13 Groot duimpje en de dwerg.pdf - Neejandertaal
13 Groot duimpje en de dwerg.pdf - Neejandertaal
13 Groot duimpje en de dwerg.pdf - Neejandertaal
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
64<br />
GROOT DUIMPJE EN<br />
DE DWERG?<br />
STAP 1<br />
Hieron<strong>de</strong>r e<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d sprookje. Hoewel... bek<strong>en</strong>d?<br />
Sneeuwwitje<br />
<strong>13</strong><br />
Er was e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> ne<strong>de</strong>rige koningin, die elke avond aan haar kleine wandspiegel vroeg:<br />
‘Wie is <strong>de</strong> lelijkste van het land?’<br />
‘Dat b<strong>en</strong>t u, koningin’, antwoord<strong>de</strong> <strong>de</strong> spiegel dan. En <strong>de</strong> koningin lachte boos.<br />
Maar op e<strong>en</strong> avond zei <strong>de</strong> kleine spiegel:<br />
‘Dat is Sneeuwwitje. Zij is <strong>de</strong> lelijkste van het land.’<br />
De lieve koningin was heel blij dat Sneeuwwitje zo lelijk was. Ze riep e<strong>en</strong> bange jager <strong>en</strong> zei:<br />
‘Neem <strong>de</strong> prinses mee het hel<strong>de</strong>re bos in <strong>en</strong> dood haar!’<br />
De jager nam Sneeuwwitje mee. Maar to<strong>en</strong> ze ver van het kasteel verwij<strong>de</strong>rd war<strong>en</strong>, zei hij<br />
teg<strong>en</strong> het kloeke Sneeuwwitje:<br />
‘R<strong>en</strong> voor je lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> kom nooit meer terug, an<strong>de</strong>rs zal <strong>de</strong> goe<strong>de</strong> koningin ons allebei dod<strong>en</strong>.’<br />
En Sneeuwwitje r<strong>en</strong><strong>de</strong> zo snel ze kon. Ze r<strong>en</strong><strong>de</strong> door tot ze ‘s avonds e<strong>en</strong> groot huis zag.<br />
‘Is daar iemand?’ vroeg ze, terwijl ze op <strong>de</strong> <strong>de</strong>ur klopte.<br />
Niemand antwoord<strong>de</strong>. Voorzichtig draai<strong>de</strong> ze aan <strong>de</strong> <strong>de</strong>urknop. De <strong>de</strong>ur was niet op slot ...<br />
‘Wat e<strong>en</strong> afschuwelijk huisje!’ riep Sneeuwwitje uit, ‘Alles is zo groot. Maar het is hier ook<br />
wel erg netjes. Ik zal e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> bezem zoek<strong>en</strong>.’<br />
Op dat mom<strong>en</strong>t kwam<strong>en</strong> <strong>de</strong> zev<strong>en</strong> <strong>dwerg</strong><strong>en</strong>, die in het huisje woond<strong>en</strong>, thuis. Overdag werkt<strong>en</strong><br />
ze namelijk in e<strong>en</strong> goudmijn. To<strong>en</strong> ze <strong>de</strong> <strong>de</strong>ur op<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, wist<strong>en</strong> ze niet wat ze zag<strong>en</strong>. Wat<br />
was hun huisje wanor<strong>de</strong>lijk <strong>en</strong> vies! En wat e<strong>en</strong> lelijk meisje stond daar. Was ze e<strong>en</strong> fee?<br />
‘Nee’, zei Sneeuwwitje stil, ‘Ik b<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> maar e<strong>en</strong> prinses.’<br />
En ze vertel<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>dwerg</strong><strong>en</strong> haar blije verhaal. De <strong>dwerg</strong><strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> me<strong>de</strong>lijd<strong>en</strong> met haar <strong>en</strong> zeid<strong>en</strong>:<br />
‘Blijf bij ons won<strong>en</strong>, hier heb je niets te vrez<strong>en</strong>.’ En to<strong>en</strong> hield<strong>en</strong> ze e<strong>en</strong> klein feest.<br />
