LECTIONARIUM OFFICII CISTERCIENSE - Fribourg
LECTIONARIUM OFFICII CISTERCIENSE - Fribourg
LECTIONARIUM OFFICII CISTERCIENSE - Fribourg
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Freibur~. Kantons- und Universitätsbibliothek L 82 99<br />
Lancee pertz'net und f. 139v Presens liber pertinet domui Lancee, beide von einer<br />
kursiven Hand des beginnenden 16. Jhs. In beiden Vermerken ist der Name<br />
Lancee radiert. Vgl. L 4 und L 14, deren Besitzervermerke von der gleichen Hand<br />
stammen. Nach der Säkularisierung von La Lance 1538 gelangte die Handschrift<br />
an La Part-Dieu, wovon der Besitzervermerk f. 120v (Textur des 16. Jhs.)<br />
zeugt: Sum Ex Libris Carthusiae Partis Dei. Auf dem Spiegelblatt A Au Chanoine<br />
Fontaine 1872. 78~. Auf dem Vorsatzblatt A Ir gibt Fontaine eine Beschreibung<br />
der Handschrift und bemerkt, daß der Codex von La Part-Dieu an<br />
die Grande Chartreuse gelangt sei, von da an einen Buchhändler in Genf, von<br />
dem er ihn gekauft habe. Von Chanoine Fontaine kam die Handschrift an das<br />
Kollegium St. Michwl in Freiburg. f. A Ir Ex bibliotheca S. Michaelis Soc. Jesu<br />
Frib. Helv. ex dono PI. RR. DD. Aloys Fontaine Can. Cant. 1824. Der gleiche<br />
Vermerk von gleicher Hand auf f. Ir. Zu Chan. Alois Fontaine cf. HBLS 3<br />
(1926) 190 sq.<br />
Lit.: Catalogue <strong>Fribourg</strong> 1855, p. 607 Nr. 172; A. BRUCKNER, Scnptona XI,<br />
p. 25; Taf. XLIII.<br />
<strong>LECTIONARIUM</strong> <strong>OFFICII</strong> <strong>CISTERCIENSE</strong><br />
Temporale. Pars hiemalis<br />
13. Jh. (Hau terive)<br />
(lra) '[Dominica I in Adventzc domini lect. 4. Irzcipit prologus beati Iheronimi<br />
presbiteri in Ysaiam firoplzetam' Nemo czcm prophetas versibzls viderit<br />
esse descriptos ... (109vb) '[Sabbato in vigilia Pasche] lect. III' ... et gratiam<br />
invenianzus ifi auxilio oportuno. 'Explicit breviarium hyemale scriptzlnz a<br />
fratre Iohanne de Incwile'.<br />
Zu bemerken : Leseordnung und Textauswahl stimmen vollständig mit dem<br />
PT Dijon 114, f. Zr-33r, überein.<br />
109 BI. aus mittelstarkem, gleichmäßig beschnittenem Pergament. 405<br />
X 295 mm. 14 Lagen: IV, IV i- 1,11 IV, 11. HFHF. Lagen 1 und 2 (1. Hand) mit<br />
röm. Zahlkustoden, Lagen 3-13 (2. Hand) mit Reklamanten. Moderne Tintenfoliierung<br />
1-109; Ziffer 38 ist übersprungen. Das von der 2. Hand ergänzte B1.14<br />
ist bis auf eine Spalte beschnitten. f. llOv ist unbeschrieben.
100 Freiburg, Kantons- und Universitätsbibliothek L 82<br />
Got. Textura aus der 2. Hälfte des 13. Jhs. von zwei Händen: 1. Hand f. lra-<br />
13vb, 15ra-19vb; 2. Hand f. 13vb-14vb, 20ra-109vb und Rubriken im ganzen<br />
Codex mit Kolophon (109vb) ... scriptum a fratre Iohanne de Inczuile. Ein 10. de<br />
Incwile (Inkwil, Kt. Bern), Mönch des Zisterzienserklosters Frienisberg (Kt.<br />
Bern), tritt 1275 Dez. 1 als Zeuge in einer von Ritter Wernher von Affoltern für<br />
St. Urban ausgestellten Urkunde auf (Quellenwerk, Urk. I 536, Nr. 1184). f. lra<br />
am oberen Rand Schreibervers Sancti spiritus assit nobis gratia. f. llOr verschiedene<br />
Federproben des 15. Jhs. : 1. 0 bona fortuna, cur non sis omnibus una. Si<br />
non rnutarer, cur tunc fortuna vocarer (cf. H. WALTHER, Initia carminum, Nr.<br />
12518). 2. Domine non tantum pedes, sed et manus et caput (Ioh. 13,9) U. a. m.<br />
f. 23-28 versch. Randglossen von kursiver Hand, 15. Jh. - Text in 2 Spalten zu<br />
27 Zeilen. Dunkelbraune Tinte. Rote Minuskelüberschriften. Spiegel 285-305 X<br />
95-105 mm f. 1-19 Bleiliniierung a//bcd//e, f. 20-109 Tintenliniierung a//bc//d.<br />
Zirkelstiche am äußeren und inneren Rand sichtbar. - Einfache unverzierte<br />
