09.02.2015 Views

LECTIONARIUM OFFICII CISTERCIENSE - Fribourg

LECTIONARIUM OFFICII CISTERCIENSE - Fribourg

LECTIONARIUM OFFICII CISTERCIENSE - Fribourg

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Freibur~. Kantons- und Universitätsbibliothek L 82 99<br />

Lancee pertz'net und f. 139v Presens liber pertinet domui Lancee, beide von einer<br />

kursiven Hand des beginnenden 16. Jhs. In beiden Vermerken ist der Name<br />

Lancee radiert. Vgl. L 4 und L 14, deren Besitzervermerke von der gleichen Hand<br />

stammen. Nach der Säkularisierung von La Lance 1538 gelangte die Handschrift<br />

an La Part-Dieu, wovon der Besitzervermerk f. 120v (Textur des 16. Jhs.)<br />

zeugt: Sum Ex Libris Carthusiae Partis Dei. Auf dem Spiegelblatt A Au Chanoine<br />

Fontaine 1872. 78~. Auf dem Vorsatzblatt A Ir gibt Fontaine eine Beschreibung<br />

der Handschrift und bemerkt, daß der Codex von La Part-Dieu an<br />

die Grande Chartreuse gelangt sei, von da an einen Buchhändler in Genf, von<br />

dem er ihn gekauft habe. Von Chanoine Fontaine kam die Handschrift an das<br />

Kollegium St. Michwl in Freiburg. f. A Ir Ex bibliotheca S. Michaelis Soc. Jesu<br />

Frib. Helv. ex dono PI. RR. DD. Aloys Fontaine Can. Cant. 1824. Der gleiche<br />

Vermerk von gleicher Hand auf f. Ir. Zu Chan. Alois Fontaine cf. HBLS 3<br />

(1926) 190 sq.<br />

Lit.: Catalogue <strong>Fribourg</strong> 1855, p. 607 Nr. 172; A. BRUCKNER, Scnptona XI,<br />

p. 25; Taf. XLIII.<br />

<strong>LECTIONARIUM</strong> <strong>OFFICII</strong> <strong>CISTERCIENSE</strong><br />

Temporale. Pars hiemalis<br />

13. Jh. (Hau terive)<br />

(lra) '[Dominica I in Adventzc domini lect. 4. Irzcipit prologus beati Iheronimi<br />

presbiteri in Ysaiam firoplzetam' Nemo czcm prophetas versibzls viderit<br />

esse descriptos ... (109vb) '[Sabbato in vigilia Pasche] lect. III' ... et gratiam<br />

invenianzus ifi auxilio oportuno. 'Explicit breviarium hyemale scriptzlnz a<br />

fratre Iohanne de Incwile'.<br />

Zu bemerken : Leseordnung und Textauswahl stimmen vollständig mit dem<br />

PT Dijon 114, f. Zr-33r, überein.<br />

109 BI. aus mittelstarkem, gleichmäßig beschnittenem Pergament. 405<br />

X 295 mm. 14 Lagen: IV, IV i- 1,11 IV, 11. HFHF. Lagen 1 und 2 (1. Hand) mit<br />

röm. Zahlkustoden, Lagen 3-13 (2. Hand) mit Reklamanten. Moderne Tintenfoliierung<br />

1-109; Ziffer 38 ist übersprungen. Das von der 2. Hand ergänzte B1.14<br />

ist bis auf eine Spalte beschnitten. f. llOv ist unbeschrieben.


100 Freiburg, Kantons- und Universitätsbibliothek L 82<br />

Got. Textura aus der 2. Hälfte des 13. Jhs. von zwei Händen: 1. Hand f. lra-<br />

13vb, 15ra-19vb; 2. Hand f. 13vb-14vb, 20ra-109vb und Rubriken im ganzen<br />

Codex mit Kolophon (109vb) ... scriptum a fratre Iohanne de Inczuile. Ein 10. de<br />

Incwile (Inkwil, Kt. Bern), Mönch des Zisterzienserklosters Frienisberg (Kt.<br />

Bern), tritt 1275 Dez. 1 als Zeuge in einer von Ritter Wernher von Affoltern für<br />

St. Urban ausgestellten Urkunde auf (Quellenwerk, Urk. I 536, Nr. 1184). f. lra<br />

am oberen Rand Schreibervers Sancti spiritus assit nobis gratia. f. llOr verschiedene<br />

Federproben des 15. Jhs. : 1. 0 bona fortuna, cur non sis omnibus una. Si<br />

non rnutarer, cur tunc fortuna vocarer (cf. H. WALTHER, Initia carminum, Nr.<br />

12518). 2. Domine non tantum pedes, sed et manus et caput (Ioh. 13,9) U. a. m.<br />

f. 23-28 versch. Randglossen von kursiver Hand, 15. Jh. - Text in 2 Spalten zu<br />

27 Zeilen. Dunkelbraune Tinte. Rote Minuskelüberschriften. Spiegel 285-305 X<br />

95-105 mm f. 1-19 Bleiliniierung a//bcd//e, f. 20-109 Tintenliniierung a//bc//d.<br />