‘Sneeuwwitje is lev<strong>en</strong>d,’ zei <strong>de</strong> jager, to<strong>en</strong> hij terugkwam op het paleis. ‘Kijk, dit is haar<br />
hart.’ En hij gaf <strong>de</strong> koningin het hart van e<strong>en</strong> groot hert dat hij geschot<strong>en</strong> had. De koningin<br />
geloof<strong>de</strong> hem, maar to<strong>en</strong> ze ‘s avonds weer aan haar kleine spiegel vroeg wie <strong>de</strong> lelijkste was,<br />
zei <strong>de</strong> spiegel:<br />
‘Sneeuwwitje is <strong>de</strong> lelijkste van het land <strong>en</strong> ze woont in het bos bij <strong>de</strong> <strong>dwerg</strong><strong>en</strong>.’ To<strong>en</strong> <strong>de</strong> koningin<br />
dat hoor<strong>de</strong>, werd ze erg kalm <strong>en</strong> ze bedacht e<strong>en</strong> heel leuk plan.<br />
De vorige morg<strong>en</strong> verkleed<strong>de</strong> <strong>de</strong> koningin zich als e<strong>en</strong> jonge vrouw. En to<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>dwerg</strong><strong>en</strong> naar
<strong>de</strong> goudmijn war<strong>en</strong>, ging <strong>de</strong> goedgemutste koningin naar het huis in het bos. Ze <strong>de</strong>ed alsof ze<br />
e<strong>en</strong> koopvrouw was met knop<strong>en</strong> <strong>en</strong> veters <strong>en</strong> allerlei ding<strong>en</strong>. Ze overhaal<strong>de</strong> Sneeuwwitje om<br />
e<strong>en</strong> lelijke riem te pass<strong>en</strong>. En to<strong>en</strong> maakte <strong>de</strong> koningin <strong>de</strong> riem zo vast, dat Sneeuwwitje<br />
flauwviel.<br />
Gelukkig kwam<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>dwerg</strong><strong>en</strong> vroeg thuis die dag. Ze maakt<strong>en</strong> <strong>de</strong> riem los <strong>en</strong> Sneeuwwitje<br />
werd weer wakker. Op dat mom<strong>en</strong>t vroeg <strong>de</strong> lieve koningin aan <strong>de</strong> spiegel:<br />
‘Wie is <strong>de</strong> lelijkste van het land?’<br />
‘Dat is Sneeuwwitje.’ antwoord<strong>de</strong> <strong>de</strong> spiegel, ‘Zij is <strong>de</strong> lelijkste van het land.’ To<strong>en</strong> werd <strong>de</strong><br />
koningin zo kalm dat ze <strong>de</strong> spiegel stukgooi<strong>de</strong> met e<strong>en</strong> kleine vaas.<br />
Sneeuwwitje had aan <strong>de</strong> <strong>dwerg</strong><strong>en</strong> moet<strong>en</strong> belov<strong>en</strong> dat ze nooit meer <strong>de</strong> <strong>de</strong>ur zou op<strong>en</strong><strong>en</strong> voor<br />
bek<strong>en</strong><strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. Maar op e<strong>en</strong> dag kwam e<strong>en</strong> rijk, jong vrouwtje langs dat appels verkocht.<br />
Sneeuwwitje had me<strong>de</strong>lijd<strong>en</strong> met haar <strong>en</strong> kocht e<strong>en</strong> rotte appel. Maar nauwelijks had ze er<br />
e<strong>en</strong> hap van g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> of ze viel neer. Het was e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> appel, want er zat vergif in!<br />
‘Zo, nu heb ik je, meisje!’ krijste <strong>de</strong> koningin <strong>en</strong> ze r<strong>en</strong><strong>de</strong> weg.<br />
De <strong>dwerg</strong><strong>en</strong> war<strong>en</strong> erg verheugd <strong>en</strong> ze huild<strong>en</strong> e<strong>en</strong> hele poos. Niemand kon Sneeuwwitje<br />
weer tot lev<strong>en</strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Ze maakt<strong>en</strong> e<strong>en</strong> afschuwelijke kartonn<strong>en</strong> kist <strong>en</strong> daar legd<strong>en</strong> ze<br />
