod falfum eil 5 6c temeré ac indifcrete
jurat. Secundus , cíim fcit, vcl putat falfum efle',.
6c tamen pro vero jurat. Tertíus , cúm putat aliquid
efie falfum , 6c tamen verum eft ; 6c ipfe jurat tanquám
verum. Primum perjurium cft peccatum ,£ed veníale-,.
fi adhibuit diligentiam , quam debuit-: fi vero ignorancia
juris , vcl facli craíla , 6c fu pina, mortale eft. 22.
q, 5. Qui per jurat. Dúo ultima mortalia , fed primum.
gravius 22. q. i,.hommes. 6c hoc circa afiortoriumv
h Vel priterito. ) Poteít ctiam fieri refpcctu futuri ; ut cum aliquis jurat aliquid
fore , non promittendo aliquid : ut fi jurct quis 3 quod eras pluct, vclninget
, vcl aliquid tale.
i Divifiones.) Quia fecundum Iegcs quoddam juramentum cft convcntionalfl >
quod fcilicet prcqftatur de confcnfu partium : quoddam judiciale, quod defertur
á judice.
K Mendacium.] large •, tam pro eo •, quod dicitur contra mentem ; quajri '•
pro co , quod non dicitur contra mentem ; dum tamen fit falfum.
1 Cum intentione fdlendi. ) quod cft, cum-aliter dictar confeicntia , quauv
dicat.
m Perjurii, ] large , ur perjurium appcllctur prxraricatio > vcl piaTÍ''

LÍBER PRIMUS. M ¡30
Circa jíomiíToriurn íimiliter funt tres modi perjuijji*.
Irrimus cum jurat fe fa&urum, vel di&urum aliquod illicitum
, vel inhoneíhim. Secundus cum jurat fe fa&ugrum
, vel di&urum aliquod n
licitum 5 8c hoc cum foiemnicace,
fed abfque nece'ffitate, & indiferecé. Tertius
in juramentis quotidianis , qux fiunt 0
fine folemnitate,
6c in curfu verborum ex quadam levitate , 8c confuetudine
P mala, de re tamen licita j uc, per Deum era* ibo
ad Ecclefiam , vel comedam carnes , vel jejunabo , vel
aliquid fimile 5 vel eciam cum fiunt hujufmodi juramena
jocofa, In his tribus, ftatim cum jurat, «l pejerat.»
1. q. 4. r
qui Sacramento. Primum juramentum eíl mor­
íale , 8c nullo modo fervandum. 12, q. 4. i in malis.
Secundum fimilicermortale, fed minus ,6c omnino feryandum.,
ex quo fervari poteít íine c
interitu falutis
n iMtum.] ut quod comedet hodic bis.
x> Solemnitate. ) ut íi quis jurct íupet cvangélium, vel fuper reliquias otiosc¿
S&c íine cauía.
p. Mala. ) non dicit moraliter. Secus eft quando duci tur in confuctudi»
3Jnem jurare per captft, vcl per alia membra Domini i quia illud credo eífc
amórtale, ficut in Ribaldis.
q Pejerat. ] largé , mató , & indiferete jurat. *¿«t
r §l¡á Sacramento. Ibi dicitur quod qui jurat, quod non facieí pacém ¿09.'
dverfario , perjurium cft, & non eft fervandum..
f In malis. ] ibi dicitur in malis promiífis refeinde fidem; in turpi rotó
imuta decrctum. Quod incaute vovifti, :ne "facías. Impía eft promiífio , qu»
aceleré adimple tur in malis. Quid fi quis propter hoc , quod juravit quod
fuperflué comederet, vel diceret verbum otiolum, íuperflué comedir , vel
"otiosé locutus cft ? 91. notavit Hugutio ti. q. 4. Si aliqui. quod talis mortalitcr
peccat, non quia comedit fuperflué , loquitur otiosé , quod in fe veníale
ft, fcd quia transgreditur illud prxceptum in malis promiífis > &c. Ego
redo qüod íic tranfgrcdiendo tantum peccat venialiter > quia prxdifta auítoitas,
íi intclligatur ita generaliter, quod non extendatur ad mala venialia ,
quantum ad 'illa non eft prxceptum , fcd coníllium.
t Interitu Salutis. ] Verbum, iftud fumptum eft Ext. de jurejur. Si veri
Itquis. Sed Bcda verius loquitur 11. q. 4. St aliquid. Unde videtur á contatio
fenfu quod fervandum eft juramentum, quod non vergit in pejorera.
xitum : & fecundum illud Bedx intelligendum cft quod hic dicitur; ut in-
?ritus falutis xternx idem fit quod pejor exitus : ne videatur efle obfervanum
, fi quis jura ver it fe faceré aliquod veníale , cum veníale fieri poífit fine
nteritu falutis xternx. Quid íi aliquis juret, quod numquam -erit Epifcopüs ,
ifi neceílitas urgeat ; vel numquam erit Clericus , vel Monachus , vel Reguláis?
Hugutio notavit. íx. q. 4. in princ. quod talia juramenta funt fervanda >
generaliter omnia , quibus. juratur quod nec cft mortale , nec veníale, &
actúe idemfentire Graüau. 2.1. q. 4. §. ult. arguohanc opinionem 8j. dift;

im.$ U M M^E S'A :
N G T í K A Y. MU Kp I;.
*' xterna*. zz, q, 4vjS[ dtqmd. Xérrkmiveníale , &íi fiera
poteft , etiam Iftud fervaédum eft: Pcena perjurii eít
quod debet agere pecnitentiam u feptem annis , ficut pro»
íiiiis peccatis morcaübus, x i * q. i. pr&dkandum*.. Tamen
t Tíorentinum. ubi habetur quod qui juravit quod numquam erit Epifcopus ,.
re pcllitur ab Épifcopatu. Sed poteft dici, quod hoc non eftquia juramentum .
fit óbligatorium, íed quia mortaliter peccavic temeré jurando. Cum autem
fint dux partes injjuftAtix , fríncet íacere malum , & declinare á bono ; lícuc
juramentum non pbügát ad faciendum-malum > ita nec yidetur quod obliget ad-'.
dcclinandum á bono : cum milla fit militas i n obfervationc talis juramenti 5 .
quod dico propter- obedicntiam : propter quam , etfi non fit faciendum malum
, eft tamen dimittendum.bonum -, cujus--dimiflio compéníátur. cum bono •
humilitatis , qux fervatur in obedícntia. Prxtcrca cum David confulat opera
perfe&ionis > contrarius hoc modo eíTet Íibi, fi vcllct.quod occafíone' juramenti
afeftinerent á talibus. Credo ergo , fine prejudicio , quod juramentum vergic
in pejorerneñtumfex modis. Primó;, cum juratur quod eft mortale in íe.- Sé---' 1
c'und.ój cum jaratar quod eft veníale in fe. Terció cum juratur indifferens ali-; I
quid, quod ex circumft'antia eflícitur. veníale, .vcl-mortale , ut di ¿tum eft fupra»
Quartó , cum juramentum exeludit opus ex chantare faciendum ; ut quando ju-:rae.
aliquis quod nihil dabit ifti ex çharitate > vcl quod non colct Deum. Quin- -!
to cum exeludit opus,dc genere bonotum ut cum quis jurat quod numquam erit
Epifcopus y ÍVtonáchus.;, vel Canonicus.: velquod non ¡celébrabitufque ad nien-'
fem; vcl quod non jejunabit pro Deo > vel pro peccatis filis in pane-, Se aquá, ii
non prxcipitut ei; vel quod non dicec Pfálterium, vcl feptem Píalmos ; vel quodl- i !
non juvabit illum.in iicitis , & honeftis ufque.ad certum tempus. Sexto cum ex*
eludir opus indifferens , piá intencione pro Deo ,-aüt próximo faeieridunr; ut
fi quis juret.j .quod non loquetur Marcino ,.vel non in'tr'abit domum ejus ; vel -I
feoñ cóquét ad furnurh ejus , yel molet ad molendinum , vel quod talia non fa~ciçt
ei , vel quod non vender ei rcm minori pretio quáih tali, vel non come-.-
dct ad eandem menfam cum eo ; aut fi juret aliquid hujuimódi indiítetcns: ere-:
r
do quod propter hujufmodi juramentum- non debet declinare á talibus $ fi ea
Velit faceré pia irit'entiohe , & propter Deum > & íalutcm animx fus? , Se pro-1
pter rollendum fcandalum proximi, contra quem fie juravi. In primis- autem !
tribus modis ,. credo quod poífit quiübet fie jurans aufroritate propria venire "
:
contra.; fed imponenda eft ei pxniténria de temerario juramento. In rcliqu&J
tribus , quamyis hujuímodijuramenta non fint obligatoria, nec imponenda fíe
pxnitcntia pro tranígreífione eorum , tamquam pro mortali , non expedit tamen
propria auáoritate conttavemic , nifi propter urgentem neceífitatcnj ; tum pro- ¡
prer reverenriam juramenri, tum propter fcandalum, fimplicium , qui rcpucantl
fie; incurríperjurium/&,incurruntin facilitatem labendi in perjurium , & int^
derraclioncm j unde petenda eífeabfolütió á Superiori, qui hujufmodi juramenta :
debet facilé relaxare•> vel potius. oftendere fie jurantes non fuifle obligaros-, Sejmponcre
pecnitentiam de temerario juramento. Nec te movcat, quod dicit-'
"Gratianus. 2,;%.. qutfi. 4. §, ult. quia non recipitar ab ómnibus quod ibi dicit, fed |
írecitac ppinionem fuam j. fie nec dicit.quod hujufmodi juramenta fint obliga^:
toria , fed quoH. prohibentur fervari. :
. •,
u Septem annis.) Hoc regulare eft de ómnibus peccatis mortaíibus, íiceCc
áliquando minoris teinporis pecnitentia imponatur propter aliquam • cauíam -
'fii^tt imponitjir- :pxnitentii'-írium annorii¿u,iIÜ ? ^ui.firangic, votum caüitati*
iafpecle

LÍBER PRIMUS. ni
ínfpecto modo perjurii, 6c qu alicate perfona: ,6c exteris
circum'ftantiis , vel magis, vel miníis afpera pcenitentia
efe imponenda. Requirc infra de pcenit. §. de fecundo ,
fcilicet de gradibus peccacorum 5 6c §. fequenti. verf,
ítem quanti temporis. ítem perjurus in juramento aíTertorio
non eft infamis ipfo Jure , niíi x
per fententiam. Ext.
de except. c. 1. Ext. de ord. cogni. cum dilecíus. in fin. Qui
autem tranfgreditur fcienter, cíirn tamen poífit fervare
juramentum y cautionale , 6c licitum, 6c cum folemnitate
fa&um , eft 1
ipfo Jure infamis. Ext. eod. qudrelam. 6.
q. 1. infames. ítem quicumque fciens a
pejeraverit ,
numquam in teftimonio recipiacur. Ç. q. 1. numquam.
Ext i det eft ib. ficut.
Circa íolemnicaces noca , quod qui jurac per Deum ,
muí tum obligatur > qui vero per Deum ,3c Evangelium,
magis obligacur : qui iftis adjungit Sandorum reliquias,
magis obligatur j quia ita crefeentibus folemnicacibus,
ctcícic obligatio.. Sed quid fi unus jurat per Deum 7
alius per Evangelium ? S. Joanncs Ghrifoftomus videtur
dicere , quod majus eft jurare per Deum , fie dicens
concra quofdam , qui contrarium credebant : O
flulti , Scripturx proptcr Dcum factx funt , non Deus
propter Scnpturas. 11. q. \.fialiqua. Solet tamen dici
communiter a Doctoribus , quod fi utmmque juramentum
folemniter factum eft, «qualiter obligat 3 fi autem
altcrum .folemniter , altcrum non folemniter , magis eít
obligatus quoad Eccleíiam folemniter jurans , 6c major
x Ver fententiam. ] djffimtivam latam contra cum in caufa aecufationis r
quod dico, quia fi per exceptioncm ópponatur alicui perjurium tale, quod
rcpcllatur a teftimonio , propter hoc non prarjudicabitur ci , niíi qttoad
caufam illam, ubi iterum probetur contra cum.
y Cautionale. ) ídem cft quod promiíforium ; cautio enim idem cft quoi
fromiífio non adjeclis pignoribus , vcl fidcjuíloribus.
z Ipfo jure. ) cgçv credo quod íi perjurium probetur in raodum aftioni*»
five fit promiííorium, íive aifertorium cum folemnitate factum , crticietui'
infamis ipfo jure.
a Pejeraverit. ) íive tu promiíTorio , five in aflertorio juramento.
b Recipiatur. fi probatum fuerit in modum aclionis , vcl modum excépticas
, quoad' cauíam illam , in cua probatur hujuímodi perjurium cx-
«eptionc.

SUMM^SANCTI R^YMUNDT;
poenitentia fibi eíl injungcnda , íi tranfgrediacur 5 fcd
quantum ad Deum «qualiter. Ext. qui Cler. vel. voven.
rursus. Sed-contra ,-quanto fanctius eft , per quod jura-
'Augüfi. Tpif. tur , tanto majus-eft , ut áit Aúguftinus pxnale periu-
•554- ndSnblt- .
J
. 1 Z .0 r r i 3
mam. rKim, ergo magis obligatonum 11. q. 1. movet te. lea
illud intellige , eum unus jurat íé fervaturum^fidem per
falfos Dcos, vel per creaturas non conceílas "5 & alius
jurat idem , fed per Deum verum : íi merque trangreditur
, magis peccat íecnndus , quám primirs, vel illud
kitelligitur, quod rnajus peccatum eft per Deum verum
jurare c • fallaciter, quám per Deos ;
falfos veraciter : SC
fecundum • hanc diftinctioncm proccdic Ecclefia de .coníuetudine.
Quxritur, íi aliquis jurat per fálfos Déos , - vel pter
creaturas non conceílas, vel alio modo , qui videatur
eñe contra religionem fidei Ghriftianx , ficut faciunt
Saraceni , Judxi , vel aliqui hxretici, fe fóluturum aliquid
, vel-facfeurum.,-utrum teneatur fervare tale juramentum
5 & utrum peccet Chriftianus recipiendo tale
juratum. Ad primum dico , quod tenetur fervare licitum
, quod promifit : cum enim juravit , peccatum
eommifitin modo jurandi 3 fed fi modo r'fervat fidei»
promiílam , bené facit: fed in hoc, fi non fervat, ad-
*dit peccatum peccato. Ad fecundum dieo , quod íi
Chriftianus non poteft aliter habere fidem dictis illius .,
& expedit habere eicautionem ab eo , :
licet illepeccet
. jurando , d non peccat 'ifte-recipiendo 5 & poíTunt ad
hoc induci teftimonia c de Laban , &, Abimelech 3 fi
¿amen f
Abimelech per Déos fuos jurahit'i v
ficut JLaban
c Tallaclter*) id di, cum intentione fallendi. "Sed videtur quod femper
: fit .majus peccatum jurare per falfos Déos veraciter , quám per verum Deum
JfaUacüer ; quia in primo eft peccatum idololatria:, quo millum majus. Reí-
:.|>orideo-;4n hujuímodi cafu habctur rcfpeclus ad • trariígreílioncm jur-amenti 9
•non ad formam jurandi.
d Non -peccat.A ficut 'non peccat ille, qui accipit ad ufuram propter fuam
uacceflitatem.
* De Laban.) Genef. .ye.
£ Abimelech.) Genef. AL

LÍBER PRIMUS. i 1.3
per Deum Nachor. 22. quafi. 1. movet te. ubi movet
has quxftiones Aúguftinus, 5c folvit 3 ad idem facit Ext. Au
l- \M»
, 1 y> • t .n ° r • i'iiri 1 ¡t. ad Publico*
eod. & fi chnfius. Prxterea fi jurarec talis blaipnemus
per verum Deum , facilius obviarec tali juramento j
8c tamen magis peccaret.
ítem pone quod aliquis, dum eíTct captus ab hoftibus,
vel a prxdonibus , coactus per metum graviíümum
, qui poílet cadere in conftantem virum , promifit,
& juravit fe foluturum mille , vel traditurum ca>
ftrum , vel fimile 3 quxritur utrum tale juramentum
obliget : Videtur quod non 3 quia , ut ait Aúguftinus , Auguft. ad
juramentum non poteft efle g vinculum iniquitatis 2 2. seyerum MU*.
• y - ^ 1 / * O r vitanum. ipi Çq.
4. tntcrcutera. 1 5.q. 6. c. 1. Ext. quod met. cauj. c. 1. oC c0.
l(Wt
1 J
'
notatur Ext. de jureju. verum. 6c Dominus per 5 Ifaiam.
diííolve obligationes impictatis. ítem valde eííet inconvenicns
, quod malefactor ex improbitate- fuá commodum
reportaret.^. de furt. ¡taque ful/o. Contra probatur
quod obliget , quia licet fuerit coactus , tamen
voluit : dicit enim Aúguftinus , quod coacta , voluntas j¡yt 4 ¿
cft. 15. qua/K 1. mérito quxritur. Ítem quia poteft fer- i**ft¡onum q.
-,«:r • : r\ • v r r • j za. ad cap. 16..
van Íine interitu íalutis xternx 3 cum fit licitum , quod xumerir¡ iW.
juratum eft , ergo eft fervandum. 22. quaft. \.fi aliquid.
Ext. eod. fi vero. Nec prodeft ei , quod fuit compulfus,
ut ait Pius Papa, 8c ex pcenitcntiali Theodori» 22, quxfi. Theodorus i»
5. qui compulfus. 6c/ quis coaclus. Solutio , Bernardus, 6c ^j. ******
quidam alii dixerunt quod non obligat, tanquám divina
vocc Prxtor cdixerit , quod vi, metufve caufa geftum
eft, ratumnon habco. h
Diftingunt tamen iftr inter juramentum
aflcrtorium , 6c promilforium : in promiíTbrio
excufat metus, in aílertorio non j quia potius debet quis
omniamala pati , quám 1
malum afTercre 2,z¿ qiujh 5,
*t* ne» Alii dicunt, quibus aílentio , quod quantufcum*
f Ifaiam,.) Ifaias cap. 58.
g Vinculum iniquitatis. ) id eíl, non obligat aliqucm- ad aliquod vitiuai;
«ciendum.
) ibi dicitur ,. quod nemo 43c iniprobitate fuá debet confequi aclioneír»
n Diftingunt.) Hxc diílindio «idafec iuvari per Ug. qui in carcerem ¡ qn«A
caufa.
* m
** *fer

124 SUMM1 SANCTI RAYMUNDL'
que fuerit metus , femper obligatur 5 dummodó poílit
íervari * fine interitu falutis xterna;: 6c fi alicubi ínvenlatur
refponfum,-quod non tenetur, intelligitur di&um
in odium violentorum , vel cum quis juravent fe daturum
res Eccleíiaíticas. Ext. eod. fi vero. ext. quod metus
caufa. ad audienliam. Poteíl tamen iíle potentem jufté
repeliere per exeeptionem, quod metus caufa ? 1
fed
peccabit utcndo ca i 6c hoc , nifi , cum jurabat fe foluturum
, intendebat contrarium, ficlicet fe nonpcrfoluturum
: tune cnim peccabit mortaliter ita jurando. Sed
xn bené poteft uti exceptione fine peccato > timeo tamen
fcandalum , 6c malum exemplum apud alios , qui nefciunt
occultamintentionem fuam : procedat crgo fie , 6c
non peccabit. Petat ab Epifcopo , ut cogat illum abfolvere
iílum á juramento, ext. eod. ex ad,mimfiratimis.
Si non poterit ad hoc induci, folvat, 6c poíleá repetat
quia licet juraverit folvere , non tamen juravit non repetere.
ext. eod. debitares, ext. quod met. cauf. ad audientiam.
Si autem juravit , quod folveret, 6c non repeteret,
denuntiet tune Eccleiia*. fecundum formam Evangclicam
: íi peccaverit in te frater mus, 6cc. ut fie Ecclefia
compcllat illum ad pecnitentiam , o in qua venict
abfolutio juramenti , vel reftitutio male accepti. Si vero
juravit, quod etiam non denuntiaret , juramentum
ír Sine interitu.] id eft , íi non vergat in pejorcm exitum , ut dictum cft
-fupra.
1 Sed peccabit. ] Contra , de jure poteft uri ea ; fed qux peceat legis
Jtudtoritate , non peccat. 13. q. 4. qui fer.cat. Ergo talis non peccat fie ex-
-cipiendo. Refpondeo; quod dicitur quod poteft repeliere, ad faclum referendum
eft; quia judex recipiet hujufmodi exeeptionem i n odium violenti ; &
xamen excipieus peccabit ? cuín íic laboret ad veniendum contra licitum juramentum.
m Bene poteft.) videtur hic innuere , quod qui jurat fe facturum aliquid,
íi non intcndat le obligare, vel faceré , quod juravit , non eft obligatus e|
illo juramento, licet mortaliter peccavit he jurando. Ego credo , fine prxji**
dicio , quod ex quo aliquis inducir Deum in teftem alicujus rei licite facicR"
Áx , quicquid intcndat, vcl quicquid proponat, credo quod tenetur fervare.
n In qua, veniet. ) quia non poceft poenitere > nifi abfolvacut a juramcfl t<
*
"Jiujufmodi, v,cl reftituat malé acceptum, íi jam accepit.

