Kristien Bruggeman, Dorien Piessens, Matthias Wille, Sophie ... - Habe

Kristien Bruggeman, Dorien Piessens, Matthias Wille, Sophie Vertongen : Lesvoorbereiding
Datum: 07/05/2008
Studierichting: 2 de graad ASO, Economie, 2 de jaar
Lesonderwerp: Markt en Marktprijs
Situering in het leerplan:
• Leerplan van het gemeenschapsonderwijs
• 2 de graad
• Algemene Economie
• Leerplandoelstelling 9 : De economische dynamiek: de markten
o 9.1: Markt en Marktprijs
9.1.4: vraagcurve
9.1.5: aanbodcurve
9.1.6: marktmechanisme
• Leerplannummer: 2006 /155
• Nummer inspectie: 2006 / 68 // 1 / J / SG / 1 / II / / D /
Voorkennis:
Een specifieke voorkennis voor economie en boekhouden is niet vereist.
De leerlingen van de 1ste graad, basisoptie ‘Moderne wetenschappen’ of basisoptie ‘Handel’
beschikken reeds over een initiërend inzicht in de basisbeginselen van de economie. Leerlingen die
uit een andere basisoptie komen, hebben nog geen voorkennis.
Leerplandoelstelling:
• het begrip vraagcurve omschrijven en grafisch voorstellen
• het begrip aanbodcurve omschrijven en grafisch voorstellen
• met behulp van de wet van vraag en aanbod het totstandkomen
van de marktprijs verklaren (marktmechanisme) door gebruik te
maken van vraag- en aanbodschema’s
Leerdoelen:
• Kennis:
K1: begrip vraagcurve omschrijven
K2: begrip aanbodcurve omschrijven
• Vaardigheden:
V1: de vraagcurve grafisch voorstellen
V2: de aanbodcurve grafisch voorstellen
V3: met behulp van de wet van vraag en aanbod het totstandkomen van de marktprijs
verklaren door gebruik te maken van vraag- en aanbodschema’s
• Attitudes:
A1: leerlingen leren samenwerken: naar elkaar luisteren, leren samen tot een oplossing
komen

ONDERWIJS- EN
ONDERWIJS- EN
DIDACTISCHE
TIJD
LES 1
LEERDOEL LEERACTIVITEITEN LKR
praktische zaken
* voorstelling, naamkaartjes, uitdelen
LEERACTIVITEITEN LLN
HULPMIDDELEN
5’
van de bundel
Instap: producenten en
consumenten
* via een onderwijsleergesprek
ontdekken leerlingen wie of wat handopsteking
consumenten en producenten zijn
* De rol van consumenten en
producenten wordt verder
LLN vullen pag. 1 van de bundel in bundel
verduidelijkt a.d.h.v. oefeningen.
* de oefening wordt klassikaal
oefening oplossen
10’
verbeterd
Probleemstelling Vraag en Aanbod
handopsteking bord
* verkenning van vraag en aanbod:
de klas wordt verdeeld in
consumenten en producenten
bundel
* De LKR legt het spel uit en roept LLN spelen het spel en noteren hun
10’ A1
nieuwe prijzen af
abstractie / vastzetting
prijs
* resultaten worden vergeleken en er LLN maken grafiek
wordt een afzonderlijke grafiek via aanduiding wordt door één van
gemaakt voor de producenten de LLN een grafiek aan bord
(aanbod) en de consumenten gebracht die indien nodig wordt bord
(vraag)
* LK doceert kort over vraag en
gecorrigeerd door andere LLN bundel
K1-K2 aanbod (omschrijving, verloop,
10’ V1-V2 eventueel verschuiving,...)
instap: marktprijs (evenwichtsprijs)
* LLN worden beurtelings aangeduid
5'
om de spelafspraken voor te lezen
analyse
voorlezen bundel
* ronde 1 (dit is de allereerste keer) LLN spelen spel
bundel, M&M's,
10' K1- K2
V3
A1
wordt gespeeld
munten

