Jānis Baltiņš RENNES DZIMTAS UN ĪPAŠUMU VĒSTURE ...

RENNES DZIMTAS UN ÎPAÐUMU VÇSTURE 

KURZEMÇ UN LIETUVÂ 

Jânis Baltiòð 

Strâdâjot Rundâles pils arhîva nodaïâ, daudz pûïu nâkas veltît, lai iespçjami 

precîzâk noteiktu vçsturisku personu dzîves datus. Ziòas par personâlijâm îpaði 

aktuâlas kïûst, sastâdot lietiðíâs mâkslas, respektîvi, alvas un sudraba u.c. 

darinâjumu izstâþu katalogus, kuros, lai precizçtu eksponâta izgatavoðanas laiku, 

tiek norâdîti darba veicçja un pasûtîtâja dzîves dati. Priekðmeta pasûtîtâja 

biogrâfiskie râdîtâji nereti kalpo par eksponâta datçðanas sâkuma orientâcijas 

punktu. Viss minçtais îpaði nozîmîgs kïûst, arî gatavojot aprakstus par 

arhitektûras pieminekïiem, jo, veicot objekta vçsturisko izpçti, ir jânosaka tâ 

celðanas laiks. 

Zinâðanas par pasûtîtâja ìenealoìiju un heraldiku bieþi ïauj konkretizçt, bet 

daþkârt pat sekmç precîzu darba gadu noteikðanu ilgstoðajos mâkslas stila 

ietvaros. Minçtâs vçstures nozares palîdz senatnes pçtniekiem izprast muiþu un 

baznîcu inventarizâciju protokolus un sniedz iespçju datçt pçc saglabâtajiem 

fotoattçliem kungu namu kâdreizçjo interjeru mâkslas priekðmetus. Lai 

noskaidrotu vçsturisko personu dzîves datus, interesentiem savukârt nâkas 

ilgstoði un pacietîgi strâdât Latvijas Valsts vçstures arhîvâ un zinâtnisko bibliotçku 

lasîtavâs. 

Rundâles pils vçsturiskais veidols un atraðanâs vietas ìeogrâfija nosaka muzeja 

darbinieku interesi par muiþâm un baznîcâm. Tieksmi izzinât minçtos objektus 

rosina arî apstâklis, ka gandrîz vienîgi tajos ðodien laukos ir saglabâjuðâs pagâjuðo 

laiku mâkslas vçrtîbas. Latvijas mâkslas stilu izpçte un vçlme saglabât pagâtnes 

mantojumu mudina muzeja darbiniekus apzinât apkârtçjo muiþu cçlâjus un darba 

pasûtîtâjus. 

Kurzemes un Vidzemes muiþniecîbas ìenealoìija un heraldika ir sâkta apzinât 

jau kopð 17. gadsimta. Vispirms izpçtes darbu veica paði dzimtas locekïi, jo 

uzòemðana Latvijas vçsturisko novadu bruòniecîbas matrikulâs jeb priviliìçtajâs 

korporâcijâs bija panâkama tikai pçc bruònieciskâs izcelsmes apliecinoðo 

dokumentu uzrâdîðanas. Ðodien Latvijas Valsts vçstures arhîva dokumentu 

krâtuvçs glabâjas daïa no 17. un 18. gadsimtâ apkopotajiem dokumentiem. 

19. gadsimtâ tika veidotas vçstures izpçtes biedrîbas. 1833. gadâ nodibinâja 

Rîgas vçstures un senatnes pçtnieku biedrîbu. Tâs locekïi lîdzâs citiem 

uzdevumiem apzinâja un publicçja Vidzemes muiþu senatnes arhîvus un 

nodarbojâs ar vçsturisko personu ìenealoìijas, heraldikas un sfragistikas materiâla 

izpçti. Pçc lîdzîgiem principiem Jelgavâ jau 1817. gadâ tika nodibinâta Kurzemes 

literatûras un mâkslas biedrîba un vçlâk izveidots Provinces muzejs. Biedrîbâ

50 


aktîvi darbojâs Ìenealoìijas, heraldikas un sfragistikas sekcija, kura kopð 

1893. gada publicçja apjomîgas gadagrâmatas (Jahrbuch für Genealogie, Heraldik 

und Sphragistik) par nodaïas darbu un izpçtes tçmâm. 

Sekcija 1903. gadâ Kurzemes Provinces muzeja telpâs organizçja Jelgavas 

heraldikas izstâdi, kura tika iemûþinâta foto albumâ un izdotajâ eksponâtu 

apraksta katalogâ (Heraldische Ausstellung zu Mitau, 1903). 1907. gada oktobrî 

sekcija reìistrçja patstâvîgas organizâcijas statûtus un nodibinâjâs Baltijas 

provinèu Jelgavas ìenealoìijas biedrîba (Genealogische Gesellschaft der 

Ostseeprovinzen zu Mitau). 

Pçc Pirmâ pasaules kara Kurzemes ìenealoìijas un heraldikas biedrîbas darbs 

Latvijâ saprotamu iemeslu dçï apsîka. Gerlicâ no 1929. gada lîdz 1944. gadam 

nâca klâjâ Baltijas muiþniecîbu ìenealoìijas rokasgrâmatas. Par Kurzemes 

dzimtâm tika publicçtas vairâkas burtnîcas, kuras apkopoja divos sçjumos 

(Genelogisches Handbuch der kurländischen Ritterschaft). Tomçr darbs pilnîbâ 

netika paveikts un vairâkas dzimtas, kas pârstâv Kurzemes bruòniecîbas solu, 

to skaitâ baroni fon Rennes (Roenne), palika ârpus minçtâs publikâcijas. Ðodien 

ìenealoìiskie un heraldiskie pçtîjumi tiek turpinâti un vairâki apskati par 

kâdreizçjâm Kurzemes muiþniecîbas dzimtâm parâdâs muiþniecîbas ìenealoìijas 

rokasgrâmatâ (Genealogisches Handbuch des Adels). 

Varçtu domât, ka viss iespçjamais par Kurzemes muiþniecîbas personâlijâm 

Latvijâ ir noskaidrots un apkopots, un interesentam atliek vienîgi izlasît publicçtâs 

izpçtes materiâlu, tomçr daþkârt, strâdâjot ar rokrakstiem un vçsturiskajiem 

priekðmetiem, var secinât, ka laika gaitâ vairâki fakti par heraldiku un ìenealoìiju 

enciklopçdiskajos izdevumos ir palikuði neievçroti. Tâ Lietuvas kolçìu uzdevumâ 

gatavojot aprakstu par baronu Rennes kâdreizçjiem îpaðumiem Kurzemç, 1 bija 

iespçjams atrast daþus nepublicçtus dzimtas ìenealoìijas un heraldikas faktus. 

Heraldika 

Pçc izziòas literatûras un ìerboòu albûmiem ir noskaidrojams, ka Latvijâ fon 

Rennem bija divi ìerboòi – senais dzimtas un baronu. 2 Dzimtas aizsâcçjs Baltijâ 

bijis Kurzemes bîskapijas vasalis Johans fon Renne, kuram bîskaps Hermanis 

1539. gadâ izlçòoja zemes Valtaiíu draudzç, vçlâko Vecapuzes muiþu. 3 Kâdreizçjâ 

Pûres muiþas arhîva dokumentos konstatçjams, ka Vecapuzes îpaðnieks tomçr 

nebija pirmais dzimtas pârstâvis Baltijâ, jau 1439. gadâ Rîgas arhibîskaps Hennings 

fon Ðarfenbergs (Scharffenberg) ir iecçlis Johanu fon Renni par Raunas pils hauptmani 

un izlçòojis viòam zemes vçlâko Taurenes un Dzçrbenes muiþu teritorijâs. 4 

Domâjams, ka tieði Raunas pârvaldnieks, pçc tradîcijas saukts par hauptmani, 

bija pirmais Kurzemes baronu fon Rennes pârstâvis Latvijâ. Par 15. gadsimtu 

trûkst dokumentu un liecîbu, lai precîzi noteiktu Raunas pilskunga tâlâko paaudþu 

pçctecîbu, bet iespçjams secinât, ka dzimta Latvijâ nostiprinâjâs un nepapildinâjâs 

ar vçlâka laika ieceïotâjiem no Vâcijas. Jau 1904. gadâ vçsturnieks Oskars

Rennes dzimtas un îpaðumu vçsture Kurzemç un Lietuvâ 

Stavenhâgens (Stavenhagen) secinâja, ka iespçjams izsekot fon Rennes 

mantojuma kontinuitâtei, bet tomçr tâ neïauj precîzi konstatçt savstarpçjo 

radniecîbu (Filiation). 5 Nepilnîgo ziòu rezultâtâ nav bijuði veiksmîgi ìenealoìijas 

pçtnieku mçìinâjumi izveidot precîzu dzimtas pçctecîbas tabulu pirms 

1539. gada. 6 

Jâatzîmç, ka epizodiskas personas no Ziemeïvâcijas Rennçm Igaunijâ parâdîjâs 

jau 14. gadsimtâ. Tâ, 1336. gadâ Johaness Ronne darbojies kâ Tçrbatas (Tartu) 

bîskapijas domkungs (canonici). 7 1417. gada janvârî Livonijas ordeòa mestrs 

izlçòoja Veru novadâ zemes Jakobam Ronnem. 8 Minçtâs vçsturiskâs personas 

nav iespçjams identificçt ar Kurzemes baronu namu, bet gan bruòiniekiem–ieroèu 

1. att. Rennes dzimtas ìerboòa izveidoðanâs: Ostenas draudzes zîmogs; 

Ostenas tiesas zîmogs; 1402. gada Johana un Klausa fon Rennes zîmogi; 

fon der Ostenu dzimtas ìerbonis; Rîgas arhibîskapa Henninga fon Ðarfenberga 

zîmogs (lilija dzimtas ìerbonî). 

nesçjiem (Knappe) Runnçm, kuri kopð 13. gadsimta kâ daþâdu senjoru kara 

kalpi darbojâs Ziemeïjûras Vçzeres vçsturiskajos novados (Wesermarschen). 

18. gadsimta hronists Lunebergs Mushards (Luneberg Mushard) secinâja, ka 

13. gadsimta bruòinieki (Ritter) Runes ir bijuði priekðteèi 17. gadsimta Brçmenes 

muiþniekiem (Adel) fon Rennçm. Minçto faktu pçc ilgu gadu darba Ziemeïvâcijas 

arhîvos ir apstiprinâjis arî dzimtas vçstures pçtnieks Gerhards fon Renne (Rönn). 9 

51

52 Jânis Baltiòð 

Bruòiniekiem Runnçm, kalpojot senjoriem, bija tiesîbas izmantot par 

atpazîstamîbas zîmçm kungu vai savu amatu ìerboòus, taèu tie nebija dzimtas 

ìerboòi. Tâ Bremenes apvidû ir pazîstami daþâdos variantos Rennes zîmogi ar 

trim putniem, kas, domâjams, pâròemti no Hidigvardenes fon Duvenvortu 

(Duvenworth) heraldikas utt., bet savas Runnes dzimtu raksturojoða ìerboòa 

tolaik vçl nebija. 

1450. gadâ Brçmenes arhibîskaps Hoijas grâfs Gerhards izlçòoja mantojumâ 

Dîderiham fon Rennem Ostenas draudzes tiesneða amatu un Altendorfas ciema 

teritoriju. D. fon Renne iedibinâja pirmo dzimtas heraldiku, izveidodams jaunu, 

tikai fon Rennes raksturojoðu ìerboni: vairogâ îpaðums (Altendorfa), pa kuru 

plûst Rennes upe, 10 kleinodâ tiesas liepa (Gerichtslinde). 

Ìerbonis pirmo reizi aprakstîts 1708. gadâ: “Muiþnieku fon Rennes senais 

dzimtas ìerboòa vairogs sadalîts vidû ar baltu sudraba upi divos sarkani iekrâsotos 

vienâdos laukos. Pâr nenoslçgtu turnîru bruòcepuri, kas rotâta ar sudraba un 

sarkanas krâsas kronîti un apsegu (lambrekeniem), prezentçjas zaïð koks ar trim 

sausiem zariem stumbram katrâ pusç.” 11 Vçlâk pçc fon Rennes ìerboòa motîviem 

Altendorfas ciems izveidoja savu heraldiku: vairogs skaldîts, pirmais sarkanais 

2. att. Fon Rennes dzimtas ìerbonis: Ostenas tiesnesim Dîderiham fon Rennem 

1450. gadâ apstiprinâtais ìerbonis; Altendorfas ìerbonis, fon Rennes dzimtas 

ìerbonis; 18. gs. Vidzemes fon Rennes ìerboòa zîmoga atspiedums T. Gebela 

sfragistikas albumâ (LNB, R – IL-1/1, V. Leijeres foto ).


3. att. Fon Rennes ìerboòa zîmogi Kurzemç 17. gs.: 1615. gada Johana fon Rennes 

zîmogs (V. Leijeres foto); ìerboòa skice no 1642. gada heraldikas albuma; 

1645. gada Heinriha fon Rennes zîmogs (V. Leijeres foto). 

lauks dalîts ar viïòveida baïíi (upi), otrais – sudraba ar koku, analogs kâ fon 

Rennes ìerboòa kleinodâ. 

Kâ jau sacîts, Latvijâ fon Rennes ieradâs pirms 1450. gada, t.i., pirms dzimts 

ìerboòa ievieðanas. Viòu varbûtçjâ ieceïoðana, domâjams, vedusi caur 

Meklenburgu, kur atrodams kâds 1402. gada dokuments. To apzîmogojuði Johans 

un Nikolauss (Klauss) fon Rennes. Johana zîmoga ìerboòa vairogs dalîts ar trim 

viïòveida baïíiem (upçm), bet Klausa – ðíelts no kreisâs uz labo ar viïòveida 

baïíi. 12 

Zîmogi vedina domât, ka to îpaðniekiem pagâtnç ir bijusi saistîba ar Ostenas 

novadu, kuras amatu heraldikâ bieþi iezîmçtas upes – draudzes ìerboòa vairogs 

skaldîts: pirmo lauku sadala èetras upes, otrajâ skaldîts çrglis. Ostenas tiesas 

ìerboòa vairogâ kronçtas sakrustotas atslçgas, pçdâ upe utt. Ar minçto Brçmenes 

apkaimes novadu cieði saistîta arî Kurzemes fon der Ostenu-Sakenu (Osten- 

Sacken) dzimta, un arî viòai ìerbonî ir upes elements. Viss vedina domât, ka 

J. un K. Rennes priekðteèi bijuði kâdreiz amatos Ostenâ, iekams Dîdrihs ieguva 

mantojamo tieneða vietu. 

