09.02.2015 Views

BREVIARIUM LAUSANNENSE 15. Jh. (nach 1441) 1. (f ... - Fribourg

BREVIARIUM LAUSANNENSE 15. Jh. (nach 1441) 1. (f ... - Fribourg

BREVIARIUM LAUSANNENSE 15. Jh. (nach 1441) 1. (f ... - Fribourg

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

46 Freiburg, Kantons- und Universitätsbibliothek L 40<br />

<strong>BREVIARIUM</strong> <strong>LAUSANNENSE</strong><br />

<strong>15.</strong> <strong>Jh</strong>. (<strong>nach</strong> <strong>1441</strong>)<br />

<strong>1.</strong> (f. 1Ir-VIIV) K alendar (Lausanne), Januar-Dezember, von Haupthand<br />

Zu bemerken: (111') März 5 rubr., von einer Hand des 16. <strong>Jh</strong>s. Hac diefuit<br />

quidam carnifex (. . .) qui omnes volebat mactare, oposuerunt se senatores,<br />

illorum tres fuerunt occisi et Praetor quoque, carnifex fuit constans quia in<br />

Burgundia natus. Contigit anno 1423 in civitate Lazrsanensi; (IVr) Mai 9<br />

rubr. Tranlation (!) s. Nycholai; Mai 14 rubr., von einer Hand des 16. <strong>Jh</strong>s.<br />

Hac die obtenta est victoria in Galteren 1513 (); Mai 23 Desiderii epi. et<br />

mart.; (IVv) Juni 8 Medardi epi.; Juni 16 Ferreoli, Ferucii, Cyrici et<br />

Izllite mart.; Juni 28 Hyrenei sociorumque eius; (VV) Aug. 16 rubr. Theodoli<br />

epi.; (VI*) Sept. 2 Iusti epi.; Sept. 4 Marcelli mart.; Sept. 24 Andochii<br />

Tyrsi et Felicis murt.; Sept. 30 Victoris et Ursi mart.; (VIV) Okt. 20 rubr.<br />

Dedicacio ecclesie Lausanrtensis; Okt. 27 Oct. dedicacionis; (VII') Nov. 6<br />

Prothasii epi.; Nov. 12 Hymerii conj.; Nov. 27 Maximi epi.; (VIIv) Dez. 17<br />

Lazarii epi.; Dez. 31 Marii e$i. Lausannensis.<br />

2. (f. lra-47vb) Psalterium f eriatum cum antiphonis et hymnis<br />

(lra) 'Invitatoria sequencia dicantur Per ordinem dominicis diebus in quibus<br />

non est proprium invitatorium' Adoremus dominum ... 'Hymnus' Nocte surgentes<br />

... 'In firimo Noct. ant.' Servite domino. [PS. 11 Beatus vir ... (47vb)<br />

'IIIa Benedictio' Alma virgo virginum.<br />

Zu bemerken: Die bibl. Cantica für die Laudes sind an den einzelnen<br />

Wochentagen eingereiht. (45va-46rb) Benedicite, Benedictus, Magnificat,<br />

Nunc dimittis, Te deum. (46va-47rb) Litanei. S. Ambrosii. Ylarii. Iheromime.<br />

Martine. Augustine. Nycholae. Germane. Benedicte. Columbane. Galle.<br />

Ymerii. Marii. Dominice. Francisce ... Lucia. Margareta. Brigida. Scolastica<br />

... (47va-vb) Benedictiones ad Nocturnos, super evangeliis, in officio<br />

B. M.V.<br />

3. (f. 48ra-161vb) Proprium de Tempore<br />

(48ra) 'In nomine domini Amen. Incipit Breviarium secundum usum Lausalzensem.<br />

Et primo notandum est quod Per totzcm Adventztm et a LXX usque<br />

ad Pasca ... (cf. P. LADNER, Ordinarius Neuchatel, Nr. 12); (161vb) 'Dominica<br />

XXVa [post oct. Pent.] ad Magn. [ant.]' Illi ergo homines. Quere ut su9ra.<br />

Zu bemerken: Das Temporale von L 40 repräsentiert reine Lausanner Liturgie,<br />

weist jedoch gegenüber Neuchatel (cf. P. LADNER, Ordinarius Neuchatel)


