Genéfis Cap. J 6x • - Digitum

Genéfis Cap. J 6x •
nunquam germinenr, vt .patet Iudjcum.5), c ^ -hóc pa A Séptima, vt homines per diuturnaw -Vitatr rhúlfSS-ex-^ 7. C4
tet manifeñe:quia.ideo poftdiluuiú permiíit,Deus Noe, perientias hab¿rcnf,per quas principia rcienti)S-& artiims
& pofteritati fux cibari de carnibus,tanquam non poten- darent,qnia tempus bonus ínuentbr, cooperator hotibus
coníeruare vitam frti¿|ibus,& hei bis. rum eft , &per;tempora artinm addiramenta faóta funt
Ca4. Quarta caufa fuit cognitio rerum,qua fuit valde perfC] vt airPhiioibphus,primo Ethicor. & in principio Metaótain
Adam,cumomnianaturaliacognoucrit.Sciebater- phyfica. .
»»«/« go virtutesfjü. creatis firuaps^ri; quafi deuenimus. Vnde dicitur dé Qg rege Bafani,quival
i Deus cum ergoaliquis de iftis multum cognouerit ,:de dQÓt:qr.e de magnüs erát de genere gigantírmvcuius leólus fenrcus
c/«ír«> íiifpeótuseft. , . ^ : , • : : / . racíníhatur in Kiabath Vrberégiaíilionim Amon , Vtpa.^ '
ccultít Qdntacauíá eft bonus fiderumafpeótusfuperre^ionc ter Déuteronom. jéC, . • . . 4
!¡t. illamyin qua fani hbmin.esilli manebant' & illeafpeólus ^ Et Auguft.de ciuir.Dei.lib.i 5.C. lo.ait de dente gigan- MirUd^
. CA. per temporisdiu^urnitatem ablatus eft: &iftam credo pO; tis inuento in flüMine,qui minutatim diuiíús, cenium úéMnteg*
tiíiimam caufam,quia multis ita placuit:fed ventaM^^^ tes de noftris facete pbífer. ^ ; ; ; ¿aaíii.
eíi,qu!a omnis virtus inferiorum a corporibus íli pepón-: Et Virgilius multa ait inlib. nono jíEneidos,deiIlon\abiis
quantutn ad naturalia der!uatur,vt ait Philofophus, C gno iuuene pallante,fihoEuandri , qui,adiuuitEueanu>
in pnncipio pnmiJVÍ.ietkeo.Neceíreefthunc mupdum co-, m cónfliclu contfa'Turnum regem R^tilorum, vbi mor
tinuari fuperiofibuslationibus,yt omnis virtus ew^^^^^ tuusfun:,demde fepulius,fuit condirns arte nlirabilicum
guberneturi í 1; . ; ' lucerna ardebge^inloco, vbi buncRoma eft,quaolinu
Htí Hl Etifie afpecSus ñqneftfecundum raotum raptus ccelo, Valentia d!cébarur,vt ait Solirins in Poíiftor.c.^rimo, cui
«/A*- rum,quia ifte qiTotidie fit integ'raliter:Nec eriam ^t fecun. tune pater eiusiEuander praerat.Deinde anno quafi oóhn? fallan.
US cA. dum motumproprium cuiusíibetQrbls planedcijquia mpv gentefimo poítij^lwiftum, dum quadamadíficiamagna Wí
.Aíw tiis iftortunparuo tempore finiútur,cumrhaiorinte¿ eos, Roma fieíWCjcafu fepulchrum illius inuentum eft,de^^/^^ R«iefiüt
fcilicet motus Saturni, tqgin ta annis completur: fed acci- inde cum Inóerna arden te integer eduólus.&ciuíradsmu w*»»*»^
. pitur fecunílLlm ^fpeéttíírí fideruinper motuifl prppriuni roapplidtusialrirudinem muri capitcexcéllebat,vt pater'«»»/«
"" oóíatfa fphéf^a qükYeatndüm eáufas'nátürales mors,& m ctoniciSi& idem fcrlbit Helinandus cronographus.í^a- pujchro
Z "í ^epeíidet:iwPíasputera huius íardifiíímuá eft,fcilicet tetjetiam, hoc ex alio,quia nuncinter quáfdam gentes ma-í» W
^^ céntum annis gradu vnp,& fie in tota prima arate rauta- gna vitarum differentia in periodis eíHquia de pigmais le
*' tus fuit primus áfp'eétüs íÍHÍárúín rííotu oólaba fphet? de gitur,quód quinto anno generanr, & oótauo fcncfcunt,
eem fexgradil>us,& dimidip,& quafi per dúo min.uía:pa Alij autem homines ad oótuaginta, vel nonaginta annps
tetjquiadui-áiíililia atas mille'fexcentirq t\ viuunt,Si ergonünc tanta inter feumahasperiodos difFe,
annis:5: fecunaúniriílárn áfpiiaajm fiúiit mutationes mira rentia eft,qiiamo magis'inter temporai aa,& ifta ?De ve~ ^^^^^
bilesinterra,fcilicet^q> piare intret vnam partem habita- rítate autem huius,feilicerquód tanto tempore homines
bihs térra noftra,5¿ ex'alia difCPópctíár, & q? vna terra^ víxennt,fcriptur?au

62 tíeneíls : Cap. Vv )
• f P ^
Et non poterat percíuci ad aliquem vnum tcrmmum n- ^^^ ^^^ pojlponitur dijs duobus fratribm. Et an
nea per tres fratresdiftinüos, cum finttna principia fepa- Cham fteritmaior iapheth,velecontra.
rata,& patet quod folum defcripfit eos Icgislator, vt de- Quaft. Xllh
monftraret totam humani géneris vniuerfítatem ab his
tribus fratribus pullulaífe. Si ergo píures,filios Noe tune ^ Eé dicet aHquis,quarc ergo infra lo. cap. Sem poftpo^
li3buiíret,fcripturadeasmentionemfeci^^^ ^ ^ O nitur alijs duobus fratribus?
Forte dicetur,quod Noe tres filios habuit poíl quingc- Refp¿ndetur,quód hoc eft, quia volebat ibi legislator
tefimum annura ®ratis fu»: fed quod ante lilud. tempus cnarraremultiplicationem populi Dd defcendcntis linea
multos alios habuiffct,qui mortui erant.Sed hoc non con üjerñdeo tangens breuiter de multipHcatione generatio-
Cordat,quia de nullo legitur in stateil a, quod ante fep- duotam fratrum,ponit vltimode multiplicalingctos
annos mortuus íit,nifi forte gladio perijíTet: ideo contiftuet totam lineara dtj.
didtur commumter,quod Npe non nabuit ante diluuiu, defcendendbus a Sem.
frppur nifí iftos tres íilios. Sed nolunt,quod ideo non genuit an- ^^ ^ j^ j^j ,T^aior fue
Un», teiílud tempus quingentorumannorum , quiafígenuif- r¡t..&iicetdixerimusmaiorcm eífe Iapheth,fíceft verum,
w«W.,feiin»tate,qiiaalijgianebanr,^ vtpatetper dióta infra cap. 10.
te,rantofuiírenim.dtiplicanfilij^ ^ Satis tamen apparenter did poteft, quód maior fuit
/«i/í«."fu,frent,quosnecefree^etmdilum^^ Cham,fecundum quofdam,quiahicpríponiturCham^
íuitpropterbonitatem Noe , quod aliquis de femine eius lapheth
ttifíl'^'c^iT"'"' . • XT • BtfidÍcatur,quodinfracap.io.prarponitnrIaphetli
SedhocnonvaIet,quiaetiamNoegignens annoquin Clíam .Non valet,quiaquanaoipfageíeraiionum nurir#.
gentefimo»tatisfu»,potuKpoftmultosfiuos vfqtiead i^eratiofit,iamfcripíumeftdepeccatoCham,propterq,
ditumttmgeneraremcentumannis,quifueruntmterme-. n,eruitperderedig!;itatemprimogenitutófubieólusin5 i
d.,imerannumqiimgentcfímiimeius,&diluuium,qti^^^ fcruitutem. Hic aiuem,cumdefcribiturnatiuitas eorum.
crgonongenuentNoeanw^ yt q„ianondum peccauerant,pr»ponimrChamIapheth fe
|n^.¿^iuitatii:Se5aliterdehocinLdice.
fortedicat¿quodfuitpropterfiliosNoe,nefíXeincí uerfatio:& diuiditurin tres partes,quia primo pon
tcfimoannoglnuiíretaSteSiluuiumhabifletfiliosqua! f^tioavsmicdúm^^^^^^^
dringétornm'annorum, qui iam filios & nepotes haSuif- H cap.y.tertio conduio poft dauu.um,8. capit. Prima in.
fent,turbam magnam nimis,& tune aliqui deill s r^Zf primofententiadeftrudhonisper dilumum ge.
fent,&diluuiop«irent,quodmagnaaffliehoeírrNoe neraliterpr»dicimr:fecnndoNoeexgratiaexcip,turJV.^
» Ethocvideturfatisrationale,quillicetfilnNoe,cumar-: • , ,. . , . . . ^
camintraueruni,vxoreshaberent,vtpatetinfrain?itX ^aufaautemdiluuijftiitmultitudo & magnitudo in- ^
tamencredendumforteeft,quodtunLouitervxoesac- corrigibilmmpeccatorum,propterqusDeusu
cepiírcnt,ne poft diluuium fíneyxoribus reman eren t. Sed ' ^ r F ' T ^ T «fpnsoóto animabus,perdi
quare non fuerunt plures fílij,& quare potius illo tempo- I""' ergo, moCham,& Japheth.Secandam veiitz- t^ /r t^-? •• « r t j
tem,vt volunt Hebra:i, Sem non fuit primogenitus Noe: iPC Caul^S Dlí UUll, & tabrica AfCX ,
V g^SSlSSéESSJ&S Plenfca ciu.. : Et quia videntes filij
Woe,illequi primogenituscraiNoc,centumannoscom- . .Dci filias flOminuiTl pulchras , aCCC-^
plebattemporediluuij:fedSem noncompleuiteos vfque ' ri - - 1 ^ '
duosannos poft diluuium, vtpatet infra ii.capit. ergo I pCrUntllDl indc VXÓrCSV g^^^
n^e^ iplc primogenitus, led magis aliquis de alijs gigantes in mundo fkmols . :
Vnde videtur quibufdam, quód Sem fuerit vltimus de Cap, VI.
hliis quia pmmiscomplebatcentum annos in anno ^ .
«utem,vt ait textus,conipleu t S ^ a u n S d^^^^^
^ mtdtipUcarifk.
vbi ponuntur generationesiftorum S ^n n ^ « í/*
pri tascircundfionisfecleumS^^^^^ ÍC
f^og^ni' Sedhocualdefidlumeft, cumnonhabeatan¿f«ri«r/: ^
abaliquolocoprobabili, '"f'^'^l'^^oj^memfectff^^^^
'-^^'«'UdfasnatusfmíTe?. ' ,,
^f'^aimlacobinfpirimUedicere^ W
^mdt

G^nefís Cap. V.
A t«ría chiIiade,ideílcompIetfs dnobus millibiis annorum
%,torumdntudoülm.Feneftraminarc^^^^^^^ "^"'i'^^P^d^ío.&Hicipienre tertio m,llenar o diJuu^^^^^
loconfumabisfummítatemetHs.Oftntm autemarC£ponesm inundauir. ^'iuuiutn
Uteredeorfim.canacula &trasiega facicsw ea. Ecceego ^omputat Methodius annos prima-a.'tatisrecun
aUucam aquasddmt^jHpcr terram,vt mterfiaan^^^ dum literam hebraicam,ex qua habentura creatione or'
(arnem,in quafpmtus mtaejfubter cqlunr.et vmuerfa,qHa bis vdjuead inundadonem diluuium , anni mille Texcenri
• interrafuntconfumentur. Pommquef^dtis meum tecum, quinquaginta fex:fed fecundum literam feptuasinta in
^wgredurisarcamtu,cffil^tm,'vxortua. tur lob. i xap.qr.ód Sainn fietir inter filios Dei.&'lobi 'S.
deconucnrcn.s. C'CumnKdaudraentn/iramatutinaA iubilarent omncsV
Ano modo poteft intelhgi, q, ifta peccata nonfuerint Jií Dei.Ubm opsniont m tener loícphus, fcilicetcucd ere ^
íiouiter fada renipore Noe,fed ante cum magno tempo- fccntibus miquitatibiis hommum,angelí ingreffi' funt ad
re,cum mcepir multiphcari genus humanum. Et hoc ve- filias honriniuT.:& hoc renet fchclaftica hiítoria, ik muiti
rius eft,quia multiplicatío non proprie didtur incepiíTe te de luda!is hoc vo¡un-,maximeRa.Sal.& ratio fuá eft,quia
pore Noe,íed uniho ante,quia homines magno tempor? vbi nos haknuis filii Dei,ipfi habenr.A'^pM.idcftcaden
Viuebant.in quo muiros filios poterant ger!erare,& ipfife tes,fdlicet angelí mali,qiii'de cíelo cecuierunt.
«jmonebanuuMdcocitoadmagnam venirentmultitudi
nem.Et rano cft,quia cum Deus behígnns& lóganimis ^ndentur fuccubiít incubi,&quomodo operantur.
íit,príEftabi

\ - •
64 Genefis Cap. A^I.
" •J F'' fi/j De-f Jdtñ fíliiSetb.filiashomimm . Idcñ íemiñusnaJ.
irtrumCuccubi^etincubigenuerint gigantes ^opinio ' . ^ ^od
Auguñmi. Okae/lio. FlU ^ ' ^ caufa,vtfilnSetlvinduterenairadconcapifcendas filias
• hominmn,quoEiiaiTi propter rpeciem mulierismnlri perie
Trnmautemdamonesincubi,8c fuccubigigantes runt:&exhocconcupifcentiaquafiignisexardefcit,vcpa
V
illosjde quibus dicitur in litera,quód ante diluuium tet Eeclefiartio 9.cap. Acteperunt fibí uxores ex ómnibus^
erant aenuerint?Dicit Auguftinus quód non: quia ex li- e/í^^r^sr,Ideft fiifceperútvxores de tota ftirpeCain,
tmcoTli

Qemñs ^ ' „ Cap.-VL--
Alio modo poteft intelligi de tempore dato homini ad A A Graos dícli funt a ge, qiiodeft rerra,tanquátiiátervinendumpoftdikumtm,
rcil¡eet, quodfuenntccntuni-. ragenin eíTein . S'icenirii poetarumviVleátótauéidrHas,
vigiriti anni, & non plures • Et eoRUcnit ifte fenftis valde ^ quaíi mülier tantos viros gígnere nonpmwmt. Püflquam
ad iitefam inferioreni: nam Dfus dicu, pcenitet me fecif- emm mgrejji fmt filifDet
fe hominem,&delcbo hommem,quem creaui:& hocdi- gigantes nUnqiiam
dt propter inquitates:fed pOftea ciernen tius agcns non oc quouiquellhj Dei i ideft fiiij'delineá'Sefhíáccépernnr^aditjautdeleuiromnes,
féd reliqiMtaJjquos,quieífcntfu- xoresdé filiabas Hominum, i"deft,déííii^íí^'táin,oijfá'f

. ' : . . .
66 Genefis. Cap. VI.
Dplorauttm Deidi^ébatiír verusypr©prer iiitenfíonem F manitatem totus ornatiis térra perijr^ fcilicet omnia gref.
trppicam, quia muítuiii de.teílabarur homines iJlius tem- íibilia animan tia. Se volucres, qua licet ad orhatura aens
ious.'vél quia mulpum dolebat cordialiter piro magnaof- pertineantjin térra tamen magis cQmmoranrur:p¡rces au-
Í
enfaá multis tempofibus faétaj& femper CQntínuata,vel tem fub aquis latent, ai quas nunquam homincs^introiequia
intensé dolebat propter magnam plagam, quam il- rant, cura non fuerit in prima arate alrquis vfus nauígalaturus
erat, deftruendo totaliter in dilunio 'peccatores. tionisjnec pifcaiionis: folis enim fruólibus,& herbis yc íce
/ . ' ¿«íríV/y^fW: hpc ponitur ad augmentum,fcilicet,quó^^^ bátm, Pasnket me fecípeosÁéeñ,qaiij,Gos d^^^
je doIorera^CordiaIis/& magis veUemno^ifecifleeos.Bpnauenturaíin vita tiiritti
'f mohftrabat jDeus fédoíere , fed etiam intra fe fortiffi^^ exponitdxcens .¡Pcemtet me fecijje eos^.¡ (sniw^
: ' dolebat»veldicitur intrinfecus,Ycilicet,quialicethomines agere oportet; quiáfeci eos",ideít,quia fecih0mn)cs,6í;^
•( • noíTent, quód Deus punirurus^trat eos propter peccata , peccáuerunt,:oportet mepáti moríehdóproeis. Si autem"
tamentanta fu'tura ei'at ifta punitio, quód eam cogitar non feciflem cos, non oporteret mepatipro^s. Sed ifte
non poterant ,.fed occultamanebatin Deo: ideodicuur, íénfusmulfum.myfticuseft, npceiiníintendit litera,iVí/tf
intrinfccus , 6c pracaucnsin futurum omnes decünarent ^ w.Pofita fentennadiluuijgeneraliSíhicfitquadaiii ex-
, ad malura ex vniiierfali corrupta confuetudincj neergo ceptio ex gratia fpeciali.
poftea talia fíerent> Deus fortiter puniuit., . G •
, t • ' - ^ - Q^emm,quaemm dicatur gratia grat^^
, An correntia Dei fuerit ratiofjalís. - i . Quaji, X i l l L
Quaft: Xll. ... • —
' ^^ , - TT'^ ,
autei|i correntio fuit multnm vtiQnalis, quia fíeut
^Nuenitgratiam coram Domino AáeñiphcmiDeo deo^
J perauonibus fuis.Et ifta vocatur grana gratura faciens,
I ita
fehabet puer ad puenha vitia, fíe fe habebar mundus fcilicet, cura Deusaceeptatoperá'noftratanquam placen
adyia prima,fícút Mtet in principio i. Ethicorum. na fíbi, fíeut famüii alicuius doraim dicuntur eftó in «ra-
Totare^iit"dodi% tia domini, quando faraulus placet inoculis domim^i(5c
^:í2tis

(^cnefis Cap! VI.
ci-ifícia, & hoc coi-nmunc eft apiid omnes hornines : quia A ^^p. Et repleta eft tniquitate. Quantum ad alias mahriss,
omnes exiftimant Deum lliumin máximum inter bona, fcihcet rapiñas, homu idia, & Íímiha. C^^wj^w/jp^f^ro,
& perfeóla.Sed vtrum ifte,vel ifte Deus íít veréDeus,an- ideft omnis homo j non enim inteiJigitur hoc ce ahimalitiquorum
dclirabutinfania,cum naturahter Deum cogno bus brutis,quia illa nec peccare pcfl'unt.necmutarenatuícerepoíTent,
vr ait Apoftolus ad Ro.r. cap. Perfeflus fuit ralem viam traditam, cuiii habeár principium agendi deingenerationibusfuis.
Duplieiter exponi poteft. terminatum ad vnum: homo aurem haber intelleóHun,&
Vno modoad quandam laudis fuadiminutíonem,rci- voluntatem,qua?funtindeterminata principia: ideoali^"
lieet,quód Noefuir vir iuftusingenerationibusfuis,ideft, quando muran fuam-, fciheet murando
in comparatione ad homines, qui erantin generationibus narura ordinem, vt mafculus cum femina coirer: ipfí auillis,
vel in temporeillo: fed fí fuiftetin tempore Patriar- tem exarferunt in alterutrutrum mafculi in mafcuIos,turcharum
fuceedentium, feilicet Abraham, Ifaac, lacob, pitiidmem operantes, & contra beftias exarferunt.
laus eius módica, vel nulla fiiifiet. Aliqui autem dicunt,quód fiue homines,fiue befti^ ex-
Alio modo poteft exponi ad augmentum laudis fuá, . cefl'erant viam fuam , S>c beftia, & aues vnius fpeeiei coifcilicet,
quód Noe fuit vir iuftus in generationibus íuis , bant auibus, & inmentis alterius fpeeiei. Motiuum horú
ideft inter orones, qui erant de linea Scth , nnllus iuftior q"ia dicitur omnis caro corm^rat viam fuam .
erat. EtfoneHenoch, qui translatiis fuit inParadifum, B Sed non valet hoc di¿hmi,quia fie etiam dicitur Matth.
non erat iuftior ^ot.Cum Deo ambulauit.Sequendo vias vltimo. Pradicate Euangeíium omni ereatura, ideft omeius,
fecundumiusnaturaie,&carimoniasdatas,iaten- nihomini,quianon cftintelligédum,quód Chriftusman
dens femper eultum Dei.Sefn,Cham,a laphet.De maio- daretpradicari afino, ¿tleoni, qui funt ereatura. Si ergo
ritate inter iftos fupra determinaíum fuiu, homo vocatur omnis creatua, á fortiori vocabitur omnis
caro. Etiam non eft'^erifimíle,qnia animalia vnius fpeuifi
in vitio Sodomitico efl maior pruerfio ordinis, & mo- ciei inclinarentur ad animalia alterius fpeeiei, cum nunc
di, quamalius . Óuizsi. XV. non videamustalia, nifiexingeniatione^humana in pau-.
'
térra coram Domino, ideft omnes homicisanimahbus.
Etiam quia dato quód commifeerentur
diuerfarum fpederum mdiuidua, tamen in hoc non pec- foia
C Orruptaesi
nes,qui erantin térra, quafi vmucrfaliter: & hoc fuit cabant, nec propter hoc delenda erant,cum peccatum ca- dit i n»
perSodomiticum virium,quod tune inualuit: & licetin dat folum in natura rationah fuper terram,quia homi- turarmquolibet
vitio homo corrumpatur, quia ordo reóta ratio- Jies,qui foli corruperant 'vias fuas, m térra erar, & non in ttonaíi
nis deftruitur: in hoc tamen maior peruerfio ordinis, aqua,nec in alio elemento. Finis vniuerfae carnisMtñ ho fup^r ttr
modi eft,qui corruptio dicitur,6(: vitiHm contra naturam: minuin, omnium ammalium greííibilium, quia pifces ram.
fcd ét inter alia vitia contra naturam hoc deteftabilius eft. íion fuerunt deleti, cum manerent in aquis.
Eft autem peeeatum in deordinato vfu rerum.Cum au l^c primo, quia m prima atare folum morabantur horána
temaliquis vtiturrcadintentioiiem,quaeonditaeft:fi ta- mines in tcrra: aquas .auem non intrauerant, cumnonam
men magis, quáin iuftum fit, vel non, vbi non conuenit, dum ñaues haberent: ideo non potuerunt peccare in anec
quando, & fie de alijs drcunftantijs, peccatum quidé quis: & propterea non debuit dan punitio in aquis.
eft, fed non contra naturam: cura autem aliquis vtitur re -^n fecundo ludido íl^cuii, quod ent per ignem,non focontra
intentionem natura producentis rem, tune pecca- ium purgabitur tena, & aer, fed etiam mare, quia multa
tum contra naturam dicitur. Cibus ad vteudum eo á natu iam m aquis faóta funt pcccata poft nauigationem. p'enit
ra inftirutus eft: fi autem aliquis fumar magis,quam debet coram me, ideft ego video^ quód omnis caro dcftruenda-.
dedbo, non eft peccatum contra naturam. eft, vel venit ante me, iddt ego veniens ad puniendíini
Sic etiam natura ingenerauit coitum ad generationem: genüs humanum,adduco mortem coram me, &¿ finem to
cum ergo aliquis coit taliter, quód generare pofiíit, etiam talem.
fi modus iUiams fit,vd perfona non debita:tamen pecca- Repleta eft térra iniquitate, ideft omni peccato, fcilicet,
tum contranaturam non eft,vt fi quis adulterium, vd ra- q«ód in toca tena riebat imquitas. A facteeorum,)deít ab
ptum, fiueineeftum committat, etiamfi cum matre, quia ipfis,fcilicer, quia ipfi faciebant miquuatem. Ideo ego diffie
gignere poteft. „ perdameos. Difperdere eft totaliter deftruere, vel ddere.
Si aurem aliquis coeat taliter,veI £iindaL fe.men,vt gene indiluuio autem omnia animantiaterrcftria,& aerea de- = .
ratio inde fequi non poífit, contra naturam virium illnd ta funt. Cum térra, ideft, non íblum difperdam eos,fed '
eft. Ideo eoitusmaículoruminaherutrum, cum ad gene- etiam terram .
rationem venire non pofilnt, vocantuf vitia contra natu- Terra enim fuit deleta, quia virtus germinatiua térras ^^^
dimmuta fuit valde. Et fuit rano, quia intraueruntaqua
Sic etiam funt alia vitia contra naturam, quia contra.. diluuij, qua erant ex Océano fuper terrab, & íalfedino /«^¿^
uuentionem natura, 'vel inftituentis ordinatur vfus reí. fuá vitiauerunt terram reddendo ftenlem, vel quia per a- liquart-
Sic enim dieitur,quód vfura eft contra naturam, quia pe- quas diluuij fuperficies térra, quafi in profunditate duo- ¡^f
'fuY» iníhtura fuit, vt eíTet médium commutandi, rum palmorum vndique confumpta eft , & in illa part^ ra fiericon.
Etbic. Vfus autem vfurari) eft in pecunia non virtus terr9príndpalitererat,quia cum térra virtutem re- lisfaUít
: na. "J^^J^i^rem commutatiombus, fed muhiplicare per vfum. cipiat ex influentia e?li, illa pars virtnofior eft,quam fit.
•am . late diximus Deur. 1 3 . g i s penetrare poteírcaleftisinfluentiai&iííaeítfuperfividente
folum, ficut dicuntur fieri coram Deo cíes,partes contunda.
otnnia,qua in hominibus abfcondira funt. Et tune eft fen Partes autem térra propé centrum vel ante in magna
S^^Ík*^'^' u^ultum fecreté peceabant. p, profunditate fine ahqtia virture funt totaliter ficca. £t
C3.U conuenit, quiaillud virium eratmultipli- illam terram,qtuanec feritur,necquicquam gignit homitum
apud omnes, vt patetin litera,quia omnis caro cor nibus inuifa,Genríles quafi pro rehgione Tdlurem yoca-
I peiat viam fuam. Cum autem omnes eodem vino labo uerunt,quod nomen Dea elt,de qua Augufi.j.de cimtate
moni ^^'^'•''^""daotur de feipfis,vt patetin vitio Sodo- Dci:& 1 ullius,hb.de natura Deorum:f^c tibiarcamMic
can on' faciebant, vt habetur infra 19. ponit modum euadendi, fcilicet m arca bituminata. Eac
JLoth vt d'"^ conuemt omms populus ad domum^ ^ tibi arcam, ideft ad vtiliratem tuam, quia folus ipfc cum.^
Enamdirif^^^^fr^^'^®^'^^'^''^^^ Angelosad abutendú eis. fuis hliis ,& vxonbusfaluatifunt.
nradicani n'' ^' '^^P • ^'eceatum fuum quafi Sodoma Non vocatur ifta nauis, fcd arca: non enim erat in momino
id^ft abfconderür.Dicitur ergo.CW/ Do- dum nauis in fuperiori parte aperta, & m infenon claufa,
hbet Sr^nn terrarita quód qui- fed vndique claufa, quia tam de furílim, quam deorfum
tam N rh^'ff' vellct:fic didum fuit per prophe aqua íiucbantvnec erar in parte mferion acuta,vt m aquis
& da^fS!In v^ores tuas m oculis ruis, dingi poflet, more aharum nauium, fed amp a, &C ral s,,
S hums fdXS"'® dormietcum eis in oeulis fo- quaiem magis diuina prouidentia, quam ars humana diri
lis nuius,ideít vidente toto Iftael, & celo,& térra, vt oatet eeret>vi ait Aug.ij.de duitate Dei,c.26. De Itgmsleuiga-
Alph.Toít. fuper Genefis: ^ ^ ^^^
y Q i

68 Genefís. , , Gap. VL
Hebra;o poní tur quoddara nomen ligni, vbi nos dicimus, F métricos, quia Moyfes, qui ifta defcribebat, cognouer^at ^n
ienic^ans,& vocamr Gofer. Et forre íllud'ndmen ügnífícat pranem fapiétiam Aegypnorum: ideo veníimile eft,quod ^
idein,quod Sethin,vel aüam fpeciem ligni muitum durá- degeometricis loquatur,vt patet, 15.de ciuitate Dei,circa
tis inaquiss&quafíimputri bilis. Manfmiculasineafa- finem;,maximé quiahoc valdemagniimaedificium eraf.U
ciesivi aues,&animalia, & homines in diuerfis:]ocis con- autem acciperentur hiccubiri vfuales, non eífet valde ma
feruarentur.fí bitumineliníeseam.ln ílebrsodicitur,^7yfcaj,
cr mrwyiw. Extrinfecus,vtiunóhir£ tabularum elaude-
compaginan. Qf^fl- Xll.
rentur, ne fubintraret aqua; intrinfecus, ne Ímpetus ma- Vsrit autem Auguftínus,vbí fupra,quomodoaEdifignus
aqusdelens exteriorem lituram fubintraret,vcl ma- \ J dum tantas magnitudínis compaginari potuit, cum
• gnahumiditas exterior redderetinreriorem'partem limo- requirerentur ibi tants magnitudines,&: incruftaturrr?
fam.Vafculumaurem,inquoMoyfespoí]tusfuitinaqua, G Refpondeturjquód potuit compaginan íicurcompagi-^^
erat linítum exterius, quia modico tempore in aqua per- nantur magnarum vrbíum muri, vel quód forré fuit hoc
máfurum erat, vel quia modicus ímpetus erat, vel vt qui- fpeciaU volun tare Dei,vr conferuaretur genus humanum.
dam dicunt,ne odor picis puero noceret. Trecentorum cu Nicolaus autem vult, quód eífent cubiti vfuales,conti- aU
toorww. Ifta eft menfuraarcg. ' rentes dúos pedes,vel pedem,& dimidium,6¿:dícir,quód/pe;
duífa. Eongitudo coníiderabaturín arca fecundum lineam.. acdpiendo cubitos noííri temporis,eíret paruum illud ?di O,,
it fropcr iacentem in plano: Se eft magnitudo tabularum infenorii fíciti m, fed acdpiendo cubitos illius tempofis, qui multo Cci
lio arcA coníbnótarum terrs: & eft proporno inter iíías magnitu- maiores erant quam noliri^erit maenum . Sed re vera ad-
Noe, fe. fáincs, quia longirudoíexcupla eft ad lantudínem, fcihcet huc paruum eft, íi coníideretur miilntudoanimalium, &
(undum trecenn ad qmnquaginta. ciborum pro anno intcgro:enam,quia ifta arca ín centum
tres di. Altitudo autem fubíiecupla eft ad longitudinem, fcili- annisfaótacft,vtdicunt Aug. & Hieron. Si autem fuiífet
fnenfio. cet triginta ad trecentos, ikiñzproportio feruatur in cor- ita parua, fecundum quód numeruscubitorum noftrorú
nes. pore humano, qma longuudo,qu£ eft ávertice vfque ad exisebat,nonfteníret tanto tempore infaciendoeam.
plantas pedís, eft fexcupla ad lantudínem, qu^ eft á late- ^a?rit etiam, qu^ animalia intrauerunt arcam ?Et rere
mlaíus,mediante toro pe¿lore;& eft decupla adlantu- fpondetur, non intrauerunt ea,qusnafcuntur ex corrup- ^
. dinem,quaíefthnea creóla, menfuransprofunditarem pe ^ tionibusqualefcunquefíntin fex fpedebus, vt pater
- \ ' ¿lons,iaceniecorporeliumanoinplamcieterr?.Deijs Aü pra,cap.2.q.2.vbih?cdiximus,quía non erat nec^arium
I guftmus decuwate Dei hb. ij.cap.vltimo. Ideo dicit iha coníeruan ifta,cum poíTent rurfus ex corrupta natura se-
^tc^mAgn^ügniñcatcmiñcn^.Fenefirammeafacies^ nerari.Eaenim,qusfcxum diftindum nonhabentin bru
Ideft ¡ocum,per quem viderenti tis, non intrauerunt arcam, quia dicitur, quód induceret
« . r • r a ,, fecum de animantibus fexusinafcuüníAferainini. Ená
Q^ritur quA fueru finejíra arcae Noe. ji]a animalia, quxex ?quiuoco gencrantur , non oportuit
(¿u&jt. X F l . ibi eífe, cum poft ex indiuiduissIiarumfpederuPi con fer-
. r /1 , - wararumgignipoífent.Ea etiam, qu^fexum habent, fed
D ,
Icunt quídam quod iña feneftra fuit carbuculus qui- non grgnunr, non intrauerunt in arcam, vt muía, 6¿ miidam
magnus intra arcam póíitus,qui totam arcanu his, quia non o^i>7nunt
illuftrabat. Sedhocnon -videmr, quia ifta feneftraerat QBrntetiay, vnde fuerunt «ilimenta pro toranimalíquxdam
apernó facía in arca:fiue paruum hoftiUm, vt pa bus,& tanto tcmpore,fcilicet anno integro?Refpondetur,
f ' quód Noe a'nte collegerat valde multof fruclus,&herbas
^ AmSrern^^^^^^^^^^^ n a ,r r" ^^ ^^^ ^ vt "patet infra, fecundum quód videbat
lice^ v^all^n I necelTeeíTe, cognolcens quid cuique conueniret animali,
». opin. perhibeiet,& kicem reciperet.Sed quia am- ^rat vir íapiens,maximé nunc edoólus á Deo""
maliacongruefineluceviuerenonpoterant,ideoneceíle ^Sed adhuclfei'rru'i^S^^^^ ,
erat eífeplures feneftras, qu^ totam arcam lüuminarent: iis,aliorum anullium ca nibu
'^Srn"?^^^^^^ uitilla.>RerponderAu8uftintis,quodNoee'ratvirfaprés:
nx non erant tales anilnerm^ .l^^^^^^^^ ideoforteinuenit vnum cibum,in quo «nimaliaconueni-
feneítram, quam fecem:ergo vna vide ^fm^^^^^^^^ n 'Tf ' ' e í f e n t ad dbum , quot caperenmr
Dicendumergo,quódiftlfeneftraeratSumínpar dpi L t S e m
te fupenon maní¡uncul^,in qua manebanthomines- & íi ' '^'P'^P^^' de unmundis autem dúo .
laerLillitabimmine:fedtaluereratfa¿a,q^^^^^^^^ , ^naumergo,vtfupradix.mus. Velaliterrefpondet ^
lereturá narreinteriori,aperiretur: fed poftS^^^ A guftmus,quod nullus abuseft,ad quéfamisníncom
tur,non poterat red.re prior compago bi^i^min nfc eíat ^' FÜ^t^niaxime quia animalia comedenna carnes^cubus, ^
necesaria,qiuafeneftr^aeratclaufarne to ^^^ftaneisabanpoíTunt. Velaliter,vtait Scholáfticahide
c?lo cadentes: cum autem ape 4 S Sueba a! f ^ brnta vfque tune forré non vefcebáqu^autemmfenoresnonaccedebantadlocumLete
Secunda magis,quám pnma,
& hanc mandauit Deus fien, vtper eaSererStterei T J'"'' .DehistajTien, & feréde ómnibus
Cuhitus 8c columba, & per íílam
/í de ligno: fed erant ibi forué ali-^ ^ ^ w j- ^ Vh
auewe. '"terius multum refulgentes, vtcarbunculus , 7 íiabebat d^enfío arc?„quod longimdo vndíque ^ra
]LZ. vderantfaóte mult^ feneftra cr^llnrad^ cubuoru m erat, fm fundo, vbi erant tabute
U L diuerfas,feddeeisnon fit hicme^t o fcd de?oIat" nr^V?'" f^^^tislatenbus. In paneautem fuperíori
..ftiahgnea, ae 101a rene- non confiderabattir huiufmodilongitudo, quiabreuior,
r^/ geo. . de ifta feneftra, & an eífent plures, & puomodo fe f volunt,fed fatis ftat bene vtrohabebat
arca quátum ad lucem ínterius tuitiuam dicerur autem triginta vbique:ladtudoautem vacmme,
incommentanjs noftris fuper Eufebium. EtincubLcnn erat in parte inferiori tangente aquas
yü /^^JumabuMos cubitos dicunt Ongenesl Aní S í Jca altera parte longius,fdlicet longí-
5 .e^Au,^,riuuegco- tudo erat ínaior latitudme,quia fexcupla erat ad eam. _
Deindfi ,
(

Genefis Cap. VI. 6p
Deinde continué anguftabatuf latitiido doñee paula- A Necoportetdicercvquód Deusexpotcntiaruaconrertiiii
decrefccndo latitudo ems in fummitate eíTet vnius cu Uafet arcam,ne pertranfiiet hurniditas: fí enim Dei poten
bid,fcilicet,quód illa tabulain teetopofíra,&iacens,qua2 tía attendatur, Noe, & animalia,qua fuerunt in arca, in^
comuneebat dúo lacera ere(íl;a,altitudinis erat vnius cubi- medio aquarum fiue arca ilíafí eíle potuifltnt: fed Deus
tir&ideo manfiones fupcriores ítri¿tiores erant,quám in- non feniper ílipra natutam permiraeulumoperatur, quia
féiiores. fuá íapientiaiudicat magis aliterexpedire.
Et hoc erat propter dúo. Primum ne pluuiae cadentes Siauteni punóluetur fecundum Hebraicam punélua-
Rath fuper planitiem. fuperioreni arca grauarent, depri- tionem Ihdeorfrm,coniungcim fequentiorationi, & diceform»
merent infraaquas,quod nectariocontigiíret,fi aqüalis tur fíe,pedes oñium in latere area?,fcilicet & facies cenacu
gffet Iantudinisfupra,&:infra:cum autera parua eífet latí- la,&triltega deorfum,ideítinfraportam.
tudo,immediaté pluuia defluebant . - ; , , Dicit enim literas Hebraica. £t facies ínfima, fecunda,
Secundum vt arca reóla incederet fuper partem infe- & tertiaÁdcñ fub oftio facies duas camerariones magnas,
liorem.Si autem pars fuperior fuiflTet ira lata ficutinferior, ñercoranam,qua erat inferior, apothecam,qua erat
line magno Ímpetu porulíTer circunuolm in periculum in- immediaté fupra eam: & deinde fuper iftas duas erat otra
manentium. Ofitumarcapmesjn lateredeorfum.Li,ar ftium ad manfioneshominum,auium,& animalium. Ec¡e
non determinar oftium,fcd determinar h,laiere: Sc or- B rat tamen oítium du-eólé ad manfíonem hominum,& per
dinatur ficjPones oftium in latere arca.lftud oftium fuit, eam ingrefta funt animalia cerera ad maníiones fuas. Et
perquodinrrauerunrcuacta animantiain arcara, & fuit ifta eft veritas.
hic!Ínlarere,ideftnonin profunditatearca. Erant autera -- Red.ueitur autem noftra punélu;:no ad iftum fenfum
quatuor latera arca ereóla fecundum latítudinem trigin- fíe. Pones oflium arcae in lateredeorfum, ideft deorfum feta
eubitorum; fed dúo erant latera longitudinem menfu- neftr,am, qma i m media re ante dixerat de feneftra,ideo val
íanna,& eranr trecencorum eubitorum, & alia dúo men- de congrué referturifta litera ad illud, fecundum iftanu •
-furantia latitudinem erant quinquaginta eubitorum . punóhiationem .
Dubium eft ergo,in quo latere horum fuent oftiuiiu : Eral enim ft-neftrain manfiuncula,in qua homines ma
poterar enim in quolibet eorum eífe. Magis propné auce nebant, &c erat fíipra feneftra cifea fummitatem altitudi-
«"'"««v^ocaturiatuslantutlo, quam longitudo; ideo latera con- nis arca:& infra erat oftium . Cenaculay&triílega. Hic
ntelUií j-igentia ladtudincm, fcilicet,in quinquaginta cubitis, di- ponicur íigura vel diuifio interior arca, & vbi dicitur hic.
ccíitur proprié latera; nos enim nunquam eonfueuimus Genacuia,&tnjíega. Habet alia translatio. Bicameratam, Qiíe eavocare
íáterí'arca alicuius,vei figura non ^quilatére, ni- & tricameratarf/facies eam, idefi: habentem duas came- mera. «/
¡fi minoresdimenfiones. Sic etiam in arca teftamenti,qu(^ ras, &: tres cameras, fcilicet quinqué manfiones,¿k in hoc fignitur
inlongitudine dúos cubitos, ¿kdimídiumconrinebat, in ^ omnes concordant. EL dicit Auguftinus,qiic-dift5 quin- '»
Jatitudine autem eubitum, & dimidium, vt patet Exo.z^. qué camei^ fuerunt ibi prater ftereorariam, fiue fentiná. ^rc».
cap. vocantur latera latitudines cubiti, & dimidij, quibus Eft autem differentia ín aftignarióneiftarum camerarum.
applieabanturveCl;es,vt pateribídem. Eriam Deutero.3 r. Aliqui enim volunt, quód ifíacamer^ quinquéfícfint
cap.dieitur,quód ponatur librum Deuteronomij in latere ordinata, quód camera fentina, vel ftercoraria eífer infe-
. arca:fed nullo modo poteft hoc intelligi,nifi de latere cu- rior locara immediaíé fuper tabuLm infenorem arca,
biti, &:dimidíj,in quo íiebat quídam fínus, vtibidem di- quatangit aquasj& fuper lítam erat camera aporheearia,
¿tum fuir, quia fi accipererur pro latere fecundum longi- ideíl: in qua rcponebant"'iíierba,& fruóíus ad cibumideintudinem,vbicunqueponeretur,eírerin
latcre;&: tune non de terno loco erat camera animalium ferocium fermagis
valeret dici,ponas m latere arca,quam ponas in at pentum . , ^
ca,quodeftabfurdum. / \ Quarroloco,& fupra erat camera animalium raanític-
Si aiKem iniftolatere mínori fuerit oftium, oportebac torum , &c ínter iftas duas ponunt oftium arca, quo loco,
interpofítiones tabularum ad díítinguendum manfiones 6c fupra omnes erar camera hominum, 6c auium.
fien íécundum longitudinem trecenrorum cubitorum,ita Et fecundum lííam difpofínonem erat quolibet camequód
extenderentur ab vno latere parua lantudinis vf- raitaion«a,íicutarca, fcilicet trecentOrum eubitorum,
que ad aliud latus latitudinís, 6c eftet qualibet interpofi- £) tanta iacuudinis, quanra tota arca, lieet inferior camera
tío aqualisin longitudine lateribus longitudinís exterio- eííct latior omnibustquia arca verfus fummitatem femper
ribus,fcilicet qualibet tabuladiftinguens vnam manfíonc íi:nngebacur,donéc eonfumeretur tota lantudoín vnoeuab
altera, eífet trecentorum eubitorum : fi alio modo po- ro,qua inceperat ín quinquaginta: 6c fíe confequenter de
nantur tabula diuidentes manfiones, fcilicet fecimdumu alijs, quia arca femper ftringebatur víque ad fummitalantudinem,
erit qualiber tabula qnin quagtnta cubitorú: tem, ideo tune maníio hominum, SC auium eífet valde
yel fi ponerentur interpofitiones fecundum lantudinera ítrióta.
ab vno latere longirudinis ad aliud latus longitudinis, ne- Et fecúdum hoc qualiber iftarum camerarum habuííl
ceíTe erat, manfiones iftas eífe in duobus locis perforaras, fet modieam altítudinem, fcilicet fex cubitos, fi aquaUter
pr^ter vltimam, qua eífet in latere oppofito lateri oíiij, & diuiderentur eis triginta cubin totius altítudinis.
tune animalia manfueta rranfírentper manfíones anima- ítem oporrebat tuncinquaíibet iftarum camerarum ef
liumimmanfuetorum, veleconuerfü. Magis ergo vide- feahquemdeícenfum ad fennnam,vt ibi ítercora manetur,
quód oftium fuent in latere longitudinis, & tune iiv rent, ne putrefcerent animalia in ftercore fuo, iuxta illud
tapoíitiones manfionum erunt fecundum latítudinem., loelis primo eap.Computruerunt iumenta in ftercore fuo,
ab vno latere longitudínis ad oppofítum: 6c non erit ne- 6c ille deícenfus tranfíret per omnes cameras inferiores:
celle, quód animalia manfueta tranfírent per manfíones c vel quód in qualiber earum eftet aliqua apertio,per quam
animalium ferocium: fed omnia intrauerunt per manfío- fluerent ítercora ín fennna. Sed hac pofítio non eft valde
^m hominum, & auium:& hoc confonabat fatis, vt ho- conueniens ,,quia qualiber camera magnum fpatium fu-
' '^^^'""^^'•^^^"P'endiim, vel exeluden- perñuum conaneret.
citer arcae pones.LAa ütera poteft dupli- Dicendum autem, quód ifte camera melius afíignan- secunda
fcilicer^^^^^ r' f-cundum literam noftram , tur alio modo,& conueniennus-hter?,vt volunt commu- t^figna-
OíiiuM ' determinet iftam orationem.. niter Doói:ores,fcilicer,q, camera,qua vocatur fentina,vel tus.
caerarT'"'^''^^''^"' ^^ ^flet fenfus, quód oftium ar- ftercorana,fitinferior locara fuper tabulara arci^ tangente
nien^ P^"^inferionlateris. Sed hac noneftconue- immediatéaquas,&iftaconnneattotam longitudinem,
riam & i f r " ' ' f e n t m a m , v e l ftercora- Be iatitudinem arca, & fír fatis lata, ícilicet decem cubitoaqua
oer dí a"''^ mergebacur fub rum, vel quafi, vt .ipulta ítercora ibi caperentur, & hac no
fed hnrnr^» "^^"'^*^^^ ad minus, vtinfrapatebit: erar diuifa per aliquam inrerpoíuionem. ^
enimS?^ ' vt arca folidior eft-ct in oftio: fi Deiade fuper tabulara fupenorem fennna .ocata fiut
laSnr^^^'^'?^""^ ^^ aquis ex dífconnnuitare tabú- alia camera continens rotara lógitudinem, & ^
aqw ne?^,:^ " p o í f e t facilius bitumea ín area,lieet non cflet tantum lata, íicut f "J
aquapeiíiumeaanonediíroluí,vthumiditaspenetraret. per magisanguítabatur verfus fummitatem,^jítamit
AJpli. Toít. fuper Genefís. ^ ^
V •
a! »