Ticçt versijai, ka fon Rennes no Meklenburgas ieraduðies Latvijâ, vedina ne 

vien heraldiskâs sakritîbas (vçlâkâ barona ìerboòa vairoga pçda), bet arî ieraðanâs 

hronoloìija. Kurmales muiþa Kurzemç no 1419. gada lîdz 1425. gadam tika 

ieíîlâta Klausam Rennem, kuram Kuldîgas apkaimç vçl 1441. gadâ piederçja 

lçòu zemes. 13 Johans Renne, kâ jau iepriekð teikts, 1439. gadâ kïuva par Rîgas 

arhibîskapa Raunas pilskungu. 

15. vai 16. gadsimta Baltijas fon Rennes ìerboòa zîmogs vai ìerboòa apraksts 

arhîvâ nav atrodams. Kâ 1884. gadâ atzîmçja vçsturnieks Hermanis fon Brînings 

(Bruiningk), tad Livonijas laikâ ne mestrs, ne vietçjie bîskapi tikpat kâ 

nepraktizçja ìerboòu apstiprinâðanu dzimtâm vai arî jau esoðo izmainîðanu. Tâpçc 

nedaudzie gadîjumi, kâ Kurzemes bîskapa ìerboòa diploms Heiriham Veselim 

(Wessel), uzskatâmi par unikâliem. 14 

53


1592. gadâ Polijas karalis Sigismunds III apstiprinâja Mihaelam fon Rennem 

Livonijas laikâ pieðíirtos Vidzemes zemes îpaðumus. Dokumenti nodega, un 

1599. gadâ îpaðums no jauna atkârtoti tika apliecinâts atraitnei Annai fon Blomei 

(Blome). 15 Apliecinâjumâ karalis, lai raksturotu M. fon Renni, ir izmantojis cieòas 

pilno apzîmçjumu (nobilis antiquae familiae). Iespçjams, ka Raunâ sadeguðajos 

dokumentos bija atrodams arî dzimtas ìerboòa apstiprinâjums. 

Senâkais fon Rennes ìerboòa zîmogs ir saglabâjies no 1615. gada. 16 

Dokumentâ rakstîts, ka Karls (Caroll) fon Renne pârdod Pedvâles (Piddewahlen) 

4. att. Baronu un fon Rennes ìerboòi Kurzemç 18. gs. sâkumâ: barona Karla Fîlipa 

fon Rennes 1747. gada ìerboòa zîmogs (V. Leijeres foto); Kurzemes baronu fon 

Rennes ìerbonis; baronietes Aleksandrînes Katarînas fon Rennes ìerbonis uz 

Bauskas Sv. Gara ev. luteriskâs baznîcas lustras ( I. Lûða foto); Johana Ernsta fon 

Rennes 1747. gada ìerboòa zîmogs (V. Leijeres foto). 

muiþu ar visiem îpaðumam piederoðiem zemniekiem un krogu ar zemes gabalu 

Sabiles miestâ Hermanim fon Tîdevicam (Tiedewitz) un ka ne pârdevçjs, ne viòa 

pçcnâcçji vçlâk iebildumus par darîjumu necels. Lîgumu ir parakstîjis un 

apzîmogojis arî liecinieks – pârdevçja brâlis Johans. Abiem brâïiem ìerboòi lîdzîgi – 

vairogs skaldîts ar pçdu: pirmajâ laukâ lilija, otrajâ – çrglis ar pa labi vçrstu


5. att. Baronu fon Rennes zîmogi 18. un 19. gs. mijâ: barona Gustava Fîlipa fon 

Rennes zîmogs ar veco brîvkunga kroni; barona G. F. fon Rennes zîmogs uz 

Kurzemes un Vidzemes 1786. gada robeþlîguma; barona Kristana Leonharda 

Gustava fon Rennes zîmogs; barona Çvalda Vilhelma fon Rennes zîmogs; barona 

Petera fon Rennes zîmogs; barona Petera fon Rennes zîmogs uz 1808. gada vçstules 

(V. Leijeres foto). 

55


galvu, pçdâ divi viïòveida baïíi (upes). Par minçtâ dokumenta un ìerboòu 

esamîbu jau 1904. gadâ ìenealoìijas sekcijas sçdç ziòoja Kurzemes Zemes arhîva 

direktors O. Stavenhâgens. 17 

Cits dokuments ar fon Rennes zîmogiem ir saglabâts no 1645. gada. 18 

Pergaments ar pieciem piekârtiem vaska zîmogiem vçsta, ka Piltenes soìis 

(Mannrichter) Heinrihs fon Renne (Pedvâles pârdevçju vecâkais brâlis) ar sievas 

Dorotejas fon Rolshauzenes (Rolshausen) piekriðanu pârdod Apuzes (Vecapuzes) 

muiþu ar tâs zemçm un privilçìijâm (Freyheiten), kapa vietu, kunga solu Valtaiíu 

baznîcâ un krogu pie tâs Reiholda fon Koðkula (Koskull) atraitnei Elizabetei fon 

Altenbokumai (Altenbockum) un viòas dçlam Peteram fon Koðkulam. Gan vîra, 

gan sievas paraksta apstiprinâjumam izmantots viens zîmogs, kas uzbûves ziòâ 

lîdzinâs brâïiem, tikai vairoga pirmais un otrais lauks mainîti vietâm. 

Latvijas Nacionâlâs bibliotçkas Reto grâmatu un rokrakstu nodaïâ glabâjas 

visvecâkais Kurzemes muiþniecîbas ìerboòu albums. 19 Zîmçjuma skicç, kurâ 

krâsas ierakstîtas ar burtiem, redzams skaldîts ìerboòa vairogs ar pçdu: pirmajâ, 

zelta laukâ sudraba lilija, otrajâ, sarkanajâ, – sudraba çrglis ar pa labi vçrstu 

galvu, pçda sarkana ar diviem zelta viïòveidîgiem baïíiem (upçm). Tieði virs 

vairoga (nav íiveres) izkârtotas trîs (sudraba, zelta un sarkana) strausa spalvas. 

Visas liecîbas un dokumenti apstiprina, ka Kurzemes fon Rennes dzimtas 

heraldika aprakstîtajâ veidâ ir izveidojusies jau tûlît pçc 1585. gada, kad pçc 

Kronenborgas miera lîguma Piltenes novads pârgâja tieðajâ Polijas pârvaldç 

(çrglis), bet lilija norâda uz dzimtas pirmo lçòa kungu arhibîskapu fon 

Ðarfenbergu, 20 arî paðas Rîgas arhibîskapijas simbols bija sarkana lilija, kas rotâja 

Raunas pils zâles niðu. 21 

Latvijas Valsts vçstures arhîvâ glabâjas kâdreizçjais Kurzemes Provinces 

muzeja ìerboòu albums, kas gleznots paðâ 19. gadsimta sâkumâ un atðíiras 

krâsâs. 22 Minçtajâ krâjumâ baronu Rennes ìerboòa vairogs skaldîts ar pçdu: 

pirmajâ, zelta laukâ sarkana lilija, otrajâ, sarkanajâ, – sudraba çrglis ar pa labi 

vçrstu galvu un sudraba pçdâ divi zili viïòveida baïíi (upes). Virs vairoga kronçta 

bruòucepure, kam kleinodâ trîs strausa spalvas (zelta, sarkana un sudraba). 

Pedvâles muiþas pârdevçja Karla mazdçls kavalçrijas ìenerâlis Karls Çvalds 

fon Renne (1663–1716) pçc Poltavas kaujas tika iecelts baronu kârtâ. Minçtâ 

notikuma liecîba – 1728. gada Pûres muiþas pirkðanas akti, kas reizç arî parâda 

fon Rennes kârtas piederîbas nenoteiktîbu. 23 26. februârî, noslçdzot 

priekðkontraktu, predikâti barons vai brîvkungs netiek lietoti, 24. jûnijâ, noslçdzot 

pirkðanas kontraktu, ìenerâïa dçls Karls Johans Ernsts (1684?–1733) godinâts 

par baronu, bet 28. jûnijâ, apstiprinot muiþas robeþas, viòð nosaukts par brîvkungu. 

Visos notikumos ir asistçjusi mâte, ìenerâïa sieva Anna Lûcija fon Prçna (Preen, 

1666–1729), bet viòai nav lietoti kârtas predikâti. Toties atraitnes bçru runâ 

Landzes mâcîtâjs Georgs Kristofers Hagks (Hagk) viòu ir dçvçjis par brîvkundzi. 24 

Iespçjams, ka barona kârtu apstiprinoðie dokumenti sadega 1731. gada 

17. jûlija Pûres ugunsgrçkâ, kad lîdz pamatiem nodega kungu mâja un vairâki 

muiþas arhîva dokumenti. 1732. gada 30. maijâ Polijas karalis, Saksijas kûrfirsts


6. att. 19. gs. otrâs puses Pûres baznîcas logu heraldiskâs vitrâþas: 

baronu fon Rennes un fon Herneru alianse; baronu fon Rennes 

un fon Funku alianse (V. Leijeres foto). 

Augusts II atkârtoti apstiprinâja ìenerâïa Rennes dçlam Karlam Johanam Ernstam 

brîvkungu jeb baronu kârtu. Tomçr arî pçc Polijas brîvkunga titula apstiprinâðanas 

dzimtas heraldikâ pastâv pretrunas, kuras vedina domât, ka diplomâ, ja tâds ir 

bijis, nav ticis precîzi aprakstîts ìerbonis un nav atradies tâ gleznojums. 

18. un 19. gadsimtâ publicçtajos heraldikas albumos Kurzemes baronu Rennes 

ìerboòa vairogs ir skaldîts un ar pçdu: pirmajâ, sarkanajâ, – sudraba çrglis ar pa 

kreisi vçrstu galvu, otrajâ, sudraba, – zelta lilija, zelta pçdâ divi zili viïòveidîgi 

baïíi (upes). Virs vairoga kronçta íivere, tâs kleinodâ trîs strausa spalvas (sarkana, 

zelta un sudraba), lambrekenos sudrabs ar sarkanu un zelts ar zilu. 

1747. gada Kurzemes lantâga lçmumus ir parakstîjuði un savus parakstus ar 

lakas zîmogu apliecinâjuði Kandavas draudzes deputâts barons Karls Fîlips fon 

Renne (1721–1778) no Pûres un Tukuma draudzes deputâts Karls Ernsts fon 

Renne (1712–1779) no Lielplieòu muiþas. 25 Abiem landrâtiem ìerboòi gandrîz 

identiski: pirmajâ laukâ lilija, otrajâ – çrglis, tikai baronam virs íiveres brîvkunga 

kronis. Arî Bauskas Sv. Gara ev. luterisko baznîcu rotâ Karla Fîlipa mâsas 

Aleksandrînes Katarînas fon Ðrçdersas (Schröders, 1727–1793) 1762. gadâ 

dâvinâta lustra, uz kuras baronu Rennes ìerbonis kâ brâlim, un arî bçru 

sludinâjumâ Ordangas muiþas îpaðniece godâta par brîvkundzi. 26 Pat vçl pçc 

divâm paaudzçm, Karla Fîlipa mazdçlam, Vecmoku îpaðniekam baronam Peteram 

Rennem (1784-1840) zîmogos tika iegriezts ìerbonis, kura pirmajâ, zilajâ (!), 

laukâ atradâs lilija, bet otrajâ – Polijas heraldiskais çrglis. 27 

Pçc arhîva materiâliem, barona ìerboòa variantu, kura pirmajâ laukâ çrglis 

un otrajâ – lilija, vispirms sâka lietot Karla Fîlipa dçli Krievijas armijas pulkvedis 

Kristofs Karls (1753–1810) no Oksles muiþas 28 un Gustavs Fîlips (1748–1807) 

no Pûres. Turklât pçdçjais, ðíiet, nopietni bija pievçrsies dzimtas heraldikas 

vçstures studijâm, jo par vienu no vairoga turçtâjiem viòð izvçlçjâs Ostenas 

draudzes skaldîto grifu, pirmâ lauka Poliju simbolizçjoðais çrglis atbilda valsts 

57


heraldikas noteikumiem, bet virs vairoga Gustavs Fîlips novietoja veco brîvkungu 

kroni. 29 

1841. gadâ baroni fon Rennes tika uzòemti Kurzemes bruòniecîbas solâ un 

dzimtas heraldika tika aprakstîta pçc arhîva sekretâra Karla Eberharda Neimbtsa 

(Neimbts) 1793. gada publicçtâ ìerboòa parauga. Pçc imatrikulâcijas atkâpes 

baronu Rennes ìerboòa lietojumâ nav konstatçtas. Iespçjams, ka noteiktîbu 

heraldisko lauku izvietojumâ ieviesa arî 1799. gada notikumi, kad Polijas 

kambarkungam Fçliksam fon Rennem, minçtâ Tukuma draudzes deputâta 

K. E. fon Rennes otrâs pakâpes brâlçnam, tika pieðíirta brîvkungu kârta. 30 

17. gadsimtâ no Kurzemes fon Rennes dzimtas izveidojâs vçl Vidzemes nams. 

Oto fon Renne (1640–1690) pçc precîbâm ar Elizabeti fon Patkuli (Patkul) pârcçlâs 

uz sievas Augstrozes muiþu, jo fon Rennçm piederoðie îpaðumi bija atòemti. 

Gadsimta beigâs zviedru pârvaldîtajâ Vidzemç sâka dibinât bruòniecîbas solu, 

un O. fon Renne izvirzîja tam savu kandidatûru. 1677. gadâ viòð panâca, ka 

Ostenas tiesneða Dîderiha fon Rennes pçcteèi Gerds un Bartolds Vâcijâ apliecinâja 

Vidzemes atzaram dzimtu savstarpçjo radniecîbu. 31 1693. gadâ Oto dçls Georgs 

Johans (1670–1710) kopçji ar sievu Evu fon Patkuli ieguva Pociema muiþu un 

pieteicâs uzòemðanas komisijai, tomçr Ziemeïu karð pârtrauca korporâcijas 

dibinâðanu. 

Pçc Vidzemes iekïauðanas Krievijas impçrijâ notika atkârtota bruòniecîbas 

sola revîzija. Rennes dzimtu pârstâvçja Krievijas dragonu pulkveþleitnants Oto 

Johans (1700–1755), kas pârzinâja Tammes (Tammenhof) muiþu pie Tartu. 