LÍBER PRIMUS. }ff
o illicitum quoadhoc , & ideó non fervandum : 8c
iítam diftinctionem ceneas per omnia circa uíuras non
folvendas , vel folutas rcpetendas. Ext. eod. c. i. 8c
qucmadmodum. Joannes excipit quatuor caíiis , in quibus
juramentum per vim, vel metum extortum non obligat,
fcilicet in voto. Ext. quodmet. cmtf perlatum. P In traditione
reí Eccleíiaftica% 15. qudfi. 6,c. 1. & 1. Indotls
promiffione facTa per metum. jf. quod metus caufa. fimiliter.
§. fi dos. In matrimonio. Ext. de fponfkl. cum locum. &
tequifivit. etiam íi aliqua iuveniatur contraria ad

' \i6 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI;
r dico quod ambo funt perjuri, 6cpeccant mortaliter ¿,
Dominus , quia prxcepit , miles , vel fervus , quia plus-
Dominum temporalem , quam Deum , vcl animam di-,
lexit. ii. q. 5. qui compulfus. Quid de illo qui provocat
ad jurandura eum , quem fcit falfum juraturum 5
vel exigit , vel recipit ab eo juramentum veritati con-
. . . trarium , 6c f
fcienter f c¿. fecundum Gclaíinm , 6c Au>
fermon. de de- guílinum , quod talis vincit homicidam 5 quia homicida;
(oiutioneuncti c o rp U S occidit , 6c iíle animam , imó duas animas , 6c
tifa
e u s
J quem jurare provocavit , 6c íuam. 11. q. 5. // quis.
provocaverit, 6c tribus Capitulis fequentibus. Quod au-r
tem dictum eíl: , quod iíle vincit homicidam , intelligas
in damno dato > quia majus damnatum eíl in amifíione
unius animse , quam iníinitorum corporum. 14. q ?
3. fi habes. alias gravius peccat homicida. 13. difi. dúo
ifia muid.
Quid íi audit aliquis alium jurare falfum, 6c ipfe fcit
«5c tacet , numquid peccat ? videtur quod íic 5 in Levit.
5. Anima qua: audierii vocem jurantis fallum , tcíliíquc
fuerit, quod aut ipfe vidit, aut confcius eíl , nili indir
caverit , portabit iniquitatem fuam. ítem non caree
r five poíTic per alios probari, five non id" qnod de talibus viderit ille , qui juravit,
non tenetur fervare, quod illicitum fuit, quod juratum eíl , & per
confequens ille , qui juravit, non tenetur fervare , quod cooperarctur ei ad peccandum
, vel fe committeret fuper hoc diferimini. Unde non debuit ab inicio
hujufmodi juramentum prarftarc , fed potius omnia mala tolerare. Si autem
cui juratum eft , creditur manfuetus , & juftus , & non nifi rarionabilirer proccíTarus
, diftincue ; quia íi res hujuúnodi, de quibus jurarum eíl , depurara:
funt cuítodii" illius , a quo recipitur , vcl exigitux hujufmodi facramentum ,
fine peccato poteft pra?ftari ,& obfervari debet: puta fi quis viderit furcm afportantcm
res totabter ejus cuftodix commendatas , licet hoc folus vidcat, poteft
clamare , & talem furcm afportantem res manifeftare , &¿ profequi reni
furtivam ; ne, íi in hoc negligens fuerit , tcncatur damnum reftituere ; nec
reputatur talis criminis demúm proditor; ficut non reputatut , qui injuriam
fuam , aut damnum profequitur coram judicc , licet non poflit probare quod
intendit: íi autem non tcncatur ad cuftodiam illarum rerum , locum habet
prardiíla diftindio , ut íupra. Si poíTit probare per alios quod ipfe fcit de talibus
, tune revelet domino ; fi non poífit probare , non debet revelare , nifi
talibus perfonis , qua: poílint prodcíle, Se non obefle , ut fi ante juravit, &
intendit fe obligare ad rcvclandum oceulta , qua? probare non poífet , no»
fuit licitum juramentum , nec óbligatorium, fed peccavittaliter jurando.
£ Sfienter. ) ídem exedo u credat probabiliccr gaod Ule velic pejerare

LÍBER pkñtfus. Íj£
Icftipulo focietatis occultx , qui manifefto facinori definir
obviare, dift. %6.facientis. Sed contra videtur quod
peccet manifeftando : nam qui crimen occultum roanifeftat,
non eft erroris corrector , íed proditor > dicit
Auguftinus i. q. \.ft pecxuverit,ítem íi prodiderit eum, Jug*p, fi*
forte punietur ille in corpore, vcl forte occidetur á ju- J^^Jj,
,/dice , vel etiam á parentibus illius, contra quem volebat
pejerare 5 vel ipfcmct proditor de facili poteft incurrere
mortis periculum: Se ideó dicit Auguftinus
quxftionem hanc valdé prolixam , & difficillimam , tamen
folvit eam íic. Qíiod ex quo Moyfes non expref- ;»
íit in prxdicta au&oritate Lcvitic. cui hoc eílet indican- quAftionibmU
-dum , fufficit ifti , ut fe ab hoc folvat peccativinculo,*******
íi Índicet talibus, qui magis poííunt prodeílc, quam
dbeilé perjuro, five eum corrigendo , íive Deum pro eo
placando i uc puta Sacerdotes, vel honefti, & dijfcreti
carentes. Et ad hanc denunciationcm talibus perfonis
faciendam tenetur quilibet 'fecundum omnes , quoties
viderit aliquem , vicinum prxcipitio, id eft , peccato
Kj commitcendo.ii. q. 5. hoc videtur. Scdaddenuncian-
• dum crimen jam commiílum , dicunt feré omnes Docto*
res, quod tenentur Prxlati ex precepto > alii non tc-
¿ nentur ¡ nifi ex coníilio. Et intelligas Prxlatos large ,
tam Eccleíiafticos, quam fxculares , etiam patremfa-
¿iniiias > circa familiam fuam. 13. q. 4. c. 1. Hugutio
^reró dicit indiftin&e ómnibus efle prxceptum á Domino
, ubi ait 5 íi peccaverit frater tuus, 5cc. Sed ibi lo-
«juebatur Dominus Petro, per quod patet , quod Prxía-
^••istantummodó dabat prxceptum. arg, 16. dift. *deinde
opponitur. Hxc opimo nimis eft rígida , 6c ab omnl»
.jCmmtttndo. ) non "romiBuTo. Quod íi peccatum reiterabile fit, ut fornicario,
& adultcrium, fi aliquis jam illud commifít bis , vel ter , & paratus
fit illud reiterare , numquid , qui fcierit hoc , tenetur denunciare hujufmodi
perfonis ? credo quod non tenetur denunciare , fed tantum ad illud de*
nunciandum , ad quod videt aliquem paratum , cum primo incipit incidere ad!
Illud principium. Ratio eft Hugutio ex Matth. 18.
De'mde opptmtur^) non?idco quoraodo cx illo titulo cfficax poífit trahi
%gumentiim,
v t r
'

n8 SUMM^E SANCTI RAYMUNDI,
A*»;, u*
bus condemnatur , prima placee. Quid de judice , qui
fcic aecufatum ad pcenam capicís, vel aliam quamlibet
coram íe , immuncm penitus á culpa , quar fibi imponitur
i 6c tamen videt teíles paratos ad jurandum falfum ,
numquid recipiet , aut fi recepit jam , numquid per
iílos condemnabit fcienter innocentem f Ítem quid facient
ofticialcs , 6c executores , qui noverunt veritatem 5
6c tamen vident illos jurare falfum 5 6c compelluntur
mandato judiéis fufpendere, vel decapitare innocentem,
vel alio modo puniré? Hxc quarílio videtur plena periculo
: videtur enim omninó , quod nec judex, nec alii
poíliint procederé contra confeientiam. Apofi, ad Rom.
14. Omne quod non eft cx fide peccatum eíl , id eíl,
omne , quod eíl contra confeientiam , xdificat ad gehennam.
ítem fecundum quofdam omnis homo tenetur.
cx precepto illum , qui injuílé ducitur ad mortem ,
eripere , 6c x liberare, etiam per vim 5 6c fecundum
omnes tenentur faltem ad hoc judiecs , 6c Prxlati. 7 Safnverb.
14. lomon. erue eum , qui ducitur ad mortem, 6c adidem.
23. q. 3. f non inferenda 6c q. 5. reosfanguinis. Si ergótenetur
ab aliis defenderé judex , vel officiaiis , multo
fortius á feipfo , fie argumentatur Canon , 6c leges..
13. q. 6, fi non licet, Scff.Ji fervit ven. altilis &íff, de
condit. indebiti, frater a fratre , 6c jf, Mand, a
fi negotia*.
Amhrof. fu- C o n t ra vero , dicit enim exprefsé Atnbrofius quod
mtteuUti fer, judex non debet judicare lecundum luam privataní
10. ad virf. confeientiam quam apportavit de domo , fed fecundum
u r a
& awe
ftu '¿mi»*.'] j 1 . gata 6c approbata coram ipfo , dum fedebat.
pro tribunali. 3. q. 7. judicet 30. q. 5, nullum 6c judi-
x Liberare ) Undc Judxi rei fucrunt mortis Chrifti , quia non Iibcraverunf
eum , cúrn potuiüent eum liberare, eum timerentur propcer multitudincm.
y Salom. ] Proverb. 14. erue., &c.
z Non inferenda, ) Ibi dicitur qnod qui non repcllerir injuriam a fécio , íi
poteft , tam eft in ritió , quam illle qui facit. Undc credo quod qui percur
terct Clericum cum moderaininc inculpara: tutela: defendendo focium , & repeliendo
vim , non libídine vindicta», non inciderct in Canoncm.
a Si negotia.) In iftis legibus dicitur quod quia impuguatur ab alio t
netur defenderé , magis non impugnare.
cantem 9

: ¡t/I B ER PRIMUS. iijfr
tftntem. Ad hoc dicendum 2 (alvo meliori judíelo, quod
judex , íi perpendéc quod teftes velint deponere contra
íftum , & pejerare debec nki ex officio íuo , etiamíi
aecufatus taceat ad repellendum illos á teftimonio ,
¡vel quia funt ignotí, vel infames , vel gravis opinionis,
veL opponendo eis aliquam íimilem cauíam. i# q. 7.
qu&rcndum , 6c alieni.ff. de poftul. quos prohibet. Si vero
n©iiperpendit, quod velint dicere , nec eft ei objectio •,,
quam opponat, tune cum Judex debeat eííe perfona
commums , poterit juramentum eorum recipere 6c •
tune íi in narratione facti invencrit eos deviare á vero
fixbtiliter examinet ,.6c inveftiget , ut per prudentem in— •
veftigationem poílit invenire caufam ad repeliéndoseos,
ficut fecit Daniel. 1-3» deduobus íénibus falfo teftifi- Da»„*¿,
cantibus contra Sufannam ,8c ad idem 3 o. q. 5. judreantem
5. ü autem nullo modo poteft, eos repeliere ,6c probánt
fecundum formam juris fufficienter, hic dicunt:
fere omnes Doctores juris Canonici quod poteft determinare
fecundum allegara 6c probata, non obftante prU
vatá confcientiá : nam fecundum confeientiam , quam
habet ut judex debet judicare^, quod videtur Dominus
dicere.in Genef. 18. de Sodomías loquens. Defcendam ^
inquit, 6c videbo utrum clamorem , qui venit ad me ,
opere,compleverint,autnon, 6c ita , ut diçit gloíT. tan-.,
quam Judex ; nam tanquam Deus omnia noverat. Ítem*
lícjet Sacerdos íciat parochianum in peccato mortali o^••'
culto i tenetur. tamen illi petenti in publico daré Eucharilliam.
de Confecrat. dift i \.:non prohibe at. Similiter 6c:
Epifcopus ordinem. Ext. de temp. ordin. ad aares. á íimili
. hic. Hugutio vero 6c alii dicunt, quod debet delegare '.
cauíam , fi confcientiá fuá non concordat cum allegatis,
& probatis 5 ut ita alius ignorans factura judicet intre^
pide. Sunt etiam, qui dicunt ,'-quod debet remittere;
caufaminftructam, & quidquid fuperea fcit ad Superior
rcm i ut ille judicet ,.vel prxcipiat ei , ut abfolvat illum&>.
aecufatum,,...Hanculcimam approbarem-libenter , fed¿

'i-jo SUMM^ SANCTI RAY'MUNDTnon
poíTum , cnm eadem caufa movcrc debeat Supcru
rem , qua: movebat eum. ítem quia b
minus dubitabit
criam Superior condemnabit ipfum. Nam ifte icit
& Superior , non niíi per íimpliccm c
confefíionem
¿
. iftius , cuinon eíl ítandum. Con ful o ergo-, ut dcle-gct.alteri,
íi fieri poteít. .Sin autem t remittat adSuperiorem
, ut íive ille ferat , íive prxcipiat iíti> allevetiir
ex hoc conícientia fuá , poíito etiam , quod íecundum
primam opinionem aliquis judicaret cum dolore
tamen animi , f non auderem eum condemnare, niíi
forte propter ambiguum g duplicitatis , & imponerem
«i aliquam pcenitentiam ad cautelam 13. q. 5. Excommunicatorum.
34. q. 1. in « le 1 ¿htm. t-t
De oílicialibus vero, executoribus , 6c exteris fubditis
credo , falvo meliori conlilio, quod in hoc cafu n
non
debent obedirc , íi pro certo fciunt, fecus íi dubitatur v
b Minus dubitabtt. ) quia nefeit factum.
c ConfeJJionem , Id eíl , alfertionem.
d lfiius , J Judicis , fcilicet inferioris.
e 7(cmittat, ) hec non videturtutum ; niíi feribat Superiori veritatem, quam
fuper hoc novit: quia co ipfo exponeret innoecntem morci : nec credo hoc eífc
facien dum , & potius debet omnia mala tolciarc , quám innoecntem fcienter
ad mortem, vcl mulcturioncm condemnare , vcl ctiam expoucre condemnan-
dum. ¿
f Son auderem. ] Sed nec ego .auderem eum á peccato mortali omnino cx-
cufaic.
g Duplicitatis. 1 Nc forte Judex plus uni parti magis faverit, quam alii , vcl
non adhibucrir illam diligentiam quám debuit.
h Non deoent. ] Sic credo , quod Judex inferior , quod fcit veritatem non
¿¿bez condemnare innoecntem , etiamíi prxcipiatur ci á fuperiore Judicc , ncc
cft contra. Ext. de offic^ iiltg. Pafi^raüs , ubi dicitur quod ordinarius debet exeqili
fentcntiam laram á delegato ad maiularum ejus , quamvis idem ordinarius
feiat efle illam injultam , niíi poílit obiinete ab eodem nelegato , ut ab hoc
onere abíolv-atur, quia loquitur ibi de civilibus caufis , & Ecclcfiafticis , ubi
nullus condemnatur ad mortem , & ideó non cft ibi tantum periculum , ficut
imcafu ptopofito. "Nec obftat quod dicit Ambiofius , quod Judex non debet
judicarc fccundiiin fuam privatam confeicntiam quia loquitur de Judice , qui
habct confeicntiam de faílis malcficis , utpote cum fcit aliquem cíle reum ,
prívate non debet eum con.lcrar.aVe , niíi per teftes. -Unde procederé debet fecuíidum
allcgata ,& hec indicat verbum ipfius Domini. Genef. íi. defeendam
inquic, & videbo , &c. Unde licet fa&um illorum optime noverit, noluit tamen
eos condemnare , nifi ut judex , id eft per teftes. Unde Angelos mi fit per
qiios diclos maléficos in fcclcrc fuo perdidit > & Loth innoecntrm liberavir.
üíidc verbum iftud m-igis cft pro nobis, quám coucu nos. Non obftat illud*

*' tune enim excufatur propter bonum obedíentix i f 1
.

•vt3* SU'MMiE SAKCTI RAYMTJNDL
non k
fultulit obiigationem juramenti. Ext. de dol. ó*
contum. cum dilefii.
ítem pone quod Univerfí tas alicujus cívitatis ,' vel
Colleéii i obligavit fe juramento ad aliquid , mortui
funt jurantes, quaeritur utrum :fucceííbres íint perjuri ,.íi
tranígrediantur ? Videtur quod íic > quia omnes obliga
tiones anteceííbru-m tranfeunt ad fucceüores Ext. de
jolut. c. i. & de ufar. tua. ite-m idem populuseít hodic,
qui fuit centum annis retro 7« q. 1. denique. Solutioo
dico quod non funt perjuri : obligatio enim juramenti
..períbnalis eíl, & non traníit ad fuccefleres quantum ad
:;periculum per jufii .5 ad implen dum tamen>tenenturt. Ext»
, eod» veritatis^ 6c per jura fupra. di&a.
k Súftulh : ] quia cum mándame alicui, ut íolvat aliquid ád certum diem9 ríe fi in1 przfixo dic non folvat, nihilominüs tenetur poilea folverc , uc dicic
.Deere. Cum dilecti.
1 Obligavit, ) numquid poíTunt hujufmodi juramenta íibi remitiere , five
-cum jurat Univcríitas, five cum jucant aliqui fe aliquid fa&uros ? c¿. ficut Magifter
notavit infra eod'.J§. ítem pone. Si ad favorem vel- ad cultum Dei , ad Religioncm,
vel •pictatem pertinet. juramentum , non poíTunt remittere ; ut fi dúo
.•jurant quód ibunt ultra mare militare , aut quod intrábuntReligionem , auc
. quód dicent dúo pfaltcria , vel tría , aut fi. piílorcs., vel..aliquod mechaníci
. jurent, quod de lucro íuo certam portioncm dabunt fabricar alicujus-Ecclefia:,j
-vel in alios pios. ufus ; Ubi tamen aliqui jurant quod*ibunt ultra mare íimul *
;Sion negó,.,.quinpaflint jenüttere fibi > quod íimul non vadaut, fed non poíTunt
• remittetc íibi quod non vadant; quia dúo juramenta funt, fcilicet quod vadant
> Qc íimul vadant. Quando autem juramentum rcfpicit tcmporalc=commorxlum
, diftingue.-, quod abfque juramento tenentur faceré quod-jurant, & non
b,poílunc fibi remitiere ; quia propter falutem animarum videtur fie juratum :
..••ut fi carnifices jurant, quod non vendent carnes iñfe£tas j-veLcórruptas , pro
yianis , & me reato res , quod non falíificabunt me r ees fuas >• aut vendent carias
.proptet tempus. -Si autem non tenentur fervare quod jurant, niii quia juratur,
i^aiftingue; quia.fi obfervantia juramenti fpeítat tantum .ad commodum , vél
•incommodum jurantium , & jurent de damno faciendo , vel non • faciendo ali-
,,quo alteri ab altero., poíTunt fibi remittere : vel£/juret quis alii.quod faciec "
..fibi domum , vcl libmrn, vel alias operas > & alius juret quod reddet ei raerte- ,
ídem: ycl quando dito focii jurant de corñmunicañdis ad inviccm ómnibus luí-cris.
Si autem jurant fuper aliquo dando , vcl • faciendo-", 1
Yel- noníaciendo ad
¡inviccm , ut ;didtum cít: fed aliter jurant fe aliquid faíturos , vel non faótüros-,
rjion po'ílunt íibi remittere ; ut incafu fupra dicto de habentibus communem
-menfuram : vcl cum jurant dúo íbeii bonorum , quod non- oegotiabuntur tali.,
-vel tali negotiatione.;. vél quod non ibunt ad iftas nundinas, vcl ad alias. Si au-
•

IIBE'R PRIMUS. i|y
i ítem aliquis juravit fe fervaturum ílatuta'in Ecclefia
fuá edita 5 poileá fíe ibi novum ítatutum, ifte promittit
per idem juramentum fe fervaturum illud , poftea
frangit, eft ne perjurus ? çi. licct tranfgredi non
debeat quod promiíit, non tenetur ad illius obíérvantiam
ex debito juramenti prxftiti. Ext. eod. Clericus
qui juravit. Hoc autem intelligas fané , quando fcilicet
de ftatutis prasterkis factum fuit juramentum s
alioquin, íi prxtendcbat de ftatutis tam prarteritis, quam
futuris , tenetur ad iftud, etiam íi nullam fecerit poftea
promiflionem 5 dum tamen licitum íit ftatutum. ítem
pone quod aliquis juramento tenetur aliquid faceré,
petit dilationem, vel abfolutionem , 6c obtinet ab eo ,
cui tencbatur , qusero utrum ex toto íit abfolutus á juramento
videtur quod non , quia Deo reddendum eft
juramentum, Ext, eod. debitores. Solutio j íi juramentum
fa&um eft in favorem Dei, ut per illud intenderet
homo fe ~ m
obligare Deo , non poteft abíolvi ab
lió mine , niíi per commutationem in melius 5 ut fupra
de voto. §* circa redemptionem. Si vero in favorem no-
l quod nonvéndent fuá opera , nifi dc'tali materia, vel fie, purgara; vel ral-
'Iones panndrum , quod non trahent telas Venales ultra certum moduin , • vel
quod ncfn texent 'pannos de filiis tortis ad totum. Si autem obfervatio juramenti
damnofa fit alus , non cft obligatorium; ut fi jurent' Altores quod
Knihil facient de nocte, de opcrc'fiíá: artis , vel eertis temporibus anni, uc
•'propter raritaterh' cariús Yendant opera fuá; vel fi jurent carnifiecs proptcr
^eandem caúíam , quod non lániabunt per diem , vel feptimanám'vltrá taxatum
-ab eis numerum ; vel fottores vinearum , vel certi laboratores , quod non
loeabunt operas fuas pto tniíiori prctio , quám pro tali; vel quando cives ali-
* c jus civitatis habentes vincas, quod non permittent vinum aliunde alportatum
vendi in territorio fuo , quandiu vinum illius territorii inveniatur veíale
.pro tanto , vel tanto pretio ; licet autem hujufmodi juramenta non fine
1
obligatoria, quia illicitum cft quod juratur > cüm peccatum fit circumfpctto
Juramento talia 'faceré •, vel (ervare corrupta intentione, tamen propter reve-
¡'•rcñtiám facráme'nti , & fcandalum aliorum, non expedit quod remittant fibi
\ hujufmodi • jüramenta auctoritate propria , vcl veniatur contra ea i íed revo-
P-aiida funt au&oritate Epifcopi, vel potius dénuhcianda non tcnuifie > & po>
i^aitentia imponenda eft de temerario juramento'.
. m Obligare Deo.) Quid "fi non intendat obligare fe Deo, fed tantum homini ?
Hj/L. nihilominus non poteft abíolvi ab nomine , ex quo jurat Ce factururn aliquid
in favorem Dei. Unde credo íiipplendum hic , máxime : ficut fi jurafíem
v
íibiquod darem Tirio, x. in-favorera ipfius Titii? 'nón.poffcsmihiTcouscr*
I hujuímodi jmaric&tutu.