Zirkelstiche am äußeren und inneren Rand sichtbar. - Einfache unverzierte<br />

Initialen in Rot, zwei- bis dreizeilig, am Beginn der Sonntage mit einfachem<br />

braunem Palmettenfiligran. Zwei Initialen N (f. lra) und V (f. lva) gespalten in<br />

Rot und Blau mit braunem Palmettenfiligran.<br />

Einband aus zwei Holzdeckeln (420 X 295 mm), mit glattem braunem Leder<br />

überzogen. Blindlinien und Blinddrucke. Spuren von zwei Langriemenschließen<br />

von der Vorderkante des VD zum Dorn im 1. Viertel des RD. Auf beiden Deckeln<br />

Spuren von je 5 Buckeln. 4 Bünde und hanfumstochenes Kapital. Rücken mit<br />

grünem Papier überklebt (Hauterive 18. Jh.).<br />

Zur Provenienz: f. Ir Besitzervermerk 17. Jh. Monasterii Altaeripensis.<br />

Lit. : Catalogue <strong>Fribourg</strong> 1855, p. 596 Nr. 38; H. FOERSTER, in: AF 23 (1935) 67;<br />

A. BRUCKNER, Scnptoria XI, p. 45; Taf. XXVII, XXVIII.<br />

Fragment. Ca. 1100<br />

11. (Spiegel A und B)<br />

MISSALE<br />

Fragmente von 4 Doppelblättern, die ursprünglich zusammen einen Quaternio<br />

bildeten. Von jedem Doppelbl. sind je p. 2 U. 3 sichtbar, p. l U. 4<br />

sind mit dem Deckel verklebt. Die vier Fragmente, von mir in der ursprünglichen<br />

Reihenfolge I-IV numeriert, liegen wie folgt: Spiegel A, Fragrn. 11, I;<br />

Spiegel B, Fragm. IV, 111.<br />

(I p. 2) // 'Postcomm.' Sumpsimus domirte ... remedia prebeant et etqrng. Per.<br />

(Agnetis secundo, 28. Jan. ; DES HUSSE^, Greg. 122) ; 'Ypopanti domini'<br />

(2. Febr.) Benedictio cerei. Oratio. Domine sancte Pater omrcipotens aeterng<br />

deus benedicere et sanctijcare digneris ignem istum quem nos indigni suscipimus<br />

Per invocationem unigenitijlii tui domz'rti nestri Iesu Christi// (E. MAR-


Freiburg, Kantons- und Universitätsbibliothek L 82 101<br />

TENE, De antiquis ecclesiae ritibus, t. 111, 1788, p. 46b - Benedictio ignis<br />

novi; die Formel ist seit dem 12. Jh. nachgewiesen und dürfte aus Frankreich<br />

stammen, cf. A. FRANZ, Benediktionen I, p. 454).<br />

(I1 p. 2) 11 leticia quatinus obviam sponso $ergentes lam$adarum luming<br />

splendentes ad nuptias valeant intrare cum ipso gaudentes. Qui vivis. (Purif.<br />

B.M.V., Benedictio cerei; nicht identifiziert); IX) eterne deus. Fons et origo<br />

tocius luminis ... valeamus videre faciem indefessi solis. Per eundem in unitute<br />

eiusdem. // (A. FRANZ, Benediktionen I, p. 451; G. H~RLIMANN, Rheinauer<br />

Rituale, Nr. 23).<br />

(I11 p. 2) // et futurum. Per. (Purif. B.M.V., Postcomm.; DESHUSSES, Greg.<br />

126); 'Non. Febr. Nut. sanctae Agathe virginis' (5. Febr.) [Intr.] Gaudeamus<br />

omnes. 'PS.' Eructavit. 'Resp.' Adiuvabit eam ...'Oratio' Deus quiinter cetera ...;<br />

'Secr.' Suscipe munera ...; 'Postcomm.' Auxilientur nobis ... (DESHUSSES,<br />

Greg. 128-130); 'XVI kal. Martii Nut. s. Valentini murt.' (14. Febr.)<br />

[Intr.] In virtute tua. [PS.] Qztoniam prevenisti eum. [Grad.] Beatus vir. etc.<br />

[Oratio] Presta ques. omni+otens deus ... liberemur. Per dominum. (DES-<br />

HUSSES, Greg. 134) ; 'Secr.' //<br />

(IV p. 2) (Cathedra C. Petri, 22. Febr., Praefatio) //deum in sanctis tuis,<br />

in quibus gloriJicatus es vehementer. Ex quibus beatum Petrum apostolorum<br />

$rinci$em celestium claustrorum prgsulem custodemque fecisti. In cuius veneratione<br />

hodierna dig maiestati tug hec festa persolvimus et gratiarum hac (!)<br />

laudis hostiam immolamus. Per Christum dominum. (DESHUSSES, Suppl.<br />

An. 1541); 'Postcomm.' Laetificet nos domine munus oblatum ut sicut in<br />

apostolo tuo Petro te miragilem predicamus sic Per illum tug sumamus //<br />

(DESHUSSES, Greg. Add. 66*).<br />

(IV p. 3) (Mathie apostoli, 24. Febr.) [... et Per ea nos gratiae tuae vir]//tute<br />

confirma. Per dominum. ' Postcomm.' Presta quesumus omni. et misericors<br />

deus ... veniam consequamur et pacem. Per dominum. (DESHUSSES, Greg.<br />

Add. 69*. 70*); 'Nut. S. Gregorii pupe' (12. März) [Intr.] Sacerdotes dei.<br />

'PS.' Benedicite omnia. 'Resp.' Iuravit dominus. "Vs' Dixit dominus. 'Tract.'<br />