JO Gtmüs. Cap. VI.
dinifa in duas partes per quandam interpofítionem tabú- F Et quia Noe agebat curara de animalibus, dando eis
larum,& fie erat bicamerata. cibos,qui erant in apotheca,quíE erar fecunda cameratio,
Etinvnaparteeontinebanturherb»,in aliaautemfru- pofíta erat quedarafcaJa aperts habitationisiiWTimum
¿busadcibos. EtconferuabatDeus fupernatura|iter fru- vfque ad apothecam,per quam defcenderetad afferendu
«ausneputrefierent,&herbas,neraarcerent.'Vtfemper cibos. Demdedabatcibosillisammahbusjambulansmconueiurentl
cibo ánimalium per totum annum j máxime ter afpides,dracones,vnicornes,& elephantes,6c ex volüquiaift»
herb» mult»erant fruólus, & íibi fuppoíiti: tate Dei nulhuTj nocebat ei: fed afpiciebant ad manuseideo
naturaliter citó debuiíTentnoxioCalore putreíieri, & ius,vtdareteis eícainm t^ore opportuno.
inarcere, vt ños quotidievidemusin multa herbaconiun- Conferuabatur ibi magna pars inter animalia ex nro-
Éla, 6c fuppoíita: Erat autem maior camera herbarunn-., luntate diuina, fcilicet vt leo non noceret 'vmcorni: nec
' quam fruéluum, quiaplura animalia comedunt herbas, dracho elephanti,vel accipiter columb»,vel íimilibus.
quámfruólus . Erat etiam quaedamfeneftra, íiue apertio inmaníiun-
Eratdeinde fuper tabulara ftiperiorem iftius camera?, culamanfuetorum,&aliammaníiuncula non manfuequa;
vocabatur apothecaria , ideft conferuatiua ciborum , torum, per quas fiuere poterant fceces, & ftercora in fenter;ja
conrinens totam longitudinem, & latitudinem ar- tinam: faóta etiam alia feneftra in apotheca fruóhium, Se
C£B, licet eífetanguftior ceteris, quia arca femper angufta-G alia in apotheca herbarum in lociscongruennbusoppoíi
batur Verfus fuperiora, & diuidebatur ifta pars in tres ca- tis feneítris fuperioribus, vt fceces directé caderent de fumerasperduasinterpoíitionestabularum,&:in
vnaerant periori maníipneininfiraam.Hasautemfoscesj&ftercoanimalia
manfueta contra vnum latusrin alia erant ani- racolligebatNoe,&íilijfui,&deijciebant perilia,fora-
- _ ' malia ferocia iuxta aliud latus oppoíitum. mina infentinamnecomputrefcerent animalia infterco-
In camera autem media'eran t hom'ines,&aues3&ideo re fuo.
vocatur ifta pars tricam.erata,ideft:habés tres cameras fu- Eft etiam credendum, quód miraculosétollebaturfoe-
• _ per eandem tabiilamjita quód vna non eífet fuper aliam, tor ftercorum, ne coitumperetur aer, ScT" omnia ani-
&hocinnuit textus4}cer]s. malia, & homines pefteperirent. In hoc laborabantilli
Cemcukié'triftegafacíesínea.Poteñóv.ohusmoáis homines in arca quotidie, nec magnum otium eis erat.
intciligi; vno modo quód cenacula íintdusilIíE dimen- Credendum etiam quód volúntate Dei animalia mogones
in fecunda cameratione,in quibus ponebantur fru- dico cibo contentabantur. Non enim videtur probabi le,
¿lus,& herb», quos animaba cómedebant, íiue cenabanr, quód m apotheca are» tantas cibus condneretur,qui fuf-
&;^dicatur7'n)?e^^,idefttriplexdomus,átris,quódeft íiceret ómnibus illis animalibus ad vnum aíínu^tegrum.
tres,& tego, gis, quaíi tres teótur».Et ifta eft tertia came- De iftis animalibus qu»runt aliqui, quomodo delata
rano, in qua erant manfiones, & tune non íitmermo de H funt,quia qusdam ten» funt,ad quas,niíi per maria lonfentina.
^ ga,iri non poteft. Etíidieas,quód abhominibus-nauigan
I Alio modo poteft intelligi,& melius, quód eenacula, nbusillueadduóta funt, verum eífe poterit de animalibus
& triftega ídem íint:&dicitur.F^aejcemcula,& triftega. manfuetis: fed animalia ferocia, vt tíracones,afpides,6c
1 onitur ibi,&, pro, ideft, licut ílepé Mt in Sacra^Scriptura, bafilifcos, quis nauigio ducere,aut tangere audendum pu
led vocantur iít»camer;e cenacula,quia cenaculumidé taret ?
cft quod magna domus,& fpaciofa,fieut dicitur Pfal. 103. Refpondetur, quód Angelí, qui animalia ad arcam de Re,
lecundum quandam translanonem, quiextendiscaelum diueríis parnbus adduxerunt,ne fpecies ammaliumperi- fio.
licuteenacula, quia c»lum valde magnum, & fpadofum rent, reduxerunt ea poftea in diuerfas partes mundi, vt vett;
'Vbinoítra translatiodicit, qui extcndisc»iam íicut biq; multiplicarentur, vtait Aug.r j.deduitateDei ad fí-
. nem Dicitur diluuium ádelendo, ®
:>ie etianuil» tres camerationes, aeeipiendo eas, íino quia per mUltitudinem aquarum vniueríá, quíE in terra^
f S media,erant valdemagn^/dlicet trecen- erant, perierunt, & ipfa térra perijt, quia pars fuperiof,in t^
longitudine,& in latitudine quin- ciua erat virtus germinandi, per aquam confumptafuit.
SicTvn/JlT''''"'EthocfDnatdi¿t,oHebraica,fci]icetJ^^M.Qiíííignifi-
S Smfh/hTií/"^'^ r^^ teótorum,quia í car fubueríionem,quia magn^ aqu» fubuertunt sdfficia,
S omnia erradicant. Inte^fiaam omncmcarmmSa\KtU
apcíK ^^ ' qu» erat fuper terram.Pifces ergo,qui non erant fuper ter
lionis anMinm ^ pauimentum man- ,am,fed in aquis, non eoníumptifuerunt,licet caro dicaa
ci°t fmXas aTc» maníionis ammaliuiiu tur,vt patet prima ad Corinrh.ifcilicet omnis caro,noa
Si autem acrinfrénrM. .-o r. . • eadem caro:fed alia pifejurn,alía volatihunijScC. iír-z/^ínun
!SortíSanTa lím ^^crfa^ciuc^cin térra fum^co.far.emurM^^^^
quia 1 cet eSíLrmanS vocaa triftega, fi qua lünt fada,vt vrbis Henoch, quam conftruxit Caín,
bebant,fSet tSüm a ^ cedamha- & aliqua alia fabrieataarte hmnzuZPonamquefcedus:meñ
funt verba de aífecuratione Noe peAo^dus Do
SecuLa,fcilieetaptheS de pofitioneiridis,quiailh;d fcStis fuitalfecuiide ti-
M^im Tertia, fcilieetmanfíoomnim , . . • ^ morediluuij, ne vnquam vlterius veniret fuper terram i
taerat.Harum triurmanTuS hicaífecurat eum, netimeat minas aliorum hominum.
mtnum, ^a cameratione, maníiuncula hom nS^lT" ^ .. ^^ mandato Dd dixiífet alijs hominibus,
erat magna,quiaibieramonLs^^^^^^^^^^^^^^ K quód Deus volebat immittereaquasdüuui,niíi corrigequahbet
fpec^ feptem aues. ^ ' íenmr,& vidiífent eum ineepiífe facere arcam,eommina-
. De tribus iftis tamen nefdtur ouíe fnf^r.r . " funt,quód fi vidérent eum intrantem arcam,occiderent '
nim magna debuiíTet eífe manl^2nn,ifon raorientibus ipfe faluaretur,'6c hoc valde tifuetoruS,quiadequalibetfpeSnt^^^^^^^^
«ebat Noe: ideo Deus dixit,quód ipfe fadet eum faluum
banrar: fí autem tot inditiidSe f e S k ' r ' ^ ' ^^ ^nmeatindis
fuiífent, fatis planum erar S r ' erare marcam.
Plures ^aior eíret,quia plures fpedesfZ aSS^ . ingredtens arcam tu, & filij tui, ideft non erit fecun-
/pedes &immundorum,quam mundoruir " íei'í^cium, dum quód illi dicunt, quod occident te antequam intres,
fmt im . Erat autem fiedifpofíta arca, quí¡ oftín,,,«... r quia ego mtrare tefeciam. Et vxores fiUarum tuorum. iimnnio.
nori trium camerationumad manfíuS." ,'^'^ cet hlij NoeeíTent centum annorurtí temporediiuuij,tarum^ni
& auitim, & ex manfíone lih erant Xa n ' ^cceperanf; nullus fenim eorum
«^.Uum terpofinonibusdiftingueniibusmaní^oni i 1 ¿Sh f T ' Ncef
fuam, & etiam animaliamrnru^^^^^^ latiiibus, & greflibilibus.
enim in arcam nonintroierunt, quiadiliuiium
non /

Gcnefis Cap. VI. 71
ocebat eis: ¡n arca autem faluarinon poteratít. Wma A fexcemjimo vtue Noe, menfi fecufido ,feptimodecimo die
m ">2 arcaín, ideft duóinduiidua, mafculum , 6C fe- meti/is, mptt funt omnesfornesabyjjimagnae, & catarrha-
^•''Ihni & ift^' numerus non dicit hic prarcifionem , fciH- ciae caeli apertae funt,& fafía eft pluuia fuper terram quaod
fülum dúofuerint introduóta de qualibet fpecie, draginta dtebus, & quadragtma nociibus. Jn arttcptlo diei
Tdicatiu- infra c. fcquenti,quód de auibus,& ammah- tlitus tngrejjus esi Noe, & Sem , Cham, & laphet fiiij
h""mundisponerentrirfeptena: fed dicitur hicBim, ad eiusy& vxor tlltus, & vxores píiorum ems cum eis tn arí^^f
onandum, qnod non poneret vnum , fcilicet mafcu- cam-.ipfi & omne animal fecunaum genus fuum, vniuerfa-
1 folum, veí femellam folam: íiue duas femellas íiue_.' iumenta tn genere fuo , (¿j omne quod tmouetur fuper terd"
os mafculos: fed bina , falicet mafculum, 8C femi- i» genere fuo, cunBumque volattle fecundtim genus
nam Mafculini fexus,&feminini, ideft, quód non pone- fuum. Vniuerfae aues, omnesque volucres ingrejjae funt ad
rur omnes mafculi, vel omnes feminx: fed aliqui ma- Noe in arcam bina, & bina ex omni carne, inqua eratfpifrnli
& aliqiis femmss ad generandum. Ex hoc etiam in- . ritus vitae. Et quae ingrejja funt, mafculus, et femina ex
^tt* no ''-V ^^^^ f^xum non habent, vel non generát, omni carne introteruni, ficut praeceperat ei Deus , et incluA

yi Genefis. Cap. VIL
Sic etianí id quod dicebatur fnpra, Noe vir perfedus F multa alia viuenda: ergo non erar idem mundum iftis
fuitj&iuftusingeneradonibus fuis , ideft nullus erat iia_. ¿kilüs.
bonus in tempore fuon'deo nullus alius meruit in diluuio Et fi dicas, quód cnm didtur , omne qnod mouetur fii
l]berari,nifiipre,&domusdusmenrisdus . fxo^íwí'w & v'"it5-\omnes pifces erunt in dbam veftrum, quód in
animmttbmmmdistolks. Quíe vocantur hic animalia-, telligatur^emundis íolum,valde eftcontramodum lomunda,cum
nundum fujftet data lex JVlofaica, qua diftm quendi, tam vniuerfalem, tantam intelligere particulari"
guebat mundum ab immundo? . ratem, máxime quia immediate folus íánguis cum carne
- - excipuur.
Qmmodo hic appellaijtur animaliamunda,& immun-- Et cum arguit> quód ante legeni fuit obferuatio Sabda,
cum adhuc non fmfjet lata lex Mofaica, bati, falfum c^ft.vc probanimus fupra 2o. c.^p.Et cum didquA
dtñtnguebat munda ab immundts. tur,quód ante legem fisic abftinentia ab eíli fanguinis,fa¡
Qíí^íi- 11. film eft: quia folum fuit prohibitusfinguis cum carn¿,
• . . ^^ Kieftcomedere membrum abíaííum de aliquoanimali
-pvlcuntaiiqu!, quod Deus diftinxit Noe certas fpecies viuenruquod íanguineplenumeft.
± J animalium,& ifta non reputabantur tune munda , i: t hoc fuit ad vitandarn crudelirátem, oua in hoc val
vel immunda. fed poftea in legeMofaica vocatafunt G ^ie fit: fed bene licebatiftiscoraedereíanouinem animal
munda,& ifto modo ponitur hic mundum per anncipa- lis iam occifi,quia hoc non eft ad criideiiratem,ficut nunc
"°,ficut íoíljemulcoues vocatur iofue in lib. Exod. comedunt omnes gentes prarer lúdaos ludaisautem
vt patet Exod.24. de SI. & 55. ramen nunquam fuit no- non fuittalis modus prohibitionis,fed didum'fuit' fan
minatus lofue^donec luit ad explor^ndum terram Cha- guinem ommno non comedetis, vr natet Leuúic featimo
oaan, dequoNumen i5.capitu!o:quia tuncmutauit no- & i7.cap,& Dcuter.ifunram.Llabatur eñtmin ^^
meneiusuleam oíue. iftaautem fpecies animalium. nibus ,js,quód fanguisnon comedeietur, fed eSer"
greftibihum raundorum funt decem, vt patet Deuteron. tur fuper terram,qnafi .iqua. cnuncieie-
^^yf-V- , , , . , autem dicit de circundfione, verum eft auia
Aliquiaiitem lndan vofu.^^^ Abrahaantelegem per qiiadngenr^s / Ttr
gem datam fuit íacbdiftinóbo mundorum,&immun- datafuit. vtpatet ad Gaiaras'T. cí i S^ídeToríuk
dorum &fueruntaliqualegaliaobfertiata,ficntdicunt ratiofpecialis:quiacuxunafio aX;»^^^
de fandificatione Sabbati, de quo fupra 2. cap. Satis di- populi Dd: & quia populus De ¿ ^ " S t nar^^^^^^^^^
ximosetiam deabftinennaab efu fanguinis, vtpatet in- SefcendifteabAbraham
fra^2o.capitulo,&decircuncif^^^ ¿thoc etiamdemonft\anr,aliSmonSrn^^^
munda dicuntur, qma 1 í^rnabatur:oe Sabbaro autem poftea ftiit datum mandadendum
non accepit ill íd Xus & om^^^ ^V.^ 'í ^ ^'' í' «p,tu.
in legeMofaica v Ó'hT Ptoiybinone efns finguinfe: ergo ifta aire non.
tur hlcimmunda. ^ ' ^^^^ban- fuerunt proh,b,ta,vel obfei-uata.?".//..- féptena, &fepten-
¿^v'deyrratioquódDeusomniaanimalia comeftibi íp'cie modo animalium , v^l
ldeonon^folumraulnphcauitea,quapoítvocatafuní "
munda in lege,ícd etiam omnia al¡a,qua tuncgentcs, & ^nnumerm animalium fuerit feotenarius flmplex, veldu-t
. Ndreas vtdt ex hoc loco, quód quatuordepofita
funt, vt mundaomnia, oua poftea in cibim^ ^ indiuidua de qualibet fpeae amn-niis mnndi:
nerunt. ' ' F^uca mcioamve- quia feptena non dicit feptem, fi-dfepremdupliaua:do
immundisaurem dicirfolum düoindiuidua incrreña fuif-
An ante leo-em Mofairam J'ít a- fe,fdlicet,mafculum,&feminam.
^ ^ n d i - p Z t é Etdeftraicinhocpofitionem dicentium fui.Te feptem ,
tos feminas ad generationem, & fepn'nuim indiuiduum,
QVód autem non fuiHet ante f-'l>cet,vnu mafculum ad facnfiauna,quando Noe de ar
immundi cib ' ^ ca egreftlirus erat. Dicit enim Andreas,quód eratirratiorunrcommun,a,fuerLuquSSda^a^^^^^^
mafculos, & tp femcllas , qma fie
prindpiononvefcebanru?Kr^^ ^¡«"g^mnesgignerent: ben¿^
^ ^ ^ ^ d n ó K quandoalg dicunt, quód pone(.atur íeptimum in-
MP^n. aliagentes. Nam fi e ^ d ^ r a S r d;i"rfu"tnadofrerenduminholocauñum,

Genefis. Cap. VIL 73
immediate poft dilunium inceperain homines comedere A Jaborat ad ca extírpanda:& alia animalia^vel aues vice ho
carnes, quia tune citó comediftent omnia indiuidua ani- minum hocagunt,vt patet deCiconi;s Aeoyptiis, qua Sa
nwlium mundorum antequam multiplieatafuiftent. era vocantur, quas in ferpentes magnamltiaeem facere
Item quia dicit Andreas, quia animaba in arca gignere Solmus affitmatin Poüftor.cap.de Aegypto. Adhucenim
debebant: fed hocnon teneturcommuniter: dicuntenim poftdtesjeptem. Ifti feptem dies compntantut á die, quo
omnes Hebrai, quód in arca nec hommes, nec bruta co- iNoe, & cunda animan tia introicrút in arcam, vt quidam
ierunt, ptopter vniuerfalem mundi tribujat^nem, íicut volunt, & immediate Deus pluuiam ftjpcr terram miíTu
dicitur lona fecúdo, quód pradicante Iom Niñiuem ef- ruseratrtamendiftulit propter exequias Mathufaiem viri
fe delendam, decretum fuit in eiLiitate,quód homines,& iuííi,aui Noe,vt perfeóté ficrent,vt dicunt ludai.
iumenta,& pécora non guítenr quicquam, & non palean — -
tur, & aquam non bibanc. ^ ji • r • . ,
Cum autem dicit, quód non erat rationale, quód tria_» mmium fuerit ex comunttioneplmetarum ,
indiuidua mafeulina tribus mafculinis combinara eftent, mi volúntate Dei. Quafi. VI.
& vnijmaneret íine combinatione,hocprocederctííin
arca gignere debuiííenr,vel extra arcani^omnia poftea ma r Egopluam fuper terram. Licet pluuia, vt communiter
neredebuiífent: fed marca non genuerunt,vt diximus,& B Cj fiat ex caufa naturali,quia plnuia naturalis eft, & teextra
arcam ficnpn permanferunt, qnia de quaiibet fpe- folutio, 8c eleuatio,cóuerííoQue vaporü naturales íhnf ta
cié mundorum leptimumindimduum,ideft mafculus V- menhicexcauíanaturali fadúnon fuit^fedexfolavolií'nus
in holocauftum ablatus fot. tatediuina:ideodicimr, Egopluam.Quañ dicnt ex poten
,uluK Item motiuum fuum non valet, faheet,quódideo fue- tia mea foía hoc faciam íine aólione caufarum naturaliú •
hteñw rint quatuordecim indiuidi^ de quahbet fpecie mundo- non enim poterat aólio caufarum puré naturalium ad taii
/;. rum, quia dicitur Septena. Quia eodem modo dicererur, tura excedere.
quód fuerunr quatuor indiuidua de qualiber fpedeim- Aliqui tamen nimié íibi ipfis fapientes conantur dare_^
mundorum,quiadiciturdeeis.&;2á^^ów^.B¡nus autem iftiusdiluuij caufam naturalem, dieenres, quód temponon
íigniíicat folumdiio,fed duo mulriplicata,fcilicet re illofuitconiundioplanetarum humidorum, & vigoquatuor.
, ,, ^ . . rata fuit humiditas , & magna pars aeris ,& térra in a-
Conftat tamen,quod de quahbetfpecieímmundorum quam pluuialem conuerfii eft, vt tanto tempore pluefuei-nntfoluraduoindfuidua,fcilieetmafculus,&femel-
rer. ^ r
íSr" l'tera.De volatilibus cdi fe^tena, & fe~ Sic etiam dant rationem confiagratíonis omnium eíe-
J " jprí«

74 Genefis Gap. Vil.
^ Cap.^ ordinata, quód melius ordinan non poflent.^SiauteiTu
S d e -ant fe con femare, & maxtníé defideranr con- uanfieranr de ,pfo quafi me^^s, & dUTji^ium fali-
4! ferua onem vniuerfi: & ideo licet nuncentia naturalia. cet,quia meníe fecundo decimafTptima die menfis ince-
I Taliro modo corrumpaut, contra flatum ordinauf- peruntaquad,luuij:drhoc eratinanno ^^^^^^^^^^^
i- ' -íípft Noe,vt patetinfra.Annus.n.inceptusprocupletocomvel
vni- putatur,etiamfi^nafolad,estjjnfierit:&fic^
tiefaSonflagrationem:qu,aperconflagrarioncmvni re-illo,quo Dominus mandatiit Noe facere a r c a ^ ^
falem poífet totum eIementÍm aens corrompí, vel ad diem diluu,jprimam fiuxerant centum ann^^^
T.:. r ncipales partes vniuerfi,fcilicet omnes homines,prop- viginti annos, quibus pr?dicauit Noe cundís hominte
C 1 7 er quL omnia quodammodo faélafunt,vt patet i.'Phy- vt conuerterentur de vijs fuis peílimis. Et fie dic u pi?
ficorum , & omnes fpecies animalibm, & planetaruiu. . G cedenti capitulo: Erunt dies hominis «ntum v.ginti an-
Idemautemde diluuio dicenduméft, vt fatis patet i er- m, quibtisdnrauitpra;dic¿no,&arcafabricau
eo natura non poreft caufare vnuierfale diluuium . w^merum fuper terram . Ideft
Et fi ahquis refpondens ad fuperiorem probationem , mcepcrunt inundare: erant enim pluuia illa ita magna,
diccret,quód licet coniunólio, velafpeóhis planetaruiru q"®^ videbantur; quia non apparebant pluuia, fed
non poflu eífe fuper omnes partes térra fimul, tamcn_. nafcerentur in rerram de^fiuentia,
fupenllam parrem, in qua eñht, tantam multitudinem ^^^^ pnma die qua mceperunt, magnam mundationem
caufaret aquarum , quód illa fiuerent ad omnes alias fecerunt. _
partes térra, cum ten a orbicularis fit, & fie toranu ^^ wgrejjus eB Noe. Ex hoc patet, quod oüo anima
cooperirentaqiia, 6C íieret vaiuerfile diluuium . Valuará fuerunt in diImno,falicer Noe, & vxor eius
Ilefpondeturquód hocimpoílibileett, quianoneft tres filij fui,&totidemfilioium vxores.
tanta viscorporumcaIeítium,quód in vna parte tantum nommantur hic eodem ordine, iftaperfon^in-
I de humiditare influeret, vt tota térra vndique cooperire- gredientes , quo narrantur exeunres, quia hic ponuntur
tur,ad montes altiflimos peruenienre aqua, & excedente omnes viri,demde omnes femina fequenti capit.
quindecimcubitis. Et idem de conflagratione dicen- nominaturNoecum vxore fuá,deinde filij eius cum^
' Hvxoribusfuis.
mtitto Patet magis ex litera hoc fuiífe fupernaturale, quia^ Diuerfitaris rano eft, quia quando mtroierunt arcam,
dicitur quód rupti funt fontes abyfti :ruptio autemquan mtrauerunt vt;dolentes de vmuerfah deftr^^i^e,
dam violénriam fignat,qus facía fuit á üeoin rebus na- feparati, ne deiedlarenrunn commixtione kxnum:
turalibus, cum ipíb egit fupra confuetum modum ea- cum autcnvjexierunt, deftrudiontm ton us gen cris hu-
" runij. mani per fuam propagationem reparaturi eraní:ideocon
iunóh quafi ad generanonem prompri nominantur.
„ ^ . . . . De animalibusquoaiic mmdís,^develucribus .Nors^
Cur tantum creuent tnundatto aquarum , v diftm^uitur hic mundum,&immundummrer volucres,
amplmsnoncreuent. Qm^íí. FIJ. quenmlmodum in animalibus greflibilibns: multa tai
Vadraginia diebus,&noHibus. Non íáebztNot^,
men aues in legeimmunda iudicantur,vt aquila',gnphes
alietus,miluus,accipirer, ftrutio, &no¿lua, larus,bubo,
Q
vtrura tranfijífent qnadraginta dies, dum pluerat, mergulus, & tignus, ibis, onocrotalus, porphinon , eroquia
roto calo obícurato folisi vel aftrorum pra multitu- dioo, charadrius,vpupa, vefpertilio, & multa aha de.-»
dine nubium,non videbat lumen, fed Deus ei reiielauir, Leuinci vndecimo, Deateronomii decimoquód
quadraginra dies fuerant. Et non durauit , nifi I qn^rrocapite.
i quadraginra ciiebus , & toddem noótibus: quia in illis . videtur, quód non acdpirhicanimaí mundum
creuir aqua vfque ad quindecim cubitos fuper cacumina ideft,quód fecundum legem comedere licebat, fed illud,
monnum,& non erat neceííe plus crefcere:quia vfque ad quod homines poft diluuium comedcrunt t aues auíeiii_,
illum locum corruptus fuerat aerin peccatis,& turpitudi- diftinguuntur per mundum , & immundum, quia
nibus hon^um . Er propter iftam eleuationem aqua ad rarillima lunt, quibus aliqui homines non vefcantur :
tantam partera aeris , dióH funtf c^li fuiífe tune de aqua, ferpenres autem leones, & fimilia nulli hommes coraci
vt patet fecund^Petri capitulo vínmo. » dunnideoimmundaiudicanrur.
_ Delebo omnem fibfiantiam, quam feci. Vocatfubftan- . ^^ omm,quod moueturm térra. Idcñáe omni •vmeritiara
viuentem animam: quia res inanimar9,vt térra, ti,& moto fuper terrara ad diíferentiam pifcium, qui vi-
;arbores, non corrupta,vel deleta funt,fed peiorata i unt; "on mtroierunt in arcara, quia in aquis raelius
licet enim diluuium rulerit fuperfidem tetra, & conuer- conferuabantur: & intelligitur hic de omniquod mouetenrinaquas,velinieceritinOceanum,fiuemontesali-
r"r,inquoreperiiur fexusraafculinus, velsferaininus j
quos fecerit, tamen quia arbores firraius radicara erant, animalia,qua iraperfcóla funt, nec fexura hanoneiiulfaífunr.
henr,de corruptionibus nafcuntur: ideo non introicrunc
Ideft, vt non manear fuper terram , K ^^^rcam.
fed moriatur, ¿fcconuerrarurin terram, cum, enim ho- -Duo tngre/Ja funt ad Noe. Non dicit hic prindp.aliter
mines viderunt magnam inundationem aquarum , ma- ^uo, numerum ,:íed ordinem: non eft enim fenfus quód
xime, quia Noepradixcrateis, fugerunrad montes al- dequalibetfpcde viuentium intrauerunt duo folum ad
tiílimos: & cura aqua continué crefcerét, detrahebát eos - q^ia de volucribus, animalibus greífibilibus '
. indemproñindum, &moricbantur . Sic etiam omnia mundis feptem ingreífa funr de qualibet fpecie, vt fupra
bruta faciebant. diótum fui¡: fcd didt duo ordinem,fcilicet, quód de quatecit
ergo Noe omnia, qus. mandauerat ei Dominus. ^P^cie intrauerunt duo,ideft combinata,quia omnia,
5C1 icct r^ipiendoinua arcam animalia, qua ad eum ve- qu^¡ntroierunr in arca, intrauerunt combinara, fdlicet,
nieDaat,0¿ ponendo familiam fuamin arca. mafculus,&: femina, vt poftea gignerent; prarer mafculos
auium, & omnium mundorum de qualiber fpecie^ :
quia vnus maículus fine conforte mtrauir, & iile íeruatus
íuit pro holocauftoin exiru de arca.
CumquetransijlJent feptem dies,Sci\icct zh\\\oá\e,c;ao
mandauerat Deus Noe,ne intrarct in arcam, fed non inírauir,
doñee venitcjies feptimus ,|in quo inundarierunt
aqu^:
i • . . j ( ^
i,

- Genefis: Cap. VIL 75
aquíE:& forre in i js feptem diebus rrcepií animalia vehe- A finem Septembris noftri:& tune coincidir nT n^nk.;
r^entiaA auesdicetahquidixermt quódipfe cumdomo A^o . Si vero Septembereo um tune '
fuá intraueracA nó piuerat,demde vfquead fepté dies, fciliceteoincidens cum SepteiX noftm J"' '
. vt fupra dixmnis: fed falfum e%u.a Noe,&: anímaha cú num fnit faéta drca f X n f S ÍucÍ Si IT""
co fteterútvno anno mtegro,et>greírr funteadédie^qna feronnus valde, ruptio ifta fuit auafi in
egreíli funt reuolüto anno: fed menfe fecüdo, die dedmá bris noftri. ^ " Nouemfepdma
anni fexcenteíimi primi vitas Noe,exiuit Nóe^de J(upn funt omnes fantes. Rnnrío fíonifíro, •
arca:ergomenfefecúdodiededmafeptimaanmfexcétifí per quod oftenditm
rni^ijNoc ingre^us.flntlipfearcam :iftaautemdto -n>uftexcauf.natu;aí!!fedSusr^^^^^^
inceperuntaqu^dilumj venirefuperterrarn, vtpatetm- f"etudniem fuper natura potennam oneíatu? S
frajergoiftadiemrrauitNoemarcam. autem nii4confidentesfapieríS^^^^^^^^
Annofexeentefimo mt^Noe .Scilicet mapiente, fed quódiftud diluuium prouenit ex caufa natiTr^^Scer f'B^
nondum completo: quia folum traníTerat menfis dr- ex coniunaione planeíarum humidoruiB in fi^ '
núdmmdciUoanno.Menfefecmdo. uiaíibus.
" . ffe.
^ ^ - Qmfi. X.
mocapittJlo.Apud Latinos primus menfis lanuanuseft^ quod conkingcntur planeta calidi,& ficd,n
fed ad Hebreos niinl de hoc attmer maxnne cmn annus Sed ifta imforia íunt: de igne anteiudidum fans S
Lannoruin non inceperit femper in iannario^féd poft lu- quia natura non poííer tantam ignis oiiannratem ^ n /
, lium C^far^m:anteenim in Martiapnnapium ei-at, & re,vtcombtn-at,& depuret alia elementa. De S i f S '
ínis m Februario: erat emm f antiarius vndedmus, tem patet,quód non potuit natui^aliter accidere ex duí
februariusduodecimusmenfís.SicenimaitOuidiusm bus. "ici aeciaeieexduofecundoiibroFaftorum.
Prtmoexnaruralod,quiaagentia naturalianon pof
^ ^Qai ianum fequitnr, v^eris ñnt vltimns anni. fent tantum educere rem extralocuiT. fuunráq^ "luem
Ideft menfis,yii fequitur poft íannm,fcilicet Febrnariiís, in diluuio excefícnit locum fphei^ (nx, i iiaTcCum
fmtvkimus,ideftdaodeamusmannoannqiiorumLati-c Añrologosaqua térrafaciuntvnamS
norum. ^ , . . autem aqua occupauit ra; gnam partem íoher-e aéric
M inchoatione eum fdlicet excefí^enrmontls altiíln^os quindecii?
W f tis,vtinfra patet, &ficdidtur p^Sno
t i í ? annus mcepit in Septembri ^ quód ca.ii,& térra erant tenc de aqua,1deñ aq^r n
Z l f = J^^bbi ?at tune totam terram , & magnln ^nem ca-l deft
aquar. ^ ^cunaum q^Haiitáttm.,
menfis primus erit-^obisinmeníibns anni. Secundario patet hoc ex magnaaouarum onantitare
.opin. ^ SeriTecundmnquodcondufímusfnpraprimocapite, quia naturaliter non potera.tanr.n deTliSu^
^oWlZtl^^ conuerninaquam,quódaqtmcoopenrettotam tm^^^
e 1 ' • • • in tantáaítitudine.Et eft hoc contra intentíonem Fhiln
^ SiatKemMartiusdicuurpnmusmenfis,bicnondici. fophiiníkundoMetheorum,vbidia£deXiTns cni¡
rm!, « S S '-'.f".propteraiiquem enen. tur,&nonalis:fed quód OmPes¿cperiantur,natum- m
A PvTro poffibileeft,maximlquiaiftuddíkiu\imft ¡ai^^^^^
i o d i e l Ü " ' •• ^^^^ '«anón poteft efiem omni u^paríi!
^ ^^ Alexandto annos bus c?li.Dehoc fupra diéhim ftiitin ifto cafeite,& pleni s
r m ouTaK Machebeo- dicetiírfuper Eufebium.
^rm^Re^m r?'"''" cusabfcoíditusm vifceribus terrif m qío^qfu^^^^^^^
Poliftore,& EufebimnTchrZrk ' ^ differennam ahquarum paruarum concauit.tum
Et confirmatur ifta fem^mi^ i ^ . . ' vocantur parue abyffi : tune enim tota aqua manensítibterr?vifcedbuserupitadfuperfiaemten-?:huie
menfis, iTft MaSS^^^^ ^^^^ = ^^^ concordar valde,qu0ddidtSéneca libro
ni. Si autem iSSan^^^^^^^^ """ Qn?ftionibus naturalibus traüans de origine..
illudelfetvald^mXS muEt
anteSeptembererat primus intfe^enfehnni vda?
^Huui. ""SerTo^'^ÍK''?"'^^'""'- ' p aquét defcendentes propterdihmmm, fuermt e:^
^ cdocriíidlinodefcenfe: Ou^íi. X 1.
S ' W ^^ unmediate fequi^urpoftSeptem- ^ / ^ ^
non poteft eífe notum n.m^Jn/i u- pvV¿^amdo

•. '
76 , Gcncíls Cap. yií.
rpleftishí'bensaliqnamíimilitudmeraaimaqiiís.Sedac F , - V, " • 7
-cJliturbiccílumproc^Ibaereoííícut didti,r mW. S. ' , f f ' • . ^
VoJucrescfl^ideftae^s&Macch.cap.ij. Aues célico- - Qj^^n-' . : ^ : .
inedcrunt illud,& eft " , ;. . , > -r
í^í/"wíJdeftmukaaquafluxemntdeaerpfupei:, tert'as: Nicolaus, quod arnculus fígpificat retn:dift!.ív •
Quía forte omnes exhalatioues exiftentes m mcílioaens M ¿l:am,& manif,eélam:Dcusautem fqcií Noe ¡ngte- '
inteftmo conuerfa fuexunt tune m plumas: dicun- arcara m dieclara, vt ab) viderent eum ingrqdien,turcatarhaétequsdam
apertura,vel meatusaqtiarnm , & fie cogaorc£r£poftet Noe,quod Deus poferargú
accipiunturbietropicé, ad fignificandiim quód tota^ cuftQcjireabinfidiatonbus luis,quicogttauerunt eum ocaquadefiuxit.quafuperaerem
erat ad térras. adere, ne intraret in arcara^ , . ,
^ vidériir autera aiiterdicendum,quod articulas figm..
Ou&riturmidnomine Ctitarhañarum intelUzidebeat.
i^^Awwíjíí.w/íy ^ ^
1 ^^t paiuam paiticulam diftind:am.& fíe vdcaturárticíi-
liisdiei pama pars temponsjquanox á d'P iecernitu|:: &
' • tune eft fenftis, quód DeUs fecit Noeintrarein arcara in
principio diei,ldlicet in aurora.Et ifta eft fentenna Rabbi i
El dicuntur apert? catathaólacígli, ad notandum_., Q Abraham,¿/í//?w. Hic eft rccapitüiatio, ..
Y
quod hoc non fuit ex cauíiinaturali , fedDeasdi- & lefertur hac ad diem, in quo ingreftiis fuit Noe inarpernaturaiiter
operaras eft. Etifteeftconueniens modus cara,qui hiit fcpdmus antequam pluere inciperet: vtqui-
Joqaendi,quiaea,quaáDeo fiunr,dicunturá c^lo fieri, dam putant: fed fupraoftendimus quód fuitille, inquo
-quia Deus c^lum principaliter habitat. Sic habetur primo incepit pluere . Noe^Sem^Cham^ & lapheth. Hic norai-
Machabeorumcap.tertio. nantur viri mixti cum vxonbiis, vt patetfequenti capi-
\. Quia non eftin mukitudineexercitus vióloria bdiitulo.
fed dec^lofortitudoeft, ideíiáDeo. Et ifte modus ¡o- Er ratio eft: quia quando inrraueruntin arcam^non inquendifrequentioreftin
facra fcriptura, (ScT 'etiam apud trauerunt ad generandum:quando autem exierunt, pro- °
' vulgaresjVtdicantcatarhadlascigluquiaeftcatarhadLi al- cedebant ad generandum, & ex hoe coneluditur, quód ^
ueusjvel apertura, per qaam íiuit aqua, qua interius te- viriin toto illo anno inregro-quo manferunt in arca,BHn- '
nebatur:«3c hocprouenit exopinione vulgariura, qui pu- quam carnaluercognouerunt vxores fuas; fíe etiam do l
tant,, quód pluuia fít in c^lo cuftodita, velut iu theíáu- animalibus bruns,quód ibi nec coierunr, nec genuerunt:
ro Dei. . quia dolentes homines,&iumentadevniuerfali mundi ^
Eft autem calura claufura, ideo nifíaperiatur, non_, affliciionc delitijs carnalibus non vacabant. Et tres vxo- „
OpinÍ6\ poteft inde aqua fluere: fi autem elaudatur, nunquam_. pj res filiorum eius. Noiiiteracceperant tílij Noc illas vxo- ^
•wa/^a- fluet.Sic patet Deuteronoraij ¿8.capitulo, fcilicet, Ape- res,ncegemierant exiIl!s,neccognoueranteas:paiet,quia /1
rts riet Dorainus thefaurura fuura opimura calura, vtplu- antedilumnmiftifilios.npnhabueiant;neCdm-ninarca_; u
flmia. yiam tnbuat térra tua tempore fuo. Econtrario autera^, fuerunt,fed poft exitum. Et hoc fuit, quia pa.rer eorutru- r
quandonon venit pluuia , didtur c^'lum induran , eo- Noe cognofccns qua ventura erant, vetuerateis advxodemcap.Skc

G e n e f i s . " C a p . V I L 7 7
iñícvolanr«impcrfe¿l:«noninrroieruntarcam,cum pof-A
fcnt poftea gigni ex corrupdonibus, lícet in qui bufdan^ ^^ aqua fuperauerit montem Ohmmm ^
imperfeótis inueniatur generano per commixnonem íi- alws montes v i * ^
mul,& per purrefa¿tionem,vt eft in muúbus.Bma,(¿r hi- ^f^.
na.Binvs non dicit hic príncipaliter nuraeruin,red ordine
f"»- fí enim fígnificaret numerum^eíTet fenfíis, quód de qua- ^Refcendo femper in i]hs quadraainta diebus Operti
hbet fpecie animalis mtrauerunt dúo folum: fed hoc fal- V^ funt omnes montes excelft. Aliqui dicunt quód non
fum eft,quia de volucribus,& animalibus mundis intra- afcenderunt aqua fuper montem Olympum, qui eft mós
ueruntfeptem:deimmiindisautem folumduo:fcdfigni- akiflimusinTheflalia,veIpotrusMacedoniaGracia; re
fícat ordinem , fcilicet qnód de qualibet fpecie intraue- gione,excedens nubes, in cuius fummicate fi litera in pul
runt bina,ideft combinata,vt poftea fícgenerarent, pra- nere defcribantur,indeleta poft annos multos in nenien
' y ter fepnmum animal,de qualibet fpecie mundorum, qiii tur,vt ait Solinus in Polifto.cap.de Thefí^alia,& Macedo"
'r niafculusa-at,fíne conforte ponebarur, quia gignerenon nia: ex quocolligitur, ibi nullum ven torum', vel pluuia^
• debebat,fed mox,vtdcarcaexiret,Deo immolandiis erat runvimpetum fieri:Sed arguetur contra hoc, quia dicitur
de quo fupra S.cap.£x ontnicarne, ideft non ex pifcibus , in litera , quód montes altiííimi in vniuerfooibeoperti
quiadiluuium non faciebar periculum pifcibus, fed gref- jg funr, ^
libilibus,& voiarihbus, ÓQ^accipitur hic caro ftrióie pro Refpondetur,quód non obftar,quia,Omnis, non diftri
fubftantia corpulenta rerum volatilium , & greíTibiliura : buit fecimdum totam vim fuam in fcripturis facris fícut ^eíttn*
accipiendo tamen large,pifcescarnem habere dieuntur, apud Dialeélicos:& patet,quia manifeftnm eft, quód ená
vt patet prima Connth.i^.cap.Omnis caro non eadeno prater iftum montem alius euafít,ad quem non afcende
caro:fed alia caro pecorum,alia 'Voliicrum, alia pifeium, runt aqua diluuij/eilicet mons Paradifí terreftiis, cum^
& fímiieLeui.i i.cap.vbi dieuntur pifces habere carnem. ibi maneret Henoch pro tune, de quo multa diximus fu-
Jn qua erat/piritus vita. Hxcaddiúo non ponitur ad fa- pra z. cap. — — „ _
ciendum differentiam, fdlicet qtíód fít aliqua caro, iii_. Sed an aqua diluuij afcenderunt Olympum , non eft
qua non fit fpiritus vir?,quia nulla caro eft, qua non ha- certiim,fed potiusefttenendum,quódafcenderint • ne- 0¿

7 8 G e n e f i s C a p . V I Í .
viiienrium,

Genefis. Cáp- VJIL 75^
Etcunflorumammarjtium^&mmentortím.Q^izñcut A
mirLTtusftiitJNoeeripiendoeumdeaquisdiiluijijtami- .^j - ^ ^
. ?¿tusfuito^^ • obñat
cb dicit Apoíloiiis ad Corinthios primo capitulo nono: MSí^í^'
n o n e f f cnraDeodeDobus, reddenominibus: quia hoc r • • ^
in telligitur magis principalitcr; & patet^quia ibi dicit A- D Eqkteuitque arca menfe feptimo. Non didtur ifte^
poftolusdeillaaudoritate, non alligabií os bouis/tritn- menlisieptrmus computando ab ingreíTu Noc in^
ranns, quod ipfe intelligit de pr^dicannbus, 8C in hoc ^ computando á prindpiaanni currentis: quia fi
quod didt, ideo eíTet cura Deo de bobüs, refpondet aví feptimus menfis mtroitus in arcam, manfíífet
árgumentum:quiaaliquisdiceretiftamaudontatem fo, -^Noemarca magis,quam per annum,fdlicet perannuro
luniintelligide bobus,&: non de homine:tunc didt Apo- ^ rere diiosmenfea,vt pater ex feqoenti iitera:fed hoc faí
Itolusjquodnoneftcura de bo^s , fcilicet magis princi- í"Juieít,& contra omnes dodores.
paliter/ed bene curat de eis fecundarlo, vt funt quedam Arguetnr tamert,quod hoc impoílibiie eft, quia comcnna,in
quibus demonftratur fapientia, & potenna Dd, putandodies,qin funt á dedmafepdqia die menfís íecun
& funt ordinata ad hominis feruitium., vt patet SapientiíB > ^ a d vigeíimam feptimam diem meníis fentimi
capitulo vndedmo.. B '^^^"«^^^'"antV'nóreperientur fecundum menfesHeb^^^^^^
Mifererisomnium,quiaomniapotes:di!igisenim om ' nifídiescentum quinquaginta feptem :fed fecunnia,qus
funt,& nihil odiftieorum,que fecifti. Et adduxk dum cpmputatjonem fuperiorem , qux multum coníb-
(piritum fuper terram . ideft adduxit Dominus ventunx, liter.^ y diximus, quo^á prima die diluuij vfque quó
vrentem,&deficcantemaquas, fcilicerAquiloném , qui aqua-, fuerunt dies centum
pr? nimia ficcicatc,&ñ-igiditatevrit:& diminute fuerunt gipta. Deficieqt ergodies triginrarres. ' "
aqu?,fie habetur Exodo decimoquarto capitulo'. Quod i^^ípondetur quód, tenendo pofídonem, quam fupra
poftquam diuiíit Deus aquas máris riibri ad tranfítuni^ dicendum eft , quó_d iííe mehíis feptimus non fóic
jüliorum Ifrad , mifit ventum vrentem tota node, qui feptimus menfis anni,(edfeptimus ábingreffii in arcam:.*
deíiccauít profundum maris, quod humidumi& limo- ^ feptem menfes lunáres fadant bis cenrum & feo'
íiimerat. . : feptem di
Etmmmtagfunt aquae. Per defíccationem'v&né vren Waginrajrí quibus are?, fiuitaret fuper omnes montw
tis conuertétisaquasin aerei^i. Et clauft funtfornesabyñií ^^^^"cqportet dicereiquód iítanorairta,lalfH^Í^Í
ideftmeatus, vel apettur^per quas egrediebantur aqu^ ^ decimus non dicantur refpedu dufdem fedítí'
latentes in virceribusícrr?. , i : fíicatur refpeótuingrefliis, & decim^^^
Et noneftintelligeií^um, quód iñi fonte« danfí fue- C ptitatur in iuerarefpedu prindpijannf . Et fecunduml.
nnt poft centura& quinquaginta dies, fed poft quadra- lítarncomputationem ínter diem, qua inceperüntminui
-gmta dies, patetj quia fie didtur, quód pluuiéprohibiré !aqu,c£,&diem,qua,fedíí arca in mon tíbus Armenis fofiietunt,
tamenno^uerumprohibir?poftcentüm,^^' •Ipwíranfieruntdiesdecem,&feptem. '
qmñquagintadiéís,fed poftquadragintadies,quiafolutfi ,%.íidicantur jfti dtíomenies feptimus, ST'aliusdedquadragmta
diebus pluit,vt patet pr^cedenti capitulo. , refpedu pnndpijannl tranfienintfcxagin ta tre¿
Itenvquiafinonfuíífentdaufifontesábyitvfquó m?',ínt««ii"n,quajncepcruntminuiaquaí,&interdi^
adcentum qüinqnagintadiesfemper crupiífent áquíe , Qq^/fditarca in montibus. , . '
&: creuiffet continué aqua vfque ad centum, & quinqua- confequentia illa prjma,quia inter diem visefí
gmta dies. .; , í^ianif^P"^^?'^ menfís^timi, & primam die^^
tt ex hoc fequeretur, quód eadem die peruenifienta- «íecimi eiufdemanm fecundum inení?s7unai-es,fiint dies
quaeadmajtimam altitudinem ,&c?piftent diminui ,& feagintaíres,áquibus fi remoueanturquadraginta fép.lie
non permanfiíret aqua aliqüibiis diebus in fuá fortitu- tem,#s,qui tranfierunt á prineipioprimi menfis Vfquo
dine, quod eftinconueriiens , contra fuperiora: quiá ^^ decimam feptimam fecundi menfis,ín quo incecemum,
quinquagintadicbus permanferunt aqu^ m P"