TIJD LEERDOEL
LES 2
10’ V1-V3
10’
K1-K2
V3
A1
10’ V1-V3
ONDERWIJS- EN
LEERACTIVITEITEN LKR
abstractie / vastzetting
* verzamelen van de gegevens van
producenten en consumenten
* op basis van deze gegevens wordt
een vraag –en aanbodcurve
opgemaakt
* gemiddelde prijs wordt berekend
* onderwijsleergesprek over het tot
stand komen van de marktprijs
(vergelijking gemiddelde prijs met
grafische oplossing)
analyse
* ronde 2 (miserie, miserie, miserie…!)
wordt gestart met het in groep
oplossen van de vragen
* de vragen worden klassikaal kort
besproken, de antwoorden worden
vergeleken
* deel twee van het spel wordt gestart
abstractie / vastzetting
* verzamelen van de gegevens van
consumenten (gegevens van
producenten zijn onveranderd)
* op basis van de gegevens worden
vraag –en aanbodcurve opgemaakt
* gemiddelde prijs berekenen
* onderwijsleergesprek:
-> vergelijken van de gevonden
oplossingen met de antwoorden op
placemat
-> vergelijken van de gevonden
oplossingen met grafiek
-> invloed van een verandering in de
vraag op de marktprijs
ONDERWIJS- EN
LEERACTIVITEITEN LLN
LLN geven hun gegevens op
LLN maken een grafiek op aan
de hand van de gegevens
LLN tekenen grafiek op bord
LLN berekenen gemiddelde prijs
handopsteking
LLN vullen bundel aan
LLN lossen vragen op met
placematmethode
handopsteking
LLN spelen het vervolg van
ronde 2
LLN geven gegevens op
LLN maken grafiek op a.d.h.v.
de gegevens
LLN tekenen grafiek op bord
LLN berekenen gemiddelde prijs
Handopsteking
Handopsteking
Handopsteking
DIDACTISCHE
HULPMIDDELEN
Bord
Bundel
bundel, M&M's,
munten
bord
bundel

TIJD LEERDOEL
10’
K1-K2
V3
A1
10’ V1-V3
ONDERWIJS- EN
LEERACTIVITEITEN LKR
analyse
* ronde 3 (Eten maar!) wordt gestart
met het in groep oplossen van de
vragen
* de vragen worden klassikaal kort
besproken, de antwoorden worden
vergeleken
* deel twee van het spel wordt gestart
abstractie / vastzetting
* verzamelen van de gegevens van
consumenten en producenten
* op basis van de gegevens worden
vraag –en aanbodcurve opgemaakt
* gemiddelde prijs berekenen
* onderwijsleergesprek:
-> vergelijken van de gevonden
oplossingen met de antwoorden op
placemat
-> vergelijken van de gevonden
oplossingen met grafiek
-> invloed van een verandering in het
aanbod op de marktprijs
ONDERWIJS- EN
LEERACTIVITEITEN LLN
LLN lossen vragen op met
placematmethode
handopsteking
LLN spelen het vervolg van ronde 3
LLN geven gegevens op
LLN maken grafiek op a.d.h.v. de
gegevens
LLN tekenen grafiek op bord
LLN berekenen gemiddelde prijs
Handopsteking
Handopsteking
Handopsteking
DIDACTISCHE
HULPMIDDELEN
bundel, M&M's,
munten
bord
bundel

TIJD LEERDOEL
LES 3
K1-K2
V1-V3
ONDERWIJS- EN
LEERACTIVITEITEN LKR
Abstractie en vastzetting
* LK overloopt de geziene stof van de
voorbije lessen, LK duidt LLN aan om
antwoorden te geven, toe te passen,
uit te leggen aan andere LLN
* LK geeft duidelijk aan wat LLN
moeten kennen en kunnen
ONDERWIJS- EN
LEERACTIVITEITEN LLN
LLN antwoorden, vatten samen,
passen toe, geven uitleg aan andere
LLN
DIDACTISCHE
HULPMIDDELEN
bundel
10’
Mogelijkheid tot vragen stellen
instap expertengroep
* de klas wordt verdeeld in groepjes
van 4
* de leerkracht geeft aan ieder
groepslid een tekst die aansluit bij het
onderwerp markt en marktprijs
bundel
3’ * de opdracht wordt uitgelegd
analyse
* iedere leerling bestudeert individueel
7'
zijn tekst
abstractie
* er worden nieuwe groepjes gevormd
waarbij iedereen die dezelfde tekst
gekregen heeft gaat samen zitten
LLN lezen individueel hun tekst tekst
V3
* deze expertengroepen wisselen hun LLN lossen de vragen op in de tekst
10’ A1
informatie uit en lossen vraagjes op
vastzetting
expertengroepen
werkbladen
*iedereen keert terug naar zijn Elke LLN legt aan zijn
oorspronkelijke groep
groepsgenoten uit waarover zijn
tekst handelt, wat er verandert is in
de markt, waarom de prijs gestegen, tekst
* LK evalueert het werken in
expertengroepen door gerichte vragen
te stellen aan alle groepsleden van alle
gedaald of onveranderd is gebleven werkbladen
K1-K2 groepen (dus niet enkel over de tekst LLN beantwoorden de vragen
V3
die LLN zelf in groep hebben
20’ A1
behandeld)