04 SUMM^ SANCTI RAY1ÍUNDI;
minis, fi ille fponté abfolveric , poftea non tenetur ad
illud ; & idem a de dilacione íolutionis faciendo. Ext.
de fponf. prxterea. ° Sed numquid Papa poteít aliquera
ab folvere a juramento illicito ? dic ut fupra de votis. §\
fequitur videre. ítem numquid debitor tenetur proptet ta
vim juramenti, quo- fe aftrinxit folvere debitum excommunicato
> 6c ita communicare ei: de hoc refpondebd
infra de jentcnt* extomm. §. quid fi teneor juramento.
In fumma nota, quod non- intelligitur pejerare, qui
ex licita caufa deferit juramentum : verbi gratia, promiíimus,
& íirmavimus nobis invicém fidem, & pacem»
fregifti mihi y p non teneor poftea í envare tibi. Extim
n "De dilatione ] íolutionis facunda; cum juratum fuit , quod certa dio
(blvcrctur.
o Sed numquid Papa. ] Ego credo quod non folum Papa , fcd Epifcopüs im:
juramentis, ficut & in votis , etiam licita juramenta poteft- murare in meliús «r
Cum non magis obliget vocum, quam juramentum ; máxime cum juratur.,*
quod nulli eft utile , & alicui eft damnofüm ; ut fi quis. juret }>>quod non lo-
' quetur Martino , vcl comedet cum eo , vel intrabit domum ejus , yel reci- í
picc aliquid ab co, vel non ferviet ei ; nifi taliter juraverit aliquis , ut viteC
occauonem peccandiy quam folet incurrere ex familiar itatc alien jos períbnar..
Non obftat, quod dicitur infra. de different. ofic. ubi dicitur quod folus Papa,
poteft concederé , quod aliquis veniat contra juramentum licitum, vcl de quo*
aubitatur >y utrum. íitlicitum, vel illicitum, ñeque obftat illud Ext-, de refeript^
confiitutus. ubi.agitur de certa numero prebenda rum tur ato a capitulo , de Ext..
de elect. venerabiiem. ubi dicitur quod , & íi illicitum fuit juramentum , debuir
Eapa confdli,fuper eo : quia ad Papam pertinet difeernere , an illud juramentum
.fuerit; licitum, vel illicitum.. Sed ifta non obftant x quia illa Dcxretalis,
confiitutus* loquitur de juramento uni ver íitatis illicito , quod de licentia Epifcopi
prxftari. debuit ;-.& ideó Epiícopus difpenfarc non potuit,: & forte ia?
juramento univerfitatis.,. propter fcandalum. non poteft difpenfare Epifcopüs,
vel murare in aliud , licct. hoc poífit in juramento privara;- pexfbnx. ítem
Decrétalas illa ., Venerabilem. loquitur de regno Alemania:, & de eo qui deber
CÍfc Imperator , unde cum íicarduum negotium propter fcandalum , folus Papa
inter poneré poteít partes; fuas in talibus juramentis; & quod dicit- Magifter
in ptxdi&o titulo reftringendum - eft ad cafus, de quibus exemplificat $ 8c ad-'
coníimiles ; vel loquitur de au&oritate prxftanda veniendL contra licitum ju- 1
tamentum-ii vel dubium prxcise fine aliqua commutatione , quod folus Papa
goteft faceré , cujus au¿toritas videtur excepta;:, in- quibufdam juramentis ad
minüs.. Epifcopüs ergo , etfi. non poífit fimpliciter abíolvere á juramento , poteft
tamen in nieláis commutare - t nec eft. hoc venire contra juramentum, velS
imfringere. Ext.. eed¿_ pervenit..
p. Non teneor.. ] Quid in cafu prardiéto d'e duobus habentibus- communenimenfiiram
, numquid uno pejerante , alius venire poteft contra juramentum.
ítem, numquid multitudinc aliqua jurante íe faéturam aliquid , vel non faébi-
IAíii t duobus, vcl tribus coatraYcnicntibus, poflunt reliqui .çontravcnirc i ítem»

H LIBE* PRIMUS. $£$
Y eod. fervenit. i. U ficut. 3. & ita non obftat* 23,
iq. 1. *»/¿ ubi dicitur qtiod etiam lioíli fervanda eft fi¿
•des promifla: illud enim intelligitur, cum & ipfe fervat
f quid fi quidlibet de illa multitudinc juravit aliquid 'fe fe£Vurum , vel aúm
T*£turum fub hac condicione , fi alii fcrvarent > numquid poteft non (errare
juramentum , duobus > fel tribus non fervantíbus ? Iccjn, quid fi nefcitur quosnodo
intelle&a fuctit illa conditio , fi alii .f&Y-arcnt •> utrum fcilicet de omni-
-bhs aliis , an de aliquibus 5 vel fi dubitetur , utrum juratum fit fub-conditionc ,
vel íímpiicitcr.c ad primum dico quod íi alrcr prardiítorum juravit, ycI in*
[ zeiidic fub condicione jurare quod non porta bit hujufmodi menfuram , fi reliquus
n'on porcarct, tune reliquo non fervance juramentum , nec iftc fervare tenetur »
autem abfoluté juravit in omnetn xventum , tune fervare tenetur > quidquiá
xeliqui faeiant. Si autem neícit quomodo juravit , vel quid intcndat* ? dic j»
quod fidem non ícrvanti fidem
fervaturum fe non promiferit cum damno fuo , & lucro altcrius : unde non.
'tenetur fervare juramentum , fi reliquus - non fervet. Ad fecundum dic fimiliter »
quod cum íimpliciter , & abfoluté , & in omnem eventum juratum eft, quilibet
•conetur fervare quod juravit, quídquid alii faeiant: fi autem fub conditione >
vel ob caufam jurare inteiídcrunt, millus tenetur fervare juramentum , nífi
•^exilíente condiciona, vel causa, propter quam juratum eft. arg. 3Z. q. 8.
wn folum. pxt. de condit. appof. verum. /a-a tod. fervsnit. Calva tamen dift i n-
¿tione , qua: habetur fupra de *vot. §. poteft autem. utrüm fcilicet obligan©
tota fuerit poíita fub conditionis eventum , vel caufae , cum exteris , qua; ibi
I dicunturj qua; tamen intclligo fervanda in foro caufarum , non in foro poeni-
- tcntiarum, ubi judicatur de intentionc. Ad tertium dic quod , quo modo intelligcndá
fit illa conditio, fi alii ferventutrum fcilicet, fi omnes fervent, vel
-fi'aliqui fervent, recurrendum eft ad intcntionem jurant i um in foro poeniten-
* ¿
*íaíí, & fecundum hoc judicandum eft, Ad quartum , & ultimum éic, quod
,-fi juramentum tantum fpe£tát ad commodum , vel incommodum jurantium,
multitudinis medictas, vel major .parsnon obfervat juramentumt rcliqui
non tenentur fervare; quia jam non eztat conditio , fub qua juratum eft :
quia quod 'facit major pars univerfitatis, oniverfitas dicitur faceré. Si autem
S mt dic tas , vel major pars multitudinis adhuc fervat juramentum , dic quod
íi hoc vergir in damnum fcrvantium juramentum , Se ia lucrum non fervan-
7
tíum, cum non íit vcrilunile , quod aliquis jurantium voluerit faceré condi-
:
tioaem fuam -deceriorem , Sc'aliorum meliorem , beñigné intcrptetandnm , ut
dictum eft fupra in cafu de menfuris. Si autem nullum incommodum patiuntut
cx - hoc fe rv antes juramentum > non di tutum-cis venire contxz juramentum
, & denunciare poterunt Prxlato , ut vcl compéllát jurantes fibi invipc'cm
remittere juramentum , vel illos qui doi* fervaút fervare quod juraverunt.
Sí autem quod juratum eft , ípedfcat ad cultutn De¿, vel Religionem, vel pictatcm
; aut u tale qqpd juratum eft, quid teneantur 'faceré ablquc juramento ,
íi dubitetur utrúm fimplíciter , & abfoluté, aut fub 'conditione juratum fit >
aut ii aiefcirur de quo alii inretiexerint illam conóitiot&m , fi -alii fervarent 3
tenendum eft certum , & dimittendum incertum; 3c interprctandum eft jurantes
obligarás cfTe per hujufmodi juramentum , nifi nfajor pars jurantiúní
ntranfgrefla fuerit juramentum, ití quo cafu > quaíi jam non exilíente coudir-
H¿one , fub qua juratum eft > rcliqui non ftUU obiigati cx illo juramento.

13¿ SUMMiE SANCTI RATMUNDL.
fidem. ítem depoíuifti penes me gladium , juravi quod \
reftituerem quando repeteres, factus poftea furiofus repetís
, non teneor } immó nec debeo reddere gladium,
niíi q reftituta. tibí fanitate > ne forte occidas te , vel
alium. 22. q. 2. ne quis* ítem generaliter tibi juravi, ,
quod ftarem ómnibus mandatis. tuis propter injuriam s
quam tibí feceram , tu prxcipis mihi aliquid inhoneftum
, vel importabile , vel adeó durum , vel afperum 3 ,
quod íi mihi fuiílet fpecifícatum > nullo modo illud \
juraílem : talia enim femper tacité íubintelliguntur iii.i
generalibus juramentis. Ext. de elefh caufam. ext.eod» ".
veniens, 8c quintavallis. debent tamen ad cautelan), §£.
ne detur eis occaíio pejerandi, petere auctoritatem ab .
Ecclefia > ut colligitur ex eifdem Decret. ítem aliud.í
nota , quod fi jurans , vcl rccipiens r
dolum adhibcat >
íemper debet referri juramentum ad intentioncm illius, .
qui non adhibuit dolum ,. vel artem ii. q. c. quacunque
, & $. (i ergo & c. qui pejerare , & §*.ex his. Deus ,
enim duplicitatis afpernator fimplicem intentionem confiderat
utriufque , tam ex parte recipientis, quAm-ex
parte dantis 5 verborum artem aípcrnatur , & odie, uc
m praeallegate. §• ex his. in fin, item ream linguam non
facit ú niíi rea mens. 11. q. 2. homines i» fin.
q Reftituta. 1 Argumentum , quod íí juravi aliquid , & emergat cafus inopjnatus
, de quo íi cogitaíTcm, & advertüTem , millo modo juraíTcm • noa„'..
teneor illo juramento. ítem cft argumentum , quod íi aliquid circumferipto

LÍBER PRIMUS. *37
VE ME ND A CIO ET A D V L A Ti O HE»
U O NIA M perjurium fundatur in mendacio ¿
poft juramentum, de mendacio aliqua íupponamus.
Videndumigitur quod íit mendacium s
in quo differant h#c tria, mentiri, dicere falfiím
, & mendacium ¡ quot lint genera mendaciorum 5
quando dicatur mortale , & quando veníale : ultimo
de aliquibus dubitabilibus.
$.1. Mendacium eíl, ut ait Aug. b
faifa fígnificatio
vociscum intentione fallendi.n. q. i. Ille erro. Mentiri
eft « contra mentem iré , 8c hoc fecundum ethimologiam
vocábuli. d Strictíus tamen accipit Aug. dicens :
Is qui mentitur contra id quod animo fentit , c
loquitur
volúntate fallendi. n. q. i. Is autem. [$1,
f. i. Dicere falfum, eft dicere aliquid eñe (ta, quod
non eft ita, non diftin&ó ,an intendat dicere verum, aa
falfum. Mendacium comprehendit f
utrumque, quod patet
ex definitione : Mendacium eft faifa íignificatio vocis
j ecce falfum: dicere cum intentione fallendí 5 cece
mentiri, 8c ita prima pars defínitionis comprehendit falfum
dicere > fecunda mentiri. Patet ex his , quod hxc
dúo , mentiri 8c falfum dicerefe habent g excedenter ,
8c exceífé 5 quia non omnis, qui mentitur, dicit falfum}
imb aliquando dicit verum , licét ipfe intendat dicere
falfum :- 8c & converfo > non omnis, qui dicitur falfum,
0 XJ O NIA M 'prjurium, J &c. Se infra.
b Fuf* fignificatio ) fecundum íegem , falíicas eft commutatio veritatlí^
*utben. de fide inftrum. in prin

138 SÜMM¿ SANCTI RAYMUNDII
mentitur 5 imó aliquando crcdit dicere verum , licct dicat
falfum. Ergo qui mentitur, femper fallir volúntate,
licét quandoque fallatur in facti veritatc 5 8c ideó femper
peccatj quia ream linguam non facit, nifi rea mens,
2.1. q. i. homines. in fin. Qui vero dicit falfum non femper
peccat j aliquando enim dicit falfum cum intentione
Fallendi , 8c tune eft peccatum 8c mendacium: aliquando
dicit falfum , 8c credit dicere verum , 8c tune , il adhibuit
diligentiam debitam , non peccat j fin autem,faltem
peccat venialiter. 2z. q, 1 . homines. qui autem dicit mendacium
femper peccat.
§. 3. Ut plene liqueat, qua? mendacia fint mortalia ,
rj. Uh d e qux venialia. Nota quod Aug, ponit o¿to genera meníncndiício
c*p. dacioruxU. Primum mendacium eft, quod fit in.h doctrina
religionis i utChriftumnon elle natum de Virgine , vcl
non eífe pafliim , 8c íimile circa artículos fidei. Secundum
, quod aliquem hedit injufté,quod tale eft, ut i nulli
profit 8c obfit alicui: ut mendacium detracrionis, & falfi.
teftis in caufa criminalL Tertium quod « prodeft alicui,
ita ut obfit alteri, quamvis non ad immunditiam 1 cotporalemj
ut mendacium teftis in caufa pecuniaria.Quartum
, quod fit caufa fola mentiendi , fallendique m libídine
quia íine caufa 8c utilirate. Quintum , quod fit a
placcndi cupiditate , ut mendacium adulationis. Sextum-,
quod nulli obeft, 8c "prodeft alicui ad evitanduní periculum
pecunias 5 ut íi quis fciens pecuniam alicujusinjufté
rollendam a fure , vel prasdone, ubi íit nefeire femeruiatar.
Septimum, quod nulli obeft 8c prodeft alicui ad
h Do&rin* Religionis. ] Religionem hic appéflat fidem articulorum, qua ltgatnur
Deo.
i tjulli profit, ) ad fita: juílitne coníérvationem; quod dico , quia teftis
falfus in caufa criminali , five contra reum , five pro reo dicat tcftiironium ,
• prodeft ; reo. ad evadendam potnam debitam , vel aecufatori ad evadendam
pee nam caíomnix.
• * Prodeft alicui ] tcmporaliter , ne amittat rem tcmporalcm , qua: du>
«çerct in judicium.
1 Corporalem. ] Quod contingeret, fi per tale teftimonium conjuñgcrcntdt
matrimonialiter confanguinei, & aflincs. '
m Libídine ) & hoc appclíatur ab Auguftino , JNCNUB .mendacium»
a Blttoendi, ) id cft, pro fiíavc cloquium*

LÍBER PRIMUÍ jijtf
cvitandum periculum per fono: 5 uc íi mcntiatur nolens
prodere hominem ad mortem quantum. O&avum eft ,
quod nulli obeft : & ad hoc prodefl , ut ab immunditia
«orporali aliquem tueatur 5 ut íi volé 11 ti corrumpere viir*
ginem mentiatur eam efíe conjugatam. [n his autem tanjo
minus quifque peccat, cum mentitur 5 quanto magis
o á primo recedit.
Fit etiam magiílraliter ex verbis ekifd. Auguíl. alia fj^'fr^íi
j, _. . , . • . . J
. R m ver], perúes
diítinctio brevior , 8c tamen plenior: quia mendaciorum omnes qu, 1*diud
pernitiofum , íive malignitatis : aliud officiofum * 4** antu
- r
«ve pietatis 5 aliud jpcoíitatis. 2 2. q. 1. ne quis. pnmum
membrum hujus ultimas diílinctionis comprehenditquinque
genera primas diílinclionis prascedentis. Secundum ,
tria genera ultima ejufdem diílincfcionis primas. Tertium
fcilicet jocoíitatis , additur. Reílat videre quando mendacium
íit mortale , 8c quando veniaíe : videntur enim
audoritates multas expreífé dicere, quod femper íit morcale.
Pfal. 5. perdes omnes qui loqutmtur mendacium*
ítem , pos , quod mentitur, occidit animam.ítem q Aug.
nec artificiofo mendacio , nec íimplici verbo oportec
quemquam decipere j quia, r quomodolibet mentiatur
quis, occidit animam. Ad hoc dicas cum Aug. quod A JnIrJ_
omne mendacium eíl peccatum. 22. q. 2. mihi autem chjr¡d.'c*p. 18.
o A primo recedit. ) Contra videtur quod minus peccatum eft íeptimum"
mendacium, quám o&avum. C¿. non attenditur reccílus iftc quantum ad or-
•dinem hic poíitum , fed quantum ad qualitatem primi mendacii, quod eft in
Religione fiici: nec dicitur hic, quod quanto quodlibet mendaciorum iftorúm
recedit a primo, tanto minus eft peccatum , íed quanto mentiens plus
xecedic; vel dic quod cria ultima non difterunt nifi fecundum qualitatem fa&i,
Sí reputantur pro único mendacio , vel dic quód in homicidio virando , poteft
haberi reípeítus tantum ad íalutem corporis; ne ille interficiatur : & íic
•eft de feptimo genere illud mendacium, vcl poteft haberi refpe&us , ne ifte
ioterficiat, vel ne interficiendus , moriatur in peccato ; & tune mendacium
pertinet ad oclaram genus ; quia habetut refpeccus ad íalutem anima: : & íic
ceflat objeítio} quia ídem mendacium , & de eodem erit in íéptimo , & ochavo
f
;encre, fecundum diverfos refpcétus; vel dic , quod o&avum mendacium
ocum habet tantum , quando timetur , ne immunditiam corporalcm íequatur
immunditia cordis , propter fragilitatcm, & pruricum carnis : qua; autem diciS-
3aic magifter nefter , feripta funt ab Auguftino xx. q. x. primum.
p Os, quod mentitur.) Sapient, i. & loquitur deperniciefo mendacio.
q Auguft.^ xx. q. i.
x §»omodoUbet. 1 fupple, pernicioíóti

f4¿> SUMMii SANCTI RAYMUNDI,
¿ion abfurdé videtur, omne quidem mendacium effepeccatum.
ítem omne mendacium perniciofum, id cít,quod
«ocec próximo , 8c quod comprehenditur in quinqué ge-
-neribus primas diftinctionis, eft mortale. 22. q.i, primum
8c ne quis, Mendacium vero officiofum , id eft , quando
nuili obeít, & prodeit alicui, ut in tribus ultimis generibus
primas diítindioriis, veníale eft fecundum omne*
in nomine perfecto : 8c ídem-de joeofo mendacio. n.q.
2. «1? quis. Sed in hoc eft opitíio : quia quidam dicunt
officiofum mendacium majus peccatum , quam jocofum}
quia fallit-proxirnum , licet non noceat, quod non facit
jocofum. Alii vero dicunt contraçium , fcilicet , quod
officiofum íit minus peccatum quam jocoílim 5 quiaíprodeft
próximo , quod non facit jocofum. In nomine autem
perfecto. 5 id eft clauftrali-, quod ex toto renunciavit
mundo pro Chriíto, c dicunt quídam idem , fcilicet quod
utrumque tám officiofum , quam joGo-fum , íit in eo veníale.j
fed tamen graviiis, quam in imperfecto. u Alii dicunt
quod mendacium cíñciofum iemper eft mortale in
omine perfecto 5 jocofum-ver ó veníale. Sed quare fecundum
i Ros , non eft ei potius mortale jocofum ,
quod nulli prodeít quam ©mciofum , quod prodeft
..alicui f Refpondent -í x quia illud non íit ex anU
mo, fed illud fie : oc per iftud intendit decipere, per ilkid
non. Prima opinio humínior eft, 6c mihi magis pla- :
cet: quod tamen díétnm eft de jocofo mendacio, intelli-
A
H* tí- gendum videtur , quando non fallít 5 novit enim lile, cui
2*/., ( p
?** dicitur 5 jocandi caufa fulfle diítum : íic videtur dicere
•nmtur. Aug. 22.^. 2. neqms. Se hoc etiam inteihgas , nili dicajxur
ex quadam plaçentia , íive dele.çtatione , quáiii inde
-f Trodeft próximo. ] 'Jocofum etiam poteft pro n'cíTc próximo , quo'd profertur
J jad recrcationevn illius , vel confolationem ,'cui dicitur , & forte nullum eft peccatum
, quando ille , cui dicitur , fcit jocandi caufa fuifle di£bam.
t Dicunt quídam. ) de jocofo, credo quod eft veníale in eo , fi illud dicat ex
^ek&ationc , de omciofo potius credo , quod non íit ei peccatum,
u Alii dicunt ) quorum dura eft fentenfia. '
% glgM Ufad) fcilicet jocofum mendacium yenule eft in honiine perfc£lo# ^

LÍBER PRIMUS. i4¿
habeant : y nam tune poteft dici mortaje. 2 Aug. nnllum
peccatum adeó veníale , a quod non fíat crimínale, bdum
-placee 5 8c idem íi ícienter ducit c in confuctudinem arg,
25. difi. nnttm in -fine. 6c § alias ea demum. ítem ad id ,
quod ákhimeft fupra , mendacium adulationis eíTc moríale
, contradicít Aug. numerata illud ínter venialia. 2 5.
dift. §. alias ea demum. Sed dic quod tribus modis adulatur
quis 5 attribuendo alicui bonum quod non habctjapprobando
malum quod habet 56c íupercxtollcndobontiin
quod habct. In primo cafu , £c fecundo credo elle mortal
c i fed in fecundo gravius. 2 í:4. 2. primum 4.6. dijK
fur,t ncnnulli 8C Clericus. 1. In tertio cafu veníale 5 ut ín
prarallcgata aucloritate Aug. §. alias eademúyn. Quidam
tamen dicunt in primo cafu cíle veníale. Solet dubitari ,
quid agendum fit ei, á quo qnarritur aliquis occidcndus ,
quem ipfe fcit in domo fuá latitare , vel etiam in alio loco
, nam videtur ifle pcrplexus : íi manifeftat cum , timet
crimen pcrditioni¿& homicidii, cuividebittir dedillo
caufam , oftendendo perfonam 5 timet etiam peccatum
illorum , qui occident cum j 8c íic gravius morientur in
anima : quod etiam timet inlatitante ,fi forte eft in mortali,
8c moriatur impecnitcns. Si vero-non manifeftat ,
formidat ipfum mendacium , fuper quo videtur nullum
poíle adhiberc remedium. Solutio , plané videtur Aue. db*.\». i$
*r - 1 1 1 1 * j i • • o mendacio c. 14.
lcntire , quod nullo modo quis debeat mentiri, ce máxime
perfectus, pro vita alterius redimenda : d
ait enim,
ad fempiternam falutcm nullus eft ducendus opitulante
mendacio. c ítem , nc quis arbitretur perfedum , 8c fpi-
7 Nam tune. ) Hoc intelligo quando illa placentia , vcl dcleclatio , prarpooitur
dilc&ioni Dri., & obfervationi mandatorum ejus ; nec enim delectan in
. crcatura fub Deo , mórcale cft , ctiam homini perfecto.
Z Auguft. ] x^. dift. unum. §. triminis *pt>eilatio.
a Qu»d non fi.it; ] id cft , hujufmodi actus conlímilis non fíat criminalis.
b Dumplacet. ) ita quod illa delcclario prarponatut Deo.
c In confuttw'inem. ) fecundum , quofdam , confurtudo nunquaru facit peccít»
tuniin aliquoactu, niíi comitetur libido delc£tandim.©rtalitcr.
d >Ait enim. )uq. x. primum eft.
c Ítem ne quis. ) tx. q. x. ne quis. arbitretur.