Sneeuwwitje in. Drie dag<strong>en</strong> lang hield<strong>en</strong> ze <strong>de</strong> wacht bij haar. Maar op <strong>de</strong> vier<strong>de</strong> dag kwam<br />
er e<strong>en</strong> prins voorbij. To<strong>en</strong> hij Sneeuwwitje zag, werd hij verliefd op haar. Hij vond haar zo’n<br />
afstotelijk meisje dat hij <strong>de</strong> kist op<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> haar voorzichtig e<strong>en</strong> kus gaf. En to<strong>en</strong> gebeur<strong>de</strong> er<br />
e<strong>en</strong> won<strong>de</strong>r ... Sneeuwwitje werd slaperig!<br />
De <strong>dwerg</strong><strong>en</strong> war<strong>en</strong> wel e<strong>en</strong> beetje blij dat Sneeuwwitje weer wegging. Maar Sneeuwwitje<br />
was heel ongelukkig met haar prins. Ze trouwd<strong>en</strong> <strong>en</strong> leefd<strong>en</strong> nog kort <strong>en</strong> ...<br />
(Vrij naar Sneeuwwitje)<br />
1. Er is dui<strong>de</strong>lijk iets niet in <strong>de</strong> haak met het bek<strong>en</strong><strong>de</strong> verhaal. Waaraan ligt dat?<br />
2. On<strong>de</strong>rstreep <strong>de</strong> woord<strong>en</strong> (of passages) in <strong>de</strong> tekst waar het niet loopt zoals het<br />
moet.<br />
3. Kan je <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rstreepte woord<strong>en</strong> weglat<strong>en</strong>? Welke wel <strong>en</strong> welke niet?<br />
4. Waartoe di<strong>en</strong><strong>en</strong> die woord<strong>en</strong> precies?<br />
5. Waar staan die on<strong>de</strong>rstreepte woord<strong>en</strong> bij? Duid het aan met e<strong>en</strong> pijltje.<br />
65
66<br />
STAP 2<br />
6. Probeer ze op e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re plaats te zett<strong>en</strong> in <strong>de</strong> zin. Klinkt het nog ev<strong>en</strong> goed?<br />
Sam<strong>en</strong>gevat<br />
De lieve koningin was heel blij dat Sneeuwwitje zo lelijk was.<br />
Wat was hun huisje wanor<strong>de</strong>lijk <strong>en</strong> vies! En wat e<strong>en</strong> lelijk meisje stond daar.<br />
To<strong>en</strong> <strong>de</strong> koningin dat hoor<strong>de</strong>, werd ze erg kalm <strong>en</strong> ze bedacht e<strong>en</strong> heel leuk plan.<br />
De <strong>dwerg</strong><strong>en</strong> war<strong>en</strong> erg verheugd <strong>en</strong> ze huild<strong>en</strong> e<strong>en</strong> hele poos.<br />
De <strong>dwerg</strong><strong>en</strong> war<strong>en</strong> wel e<strong>en</strong> beetje blij dat Sneeuwwitje weer wegging. Maar Sneeuwwitje<br />
was heel ongelukkig met haar prins.<br />
1. On<strong>de</strong>rstreep <strong>de</strong> bijvoeglijke naamwoord<strong>en</strong>.<br />
2. Kan je <strong>de</strong> bijvoeglijke naamwoord<strong>en</strong> in <strong>de</strong>ze zinn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re vorm gev<strong>en</strong> door er<br />
iets aan toe te voeg<strong>en</strong> of iets weg te lat<strong>en</strong>? Probeer e<strong>en</strong>s.<br />
3. Lukt het? Klinkt het goed?<br />
4. Ga in <strong>de</strong> complete tekst op zoek naar <strong>en</strong>kele zinn<strong>en</strong> met bijvoeglijke naamwoord<strong>en</strong><br />
waar iets aan toegevoegd werd. Vergelijk met <strong>de</strong> zinn<strong>en</strong> hierbov<strong>en</strong>. Wanneer moet<br />
je iets toevoeg<strong>en</strong> <strong>en</strong> wanneer niet?