1. Inleiding
MARKT EN MARKTPRIJS
Als we iets willen kopen in de winkel, moeten we daar natuurlijk een prijs voor
betalen. Maar wie bepaalt deze prijs? Hoe komt die prijs tot stand? Dat zijn de vragen
die we ons stellen in dit hoofdstuk.
Om te beginnen maken we eerst kennis met de verschillende ‘spelers’ op de markt,
namelijk consumenten en producenten
1.1 Consumenten
Enig idee wie die consumenten zijn? En wat ze doen? Ben jij een consument?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Misschien rij jij af en toe het gras af om een centje bij te verdienen? Of heb je een
baantje in het weekend? Net als jij moeten alle andere consumenten een prestatie
leveren om een loon te krijgen. Na alle moeite die ze gedaan hebben om dat loon te
krijgen, willen consumenten natuurlijk zoveel mogelijk kopen met hun loon. Ze
proberen met andere woorden om het product dat ze graag willen, te kopen aan de
laagst mogelijke prijs. Als je er minder voor betaalt, kan je er immers meer van
kopen!
1.2 Producenten
Wie of wat zijn producenten dan? Geef enkele voorbeelden van producenten.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Producenten hebben natuurlijk ook een doel: winst maken. Als ze geen winst
maken, kunnen ze niet blijven produceren.
Bereken de winst die de volgende producent maakt bij gegeven prijzen:
AKP
(per stuk)
Aantal
gekochte
stuks
Totale
aankoop
prijs
10 20 20
15 15 20
5 50 15
25 5 30
AKP = aankoopprijs, VKP = verkoopprijs
VKP
(per stuk)
Aantal
verkochte
stuks
Totale
verkoop
prijs
Winst

2. Ontdekken van vraag en aanbod
Maar welke rol spelen consumenten en producenten?
Om dat te ontdekken, spelen we het volgende spel: de klas wordt onderverdeeld in twee
groepen, producenten en consumenten. Bedoeling van dit spel is dat elke producent bij een
gegeven prijs het aantal opgeeft dat hij wil verkopen tegen die prijs (= aangeboden
hoeveelheid); de consumenten op hun beurt geven bij die gegeven prijs het aantal op dat ze
willen kopen (= de gevraagde hoeveelheid). Gegeven is de “normale” prijs en de
aangeboden en gevraagde hoeveelheid bij die prijs. Aan jullie om te bepalen hoeveel je zou
willen kopen of verkopen bij een andere prijs...
!! De leerkracht roept de nieuwe prijs af, luister dus goed!!
!! Je geeft telkens een hoeveelheid op die tussen 1 en 10 ligt !!
Prijs Producenten
Consumenten
Aangeboden hoeveelheid Gevraagde hoeveelheid
3 5 5
In onderstaande tabel verzamelen we de gegevens van alle producenten en
consumenten:
Prijs Producenten
Aangeboden
hoeveelheid
3
3 x _______ =
Totaal
aangeboden
hoeveelheid
Consumenten
Gevraagde
hoeveelheid
3 x _______ =
Totaal
gevraagde
hoeveelheid

Aan de hand van de verzamelde gegevens, kunnen we nu twee grafieken maken: één
voor de producenten, en één voor de consumenten. Op de Y-as zetten we de
verschillende prijzen uit, de X-as vermeldt de aangeboden of gevraagde hoeveelheden.
* Producenten
AANBODCURVE
De rechte die we bekomen noemen we de aanbodcurve.
De aanbodcurve geeft ons een overzicht van de totale aangeboden hoeveelheid tegen
een bepaalde prijs van alle producenten samen.
De aanbodscurve wordt gekenmerkt door een stijgend verloop: hoe lager de prijs, hoe
minder de producenten geneigd zijn te verkopen, hoe hoger de prijs, hoe meer ze
willen verkopen.

* Consumenten
VRAAGCURVE
De rechte die we bekomen, noemen we de vraagcurve.
De vraagcurve geeft ons een overzicht van de totale gevraagde hoeveelheid tegen een
bepaalde prijs van alle consumenten samen.
De vraagcurve wordt gekenmerkt door een dalend verloop: hoe lager de prijs, hoe
meer consumenten van een product willen kopen, hoe hoger de prijs, hoe minder ze
zullen bereid zijn te kopen.