8 © G e n e ^ s - . ^ ^ P " '
F masj in quibus primoijlis iTiontibus infcdir; potiiifient ra
nuarenoflraJiteradicat,vigcfm^ nitn etiamindextra^veiinfíififtrapropeilQsmontc^^
. cum Hebrea dkat,dieÜecmáftptima^ ® „ . . , ^ . • •
Omf} fJ. - ' íilenTenfísreptUTiuSjUi qiio redit arca, fuit Martius fe
' ' curidum illos,quidicunt,quód ifte meníis vocatur fepti-j
Xrhefimafeptimadiemenfis'-.LmnHcbmcahM. mtis,non per refpeókuii adprincipiimi diluuij/ed pcrre /
Y DecmaLima £e. Et fecundum iCtam iiterr,mde- adprincrpium ann,;patet.confequentia,quia He ,
fidUnt duo vel tres dies de centum,& quihquagintaiqui- bannopmnt annum ,n Septembn,vt patujt fupra ^
bus aqueobtinuemnttefrasrpatetcompiitandoa decima iu ' ad-deficca.ndui»aguas¿vtfupr^diiSoin fuit;- Et.decre^t^ meníisdeGimi,fí iftimenfesfun eiufderr. anni,funt fexa'
^^«^•l^cr defíccajiónemá-^entO Aquilona ginta ties dies , computando ducs n.eníes lunaresinte-
* ^'Ideciímumme^m. Non dkit'kw,^ gros,& quatuor dics,fcihcet tres de meníefepnmo, & vtotaliter,,
íed aliqtio modo.,quia n'Oñ áiít fini'tunnd^cle- num demrnfe decimo,á quibus fubir.ihendoquadraginmeatumáquariunin
décimo meníeí fed in menfé feé^ ta feptem dies, quibus piaceíiit pnncipium anni pnncidc»anni
fequentis die vigeííma-feptima, vt infra paY^^^^ pium diluuij,n-)ancnc dies decem f£x,veldecem,&rfep
fed in ifto meufe dediiM) fuu finita diminutio aquarum , I ¡ tem vfque ad pnncipium menfis decimi, in cuius prima-,
vfqueadapparitionemcacuminummontium. Etacdpi- die apparuerunt cacumina montium . Deinde fi fuper iturhicdeciraus
menfis computando á principio anni, ltosdecera,& feptem dies vdimus complete quadiagm
non autem ab ingreftinn arcam, quia alias nVanfiífet tadies,opoitebiracaperev]gmatrcs diesdemtnfedeci-
Noe in arca ynoanno, ¿c quafi duobus menfibus, qnod mo:crgo illi vi^n tres diesinrerddiífentínter ápparifi(>
omnes neganr,dicentes eum ítetiíle vnc nnocomphto nem cacuminL^:i,&cmiaíSu'nr corui
... , . praciío.
Qi^ritur quantum mergebatur^rcain aquis,
quia montes inferiores adhuc latebant fub aquis, & tune Q..^ v
requieuitarca fuper montes Armenia. ; , aí •
i^^yr.
IN Hphrmamí-mnnr,
- 111.
« fi
.
• r , « ,
vdeieuatione Et non poteft diai, quód arca meigerctiir
^'^'"^^cim cubitisÍn aquis , quia eius fundum tanoeiet
cacuminamondum:& fie nunquam fluóluaft-et, fed femdam
terríconLdX^ ' ^ ^ eft contra literaiíi. Dicendum ergo
ni "vfq e Arm n ^ montes protendun- neceíftrio, quód tantum arca coopenebatur aquis minus
CaucaZ q S t L n e^ mon es vocantur Taurus & qumdecim cubitis,quantum diftabat fundus lea á cav.ducaius,qui
lunt montes alnífimi,prouenientesabo- puibusmonnum
,poteflacdpi computando
. cetCaSfottd^^^^^^^^^ ^ quoaquacipeiuntdeciefcni, vfquc
latus fepten rionak -S ^^^^^ ^^-'creuerunr vfquead cacumina montium: líM
^magiSSÍadm^^^^^^^ í^^^pus fuit afine centum quinquaginta dierum vfque
fius libro prurde OrSa mun ^eami,in quo apparueiuntcac»
AliquiLtemar^m ^e^^^^^^^ ' fi • • Si .lutem ifticentum quinquaginta dies
fuerunt«kií^Sinfoto c?bfauiS^^^^ computcnturá prinapio-inundanonis diluulj ,\ilicet a
refedit,Sed non proUur a l S ^ décima Jptimad,en,enfis fecnndi,complebunturin vi;
quód ad, aliam Uei orte^^^^^^ g^fii^^j die menfis feptimii remanebunt ergo abillodie vi
?ft Olyn^pusm Theífalia ¿ r Í'-'a ^^cimiinduí1ufe,diesícptm
^ oucnnJd arca á cafrflmaL ^^"i^^^tur per quindedm cubitos aqualiter,
a caiunuitansdeuemtm partes Arme, pisfuppofíto^qtód quoudieaqua squaüterminS^
• I ( , - i-s
- ' : •• • ' • . ' t
qued

Geneps.) Cap. VHI. 8í
fatis eft rationale icuenienr cuilibet citoq^^ •
d esA dimidius,6í^ fextapars vnius.Etdrcituriñiftera, .Q^^fi, ^ jy. •
S arca feqüieuit rnper montes Armenia die Vígefi^^^^ '
^rentimamenfis reptimi-.manent ergo feptem dies, fcilicet ¡^/"^V^^^mftw.Ifta emifliocorui fuitin menfevnde^
Idievieefimamenfisfcptimiin quamceperuntaqu^dé- ctmoaufdemanni/dieduodeama : patetcompu-
f,-cfcere:iftis feptém f ebus euenient fere duocu:bui,qula tando quadraginta dies a fecunda die menfis dedmi/qni ' '
in nouem diebus, & iertia vnius diei deficcaretur duo eíi- determinabuntur menfe vndedmo, dicduodedma. ¿¿t
biu fecundum cÓpurationem fuperiorem: ergo arda mer- egredtebatur,&nonreHertebaturMcii

8z Cap.:, ^HI. .
iUlu. Hebra cá narrai veritatem faóH ,qtna cüraus dieuimatrtemaííum. debebat hoc modo ,quod íicolubá
«-SíttódTedi,^ norediret^^inte l,geretur,9ceflaffenraqua ficutp
"eS-q«iaquantmaiaddus^ noti fia,quando columba non reuerfa eft: vel fi forte portarec
^'''^''"fdi^remusl^^^^^ aliquodfignum,cx quo ludicarrpoft-et aquas ceíTafle,ficut
emt a c S dtcuurinfta, quod qitandocolumba portauitramumoli^
^ quoquecclumbampofleum.Mon ««^'Ujris m orwntellexit No^quod iam cefí^aíTent aqu?.
eftiSeSquodUerípn^^ • Et fdfté ifta fuit caufa potiffima , quare magis m.fit
Snnte miferit cohimbam, quia contrarium fupradi- coruum, be columbam quam alias aues: quia ift? confue-
¿ b i m f u k - f e d diduirmifiáe columba poft coruum, ideft ueruntcommumteraliquid portare jnore,quandoinuc.
QBódpoftciuámmifit coruum & noluit cxequilcgatio- niunr, vr paret decoruo.qmfimuematcafeum, portatin
columbam,& execuiafuitlega^em. ore,vo!!tans cum eo. -
' • — QMre autem fion mifix alias magnas aues,qu^ aliquid
CurmiBpomscomum, & celmJbam.qmm celeras mes. ^ inorep tareconfueuerunt? .
* Quaeft. IX. Refpondctur,quodfeneftraparua erar, &nonpote:--'^
' rant perea magna auescapi,eriam ex caufisfupra raótis.'""
' ^.Ed quare mittebat magis iftas auesquam aliquas alias? QuiCHmmnmHenifjet.Tjbireqmefceretpeseius.Szd vide-
S Rano eft quia ift? fortirer volanr, & domefticabiles tur hoc efle contra íbperiora , quia diCtum fuir, quód diialdefunr.Si
autem tmfiífetaliquam minus domefticam, fcooperra erant cacuminamontium.
forte cum fuiífet extra arcam, noluilfet rediread arcam. Refpondetur, quód cacumina montium altiííimorum
difcooperta erant,in quibus non erant arboresttota autem
Onaye Noe mittebat iftas aues adinquirendum vtrum ter- térra ex diururna mora aqua,qua:íuper eam faóla fuerat,
radeficcataeftet. ¿meft. X. lutofaerat:&ideo coiumba non hbcnter requiefcensin
SEd quare Noe mittebat iftas aues ad inquirendum
Amo ved) jt sd aKÁ. Aquaee»im erant fuper vmuerftim terplenam:capita
.n.montiú iam fuerant difcooperta.
vtrum rerra deficcata eífet í quare non>fpidebatipfe Extenditque manum. Noe vidít voliiátem columbam fu-
Noe de arca ? Refpondetur quód cum tota arca vndiq; per feneftram,5c nó potente introire,quia foramen anguclaufa
eífet, non poterat videre Noe terram , nifi fregiílet „ ftum erat:mifit ergo Noe manü,&: tenuit eá,intromirrcns
aliquam partem are?,ve! aperuiífet oftium, vel feneftram: in z.)icl.Exped:atis aute vltra feptem alijs dtebus. Ex hoc in-
Noeautem non auderet frángete aliquid de arca, quia nuiturq)intermiílíonemcorui,&columb9Ínterceíferunt
poterat inddere in pericula. feptem dies; quia alias non diceret litera alijs feptem diey
el quia etiam fi frángete veller, non poífet, cum non bus,fi un ce miftionem prima m columb? nihilexpeóbífer.
V ' haberet inftrumentain arca.
Etiam non poterataperireoftium,perquod introierant Cur Noeexpeñabat feptem dies pofi vnammijfionem.
animalia, quia Deus fortirer illudclauferatforis,&bitu- j^mefl. XI.
minauerat. Et dato quód Noe potuifter per impulfum v
aperire, non audebat, quia poterant euenire a iqua peri^ ^ Ed quare ponit hic,quód Noe expedabar íemper incula,
fcilicet quod animalia exiftentia in arca exirent, ^ tej vnam miílionem & aliam, feptem dies,& nó plu:nondum
deficcata terra,& perirenr. *^ res'yneque paucioresPRefpondetur, quod Noe inten-
Vel dato quód ifta non rimeret,fine mandato Dei ape- debat fcire,vtrum aqua ceífaífent:aqu^' autem cú fint huí
rite nolebat, quod Deus per fe ipfum clauferat. Sola ergo mida rcgulátur a Luna,qua eft mar^r omnium humidofeneftra
rnanebar,per quam afpicere poterat. Q^re ergo rum; &¿ ideo Noe refpiciebatLunam: Luna auté quando Qkí
per illam non afpexit ? Forré refpondebirur, quód illa r eftin coniunci:ione,& máxime quádo eft in directa oppo-- píen
feneftra alta erat,& non poterat ad eam accedere Noe, vt firionejhaber magna virtutem in humidis,multiplicando"»'
per eam contemplaretur. humidiraté; 6c ideo in iftis temponbus reperiuntur oftree
Sed hoc falfum eft, quia in litera dicitur, quód Noe marina,& conchilia,&: cancri pleni humiditate.Luna ííuI
aperuit feneftram: ergo poterat ad eam accedere. tem quandoeftin quadraturiscum Solé, fcilicet quandó/^''^'
Item dicitur infra, quód veniente columba ad arcam » diftat a Solé per nonaginta gradus ííue accedendo,fiuere-
IMoemifir manum per feneftram , &introduxircolum- cedendo,haber virtutem defícccitiuamj& tuncconchilia
bain ad fein arcanj;ergo accedere poterat ad eam. (k cancii vacui funt: patet etiam in vafis ririac? conferuai
Dicendum ergo, quód Noe non poterat videre per fe- tiuis, qua reperiuntur plena in oppofitione, &c quafi v^-t
nefti-ara, quia parUa erat, nec poterat per eam caput mit- cua in quadraruns: etiam cerebra humanaquandofunc
tere,aut Corpus. multum húmida in coniuriCiione&oppofitionebenefe
Sed dices, fatis fuffidebat ,quód applicaret oculos ad habcnt,quia funr plena nimis;quando autem funtin quafeneftcam,&:
fie videret:Refpondetur,quód non íuñide- draturis,in tantum diminuitur naturalis humiditas terebat,
quia feneftra erat in latere are? in parre fuperiore ar- bri,q> efticiuntur rales ftuiti,vcl amenres. Quia er^o cura
C?, ua quod per illam lumen ftellarum, & folis inrroire Luna eft ín iftis quartuor pundiis calí,fdli^Coniun¿Í!®f.
polfct:lcd non poterat ahquo modo viderí térra plana , r. ne,oppofirione,6c_duabusquadraturís,fitmutanoia
quiaoportebarcaputcmittere: Immo totum corpus pro- aquamultipliCando, vel dimínuendo:ideo confidernu'c
pter curuitatem lateris are? ad lefpiciendum terram in in iftis quatruor punóhs mirrens illas aues, cum oppoíK
profundo ht 1 lam feneltram congruenrer porerar aperi- no, vna quadratura diftenr feptem diebus & ab illa
re Noe, quia illa lolum erar claufa, propter pluuias defu- quadratura vfque ad ooniunftioncm funt aüi feptem^
pra cadentes, qua iam ceífaueranr,vt patet c.pracedenn. dieS, ST a coniunüione ad aliam quadraturam alii (1-
Noe Er aperuit fi dicatur te¿hun,&vidit con tra, quia infra quomodo dicitur deficcata in litera, erar quod ter- mifiraues. ptem: óc fie totus circulus Luna compictur: & p^ncquaici fie quateí
apernó reCti nihu aliud videti r ruiíre,quam apernó fene- ne,& erar aqtia multa,& non voluit exire- cuando autem í^^»'
ílra,quaeratm tcdoíRefpodetur quód illa aperrio redi mifit fecund'aríocolutibam ín primaSeXrX^^^^^^
non íliit apernó feneftra, fed ablano tabula claudentis ra prima Lun? recedendo a So e: & ramefadhnc
fummitarem are? :^areamera nuncillud non aperuit, aqüa erat. (¿andoaurem mifitcoIuX^L te d a S
infradiceturfuperiílamparriculam explanando luernm. eiitLunai^ppofitione: & fecuSínatuSc^^^^^
Vt^retf tamcejjarentaq^e. lñud verbum Ftderet bar eííe aqua valde augiara : Deu tameTvoluí, M
refertur ad Noe,& non ad columbam,quia cum columba quod non obftante a¿tio"neLun? a q u c ^ M ^
círetamma.lurationabile.nonpoteratipfamdu:are,ad Lr dimunierétut: vt ficpt fupemaSS^^^^
n erant,
< V
I
' r

Ge^^^efis Cap. VÍJI. 83
nmnt,itaaliquomodocontraconruetnmraodHmagen- A pnm^dieícqacüsannhvrp,tcnalkc^^^^
Tium naturalium velociirs ficcarentur. Et ifta vice co Jura- r^um arc^. Non eratifta feneftra, fcd erat aJiqua uicru!
ba attulit ramiim oliu^. ín q«arta vKeluit co timba ,n fe- ftamra, ve! iunéhira tabularu íicfabrefaóla, quod aperiri
cunda quadratura accedente Luna tontra Solero ^&ram POÍÍet fine magnis viribus. ••'^pcuu
naturaliter, quod voluntare Dei iuncaqu

8 4 G e n e í i s ; C a p . V Í I L -
fecünditm íánonem, licét htí!(niii fít i'birecnndnni^ , • _ _ ,
quia ciuTi virginitas lít circa abílinentiam a delcélabili Quaentur, quaenam pnt ammaha, qme hic appeUanttiy'.
venereo, miílus,eft, qui mpgisabftineataddeóbbiii ve- ' tnunda. Qmeft. XVI.
nereoj quam virgOj qní nullo rnodo raierti deledationem
experitttrifed eftin medioíccundum rationem, quiareófa 7 0/«mW»?í¿Ww.C^omodoponiintur hic animalia
ratio imperar, nunc eíTe continendum abomni deledabi- V_ munda,quia tuncnon erantifta, vel illa determinali:&aIiquod
rerapuseft,in quo non debcráüs abftinerea te muda,& ideoin legeEuágelica omnia mundadicütur,
deleólabili venereo . Er tune velle abftinere eft cxtremurn 'qux cu benediótione percipiunrur, \r patet Aduum lo.c.
íuperabundans,íicut vdle eífe vir^inem tempore, quo Sicdiciturprimíead Timot.c.4. C)uiaomnis creatura Dei
opdrtebaí multiplicare proiem : Er Deus hoc mandabat, bdna eft;& nihil reijciédú eft, quod cum gratiaril aóh'one,
íicutin exordio generis humani tempore Ada, Se mundo percipitur: finétificarur enim per verbú Dei, &oratipné, ;
pereunre tempore Npe. ideo Deus ílib pm'cepro pofuit Dicunt tamé aliqui, g^c^rimonia demúditia animaliu
ebtrum, dicens, crercite& muUiplicamini, vt infra patet. erar tune quantum" ad cognitionem, fed non quantum
FtlijtHÍ,&vxores filiorum tuorum.hx hoc appareCj quód ad obfcí uationé, quia vt patet cap.fequéri, omnia animaóciohomines
folum faiuari funt per aream , fcilicet Noe, ^ lia tradita fant hominibus in cibú tanquáolera virentia.
& tres íilij eius,&: quarruor vxores eorum.T^??» in volati- • ;Et tenendo iftam poíjtionéjqu^ fatis rónalis eft^Sfce^U
¿¿^í^;, fcilicet auibus . rdeft ómnibusquadrupedi- erit,q, folum decé fpecies animaiú quadrupedum oblata
bits,íiue manfuetrs.íiue nó manfuetis.^í/?ft7í¿«.f,ideft fer- funt.qaiade peconbus folum decem múda funt, vr patet
péntibus ¿'^í/cííc^wj. Quia animalia iam domefticatain Deut.i4.e. De voIatilibusautmulr^fpeciesmüdarQ funt.
aica forréexire nollér,nifi Noeeaeducerer.fi w.fí'e^íw- , Vel poteft dici, 9 vocat hic textus animalia müda om,- '
fii fkper terram,idtñ lá non habitetis in arca,fed í\iper ter- niajqua homines in cibum fumebant,& vocantur múda,
ram ambulate,& maneteX>^ycí>e (¿r multiplicamim.lWuá ad differentiam quorundam, qua propier vi lira tem fiiá^
vérbum non folum fuit didum hominibus, fed etiam be- &mvi!am complexionem non comeduntur, vt ferpcntesj
fíijs^quia ne:eifana erat vtrobique multiplicado: 5c lieet iuméta,5i quadam fere.Etiftud eft ranonabilius, &:i¡lud'
beftijsiftnd veibum inrelligibile non erar,ramen Deus tenuimuspracedenricap.ideft, incé- HMc
mouir eas fpedaüus tune ad defiderium generandi f quá dit illas carnes rotaIirer,nihil de eis dimittendo; dicirur.n. fíüfu
ante mouerat: & neceífe fuit, qnod tempore, quo in atea holocau tium totü incenfum: & diífcrt a vióbma parifica,' re fien
fiierunt,nec generauerunr, nec ad hoc indinabantur, fa- Se ab hoítia pro peccato,quanon totaliter comburuntur, f-'w,
cíente hoc Deo:hominés áutemexterius per verba ex hor- '"Ycparet Leuir.3. S^y.cap. Odorátus eft dominus'^ i
tatus eft, vt generatioai vacarét. Sed & omnia antmanttci, „ odorem fuamtaris,idcli,p[a.cim Deo illud faerifiduro,ficut
ideft,aues,& omnia animalia qnadrupedia, fiue comefti- placer alicui homini res boni odorís, non ex feipfo 'quia "
I bilia, fiue noncoaieüibilia,pr.trerea, qua ad húmanum de fenihil eft,fed exdeuorioneofterentis.Etefthicfíoura
adiütonum ¡n oneribus porcádis deftin.ua funt,& anima- qua vocatur antropofpathos, i. quando humana paííio
lia venenofu/a?we«M. Anim día daca in fiibfidium huma- Deo atcribuitur: Deus enim non odorat, cu non fít corpo"
num,vcfuacaí]!i!,equi,muli,&came!i.£írípíí7ú,^í/á:rí- reus in eífenda fuá: & dato quód odoraret, ifte odor non
ftantfiiperterram,^d^Aommzamm^h^, quafiiperpedus erat odor fuauis, fed odor grauis,f.odor earnium combu
mouecur,& funt venenofa: nullos enim pedes habent, vel ftarum eum adipibus Cuis.Etait adeum,neqmquam vltra
fíhabent, valde parui funt ,ira vt mngis peótore reprent maledicam. Placatus dominus facrifieio ílóto per Noe,
quam pedibus ambulent.Et dicicur.í^i/^er terram.^d dif- quia a bono corde fiebar, promifit, q, homines nunqnam
ferentiam pifcium, qui dieuntur repc. lia , fed reprant per delerer,ficut ancrd^uerat,fubdés elufam,vt infraparet.
aquüs, & non Secundum genus fitum egrejja, Maledicam terrae M,omm creature habiranri in térra.
Ideft illa, qua eranr de vna fpecie fimul egrediebantur, íc.hcer, vnaierfal.cei:, quia non folumin diluuio homines
deindeilla,quge erant de al.a fpea-Jicuc enim ordmarim, penerüc, faí etiam beftia. Vel poteft dki térra maledióta.
Se itnpermixte ifta animalia ingrelfa fueruhr in arcam, & quia in díhiuio etiam tota térra in térra nafcennbus
itaibi manferunr^fícQrdinacéegreífafunt.^^^^^ ¿mnibus arbonbuspeiorata eít,qu,a intrauit oLanusM
tem A... Supra pofira ftutobedienna Noe de arca egre. í fus in cerras, & qma cruíta fupeS,r térra, in qda«at virdient.s:hic
autem ponuur deuorio eiufdem off^a-euns.^/- tus germínum ablata , & ddeta e( • & ^ e ^
Dommo Deo. Videi^c Noe fe a Deo liberarum de reí,da fuit, fa fcdine corrírpta c ñ p L ^ ^ ^ ^
rebat>otíercnsdecunótis3mmal¡bus. homines pumn funt, fed tota térra vniuerfaliter, ideft,
^n^tareÑoefuitexr.^^^^^^^^ -clNÍÍ^cTr nt l í ^
ir-^oblig^rioaliquaad egalm ^^^^^^^^^ """cin ftatu ^ ^
fpedaliflimumhonoremprabereprotantobenefiao^h ,!ÍÍ? n^ h .
tuIiteimulcafacrifida.qu.alicetfíntaliaoDÍ^^ hic totaliter pumn,fícut íuit dean^elis malis.
tía ad cultum,& honoím OetnVhU ram^^^^^^^^ ^^cir.quod non folum nó punietur terr-^er
proprie Deo conueníat, fícutTnf^S f aTául.^ T ' f ' í
adarationes, l.eetDeoconuenian hoZ^^^^^ parer,quiamultotiespoftdilu
terdüimpénduntur.SacnfíciúaStam o«^n«bomines fimul dedinauei-untin multas iml
tiquo exuritr^ulíu/vnqSSlS quitates^amen no feunt fímul punid, ín pnncipioaucunq;
errauérit, í^crifiduiüaiicui AhcS l'r? u "" condinonis hu^nana in fine prima ata'ns valde de- .
ro Deo, vel d, quem verum D e ü m X S ^ ^ j . W pu'm.onem fncei., fecundum rationes,
Hispecorsbus , c^ volucnbus. ín leg-^SafeffoW (upr^.C.Senfiss, ideft appetrtus fenfitnagenerapecorumofrcrridebeblnt
ídLT^n^^^^^^^^^ f'"^'^^'tpronusinmalum, qu.a licerinrellechTS,&i^^
turtures, aut pulli columbarum, vt patet r t ^ finej.tame parsirrationalis,f.appetitus se'fititotum:
aufa autem horum ibi pbnim? Lei^ri ^ ^f' ' 'Jlud Apoftoli, caro "
r;.cap.hreuiter. Noe autem non obfe uau ^ hVr^ f^ cocupifcic aduerfus fpiritum, & fpiritus adueVfíis carnem,
:gem,quianóndum datafuerat nieutamle- ad balaj.c. £t cog/tatio. Corrupto.n.appetitu fenfínuo,
•^'-•P"^xiltimacuiapGiétia,fequiturprl®ac9g^
. ^pra-
( V
c

Genefis Cap. VIJÍJ
í, «,.,,inmiiidieium , quia cogitationes hominum yanrc. A' An-wdiimio tempuscejjauerit ? Qu^ñ. XVllL
!innnbeitas nicipir aduenire . In pruna emm atare, ^ T On reqmefcent.Ideft non eefí"abunt,rc-d femper fibi
infecunda, quaeftpuent.a,propterm fticcedent. In dihiuio enim iíla tcmrGia ccftauen
hm & natura imperfeólionem , natura noftra runt, non quantum ad fubftantiam: quia tempus ¡n fe ip-
^''P^!.VmV¿tua!icer indinatur ad malum, hcet m aliqui- fo,vt regulariter accipimus, nihil aluid eft,nifi mora mor"
iuHa fuopleat atatem. In fine autem pueritia mci- tus Solis in fignis fuis Zodiaci: & quia inilio anno diluui)
rnaiis concupifcentia, & cófequenter alia pafiiones. ita motus fuit So!, fieutin ómnibus alijsannis, ideo non
pitcarnaio ccíraun,íempus : fed dieunrureeíraíreiftatempcraquan-
^ ^.A^ if>tellimur illud-, non ociidam omnem ammam. turnad qualitarem , quia cuilibet iftornm temporum cor-
^ Qu4. Xni.
iñtur percutiam vltra omnem animam, ficut
refpondetquadamdifpofitioinealiditate,frigiditate:vel
aliis qualrtar bus:&ifta qualitates non fuccellerunt fibi i»
illo anno: quiafemper fuit térra cooperta aquis, quód eft
N nn
fri Idéftnon ocddam omnes homines, & omnia contra omnem temporis, complexionem . Ceftauerunt
• { £ ficut n u n c fadum fuit in dilumo. Etfi argaas etiam ibi fakem quantum adaliquá parremannidies,&
animaiia, . confumet omnia,B nox:quia tanta erat a,ens,& nubium obfcurita£,quód nec,
expurgando elementa.Refpódetur, quod iftud Sol, nec cerera aftra videri poterant,dú pluuieJd^ajierQt.
ífS'^im intellipitur ad peccatorum punitionem , fcilicet, Poft diem autem iudicij ifta ceífabunt , fiue,quantum
ürnnter nullum peccatum mundus vltra con fu me- adqualitatem, fiue quantum ad fubftantiam: quiaeften- -Pf^»*»»
quodprop ^confuroptus eft: fed bet^eomnia deftruen- tia temporis fundatur in motu j poft diem autem iudidj .
íhuius mundi reftaurationem , vr incipiat térra no- non mouebunrur orbes coe!eftes.:3quia non eritneceftaria
& cdum nouum, vt patet Apoc.lo.c.CundtiS diebus generarlo, & corruptio, propter quam fit motus,ideo nec
ideft non mutabuntur témpora propter aliqua pec- erit dies, nec nox. De hoc Apoc. lo.cap. Vbi diiitur, quód
hominum , ficut nunc mutata fuerunt: fed ómnibus ángelus fortis pofuit pedem vnum fuper mare, &alium
GuibuSterradurauqrit, durabuntifta vicitfliudi- fuper terram, iurauit per viuentem in feeula feculo-
S a temporum qualitates. rum, quód tempus amphus non erit. EtZaeha.r4.Cap.
Et naninrdligituf. Cunáis diebus térra, ideft, cunóhs Ent dies vn a, qua nota eft domino, non dies, nec noxj &
d'tbns ciuibus térra divrauerk, concipiendo fimplicitef: in tempore vefperi erit lux.Et loquitur ibi Prophexa de die
.cuia poft dieiiiiudidjterra mariebit,&aliaeíemenra,vt indidi,vt fatis patet ex contextu htera.
patetEcd.i.cap.generado traníit: térra autem inaternum
manet: támen non manebit tempus inefiíis, nec alia C Cur annus diuidatur in fex témpora, cum Naturales diuitempora,cumniilIum
tempus erit: fed intelligitur.C«;^- dant eum in quatuor. Qtmjl. XV liíi. '
dff&Mí I^dí
alia animantiamanferint fuper tevmn,. Vel cundlis die- C Ed quare diuiditur hic annus in fex témpora,cum
bus, quibus eeneratio, & corruptio fuerint in térra. Se- cund um N atúrales, Sí Aftrologos folum in quatuor
mafií,Ifta dúo ponuntur inredo,aliquieapo- témpora diuidatur?
nunt in gehitiuo, adiungentes ca illi ablatiuo, cun¿tis Refpondetur quod diftindlio temporisanni aílignata á
íiiebus. Sed non eft benediétum, quia geninuus illius ab- Naturalibus eft fecundum quatuor primas qualitaics, Se
jatiuieftterra . Etiam, quia tune folum diftingueren tur íecundum dominium earum. Illa enim pars .-mni,in qua
quatutM: témpora, &:nonfex:liíera taínenvultponerefcx vnadominarur, vocatur vntim tempus: de ómnibus
témpora. • . quatuor. Hic autem diftinguuntur témpora vnigariterj
Item quia fequererur, quód omnia témpora deferipta partim fecundum qualitates pnmas,partim fecundum
inliterainduderentur, 6([^vpluerenturinfcraente,&;_ aólushumanosinilhstemporibus: quantum adhoc
meífe, fí ponerentur geniuui fignantes pofleííionem: fed afí;ignant menfem, qui coincidir cum vere, 5c Aeftaie: &
intdligitur,quod Sementis,ideft tempus (eminandi, fementem,qua coinddit eum autumno,& hyeme,
meffis,idett tempus metendi, & fiedealijs, nunquam re- E)
quiefcent. Diftiiiguunturenim hicfex.tempprainanno De benedlólionc Noe J próhibitionc
" per aqualia: & ideocinhbet temporicpcrefpíondent dúo ^ . ,, ^ , ,
menfes. : • . . laiiguinis 5 íjgno foídeiis, de vuica,
-i .. incbriationc . IS9C . malediéHone
»wi.Noueoíbris. > , Chanaam pucri, de Cham, &nlijs,
Ddnde medietas Nouembris, totus December cum i • ím ^ ' o, Vx.rrirkní'
r

^ 86 Geneíís ' Cap. III.
. . mmm'vohifcHm,&neqmquam vhrainUrfi^ dum VÍm verbofum , fed fecundu módumcomunem Iq.
qpennú.Dicimrm.replerio terree hata^^^
MiL7terrm . ñk,tque Déul Hoc efl ftgmrH fcederh, Ü er.im hommes tena propne^ unplerentjmpoffibde erat
Í S Z m Z e , &ad omnem imLm ¿uemem. eos natnrahter viueret qüia no eíTeteis cibus> nec requies»
^ ^ v é i ^ m tñgenermoms jempternast Arm meum nec poterat modus talis ^^
tmJmin hMtís, & erit flgnumfcederis inter me, & ínter fter,aü tremor fit fupÉrcunBa ammaha.ldeñ omma anim»
r s CumméobdHxelonubilím cdum ,AppfebitM lia timcant,quando vidennt vos,& tremant ex magno ti.
Leus inntibihí; & récordabór fddéris mei vobifcum , & more.&ed non eft intelhgendu ex hoc^ Noelihjs eius
7ummni anima iJÍuénté,é carne vegetat non dederitilliiddominimti íuper animalia, qddatu fuit Ad®
érunt vltra aáú£ diluuii ad delendm vmuerfiam carnem. manenti in ftatu onginalis luftiti®, f.q> nullum animal et
Érttáué arcus meus in nubibus :&videbo illum & recor^ noceretífed oía mandato eius obedirent tanqua animaba
%ibor fmderis (empiterni, quod eft ínter Deum, & domeftica.Sed intelügitur hoc qiiantum ad qusciam aniimnémanimiin
%iueñtém vniuerf^ carnis, quae eft fuper malia.quíepartcdomcfticabiIiafunt:velg,animahaom.
terram. Mvitque Déus Ncei H^c eft fignum fwdms,qüod nia natural) ter timent faciem hominis , licet aliqua cu incohllitúi
inter me yer omnem carnem fuper terral- Erant uadút cogen te timore, vel famis inopia. Vel vt ait fcholaer¿filij
Me i qkiemjti fiuntdéarca Sem, Cham, & la- ^ ftica hiftoria,hoc ad cófolationem Noe, ik iiliorum fuorii
phiih . Tom Cham ipfi eft pater Chamam . T res tfttfilij diótum fuit, quia ipíi pauci cxiílétes timebant a tot beftijs
, Noe. ab hisdiíjeminatum eft omne genus hominum confumi,nec credebant feillá pacem cú beftijs habifuros,
tupir vniHerfam temm.Capitq; Noe vir acrisolaexercere quáin arcatenue^: quia videbát illud ex miraculofuiíle
Í¿raW, &planiauit vineam^ Btbemque vinumAnebriatus donatu: ideó Deus tollit eis timoré dicendo. Sit timor,&
ih ntidat^s eft in táhernaculó fiuo i Quod cum Vidi¡¡et terror vefterfinper cun^aaúimalia.látñtíóumcsimcóíiu
Cham pater Qhanaam ¡verenda fcUicti patris fui ejje nu mi ab animalibuS ferisjfed magis ipfa animalia fera dmcd^ita,
nún'ciaiátduobus fratribus fuis forai. At ver^ Sem, bunt vos: fuper cúda animalia/. quadrupedia, fiue fera,
^ japheth paílkm impofuérunt humeris fuis\& incedemes flue máfueta. Et omnes volucres cdu Qma aliqui yolucr^
retror/uf^ ,operueruni verenda patris fui;faciesque eorum funtdunílimij&crudeliftimi, vtGriphi, aquibus homiíAafryíí^
erant i &patris viriiia non viderunt^Euigilans au- n^s timebat cófumi. Cum vniuerfis, qu& mouentu tn terra.
tem Noe ex vino/cum didicijfet.qu vita hominis ideo nuc ita breuis eft,,
uam fibi multip^licanyideo Deus multiplicauit in^is gra- 'qa=c^rnescomedñt,inducétes teftimoniüjf.q, ideo in pri- o;
tiám fuam. . •ma«táte fatitfii^€t>aiitysacaR»ibus ncn.-vefccbáturtfcd cttr
y e póteit mteliigi, quod ifta-'benedióliofit augmenta. hoc pro vtraque parte ridicuIoíum.eft.Non.n.ídeo homitioin
bomstcmporalibu^>velín prolej&manifeftatuvper «esprim^etatisnn viuebát,quiacamibusnÓvéfcebátur, f,t ,
Id, quod íubditur; Crejcm;:& multtpltcamini. Sic enim a magis viMífén t,fi carnes ctímedífset: fed Vita corú pro- «i»
í^D^^le^ortariAdamv&Euam ad multiplica- ágabarur cx:mialtiscaUfis ,^uas aflígnauimus íupraj.c, d
S S ^ ^ ^innnuiturmaximé¿matóvcóílexÍGner¿^cibor^
' ' _ quottdtepéiój^tur:&,pp m^áentiam celi^ua; nó cóncorr
i- r-i- dat nucprioTi tepoiijCarfifes aCttiníhi'l übftát^^ in excef^
Jctte , ^ multtplwamtm. Q^fl. J. : ; Si tamé homines nuc árnibus nó vterentuí mini&víue-
S ^ h S e d^omoibus;qua.mouenturinterra;poteritisaífomerem
iiS^ScládSioS^^?^^"^^ cibaquicqüidY0lueritis.N0.debeth£inteiligi:impemti-
«^í^g^^Deusmádauerithommibus.q^aínime^n.Sbúde
ira q, amplius non eflet aliqua c S a c^^^^^^ qus mouentur in terra:qum fie terieretuDComede-
formauitexAdam.SSa^ gnarttcómpkxionrhumani,i^ noheonuenicíliit^^^
tamen q, nunquam SshondnL^n^^^^^^^ g^ntes^comedantferpetes, ficut Aethiopes'c^Qt drauenien?quia
filij duitati ¿ b S cones, vthabetur de proprietaubus xertim li^rJ^icmir
durabuní, nunqiiamderelinquentdS fuaí-t^^ enim^quod Aethiopes^occiduhf dracones extr.hentes
eorum tota q^aída paruas^p^tes nigras corporis , m quibuseft ven^
comedunt, ST confirmatur hocPfa).
^ .F ípoiHiones nodebentiIuSli^ifecu. iio^.Dracoifte,quenHufoi!mafti.ad:ílludendum.d,& de-
<
•diíti

Genefis ^ Cap. IX. 87
eum in efcam popnlís Aethíopum. Vel poteft intclli- A fudeñtfanguwem humanum'.,fmdeturfanguis eiusJdeñ ñ
a fbIv omne no diftnbuar fecundum fuam toca vim: fe- aliquis occidai aliquem, Deus tradit eü in manú alteiius
aidiim cbcómunireí- rep'eFÍi;urin fcrrptuns, fed accipiatur occidtntis eum ; fícut habetur Matth.z^í.cap. Qui accepic
nro inühisJ.Omhe mM mouetnr m térra erit in cibum- gladiu,gladio penbit,ideft dignus eft,

88 Genefis^ _ Cap. ÍX.
ponit illud Eufebius. Sed iííra varietas accidit pr opteropi- F aeré íicut, omnes naturales effcélus, ^itaít Ptholometis
txlontsde tempoiibusregisOgigi»de quo funt quinqué in Almageíío,&in Qiiadripartito,non videtur rationalc,
topiniones,aut fex,vt tan

'' f'pmcñs ' . ' • Cap. IX.
• fcüt'cec ffcneratióncm iris cítraclyfraum cxdiTííere. Eí íi di A nem pracederet taíis deííccano, quaiem ií^i deícribunt,
luiiiumYacbim í-emijore Noe fuifler parnculare, vcrunu vtrunque iftorum impoftibíle eífet naturaiiter, fdlicet cor
fiiiíret,quodii!Snonpí>miífetapparerepauco tempoie^ dis lanera,¿k bonorum exteriorumabundantia. Dicendu
ntediiui5i"'"5 fcd quja^jpernatrraíiter venir illud dilu- ergo,quod anteiudidum nulla talis pracedetddiccatio, '
uunn per vnuíí^ diun ante dilumum exiftente aere nOru erunr témpora felicia íinebellis, íine tempoialibus an- > ;
feolcco v¡xporibay,íf0t0nTenni apprfieie.Dicen^um e?go guft{is,ita vt iiomraes poíTeiít vacare delicijs^mxta cor, vc '
miodirisante díiu!'iii-mi dato quod apparuiífer, nihillí- ex verbis Chrifti colliguur o ' í
^niíicabai &ú piad tumi íed.folóm íígmficabat nataraliter A quo enim ifta pofítio d'e non apparitione iridis ortum
m2%áincopiama¿jU2r!im;,ílueparnculare diluuium fu-* habuent neído,fed confíteor mihi nullo modo placero,
bito non fqíúrum ^Poft dikniiitm anrem fado federe in- £ra)it ergo filij Noe. Ifta-párticula ponitur recápitulatiue
rer Deum » & homines cfpn'iris díc í^gnum diluuij vni- ad fupradicta, & praponiturad dedarandum Hiftoriam
nerfalis non futtirijquod Deus voluir,quod nunquam am de inebrianone Noe. Filij Noe.quiegrejjifmtde arca;Sey .
'fíhh-.r piiús vniucifait,diluuium inundaret. ideo hoc erat caufa Cham,'cfr lapheth. lítos filios folum habebat Noe, quan-
-'M d» noninduccndi diluuiumjSed vt homines tnagis certifica- dó exiuit de arca.
rentur voiuirdare ir-idem in íígnunrremcmoratiuum, nó líh atítem quando de arca exierunt, non habebantaliinfi«Tnumconfe¿huum>
nihil enim cííicit irisad non eífe „ quos fi!ios,ncc ante habueranc,fed poft diluuiú'natifunr.
diluuium vnine.rfale,qui> dato quod nunc eífet iris, & ni- De quo-magis diximus fupra 6 .cap.Pprro Cham.Cú Moy
hil mpcando de viitíitc,vd cfixienna eius naturali, poífet fes hnius li bi i Hiftoriographus multa fadta norabiliailindudfubiíodiluutumvniueiíaleaDco,quodnonfíeret
^ Jius temporis rdiqucntnófcriprajioc folum tetigit, quia
íinamrahter fignificaietjri,,-non futuium vniuerfile di- intentio fuá erat dtducereiftam GenealOgiam ad íud?os,
Irtüíum ,q«ia tuncoportebat mutari aliquid de virruto quibus lex a domino data eft, & quia illi poífeífuri erant
^jyj ^ • ' terram iftaium gentium Chananaarum ptopter peccarG
Eft autem iiíspoft diluuium fignum non futuri dilüuij Chananao}um,>?t patet infra iJ^Sc r;. cap. Se Leuir. iB.
particularisimmediatcexcaufa.afiignata,¿>cquodnatura ideo defcnbirur hicpriricipium péccatieorumi ícilicetirfe
síímutari non poteít. rifiopatris, propter quod maledidtio venir m ftirpertu
1/ tt , iA-\ain.Tre!fihj Noe,GrabhisdiJJemimíum eft omne homi ''
An mdrd^mtaannis anteiudiciummnapparehít Iris. , mmgenüsfuper umuerfam terram. ' i V
Qj^ít. VllH.
, • ' AnNoshabueritalio^filiospr£ternominatos.
iííairidc a multis dicitur quod qiiadrigipta an- Qu&ft. IX. '
, pisante diem iudicij non appaiebit iris .Etfi forré *
diceretui^quod poft appantionem ladis peí quadnginta ^ TJ X hoc videtur quod Noennllos alios fílíos habueannosBonpoííit
eífe diluuium particulare,adhuc haberet Xl nt,nifi hos, qnia fi aliquos alios habuiíTet,fcripturíu
aiiquam:cuidentiam^qnia,,ad diluuium parricultre requi- nominaffet cos,quod non i'acu. Vd dato quod non nomi
riturvaíde magna refolütio vaporum,6¿ eleüato fuccefti- naficr,ab ill;s tamen deíkndiíidu aliqua gentes, fcdab
ua ad partem medí) inrcríUtij, & quando incipiunt muí- ijs tribus dcfcenderunromnes gentcs,vt dicitur hic, ergo
tSTOírtüffdenfariillivappreíí:,non poteftapparereiris, fed nulli ah; fuerunt. DiHeminatum fMAác&.á\m(mn pez
( •iítivap0tcspoílbnteíleit]i tali difpofitione condenfatio- ierras fucceíliueíiis
per qiudraginta annos ante: ergo m illis quadraginta Satis autem probatifta ratio,quod r>Joe poft diluuium
annisnoii'.poteft fieri iris.iítorum tamen intentioert, q» fílios alios nullos genuit,& enam quod non genuitante^
ad inducendamillam mflammationem, qua piacederet diluuium ahquos, ^ nuilc fupereíicnt poft diluuiuin..,
iudidumt requiriturmagna difpofitioin aere per ficciratc quiafi fupcreifcnraTOiiJtfWJi^ie diífeminarcíur genus
^ :ad magnam,&fubitam inflamraarionem,^ tanta difpofi humanum,ficur ab his tnbiis,¿¿ tamen ab his folis uibus
tío non poteft caufan míi per quadraginta annos ante ad diífeminatum eft omne genus; ergo non fuerunt alij, qin
minusindpiat deficcari aer; eigo in illis quadraginta an- luperefient poft diluuium. Nifi forte dicatur quod aliqui
wwswnquamformabitur iris, cunuris non poífit eífe niíi gcniti funt poft diluuium a Noé, fcd ilii nullos filiosgeá9?oí?in1iubealiquahteraquofa,^défaexpartepofterion.
Sed Diuierunt. ' ,
vntt^r- ifti videnturerrarefíciitahj de diluuio, quia íicut diluuiú Et ideo non nofiriíiantur lTiic,quia non fuit ab eis oifie-

