Pyle in die Hand van die Held - Kanaan Ministries

Amanda Buys se Geestelike Dekking
Hierdie is ‘n produk deur Kanaän Bedieninge, ‘n nie-winsgewende
bediening onder die dekking van:
• El Shaddai Christelike Kerk, Durbanville
Pastoor Ken Turner
• Biblisches Glaubenszentrum Ludwigsburg
Pastor Karl-Heinz Gunther, Duitsland
• Hatfield Gemeente, Vaaldriehoek
Pastoor Edward Gibbens
• Intercessors International
Noël Bell, Australië
Daar is geen kopiereg op hierdie materiaal nie. Geen gedeelte van
hierdie materiaal mag egter gereproduseer en/of aangebied word vir
persoonlike gewin nie. Alle regte van hierdie materiaal word
voorbehou om die Koninkryk van die Here Jesus Christus
ALLEENLIK te bevorder.
Gepubliseer deur:
Kanaan Bedieninge
Vir verdere inligting of die plaas van ‘n bestelling, kontak ons asb. by:
Posbus 15253 John Vorsterrylaan 27
Panorama Plattekloof Uitbr. 1
7506 Parow 7500
Kaapstad Kaapstad
Suid-Afrika Suid-Afrika
Tel.: (+27) (021) 930 7577
Faks: (+27) (021) 930 7070
E-mail: kanaan@iafrica.com
Webblad: www.kanaanministries.org
Kantoorure: Maandae tot Vrydae, 9vm – 3nm.
2

INLEIDING
INHOUDSOPGAWE
Die Belangrikheid van Ouerwees 4
DEEL I:
Verbondenheid – Die Fondasie van Lewe 4
DEEL II:
Ontwikkel ‘n Goddelike Karakter 14
Ontwikkel karaktertrekke: 21
1. Ontwikkel Selfbeheersing en Verantwoordelikheid 21
2. Leer jou Kind om te Leef in die Regte Wêreld 28
3. Ontwikkel Gawes en Talente 37
4. Verbind met God 41
Berei hulle voor vir Volwassenheid 44
Ontwikkelings-funksies 45
Samevattend in Slotsom 51
3

INLEIDING
“Pyle in die Hand van ‘n Held”
Ps. 127:4
DIE BELANGRIKHEID VAN OUERWEES:
Die mens het nie ouerskap ontwerp nie, God het. Sy rol in ons lewens is dié van
‘n Ouer-kindverhouding, Sy volk, vir ewig. Hy het ons lief en wil ons versorg en
ontwikkel. Hy wil hê dat ons Hom noem: “Vader”.
Om ouer te wees, is een van die mees belangrike take wat God aan enigiemand
kan gee. Kinders is ‘n groot seën en erfenis. Deur ouerskap, gaan die mensdom
voort deur die eeue en die beeld van God word openbaar in elke nuwe geslag.
Ouerskap is ‘n REUSE taak. Een van die elemente van kindskap, is
afhanklikheid. Afhanklikheid definieër ‘n kind. Kinders kyk op na, en benodig
hul ouers vir al daardie dinge wat hulle nie aan hulself kan voorsien nie.
Deel I:
VERBONDENHEID – DIE FONDASIE VAN LEWE
Verbinding is die kapasiteit om met God te kan assosieër, asook met ander, om
dus met iets buite onsself te kan verbind. Wanneer ons daardie verbinding
maak, word goeie dinge aan mekaar oorgedra, soos empatie, troos,
waarheid, bemoediging.
Verbondenheid bring warmte, betekenis en doel in die
lewe. Reeds in die baarmoeder is jou kind ontwerp vir
verbintenis. Wanneer die kind die baarmoeder verlaat, is
jou kind in ‘n toestand van isolasie, angs en woede. Hy is
algeheel alleen in sy ervaring, met geen goeie dinge binne
of buite hom nie. Geboorte is ‘n traumatiese ervaring en die
proses van verbondenheid (kalmering en vertroeteling), help die baba om die
goeie wat in die verhouding bestaan, te ervaar.
Ons is van nature geisoleerd, wantrouig en bang om uit te reik. Verhouding bring
ons uit daardie natuurlike geneigdheid van ons om onverbonde en
selfversorgend te wees. Wanneer iemand liefde ervaar en goed behandel word,
verbind hy met die persoon wat hom liefhet, en behandel hom goed. Hy leer om
ander lief te hê en goed te behandel.
4

Mattheus 7:12: 12 ”Alles wat julle dan wil hê dat die mense aan julle moet doen,
net so moet julle aan hulle ook doen; want dit is die wet en die profete.”
‘n Verbonde persoon het die strukture binne homself om ‘n morele mens te word.
Verbondenheid is nie die mens se idee nie, maar God s’n. Om jou kind se
vermoë tot verbinding te ontwikkel, is van die grootste belang. Al die take van
die lewe berus op een of ander wyse daarop hoe verbonde ons is aan God en
andere. Kinders wie emosioneel verbonde is op gesonde wyses, is sekerder van
hulself. Hulle soek nie gedurig bevrediging nie. Hulle reageer op dissipline.
Hulle kan mislukking hanteer. Hulle neem goeie, morele besluite.
Die verbonde kind is nooit sonder ‘n uitweg om die bronne van die lewe by
te kom nie. Die verbonde kind kyk binne homself na wat hy het om te voorsien,
en gaan dan na God of ander vir die res. Die onverbonde kind word gelaat om
vir homself te veg, en het nie voldoende bronne om die lewe op sy eie te hanteer
nie.
DIE GEBOORTEPLEK VAN VERBONDENHEID
Interaksies tussen moeder en kind beinvloed ‘n kleintjie se ontwikkelende
neurologiese strukture aansienlik. Die letterlike bedrading van ‘n kleintjie se
brein, insluitende die basiese funksies soos denke, ingesteldheid teenoor die
wêreld, waarneming en beoordeling, hang af van die moeder-kind verhouding.
Drastiese ontwrigting van hierdie verbondenheid binne die eerste maande na
geboorte, kan ‘n kind se hele lewe affekteer. ‘n Kleintjie se basiese oorlewing
hang af van verhouding. God bring ‘n kind sover om Hom te vertrou, reeds
terwyl hy nog moedersmelk drink. (Ps 22:9). Die blote aksie van leer om die
goedheid en voeding van die bors in te neem, berei die baba voor om God se
liefde en sorg in te neem. Die kind wat toegelaat word om emosioneel afhanklik
te wees van ‘n betroubare, liefdevolle ouer, vorm ‘n sekuriteit van sy eie a.g.v.
die versekering van die moeder se stabiliteit. Soos ‘n kind sy moeder se liefde
internaliseer, voel hy veilig genoeg om die wêreld met vertroue te ontdek. Die
eerste jaar van lewe is dus krities vir die ontwikkeling van verbondenheidsmoontlikhede
in ‘n kind.
5