1733. gadâ viòð iesniedza dzimtas Vidzemes ìenealoìijas koku (Stammbaum). 32 

Iesniegtais dokuments parâdîja, ka pretendenta senèi 17. gadsimtâ cçluðies no 

Kurzemes Vâres muiþas, tomçr daudzi dokumenti karâ bija nodeguði un 

pulkvedim neizdevâs pierâdît savu saistîbu ar Kurzemes fon Rennes ìerboni. 33 

Vidzemç, tâpat kâ pirms kara, dzimtai apstiprinâja Vâcijas 1450. gada fon Rennes 

ìerboni, tikai kleinoda kokam nebija piezîmçti sausie zari. 

Dzimtas ìenealoìija Baltijâ 

Ilgstoðajâs kara darbîbâs un fon Rennçm piederoðo muiþu ugunsgrçkos (Rauna 

1590. gadi, Pûre 1731. gads utt.) daudzi dokumenti par dzimtas ieceïoðanu un 

sâkotnçjo uzturçðanos Baltijâ ir gâjuði bojâ. Liecîbu trûkums radîja un arî joprojâm 

turpina radît pagâtnes pçtniekiem vairâkas neskaidrîbas dzimtas pçctecîbâ un 

savstarpçjâ radniecîbâ. Tâ, ârpus vçsturnieku sastâdîtajâm dzimtas ìenealoìijas 

tabulâm ir palicis Antoniuss Renne, kurð 1464. gadâ bija Rîgas arhibîskapa lçòa 

îpaðnieks Raunas novadâ, bet 1592. gadâ viòa lçòotâs zemes, domâjams, 

pârmantotas, piederçja Mihaelam fon Rennem. Tabulâs arî M. Rennem netiek 

precizçti pçcnâcçji, tomçr 1599. gadâ, kad Polijas karalis dzimtas îpaðuma tiesîbas 

atkârtoti apstiprina, ir pieminçts viòa mazdçls.


Nacionâlajâ bibliotçkâ glabâtâs ìenealoìijas tabulas vçl râda, ka Rennes 

dzimta jau 15. gadsimta vidû ir saðíçlusies divos namos: Vidzemes-Kurzemes 

un Kurzemes-Þemaitijas jeb, kâ daþkârt pieminçts, vecâkajâ un jaunâkajâ lînijâ, 

bet to neapstiprina dokumenti. Jau minçtâ ìerboòu lîdzîba 1747. gada landtâga 

lçmumos norâda, ka sazaroðanâs notikusi tikai 16. gadsimta beigâs. 

Ðajâ laikâ, t.i., 17. gadsimtâ Rennes Piltenes novadâ bija viena no 

ievçrojamâkajâm dzimtâm, kas aktîvi darbojâs tâ laika politiskajâ dzîvç. To 

apliecina Kurzemes hercoga Jçkaba 1652. gada personiskais un cieòas pilnais 

ielûgums distrikta soìim, bijuðajam Vecapuzes îpaðniekam H. fon Rennem 

apmeklçt gvardes leitnanta Johana fon Minhhauzena (Münchhausen) Jelgavas 

bçru ceremoniju. Hercogs tiesnesi vçstulç dçvçja par diþciltîgo (Edler) un godâto 

(Besonderer). 34 Tomçr gadsimta beigâs dzimtas ievçrojamâ vieta politiskajâ un 

sabiedriskajâ dzîvç bija pazaudçta. Fon Rennes neizcînîja vietu bruòniecîbas solâ, 

un arî zemes îpaðumi – muiþas tika izpârdotas, vienîgi Kurzemes-Þemaitijas 

nams paturçja nelielas muiþas pierobeþâ. Zviedru arklu revîzijas laikâ, kas 

risinâjâs Kurzemç no 1702. lîdz 1703. gadam, tikai Dîdrihs fon Renne bijis pie 

Dobeles hercoga Ausâtu lçòa muiþas îpaðnieks. 35 Minçtâ persona bijusi ïoti 

bagâta, jo D. fon Renne aizdevis 1000 Alberta dâlderu kancleram, Elejas 

îpaðniekam Jakobam Frîdriham fon Tîzenhauzenam (Tiesenhausen). Viòa 

parâdnieks bijis arî galma tiesas tiesnesis Jakobs Birðteins jeb Bikðteins (Bickstein), 

bet fon Plâtera (Plater) atraitne Luîze Marija fon Grothuse (Grotthuß) ieíîlâja 

tirgonim Ciemaldes muiþu. 36 

1721. gada Kurzemes bruòniecîba sûdzçjâs hercogam Ferdinandam, ka tirgoòa 

Dîdriha fon Rennes atraitne, kura pirms gada pretçji visai noteiktai kârtîbai savu 

vîru par ilgu apraudâjusi un pirms astoòâm dienâm arî savu dçlu, tirgotâja mâcekli, 

pretçji kârtas piederîbas nosacîjumiem ar lielu svinîgumu apglabâjusi. Nelaiíis 

mâjâs atradies uz èetrpakâpju postamenta, un zârka, kas bijis ar sarkanu apdari 

un arî rotâts ar sudrabota misiòa apkalumiem, aizmugurç (galvas galâ) bijis 

piestiprinâts dzimtas ìerbonis, aizgâjçja galvassega bijusi rotâta ar dimantiem, 

pavadîtâji nesuði zârku neaizvçrtu, baznîcas zvani skançjuði divas stundas utt. 37 

Bruòniecîbas nepatiku bija izraisîjusi Jelgavas tirgotâja Gilberta (Gilbert) meita 

Helçna Barbara, kura 1702. gadâ, kâ zîda tirgotâja Tîdena (Thieden) atraitne, 

bija precçjusi Dîdrihu fon Renni un tajâ paðâ gadâ viòiem piedzima vienîgais 

dçls Johans Dîtrihs (Johann Dieterich). 38 Domâjams, ka izdevîgâs laulîbas pavçra 

bijuðajam muiþu pârvaldîtâjam plaðas finansiâlâs iespçjas. Tirgotâju vidû zîda 

pârdevçji 18. gadsimta sâkumâ ieòçma îpaðu vietu, un tâpçc nav nejauðîba, ka 

visas trîs pilngadîbu sasnieguðâs D. fon Rennes meitas arî precçjâs ar tiem: Helçna 

Barbara (1704–1725) 1721. gadâ ar Heinrihu Kristianu Marggrâfu (Marggraff), 

Lovisa Amçlija 1728. gadâ ar Konrâdu Frîdrihu Treijeru (Treuer) un Katarîna – ar 

pazîstamo Kurzemes hercoga Ernsta Johana baòíieri un tirgoni Danielu Fçrmani 

(Fehrmann). 39 

59


1900. gadu sâkumâ, kad tika publicçta bruòniecîbas sûdzîba, Kurzemes 

ìenealoìijas sekcijâ izraisîjâs ilgas debates par D. fon Rennes radniecîbu, lîdz 

viòð tika pieskaitîts Vidzemes atzaram. 40 Tâ kâ dokumentâ miruðâ ìerbonis tikai 

pieminçts, tad secinâjumus no heraldikas izdarît ir neiespçjami. Tomçr liekas, 

ka Dîdriha izcelsme saistâma ar pârstâvjiem no Mazdâmes un Lietuvas Ðarkes 

(Scharken) un Bubliðekas (Bublischek) muiþâm. Par tâ laika Kurzemes–Þemaitijas 

lîniju zinâms ïoti maz, bet 1685. gadâ Ðarkes muiþâ noslçgts laulîbas lîgums 

starp Annu Elizabeti fon Renni, miruðâ Mazdâmes muiþas îpaðnieka Vilhelma 

Dîtriha meitu, un viòas vîru Burhardu Kristofu fon Dîpelskirhu (Diepelskirch). 

Minçtâs personas nav ìenealogu dzimtas tabulâs, bet zinâms, ka Bubliðekas 

muiþa piederçjusi brâïiem, jau pieminçtajam Vilhelmam Dîtriham un Ernstam 

fon Rennçm, miris 1699. gadâ Taurlauku (Tauerlauken) un apglabâts Skodes 

(Schoden) baznîcâ. 41 

E. fon Renne Polijas-Lietuvas civilajâ dienestâ ieòçma ienesîgo Smoïenskas 

stoïòika amatu. Viòa dçls no pirmâs laulîbas ar Luîzi Ðarloti fon Mçdemu (Medem, 

1653–1681) Gerhards ievçrojami paplaðinâja îpaðumus Lietuvâ un 

Austrumprûsijâ, bet mazdçls Johans Ernsts, miris 1726. gadâ, Latvijas vçsturç 

pazîstams kâ Sçlpils hauptmanis un ìenerâïa Karla Çvalda laikabiedrs. Jâatzîmç 

hauptmaòa mâsa Aleksandrîne, kura 1742. gadâ kopîgi ar vîru Piltenes 

landmarðalu Frîdrihu fon den Brinkenu (Brincken) dâvinâja Valtaiíu baznîcai 

sudraba upurmaku, 42 bet brâïa Georga Johana, miris 1736. gadâ, dçls bija jau 

pieminçtais Lielplieòu îpaðnieks Karls Ernsts. 

Ernsta fon Rennes dçli no laulîbas ar Helçnu Biïçvièu (Billewic) pievçrsâs 

militârajai karjerai. Kristofs, miris 1723. gadâ, diençja kâ Lietuvas lielkòazu 

ìenerâladjutants, bet jaunâkais – Polijas armijas pulkvedis Stefans, miris 

1753. gadâ, apprecçja ietekmîgâ kòaza Oginska (Oginski) meitu Helçnu. Viòa 

mazdçlu Fçliksu, miris 1827. gadâ, 1799. gada 1. septembrî iecçla Prûsijas 

brîvkungu kârtâ. 

Tomçr, kâ jau teikts, ne visi ìenealoìiskie materiâli rod dokumentâlu 

apstiprinâjumu. Ìenealoìijas rokasgrâmatâs neparâdâs Remeðu muiþas îpaðnieka, 

brîvkunga Levina fon Keizerlinga (Keyserling) 1663. gadâ precçtâ Anna Katarîna 

fon Renne 43 u.c. personas no 17. gadsimta. 

Neskaidrîbas saglabâjas pat par 19. gadsimtu. Kurzemes hercogiste ðajâ laikâ 

bija jau pievienota Krievijas impçrijai un hercogiene Doroteja uzturçjâs Parîzç. 

Tur viòu apciemoja bijuðâ mâjskolotâja Daniela Frîdriha Parteja (Parthey) dçls 

Gustavs Frîdrihs Konstantins. Apcerot hercogienes apciemojumu, jauneklis 

rakstîja: “Vçl no hercogienes (Dorotejas) sabiedrîbas dâmâm jâatzîmç grâfiene 

Ðasepû (Chassepot) un Valdronas (Waldron) kundze. Pirmâ, dzimusi kurzemniece, 

jaunîbâ, kâ Knabenaus (Knabenau) jaunkundze bija izcçlusies ar izcilu skaistumu. 

Vispirms viòa precçja baronu Renni, bet pçc barona nâves grâfu Ðasepû. Grâfienes 

seja bija diþciltîga profila, lai gan iespaidu bojâja iekaisuðâs acis, un viòas slaidais 

augums liecinâja par labi saglabâtu skaistumu. Ar grâfu viòa dzîvoja laimîgâ


laulîbâ, visticamâk pateicoties apstâklim, ka viòi reti satikâs, jo grâfiene dzîvoja 

pie hercogienes, bet grâfs tuvînajâ pilsçtas dzîvoklî.” 44 

Dokumentos un ìenealoìijas rokasgrâmatâs apstiprinâjums fon Knabenaus 

un fon Rennes precîbâm, kas bûtu notikuðas 18. gadsimta beigâs, nav atrodams. 

1788. gadâ senatnes pçtnieks Augusts Vilhelms Hupelis (Hupel) par Rennçm 

izteicâs: “No kâdas zemes dzimta (Renne) ir cçlusies un vai ar ðo paðu vârdu ðeit 

atnâkusi ir, vai tas tikai Vidzemç pieòemts tika, to nezina arî paði dzimtas 

locekïi.” 45 Tâlâk autors norâdîja, ka, secinot pçc diviem ciltskokiem (Vidzemes 

un Kurzemes), dzimta jau 16. gadsimta sâkumâ ir sadalîjusies divos patstâvîgos 

namos. 

Kurzemes dzimtskoku 18. gadsimta beigâs centâs izveidot barona K. F. fon 

Rennes (1721–1778) dçli, bet pilnîbâ nespçja ðo darbu pabeigt. Ðodien 

nepabeigtais ciltskoka pergaments glabâjas Hesenes zemes arhîvâ Mârburgâ kâ 

Kurzemes bruòniecîbas arhîva deponçjums. 46 Interesanti, ka tçvs Karls Fîlips 

bija viens no aktîvâkajiem Saksijas prinèa Kârïa piekritçjiem t.s. karolinistiem 

un ilgi, lîdz pat 1768. gadam liedzâs zvçrçt uzticîbu hercogam Ernstam Johanam. 

Viòa dçls Gustavs Fîlips tuvinajâs Bîronu namam, bet jo cieða draudzîba Pûres 

îpaðnieku saistîja ar hercogieni Doroteju un dzejnieci Elîzi fon der Reki. 47 Gustava 

Fîlipa darbîbâ redzamas vairâkas romantiska rakstura iezîmes: ìerbonî atjaunoja 

seno brîvkunga kroni, ieviesa Ostenas draudzes skaldîto çrgli, ìerboòa vairoga 

apdarç ieviesa spilgtas rokoko kartuðveidîgâs formas, kas atkâpâs no stingri 

noteiktajiem heraldikas principiem utt. 

Viòa vecâkais dçls un îpaðumu mantinieks Kristians Leonhards Gustavs (1779– 

1849) finansiâlo apstâkïu dçï pilnîbâ nodevâs militârajai karjerai, lîdz 1839. gadâ 

tika iecelts Krievijas armijas ìenerâlmajora rangâ. Viòð bija piedalîjies gan Prûsijas 

karagâjienâ, gan arî cînîjies Balkânos pret turkiem. Viòa mundieri greznoja 

Prûsijas Pour le Merite, Krievijas Sv. Annas un Vladimira ordeòi, kâ arî vairâkas 

atzinîbas medaïas. 48 

Vilinâjums militârajai karjerai Rennes dzimtâ tika mantots no slavenâ ìenerâïa, 

Poltavas kaujas varoòa un íeizara Pçtera I laikabiedra Karla Çvalda fon Rennes. 