: go-- ^ ' Genefis • - ^ , ÍX.'
' ' ' jijuni«mDbtemk^& ideoifti non nomrnantúrs'-quiacx ^
: non fiiu mukipiicatnm humanum-geniis poftdilaniú, Anplan^au vmeaflatimpro/uxit vtíai arta Noe, vtfitde
• t i iftud poteft aiiqualiter fiaftitíerijquia non apparet ma- ; letrojehm>quod,ontur duakus honsab arte.
• - nifeftafaifi^as tamencommmutertenetur,qnddnul - ' Qjí^fiv XL.
• ' ' los alÍ0sfili0shabuerir.N0€ante,neque poft, & iftud con
' fonat racva;fcnprtiiíe;nam fupra óocap. ante dihmium fa- . \ Liqui dicunt hic multa fabulofa, fcíHccrquoditr,cit,mendonemfcnpturasquandogénuirNoe,
&dicitur j[ \ mediaré,vtp!^nrauitNoevincam,pLoduxitvuas,
, quod genuit iftos rresj&de nuüaaltofit menrio:&uaitti Sc fecitinde vmum,&bibit,&:dicun't.quod^hocfecií^/tñfoli
fuerunt, &abcis diííemiñatumcft omne genus hu~ *bufdam confedhonibus naturaiibus. ^
manum,quia aiiquas terrae ante-jalt'qua vero poft inhabi- ^ ' Quód au^m hoc fíat in quif^ufdarn herbis, fatis contarse
funt. ~ ííat. h'r'nobis vifum eft Petrofelinúm infrá düas horas na
- ^ - - / ' ^ fci,poftquam feminatumAiera^;fed'non videtur poffibile
Vbifuitprimapopiilatiofoíl-dHmiium.Etanpoftfeccattim fecundum natura'm ,quod fícfiatin vite quia ibi maior
Ada anteddumumnece(¡Lfuenthomímlaborare. virtus rcquinrnr.
Qmft. ''X", ' ^ Euamquiadato^quodperaiiquamartem naruraiem»
" ' ^ " " G fa'Itcm ómnibus cognirampoíTrnt'Vu.iECuo npfci,oporre-
^ Rir^a autem popuiatío poft diluuium fuir in Arme- bar poftea n a-^uian.ad quod diuturíntasteiTpoirireq'iiri
( \ nia apud Tauriim,&Caucafum-moiítes magnos Ar tur. Fundámt nrnm autem iftoium eft, quod dicnunn li-
' , " rneni? 5&r patet ex eo quod dicitur infi'.ea". II.fcilicet quod xcx^.Plantamtmneam^bibenfiuedemno etus mebriatused^
' > - Nemrod dim aliíjsTeqiVapbusteceíítiú'rele Oriental} par Etnulla.mora inrcicKijrintei planrarCj&'bibeie.Sedhoc
j ^ " 'te verfus ,Ócc!dentem,&ven ernritlacápiim 5enaar, vbi irriforium eft, quia íic eít modus communís fcriptura io-
• ' ipícadíficaintBabylonejm.Scd fecundum orbis terrarum qiiendi,fconcepit.& peperit.'cpnftar tamen, quod nulla.»
' ^ , , ordinatipnem,vtparerper Paiik'im Oroíiiim hb.i.tie Or mul'erimnicd'atepoíifíjnceptionernpeperit. Scriptura
mefta mundi,circa latus>Scpfeucriona'le pott'rcrminoi íti enim folum curac de cílentiahblis narrarionibus,non fe ex
, - . diarranfueijíahteriacentis^aSepxcnuionead Mendum , rendensad qucTciam accidental!?, &éxtnnfcca. Dicendú
&bccupantistptarofroñtemOríentiscontra Pccidenic ergoquod Noepoíl annum-ti. p'antatione vinca,\el poft
inreritiontem Caucafum á S'eptentíionci Sc mare Pcrficu plures annos,íicut nunc íit,habuit vuas m.atwras, ex qujaMendiefunt
genre5mul|a,inrei quasArmcnij funtrn- busbibit vinum,&1'nebriarus sít.Etnudatuseflintaber-'
te foatrra Tigridis,5¿ Euphratis. Sed defcendédo pci ¡dé naculofuo. Quia m tabernáculo fuo bibit, & ibi ineoriatus -
larusSeprentnonalIfcontraOccidentemmultistcinsin- eft,& donniuit: ' , ,
tcricdbs fequuntur Babyíoni#, & Galdaaaliqualirer ver- H Et ifta nudiras fuit quantum ad partes cenitales i d?tp -
. fus Mendianam f^tcm-Per mersa terram. Scilicet ha- enim quod alia partes eorpoiis vidcíentur ,>verecund)aÍ''
birabilenv,non enim tota térra habitara eft. Aliqu^e enim non fuit, quia verenda non-cíant máxime in viris, de mvs
teiLapiqprertnrempenemlocorum,&defe¿him vióhia- lieiibusaurem al'alatio-eft. átiodcummdtfje^Champa^
iium non habuanrur.Aha autem pioprer gentuim pauci- ter ChanmHk vocauír'Charn pareiChanaan:ou.a
, tatcm. €^ptrque Noe. hic ponitur fecundum, fcilicet íta- quídam voliinr,Chííriaanncpos Noe mitro vidir K'oeHl
' ' tus Noe poft ciiluuium quantum ad agnculmram,& exer fe nudatutr,& nundau1t'parrj-fuo/& noftca ChalnnSt
í«mim.CiVoí ejje mragrícola Id eft colens agrum Vel nominarur Chanáan, qií:á poftea fuit^ecutiirS^T
t* luí ¿l'gf ter,-'vrhabcretind«fruólus;&dicimr.C^p/^Qrya morespamsíuiCham.Velvenusdicendú,quodNtíe ma
Znelco ^^o m toto corpor.. isf^lt
^ en:m hominiseft^gcnUfus;, &mu!mmhfe
pru.iparcntesinParadiíepoftpeccarurn5í^d'iarévc--
' naiOratriddij^de quod x ^siraS^fu^^^^^ • anteoinnran.embra eorumli.
• a^itematateViorart r S ^.Tr" ' ''^^^"^^'^«n-exa.immediareconin
tc-iras, non potuerunt frudíus ftL- nnSabo^^^^^^^^ cupifcenna^in genitalibus.'quam cum tenraífent crmpri»
beu. ideoindiguit térra cuko"c Xu^fe na^^^^^ Pn'^erc,g,noñvalumint^riibuerqnr,regentesri;.u.¿n
vir z^ncourExercere terram.U eft mouere e im arando ' • , . .
^^ &fodiendo:quiaíicterrameliusd fíSSi a^^^^^^^^^^ ^iemm Noefemoraíiahabuiífet,, dato^ aliascorpodaminíluentiamcah,&humo¿n
f P^"esnpdaípunáaíentfemcral,alh.cárega.ua
Non quod vineamipfeKau^ ^ verenda. Scili-
• rl ^^ P^^duxic , fcdLiripicro iS^rv Í^Phe^i^; hoc v.detür, quod ifti ¿irncs ira
«rit ^^bantincodtmubernaculo, quia hic non poteíi daifa
hit int. """^P°"t»J'nouiteryinea,vuaoDnmi.íánonsf^ rut iDusíuis,vt eos ad iiridendum piouocarer/fed ¡píie
' Ignoraosuuneius, fed ^-^^^inecvokierunt ponerepaliumanteocucífc,vr
de aqua. ^ 'Wbendum los,6c mcedcie ctftis vuki^us, ne ahquí occaíione vide-
S^undoquiacerebrum Noe erat d¿bil& cum eífet af "on e^^^
. fucíadium aqua,& ideo a forntudine vinii ^iídntécó ''' veneianr, íld poftea per Semiiamideni
tULbatum^ftj paterhocin ilhs, qui ad vinum S u S " • O quantalilioT!»r^"'^
ftica¿ti—1 íi bibant cmus intbnantur " patrcM^o quanra viÍSas5vdrú-s auertunt, & re- ^^^
- ^ ' " ' '' " ' . ' ' V ,1'
• ' • • í 1 1 '

Gcnefis Cap. VL
MuItUm hic inftruirour circa paternam reüerentia^, A ftat didtum^quia Noe non poterat rnaledicere Chanaaiu
ne paternos defcciasirrideamus,fed quatumvaluerirtius antequam natuseíTet, ergo non fuitin primo anno,cunu
ronteneentesaquanimitertolleremus . ^t^anaan non fuerit natusm primo anno poítfxitum de •
Wí/»íOT £brietas enim dormiré fadt,& lile fomnusm arca-ÍMaximé quia non videtur Chanaan fuiífeprimogenaturaliseíl;ideonódíciturquoNoeeu3gilauit,fedquod
mtusCham,cum multialij ponanturantecumin narraeuisii'auit
á vino. . ,. • ^^^J^^^^onm Cham:vipztei: fequtnúca.Sermserit fra-
4riftot. fium enim fomnus íit quies virtututn animalium, vt tréusfms. Qma defcendentes deííirpe Chanaan feruie-
•ie oatetin z.de fomno,& vigilia: & ifte virtutes ímt in cere- runt í udais,qui erant íilij Sera, vt pater in multis locis in
,„,et Ff Kro vel dependent fecundum virtutem a cerebro. Qmn. l,bro Num.& Deut.& in libro lofue, & ludicum .i
Itlta. t» jjo cerebrum eft occupatum, ita quod ift? virtutes non_, diEius Domims Deus Sem. Vidit Noe propherico fpiritu,
Doífint operari,fequit^ur dormido. Cerebrum autem occu quod filij Sem verum Dei cultum feruaturi er¿£¿eclinan
patur quandocunquéfit multa refolutio fumorum grof- «bus alijs ad idolatrÍ3m,ideo credidit Sem eíTem mSiony
wfm. [ojumafcendentiumdeftomachoadccrebrum,vtpottci reuerenna,&píapofuiteumfratri fuomaionjapheth,
"" bum &:poftiabofem,&quia vinumpropter calidiratem &;priuseum benedixit,&DeumipíiusSem,aquoSétan
multas fumofitátes fortes de ftomacbo afcendere facit ad tagratiam habiturus erat,vt eum vere cognofcer^r,& co^
cerebrum ceífant vires animales in cerebro occupato fu- lerci,&etiam quia Sem induxit lapheth vt vcJarent pumofítatibus,doñee
ill? confumantur, vel per fngiduatem ^ denda patris fui. DiJatet Deus lapheth. Hic benedicit la«
cerebricopdenfeniur, & defcendant, & tuneineipK eui- pheth prenunciando multiplicatiónem eiusin piole,quia
&\\^Káoi^\^n%.Curndidici¡¡et,iim^feceratet.):^^^ patris reuei-entiamcuftodiuir:fuir.n.multiplicatusinfilij$
|joe per alios íilios,vel forté,& verius,quia quando Noe íapheth ijiagis quam quilibet aliorum duoriim. Dequo
cuigilauit,inuenitdifcoopertavcrendavefteíua &:fuper m&%\s4iciiim\uk2i:Fthabitetmt^rmcMlisSem.V^^
fe veftem,quam non pofuerat,inucnic; ideo miratus qCud ifta litera dupliciter legijcum fuperiori coniundim, itaq?
hoc eífet, quaíiuit a fiiijs, qui ei veritatem faóti indjcau£^. fit vna bcnednaio,vel diíiunélim ita quod íint diiae benexmt.
Filius fuus minor. Scilicet Cham. dichones .Si enim iegat«rdiíiund:im,eft fenfusjDeusdila
tet lapheth dandoei filios multos,&habiterin tabernaca
An lapheth fuerit maior inter filios Noe. lis Seni,i.Deu5 habitet in tabernaculis,f.quod colatur'á fi
Qudífi. Xll- hjs'Scm vero cultu in tabern^ji^fuis. Et-fic dicebarur
hoc cum íliperioribus patet, quod lapheth fuit
Deus habitare in tabernaculo^óto per Moyfen, vt pater
IS!um./.cap.&-in templo fado per S'alomonem, vtpatetr
E X
maior inter fiiios Noe, quia Noeincepit generare^ 5..Rcg.8-cap.Alio modo poteft tota litt^ a referriad idemj.
quingentefímoannoatads fuá; ergoprimogenitus fuus fcilicet quod fit tota betjediótioíapheili.Et eft séftisi dila'
compleuit centum annos in anno diluuij,f.anno fexeen- ^ let Deus íapheth, fcilicet in prole, & non folum hoc fed '
tefímo vita Noe,fed ifta non fuitCham , quia eft minor eridm habitet íapheth in tahernaenlis Sem,quia Sem eoómnibus,vt
hicpatetjnec etiam fuit^em,qüia Sem com- lebat verum Deum, & aliqui-gentiles de ftirpe lapheth
plcuit centum annos duobus annis poft diluuium; vt pa- ibant ad adorandum Deum in templo, vr patet de eun utet
infra.eap.i i.ergo Iapheth erat maior,jNecobftatfi di- choregina^ggdaris, Aól.S.cap.& lo.i z.Cap. & fecundo
catur,quod infiacap.fequenti vocatur Sem frater maior, Macha.j. ca^ dé3eieuco Rege Afia praftan re fumptus
quia ibi vocaturmaior fecundum;dignitatem,&: non fecú oro impenfis facrificionim. Vel quiain Aduenru Chriíti . ^ ..
«3umaty€m;quiadeSem vemfMSiasí&'tgtus populiis degennbus mulncóuertendierant,^inftruédiper Apo-
13d.De''Ec maí5ritate di¿tum fuit íupra íí.cap. Maledi- ílolos,qui de genere Sem eraní,iS.eterraillaegrepsefiApr,&^ificauitNmuem&fia
quoque inter Ntmuen,&
ieth^c eft ciuitas magna. At vero Mefratm genmt Lud^^^^^
«ustuitaNceproptcr.aliascaufasfupraptífitas..Adh«c MhnammHetLaabm,6tNephtMm,etPhetmp^^^^^
y m ^ -
t ' •

pi Genefis Cap. X.
^
Caslum'Je quibmegreffi sut Phili(i'ijm & Caphtuñm.Cha F popu!aneriinr,& vocárur nuncifte gentes vulgariter Tur
autemlenMitSidmem primogenitum fuum\ Aeth&u , ci. •MM'^^' A quo dich funr Medí, vel vt ait Ifidorus Ety.
¿\éu[mm,etAmorrmm,&Gergefmm.e€Eu&um,et hb.9. a Medo Rege Medí diéh funt. '
'^rauum,Cynmm,& Aradium, Samarmm y& Ama^
thmm,&per hoc eíií¡eminati funt populiChananMrum.Fa A quibus diBijunt Iones, atque Htfpani.
¿iiqmfuntterminiChanaanvenientibmaSidone lerararn Quañ. 11,
vt ait lofephus»
ftio pardsmelioris infra cap. II. prima in tres fecundum lib.I.antiquitatum
quod defcributltu: linea trium fratrum, fcilicet lapheth,
Cham,& Sem.Seeunda ihi.Filij autem Cham. Tertia ibi. H A quo diña Trada fit Et vnde Romanorum origo.
Pe Sem quoque. Circa primum ponitur quidam Prolo. Quaft. III.
. Bae funt generationeifiliorum
Noe. Id eft ifti funt filij geniti a filijs Noe. Et aeci- np Hiras. A quo Traces nominantur; Tracia enim repiturgeneratioproregemta,vel
poteft accipigeneratio 1 gio eft eoniun¿ta Gracia, qua ab Oriente eiuitatem
prolinea,velcoordinatione filiorum dg^mrmm ab eo Conftannnopolim haber, ab Occidente Macedoniam,de
demftipiteimmediato. Etfecundu hocfancet tenendo qua fuir Alexander Magnus, ISeptenrnoneDalmatiam,
primam expofinonem,quia renendo fecunda ifti non fa-„ aM^idje mare Aegeum, vr ait Paulus Orofius primo de
ciunr ahquam generanonem, quia non funt in fucceílio- Ormefta mundi-Aliqui decipiuntur eirea regionem Tra- di
ne,fed pofteri eorum;. Siant hic folnm tres generationes, da :putát enim eam eífe Gracia partem,red nonTft, fed Cá
quiafolum tres fih) ponunmr,vr tres immediate ftipites. eftab Oriente Graciajvt Paulus Orofius aíferuit.Simili- ifid
Sem,Cham,& lapheth. Licet Sem non fuerit maior in ?ta ter,&: Ifidorus !ib.9.EtymoI.air,& lib. 14. TradaabOrié
te,praponitur tamen alijs,quia fuitmaior in dignitate pro te Propon tis.& vrbs Conftantinopolis oppófitá eft: á SepteraufastadtasfuprapracedenricapiV^^^
veróIfterobte'ditur:ámeridieiieró Aegeoma
AntediluuiumenimíilijNoenongenue riadharet,abOceafuMacedoniaillifubiacet.Aliqui^u!
.r«nt:vtfupraaflignauimuscaufas.cap.6. I rantTradamdiébmáThirasfiholapheth q^^^^^^^
i' ciam,Iofephushb.í.antiqu.vultquodáThirasdíífti fint,
phethtenueruntSeprentnonalempIaaam a TJ^ ^ín" ^4-nam lib. 14. ait:TraciaThiras laínano
montibus CiLxisn^^^^^^^ dedifte perhibetur. Alij á íe-
, InEuropavíqu^Sí;^ • S S S S S r ; - t S S S o P
verfus iFpaliiiuxtaftriéhim ma'íeMeSS^Leum; fed g n S S - K ' ^ ?
verinseftin finibus, Aphrica,& EuronsanS^o^ a^^^ gnoramati peihibentur, licet gentiles ex moribusit'aeos
ío,& Amano mótibus cundas Sir í vfq d OceTnnm ^ cmí. t capn^rum fanguinem litarent,& fanpleuere
prouinoas. Film Wóíí^.nlcdef^^^^^ gumemhumannn. in ofíibus capitum potare foliu eftbnt.
nerationesde lapherh ,deCham tridntá d^Sem^ T^ rf terras,fugel¡ttusauarum.
feptem,necrepugnathocdiótismía?p^ «"^scrudelium,&auarSrUm.DeijsmultaSoli^
cetaliHiK.fiirjinprineipiopluresfiíoS "
tamenIaphethmagis,quai;qu,libe a ^^^^^
cía habitantes, ad quos Paulus vnam Ep Km fn^S f « o horumobfcuram fecit memoi-iam: vt ait Hier.in
cetqmdamGalatiamáGallisfenonibusS^^^ j^^br^^^^
ferunt,qui duce Breno in Graciam ^ 5 A quo quadá Gracia pars deLminatur,
i
erunt, & Hifpaniam ca-deinfuJis vukani;s,vbi propter fiamas .cJaras,& fumú
ijialiurn
c '
t,'

(^eii€Íis Cap. X.: pj
in al rnm elciiatum,incola; rerrs illius,vidétes motú ignis, A aliquam genrem,vel tribum.Er ratio eft,quia nihil eft,nei
aut fumi cognofcunt an te per triduum,qu!S ventus ñitu- quod patns progenies deriuetur,nifi per fílios, qui omnes
rus,máxime in terda Ínfula vulcania,qLi?5trongyle dici- exaufti funt,quia fíngulas tribus denominant.
tur.Hocita quidam putanr, fed reóhus dicitur quod Eli- Et he tres filij Noe non denominant fpecialiter aJiquas
fa habitauit alibi in mulus iníhlis i Ita dicitur Ezech.27. gcntes,qu)a omnes filij corum immedian denominant sé
Hyadntus& purpura de infulis Elifa .Maxim^-quia non tes. íniftisautem,dequibus fit qu^eftio ,e;ftifte modusa,
^ tomienitnomen,quoniam ilk iníul«uixtab!ciliam yoca íi pater habebat duos,veltres,|fiue plures filios^ vnus co
tac funt £oliíE,ab Eolorege.ventorum, qm muho poítea-, rum nó denominabat aliquam gentem fpedaliter, fed refint,&
vocantur etiam in;l;u!a; vulcania:, d

P4
Ninam Defacr^í fcripturanommeftjnamhimcnomtnat F tiseiret,& viribiis,&acteanimaliamulrac^^^^^
SrFair autem pr ncipium regni eius, bat ea coiam idolis fms^quíE vocal Deum.Sed pnor fenre
SfS'o^^^^^^^ namdioi-cftJfteNcmrodgéresrubiedlasadcuriimido
SSten^^ putacm- qaifqaam fliiíTe. loriim coegu, &eosignem cokre docimmCa dea poft
Et veriimeftbocacdm ,, conftiaidionemruii.s,vrair líidorujiEthydib7.ca.6. ^^^
nulliis ante iftum eíTe potuit, cum ifte eíTetin prindpio té h o c m m t v e n m r cora Pm
pons,fedantediluuiSmpdma^taterecuU an fuennt ali
Li ríaes^nó appatet. Conftat.n.q^ rctiptura facra nuHum ab ómnibus recitatur ..Et quia Nemrod fuit ferociflimus
fcnbit^reenaiFe^neq^ edam fatis videbarurcaufa regnádi; vii',&opptimens hommes,quadoCunque a iquis eratj)er
cumhoies nádum habei-entcaufam cóiieniendi politice. uerfus.dicebatur de eo vulganter in prouerb!o,quafí Neeo
ouod neceíTitas eft principium coramunicationis poli- rod robuftus venator coram dominO,id eft ficut,ilieoppn
íic¿& ifta neccíHtas tunc non eratcam térra fufticienter- mebat,itaifte opprimit. Fmt autem prmciptumregmem
. prouideret hominiiedam fi agriculturam non exerceret. I^r^í;^.Reges.n.quia per violentiam intrauerunt,libertapftm»
^ i3^cendiim eft tamen q, ante diluaium licet ifta non ef- tem tollenres humanam, per violentiam peimanere debe
V*'' fentmukum neceíraria,erant tamédefaclo; náerat vRis bantjideoad tutamina ciuitates murauffimas coftruebár:
V^ atjricultur;í,& erat política córoiiaicatio.De primo patet; G Primo ergo ifte Nemrod Babrlonem cú alijs fequacibus
/HS ñg't cum peccai.ut:in fudore vultus tui ve conftruxit, in qua licet fada diuifione linguarura multi
0 ¿.j j^^gjj^o ^ vt fupra,&c?peru5t homines de Para, ab eQrecederent,illi tamen, qui manferuntinvniratelin- ¡m^
difo exclufi terrá colere,ficut Cain fmtviragricola,&offe guaecum eo,ftereruni: cum eo in duitate, quam fémiplerebat
l>o de fpicis,quas cofligebat de térra fupra 4.cap. né aidificauerant^ dicuntur ifta hic per anticipationem, ¡nt,
Cmitñs Quod vero eífet cómunicatio politíca,p itet,quÍ3 Cain, quia non contigerunt vfque ad natiuitatém Phalech, vf Un
nm eB qui fuit primogcnitus Adíe,conáidit ciuitatem, quam ex patet cap. fequend . Arac h. Qns poftea Adila vocata eft mi
fne h- noie filij fai vocauit Enos fupra 4.cap.CiuÍTas autem non magna duitas in térra ÍJaideorura.fií Chai Amé,c{\x2ivc\\\
£e, nse eft vnius,fed multorum conuenieniium in vnitateloci Sc tato nomine a Seleuco rege vno de fuccefibribus Aiexan-
Jins exe íec^isjideo cómunicatio poli tica tunc erat,& cum fuetit in driM3gni,vtaitPaulusOrofius.3.1ib. deormefta mádi,
tumt. principio primxsetans, a fornori eíletin difcurfu téporis: Seleucia dióh eft.7?? térra Senaar^Sminztmagna
ciuitas autem non eft fine lege,lex autem non eft iine exe planicies eft,in qua fita eft Babilonia térra Caldeoru, qus
CUtore,qüem Arift. vocat diftributiuum iuftinae, & hunc hcet non fint vna planides continúala, tamen per refpedicit
in duitate magis eífe neceftarium, quam pane lib.3 . ¿Him terrae Aracufia;,parthis, Aíiiri£B,Medi«,Perfídis,&
PolincQ.Ifte autem habet locum pr£efidetis,ideofacile eft MefQpotami^,qu^d.coniiind« funt habentes fitum aípe
concedí regem eífe,cum ciuitasconcedaturiná qiii pr^eft, H ium,& montuofum , defcribitut vna , vt ait Paulus Oroquod
rex,vd princeps,auc alio noíe dicatur, cú tamé 1 pfé. fius. r .lib.de Ormefta mundi.Tota térra Senaar planicies
íit fummus pi£fidens,nQ diffírr. Adhuc: potiífimumiquia didrurjíSc fie dicitur cap^fequentijcíí profidícerentur de^»
Aug.lib.ij.de C'iui.Dei ca,Z(o.dicit in illa ciuitate,quá fe--' Oriente,!nuenerunt campú in térra Senaar,quafi pro midt
Cainjfaiífe vfqi ad diluuiú fex Reges,quorum primus rabili,& nobili hoc ponentes,quia ex Armenia,in qua fue
fuit CainjSc dicit q> oes illi>qui nomínátur f!ip.4.ca.de ftir rant genicf poft exitum de arca vfque ad terrá Senaar, nú
pe Cain fuerút reges per fucceíííonem in illa ciuitate, qua quam cap0s,& planicies i'nuenerunt.Df térra illa egrefjusfecit
Cain,5c ob hoc dicit qj ponúturrá.pauci in progenie rj? A/ay.índdeñtaliter pqniturhichoc, quiadiótú fuit de
Cain víq; ad diluuiú,5¿ in progenie Seth ponútur plures. jBabilone-,in qua cum Nemrod,& alijs venit Afíur vir no-
Iftud fatis erat probabile; verütamen facra fcriptura nullú bilisde genere Sem.Et cum nollet repugnare Deo videns
nominar rege in prima ffitate,primus.n .oium cui nomére intentionem pe-fueríam aliorum «dificantium turrim, fu
gis attribuiteft INemrod. ifte autem cum nó pótuiííet re gitde terrailIa.Vel vt alij voluntdeítruótalinguain con-
; jnare fupomneshominesdiuifis liguis, regnauit fuper fo ftrudione ninis,ípfe,cum ajijj receiTerunt,receífirin quan
osillos,qUimáferunt in lingua fua,& accidit ipfos mane- dam terram contra Orientem, & magis Septentrionalé,
le in Arath,&: induitatibus qu® hic nominátur infra,vel qnam Babilon,& nunquam ab aiiqUo habiratam , in quavt
melius dicatur,cum diuifas fimt lingu® ,ifte manfit in | fedes locauit,eam a nomine Aífur Afiiriám nominans: &
vna lingua cum aliquanta muldtudine hoíum,finguli au acdificauit ibi ciuitatern magna.quíe poft multum tempus
tc,ficut erat in lingua concordescóueniebantfeorfum , Sc a MinGregeNin!uedióiaeft , &!n hac duitate fuit regnú \
ibant in legionem vná.Nemrod veró cum hominibus lin Aífiriorum,quod proprieincepit a Niño, qui aipidine do
fus manfit in Babilone,vbi fuit ifta diuifio; noluit.n. minandi gentibus extrañéis per quinquaginta dúos annos
inde recedere.Et licet alij vellérillam tenereregioné,nul- arma mouit, multas gentes in fuam fubijciens dinonem,
il conceífit,quia ipfe erat potens.Tenuit ergo ipfe regioné doñee fimul vit,i,& bello caruita fagittaris inobfidione,^
illa,& dominatus fuit ómnibus ibi manennbus.Et ita prK cuiufdám duitatis interfediiside quo i^aulus ©rofius lib.
mus omnium regum fuit Nemrod,& primum regnú fuit i -de Ormefta mundi. Et dutóuit rcgnnm iftud per annos
in í5abilone,& térra Senaar.vbi funt iftse duitates hic no- mille^& quadraginta,vr ai-tEufeblus in cronicis vfque ad
mimt£,6í Iftud eft principium regni Aífíyriorum.q, pOn| Sardanapalum vldmum regem eoríim, qUi valde mulietur
primum ínter omma regna múdi. Et tamen Nérod in bris fuit,de quó memmit Ariíf. r .Eth.diCens multi eorú,g
proceííu temporis cu alK-e gentes c^perút habere íedes, & in p^teftáte funt fímilia patiun tur Sardanapalo,& poftea
vrbes in Aíia,vbi ipfe nunc manebat, ipfe quoci; cepit fu- videns domum fuam a quodá prsfedo nomine Arbatus
n'l r ' ^^ dcmñm ex defperatione flámis fe imecir. de quo,
non d nrí.?n ; pnncipiú regni^eius Arath, ^ Orofius z.lib.de Ormefta
nu^ePnLefn r^r. Z ' a ^ ^emrodc?- ^ muenAñc Afiur ciu.tatem illam a^dificauit, fed non voca-
, í P'' antidpationem ponitur. Et pía
nuKhS era^^^ íunt,qu^ erant magna: plate^.Sed fecundú hterá hibrai-
S fuh nrimn Íí n X ' oesaqualesjifte cam dicitur ^dificauit ciuitatem latitudinis.F./ cmtatem
aute uit piimus,& poft eu multi fuerunt,& funr. Et erat platearum. Quia eadem dióbo eft anud Hebra-os orolati-
hocpT-K^^^^ c.uKasNmiue,fedqu^dáaliacimtasniagn^lantud.nis..
Deoomnan^^^^ Alia emitas eft,quam ídificauiufteAífur.ír^
I X f i quam.dificauuAflui:quafímmedioregnifIlíí,Ciuita
ta funt,f.Quod fi a S nniíi^ r, u T ' '^^buerunf poíkaeadem nomina,quk hábctmfa^
SicS?vd2eculté3 crafcriptura.NamArathdidaeftEdelTa,vdEdiíra:Calá.
vSui r S S ven^ ' ^ "" didaeftSélcucia.DehocdidtIfidorusli. is-Eiy.c.uf.
VQCatm robuftus venator cora domino,qu,a cum vir for- Edeífam vrbem MeíbpotatniíE condidit Neiirod filius
Chus
- ^ ' ) . .

Qcmfis ; Cap.. X. . pj
ÉKus poftquam de Babilone migraait,ín qua & repauíK A ^ Er pater,q.)od loqnarur de ifto,quia alius Cin-Tus iáitu
antea Aiathnomiaataeftí ipfe exttuxit ócLalane,q íuernc confua^ptusabífraelitis cum alijs Cliananxiá. •
-poftaverfo nomineáSeleUCO rege diéta ett Seleucia. ¿tiam quia poft Amale? immediaté prophetauíEddL»-
•Utverí Mefrmmgenmt Ludim,hnaintm, LMbtm,Ne- Cm«is,quia eiantconiimdti Amalecitis , & ifti erant dephtHÍfn,Phctrurtm,CaslmmM[
nó fjat m hngulan nume fcendentes á ic-thto : vt patet fatis per illud quod fe£í t eis
ío,fcd in plurali.vt patet ex terminatione Hebraica, & vt í>anl,vt habetur i..Reg. i Ab ifto nomina
dicit Hieron.omnes ifti populi ignoti funt pr^ter Laabim» ti íunt Aradij:,qui Aradium infulam poflederunt angufto
quiLibyes dióti runt^cum pnus Phiitei dicercntur.Dí^^wí maná Phosmcis lutore repararam,deqüoSolinusiri Poli
'^me'rrejnsm PhiH(iil>n. id eft de iftis populls ignotis nari llov.SamarAb hoc putant quidam conftruólam fMjf
f'ierunt iíhiliftija^qm Paíeftmi dicútur a Paleftma térra, fe Sam.aiam ciuitatem nobilemin térra promiílionrs,
4nquahabitát;pa!eftina.n.idem eft,quod .ludsájvndeifti Sed falfum cft,quia Amri Rex Ifrael«dificauitilláta., ^"is
Philiftijnhabitabantmixti filijs ífrael.&m ciuitatibusvi vt patet 3,Reg.KÍ.cap. Etiam quia ante tempus illud nun 'i'fi^»-
^•inisin littóre mans in.Gaza,lopen.Aftalone, Azotp.Aca quam nominatur Samariain lib, ludicum , velíRegún 1-.
^on,Geth,& vmculis eius contra Phenices, qui habitat m & z. necin lib.íofue in diuifione fortium j vbiomnia loca •
Tyro,&Sidone,deqaói.Reg.6c.C4pk«n»í.lgnoti po- magna tuneexiftentia computantur nominibus propajs
puli funt.Dieunt.n.aliqui Hebi;£Í,q? Phechrufim, & f^as- B In 3. autem ¿k 4.Regum,&: in i.Paralipo.& in prophetis>
luim cóoiutabaat adinuicera concub'.tum fuarum vxoru, qm fuerunt poít Regem Amri, multoties. nominatur Sa-
&extalicómixtioRePhilirtijnprocreatifunt. Adhocmo mana.
uentur,quia dicitur:De quibus egreífi funt Philiftijn .Sed Sed quia Samaría fígnificat dúo, fcilicet ciuiratem, &
iftud nihil eft.quia nó fignitícatur, nifi quod de progenie proumciam.vt patet 4.Rcg.io.cap.vbi vocat Samariam-,
iftorumdefcendcrint Philiftijn, qui poterantdefcendere cuntatcm.&in mulris alijs loéis. Q^od autem fitnomen
praodumhoneftutnfineeómucationcvxoruni.C^íi«^4« prouineÍ£,patetíoan.4.eap. vbi dicitur, quod oportebat
Lfíí».Ponunturh!cfílijdcfcendeníesde Charaphneá ChriftumtranfíreperSamariam,&tranfíuitpervnamdc
Chanaá,in quos venit malediótio data per NoeChanaá . ciuitdtibusSamaria nomine Sichar.
Sidonemprimogenitum[mm, A quo conftrucla fuit, & no Potuit ergo e(fe,quod licet ciuitas, qua; dicitur Samaminata
ciuitas Sidqn in prouincia Ph^nicis apud Tirum ña,fuerit con ftruófca per Regem Arari, tamen térra deno
ciuitatem,quafi per quinqueJeueas diftantem:&: funt ift§ minata fuilfet Samaría abifto Samarlo Principe, quia y,
ciiiitatesfatis propinqu? lerufaiem.Et apud irUasChriftus Reg.ió.eap. dicitur quod antequam ^difibretur ciuitas
pr^dicauic vt patet Matth.i j.cap.Et funt iftx ciuitates in illa,vocabatur mons ille, in quo fita fuir,mons SamariíE.
latere Septentrionali terrx promiífionis in confinio Oeei- Et hoc tenendum eííe plurimi putant. Potius tamen vid'e
dentis,&^epcétrionis.Mare.n.magnum eftterminusOc q tur,quod prius non vocaretur mons Samariír,íed per ancidentalisterr^promiílionis,vtpatet
Num.34.cap.Tyrus ticipationem didtum eít, quiaibi poítea S.imariacondita
autem eft fuper mareio latere Septentrionis,patet quia Ii crt,& hoc patet,quia dicitur vócata Samaria á Somer do^
banus mons altiílimus eft in latere Septentrionis, vt patee mino mpntis. Hamatthmm. Ab hoc denominara fuit eir
Nura.34.cap.Sed Libanus eft apud Tyrum,quia Irá, qui uitas Hemath, qua; eft in térra promiflTonis in latere Se'*
erat rex Tyrijhabebar in poteftate fuá montera Libanii vc ptentrionali,vt patet Numeri 34 capit. Et híecciuitas pOr
patet in Reg. j.cap. Diuiduntur auté ifts ciuitates á terr^ ítea vocatafuitReblatha,dequo4.Reg.^5.cap,nune au-
Idumx^ per motera Ub2in\xm,Aethm,lebHfxúm.l&x funt tera vocatur An tiochia ab Antiocho Rege Syti«, in qua-.
populi,quihabitaueruntin térra prorniífionis, quos expu beatus Petruscathedrara Apoftolatustenuitante,quaíu>
ierunt IudíEÍ,vt patetin fequentibus libris f^pe.Jíworrtf». in vrbe Romana,per feptem annos,de quoin hiítoria bea
Duplices erant Amorrei. Qmdam habitantante trafítum ti Petri,& in hiftoria tripartita Romanorum Pontificum.
lordanisafcendentibusdeterraAegyptiapudMoabj &' Per hoc difieminati funt populi Chanam&orum. id eftpiftos
Araon,& in iftis fuerút Reges Seon,& üg,de quibus Nu homines filiosChanaan nati funt omnes Chananan, qu^
raeri 2r.5¿ Deu.2.& 3.& terrara iftorura acceperút in for diíferainati funtin populos multos>quiamultx gentes dc
lera dusrribus,&dimidia:vtpatetNum.32.& Deut.3.&
4.cap.ErantautemalijAmorraEÍ vltra lordanem,qui cum n
cisexierunt.
Chananaeis,EuHícis,&alijs popuhs congregati funtin pu Cur Chanansorum populimmi^enturdiuerfimodeindiuer
gnam contra Iofue, vtpatetlofuec?.cap. 6c de iftis Amortícis
erant quinqué reges,qui afeenderunt ad pugnádum
Jis libris. Qu£$i. VUL
contra GabaGn,quos llifpendit lofue in patibulis,vt patet ^ Ed quxret aliquis, quomodo ifti populiChananíeorú
; loílie io.cap.i3ergef£um.lñe populus hic nominatur, fed aliter nominantur in Exodo, Numeris,6c Deuteron.
poftea inter iftos populos in al! js loéis raro nominatur, quia ibi nominantur ChananíBus, & Pherezaíus , qui hic
immo quaíi nunquam reperitur,nifi infra i j.cap.& Deu. non ponuntur.
7.c3p.vel quia modicus populus erativel quia cótra Ifrael Refpondetur,quod hic nominantur populi fecundum
íraodicum pugnauit, aliquando tamen pugnauit contra^ nomina virorum,á quibus defcenderunt,fcd poftea per te
IiraelitasjVt patet in lib lofae.Aracmm.Qm condidit Ar porum circuitus aliqui populi iftorura nomina perdidechas
oppidú quoddá cotra Tripolira in radicibus Libani. runt.
_ E t fíe aliqui de iftis,& forte SamaritsvocabanturPhe
•^adtfiinguanturCintíi,é'qu&difiinñio fit Ínter eos. rez2Í,quiaSamarita;dicuntur,á quibus torra Samaria: nú
Qu&ñ. FI 1' , cupata eft,fed illa térra eft de térra promiííionis,qu? teñe
CP batur ab iítis populis íeptemdeícendentibus de Cham^,
/«

Geneíis Cap. X.
R efDondetar/qviod ifli vocantin- Ghananaivquia vt fu F tamen vocatin- frarer íapheth.quia ambo cotícofdes fuá
nrídiximtis a quolibet tóonim hominum hicnominaro- runt in tegendo verenda patns fui, ficut Simeón, & Leai
mn^éeííominatur aiiqua>:gens,féd cum ponarur hic Cha!, habebant alies decem fratres,ramen vocabanmnpfí dno
oportet,qu©d aliqua gen?ab efe denominetur, fed hoc nó larer fe fratrés: vt- patet Genv4j?.cap.Qma concordes valde
t)wefteííe,nifiillageBsdefcendatpérlinearaato^^^ eranrad ómnia. .. . ' , :
ílijs'fiiis, &rgodefcendent.esab3líquodeifi!ijs Ghanaan Enam hcetDináhab.erer vndecim fratres , tamen fra.
vocant«r.-Chananaiínon quodfpecialioi'i modo, quá alij tres eius vocantur,Simeon,& Leui,vt patet Gen. 34. cap.
fintde progenie Chanaan, fed vídenomioatiofátíiseo- quia-proeairiagisconeordesj&pugnanres erant. Litera^
rumnoh'Ceííer. L: ^ - • noftra^habéthiC, QñodnecellTarióreferturad
B^fi'dicatur : quareWs;© rion nominatur Chananaus Sem,* litera autem Hebraica habet^hic.adiedfuum,fci!i.
' hicifí'cutin álrjslibris fírpe"n0ffiinatur í' • ' cet. G^o/. Quód fignificarmaioremi fedquia.fe
- Rcfpbndetur quód ratio et,quia hic folum defcribim- braica caret cafibus poteft fiare in geniri"uo,& tune refertur
filiíGhanaan;Chananxus autem non eft aliquis fihus tüi: ad'faphethjVt dicatur./ríZírí Japheth míiiorisNdpou
ChanWmfed eft popultisdenominatusab ipfo Chanaan teftreferri ad Sem,fi.ponarur rn ablatiuo,.vt ponitur in li-
^me'ifíOtm^.FníHquefunttermirdCh^m ter'artoftra. •.
hic-Moyfes términos térra iftorum , . qnia ludai habituri G Tamen quadam prapofirib denominans caniaiem ha
crántterram iftam,& habitauesuíit'fimul omnesifti pQ- bitüdvnem,quaadiiiñgituriftiadieótiuo,m'agisretorqueE
puli Chananaorum,ideo vno termino omnes claudeban illud ad géninuurn,quam ad ablatiurtó ^ &tunceft ciara
tiír. FeniemihmaSídme •vfque. leraram^vfque Gn^am^da literaiquód laphef fit maior,vr fupra determinatum fuit;
mcingrediüm Si^domam. Hic ponuntur termi ni longitu-f Et refpondetur ad iftam hteram,qiród'hÍGrcfcrturmaiodims,&
latirudinis terrk Chananaoium . Sidon enim eft ritas ad Ssm,non maioritas atatis,fed maioríras dignita-
in latere SeptcntrionaJiin confinio OGcidcntis,& Septen- xh.FHifSem fielam.. A quo nominsntur Eíamira, qui
trÍonis,SodGma,& Gomorra,qua nunc vocantur mare-> funt populi Afianiin latere Sépíentrionali fupraBabylo-
falfiílimumjfuntaparteoriemaliinanguío contingcntia nem contra Qrienrem . Et ifti funt coniunóh Perfisjfunt
mendiani lateris, & drientalis , vt patet Numeri 54. ca- -tamen magis meridi.:ni.£í Affur. hb hoc dióti funt Affi.
pir.'Ideomaiorlongitudoilliusterra eft aSidone vfque rijn'fte Afílu' iuit cuni JN£mrodGigante incampumSe-
ad Sodomam,quafi per diametrum quadrati. Gaza auté naar;,vbi inceperuntadificareBabylonem, & poftea Aí^
eft ciuitasPhiliñinorum in latere meridiei contra angu-, furrecefifiít ab éis. i
lam ocádentis. Gomorra et AdamamidrS^bom, vfque • Eft enim Afiyria térra in latere Septentrionis fita ab
Lafa. Ifte ciuitates cum alijs duabus fubmerfa fuerunt Orienre habens Parthiam,&Aracufiam,ab Occidente ha
propter virium fodomÍEÍcum,& ibi eft mare falfiííimum, H' bet Perfídem,á Seprenrrione montem Caucafum, a Meri
fíue mare morinum prater Lafa,qua eft magisin fine rer die mare Rubrum,& finum perficumjVt 3« Pauíus Oro-
ra promifi^onis.Aliqui autem putant LáfaeífeScgof fíue flus lib.i.de Otmt^^ munái^Arpkaxat. A quoCaldet
Bala,vr ante nominabatür,quiaPétapolis ponitur in val- nati fünt.
le,vbi funt ift? ciuitates,& quia hic nominantur quinqué. Caldea enim ab Oriente Babylonem habet, ab Ocádé
purauirLafa,vellefaeflevnadeeis. teauteni Arabiam,aSéptentrioneMefopotamiam
Sed ftlfum eft,quia fi eífet ahqua, non eífet nifí Segor, Aquo Ludij dicuntur.fr A quo nominantur Syri,
quíaomnesahaponunturhicin litera fed non poteft in- ^ idet^m Hebreo Syria Aram nuncupatur,Iiceí poftea de
telligi deSegor,qHia Segor eft magis inna terram promif nomináti fuerint á Chamuel filio Nachor, vt patet Gen.
fionis,quam alia,vt patet ex fuga Loth,lefa autem eft ma 22 .cap. Sed de hoc veritatem ápertius declarabmms in_
gis in ángulo térra Chanaan,quám aliqua iftarilm , ideo comtnentarijs noftris fuper Eufebio.f ztó
dicitur vfqj Laía,quafi dicat,ibi finitur ifta térra. JÍífunt cit Nicolaos,quod ifte Hus tenuir piindpatura Damafci,
filij Chammcogmtiombus. Quia omncs ifti diuerfas co- ^tErachónitidis.
gnatíones,&diueifospopulesfecerunt . Etlwguüfms. Sed non videtúr verum, quia Damafcusfuit condita A
^la quihbet líjorum hic nommatorum vnam linguairt" ab Eliczer Damaíco procuratore domus Abraha,vt com M
5)ecialiter faciebatprofua poftentarejlicetifta; lingua no I inuniter dicitur,ficenam reftamr ipfemet Nico. infra i f-1»
fuerunt diftmóta immediate, vt fuerunt diftinól? cogna- czp.Bul. A quo Auari gentes fie diüe.Gether Ab hoc detiones:quia
dift,na?tueruntcognationesa principio,lm- feendunt Ethari. Et Jk es. Aquo diclnxmUconcs popu
^ua autem,& labium ídem fuit fem per in térra,quoufque li in Gracia,in quibus natus ftiit Homerus Póeta, ideo vd
madiíieatione Babylonis deftruóta fuir;Vt pater fequentí catur Meonius vatet;vt patet ex Alexandreidis hb i-
- ^CuiusMeoniumredolenrpraconiavatem: ' ' '
ueruntm.xti,f:,hcetq habitai-entAmbrrai mterEuaos, Dé ijspopnhsmagisded.rauimus incCméntariis.
&ficdealus,!icethabiraueruntfimul,quiaterminiter fuperEufeb!o.^.^.r¿
vnius eiant coniunóh terminis térra alterius, & fíe erant ccgnatio ignoraturí^^«. onZílBebír^O^^
pnndpiumpopllifanai.rqlpnm
S i S i E E S m S B : ^ ! ^ '
K i i i s p s p E s
ptop./rfuádtertSm^^^^^^^^ Phal.g.cumnopdu,„ Phalegviuerct, fed.ndieb,,. Pb-
pa«.,íiorun;Hete rota•"»cnoopo„cba.,q„odHcberhabuiire.fpi.uú
• díate per feipfumdefcenderunt. ' 1 ' m i m e - fa. Qu&ft, Jf.
Si autem accipiantur filij Heber omnpc a r • 1
ab eo,tam medíate,quam immediate patres fiíiomm H? F l v'í"' inultas linguasdiuifa eft.
bernonfolum eiain7Arphaxad,& Sala S eriZ^^^^^ • vult Rabbi Auenezra, térra fmt diuifa q«an
ber eonfequenter quídam funt parres aliornm F ^ / durationéjante.n.quá vaftaretur Phaleg,
fheth mmre. Licet Sem fuerit frater Ch^m t "^luebat-hoies quafi qningétis annis, vt patet de ómnibus
í- riater Gham, & lapherh, cap.fequén,poftquá auté gcnitus fuit Phaleg,nunquá ho-
K
ziiines