LEER BASIESE VERTROUE EN BEHOEFTE
Jou kind moet leer dat om in ‘n verhouding te staan, die beste
manier van lewe is.
Basiese vertroue is jou kind se vermoë om die wêreld van
verhoudings te sien as dat daar genoeg goedheid vir hom
is. Die eerste paar maande van lewe, is hy nie baie bewus
van moeder as ‘n aparte persoon nie.
Hy is baie bewus van warmte en goedheid en begin vertrou dat
hierdie warmte en goedheid altyd daar sal wees as hy dit nodig het.
Hy leer dat om uit te reik en te verbind, die moeite werd is en dat dit redelik veilig
is om dit te doen. Kinders wie ‘n basiese vertroue gevestig het, neig om
hoopvolle mense te wees – goeie verhoudings sal hulle altyd onderhou.
HEG WAARDE AAN VERHOUDINGS
Kinders moet nie alleen sien dat verbondenheid goed is nie, maar ook dat om
gespesifiseerde mense in hul lewens te hê, ook positief is.
Een aspek van volwassenheid is dat ons in staat is om ander se liefde en
opoffering vir ons te bepaal en waardeer. Dit skep belangrike eienskappe soos
‘n dankbare hart teenoor andere en die vermoë om die mense wat ons reg
behandel, op te soek en met hulle te verbind.
Indien ‘n kind nie geleer word om mense te waardeer nie, mag hulle ander dalk
net gebruik vir hul eie gerief en dan van hulle ontslae raak. Hierdie mense
beweeg sommer net uit verhoudings wanneer dit hulle pas en hulle veroorsaak
groot pyn en verlies oral rondom hulle.
Hulle het geleer dat verhouding slegs vir hulle gerief bestaan, en dat die ander
persoon geen gevoelens of regte het nie. Of, wanneer hulle opgegroei het,
sukkel hulle dikwels om veilige mense te kies. Hul gebrek aan begrip mag
veroorsaak dat hulle belê in mense wat onverantwoordelik, sjarmant, misleidend,
of beherend van aard is.
Help jou kind om ‘n mens-georiënteerde persoon te word.
Praat met hom en luister na hom. Help hom om te
praat oor hoe julle oor mekaar voel. Toon waardering
vir die goeie dinge wat hy doen. Vereis waardering
van hom. Laat jou kind besef hoe sy reaksies jou
affekteer. Indien sy gesindheid jou gevoelens seermaak of jou kwaadmaak,
vertel dit aan hom. Laat hom weet dat jy nie sal toelaat dat jy met disrespek of
skadelike gedrag behandel wil word nie.
6

INTERNALISEER LIEFDE
‘n Belangrike mylpaal vir jou kind, is om in staat te wees om homself te troos
wanneer jy nie daar is nie. Om hierdie onafhanklikheid te bereik, moet jy verskuif
vanaf ‘n eksterne teenwoordigheid in sy lewe, na ‘n interne een. Jou kind se baie
ervaringe van veiligheid en volhouding, kombineer oor ‘n tyd tot ‘n stabiele,
interne, verstandelike en emosionele verteenwoordiging van jou.
Ten tye van eensaamheid, spanning, verlies of konflik, kan jou kind op hierdie
beeld terugval, en vertroos, stabiel, geliefd en gestruktureerd voel. Hy kan dan
hierdie prentjie gebruik om probleme op te los en besluite te neem.
Die taak om ‘n interne ouer te hê, word volgens ideaal, voltooi teen
ongeveer drie jaar, maar ontwikkel deur die hele lewe. Hy ervaar
nie hierdie ouer binne homself nie, maar as ‘n deel van sy self.
Nie: “Mamma is lief vir my, dus is ek orraait.”
Maar: “Ek is ‘n geliefde persoon, en ek is orraait.”
Daar is geen plaasvervanger vir die baie, baie liefdevolle
ervarings wat jou kind met jou het, en wat geinternaliseer moet
word nie. Voorsien baie geleenthede wanneer jy daar is vir sy
behoeftes. Soos hy ontwikkel, moedig hom geleidelik aan om te
skep vanuit daardie interne liefde, sonder dat jy al die tyd daar
hoef te wees. Dit help hom om meer onafhanklik te word. Om in sy eie bed te
slaap, homself te voer, baba-oppassers, ens., is alles deel van hierdie proses.
ONTWIKKEL KAPASITEIT VIR VERLIES
Wanneer ons iemand of iets verloor wat ons liefhet, word ons gekonfronteer met
die realiteit van die lewe in ‘n gevalle wêreld, een waarop die meeste van ons nie
werklik voorbereid is nie. Sukses in die lewe behels dat daar ook geleer moet
word om verlies te kan hanteer.
Verbonde kinders leer om te protesteer, te rou en hul verliese op te los. Kinders
moet verbind met mense en dinge, sodat, wanneer hulle iets verloor, hulle hul
hartseer gevoelens na hierdie mense kan bring, wie hulle sal help om te laat
gaan dit wat hulle verloor het. Wanneer kinders nie
verbind nie, kan verskeie slegte dinge gebeur. Hulle
devalueer dit wat hulle verloor het met: “Ek wou in
elk geval nie daardie pop gehad het nie.”
Hulle mag protesteer: “Maar ek wou dit gehad het!”
Hulle mag chronies rou: “Ek sal altyd daardie pop
mis.”
7

‘n Kapasiteit vir verlies, help kinders om die wêreld te aanvaar soos dit is. Dit
help hulle ook om mense wat hulle mis, lief te hê en te waardeer. Huil en
hartseer is ‘n deel van hierdie proses en ‘n teken van ontwikkeling. Simpatiseer
met jou kind se verlies. Help hom om goeie dinge te waardeer, maar help hom
ook om te protesteer, te laat gaan en verliese op te los. Die kapasiteit om oor ‘n
verlies te kan rou en aan te beweeg na die rou-proses verby is, is ‘n teken van
volwassenheid.
ONTWIKKEL GESLAGSROLLE
Wanneer kinders ontwikkel in hul voorskoolse jare, begin hulle leer hoe om met
mense van dieselfde geslag en die teenoorgestelde geslag te verbind, en wel op
verskeie maniere. Klein seuntjies wil almal graag wees soos, en meeding met
Pa; klein dogtertjies doen dieselfde met Ma. Meisies wil met hul pa trou, en
seuntjies met hul ma. Ouers moet help om hierdie intense gevoelens van hul
kinders,’ in toom te hou’ en te struktureer.
Mamma moet haar seun herverseker van haar liefde vir hom, en terselfdertyd
aan hom vertel: “Ek is met Pappa getroud, dus is ek nie meer beskikbaar nie.
Maar jy sal later in staat wees om iemand spesiaal te vind, net vir jouself.” En
Pappa moet sy seun se mededingende gesindhede teenoor hom aanvaar en
daarmee handel.
VERWANT MET DIE WERELD
Kinders gebruik verhoudings as ‘n springbord van veiligheid, waarvandaan hulle
die wêreld van voorskool, speletjies, verbeelding, sport en sy gelykes ontdek.
Ouers moet luister na, en sin help maak uit die baie belangstellings wat die kind
het. Verbinding help kinders om uit te sif waarvan hulle hou en nie hou nie.
ONTWIKKEL GEE EN NEEM
‘n Verhouding vra gee en neem. Hierdie vermoë ontwikkel gedurende die vroeë
skooljare. Die ander persoon bestaan nie net vir die kind nie, en het ook
behoeftes wat vervul moet word in hierdie verhouding. Verhoudings kos iets.
Indien beide partye hul verantwoordelikhede in die verhouding
nakom, sal dit goed gaan en albei sal groei. Indien die kind
hierdie verbintenis slegs sien in terme van sy eie belange, sal hy
erge konflik met mense ondervind later in die lewe. Beloon jou
kind vir, en plaas grense op, sy betrokkenheid in die dag,
welsyn en gevoelens van ander gesinslede as ‘n basiese
verbindings-verantwoordelikheid. “Wanneer jy jou storie vertel
het, vra die ander persoon uit oor sy dag.” Moenie slegte en
selfsugtige gesindhede beloon nie. Wanneer hy nie enige
belangstelling toon in ander nie, laat hom die gevolge daarvan
dra. Wedersydse liefde vereis oefening en ervaring.
8