Viòð militâro karjeru bija sâcis Zviedrijâ un Dânijâ, bet vçlâk pievienojies Johana 

Reinholda fon Patkula un Gerharda Johana fon Lçvenvoldes (Löwenwolde) kustîbai, 

pârgâja Krievijas nometnç un izcçlâs Poltavas kaujas laukâ, komandçdams 

kavalçriju. Pçc veiksmîgâs cîòas fon Rennem tika pieðíirts Krievijas augstâkais 

apbalvojums – Svçtâ Andreja krusts, kam Prûsija drîz vien pievienoja de la 

Generosite ordeni. 

Ìenerâïa militârâ dienesta lîkloèi daþkârt veicina minçjumus, ka Karls Çvalds 

fon Renne 1716. gadâ kritis par upuri sazvçrestîbai un noindçts, taèu 

vispârpieòemts ir apgalvojums, ka viòð ziemâ smagi saaukstçjies un miris. 

61


Ilgi pastâvçja nenoteiktîba par traìiskâ notikuma vietu, lai gan tajâ esot ticis 

uzcelts monuments, kuru rotâjis uzraksts latîòu valodâ: 

“SISTE VIATOR GRADUM! MONUMENTUM HIC VIDES DEMORTUI, QUI VIX, 

MORTUUS EST; VIRTU ENIM INPRIMIS BELLICA, IMMORTALITATE EST SANE 

DIGNA. PERILLUSTRIS CAROLUS EWALD L. B. DE RÖNNE HIC IACET. EX 

NOBILISSIMA EQUITUM STIRPE, DIE 25. DECEMBER A. 1663. IN CURONIA 

NATUS IN VERA A. C. RELIGIONE EDUCATUS, IN PATRIA SEMPER AMATUS, 

EXTRA PATRIAM ADAMATUS, MULTISQUE HONORUM TITULIS EDECORATIUS, 

S. ANDRAE RUTHENICO, ALBAE AQUILLAE POLONICO, DE LA GENEROSITE 

PRUSSICO ORDINE, HONORIFICE ADORNATUS, A. CAESAREA MAIESTATE 

DEMUM EUESTRIS MILITATE GENERALIS DIGNE DENOMINATUS NUNQUAM 

NON PERAMATUS ET DILAUDATUS. DIE 30. DECEMBER A. C. 1716. AETATIS L, 

III IN POLONIA DENATUS. AEI NUC VIATOR ET MORTIS MEMOR, GLORIAQUE 

HAUDIMINEROR. 

SEPULTO FAVE!” 49 

18. gadsimta beigâs jau minçtais Gustavs Fîlips rakstîja, ka piemiòas 

monuments esot ierîkots netâlu no Karpatu kalniem, bet iekaltâ teksta noraksts 

ticis nosûtîts gan atraitnei uz Kurzemi, gan armijas virspavçlniecîbai uz Pçterburgu. 

Tikai 1836. gadâ viòa dçls Karls Çvalds Vilhelms (1748–1848) no Vendzavas 

precîzi konstatçja ìenerâïa bojâejas vietu. Tas noticis Galîcijâ, Brodi (Brody) 

pilsçtâ, kas ðodien atrodas Rietumukrainâ netâlu no Ïvovas Rovnas virzienâ. 

Pçc barona K. Ç. fon Rennes nâves izplatîtas bija viòa portreta kopijas ar 

monumenta tekstu. Ir ziòas, ka ìenerâïa portreta kopiju gleznojis mâkslinieks 

Jozefs Ekss (Oechs), kad viòð no 1824. gada lîdz 1836. gadam pasniedza 

zîmçðanas kursus Jelgavas ìimnâzijâ. Ðâda tipa barona K. Ç. fon Rennes glezna 

glabâjas Ðauïu muzejâ Auðra, kaut arî portreta teksts mazliet atðíiras no iepriekð 

minçtâ noraksta. 50 Daþkârt izteikts pieòçmums, ka barons, kâ jau ievçrojama 

persona, pçc nâves pârvests uz Kurzemi un apglabâts kâdâ no novada baznîcâm, 

bet arhîva baznîcu lietu mapçs minçtâ apglabâðana nav atzîmçta, lai gan pçc 

trîspadsmit gadiem atraitnes atvadas Landzes baznîcâ ir pieminçtas pat literatûrâ. 

Jelgavas vçstures un mâkslas muzejâ atrodas mâkslinieka Jozefa Eksa (Oechs) 

gleznotâ barona K. Ç. fon Rennes portreta kopija, kas ir vienîgâ ðodien Kurzemç, 

bet tâs fonâ nav epitâfijas noraksta. 51 

Divi mâkslinieka Johana Lçberehta Eginka (Eggink) portreti no 19. gadsimta 

sâkuma atrodas Ârzemju mâkslas muzejâ. 52 Gleznoti Kurzemes galma meistara, 

Aizputes pilsmuiþas îpaðnieka barona Frîdriha Kristofa Aleksandra fon Rennes 

(1756–1830) sieva grâfiene Luîze fon Keizerlinga (1759–1843) un viòas dçls 

Karls Dîtrihs Oto (1780–1814). Luîzes tçvs Dîtrihs fon Keizerlings bija saòçmis 

izcilu izglîtîbu, studçjis Kçnigsbergâ un apceïojis Dienvideiropu. Savâ dzîves laikâ 

Oktes muiþas îpaðnieks ieòçma Kurzemç, Saksijâ un Prûsijâ nozîmîgus valsts


7. att. Ìenerâlis Karls Çvalds fon Renne. 19. gs. gravîra pçc 18. gs. gleznas 

(Bildarhiv Foto Marburg) un 19. gs. J. Eksa(?) gleznotâ kopija 

(Jelgavas Vçstures un mâkslas muzejs; V. Leijeres foto). 

amatus, lîdz 1786. gadâ Prûsijas karalis Frîdrihs Vilhelms II viòu ar pçcnâcçjiem 

iecçla grâfu kârtâ. Aizputes îpaðnieces brâlçns Vâcu nâcijas Svçtâs Romas 

impçrijas grâfs Heinrihs Kristians fon Keizerlings un sieva grâfiene Karolîne Ðarlote 

Amâlija Truhzesa fon Valdburga (Truchseß von Waldburg) bija spilgti apgaismîbas 

laikmeta pârstâvji, kuri nodarbojâs ar filozofijas, valodniecîbas, literatûras un 

mâkslas jautâjumiem. Turpinot dzimtas tradîcijas, arî L. fon Renne mazbçrnu 

audzinâðanai algoja Halles universitâtes antîkâs vçstures un filoloìijas 

pasniedzçju Johanu Joahimu Danielu Brokmilleru (Brockmüller, 1781–1826). 53 

No Rennes dzimtas pârstâvjiem Kurzemes vçsturç vçl saglabâjies lantâga 

marðals (Landbotenmarschall), Bçrzmuiþas îpaðnieks Georgs Kristofs Fîlips (1789– 

1856), parakstîdams bruòniecîbas sûdzîbu íeizaram Nikolajam I. Kurzemes 

muiþnieki uzskatîja, ka Baltijas ìenerâlgubernators maríîzs Filips Pauluèi 

(Paulucci) ir viòus publiski apvainojis. Íeizars atbildç atzîmçja, ka viòð devis 

ìenerâlgubernatoram norâdîjumus par amata pienâkumiem un reizç arî uzskata, 

ka nevienam nav tiesîbu aizskart íeizara ierçdòus. Lantâga marðalam esot bijis 

pienâkums deputâtus no ðâda pârsteidzîga soïa atturçt, nevis parakstît un atbalstît 

sûdzîbu. Tâ kâ viòð savus pienâkumus nav pildîjis, tad cars pavçlçja baronu 

63


8.att. Baronu fon Rennes Aizputes nams: 

mâkslinieka J. L. Eginka gleznotais 

barons Karls fon Renne (I. Lûða foto); 

mâkslinieka J. L. Eginka gleznotâ grâfiene 

fon Keizerlinga (I. Lûða foto); grâfienes 

fon Keizerlingas kapa plâksne Snçpelç; 

barons Frîdrihs Ludvigs fon Renne.


Renni atcelt no ieòemamâ amata. 54 Konflikts ieguva ilgstoðu raksturu, lîdz tikai 

1836. gadâ pretenzijas pret Bçrzmuiþas îpaðnieku tika atsauktas. 55 

1890. gadâ Kurzemç notika rets tiesas process, pçc kura pasludinâja 

spriedumu, ka barons Maksimilians Lidiuss Âdams fon Renne (1849–1908) no 

Pedvâles, barons Oskars fon Ðtrombergs (Stromberg) un barons Nikolajs fon Zass 

(Saß) pçc Kurzemes provinces tiesîbu II daïas 895. panta (Provizialreht, Teil II, 

Art. 895) tiek izslçgti no bruòniecîbas matrikula sarakstiem. 56 

Îpaðumi Baltijâ 

Pirmie zemes lçòi Rennes dzimtai tika pieðíirti Kurzemç, kur jau minçtais 

Klauss Renne no 1419. gada lîdz 1425. gadam bija Kurmales íîlas îpaðnieks, 

bet 1441. gadâ vçl norâdîts kâ Kuldîgas komtura zemes lçòotâjs, tomçr pçctecîba 

ðajos îpaðumos nav atrodama. 

15. gadsimtâ fon Rennes dzimtas zemes îpaðumi tiek saistîti ar Vidzemi. 

20. gadsimta sâkumâ Pûres muiþas arhîvâ glabâjâs Polijas karaïa Sigismunda III 

apstiprinâta izlçòoðanas kopija, kurâ latîòu valodâ bija rakstîts, ka Rîgas 

arhibîskaps Hennings fon Ðarfenbergs izlçòoja Johanam Rennem Taurenes (Teuren) 

muiþu Dzçrbenes apkaimç. 1469. gadâ Antoniuss Renne Raunas ciema tuvumâ 

nopirka Daniela Brezekes (Bresecke) zemes. Minçtie îpaðumi lîdz pat 1592. gadam 

atradâs dzimtas rokâs, un Polijas karalis no jauna tos apstiprinâja Mihaelam fon 

Rennem. Tomçr drîz sekoja Raunas ugunsnelaime, un dokumenti sadega, 

Sigismunds III 1599. gadâ tos no jauna apliecinâja atraitnei Annai fon Blomei. 

Zviedriem nostiprinoties Vidzemç, Rennes dzimta 17. gadsimtâ zaudçja 

îpaðumus. 

Ziemeïu kara laikâ Krievija nostiprinâjâs Vidzemç un jaunâ valdîba atdeva 

ìenerâlim Karlam Çvaldam Rennem Raunu, vismaz 1711. gada 2. martâ Jelgavâ 

viòð tiek godâts par Raunas dzimtkungu un Vecpienavas un Bçrzmuiþas kungu. 

Risinoties karadarbîbai, ìenerâïa pienâkums bija atrasties pie saviem pulkiem 

un Latvijas îpaðumus pârzinâja Anna Lûcija fon Prçna. Viòa, kâ hercogienes 

atraitnes Annas Ioanovnas galma dâma, vairâk uzmanîbas pievçrsa Kurzemei, 

un 1728. gada 15. jûlijâ 30 arklu lielais Raunas îpaðums tika pârdots kòazam 

Aleksandram Meòðikovam. 57 

Îslaicîgâ barona Rennes darbîba Raunas muiþas ansamblî neatstâja paliekoðas 

pçdas, tikai baznîcâ glabâjâs ìenerâïa sievas A. L. fon Prçnas dâvinâta liela 

sudraba vîna kanna, kuru vçlâk pârveidoja kristâmbïodâ un oblâtu kastîtç. 58 

18. gadsimtâ Vidzemes bruòniecîbas solâ tika uzòemts dragûnu majors Oto 

Johans fon Renne. Viòð no mâtes Evas fon Patkules 1733. gadâ mantoja Pociemu, 

bet 1742. gadâ muiþa jau bija pârdota. Majora dçls ìenerâlleitnants Karls Gustavs 

(172?–1786) precçja Íçèu muiþas mantinieci Helçni Vedulu fon Bachmani 

(Bachmann). 1774. gadâ ìenerâlis nopirka Jaunburtniekus, bet 1775. gadâ ðíîra 

laulîbu un precçjâs atkârtoti ar Auroru Mariju fon Lilienfeldi (Lilienfeld, 1752– 

1810). Íçèus mantoja dçli – pulkveþleitnants Oto Reinholds (1767–1825) un 

65


kapteinis Peters Vilhelms Leonhards (1774–1794), pçc kura nâves muiþa tika 

ieíîlâta. 1905. gadâ Íçèus nodedzinâja, bet tâ bija 19. gadsimtâ celta çka. 

Jaunburtniekus pçc vîra nâves paturçja atraitne, bet pçc tam meita Karolîne Marija. 

Viòa bieþi uzturçjâs Pçterburgâ un apprecçja kambarkungu grâfu Hreptovièu 

(Chreptowitsch), bet 1826. gadâ Jaunburtniekus pârdeva. 59 Ðodien Bçrzainç jeb 

Jaunburtniekos nav 18. gadsimta muiþas liecîbu. 

Kurzemç fon Rennes parâdâs atkal 16. gadsimtâ, kad Kurzemes bîskaps 

Hermanis 1539. gadâ par ilgu, kârtîgu un uzticamu dienestu domkapitulam 

(capittelis) un viòa sievai (Huws-Freuenn) pieðíîris trîs arklu zemes ar visiem 

zemniekiem Valtaiíu (Niwenhus) draudzç. 60 Tâlâk seko precîzs robeþu apraksts. 

Hercoga Magnusa laikâ îpaðumam pievienoja krogu pie Skrundas ceïa, kâ arî 

Liel- un Mazapuzes ciemus, izveidojot Apuzes (Vecapuzes) muiþu, kuru, kâ jau 

iepriekð minçts, 1645. gadâ pârdeva. 

Tâ Vecapuzi varam nosaukt par pirmo fon Rennes dzimtas muiþu Kurzemç, 

kas vçlâkajos gados tika apvienota ar Kalnamuiþu un attîstîjâs kâ piemuiþa jeb 

saimnieciskâ raþotne. 1928. gadâ uz dzîvojamâs mâjas pamatiem tika uzcelta 

jaunbûve, kuru nosauca par zemnieku saimniecîbu “Bâliòi”. 