Genefis Cap. XII.
winesvixerunt,nifí vfque ducentos,& quinqu3ginta,Srt A 'fl ómnibus: Cei^erunt hoc facen nec
patet confequenter in litera,& fie fuit atas diuifa per me- dejiftentacogimionib.fuisjoneceas'opere c omLant hni
dm-n.EtnomenfratriseiusGethamSxcmm beatus Hie- teigttur4efcendamus,¿tconfundamusibi ¡rnmameómmron..ftipopulinobis.ignot.fiinr,ye
pry-ternommum an
tiquas mutationes,quia propter bella_deleti íunt,vel quia eos Dominus exilio locoin vniuerfas terri, é- ceílauerJne
Jonginqui a nobis rnnt,vel alijs populis^m.xti. £t Ophir. aedificare cimrnem.Et idcirco vocatumefi mme JeimBa
Abffto denominara futr quídam térra Opliir.quaabun- beí,quta ibi confufum eft labium vniuerfae terrae-et inde di
dataitro,& dicitur montes áureos habere, quia m fuper- fperfit eos Dominus fuper facíem cunaarum re^imum. //e
ficie montium multum aurum de canernisteri-a a beftijs [^ntgenermonesSem-.Semeratcentum^nnorum.AUAnl^
erutum reperitnr,& ibidem a leonibus,& Griphií cuftodi genmt Arphaxad-.biennio poíidiluuium ; vtxitqi S^m pofftur,vr
ait Rabanus fuper 1 ibros Reaum;&: ad xñzm infu- quam genuit Arphaxad qumgentis annis, & genuit fílm-et
Jam Ophir mittebat quolibet añno Salomon claífem fua, fihas.Porro Arphaxad vixit trigmtaqmnqueannis J/?¿í¿/««íW.Ideftomnesdiuifiones gentium , qua nunc j) & caufa eiufdera appofitio; fcdoj^artis eleóla enumerafuntin
toto orbe ab his tribus filiis nata funt.Fueruntau úo:fcá^\b\.hxfi-{nt generationes.Circapñmum Erafaút
tem ante dikiuium aliqua diuifiones,féd non tant^,quia terr a labtjvtliüs.látñ oís hoiekh&hthíLni vnum idioma,
íilii Cain,6c fihi Seth diUifi erant ititer fe ex mandato A- & ponitur hic tetra pro hominib.continens pro contéto,
dajideo dicitur fvipra4.cap.qu0d Cain receífit contrao- Ícíiimethonirniam. Et iftud idioma,quod erat cóe erat ^
íientalem pla^ám páVadifi,poftea tamen aliqualiter con- Hebraicum,quia a principio fuitret patet per impofitioné
i\inóti funt,fcilicetquandófilii Dei,id eft filii Seth accefl^e nominuraíqüia Adam impofuit nomina reb. fecundum!»
runt ad filias hóminum,idett ád filiasCain,accipierido de idioma i¡íud,quod tune erat:feá rrominaibi impofita non
cisinvkores contra mandatum Ada, propter quod venit inueniunturin aliquo idiomatejnifi ir Hebrao. -
diluuium,vt'patet fijp.6.C. . aj r Vil d r ''
r , ; 5 An nomen Adam fit nomm.Hebr^um. Quqjt. 1, ,
Deacdificatibnc BabeL, & cohfuíione A Dam,& Eua nomina Hebraa fun t C a i n , ^ ^
1' ri ' o > j Noe,&:fícdéómnibus alijs:qniainHebraoiftaah
, linguarumrdühiljs Sem, vlque ad A- q.d fignifícant,fed non fignificant in aliqua alia lingua,^
KraWiri /l^íVarrf'mf^in^j-rlérrír.r patet hoc,qiiiaquanclbcunq;fiiritdiTónoía;í:primitmu>
Dranara, oí riacrcm eius. ae mor- ^ ^ denuatiuum habentia eanderh literam,oportet q, fí. vte
1 AranijClui /r genuit J Loth, í
ele egrellu corum de Cal
ficin núfitLatinü,&.aliudLatinú:fivnú'Gracú,&rehquu,j&
qualibet lihgua,fed fie eft 9 Adá eft nomen Hebr?ú
primitiuú,ergo Adá qáeft fun deriuariuúent nomen He-
,
, dea Cao x l breú.SicpatetinCain,&fuóprimitiiioChanizi.Sedforte oíi»- :
. v^ J^., A V dices,q> ifta noía non funt,vtprimitiua,&:deriuatiua: fed aií.
autemterralabúvnius, etfermonumeorundc. funtnoíadiuerfarú Unguarum in vocecoincidennaificuc
K de Oriente inuenerunt cam f?peaccidit,q,eadévox,qeítm viioidiomatefítinalio,& .
^-^pfiminterraSennaar.&hdbitaueruntineo.Dikit non fignificcc idé,ficut litadióho,leiiaui,m Latino fignp
quealteradproximumfuum:venite faciamus lateres,& co id,q>erexijfed mHebr^o fignárcormeu.Etifta diótio^pen,
q»^museosigm.Habueruntque lateres profaxis€fbitumen in Latino eft fcda pfona impatmi de pereo pens:fedin^
tro cemento:Et dixeruntíFenite fkciamus nobis ciuitatem, brao fígnat frudum.Sic dices q, Ada,& Adama,Hai,¿^^
& turrim,cuius culmenpertingat adcaelum, etfelebremus Haua,(Jain,& Chanizi non concordarit in í^g^ificato,íed
^enn

p8 ^neiis.. Cap. Xí.
enircfem vods pdndpalis,& habcnt idem íigíiiíicaínnu: Abraham aincm,quód runc viaeret, non videtur Dóffibi
& habent fe íecunduni fnbri'a¿honem,& addidoné litera ' le,quia confuíib linguaruni,& incenno conftruffionisd"
t\im,8c vatíerate termiriatioriis fuát íicutpriniitiua,& de iiitatis,& turris ad magis fuerunt poft diluuium ijer ce-'
terminariua,fed fíe eftin omnibus iftis: quia Adarn dici- tum annos.Abraham autem poft dijuuíum trecentismi"
tur de Adama,ideft,térra fíe eft eadem litera,a¿ idem.. mis vno anno natus eft: vel forte centum ter & vno co
íígnificatum,quia Adám fígnat exdfum de térra: fíe dici- putando dúos annos poft dilnuium ^ anteou¡m natm p?^
tur Eua,vd,Haua in Hebrao de Hai 5 Hai enim, vira eft, fet Arphaxad.Ddnde computando annos omniumfuc¿
Haua auteni marer viuentium dicitm- . Sic enim diei- dentium antequam gignerent,vrc]ue ad annos Thare ¿
tur in texm Gene. i.£t voeauir eam Hauam,eo quód ef- ptuaginta funt,antequam gigneret Abraham: er-o vide
fet mater omnium viuentmm,ficdeCain,& Chanizi,ríi- tur,quod confufío linguarum oreceftir natinirat^m AKr^
4.c.Poíredi hominem perDeum. - Abraham natus fuit poft diluuium treeentisiS ?
pjIuifísgennbusinpluresiinguas,,ralinguaHeb^
ea,qua ante erat eadeni apud omnes,manfít íolum ' quibus eorum,quód recefl-erint ab Orienre,fed S
|n ftirpe Heber:ideo vocatur H to ^ humano genere loquitur.Et fíe eft vStas S
ómnibusdeieendentibusabHebei^fedin fohs llis,qui e- nes quotquottunceran?videntesterraS nía no^^^
rantinredahnea,perquamvenitChriftus^^^^^^ efte bonadifpofítionisadhabitandum,qum rÍí S ^ ^
manfit ifta linguain ómnibus filijs Heber, fed folum in^ montofa erat, vt áit Paulus Orofím nnmn ii J j n '
Phaleg:&nóinommbusfili;sPhaleg,fe^ fta mundi.vJnerunr vt q u ^
^fícconrequemeiAnonmonmibusfihjsAbraha tionisin plano-ErperfuadeturfioLqulTinS^
fo um in ifaac,^ demde non m ómnibus fihjslfaae,fed tat ante in ommbíis hominibus:¿ fí ibi nof fuifteTde^
fplui^ in íacob:itap]uresafterunt,quorumopinio^ confufa,manfifítteadem apud o r í n ^
hic fequuntur, fed de veritate magis tangemus in Com- confufio fuerit faóia folum in ídEnt^nf
mentarlo noftro fuper Eufebium. Sed poft non folum má aliaui alii homines i-naS.nr in i babiionem,(i
íit in Tribu lúda,de qua Chnftus defeínditdireddfede- ^
tiaminomnibusvndedmaliistribubus.Ethocvaldemi. ifnguahtbS
rabile era t,quia omnes filij alicuius de iftis erudirenturin Snihneam^^^^
¿wlingua Hebraica,fedfoh]svnusloquereturinea Eterat H Í ^ ^ Í ' h c ^
Hebras
aha idiomata;nunc autem non eft eompIeta,quia folum., r. rnm S i S J.nní, .
iílanominamanferuntpureHebraiea,queinY¿efaim P ^ r ^ F ^
füt,. aliisgentibus,&acceperuntidlmataeafumDehisX
^ ^ guftiHusdeciu.Dei.liLf.Z^¿¿.Cft^^^^^^^ í\s5cprentnonahs,vt ait Paulus Orofius primo libro de
ratidemidiomamatenaliterquáaimadvoces,federiam ^
quantum ad modum accenmahdi,& proferendi VeíSd ^n' ^ fAxmcn,^ vlquead locum illum totatena^
tur,quóderatidemidioma,vdeademÍ¡neua2^^^^^^ afpero firu,;vt declarar Paulus Oroi^^
apuLmnes:& non folum hoe,fed eriam f r a m S i fer' mundi .Er vocatur ifta tena Sel
: mQnes:quianoneratahquishomo,quiproferretvetií «í^t^^cvocarerur,quia nulltis vnquaiu
; qu?aliusnonintelligeret:nUncauteminauolibetidom« "OroiniOTadeara.yenerat,nec,eriamin pn^
tdíeeteommunefit%ntahquaverSS ^^l^^^í^P^^atohabitabant: fed quia ipfi v
ómnibusnonintelliguntur. Waiia,quaab fif eam vocauerunt,&ifta térraSenaai eft tetraChakiaro
w ca. f
. . Qií^'^^défuiiritfnbacmMoU,^^ wbiahquasparuasni^^^
oLftid. fequenti quod quando iftimotierunrfedes de Oriente aí
Tp Vitautemfaílaiftacónfufio linguarum auafíbercé planohabitarent. Deindeve^
r tümánDDs poftdiIümurfa.fdlicetteSs nit eis.m m y tem,vt faceret
quia Phaleg natus fuitcentum annis poft ílu^m^^^^^^^ h í if 3 f ^T"" ^S^^.^^^'^^untin campc),ill4 quafí nií
Gompütandodüosannos,qnibus natSs eft¿oftdX f
&trigintaannos Saleantequágigneret h S Ifnain inter fecon- ^
taquatuor annos Heber antequam gigLrer í w ^ ^ ''"u ^^^'f'emrefatiamus Ueres. Quia
fimul funt eentum,^, vnus an\us.ln3iebauem^ ^ ^ ^ f ^ ^ ^ P ^ ^ i ^ ^ n o ^ habett^el..
ideftquandonatusftiitdiuiíaeftterra.ErdicrRabbfl^ f f
brahaip Auenem,q,in $difiGando.turrim illam,¿ eiiii í f í i Í k " ? f la yj aiíqqi vóíunr intendebanc il?! etatem
fintNoe,& Abraham. ^ " ^
: Quod autem Noe fueriribi eum adifíc^^^ Jgn;««ftunt,cum-dé^^
& m ^c^P^ret=q»íacüin^radixifequafí deon^ibu^hó tebat temponbusíijis,ícilieet
i npa,fu^^ materia ?d¡
S ^^"^"f'^^'í'^S^'^í^ autenbideftcalxpofítainter lapides
lingtTarüm confrifiofaóiaílieri/annis quaSmm S í
diluuium,ergo^dificatio ciuitáds^qu^rSídSSS ^SntanM.Któres,^d ÍUFnnduÓtóreSitf^S^e^
nemhnguarum fuiradplusper centuiLSnSi'Sf 4!^e?/"m'íftiautdiiaccepcrGtlateres pro^linSima
^ium,Noeautemvixit¿ftc&uuium S m ^ ^^^^'^^^^'^^^"^^^^Pí^ftcu^dk;! S ^
• I V . ucDauüo

Oeneiis '^ ^ .Cap. ':XIr: pp:
terexco2itata tui-ris,vel ciuicas.quia Cain antc diluuimii Quaemur, qmmodo nomen fuMm celebrare volebaNt. ,
códidit auitaté.vtparet?.4.cXt forte vjderanteam No^^ Quaeft,o. ^ Fj.
. aíTumpferant .Tota ainém ciiiitas Caín aqtiis diluni; de- p Tcelehremusnomenmflrum.Exhocp^tct q,intentio
ftruób fumqitia dcftrqxeruntlupcihciemier erateuaderediluuimii,vd i^^^^
menpertingat ad cáelos. , '^^[^pW^omen
. Quaeritur, quomodo tums pof eft penmgere ad cae- & memorabilia agu,ficur erat ifta tirrris. ^ ^ .
' - . lum.Etcurfaaa fuent lamaealtttudims. . Sed aiiqius dicet,quód ex,hoc infei-rur contra ea' qnce
Qu0o. -ir. . ^'^PX^.^'xi^íHis/cihcet quod omnes homines conuenWi^^^
; ; • _ ^.^ponftruendamiftam ciuitatem, quiacelebritas,w^
X T On eft intentio ^diíicantium>quod turris accederet na„v.el fama nunquam eft ad.fdpfum, fed adalterum , Si
ÍN ad cseíos,quia hoc fciebant impoffibile. Máximo autem omnes homines ibi erant ad quos poterat eífe noim
eíf-t ibi Nemrod,qui Aftrólogus erat,& fciebat diíta men eorum celebre.?ad n uUum certe.
.riam c¿ a terraimaxime quia fciebant intermediúm ae- ^ ,, Refppnde,nir,quod Ücer non intendebant nomc'fuum
•em fiigidiftimum, eífe jn quo genera ntur grandiíies,mx, „qe,]ebraiT ad aliquos tune exi ften tes, volebant tamen ceit
& omnu metheoroIogiqa:6c ibi impoífibileeft ^iquid vi. brare ^e.fpeóiru futurorum,ví maneret memoria eorum a-
«ereexlodfdgiditate.Seiebant etiam ignem effe ante pud futuras,genciationes,ÍIcut nunc manct, quanto máhim
in quo nulla res viuit,fed omnia confumuntur. E-, gis fi illi turnm perfeci(íent,ficut mtendebanr?& non fuíf
tiam'ouiafacere turdm accederitem ad caios non cpnue- fet locus depopulatus ficut nune eft propter peccata habí
¡úebantfini eorum. Quia fecundiuBahquosryt prasdixeratífa.i^.c
biSalomon,& Nicolaus, ideoifti facicbant iftam turnm gamurm térras. Secundum NicQlaum,& RlSa.qui W-
aldífimanj,vt in ea defenderentur a diluuio,quod.iterum nent vnam de fupenotibus^taíílipppfitionibus.eftfenfus. '
fuperuennirum expedrabant.Hocergoftante non erat ah Antequam ii¡pergamurm térras. Ideft fa¿iamus iftam_
qua neceflitas,vdvhhtas facere turnm vfque ad c^lutn: tumm,u) qua defendamur a diluuio. Ne diiiruinm vemiia
diluuium non attigit exlum ali.a vice,fcd folum quin niens,ó^. reperiens nos imparatos difpergat corpora nodedm
cubitos fuper montes excelfos. ftra per ierras ficut fecit in pr^decefrorlbus noftris.'Vel a-
Alii autem dicunt,^ ideo facieban t iftam turrim alnf- Xxiti. AnnqHpn difpergamur in terras.SáUcti quod i fti lo
fimam,vr defenfáréair abigne fiiperuenturo,&confuin- quebanturpcophetice de íururadifperfionefna per lingua
pturofecuíumjfed hocnihilpl'óderar,quia edamfi turns rum confuiionem.idjoantequam difpergerentur in terperdngeret
vfque adcsehuTi,nihilproficeret,quiaigñis,ti ^ ras,volebant nomen fuumfamoftimñcere.Vel aíiteringit
fupcrfidem concauam orbis tunari & ideo adhueibi- td.ligendQ,c|> ipfi volebarlt diípergi per rerras, ,quia non-,
dem confumerentur,nifi turris ftíbintraret c$lum aperic- porerant omnés fimul in vno loco viuere,idco antequam
,ÍojydíUtn,p0doílUicl,quórf;n9h^ • diuiderentur,quiatunemulderáty9lebát facierealiqnod
; , , , • ' ,. ' • ' . • ' iT^eraorabiie,pe^ qiiodn9m'inarenturv,bicunqü£,^^^^^^
• Afi^pmorés^aefmsiiMtl^.J^^^ Q^fi'^' Imaginaban tuí emm, qupd nunquam g^nushumanpirii
I': V . ' totum fiee,ifctconiunólum,vt tune erar:&.ideoreól;:iíitfuu
^ Ed adhuc iftse prasfum^tiones furit falife. Prima, feili- me conueniebat ton generi humano cÓnjundpyfafére o-
Occtquódipfi'intelligeréff^luiriinifta turriadihiuioi pns mirabilias,quod eífet in totoorbe, magis quahivhi
'2.. quia Noeeratibi cum sdificannbus,& filij eius trés,qui- gend partículanter,& reóliffime.fic fuiírct,nifi fe
busÍ)eusf?pepromíferat,&pofueratpad:umcum eís^rie uidens aliam vnlitatem humáni generis hocfeciífet.
vnquamemitteretaquasdi^uuu^dcdrtídmendamterr^ . ; . . , ^¡ j • - ^
ideoipfi non permitterentnirrii^ ^dificariad talem fine. An aedificantes turrim intend^rintpugnare cum
,Et dato quod non ftetifll^t ibi N o e , . g i g a n t i b u s fabulose, dicitur.. . Q^qft. kl L^
tes eius, qui ibi ftabantjíícpnabeo^ud . rvr.
,Dei cmn térra,nevnquamniittdd fuper ^ » Liqui enim ftulticordecredunt,quód illi CQn,d,it;puij.Edaraquia
fiipfj hocintendérent,non ben^sdilicá- J ^ res tyrris Babyionic?,ideó íic'eam altiííimamfáde ^
rent turrim de íateribus,qui áquis GafumipoíTunt, íed de ,ba,nr,quia volebant per eam ad casíum, afcendere tanquá , ¡.¡^
iapidibusdüris''faxeisi& forte magis facerent multas ar- pugnaturi cum Deó,vtfabuiofereferturperbuí^^^
'«»/«,chas tale,s,quales ,Noe in dilntíio habuerat. Nec edam éft tamor.lib. i,.6¿ per omnes alios poetas,quód gigantes vo-
.verá feenndapra;fuppqíiti9,fciltcer5d^ ignéjq? ipfi dnierét lentes Déos de cíeIo afcendendo deprimere |ideo,m9ntss
jgnem,¿¿velknt.ibi euádéré , quia' ficut Deus pe^igérat montibusimpoftierunr,v£accedere,nt,^;^,ibi pugnante.!S
nunq,uam.fe,iddddiiriTO fuper terrain,ita_. maxiitios lapidesiaciebant, tándem ibfa dijs deletififrit
pepigeratVqiíód'nunquamp térras propterhp- euerfismbntibus fuper eosjinmóhte^yel potius.cáTÍijpp
imtiesdicensiNóniiVm pdcpnam vltra omñém am Phlegrain Macedonia.Huiustámen erípneaE fabiÍl$,.Sd^
iicut feciifed fi,Íg.nis'\y^ cdnfu- ' iinus.in Poliftor.cap.de I^cedonia originem,predi tjN^^
meret.ina|is^^hu^^ lus.n.táÍTi captíementis^e'ft,vt,34¿^^^^
diluuio enini iion pOTemnt pifces^bebarborés,!^ lám'c^ Dei voluhtatem fe poíle'crédaU.HfXíni^^qÜi^^
veniret igtiis.pniniaquaiicoriínip 'csleftia'corp^:a grauja qiiaiia^qíHá^
-ttientata.:,, / V . '' ^ - - . {unt,non íuftinerentViyiáxíme'p
ÍP ai ^fiisergpfueritfihis,velíntdirio interraédíj,&aenseaii^ófí3fngidi^
altiíTimam tnrriínihfrademoñftraH^ ' ; ^'cahab'^tm.NídiJperg^mür^inM^^ - > ,
iJicendum érgoqqódiftalócutioeft hip Fénafum-O^d nop fignifi|!at antequam, fed ,quiá norp,
^^^i^fimnpertingU^^^^ valde álta cxeedcns ' veljne^fciUeetqiiódiftifacié^ "i^gi^^iPj^!"?• •'
mncmalütudincmmontium,¿¿rupium arqué fc9p^ Ypcrgeréntur.íntdli^^^^
rum prominentiüm jfic enim dicitur íxpe hiperbolice, a- dinis,qÜ£,eHdiii :videretur tangére^^^^^^ ' •
Itra kritclamor,ideft magtiff yob^^^ vel áltein valde magna parte'iiden Ca cut „
lus,quód ahqus voces hic prólátsé poflertt audiri ufquo diftantia potentiam viiiuám pófíét immutárp^^á^^^ furrtm ^
ad coelurn-,fie enim didtur ÁIexandrdaís libr.|.dé'magno ftimam,et ampliííimam fecerunt,rciheet.qti5d quañd a- ilh em
ciamorefemmarum,quando caperetur eiuitas Thirus ab liquis velletrecedere ex- áíiqua qaufa a ciuijateilla vbieun ntntt^'-
Alex^dro.^ . ' que eííet,videret illam turnm,tor?tpoftea:^
Aureafemmeus:pérftring^ ijfítatem,quód non'contihgeretvfi non eftet illa °
• ' ' altiífimépofitá: quia cum nobdum.eftentitinm^
horáinej fc.iréhtne,& redíre,i"ndigebát a
vtvenirent,nepeMercntur aberrantes, 6¿:diípeígei"tntu£ t
^ .. Álph.Toft.Aip>r Gers. • g i" P'^^ \

. I -i '' '
1 0 0 G é i í é í i s * C a p . X I .
per íoíumárbem.Et hoc eft quod didtur. i V í - F qiiandoiuiTerjtfíeriadiíid3 ÍTiagfta,& tTiunira ,ficute^^
nfftr in térras vnmerjas. Ideft nos videntes a longe iftam^ templum Salomonis, & poftea cum illud iuflit*reftaurar
turrí m vbicunqj íimus , non difpeigemur aberrantes per deftruóhnn a Chaldíéis .B'iiam non erat ifta res a Deo ex
vniuerfas térras . Et iftam intentionem tangit aliqualiter píeíle vedra,quia hucuíque non dederat talem prohibitu
Rabbi Abraham Abenezra.Nec credo,^ fít aiiqua venor nemjideo fícut licebat hominibus adifícare dotnos in au
ifta,&itá concordant verbis textus,& reóle iationi; amen bus habitaíeot/ita licebat turrim illam facete- & itano^
iiterá noftra tién conuenit,qua dicit, antequam difperga erant de hoc tanquam de malo arguendi.Neqire valet ra
mur mterraé. Etiuxtaiftamhteram debe,teífealiusfen- tio,Deusdeftruxitopcradus.vdnonprofperatafunt er"
fus^ui fuprktaótus eft,ícihcet,homines erant nunc conm go mala erant,vd malo animo fíebant: quia Deüs oe/al"
íai,&Jntend^bant difpergi per terrasquafí melius,& com tiflimam prouidentiam fuam aliud de rebus difpofúit ni
inodius fíe hábiratunefí^ent, ante tamen quam diíperge- opera noíh-adifcordarcnt:& ideo vult^vt non manean! o
rentur voltierui^r facere ahquid famofum,quod ih memo perata a nobis,licet bono animo illa fecerimus & illa in"
íia poííerum relinqueretur fadum eífe a roto humano|e fe nihil mali habeant. Satis eft enim, quódnin concor
nere eoníundo^quale erat facere t«rnm, & ciuitatem Ba dent intennoni dus:fed ñeque nos voluntatem Dd nS"
yonis,&hoceftcelebrarenomen. Erifta fuit intentio mus,ñeque tenemurin ómnibus concordare diuino voH
>teranoftra,& corumqnitraníiulerunt. Antequam G ío:fedin quibufdamlidmmeftpotius difcordare,ficPtcfí
Cumtamen irerahebraica dicat. pater meus,autfiliusmoritur,certumeft DeóplacS
J^ír^^^«nSedtenendoliteram¡^^^ moriatur,óctamen mihidifplicet,quódmoriumur,Si
( N re neee(Tar.o,q, homines in¿endebant fimul manereom- te de eorum morte doIeo.Sic etiam inter vitos fanó os in
nes non longe abilla turri:& ideo voiebant eam facere ta üenitur,quód quidam di is contraría vdinr ¿ f.m.n
lem,íqualemcogitabant&vbiqueeamviderepoírent,& qt^eexcLita^e.XnSrS
noherrarenjíedredirefcirentadlocum,&tuneedebra- mllumfacerentexhocfolLúSDeufo^eS^e^^^^^^
re nomen eífet facere rem vbique,vel ex quocunque loco ftruxit. ""^cu^ "pcia coiumdc.
cognoícibiletp.Vtraque opinionum iftarum fatis ex litera
intendebat facereiftam turrim contra Deú quafi pe? hoc ^''''''fi'^^S^recopa^
aliquid poífent contra eum.Sedhocnon eft multum pro- !>¿»

Genefís Cap. XL ici
idolatra fuiíTent^vel fuerunt,& funt, ilíi facilíteraíios cor A rent. Vemtí ergo,&defcmdamns. Secnndum imagjnarupiírent,&fíctotnsmundnserraret.
Deus aurem con- nonem noftram Joquirur hic Deus AngéHs, tanquam vtraria
facere dererminauerar:& quia vidcbar,quód ex v- mis magnus Rex fuis miniftris, vt deftmar opus ad uerfanirate
hngua,& cohabita tione ifta fequebantur, ideo de- riorum ;d efcendere autem ad Deum non perrinetsqui vbi
ftruxitturrim,&turbauit]inguas. Si enim omnes gen- eft, Angelis tamen conuenir^quiaqtian-do funr m cates
ibi cohabitaíTent, alia permixtio generationUm fuif- fnnt interrajhábétenim loca difíiníta, vít.dicemus
fer,nec fecura fuiíTent ea, qua vfque hodie faóta funr: fed Exo.3 .c.fans late,
mundusin quodam alio ordine perfeueraíTet. Et quia
Deus prafciuerarquaídam gentes ex fuá gratia bonas fu Anturris fuerit deííruBa. Qmfl. X!.
turas,&: quafdam aliás ex propria malitia prauas futuras,
ideo diftribuit diuerfa loca diuerfisgenribus.Praapue cu t Deoaüqui Angeli veracirer ,&realitcrdefcendcrunc
inhocaltiííima,&occuIriflimaDeidifpoíitio,cumfítinL_. j ad exequendum,qua Deus voiebat. Dicit enim lo-
. locis quadam fecrera,lateaique rarioni,íidei,6{;;_ natura fephus,quod Angeli ventos mittentes euerterunt turrim.
non repugnar. Sed hoc non multum videtur, quia turris Babilónica po-
\ fteaftetit,& vfque hodie ftar-.fi ergo Angeli aliquid eu(^-
Curaprincipionon diuijitlinguas, Qmft. X. g terunt illud fuit modicum,quia n-i^gnaalritudo eius man
íit in futuras generationes.Melius ergo videtur dicéduin
Et fi dicas, quare non diuifít Deus a principio gene- q[)'Angeli nihil deftruxerunt,quia textus no dicit,c]j Deus,
ris humani linguam, quia tune poífent exiftereifta vel Angeli deftruxerunt turrim,fed 9 diuifa lingua ceífavtilitates?
Dico aprincipio non debuir ftatim lin- uit rurrisadificatio.Etiam quia opera,quafiuntimmeciia
guadiuidijfienim mox,vtfa¿i:i liint,alia, & alia idipmara tea Deo,vel Angelis perfeótius fiunt,quam ea, quafiunc
habuiíTentjnon habentes aliquam communicanonem, fe ab homine.Sicur ergo quando aliquid g'ignitur, vel'caufa
non vr homines diiexiífent. tnr,perfectius caufatur a Deo per fe,quam a natura; ita_.
Irem quia non fequebantur aliqua de inconuenientib. quando aliquid a Deo deftruitur,perfecrius deftruitur, Sc
fupra aflignatis;pracipue Cum tora gens,qn?in illa prima eradicatur vfq; ad fundamenta ab ipíb Deo, quam ab ho
arate,erar feruabatur diluuio confumenda. Er tamen ad- minib-Nec valer fi dicas,qb ea,qua agit natura,etiam agic
huc ibi quadam diftinótiofaéla fuit:6¿r'fí non inhngua, Deus,qui ómnibus rebus coagit,tanquam prima caula in
fuictamenindiuerfitatehabitationis: quia Adam fpiritu flucn5ineffe6lum,ergo quando Deus per íeagitiCaufatíé
diuinoafflatusmandauitfi!ijsSeth,ne coniungerenturfi- cundum modum conuenienrem fibi foli,f. agere mirabili
lijsCain,vcdeftirpedamuata Mefliasnon defcenderet: ter.quandoautem coagit natura, non artribuitur íibi pro
quia multi de filijs Seth filiabus,Cain.mixti fúnt eas in pne aClió/ed natura:ipfc tamen miniftrat vires natur?,&
vxores accipientes,ideo venit diluUium ^ vt paret fupra 6. non communicat enrib. naturaiibus tales vireS,quales ip- '
cln principio antern fecunda ataris non ftatim fuit fada fe haber,foruus agir per fe,quam coagens natura. Dato
linguarumdiuifío,quiaconueniéserat,vthomines fimul tamenq. Deusageretfecundum fiias vires,non magisage
-ha&tanresaliqualiter muitiplicarentur, & deinde diuifio retfohis,nec minus quam fi adderenturei vires totius na
íiereticentum ergoaonis.poftexitum de arca,vel quafía- tura'.quia vires natura,qua finita funt,applicara viribus
liqualiter mufdplicatishominibus,& cogitanfibus quali- Dei mrinitis nihil funt. Si ergo Angeli turrim, vel ciuitaté
terineodem loco fimul habirarent Deus hnguas diuifir, deftruxiííenr,non reliquiflcntin eis lapidem fuper lapidé,
vt fimul non habirarent,nec poft diuifionem tantum có^ vfque ad fundamentum; fed non fuit faCta talis deftrtimunicarent.Sihominesenimvniuerfaliteridemidioina
étio,vt per fe pater,ergo nulla faóla fuit.
haberentmagna foretcommunicario inter eos. Si enim ¿-«íííweorawí.ScihterjVnam linguam diuidendoin plures.
nunc exiftente tanta diuerficate,& vari js laboribus tanta
• communic.ftio fir,qiianto magis fi idiomatis identirasexi Qumtur, quot liriguAdat a fuerant i&\maliquididio^
Défcendit autem dominus ?0Í:\tíL0ccz{\0ncác^m- ma datum perierit per eunte gente,
óhonishngua vnius hic ponitur ipfa deftruótio. Et dici- Qu^íiio. XI L
& Mft tur dominus defcéndiífead videndumturnm, non quód y.
is ma. defcendar,quia vbique eft,& in ipfa turra, qua adi f ^ Vot autem lingua ibi data fuerint, non manifeftaficabatur,erat,&intraipfosadificantes.Nihilenimomni
tur ex litera hic,vel alibi, fed quia fupra pracedenú
7) entibus magis intimum eft,quam Deus:fed cóformat capit.cnm cnumeraret filios fíliorum Noe , dicebat do
fe fcriptura intelleólui noftro, vtmenfuratum menfura: fíngu¡is,(]? habebant finguh hnguas fuas;& quia ibi coniahasimpoílibileeíTetaliqualisinrelleétio^Nosenim
ima- pucati fuat feptuagintaduo,ideodiciturcommuniter ,qá
•ginaínurDeum,vtquendampotentiftimum,&honora- funrfeptuaginraduo idiomara. Vtrum aurem aliquod
íiffiraum Regem in cáelo empyreo,fedenrem fpi ritib.an- idioma de ibi datisperieritpereüregenre per belücas c!ageliciscircundatum.
Er quando aliquid in his infimis no- des,ignoratur. Er an omuia ifta idiomara,qua nunc funt
uiter agit,diciraus eum de fuperioribus ad hac inferiora., ibi da~ta fint,vei aliqua eorum humana voluntas,& mdudefcendere.Modusautsmfecundum
veriratem, perqué ftria fecenr,ince«um eft, Q¿ialiret autem ifta corfufio
Deus iíla inferiora operatur a nullo,nifi a beatis lí)iriribus linguarum fadafuerit,refpondetur, quód Deus turbauic
eum clare videntibus intelligitur. Ciuitatem, & turrim intelle¿lusoílíniumiftorum,«5¿: fecit eos obliuifci idioma,.
quam ^dificabant. Nondum ciuiratis rauri finid fuerant, quod anee cognouerant,radendo ab intelleClu eorum ilnec
rurris confumara; fed cunóla in fieri erant. Ftlij A- him habitum cognitiuum verborum. Si. fignificatorunu
dam.W^^W] hominum. Eft hic Adam nomen appella- p per verba illius idiomatis.Et caufauir in eis quofdam habí
tiuum,ideft horao:& vocat eos filies Adam,ideft uó Dei, tus cognitiuos nouorum verborum>vt funt fígna rerum;
q«ia ifta non Deo inftruente,fed
propria voluntare fug^e íed de ómnibus his dubijs magis dicemus in Commenrarente
faciebant. Ecce vnus eftpopulus. Ideft indiuifus: riis noftds fuper Eufebium.Fí non audiat vnufquifque Voqma
cum omnes cognati eífent,vel fratres, vel confobri- cemproximt fui. Ideft non intelligat:quia e tiam fi diueda
vnam linguam haberent,fibí inuicem iungebantur: idiomara ftarenr,bene audiebant fe ad ¡nuicem, cum ad^
« uc vnus popnlus erat. Et vnum labium ommbus. Id- huc auditibus non carerenr.Vel dicitur. Ft nonmdiat í/e
tvnmiiIdioma,vocaturlabium,quialabiisprofer- mfqutfque.\dcñ,vtaiK\keno\n ,quia diuifis hnguiscum
lur. L

í tú% Genefis Cap. XI.
inüs áf fá |)tasce

Geiiefis Cap. XL icj
nniPhales antequam gigneret Ren : deinde triginta- A autem fubrrahantur quinqué, quib.minns vixit Sale quá
dúo ánniReu antequam gignéretSavog: deinde tnginta Arphaxad:&efuntdecem Sc oétoanni-vits lacob. Fixit
anniSarua antequam gignei-et Naehondeinde vigmtino autem HeberpofiqHamgemit Fhalegquadrmgemistrigin
lem anni Nachor antequam gigneret Thare; deinde fe- ta annis .'Et fie funt omnes anni vitse Heber quadringenotuaeintaanni
Thareántequam gigneret Abiaham, qui ti fexagintaqaatuor,coni.ungendo trigintaj& quatuor fu
es fimul faciuntquadringentosannosjpr^terdecem, periores,&: mortuusfuit Heber íeptuagefimononoanno
d'^ouibus ómnibus in ifto capitídeinde centum anni A- -vitx lacob. Patet quia Heber vixit magisquam Sale trih
ha: curñ genuit Ifaac.vt patet infra decimpfeptimo ca gintauno aanis:quia Heber quadringentis fexaginfaqua-
St^eruntauingenti;deindefexaginta anni Ifaacquando tuor.Sale autem quadringentis trigintatribtts.. Dato er-
' itla^b v%atct infra decimoquinto cap.eruntquin go quod ambo futíTent nati eademdie,cum Sale mortuus
f xaeinta. Dcfíciun t ergo ad eompletionem totius fuit anno dedmooótauo vita: íacob fuperaddendo trigin-
^^^"fcilicetquinquaginta annt,quibus Nachor vixit poft taunum annos,quibus magis vixitHeber,perueniret nu-
• 'itatem lacob. Noe autem vixit vfque ad quinquir merus ad quadrageíimumnonum annum vits lacobyqui
"^fmumoólauum annura vicíE Abrahx. Hoc fuit ante bus addantur triginta anni,qui fubtrahunmr de annis Sa
natiuitatem lacob centum duobus annis. Et confeqnen- le,quia vixit ifto tempore ante Heber ad feptHágefimuni
ter fuit mortuus ante fihum llmm perannos cétum quin- B nonum annum vit^ íacob. Vixit Phaleg poftquam genuit
uaeinta dúos. Quod fie patena dihiuio vfque ad nati- Reuducentisnquem annis. Et fie funt omnes anni Phaleg
«itatem Abrah^ íiuxerunt anni ducenti nonagmtaduo , ducenti trigintanouem . Et mortuus fuit anno quadraaddendo
dsduos annos,qui fluxerunt poft diluuium an- gefimoodlauo vit$ Abrah^,fcilicet decem annis antean-.
te natiuiiatem Arphaxad,quod patee ex fuperioribus com num,quo mortuus fuit Noe. Patet 5 quia acdpiendo trioutationibiis
. Noeautem vixit poft diluuium trecentis ginta annos Phaleg antequam gigneret Reu,&trigintafluinquaginta
annis: vtpatet fupra 9.capit.defidení ergo dúos annos Ren antequam gigneret.Sarag tfiginta_»
ad eompletionem iftorum quinquagintao¿to anni,qui íii- annos Sarug ante Nachor vigintinouem annos Naméndi
funt poftnariuitatcm Abrahsj vfque ad illud ergo chor ante Thare,& íéptuaginw annos Thare anteortunj
tempus vixit Noe. Abraha:, funt centum nonagintaunus*
^ Adcoriiplendum autem dueentos trigintanouem, ad-,
Cttrindefcriptionefecunda Atatis non facit etiam huc manent quadragintaoóto anni afliimendi de vita A~
mentionem de morte.vt facitin prima. brahs vfque quos vixit Phaleg:a

104 Genefis Cap. XI.
Sai-uch Beíus Nemrotides Babylonis Rex intranit AiH- F i-os ante generaíionem,& fie fadunt naide plures annos
riam,íed paiuinjautnihilineaóbtinuit. Ifto temperé_> fcilicet,íepruagintaduosin fecundasetate. *
jregnum Scytharum,qui a nobjs Gothi dicuntur, incepit Et licet Abraham fít caput tertié atatis, tamén indpit:
vbi primus Rex fuit Thaniis, & poft eum Ninns. Vixit computatio in Thare,vt fíat mentio de alijs duobus filijs
autem Nachorpojlquamgenuit Thare centü noue annis.Et eius fratribus Abraha,fdlicet. Aran, & Nachor propta*
líe funt omnes anni Nachor centum quadragíntaoólo, & miraculum fadum in Aran,& Abraham:fi verum eít, &
mortuus fuit anno quadragefimonono vita Abraha an- propter vxores Patríarcharum,qui funt de femine Achor.
no,quo fuit mortuus Phalech,vd faltem vno anno póft. Porro Aran genuit Loth. Et ficLoth fuit cpníbbrinus Á-,
Et patet quia fi acdpiantur vigintinouem anni ipfius quá braha,ramen vocat eum fratrem:vt patet infra r 3. Non
do genuit Thare,& feptuaginta anni Thare, quando ge- .fít aurem meritio de vxore Aran qualiter vocata fuent
nitit Abraham,funt centum minus vno. Defidunt ergo quia mos facra fcriptur? eft nunquam de feminis curare* v
anni quadrágintanouem, qui fumendi funt de vita A- nifi propter aliquod fpedale myfterium. Vxor autenu ir^
braha. Abraha nominatiif,quia fuir mater Parriarcharum;vxor
. . . . . vero Nachor, quia filia fuá fuerunt vxores Patriarcha-/er
Qmnturi qu»tempore tncepit regnum Aegypttorum. rum,ut patet de Rebecca,& confequenter^e Ra- in
Quaeflto, XiX. G chtk,ytpaietmñaij^.8c íc).atpk.Mortuuseft Aranan~eh»
. . K, . » • . • ínHebrao didtur fuper faciem patris
^ ^^Emporehtnus Nachor regnum Aegyptiorum mee- {m,\éemeñ Ante vel Super faciem.
i pir,in quo pnmus rex Zoés fiue Mineusdiétus fuit, £nnteliigiturduplidter.vnom¿do, ^«r^>^ír^»?7««.
Ita enun muln piftimanf.fed non conuenit hoc inrentio Ideft antequam moreretur pater fuus,quia ali] filii, fcilifti
Eufebi) lib.chronieorum,qui in pnmo anno Abrah? po cer,Abraham,& Nachor m&rtui funr poft mortem Datris
nrtinciperedeamamfextamdinaftiam Aegyptiorum,id- fui Thare. Aran autem mortuus fuir anrequam pater
eft,decimumfextum pnnapatumregalem,& qualiber di moreretur. patrem fuum Ideftcoiam J r S
na ha durabat aliquanto rempore,& hoc habet Eufcteus fuo/cilicet. vidente Thare. InTenaZtm^s L e X
•exhbrisManethohiftoríographiAegyptiorum,fedquan Vr Chaldaeorum . I ñ u á l J n V ^ S ^
domeeperitregnumAegyptiomm,nequeapudEufebiú do fignificat ignem in lingua Cha Kallo^^^^^
ponitureerr^ido,cumipfeindpiatindinaft.adeamafex men'eiuiratis.Accipiendo^pri^rK^'mS^^^^^
- , xa.Ftxitque Thare feptuaginta annis,&genuit Abraham. mormus fuit in igneChaldaornT ^
Volunt ahqui9 Abraham fit primogenitusThare:qma^ ««"^^um.
hicpraponituralijsfilijs .Sednonvidetiuranonale,quia An AranCitmortum;^ ^^ m. ,
fecundum communem opinionem tenetur q, Sarra fuerit H AbrahampofiliaAranJedAbrahamfólumhabebatdecdh
annosvi- ^ .
ta fuper Sarramjvt patet infra i/.cap. Nunquid de cente Tpv Icunt enim alioiií M^w; r u i ^
nano nafcetur filuis,& Sarra nonagenaria pariet?ergo o- I I nuód tC SL. Í cmtexemc^
portetq,Í^^Abrahameratpnmogelims,c/Aran genuif- u ^ b r a h a m ^ ^
feteam ad mag s quando erar oó1o,vél nouem annonim 1 coram Nemrod,quód non có-
P a ^ t c o n í e q u ^ t ^ , q u i a c 3 K S S S r
tus decem annis ante Sarram,vt probatum eft,&: Abra- i i^r ^ ? dicebatin cürde fuo, quód fi
hámnatusfmtanteAran,vtpraLponum^^^^^ ^bra^^millafuse(ret,,pfecoIeret,&codfireretur Deum ^ ,
manebantadplu.nouemaEZCn n^«^ "o«>coferetignemficutahj. Cum aute^
ranpoítAbraLmminusqua^^íriKSÍm?^ S ^ f t & S S ' "
aliquis homo generét in dedmo anno:maxime in arate? S K tolere Deuti>e?li,ideom ignem pofirus fuit, 'fj'
la,m qua nullus geuerabatante tricefimum annutn vfde non habuit;.ibrdem expirauit, & """
turimpoífibileAovnum.ftorumared "oThfbi^L^""'
Sarra fueritfíliaAi-anjvdg, non fuerit Aran na S " ? , " n
'd-. tus póft Abraham. Primum au emfommtSrenem í ^ ¿ 'nlT ^ accuMet,ipfí recdíiíTent ab
falicet,.^SarrafueiitfiliaAran;ergocfiSm^ Thare
Abraham non fuitprimogenitu : Id ponTuíL "í^^c""^.^braham,& Loth,&cet.Et venir i^ Aran . Efcnpm.
„on atate,fed d.gnitate,q'^^i,a vir iuftus & ^ ^ r P ^ ^ " fuerint in igne. quia
d Z Z ' qui iicer non eífet m-imoacnl ^^'/f'^^f Chaldaorum: fed manifc
"nrr duSífcr^S pofitusfuíftet, none.
Yk dignita admortis_
Pa et enim q, Abraham nunqn.m vocatus fuit fíf, fed de e^rr^hí í ? condolens filio vdlet eum in-
Ab.^quoufquemutauit Deus nomen dus,vt patet n- í i S 'T'" a Nemrod, qu»
fra i7.cap.tamen femper vocat eum fcripturá Abrah' m «ow colentes i-neii J
vrpatethic, qú.a Abraham maiorem diS?afemfi7n^ rníf^^P'^^^Pr"'^- acaSeo^
lorum nuiltárumgennum,vel popu fofSf pIníK ? c
lorum . Haefmtautem generátiones Thare. Uxclols r. k
S u ^ ^ terti4taris, qua Ss ¿ei ' «o» «lentes ignem,cum ipfe eífet veincipit
in Abraham,& ifta fecunda atas fuit minor in dn • q"ando fügir,aut venir de Vr Chaldao-
i . ' ^ ' ' '
'