14* SUMMiE SANCTI RAYMUNDI,
ritualcm hominem f
pro ifta temporali vitamorte cujus
lúa g vel alterius « non occidatur anima ,deberé mentiri,
taceac 5 ut íic non prodac . nec mentiattir , 1
nec occidac
animam iiiam pro corpore alterius. n, q, 1. primum. Sc
tfidorus 'mfyno' n e ¿ u¡ s arbitre tur. & faciat. ítem Iiidorus : Omne eenus
mcndacii lummopere ruge , nec quanbet rallacia vitam
Aug.nb.qtts.fi. alicujus defendas. n^q.i. omne. ítem Aug. periculojuger
• 4
* ,
^f5m^ admittitur hace compenfatio , ut nos faciamus
malum aliquod , ne alius gravius malum faciat. dift. 14«
quod ait. & ita dicunt fimpliciter plcrique Dadores. Alii
dicunt in tali cafu * mentiendum efle. Ego credo , faivo
meliori judicio , quod talis debet efle proceflus. Primo
debet tacere , ut dicit Aug. íi videtur ei quod taciturnitas
íit periculof* quia ex eo credit interrogans eum concederé
illum efle in domo , tune transferat fe in aliam materiam
, quaíi interrogando eum de aiiquo fado , vel íimile.
arg. 43. dift. i» mandatis. vel refpondeat verbum
aliquod 1
aequivocum, ut puta , non eíl: Uc , id eft , non
comedit hic , vel íimile aliquod. Ad hoc movent nosinfinita
exempla, de quibus pauca dicamus, m
Jacob dixit
patri fuo Ifaac,feEfau primogenitum > non nativitate
quia tune mentiretur , fed jure primogenituras , quam
fProHfia temporali vita. ) con'ferranda. & expone fupra, tnorte , id eft , defe
ñu ícJilfolutione , 8z illud rclativum , cujus ad illum ablativum morte refertur.
vel íic expone , ut íit fenfus , quod non debeat perfectus vir mentiri pro vita cujuílibet
hominis confervanda. Cujus hominis morte, id eft, £interficiatúranima
fuá , id eft , perfccK tacentis.
f
Vel alterius. ) id eft , occiíL
Non occidatur.) quia rcvcraocciííone corporis non oc cidirur anima. Quidam
libri habent, occiditur , íive non; & fecundum hoc expone quod perfectus vir
non debet mentiri proíervanda vita hominis..Pro cujus nominis morte , id eft,ít
pro vitatione monis illius , occiditur anima illius menticntis, vcl alterius, id eft»
iJJorum qui peccant illius cxemplo. Quidam tamen exponunt, occiditur , id cft»
Jxditur per veniale peccatum.
i Nec occidat.) quod contingeret, íi mentiretur, & crederet mortale peccatum
fie mentiendojquia tune facerct contra confeicntiam;& ita sediñearet ad' gehenná
•X. Mentiendum effe.) id eft , poteft mentiri aliquis fine peccato ; non tamen teieetur,
poAet tamen forte dici quod ex quo íine peccato poteft mentiri, in hoc'
cafu tenetur illud faceré propter vitandum alienum periculum anima: & corporis.
1 Mqutvoquum. ) ex hoc patet quod ad elidendam . malrtiam-alicujus , poífiífnus
uti verbis duplicibus, etiam in juramentis, i» alio fcnfu ?quam ille inteiligat»
*n juceb -dixit.Genef 17.

LÍBER PRIMUS. *4|
¿merat. nItem Abraham rogavit uxorem fuam Sarram ,
ut diceret íe non uxorem, led íororem , cum iret in /¿Lgyptum,
ne occideret eum Pharao propter eam : verum
dixit , fed asquivocé : foror enim dicebatur 5 quia filia
fratris erat. o ítem Jchu Rex Ifrael, cum laccrdotes
Baal vellet interficere , dixit : congregare mihi omnes facerdotes
Baal : Achab fervivit mihi in paucis , ego ferviam
ei in multis. p ítem in Thobia, Ángelus Raphael
refpondit Thobix interroganti quis eflet, aut de qua domo
: ego fum , inquic , Azarias Ananiae magni filius :
multa etiam alia potes invenirc. 22. q. 2. utilem 8c qux­
ritur. 6c §. item opponitur. q vel dic fimpliciter , quod r
bet negare , 8c auerere cum non cíle ibi./ Si tamen fuá
confcientiadictat fibi quod ita debeat dicere , tune non
dicet f contra confeientiam 5 imo fequetur eam , 8c nullo
modo peccabit: nec contradicit in aliquo lilis Aúguftinus
quia hic non mentietur , id eft , non ibit contra
mentem i 8c hoc oprime ipfe idem Auguft. dicit 22. ¿f^nitái
q. 2. primum , verf, t nec fe quifquam in recté factis 14.
noftris tam malé moveri fentiat , ut fíat ctiam animo
^deterior , longéque á pietate remotior.
de­
ítem quarritur circa mendacium pietatis, utrum eádem
actione quis mereatur, 8c demercatur 5 videtur quod
íic 5 ut in hoc , quod eft mendacium , demercatur , 8c
uihoc , quod eft pietatis , mereatur : hoc etiam videtur
tiitem Abraham. ] Genef. zz. & 10,
•o ítem Jehu. ) 4. Rcg. 10.
p In Thobia. ) 6.
q Vel dic.) alia rcfponfio.
r Debet. ) id cft , tenetur.
)f Contra confeientiam ] dúplex cft confeicntia ; confeicntia ver i, contra quam*
dicit , & confeicntia dicendi, contra quam non facit, íic dicendo, ex quo-
«i^tat ci confeicntia, quod debeat fie dicere; confeicntia enim dicendi duplicitcr
dicitur : Uno modo confeicntia ejus , quod debet dici de neceífitatc :
•"'o modo , qnod debet dici de honeftatc. Sic etiam confeicntia non dicendi
«uplicitcr accipitur ; uno modo , quod verum debet dici , & alio modo.,

'144 SUMMiE SANCTI RAYMUNDL
aperté cxemplo u
obftetricum , quae ex pietate , qua in>¡
tendebanc non occidere pueros Hebrxomm ad mandatum
Pharaonis , merebantur prarmia aeterna j íed quia
mehtiebantur x
dicendo Pharaoni fe interfecluras , de--
meruerunt: unde prxmium xternum pro pietace y/debitum,
mutatum eft eis in temporale , ut ait Auguftinus.
ic mendacio'. ^2. q, z. z ficpfdibet. £ contra , videtur quod eadem
iap, x. actio non poífit contraria operari. ext. de bapt. & ejus ejf.
major es .dift. ¿j.ftqws. Hoc relinquo a
diíputationi.
u Obftetricum. ) Exod. i, merebantur praemia ex condigno, fi erant in charí*cate
j fi non merebantur , id eft, ad merendum fe pra-parabant, quia prxpara*'
bant íe. ad gratiam recipiendam per i-llam- piam intentionem.-
. x Dicendo ) non dicit littera exod. • quod hoc dicercnt ; fed quod, antcquáni
yenirent ad' mulieres Hcbrxorum , pallebant:
i y Debitum ,) ex condigno, fi erant in chántate ; fi non , debitum, id eft 9
quod eis deben potuit.
z Si qadibet) ibi dicitur; nam benignitatis earum mcrces >. quaí eis ia*
setcrna potuit vita ret ribui -, pro admina culpa mendacíí in terrcnám reeompenfationem
eft dcclinata.
a Diftutationi J credo quod non poteft cfle, quod. eadem a£tio poflit eflcr
meritoria-, & demeritoria; - fed bene poteft cfTé, quod aliqua pia intentio concomí
tans illam attionem , fit meriroria, id eft , ad gratiam percipiendari*I
pta*paratoria ; & e contrario, quod aliqua adtio íit meritoria vita: a-terna*, &
aliqua prava intentio concomitan^ fit demeritoria , id eft ad gratiam amitten-dam
preparatoria., ,quá amiísá., cadic homo iñ démeritum..
DE SORTILEGIS ET DIFINIS.
ÉÍXIMUS de perjurio , quo quis peccat írf
Deum , coníequenter eft agendum 5 de Sortilegis,
& Divinis ,qúi, quod Deieft proprium^
. videlicet futura ptaedicere, íibi falfo, 6c iiíicité
aferibentes, innumerabiles animas trahunt ad inferes*
Videamus igitur quid íit fors> quae fpecies divinatioñis r
Sors eft ars divinandi. Divinatio autem.: proprie id
ÜHIX1MVS ] Scc.fk ínfri .
b sors eft..) alio modo dicitur fors haíreditas, vel portio hereditaria, ea
«ppd per forres folebáhc diftingui híereditatum porciones,
jnale

LTBER PRIMUS. tyj
malo accipitur , prophetia vero in bono, Michcx. 3.
índices in muneribus judicabant , Sacerdotes ejus in
mercede refpondcbant , 8c Prophetas ejus in pecunia divinabant
, ¿íc. c
Numquam divinatio in bonam parten!
accipitur j videbantur quidem íibi Prophetas elle j fed
quia pecuniam acciptebant , prophetia eorum facía eíl
divinatio , id eíl, divinatio eorum , qux credebatur elfo
prophetia , declarata eíl non prophetia i. q. i. Jad/ees,
8c numcfiikm.
S pe cíes divinationis funt multas \ alia quas íit per fpiritum
malignum > ut in cl
Pytoniíla. quas prasdixit da
mortc Saulis : alia Pyromantia , qux fit in igne , 8c dicitur
á 7rvf> , quod eíl ignis , 8c /**m.* divinatio !
alia acrimantia , qux fit in acre : alia hydromantia
qux fit in aqua , ab oJu*K , quod eíl aqua : alia gcomantia
, qux fie in térra a y*ía quod eíl térra : alia c
necromantia
, qua mortui refufeitari videntur divinare ,
8c ad interrogara rcfpondcre : imfoft enim grxcé , latiné'
mortuus, ad qnos fufeitandos cadaveri fanguinis addu
ckur > nam amare fanguinem dxmones dicuntur ;
ideó quotiefeumque necromantia fit , crúor aqua mifeetur
, 8c colore fanguinis facililla provocantur : alia eíl
f aufpicium , íive augurium , qux attenditur in geílu ,
volatu, 8c cantu avium > unde augurium, quaíi avigclium
, vel avigarrium, id eíl avium geftus, vel garrir as**
ítem fit divinatio ílernutationibus, íomníis, 8c fortibus,
quas falfó- fortes dicunt Apoílolorum , 8c varia infpc-
¿Honc Pfalterii, Evangeliorum,8c aliarum ícripturarum,
Ítem funt Mathematici,qui conílellationes confidcrant j
hi etiam dicuntur g Magi. ítem Arioli , qui in aris
Idulorum refponfa dxmonum accipiunt, ítem Haruf- •
e
Numquam. ) i. q. i. numquam.
d tytonlffz.) i. R-g. zS. é- 16. q. 4. ig :
tur , dicitur quod ars Pytonica dititnr
a Pytonio Apollinc inventóte ilüus artis.
c Necromantia. ] Hoc dicit Auguil.i6.ij. 5. ñec mirum,
Aufpicium ) de his habes. 16. q. 4. igitur.
g ítem Mttgi) alias Magi dicunt ai: iHalcficii x6.q; 5. nec mirumi

i4¿ SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
pices, quafi h aurarum ípectatores, quod dies , 8c he**
ras in agendis negotiis , operibufque obfervant : hí
etiam exta , íive inteftina 8c , interiora pecudum infpiciunt,
8c in eis futura prxdicunt. ítem ineantatores ,
Aug. Ub. de malefleii, 8c multi alii, quos enumerat Auguft. 2 6.q. 4,
iupUct natur» fofaf acntts. 8c q. 5. nec mlrum, & Epifcopi. Rcjnilariter
omnis divinarlo , quocumque prxdictorum modorum ,
vel alio íimili fíat , prohibita eíl , 8c maledicta a Deo }
8c a fancla Ecclefia , tanquám idolatría , & infidel iras
reprobata. Cum enim futura , qux folius Dei funt ,
per tales fupcrftitiones aliqui invenire laborant, divinitatis
jura crcaturis attribuunt i * Ifaias , priora, 6C
noviílima annunciatc mihi , 8c dicam quod Dii eftis.
¡f Hiere, noli te audirc prophetas veftros , 6c divinos ,
6c fomniatores , 6c augures , 6c maléficos , qui dicunt
vobis , non fervietis Regi Babylonís j quia mendacium
prophetizant vobis , ut longe faciant vos , de térra
veitra , 6c ejiciant vos , 6c pereatis, ítem 1
Levit. non
augurabimini, nec obfervabitis fomnia. ítem m
in eo*
dem. Anima qux deelinaverit ad Magos , 6c Ariolos,
8c fornicata fuerit cum eis, ponam faciem meam contra
eam , 8c interficiam illam de medio popnli fui.
ítem , n non eft augurium in Jacob , nec eft divinado
in lfraeh.Item 0
Apoftolus quibufdam talia fervantibus:
dies obfervatis ,8c nenies , 8c témpora , 6c anuos, eirñéfl
vos, nc forte fine caufa laboraverim in vobis. ítem Dominus
p ait Difcipulis : non eft -veftrum noile témpora,
AugAib. de vel momenta qux Pater pofuit in fuá poteftate. ítem
di-vinationedi- „ Aúguftinus hxc vanitas magicarum artium , ex tradimonum.
cap. j.
h. Aurarum , ) id eft horarum , vcl Harufpiccs dicuntur ab infpcctionc araruni
j five a divinatione facía circa aras dxmonis.
i jfaias. ) 41. ad idem facit Iiai. 8. ibi, & cumdixerint ad vos, -&c
k Hiere m. ] ij.
I Leiit. ) i), hoc habctur Deutcr. 18.
-m In eodem. ) Levit. 10.
n JMm tjl augurium. ) Numer. cap. 13.
o Apoftolus. ) ad Galat. 4.
p Ait. ) A¿'orum 1.
q Auguft. 10. q. i. qui fine Sahutore.

LÍBER PRIMUSk te
tioríc malorum Angelorum- , in toro terrarum orbe
plurimis fxculis invaluit, 6c per invenciones eorum inventa
funt harufpicia , augurationes , 6c ipfa , qux dicunt
, oracula , 6c necromantia. ítem Auguftinus. z6. , A,
%; •*
i_r • i. . i- ^ „ 6
• • " chtrtd.eat.79>
q. 7. non obíervetis dies, quos dicunt >Egyptiaci , auc
Kalendas Januarii , in quibus cantilenx quxdam , £c
commeíTatíones, 6c ad inviccm dona donantur , quaíi
in principio anni, boni fati augurio > auc al'iquot menfes,
. auc témpora , diefve , 6c anuos, 6c lunx , íolifque curlum
3 quia qui has, 6c quafcumque divinationcs, aut fa- -
ta, aut auguria obfervat, aut attendit, aut coníentit ob-
-fervantibus , aut talibus credit, auc ad eorum domum
vadit, aut ia fuá domo introducir, ut interrogct , fciac
fe Chriílianam fidem , 6c Baptifmum prxvaricaíle, 6c ut
Paganum 6c Apoítatam , id eíl, cetro abeuntem, 6c Dei
inimicum, iram Dei graviter in xternum incurrere, nifi
Eccleíiaílicá pcenitentiá emendatus Deo reconcilietur :
Dixit enim * Apoílolus : íive manducatis, five bibiti^ 9
five aliquid aliud facitis , in nomine Domini noílri Jefu
Chriíli facite , fin quo vivimus , movemur , ¡ 6c fumus.
Quid plura ? hxc omnia condemnat, 5c abhorrec San&a
Catholica Eecieíia, uc 2 2. q. z. 6c q. 5. per totum, 6c q.
7. non licet, 6C quatuor c. íeqq. ext. eod. per totum. Seí
contra fupradicta objicitur, quod Jofue.7. prxceptoDo-
Tiini forribus exquifi vic peccatum Achan , quod commi-
¡crat fumens furtivé regulam aurcam , 6c chlamydem
soecineam de anatnemkte Jericho. Ítem u Saúl forte
deprehendit Jonathan filium fuum comediile favum mefc-
Jicontra edictum , quod ipfe pofuerat. ítem „ Joñas
cum fugerec á facie Domini forte á nautis de prehenfus
eíl. ítem x Matchias forte in Apoílolatum , 6c Judas
t Apcftótus.) 1. Corint. 10.
I Ja quo -vivimus. ) Aótor. 17.
t Et fumus. \ hucuíque verba Augo/r.
u Saúl.) 1. Rcg. 14«
* Jenas. ) x.
x Martirios, ) A&or. x.
T *

i 4S SUMM^ SANCTI RAYMUNDI.
Aug. pf. 30. íiicceílbrcm eleclus eíl. ítem ait y Auguílinus, fors
ndut'tm for. non eíl aliquid mali, fed res in humana dubietatc di-
Us
- vinam indicans voluntatem. Ad exempla objccla, dic
quod ante Evangelium hace , 8c multa alia permittcbantur
, qux tempore pcrfcclioris diíciplinx penitus funt
fííenm.fuper climinata. 16. q. 2. §.his ¡taque.. ítem íicut ait z Hie-
jonatu. cap. 1. • • 1 • r 1 i ¡r
1
ronimus , privilegia imgulorum communem legem racere
non poílunt. Ad illud Auguítini dicas quod fors
non eíl aliquid mali , verum eíl in fuá natura 5 tamen
prohibetur , quia propter aíliduitatem labitur a talis in
idolatriam , íicut de juramento, 8c perjurio 5 fupra de
jurament. & perjur. caufa tnflitutionii. : unde fi cílet
caufa honeíla , 8c fubeflet neceílitas ; ut íi cílet contcn-
tio de eleclione aliquorum , 8c eiíetparitas utrobique in
ómnibus, credo quod exemplo Matthix b
poílent fieri
ved* fuper fortes, 2c hoc ait Bedadicens : Si qui neceífitate aliqua
m • c
- x
* eompulíl Deum putent fortibus exemplo c Apoílolorum
eíTe confulcndum, videant hoc ipfos Aportólos, non niíi
xolleclo fratrum ceetu , 8c precibus ad Deum fufis cgiíle.
v2

LIBERÍPRIMUS. sí. - *4f
tur hxc. 26. q..i. illud. verf. /wf ¿0* etiam d gems 0 &c.
& eadem caufa. q. 7. obfervetis. verf. inutiliter , Se
e
¿viW/t, &c. ítem íi aliquis , vel aliqua medicinalem
herbam colligic cum fymbolo divino , vel oracione Dominica
, vcl ffcribicin charca fymbolum, vel orationem
Dommicam, utponat fuper aliquem Infirmum , ut íic
in iftis tantum Deus creator omnium , & Dominus honorecur
, non rcprobatur j dummodo nulla alia fuperítitiofa
obfervantia mifceatur 16. q. 4« non liceat» & 16.
q. 7. non obferveth.
. d Genus ] ibi dícítur quod ad hoc genos» fcilicetfupcrftitionis > pertinene
•hiñes ligaturse , atque remedia > quas Mcdicorum diíciplina cóndetnriat, five
ia prsecantatiombus , five in quibufdam notis > 8c chara£teribus , five in quibuícumque
rebus fufpcndcndis , vel ligandis , vcl folvendas. ítem ficur íunr
inaures in fummo fingularum aurium , aut de rtruthionum oflíbus , auc "aíiíhlas
in digitis. ítem íLfingultifendo dexterá manu pollicem tencas. ítem íimembrum
aliquod íalieri'c, fi jundtim ambulantibus amicis lapis > aut puer
medius interVcnerit. ítem limen calcare , cum ante domum íuam traníit, ai
lé&um rediré, fi ftcrnutaverit dum íe calceat. rediré ad domum , fi procicidens
offenderic. ítem fi ex conftcllatione, cjuá nafcitur.puer, a£íionc$ , vcl
a&ionum , procederé credantur eventus.
e Sin* caufa. ) magis ad fuam damnationcm , quam ad falutem fuam ten-
f Scribit in charts. ) Ex hoc .poteft haberi, quod non funt reprobanda brevia
qux fíuntin Afcenfíone, cum non contineanr nifi verba Evangclii i fed •
fuperftiuofum eft fi credatur , quod minus habent efficacia: , fi /cribantur.
poft Je&um Evangelium , aut poft miílam , auc alia dic > quam cum
proferuntur verba Evangclii , qua? ibi conrinentur y illa autem brevia
in quibus fçribuntur quidam chara&cres , & quxdam nomina inuíítata j •
quia nomina Dei incffabiüa , & in quibus dicitur : quicumque fuper fe portaverit
iftud breve , non periclitabitur , fie , vel fie ; vel iftud , auc illud bonum
fibi cveniet , procul dubio reprobanda funt, non portanda \ & peccant; qui feribunt
ea ; aut portanda docent , aut portant, aut donant ea, aut vendunt niíi
ádeó fint fimplices > quod ignorantia debeat eos excuíare 5 qu«e non excuíat fi fuper
hoc fuerint admoniti, & inftruéti. Sed quid de carminatricibus, vel fótrjmnatoribus
, qui carminant infirmos ? pueros & animalia , nnmquid peccant mortaliter
? c¿. fi nihil fuperftitioíum dicunt , aut docent, aut faciunt, fed tantum
utuntur licitis precibus , & adjurationibus , ficuti per paílionem & crocem , Se
fimilia 9 non credo quod peccent mortaliter , nifi talia fecerint poft prohibido-
¿nem ab Ecclefia fibi &¿hu&. Sed credo , quod prohibeoda? funt múlierés > & viri¿
qui< per muí ta inutilia , & fuperftitiofa folent admifecre , niíi forré fit íacerdos ,
feligiofus, & diferetus > aut etiam laicus , five vir > five mulier excellentis vitse,
& probata: díícretionís , qui fusa oratione licita fuper infirmum > non íbper po r
iñum , aut pyrum , aut cingulum > & fimilia fed íuper infirmantes manus ufe»
pona nr juxrá illud Marcha?! ult. Su per argros manus imponent , & bené habe r
bünt. Nec hujufmodi perfonx funt prohibendae á talibus > nifi forte ttmeatur '
Jjuod ad exemplum eorum indifereti, & fupeiftitiofi caifliinaúonis fibi ufurpen'
wufnni } cuentes íe cxemplo eorum,