Initialen in Rot, zwei- bis dreizeilig, am Beginn der Sonntage mit einfachem<br />
braunem Palmettenfiligran. Zwei Initialen N (f. lra) und V (f. lva) gespalten in<br />
Rot und Blau mit braunem Palmettenfiligran.<br />
Einband aus zwei Holzdeckeln (420 X 295 mm), mit glattem braunem Leder<br />
überzogen. Blindlinien und Blinddrucke. Spuren von zwei Langriemenschließen<br />
von der Vorderkante des VD zum Dorn im 1. Viertel des RD. Auf beiden Deckeln<br />
Spuren von je 5 Buckeln. 4 Bünde und hanfumstochenes Kapital. Rücken mit<br />
grünem Papier überklebt (Hauterive 18. Jh.).<br />
Zur Provenienz: f. Ir Besitzervermerk 17. Jh. Monasterii Altaeripensis.<br />
Lit. : Catalogue <strong>Fribourg</strong> 1855, p. 596 Nr. 38; H. FOERSTER, in: AF 23 (1935) 67;<br />
A. BRUCKNER, Scnptoria XI, p. 45; Taf. XXVII, XXVIII.<br />
Fragment. Ca. 1100<br />
11. (Spiegel A und B)<br />
MISSALE<br />
Fragmente von 4 Doppelblättern, die ursprünglich zusammen einen Quaternio<br />
bildeten. Von jedem Doppelbl. sind je p. 2 U. 3 sichtbar, p. l U. 4<br />
sind mit dem Deckel verklebt. Die vier Fragmente, von mir in der ursprünglichen<br />
Reihenfolge I-IV numeriert, liegen wie folgt: Spiegel A, Fragrn. 11, I;<br />
Spiegel B, Fragm. IV, 111.<br />
(I p. 2) // 'Postcomm.' Sumpsimus domirte ... remedia prebeant et etqrng. Per.<br />
(Agnetis secundo, 28. Jan. ; DES HUSSE^, Greg. 122) ; 'Ypopanti domini'<br />
(2. Febr.) Benedictio cerei. Oratio. Domine sancte Pater omrcipotens aeterng<br />
deus benedicere et sanctijcare digneris ignem istum quem nos indigni suscipimus<br />
Per invocationem unigenitijlii tui domz'rti nestri Iesu Christi// (E. MAR-
Freiburg, Kantons- und Universitätsbibliothek L 82 101<br />
TENE, De antiquis ecclesiae ritibus, t. 111, 1788, p. 46b - Benedictio ignis<br />
novi; die Formel ist seit dem 12. Jh. nachgewiesen und dürfte aus Frankreich<br />
stammen, cf. A. FRANZ, Benediktionen I, p. 454).<br />
(I1 p. 2) 11 leticia quatinus obviam sponso $ergentes lam$adarum luming<br />
splendentes ad nuptias valeant intrare cum ipso gaudentes. Qui vivis. (Purif.<br />
B.M.V., Benedictio cerei; nicht identifiziert); IX) eterne deus. Fons et origo<br />
tocius luminis ... valeamus videre faciem indefessi solis. Per eundem in unitute<br />
eiusdem. // (A. FRANZ, Benediktionen I, p. 451; G. H~RLIMANN, Rheinauer<br />
Rituale, Nr. 23).<br />
(I11 p. 2) // et futurum. Per. (Purif. B.M.V., Postcomm.; DESHUSSES, Greg.<br />
126); 'Non. Febr. Nut. sanctae Agathe virginis' (5. Febr.) [Intr.] Gaudeamus<br />
omnes. 'PS.' Eructavit. 'Resp.' Adiuvabit eam ...'Oratio' Deus quiinter cetera ...;<br />
'Secr.' Suscipe munera ...; 'Postcomm.' Auxilientur nobis ... (DESHUSSES,<br />
Greg. 128-130); 'XVI kal. Martii Nut. s. Valentini murt.' (14. Febr.)<br />
[Intr.] In virtute tua. [PS.] Qztoniam prevenisti eum. [Grad.] Beatus vir. etc.<br />
[Oratio] Presta ques. omni+otens deus ... liberemur. Per dominum. (DES-<br />
HUSSES, Greg. 134) ; 'Secr.' //<br />
(IV p. 2) (Cathedra C. Petri, 22. Febr., Praefatio) //deum in sanctis tuis,<br />
in quibus gloriJicatus es vehementer. Ex quibus beatum Petrum apostolorum<br />
$rinci$em celestium claustrorum prgsulem custodemque fecisti. In cuius veneratione<br />
hodierna dig maiestati tug hec festa persolvimus et gratiarum hac (!)<br />
laudis hostiam immolamus. Per Christum dominum. (DESHUSSES, Suppl.<br />
An. 1541); 'Postcomm.' Laetificet nos domine munus oblatum ut sicut in<br />
apostolo tuo Petro te miragilem predicamus sic Per illum tug sumamus //<br />
(DESHUSSES, Greg. Add. 66*).<br />
(IV p. 3) (Mathie apostoli, 24. Febr.) [... et Per ea nos gratiae tuae vir]//tute<br />
confirma. Per dominum. ' Postcomm.' Presta quesumus omni. et misericors<br />