Ih. ^ .
: .Genefis Cap. XI. icj
fluis quod il lud de Abraham intelligaíur, & non de Tha- F tur quód erat vere foror . Maxíme,quia fubditurímmere.
Sed dicendum quod nonftat,quiaad Thare,& íilios diate:&accepi eamin vxorem q.d.iicetaqualitergrauo
fuos litera refertur. £t hoc exprefíeponir Aug.ií?. de d- eíTeraccipere in vxorem fororem meam,tsmen accepi.
ui. Dei,cap.13 .vbi cóndudit: Vnde manifeftum eít domu
• Xharepeifecutipncm paftamfuiííeáChaldíEis pro vera An Smra fuerit foror Ahrahae. QMCIÍ. X'iCll.
pietate,quavniis,&,verusabeis colebaturDeus. EtAu-
puft. ibi dicit quod Thare,&: Ab!;aham hlius eius coJebát p T iftrd íatis videtur rarionabile, & confonare verbis
> verum Deum:fed Nachór filius Thare colebat idola; vn- XZ. textus,¿

! o 6 G e n e f i s G a p . X í .
aliondmmcdidtürSaraya!tenfilioicieftAbraha.&non F térat tamen gignerc ^íuuencuia, fícut poftea geni^
" bominialtecius tribus,vel eoenatioaispradpue,quia ma Cethura luucncula. Vuíua autem Sarra totaliter emotme
Abi-aham deñdíraret liabere, vxorem de cognarione tua erar, quia ñeque ex Abraham»ñeque ex aliquo alia
rna Quám Naclior,qaia Nachor poftea peflimus,& idola iuuene,vel fene naturaliter gígnere porerat,cum eíTetjfím
tra fuit. ergo Abraham fofcepit aliam filiam fcilicet lef- phcrter ftenlis . Patns Aíeích

Genefis Cap. XI. IC7
cuando didmr quod Tharecum efler feptuaginta anno- A Caldeorum,& íic erit computatio continua,&vniformis,
rum eenuit Abraham,Aran,&Nachor,quod intelligitur, & non fequitur aíTignatum,red ítabit quód Abraham geouodquádoThare
compleuit annos 7o.genuit iíios ideft ruéut Ilaac poítquam venitde Aran in terram Chanaan.
finiuit eienere iftos ítilicet quod in anno 70. genuit Sed hoc non poteft ftarejimpHcat enim plura inconuenic
im iftMum', qui fuit Abraham. f t fecundum hoc da,quam pr.^cedens reíponíio, quia íi annus feptuageíiviumum
^^^^^ ¿enucrit Thare Aran,quando erat anno mus quintus Abrahíe computando á tempore,quo liberapotuit
eii q manebunt jo.veI 40.anni,quos egií- tus fuit de igne Caldeorum eft annus centefimus triceíiruni
7 _yjl5:¿j5arram:quia S^rra nata fuit de- raus quintus vits eius,vt probatum fuit in expoíitione fefet
Abraham, ergo fecundum iftam compu- quiturf, quód annus centeíimus fecundum iftam compucem
annis p^^^.^g^ Sic ergo man eren t tationem íit annus centefimusfexageíimus'.quia íicut céíationem
na „icefímum annum Thare, quos habuif- tum addit viginti quinqUe ad feptuaginta quinque:ita cc
omnes ann F ^^^^ ^ioneret Sarran fdlicet quinquagin- tum fexaginta addit viginti quinqué ad centum trigintaletAranamcq^^^^^l^^.
^ , quinqué. Sequitur ergo ex hoc,quód Abraham genuerit
ja,vel quaaraga • Ifaac anno vits fus centeíimofexageíimo,& vltra fequi-
TAyum Unñi Aguflmintevtio ponit fiare, íurquód Abraam non vixit poft nañuitatem Ifaac,niíig
QuAÍt. XViíl. B centum quinqué annos: patetquia anni totius vit^eAbra-
^ ^ ' hz fudunt cécum feptuaginta quinque:vt patet infra 25.
c J .^Knr feouitur aliud magnum inconueniens: quia cap.fed hocfalftim eft, quia prius accepit vxorem Ifaac,
^ R^TaSquandonarrauiriftaAchy.capú^ quámmorereturAbraham,vtpatetmfravigefímoquarto
^ loQum fuitAbrah?antequamhab¿tarctin capitulo.SedquandoIfaacaccepit vxorem erat annorum
o^d Deus loji ^^^^^^^^^^ Thare pater dus tran- qüadtaginta:vt patetanfra 2(í.cap.Ergo falíiífimum dicit
S^eumin^e^•am iftam, inqt^ nunc vos ha^ iftapofuio.
mftaSteneatur,nonpoteftftarc,ntentio^ugSedre ^
, ÍPr ^rf cam inquadickiir,& poft mortem Thare An Abraham exterit de Aran eo amo yquo^ater
oSTfta cSlocatio non fuit pe?corporak , XXX.
/erram Chanaan,quiaiftamagisvocaturperegnnatio,
L,omrnllocatio:feddiciturconocaiusíntmarl!a,quan- - - « / i c r j r
SrceDi ibUliquid proprium poftidere. £t hoc neceíTa- r Ed non repugnando ,ntentiom Auguft.& fequendo k
^ Shuir eíTc Doíf annum trigeíimumquintum vit« C Apoftolorum,quam ipfeno
i S oScundum iftam compulationem Thare mor. fequitur,fed literam altedus translationis dicens,quod an
I S anno tri^^cíimoquinto vit^ Ifaac,vt fupra demoii te mortem Thare perannos fexaginta cxiuit Abraham de
¿rau£ A jame üteram noftram. Aran. Dico quód Abraham exiuitdcAran eonnno,quo
rouod AbSham venk de Charrapoft mortem pa- pater eius Thare mortuus eft,íic enim dicitur Aduum 7.
SifterramC to . Et quando aíguiturq^Abía- Et poft mortem Thare patris eius rranftulir eum Deus m
h^Srm W quando egreftus fiiiíde Ara terram hanc,in qua vos habitans. Et íi dicescontra,quia .
S v e ^ S ^ ^ ^ d i d t t i r f e q . c a p i t . q u ó d A b r a h a m e r a t f e p t u a a i n t a q ^
í l l m J i C ^ k ^ incipiuntcomputari á prin , que annorum,quando egrefl-us fuit de Aran, fed quando
Siortuusfuit Thare compleuit Abraham annos cenmm
r ^ m S Sil^liceteam Aiígu.tangat ló.dedui. defidun't annicentum trigintaquinqi^anni:ergo tot ha-
Samentofcilicet quód Abraham fueritpofitusmignem ^"eritprimogeniius^jre^
Caldea,de quofup. Secundo dato quod hoc verum eflet, pter inconuenientia fupra aíhgnata bt quan^
clo\brahamexiuitdeAran,eratcentum&trigintaquin ^braha
qocannorumadminusi patetquiaTharemortuuseft:, , hamí^um
, . íum eífet ducentórum & quinqUeannorum,vtpatetin,li nuit aliquem de iftis. Si enim dica^ ^ep
,]^;"^^teravtrgonunquamexiuitAbrahamdeAran,quoufquc ^uagin ta annorum efíef^^^^^^^
comdel-etThareducentos&quinqueannos.Sedvtfu- adiungeretur aliquidalterum neceliario inteiJige^^^^^^
S S k S Abraham,quandoeratfep quod iña^tateerat Thare,quandogenm^^ A^^^^^^^
maginta^r:nqulannorum,kcompletionemautemd¿. autein fufticit,quod
ceinoruníquinque annorumdeficmnt annicentum tri^
gima quinqué;%uos oportet aírumere de vira Abrah^, ^ ^
Datol-goquód Abraham exiuiftet de Ara immediate eo teíimo trigeíimo vitx Thare na us ^^^^^^^^^^
anuo:qu6moL-tuusfuitThareneceírarioeífettuncAbra. ^ annum centeíimutn Z í • r/nK^^^^
hamcentum triginta quinqué annorum. Sed hoc repu- ^ quinqué anni,quos habebat ^^ f ^amjuando e^^^^
gnatei,quGdhabeturIfraVimooótauo,&:dedmofep. ^harra,fiueAran,eiuntann duce^^^^^^^^
timoquód Abrahá genuk filium cum ftaret in térra ChL xit Thare, Et in ifto vltimo
naan:&^attuncclntumannorum.&ficponicApoñ.ad eodem compleuit Abraham:feptuagintaqumqueannos.
Roman.4,.cap. eodemexuni de Aran.
mTnfienxehtrn quorundam de nataU Ifaac ,fit^rMBs.
i filmmfuumífaacinanno centefimo vit^fus: quod fie 1 \
Jftcannusccntefimusitemporequo cduilus eíUcÍ£n« yusnatecisantentio facr^e ícnptuis, i^ici ^^^ •
¿i y ^ - ^

io8 Genefis Cap, XL
Tbare rcpmagmta annis, & gennit Abraham, Nachor,5¿ ' quis finis,qiiare aíHgnaretur tempus natíuiratis Aran, vel
Aran. Non enim poteft intelfigi nifi tripliciter: Primo Naehor, & tamen de Abraham eífet canfa; non ideo de
iHodoiOitód omnesiftosiam genuerat, qnandocomple- iHo accrpietur. Quinto & pnncipaliter,quia fcriptura fa-
«it íeptuagefimum annum, vet quód in illo anno genera- era m-hbris Moyfi, &c m hbris Regum defcnbit eonti- Q^
ree?pitprim,um. eorum, vel quód in líloannoaliquem de nuum decurfum tempomm,non omittendoaliquem anillis
genuit. Si dicatur primum,fcilicet quód iam omnes fmm , vfque ad tranfmigrationem ludaorum in Babylogenuerat,dicefur
quód Abraham genicus eft ante annúm ne, vbi termmantur libri hiftorici veteris'Teftamentiiiafeptuageftmum,vitasThare,velinillo:
(Scitamanebirdifli bentes har'rationemcontinuam.
1 cultas, quam volebat ;efFugere refponfio prsecedens. Si Et eft hoc ad fciendum quantitatem temporis k princirficatur
tertium, fcilicec quód in ifto anno genuit aliquem pioeonditi mimdi: quod fo ad magis certificandnmde
de iftis filijs, erit neceífe, quód intelligatur de Abrahain, rebus ipfis> de quibus agitnr: & praecipuead oítendendú
' quia de illo ftcir principaliter mendoneraícriptur;i,& pro nouitatem mundi quod non fuerit mundus aternus,
pteripfúm nominar alios: &tunc manee idem quod fu- fi^ciit putauerunt piurimi philofophorumivel faltemquod
pra,quiaftabitdíííicukas deatatcAbrahae.Si autem po-£ abinitiocius tranfierinrmuiro maioratempora, fieutin-.
narur fecundum, ícilicct quód omnes genid fuennt poít Q troducit populo in Thimeoloquentes facerdotes AegypannuinfeptuagefimamThare:ascc'ífeeft,qaódínil!9an
• ti ad Solonem de plufquam nouem millibus annorum.
^ noaíiquemgenuerit:quia alias non ftabitaílignatioiUius Per compUtationem autem connnnam temporum facrs
( anti3:vndequocunquemodoexpoaatar,rfece!ÍeeítdicÍ5q> fcriptura oítenditurnumerus annorum fine viloerrore.
aliquem íftoramfíhorumgeaueric illo anno: fed non eít Et iioemultum fidei noftra eonfert.
• rauoríri:biíe,quód dicatur dealio,nifi de Abraham,ergo na Non erat autem per quod meh'us compurarentur anhuias
tus eft Abraham anno feptuagefimo Thare. Eft autém m,quám per generatioñes hominum: ideo fcriptura temqitéStf
Thare genuit iftos tres filios, & non ge- pota prima atads fcilicet mille fexcentos quinquaginta-
^ nukeoiin eodem anno, fed in diueríis. De alijs non po- fex annos computar per generationes illoram hominum,
nanturanni,in quibusgenid funt. De Abraham intelli- ' per quos ab Adam veniturad JMoe, ah'orym hominurh
gitur quod genitus eft anno feptuagefimo Thare. Et ra- , témpora non feribuntur, quia non defeendkur per eos ab
lio eft,quia de Abraham loquitur fcriptura propter fe, cií Adam in Noc : & tamenvfque ad Noedebebat extendi
eius progenies profequatur: de alijs duobus dixit propter computátio prima atans: quia in anno fexcentefimo vita
Abraham, ideo folius Abraha pofuit annum naduitans. eius finita eft: &in fequénd anno incepit fecunda atas,
13c alijs vero tacuk. Secundo patet, quia hoc ídem facit qua^P^i'foios filios Noe computatur: quia de hominibus
fcnptura in prima,&: fecunda atatibtis, in quibus ponitur pnmaatatis nullus fuperfuít,nifi Noe,Se tres fiül eius,ce
vnnsfilius quonfqueveniaturad Noe, cuius ponuntur terisdiluuio deletis. Secunda ataseftá Noe vfque ad
tres fili j;& tamen certum eft, quod quilibet aliorum ha- Abraham,ideo debet enarrari tempus eius per creneratio^
Sttm b^"^^^'osfi^''^S5pratenllum,quinoramaturin Htera,eum nesillorum,perquosáNoedefcenditurad Abraham: &
f»tíg> d!caturibidequolibetgenuit'fi!ios,&fí!ias,jVnustamen quia licet Noe habuit tres filios, non potuitdcfcendere ,
folus ponitur eius fi!ius:qu¡a intendo fcriptura erat narra- nifi per vnum nomen: quía non defcribitur progenies nifido
progeniem hutnanam defcendcre ab Adam vfque ad vniiis fcilicet Sem. "
Noe : fed non poterat defcendi ad Noe per filios omnes, £t non quantum ad omnes: fed folum quantum ad itñutperquemhber,fed
per vnum tantum: ideo cuilibet ho los,per quos'defcenditur ad Abraham, &cuius!ibet illommi
ponitur vnicus filius, quoufqjveniaturad Noe cuius - rum anni ponuntur. Terminatur aurem fecundaatasiri
ponuntur tres fíh>. Et Caufa eft, quia funt omnes tres de Thare pun") in nanuitate Abraha filij eius incÍDÍat tertia
intentione facra fcnptura, fcilicet qmaper omnesillos atasfccundum omnes: ergo neceíTario deber pLiquoto
tres mukiplicamm eft genus humannm, fed non ponitur anno vita fuá Thare genuerit Abraham^qtna alias nefd'pro
quolibet i!lorum,quando natus eft, fed pro vno tan- retur.quantum durauerit fecunda atas, fed dieimr ouód
tum , cum dicatur quod annoquingenteñmo vita fuá. Thare vixit feptuaginta annis,& senuít Abraham Miror
Noe genuit Sem,Chan,,& laphet:& hoe eíi,qnia Sé erat , & Aran: ergo^Abiíham eít,qui ufo anno natfs eft c W
pnneipal,s,cuiusintendebat fcnpturadefcnbere proge- ^ aliquis deakjs. Sexto, quia fi ka non inXeretur non
niem,&nonahorum. Temo pater, quia fie fit infecun- poflemusconrmuare annos facra ícripture"^^^^^^
Tem» da atate,quafinitrir in Thare:nam incipitin Sem, vt pa- quot anni cífcnt á ereatione mundi
tetfupramlitera,&pomturdequohbet,quemgeník. Thare:&:amen inde nefciremtTeSnuarece^^^^^^^
Et ponitur vnicusfihus, quod non eft quafi vnicumha. nosfcnptur?, eo qriód ponuntur a r i X a L T S "
buent quihbet, eum certum fit, quód habuerint pluri- rorum fuorinm: &\amen non fdreTus quotoa^^^^^
mos, quia tuncmiiltipheabatur valde humanum genus : re naais eífet Abraham,in quo d S t fie^^^^^^^^
Enam pracedenn capitulo patet quód Sem habíit filios cum vfque ad Thare veniífct computando ^^^^^^^
qumque,& hicponitur ei vnicus:& iftud eft ,qu,a inten- ceífe eft ergodici,quod annus íeXgefit.K T^ d¡
ditfcnpturadefeenderenarrandoá Noe Vlquead Abra- ^"inatiuitlti Abrah^,^ non aSTatr^^^^^^^^^^^^
ham , qui eft pnneipium atans tertia: in ifta atate fe- Sed tune manent dua d^&uln S nne Z ° r^^ "
cunda vkimus eft Tharécui ponuntur tres filij, Abra- tur. aimcuJtates, qu^ fupra tangcbaiv
hani. Aran, & Naehor: ficut in prima atate m vkimo,qui
eft Noe,ponuntur tres filij.
Et ratio eft, quia vnus tantum eft de intentioneprinei- ^ poterat Sara vxor Abraha e(¡efiHa
palifcnptura,(cikeet Abraham, propter ipfum taraen no ^ • • JíX Xll.
minanturalij, fcilicet;Aran nominatur propter Abra-
Abraha,&laUneposeiusaeceperi"n ^ lAraneftetm^^^ ^'^''?'^-'^^^^
bus Naehor: vnde ficut ácfccnlut ^ ^ Sld &tamen Abraham folum natus
Abraham ex parte parerna:ita defeendur/e Nada? ex Ar n a Z S
partematns. «^iNacnorex aut nono anno fuo senuilfctSar-
ideodcbuerunt omnes hi tres nominari • & -tamen ''"'''^"^^"^^^"^"'^^"^P^^^^J^^^tqueineredibile.
^ r moquin-
' ) , . , . , / ^ " ' .

' . ' G e n e í i s C a f ^ - i X I / i o p ^
moqiiinto «tatis fiia:íieut dicitur requcnti cap. Et tamen A quia rcdirurus erarin Charram ad accipiendum, quxci
cxiSuncde Aran'fiue de Chaira pdñ' müi;tem Thare pa- iure fuceeíTiohis jjaterna; prouenerantj& poftea in rerrám
trisrui:ficutdiciturAciuum7.capit.Ettlimen fí natuseft Chanaan non dícebatur colJocatus, quoiiTquefiimircr
Abrahám anno feptuagefímo atans Tli3re,oporter>ííuód ibi maneret non iturus ad alia loca;&: hoc accidit poflquá -,
ín anno mortis eius eíTet annorum centum trigintaquin- fecunda vice redijt in terram Chanaan mortuo patre eius
nue,quia Thare erat annorum ducentorum quinqué quá Thare. Similiteriuxtá literam optime intelligitur id ^
do niortuus eft,vt patet in litera. Dicendum quód fupra Aóh 7. S. Stephanusdi

lio Gcrieíis Cap. XL
,, , . temporum hiftonasá principioenarrarevéllernrcumhoe,
ÓuArmrqumodfiinualuerint, vthomresapudprtfeosBelo peneinfinitincgocij fie, arai,
adorabanteo.quódpr?ceterÁ?r'egion.ibus.vterius ' " qüam lororeiTJ clixerát.
m;igaturAegyptus,id9lummlp^^ - • .. i xrT T ' '
«rf«r««í,te¡inouentes cOEonacna^^ • - • .l^ap. X ü .
**»f' modum qoronaperforatun;i,& perÓcciijtos^atus aqua . ^
veniebatinferiopbusfor^minibusceraobturatisivm^^^^ ''i^tetóipe» r • t^ • ,
ites Caldd appofuerút ignemi liquefaóia aiítem cera aqiia ^ 'I Uomtms adkbrahay egredere de ter-
4efluensígnemcxdnxit,&prsuajuerunr idolaA - \ '^^í ^ecogmtiomtuí^etdedomopatr^
. ^dab.hocJoc^:vf^eaddecmu^^ ctamqmteingememrnagmmfetbenedim^^^^
• \ tulum,milíat^porum'S¡gnáii4Y¡%ii¡{£^ J'^f'^/^m'ficabonomntuu^
V ? , , f^^aeíif XXXVÍ. ' "•tt
" ' " • •
hocIocQ^íquead.dedmura'n¿pnnÍnuííi
dmmkmedm^^
M tfi, bemdic^
^V^ñ'^'^fl-^'^fe ^brahafícutpaecep^^^^
A B
temporum-fignatjurhíftoria, quqd fiiít t¿n an' annorum erat kbram-
. noriimpene-vlginíiquinque? Quiaahsem mn^ ^^mfgredereturdeHarm TuUtqueSaraivccoremfraPP
P^PPftfJs hiftoricarum narrationum, SctSmporaiiumen^ Jubfíantiam>quanf
Jtuum ignan funt,nimisquedrca taíía aíiürud 'a)o ,Síl' pfijjederant, g ammas quas feceranttn Haran : CTegreg
redeledabile eft: vt fie aiiqualirer coe'nofcamüí n aírS jmt.vtmntmmamChanaarn. Cumque veniíjent tneá.
lili antiqui viri, & an tiqua tem pora trLfienm nrSnoí ? pmr^nfimt-^ram terram vfqué ad locum Stchem,& vfr
ram ínter facrs fcripturs expofitionem aliquid de ir^s ó . Chananms autem tunCeratm
ralibus incidentíbus intertexere,non tamen fic vr tln If,? ' /^mrmmtern Dominus Abram,&dixit et'Semi
^ MtMdñ\>o,terrmhmc.Qui&dif^^^

.Geneíls..'' •Cap.^'^XIIv} 'nú
mlapparueiratehéfimocamü^^^ A exijt ter eo quód térra Abrahs erat dúplex. Prima fuit rerjrrediens
ddmontem^qui erat contra Orient^m Bethehtnten- E^ .tald.')eoriim,;in qua natus-eft pra^ederiti capitu.& ki-
%ibitabernaculumfmm:ab Occidente habens Bethei, (t dic.capitu. j-.Alia fuit térra Aram,íiue€harra. De píima
db Oriente Hai. Aedificauit queque ibi altare Domino, exmit femel., de fecunda bis. De pritria patet,quia Deus
inuocauit nomen eius.Perrexitque Abrham vadens, & lufiit Abiahx ej^ire de térra fuá cum eácr m Huí Caldco
traprogrediens admeridiem, F.a^a efl aut em fames tn ter^^ rum exHiit obediendo Deo: tamen ifto exitu non
ra-defcenditque Abrham in Aegyptum, vt peregrinaretur. venitm terram Chanaan , ñeque deferuit patrem fuum
ibLprdualueratenimfamesinterra.CunquepropeeJJet,vt Thai-e, fed vemt.cum eoinCharram"; iftud patet AóK 7.
ingrederetur Aegyptum, dixit Sarai i/xoriJuA, nom qmd^ capi tu. ex verbis . Stephani-.fcilicet Deus gloria appamt
pSchra lis mulier,& quod cum videpnt te Aegyptij diíiur} patrinoftro Abraham ,cum.eíretinMefoporamia,priiií'-
' funt,vxorillÍKs eft,& interficient me,&tereferuabunt : dic quam moraretur in Charra, &dixit ad eum, exi de tetra
€rgoobfecrote,,quod forormeafis , vtb.emfitmihi propter tua,& de cognatione tua,& vem in tcrE.a(m,quam tibiíWp
: V . vittat amma m.ea ok^atiám tmJCmtiaque t/^ef-. ftrauero. Tune exijt de térra CaldíeorunT,&:habátauit
fusejjet Abrhapt Aegyptum,viderunt Aégypti¡mj4liere,quod in Charra,& de ifto exitunonintelligitur litera huiusca.
~ efletpulchra nimis^& nunciauerúntprincipes Pharaom, & _ fed folú de alio exitu multo pofea quando exiuit de Ghar
laudauerunteam apudíllum:&fM^ ra, vtftatim dicetur. . .. .
'yharaonis.Abrh0,mverobenev¡ifuntprüpterillam.Y.^^^^ ,
queeioues,&bmes,&aftm,&[erm,etfamul£,^&.afm£^ i. , .-, : •
^ cameluFlagellauit autem Dominus Pharaone plagis ma Qiumiur.de qua duitate iufferit Deus exire Abraham,
ximiSiCtdomumeiuspropterSarairnorem Abrham.Foc^-. • Q^^ft'- . 1 L
uitqt!£qU€ ,de exitu dé terria
buít adDetim , fecundo quáiit^^^^ illa cum Thare^patre fuo. pieendiKfE^
infrá i^.capítejtípqüalitd-ad 15. cap.' Ef circa pei,dequa lpq;»turSte;phanus^ eapitu. fuitin Hur JPrim^
hoc tria ponuii'tiir:primo Abraii^ obedietia fiue fubieítio> jpaldxoru^T'ciuitas nafíyitatis Abrah^^^óc eeigtía ratio.
Tértipfí- tionís
dei,&firmitatisTú»in adu^^^^ cumpi^tre/up^Thar!?. Étven^í;íÓi|i.ip'(;inCharra;,qu£ei>-
«aíe^f^swíivCirea ^úmuyn^iiÁtnüP^^ jj ^i¿ta fígnat litera ip^ StephíSni feilieét Deus apparuit pa-v,= i,
Sspe Ipqu^amr pjeu AbvaMm'v ' tri.noftro Abraham,eum efíetin. Mcíbpotamia, antequá > '
' jíitet erat ii\-^iíiGhep^ mpraretu^; in Ch^í^; Eí; tamen.ifta ypeátio ^ de quá hic
Deus aliq^^t^yp jti fomnis eiah^iFtílíiixáit^^ con^at itá habetur fuit in Ara vbi mprabat^iir eum •
cuidtnier,íicM^ quod alí^jjáii- patre íiio. ^hár,erpo,líqüam ^netat de térra .Cald^orum,
doH per íorjip vtpatet hic,exjyra:eedeníi.cap,ÍD:fíne; ergó non Intelügir
dpmádauit afpi^^ SEephanusidicit-deifta wcatipne, quam ppnít
furgere,5(?im¿toláreIfaac.£¿!'^^^^^ ifta iitera,íeddeilla:^uámdiííimus&
Rabbi Samuel,& Auenezera ifta Utera rum^ Secundo quiadicitur tune exijs de térra Caldíeoruí
iulaiipn^,^uia primo fuerüt diótailía verba,quám more^ habitauinin Charra. Siexijt tune dO térra Caldseoimm,
reíur Tbarejcíe.cuius mótte pr^cedenti eap.diótum cít. ergo in térra Caldaeorum erat i quando faóta fuit jfta voi
V ult jénitn qÍJQd Thare patef Abrahae in Aram adidÓla catio,& tamen ifta yocatio, de qua habetur in litera ifta,
triara declinauerat cura Nachor filio fuorSc ideo DeUS ap non fuit in Caldaeorum fa(íita,fed in Aramífe iaiíJ
paruit Abr^.^ dicens,quód cgrederetur de térra illa,&: hic venerar Abraham de térra Caid^prumyVt patet pr^cedei? quarta.
fuu per fexaginta annos ante mprtem thare^ , ; ti ea-crgo alia vocatio eft illa,de quá loquitur Stephanus.
>V^Vy ^ Tert!oquiadieiturhabicauitinCharra,&ta«?eumvP
QuAritWyqmhdodi&um ^Ít!Mrah£exf,.'^ Charra,fed in térra Chanaan jinqtia non fuitpatereius
\ : - ' Xhare:ergoeftahavoeati.o,d€qua loquitur,Stephanüs,
V
, ' ; . r
quámiftaj&illaeft,qua venit Abraham cum p?ire.ítiQ
Thare in Charram:fíeut dixiraus . Qyaríopatet quia di'
H .
Je íunt dubia; Víínum,q»|^do ifta vox: dióta tó cituribi,& inde poftqtiam mortuus eft patereiustiím^
lecunHqquandó Abraham de Arara cgreffus fue- liteum Deus in terram iftam>in qua. vos habitatis:,&líc
nt. qiwntüm ad fecundum capi tulo fuperiori determi- apparet ibi quod faltem dúo exitus.fuerint, Se tamen j)iq
^'cet «niiti poífet fatis eongrué tenetifaiiíi Áu de vno íit mentio. Ideo alia vPcatio-.eft>& exitiis,de qui
gufti. & Kabbi Sa.quód Abraham fit egreífus de Aram bus loquitur Stephanus in principio verboruiu fuorum, I
annis íex .gmta ante mortem Thaee| , tamen diximus quám vocaiio,&exitus,& de quibus:hic , Nuhc refpon- f
quod magis videbarur confonare hters Bibliífinoftr^^

\i% Genéíis.q; J Gap. XL
; V tris Oppríraeretur,cupiebat extre de térra íua,vtiretín ali^
'jfnappMrim Dei f &'imittto fkerit f¿tFlií mn-folum aé tcrram^iñ qua'rtón cogeretur ad idoIatriam,& etiam fi n©
hhraham,[edmm^'memspátremT-hÁre: Eta^ queei, ñeque Abraha filio filo appareret Deus. Aeddit
, pr&cepentfdikhrMAvtex^ret. EtanDeiprA- tamen inrerim qiiod Deiis ápparerér Abraha,&iuberet
ceptxy^t^dpams AbráhdmexieritHñreJp^^ - ei exire exiuit cum Thare patre fuo, qui exirevolebat.
r > •j^omíadffíimkm, • ••••QuAftí'' "•i H. ' • Sed árfhucbbt}detunqúod preceden ti ca«didtnT;tolit ita-
; • . . • rri:' ; que Thare Abrahmfilium fiium,^ Loth fifij íui^ edií
. : A; D primum i did pdteftf vno modo, quod apparitio xit eos de Hur Caldajorom^vt veni rent in terram Chana!
vwatío faitfa&á líonfolumad Abraham, & fie patet quod Thare eiducebat Abraham de regione iífedíestiam
ad parrdádus Tliare.&;tnacconcordabit be- la,& non exibatinde Abraham,vt vocatus a Deo, & iufjl
•neiit£tapracedGiitÍs'£ápit^i. quod vero ad Thare patrem fus exire. Dicendum quód Abrah® erat datum mandatií/
•Abraha fíeret ito v.ééátió,'faris erar rationabilq, quod de exeundo de térra illa:&: cxiturus erat.etiam fi Thare nó '
ThareerartunccolerisDeinTi,ficut ibnu!turludi¿ exiíet. Aeddit tamen quód tuiíc Thare exire voluitfiue'
&'ej¿prefsms pcftiit Augn.íib'.i(í.deciui.Dei.ea,i3.& lifí propterreuelationem faótam Abrahaí fiho fiio, fiue quia '
Et'qüia térra Caída?0.i um eraridolart'arum,vocatet eum ^ ipfe eupiebat fugereídolatriam:& quia filij obediebantpa ¡
Deus inde,&cognationem fuam :vt ñon inficerentur cri- - trí,& fequebantiir eum, velut principalé,did:utn eft,quod
mineidolatrÍ£e,& tuneconuenir,quod habetur pracedé- illereduxit eos:quia illuin exeuntem ilh comitati funrjda^
) ti cap.fcilicet quod Thare exiuerit de Hur Caldaorum , tO qüód illé non exiret,ilh tamen exirent.
6£ tu!erit fecum Abraham firi'um fnúhi,^^^^ • 7- jr , ^ ^r , r '
fuam.&c. Nam cum vocatio eftet feóta ad Thare, & do- ^^twmrefpmíime ad fecundum An Abraham fece^
mum fuam, & ,pfe cfíCet principalis, & rector aconomia: r^hquodfibuujjit Deus.quando exude térra fuá,. & de .
ipfe dicebatur exire, vd venire,&alii dicebantur dud, ^ ^ognattone fuá. Qu^ñ. 11-11.
*/oli ^••flttfi-ad-.dws imperium tiiouebantur-. Sed óbiíaétur tuác H^lfVnaad feciindum refporidéndum/quód Abraham
pátri noftro ^J^^ Vf^cirquód Deus iíiffit,

G e n e f i s . G ^ / X I L 113
Secimdo.quiaifta appanrio,& vocatio erant ad cauen- A
d i i m i d o l a t r i a m i n eo,quivocab^ Cur Abraham manere aufus efl interra Chanam.cum
cetnunceiretveri Deicultor,adv m ^ ' monfimafuentetChJaan. Qu^. Y-l.
* triam,&ineanianiu,ergononeftille,cu faótaeftappa- J . ^
rido, fed Abraham, (quinunquaminidolatriamincidir)
fuir,cuireuelatio,&:apparitiofa¿taeít. Edobijcietur,quomodo Abraham fuit aufusmanere
Tertio, quia ad magnam dignitatem alicuius perrine- iu terram Charríe,cum Deus dixiírer,quódiretin terbatfieriadipfumreuelatio,
6£apparirioDei,tamen Tha- ram,quammonftraretei,&illa fuit térra Chanaan ? Dici
te non iúdicatur alicuiús dignitatis: Abraham vero ma- poteft vno modo quód intendebant Abraham, & Thare
i ena: dignírans, quod patet ex mutatione nominis inf 17. jfe in terram Chanaan, íicut dicitur prxcedénd cap. Deus
¿ cap.fcilicet. Non vocabitur vltra nomen tuum Abranu, tamen poftiit impedimentumaliquod, vttunchonpof.
' fed appellaberis Abraham , quia patrem multarum gen- fentilluctraníire,& durante iftoimpedimento non potéis
tium cóíiitui te: Abrahceigitur debuit íieriapparitio Dei > ratinterramChanaan traníire Abraham , neqiie erat in
& non Thare,&: ideo, rerpondebitur íicut fupra. culpa. Caufa autem quare Deus iftud impedimentum po
' í nerer,erat, vt non traníiret Thare in terram Chanaan, '
QMriturinrefponfíone adtertium,an Abrahafnimpkue-
J3 quia non expediebat,quódtranfiretilluc.
Primo, quia Thaje nunc colebat Deum verum , poftea
ritprdceptum Dei, &veneritin terram, quam mon~ tamen conuerfuscííadidoIaipíb, &Nachor,& tota alia
ftrauit ei Deus. Et an Deus oftenderit Abraha cognatio fuá praeter Abraham iofu^vlt.capifcilicettrahs
Charram,feu Chanaan. Qmjh F. fluuium habitauerunt parres veíh'i abinitioThare,& Na
/ ~ ' chor,feruieruntquedijsalicnis. Gulii autem illideclina-
Ed nunc adtertium dicendum, quód Abraham implerent
ad idolatriam: deberet ab eis Abraharaj& domusfua
recedere,vt non inficerentur ifto crimine'. Et tamen íi
S
__uitmandatum Dei, fiícumdicitur, quód non venitin in térra Chanaan illi manerent, non poíTent Abrahaam ,
terram, quam monftrauit ei, poteft dici vno modo, quód domus fuá ab illis recedere cum in terram Chanaan
Abraham venit hac vice in Charram, & tamen '^enit in manfura eííet pofteritas Abraha: . Cum autem in Charra,
. terram, quam ei monftrauit, poterat dici, quód mon- aut alibi extrajerram Chanaan maneret Thare declinan-
' iirauerit ei Charram. Cum veroobijcitur,quód monftra- te illo, & cognatione fuá ad idolatriam poterat Abiahs}m
tiit ei terram Chanaan: dici poteft quód hac vice noix^ cum domo íiia recedere ad terram Chanaan, in qua nian
.monltrauit ei terram. Chanaan, fe^in fecunda vocatione, furus erat, ergo non debuit Thare venire in terram Chade
qua hic in litera, & tunc venit in terram Chanaan; fed Q naan,fed alibi man€re,&íicfuitconueniens,quód maneilla
prima vocationenóexprimitur, quam terram ei Deus ret/in Charra.
inonftrauerit, & íic poteft dici, quód monftraueritChar- Secundo fuit, &pra'cipue propter poíTeftioncrnterr^.
ram j & illucvenií Abraham ,-& hoc apparetaüqualiter Deus enim promiíit terram Chanaan Abrah.-e , & fcmini
Actiium 7.cap. fcilicet, dixit ei,exi de térra tua, & deco- fuo,infra r3.& ij.cap. Etillam habituri eraut pofteri Agnationetua,&
venrinterram, quam monftrauero tibi; brah;rde,leris gennbns ómnibus, qu.-eibi eífent; quod fa-
&fequitur,tuncex¡itdeterraCald®orum,6^ venitin ctumeft'poft exitum de Aegypto fub duce lofue; fíau-
Charramj&ita videturinnui, quód veniendoinChar- tem Thare illuc traníidet maneret pofteritas eius,&íilij
ram impieuit prxceptum Domini. fui Nachorin térra Chanaan ibi crefceret: cum vero
\ílm • ^ ^ d u b i u m quin impleuerit prajceptum Dotni- Hebra:i (iib duce lofue intrarent in terram Chanaan , aut
•it A anilla íit térra oílenfa Abra- dimitteretgentem illam ibi,autexpellerent,fiibipermitih&
Jí^^^ftííubium . teret,occuparent magnam partem térra Chanaan :&ta-
'arrá ^''^"idicüntquód fuit illa tetra oftenfa Abrahaí,quia men tota fuerat promiíTa íeminiAbraha;; ergo non debe- '
venit in illam , fed etiam maníit ibi rent permitti manere.
^^ longo tempore quo vfque Deus iterum mandauit Abra- Ad expellendum autem eos de térra oportebat cum eis
h$ exire de teriu illa, & iré in terram Chanaan tamen pugnare, & occidere eos, qm
fípiüma vice monftraíTet Deus AbrahcT terram Chanaan, terfam fuam, & omnia qucepoílidebant. Pugnare tamen
inquamiret, & ipfeiuiirerin ChaiTam,non maníiífetibi, contra cognatos fuos,& occidere illos,-erat inconueniens.
fedtraníifletvlttainterram Chanaan,^ tamen manfic JSlam Deusiuílitlfraehtis,quandoexieriíntde Aegypto,
ibi,ideo videtur térra illa eimonftrata. quód non pugnarent contra Iduma^os,ñeque cótra Moa-/
^ Aliter poteft dici,quód monftratafuitei térra Chanaá, bitas,aut Amonitas, Deuter.z. cap.
& non ChaiTa;& tamen Charra erat in itinere,& accidit, Et hoc, quia cognati erant; ergo debueruntifl:i eífe exquod
cum'iÜucveniftet Abraham, maneret ibi aliquan- tra terram Chanaan ad hoc, quód Ifraeht^nuUam occadmcutnpatre
fuo Thare. ^ íionem pugnandi Qontraeos haberent. Hocnonpote-
. videtur iftud verius,quia Deus nonoftehderet Abra rat íieri,íi Thare intrauiflet in terram Chanaan, & filius
n£eIllam terram,inqua non erat manfurus.Erat enim ifta \ eius Nachor, quia ibimaneret fuapofteritas; ideo Deus
wcatio principiü eleaionis/Sc fegrégationis populi Dei; bene prouidit ponendo impediinentum aliquod, vt Tha- -IfeJS^
oc tamen populus Dei non debuit manerein alia térra ,, re intrate non poífetin terram Chanaan , exiftente autem
quamintenaQianaan,qHÍaillafuiteipromiiTainfra 13. iíto impedimento Abraham quoquenon poteratintroi- ^
^ ij.cap. Charraautem non pertinuit ad poflefiTiOnem re in terram Chanaan,ideo non eratin culpa, etiamfi non
fuamideonondebuitillaoftendi. irenlluc. ^^
fcS quia hoc innuitlit^^^ . . '
ví?^ QuaeriturabaliquoMtoquod non ierittunc Thareinter-
procerrn terram ^.hanaan; ergo debet haben
terram^ • . • ' -
ruit&in • quomodoei ^Ed aliquis dicet, dato, q^nóiret nunc Thare in rerram
ditauódinrT"^^'^^"tAbraham,&ThareÍ£e,fedacci- S C h a n a a n , q«are non iuirpóftea ceflante impedimen-
^ "^"atra manerent aliquandiu. to? Aliquis dicet quód nunquam ceftauitimpedimentum I
viuenteThare,ideo non potuit illuc iré. I ' ^
D i c e n d u m , q u ó d h o c nonftat: namviuente Thare^ 1 , ;
- • r . . .
^ ^ : v e n i r A b r a h a m i n t e r r a m C h a n a a n , Vt d i ó t u m fui r p r s - 1
. . ^ c e d e n t i c a p . . & i n f r a oftendetur, fcilicet annis fexaginta^ ^
a n t e m o r t e m T h a r e : e r g o potuit T h a r e venire i n t c u a r a i

1 1 4 G e n e f i s C a p . X Í I .
Dicendum, quod impcdiraentum,fíquod praceíTerar, F Muitergo Thare, ¿f Nachor exiredeterra Caldeo
sAttie. ceírauit,¿fe tamen non venit Thare in terram Chanaanjpri rum,& venire ad aliquam terram propinquam térra Chi
^ ^ mo quia iam non defíderabat illuc ire ; a principio enim naan, acibi manere; ralis autem fuit Gharraieroo ibi fuit
quando Thare cultor ven Dei erat, audito, quód appa- condeniens manere Thare, & ira tam Thare, quam Na
ruiífet Deus filio fuo Abraha,& luílififet ire ui terrara Cha chor debuerunt exire de térra Caldaorum, non tamen
naan, ipfequoquedefiderauitilluc ire, & quando exiuit debuerunt in terram Chanaan intrate,
de térra Caldaorum propofberat venire in terram Chanaan,
vtfígnificaturpracedenti cap. poftea vero declinas Cur volmrit manere Abraham in Charra
á culta ven Dei ceflauit etiam velle id, quod Deus iuífeiac Omíi, I X , '
Abrahaí & ita noliiit ire in terram Chanaan^ quando A-
. R Edeundoadilla,quaomiílimusfupraq.f.dicemus,
Secimdo,quiaparefortem ^ quód Abraham propter impedimentum mtrandi in
pofuerar.quafi me!uis,quam alibi ibt íibi futurum eífet.Et terram Chanaan manfít in Charra, Sc ita noh erat in:!
tamen poftquam manfítmCharra^profpere fibi fucceííiti cülpa. ^ ^ ^
ideo non defíderauít^n aliam reg^^^^ ^ í>ecundo poteft dici quód etiamfí non eífet impedimen
Tertio,qaia forte Deus abftuhtift^ G lum aliquod intrandim terram Chanaan poífet AbraS
de Thare. Si enim illuc Thare luiflet, quando luu Abra, licite manere aliquandiu in Charra cum paire fuo, ñeque
haia,ficui venerar cum eo de VrCaldaoruminCharra,^ m hoc faciebar contra mandatum domini
fequerenturincóuenienriapofitapra^dendquaft W Mam ipfe exierat de térra fuáCaldaorum,&: de coenadedií
m cor euis,vt ire nolet m terram Chanaa,quia Deus tione fua,quod ei luftiim erat, &ibat in terram Chanlan,
mouet cor nomims^quo voluerit, ipta illud Prou.ii .cap. quam ei Deus monftrauerat, ^c tamen non teneb. tur fem
por regís m manu^dommi,quocunque voluenr,venet il- per procederequoufque venirer m terram Chanaan quS
£OCnonfuerat\xpreVumin mandato,dumSSnon
Charro, qma forte Thare cupiebat adhucm terram. intenderetmanere'^firmirer habitando dicSi^^^^
Qianaanire,íedDeuspoíiucti.noremincordeeius,vc Chanaan. quia hoc eífet contra m a n d a t u r n S
Don aiideretire. Sicenun íoler facere,vt patet infta zj.ca. alicubim vía manere velletaliquandiuAbTaham S ^ ^
v b i ^ t popuh Chananaorum cupientes perfeqm ía- bivtileerat:dum tamen i n t e n d e r r p X S í e r r a m
cob & deiere dmmjeius,fícut ipfe tuBebatmf^^^ quod Chanaan,^ ibi habitare hcirum eífet: u a e m ^
fen facile erat:fed Deus mcuíTir timorem Chananais, vc quia lidté in Charra cum Thie
facere nou auderent mfra z j.cap. cumque profe¿ti eífent Abraham intendebat ire in terram ChTnSn idS non fa'
terror Dei ipuafit omnes per circuitom ciuitates, & non H aebat contra voluntatem p • ía-
funtaufiperfequirecedentes;&fimiíepater.bxo.54.cap,
Ita potuit fieri in Thare nuncjvt non auderet ire in terram
Chaiiaan . Cur Abraham tandiu moram fuerit m Charra,
X",
Cur Deus íu£íf Thare exire ds rr Caldáorum //imlebat
eumw^ednerramChanaan. Qmsi. Fllh CEd tunepetetur,quomodo tandiunioratusfuitAbra-^
cEddi^urfíexpediebar;^
pramChanaan,adquidtccitDeuseum'>enu-edeVr quód intendebat iam Abraham manere hueaaL^^
Caldaorumííb.enimmaaebiitlongiusá tetra Chanaá, Thare erar, fcilicet inOiarra. ^^^^
PnmopropterfucceflioneminbonisieratquippeTha- S o c m f
íct Abraham , fi rnoreretur pater S T n VrS^^ K ih Charra, quia fí proceden
Diíhcile enuBfibi eífet,autnó u^iíeTn t vtiren
Secundo oportebat rediré neceflana,nequevtilis alia vocatio,
poften Abrahl- no"^^^^^^^^^^ . ^fficacius,quiaifti pr^fupponunt,q,
nanaorum,inter quoshabitabLt,íídIL^S Ab a amnoafuir njoratus aliquandit,ui'AÍ2n,fedre:
íicpatetde Ifaac filio Abraha, nam v o í u X r Z m ^ ^ h ¿ J ^ ^ m terram Chanaan: 6¿ tamen.
acciperet de Chenanais vxorem,f?d S a d n í r N a ^ ^u J l r r """ prafupponitur, quod
chor íratiis fui, 6c accepitinde RebeTumfil^m w l ^ S h o '' ^tnanfenrin ArVn, a T acqiü-
hs íihj Nachor mfra Z4.cap. ^^^^ ^P^^ ? -^el auxent facultares fuas; cum dicitur:
Smuiuer íacob non vol'^taccipere vxorem de Chana
nais, Í..1 lubente parre eius Ifaa?iu,t ad aSraJem^ N ^ S a s ^ poíiederanr, a T a-
^ chor,e< accepit vxores duas Liam,& RacheTem oiL e^^-S ammL' "^Trí. acquifíerant
N decognatione iba mfra cap. 25. ^VofEr am?n ammasydeft feruosíiergo ahquanto tempore ibi man-
. / i:o;fta manfilfetm térra Cala¿rí4?for f n T n i S •
y P^uca Abrahaillucu-eadaccíprc Símivores
. vxores . fü^nt moran m Chana fiueArap , v£-indignent alia^
• - / • ^ v^a- -