*5o SUMM^ SANCTI R A YMUNDI,
§. 4. Pcena talium eit multiplex ; funt enim infames,
nec debent recipi ad Euchariítiam , fi notorium eft peccatum
, íicut nec Hiftrioncs. de Confecrat. dift. i.pro
dileclione. ítem non debent admitti ad accufationem.
1. q. 8. qttifquis. ítem debent excommunicari. 16. q. 5.
feré per totam. ítem fi poft admonitionem, vel excommunicationem
noluerint fe corrigere , íi fervi íunt debent
verberibus caftigari 5 íi liberi debent in carcerem
includi 3 vel utrique íunt de parochia turpiter dehonellati,
id eft: , tonfurati, vel decalvati eijciendi: 8c hoc
poteft Epifcopüs fuá auctoritate faceré 5 dum tamen
caveat á detruncatione mcmbri, morte , 8c fanguinis
effuíione 5 vel, fi neceflc íit, invocet brachium faxulare
a 5. q. 5. contra jdolorum. 8c Epifcopi 5c dift. 17. nec licnit,
íecundum leges capite puniuntur. Códice de mal, &
M&th. hemo.
$. 5. Quid de Sacerdotibus, vel Religiofis, quibus
vafa , vel ornamenta Ecclefia; , vel fimilia furtivé fubrepta
funt, vel de laicis , quibus res propria; furto fublatas
funt, numquid poterunt inveftigare per infpectionem
g Aftrolabii, vel (¡mili ? Ad hoc dicas fecundum
omnes, quod fi fit ibi invocatio dxmonum , vel aliud
fuperftitiofum , nullo modo licet 5 imó graviílimé
peccat quicumque facit. ext. eod. ex tuarum. ubi cum quidam
, licet juvenili fimplicitate , 8c bono zelo hxc feciffet,
fuit tamen fufpenfus ab officio , 8c beneficio j íl
autem talis infpectio fieret fimpliciter per aftronomiam j
non h invocatis dxmonibus, nec alio fuperftitiofo adjun-
g AftroUb'ti. ] Aftrolabium eft tabula & infttumcntuní Aftronomorum , in quo
relpiciunt & notant curfus fyderum , & motus aftrorum.
h Invocatis Átmonibas. ] numquid iftud peccatum facit homincm irrationabilcm
; vcl fi quis facrificet Deo nummorum , id cft , mammona?, vel fimilia faciat
j ut dives evadat , numquid incutrit irregularitatem , aut qui de facramentií
Ecclefia: , Euchatiftiá fcilicet , vel Crifmatc , vel oleo benedicto , aut aquá fontium
facit lottilegium , vel baptizct imagines ? c¿. cum talia videantut enormia
propter idololatriam , vel propter enormen fupciftitionem , licct fint occulta,gencrant
irregularitatem fecundum quofdam , fecundum alios vero , non. Unde in
hoc dubio confulendum eft talibus qui petant difpenfationem ; non tamen pra:cife
dicendum eft , quod aliter non fit eis falus , & abfolvendi funt de peccatis, fi
pecniteant. Si autem hujufmodi peccata notoria fint fecundum omnes , indigcnÇ
d^ea/atioac, Sed dç feoc pleoiiis. hph&tç injfra de lapfis & dilpení;

LÍBER PRIMÍJS. j :^¿f.
ño i i forth poíler admit ti > argumento a k
contrario
fenfu praeallegatx Decretal. & 37. dift. fi quis urtem. &
ita dicunt quidam : tamen in eodem decreto dicitur ,
quod licet quadriviales artes in íe contineant veritatem,
tamen quia non íunt fcientix pietatis , non eft eis 1 ftudendum.
§. 6. ítem quid de Sacerdotibus, qui caufa doloris
^fermoti, aut altare veftíbus facris exuunt, aut qualibet
alia lugubri vefte operiunt , aut con fue ta luminaria
íubtrahunt, aut altare , aut Crucifixum fpinis circundant.
Quid etiam de illis, qui pro vivis fcienter cantant
miííam defunclorum, vel fub*nomine illorum , quos
oderunt , feretrum cum exequiis mortuorum in medio
Ecclefix ponunt , vel alia fimilia faciunt , ut illicitus
-moriantur f Ad hoc dico , quod íi aliquod prxdúílrorum
Ifiat propter odium privatum , graviffime peccat, qui facit
i 8c niíi per legitimam pcenitentiam íe purgaverit s
debet deponi. Si autem propter m caufam communem
puta , quia metuit contaminationem facrorum ordinum,
vel fubvcríionem fidei, vçl hoftilitátemfuírert, vel obfidionem,
vel divinorum judiciorum íéntentjam n
metuit
: de ideó, qui tale quid fecit, non dicitur peccare ;
quia in tali fado plus humilitatis , qua Deus placatur ,
quám interni livoris doloíitas declaratm&nc^Hoc etiam
tenet confuetudo Ecclefix, unde folec cantare : Deus
vencrunt gentes j 8c in íignum triftitix in die Veneris
íancti altaria fpoliare. Hxc tamen diftinctio fallir in
i Forte. 3 Bene dicit > forte, quia credo quod hoc fine peccato fieri non poteít.
k Contrario fenfu.) Et hoc , quia dicitur in illa Dccretali , quod ille > de quo»
agitur, ivit cum quodam infami ad inveftigandum furtumEcclefix. Sed i6. c¡;x.
§. ínsita, dicitur qnod aftronomia & aítrologia indéfiíetudinem apud cathoiicos
ahiérunt, quia dum propria curiofitate nimis crant his intcnti, minus vacabañt
his qux faluti animarumerant accommodata.
IStudendum. J Intelligas longo tempore.Potéft tamen-inhisftuderi,non ad vouptatem
, fed ad ea , qua: funt ibi utilia, ut ad uíiim facra: icripturx convertantut,
& ut errores ibi contenti confutentur ; & ne rifui pateat, íi contra Mathc-..
maricos velit difputare ultra Philofophos ', hujufmodi doctrinarum ignárus. 57«
ift. qui do menfa.
m Catdttn communem.) íupple, faciathoc aliquis,
n Metuit. 1 fupplc, non punitur.

i 5i S U M M 1 SANCTI RAYMUNDI,
iis, qui pro vivis fcienter celebrant officium mortuorum.:
nam tales, fi fuerint detecti, indictin&e debent deponi,
8c ad agendam pcenitentiam : tam ipíe Sacerdos , quám
qui eum ad hoc incitavit, debent exilii perpetui ergajftnlo
, five Monafterio relegarihoc totum habes exprefse
in Concilio Toletano 16. q. 5. quicumque.
f. 7. Quid de quibufdam fceleratis mulicribus , qux
credunt fe , 8c profitentur cum Diana Dea Paganorum,
nodurnis horis, vcl cum Herodiade ,vel cum innúmera
multitudine mulierum cquitare fuper quafdam beftias
8c multarum terrarum fpatia intempeftx nodis filentio
pcrtraníire, ejufque juílionibus obedire , velut Dominx,
8c certis nodibus ad ejus fervitium evocari aíTcrunt,
ctiam ab illis aliquas creaturas in melius, vcl in deterius
poíle immutari, aut in aliam fpeciem, vel fimüitudinem
transforman. De his dicit Concilium Aquienfe 3 quod
non á divino fpiritu , fcd maligno talia phantafmata
nientibus fidelium o irrogantur: Diabolus enim , cum
animam alicujus per talem crudelitatem fubjugaveric
íibi , transformans fe in diverfarum perfonarum fpecies,
atque fimilitudines , 8c mentem, quam captam tenet.,
multipliciter p deludit , nec debet aliquis , vel aliqua
in tantam venire ftultitiam , ut credant hxc omnia , qux
in fomnis , 8c fpiritu tantum fiunt , etiam in corporc
accidere , cum etiam Paulus non audeat q afterere ,
quod fuerit raptus in corpore : quicumque ergo talia
1
crediderit, vel f aííéruerit , proculdubio infidelis eft >
8c Pagano deterior. i6\q. j. Epifcopi.
§. 8. Itan , cum didum fit fupra fidem non cíle ha-
o .Irrogantur. ] dicitur ctiam ibi", quia dum h.rc vera efie credunt , 8t credendo
a recta fide deviant, & errorc Paganorum involvuntur , cum aliquid divini J
tatis , sur numinis extra unum Dcum arbitrantur.
p Deludit. ) Littera eíl ibi infomnis deludens modo trillia , modo Ia?ta , modo'
eognitas , modo incógnitas perfonas oftendens , per quarcumque devia deducir >.
& cum folus lpiritus patitur , infidelibus hoc non in animo , fcd in corporc cve- .
ñire creditur, id eft , corpóreo fenfu percipi.
q Affercre. ] Cor. 11. •
T Crediderit.) poftquam fuper talibus audicrix Ycritatcm,
f Afferuerip, J pettiaaciter,' ••.
bendam

LÍBER PRIMÜJfc. 15X
ni't auguriis, fortibus, 6c cxceris u
fpeciebus divinationis
quomodo frequcntcr cveníunt ca quas prxdicunt 5 quomodo
ctiam tales nomines faeneliberant aegros , 6c imminuunt
aegritudines f Auguft. movet hanc quaeftionem
& folvit dicens hoc fieri permiHu Dei, ut illi , qui hoc c
audiunt, 6c vident , probentur in quali fide funt erga
Deum 5 6c hoc probar au&oritáte Deut 13% Si furrexerit
in medio tui propheta , aut quod fomnium dicat fe vidiífe
, &. prasdixerit íignum ,atque porten tum, 6c evenerit,
quod locutus eft, 6c dixerit tibí eamus, 6c fequamur
Déos alienos , quos ignoras, 6c ferviamus eis , non 1
audies verba propheta; illius , aut fomniatoris , quia tentat
vos Dominus Deus vefter ,ut palám fíat, fcilicet ipfis
, qui tentantur, 6c aliis hominibus , non autem Deo ,
quia ipfe fcit omnia , antequam fient , utrum diligatis 1
eum, aut non. 16. q. 5.neemirum circa fin,:
t ln auguriis.) quae famuntur- in -
tabulis , & eodicibus Píaltcrii', vcl Evangc-
18 , vcl in aliis. ext. eod. c. i.
U Speciebus divinationis ] &-íub hoc compreheaditúYcolcrcKalcndas Januarii
ritu Paganorum , vcl aliquid plus novi faceré , proptcr novum annum , aut»
menfem , cum lampadibus , aiu¿ epulis preparare. x6. q, 7. Si quis Raleadas, f b
hoc etiám comprenenditur obíervatio dierum , horarum, vcl meníium ad aliquid
inchoandum, vel non , vel íciendum mortem, vei vitam haminurn , profpeta,
vel adverfa , & íbinnia , & fortes Apoftolorum , & auguria avium, carmina
nerbarum; aut pyftaciola feripta pro quaübet infirmitate fuper homines , & animalia
poneré , propter fymbolum , &c orationcm Dominicam ;-.quia- talia nihil"
remeda conférre poíTunt, ñeque animalibus languentibus , claudicantibus , 8C
morbidis quidquanfmeden , fed funt laqueus'di abolí , & iníidiae ad homines de-
' cipiendos fub hoc etiam comprehenduntur dona data in Kálendis Januarii bon¡fati
augurio.; &

7 54 SANCTI RAYMUNDI,
nota , quare dicantur ferix , qualiter diftinguantur,quid
ineis agi debcat vel non.
§. i. Dicuntur b
feria: quaíi forix , eo quod prxftant
vacationcm abhis , quac agi in foro confueverunt: vel dicuntur
feria: , quia foílivx.
§. z. Feriarum alia: funt temporánea: 5 ut qux dantur
pro fruclibus colligendis, 6c funtduorum menlium: alix
repentinx j ut qux dantur a Principe ob rem proíperé
gcltam j vel quia devicit Saracenos, vel hxreticos 5 vel
quia natus eíl ei filius : alix folemnes, five feítivx. Primas
autem duas fpecics relinquentes c laborantibus in
mundo, aut difeeprantibus in foro , de tCrtia profequaír.ur.
Sunt ergó terix folemnes , five feítivx prxcipux
feíHvitates per circulum anni , videlicet Nativitas Domini.,
Sancti Stcphani , Sancti Joannis Evangcliífoe,,
Octava Domini, Epiphania , Puriricatio S. Marix , fanctum
Pafcha , cum totahebdomada , Rogationcs tribus
a diebus, Aíccnfio Domini , c
Pentecoftes cum duobus
fequentibus , Sancti Joannis Baptiftx , 11 .Apoílolorum,
6c máxime fan&orum Pctri 6c Pauli , qui mundum fuá
prxdicationc illuminarunt, Sandi Laurentii , f
AíTumptio
S. Marix Virginis , Nativitas S, .Marix , Ecclefix
dedicatio, SSan&i Michaelis Archangcli, Dcdicatiocujufeumque
oratorii , 6c omnium Sanctorum , Sancli
Martini , fie illx fefíivitates , quas íinguli Epifcopi in
fuis Epiícopatibus cum populo collaudavcrint, qux \icinis
tamen circummorantibus indicendx funt non generaliter
ómnibus, h Hoc autem intclligede Sanclis canoriizatis
aucloritate Ecclefix Romonx , quia Epifcopus non
poífet per.fe aliquem fancluní canonizare, ext. de reliq. •&
b TerU. ] poíTunt dici phecria.' achares , quod eft divifío , & foro , quia divido
á foro , vel feria: dicuntur , quia felfa Heroum.
c Laborantibus. ] quia temporánea: dantur pro fru£tibus coliigendis , Se pnKflant.immunitatcm
in foro.
d Diebus.) Iíti tres dies non obfervantur de confuctudínc á labore manuali.
c Tenteeoftesi J ícilicct ipfa dies cum duobus fequentibus.
.f Jjfmnptio. i & omnia fefta beata: Virginis, íicut habetur ext. eod. conque/tus.
í* Michaelis. ] in monte Gaigano.
% Un autem. ) Huc ufque funt Yerba capiçuli de confecr. diji. 3. prommiiandum*

LÍBER; PRIMUS. f'H
vttter. fanfá. l
C. i • * reliquas vero feíHvitatcs per annum
non funt cogendi ad fcrjandum , nec píohibendi. Indictum
vero 1
jejunium quin fuerit denunciatum ra
ab om-
iC. i. ] ibidicitlir , quod non licct publicé aliqucm venCrari pro ían&o fine '
auftoritate- Papa;, quamvis perplurima fianc miracula.
k 7feUqms,) hic rcfumuníur verba capituli, íciliccr- pronunciandum.
I Jejunium j fcilicet quadragcíimx, ¿k vigüiarum Apoftolorum , & quatiiór .
témpora , & alia íblcmnia jejunia.
m. Ab ómnibus.) qui habeñt ádultam aítátefn : & credo quod á viginti ánnis ¿'
¿¿•fupra: quia in ea aseare homines reputabantur idonei ad bellandum ; nec- anee
hanc zeatem credo aliquem" elTe compellcndum ad hxc jejunia \ nec ftatim poft;
qttia quidam funt in vigefimo prinío anno , vel vigefimo fecundo - debiliores , -
quám alii in décimo octavo. Unde in talibus ad aibitrium boni viri recurrendum'
cft. Quid de laborantibus in vi neis , fullonas , aut minis metal lorum , extefif--que
talibus > ubi opus eft magno labore > numquid renenrur ad hujuímodi jejunia
? c¿. fi adéó'pauperes func, quod perteipfos oportct colcre vincas propriasV^
& adeó débiles funt, quod non poli une laborare , nifi frangant jejunia : aut fi
oportet eos locare operas fuas , ur prcmdeanr íibi & familia? fúst; quia forte**
non invenirent , quod coriducereht operas fuas nifi fra'ngerent jejunium' ; nec
aliundé fibi providere poiTcnt: aut fi fervi íunt, aut ruftici , qui debent operas
dominis luis, non credo quod pccccnt mortal'tccr íolvendo hujuímodi jejunium.
Si autem funtdivitcs , qui poíTunt per alios conduftos operari :
non excufantur : **
fed fi volun: laborare perfonaliter , ira parriancur laborertf-, partim ante prandíiim
> partim poft prandium laborando , quod non oporteat eos íblverc jejt*-
nium. Credo in talibus neceífitatcm excuíárc-j quá dicit Grcgor. de conjecr* dift. 1
5\'.qx&íragefiffja. Quod jejunium quadragefimee non cft íolvcndtim , niíi necelTitas
infirmitatis cogat. & de rozfecr. dift. 3, jejunia. dicitur jejtinia legitima non eífc :
" *
folvenda , nifi grandis neceílitas cogat. Credo etiam quod non tenetur mendicarc
proptcr hujufmodi jejunium cbfervandum : cum non coáfhc'verit alias menditare. '
De percgtinis etiam , & vktoribus dic , quod fi tenentur peregrinan, quia compcliuntur
cxulare , vel iré in exercitum , vel ad prarcepturn Ecclefia: iré ultra mare
, tempore pafTagii.immiiiente excufantur á jejunio , íinon poíTunt commode
kffinare. Si autem non tenentur an hujuímodi viationem , fcd fponté hujufmodi •
percgfinationem fuícipiunt, peccantitet dggrediendo hujuímodi tempdnbusje- '
jurjiorum vel etiam ante, fi non credunt quod poíTunt perficere peregrinatíonem"*
ante témpora jejuniorum ; & fi credunt quod proprer faborem opovteat ri
íblvcre"
jejçmium ; & fuper hoc monendi funt ante quadragcfímasn á iacerdotibús : & qui •
ficJíolvunt jejunium propter fpontancam viationem, tenentur alio tempore com-"""
peníare > vcl aliter fatisfaccrc ad Concilium Ecclefix; quia üoñ dimittitiir peccatum
, nifi &c. & agere pcenitentiam de folutione jcjunií. Sí autem aliquis aggfS- '
diatur viationem contra formam prxdiftam > licct peccet aggrcdicndo > fi tarñeh
duiti eft in via , ex taufa neceflariá íblvác jejunium , non peccat, licet'cx culpa :
'
fuavenerit inhanc neccílitatem 5 íicut fecundum quofdam ( quamvis fit fhlíum }. í
pollutio nocturna non eft peccatum vel quod fit tempore furóris > licct ex
culpa precedente pollutio provencrit, aut furor, de curíbribus divifom quorum
.eft -ufus j neccífarius , credo quod li non poflunt currere & je/unáre > ••excufantur*,
íi folvunt jejunium : cum vero ir.orantur cum dominis fuís jri
aliquo loco , aut cum rhodicum 'Vadunt jcjuüare debent ,'nifi forte immineat
eis-.grandis viatio¿ quam non poífint perficere , nifi fotvant jejunium páúcís
diébus. ante. De fervientibus nobilibusqui habent íeryirc ad* meníks eorufl^

«5¿ SUMM^ SANCTI R AYMUNDI.
uibus obfervetur. Hxc ita fcripta funt, & determinar*
in Concilio Lugduncníi. de confec. dift. 3 . prommciandum.
ítem ílatuit, & prxcepit Eufebius , propter 1
feílum In-
ventioms Sanctx Crucis videlicet , nonas Maji folemniter
celebrari , de conf. dift. 3. Crucis 5 S>¿ nota quod non
fit ibi mentio ra Annunciationis Sanctx Marix , cum tamen
íit celebre reirían ., nec de Conceptionc ejufdcm.
jf. 3. De diebus autem Domiuicis, certum eíl inter
fumirus , de precipuas feíHvitates contincri 5 unde in
Decálogo mandavit Dominus : o Memento ut diem
Sabbathi íanctifices > fed forre dicet aliquis , non de
die Dominica prxccptum eíl, fed de Sabbatho : adhoc
relpondeo > quod diclum eíl de Sabbatho , tenendum eíl
poít Refurrecfcionem Domini de Dominica : Sabbatum
cnim non debemus ab illo tempore colere , ne videa-
medcnJi cx toto , TCI perlibanc moJicum , nc deficiant in fervicio , fk hoc
faciunt jam poütis mentís , vel parum ante , ita quod propter continuar ioncm
teraporjs , totum debeat reputan una menía ,-credo quod non peccent j ficut
nec peccant fervientes mediocrium perfonarum , qui furgunt de menía dominorum
fuorum , uc vadant ad unum , vel porrent zenia , & revertcntes iierum
comedunt. ídem credo de regularibus, qui debent legerc ad menfam in refectorio
, quod dictum eft de fervientibus nobilium ;dum tamen boc faciant liecntiati.
De novitiis & juvcnibus.credo quod fuper íblvendo jejunio, vel non folvendo, tenentur
magis diferetioni Prarlacorum fuorum , aut difpcnfationi , quám propria
ju'dicio acquicfcere. De mulieribus pregnantibus , & nutricibus dic, quod íi timracur
de periculo carum probabiliter , íi jejunarint , vel de fectu in útero , vel
de pacto aa ubcra , non folum poíTunt, íed etiam tenentur folvere jejunium. Pro
quauta autem infirmitaic , vel debilítate folvi poílit jejunium ab infirmis & dcbilibus,
arbitrio boni viri potius limitandum eft , quám per dodrinam aliquam
generalem. Si quan-atur utrum petenda íit diípenfatio fuper folutione jejunii ,.,
dic , cuiod fi conftat ómnibus vicinis de caufa pro] fr quam ¡blvcndum íit jejunium
, non eft neccífatium quod petatur licentia aut diípenfatio : fi autem dubium
fit , & ülis quibus eft folvendum jejunium , & aüis, utrum íubfit caufa neccíTaria
, petenda eft diípenfatio ab Epifcopo loci , fi commodc poílit haberi copia
ejus : fi autem timeatur de periculo , fi cxfpeftctur Epifcopus, fufficic licentia
, ycl difpenfatio proprii Sacerdotis : auítoritate enim fuá non debet quis
folvere hujufmodi jejunia. Si autem infirmo conftat de íumcientia cania: , íed
aliis non conftat , fed timet probabiliter quod alii feandalizentur , fi folvat jejunium
, petere debet licenriam ; alias non tenetur.
1 Invcncionis fejlutn. ) etiam exakationis Sanébe Crucis fimiliter celcbrauülum
eft.
_m De Annunci itione ] forte propter hoc non fit de illa mentio , quia temjpore
illius Concilii nondum erat forfitan folcmniter inftituta.
n Non debet"} quidam tamen dicunt, quod fe ftun» eft potius de fan&ifwacionc
ejus in útero , quám de carnali Conceptionc
p Memento ) Exod. ,z».

Lí BÉR PRIMUS. 'ijj
ftnr judaizare, & Pracdicatores Antichriíli eííe. Dominicam
autem colere debemus propter honorem % & gaudium
.'Reíiirredioiiis Dominicas Gregorius Romanus.
K Pcrvenit ad me quofdam peryeríi fpiritus homines
prava inter vos aliqua, & íanclae fidei adverfa feminafle >
ita ut die fabbathi aliquid operari q prohiberent, quos
quid aliud , niíi Antichriíli Prxdicatores dixerimus ,
qui veniens diem Sabbathi,. atque Dominicum ab omni
raciat opere cuítodiri 5 quia enim mori íe , & refurgere
íimulat, haberi in veneratione vult Dominicum diem j
& quia popülum judaizare compellit , ut exteriorem
ritum legis revocet, 8c íibi Tudxorum perfidiam fubdat,
coli vult Sabbathum. de conf. dift» 3. pervenit, & in féq»
cap. Sabbatho. ubi r
dicitur: diem Dominicam, ob vene-
rabilem Refurreelionem Domini noíli-i Je fu Chriíli
non folum in Pafcha celebramus, verum etiam per íingulas
hebdómadas ipíius diei imaginem frequentamus.
ítem Sandus Appollonius : die Dominica nihil aliud
agendum eíl, niíi Deo vacandum , nulla operario in
/illa fancfca die agatur , niíi tamen hymnis, & pfaímis ,
& canticis ípiritualibus illa dies traníigatur. de conf.
•d't/L3 K jejuniafane¿ítem tanta eíl excellentia hujufmodi
diei, quod in nullo alio die poteft Epifcopus confecrari 5
quod patet, íicut ait Leo Papa , tum ex confuetudine*
tum ex Apoílolorum doctrina , qui tali die c
impofueíünt
manus Paulo , & Barnabx ex Spiritus fancli prx-
p Pervenit) yerba íunt Gregerii.
ci Prohiberent ) arg. contra vota mulierum facía de vacando in Safrfeatho
; & reverá revocanda funt talia rota , íl iufpc&ar funt mulleres , quod
velint judaizare: alias non eft necefle ; ut íi hoc raciant prepter venerador
nem Beata: Virginis.
ir Dicitur \ etiam ibi quod Sabbatho jejunandum eft.
í fijuma, T ibi etiam dicitur, quod quarta , & fexta feria jejunandum eft;
quod qui non Facit abfque neceífitatc, vcl cum tradentibus Salvarorcm viderur
trádere, vcl cum crucifigentibus videtur cruci&gcre ; quod tamen dicitur ia
Canone de jcjunahJo in quarta feria , vcl Sabbatho, vel lócale eft , vel loquitur
de confilio, vcl honeftate > vcl derogarían eft ei per contrariam confuerudinem.
De jejunio quarta: feria:, credo quod fervanda eft confuetudo c»rum, inter quos
yiyitur ¡ cum videamus Ciftercienfcs, & pUyxs Regulares non ícrvaic iilu4
jejunium.
t imf o futran*. ] Aftor 13.