deus ... veniam consequamur et pacem. Per dominum. (DESHUSSES, Greg.<br />
Add. 69*. 70*); 'Nut. S. Gregorii pupe' (12. März) [Intr.] Sacerdotes dei.<br />
'PS.' Benedicite omnia. 'Resp.' Iuravit dominus. "Vs' Dixit dominus. 'Tract.'<br />
Beatus qui timet dominum. 'Vs' Potens in terra. 'Vs' Gloria et divitiae. 'Off.'<br />
Veritas mea. 'Comm.' Fidelis servus. [Oratio] Deus qui hunc sacrosanctum<br />
diem pro festivitatem // (bei P. BRUYLANTS, Les oraisons, unbekannt).<br />
(111 p. 3) (C. Benedicti, 21. März) // Tract. Beatus vir qui timet. 'Vs' Potens<br />
in terra. 'Vs' Gloria et divitiae. 'Off.' Veritas mea. 'Comm.' Beatus servus.<br />
'Missa' Omnipotens sempiterne deus qui hodierna dig carnis eductum ergastu10<br />
beatissimw Benedictum confessorem tuum sublevasti ad cglum. Concede<br />
ques. hgc festa tuis famulis cglebrantibus cunctorum remissionem delictorum ut<br />
qui exultantibus animis eius cclaritati congaudent i$so apud te interveniente<br />
consocientur et meritis. Per.
Freiburg, Kantons- und Universitätsbibliothek L 82<br />
'Secr.' Oblatis domine ob honorem beati confessoris tui Benedicti placare muneribus<br />
et ipsius tuis famulis interventum cunctorum tribug indulgentiam peccatorum.<br />
Per.<br />
'Postcomm.' Perceptis [tui (von gleicher Hand add.)] corporis et sanguinis<br />
domini sacramentis concede nobis supplicante beato Benedictio confessore tuo<br />
ita muniri ut et temPoralibus abundemus commodis et fulciamur aeternis.<br />
Per dominum. (Die drei Formeln bei P. BRUYLANTS, Les oraisons, unbekannt);<br />
'In Annuntiatio sanctae Marig' (25. März) [Intr.] Vultum tuum<br />
depreca. 'PS.' Eruct. 'Resp.' Di$zLsa est gratia. 'Vs' ProPter //<br />
(I1 p. 3) (Annunt. B.M.V., Praefatio) /I rabile sacramentum. In qua manet<br />
[intacta calstitas, pdor integer, jirma const[antia]. Quae letatur quod virgo<br />
concep[it, laeltatur quod redemptorem mundi [edidit] Iesum Christum dominum<br />
nostrum. Per quem maiestatem. (DESHUSSES, Suppl. An. 1598) ; 'Postcomm.'<br />
Gratiam tuam domine mentibus nostris infunde ... (DESHUSSES, Greg. 143);<br />
'Dominica in Septuagesima' ['Oratio'] Precgs populi tui ... ['Secr.'] Muneribus<br />
nostris ques. domine ... 'Postcomm.' Fideles tui deus perpetuis donis// (DES-<br />
HUSSES, Greg. 144-146).<br />
(I p. 3) (Feria IV in capite ieiunii) //nequitias fiugnaturi continentig muniamur<br />
auxiliis. Per. (DESHUSSES, Greg. 153) ; 'Benedictio cineris' Deus qui non<br />
mortem sed penitentiam desideras ... capitibus nostris imponi decernimus,<br />
benedicere pro tua// (W. von ARX, Klosterrituale Biburg. Nr. 101; M. AN-<br />
DRIEU, Les Ordines Romani du haut moyen-age, 1931-1961, Ordo L, 18,46).<br />
Zu bemerken: Die vorliegende Handschrift stellt den frühen Typus eines<br />
Voilmissale dar, in dem die Initien der Gradualteile in kleinerer Schrift<br />
(ohne Notation) angeführt werden. Temporale und Sanctorale sind noch<br />
nicht getrennt. Die Textform repräsentiert ein Sacramentarium Gregorianum,<br />
in das Teile aus dem Supplementum Anianense und andere ursprünglich<br />
gelasianische Texte aufgenommen sind (ed. J. DESHUSSES, Le sacramentaire<br />
GrCgorien. Spicil. Friburgense 16, 1971). Ferner finden sich Texte<br />
aus dem Rituale und Formeln, die erst seit dem 11./12. Jh. nachgewiesen<br />
sind.<br />
Pergament von guter Qualität, ursprüngliche Blattgröße ca. 275 X 170 mm.<br />
Ein Quaternio, HFHF. Spiegel Ca. 220 X 140 mm. 23 Langzeilen. Liniierung mit<br />
Griffel. Regelmäßige spätkarol. Minuskel aus einer Hand. Braune Tinte. Rubrizierte<br />
Rusticaüberschriften und rote unverzierte Kapitalinitialen.<br />
Lit. : A. BRUCKNER, Scriptoria XI, Taf. XXVIII.