Gcneíis.l i Cap. XIL 115
.^ocatíone;naraiam videbatur vltra voluntatem Dd^ , ' ^ .
nere Dici poteft quód Abraham,quando manfit m Char- Qmvttur de dupltct appantione fa&a Abraha, de duplki
ra in tendebat iré in terram Chanaan, & tamen quia non mfjione, & tnplici exitu eiufdem. Qmft. XII.
, obIi-abaturftatimire,manebatibialiquandiu,quandiii • . .
fibi vtile efle videbat manen te fibi firmo propofiro eundi ^ J ^^^^ redeundo ad id,quod inccpimus fupra q.i.
in terram Chanaan, quia tamen in hoc morabatur pIiís dicemus, quód fuit dúplex apparitio faóta Abrahíe:
debito,aut plufquam Deus vellet, vocauit eú Deus, quód & dúplex iufitoexeundo de tetra fua,& fuit triplex exitusj
iret ñeque tamen peccauerar manendo vfque nunc, quia prima iuílio fuit illa, qua in Vr Caldíeorum faóta eñ,6írnon
fiierat voluntas Dei fuper hoc reudata, & ftatim, vt iftam ponit folus Stephanus Et hicfnulla mentio jgc
fuit reudata receftit inde, a¿ fienon peccauit. de illa, fed id, quod ad illam pertinet, declaratum eít ex
Aliter poteft dici, quód curíivenetit Abraham in Char quaftione fecunda vfque huc.
ram reuelauit d Deus, quód ibi maneret cum patre fuo Refpondendum huic vocauoni, & apparirioni primus
ahquandiu, licet de hoc fcriptura nihil expreflerit, & ideo exitus, q3 fuit de Vr Cald^orum vfquein Charram,quod
manebit ibi Abraham, quóufque contrariam reuelationé etiam folus Stephanus tetigit dicens Deus gloria.apparuic
haberet de exeundo inde,& ftatim, vt illa habuit, receífit. patri noítro Abraham, cumadhuceífetinMefopotamia,
g & dixit ei;exi de tetra tua, & de cognationetua,&veriiin
An apparitio, de qua loquitur Stephanus,fuerit faEiain ter- terram, quam monftrauero tibiuunc exijt de térra CalraCaldMrum,'velin
Charra. Qm(l,XL da£orum, & habitauit in Charra.
; De iíto exitu non habetur aliqiüd hic fub nomine ralis
N' V nc ad quartum fupra pofítum eft refpondendum, ex
quód illa 3pparitio,de qua loquitur Stephanus Aót. de Vr Caldaorum cum Abraham:(5¿ tamé non fit ibi men
7. fuit faóta in térra Caldaorum; & non in Charra, quod tio de y ocatione aliqtiajvnde non ponitur per modum vo
patet, quia dicituribi:Deusapparuit patri noftro Abraha, cationis.
' neum,ab Aquilonc Armeniam,& Cappadociam.Hacau adhucnon poífet dici eo tempore exire de domo patris
tem Syria in'píures partes diuiditur, prima Syria eft, quae fui,licet exiret; fed folum de cognatione fua, quia patee
inter Tigrim, & Eufratem protenditur in longum á Sep- fuus Nachor non erat tune viuens. Mortuus enim fuerat
tentrione in meridiem, ideft á monte Tauro vfque ad fí- ante hoc,quafi viginti fex annis:&: patet quia tota vitafNa,
num Arabicum: & ifta Syria vocatur Mefopotamia, in ea chor patris Thare fuit annorum cétum quadraginta oóto:
eft ciuitasEdeíTa, qua vuígariter dicitur Roaíe; & in lib. nam erat annorum viginti nouem, quando genuit Thare,
Tobia dicitur Rages, 6c eít ad quatuordecim leucas vltra & vixit poftea annis centum, & decem nouem annis pra-
Eufratem ad Aquilqncra inter montem Taurum, Se Cau cedenti cap. qui anni fie computantur. Erat Nachor pacafum.
Et huic parti Aquilonariappropriatur nomen to- ter Thare annorum viginti nouem, quando genuit Thatius,
& vocatur ftrióte loquendo Mefopotamia Syria; di- re; erat autem Thare annorum feptuaginta, quando geuiditur
hae Syria in prouincias; Mediamr,Caldaam,Perfi nuit Abraham,vt eodem cap. Abraham vero,quando núp
vocatusfuitj&introiuit in terram Chanaan, erat annorú
Hac legio eft, in qua habitauit Thare,& Nachor,& in feptuaginta,& quinque;vt patetinfra in litera,qui omnes;
qua eft Charra, & vocatur Mefopotamia, ideft in medio funt anni centum feptuaginta quatuor,de quibus demannuui^uiii,vd
aquarum iuxta ih;erpretationem Gracam, E tur centum quadraginta oóto anni, quibus vixit Nachor,
ocin Hebreo vocatur Aran Naharain, ideft Syria fluulo- vt oftenfum eft, manebunt anni viginti fex, qui fiuxerant
i«tti,8£ mhac eft duitas Nachor infra 24.cap. Et fatis pa- poft mortem Nachor; & fie quando faóta fuit ifta voca-
«t,quod Charra fit in Mefopotamia, quia eft vltra Eufra no iá fuerat mortuus pater Thare viginti fex annis prius:
«m,vtmnuitur lofue 24. cap. \ v n d e non poterat dici tune de Thare, quód egrederetur
eft inter Tigrin abOri^^^^ de domo patris fui, quia patcrfuusnonviuebat;&: fie
Vr r u Mefopotamia didtur; térra autem^ non habebat domum, fed poterat dici de cognationcj
¿oclS'"'^ hacMefopotamia cum in eafit Re- íua.
Id onodnT'"^^^ r
fdunr nnffr reputatur inter eos, qui ne- Cur non poterat dici domus patrts Thare , ft non vt- |
Án Vr f • M ^^íopocamia': vtraque ergo apparitio tam *tebat pater, cum de alijs hoc diílum fuent. I
to^ XIII. ^
E d
S
o b i j d e t u r , q u ó d etíamfi pater fuus non/viuerrt p
tune diceretur domus patris eius eífe, quia dicitur do- 1
í n u s , L e u i , & d o m u s l a c o b , ¿ c d o m u s A a r o n e o r e m p o r e , 1
m-W^^McrGcti^s, H i q^^

ii6 jQtneiisJ Cap; Xil.
mionulJusiftoi-um eratPfaUij^&Pral.iij. Didpotefl: F hrahanisCum egrcderetnr de VrCald^orum. Exhocetiá
flUÓdd0iTiusaccipitin-prQC0gnacÍ0ne5Íiqiu.acdpit Vi , apparcí quodiíteexicus Abraha fuic viueme Thare pa,
Jb.í.Aeneid.rcihcer, • : / uc Abrahc,($ívixir adliucpoíl hoc annis fexaginta: quod
Cum domus A0arad PhathiamjdarafqueMycenas, pace? qu¡a Thare erat Teptuaginta annorum, cum genuit
imperio preiraet,^ : . .. Abraham pr^cedentí cap-Abraham vero cum exiuitde_ji
Etinrelligitur de liQmariis, qui dicebantur efle dedo- Aran, & njgreíTus eít in rerramChanaan erat annorunu
mo A'íTaraci ,ideft de progenie Troianorum ? & domma- feptuaginta quinqué, vr pacer hicin htera, qui funt íiujiil
luitieífent Grads multo tempore poft fundationem vrbis anni centum quadiagm ta quinqué, $¿ tamen Thare vixit
Roraaj & tamen tune ñeque futurus erat Aeneas , ñeque annis ducenris yS¿ quinqué pi acedenti cap. ergo fupere-
Aftaracus dus auus multominus, fed progenies deícen- rantanni fexagiuta vf^ue ad mortem Tirare.
densabAflaraco mañeree tune, > , . .
Hocmododomusieui. Selacob,& Aaron,&aliorum An Abmham iujjks fueritexirede térra fuamtemortem
dicebátur eífe, quando ipfí non erant 5 & tamen tune nori Tharé,velfofi, Q^ft* X
diftinguiturdomus Iacob ácognauonc lacob,idefl; 5 qui ; .
deftendit abipfo, Hic vero diftinguim tur ifta: quia dici- Q Ed contra hocaüquidicunr, quod non poftir ftare: fed
tur: Egredere de cognatione tua, & de domo patris tui; Q O dióla fuerint verba ifta poft mortem Thare, quod paideo
non poteltaccipi domus patns nifi familia patris vi- tet quia pracedenti cap. dicitur;veneruníqueAran,&: haiienusjcognatio
autenvvocatur rdiqua parentelladefcen bitauerunt ibíjfadique funtdieaThareducentorum quin
dens ab auis,& proauisjvnde fi hocoeberet ad Thare pa- que annorum, & mortuus eft in Aran, Se fequitur ftatini:
trenvAbraha referri, fdlicet,quód ipfe egrederetur deco dixitautem Deus ad Abraham j egredere deterra tua, &
gnatione fua,& de domo patns fui, oportebat patrem túc de cogniuione tua, & fie poft mortem Thare diéta eftent
'viuere,&: tamen non viucbat,c¡uiá annis viginti fex anto iíta verb^Uta.omnes concorditer aííereremus propter órhocmortuus
eít, vtoíknfum fuit fupra;ergonon poterac dmeraiuera,u mhil aliud obftaret.Sed taméobftat,quod
, luncegrediTharededomopamsfui' cum egrederetur de Aran; & tamen fi poli
te crefeere in gentem magnam, quia non ereuitThare_j mortero Thare dióta eífent verba ifta dieerentur ad plus
in aentem magnam . Etiam quia didtun Bbnedieam nbi, anno centefimo trigcfimo qumto vita Abraha, & ille efcníque
beneditHiís, quia nulla benediólio ad Thare perti- fet annus trigefimns quintus vita ííaac.Et patpt quia Tha
net; ergo non fuit iítavocatiofaófca ipfi Thare j ac ita erit re vixit dueen^Sj&^qui^que annis; praceden ti cap. Gediftinóla
á pracedenri, qua aliquo modo poterat íntdhgi nuit a utem Thare Abraham anno feptuagefimo viti íije,
deipfo.víoftenfum eft, vtin eodem cap, Supeíeranrergo vfque ad mortem Tha
. • r rr J , r- • Tf centum,& toginta quínquc auni . \^ndenecefíeeratq,
i¿^ntHr, num í[ta mcattojpeélet ad Abraham. Eí mus Abraham eífet annorum centum triginta quinque,quan-
Atatis erat Abraham, quando exift de Charra, do dieerentur ei ifta verba,& exiret de Aran, Se i ta videre-
Qjdt&fí;. XJJJI. . tur manereineonuenientia.
. . , , • ;^AliquivtRabbiS;alom.& muid alij ludai dicunt, Oí-
Ed ifta vocatio pertinet ad Abraham j & omnes parres ifta verba dióta fun t anno íeptuacrcfirno vita Abraha • St
eius, Se completiones poflimt attnbui Abraha ; dici- quód in ipfo anno exiuit illc de tena Aran i ifta fequuntur''
tur enim: bgredere de térra tua:qu^d poterareftb verum, Iiteram i tamen non refponden t ad meonueniens, íciliquando
egrederetur Abraham de Charra,fiue Aran:nam cet, quód videntur ifta verba diCta poft mortem Tharo.
licet ibi non natus eCet, manfit ibi diu. Se acquifiiiit opes iSicolaus autem didt vané, fcilicet, quód esreflliseft N
raultas,cum dicatúr infra in htera : Et animas,quas fece- Abrahamde Charra anno feptuagelníio quinto fuá vita, ¿p
rant in Aran,ideft acquifiueran t feruos. Dicebatur autera & fuit annis fexagmta ante mortem Thare, & ram en di
¡fta eífe térra Uia: non quidem tetra onginis: fed térra ha-^ Qt,quód ifta verba diéta fuerunr poñ mor tem Thare
^ bitatioms.Etiameonuen,ceicompletio,quia Ab^^ • Pr)mumdickpropteraí]ertiotLirteí.i.íécund^^^
Z i F^^^dmemJitera.'^SedaflirtioNico a noS:^
tm,egredere de cognatione tua:erat enim ibi cognatio A- -eft mukum difconueniens fibi ipfi j pr mo qnift^
braha, quia erant iJh, qm defcendebant de patri fuo,^^ retur quód exient Abraham de Aran S ü ^
erat tuncdomus "^Secundo eorcdiendo
De ómnibus egreftus eft Abraham, & venit in ter- efietimpoftibiiecgrcdi poftquam.
gnat,one ipfarum:ee e aetiZ^^^ J^P^'i"^ P°»imandatum iftud de excundp,qaam exituin:
FletafuntlnAorahamde mu . E t on?^^^^^^^ iitera:dixitdominusL Abraham i
cieexeundo refpondet fecundus exitiis & mí?, ^nn.n K Abiaham ficut praceperat ei dominus,^ fie patet
doexiuitAbraham deCharrafiS^^¿ venui^^^^^^ ^f^dpraeeptmriillud fo
ram Chanaan. - , vemt m ter, Abraham de Aran fuptuagefimo quinto anno
De hoc exitu habetur hic in litera & nó hnhemr ^"^'í'jlicet ante mortem annis íexaginta, vt oftenfum eft,
conatur réfpondere ad inconiie-»
ftantiam,quampoírederar,&an n as nuS^^^^ nientia, íeikcetcum.obijcitur contra ipfum,quomodoiu-'^«
betur egredrei, qm erar egrefí^us refpWderV^ f^et^
ra/ A. , i^abetur tempus, feil íerTrus ^.^tis erat ílr f d '' cum adhucireuern vd- ,
¿r.¿.«At>faham,quandoexiuitdeLan,fiue drCharm^^^^^ «'^^d non ítatipnmoqiua tune Abraham efletm
i ^Hanio ru^quód eratannorum feptuaginta ' ^^.^olendaredirein terram ftlam, de qua Deus luífcfateií"
I ham cutu egrederetur de Aran;&mhorW,ffL wv Vir lanCtus.
/ M. á primo; quia deprimo non iiabemu cuius e Liítr^r"^^^ ^ ' Abraham in cerrain i-
A doiatrarum cum cognatio fuá ad idolatiiam dedinaífet.
^^ Temo,
\ ^ c !

' GeHeBs Cap. XIL 117
Tertio, quianó-poteñ intelligi de exitu recnndum men A lud non eft aliquid fcriptur^/ed ordo fcribendínn fcriben
tem/ed fecundum corpus,cum dicacur:egredere de térra do autem mterdum feruacur ordo naturalis rerum, ficut
íua,& veni in-terram.quam monftrauero tibí, & fie quan fa.óte funt luxta tempus,aliquando autem folum ordoardoifta
verba dióla funt, nondum venerar Abrahdm in ter tificialis,quód ea,quíE funt pofteriora tempore, prius fcri-
* ram Chanaan,quam ei Deus monftrauii:& tamen ad hac buntur, & é contrario, & hoc fit fuadente aliqua ratione:
venir annis Texaginta ante quam moreretur Thare, vt de- & fecundum hoc fiupt duse figura, qu? vocantur Anticinionftratumeft,&confiteturNicolaus,ergofueruntilja_.
paño, &RecapituIatio,quafigura,fapeobferuanturin
verba dióta ante mortem Thare fexaginta annis. ^ ^ facra fcnptura, & etiam in ómnibus hiftorijs fecularibus.
. Quarto, quia fi Deus vellet Abraha mandare,quod no Ñeque eft enim pofiibile aliquam hiftoriam longam fcri- L T^*
cuperet redire in terram fuam, non diceret hoc modo,fci- bi multarum rerum, in qua non fiar fape Anncipano, &
licetearedere de térra tua ,fed increparet pro illo defide- Recapitulatio:ficenim lib. r.Macha.Sxap. ponitur mors,¿,
rio:ergo mrelligirur, quód eft mandatum veré de exeun- luda Machabai:& tamen lib.x. Machab.8. c. & vfque ad c
do, quando nondum exiuerat,& ita fuit,datum ante mor íinem libri agitur quomodo pugnabar ludas Machab^usi ¿„^0. '
tem Thare. vnde illi,qui fgnt igpan modorum fcribendi facra fcriptu
Qumtur de eadem re fecundum Nicolmm.
putaueruntludam Machabaum furrexiffeámor-
B tuis,&pugnalfe^;quodridicitlu,m eft. Similirer fupra i. &
QMÍÍ. XVI. ^•cap'ponitur A;nticipatio,& ilecapitulatio: quia i.c.di-R
Ed adhuc Nicolaus non ftatin refponfione ifta,dicens
dcur:Creauit.I^u^.^oaynenrad imagíncm,& limilitudi- tuUti»,
nem fuam;. míifculum, & fcnjinam creauir eos: & tamen
S
quód non defiderabat redire in terram fuam,qua erat cap.i.didtur^Foripauk Ueüs hoim^ de limo térra, &
plena idolatria,fed diólum eft ei:egredere de térra tua,id- poftea fubditur de formauone Eua, cum ramen r. cap^
(eftcumreceíferis deeaiongiusrecede. } •• prafiipponuntur 3mbo vtcreati,& benedid:i,Inpriefenrí
2mfm. Dicendum tamen quód hoc non ftat,primo quia litera ita fuit,n^m fuit prius. vocauo Abraha, & exitus de Char
'.natt* . fjgniijcat hoc,cum dicat egrederede térra tua: tamen ra ad eundum in terram Chanaan, quam mors pañis Anon
poteft egredi de térra, qui non eft in ea: recedere aute braha: fed fcriptura prapofuit mortem Thare, non qui-
Jonguis ahud eft. Í dem afterens eam fuiífe prius, fed ícnbcnsprius.,eo quód
Secundo quia etiam litera fequensdifcordatjnam dici- aliqtud dixerarde Thare, & nunquam poitea fien debe- ^^
tur, egredere de térra tua, & veni in terram, quam mon- bat mentio deiílo, cum tota narratio pertineat ad Abraftrauero.nb!:&
tamen poft mortem Thare iam erat Abra ham,&pofteroseius,inquantumillifegreganturáceteris
ham in térra, quam ei monítrauerar dominus, fcilicet in populis. Fuit autem fegregario per exirum de Charra, &
térra Chanaan j ergode exituintelligiitur. C mtroitum in terram Chanaan, ideo voluit prius ponere_ji
Tertio, quia Ntcolaus prafupponit,quód quando dixit omnia,qua perrinebant ad Thare,vt poftea nunquam de-
Deus ifta Abraha,erar ille in térra Chanaan,& tunccum eo fermo fieret, fed continuaretur hiftona Abraha, & ad
^icat longius recedendum,aut.intelligendum eft longius, hoc fcripfit de morte Thare, in qua omnia complentur:&
ideft extra terram Chanaan, aut longius procedendo ma- tune redijt ad fenbendum vocauonem Abrah?,^ exirum
gis per terram Chanaan.Ñon pnmo modo,quia non erat deCharra,licetantemortemTharefuerit:&tuncconticxiturus
Abraham de térra Chanaá, fed eam poífeífurus, nuantur omnia de Abraham fine interruptionevlla. Per
vtinfequenneap. & infra ij. Non fecundo modo, qtiia talem modum multa anticipaciones, &recapitulationes.
poftquam eíTet Abraham in térra Chanaan nó tenebatur fiunt in faera fcriptura, &c hac eft ventas, qua non habet ' »
ponus manerein vna parte eius:quámin altera:ideo non aliquodinconueniens.
iporeftficaccipi.
Quartopater :quiaiftuddiólum fecundum Nicolaum Qjuritur,quomodo hic faBaft anticipauo.
eífet diólum anno,quo mortuus eft Thare, & illud fuit an ^aesi.' XFÍlL
no ccntefimo trigeíimo quinto vira Abraha, qui erat an-
- í ñus trigeíimus quintus Ifaac, in quo anno nulla mutatio ^Edaliquidicunt, quód fuit hic anticipario, fed non per
- apparet ex facra fcriptura circa Abraham, & Ifaac filium D ^ iftum modum aííignatum . Dicunt enim quód ifta vo-
' ciusjnon ergo ponus diceretur eüítud hoc anno, quám catio,& exitus fuit ante mortem Thare,i&: ramen non fuit
alio, & íic non eft ifte feníiis. fadain Aran,fíue in Charra,fed in VrCaldaoru.m:volúc
enim, quód fit eaddn vocatio illajquam dicit Stephanus.
, , . • Aótuum 7.eap.& ifta. Et tamen de illa certum eft, quód
Ulf^ntur de e^em re luxta Mons mentem. fliirfadain VrCaldaomm, vt patet ex verbisStephani,
, /XVII. , vt fupra oíkndimus: volunt tamen quód fcriptura racue-
^ ririllam vfquepottmortemThare.Caufamhuiuseífevo
T^Icendum, quód ifta verba bis dicla funt Abraha:pri- lunt,quód ícripturavoluenr iftam vocarionem,& exirum
moin tetra Caldaorum viuente parre fuo Thare, & tnbuerefoli Abraha,qui feparabatur,&ej!gebatur,&no
venir mnc cum Thare de Vr Caldaorum in Charram: & fimul ad .•I'hare:ideopr?pofuit omnia,qua ad Thare pertune
nefcitur quis annus acans erar Thare, aut Abraha. nnebant, enam mortem dus: & tune pofuit vocauonem
Seciindodicla ftieruntad Abraham in Charra , quan- Abraha,&exitum,& introitum in terram Chanaan.
do n^dum introierat in terram Chanaan,viuebat autem Dicendum, quód fatis poterat concedi faclam efíe iftá t.Katte,
AK^ K ' erar enún annus feptuagefimus quintus vita Reeapitulationem, nifi aliquid aliud obftaret, ^T tamen
•ftbraha,vt patet in litera, 6c erat centefimus quadragefi- £ obftac: pnmo quia ifti volunt ponere vnicam vocaripné,
niüs quintus vita Thare: fuper erant autem vfquead mor 6c tamen hoc non conuenit fatis litera, cura pona?ur hic
te n fexaginta, & his fexaginta annis vixit Tha vocano; Aótuum /.cap. & videatur non eí^ivna, fed
poitmtrouum Abraha in terram Chanaá,qui eomplen illa eífe lacla in Vr Caldaorum ; hanc vero inÁifan, fíue
xat tngefimo quinto vita Abrah?, qui e- in Charra, fi vtrobique litera infpiciatur.
^.jj "^."^^'geíimus quintus vita Ifaac.Cum autem obij Secundo, quia daretur time, quód in Aran non fuerit ¿^Radf^
eand verba ifta poft mortem Thare, ne- aliqua vocano faóla, íed inde exierit Abraham fine vocaílius
" F ^ ^^^ fuerunt dicta fexaginta annis ante morté tione, quod ifti concedunt dicentes 5 quód Abraham non
Donnñrn ^bija tur, q, ponitur mors Thare,& ftatim fuir moratus in Charra, fed relido ibi patre ftatim tranfi-
1- Dir H uit in terram Chanaan. Sed iftud falfum eft, quia aliquas
feracSív ^^ hoc,fed ex ordine li- liter longo tempore manfit Abraham in Charra, cum ibi I
""' nim nnS""^autem diffetunt ifta: aliud eft e- multiplicauerit opes fuas: vt patet infra in litera. „ • I
Dorefr ^ ex ordine litera fequi Tertio,quia etiamfí fcnptura nonexprimerer,venfírai- I
^ p"' - . le erat faólam eífe vocationemin Aran, poftquam cnim
rr/m nunquam poteft negari: quia eflet negare fa- vocatus á Domino exiuit de Vr Chaldaorum, non mora- ^
cram ícnpturam: fecundum autem poteft neeari,quia il- rus eft in vía vfque Charram: Ideo nulla aJia vocanon o l
%bxToíÍ. fuper Genefis. H 3 "P^^ V
^ ^ ^ f .
• • y7 í ' *

ii8 / Geiaefis. :Cap.r;XíL
opus erat,'cum aiitetó'Veñítín Gharratí-'h-ibratits eft ibi F 'tñórtúo patre yenit inCharram,&acceptisí)pnísh£BrddifonFO
tempbi-e cum pátfe fuo, ita vt diuitias multas Ju- tárijs rédijtin terram Chanaaojfuit ibi omninofíxusjideo
eriílceret; & ita nefcirét,quando placeret Deo,quód indé tiinc tráftulit eum Deus in terram Chanaan, & pniis non
i-eced¿rer. Probabüeerar ergOjquóditerüm Dciísínde vo erat translatusIicetilluciuiíreE,& jbimaneret.
¿aret eUm>admonendo iré in terram Chanaan.
^.Rítm Q^arto ,quia videturbocnece0ariointelligiexlirera-j Anin ter tio exitu fa^a fuerit vocatio.
hic;nam dicitur : Egrederede terra tua 5 & dé cognatione .Qu^ft. X X .
\ - tUa j^&c. Et íequituregreíTus eft itaque Abraham j íicut
prsceperat ei Dominus: feptuagintaquinqueannorum-. C ^^ dicetur quomodo huic exituinonaílígnaturvoca-
- ' erat Abraham,cum egrederetur de Aran . Erita áppárer, O do Dei, íicutin alijsduobus,quia nequeStephannsik
quód ifta egreftio non, fuit de térra Caldsoiruffl , íed de--» lam pofuit, qui de hoc exicu fohis loqiuitur.
- Aran ,liue Charra :&tamen nunc egreíTus'eftvocatusá Aliquis dicer, quód fuicvócanoahqua,féd non habe-
Domino:cum dicatur: Egreílus eii/iicurpfeceperat eí Do tuf jquia multa acciderunt, qu® non fcribuntur, loan.io.
minusiergoprcTceptuaiirtud de exéun;3Ó-fuít'datumin ¿kzi.cap.
Aran. .i.:;,,,/ Sed dicendum quod iíía poíitío non conuenit, prima
f.Rgth pater,quia fi iftudmádatum datum éfifet in ter- G quia non eft ponenda pluralitas fíneneceílitatej fcnptura
ra Caldsorum, & inde eífet egreílio, poneréíí'tür illi, qui íacraín alijs exinbus; pofuit vocationem j hic autem noi>
egrefti funt:& tamen de Vr Caldsorutó egteffi funt A bra pofuit, non licet autem aliquid addere ad eam fine caufa:
ham, Tharc, & muid ali j:vt príeeedertd cap. Ernon po- 6c tamen non apparet aliqua caufameceflitatís ad ponennuntur
hic niíiAbrahain,& vxor fuá, ¿^'Edthj qui lüe* dum vocanonem, ideo non hcetearri poní;
runt ín terram Chanaan. ' • Secun

^ Genefis ^ Cap. XIL iig
battotam'domito fuairí in tma Chanaan cum veniífet Á exim lokim ícribjt Siephanus Aáluum y.cap.
' 'folum, Vt tollei-etWna, qua: qiure iiaereditanoprouene- 11 fcoimdum hocintelligenda funt opiones varia?. Ná
rant ex patre fuo. , .-r díac/Rabbi S^alomon. verum eft, fed foliun ilíeio-
Dicendum ergo eft, quód iííe tertius exitusnon habet: quitur de fecunda vocatione, & fecundo exitu,d« quo hic
a l i q u a m vocationem:,quia non indigebat?a propter cau-",:' habetur ; de primo nihiI intellexrt. Auguftini autem di- .
fas didas; vocatío autem ifta,'de qu/i hic-, conuemt fecun- • óta íntclh,gimtur dqprima vocarione, & exitu, & fuit illa , , -
«loexitui,íicut¿ccl¿r^tufB-eft. . ' ,;VOcatiójnterraCaldsorum,& tune neceflTe eft íibi, quód
• conccdat aljám vocationem, pr^ter illam in Charra, vel :
^uaertturyqaotehfpore tu- verba dtHa fuerunt Atbrahd y quód dicatiftam vocationem, de qua habetur hic efle il- •
ext de térra, &c. Qtufi-- XXll. , la'm, qua? faóta eft m Caldca, fed iftíidnon poteft efle, vt' '
. ' • . ' oítendimusfupra rS.quíeít. ideo oportebir,quódteneac ' ,
E iftis fans diótura.erat, tamen á,quibufdam ita dici- primum intelhgendo eífe duas
vocationcs. , ¿>
x J tur quantum ad iftud dttbium, fcihcet q,uo tempore , Nicolai autem ppíitio eft miniis ratiónabilis, ñéquc po CtnfuM
ifta verba diótafuénmr. Rabbi Sa. dicit ,.quód Sexagmta teft fatis fuftineri: quia non fuerunt ifta 'verba dióta poft m epu
annis ante mortem Thare: & quód immediate diótis ver- mortern Thare, ñeque fuit tune ifte exitus, de ¿uiús'pBfi- men. M
bis recefllt.Aug.autem hc'et quantum ád vnam partem te- B tione dixnnus fupra,,qu£ft.deqnTiaqumta.£^ríaffrf de ter- ttUü .
neacopinionem Rabbi Sa. tamen non tenet q» ifta verba ra r«íí.Qma quando ilta vox didla fuit,licet Abraham re-"
c
tius Rex abeo: ad propoíitum taraennon refert',quia ibi: C tuos; manebat enim j'n Vr ciuitate C .kH'orum Nachor ^
cífet aHus'Rex cogens homines collereignem., 6(:lile ip- frarerA.brah?deditus idolatriíE, & alij deconfangumeis
fum cógeret adidqlarriamideo refpondet vkimo, quód Abrahíe . ' ,
dicitur ei: egredere de térra tii.a, ideft,' licet e^reífus fueris Et de domopatris tui,idcñ de domo TharCj quia Abra^í-.
•corpóre,& mente taméadhue iongius recede,magis enim ham v(?nicbat cum Thare, & iubebatur recedere, ne madiftat
ierra Chanaan á Cald9a,quain Aran Mefopotarai?. lis moribus aliorum ipíeinficeretur. ^
Mihiautem videtur dicendum eflTe cum Auguítino:quód Secundo tenendo quód dióta fueiit ifta vox poft mor- E^péf.
ifta verbadiéta fuerint ante mortem Thare, &etiam an- tem Thare didtmyDe domo patris tui.Qmí licet poft mor Ntttbk
tequara venircnt in Aran,vt patet in narranone Beati Ste tem patris non manebat domus patris, fed totum manephaniíAótuum
7.cap.vbi dicitur,Deus gloria: apparuit pa bat inpofteris,poteft dici domus patris Jocus ,,in quo erat
tri noftro Abraham; cum elfetin Mefopofarpia, priufquá domus patris,anicquam moreretur pater. ' ^ '
níoraix'tur inQharra, & dixitad eum:exideWiTatua,6¿r Et veniinterram,qttammoníírauero tibi. Magnaohs~
de cognatione tua,& veni in terram, quam tibi monftra.» dientia, & confidentia Abrah^in hoc demonftratur,quía '
uero.-tunqexijtdeterraCald^orum,&habitauitinChar- nondum diótum fiierát Abráh?,quo iré debebat,& tamen
ra,: & mde poítquam mortuus eft pater eius, tranftukt eü adDei mandatúm cum tota domo fuá quocunque eum •
Deus interra,miítamiin qua vos habitatis. D Deusimpelleretrecedéba r.
fde x'ü Secundum ifta verba materialia Beati Stephani ,& fe- Praedióta procedunt fecundum [illud fundamentum vitiwfí^
cundum quód innuit Auguft. vbi fupra-,ifte fuit ordo, q> mus poíitionis, fcilicet,

, . V V ^ ., , ^
12G Geneiis^ ^ ^ / Cap- XíL;
T h a r e , & tamen no» manebantdefairiiliaéíiiSj cum non F oñendar dominus fadem fuAm tibi mircrcarur tüi , ,
eíTentm fuá ceconomia: vtroque modo eft verum , quia conuertat dominus vultum ítiiim,,ad te, & dct nhí pa-
Abrahamexiuiidecognationefuaí nam omnes deferuit cem": vt patet Numeri cap. Niíífort^dicatur ,.„ tera'nominis,fciJicetíámam,quiatantabonaDeusfacie-.
, •] £í Iftud potuitíácereAbraham rqiiia bat AbrahíE,quód noméeiuscognofcebaturámulns: 6c
• domus patris dus erat in Aran,vbi erat nunc ThareS.a¿" fíc^habetur infra 21. capit. quód quando Abimelec vidit
V ' viiiebat: nam poft hoc vixit ánnisfexagin ta,&d9'domo pi:ofperitatem Abrah.^lmpmnibu':^, iuitad,eum l'&pepipatris
fui receífit Abraham: quia erat tune ibi domus pa git cum eofoedus,vr ñonfaceretiiiahrm femirii fuo , Íitrísílii.
cut Abimelcnon feceraEt-nakim ei, Ivíaxime, quia fam?É
Etveniinterram,quammonJhauerotibi'.lñA e^ien^í viólon^, quam habuit de quatuor regibuseripiensLpth
Chanaam, in'qua non erat tune Abraham,ffed iuitilhic confobrinum fuumfaeiebateum celebrem . Sic eiiiiru
- • , - recídendodeAran. ^ dijcit, Cíeiis .Dauid,,-:^t.patec.a.. l. Be- 2
" ^ S V r . nignitasautem redemptonsnoftníe,aiomnes.riosab hac •
hrtjqHe benediaus. Ideft,quia ego benedico tibi eris be- obhgatione per paíHonem fuam abfoluit: vt pater Ka. c ?.
nediótus, cum poíTum date quod volo: venient enim_ I cap. Vere lan^ores noítros ipfe tulit, & d £ e s r^ft/os
fupertemultabona,quafí dicatmultihominesbenedi- ipfeportauit.^ ' ^ cuut,ocaoiorcsnomos .
cuntaliosimpreeandobona,& taraen aliquando non., Egref¡useñ autom Abraham. Scilieet de Aran inoua.
f^npi^ nedichones patrirtui confoítaSVunr h ^ l^bopofum eílet: íbd folum formara mandan at-
Patmrafuorím vtp trinf r^o S • tuitturneoLoth . In hoc mngnabonuas
citur. ^ apparet,qmmagis voluitcum auuncuio fídeh
Brifquebenedi&o. Qiúdocima- enim mnim,^ .tí ^."^^^P^'^^f '-quaniint'^nnfidcleseognatosm abun-
• • exeedu ahos in aliquaquantSe non folZ ^ ^ ddeótabiluer eSmmoian, fie
J f - ' ^^Vft'^^P^^opter Abraham DeusfedtmultabonaLoth'
quam concretum. RabbiSaloin r c m £ ? P^^fteriseius,vtpatetinfraií,.eap.&Dcuteiou.2.cap.
. dieunt,iquód; & quídam aíi; HebivTi dando^eis.pofdhonem terrarum adiuuandQ expdití
.«tii, benediajofaeerdottm^
bemiU I^etis líaac, & Deus íacob benedicat tibi Fn ' f r "'g'^ta annoiumc
ak: ^^Pf^í'«¿" "omenAbrahs,dicendo^^ Thareeompletisdt.centisqumqtieannis
I luo'fie nbi, fíe forma bened ^ vt patet pr^eedenti cap.Rettabani^eígo ab illo tertipore
(r. ¿faeerdotesfu^pop.nhtra!iS^^^ ^ ^^ortemTMre feptuaginta^uraqueanriHln^
1 m,c &terminabatiirinnomineAbrah® ^""O^tgo.morti^Xhare Abrahamcompleuit feptUagin-
N..^m.facerdotibiis,auódquandopo^^^^^^^^^ ni ret-m terram Channan. ^
/ ^"^^dicercntiienedicattibidoiLn & . ^^:^«^^^i^^"femhiuusdi¿tidifftifí«sdixícap.pra;ce¿
. ' . . - ,: , , • . . f ; " 'í •

Geeefis. r: Cáp- XIL 121
• Ai-an:fed iftud eftimpoíCblÍe;%moTexaginta annis-víxií oíTa loreplrd; A S m o S ^ ' '
- Tharepoftiftumreceífam Abfáfia;-el-atenimThare/e-,^ cap.InSichem ElSrfi i l ! ? ^ '
^ ftptuaginta annoríu^^u^ndo genmt Abi-ai.am,& Al^ra- laíob, ve patet infe . Í/Sd Í S t f ^ f'"^ • '
hameratannonim feptuagmtaqumqae^.qnandoreceffic cauit leroboam vítulos aureoídnm^wJ ^^^ "
deAran:eiitcrgO£uneThaieahnoruracentuni qu¿dxá^„.^ Ifrael. ^""^^^^"f^o&tiwos, quos adoran fecuab, . ,
gmtaqumquej&iiqvfqiadniorreijifuamfhpererantafli ' > ,
TntffvxoremjMam Sarram, (^im Thare patet dus ' Ac^yf* AA111I. s.,
""'dedueimvjoremjaniequam-eiirétde VrChaldsorum, TN Iftat autem Sirhcm > ' • - >,•
m.iacutec.concep,t,mavemteihs«at:vocabaturau- . rí.Btdkudt aliqui '
mm rubíhnt.a rh pccudibiM aat.vt pacctmfia+y. üc .u. & loco huius tmnfttfiitHicronilX «u a uS^^ -
d¡x.ru«l,iufacob,paftore.omüm&n.usnos.&patt« atm nob,&Ael famofus, vd mZrbX^aM^^^^^^^
vocanmramma,quasfecerunt,kleítferui-velancilla.c hamautem ^ ^
teris Septentriones A Or.entis:ideo vltimím.ad quod po^ -
' A" fíe enim díeit SXÍik S r ^ Abrahamán tota térra promiífioni^.enien' "
''«««egopamino X ^ ^ do direéte de Mefopotamia, erat ifta vallis Pétapoli udeo
iliííntSí a ftríeJior diciturvfque ad vallem illuítremrquaíiiíta vllli^ñienc
terminus totiusmoms eius. & vocatur ifta-vallisilluftris,
vt m^g,s a ^ a i ^ ^ f t "«bilis, vel famofa: quia vbertate fruófuum nulla ti'
manen^s,rurfus a d ^ ^ famofa erat m térra Chanaan. _
aui vwicicntur. Cha^ameus autemerat ín térra. Non &ccii)it\it\ncChs. ,
Qmritur deittnere Ahrahaeref,d.«f;. i^.r.l. ^ tota gente-defcendente de ghanaaniícrlicet „
-. tamia. S f y y ?/1
. Jí^i i i.
T venirentinterraiñrt, A ' V fopotamia,eftmaSwfmn;i^'^^
^ ' fepté.gemibus:fed pío quadam gente fpeciali de illis,
> & patet quia eodem modo diciturinfra:Pherez?us autem
' erat in térra: & eft feníiis.
Ch^^^riaeus autem erat in térra.
«aan, & magiJconTa OrS"^^^^^^^ occupabat:qLna vt Hebrai dicunt,Noe poft diluuium or- .
dicitur ierra Paleíhn¿& ^^^^ Sem haberet terram illam', Chananai auté 1 g
bix,vbi nunc J t i d S n u S a S Ara- funt defilijs Cham,& patet iftud, quia infra ^.dicitur q, '
Abraham veniens a MelchifedeCh,ideft Sem, Vt volunt omnes Dodores, erS '
Chanaan per partem Seotenmonií '«.terram. Rex Salem, ideft Hiefufalem,qua eíl in térra promiílio,
ns;cumemmter?a o S ^^^ rerraChanaan. £t didtur hic magis de Chana!
Mefopotamia, neceífe eft S H refpeélu terrs nao, quám de alijs fex populis, quia fit hic menno,quali-
A^efopotaimmLiSmte lerimt AbrahamadhabitLdumcirca vallemilluftrem,
uionale eius:fed quia ÍSf latus Septen- qua didtur Pentapolis, quia iftam vallem,& terram pro-.
í"onalis refpedtu térra C h f S r í Septe- pmquam tenebat ille populus, qui dicebatur Chanan?us:
^deo intrante" in tom ^ eft Orienta- £ & ab illo populo vetabatur Abíaham moranjn teriailla,
vel Caldca non mtianTd^^ ? vt íncola: fed cogebatur peregrinan, & emere rerram,án .
í«i'tehanaan,ideftf!yrr.nr:; ' quahabitaiet.Patetfupradidum,quiaPentapolis,íiueil-
fedperpartemSeorenm^^^ la vanis,in qua erat Sodomacum alijs quamor,Giuitati- -
{'gnuin huius e í U u i a n n . n ^ bus imgabatut Iordane,& per illam.paitem inítabat loi'-
^abyJone^ouje eít m Cha lí ^ ^^^^^ m¿re:de hoc infra cap.i 5 Jfte autem populus fpe
uit,¿kexiuitperciuirarí»nl cialis, qui vocatur Chananeus, tenebat terram coniundá
nomine vocatur Iordam,& raari,vt patet Numdi ii..cap.vbi dicitur Amaj
i
. í^mHeuai,& Garfia - .. , P
inlib.dediuiíionetérra . - . V

12 2 , ^^Genefis ' Cap^XIL ' ;
' ^Y'ii'cbat': ci aliquidjpromítrdiat, ficur'b:c promitm
, , ' íiiq\.ñtúr. SeníimtmdaboTerram
' Ctivhk dicit ur\Chatjari^us t/At tune tn te fra: Deu6 Abraharn'muirás ^enres veinüras de ft-miriefiio:
CUM ej]ent fépíem populi, ^ ^ Sed nori prom^iíér-aiei's'aliqjiam terra^n habitationis.
Qmefi. X MV.- ] • jn ifta parte promirnr cis rerram ad habitandum .¿"«fw^iji,
: - - / ~ ?ftí7.Piomiflioiftafíiitfa¿iaAbiiahanonpro'fe, fedpio •
• ' ^ Vare dix't hicfcriptura Ciiananaus aurem erat tune íemme fiio: ideo femper fe didt peregrinan, ST fie dici-
O in térra. 15• capít. fdto prandlcens, quod peregnnunu
D;.cendu,quód ficut fiipratadumeft^Chananaus non futurum eft femen tuunun terram non fuam.
noi-ninatgenerahreromnes fiiios Chanaanjidcftpopulos , - ,, '
promifirDeus Abrahx Ícquepfiíap.t. c^ ¡niVa i;. Erat Abrah^MdtfluUt¡¡er
. . ^ n a m q u e tota t e n a lila p e r i r t o s f e p t u u p o p u l o s - j v d g e n - , JL J Í V 1 . -
- - t e s c h u i f a ^ ó C ^ l i a n c p a r t e m terr^,in q u a n u n c A b r a i i a r c ' ^ 4 '
' SírftSífptlm^^^^^^^^^ ^ ^ • T . f i d ^ a r e Deus non deditiftani.erram,. .
• • SeíLuiaiLpoSid^tillaml Jb mediare Abraha: quia expedkuitper quadngptos i.
in qua nunc Abraliam morabatur: trapfinit en'm Abra- annos?vt pater mfra i í;Cap. "
Xdconualleaulluftieni,f^dcoHualíisboceftPenta.^ Refpondemr, quod ifta térra tenebaturtuneabillis -
polis,fiuc vallis Somodo:oorum,pe/ quam loidanis tran feptem populis Chananaorum, a qua propter peccatum
rit,cap.ícq.