IJ8 SUMMiE SANCTI RAYMUNDI
cepto , cum mittcret eos ad prxdicandum Evangeliom
6e fubjungit racioncm dicens j quia tantis divinarum
difpenfationum myfteriis eft confecrata , ut quicquid
infígne a Domino eíl inítitutum in terris, in hujufmodi
dignicate diei íit geítum i in hac mundus fumpíit exordium
5 in hac per refurrectionem , 6c mors interitu , 6c
vita accepit principium. dift, 75. quod. dic Dominico.
ítem x Sabbathum , quo Dominus dicitur y requicviíle
ab omni opere , 6cc. 6c quod amplius Dominus in lege
cuítodiri z prxcepit , partim fuit cxremoniale, partim
morale prxceptum ; cxremoniale fuit quo ad hoc , quia
erat figura illius a Sabbathi magni , in quo Chriftus requievit
poíteá in fepulchro : morale in hoc , quia erat
ceífandum ab omni opere fervili, 6c vacandum orationi
& operibus fpiritualibus, fecundum quod cxremoniale
debuit fervari ad litteram , quoufque venit veritas ,
fecundum quod b
morale femper fuit , 6c eft fervan-.
dum : non tamen eft in Sabbatho folemnizandum ad He—
teram j ne videamur judaizare , non crecientes filium Dei
iircarnatum. . Apoft. ad Coloft, 1, Ncmo vos judicet in
cibo, aut potu , aut in parte diei feíti , aut neomenix ,
aut Sabbathorum •, qux funt umbra futurorum } Corpus
autem Chriiti , id eft veritas hujus umbrx eít Chriíti ,.
id eft , ad Chriftum pertinet , vel c
fignificat Corpus
Chri.fti , vel quod fumpíit de Maria Virgine , vel quod
eíl Ecclefia - y 6c multum difpiuat fuper hoc Apoílolus.
x Sabbatum , ) id eft , prarcepeum dc ¿abbatho oblervando.
y Rcquicvijfe ) Gen. i. & i
% Prtcepit J Exod., zo.
a Sabbathi ] id eft , feptima; xtatis , qua? eft quicfccncium , qux incipit i
paflteme Chrifti.
b Morale. ) quidam tamen dicunt, quod in illo fuit morale , fed tantum myfticum
, vcl íacramenrale , quia in lege Moíaicá fuerunr qr.a-dam moralia , qua:
perpetuam habent obíctvantiam? quardam autem myftica f gnificantia aliud.quam
in littera videatur fignificarc- ; & eorum ciuxdam erant facramentalia , de quorum
fcilicet obícrvationc aliqua ratio reddi poterat, ut dc S..bbatho & Circumciiionc
: Se alia erant cxtemonialia , de quorum fcilicet obfervantia nulla ad litteram
rcddi poterat ratio ? ut: non arabis in bove & afino : non indueris veftc la- ¡
ná , linoque contextá S¿ nec facramentalia , nec Ç^icmonialia. fuñí, hodic £ib

•id Hebraros 3. 6c 4. ítem Dominus in Joan. 5. Judiéis /<
'Quxrentibus eum interficere , eo quod hominem fanaf-
-íetin Sabbatho y ait 5 Pater meus ufque modo c pperatur,
& ego operen 6c hunc intelleclüm probat Gregorius,
•dicens: hoc, guod per Prophetam , 6c in lege Deus
;praxepit de Sabbatho tenendo , tandiu tened potuit,
• quandiu legem juxta litteram licuit cuftodiri 5 at poft-
Mjuam venit ChrilH gratia , prxcepta legis quas juxta lie—
•teram- data-funt, íervari non poflunt: nam fí quis dixit
hoc de Sabbatho efle fervandumidicat carnalia facrivficia
perfolvenda-, dicat praeceptum de Circumciíionc
-cíle tenendum. Ext. eod. tit. d
pervenit. Hoc etiam
-dicit prxallegatum Concilium -Lugdunenie, de conf. dift*
3. pronuncimdum eft laicis , ut iciant témpora feriandi
per annum , id eft , omnem diem Dóminícam, -a vefpera
ufque ad vcfperam , ne a c Judaifmo capiantur :
•quis ergo dubitet jam non Sabbathum , fed diem Dominicum
efle colendum , quod per Spiritum íañelum , a,
toe fancíis Patribus ftatutum eft , 6c ebtentum,
§. 4. In diebus'fcftivis debent homines vacare hymnis,
6c pfalmis, 6c f canticis fpiritualibus de conf. dift. 3»
jejunia. ítem pratdicarioni, 6c virtutibus , 5c regulafi
difciplina; magis , 4jusim in aliis diebus. Ext. de vita^
C Operatur. ) Se ita non ceflat operari Sabbatho.
• d Pervinit. j non cit hodie in corporc Decrerali um Jixc' ati¿Coritas , qux fbíebat
cíle. ext. intit. de confbit. Se ideó magifter dicit hic ,quod eft ext. eod. titulo.
• c Judaifmo..) Si propter reveréntiam legis Sabbathum obfervetur j fecüs , íl
propter reverentiam• Beata: "Virginis, íicut faciunt quxdam rnulieres.
f Canticis fpiritualibus. ] non cantilenis amatoriis , & provocaritibus ad libi-
• dinem. Sed numquid peccant chorcatrices mortaliter' , duceñdo hujuímodi
' 'Choreas , íive in feftis, five in proféftis diebus ? c¿. • credo quod íic , íi hoc fa-
• eivmt caufa íneitandi, vel fe > vel alios ad Íibidinem ; aut fi -choreas ducunt He
«-cbnfuetudine , licet non faciant hoc corrupta intentione , ut diítum eft , mortaliter
peccant, íive diebus feftis hoc faciant > five proféftis 5 cum inípicientes
•adeó provoceñt ad Íibidinem , quod dicit Chryíoftomus in quadam homilía „
.quod non credit viro, íi dicat fe illxfum evafiífc á ipectaculis talium cum
¿JDavid viderit Berfabee lavantcm fe , ad Íibidinem provocatus íit. Si autem ali-'
quis , vel aliqua muliex raro , 8c fine aliqua corrupta inrenrionc immifcear íe
hujufmodi choréis , non audco dicere quod íit peccatum mortale ; fcd nec audco
eum , vel eam aíTccurare á peccato mortali ; cum ingerat fe perieulo pro-
^rocandi alios ad íibidinem ; & in ipfo Tacto videatur approbárechorc as, & excro,-.
';3fh> fuo auftanutem aliis faciendi .prxftare.

\€o SUMM^ SANCTI KAYMUNDT,
& honeft. Cleric, cum decorem. Ext. de ftatu Monach. cum
ad monafterium. ext. de fer. licet. \Jt autem in iíKs
poílint melius vacare , debent abíHnere ab omni opere
íervili, non folum á peccato , quod poprié fervile dicitur,
eo quod g faciat homincm fervum Diaboli , fed
ctiam á mechanicis , Se n
agricultura , St ab aliis
£ecularibus , videlicet , ut 1
mercatum non fiat, nec
s Vacia?. ] ftan. 8. Qui facit peccatum , fervus cft peccati.
h Agricultura. ) ad opus proprium. Sed quod He illis qui diebus feftis tamení
f>ro Deo arant agros pauperum , vcl alias laborant ad opus eorum , vcl quadrigando
, vel alio modo , numquid peccant ? credo quod in Dominicis diebus >
vcl prxcipuis, & majoribus folemnitatibus , fcilicet feftis Chrifti, & B. Virginis,
aut die pallionis Apoftolorum Petri ,8c Pauli talia non liceat fieri ; de exteris
flutem feftivitatibus , 8c diebus feriarum , 8c Pafchx , & Pentccoftcs , quo ad
hoc credo quod iiceat confuctudinem regionis fequi, quam fcit Epifcopüs loci»
& non reprobar. Si autem dubitetur , utrum Epifcopüs talia fciat, & fuftincat
referre debet facerdos loci a Epifcopum, ut fuper hac ccrtificctur ab co. Ai
hoc autem , ut talia licité fuftineantur , aut fiant , oportet quod pro hujufmodr
labore non revocentur laborantes ab audiendis divinis , qux tenentur audire >
& quod principaliter talia fiant proptcr Deum , 8c non affectum carnalcm , auB
fpein rcmunerationis terrena: , íive in paftu hominum Jaborantium , íive animalium
, & quod neceílitas paupertatis illius , cui ha*c fiunt , hoc videatur exigere, -
In prxcipuis etiam feftivitatibus, credo quod , fi non fit prob:h:rum , vcl confuetuiini
loci contrarium , liccr aliquid operari circa xdificationcm Ecclefia:, &
facrorum locorum , & xdificiorum , ad opus Miniftiorum Ecclefix pauperum ,
prxfertim eorum, qui redditus non habent ; ut fi oporteat trahi currus ad ferendos
lapides, vel in quadrigis afferri ligua , qux aliter commode fieri non,
poífunt : & fimilia ; ut fi oporteat transferri lapides de loco ad locum , vcl fí
oporteat mundari locum aliquem ; ita tamen quod labor hujufmodi non peryeniat
ufque ad multam fatigationem , 8c txdium ex diuturnitatc laborandi ; quia.
cum hujuímodi fefta reprxfentcnt quictem xternx patrix , 8c dclcclationcm, non
credo quod debeat in eis operari, vcl laboran per totum diem , & ufque ad
nimiam futigationcm ut di&um eft : vel propter hunc laborcm dimitti aud-irc
miíTam •, quia non debent id dimittere , ad quod tenentur proptcr id > ad quod
non tenentur.
i Mercatum. ] numquid peccanr mortaliter , qui vadunt ad mcrcata , oux fiunc
cTic Dominica , vel aliis feftis , máxime prxcipuis ? tyi. li aliquis hoc faciat pro*
fuá neccílirate aliquando, non confuetudine , non credo quod pcccct mortaliter >
í¡ autem ducat in confuetudinem , aut hujuímodi faciat ex improba cupiditatc
lucraodj , ficut faciunt mcrcatores , qui proptcr frequentanda mcrcata , aur
nundinas , vix , aut numquam intrant Ecclcíias , credo quod peccent mortaliter.
In locis autem illis , ubi inhibita fpecialiter funt ab Epifcopis hujufmodi
jncrcara , ve! nundinx , peccat, qui contra hanc inhibitionem facit: & fi EpiC*
copus excommunicavit omnes , qui veniunt ad hujufmodi mcrcata prohibita,
etiamíi aliqui de alrenaDiocceíi fcicnter vencrint , incident in illam excommunicationem
; cum ratione delicli efficiantur de jurifuidione illius Epifcopi. Mcrcata
tamen , qux fiunt de viclualibus nccclfariis ad diem qualemcumquc folemnem
, de pane , vino , carnibus , gallinis , anferibus , & hujufmodi, non credoefle
illicita , aut &c¿le prçb,iben,da. i dujoi tornea propter hoc non fe fubtrahant
á divino officio.
jplacitiua

LÍBER P HI MUS. tét
\ placitúm , nec aliquis ad mortem judicetur , vel ad
posnam , nec facramenta pra^ílentur niíi pro pace facienda,
vel alia, neceflitate. de confie, dift. 3. rogationes*
ext. eod. omnes. 1 j. c¡. 4, c, 1.1. 6c 3. ítem de his mechanicis,
6c fecularibus expreífit Dominus Exod. io,
in mandato , dicens : íex diebus l operaberis, 6c facies
omnia opera tua , feptimá autem die Sabbathum eft Domini
Dei tui: Non facies ullum opus tu, & filius tuus,
6c filia tua, fervus tuus ¿ 6c ancilla tua, jumentum tuum
6c adven a, qui eft inter portas mas. ítem non debemus
m ñcdxte genua, nifi in duobus caíibus ,unus cum
celebfatur Epifcopi confecratio, vel ordinatio Clerico*'
rum 5 tune enim Confecrans, 6c Confecratus tamen genua
fle&ere poflunt. Secundum quod modus confecrationis
requirit 5 alius , cum quis ex devotione in fecreto- 3
vult fle&ere genua. ext. eod. quoniam. Poteft addi tertius- ;
modus, fcilicet, cum ex devotione fle¿tit quis genua in" *
elevatione Corporis Chrifti, quod etiam obtinet de con- ;
íiiétudine. •
§. 5.« De Jcjunio autem,quia quaedam jura videntür"
prohibere,qua?dam vero videntur permittereidicit Hier»'
quod unaquasque Provincia abundat in fuo fenfu. dift. Hltr.nd tjiüf_
7(j.utinamotnni tempore jejuaare o poílemus, 6c Aug.
" *
el
» íum
ep'fi- 1
-^
mterroganti pro matre fuá P refpondit Ámbr; Cum Ror Aug. *dfk-
mam venio , jejuno Sabbatho 5 cum Mediolarii fum non n
jejuno Sabbatho 5 íic 6c tu , ad quamcumque forte Eccleíiam
veneris, ejus mortem íerva , íi cuiquam non vis
cíle fcandalum , nec quemquam tibi. Quando autem ;
k ?lmtum.
qutftus.
] nifi hoc«igat-neceflitas, aut íüádearpicíasv ur $Sct. eod. con*'
1 OM*beris. ) arg. quod operari eft in prárcepto , quantum ad dies profertos> •
quod bene credo : íéd diftinguendum inter opera ; quia ad alia opera tenentus
Cleíici, ad alia milites, ad alia ruílici.
m Metiere.) dic Dominica ; quod tamen dixit, non debemus, non ÍQnac ;
ij$" ;
~ 1
jptohibitionem.
n De je junio.) diei Dominica; prohibitíone. 30. dift. fi quis tanquam. * JyL
o Poftetnus. 1 prbut in adibas Ápoftolorum c. 13; Paulúm , ~8c cüm'co'Crsí
¿gentes fccitfc íegímus, & diebus Pentccoftes , &¿dic Dominica.f^lkmtit.)
u, dift, illa*—
"* rtu ep
"¿ p
£\.

iíi SUMM^E SANCTI RAYMUNDT, ^
debemus q incipere fellum , vel finiré ? llcgulariter dicitur
, quod a vefpcra in vcfperam. ext.eod. omnes. Tajnen
Feítorum initium, 6c finis juxtá eorum quaütatcm,
6c juxtá diveríarum regionum confuetudines confiderari
debent 5 6c ficut magnirudo dicrum exigit celebran ,
fie priüs incipere, 6c tardiús deberé terminariverá ratione
videtur. ext. ecd. quoniam.
f. 6. ítem , numquid tcnet -ícntentia , vel proccíTus
judicialis, qui in prardictis feriatis , ob diei reverentiam,
diebus exerectur f dico quod non , ctiamfi partes confentiant,
niíi neccífitas urgeat ,vel pictas fuadeat ; SC
hoc in diebus r expreflis. ext. eod. conquejlus , quem re- •
quire inter nov. conft.
§. 7. Quid fi urgeatncccíTitas, vel arare, vel fructus
colligere in diebus Dominicis , 6c aliis FefHs , propter
periculum hoftium, qui in aliis diebus caperent, vel occidereni
eos ? Satis videtur quod tune poílit fEcclefia indulgere
illis, qui juílum habeat bellum 36cqui tanta t nc-
q Incipere ) quo ad feriationem.
•1 Exprejfís.) neeloquitur illa Decret. dc revocationc ab operibus ícerctis,'
fed dc vacatione á cauíis.
f Ecclcfi». ] Epifcopus fcilicet loci , fi commodc poífit adiri ; alias credo
quod fumeit difpcnfario limpücis íacerdotis difereti : tamen tanta poííct elle
neccífitas , & tam notoria , quod auctoritate propria poífent talia faccrc.
t tiec$Jj¡tt*tt.) pro quanrá ncccífitatc liceat operari in feítis, potius ad arbitrium
boni viri limitandum eíl ; quám per aliquam dodtrinam gcneralem.
¿Credo quod , jaccnr.ibus fegetibus in agris , aut freno in pratris , fi immineac
tempeflas , at pluvia , qux* cormmpat, aut deterioect multum talia , fi fint a
folo feparata , prohibendi non fint domini illarum tetrarum removeré, Se in-
• demnitati fuá: cavere. Carnifices & Fincernjc , qui diebus Fcftis preparan: ea ,
qua: debent venderé in craftimim in mcrcaro , vel in ftationibus fuis , Se exteri,
qni preparant viclualia in diebus Feítis , fi diaprxccdenti non potucrunt commodc
preparare , aut preparara fervare fine periculo , non credo quod pcccenc
mortaliter. Illi etiam , qui ádominis fuis compcllnntur operan in Feítis, fi juño
metu indufti hoc faciant, videnrur propter neccílitatcm pode excuíári. Qui vero
, dum debent vcdturam bladorum dominis fuis, ea aíferunt diebus feriandis ,
tit rcliquis diebus prufeílis poífint liberiús confucris , Se propriis vacare laboribus
, non funt cxcufabiles in hoc, nifi forte aróla neccífitas ad hoc eos compel-
.lzi. Sfiholaribus etiam non credo quod liceat grande aliquid tranferibere de quatterno.in
quaternum diebus hujufmodi ; lecciones tamen fuas , quas fine feriptuc*
non poífene memoiix commendaré , vel ícrmones , quos ítyki vcl plumbo notaverunt
, feribere credo poííunt; & lectiones librorum quos audiunt con igeredocarc
autem , Se conducere operas fuas vcl alienas , propter libros hujufmodi diebus
corrigendos > non debent. Regulares autem , & íacerdotes qui ablquc ut-

. l í b e r primüs;. * TG¿
rceíTitatc ar&antur u operari in diebus Dominicis x éc
aliis FefHs ,prxtcrqúám in majoribtis anni foletnnitati-
Bus 5 & etiam tune , íi major appareret neceflítas ad viéturníuumjSc
fuftentationem neceílariam acquirendamv
ita tamen ut de illis ftudeant pro poííe largiores eleemoíinas
erogare, ext. eod. licet. 13. q.Z.fi mi/** &c quia
neceflítas non habet legem. de confecr. dift. 1 • ficut. 8c
propter talem neceífitatem famis, excufatur etiam aliquis
á furto , quandoque á toto > quandoque a tanto ,
prout major , vel minor eft fames. de-confie*, difi. 5. dif~^
ttpuks. exude fmt.fi quis propter necejjttatem.*
*-gente neceílitate diebus Dominicis quadrigant vel hujufmodi faciunt cum cte»^
pío fuo exteros corrumpant > non audeo excuíarc a mortaü. Qui autem ia vigilas
feftivitatum 'feriandarum míttunt quadrigas aut equos ad afferenda ncccflariaT
iridie fefto , íi ea qux afferuntur > funt m>ecíFaría ad ípfum diem , íta quod fine
illis non poílínt commodc rranílre diem iilum; nec ante pocucrunt íuper his,affe*«
rendís íibr providere > excuíari poííunt per neceífitatem : aliter enim máxime fi
¿a*c fianr die fefto , ut vehicula íua , & jumenta libere habranr ad cuotidiana ofera
excrcenda , excuíari non poíTunt; per hujufmodi etiam neceffitarcín excufari*
credo poííe vectores* mercium ad loca remota , tc! ad nundínas , & vinorum ,
quartranfportantur ad loca remota, cum fine gravi incommodb non poífint die-'
bus feftivis vacare abcundo , & quadrigando.* De barberiis autem , íc curíbribus^
& rc¿fc>ribus pcrcgrrnorum in vchiculis fuis > Se jumentis , Je dc ferratoribuc
equorum, credo quod poííunt excuíari > íi in feftis feriandis hoc faciant principa-
Iieer propter neceífitatem eorum , quibus huju/modi operas-impendunt : Si atitcm
principaliter proprcr auxílunv , aut cupiditatcm improbam kicrandi talia.
flcjiunt > non video quomodo debeant excuíari. Illi etiam qui faciunt" radi bar-'
bas fuas , ráut cqtxos ierran in feftis hujnfmodi, cum non poífint ante coxsmodc?
fuper his-providerc , credo quod lint cxcuíabilcs. Viatores etiam & curfores
five Koc faeiant pro peceunia> íivc non , non audeo condemnare , íi hoc faeiant
in feftis , cum máxime etiam fecundum legem conccíTum fuerit. Iré in Sabbatho
non ultra milie paífus licet vquod appellabatur iter Sabbathi > A¿1. i. Sed quid
de molendinis ad vejotum, reí ad aquam i c¿. cum abfquc maíeri opera hominis"
fcujufmodi officium poífit expleri , credo fervandam elle confuctudincm regionis
non prohibir am aPrarlaris circa feriationem a talibus in feftis feriandis.Dc molen-
¿inis autera*, qux trahuntur per jumenta, credo quod debent quiefecre diebus
fériandis; cum íecundúm legem > non íbídm homínes; fed etiam jumenta vacaxa
juila fint in Sabbatho* Exod. 20.¿¡
u Operar i) ad muniendum fe , Scdefendcndum foííara faceré > Se muros repasare
rfi hoc exigat vicandi periculi neceflítas. lUi;auteiri qui" volunt fe excufare
He hoc , quod laborant in diebus feriandis poft celebrarioncm divinorum , per
hoc quod audierunt divina , excuíatioaes quarrunt in peccatis; (cum etiam ante
& poft debeant vacare á talibus ; Oon tamen propter quodlibet modicum eput
peccanr morcaücer; ut fi quis forcé tranícac per vineam fuam , aut agrum , 9c
{Jitget in vinca fuá aliquid modicum» quod remaníit purgandum per incuriam;
Aut reparct fcpem , qux in quadam fui parte rupra , vel inclinata eft: quantum ta-
Aien operis, vel labotis poífit quis. fint peccato faceré die feriando , non eft
«ctcxniiaanduia, fed ad arbitrium boai Tiri rccwrcndum- eft. . - ¿¿¡A
X a

i¿ 4 SUMM^E SANCTI RAYMUNDI,
VE S ACRILEGIIS.
* J¡!£$Í OS^QUAM diclum eft de criminibus,
S^^» cjux in Deum directe , ac principaliter com-
Sj^m mittuntur , confequenter agendum eft de his
qux indireété committuncur in Deum >
primo de facrilegio. Vidcndum eft crgo quid fie íacri-
Jegium i quibus modis çommittatur i Se qux lie pcena
facrilegii.
§. i. Sacrilegium eft facrx rei violatio, vel ejufdem
ufurpatio : dicitur autem facrilegium , quaíi facrilx-
dium , id eft , facrum lxdens, quia facrum b
Ixditur.
$. i. Committitur autem facrilegium quandoque ratione
loci, quandoque ratione períonx 5 quandoque ratione
rei. Ratione períonx , cum quis verberar Clericum
, vel Religiofam perfonam 1 y.q. 4. quifquis. Ratione
loci , cum Ecclefix , vel Ccemeterii immunitates
violantur. Ratione rei, cum res confecrata , vel facro
uíui deputata ufurpatur. Unde circa hoc membrum
ultimum diftinguitur fie 5 facrilegium committitur auferendo
de facro facrum , five non facrum de facro ...
íive facrum de non facro. 17. q. 4. quifquis. Large tamen
dicitur committere facrilegium tranfgreífor juris
publici , quod coníiftit c in facris , 6c facerdotibus, 6c
Magiftratibus > de quo habes dift. 1, juspublicum : ítem
qui artieulos fídei , id eft , prxccpta , vel prohibitiones
Dei negligendo , vcl nelciendo violat, 6c offendit.
ítem qui d difputat de judicio Principis , vel Judiéis >
6c hoc, nili evidenter conftaret illud elle contra Deum.
ítem qui publica oíEcia committit Judxis. ítem qui-
o s t A M , &e.
b Lidititr ] undc facrilegium dicitur facrar rei Iarfío.
« In facris, ) id eft , circá facra.
d Difputat) revocando in dubium : fecús , £ propter difcuífioncfll ?s.utprrf*
£tcJ. majorem cyidentiam illud-jut.