3. Marktprijs : het grote spel van vraag & aanbod.
We hebben nu gezien dat de twee voornaamste spelers op de markt de consumenten en
de producenten zijn. Maar we hebben nog steeds geen antwoord op onze vraag: wie
bepaalt de prijs van een product?
Om hierover een idee te krijgen, proberen we een marktsituatie na te bootsen: de klas
wordt opnieuw in twee groepen gedeeld: één groep consumenten, één groep
producenten en spelen we het Grote Spel van Vraag & Aanbod!
AFSPRAKEN
i) Producenten kiezen een vaste plaats, consumenten kunnen vrij rondlopen. Het
aantal verhandelde M&M’s bedraagt minimaal nul en maximaal tien. De prijs
kan variëren van 1 tot en met 5.
Bij elk onderdeel van het spel is een tabel voorzien waarin de producenten
vooraf noteren hoeveel ze wensen te verkopen tegen een bepaalde prijs.
Eenmaal het spel is gestart, noteren consumenten hoeveel M&M’s ze gekocht
hebben aan een bepaalde prijs.
ii) Consumenten krijgen hun loon van de leerkracht. Zij proberen met dat loon zo
veel mogelijk M&M’s te kopen.
iii) Bedrijven ‘kopen’ de M&M’s aan bij de leerkracht. Ze proberen zo veel
mogelijk M&M’s te verkopen aan de hoogst mogelijke prijs. Onderhandel dus
met de consumenten over de verkoopprijs van M&M’s!
iv) Consumenten en bedrijven eten geen M&M’s tijdens het spel, tenzij dat
uitdrukkelijk gezegd wordt!!
v) Bij ronde 2 en 3 worden telkens een paar vragen gesteld. Bij die rondes nemen
consumenten plaats bij een producent om in groep de vragen op te lossen.
Let op! Los deze vragen op volgens de placematmethode: ieder groepslid
denkt eerst zelf na over de vraag en schrijft dan zijn of haar antwoord op in
zijn “vakje”. Daarna vergelijken jullie de verschillende antwoorden, bespreken
jullie de verschillen en noteren jullie het “groepsantwoord” in de kader in het
midden van jullie blad. Nadat de vragen beantwoord zijn nemen we de tijd om
onze resultaten te vergelijken. Nadien spelen we het spel opnieuw om onze
antwoorden te controleren.

Ronde 1 : dit is de allereerste keer...
• Gegevens
Prijs Producent:
hoeveel wil je
verkopen?
1
2
3
4
5
• Grafiek
Totaal (alle
producenten)
Consument:
hoeveel heb je
gekocht?
Totaal
(alle
consumenten)
• Bereken de gemiddelde prijs voor een M&M (= het gewogen gemiddelde van alle
verkochte M&M’s)
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
• Hoe ontstaat de marktprijs?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

Ronde 2 : miserie, miserie, miserie ...!
De economie doet het niet goed! Consumenten krijgen nu maar de helft van het loon
dat ze daarnet ontvingen. Bij de producenten verandert niets, ze nemen dezelfde
getallen als bij de eerste ronde.
Los eerst volgende vragen op in groep (placemat-methode!)
i. wat is er veranderd op de markt? Heeft dit een invloed op de vraag of op het
aanbod?
ii. wat verwacht je dat er zal gebeuren met de verkoopprijs van M&M’s?
• Gegevens
Prijs Producent:
hoeveel wil je
verkopen?
1
2
3
4
5
Totaal (alle
producenten)
Consument:
hoeveel heb je
gekocht?
Totaal
(alle
consumenten)

• Grafiek
• Bereken de gemiddelde prijs per M&M
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
• Stemt dit overeen met de oplossingen die we daarnet gevonden hadden? Kan je één
of meerdere redenen bedenken voor deze verandering?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

Ronde 3 : eten maar!
Alle M&M’s die nu circuleren in je groep mag je verdelen en opeten – OPGELET
ELK BEDRIJF HOUDT 1 M&M OVER!!
De prijs van grondstoffen (suiker, pindanoten, cacao,...) die nodig zijn om M&M’s te
maken is zeer sterk gestegen. Hierdoor is de aankoopprijs van M&M’s meer dan
verdrievoudigd. De bedrijven besluiten om hun voorraden niet aan te vullen maar te
wachten tot de aankoopprijs van M&M’s terug gedaald is.
Los eerst volgende vragen op in groep (placemat-methode!)
i. Wat is er veranderd op de markt? Heeft dit een invloed op de vraag of op het
aanbod?
ii. Wat verwacht je dat er zal gebeuren met de prijs van M&M’s?
• Gegevens
Prijs Producent:
hoeveel wil je
verkopen?
1
2
3
4
5
Totaal
(alle
producenten)
Consument:
hoeveel heb je
gekocht?
Totaal
(alle
consumenten)