Freiburg, Kantons- und Universitätsbibliothek L 40 47<br />

folgende Varianten auf: [Dominica I in Adventu], Lect. I-V1 (48va) Igitur<br />

quoniam post tempus spiritalibus ... (= MAX. TAUR. serm. 19,2; CC 23,71;<br />

PL 57, 225; cf. PL 95, 1160); [In Circumcisione dni.], Lect. I-V1 (69ra)<br />

Dies kalendarum istarum ... (- PS.-AUG. serm. 129; PL 39,2001= CAES. AREL.<br />

serm. 192; CC 104, 779). - Weiterhin bemerkenswert: Im Weih<strong>nach</strong>tsofficium<br />

folgen im <strong>1.</strong> Nokt. zum 3. Resp. Descedit ... die Verbetae zu den<br />

Fabrice mundi-Melismen (59ra) Familiam custodi . .(RH 5960 ; VILLETARD,<br />

p. 90. 135), Fac deus munda cor$ora ... (RH 26442; VILLETARD, P. 90. 135)<br />

und Facinora nostra relaxari ... (RH 5940; VILLETARD, P. 90. 135), im<br />

2. Nokt. zum 3. Resp. Gaude Maria ... die Verbeta (59va) Inviolata ... (RH<br />

9094; VILLETARD, P. 119.179), im 3. Nokt. zum 2. Resp. Sancta et imvnacu-<br />

lata ... der Vers (59vb) Beata es virgo ... (RH 2330) ; [Stephuni protomart.],<br />

zur <strong>1.</strong> Vesper und zu den Laudes Benedicamus-Tropus (60vb) Dukis laudis<br />

tympano ... (RH 25744; J. STENZL, Berner Münster, p. 93) ; [loh. evang.],<br />

Benedicamus-Tropus (62va) Iohannes postquam senuit . . (RH 9758 ; AH 1<br />

Nr. 164; J. STENZL, Berner Münster, p. 93 sq.) ;[Innoc. mart.], Benedicamus-<br />

Tropus (64ra) In laudes innocencium ... (RH 28067; AH 45 b Nr. 81, mit<br />

Varianten) ; versifiziertes Domine nostra labia aperi tua gracia ... Deus in<br />

adiutmium intende laborancium .. . (RH 4447; cf. P. LADNER, Ordinarius<br />

Neuchiitel, Nr. 133) ; (65rb) [Thome Cant. epi.1 mit Reirnofficium 'ad Magn.<br />

ant.' Pastor cesus ... (RH 14626; AH 13 Nr. 92); (67vb) 'Commemoratio<br />

s. Marii' zum 3<strong>1.</strong> Dez. (cf. P. LADNER, Ordinarius Neuchatel, Nr. 155 sqq.) ;<br />

[In Circ~mcisione dni.], (69ra) Domine nostra Zabia ... wie an Innoc. mart. ;<br />

(73va) [In Epiphania dni.], Leseordnung wie P. LADNER, Ordinarius Neuchiitel,<br />

Nr. 198; L 40 hat kein Osterspiel; (132vb) 'In festo s. Trinitatis' mit<br />

Festofficium 'ad Vese. ant.' Gloria tibi trinitas ... (RH 7287; R. JONSSON,<br />

Historia, p. 221 sqq.); (134vb) 'In sollemnitate Corporis Christi' mit Officium<br />

wie Neuchiitel Nr. 502 sqq.; die Verwendung von Prosen in Matutin<br />

und Vesper stimmt vollständig mit Neuchatel (cf. P. LADNER, Ordinarius<br />

Neuchatel) und G. ZWICK, Les proses, p. 30 sqq. überein.<br />

4. (f. 162ra-245vb) Proprium de Sanctis<br />

(162ra) 'I.lzcipiunt festa sanctmum. Et primo notandum est quod si festum<br />

sancti Andree in dominica evenerit ... In vigilia s. Afidree [lect. I] Sec. loh.'<br />

I. i. t. Stabat Iohafines ... (245vb) 'I% festo b. Katherine ... ad Vesperas ...<br />

oratio' Deus qui dedisti.<br />

Zu bemerken: 'In festo s. Nycholai', am Schluß des 3. Nokt. zum Resp.<br />

Ex eius tumba ... die Verbeta (165ra) Sospitati dedit egros ... (RH 19244;<br />

J. POTHIER, in: Revue du chant grkgorien 9, 1900/01, p. 49-52) ; 2. Vesper,<br />

(165rb) 'ad Magn. [ant.]' Copiose caritatis ... (RH 3864; AH 28 Nr. 29 b);<br />

(165vb) 'In festo Conce;bcionis B.M.V.' mit Reirnofficium 'ad Vesp. ant.'<br />

Gaude mater ecclesia ... (RH 6857; AH 5 Nr. 12) ; Lect. VII-IX (166vb)