Pedvâles kompleksâ ðodien ietilpst trîs muiþas: Firksa – Pedvâle, Brinka – 

Pedvâle un Sabiles mâcîtâjmuiþa. Noteikt ðo kompleksu saistîbu ar minçto, 

1615. gadâ K. fon Rennes pârdoto Pedvâli pagaidâm nav izdevies. 

Pçc sastâdîtâs ìenealoìijas tabulas, 16. gadsimta sâkumâ Kurzemes 

domkapitula J. fon Rennes laikabiedrs bijis vçl cits Johans fon Renne, kuram 

piederçja Vecdrogu muiþa. Vecdrogu un Vecapuzes îpaðnieku savstarpçjâ 

radniecîba pçtîjumâ nav norâdîta, bet îpaðumu ìeogrâfiskais tuvums un îpaðnieku 

pçcteèu ìerboòu identitâte vedina domât, ka tâ bijusi tuva vai pat viena persona. 

Paðas Vecdrogas drîz vien tika pievienotas lielajai Kazdangas muiþai un to 

pâròçma fon Mateifeïu–Scçges (Manteuffel–Szoege) dzimta. Par pievienotâ 

îpaðuma çku kompleksu jaunie saimnieki nebija sajûsmâ, uzsverot, ka, pateicoties 

iepriekðçjo saimnieku nesaimnieciskumam, tas bijis nolaists un 1787. gadâ to 

vajadzçjis no jauna uzcelt. 61 

Vecdrogas Rennes 16. gadsimta beigâs Kurzemç vçl ieguva Mazdâmes muiþu, 

bet galvenokârt nostiprinâjâs Lietuvas pierobeþâ. Par dzimtas centru kïuva Ðarkes 

muiþa nedaudz uz rietumiem no Skuodas, bet miestiòâ atradâs dzimtas kapenes. 

17. gadsimtâ fon Rennes savus îpaðumus paplaðinâja ar Tauralauku (Tauerlauken) 

un Pakmores (Pakmohren) muiþâm Klaipçdas (Mçmeles) novadâ un valdîjumi 

pârgâja Polijas karalistes robeþas. 62 Par to liecina arî ziòas Prûsijas mçneðrakstâ, 

kas vçstîja, ka 1699. gada 26. februârî pâri robeþai, lai apglabâtu Skuodâ, ticis 

pârvests pirms daþiem mçneðiem miruðais Tauralauku muiþas îpaðnieks fon 

Renne. 63 

Ziemeïu kara postoðâs sekas piemeklçja arî Lietuvas pierobeþu. 1710. gada 

3. martâ Johans Ernsts fon Renne, vçlâkais Sçlpils hauptmanis, ieteica ìenerâlim


10. att. Senâkie dokumenti par fon Rennçm: 

Rîgas arhibîskapa un Livonijas ordeòa mestra 1522. gada apstiprinâjums Oto fon 

Rennes testamentam; Rîgas arhibîskapa 1545. gada apliecinâjums, ka Georgs fon 

Renne pârdevis brâlim Johanam savu Vidzemes mantojuma daïu; 

Pedvâles muiþas 1615. gada pirkðanas un pârdoðanas lîgums (V. Leijeres foto). 

K. Ç. fon Rennem, kurð centâs iepirkt îpaðumus Kurzemç, pâròemt Ðarkes muiþu 

kâ senu dzimtas îpaðumu (Stammgut) un arî darîjums bûtu lçts, jo mçrî 

(Contagion) daudzi gâjuði bojâ un saimniecîbas nolaistas. 64 Tomçr savstarpçjais 

pirkðanas un pârdoðanas darîjums nenotika un fon Rennes Ðarki zaudçja. 

Latvijâ kâ Jâteles muiþas îpaðnieks atgriezâs hauptmaòa brâlis Geogs Johans, 

miris 1736. gadâ. Jâteles îpaðnieka dçls tad bija jau pieminçtais Lielplieòu 

67


îpaðnieks, Tukuma draudzes lantâga deputâts Karls Ernsts. Lielplieòu robeþa 

sniedzâs lîdz pat jûrai, kur zvejniekciemâ tika ierîkota peldvieta. Gadsimta otrajâ 

pusç ciemâ izveidojâs íeizarienes Elizabetes vârdâ nosaukts Kurzemes 

bruòniecîbas vasarnîcu rajons (Elisabethbad), to apmeklçjusi arî íeizariene 

Katrîna II. 65 Plieòu îpaðnieka brâlim Johanam Frîdriham (1718–1793) neilgi 

piederçja Jumpravmuiþa pie Bauskas un viòa dçlam Gothardam Karlam (1749– 

1796) Kaltiíu muiþa pie Kuldîgas, tomçr muiþu ansambïos viòu darbîba paliekoðu 

iespaidu neatstâja. 

Pateicoties veiksmîgâm precîbâm un ienesîgiem valsts amatiem, Lietuvâ 

nostiprinâjâs Sçlpils hauptmaòa brâlçna Nikolausa Antona, miris 1781. gadâ, 

pçcnâcçji. Viòa dçls Fçlikss 1799. gadâ tika iecelts Prûsijas brîvkunga kârtâ, bet 

mazdçli Antons un Fçlikss ïoti veiksmîgi apprecçjâs. 1794. gadâ dzimuðais Antons 

1829. gadâ apprecçja Þemaitijas bruòniecîbas vecâkâ Gorska meitu Olimpiju. 

Viòð Varduvas upes gleznainajos krastos, no tçva mantotajos îpaðumos, izveidoja 

romantisku 19. gadsimta Renavas pils ansambli. Pils cçlâjam bija tikai viena 

mantiniece – meita Olimpija, kura apprecçjâs ar ietekmîgo kòazu Fçliksu Oginski, 

bet par Renavas nâkamo îpaðnieku tika izsludinâts Antona brâïa dçls Eugeniðs. 

Jaunais îpaðnieks aizrâvâs ar humanitâra rakstura jautâjumiem un pievçrsâs 

literârajai darbîbai, kâ rezultâtâ viòu sâka dçvçt par Þemaitijas dzejnieku. 

Rakstnieka mâsa Angelika apprecçja grâfu Staòislavu Meïþinski. Grâfi Meïþinski, 

kuri atrodas emigrâcijâ Lielbritânijâ, ir ðodien vienîgie dzimts netieðie turpinâtâji. 

Renava kopð 1990. gada ir pieejama apmeklçtâjiem. Lai gan atjaunoðanas darbi 

pilnîbâ vçl nav pabeigti, pils atvçrta kâ kultûras un vçstures centrs ar patstâvîgu 

ekspozîciju un tematiskâm izstâdçm. 

Dzejnieka tçvs barons Fçlikss fon Renne savukârt bija precçjis Polijas 

ìenerâlleitnanta, Volînijas vicegubernatora, kòaza Ïubomirska atraitni Francisku 

Zasuïsku un dzîvoja kâdreizçjâ 19. gadsimta pilî Gargþdai netâlu no Klaipçdas. 

Ðodien minçtajâ miestiòâ saglabâjusies neoklasicisma arhitektûras formâs celtâ 

kaplièa, kuras piemiòas plâksnçs lasâms Rennes vârds, kâ arî daþas pils ansambïa 

çkas. 

Pieminot baronu Rennes muiþas, Latvijas iedzîvotâji vispirms iedomâjas 

baronu îpaðumus Kurzemç, kas iegûti pçc Ziemeïu kara un pamatâ sastâv no 

trim lieliem fideikomisiem. To vçsture sâkas ar vairâkiem íîlas un lçòa 

îpaðumiem. Vispirms 1710. gada 8. jûlijâ ìenerâlim K. Ç. fon Rennem tika 

mantojamâ lçòa îpaðumâ atdota Bçrzmuiþa, bet nâkamajâ, 1711. gadâ kâ íîlas 

îpaðumu viòð saòçma Íensiòu hercoga un ìenerâïa Bîrona Vecpienavas, vçlâko 

Lustes muiþu. Ìenerâlis dzimtas îpaðumus Kurzemç tâ arî neieguva. 

Pirmo dzimtmuiþu baroni Rennes iepirka 1723. gada 24. jûnijâ, kad ìenerâïa 

dçls Karls Johans Ernsts ar sievu Benignu Agnesi fon Grothusi par 39 900 Alberta 

florîniem noslçdza iepirkðanas lîgumu ar kapteiòa fon Trotas-Treidena (Trotta 

genannt Treyden) atraitni Annu Elizabeti fon den Brinkenu par Vendzavas muiþas 

iegûðanu. 66 Jâatzîmç, ka fon Grothusi bija materiâli ïoti labi situçti, pçc laulîbâm 

jaunâ sieva dârglietâs vien saòçma: dimanta kaklarotu (100 valsts dâlderi),


11. att. Renavas pils pie Maþeiíiem – skats no pagalma puses 

(P. Ðveribas foto). 

11. att. Renavas pils pie Maþeiíiem – pils terase uz Varduvas upi 

(P. Ðveribas foto). 

69

70 


12. att. Vendzavas muiþa (1931). 

dimanta gredzenu ar septiòiem akmeòiem (100 valsts dâlderi), auskaru pâri 

(100 valsts dâlderi), rokassprâdzi ar dimantiem (40 valsts dâlderi), jostu ar 

dimantiem (30 valsts dâlderi) utt. Dârglietâm tika pievienots vçl atseviðíi 

cçlmetâls un daþâdas saimniecîbas lietas. 67 

Pçc 1702. gada uzmçrojumiem, Vendzavas saimnieciskais komplekss atradâs 

abpus Ventai: kungu mâja un krogus pie Kuldîgas ceïa, bet dzirnavas Piltenes 

krastâ. 68 Iepirktâ muiþa bija pirmais dzimtas privâtîpaðums, un tajâ ritçja baronu 

Rennes dzîve apmçram lîdz 18. gadsimta vidum, jo vîramâtes iepirktâ Pûre bija 

nodegusi. Barona K. J. E. fon Rennes dçlam Karlam Fîlipam sasniedzot pilngadîbu, 

1738. gadâ mâte iegâdâjâs Jelgavâ dzîvokli 69 un, kâ liecina 1755. gada inventârijs, 

pârcçlâs uz Bçrzmuiþas mantojamâ lçòa îpaðumu. 70 Jâatzîmç, ka B. A. fon 

Grothuse nebija pârlieku izlietojusi finanses saimnieciskajâm un celtniecîbas 

vajadzîbâm. Par to liecina viòas atstâtais mantojums, kur dârglietas vien tika 

novçrtçtas par vairâk nekâ 8500 florîniem, vçl viòas pçcnâcçji mantoja tâdas 

luksusa lietas kâ zeltîtu uzvelkamo pulksteni ar zelta íçdi, pulksteni ar mûzikas 

mehânismu, duci blakeru, kas greznoti ar Rennes un Grothusu ìerboòiem, 

riekstkoka sekretâru ar sudrabotâm montûrâm, divus lielus Drçzdenes porcelâna 

kausus, kâ arî jaunu, lielu, ar sarkanu plîða audumu tapsçtu karieti utt. 

Dçls Karls Fîlips 1743. gadâ apprecçja Annu Elizabeti fon Grothusi (1725– 

1785) un turpinâja uzturçties, kâ liecina pçcnâcçju reìistrâcija, vecâku pirktajâ 

Vendzavâ. Tomçr, ðíiet, lîdzâs dzîvei Ventas krastos viòð arvien lielâku uzmanîbu 

sâka pievçrst tçvamâtes iepirktajai Pûres muiþai. Notikumus veicinâja K. F. fon


Rennes iecelðana prestiþajâ Tukuma instances tiesas asesora amatâ, un ap 

1750. gadu baronu Rennes ìimene lielâkoties uzturas Tukuma novada îpaðumos. 

Milzîgo Pûres muiþu 1728. gada 24. jûnijâ bija nopirkusi Anna Lucija fon 

Prçna, samaksâjot, kâ vçsta darîjuma priekðkontrakts, 60 000 Alberta florînu. 

Pirmajiem maksâjumiem pievienojâs vçl citas finansiâlas saistîbas, Pûres lauku 

muiþai vçl tika piepirkts Mçrsraga zvejniekciems un 1759. gadâ îpaðumi juridiski 

apvienoti. Visa rezultâtâ ìenerâïa atraitne bija spiesta pârdot bagâtajam kòazam 

Aleksandram Meòðikovam Raunas muiþu Vidzemç. Iepirktais Pûres muiþas çku 

ansamblis gan bija liels un atradâs salîdzinoði tuvu Kurzemes valsts centram, 

bet pirms pârdoðanas tas nebija pienâcîgi aprûpçts. Jau 1670. gadâ fon Torkiem 

(Torck) piederoðais kungu nams tika raksturots kâ vecs, apjumts ar lubu jumtu 

un daïçji satrunçjis, bet tâ priekðnams un zelmenis galçji sapuvis. 71 

Domâjams, ka atraitne savâ pçdçjâ dzîves gadâ jaunajâ îpaðumâ celtniecîbu 

neuzsâka. 1729. gadâ viòa mira un tika izvadîta no dçlam piederoðâs Vendzavas, 

un ticami, ka viòa pçdçjos gadus pavadîja pie dçla. 1731. gada vasarâ Pûrç izcçlâs 

postoðs ugunsgrçks, kurâ aprakstîtâ kungu mâja nodega lîdz pamatiem. Liesmas 

paòçma arî muiþas arhîvu, kurâ sadega Vecpienavas íîlas îpaðuma apliecinâjums, 

kas turpmâkajos gados ieviesa daþâdas finansu neskaidrîbas. Konflikts saglabâjâs 

visu Kurzemes hercogistes pastâvçðanas posmu. Dokumentos par hercogistes 

pievienoðanas kârtîbu atzîmçtas baronu Rennes finansiâlâs pretenzijas Bîronu 

namam. 72 A. L. fon Prçnas Pûres iepirkðanas pergaments gan tika saglâbts. 

19. gadsimtâ oriìinâldokuments ar desmit zîmogiem zaïâs zîda lentçs glabâjâs 

muiþas arhîvâ. 

Karlam Fîlipam sava darbîba Pûres mantojumâ bija jâsâk ar kungu mâjas 

celtniecîbu, turklât pçcnâcçju skaits vien viòa ìimenç pârsniedza desmit. 

Iekârtojis dzîvoðanu, viòð, paturot prâtâ daudzos mantiniekus un savu pieredzi, 

centâs sakârtot îpaðuma pârmantoðanas jautâjumus. Pats K. F. fon Renne kâ 

vecâkais brâlis un muiþu mantinieks maksâja mâsâm augstas atkâpðanâs naudas. 