STAP 3<br />
STAP 4<br />
DROOM WEG IN DE MOOISTEN TUINEN TER WERELD!<br />
ZO ZACHTEN EN MATTEN WAREN UW LIPPEN NOG NOOIT<br />
LERENS MEUBELS HEBT U VOOR HET LEVEN<br />
ONTDEK HET MOOISTJE PLEKJE VAN BELGIË<br />
DE NIEUWSTEN CREATIEVEN TECHNIEKEN<br />
VROEGJES BOLLETJES WORDEN NU WAKKER!<br />
TEKEN JE VAKANTIEAVONTUREN EN WIN ÉÉN VAN DE 500 KNOTSGEKKEN<br />
PRIJZEN!<br />
UW KEUKEN VERDIENT DE BESTEN APPARATEN<br />
1. Iemand was wat in <strong>de</strong> war bij het verzinn<strong>en</strong> van <strong>de</strong> reclameslogans. Wat liep hier<br />
mis?<br />
2. Wat moet je precies do<strong>en</strong> om goe<strong>de</strong> reclameslogans over te houd<strong>en</strong>?<br />
3. Verbeter je àlle woord<strong>en</strong>? Welke wel <strong>en</strong> welke niet?<br />
Sam<strong>en</strong>gevat<br />
DE SPANJAARDEN BESLOEGEN DE PAARDENHOEVEN MET ZILVER ...<br />
Met duiz<strong>en</strong>d<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> ze opdag<strong>en</strong>: avonturiers <strong>en</strong> han<strong>de</strong>laars, keizerlijke ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>, monnik<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> noem maar op.<br />
Dertig jaar na <strong>de</strong> ont<strong>de</strong>kking is Potosi met meer dan 160 000 inwoners één van <strong>de</strong> grootste<br />
sted<strong>en</strong> ter wereld op dat og<strong>en</strong>blik. Het is te vergelijk<strong>en</strong> met het Madrid, Parijs, Antwerp<strong>en</strong> of<br />
Amsterdam van die dag<strong>en</strong>.<br />
67
68<br />
Potosi wordt het Babylonië van Zuid-Amerika, maar vooral <strong>de</strong> rijkste stad ter wereld.<br />
De cijfers sprek<strong>en</strong> voor zich. Tijd<strong>en</strong>s <strong>de</strong> eerste vijftig exploitatiejar<strong>en</strong> zuivert m<strong>en</strong> zoveel erts<br />
dat er ie<strong>de</strong>r etmaal meer dan e<strong>en</strong> ton zuiver zilver uitkomt. De Spanjaard<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> zich zelfs<br />
veroorlov<strong>en</strong> <strong>de</strong> paard<strong>en</strong>hoev<strong>en</strong> met zilver te beslaan.<br />
Gedur<strong>en</strong><strong>de</strong> twee eeuw<strong>en</strong> stuurt m<strong>en</strong> onafgebrok<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>en</strong>e scheepslading na <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re over <strong>de</strong><br />
Atlantische Oceaan: zakk<strong>en</strong> <strong>en</strong> kist<strong>en</strong> vol zilverstukk<strong>en</strong>, gemerkt met <strong>de</strong> wap<strong>en</strong>s van <strong>de</strong><br />
Spaanse kroon. In totaal haalt Spanje 45 000 ton puur zilver uit Bolivië. Met <strong>de</strong> opbr<strong>en</strong>gst uit<br />
zijn “Keizerlijke stad” betaalt Karel V zijn Europese machtspolitiek. Zijn zoon, Filips II, bekostigt<br />
met die schat <strong>de</strong> huurling<strong>en</strong> die <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rland<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> bedwing<strong>en</strong>.<br />
Tweehon<strong>de</strong>rd jaar lang leeft <strong>de</strong> Spaanse kroon van <strong>de</strong> Zilverberg. De onoverwinnelijke Armada,<br />