48 Freiburg, Kantons- und Universitätsbibliothek L 40<br />

Adhzcc tarnen de hac tam sancta atque preclara conceptione ... (cf. L 30,239rb) ;<br />

[Vincentii mart.], am Schluß des 3. Nokt. zum Resp. (173ra) Christi miles<br />

~reciosus ... (RH 3095; AH 4 Nr. 481) die Verbeta Vernabas roseo ... (RH<br />

21434) ;[Purif. B. M. V.], am Schluß des 3. Nokt. zum Resp. Gaude Maria ...<br />

die Verbeta (176rb) Inviolata (nur Incipit) ; (181vb) 'In fest0 b. Gregorii<br />

@a$e]' "t Reimofficium 'ad Magn. ant.' Gloriosa sanctissimi sollemnia ...<br />

(RH 7324; AH 5 Nr. 64) ;(189va) 'Viti et Modesti'; (194vb) 'In festo Visitationis<br />

B.M.V. ... ad Vesp. ant.' In splendoribus sanctorum resurget (!)<br />

Maria .<br />

... Lect . I-V1 (195va) 'Ex decretis BasZZiensibusJ Samosancta generalis<br />

synodus Basiliensis . . Resp. I Dixit dominas ad Abraham ... (Offic.<br />

cum lect. ed. in: Monumenta conciliorum generaliurn seculi decimi quinti.<br />

Concilium Basiliense. Scriptorum t. 111, [Wien 1886sqq.l Basel 1932,<br />

p. 1308 sqq.) ;(200vb) [Anne matris B. M.V.] mit Reimofficium ['ad Magn.]<br />

ant.' Matrem fecunde virginis ... (RH 11371; AH 25 Nr. 18; cf. B. MÜLLER,<br />

Das Lausanner Brevier, p. 128 sqq.) ; Lect. I-IX (201ra) Gaudeamus sollem-<br />

niter dilectissimi fratres in domino et presentis diei celebritatem anaua devocione<br />

... (auct. OSBERTO DE CLARA, ed. A. WILMART, Auteurs spirituels,<br />

p. 272 sqq.); 'In festo s. Laurentii', Lect. I-V1 (205vb) 'Sermo b. Maximi<br />

epi.' Sanctzcm est fratres ac deo placitum ... (= PS.-M=. TAUR. hom. 74;<br />

PL 57, 408); (209va) 'In die s. Theodoli' mit Reimofficium [ad Vesp. ant.<br />

Illustris civitas] ... (RH 27922; AH 28 Nr. 75); (213va) 'In festo 13. Augu-<br />

stini epi.' mit Officium rhythmicum 'ad Magn. [ant.]' Adest dies celebris ...<br />

(RH 22479; P.-M. LAFRASSE, Liturgie de Geneve, p. 422 sqq.); '1% Decola-<br />

tione s. loh.', Lect. I-V1 (215va) Awgustus autem ut infirmius faceret regnum<br />

Iudeorum ... (cf. BEDA hom. 11, 23; CC 122, 350,55); Lect. VII-IX (215vb)<br />

I. i. t. Aztdivit Herodes thetrarcha ... (Mt. 14, 1) 'Omelia b. Hiemimi presb.'<br />

Quidam ecc2esiasticorum interpretum causas querunt quare Herodes ita suspicatus<br />

... (= HIER. in Matth. 14, 1; CC 77, 116; PL 26, 96); 'In festo s. Michaelis',<br />

Lect. I-V1 (225ra) Novem angelorum ordines esse testante sacro<br />

elopuio ... (= GREG. M. in evang. hom. 34; PL 76, 1249) ; (230ra) zum<br />

20. Okt. 'In festo Dedicationis ecclesie Lausannensis' wie Neuchatel Nr. 1119<br />

sqq.; 'In die XI mil. virg.', Lect. I-IX (231vb) Beata virgo Ursula que iam<br />

deo et angelis ... (- ex passione s. Ursulae et soc., cap. II,12; AASS Oct. IX,<br />

Brux. 1858, 160); 'In festo s. Cecilie', Lect. I-IX (242rb) Igitur cum aurora<br />