• Grafiek
• Bereken de gemiddelde prijs per M&M
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
• Stemt dit overeen met de oplossingen die we daarnet gevonden hadden? Kan je een
oorzaak aangeven voor deze verandering?
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________

Te kennen – te kunnen
☺ Begrip vraagcurve omschrijven
☺ Begrip aanbodcurve omschrijven
☺ De vraagcurve grafisch voorstellen
☺ De aanbodcurve grafisch voorstellen
☺ Met behulp van de wet van vraag en aanbod het totstandkomen
van de marktprijs
verklaren door gebruik te maken van vraag- en aanbodschema’s
Samenvatting
De prijs van een goed komt tot stand op de markt en wordt bepaald door de vraag naar en het
aanbod van het goed of de dienst.
Een marktvorm waar veel vragers en veel aanbieders zijn noemt men volkomen
concurrentie. In deze marktvorm is de concurrentie tussen de aanbieders het grootst.
De grafieken maken duidelijk wat er gebeurt als het aanbod of de vraag
verschuiven (=toenemen of afnemen), op een markt met volkomen concurrentie.
Deze beide grafieken verklaren dus de werking van de markt en hoe een evenwichtsprijs en
evenwichtshoeveelheid tot stand komen.
De vraag is de totale vraag van alle consumenten in de markt. Analoog is het aanbod het
totale aanbod van alle aanbieders in de markt.
De P op de y-as staat voor Prijs, de Q op de x-as staat voor Hoeveelheid. Het snijpunt van de
vraagcurve en de aanbodcurve bepaalt de evenwichtsprijs en de evenwichtshoeveelheid. Dit is
de hoeveelheid die zal verkocht worden tegen een welbepaalde evenwichtsprijs.
1) De Vraag.
De vraagcurve (V) kan 2 richtingen uit, ze kan toenemen of afnemen. Wanneer de vraag naar
een goed of een dienst toeneemt, verschuift ze naar rechts. V wordt dus V1. Bij gelijkblijvend
aanbod neemt dus de prijs van een goed toe. Evenwichtsprijs P wordt na de stijging P1. De
evenwichtshoeveelheid Q stijgt naar Q1. Het is ook mogelijk dat de vraag naar een goed of
dienst afneemt. Wanneer we weer vertrekken van de basisvraag V verschuift de vraagrechte
naar links, V2. We zien dat er een lagere evenwichtsprijs tot stand komt op de markt. Analoog
daalt ook de evenwichtshoeveelheid, want er wordt minder gevraagd.

2) Het Aanbod
Analoog met de vraag kan ook de aanbodcurve (A) van een goed of dienst toenemen of
afnemen, telkens weer met veranderingen van de evenwichtsprijs tot gevolg. Wanneer het
aanbod daalt, een verschuiving van A naar A1 zal de prijs stijgen. We zien dat P stijgt tot P1
en dat Q verschuift naar Q1. Het is eveneens mogelijk dat het Aanbod toeneemt, een
verschuiving van onze oorspronkelijke A naar A2. Deze verschuiving gaat gepaard met een
daling van de evenwichtsprijs en een stijging van de evenwichtshoeveelheid. Als de prijs zakt
wordt het goed goedkoper en gaan dus meer mensen aankopen. Dus Q stijgt.

Ben jij een expert?
o Ieder van jullie krijgt een tekst toegewezen. In totaal
zijn er 5 teksten maar de twee kleine tekstjes horen
samen.
o Vorm een groepje met 4 personen die dezelfde tekst
hebben.
o Eerst lees je de tekst individueel. (Vb: 2-2-2-2 )
o Vervolgens bespreek je de tekst binnen je groepje.
Samen proberen jullie de vragen op te lossen onder
aan de tekst.
o Als alle vragen opgelost zijn vormen jullie andere
groepjes. Ditmaal is het de bedoeling dat iedereen in
het groepje een andere tekst heeft. (1-2-3-4)
o Jullie leggen aan jullie (nieuwe) groepsgenoten uit
waarover jouw tekst ging en bespreekt met hen de
antwoorden.
o Opgelet! Andere groepsleden luisteren aandachtig,
want ook zij moeten later kunnen vertellen waarover
de tekst ging en wat de antwoorden zijn.
o Als alle teksten zijn besproken gaan we over tot een
klassikale verbetering.