LEER OM ONSELFSUGTIG TE GEE
Die mees volwasse verbondenheids-vaardigheid is om onselfsugtig te kan gee –
gee vanuit besorgdheid vir ‘n ander, sonder om aan jouself te dink. Dit is die
essensie van God se liefde. Om onselfsugtig te kan gee, het geen ander agenda
nie, geen ander motief, behalwe die welsyn van die ander.
Grootword is nogal ‘n selfgesentreerde taak. ‘n Kinderagtige persoon is dikwels
‘n selfgesentreerde persoon. ‘n Kind moet met die gemak leer wat hulle self
ontvang het.
2 Kor. 1: 3-4 “3 Geseënd is die God en Vader van onse Here Jesus Christus,
die Vader van ontferminge en die God van alle vertroosting,
4 wat ons troos in al ons verdrukking, sodat ons die wat in allerhande
verdrukking is, kan troos deur die vertroosting waarmee ons self deur God
getroos word.”
As jy onselfsugtige liefde (nie martelaarsliefde, maar ‘n liefde gebaseer op vrye
en goedgeaarde keuse) aan jou kind toon, bied jy aan hom die brandstof om dit
terug te gee op ‘n sekere punt. Beloon hom wanneer hy meegevoel betoon met
sy vriende. Laat hom sien dat jy ‘n onselfsugtige gewer is, en moedig dieselfde
eienskap in hom aan. Jy is besig om te bou aan sy hegtings-kapasiteite sodat hy
waarlik ‘n liefdevolle persoon kan wees, en dit is die hoogste roeping.
HOE HEGTING PLAASVIND
Spesifieke take skep die vermoë om te verbind. Die kind het sy
taak en die moeder (of primêre versorger) het hare. Hierdie twee
take werk saam om die kind te help om in staat te wees om
verbintenisse met mense te maak.
Die kind moet die realiteit ervaar dat verhouding goed is en dat dit
die nodige elemente van lewe bring.
Wanneer jou kind dit emosioneel leer, struktureer hy sy bestaan om verhouding
te soek om hom te onderhou. Hy word verhoudings-georiënteer i.p.v. selfgeoriënteer.
9

Die moeder se taak is om haar kind te nooi vanuit isolasie na verhouding. Dit
neem baie ervaringe voordat dit vrug dra. Die moeder tree op en reageer
teenoor die kind op ‘n manier wat pasgemaak is tot sy besondere situasie en
behoefte. Sy gee noukeurige aandag aan haar kind se verskillende maniere van
huil, sodat die nodige behoefte aan troos, warmte, doekomruiling of veiligheid
beantwoord kan word. Hy leer dat om na buite uit te reik om hulp, die dinge sal
bring wat hy nodig het.
Alles hierdie is ontwerp om die kind te help om nie slegs liefde in te neem nie,
maar ook liefde waar te neem as ‘n goeie ding – iets om na te streef in die lewe.
DIE KIND SE TAKE
Behoeftes dryf ons tot risiko-verbinding. Vanaf geboorte, soos ‘n sneller vir
aksie, is jou kind ontwerp om die ongerief te ervaar van wat genoem word
“behoefte toestande”. Wanneer hy eensaam, bang, angstig, seer of honger is,
moet hy op ‘n sekere manier reageer op hierdie ongerief. Hy sal dalk huil, kerm
of roep om hulp. Die kind neem die inisiatief deur te protesteer, uit te reik en die
ouer se aandag te trek. Moenie die waarde van ‘n gehuil of -kerm onderskat nie.
Hierdie is die primêre seine waarop ‘n kind sy ongerief aan die wêreld
kommunikeer.
Kinders groei in verbintenis deur beide verhoudings- en funksionele behoeftes te
ervaar.
Verhoudings-behoeftes is dit wat bevredig word deur die verbintenis self
(gemak, aanmoediging, liefde en toegeneentheid). Verhoudings-behoefte
ervarings is waardevol om verbondenheid aan jou kind te leer.
Funksionele behoeftes mag verhouding insluit, maar word hoofsaaklik bevredig
deur “doen”. Funksionele behoefte-ervarings help die kind om te leer dat uitreik
die goeie meebring.
Verhouding is altyd belangriker as funksie.
Die kind se taak is om lank genoeg te protesteer totdat hulp opdaag.
‘n Kind het baie leë plekke binne hom. Hoe jonger hy is, hoe leër is hy. Een van
sy hooftake in die eerste jaar is om liefde in te neem deur duisende liefdevolle
ervaringe. Soos sy moeder hom optel, vertroetel, vashou en voed, internaliseer
hy letterlik die liefde wat hy nodig het om lewend te bly.
Hoe ouer die kind, hoe minder het hy nodig van Ma en Pa, omdat sy vroeëre
ervaringe ‘n interne bron van vertroosting en voeding bied.
10

‘n Kind ontvang nie die goeie passief nie. Hy gaan uit om dit te vind en reageer
dan aktief op liefde. Hy ervaar liefde, neem dit in, voel meer geliefd en veilig, is
dankbaar daarvoor, gee die dankbaarheid terug en gebruik die liefde om te groei
en sy take in die lewe uit te voer.
Niks is meer aktief en vereis meer inisiatief en aktiwiteit as verbintenis nie. Dit
vereis baie harde werk.
DIE OUER SE TAAK
As versorgers en die bron wat die meeste van hul kind se behoeftes ontmoet,
moet ouers aktief daar wees vir verbindings-behoeftes. Ouers moet ingestel
wees en bewus wees van die kind se emosionele behoeftes-toestande. Veral in
die baba-stadium, het ‘n kind geen vertroue dat enigiemand daar sal wees om
hom uit sy penarie te help nie. Ongemak en pyn dryf hom daartoe om te huil.
Dit roep die ouer tot aksie om met die kind te verbind in die lewe, en hom te wys
dat daar iemand buite homself is wat hom gemaklik sal maak en onderhou.
Ouers moet die basies leë, liefdelose en impotente situasie
van hul kind verstaan, en genoeg tyd en energie gee om
die kind te vul met hulself. Hoofsaaklik voorsien ‘n kind se
moeder hierdie behoeftes gedurende die eerste
lewensjaar.
Wanneer moeders koud en afsydig is, reageer
kinders dikwels ook met koudheid. Eers sal hulle
protesteer. Dan gaan hulle oor in wat genoem word
wanhoop en dan in afsydigheid. Kinders word dan
stiller en minder lollerig. Eintlik is hulle in die
moeilikheid, omdat hulle koud geword het teenoor die liefde wat
hulle nodig het. Hulle het hulself losgemaak van die lewe self. Om te reageer op
die kind se behoeftes, is ‘n voltydse werk gedurende die eerste stadiums. Dit is
uitputtende en veeleisende werk, omdat sy alles wat sy het, gee aan iemand wat
niks het en niks teruggee nie.
‘n Moeder moet onthou om verbind te bly met liefdevolle, warm, ondersteunende
volwassenes gedurende hierdie tyd, omdat sy gedreineer kan raak en dan bly sit
sonder emosionele bronne vir haarself en die baba.
Nog ‘n aspek van reaksie op ‘n kind se behoefte, is voorspelbaarheid. Kinders
is nie stabiel van binne nie. Hul emosies word nie gereguleer nie en hulle het
geen sin van sekuriteit en veiligheid nie. Hulle is in ‘n voortdurende toestand van
woeling van binne. Die volgehoue “daar wees” van die ouer, voorsien ‘n
struktuur wat die kind begin kalmeer en troos. Hy is in staat om hierdie struktuur
in te neem en daarin te rus, en te leer dat daar ‘n orde in hierdie verbintenis is.
11