I, 1910, p. 339,5) ;<br />

noctifinem daret ...;= ex passione s. Caeciliae, MOMBRITIUS<br />

(244ra) 'In festo beute Katherine' mit Reimofficium 'ad Magn. ant.' Inclita<br />

sancte virginis ... (RH 21677; AH 26 Nr. 69); am Schluß des 3. Nokt. zum<br />

Resp. 0 mater nostra ... die Verbeta (245rb) Eterne virgo memorie ... (RH<br />

631; AH 18, p. 107). - Zur Verwendung von Prosen in den Vespern cf.<br />

G. ZWICK, Les proses, p. 30 sqq. Der Heiligenkdender des Sanctorale<br />

stimmt mit P. LADNER, Ordinarius Neuchitel, überein; in L 40 fehlen jedoch<br />

folgende Feste: Neuch2tel Nr. 671 Babile epi., 692 Ursi, 748 Albini<br />

epi., 834 Victoris mart., 844 Gengulfi et Mammerti, 846 Potentiane, 847


Freiburg, Kantons- und Universitätsbibliothek L 40 49<br />

Desiderii epi., 848 Urbani epi., 850 Nicomedis mart., 852 Bonifacii mart.,<br />

853 Medardi epi., 854 Primi et Feliciani, 859 Gervasi et Prothasi, 880 Yrenei<br />

cum sociis suis, 908 Kiliani soc., 913 Praxedis virg., 980 Eusebii conf.,<br />

1004 Magni mart., 1029 Verene virg., 1083 Tecle virg., 1097 Victoris et<br />

Ursi, 1173 Firmini, 1194 Martini pape, 1218 Othmari abb., 1219 Aniani epi.,<br />

1221 Columbani abb., 1239 Lini pape, 1240 Maximi epi.<br />

5. (f. 246ra-254vb) Commune Sanctorum<br />

(246ra) 'In natali apostolwum ad I X ut in die. Ad Vesperas 9salmi feriales.<br />

Ca$.' Benedictus deus et Pater ... (254vb) 'In nat. tanius electe ... ad IX Resp.'<br />

Aztdifilia. Cf. P. LADNER, Ordinarius Neuchatel, Nr. 1241-131<strong>1.</strong> Daran anschließend<br />

von einer Hand des 16. <strong>Jh</strong>s. Tria sunt vere quae wte faciunt<br />

JEere ... (cf. H. WALTHER, Proverbia, Nr. 30847).<br />

6. (f. 255ra-258vb) Officium b. Mariae virginis<br />

(255ra) 'De b. Maria sabbatis diebzcs ab oct. Trinitatis usque ad Adventum<br />

et ab oct. Purif. usque ad XL' ... (= Neuchatel, Nr. 1376 sqq., mit anderer<br />

Lesung) mit den gereimten ant. (255ra) Sexaginta szcnt regine ... (cf. Cant.<br />

6, 7), (255vb) Mater fiatris et $lia ... (RH 11349), dem Resp. (255va) Rosa<br />

fragrans lux solaris ... [RH 17579) und der Verbeta Tem9lum 9udicicie Nova<br />

stella ... (RH 20314; AH 10 Nr. 117); (255vb) Sabbatis diebus ab oct. Epiphanie<br />

usque ad Purijicationem ... (256rb) Hore b. Marie cothidiane a Trinitute<br />

usque ad Adventzcm et ab oct. Purif. usque ad Trinitatem ... (= Neuchiitel<br />

Nr. 1355 sqq.); (258ra) Hore b. Marie in Adventzc ... (= NeuchAtel Nr. 1320<br />

sqq.); (258va) Ordo iste observetuv a Nut. dni. usque ad Pu~i$cationem ...<br />

(= Neuchatel Nr. 1330 sqq.).<br />

7. (f. 258va-260va) 'In agenda mortuorurpl ad Vesp. ant.' Placebo domino<br />

... Lect. I Parce mihi domine ... Reihe der Responsorien wie L 30.<br />

6<strong>1.</strong> 125.<br />

8. (f. 260va-261vb) Orationes pro Quadragesima<br />

(260va) 'Orationes sequentes dicantzcr .Irt XL super V II psalmos penitenciales.<br />

Feria 11 ad Mat. orcatio' Mentem familie tue ... 40 Orationen, aufgeteilt auf<br />

die Wochentage und Horen. f. 262 und 263 leer, liniiert.<br />

270 B<strong>1.</strong> (+ 1 Perg.-Vorsatzbl. + je 6 moderne Vorsatz- und Nachsatzbl. aus<br />

Papier) aus feinem, weißem, sorgfältig geglättetem Pergament. Gleichmäßiger<br />

Schnitt. Format 180-185 x 130 mm. 27 Lagen, alles Quinionen. Keine Kustoden<br />

oder Reklamanten. Foliierung: A-F = Papiervorsatz, G = Fragment eines<br />

Notanatsinstruments <strong>15.</strong> <strong>Jh</strong>., mit Signet, I-V11 = Kalendar, 1-263 alte arab.<br />

Tintenfoliierung rubriziert recto oben Mitte, H-N = Papier<strong>nach</strong>satz.