I B ER S. 'lfc;
Umquc rem datam Eccleíiae retínuerit, vcl acceperit
ontra ejus voluntatcm 17. q. 4» qui autem* & neminh
confiituit. & [acrilegium.hL ix. q. I. mr///«
§. 3. Pcena íacriiegii fecundum leges eft decapítalo
, íi perfonas Eccleíiafticae atroX injuria fíat. c.
Ififcopis t & Cler. fi quis in hoc, alioquin Judiéis arbitrio
efervatur pro qualitate perfona:, rei, temporis , & loci
iiveríitate mo derandá 4
. ff. *d L.jul.pecul. &cL. Sacrilega*
ecundum Cañones dúplex eft pcena , alia fpiritualis,
alia pecuniaria. Spiritualis, praeter pcenitentiam, eft excommunicatio
5 cum diftinítione tamen : quia pro íacrüegio
e in perfonam commiííb eft major excommuni-'
•catio ipfo jure 5 pro facrilegio vero in rebus commiííb
eft minor excommunicatio , exceptis quibufdam cafibus»
Ii» quibus eft major excommunicatio 5. ut cum quis incendie
Eccleíiam , vel f
frangit, ut plené g invenies
lnfrb.de fent. excommun. §. atraque excommunicatio. Pecuniaria
vero qualis , & quanta Íit, & cui períblvenda,
tam pro facrilegio commiílo in perfona, quám com-
e inperfonnm ) Eccleíiafticam , Glericum fcilicet , añtregularcm : quod dico
; quia £ in Ecclefia , vel Cocmeterio aliquis verberaret laicum , non proptcr
hoc eflet excommunicatus : -vcl fi inde extraheret eum per violen tiám.
f Trangit. ) Quid fi venit animo frangendi, fie tamen non frangit; & quid
fi fraélum ab aliis invenir * & intrat, & aufert aliquid ; vel quid de fure ¡, qui
fado foraminc in pariere, aut fradá vitrea, vel ferraturá ,aut vedibus oftii B
intrat, & aliquid indé afportat , numquid inciditille in Canonem ,-nifi frangle
eam corporaliter ? ,fivc aliquis veniat cum propofito frangendi Eccleíiam
, íive non , non incidít in Canoncm , nifi frangat eam corporaliter,
licet inde aliquid afportet. Undcíi prardones veniant animo frangendi Eccleíiam
, tamen non frangunt , quia inveniunt eam afertam , & nufifcm refiftentem,
quia. propter timorem eorum eíFugiunt cüftodes', non incidunt in "Canonem
, licet intrent ¿ & aliquid afportent, parati vim inferre, fi aliqui rcíiftcrent,
& credo quod cifrador Eccleíia: judicandus cft, qui dolo malo , aut per
iajuriam parietem violcnter foderit, aut fuffoderir, aut viticam , aut ferrara»
~am, aut oftia , aut cardines , aut vedes -
, dum tenent oftia fiímata , aut ipfúna
duni Ecclefix. 'De fure autem prxdido , licet pcílit dici quod non incidir i»
anc pecnam , cum Decret.ext.de fent. excetxm. conquefti. non videatur lo qui
'fi de illis, qui publicc frangunt Ecc lefias , quia tamen lex diftinguens inter
:
urnos, Tractores , & nodurnos , atrociores dicat nodurnos , ut ff. de ejfra-
Sor.L. 1. Ó 4
«/f. poteft dici probabiliter in favorem Eccleíia:, quod talis inci-
J
it in Cánonem , ficut publicus cifrador ; & quod á Papa folo eft abfolvcndus,
ftquam fuerit per Eccleíiam denunciaros.
xg Invenies ) de hac notayimus infra derfiptor.$. peen» in(tndiftrü 3

h66 SUMM^ SANCTI RAYMUNDT.
millo in rebus , legkur 17. q. 4. h
fiquis in atrio. 6c i fi
quis contumax. 6c k
quifquis inventus. 6c l
fi quis dcinceps.
h Si fwú i» «/rií, ) Ibi dicicuc quod pana fraftx immuniratis Ecclefix fol*
Prenda cft ipfi Ecclefix.
i Si quis contumax: ) Ibi dicitur quod pcena violarx Ecclefix debet efle 90+
íblidorum cum publica panitentia.
Qj :
fl u
< s
-) Dicitur ibi, quod pana deber cííe jo. lib. examinati argenti
folvcnda Epifcopi» , aut Abatttóus , aut aliis perfonis, quibus TCI ad quas 'facri-'
lejçii quxrimonia jufte pertinent.
1 Si quis ieinccfs.) Illud c. dicit quod bona illius, qui percuflit Epifcopurafradanrur
Ecclefix ipfius Epifcopi: & fi in Presbytcrum , vel in Clericum ho«prxfumpferit,
pecnitentix , & depofitioni fubjaceat ; & fi contumax fuerit cx-communicetur.
Ad folutionem iftius contrarieutis dic , quod diverfx íiinc pe»
iix , fecundum dircrlas confuetudines Ecclefiarum.
VE IMMVNITATE E C C L E S I JE >.
Ccemetcrii, terfinarum } ¿* Regularum ad eos
fertinentium.
I X I M U S de facrilcçio , nunc videndunr
de immunitate Ecclcíix. Quid ipfa íic , unde
dicatur, quám immunitatem habet EcdeíiaJ
vcl res Ecclefix , qux pcena violantium immunitate
m.
$. 1. Immunitas eíl privilegium Ecclcfiaíticx libertatis
, vcl perfonarum , vel rcgularum ad eam pertinentium.
/. 2. Dicitur Immunitas , quia extra b munia , id eít
muñera , 6c officia , á quibus funt immunes Eccleíix j uc
inf. eod, §. Ecclefiarum. Ipfa Ecclefia , id eíl ipfe locus
confecratus habet immunitatem , c ut nullus ibi per vim*
abftrahatur , niíi in caíibus : videlicet li ille , qui confugit
ad Eccleíiam , íit d
publicus latro , vel nocturnus ;
íB5 IXIMVS, &C.
b Muni* ! officia funt, vel obfequia , de quibus beatus Martinas dixit, M***
nia tua devotus implcbo, id cft oíficia, vel obfequia.
c Vt nullus ] etiamíi fie fur deprehenfus cum re furtiva , & cauteriatus alter*-
•ro furto : & fi ille inveniatur Sarcinatus de furto in ipfa Ecclefia , five non , <
¿um tamen furtum illud non commifetit in Ecclefia ,vel Cametcrio.
díétCHcHi) UUQ Çft Ule, qui agros wUitwn, vcl privaiorujii de aoftc pop

LÍBER PRIMUS. ié
populator agrorum 5 talis enim extrahi poteft dc Eccle*
fia , etiam non prxftita impunitatc. 17. q. a^. ficut antiquitus.
ext. eod. inter alia. "De talibus videtur intelligen-
3um qnod prxcepit Dominus in Exod. 11. c íi quis per
induftriam occiderit _proximum fuu-m , 6c per infidias,
b altari meo evellas eum , ut moriatur. ítem íi in ipfa
cclefia.commifit homicidium , vel aliud maleficium :
tune enim non debet defendí ç ab Ecclefia , cum
eam violaverit. Argumcnrum 12. quxftio i. de
ir o ext. de appelL an fit defer endura, extra de ufuris.
jiia fruftra legis auxilium invocat , qui commitit in legem
5 indignum enim eft ab Ecclefia íubveniri, per quos
conftat in Ecclefia fcandalum generari. ext. ne Clerici ,
el mom fiecul. neg. fe immife. Jacerdotibuz. ij.C[.^..frater.
g Quidam tamen non admittunt cafum iftum , propter
illam Dccret. inter alia > qux non excipit , niíi h dúos
cafus , ut fupra in eod. fed expreflum eft hodié quantum
ad illos, qui in Ecclefia , vel coemeterio committunc
íatur agros , aut itincra frequentata , fcilicet (tratas publicas , qux tanquam loca
facra habentur infidiis aggreílionis obíidct; & talem poteft quilibet aucto-
. ritacc fuá extraherc de Ecclefia, & puniré , ficut notavit Hugutio 17. q. 4.
ficut antiquitus , Se habetur C. quitado tmicuiqm liceat fine judice fe vindicare.
L. 1 & x.
•>:«c Si quis per induftriam) publicus lacro , vel pqpúlator "agrorum nocturnos.
f Ab Ecclefia"] la qua, vel iu cujus Coemeterio commiíit homicidium , vcl aliquod
maleficiara. Sed numquid deenditur ab Ecclefia > ia qua hoc non commiíit
, fed confugit ad illam ? ]}¿. quod non > quia cum una fit Ecclefia per
totum orbem terrarum , jufta illud Cant. 6. una eft columba mea, licet multa:
fint particulares Ecclefia*, qui injuriam facit uni, facit ómnibus licet forte
•e confuctudine in quibufdam Ecclefiis aliter obfervetm : quia aliter forte videtur
eis , quod íicut minor utitur privilegio fuo contra alium minorem , ita una
Ecclefia contra aliam.
g Quídam tamen ] In hac opinionc fuit. Hugutio ficut notavit. 17. q. 3.
fSVei fuper. fed jura qux inducir ad hoc probandum, ioqauatur , quando non coro-'
jniferunt facrilegium in Ecclefia , nec eft tenenda opinio ejus in hac parte.
h Duor cafus.) Quid de Judaro ^ vel Pagano , vel excommunicato , fi confugit
ad Ecclefiam , numquid defenditur ab Ecclefia a mutilatione ,.vel morte ? ¡je.
fatis credo quod fie de Juda*o, Se Pagano; dc excommunicato autem dubium
eft; quia cum fit extra Ecclefiam numero, Si mérito , & magis peccaverit in
eodem genere peccat i, quam Paganas vel Judxus, melius eft vism veritatis
non agnofeere , quám poft cognicam rctroire , aliud eft fecundum quofdara
íjvio ad hoc de illo , Se aliud de Judaro , & Pagano. Ego autem credo , quod
•idem debeat efie judicium de utriufque; de jure tamen credo :
confuctudin«$
tegioni s approbatam, quo ad hoc eíTe tcnendam.

i6o SUMMiESANCTl RAYMUNDI,
homicidium , vel mutilationem membrorum 5 1
quíj
fperant fe defendí ¿ ab Eceleíia , alias non commifluri.
ext. eod. immunitatem. C¿. inf. inter nov. conft. Itemfi.
íit fervus , qui prxftita a Domino fatifdatione de impunitate
, non vult inde exire 17. q. 4. id conftituimus.
ext. eod. inter alia % Itemea , qux 1 ibidem , id eft in
Ecclefia poíita funt, nec per vim , nec per furtum inde
funt auferenda, & qui abítulerit , ut faerilegus judicatur.
17. q. 4. ficut qui. m ítem quod nullus mortuus intra
ipfam fepeliatur , niíi Epifcopi, aut Abbates , auc
digni Presbyteri,aut fldelesLaici 13. q. 1. nullus. Laicos
autem fideles intelligit quidam á fidei virtute , adeó
quod faeiant miracula : alii de quoíibet Laico fideli > ica
tamen quod ejus fides , £c bonitas fuerit manifefta.
n
ítem quod in choro non morentur Laici cum Clericis.
ext. de vit. & hoñefl. Cler. c. 1. & C. de fizerof. Eccl.
nemo. ítem quod in fxculare habitaculum de extero
non convertatur , íicut nec vafa , nec cortinas, nec veftimenta,nec
exteraornamenta debent pollui nuptiarum¡
i fperant) fe defendí quod credo femper eífe prxfumcndum , niíi cor?»
ftct contrariara per evidentia indicia.
k Ab Ecclefia ) in qua hoc commiferunc. Sed cum facrilegium fit crimcir'
Icclcfiafticum , quantumeumque íit atrox , & enorme , Sí á judice Ecclefinítico'
judicandum , vcl puniendum , quare exponit hujufmodi facrilegium juftitia: fa>
culari: J}£. quando facrilegium adeo cll enorme , quod non fufficicnter puniretur
pama quam confuevit imponerc Ecclefia , qux non confuevit puniré aa
xnortcm , vcl fanguincm tac'tc renunciar juri fuo quod habet fuper tali crimine'
puniendo , & dimittit judici fjeculari puniendum , ad terrorem nliorum , & in
odium criminis ; fecüs ubi leve eft facril.^ium , ficut eft dc furto cominillo ;
in Ecclefia , ycl injuria.
1 Ibidem ) facía circa mutilationem , aut mortem de quibus loquirur ilIaDí*
cret. Imunitate , non credo quod Ecclefia deberet exponerc hujufmodi facrile- '
gum judici firculari , fed per fe rpfam deberet ei infligerc pernam Ecclefia*
fticam ; quamvis ea confidentia commififTer facrilegium in Ecclefia , quia fpc-xaret
fe defendí ab illa Ecclefia , pocius quam ab alia. Undc quod dicit ül*'
Decret. Imunititem , non credo extendendum a i minora facrilegia , quám fi n:
illa, dc quibus loquitur , fcilicet mutilatioucm , Se rao ítem, íed ad illa caav •
cum , Se ma ;ora.
tn ítem ) íupplc habet imnwRitarem,
;a ¿ftm -\uQd in choro J fupplç hab« únmunit«cra, •

LÍBER» PRIMUS*\ }fy
«onvivns, vcl aliis ° fxcularibus uíibus j nc tranígrcdicn*ees
fcntianc ulcioncm , qux Balthafar Regcm percuflic.
Dan. 5. de conf. dift. i.. ligna. 6c quinqué c ap. fequencibus.
ext. de Relig. dom. adhac de alien** Itero quod non
poílint vendi , nifi pro -captivorum redcmpcione. Auth.
de alien. & emphit. .§. de facris autem. Itero in domibus
Ecclefíarum, & multó magis in p Ecclefia , placita fxciu
laria non funt. facienda, máxime de caula- fanguinis.
ext. eod. c. i. &c cum Ecclefia. ítem ludí theatrales cura
lar vis , 6c fimilibus inhoneftis prohibentur fieri in Ecclefia.
ext, de vit. & honeft. Cler. cum decorem. Eamdenat
immunitatem habetCccmeterium ipfiusEcclefix,ut ex ei£dem
capitulis colligi poteft-, nifi in ^ duobus cafibuspófitis
fupra eodem jr. verf. ítem quodnullus , di* verfi. fequenti.
Itero quod in choro. ítem immunitates iftx videtur
quod debent intelligi de Ecclefiis coníecratis. 17.
quifquiyinventuSi 19¿ ligna. tamen propter magnunrpericulum, qúod inde fequeretur,
cum paucx Ecclefix confecratx funt refpecliu
aliarum > 6c quia ex hoc honor Ecclefix -vili fleret, di diminueretur-
devotio laicoram expreííiim eft hodie, etiate
de non coníecratis, ext. eod. Ecclefia*. quam'- require inter
BOU. conftit. Hoc autero intelligo , fi auétoritateEpifco-»
porum in fuis'Diorcefibus funt xdiíicatx. arg. ext. de
relig. domib. ad hero legatos Apoftof ica: íedis, vel Archiepifcopus- rCcigerecurah
Epifcopo , reí Capitulo aucujus Ecclefia», vel Monafterio , bonuntf
poíTec ótnati domos Ecclcfiafticarií in qua reciperetar* cortinis , & órnamenúc?
Kcclcfia*.
p Ecclefia) idem credo de Ccemeterio..'..
q Dtiobut cafibfts, ) quia laici morttii po/Iuár ícpelzri in Ccemeterio cara Clew
iScU , 8c TÍ rentes poíTunt ibi ílare fimul cum. eis., five ad orandum, five ad orS.
cium fepeliendi.
r Immunitatem ~\ de ómnibus praecedentibus- intellige-xtiánt'de confúgieaiil*fe*.
ad eaídeoedefend^ndas abiiíüem Eeckfiis^

i 7® SUMMiE SANCTI RA YM UN DI,
quando palatium eft juxta Eccleíiam. are, 4.1. dift.f Epifcopüs,
§.3. Ecclefiarum perfonae, Clcrici , 6c converfi , 6c
íctvi Canonicorum Clericorum non debent fatigan angariis
, id eft : fervi f
utibus perfonarum : nec 1
perangariis,
id cft fervitutibus períonarum , 6c rerum , fcilicet
quas facit quis fuá perfona , 6c fumptu. C. de Epifc,

-"EíBE-R PRIMUS. i 7r
feUtum i. ítem transfertur dominium rei * in eas
Molo pacto j cum in aliis perfonis íit ncceflaria corporalis
íraditio. C. de SacrofancJ.Eccl. ut inter divinu. 8c íic habent
privilegia multa c
in acquirendo. ítem habent in retinédoj-
quia, quo cafu contra alios currit prxfcriptio 3 o. annorum
, vel bre'vior , contra eas non niíi 40. annis.f.v/. de
ptizfcript.de quarta. 16. q. 3. §. quas ací iones. De hocijc,
plenius infrá de raptorib. § s circa praefcriptiones. In
amittendo etiam habent privilegium 5 quia non valet
alienado rei Eccleíix , niíi in certis caíibus , 2c debita
•forma íervata. Cafus funt fex, fcilicet propter debitum,.
urgens, prppter redemptionem Captivorum , propter
pauperes paícendos, propter Eccleíiam ardificandam ,
groprer Ccemeterium ampliandum, fi. item propter utilitatem
poteft venderé minus utile, ut emat magis utilc.-
30. q. 2.. hoc jus. i*-, q. z. Aurum.&t íine exceptione. For-
a Tn eas,) id eft, Eeclefias. ídem credo , quando datur Éccleííafticx perfon»
c«nfcmplatione Ecclefix.
; b Solo p*Bo , ] id eft , íbfá Se nüdi promiífibne , abíque /cdcmnitate ftipulationis
> Se rrad i tío n i s'; Se hoc Tcrurri cft de his qux relicta funt , tcI legata , vel lidcicpmmifla,
vel donata vel vendita Eccleíiis , vel Monafteriis , vel aliis pus lo-
' cis i & fuper his poteft Ecclefia agere tam perfonali actione , quám rcali.
c Acquirendo ] habct & privilegium , quod quidquid emptum fuit de pecunia
. ipfius Ecclefix 12. q. 3. c. i. & q. j.fixum. quod ádcó verum eft , quod fi Clericus
habct pecuniam de prxbenda fuá , vel Ecclefia , 3c inde cmittit praedium ,
licet illam pecuniam pótuiflet daré confanguincis intuirá piclatis , vel aliis per-
. ionis, non tamen prxdium hujufmodi: quia ftatim cum fuit emptum , acquifitum
fuit Ecclefix, five nomine Ecclefix fuerit emptum five alieno nomines Se
proptcr hoc non poteft Clericus illud alienare aucroritatc propria , licct res motiles,
quas'habent Clcrici de beneficiis Ecclcfiafticis, ad ufus fuos poífint alic-
»sr: auítoritarc propriá.-Quod autem diátum eft deprxdio acquifito , de pecu- -
nia-Ecclefix , fpeciale eft in Ecclefia, ficut fpeciale eft , quod íi tutor pupilli
vel curator rñínoris de pecunia eorunvcmcrit prxdium fibi , & fuo nomine, íe
non pupilli > vel minoris , poterit pupillus ille , vel minor utiliter vendicare
prxdium illud. ff. 'quam ex fació tutor l. i. ídem de milite inrelligó-; fi de pecunia
fuá alius emerit prxdium ad bpus;proprium ipfius ementis , te nomine fuo :
f: VtC.de rei vcndic.fi ut proponis. ídem intclligo , fi quis ex pecunia Ecclefix ,
quam furatus eflet, ycI rapuiflet, vcl depofitam habuiítct , & ex illa pecunia
" 'políeíTionem ad opus fuum emilíet, quia-Ecclefia illam'vendicare poífet, út- di-
¿tum cft in primo cafu. Si c ctiam fpeciale eft de uxore & mar i to , qued fi aliter"'
eorum aliquid emit de pecunia, quam reliquus ei donavit, poterit ille > cujus
'fuerit pecunia-, illud vendicare. ff. de donat. inter vir. Ó'uxor mar'-to. Sed pfxdi&i
cafus fpeciales funt ; alias regulare eft generaliter , quod fi quis de pecunia
aliena quidquam emerit nomine fuo ¿ emptori acqüirieur» non ei cujus fuit pecunia.
C 'de reVvendic. fi ea¿
Y íj;

i7i SUMM^ SANCTI RAYMUNDL
nía variatur juxta d varietatem Ecclefiarum, fcilicet Ep'if.
copalium , Monaíteriorum, fie Parochialium 5 colliguntur
tamen omnes formx. 10. cj. i.hocjus. & fiquis Epifcofus.
12. q. l.placuit. 6c fine exceptione. 6c alienationes. 6c
Abbatibus.
§. 4. Prxdia vero Ecclefiarum hoc privilegio gaudenr,
non debent gravari fordidis muneribus 9 id eft,
ealcis coquendx , arenx fodiendx , cloacx purgandx,
& íimilium, qux vilia funt. 16. q. 1,placer, 6c §. novellarum
• ad honeíla autem muñera tenentur , fed cum
diíHnctione > quia alia funt ordinaria , alia extrodinaria.
Ordinaria funt tributa , 6c fu per indicia. Ad tributa ,
c tenentur prxdia Ecclefiarum J I . q. 1. fitributum 23..
q. ult. tributum. hoc fallit in decimis ,oblationibus , doxnibus,
atriis 6c hortis juxta Ecclefiam pofitis ,6c in manfo
, in quo Ecclefia eít lita: vel fecundum quofdam , de
quo eíl dotata , de quibus.nullum debet dari tributum >
de aliis ómnibus íic, niliexprefsé fuerit remiíTum ab eo.,
qui remittere potuit ¡ 6c hoc ideó, quia res traníit cum
-onere fuo 23. q. ult. fecundum Cononicam 6c fancitum. ext.
de cenfib. c. 1. 1 6. q. 1. fi quis laicus. Ad fuperindicla ,
id eft ,-qux propter fupervenientem ubertatem prxílantur
, non tenentur 16. q. 1. placer, Ad extraordinaria ,
id eít , qux fubito injunguntur , non tenentur , nifi refpiciant
pias califas , puta quia Princeps movet exer-