Beatus qui timet dominum. 'Vs' Potens in terra. 'Vs' Gloria et divitiae. 'Off.'<br />

Veritas mea. 'Comm.' Fidelis servus. [Oratio] Deus qui hunc sacrosanctum<br />

diem pro festivitatem // (bei P. BRUYLANTS, Les oraisons, unbekannt).<br />

(111 p. 3) (C. Benedicti, 21. März) // Tract. Beatus vir qui timet. 'Vs' Potens<br />

in terra. 'Vs' Gloria et divitiae. 'Off.' Veritas mea. 'Comm.' Beatus servus.<br />

'Missa' Omnipotens sempiterne deus qui hodierna dig carnis eductum ergastu10<br />

beatissimw Benedictum confessorem tuum sublevasti ad cglum. Concede<br />

ques. hgc festa tuis famulis cglebrantibus cunctorum remissionem delictorum ut<br />

qui exultantibus animis eius cclaritati congaudent i$so apud te interveniente<br />

consocientur et meritis. Per.


Freiburg, Kantons- und Universitätsbibliothek L 82<br />

'Secr.' Oblatis domine ob honorem beati confessoris tui Benedicti placare muneribus<br />

et ipsius tuis famulis interventum cunctorum tribug indulgentiam peccatorum.<br />

Per.<br />

'Postcomm.' Perceptis [tui (von gleicher Hand add.)] corporis et sanguinis<br />

domini sacramentis concede nobis supplicante beato Benedictio confessore tuo<br />

ita muniri ut et temPoralibus abundemus commodis et fulciamur aeternis.<br />

Per dominum. (Die drei Formeln bei P. BRUYLANTS, Les oraisons, unbekannt);<br />

'In Annuntiatio sanctae Marig' (25. März) [Intr.] Vultum tuum<br />

depreca. 'PS.' Eruct. 'Resp.' Di$zLsa est gratia. 'Vs' ProPter //<br />

(I1 p. 3) (Annunt. B.M.V., Praefatio) /I rabile sacramentum. In qua manet<br />

[intacta calstitas, pdor integer, jirma const[antia]. Quae letatur quod virgo<br />

concep[it, laeltatur quod redemptorem mundi [edidit] Iesum Christum dominum<br />

nostrum. Per quem maiestatem. (DESHUSSES, Suppl. An. 1598) ; 'Postcomm.'<br />

Gratiam tuam domine mentibus nostris infunde ... (DESHUSSES, Greg. 143);<br />

'Dominica in Septuagesima' ['Oratio'] Precgs populi tui ... ['Secr.'] Muneribus<br />

nostris ques. domine ... 'Postcomm.' Fideles tui deus perpetuis donis// (DES-<br />

HUSSES, Greg. 144-146).<br />

(I p. 3) (Feria IV in capite ieiunii) //nequitias fiugnaturi continentig muniamur<br />

auxiliis. Per. (DESHUSSES, Greg. 153) ; 'Benedictio cineris' Deus qui non<br />

mortem sed penitentiam desideras ... capitibus nostris imponi decernimus,<br />

benedicere pro tua// (W. von ARX, Klosterrituale Biburg. Nr. 101; M. AN-<br />

DRIEU, Les Ordines Romani du haut moyen-age, 1931-1961, Ordo L, 18,46).<br />

Zu bemerken: Die vorliegende Handschrift stellt den frühen Typus eines<br />

Voilmissale dar, in dem die Initien der Gradualteile in kleinerer Schrift<br />

(ohne Notation) angeführt werden. Temporale und Sanctorale sind noch<br />

nicht getrennt. Die Textform repräsentiert ein Sacramentarium Gregorianum,<br />

in das Teile aus dem Supplementum Anianense und andere ursprünglich<br />

gelasianische Texte aufgenommen sind (ed. J. DESHUSSES, Le sacramentaire<br />

GrCgorien. Spicil. Friburgense 16, 1971). Ferner finden sich Texte<br />

aus dem Rituale und Formeln, die erst seit dem 11./12. Jh. nachgewiesen<br />

sind.<br />

Pergament von guter Qualität, ursprüngliche Blattgröße ca. 275 X 170 mm.<br />

Ein Quaternio, HFHF. Spiegel Ca. 220 X 140 mm. 23 Langzeilen. Liniierung mit<br />

Griffel. Regelmäßige spätkarol. Minuskel aus einer Hand. Braune Tinte. Rubrizierte<br />

Rusticaüberschriften und rote unverzierte Kapitalinitialen.<br />

Lit. : A. BRUCKNER, Scriptoria XI, Taf. XXVIII.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!