Pçc mâtes nâves viòu dokumentos sâk dçvçt arî par Bçrzmuiþas dzimtkungu. 

Ðíiet, ka mantojamo lçni dzimtmuiþâ bija pârvçrtusi jau aprakstîtâ bagâtâ mâte 

atraitne, bet vecâkais dçls mantoja îpaðuma tiesîbas. 1770. gada aprîlî barons 

Karls Fîlips fon Renne sastâdîja testamentu par îpaðumu pârmantoðanas kârtîbu 

un veidiem, un 20. aprîlî no mantojamâm muiþâm izveidoja divus baronu Rennes 

fideikomisus Pûres–Mçrsraga un Vendzavas, sievai nosakot atraitnes mâjokli 

Bçrzmuiþâ. Jau pçc testamenta stâðanâs spçkâ 1777. gadâ Pûres îpaðnieks vçl 

uzvarçja izsoles konkursâ par Oksles muiþas iepirkðanu, kura pirms tam bija 

piederçjusi mâsai, atraitnei Annai Dorotejai fon Heikingai (Heyking). 

Karls Fîlips fon Renne daudz pûïu un lîdzekïu veltîja tuvînâs Kandavas 

luteriskâs baznîcas inventâra iegâdei un interjera pârbûvçm. Viòu izvadot pçdçjâ 

gaitâ, mâcîtâjs Ernsts Friedrihs Okels (Ockel) sacîja slavinoðus vârdus, jo 

1770. gadâ Pûrç bija uzcelta jauna koka baznîca. Runas turpinâjumâ pavadîtâjs 

uzteica aizgâjçja nerimtîgo un pastâvîgo neatlaidîbu, ar kâdu viòð centâs savus 

71


cienîjamos dçlus audzinât ne tikai par izciliem pasaules un dzimtenes pilsoòiem, 

bet sagatavoja viòus mûþîbai, un asaras, kuras lej visi viòa muiþas ïaudis 

(Haussgenossen), ir veltîjums viòa svçtîbas pilnajai darbîbai, jaunas kungu mâjas 

(Gattes=Haus) uzcelðanai un godpilno dzîvi tajâ. 73 

Pçc sastâdîtâ testamenta Pûres un Vendzavas fideikomisus pâròçma vecâkais 

dçls Gustavs Fîlips. Galvenâ vçrîba tika veltîta Pûrei, kur tçvs nebija pabeidzis 

izveidot muiþas kopçjo ansambli. Vispirms 1783. gadâ viòð Abavas stâvajâ krastâ 

uzcçla dzimtas kaplièu, un tajâ pârbedîja tçvu. 1805. gadâ koka baznîcas vietâ 

tika uzmûrçta prestiþa íieìeïu celtne, radot tâdçjâdi muiþas kompleksa galveno 

asi, kas bija orientçta paralçli upei: baznîca – muiþa – kaplièa. Tomçr ðíiet, ka 

pilnîgi pabeigt ansambïa iekârtoðanu Gustavs Fîlips nepaspçja, jo dzîves pçdçjos 

gadus viòð pavadîja Eiropas veselîbas iestâdçs. Darbi tika pabeigti viòa dçla 

Kristiana Leonharda Gustava (1779-1849) laikâ. Jâdomâ, ka jau baznîcas 

celtniecîbu faktiski vadîja vçlâkais Krievijas ìenerâlis, jo gadsimta otrajâ pusç 

uzstâdîtâs logu vitrâþas sâkas ar fon Rennes un fon Brunovu (Brunnow) 

ìerboòiem. Turpmâkajos gados Pûres mantinieks nonâca finansiâlâs grûtîbâs un 

par îpaðumu tika izsludinâts formâls konkurss, par tâ kuratoriem iecçla baronu 

Peteru fon Renni no Vecmokâm un mâsas Justînes Natâlijas (1776–1810) vîru 

Vilhelmu fon Funku (Funck), kurð kïuva par faktisko muiþas apsaimniekotâju. 

K. L. G. fon Renne pievçrsâs militârajai karjerai, ko veicinâja arî laikmeta diktçtâs 

prasîbas – Napoleona karagâjiens un Krievijas aktivitâtes impçrijas dienvidos. 

Lielâki celtniecîbas un renovâcijas darbi muiþâ sâkâs ap gadsimta vidu, kad 

Pûri pâròçma ìenerâïa dçls Hermanis Aleksandrs Lçberehts (1811–1896). Viòa 

laikâ modernizçja un pârbûvçja pilî un kaplièu. 1858. gadâ atjaunoja un pçc 

gada no jauna iesvçtîja baznîcu, ieliekot logos heraldiskâs vitrâþas ar dzimtas 

ìerboòiem. 74 

Notikumi Pûrç aizgâjuðajâ gadsimtâ ir izsmeïoði aprakstîti novadpçtnieciskajâ 

literatûrâ. 75 Piebilstams, ka arî patlaban bijuðajâ muiþas kompleksâ darbojas 

dârzniecîba un tâ ir privatizçjusi kâdreizçjo baronu Rennes kungu mâju. 

1808. gadâ, pâròçmis finansiâli apgrûtinâto Pûres fideikomisu, K. L. G. fon 

Renne par labu pçc vecuma nâkamajam brâlim Karlam Çvaldam Vilhelmam 

atteicâs no otrâ fideikomisa Vendzavâ. Jaunais muiþas saimnieks centâs neatpalikt 

no pârçjiem baronu dzimtas locekïiem, kuri bija sacçluði modernas celtnes Pûrç, 

Okslç, Garozâ un Bçrzmuiþâ, bet nebija aprçíinâjis finansiâlâs iespçjas. 

1821. gada janvârî viòð rakstîja brâlim (Eduardam): “Paðreizçjais neredzçti lielais 

naudas trûkums un mana lielâ celtne ar vâcu meistariem un dienasstrâdniekiem, 

kuriem ik nedçïu jâmaksâ, piespieda mani Pçtera I portretu vienâ no ðejienes 

tirdzniecîbas namiem (konsula Hercviha, Hertzwich) par 325 sudraba rubïiem 

ieíîlât. Esmu visu izmçìinâjis un piedâvâjis, lai gleznu atpakaï saòemtu, bet 

bez skaidras íîlas naudas maksâjuma tas nav iespçjams.” 76 Jaunceltne, ðíiet, tâ 

arî palika nepabeigta, tâ liecina 1931. gada foto. Acîmredzot tâ bija grandiozi 

iecerçta ar diviem trîsstâvîgiem sânu korpusiem, kurus savienotu pazeminâta


13. att. Pûres muiþa – skats no pagalma puses (P. Vanaga foto). 

14. att. Pûres muiþa – kaplièa Abavas krastâ 

(Tukuma mâkslas un novadpçtniecîbas muzeja kolekcija). 

73

74 


15. att. Oksles muiþa (L. Kïaviòa foto). 

centrâlâ daïa. K. Ç. V. fon Renne uzbûvçja tikai vienu gala korpusu un daïçji 

pabeidza vidusdaïu, kas sen kâ nojaukta. 

Pçc Karla Çvalda Vilhema Vendzavas fideikomisu mantoja dçls Ventspils 

miertiesnesis Alfons Eduards (1817–1893) un mazdçli Karls Vilhelms (1849– 

1907), Oto (1852–1911) un Alfons Eduards (1863–1945). Pçdçjais îpaðnieks 

mira Brombergas (Bidgoðèas) internçto nometnç, bet pirms tam 1932. gadâ viòð 

neatsavinâto muiþas daïu par mûþa renti (Leibrente) pârdeva Jelgavas diakonijai. 

Turpmâk Vendzavâ, pateicoties upes tuvumam, atradâs daþâdu uzòçmumu 

atpûtas bâzes, bet pçc tam Ventspils slimnîcas filiâle. Ðodien muiþas çka ir 

privatizçta ar mçríprogrammu nâkotnç apvienot Vendzavu ar Zûrâm un izveidot 

Ventas krastos plaðu atpûtas un saimniecisko kompleksu. 

Atgrieþoties 18. gadsimtâ, t.i., pâròemot barona K. F. fon Rennes mantojumu, 

par nesen iegûtâs Oksles muiþas îpaðnieku kïuva Pûres mantotâja nâkamais 

brâlis Kandavas apriòía marðals Kristofs Karls. Viòð muiþâ saimniekoja lîdz 

1804. gadam, vairâkkârt palielinot zemes un, domâjams, uzceïot jaunu kungu 

mâju, kas pârbûvçtâ veidâ ir saglabâjusies lîdz mûsdienâm. K. K. fon Renne 

pârdeva Oksli Georgam Ernstam fon Heikingam par 130 000 Alberta florînu, un


16. att. Bçrzmuiþa pie Bauskas – skats uz muiþu un parku (I. Lûða foto). 

tas vairâkkârt pârsniedza tçva konkursâ ieguldîtos lîdzekïus. 77 Pçdçjos gadu 

desmitos Okslç bija ierâdîti dzîvokïi strâdniekiem, bet ðodien bijusî kungu mâja 

ir privatizçta. 

Bçrzmuiþâ dzîves pçdçjos gadus pavadîja Karla Fîlipa atraitne Anna Elizabete. 

1785. gadâ Bauskas novada muiþu no ìimenes atpirka jaunâkais brâlis Kristians 

(1763–1829), samaksâjot 83 000 Alberta florinu. Sekojot brâïu piemçram, viòð 

îpaðuma pâròemðanu sâka ar muiþas dzîvojamâs çkas celtniecîbu. 1790. gadâ 

barons K. fon Renne no Bauskas hauptmaòa D. L. F. fon Klopmaòa nopirka 

Oglaines muiþu, kurâ celtnieciskâs aktivitâtes neuzsâka. Tâ kalpoja kâ 

Bçrzmuiþas saimniecîbas komplekss lîdzekïu ieguvei, lîdz Kristiana dçls 

Kurzemes rentmeistars Ernsts Teodors (1793–1861) Oglaini pârdeva, bet 

Bçrzmuiþâ 1858. gadâ noteica fideikomisu. 

Bçrzmuiþas celtniecîbas un labiekârtoðanas darbi savâ attîstîbas gaitâ lîdzinâs 

notikumiem Pûrç. K. fon Renne, domâjams, paspçja uzcelt jaunu kungu namu, 

bet nepaspçja to aprûpçt ar parku un dârziem, tâpçc viòð muiþâ neiedzîvojâs un, 

aizejot aizsaulç, tika kopâ ar sievu apglabâts Literâtu kapos Jelgavâ. 78 Apkârtnes 

sakopðanas darbus pabeidza dçls, jau pieminçtais ìenerâlgubernatora maríîza 

Pauluèi apvainotâjs Georgs Kristofs Fîlips. Viòð pie pils izveidoja uzkalnu, kur 

75

76 


uzstâdîja akmens vâzi ar pateicîbas tekstu vecâkiem, bet attâlâk citu pauguru 

izvçlçjâs sev par kapa vietu. Zemes pie kapa uzkalna ðodien ir privatizçtas. 

Apbedîjumus pirms tam jau bija izdemolçjuði Meþotnes (Garozas) 

lauksaimniecîbas skolas audzçkòi, bet uzkalnâ patlaban mâjo lapsas un notiek 

to intensîvas medîbas. Tâ kâ G. K. F. fon Renne nebija precçjies, tad muiþu 

pâròçma jau minçtais brâlis Ernsts Teodors, bet arî viòam nebija pçcnâcçju. Pçc 

jaundibinâtâ fideikomisa noteikumiem Bçrzmuiþu mantoja Vendzavas muiþas 

cçlâja K. Ç. V. fon Rennes dçls kavalçrijas ritmeistars Benedikts Aleksis Rûdolfs 

Eduards fon Renne (1828–1881), vçlâk viòa dçls jurisprudences un ekonomikas 

students Teodors Eduards Oto (1868–1887). Abi apglabâti Bçrzmuiþâ, blakus 

vçl ðodien esoðajai kapsçtai. Vendzavas nama finansu iespçjas bija niecîgas, un 

muiþas celtniecîbas darbi nerisinâjâs. Turpinâjumâ Bçrzmuiþa nonâca baronu 

Rennes Aizputes namam, kas uz Lejaskurzemi bija aizgâjis no kaimiòos esoðâs 

Garozas. Pçc fideikomisa noteikumiem Bçrzmuiþu mantoja Grobiòas apriòía 

tiesnesis Karls Frîdrihs Nikolauss Johans (1843–1889), pçc tam viòa brâlis Pauls 

Aleksandrs Leons Âdams (1846–1925). Viòi Bçrzmuiþâ nedzîvoja, un to pârzinâja 

pilnvarotie, visbieþâk no baronu fon Rennes dzimtas, tâpçc pârbûve un 

modernizâcija nenotika. Pçdçjais Bçrzmuiþas fideikomisa îpaðnieks nomira 

Ðverinâ Mçklenburgâ. 

17. att. Bçrzmuiþa pie 

Bauskas – urna muiþas 

parkâ ar veltîjumu vecâkiem 

(D. Bruìa foto).


Pârbûves muiþâ sâkâs 1921. gadâ, kad çkâ iemâjoja skola, kura tajâ darbojâs 

lîdz 1977. gada februâra ugunsgrçkam. Pçc celtnes atjaunoðanas tajâ iekârtoja 

paðvaldîbas pârraudzîtus dzîvokïus. 

Blakus Bçrzmuiþai, 1796. gadâ Garozas muiþu par 94 000 Alberta florînu 

nopirka Kristiana brâlis, vçlâkais Kurzemes galma meistars Frîdrihs Kristofs 

Aleksanders fon Renne (1756–1830). Viòð muiþu vadîja tikai piecus gadus, bet 

ïoti âtrâ tempâ paspçja uzcelt kungu mâju un apvienot Garozas un Slokas muiþas. 79 

1806. gada vasarâ muiþu atpirka cçlâja dçls, sakarâ ar gleznâm minçtais Karls 

Dîtrihs Oto, bet 1815. gadâ to no jauna pârdeva. Ðodien no barona Rennes celtâ 

nama skatâmas tikai drupas. 