LIBER PRIMUS. -175
ubi laicornm non fuppetunt facultates , arbitrio fuo poterunt
aliqua confcrre, ext. eod. non minus. ext. de Cenfilr.
tum Apoftolus. f. prohibemus.
§. 5. Pcena violantium immunitatem dúplex eíl. Spi-
-ritualis, 8c pecuniaria. Spiritualis eft excommunicatio,
de qua plenrus. inf. de fent. excom. Pcena pecuniaria
f imponitur quandoque major, quandoque minor 17. q.
4. quifquis. 8c fi quis contumax , credo tamen quod illi.
pcena íiodié g arbitrio judiéis relinquatnr 5 8c debet dar i
lili perfona: , vel loco., cui ¿acta eft injuria, vel cujus
immunitas eft violata ext. de fent. excom. parochianos. ex
•de fim. de hoc autem. 17. q. 4.7? quis in atrio.
§. 6. Quid fi imminentc períecutione hoftili , íxculares
cum familiis fuis, pecoribus, 8c aliis rebus recipiunt
fe in Eccleíiis , vel clauftris , 5c ibi comedunt, vel bibunt,
8c dormiunt f ítem quid íi vir cognofcat ibi uxorem
, vel alio modo íit femen ibi efFufum? ítem quid fi
Parochiani faciunt ibi propugnacula , 8c inde pugnanc
contra hoftes, numquid in illis caíibus committitur facrilegium,
vel Eccleíiaftíca immunitas violatur ? Ad hoc
dicas quod Eccleíia: cum ómnibus ornamentis fuis debent
teneri mundx , nec debent ibi fieri convivía , vel
i homines jacere , vel fuá fuppelledilia mittere 5 niíi propter
hoftiles incurfus , aut incendia repentina, aut alias
neceílitates urgentes , ad eas oporteat nabere refugium,
íic tamen, ut neceíTitate ceífante res in loca prarftina re-
•portefítur. ext. decuft. Euchar. conft. relinqui. dift. 42. c.
¡ten. & ult. Ítem quod quxritur li vir h cognoícat ibi
uxorem. fy,. infra de facrament. non itera. §. ' poft pradicfam.
Ad aliud, credo , falvo mcliori judicio , quod
nullo modo debeat Eccleíia incaftellari, vel muniri, ut
i Impon i tur. \ á Principe ¡> quod quando fupervcniebat ubertas fructuum , aliquid
exigebat á poíTelíbribus przdiorum, ultra confuetum tributum.
g Arbitrio. ) Hodic nihil conferre debent in auxilium Principum , niíi confulto
.Papá , ut ext. eod. ddverfus.
n Cognofcat.) in hoc cafu rcconcilianda eft perEpi'fcopum, fi Ecclefia consecrara
cft , fi non eft confccrata per fimpliccm SacerJotcm.
i Pofi pridatam. ) ibidcm hoc plenius iavcnics.

i 74 SUMM^ SANCTI RAYMUNDI
inde fíat guerra, vel ut ibi recipiantur , qui gucrrain
faciunt , 6c prxcipué Prxdoncs: alias propter metu
Prxdonum , Paganorum, Hxrcticornm, five Piratarur
licite poteft incaftellari, 6c muniri 5 6c potfunt ibi haber
refugium non folum Clerici, ied etiam laici innocentes
6c prxcipué Parochiani j 6c íl neceíle eft polfunt, 6c de
bjnt defenderé Ecclefiam ipíam , 6c ea qux intüs lunt
ficut potes viderc apud Magalonam, 6c in multis Eccle
fiis maritimis. arg. ad hoc in prxall. conft. relwqui. 14
q. 6. fi res 6c hi qui 23. q. 5. reos.
f. 7. ítem pone quod Ecclefia eíl * fundata in alien
folo , ignorante Domino foli , qui veniens petit íolum
vel faltem dari cenfum pro folo , quod fíct t durui
cnim videtur, quod ipfeprivetur re fuá ,durum etiam ,
quod Ecclefiá'deítruatur , vel crKciatur cenfualis, vel
tributaria. Ad hoc dico quod Ecclefia remanebit conftructa
, nec efricietur cenfualis , vel tributaria > fed ille
qui conftruxit , debet Dominum íoli coníervare indem
nem, vel etiam Epifcopus , fi ponendo primarium lapidem
..vel" poftcá in confecratione fuit negligensin examinatione
dotis , vel mmli.^ con. dift. 1. nemo 14. q.
ult. comperimus. dift. 70. fancforum.

LÍBER PRIMUS. 175
tis, vel falfis decipi documentis, ficut in plerifque locis
occafione quxftus fieri confuevit. ext. de reliq. & ven.
fancforum. audivimus , 6c conftit. cum ex eo , 6c de conf.
diH. i.placuit ut altaría. ítem fi civitas fit obfeíía , vel
timeat capi ab hoftibus , non debet pati Ecclefia fuos
míticos defendi aliquo privilegio á vigiliis murorum :
imó debet eos ad hoc compellere , fi necetíe eft 5 ut
cunétis vigilantibus civitas melius cuftodiatur. ext. eod,
pervenit.
VE VECIMIS , PRIMITIIS , ET OBLslTlONIBUS.
U O N I A M rctcmores decimarum , 6c rcliclorum
pro ícpultura facrilegi judicantur 17.
q. 4. facrilegium. 6c omnes. mérito poft tractatum
de facrilegio , de his agcndum eft j 6c
primó deDecimis, Primitas, 6c Oblationibus. Nota igitur
quid fit decima , quibus 6c á quibus , 6c dé quibun
rebus, 6c cjualiter danda, 6c qualiter dividenda.
§. 1. Décima eft omnium bonorum jufté quxíitorum
b
arqualispars Deo debita , ext. eod. tua nobis. : funt autem
dandx Ecclcfiis , 6c Clericis, in quorum Parochia
íprxdia fita funt: etiam fi Clcrici fint malx vitx , 6c male
difpenfantes ipías Decimas, ext. eod. quoniam. 6c tua,
nobís.
§. i. Dantur Decimx a laicis 16. q. 7. Décimas quas.
Sed numquid á Clericis , vel Rcligiofis ? videtur quod
non. ext. eod. novum genus exactionis, titClerici a Clericis
fnifrum Decimas , 6c animalium exigant 5 licet autem
circa hoc multa , 6c varia emanaverint jura , hoc
tc
nct hodic Ecclefia , 6c hxc eft veritas , quod Monachi
*-ki, Tcmplarii , 6c Hofpicalarii , Hierofolymitani non
• Ci

i 7í SUMM^ SANCTI RAYMUNDI,
tenentur daré Decimas de fuis poíTeífionibus, quas propriis
manibus , vel fumptibus excolunt , fecus eíl: , fi
tradunt rufticis excolendas ad firmam. ext. eo. ex parte, i..
6c licet. 6c ad audientiam. Monachi vero nigri , Canonici
regulares , 6c c fxculares tenentur daré Decimas de ómnibus
poíleífionibus , exceptis novalibus , hortis, 6c nutrimentis
animalium fuorum. ext. eo ex parte, j. 6c hoc
verum eft , nifi fint ulterius fpecialiter privilegiad ¿
Papa 5 vel nifi poífint fe prxfcriptione tuen j item quod
diclaim eft de Monachis albis , Templariis , 6c Hofpita.
lariis , intellige de poíleífionibus quas habebant ante genérale
Concilium > de illis enim , qux pofteá gratis funt
«ollatx fibi, vel quas ipfi emerunt pro Monaíteriis de
novo fundandis ,quia aliter d non liceret eis emere taíes
poíleífiones , de quibus Decimx debebantur Ecclefiis ,
etiamíi illas propriis manibus , vel fumptibus excolant.
tenentur perfolvere Decimas Ecclefiis, quibus ratione:
prxdiorum antea íolvebantur. ext. eod confi. nuperAbbata.-
Ítem quod diclum eft de Clericis fxculanbus , reftrin-»
gunt quidam ad manfum Ecclefix , de quo habuifti fupra
tit. prox. §.prddia. nam dc prxdiis parrímonialibus
tenentur daré illi Ecclefix , in cujus Parochia fita funt..
Alii dicunt, quod fi non recipiunt Ecclefiaftica Sacramenta
ab illa Ecclefia , non tenentur daré , alias fie ,Í
vel dic, quod fi deferviunt illi Ecclefix non tenentur
alias fie : 6c faltem hoc poteft legi illa Decret. c
novum>ítem
omnia hxc privilegia de Decimis non dandis , noa
defendunt in cafibus quibufdám , videlicet cum ex tranfactione,
vel paclione tenentur ad eas folvendas. ext.eod.
de multiplici, vel cum parochialis Ecclefia , in cujus
parochia prxdia fita funt, enormiter lxditur. exfeod.
fuggejlum,. ext.de verb.Jignif. quid per nóvale , vel
c E' ficnlires.) non eft verum de f.ecularibus Canonicis , quod non tcnea**
•ur ad Decimas de novalibus felvendas Ecclefiis, in quibus funt térra? eorum fit*»ímo
tcucniur. arg. ext. eoL quoniam.
4\ Non liceret. Nifi dc Monaftcriis de novo fundandis , licet cx dono poífit
fcujufmodi poíTeíTionem recipere.
c Novum. ] ibi dicitur in fine, quod Clerici ,qui a Clericis labore* ípiri taa
*
liuui MmiftcuQrura,accipiunc, Deaaus eis. debeaL
cufl*

LÍBER fJ-HIMUS. t j RGG 177
uto cas folvendo , f
raiuncianc tacité privilegio, «rf.
de prívil. fi de térra, ext. de confia cum acceffijfent, & cum
M. ferrwienfis. .^Itern fu pr adida intelligas eíle vera ,
guando Monafteria non habent populum : íi enim ha-,
berent populum poífent recipere Decimas fine diliin-
¿fcione, cam pcrlbnales, quám prcediales. ext. eod. dileíH.
%fitggeftum.. ítem Leproíi non tenentur dáre Decimas»
:
g nifi. de hortis, &c nutrimentis animalium. ext. de Ecclefi.
ddif. c. zm §. 3. ítem h
debent dari Décimas de ómnibus frudi-í
bus tenarum , pomis arborum , herbis hortorum , nutrimentis
animalium , lana , lacte , fceno, lignis, * fidis ?
pifcationibus , venationibus, penfionibus , molendinis ,
etiam de vento ¿ balneis , * fullonicis , argentarais , me-
f RenuncUnt) qi&náo vél qnant o tempore „ vcl quoties quis facicns contra,
privilegium , amittit illud in pofterum ? c¿. quidam dicunt , quod íi fexnel fecerit
contra privilegium, fciens fe tutum per exeeptionem , renunciare prxfumítur.
C. de jur. domift. impet. L. 2. ext. de ¿ffic. dele*, gratuw. in fin. ext. de confiit.
cum aecejpjfent. Se c. fcq. ext. de prtbend. Pro iUomm. quod autem dicitur. ext.
de priviLfi de térra. & teeedentibus. ubi videtur innui , quod non amittitur prívilegiunr
de Deciniis non folvendis mincri tempore , quám per 30; vel 40. arlaos
, ideó dicitur , quia illi qui petebant Décimas , obligaverunt fe ad probandum
, quod oacificé , Se quiete Decimas reccpcraiíttanto tempore ab lilis > qui
.itiecbant fe íuper hoc 'privilegiatbs ¿fíe. Vinccntius vero diftiriguit ; qued fi privilegian!
«latur ad faciendum , perditur non utendo per 10. annos,-jf denundinls.
L. 1. at íi datur ad non faciendum , 5c Papa retinet ubi aliquid juris in eo , non
"poteft renuncian hujufmodi privilegio exprefsé. ext. de arhitr. cum temporejozn-
•nes vero di-ftinxk, quod fi quis dir-e£té faciat contra privilegium- impetratum ,
-etiam íemél, pcrdiripfum : íi vero non feryar privilegium > vel non tuerur fe illo;
¡tune non perditur , niíi legitimo tempore, ut ext. de prmileg. nccedentibus. Se hxc
•di ver fitas ideó contingit, quia plus peccat > qui dirc&c venir contra privilegium
quám qui non utitur illo. Alii dicunt, quod íi privilegium eft odiofum , perditur
per unum contrarium- aóhim *, fed fi favorabile, non perditur > nifi legitima
tempore praefcribatttr. Alii diftinguunt, quod fi datuin fuit in favorem perfonx ,
vel perfonarum perditur femel veniendo contra \ íi autem in favorem Ecclefia; ^
non perditur , niíi contra illud fuerit prxfcriptum legitimo tempore, fcilicet
-fpatio 40. annorum. ut ext. de privil. accedentibus. vel ad minus fpatio. 30. an-
'aorum ut ext. de pri-vilí fi de térra.
3
g N$ de hortis ) íblos ¿UosLeprofos Intclligo non tenerí ad fo\vendas Decimas
de hortis , & animalibus p qui vivunt in communi t íi aittcm vivac Solitarias in
•*'domo fuá , máxime fi "fit dives ,'non credo quod gaudent iíto privilegio.
h Debent dari ] de jure communi > licet ia multis locis alicer obtincatur dc
^coñfuetudine , qu¿e utrum excufet ,*vcl non, dicetur infrá.
i Fiítis,) fi£ta appeliat firmas fecundum vulgare alicujus regioriist
é -fHllmcis p 3 id eft., diftis a fullonibuSo
2r

i7« SUMMiE SANCTI R.AYMUNDI,
taliariis , Japidicinis. ítem de negotiis , & artifíciis 5
&C 1
exteris bonis , etiam de tempore. de confecr. difi\ c 0
quadragefima. 16. q. 1. Décima de q. 7. quicumque recognoverit.
& omnes De cima, ext. eod. commifium. & nuncios. &
non eft in pote ¡tote.
§. 4. Décima: vero dandx funt non deductis expen*
iis , mdiítincté , íi lint prxdiales. ext. eod cum homines. 8c
tua nobis. íi vero funt períbnales > id eíl: de negotio ,
artificio , vcl de aliis, qux non computantur in fruétibus
terrx, diftingiiitur, utrum exurgant ex rebus decimatis,
an non. In primo cafu deducuntur expenfx , in fecundo
non. ext. eod. Paftoralis. ítem debent dari prediales
, ítatim cum fructus percipiuntur, & antequam
feparetur inde cenfus , vel tributum , vel fimile : íi tamen
facta fuerit primo talis feparatio ,• ficut ruíticus te.
netur decimare , quod fibi remanet , ita Dominus hoc ,
quod de acervo indecimato accepit. ext. eod. tua nebis..
& conft. cum non fit in homine. Perfonales autem poíTunt
dari in fine anni , ut fie major utilitas proveniat Eccleíix
, quam íi per minuitas folverentur. arg, ext. de pig-
&or. ex litteris. Agnos autem , pullos , vítulos, & hujufmodi
nec debent daré óptimos, nec debent deteriores
, fed mediocres 5 vel íicut traníierunt fub n
virea
1 C&teris bonis ) numquid de rebus donatis , vel legatis , vcl inventis , vel jure
fucccílionis acquiíitis debent dari Decima: ? c¿. Alanus notavit. ext. de Deeim.
pervenit, quod non > & quod ex his tantum , qux naturaliter , vcl ex operibus
filis quis acquíficrit, tenetur folvere Decimas ; de aliis autem non repciitur ;
probabiliüs tamen videtur notaíTe. Hugutio 16. q. 1. Decima, fcilicet quod legara -
rius , vel donatarius , tenetur daré Decimas de re donata , vel legata , licct Decimata
fuerit á Legatore , vcl Donatorc : filius tamen , quia omnia bona patris
pertinent ad ipfum , & ipfius funt quodammodo quo ad proprietatcm , íi fuccedat
patri , non tenetur ca decimare , fi decimata fint á patre : fed hxrcs extraneus
tenetur ad hoc ; ficut Lcgatarius & Donatarius , qui omiie lucrum , vel cmolumentum
, quod ad iplos pervenit tenentur decimare , dicit etiam ibidem , &
,16. q. 7. quicumque fur , & raptor , & ufurarius , íi non velint malé ablata io
totum reftituere , tenentur hujufmodi res decimare ; quod tamen intelligit , uc
credo , íi res illa: non fuerint á Domino decimata*.
m Deducuntur ) numquid deducendx funt expenfx de lucro advocationis ? Dicunt
quidam quod íic , máxime cum talia lucra vix fufficiant aliquando ad expenfas.
Ego credo quod non funt deducendx , niíi confueverint folvi Dccim*
. de advocatione ; íicut qui locant operas fuas , non deducunt expenías.
n virga Pafioris ] Se hoc videtur í'umptum eíTc de Jer. 34. ubi dicitur : adhuc
jreges tranübuutad nianum numerantis.

LÍBER" PRIMUS; iW
Páftoris , quod decimúm veneric, fanctificetur Domino.
Levit. ule. indignum enim eft daré Deo, quod dedignattir
homo dift. 49. c. ult. 16. qé 7, omnes Decimal nota ,
quod quicumque tenetur ad Decimas perfolvendas , íi
canonicé admonitus noluerit perfolvere , compellenduseft
per cenfuram Eccleíiafticam , id eft per excommunicationem.
ext. eod. tua nobis. 8c conft.cum non fit.
§.5. Reftac qualiter Décimas lint dividendx , divilibhem
Canonicam habes, 11. q. 1. o quatuor ext. de
teBam. requifisti. veriim quia illud in paucis Eccleíiis obfervatur,
credo in talibus coníuetudini ftandum efle. ext.
de Jepult. certificar i. ¡
§. 6. :
Quxritur utrum de injufté, vel turpiter acquiíitis
teneatur quis daré Decimas > ut de meritricio , fcenote
, rapiña , 8c íimilibus : videtur quod non. Salomón
Ecclef. 34. Quioffert facrificium de fubftantia pauperis,
quaíi qui victimar filium in conípectu patris fui.
ítem in Deuter. 13. non offeres mercedem proftibuli :
8c* líalas 5 p non accipies mercedem meretricis , nec pretium
fanguinis. ítem q honora Dominüm de tuis juftis
laboribus j hxc 8c multa alia habes 1. q. 1. non eft pfitánda.
ítem Ceieftinus. III, fidelisihomo de ómnibus >
qux licité poteft acquirere , íine mtirmuratione Decimas
erogare tenetur ; ext. eod. ex tranfmifia. E contra videtur
, quia meretrix , licet turpiter meretricetur , non
tamen turpiter accipit. ff. de condit. obturp. cau. idem 8c fi
§. qtcotics. Jttem delictum non debet immunitatem tribtiere
,ut ait Aug. 16. q. 1. Leo-i epiftolam. ítem nihil . ¿ . ,,, \
obedientia prodellet nominibus, íi conteníptus coiituma- Um^pia: 7y.
cibus norí obeílet. ext. de poftul. Pralatorum ad h&c. Sol Litio.
Decimarum alix prxdiales , alix per fonales,; In perfonalibus
diftingue , quia aut eft tranílátum Dominium
o §¡jfatñor.) Ibi dicitur quod una quartá'Epiícópo, alia Clericis , alia fabri-
7 tk > alia paüperibus , eífc applicanda.
p No» accipies ] non recoló quod íit in Iíaia hoc íecundum tránfíationena- '
'awftram.
qHonora ) Prof. 3-. Konora Dominum de fubftantia tua , &c.
ir

iSo SVMM JE SANCTI RAYMUNDI,
pecunia: decimanda: in accipientem , & non comper
repetido , ut in meretricc , ¿v hiftrione 5 aut non , u
in fure , raptóte r
íimoniaco , UÍurario. In primo cafu
ille tenetur daré , íed Eccleíia non debet recipere ,
quamdiu eft ille in fcelere , ne videatur approbare delichim
ejus : íicut ¿v quandoquc refpuit Eccleíia oblationes
aliquorum , ob dctcílationem criminis , in cjuo
jacent, ut puta notorié diílidentium : itcm eorum , qui
opprimunt pauperes.¿ifi. yo* oblationes. itcm raptorum
& uluraricrum ext. de raptor, fuper eo. & cié ufur. quia in
ómnibus. Ítem meretricis > vel propter aliud crimen notorium
& horrendum. 17.^.4. miror. Sed poftquámpa?nitentias
aeceperint , poteft Eccleíia Decimas etiam pra>
Grtgmus Ub. tcritasaccipere > quia ut ait Gregorius j non debet def-
18. n.orulium „jCj \ n c o ? quod fuit, quia jam incipit efle , quod non
cap. 16. ad c. J
1 1
r . r , V J
, r r '\'
f u l c
%%. Job. » dije, ¿o.ferr/tw. In lecundo caíu , icihcet cum non
transfertur dominium i vcl trar.sfertur ,fed competir repetitio
,nec ille poteft faceré, nec Eccleíia c debet reci-
r Srmoniato.) fecundum Hugutionem in fimonia, & ufura non transfertur Dominium
, fecundum alios transfertur ; fcd fecundum omnes competit repetirlo:
quia data poreft repitiere ib uíurario. Ecclefia vero , in cujus -injuriam com-
-r.iiífi cft fimonia , poteft repetere á fimoniaco.
f In eo , ) id eft pcccatorc poenitente.
t Debet recipere. ) videtur contra ext. de ufar, quunto. ubi dicitur quod 'Judxi
pro dccimis& oblationibus debitis , quas á Chriftianis de domibus & pofleflioni-
-bus aliis recipere confueverant Eccleíix , antequam a