1) Een vat ruwe olie kost voor het eerst meer dan
honderd dollar
De consument zal de stijgende olieprijzen niet alleen bij het autorijden of aan zijn
energiefactuur voelen. Olie zit verwerkt in tal van andere producten. Drankflessen en potjes
yoghurt worden gefabriceerd van plastics die van geraffineerde olie worden gemaakt. De
olieproducten polyol en isocyanaat worden gebruikt als vulling voor meubilair en bh's.
Hemden en bloezen bevatten nylon, een ander product met als basis olie.
Consumenten beseffen het misschien niet, maar olie zit ook in de chemicaliën die gebruikt
worden voor de aanmaak van lippenstift. Mensen poetsen hun tanden met olie; tandpasta
bevat verwerkte olie. Ook medicijnen bevatten olieproducten. Zelfs een broodje met kaas is
niet olievrij, want de toegevoegde geur- en smaakstoffen zijn op olie gebaseerd.
Natuurlijk gaat het maar om kleine hoeveelheden en hoeft de consument niet meteen te vrezen
voor forse prijsstijgingen. Maar prijsverhogingen komen er zeker aan. Een daling van de
olieprijzen is namelijk niet meteen in zicht. De vraag is zelfs of de prijzen ooit weer zullen
dalen. De voorspellingen van analisten zijn wat dat betreft somber. De reden daarvoor? Er is
te weinig olie voorhanden. Het aanbod kan de vraag niet bijhouden. De olieproducerende
landen slagen er niet in de energiehonger van de mondiale economie te stillen.
Alle signalen wijzen op een fysiek tekort aan olie. Het is dus niet zo moeilijk om te
voorspellen dat de prijs van een vat olie omhoog gaat : doordat het aanbod de vraag niet bij
kan houden, gaat de prijs van olie omhoog”
Niet het slechte winterweer of berichten over politieke onrust in olieproducerende landen
zoals Iran, Irak, Nigeria of Venezuela of het werk van speculanten zorgen voor hogere
prijzen, wel de explosief toenemende vraag uit China, India en Brazilië. De jongste tijd
hebben specialisten een beter zicht gekregen op vraag en aanbod en daaruit valt maar één ding
te concluderen: het aanbod kan de vraag niet bijhouden.
De ogen zijn dan ook gericht op de inspanningen die de olie-industrie doet om nieuwe
olievelden in gebruik te nemen. Een moeilijke klus. Nieuwe oliebronnen zitten diep onder de
zeebodem of onder het pakijs en kosten handenvol geld om te ontginnen. Ondertussen loopt
de productie uit gemakkelijk winbare olievelden terug...
Vrij naar “Een vat ruwe olie kost voor het eerst meer dan honderd dollar”, Johan Corthouts,
De Morgen, 5 januari 2008

Bespreek met je groep de volgende vragen:
• Over welke goederen/diensten gaat het hier?_____________________________
• Het aanbod is toegenomen /afgenomen / of hetzelfde gebleven?
____________________________________________________________________
• De vraag is toegenomen/ afgenomen /of hetzelfde gebleven?
____________________________________________________________________
• Wat zijn de gevolgen van deze verandering op de evenwichtsprijs van de goederen of
diensten?
_____________________________________________________________________
• Teken eerst de vraag en aanbodcurve. Geef dan de verandering op de markt grafisch
weer. Teken dus de nieuwe vraag en/of aanbodcurve en duidt de evenwichtsprijs en –
hoeveelheid aan.