Inkonsekwensie hier, loop dikwels uit op angstige of teenstrydige gedrag in die
kind. Hierdie kind sal dikwels klouerig wees wanneer die moeder die kamer
verlaat, maar dan weer wegtrek wanneer sy terugkeer. Die kind is vasgevang in
die dilemma van om iemand te benodig wat betroubaar is; hy het nie die vertroue
dat sy nie weer sal weggaan wanneer sy uiteindelik terugkeer om sy behoefte
aan te spreek nie. Jou kind benodig verbintenis vir sy isolasie, pyn, alleenheid
ens.
Hy benodig antwoorde, voorstelle, raad en probleem-oplossing vir sy
funksionele behoeftes. Hy besit nie die vermoë om die een van die ander te
onderskei nie. Jou taak is om seker te maak dat jou kind leer dat verhouding
voorkeur geniet bo enigiets anders. Help hom verbind deur begrypend, warm, ‘n
goeie luisteraar en vol meegevoel te wees.
Empatie (meegevoel), is ‘n kritiese vermoë vir karakter-ontwikkeling – om die
pyn of benoudheid van ‘n ander te voel – ‘n ervaring wat die een na die ander
dryf om troos te bied. Empatie is meer as ‘n intellektuele waardasie van iemand
se probleem; dit ontstaan diep binne ons siel. Empatie sê vir die kind, “Jy is nie
alleen nie; jy is geliefd en word verstaan.”
1) Deur bloot te verbind, kan, wat soms as ‘n funksionele probleem voorkom,
oplos bv. die kind kerm om buite te speel gedurende sy huiswerk-tyd.
Troos hom met empatie en begrip; hy sal wel rustig raak en sy huiswerk
klaarmaak. Wees ook bewus van die geneigdheid om verhoudingsprobleme
funksioneel op te los, bv. 1) ‘n moë ma plaas ‘n bottel in die
behoeftige baba se mond; 2) Pa gee ‘n eensame kind ‘n speelding
waarmee hy homself kan vermaak; 3) jy wil begryp word, maar
i.p.daarvan ontvang jy ‘n lesing.
VERBIND SONDER INBREUK MAAK
Maak verbintenis aantreklik deur aan jou kind ‘n sekere hoeveelheid vryheid en
emosionele ruimte te bied. Kinders se verbindings-behoeftes is nie konstant nie.
Die meeste behoeftes kom in siklusse voor. Wanneer jy die behoefte vir
vertroosting en verbintenis vervul het, is die intense nabyheid bevredig en die
kind sal probeer om weg te kriewel. Die kind gebruik die brandstof van liefde om
in veiligheid sy wêreld te begin ontdek. Indien die ouer nie-oortredend is, sal die
kind vry voel om weer terug te beweeg na die verhouding, sonder vrees dat hy
versmoor sal word. Kinders met oortredende ouers ervaar verhouding as
beherend of verstrikkend. Hulle sal dan slegte dinge toeskryf aan nabyheid –
dit vernietig vryheid. Hulle sal soms reageer deur emosioneel toe te maak en na
binne terug te trek om weg te kom van die verhouding. Of hulle sal kwaad
wegtrek in rebellie van ‘n ouer wat hulle te styf vashou.
12

Oortredende ouers veroorsaak dat kinders baie worstel met intimiteit as hulle
volwassenes is. Hulle ervaar nabyheid as iets wat hulle wil vernietig, skend of
gevange hou en hulle is nie in staat om die verbintenis wat hulle aangebied word,
te aanvaar nie. Liefde soek nie selfbevrediging nie (1 Kor 13:5). Liefde begeer
die vryheid van die ander. Dit soek nie om homself te vertroos nie, maar die
ander. ‘n Goeie ouer bied aan, maar vereis nie verbintenis wat die kind nie
nodig het nie.
‘n Ouer wat self tekorte in verbintenis het, mag probeer om sy
afhanklikheidsbehoeftes te verkry deur sy kind. Indien jy nabyheid vereis om jou
eie behoeftes te vervul, sal dit vryheid inhibeer en die kind van ervaring beroof –
liefde kan dan iets word wat die kind vrees, i.p.v. soek. Help om ‘n verbintenisfondasie
binne hom te bou wat hom sy lewe lank sal onderhou.
13

Deel II
DRIE BELANGRIKE BESTANDDELE NODIG OM GODDELIKE KARAKTER IN
ONS KINDERS TE BOU: GENADE, WAARHEID EN TYD
ONTWIKKEL ‘N GODDELIKE KARAKTER
Ontwikkeling van jou kind se karakter, behels altyd twee elemente:
1. Ontwikkeling: Afrigting deur ervaring en oefening.
2. Internalisering: Neem daardie ervaringe na binne om deel te word van
sy persoonlikheid.
Lering dra inligting oor van een na ‘n ander. Maar lering alleen maak nie die
kind “eie”, of neem verantwoordelikheid vir die inligting nie.
Daar is twee soorte “weet” in die Bybel:
1. “Ons moet die waarheid ‘weet’ (of verstaan) om vry te wees” (Joh 8:32).
2. Adam het Eva “geken” (of ervaar op ‘n intieme en persoonlike manier)
(Gen 4:1)
Jou kind moenie slegs verhouding, verantwoordelikheid en om mikpunte te stel,
verstaan nie, maar ook hierdie werklikhede ervaar op ‘n intieme, persoonlike
manier.
Die aktiewe woord vir hierdie deel van karakter-ontwikkeling, is ervaring.
Ons groei van dit waarin ons betrokke is, bv. jy kan nie leer fietsry deur dit in
‘n boek te lees nie; jy moet op die fiets klim. Net so, voorsien karakter “beouering”
‘n rykdom van ervaringe wat die kind leer van realiteite soos verhouding,
verantwoordelikheid en vergifnis. Jou kind moet aktief betrokke wees in
ontwikkeling op alle stadia van die lewe. As ‘n beginner in karakter, begin hy as
‘n wantrouige, onverantwoordelike, selfgesentreerde wese. Soos hy ervaringe
van karakter afrigting waarneem oor tyd, begin sy vermoëns om te verbind,
verantwoordelikheid te neem en aan ander te gee, geleidelik toeneem en uitbrei.
DIE BESTANDDELE VAN GENADE EN WAARHEID
Genade beteken “guns”. Genade-vervulde mense is goed vir mekaar; hulle is
“vir” iemand en nie teen hom nie.
Ware genade word nie verdien nie; dit word vryelik gegee uit liefde.
14

Die baie vorme en kwaliteite van genade sluit in:
• Goedheid
• Empatie
• Vergifnis
• Meegevoel
• Begrip
• Voorsiening
• Liefde
• Hulp
Waarheid is die posisie van betroubaarheid en geloofwaardigheid. Dit is
uiteindelik realiteit. Indien ons in waarheid lewe, doen ons wat reg is. Die baie
vorme van waarheid sluit in:
• Moraliteit
• Standaarde
• Verwagtinge
• Evaluasies
• Oordeel
• Konfrontasie
• Dissipline
• Grense
• Eerlikheid
• Integriteit
Wanneer ‘n ouer slegs genade gee, sal die kind waarskynlik daartoe neig om
homself te laat glip wanneer daar verwagtinge aan hom gestel word. In sy
binneste het hy ‘n liefdevolle stem geinternaliseer wat sê, “Dis alles reg. Alles is
nog reg, selfs al het jy nie gedoen wat jy veronderstel was om te doen nie.” Dit
ignoreer realiteit.
Wanneer ‘n ouers slegs waarheid gee, kan die kind ly onder die aansprake van
‘n kritiese gewete, en nooit in staat wees om genoeg te doen nie, en homself
gedurig dreig met skuld, vrees en selfs woede teenoor sy onvolmaakthede.
Indien hy aggressief is, kan hy rebelleer teen sy ouers se hardheid.
INTEGRASIE
Een mikpunt van ouerskap is om genade en waarheid te integreer. Reeds van
die begin af moet ouers hul kind liefhê en terselfdertyd grense en strukture
voorsien. Hulle moet liefdevol en ferm wees. Hulle moet goed wees vir hom,
maar van hom verwag om sy deel te doen. Hulle moet meegevoel en vergifnis
toon, maar van die kind verwag om te verander en verantwoordelik op te tree.
Sag op die persoon, maar hard op die saak.
15

