lejupielādēt

Latgale Ziemeïu kara laikâ Daugavpils pils tiesas grâmatâs
laikos (te jâatceras arî karð ar Ivanu Bargo jeb krievu ekspansija 1655.–
1667. gadâ). Turklât ðajâ teritorijâ, òemot vçrâ tâs pierobeþas novietojumu, kara
ietekme bija seviðíi svarîga. 8 Iedziïinâðanâs 18. gs. sâkuma situâcijâ ïauj arî
izsvçrt, cik stabili un efektîvi ðeit funkcionçja pavisam nesen ieviestâs pârvaldes
institûcijas ne tikai kara, bet arî tâlaika Polijas–Lietuvas valsts asâs iekðçjâs
krîzes apstâkïos.
Viena raksta ietvaros, protams, ir grûti pilnîbâ iztirzât visas Latgales 18. gs.
sâkuma vçstures problçmas. Turklât to pçc bûtîbas neatïauj arî lîdz ðim apzinâtais
avotu materiâls. Ir iespçjams tikai uzrâdît atseviðíus novçrojumus, formulçt
neapðaubâmi svarîgus jautâjumus, izvirzît daþas eventuâli pârliecinoðas
hipotçzes, kuras tomçr prasa tâlâkus pçtîjumus. Tâpçc vispârçjâ aina acîmredzot
jâbûvç visai piesardzîgi.
Sâkot Inflantijas vojevodistes situâcijas analîzi Ziemeïu kara laikâ, ðíiet, var
uzdot trîs jautâjumus un mçìinât uz tiem atbildçt:
1) kâdâ pakâpç karadarbîba (attiecîbâ uz daþâdu konfliktâ iesaistîto puðu
karaspçka klâtbûtni) tieði aizskâra ðo teritoriju;
2) kâdas bija kara un karaspçka operâciju netieðâs sekas;
3) kâdâ veidâ vietçjâ sabiedrîba (uz analizçto avotu pamata vispirmâm kârtâm
muiþniecîba un tâs paðpârvaldes organizâcijas, bet ne tikai – arî citas sabiedrîbas
grupas) reaìçja uz kara notikumiem un to sekâm, kâ arî vispârçjo krîzi valstî.
Pçdçjais jautâjums bez ðaubâm ir vissvarîgâkais, aplûkojot Latgales reìionâlo
îpatnîbu veidoðanos vçstures gaitâ. Tomçr arî atbildes uz diviem pirmajiem
jautâjumiem sniedz pamatu nepiecieðamajam slçdzienam.
Meklçjot atbildi uz pirmo jautâjumu, izpçtîtais avotu materiâls un literatûra
par Ziemeïu kara tçmu ïauj konstatçt pârsteidzoðu un interesantu parâdîbu. Proti,
Latgale, kas stratçìiski bija potenciâli tik nozîmîga, òemot vçrâ tâs novietojumu
lîdzâs Daugavai – îpaði svarîgai satiksmes artçrijai, Ziemeïu kara laikâ nebija
karadarbîbas lauks plaðâkâ mçrogâ, kaut arî karð sâkâs pavisam netâlu – zviedru
Vidzemes teritorijâ ar sakðu karaspçka veikto Rîgas aplenkumu. 9 Ðîm norisçm
Inflantijas vojevodiste labâkajâ gadîjumâ bija aizmugure, caur Daugavpili noritçja
sakðu armijas apgâde no Lietuvas iekðienes, 1700./1701. gada ziemâ te bija
nometinâtas arî daþas sakðu nodaïas. 10 Iespçjams, ka, pateicoties to klâtbûtnei,
1700. un 1701. gada mijâ Daugavpils bija nolûkota kâ Polijas karaïa Augusta II
un krievu cara Pçtera I tikðanâs vieta. 11 Ðî satikðanâs gan notika 1701. gada
februârî Birþos, Lietuvâ. Karadarbîbas smagumpunkta pârcelðanâs uz Þeèpospoïitas
iekðieni kïuva par iemeslu savdabîgai Latgales stratçìiskai marginalizâcijai. Lielais
karð te ienâca tikai 1709. un 1710. gadâ, kad krievu armija aplenca Rîgu. Tomçr
pat, virzoties uz Rîgu, krievu armija gâja caur Kurzemi, ne Latgali. 12 Sava nozîme
krievu armijas virziena izvçlç no dienvidiem (no Poltavas) varçja bût arî Latgales
dabas apstâkïiem. Meþi, purvi, upes, ezeri kavçja lielu armiju pârvietoðanos,
tâdçjâdi padarot neiespçjamu arî lielâka mçroga karadarbîbu.
Tas pavisam nenozîmç, ka Inflantijas vojevodiste bûtu brîva no jebkâdas
karaspçka klâtbûtnes. Vienlaikus ar jau pieminçtajâm sakðu nodaïâm 1701.–
53