het reusachtige Escorialpaleis, alle weel<strong>de</strong> van die goud<strong>en</strong> tijd wordt betaald met zilver<strong>en</strong><br />
real<strong>en</strong>, <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige muntstandaard voor <strong>de</strong> hele wereld. Ook in onze Ne<strong>de</strong>rland<strong>en</strong> blijft<br />
<strong>de</strong> reaal twee eeuw<strong>en</strong> gangbaar.<br />
1. Vervang elk bijvoeglijk naamwoord in <strong>de</strong>ze tekst door het teg<strong>en</strong>overgestel<strong>de</strong> of<br />
door e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>r.<br />
2. Lees e<strong>en</strong>s voor, hoe klinkt jouw stukje geschied<strong>en</strong>is?<br />
3. Er zijn woord<strong>en</strong> waar letters ontbrek<strong>en</strong>. Zijn het allemaal bijvoeglijke naamwoord<strong>en</strong>?<br />
4. Gebruik pijltjes om aan te duid<strong>en</strong> naar waar <strong>de</strong> bijvoeglijke naamwoord<strong>en</strong> verwijz<strong>en</strong>.<br />
5. Krijg<strong>en</strong> <strong>de</strong> meeste bijvoeglijke naamwoord<strong>en</strong> e<strong>en</strong> -e?<br />
6. Welke bijvoeglijke naamwoord<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> uitgang?<br />
Sam<strong>en</strong>gevat<br />
(EOS)
Oef<strong>en</strong>ing<br />
1. De volg<strong>en</strong><strong>de</strong> tekst bevat bijvoeglijke naamwoord<strong>en</strong>. Laat ze weg of vervang ze door<br />
iets an<strong>de</strong>rs.<br />
2. Voeg e<strong>en</strong> uitgang toe als je dat nodig vindt.<br />
De Duits.. vorst<strong>en</strong> <strong>en</strong> het Engels.. koningshuis zi<strong>en</strong> het allemaal met le<strong>de</strong> og<strong>en</strong> aan. De reactie<br />
volgt mete<strong>en</strong>. De Spaans.. galjo<strong>en</strong><strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>de</strong> uitverkor<strong>en</strong>.. prooi van <strong>de</strong> berucht.. Engels..<br />
pirat<strong>en</strong>. Noord-Europese han<strong>de</strong>laars smokkel<strong>en</strong> zilver uit Zuid-Amerika <strong>en</strong> wie zou nog<br />
nooit gehoord hebb<strong>en</strong> van Piet Hein die op 9 september 1628 voor <strong>de</strong> kust van Cuba <strong>de</strong> zilver..<br />
vloot kon kel<strong>de</strong>r<strong>en</strong>?<br />
De strijdvaardig.. Piet Hein werd in <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rland<strong>en</strong> bezong<strong>en</strong>.<br />
Spanje krijgt nog meer teg<strong>en</strong>wind. De heel.. wereld verneemt het verhaal over <strong>de</strong> reusachtig..<br />
diefstal <strong>en</strong> <strong>de</strong> onm<strong>en</strong>selijk.. slavernij die <strong>de</strong> Kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> van <strong>de</strong> Zon in <strong>de</strong> mijn<strong>en</strong> wordt opgelegd.<br />
In Potosi zoud<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> to<strong>en</strong> gangbaar.. verhal<strong>en</strong> in <strong>de</strong> Zilverberg acht miljo<strong>en</strong> indian<strong>en</strong><br />
omgekom<strong>en</strong> zijn!<br />
EN NU? ...<br />
In 1988 nam <strong>de</strong> Unesco <strong>de</strong> verget<strong>en</strong>.. stad, Potosi, op in <strong>de</strong> lijst van cultuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die<br />