Genade vestig en behou die kwaliteit van die verhouding en waarheid voeg
rigting by vir die groei en struktuur van ‘n kind se gedrag en optrede. Genade
bewys aan ‘n kind dat hy/sy geliefd is. Waarheid lei hom/haar in wat om te doen
en wat om te word.
WAAR HET HIERDIE TWEE DINGE ONTSTAAN?
In die begin het God die mens geskape na Sy beeld en gelykenis.
Weer en weer beskryf die Bybel God as ‘n Wese van genade en waarheid,
guns en geregtigheid. Soos God hierdie kwaliteite uitleef en dit deurgee na ons
as Sy skepsele, moet ons dit ook uitleef. Ons moet die liefde hê wat ons
verhoudings in die lewe onderhou en die waarheid wat ons lei na veiligheid en
goeie optrede.
Ons is nie gebore met hierdie kwaliteite ten volle ontwikkel nie. Ons is slegs
gebore met die potensiaal vir hierdie kwaliteite. Die kwaliteite van genade en
waarheid moet ontwikkel en binne ons geinternaliseer word sodat die potensiaal
‘n realiteit kan word. Om wyses te ontwikkel “wat groei of uitbreiding”
veroorsaak. Ouers moet kinders help groei en hul kapasiteite vir genade en
waarheid help uitbrei.
Soos jy jou kinders liefhet en dissiplineer, stel ook vereistes en voorsien gevolge,
troetel en leer, en help hulle om deur mislukking te kom en dit in lering om te
swaai – dan sal jou kinders groei deur ervaring.
Kinders het meer nodig as ervaring en oefening. Hulle het nodig om genade en
waarheid te internaliseer. Soos ouers genade en waarheid modelleer, neem
kinders hierdie kwaliteite vir hulself as deel van hul persoonlikhede; genade en
waarheid is vir altyd gegraveer in die bedrading van hul verstand om hulle deur
die lewe te lei. Genade en waarheid word die “stemme” daarbinne wat hulle
aanmoedig deur hul dag, hulle help om hoop te ervaar, asook liefde en vergifnis,
en korrigeer hulle wanneer hulle verkeerd doen en niemand oor hul skouer kyk
nie. Hierdie kwaliteite bring gepaste druk mee oor die behoefte om werk klaar te
kry, of die behoefte om nie gewete en standaarde te oortree nie, en dit word die
brandstof wat hulle aandryf op hul pad.
Wat eens buite was, is nou binne. Indien ‘n kind troos, vergifnis, en
bemoedigende stemme hoor, en indien hy hierdie dinge ervaar in sy
verhoudings, sal hy hierdie kwaliteite as deel van sy sisteem hê, en dit sal hom
lei deur sy lewe. Indien hy korreksie, dissipline, instruksie, konfrontasie in
waarheid en nagevolge ontvang, sal hy die waarheid en realiteit hê om hom te lei
om volgens hierdie standaarde op te tree. Maar, hy sal nie in staat wees om dit
bymekaar te plaas indien hy dit nie saam ervaar het nie. Moenie aan hulle
genade gee sonder waarheid nie, en omgekeerd.
16

Laat hulle ontdek dat realiteit, die waarheid, eintlik vir hulle is en nie teen hulle
nie. Genade bewys aan hulle guns en waarheid wys hulle dat realiteit ‘n
werklikheid is en hoe om dit te leef.
DIE TYDFAKTOR
KWANTITEIT TYD
Kinders is lewende organismes, soos plante. Hulle
groei die voortdurend in ‘n aaneenlopende proses.
Dus, indien kinders groei, moet iemand liewer seker
maak dat hierdie groei in die regte rigting plaasvind.
Voorbeeld: Wanneer ‘n druiwestok geplant word, is
die rigting waarin dit groei, sowel as die
gesondheid van die plant, jou verantwoordelikheid.
Indien jy dit ignoreer, sal groei steeds plaasvind en
skade veroorsaak aan jou buurman se eiendom!
Kinders sal groei, maar sonder jou sal hulle in hul eie
rigtings groei. Jou kinders kan eindig as oortreders, en
gaan na plekke waar hulle nie behoort te wees nie, en skade aanrig. Sommige
stik en versmoor hulself in hul eie groei.
Net soos ‘n ongesnoeide wingerdstok verstrengel kan raak in sy eie takke, so
kan kinders so opgeneem word in hulself dat hulle nie in staat is om dit te
hanteer nie. Hulle raak depressief, hulle onttrek en is vreesagtig, of ly aan ‘n
gebrek aan selfvertroue. Hulle mag hul dalk wend tot die misbruik van een of
ander middel of ‘n ander manier om die lewe te hanteer. Dus, die eerste rede
hoekom kwantiteit tyd belangrik is, is dat groei voortdurend moet plaasvind, en jy
gedurig daar moet wees tydens die proses. Dit neem baie tyd en jy kan nie tyd
“oorslaan” nie.
Die tweede rede hoekom kwantiteit tyd belangrik is, is dat aangesien kinders
dinge van die buite-wêreld internaliseer terwyl hulle groei, jy voortdurend
betrokke moet wees om die dinge wat hulle internaliseer, te monitor.
Die kwantiteit liefde en dissipline wat jy moet gee, moet gemetaboliseer word oor
tyd met die kind. Dit moet ingeneem, verstaan en omgedraai word in
neurologiese strukture in die brein, toegepas word in die liggaam deur ervaring,
gekorrigeer word deur daardie ervaring, her-internaliseer word op ‘n ander
manier en meer brandstof gegee word om dit te konsolideer. Hierdie proses
neem groot hoeveelhede tyd van die ouer in beslag. Jy kan dit nie alles binne ‘n
“kwaliteit” oomblik gee nie, omdat die kind dit dan nie oor die verloop van ‘n
proses gebruik nie.
17

Die derde rede hoekom kwantiteit tyd belangrik is, is dat kinders moet groei in
verhouding met ‘n ander persoon ten einde karakter te kan ontwikkel. Jou kind
moet al die aspekte van homself in verhouding met jou, ervaar:
• Behoeftes
• Swakhede
• Kwesbaarheid
• Seer
• Hartseer
• Woede
• Krag
• Mislukking
• Talente
• Opinies
• Beslistheid
• Eerlikheid
• Seksualiteit
Om ‘n nuwe vermoë, gewoonte of morele lering te internaliseer, is ‘n proses –
een wat onkunde, mislukking en ongehoorsaamheid aan die kant van die
kind, en dissipline, aanmoediging en lering van die kant van die ouer behels.
DIE PROSES
1. Stel kinders voor aan die werklikheid. Hulle moet geleer word, óf ‘n
konsep, reël of gedrag moet aan hulle gewys word voor hulle dit verstaan.
Kinders wat geleer word deur woede, ontwikkel angs, vrees en
onsekerheid.
2. Laat kinders toe om die realiteitsgrens van hul vermoëns te bereik.
Kinders sal nie altyd slaag wanneer hulle iets nuuts probeer nie. Hulle sal
dit nie die eerste keer regkry nie; hulle sal dalk nie die eerste keer
gehoorsaam wees nie. Mislukking is deel van die proses.
3. Verander die mislukking. Wanneer ‘n kind misluk of gedissiplineer word,
is daar gewoonlik ‘n emosionele komponent aan die gebeurtenis
gekoppel. Sommige mislukking en dissipline maak seer. Die kind mag
dalk hartseer of kwaad wees. In sulke gevalle moet die ouer simpatiseer
met die kind en sy gevoelens akkommodeer. Simpatie en
akkommodasie is noodsaaklik in hierdie proses, omdat dit die ouer se
emosionele verbintenis met die kind herbevestig en hom uiteindelik
oorhaal na die kant van realiteit en waarheid. Empatie help die kind om te
identifiseer met die grens of die realiteit van sy optrede. In teenstelling,
kan woede, skuld en skaamte hom distansieër van die werklikheid wat hy
moet internaliseer.
18