Jâdomâ, ka 1801. gadâ straujâs celtniecîbas rezultâtâ F. K. A. fon Renne bija 

nonâcis finansiâlâs grûtîbâs un bija spiests Garozas îpaðumu pârdot. Iegâdâties 

Aizputes pils muiþu Garozas cçlâjam palîdzçja dçla Karla Dîtriha Oto sievas tçvs, 

Nûrmuiþas îpaðnieks Frîdrihs fon Firkss (Firchs). Minçtais darîjums iespaidoja 

fon Rennes dzimtas nâkotni. 1830. gadâ îpaðnieka atraitne pârcçlâs pie meitas 

uz Snçpeli, un 1845. gadâ Aizputç palika dçla muiþas mantinieka atraitne. 

K. D. O. fon Rennes dçliem bija jâstâjas valsts dienestâ. 

Daþi no viòiem ar izdevîgâm precîbâm iepirka nelielas muiþas, bet drîz vien 

tâs zaudçja. 

Vecâkais dçls – Krievijas armijas gvardes ritmeistars Frîdrihs Ludvigs (1805– 

1873) neilgi pârzinâja Planicas muiþu, bet pçc tam pârgâja civilierçdòa darbâ 

Jelgavâ. 

Aleksanders (1807–1889) strâdâja Aizputes apriòía tiesâ. 

Karls Teodors (1808–1872) îslaicîgi saimniekoja Plçpju muiþâ pie Vaiòodes, 

lîdz pârgâja Krievijas militârajâ dienestâ. 

Peters Eugeniuss (1809–1891) apprecçja Çdoles îpaðnieka fon Bçra (Behr) 

meitu. Viòð pie Kuldîgas nopirka Allaðu muiþu un strâdâja apriòía tiesâ. 80 

Gustavs Edmunds Nikolajs (1814–1892) apprecçja baronesi Adeli fon Firksu 

no Nîgrandes. 1850. gadâ nopirka Lielvormsâtu muiþu no Hermaòa fon Firksa, 81 

bet pçcnâcçji to lîdz zemes reformai zaudçja. 

Karls Adalberts (1815–1877) iekârtojâs blakus brâlim Lielnîkrâcç, bet îpaðumu 

piemeklçja lîdzîgs liktenis. 

Vienîgi Peters Rûdolfs (1817–1900) apprecçja Vecsâtiíu mantinieci Mariju 

fon Holteju (Holtey) un iekârtoja muiþas nama interjeru ar mâkslas 

priekðmetiem. 82 Par Vecsâtiíiem zemes reformas pâròemðanas aktos teikts, ka 

tâ bijusi liela vienâ galâ vienstâva, otrâ – divstâvu çka ar pagrabstâvu. Divstâvu 

daïas jaunbûvç istabas mazas un savstarpçji savienotas, korpusa daïâ tikai divas 

telpas, kuras piemçrotas iecerçtajâm skolas klasçm, bet ne vairâk par 

30 skolçniem. Neatsavinâmâ daïa netika plânota centrâ, un bijuðos îpaðniekus 

pârstâvçja baroni Çrihs, Herberts, Edîte un Virgînija fon Rennes. 83 Ðodien 

Vecsâtiíu muiþas ansambïa centrâ atrodas Gaiíu pagasta valde, bet no vecâs 

kungu mâjas nekas nav atpazîstams. Baronu Rennes un fon Holteju dzimtas 

kopçjais kapulauks atrodas blakus Gaiíu luteriskajai baznîcai. 

77

78 

Jānis Baltiņš 

18. att. Vilkājas muižiņa pie Tukuma. 

19. att. Baronu fon Rennes apbedījumi ceļā no Jaunsātiem uz Jaunmokām 

(V. Leijeres foto).


20. att. Baronu fon Rennes un fon Holteju apbedîjumi pie Gaiíu baznîcas 

(I. Lancmaòa foto). 

Pastâvçja vçl otrs Aizputes nama dzimtas atzars. To iedibinâja Garozas muiþas 

cçlâja jaunâkais dçls, jau vairâkkârt pieminçtais barons Peters fon Renne. Viòð 

atgriezâs Tukuma apkârtnç un iegâdâjâs ap 1757. gadu celto Vecmoku muiþas 

pili. 84 Nezinâmu apsvçrumu dçï, Vecmoku îpaðnieks pçc gadiem pârcçlâs uz 

pieticîgâko, bet skaisto Jaunsâtu muiþu un netâlu no tâs arî apglabâts. 

Jaunsâtu îpaðnieka pçcnâcçji muiþu zaudçja un pârgâja darbos civilajos un 

militârajos dienestos. Kurzemes muiþu vçstures sakarâ atzîmçjami tikai Pçtera 

dçli: Rihards (1818–1878), kurð îslaicîgi pârzinâja seno fon Rennes îpaðumu 

Pedvâli, un Hermanis Benjamins (1822–1895). Pçdçjais strâdâja par Tukuma 

apriòía tiesnesi un nopirka nelielo, bet gleznainâ vietâ uzcelto Vilkâjas muiþiòu. 

Tiesnesis un viòa dçls Pçters Georgs Augusts (1866–1939) îpaðumu saglabâja 

lîdz zemes reformai. Ðodien nelielais bijuðais kungu nams tiek izîrçts par 

dzîvokïiem. 

79

80 


ATSAUCES UN PIEZÎMES 

1 Baltinis J. Von Roenne gimene ir Kurðo baronai von Roenne // Renavas. – Vilnius, 2001. – P. 26–44. 

2 Neimbts J. E. Wapenbuch des kurländischen Adels. – Mitau, 1793; Schabert D. Vollstaendiges 

Wappenbuch des kurlaedischen Adels. – Mitau, 1840–1856. – Bd. I–VI; Klingspor C. A. Baltisches 

Wappenbuch. – Stockholm, 1882; [Gritzner M.] Der Adel der russischen Ostseeprovinzen. – Neustadt 

a. d. Aisch, 1980; Glasenapp P., von. Baltisches Wappenbuch. – Alling, 1980. 

3 Genealogisches Handbuch des Adels, Freiherrliche Häuser B. – Limburg a. d. Lahn, 1970. – Bd. 

5(48). – S. 308. 

4 Fircks E., Frhr. von. Neue kurländische Güter-Chroniken. Nach den Guts-Briefladen und anderen 

Quellen, Kirchspiel Kandau. – Mitau, 1900. – S. 381, Beilage. – S. 171, 172. 

5 Jahrbuch für Genealogie, Heraldik und Sphragistik 1904. – Mitau, 1905. – S. 214. 

6 Latvijas Nacionâlâs bibliotçkas (LNB) Reto grâmatu un rokrakstu nodaïa. R – A/52, 34. l., 46. lp.; 

Buchholtz A. Materialien zur Personenkunde Ostsee-Provinzen, Bd. 38. –Msc. 

7 Jahrbuch für Genealogie .. – 1902. – S. 101. 

8 Est- und Livländische Brieflade. Erster Theil: Dänische und Ordenszeit. – Reval, 1856. – Bd. I. – S. 86, 87. 

9 Rönn G., von. Chronik der “von Rönne”. –1993 // http:www.vonronne.com/chronik.htm. 

10 Savu nosaukumu Ostes pieteka Renne ieguva no fon Rennçm, kuriem piederçja zemes îpaðumi upîtes 

krastos, bet ne otrâdi, jo dzimtas apzîmçjumam senâka vçsture nekâ upes nosaukumam. 

11 Latvijas grâmatu krâtuvçs neglabâjas Luneberga Musharda darba 1708. gada pirmpublicçjums, kas 

aplûkots dzimts hronikâ, bet atrodas atkârtots izdevums. Sk.: Mushard L. Bremisch= und Verdischer 

Ritter=Sahl, oder Denkmahl der uhralten berühmten Hoch=adelichen Geschlechter, insonderheit der 

hochlöblichen Ritterschaft in denen Herzogthümern Bremen und Verden. – Bremen, 1720. – S. 445–447. 

12 Rönn G., von. Chronik .. – S. 198. 

13 Jahrbuch für Genealogie .. – 1904. – S. 214. 

14 Sitzungsberichte der Gesellschaft für Geschichte und Altertumskunde 1884. – Riga, 1885. – S. 23. 

15 Fircks E., Frhr. von. Neue kurländische Güter-Chroniken .. – S. 382, Beilage. – S. 171, 172. 

16 Latvijas Valsts vçstures arhîvs (turpmâk – LVVA), 5561. f., 4. apr., 794. l. 

17 Jahrbuch für Genealogie .. 1904. – S. 214. 

18 LVVA, 5561. f., 4. apr., 865. l. 

19 LNB, R – IL – 1/7. 

20 Sachsendahl J. Siegel und Münzen der weltlichen und geistlichen Gebietiger über Liv-, Est-, und 

Curland bis zum Jahre 1561 nebst Siegel einheimischer Geschlechter // Est- und Livländische Brieflade, 

Vierter Theil. – Reval, 1887. – S. 102 (Taf. 24), S. 109 (Taf. 27). 

21 LVVA, 6810. f., 1. apr., 16. l., 229. lp. 

22 Turpat, 5759. f., 2. apr., 1404. l. 

23 Fircks E., Frhr. von. Neue kurländische Güter-Chroniken .. – S. 380, 381. 

24 Hagk G. C. Des Todes Antwort hat, als die weyland hochwohlgebohrne Frau, Frau Anna Lucia von 

Preenen, Freyfrau von Rönne, Erbfrau Puhrischen und Frauen der Penauischen Güther, sr. Exell. des 

weyland hochwohlgebohrnen Herrn, Herrn Carl von Rönne, Sr. Kais. May. Von Rußland, General en 

Cheff, Nachgelaßene Hochgeliebte Gemahlin , den 15 Februar 1729 beerdigt, dem – Freyherrlichen 

Hause – nur zum Zeichen einiger Erkenntlichkeit vor überaus viele wohlthaten vorstellen wollen. – 

Mitau, 1729. 

25 LVVA, 640. f., 4. apr., 38. l., 89. lp. 

26 Rahden A., Frhr. von. Genealogische Kollektaneen, aus den älteren Jahrgängen der Mitauschen Zeitung // 

Jahrbuch für Genealogie .. 1894. – Mitau,1895. – S. 90. 

27 LVVA, 1100. f., 10. apr., 23. l., 9., 20. lp. 

28 Turpat, 22. l., 27. lp. 

29 Latvijas Akadçmiskâs bibliotçkas (LAB) Reto grâmatu un rokrakstu nodaïa. – Ms. 1158. 

30 Glasenapp P., von. Baltisches Wappenbuch. – S. 141. Iespçjams, ka Fçlikss fon Renne saòçma Polijas 

brîvkunga diplomu vai kârtas paaugstinâjumu, jo Brandenburgas Prûsijas matrikulu sarakstos 

minçtais notikums nav atzîmçts. Sk.: Chronologische Matrikel der Bradenburgisch-Preussischen


minçtais notikums nav atzîmçts. Sk.: Chronologische Matrikel der Bradenburgisch-Preussischen 

Standeserhöhungen und Gnadenakten von 1600–1873, zusammengestellt durch Max Gritzner. – 1873. 

31 LVVA, 4024. f., 1. apr., 9. l., 206. lp. 

32 Turpat, 4071. f., 1. apr., 18. l., 53. lp. 


34 Fircks E., Frhr. von. Die Riterbamken in Kurland nach dem Orginal=Protokol von 1618–1648 // 

Jahrbuch für Genealogie, .. 1895. – S. 102, 103. 

35 Dunsdorfs E. Die Gutbesitzer in Kurland, Semgallen und Pilten am Anfang des 18 Jahrhunderts // 

Baltische Hefte. – Hannover, 1965. – Bd. 11. – S. 227. 

36 LVVA, 1100. f., 10. apr., 22. l., 38. lp. 

37 Bunge F. G. Arhiv für die Geshichte Liv- , Ehst- und Curland. – Dorpat, 1844. – S. 108, 109. 

38 LVVA, 235. f., 5. apr., 25. l., 4. lp. 

39 Jahrbuch für Genealogie, .. 1904. – S. 209, 210. 

40 LNB, R – A/52, 34. l., 47. lp. 

41 Jahrbuch für Genealogie, .. 1905. – S. 317. 

42 Sudrabs Latvijas lietiðíajâ mâkslâ 5.–20. gadsimtâ: Katalogs. – Rîga, 1991. – Nr. 404. 

43 Keyserlingk H. A., Frhr. von. Stammtafeln, Nachrichten und Urkunden von dem Geschichte derer von 

Keyserlingk. – Berlin, 1853. – S. 95. 

44 Parthey G. Jugenderrinerungen. Handshrift für Freunde. – Berlin, 1907. – Bd. I. – S. 418. 

45 Hupel A. W. Materialien zu einer liefländischen Adelsgeschichte, nach der bey der letzten dasigen 

Matrikul-Commission angenommenen Ordnung // Die nordische Miscellaneen, 15–17 Stück. – Riga, 

1788. – S. 602, 603. 

46 Verzeichnis des Bestandes 701, Kurländisches Ritterschafts Arhiv beim Staatsarhiv Marburg. 

Kurländische Ritterschaft, 1984. – S. 29. 

47 Fircks E., Frhr. von. Neue kurlündische Güter-Chronicken .. Beilage. – S. 185–188. 

48 Turpat. – 418. lpp. 

49 LVVA, 1100. f., 10. apr., 24. l., 7. lp. 

50 Matuðkaite R. Du Rönne ðeimes portretai // Renava. – Vilnius, 2001. – P. 71–73. 

51 Kurzemes Literatûras un mâkslas biedrîbai – 180: Izstâdes katalogs. – Rîga, 1995. – 49. lpp. 

52 Fogele S. Johans Lçberehts Eginks. – Rîga, 1994. – 76.–80. lpp. 

53 Recke J. F., Napiersky K. E. Allgemeines Schriftsteller- und Gelehrten- Lexikon der Provinzen Livland, 

Esthland und Kurland. – Mitau, 1827. – Bd. I. – S. 286, 287. 

54 LVVA, 4060. f., 1. apr., 472. l., 1. lp. 


56 Lantags- Schluß der Kurländischen Riterschaft von 6. März 1885. – S. 1. 

57 Fircks E., Frhr. von. Neue kurländische Güter-Chroniken .. Beilage. – S. 176. 

58 LVVA, 234. f., 1. apr., 24.l., 279. lp. 

59 Stryck L., von. Beiträge zur Ritergüter Livlands. – Dresden, 1885. – S. 74, 144, 226, 227. 

60 LVVA, 5561. f., 4. apr., 316. l. 

61 Manteuffel G. Auszüge des wesentlichen Inhalts der Katzdangschen Brieflade, nebst Familiennotizen 

von 1520 bis 1905. – Riga, 1907. – S. 30. 