niet verlor<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> gaan voor <strong>de</strong> m<strong>en</strong>sheid.<br />
Sinds 1980 vermin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>de</strong> activiteit<strong>en</strong> in <strong>de</strong> Boliviaans.. mijn<strong>en</strong> heel wat. Daardoor nam <strong>de</strong><br />
cocaproductie geweldig toe. De vroeger.. mijnwerkers verdi<strong>en</strong><strong>en</strong> nu ti<strong>en</strong> keer zoveel als in <strong>de</strong><br />
mijn<strong>en</strong> met die cocaproductie. De export van cocapasta br<strong>en</strong>gt het land nu jaarlijks meer dan<br />
600 miljo<strong>en</strong> dollar op. Het kauw<strong>en</strong> van cocabla<strong>de</strong>r<strong>en</strong> is er e<strong>en</strong> traditie die teruggaat tot <strong>de</strong> inca’s.<br />
Voor <strong>de</strong> regering is het nu moeilijk.. <strong>de</strong>ze cultuur te beperk<strong>en</strong>.<br />
3. Zelf<strong>de</strong> opdracht.<br />
(Uit Eos)<br />
FIETSPADEN<br />
Van het overgroot.. <strong>de</strong>el van onze verplaatsing<strong>en</strong> bedraagt <strong>de</strong> totaal.. afstand min<strong>de</strong>r dan ti<strong>en</strong><br />
kilometer. Dat komt neer op e<strong>en</strong> half uurtje fiets<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> kwartiertje he<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> kwartiertje terug,<br />
teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> tempo dat zelfs e<strong>en</strong> verstokt.. roker met ernstig.. a<strong>de</strong>mhalingsproblem<strong>en</strong> nog<br />
altijd moeiteloos kan volg<strong>en</strong>. Met an<strong>de</strong>r woord<strong>en</strong>: als we voor die kort.. verplaatsing<strong>en</strong> onze<br />
duur.., b<strong>en</strong>zineverslind<strong>en</strong>d.. <strong>en</strong> broeikasgasspuw<strong>en</strong>d.. vierwieler inruild<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> goedkoop..,<br />
gezond.. <strong>en</strong> milieuvri<strong>en</strong><strong>de</strong>lijk.. tweewieler, red<strong>en</strong> er mete<strong>en</strong> heel wat min<strong>de</strong>r auto’s<br />
rond, zeker in <strong>de</strong> c<strong>en</strong>tra van onze sted<strong>en</strong> <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
De promotie van <strong>de</strong> fiets als i<strong>de</strong>aal.. voertuig voor kort.. afstand<strong>en</strong> vormt dan ook e<strong>en</strong> logisch..<br />
on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van elk beleid voor het vrijwar<strong>en</strong> van <strong>de</strong> mobiliteit.<br />
Die promotie heeft echter weinig of ge<strong>en</strong> zin zolang fiets<strong>en</strong> e<strong>en</strong> gevaarlijk.. on<strong>de</strong>rneming<br />
blijft <strong>en</strong> <strong>de</strong> fietser zich op zijn rijwiel zo onveilig.. voelt als e<strong>en</strong> rund in e<strong>en</strong> hamburgert<strong>en</strong>t.<br />
Daarom werd al duchtig geïnvesteerd in <strong>de</strong> aanleg van nieuw.. of verbeterd.. fietspad<strong>en</strong>. Deze<br />
investering lever<strong>de</strong> al meer dan 600 kilometer uitstek<strong>en</strong>d.. fietspad<strong>en</strong> op.<br />
(Uit Vlaan<strong>de</strong>r<strong>en</strong> in beweging)<br />
69