4. Help die kind om met die realiteit te identifiseer. Indien die kind voel dat
hy begryp en liefgehê word terwyl hy die realiteit van die optrede sien – is
hy gereed om met realiteit te identifiseer. Hy sal die realiteit van die reël
inneem, sowel as die konsep of die nodige groeistap vir die vermoë en
vorentoe beweeg. Dit word deel van hom: “O, ek sien.”
5. Bemoedig jou kind om weer te probeer. Dit neem langer as een dag om
te leer. Hulle moet die kennis wat hulle opgedoen het in die mislukking,
absorbeer, en binne hulself aanpassings maak. Dan probeer hulle weer.
Die proses van regstelling, metabolisering en internalisering word herhaal.
Hierdie stappe van lering vind plaas binne ‘n spesifieke siklus van gebeure binne
‘n sekere tyd. Dit is hoekom ouerskap tyd neem en nie op “afstandbeheer” kan
plaasvind nie.
Ouers moet ook verstaan hoe ‘n kind tyd gebruik om ‘n volwasse persoon te
word. Mens kan nie iets afhandel “voor sy tyd” nie, bv., jy kan nie ‘n baba leer
lees nie, omdat die leesvermoë pas by skoolgaande ouderdomme. Jy kan ook
nie voorskoolse kindertjies leer van uitgaan of afsprake nie; dit pas by die
tienerjare.
Moenie dink dat jy beter kinders gaan hê as jy hulle sou druk om dinge vroeër te
leer nie. Ouers wat hul kinders druk, is meer besorg oor hulself en hul gevoelens
van hoogmoed en prestasie as wat goed is vir die kind.
Kinders mag dalk nog nie gereed wees vir dit wat jy van hulle verwag nie; jy kan
hulle skade aandoen indien jy van hulle verwag om dinge te doen waarvoor hulle
nog nie gereed is nie.
GROOTWORD:
Oor die algemeen, ontwikkel kinders op ‘n voorspelbare roete:
DIE EERSTE JAAR
‘n Kind vorm ‘n band met sy ouers en leer vertrou. Hy moet ‘n gesonde
afhanklikheid vestig en leer dat om deel van ‘n verhouding te wees, ‘n
goeie ding is. Soos die baba leer om stewig te bind, ontwikkel hy fisies
en kognitief. Hy spandeer meeste van sy eerste lewensjaar daaraan
om sy behoeftes vervul te kry en uit te vind dat hy geliefd is. Mens kan nie
‘n baba bederf deur hom te veel lief te hê nie! Hou hom dikwels vas en
bied vertroosting vir sy ongemak. Ontmoet sy behoeftes, want hy is
algeheel afhanklik en hulpeloos.
19

DIE TWEEDE JAAR
Dissipline en taal kom op die toneel. Nou leer die kind om ‘n aparte
persoon te wees, raak meer beweeglik, en loop later. Hy vind uit wat
beperking is. Hy voeg “nee” by sy woordeskat en jou taak is om te
leer hoe om daarop te reageer. Jy moet teenwoordig wees vir jou
kind terwyl hy onafhanklikheid leer, en hy moet in staat wees om
na jou toe terug te hardloop om sy behoefte aan sekuriteit aan te vul.
Wees beskikbaar vir jou kind en gee hom tyd om sy
ontwikkelende outonomie te toets. Wanneer hy te ver gaan of
iets doen wat jy hom geleer het om nie te doen nie, bied aan hom ‘n
beperking. Maar onthou, hy leer nog net, laat hom dus genoeg ondervinding
toe om te weet wat hy verkeerd doen voordat hy gedissiplineer word.
Kort daarna vind ‘n kind uit dat jy nie alles vir hom gaan doen nie, en hy moet
regkom met ‘n paar méér reëls en strukture. Hy begin leer van morele waardes,
sowel as die verskil tussen hom en sy gesinslede. Speel word belangrik – dis is
sy manier “om kantoor toe te gaan”.
Gedurende die kinderjare, is ‘n groep baie belangrik. ‘n Kind moet leer hoe om
in ‘n groep te opereer. In die skooljare, leer ‘n kind vinnig vaardighede en sosiale
gedrag aan. Iewers anders behalwe in sy huis, leer hy behoorlike gedrag en
baie nuwe vaardighede en aktiwiteite.
Adolessente begin amper weer van vooraf lewe. Onafhanklikheid is nou op ‘n
heel ander vlak. Seksualiteit begin blom. Afsprake en verhoudings met die
teenoorgestelde geslag is aan die orde van die dag. Die kind bevraagteken
sy/haar morele waardes en etiek. Die drukgroep word ‘n kragtige invloed en nou
moet die ouer nie slegs riglyne bied nie, maar ook begin om te laat gaan.
Een rede hoekom ouers nie té veel té gou moet verwag van kinders nie, is dat
daar kritieke tydgleuwe bestaan vir sekere take van ontwikkeling. Die algemene
denkrigting is dat kinders nodig het om deur hierdie stadiums te gaan op die
regte tyd, omdat vensters oopgaan op ‘n sekere tyd gedurende ‘n kind se
ontwikkeling. Voorbeeld: Sekere areas van die brein ontwikkel teen sekere
ouderdomme en ‘n kind moet ouderdoms-toepaslike ervaringe hê om te pas by
daardie veranderinge in die brein. Indien vashou en binding ontbreek of
aangejaag word, is dit moeiliker vir ‘n kind om “later daarvoor op te maak”. Of,
indien dissipline te laat kom, kan kragtige woede buite beheer ontwikkel en ‘n
langdurige persoonlikheidstrek word.
Laat jou kind toe om te wees wie hy nodig het om te wees op daardie tydstip, en
moet hom nie forseer om ouer te wees as wat hy is nie. Laat jou kinders toe om
die volle tydlyn te beleef wat God vir hulle ontwerp het. Indien ons ongeduldig is,
sal ons probeer om “volwassenheid” te oes voordat ons kind nog ryp is daarvoor.
Moenie jou kind aanjaag nie; geniet die proses van opgroei en volwassewording.
Geniet hulle, want, voordat jy dit besef, is hulle groot – en dit gebeur so vinnig!
20