2) Vergrijzing kan stijging woningprijzen temperen
De vergrijzing zal de volgende jaren nagenoeg zeker een einde maken aan de forse
prijsstijgingen van woningen. Dat stelt de studiedienst van de bank ING.
Heel wat babyboomers met een eigen woning zullen hun huis te koop zetten, terwijl er minder
jongeren op zoek zullen zijn naar een woning. Het aantal 25-tot 35-jarigen dat op zoek is naar
een woning zou tegen 2015 al met 100.000 verminderen en de jaren nadien nog meer. Meer
aanbod en minder vraag leidt in principe tot dalende prijzen. Maar omdat de markt niet
helemaal rationeel werkt, is het voorbarig om te stellen dat de prijzen effectief zullen dalen,
nuanceert ING.
ING waarschuwt wel dat de vastgoedmarkt er binnen tien à vijftien jaar sowieso helemaal
anders zal uitzien. De verbouwsector zou wel kunnen profiteren van het vrijkomen van het
oude woningbestand. Ook zijn er verschillen te verwachten per type: grote woningen voor
gezinnen met kinderen zouden minder in trek zijn, terwijl de woonvormen voor kleine
gezinnen populairder zouden worden.
De voorbije jaren steeg de prijs van vastgoed in ons land aan een razendsnel tempo. In enkele
jaren werden woningen zowat de helft duurder. Die evolutie werd aangewakkerd door de
historisch lage rente, goedkopere registratierechten en de eenmalig bevrijdende aangifte.
Sinds vorig jaar vertraagt de groei. Dat geldt trouwens in heel Europa. De hogere intrest geldt
als belangrijkste verklaring. In Duitsland en Ierland daalden de vastgoedprijzen zelfs al. ING
waarschuwt dat ook in België de voorzetting van historische prijsstijgingen "zogoed als
onmogelijk is op lange termijn".
De Morgen, 6 maart 2008

Bespreek met je groep de volgende vragen:
• Over welke goederen/diensten gaat het hier?_____________________________
• Het aanbod is toegenomen /afgenomen / of hetzelfde gebleven?
____________________________________________________________________
• De vraag is toegenomen/ afgenomen /of hetzelfde gebleven?
____________________________________________________________________
• Wat zijn de gevolgen van deze verandering op de evenwichtsprijs van de goederen of
diensten?
_____________________________________________________________________
• Teken eerst de vraag en aanbodcurve. Geef dan de verandering op de markt grafisch
weer. Teken dus de nieuwe vraag en/of aanbodcurve en duidt de evenwichtsprijs en –
hoeveelheid aan.

3) Zeeuwse Mosselen een derde duurder
De prijs voor Zeeuwse mosselen gaat in Nederland vanaf vandaag met ongeveer een derde
omhoog, zo laat de vereniging van de handelaars van Zeeuwse mosselen, de Mosselhandel',
weten. Ook in België zal de prijsstijging zich op korte termijn laten voelen. Door de grote
vraag naar Zeeuwse mosselen en de beperkte aanvoer, stijgen de inkoopprijzen op de veiling.
De Nederlandse mosselhandelaren voelen zich dan ook gedwongen om de verkoopprijs te
verhogen, aldus de Mosselhandel. "Dat zal met ongeveer een derde zijn, maar het kan ook
meer zijn", zegt secretaris Jaap Holstein. De kwaliteit van de mosselen is dit seizoen goed,
waardoor de vraag groot is. Het aanbod van Zeeuwse mosselen is echter te laag om aan die
vraag te voldoen. De vereniging is niet gelukkig met de hogere prijzen. "Er zijn alleen maar
verliezers. Het liefst zouden we een hoge aanvoer gekoppeld zien aan een goede kwaliteit",
besluit Holstein.
De Morgen, 18 juli 2007
Bespreek met je groep de volgende vragen:
• Over welke goederen/diensten gaat het hier?_____________________________
• Het aanbod is toegenomen /afgenomen / of hetzelfde gebleven?
____________________________________________________________________
• De vraag is toegenomen/ afgenomen /of hetzelfde gebleven?
____________________________________________________________________
• Wat zijn de gevolgen van deze verandering op de evenwichtsprijs van de goederen of
diensten?
_____________________________________________________________________

• Teken eerst de vraag en aanbodcurve. Geef dan de verandering op de markt grafisch
weer. Teken dus de nieuwe vraag en/of aanbodcurve en duidt de evenwichtsprijs en –
hoeveelheid aan.
3)Dreigend tekort aan chocolade
De bevoorrading van chocolade zou in de problemen kunnen raken als de vraag uit China
sterker groeit dan verwacht, meent Patrick De Maeseneire, de Belgische topman van het
Zwitserse bedrijf Barry Callebaut. Zijn uitspraken verschenen in de Zwitserse krant Le
Temps.
Het aanbod aan grondstoffen is vandaag nog voldoende groot om te beantwoorden aan de
groei van de wereldwijde vraag, een jaarlijkse toename met 3 procent.
Vooral in China en Oost-Europa wordt chocolade steeds populairder. Als die markten sneller
groeien dan verwacht, kunnen tekorten ontstaan omdat het drie à vier jaar duurt vooraleer
nieuwe cacaoplanten een bruikbare oogst opleveren. Barry Callebaut opende vorige week een
nieuwe fabriek in China.
luchthaven, die naar schatting met ongeveer 6,5 procent gegroeid is.
De Morgen, 16 januari 2008