50 Freiburg, Kantons- und Universitätsbibliothek L 41<br />

Kleine, sorgfältige got. Textur von einer Hand des <strong>15.</strong> <strong>Jh</strong>s. Text in 2 Spalten<br />

zu 34 Zeilen. Liniierung mit rot-brauner Tinte a//bc//d. Keine Zirkelstiche sichtbar.<br />

Spiegel 120 X 85 mm. Antiphonarteile in kleinerer Schrift. Rubriken und<br />

Überschriften rubriziert. Satzmajuskeln gelb koloriert. Ein- und zweizeilige<br />

Lombarden alternierend rot und blau. 3-zeilige Goldinitialen auf farbigem<br />

Grund. 4-7zeilige farbige Initialen auf Goldgrund vereinzelt mit Bordüren aus<br />

Blumen- und Rankenmotiven und vergoldeten Blättern, so f. Ir, llv, 15v, 19v,<br />

24v, 29r, 34v, 48r.<br />

Einband des 18. <strong>Jh</strong>s. aus 2 Pappdeckeln (190 X 135 mm), mit braunem,<br />

blindgedrucktem Leder überzogen. Stempel aus Blumen- und Rankenmotiven<br />

auf beiden Deckeln sowie Buchstabenstempel Maria hilf auf VD. Das Leder des<br />

VD stammt von einem älteren Einband. VD abgetrennt. RA in Gold Breviarium<br />

Lausannense. 4 Bünde ohne Kapital.<br />

Besitzervermerke: (f. GV) <strong>15.</strong> <strong>Jh</strong>. Guigoni de Pascua pertinet hic liber. Ego<br />

G. de Pascua. (f. 263r) <strong>15.</strong> <strong>Jh</strong>. Breviarium presens michi Guigoni de Pascua<br />

pertinet. (f. Ir) Sum Nicolai Pascuani anno 1596. (f. 11') 17. <strong>Jh</strong>. Monasterii<br />

Altaeripae. (f. Ir) Hoc praesens Breviarium Lausanense gratiose fuit a reverendissimo<br />

domino Candido monasterii B. M. V. de Altaripa abbate concessum<br />

reverendo admodum domino domino Josepho Theodulo Morand ecclesiae collegiatae<br />

sancti Nicolai Friburgensis canonico et organistae dignissimo ad usum dumtaxat,<br />

post cuius obitum tenebuntur domini haeredes iterum reddere et restituere praedicto<br />

monasterio. Die 20 Julii anno 1695. (f. Iv) A modo praedictum monasterium de<br />

Altaripa illud concessit sub restitutionis conditione plurimum reverendo domino<br />

Seydoux ecclesiae collegiatae sancti Nicolai canonico illustris et celsi() episcopi<br />

ac conzitis Lausannensis secretario. (Sign.) Frater Raphael de Castella altprof. et<br />

eiusdem monasterii bibliothecarius.<br />

Lit.: Catalogue <strong>Fribourg</strong> 1855, p. 596 Nr. 35; G. ZWICK, Les proses, p. 22. A.<br />

BRUCKNER, Scriptoria XI, p. 46.<br />

LIBER HORARUM LAUSANNENSIS<br />

<strong>15.</strong> <strong>Jh</strong>.<br />

<strong>1.</strong> (f. 1'17) 'L etania $ro Jidelibus deffhnctis' Pater de celis deus rniserere<br />

animabus omnium Jidelium deffunctorum. Fili redemptor nzundi ...<br />

2. (f. IIr-VIIV) K alendar (Lausanne), Januar-Dezember<br />

Zu bemerken: (11') Jan. 13 Ylarii conf.; Jan. 15 Sulihicii epi. et conj.;<br />

Jan. 23 Barnadi (!) epi. et cmf.; Jan. 24 Thinzothei U@.; (11~) Febr. 1<br />

Brigide virg.; (111') März 1 Albini epi. et conf.; (IVr) Mai 9 rubr. Translatio<br />

s. Nicolai; (V=) Juli 2 Visitatio b. Marie; Juli 4 Translatio s. Martini.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!