INTEGRASIE
Integreer tyd met genade en waarheid: GENADE + WAARHEID oor verloop van
tyd = GROEI.
Om genade en waarheid te gee vir ‘n naweek of eenkeer per maand, sal nie
werk nie. Om net waarheid te gee oor ‘n tyd, sal ook misluk. Dit is ‘n tronk. Om
net genade te gee oor ‘n tyd, is ook ‘n ramp.
‘n Kind moet weet jy is aan sy kant = GENADE.
Hy moet weet jy sal aan hom realiteit bied = WAARHEID.
Hy benodig dit elke dag, vanaf geboorte tot in sy laat tienerjare – geniet dit!
ONTWIKKEL KARAKTERTREKKE
1. ONTWIKKEL SELFBEHEERSING EN VERANTWOORDELIKHEID
Verantwoordelikheid bring liefde in beweging
Elke ouer wat omgee, wil hê dat sy/haar kind goed moet doen in die lewe – ‘n
goeie werk, finansieël suksesvol, eerlik, hardwerkend, ens.
Die sleutel tot al hierdie kwaliteite is verantwoordelikheid. Die kind wat leer dat
verantwoordelikheid sy vriend is, sal ‘n voorsprong in die lewe hê.
Verantwoordelikheid se definisie: Die kapasiteit om eiendomsreg te neem oor
jou eie lewe. Verantwoordelike mense is baie meer geneig tot sukses in hul
verhoudings, werk en ‘n missie in die lewe. Hulle wag nie dat iemand anders
hulle suksesvol maak nie. Hulle gaan tot aksie oor en vind oplossings vir hul eie
probleme.
Kinders is altyd besig om aan iets te “werk”. Dit is die ouer se taak om te help
dat hul tyd en energie gestruktureer word in aktiwiteite wat verantwoordelikheid
ontwikkel.
Kinders wat ‘n verantwoordelikheidssin ge-internaliseer het, is ook vry om goeie,
morele besluite te neem. Verantwoordelikheid lei tot vryheid – om op te tree
volgens hul waardes, i.p.v. te reageer op hul giere en onvolwassenheid.
Om verantwoordelik te wees, laat die lewe beter verloop. Onverantwoordelikheid
lei tot slegte resultate.
21

Wanneer hulle voor die versoeking te staan kom om seks buite die huwelik te
beoefen, dagga te rook, ens., is hulle al vir geruime tyd daaraan gewoond om hul
eie vrye keuses te maak op ander gebiede. Hulle is nie gevangenes van hul eie
impulse of minagting van outoriteit nie. Omdat hulle hul vryheid verdien het, is
hulle vry om “nee” te sê vir slegte dinge.
Keuses en inligting is wel baie belangrik, maar ‘n kind moet selfbeheersing,
uitstel van bevrediging en die stel en ontvangs van grense beoefen voordat hy
die goeie kan kies en die slegte kan weier.
Die primêre funksie van verantwoordelikheid is om liefde in aksie te plaas. Ons
is hier om die liefde te bring wat God aan die wêreld bied – ons beskerm, deel en
groei hierdie liefde deur verantwoordelikheid. Ons ontwikkel dit deur goeie werke
te doen.
Verhouding is die rede vir bestaan. Verantwoordelikheid is die manier om dit
teweeg te bring en verhouding te beskerm.
Verantwoordelikheid hou liefde lewend! Wedersydse vertroue, respek, eer en
integriteit hou liefde gesond en gevoed.
Van die begin af, het die lewe bestaan uit liefde en werk. Gen 1:28: “Wees
vrugbaar en vermeerder en vul die aarde, onderwerp dit. heers oor.....” Hulle
was verantwoordelik vir sekere take.
Verantwoordelike mense het baie vaardighede ontwikkel:
• Besluitneming
• Probleem oplossing
• Wees eerlik, selfs wanneer dit seermaak
• Struktureer liefde
• Neem inisiatief
• Besit selfbeheer
• Weerstaan boosheid
• Vry om te kies
• Neem eienaarskap vir sy eie foute en leer daaruit
• Doen goeie dade
• Is aktief betrokke
• Volhardend
• Leef volgens waardes
• Gaan in konflik ter wille van regverdigheid en geregtigheid
• Besit integriteit en waardes
• Beskerm die swak en onderdruktes
22

Binding/verbinding en verantwoordelikheid moet saamgroei op dieselfde wyse as
waarop liefde en waarheid saamgaan. Voorbeeld: Baie kinders wat baie geheg
is aan die ouers, is onverantwoordelik, onbetroubaar en heeltemal buite beheer.
Hulle onderbreek gedurig volwassenes se geselskap met hul eie eise.
Groot probleem! Van die begin af het die kind geen belang daarin om
verantwoordelik te word nie. Kinders kan nie die waarde daarin sien om
verantwoordelikheid te neem vir ‘n probleem nie. Hulle is sonder selfbeheersing.
Hulle neig om ander te beheer, en hulle manipuleer hul ouers om hul sake vir
hulle uit te werk.
DIE ROL VAN GRENSE
Om grense te stel, is ‘n sentrale deel daarvan om ‘n verantwoordelike karakter in
jou kind te ontwikkel. Grens-ervaringe vergroot die kind se vermoë om ‘n eerlike,
verantwoordelike persoon te wees. Jou grense word die struktuur wat die
kind moet internaliseer en sy eie moet maak.
Om verantwoordelikheid te leer aan jou kinders, vra vier kwaliteite: Liefde,
waarheid, vryheid en realiteit.
1. Liefde
Kinders leer verantwoordelikheid net vanuit ‘n posisie waar hulle liefde ervaar.
Jy moet ‘n emosionele alliansie met jou kind vorm voordat hy enige sin vir
verantwoordelikheid sal ontwikkel. Die kind moet weet dat selfs wanneer jy en
hy verskil, jy “vir” hom is – vir sy welvaart, veiligheid, beste belange en groei.
Daar is twee redes hiervoor:
1.1 Verantwoordelikheid is fyn verweef met waarheid. Waarheid is dit
wat feitelik bestaan. Verantwoordelikheid is ons ingesteldheid tot dit
wat bestaan. Wanneer ons die waarheid verstaan, is ons
verantwoordelik dus om aandag te skenk aan daardie waarheid. Om
jou kind aan te sê om iets te doen wat hy nie wil nie, stel die realiteit
duidelik dat jy en jou kind twee verskillende mense is, met verskillende
agendas en begeertes in die lewe. Sonder die brug van liefde en
verbondenheid tussen julle, sal jou kind vervreemd en ge-isoleerd voel
van jou. Daar sal geen warmte wees om hom te help om hierdie
verskille te verdra nie. Jou kind moet weet dat, alhoewel julle twee
apart is, julle verenig is in veilige liefde
1.2 Verantwoordelikheid en gevolge maak jou kind bewus van wet en
straf. Van nature is mense “anti-wet”. Ons wil nie blootgestel wees
aan reëls en nagevolge nie. Ons protesteer altyd eers teen hierdie
realiteit. Die aansprake van die wet maak ‘n persoon kwaad. Kinders
het ‘tantrums’, kerm, tart outoriteit of sê: “Dit is nie regverdig nie!” Of
hulle ontwikkel innerlike skuldgevoelens en verdoem hulself.
23