Bespreek met je groep de volgende vragen:
• Over welke goederen/diensten gaat het hier?_____________________________
• Het aanbod is toegenomen /afgenomen / of hetzelfde gebleven?
____________________________________________________________________
• De vraag is toegenomen/ afgenomen /of hetzelfde gebleven?
____________________________________________________________________
• Wat zijn de gevolgen van deze verandering op de evenwichtsprijs van de goederen of
diensten?
_____________________________________________________________________
• Teken eerst de vraag en aanbodcurve. Geef dan de verandering op de markt grafisch
weer. Teken dus de nieuwe vraag en/of aanbodcurve en duidt de evenwichtsprijs en –
hoeveelheid aan.

4) Nog nooit zijn er zoveel flessen champagne
verkocht als dit jaar
Toenemende vraag leidt tot uitbreiding van champagneproducerende gemeenten
Revolutie in champagneland: om aan de toenemende vraag te voldoen mogen straks meer
gemeenten in Frankrijk champagne telen.
Oorzaak van de toenemende vraag is de stijgende populariteit van champagne in landen als
Rusland en China. Ook onder de 'vaste afnemers' neemt de vraag niet af.
Belgen zijn per hoofd de grootste champagnedrinkers ter wereld. Ons land importeerde vorig
jaar 9,3 miljoen flessen champagne. In de eerste vijf maanden van dit jaar waren dat 3,1
miljoen flessen. Dat is een stijging met 6,7 procent. Als die trend zich doorzet, wordt in 2007
gemakkelijk de kaap van 10 miljoen flessen gehaald. Dat zou een historisch record zijn.
Gemiddeld zou een volwassen Belg dan veel meer dan een fles per jaar drinken
.
Het aanbod kan de vraag dan ook nauwelijks volgen.
Om enigszins aan de toenemende vraag tegemoet te komen werd het basisquotum per hectare
dit jaar opgetrokken. Dat lag op 12.400 kilo druiven, maar boeren mochten ervoor kiezen
3.100 kilo extra te oogsten per hectare. Maar ook dat is niet voldoende.
Het Institut National de l'Origine et de la Qualité (INAO) heeft daarom in een preselectie al
veertig nieuwe gemeenten opgenomen waar straks nieuwe druivengaarden opgetrokken
mogen worden.
"Die uitbreiding is heel revolutionair", zegt Alain Bloeykens, organisator van de wijnbeurs
Megavino. "De champagnestreek is altijd een regio geweest die de champagneteelt heel erg
afbakende. De drank mocht enkel in hun streek verbouwd worden. Nu mag het plots wel
uitgebreid worden. Dat is werken met twee maten en twee gewichten." Onder andere in de
streek rond Troyes mag de schuimwijn straks geoogst worden.
Er vallen straks echter ook champagnegemeenten af.
Het is evenwel nog wachten of de soep echt zo heet gegeten wordt als ze wordt opgediend.
Volgens Bloeykens zijn al tal van gemeenten die straks niet meer tot het selecte kransje
behoren naar de rechtbank gestapt. Er staat dan ook veel op het spel. Een hectare met druiven
van gemiddelde kwaliteit levert ongeveer 14.000 euro per jaar op, als de kiloprijs van de
druiven 4,50 euro bedraagt.
Bloeykens houdt een tweeslachtig gevoel over aan het besluit om ook elders champagne te
verbouwen. "Het is een goede beslissing als je zo de prijs in de hand kunt houden. Aan de
andere kant is het afwachten of die nieuwe gemeenten op termijn even goede champagne
zullen leveren." Dat zal pas over vijftien à twintig jaar blijken.
De Morgen, 27 december 2007

Bespreek met je groep de volgende vragen:
• Over welke goederen/diensten gaat het hier?_____________________________
• Het aanbod is toegenomen /afgenomen / of hetzelfde gebleven?
____________________________________________________________________
• De vraag is toegenomen/ afgenomen /of hetzelfde gebleven?
____________________________________________________________________
• Wat zijn de gevolgen van deze verandering op de evenwichtsprijs van de goederen of
diensten?
_____________________________________________________________________
• Teken eerst de vraag en aanbodcurve. Geef dan de verandering op de markt grafisch
weer. Teken dus de nieuwe vraag en/of aanbodcurve en duidt de evenwichtsprijs en –
hoeveelheid aan.