fieiieíif. Cap. Xíí. 123
A Item clariffime hoc demonftratur: quia vt habmir 2
AnBethd.deqm hicíoquknñfti:Hierkfulem y& tnTin^TS' dHiiflim^fuítRegnum Ifrael á RÍ.
quot nomtmhus appellata JitHterufdetn. «Í^IT.I.r? R«ífrGlincordefuo,quódíi
^ 0u4- XXFIL
1 .funtquáíidéMentioneomniumdoéterum . E g ^ &l^mBethel,¿ ah ^ ^ P''
ido vndeifte error acdderit: qum etiam íiomnesdoclo- quód non eftidem B?tl^e] ^h! fSkkm
res ten^a.it,qnód Bethei,& Hierufalem funt eádqm dui- íípientiflimus poífet hoc n^^a"
tas:,ramea ríoít funt fáltem ifta Bethel,de qua hic agrtur: Et EX confeouenti ifti erranr -'OLIÍÍI dír.mr r
eft,quód aliquando Hierufalem vocatur i3e^ eft idem quód Hieruí^ ém nui¿ Szi cñlZ ^ AT^
ieI,vrd.clarábmirinfra5;,capir.íednoaeftifta, quod rhel: vrlerinfi:a J / c a p S ^ ^ ^ ^
multis ratiMHbUS'paret. - ' meníóciiilíiísfie¿hd,quapriu?S
. .PrimOéxlft5locO,quiaHierufaIemeftinparreOcci- ^ ^ediflcamt quoque^l^a^^ •
dentaliterivíproraiííiónis,fciIícerdrcaiiiareniagmiiiu:: B patetdeuorio IbnhJ & eliaío^^^ u^^ hocmagis Maxí..
Bethel autem eft circaOnentem rerra promiíilonis,fci- íabaturaltare conftruebt vfl ¿í/"'
do dicitur quod Abraham tulit íilium íuum: vt immola- habitarione in Berfabeel patet in fra 2 r. cap vbui^cimí t
ret eum in montem , quem Deus monftraturus eratei. inuocauitibi nomen domini Dd aterni ^
IfteÍTionsvocaturMoria,fiueviíionis,&^eftHierufa- Perrextt Abraham . Abrah.mnnn
lem:quiainillomonrepr^tj íhiradifi^. remplum. mrarem m térra .lla^ i^^t ^
Hicramen mons multum diftabatá Bethel: quia ambu- de mouebat tabernacni.in, .
lauir Abraham tribus diebus de loco,ia quo tune habita- co^oSar " '
barf, ar aie teiuioadhuc vidit montem exiftenrem pro- vltraprogrediensadmeriMem .ldcñ contra Ae-vn
ad.vtpatetinfracapir. zz. ergo non eratifte mons Be. tum,qu.'e eftAuítrahs refpedti Teir? ^
'Ir'emquiaquádoIacobvoluitircdeBerfabeeinMefo Si^dílí^^^^^^ ' ^
potamiam , rranfiuir per montem Bethel, & dormiuit & 33. ^^^i^mChanaan, vrpatet Numen zo. o
xbi: ví Mter iní-tá28.fedconftat, quód ciimBerfabee íit C Sed ifta duo, fdlicet Sm ,&Cadesbarne ftint rermini
magis Onenra is, quam Hierufalem, & Mefoporamia. térra prpmiíííonis á parre aSrvt pa t S
magis Onentahs, qitam térra Chanaan, iiie qui deberet cap. & ifta oroc^refíio í n, r ^ Snrnc • ^
íur , vt habe- - Et ideo cum venirenc fíli; í fi:ael de Aegypto in rerram
Sp^ofuiS i3.cap.vbidixir.Moyfesexploraronbus:afeLdireperme
nfu. Shd ^^^^^ ' ^ iban t de térra Chanaan m
mtfalft^ P'^^^ = prafuppo- Aegyptumdicebanturdefcendere: vrpatet infra4z.cap.
«'V. d^B cS dici^^^^^^^^ populatus erat:qma m eo- fcilicet decem fratres iofeph defeendemn t in Aeayptum;
Se^qua^nte?!"^ P^^^^ cap. ídem dicxurinfra m litera, fcil
induce^eSStírerrTui^ •
Item pátét hoc» nmainíiK^ •/" ^ r. W^/'^'Ofrí^íeOT. Qma venientes de Mefopotamia,
qurvaldrcertu^eCpira térra fanjfta, í^cur fecerar Abraham pnmo accedunt ad Bcchcl, quam
?errailIa:&fdStotam ^^^ mendianam cum mrrouus deMeíbpotamia
quód Bethel difeSrv be S rh^ P'' Onentis Septentnonis ; ideoad de-
Ldialeucacíbd v W ^ fcqndendum m Aegyptum de Bethel, quod eft in parro
diftaráSichemiir viW^^^^^^^ mendiana oportebar vltra progredi; ' ;
cas,ergo non funtideSie 'A autem fames. H,c ponitur tertium, fcilicet,
ítemquiavtpatermeodem^^^^^ fidei, & firmKacis Abrahc in aduexfitatibus com probáis,
cap. lofue- Bethel eftin couigitur hic, no;erar enim ad expenmenrum Abraha illaflimes, vt F'^ms .
- ca Onentem illius térra ^ feH SS Ganzim cirL. demonlíraretur firmiras, & conftantia in aduerfis, ma- rmf
amonte Garizim. ' iuíalem multum diftat gnus enim labor, & affliótio íibi erat, cmn familiam ma- A ed
Item paret hoc ex eoauódháK^^i ír 00 gnam haberet; & pécora multa quód iñ rerra fuá eífet fte-
: Didtur enim in 8 oi/óH n.^iv t ? 'í^P' ; quia cogebatur defcendere in Aeóyptum> qiafa-
^hel, quod propin^^^ foppido Be- De/rendk Abraham tn^ Aegyptum:. Non per illam
^ '^^l^ieSopSd a^p^ viaml per quam afcenderunt^Va hlij fílioLm f u o - '
wmocdfifunt,fed pXn ^í ^ rüm.fdlicer rdbuslfraelitica ; quía víabreuis, & redirá,
dimíTet Adoni Bezech s L w P ' r ' f " " ' ^ ' ^ populara eft á térra prómiiiionis inAegvprum peíteí- -
Gabaonitarum ad ifrael «m Phihftmorum, & per hanc defcendir Abraham De
gregarifunt multireaes 5 ' ^ con hoc Exod. r3 .cap. & Deuteronom. z.cap. de magao cir-
¿lautem Bethel fuiflet id mmTH r Gabaon . • cuitu terrarum; filij autem fui afcenderunt per: longos
míientnouadeftruaionpiío- i térra drcuitüs , doñeeconfnmereturvniuerfa generarlo
quia ipfe per fe cognouiSr t
¿^Bethel llmul exiuemn^^^^^
P^^" ""^cium eorum , qua peccauerant in Deum.
- Vtperegrtnareturtbi:.. \m\,oMxvon\^^^^
^
\
«on manfu aliquis in Aegyptum , vtmorarecur ibi , quia fciebarquomodo /
S-cap. _ V"'^"abusciuitatibus, vrpatet lo. Deus^romiferatei terram Chanaan ;in qua ipfe-, ¿^ \
Item clarius,. quia vtdirir rr ' femen fuum'poft eum moraruri.eranr; fed foluro lUitin-.
aitin forte filiorum lorpnK r /u V'cap.-Bethel ceci- Aegyptum , vt moraretur aliquo-tempore . dum faníes f
tranfirer. ' , ^ \
patetioíue I S.cap. Praualuerat emm fames in térra i CcilícetinKvi-a Cha- V
^ _ " naan \

12^ (3eneíís' > ^ . Cap.::X'I;i.
íiaan, non aaterain-Aegypto,ad quam pergebat Abra-:? ^ ^ - ' '
hamj ín Aegypto ením^rarius eft fames, quam in alijs ter Qmñtuy Mquidloocdixerit Ahraham.de Aegyptijs,
rís; vtdeclarabitnrinfra i:

•< il»
, • .
I • ' ,
jGenefís^ Cap. XIÍ. 12 j
S o r i , vd vxorem ftam e. occalione fuá pelde- ham dodtusá Dco m S E Í '"''I"'*
te caffica; , potms Ab«ffcf elegere mori, fa^o , '¡caquód.Ka a S S l f e
¡. ^^ quam malo confenare. ; , . . , - ^^"íiisíi^ehor eft,vt narer n^,-^^
Sic enim jrPhilorophus temoE^hicorú^
autemfortaííisnoneft cogrstedmagismonpatiente^^ ^go pmpter te: quia ¿o^m^^^^^
. Sedquia íciebat Abraham certiflime , quod. fí imufíf- anu„aingrefí^e funt inAegr^^cm^íacoK fíe K^
fet m tena Chanaan fecundum viam humanam neceífa- num quod intendebat Abraham habere Sarra tSem -
rio cunvtota familia fíia erat fame nwruurus. . - . . qu^Oer fíius vir Abraham, erat quód ipfe viueret '
Sciebatautem,.quodeundom Aegyptum-. licetefTet Aegypty muU^^^^
aliqiiod periculurn caftitatis, tamen non erat íta m prom- brabam, vtmagts cuftodiret vxorem fi ^ hríníTr
' ptu:. necita manifeftum: poterat enim aliquo modo per inq"adam arca, qnandointrabat oe Io?a A^^^^ ''
viam humanam tolli,& id quod nonpoterataiumanuus g ad tranfítum cuiufdam flnminic • 'f .
fieirfupponebatAbrahHitrinacIifpofitiom,&adm í-^^-^^^n^esea, qua abfcondiraVo t a S ^
b t c a u f a p r a í u i i i p i o m s e r a t i q u i a c u pulcra n i m i s , ¿ d i g n r v t f e ^
chrvor ó m n i b u s m u l i e r i b u s A e g y p t i , & eífet d e . a h e m g e - rer v x o r regis.
nis, putabarpíobabilirer Abraham , quód ipfa ferua- Ef nmcimemntprincipes rerí. Alioui de iÉavndis nni fedm
retm;,veIeftétvxorReps,fícutpoftfa6tumfu.t. pafí^ag.ontíncia4runf ahctn ^^^^^^
Sciebat etiam, quod dio tempore Reges non accede, de illa muhere: principes aut'em, v t acquirerent orananu
bantadvxoresnojiiteracceptas , vfque adannummte- f^g's^dixerunteide pulchritudme miilieris, &quód ta-^'''•
grum : vtpatetHeíterz. .cap. quiaprimisrexmenfibus Es muherad folum reoem pertihebat
vtebantur oleo mirdno: &poftea alij. fex menfíbns qui- SubUta eft mulier indomum Vharmnis Scilicet vt fe
bufdjiu, ^nguentis, &pigmentis varijs vtebanturrec vxorreg.s, vocabanrur omnes líii reges Aeaypd
deinde ad Regís mtrabantcubiculum. • : ^ faraones, fíeut imperatores Romani vocaba.nturC^^^^
Sperabatergo Abraham,qiióchntaptoten^ore Deus' gres: habebant tamen alia nominaÉropria, vr patet
de remedio promderet vxon, & fíbi, ton famftia, & Reg. i4. eapit. de illo, qui vocatur ibi Pharaonechao
.ftamíolutionemfequiturGloft.ordinaria. . ; I'^hiítor.jsa'utemIofeph?,&al?o^ ponu^^^^^^^^^^^ %
D^itenimAugoftinusicí.hb.decimtat.Dei.capiMo.C prop"^iftorumPharaonum:&hoemLimefacit Eufe
quod Abraham non docuit Sarram mennn: fed venta-- bms hb. Cronieorum , ST Manecho á QUO acccDit Eufe
tem occulte celare: immo dicit,quód fí fíe non egiífet, val biuslineam Aegypdorum ^^ ^
M'K T • nonfuit Iftud Abraham bene vfifmtpropter illam, Scñcct tra
mcndacíum, quia fecund um qUod habetur infra zo. cap. ¿lantes eum molliter, & gubernantes eum & familiam
quandoahudfímrleaccidit, Abraham refponditSarranL eius. í,uocrnant.s eum, tamiliam
non immediaie, vt pracedenti cap.deelaratum fuit , fe. fibi á Pharaone & íéruis eiiis. £t ít aliqui volunt,Abra-
cundmii morem .n. Hebreom omnes,qui funt deeadem ham fuit multum honoratus, quiaarfthmencam , óT
K T a ' ficut patet fequen ti cap. aítroloaiam apud Aegyprum doeuic, vt refert íofephus,
fobrinu? f l r í S - l ^ ' ^^ = Aftrologia, & Geometria
ceSf'^^^^ f^'itinuentain térra Caldeorumá Nemrod ,&fícin ter-
, j . u c «t' , • i^aili^i^wi^^vigebaf., quafe Abraham potuit eam ibi /
o u r ^ gradu attmebat Sarra Abraham , iiu addifeere, & poítea docere Aegyptios, poíka ex Aegyp-
/ quo attmebatEoth ipfum Abraham. tijs delata fuit ifta arsinGracos 'P gyP
Sarrafomr D Sed fí aliquid doeuir Abraham Aegyptios , illud fuit
vvorJS r' modicum: quia non manfít m Aeoypro vnoanno :
erar marHSn^^'r ^^ '"V^^diate, vt reuelatum eft Sarram eftl- vxorem.
batmn^S f ' receflit de Aegypto : ÍHud tamen modicum efl-et
feo e m ^ efle^vxorem Abraha , & tune Aegypri js tanquam péncipium ad exeogitandum multa
AK''!;^ Aftrologia, quód faris-toncordat Ariftoteli in primo
' n r H fu • K • . ^dmirari facerdotes uil.
íerSnS,,m?° o egit quantum fíen po- Aegypto ineeperunt philofophari : poteft tamen ifta au-
Wo numano.Qi^od autem aliquid qú?rcretur á óloriras probareoppoíitum.
f^irvolunme á confíhohumanoAbi-ah? , Flagellauit autem Deus Tharaonem plagis magnis.
ham w e ^ Abrahamenim fecerat quanmmpotuit Lman.tus: vt
bat Abraham ^ nÍ!'"' = caftitatem vxoris, refíduum commendauit di^
f u u í S S a t ^ h ^ ^ ^ ^ Ulnadifpófíriom,Deusaiitem,qui neminemin fefpcran
aliquiseS, ad ^^^^^^ ' tenuit eos, ne^ tem derehnqint,adiuüÍÉ eum inmecéfíitatibus, faciehs ne
q m ^ S e S " Sarraillicitoeoncubitupollueretur
vuk : ytpatetdc^ ^ m?nonfcribirur,in li^,. DicuntHebrai,quódf.nr fluledicereHehílT
^r' ^^3-vbicum ipfevellet ma- xus feminis : ira Pharao, &ferui fuicoire non poterant,
ncm: ideo f' ""g"»fius vertebaturad benediólio- vel erat eis coitusin maxima diflicñítate . Noftn autem^
^"ffcrit doiSus> potero, nifi quod doólores dicun t, quó4 plaga fuerunt, quód eonclufit
VtbeneCit^il- «• ' Deus vxorem Phátádnfs feruorum eius neparere-^
«on fit malumí'n r"^ '/l mihi pro te: Ideft vt Propter Sarai vxorem Abraham . In Hebreo dieitur
haocciderentén ' A ^ propter verbum Sarai ; cním Sarai angelunu
erat ei bonum J? ^S^P^J' "í^ód ergo non occideretur corporis fui cuftodem :'& qüando dicebat ei, quód per- l
. • cuteret Pharaonem ahqua plaga né eam cognofcere pof- I
íér,percutiebat. (
la m». ftea faclum eft ^ • u ^ ' ^ ' ^cut po- Et fíe nunquam ad
eam accedere potuit. Sic enim-. , ^
Íírfiwe Aesvptiis JegitUí de beata Agnete, quód haberet Angelum l^ei r
intdlKebat a ^ I ^^ Abraha,non corporis fui cuftodem : nec permittebai aliquem iuue- \
i» ''S"°ddatentur aliqua bona Abraha ab ali- nem adeani accedere. • V
¡Focauit-
y ^ t

«
. . . . ^ ••••
126 Géíiefis* Gap.
Focamtme Pharao Abraham . Vr qu^reret ab.eo qua- ^ menta, ettabermcula ^necfoterat eos capere térra, vá^^^
re huuiíinodi rem f"ecilfer,& hoe fuir cognito, quód Sar- ' bmirent íimul; erat.qinppejubñantta eorum multa, c^
ra fororems non eíTer. qutbam habitare coryrmumter . Fnde faBa eñrixa inter
Quomodo aurem fcire poruit: dicunt quidam, quód Tajiores gregum Abahrani^,&Loth.Eoautetn ttmpore
cuiíTllex percuíTus fuiííet magnisplagis, facerdotes íüi Chananaus, & PherefAushabitabantm terra illa. Dixit
orabjnt Deum pro falure fua, quibus I Dijs fuis refpon^ ergo Abraha,adLoth-,ne qudfo fitmrg'um inter meyé" te
fum eft , quód Kex patiebatur propter iniuriam illatam^ & ínter papresmeos, & paítores tuos; fratres em'mfii^
peregrino tollendo vxorem eius; vel forre Angelus domi • Ecce.vmuer [aterra coram te eíiyrecedel ame'ob- c
ni ap paruit de noóte Pharaoni, dicens ei hoc, ficut accidit fi

Genefis ^ Cap. X I l l * ¡27
CurdiciturAhraham dinesmlde» LI
Qh^, I.
Dicendum,quód primofuit, ve oftendatur ve- ibi altare! S d d S ^ ^ ^ ^
hamveróbencvfííuntprJpterilIam/fueruntqueeibo- ?
ucs, oues, a r afini,& in his ditatüs eft valde. ra videtur fonare lite-
' Secundo fuit addándumcanfamebrum, quíe Deiis r e / c d t e j n quo^^^^^
promiferat Abrah® prscedenti capit. fcilicet faciam te altare conftriiaum fuerat,
crefcereingentemniagnam,&benedicamtibi: benedi- Guare • t / •
¿tioautei4gnatabundcniiam.SecnndaCorinth.i5>.c. ^^rahamfactebat altma.
fdlicet. i ^ J ' il,
tur ibi parcitas benediótioni. Sed pardtas ad paiíperta- ¡Uaria cap., habetur, quód fecerit dúo
tempeninetiergobenediélioadabñdántiá.Adoftenden ^ Dicendumarini-ím,,», • t
dumcrgo,quód^DeusbenedicebatAbrah^,didturquód nomenDe^^nS
Tertioponituraddandumcauíameuis,quod feqni- Dicendiun n n ó d h n ^ J f ^ ^
^tmMicétqndd fuitcontentiointer paftores Abrahs, & quh a X S ^ ^ ^ fans rationab.Ie: Primo,,
Loth,&iftiTdfuitpropterdiuitias,quiaamboeranttam «"gebatur locSs d ^
diuites, &prscipué Abraham, quód terra habit.tionis, Deus, ideo norcínftrS^^^ poterat vocari
non poterat eos caperefímiili Ideo vt hoc verifimile eíTec Secundo,auia-irr^r^ ^ ^ ^
flebuitprsmitndediuitijsAbrahíE. oiiamin
Sedíbijdetur,,csn6d¿ocnon fadatadpropofítnm.: S S S u m Lot'^^^ f-tfemperad
5imacontennoeratproptermuItit«dmcmygum,qni taribus f r o f e e m ^
in parua térra capí non poterant,& tamen de Abraham,. veteri autem teftamenm anmiahum Dijs luis. la
dicitur,qu6deratdiiielsinpoire(noncauri,&arsenu:ergo c S ^ ^ , ^
^ nonponuurproiJteriUnd. ^imauL.Exod.r^'uu '^'''^^
, Sed etiam adiftiíd terrinm pertmet: quia cum eíTet A. f)nm1n¡ S^nAvrí""' corporis, & fanguinis
tamfamiham,&pecora, &greges:cum totaoccupatio tV,&dec ate ^^^íí^^f
annquommprscipuéPatriarcharum eíTet arca pafcua. eo tunead hoc
ta^en ordinaria v u l t , q u ^
onuftnsdebitis, & n¿a^ukii onhift? arca poft diluuium obtuhtfacnfidum Deode omninantur
plura exnendnnr nnL ^ ' ^ i ' peregn- bus ammahbüs mundis, fupra 8. cap. & quanto alinuis
R e u e $ J e f i ^ í-andioreftbt, arque Deo deifotior, ta^^^^^^^^
locum ,iq4oexie ar&Xoc^^^ tareriftttd quia noninueniebaturaliqua'-csi Jonia,
quamilludVqüodinSi? q"®exprcflepmmeretadcultnmDd. Sacriddum
Vd quia cónfueuerunt itinerantes in redirn fír ff h.h. ' ' quantuncünque aliqui
re,quódredeantadeademhofS hommescirca y-rum Deum erranerint, nunquamfluc
rant,nenouoshofpitescognofcan ^ ' facriíicium, nifíDeo vero.autilli
Vd quia forte íicutfoletacndnÍmn..o«.-u

' Genefis. ^ Cap. XIIL
e n i m prodmt Abraha ad aliquid , qnp^ • * ' '
g u e r e a C h a n a n a J S . S c c u s e r a t d e d u a b u s t r i b u b u s , ^ Q^aeritmqtiomodoaujusfmt Abraham altare v ,
a i t n i d i n ; n a m proderat d s t e f t i m o n i u m i l U u s a l t a n s j l c r n ^ . ^yU^yg^ctim omnia facrificia ih vno
c e t v t f a r e t i i r , q u ó d l i l i p e r t i n e b a n t a d D e w i i I f r a e l , í i - fieridebeant,' Qmfi. V-
eut & c e t e n habitantes d t r a i o r d a n e m , & n o n poíient ,
. cxGludi á confortio popnli Dd , quód /-^Varetur quomodo aufus fuit Abraham altare erige.
poiTefierifmedlo atarUof^^^^^^^ Q re, qtiia nonhceÉit alicui altareérigere: íl^d in vno
Sn^SS^^^^^^^ gum^iioírerebanturoínmafacr^
gnofctint Abraham autem non erat facerdos. ^
- '¡Siu^^uí i r ' ^ T ' faceret Abraham.
V m m ¿Sn v n d e te ^nbul & dimidia per íignum. . Ad pnmum dicendum, quod non erat hcc il icitunu
verum ucuiii. vuu^ uu Z nertinere^ r Abraha,fícut emm cíítrre facrificium erat de fe hcitum,
- «rnarnon aSilid ,qiiiai]liri^ gere al tare,quod erat ad oíTerrendum ibi facriíicia erat h
X a S m , ncQi e ft^ an ,lle verus Deus eííet, ideo ' citum,&Jaudabile,n.íi fortealícm eíTet a Dco vetitum..
1 . C 1 a m Y ^ g¿^]aadabi!e erát, ÍTcut hcebat ^igi vniimu
QS,qxiía per hoc Abraham íibijpíí noccrct,fadens altare-ira d licebar multa erigi,quia idem erat-finis vnius,
ííbiodiofos tananaos dominos térra illius: quaíieoscó & multomm^ prohibinoautem non fuit, niíl per legem,
- í¿erctdicés,fecolereverum DeG:illos vero Déos falfos ideoantelcgcm!icebatalranaconftjtuimulra,& vbique;
colere:ideononaeerethicjníenrioneAbraham ,fed fo- Lex quidem data eíí tempore Moyíiip deferro,£xod. 15,.
lum ad oífa-endum íacriíicia fuper aitare,fecumium con- cap. eius vero 'obferuatio quantum ad generaiem obfer-
' ' fuetudinemomniuingentium. uarionemc^pirpoílmortem Mo,^, quandoHebrai primoruerunt
in pacem rerra promiííionis eiecbfiinde ^hofli
- Curtot altaría faciebat. Qu^ft. 111. bus. Deurcronom. ii.cap. quod íiíit drca fíriem vita lo-
. -
G
^ fue dncis íui,fcilicet poíiquam locauerunt rabernacuhitn
Vm autem vlterius qu'arebatur, quare tot a!raría_, h i" Sylo.Iofue.i S.cap.ideo ómnibus, qui fuerunt
faciebar Abraham : dicunt aliqui, quód ex magni- anteiftud tempus,Iicuit facerequicquid vellent, dum tatudine
deuotionis ñebat: nam offcrre facrifida pertine- nem de fe malum non t ífer, & praua intentione non íiebat
ad,deuononem,cS: cnluim Dei: quanro ergo eífet ali- ret:t. le autem erar erigere airare hic, vel ibi, ¡k erigerci^
quis tuncfanóiior, atque Dco deuonor, tanto plus fte- vnum,vel mulra:¡dconuili,ti]nc.eratillicitum. Abraham
quenraret iftam c?rimoai.am,& tánró plura altana enge- tamen íuit multoanre datam legem, ideo licuit d altaria
ret: fed Abraham erar fañóiior ómnibus hominibus répo engere.
ris illius, cum nunc Deus eum fegregaret,

Genefis Cap. XÍII. iip
Tet rio diiia c!e vrbe Bethleem nullus aíferít,quocí fue- A líínmi,¿¿ erat ifte rempore Abrahajnam tí obtolit Abraít
Li im arca aut tabernaciilum, quia tabernaculiá na décimas omnium, & non vocaba tur Melchiíedech &
rvHmoSnSvIo-ibi.n.po(uitilIüdIoíué^ ferdoSbc alia cauía, nifi quia íácerdotis officinm excice-
ín^SnrSuntin Chanaatt íofue iS.cap.Poftea terá bat,ofFérendo facrificia . Nam pancm,& vinum obralit,
2orí H c ' ^ monenré eo,perijt área de Ifráéí cai vt legitur íequennVap.Eciam an te datam legem alios íníra
, Phiiiífinis lib I Re2.4.eáp.& J. tuncquoque'taber- uenimus vocan facerdotes Dei, fcilicet quia habebantof-
Lrnh/m rln latum eft de Sylo,& erar in vrbe Nobe lib. ficium offerendj, & immolandi potius,qüam alij. Sic dici
rReP Ti SD Deindeoeeifis facerdónbus Nobe,& ipfa-. tur Exod.ip.c.Sacerdotes quoque, qui accedunt ad domi
vrbe o¿r réserñ Saulem euer{a,lib.i •Rég;i2.cáp.tráñsia-. num fanólideentur, ne percutiam eos: & tamen non crac
¿ft >ói3. narníum in Gabaon; ibi enim erat tempore adhuc lex data quia eOdem cap. ponitur difpofino ad dan
dalegc;&fequennca.zo.dataeft.Eranngituriilifacerdo
/í rnnc ner Saloitionetn temp&coftítato ceífaUerunt om- tes folum,quia facnfícia faciebant, & ceteras carimonias
mahaeíi.in íblo,templaSaíoinonis of^rebantrn^^^^ adDeUm. - ^ N
ita ai)Daret, quod nunquam ñnttabernaculumii^ / -
Bethleem & tartien Sam uel offerebat facrificium inJ An ante datam legem cuilibet ejjet licitum, efe facerdos, &
» Bí- Berheleem'ficut fecit quando vnxitDauidin Regem lib. B ' ojferre facnficium, vel folisprimogenitis. ^
t a m e n quia S a * l erat propheta hde^^ r ^ ^ i r .
eLcU molus in toto lfrael,nemoeüm aécuíabat, quód facÉifieia T A Icendum ergoquod ante legem datam facerdotes
*>»' facerer vbi vellefnamdicebaturagere ex volúntate Del, aliqLuerant,qui facra facerent.-tamen quia lex non
& D-o'fibi hoc tcuelanre:& certum eft,quod aliquid ho- veruérat aliquid,?icebarcuilibet eífe faeerdos,& offehe faí
rum ficiebatií)fe Deoiuberíré,íicut:offerr? facrifieíiírii in cnfieia. Volunt autem aliqui, quod íolum prih^ogeniti
kthleem Nám Deus hoc iuílit lib.i .Reg.i^. Aliquid au- hoc faciebant,fed an ita eftet non eft certum. Eft ergo di- Cenftte.
tem aDparebat eííe de voluntare Dei,licet de mandato nó cendum, quod inter antiquqs ante legem datam erar ifta tuda
conílatífícut fuit oblatio facrificij in Mafpbar: náíh Deus confuetudo^quod quamuis ómnibus lieereí facrificia face crifican
apDrob'áuit illud facrificium per miraeulum, quod fecuiá re non omnes faciebant facirificia,fed aliqui, & tamen rur- itum au
eft f.quod intonUit dominus fra'goire magno de celo fu- fus eft intelligendum , quod aut confiderabatur quilibef tt h^tn%
per ¡4iíift!Ífii& exrerruiteosV&'c^'fi funtafiiijs lfrael lib^ homoquantum ad fe,aut vr pars alicuius cotnmunitatisJ .
j.Ree.V.cap.i^ Abraham áútem fie erar,quia erat vir fan Si erat homo per fe,vt folitarius habitans,aut licer ih com
¿ius SpróphetaDei,& qui nouerat volútatem Dei'.ideo, niunitate habuaret, velletáliquid exdeuotione fegregá-
ctiain fi lexdafa íam eífet,lic¿rer ei al tana erigereMftud ap q nm agere licebat cui libet oíFcrre facrificia,& immolare de
toaret qma Abraham fan¿tlis'erat:cuthnuncrolus eífet ele fuo quomodocunque veilet,& vbi vellet, quia nnlla lege
&us efiá propheta erar; quiá Deus de ipfo perhibuit teíti ventum erat alicui ifta facere. Si autem cófideraretur ho-
inonium,quod éífet prophetafinf.2.o>cap> cum dixit ad re- mo,vt pars communitatis,& iñ poliná viuens ahud erar:
rem Abimelech,fciheet;niic ergo redde vxorem viro fuo, nam qu^gliber poluia habebat aliquos rítus eolendi Deum
Ima propheta eft,& orabit pro te,& viues;etiá erat ei vo- verum,vei Deum falfum;& ex nomine rotius politiíc fie-
luntas Dei nota,quia Deus appárebat ei,& loquebatur,-fi bant carimonia cultus iUi Deo, quem politia illa Deum^
CLit locütus eft pi£ced.cap,& enam infra inlitera,& infira profitebatur,& quia non poterar aliquis vnus aótus per to
i f ca.

^-130 Qmtñs-r:^ Cap^r^llíi
ffefpeéhí patris,nam apiíd illum, velinfLicceffi^ F menprophens,& viris fanólis etiam fí non eíTent de filiic
rum illius maiori^ eft pnmogenitus,quám alii: fecus quan Aaron liccbat miniftrare facjendofacriíicí'a í?cut facerdo
tum ad popalum^yel comunitatem, cuius non funt fi|áj, tibus.Sic patet de Samuele prophetamon énim erat ille de'
quia ibi non videturáliqiia ratio,quare aliqui porii^^^ ^acerdotibus,feddeIeyitis,vtco¡liííítur Píalm.py.fdliceV
ali; habeant honorem,cum populus íilios npn habeár ^ & Moy fes^ & Aaron in facerdotibi^ eius Samuel mter eos
ideo non jfit ibi diftmí^io primbgeniti, & non priinogeni- qui,rnuocant nomen dus, & fíe Samuel nonerat inter fa'*
ti. Appartítpnmum,quiadicitur infra45).ca.Rubén pri^ cerdotes,feaintferinuocantesnbmen Domini ideftLeui'
mogenitus meus tu foríirudomea, prindpium doloris tas,qoi laudabant Dominum Deum,cantando miniftranltid:tu
prior in donis,maiorin impe;|io,& ita vocauit eum tibus facerdotibus, fed ipfi non miniftrajbárít: hocetiaiñ
príorem in donis,& maiorem m i mperioceteris fratribus, magis patet lib,i .Paral.^.cap.vbi pater San)uélis,& ipfe^
quiaeratpriraogenitus.ynde&lexiubefaa^quodprimo Samud,& fihjdusinterIenitas:iftetamenSámueIftde
genitus haberet duplum de bonis paternis,quára quilibet bar facrifidamam ipfe immolauit agnum' in Mafphath
aliorum fratrum.Deurerai.cap.Apparet fecundiim,quia lib.i.R,eg.7.cap.ipfequoque fedt facrifícium cuando va
populus, vdcommunitas non habet fihos , quia non eft xitDauidin Regem,lib.i.Reg.i6.cap.¿k.hocnon e-atin^
perfotíaaliquandeorefpea^^ eo?ncrepabile,qiiiaeiatpropheta,&:videbaturagere fe
feene diftin^io priniogenui ab alijs in hpnore ,fed in po- ^ cundum voluntatem Dei.Sic erat de AbiMham,erat enim
pulo,qm fihos non habet,non videtur, quód debear pra?. propheta Dd,vt patet infr.zo.ca.& loquebatur fepé Deus
^ ponnn honore, vd emolumento primogenims ad non^ ad iaum,vt legitur pracedenri cau.& infra in litera,6¿ in
pampgemtum j ideo Íi^etíflrerfacerdotem in populo efifet fra i jí ideo quicqoid ageret, videbatur agere fécundura
«hqmdhonoris,non yidernti^quod potius d^ voluntatem Dd,&non eftd quid illidtumcirca illum
inogemns,quámalijiS.SecundOjquiapotiusvídeturquod V
non airumerentur in magnum honorem licet adminiftra- Qmrítw, quidmmdauerit lex deloco facrifícü, & defa^
, tío fiia eífet hoaorabilis,fedconducereftrurprecio,vt loco ciemibus facrifícia, Omfí X I
lotiuspopuhminiftiafent: & ita quilibet poterat ad hoc - ^ J ' : ; . / ' , .
fumi, &quilibetporeratin.hoclocareop?rasfuasr^fi^^^^^ UA£cautemduo.tamdeíocisfacrífídornm,aoat»
ad docendum locanthommes^ ¿ 1 de fadenñbusfacrifidorum cSonias^on
mkpatcüaá^^^^^^^ Wficdarain lege,ficut prius;nam prius omniaTeSt'
f ¿ cumnihileííetvetitum,poíleaautemdrca v^^^^^^^
apud me,& efto mhi pares, arque facerdos, daboque ti- datus cerros modus.De primo f u e r o n X J S S m
cem,&qi^ad viólum funtnecefl-ana ,acquieuitpuer,& H lods.Sec¿nda,quGdnonin multisaSüs D e ^
mafit.apud hominem,& ita apparet,quod facerdotes ore- ' rct h^i^r^,- t , , / j • aiianous.iye pnmapa
ret Iftud adhuf planius eodSn capit. dre^dein^o^Mi- ioco,quem Deus eJigeret, vtponeretnomen^
feS^Sl^S^^SS^S^f r eftetíempereá.
haberet ilJum leuitam in facerdotem, feceSt S^dTfi fe^^í^ ^nf ran6iuarium,qüod íubente
lijsfaisfacerdorem,cum.didtur5unT> e S ^«ifjf toar Moyfesmdefetrum,&iftud erat
«íusfiiiorumfuoruk&adusefteiS^^^^
ca apparent duojprimo qupd in eadem domonoS omnes h e ^ o t r u d d n d e No.
miniftrabant, vt facerdoies, fed vnus t a n S u ^ f e S o ^ r h ^ f w ? Hierufalemjmilla autem íola
quod non erat neceíre,quód primóoenitSeS «Júntate hcebat íudais oíFerre facrifida, & non in aJiis io-
npn plusdifterret hunequam illum eífe f a S o S m fed K f ^f«^f ^ ddtermmatio erat,quod non fíeretobla-
«imcunqiie poífet eífe faárdos. Moyfcs q¿?uV Son^^^ I T^' altaribusmam licet eífet vna tantum duítas „
buitconfirmari in fanguine racrifici^urnTíonSiun ^ na multa,in quibus offerrentur facrifida pradpué,quia:.,
erant Aaton, &fil,j í'^ui confecrati in facerdoS conuemebat aliquando,in locum iJIum ad fa-
^ íjí"®'egis^fte^'aealiqui alij,quia mus pateirico^^^^^^ '^íamennoíiebatfic.Immovnicumaltareérat,
^ tionis fuit in anno fecundo ?xiras dp Aegynl cremabatur,& oíTerebatur fangiiinis .Et iftud
^ndo,vtcoíligifurExo.40.&Ieu.S.&of£S^^^^^^ peraHquem hominemofFerenté^
data,&confirmata.anno primo abexJtudSpto iS ili"d^quod fecerat Moyfes in deferro, quod vóca
fetert.o,vtcolligitur£xod.:ii,.&H-ErideouíifSttúc ^n A ^«'^"¿^"ftoriun.Exod.zj.cap. Etikm fden-
|hqui facei-dotes feamdum l^emjqui facermilla facri S ' ^T 'qua ofFerretur fa-
quipriuslhabebanrconfuetudinem miniftrSSd tí " ^ fan|uaciam.quod in illa vrbeíixum erat;& ad
gp. fcilicet mifit luuenesde filijs Iftad, ac fi quSr hoc Í S ' ^"^^ibet loco oíFerebatur fa
facere po^^^^^^^^ cr fie um, íed^f^^
i:anpfefacn&iaoíFeiTe,&cremare, quia nullaletEhí;; ibieiatad hoftium tabernaculijalibi autem oíFerre eratn«
Vetitumerat.Sim^^

Genefis Cap. XIII. 131
tiVrintellieiturdeoblationein ijs feftiinratibus,qnibus A ciíiiisidolatría,autídoJatrarum csrii-nonia»introduci. Et
fn íaniuariuibant.Deur.i^.c.ná dato cj^appareret omne quia facete omnes ca;rimoniascultusdiuini,& fempetetü-ífnilinum
ter in anno corá Domino,fequi tur nó appare rat onerofiim,voluit eligere Dcus eos, qui magis fibi teñe
ü^^lnre Dominum vacuus, fed ofl^eret vnufquifq; fecudu bsntur ad hoc, vt rationabilius eis iftaoncra imponcret:
^hahuerit iuxta benediótionem Domini Dei fuiicum igi omnes aút lfraditseteneb¿ntur Deo,quia libeiaueiat eos
^ Sr omnes ifti oíferrent,nó poífentcapi facrifida in vno al de duiiífima rei uitute,& ita erant ferni dus.ienit.zy dC'
tari & ita deberent eífe multa.Dicendil,q? erat vnicum al 26. Seth tencbanturfpetialiter.Deo primogeniti Ifiad:
rare vt diótum eft, & i" iHo oía cremabantur: erat.n.ma- qma iftos non folum liberauit a feruiiure,fed ét libetauit
pnum altare náaltare 9fedt Moyfes,habebat quinqj cu- a morte,f.quando Angelus percutiens oía primogcniia^
tHdoHl- F: : iongJtudine,&totidicinlatitudine,vtExo.27.&il Aegyptiorum in noólevna,tá in hominib.^ in iumentis,
lud totum implebatur igne,& fuperponebantur carnes:& & pecorib.Exod.r i.Iftosigitur Deus acdpere volebat ad
«noftea fuit faótum altare maius; ná adificatoTéplo Salo- fibi miniítrandri,vdut ad hoc obligatos,& pofteros eorú,
monisceflauit tabernaculum Moyfi,& altare eius,faótúq; Numeri.3 .c.& tamen fiue quia peccauerant primogeniti
efi altare ancum,quod erat viginti cubitorum in lógitudi m adoratione vituli:fíue propter alias caufas,de quibus di
ne & totidé in latitudine,',vt in lib.z.Paral.4.ca.& ibi red- cetur Numeri 3 .ca.non accepit iftos, fed accepit a toto Idebarur
ma^'na atea qu? eftet quadragétorum cubitorum B frael,vt darent d tribum Leui,qu¿e erar omnium minima
ouadratorum fecundú arte Arithraeticae, & talis atea ca- ad miniftrandum loco primogenitorum torius popnli, Sc
Seret fiiprafe multa facrificía.Eft quoqüeahud q>adiuua fuitdata.Sed adhuc tribum Leui totam noluitportinere^
bat, vt multa facrifidacapi poflent fijpiftud altare,f.quia ad miniftrationem in facrifidjs,& cultu fanótuarij,fed acnon
cremabátur oes carnes animahurn,fed vt cqmuniter cepit Aaron,& filios eius folos.Hos.n.fedt coníecrare iru
foli adipes: caufa eft,qciia quádo off^erebaturmultitudofa facerdotes.Exod.2S.& 25?.ca.&Leuit.8. &9.His.n.dedit
crificiorü,eratinconcurfu populi: íacrificia autempopulí poteftatem faciédi omnescíerirnonias,tan> facrificiorum,
erant,vt plurimum,hoftiaí pacific£e,Vtde eis comederct of quam qua: intra fanótuanum fieri debebant, Nunieri. 5.
fcrcntes,&deinisnon ^ueniebatDeo,nifiadeps,Leui.3. & 17.& iS.Ceteros autem de tribu Leui,quos velutnoíe'
ca. ¿api autem multorum animalium adipes íimul fuper ^prio,vel appropriato eis Leuitas vocamus fecit rfari Aa-.
altare vnú ftcile erat,& cremarij fed capi ibi totas carnes ron,& filijs eius m fubminiftratores.Numeri.j.tamen ifti
eratdi^cile'carnes tamen tota nó ponebantur,nifi de ho nihil poterant facere de eo,quod ad facrifícia pertinebát,
locauítisj&hoc rarius ofíerebat populus, fed pacificas hó Qmd autem facerdotes exoííiciofacercnt,& quid Leuitaí
íliasjcum de holocauftis nihil máducabant, ipfi autem vo facere poírent,ibidem magis declarabimus. Et fecundum
lebantoiierrejSc manducare. Sed adhuc aliud erat,9 adiu rigorem huius kgis non licebat Abraha, nec alicui alteri
uabat,quia fi toteífent facrificia,qua fimul cremari debe- Q líbico facere facrificia,fed folis pofteris Aaron, qui confeíent,qj
etiá altare illud aneum non fuíficeretadcapiendú crati crantin íacerdotes,& tamen nunc, quia nuUi vetitú
illa ponebatur, ignis in pauimento atri j ante altare, & ibi erant tam Abraham,quam ceteri poterant facere facrifícremabanturíacrificia:ibi
auté poffent capi innumerabilia ciamam et ipfe Abraham fecit ntum facrificiorum inf.ij.
íacrifída,& füftineri, quia nullo pódere prameretur paui c.per fe:& ita credehdum eft,9 alijs vidbus faceret
^enturmfic.n.faóHim legiinusfemel,fqu5doSalomóde ,qmbus c^rmoms vtebantur. Quaft. Xí V.,
oicauuTemplumatuncoblatafuntfimulduodecimmi- ' ^
lia boum, & centum viginti milía ouium in facrifícíum,f. 1 Ltimum dubium circa hoc erat,quibus carimonijs
in hoftias padficas,& quia altare aneü paruum erat,neq; y in facrificijs vteretur tune Abiaham.Dicendum, q?
poterat cápete,aut fnítinere tanta multitudiné adipum sá Abraham tune erar,quando nullalex erat,qu? ad ahquid
¿tificauitSalomon médium atrij ante altare,id eft pauimp c?rimoniale determinare arótaret: io licebat ei facere qá-
' tum atrij,& fecit poni ignem in pauimento,& fupcr illum cunq; veller,nifi de fe malum eflTettideo qualibufcunquc^
adipesjvt legitur in lib.j.Reg.8.& lib.z.Paral.z.ca.Anve carimonijs facrificiorum vti poterat.In jege autem fecus
ró alijs téporibus faólíj fit vrgente tali neceffita.te,non legi fuit,quia ficut Deus determinauit loca ofierendi.& minimus,fed
fatis eft verifimile,gj fieret cü in dedicatione Té- fti-os,ita determinauit oes ritus colendi ipfum,dequib.eft
pli faclum fucrít,& iudicatum fit efle üdtum: & taraen. j) totus liber Leuiticus.Sed quantum ad facrifida diftinxit
lunc nó crát plura altaria,fed vnü tantü,quia cetera muí tres fpés,rholocauftum,hoftiam pacificam, hoftiam pro
titudonon cremabátur in aliquo altari, fed in pauimento peccato:& fub his alias fpecies fubdiftinxit,de quorum fa-atrij
ante ahare, & ita iudicabatur cremari in vno altari, crifidorum ómnibus carimonijs habctur,Lcu.i .cap. vfq; \
quafi locus eífet vnus per cótinuitatem.Et ex hoc patet,qr ad cap.S.ideo nihil nunc de illis dicendum eft.Et fi in tem
fecundú rigorem huius legis non licuiífct Abraha erigere p o r e illo fuiftetAbrahá,ficut ipfe nóimmolaret animalia,
inulta altaria:fed neq; vnum;immo folum oflferre in alta- qua offeret.fed facerdos de filijs Aron: ita ñeque fieret m
ii,q> erat intra atriñadhoftiü iabernaculi,Leu.i7.c.Nunc facrifidoilloquacunquecarimonia,ícdillafola, quas
yero multa altaría erigebát;naro praced.ca.erexit duo,& lex definierar. De Abraham tamen,quia ante legem fuit,
infra in litera didtur, quod erexit alteriím in Hebron; & dicetur quod vtebatur in facrificijs fuis c^rímonijs fibi pía.
inf.zi ca.innuitur,quodalterüetexitin Berfabee,&quin dtis cum ad alias eum nullus aítríngeret.
Abrahamadraanendumfacilbatibialtare,vtpoftetiml
molare Dommo-viólimas, vt non ceífaret a cultu Dd . ^ Ed aliquis dicet,quod Abraham habebat determina-
¡ccundHmlegem. Qmíl.XllL primaconditioquantumab fubftantiam ammahum,id
C tcundum, erat de miniftris facrifídorum,& ante leec eft de qua fpede efl"ent,& erant de quinqué fpeciebus, id
Kt ve?'" «"'ntbus licebat facere facrificia: quia nulli e- eft boue,oue,capra,turturc,CoIumba: hac enim íola obtu
-Ar í-TÍ^'^^^^o^^^^^tomnesfiiccrdotes.-Vtofíéfum htiubenteDeomfra ij.cap.
^t fiip.íed fecundum legem non fuit fic.Sicut.n.Deus ar- Secunda erat conditio de atate,f.quod tam vac^quám
«aucrat loca faciendi facrifída:ita voluit arólare hcétiam capra,quam aries eftint annorum tnwTi non ofterrenminiíttandi
imerdicendo generaliter omnib.poteftatem^ tur maioris,aut minorís atatis; in columba autem,& turfí
profepríuatimexdeuotione, ture nulla confiderareturatas,vt infra
, . ^"^t>-5«'q.mmiftrandonomine cóitarís relióta Hce^, Tertia condino erar arca modum faciedi íacrifioum, l
& imndato facicdihoc Aaron,& poíteris eius.Eft autem ' fdlicet q, vaca,& capia,& aries diuiderentut in dnas pa^ I
^nfjderandum,permittcreturlieentiafacrifickndi,poíreifa tes ciufderaammahsponcrentur exadueifo,metHer
\ ^
/ • /