62 Sembritzki J. Geschichte des Kreises Memel. – Memel, 1918. – S. 95. 

63 Jahrbuch für Genealogie .. 1906. – S. 312. 

64 Fircks E., Frhr. von. Neue kurländishe Güter-Chroniken .. – S. 382. 

65 Baltisches historishes Ortslexikon. Theil II: Lettland. – Köln, 1990. – S. 475, 476. 

66 LVVA, 1100. f., 10. apr., 23. l., 53. lp. 

67 Fircks E., Frhr. von. Neue kurländische Güter–Chroniken .. – S. 383. Pûres un Mçrsraga muiþas 

îpaðuma vçsturei grâmatâ veltîta atseviðía nodaïa (sk.: 376.–430. lpp.). 

68 LVVA, 554. f., 1. apr., 1398. l., 1. lp. 

69 Turpat, 5561. f., 4. apr., 1004. l. 

70 Turpat, 1100. f., 10. apr., 27. l., 11.–24. lp. 

71 Turpat, 12. l., 1. lp. 

81

82 

72 ЦГИАP, ф. 899, оп. 1, д. 645, с. 221, 224. 

73 Ockel G. F. Standrede bey dem sarge des Hochwohlgebohrnen und Hochzuehrenden Fryherrn, 

Herrn Carl Philipp von Rönne, Erbherrn der Puhrischen, Bershofschen und mehrer Güter am 16 May 

1778 gehalten. – Riga, [o. J.]. 

74 Vitrāžas atrodas Rundāles pils muzejā. Viena no tām ar baronu fon Rennes un fon Klopmaņu 

alianses ģerboņiem gleznota vēlāk, pēc 1874. gada. 

75 Pūres pagasts. – Tukums: Tukuma muzejs, 1997. 

76 LVVA, 1100. f., 10. apr., 4. l., 41. lp. 

77 Fircks E., Frhr. von. Neue kurländische Güter–Chroniken .. – S. 324–333. 

78 Jahrbuch für Genealogie .. 1914. – Mitau, 1930. – S. 116. 

79 Lancmanis I. Garozas muiža. – Rundāle: Rundāles pils muzejs, 2001. – 9. lpp. 

80 LVVA, 640. f., 1. apr., 715. l., 3. lp. 







Zur Geschichte der Familie von roenne und ihrer Güter 

in Kurland und litauen (16.–20. Jahrhundert) 

Am 10. Januar 1439 ernannte der Erzbischof von Riga, Henning von Scharffenberg, 

den Ritter Johann Roenne zum Hauptmann von Ronneburg und belehnte ihn 

mit dem Gut Teuren im Gebiet Serben. 1469 kaufte Antonius Roenne ein Stück 

Land in der Nähe des Dorfes Roennenburg von Daniel Bresecke. In Kurland war 

Klaus von Roenne 1419–1425 Pfandbesitzer von Kurmahlen bei Goldingen; 1441 

wurde er von dem Komtur zu Goldingen mit einem Stück Land belehnt. Obwohl 

die Verwandtschaft der genannten drei Personen nicht genau festzustellen ist, 

gelten sie als die Stammväter des Geschlechts von Roenne im Baltikum. Die Tatsache, 

dass die erwähnten Güterurkunden später in den Briefladen der Barone 

von Roenne aufbewahrt wurden, dürfte als ein Beleg für die Verwandtschaft der 

genannten Personen angesehen werden. 1904 hat der Direktor des Kurländischen 

Landesarchivs, Oskar Stavenhagen, darauf hingewiesen, dass bis zum 18. Jahrhundert 

zwar die Nachfolge des Erbbesitzes der Familie von Roenne, nicht aber 

die Filiation, festzustellen ist. 

Es sei hier bemerkt, dass die ersten Vertreter der Familie von Roenne in Livland 

und Kurland bereits im 14. Jahrhundert urkundlich erwähnt worden sind, 

jedoch ist nichts über ihre Nachkommenschaft bekannt. Der Ge- 

schichtsschreiber Luneberg Mushard aus dem 18. Jahrhundert ist der Meinung, 

dass die Abstammung der Knappen Runnes am Unterlauf der Weser – an den 

Wesermarschen – zu suchen ist. Die Ritter Runnes, die dort im 13. Jahrhundert


lebten, wurden zu Stammvätern der Bremer Adelsfamilie von Roenne; diese hat 

1677 ihre Verwandtschaft mit dem livländischen Zweig der Familie bestätigt. 

Aufgrund dieser Auskunft wurde die Familie von Roenne in die Livländische 

Ritterbank als eine zu Schwedenzeiten eingewanderte Familie aufgenommen. 

Der livländischen Familie von Roenne wurde dasselbe Wappen, welches die Familie 

von Roenne in Deutschland führte, verliehen. 

Die Verwandtschaft der kurländischen Barone von Roenne mit den 

Nachkommen des Bremer Richters von Roenne und die Einheit der von ihnen 

bewohnten Gebiete offenbart sich auch in der Heraldik der Familie von Roenne. 

Es gibt zwei verschiedene Wappen der Familie von Roenne, die sich unabhängig 

von einander entwickelt haben. Das deutsche Wappen – oder das Stammwappen – 

ist etwa 1450 entstanden. Diederich von Roenne erhielt in diesem Jahr von dem 

Bremer Erzbischof Gerhardt die erbliche Amtswürde des Richters in der Gemeinde 

Osten; er wurde auch mit dem Dorf Altendorf belehnt. Bald danach entstand das 

die Familie von Roenne kennzeichnende Wappen. Der Schild symbolisiert den 

Besitz der Familie – Altendorf, durch welches der Roenne-Bach, ein Zufluss der 

Oste, fließt, im Kleinod ist die Linde zu sehen, welche in der germanischen 

Mythologie als ein Symbol des Gerichts und auch des Wohlstandes gilt. 

In der Mitte des 17. Jahrhunderts konnten die Roennes in Livland auf eine 

mehrere Jahrzehnte lange Geschichte zurückblicken. Sie waren bereits 

ausgewandert, bevor ihrer Familie das Stammwappen verliehen wurde; sie führten 

jedoch als Vasallen feudaler Senioren oder als Träger verschiedener Ämter 

unterschiedliche Zeichen in ihren Wappen, die ihre Herren, ihre Ämter oder Orte, 

wo diese ausgeübt wurden, kennzeichneten. So sind die im Schildfuß des Wappens 

der Familie von Roenne vorhandenen Flüsse – gewellte Balken – auf das Osten- 

Gebiet zurückzuführen, aus welchem die Familie stammt. In dieser Gegend war 

das genannte Symbol recht beliebt und wurde auf verschiedene Weise von dem 

dortigen Adel für ihre Wappen benutzt. Der polnische heraldische Adler im ersten 

Feld des Schildes des Wappens der Barone steht für den Lehnsherren der Familie 

von Roenne in Kurland im 17. Jahrhundert. Zugleich verdeutlicht er, dass dieses 

Feld erst nach 1585 entstanden ist, als das frühere kurländische Bistum direkt 

dem polnischen König unterworfen wurde. Die heraldische Lilie im zweiten Feld 

ist auf das Wappen des Erzbischofs von Scharffenberg, welcher als erster die 

Familie von Roenne im Baltikum mit Ländereien belehnt hat, zurückzuführen. 

Für die Wappen der Familie von Roenne in der Zeit zwischen 1439 und 1585 gibt 

es keine urkundlichen oder heraldischen Belege, es ist aber zu vermuten, dass 

sich das Wappen der Barone von Roenne aus zwei Siegeln aus dem Jahr 1402 

entwickelt hat; diese sind in einer Chronik der Familie von Roenne (im Internet) 

dargestellt. 

Nach der Verleihung des Titels eines Barons an die Familie von Roenne wurde 

nur die Helmzier des Wappens geändert. Dies ist an den Siegelabdrücken zur 

Bekräftigung der Unterschriften eines Herren Baron von Roenne und eines Herren 

83


von Roenne auf den kurländischen Landtagsabschieden aus dem Jahre 1747 zu 

sehen. Bis zur Mitte des 19. Jahrhunderts, bevor die Barone von Roenne in die 

Kurländische Ritterbank aufgenommen waren, wurde das erste und das zweite 

Feld öfters gewechselt, verschieden waren auch die Farben dieser Felder. Diese 

Variationen hörten im Jahre 1841 auf, als die Barone von Roenne als ein notorisch 

altes und berühmtes Geschlecht in die Kurländische Ritterschaft aufgenommen 

wurden. 

Im 15. Jahrhundert sind die Roennes in Kurland urkundlich nur vorübergehend 

erwähnt, erst im 16. Jahrhundert festigten sie sich auf diesem Gebiet. 1539 

wurde Johann Roenne und seine Gemahlin vom Bischof Hermann von Kurland 

für langjährige und treue Dienste mit drei Haken Landes im Kirchspiel Neuhausen 

belehnt. Seine Nachkommen vermehrten diesen Grundbesitz, indem sie die Dörfer 

Groß- und Klein-Appussen erwarben; so entstand der Gutshof Alt-Appussen. Alt- 

Appussen gilt als das erste Erbgut der Familie von Roenne in Kurland, es blieb im 

Besitz der Familie bis zum Jahre 1645. 

1625 veräußerte Karl von Roenne sein Gut Pedwahlen bei Zabeln, der 

Verkaufsvertrag wurde auch von seinem Bruder Johann bestätigt; es ist nicht 

bekannt, wann er dieses Gut als seinen Besitz erworben hatte. Im ausgehenden 

17. Jahrhundert schwächte sich der Einfluss der Familie von Roenne im politischen 

und wirtschaftlichen Leben Kurlands ab. In den Listen der von Schweden 

durchgeführten Hakenrevision vom Jahre 1702 wird nur Dietrich von Roenne als 

Amtmann eines herzoglichen Gutes genannt. 

In Schamaiten waren mehrere Gutshöfe im Besitz der Familie von Roenne 

geblieben; das Gut Scharken bei Schoden gilt als eines der Stammgüter der Familie. 

Die Situation änderte sich im 18. Jahrhundert, nachdem Karl Ewald von 

Roenne, ein Enkel des Verkäufers von Pedwahlen, Karl von Roenne, den 

russischen Militärdienst angetreten hatte. Als Kommandeur eines Reiterregiments 

hatte General Karl Ewald von Roenne große Verdienste um die Niederlage der 

Schweden bei Poltawa. Nach dieser Schlacht wurde ihm von dem russischen 

Kaiser Peter I. der Titel eines russischen Barons verliehen. In Kurland erfüllte 

Baron Roenne auch politische Aufgaben, so, zum Beispiel, vermittelte er die 

Heirat des jungen Herzogs Friedrich Wilhelm mit der russischen Thronfolgerin 

Anna Joanowna. Zum Dank für seine Bemühungen wurden dem General von 

beiden Herrschern Ländereien gestiftet. In einer Urkunde vom 2. März 1711 

wird K. E. von Roenne Erbherr auf Ronneburg, und Herr auf Alt-Poenau und 

Bershof genannt. 

Nach dem Tode des Generals von Roenne in Galizien wurden seine Güter von 

der Witwe, der Hofdame der Anna Joanowna, Anna Lucia Preen, und seinem 

einzigen Sohn, Karl Johann Ernst, erblich übernommen; der Freiherrenstand des 

letzteren wurde am 30. Mai 1732 erneut von dem polnischen König August II. 

bestätigt. Bereits am 24. Juni 1723 hatte er zusammen mit seiner Frau Benigna 

Agnesa von Grotthuß das Gut Wensau im Erbbesitz erworben. Fünf Jahre später,

wiederum am 24. Juni, kaufte Baron von Roenne den Gutshof Puhren. Das Gut 

Ronneburg in Livland hatte er aber am 15. Juli 1727 dem russischen Fürsten 

Alexander Menschikow verkauft. 

1770 wurden die Erbgüter der Familie von Roenne in Kurland, Wensau und 

Puhren, welche mit dem Fischerdorf Markgrafen vereint waren, als Fideicommiß 

erklärt, ebenso auch Bershof im Jahre 1858. Alle diese Güterkomplexe blieben 

im Besitz der Familie von Roenne bis zur Bodenreform im Jahre 1920. Die Bauten, 

die im Laufe der Zeit auf den Gutshöfen entstanden sind, gelten als 

Architekturdenkmäler Kurlands. 

Ende des 18. Jahrhunderts ließ der kurländische Landhofmeister Baron 

Friedrich Christoph Alexander von Roenne das Gut Garrosen in kurzer Zeit von 

neuem bebauen, geriet jedoch bald danach in finanzielle Schwierigkeiten und 

war gezwungen, dieses Gut zu veräußern und nach Hasenpoth umzuziehen. 

Seine Nachkommen wurden später zu Erbbesitzern der Güter Alt-Satticken und 

Wilkajen; auch diese wurden 1920 der Familie von Roenne enteignet. 

In Schamaiten gelang es der Familie von Roenne nicht, das Gut Scharken 

über längere Zeit in ihrem Besitz zu behalten, später jedoch haben die Barone 

Roennes durch hohe Ämter und erfolgreiche Heiratsverträge eine bedeutende 

Rolle im politischen und wirtschaftlichen Leben dieses Gebietes gespielt. 1799 

wurde Felix von Roenne aus dem litauisch-kurländischen Zweig der Familie zum 

preußischen Freiherren ernannt; unter seinen Enkeln Anton und Felix wurden 

die eindrucksvollen Schlossensembles Renavas in der Nähe von Maþeikiai und 

Gargþdai in der Nähe von Klaipeda errichtet. Das romantische Schloss Renavas 

auf dem steilen Ufer des Varduva-Fluses ist bis heute erhalten und wird jetzt 

restauriert. Es ist vorgesehen, die ursprüngliche Gestalt dieses hervorragenden 

Architekturdenkmals aus dem 19. Jahrhundert wiederherzustellen. In den 

Schlossräumen sollen die Besucher mit dem literarischen Erbe und mit der 

bildenden Kunst dieses Gebietes bekanntgemacht werden. Auch die früheren 

Besitzer von Renavas, die Barone von Roenne, sollen dabei nicht vergessen 

werden: Eugenius von Roenne war literarisch tätig und wurde von seinen 

Zeitgenossen der Dichter von Schamaiten genannt. 

Iesniegts 2001. gada 15. oktobrî 


85

Jānis Baltiņš RENNES DZIMTAS UN ĪPAŠUMU VĒSTURE ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?