Vanuit jou oogpunt gesien, is hierdie ervaring dissipline wat leersaam is.
Vir die kind, is dit straf, wat veroordeel. Liefde is die enigste manier
waarop jou kind die ‘wet’ in jul verhouding sal kan verdra. Liefde maak dit
reg om te protesteer teen die wet, maar leer steeds om by die reëls te
hou. Liefde bevry die kind van selfveroordeling wanneer hy misluk. Reëls
sonder verhouding lei tot rebellie.
Simpatiseer en toon meegevoel met jou kind se worsteling om ‘n
verantwoordelike karakter te ontwikkel. Sy woede, rebellie of gekerm mag dalk
hard wees op jou, maar jou kind is self in baie pyn – dit is hoekom hy protester.
Begin om genade en waarheid te integreer in jou eie karakter terwyl jy hom begin
help om verantwoordelikheid te neem.
Jou kind mag jou en jou liefde dalk verwerp wanneer jy aan verantwoordelikheid
begin werk. Kinders neig om die boodskapper met die verantwoordelikheids-les,
te skiet. Dit maak die kind seer om jou te haat, maar dit is alles deel van die las
van ouerwees. Bly in aanraking en en kontak met jou kind.
2. Waarheid
Liefde is noodsaaklik, maar dit is ‘n onvoldoende kwaliteit vir
karakterontwikkeling. Dit is nie genoeg om die kind veilig en verbind te laat voel
nie. Hy moet ook die waarhede besef van sy verantwoordelikheid en pligte in die
lewe ten einde te leer, uit te voer en dit te internaliseer.
Waarheid word die struktuur waarvolgens hy sal loop soos hy die reëls van die
lewe leer, bv. bied aan jou kind keuses (ouderdoms-toepaslik natuurlik!). Kinders
van 2 tot 4 jaar oud, kan help om die wasgoed te sorter. ‘n Hoërskool leerling
behoort in staat te wees om een keer per week ‘n ete te kan kook, terwyl ‘n kind
in tweede graad kan leer om skottelgoed te was.
Indien jy onderverwag, sal jou kind ‘n onderpresteerder en onvolwassene wees.
Indien jy oorverwag, sal jou kind oorweldig en ontmoedig wees.
Maniere om die reëls van die lewe doeltreffend oor te dra:
• Baseer reëls en verwagtinge op jou waardes
• Wees doelbewus, nie reaktief nie. Moenie riglyne plant wanneer jy kwaad
is nie
• Tik die reëls en sit dit op kennisgewingsborde, ens., om duidelik sigbaar te
wees
• Roep gesinsvergaderings byeen sodat almal die reëls kan ken
• Onderskei tussen universele en spesifieke reëls: Universele reëls is op
almal van toepassing, bv. behandel elkeen met respek; spesifieke reëls is
uniek vir elke individu.
24

3. Vryheid
Liefde en waarheid alleen leer nie verantwoordelikheid nie. Vryheid is die kern
van die aanleer van verantwoordelikheid. Vryheid alleen laat jou kinders toe om
hul keuses vir hulself te ervaar. Dit is nie genoeg om die reëls te ken nie; jou
kinders moet ook vry wees om die reëls te oortree.
Vryheid word benodig om die volgende redes:
3.1 Verantwoordelikheid is onmoontlik sonder vryheid. Jou kind moet vry
wees om te weier om jou te gehoorsaam. Indien jou kind moet
gehoorsaam, groei sy karakter nie. Vryheid behels die hele persoon. Ons
moet God liefhê met ons hele hart, siel en verstand. Hierdie algehele
oorgawe aan God kom vanuit ‘n vrye keuse, waarin ons die koste en
voordele verstaan. Wanneer jou kind vir jou ja sê, is dit met sy hele
persoon. Vryheid is in die kern van jou verhouding met God. Ons is vry
om ons te onderwerp aan of Hom te verwerp. Vryheid is die pryskaartjie
van liefde.
3.2 Liefde en veiligheid word vernietig sonder vryheid. ‘n Kind wat nie vry is
om jou reëls te verwerp nie, leef in vrees. Indien jy jou kind kan dwing
om hom aan jou te onderwerp, is dit heel moontlik omdat hy bang is om
jou liefde te verloor, of vir verlating, aanval en verwerping. Hierdie vrees
kan nie saam met liefde en liefdevolle keuses bestaan nie (“volmaakte
liefde dryf die vrees buite” – 1 Joh 4:18).
3.3 ‘n Kind benodig vryheid sodat, wanneer hy verkeerd sou kies en die
gevolge dra, hy na homself sal kyk as die probleem, en nie na jou nie.
Wanneer ‘n mag van buite ons beheer, kan ons blaam en
verantwoordelikheid eksternaliseer. Die kind moet na homself kyk as die
bewerker van sy eie keuses. Voorbeeld: ‘n Driejarige sal nie haar
boontjies eet voordat sy nie ‘n rede het nie. Die kuns van ouerskap is om
vir haar die regte rede te gee. “Jy kan my nie dwing nie.” Stem heeltemal
met haar saam: “Jy is reg, ek kan nie. Maar ek kan jou nagereg terughou
totdat jy uit vrye wil besluit om jou boontjies te eet”.
3.4 Realiteit/strukturerings gevolge. Om verantwoordelikheid te ontwikkel,
moet nagevolge aan die kind gestruktureer word. Die ouers moet die
regte wêreld soveel as moontlik uitwys ten einde die kind te help
internaliseer hoe die dinge daarbuite werk. Voorbeeld: Wanneer hy
selfsugtig of gemeen is en realiteit werk soos gewoonlik, verloor hy
vriende en ander goeie dinge. Realiteit, soos God dit ontwerp het, is jou
kind se vriend. Realiteit aanvaar dat jou kind nie sal gehoorsaam nie.
Deur grense te toets, is hoe ‘n kind leer opgroei en verantwoordelikheid
neem. Om die grense te toets – en oor te steek – is jou kind se werk!
Die ouer se werk is om aan die ander kant van die lyn te staan en dinge
vir hom onaangenaam te maak wanneer hy dit oortree.
25

Wanneer ‘n kind ‘n grens ervaar, ‘n verlies of ander pyn, begin hy die
waarheid internaliseer dat dit seermaak om onverantwoordelik op te tree,
en dat verantwoordelike optrede goeie dinge meebring. Om vir hom die
realiteit te bring dat gevolge gedra moet word, help hom om eienaarskap
vir homself te neem en selfbeheersing te vestig. Gevolge moet nie bloot
as ‘n bedreiging voorgehou word nie. Moenie nagevolge voorstel wat jy
nie gewillig of in staat is om uit te voer nie, anders sal jou kind die realiteit
internaliseer, “Indien ek nie verby die dreigemente kan kom nie, kan ek
steeds uitstel om my lewe as my eie probleem te sien”. Om deur te sien,
is alles. Bereken die koste en wees voorbereid vir baie toetsing van die
grense wat jy bepaal het.
Effektiewe nagevolge is:
• So na aan natuurlike gevolge as wat moontlik is.
• Toepaslik tot die kind se ontwikkelingsvlak, bv. ‘n bestuurderslisensie op
18 – hy moet bewys wat hy ontwikkel genoeg is en behoort dit nie net te
kry omdat hy die ouderdom bereik het nie.
• Toepaslik in graad. Laat die straf by die oortreding pas.
• So gou moontlik toegepas. Dit lei die kind om onmiddellik sy keuse te
koppel aan die gevolg met minder inmenging van ander gebeure oor tyd.
• Liefde. Verlies aan liefde is nie die nagevolg nie. Die verbintenis moet
in plek bly (selfs indien die kind van sy verbintenis aan jou onttrek).
• So spesifiek moontlik. Wat, wanneer, vir hoelank? “Jy gaan jammer
wees!” is maar ‘n vae dreigement.
• Buigsaamheid. Verander grense en gevolge soos die kind
verantwoordelikheid neem en ontwikkel. Soos die kind die grense en
gevolge internaliseer, kan jy hulle verslap en aanbeweeg.
Die vier verantwoordelikheids bouers, nl. liefde, waarheid, vryheid en
realiteit, werk almal saam om ‘n lerings- en internaliserings omgewing vir
jou kind te skep.
DIE VRUG VAN VERANTWOORDELIKHEID
1. Eienaarskap
Jou kind se oriëntasie tot die lewe begin verander. Om sorg te dra vir sy
probleme, kyk hy minder na jou en meer na homself. Hy het nog steeds baie
liefde en verbondenheid nodig, maar hy begin eienaarskap neem vir sy eie
gedrag, gesindhede en emosies.
26

2. Selfbeheersing
Eienaarskap lei tot selfbeheersing. Soos jou kind volgehoue, toepaslike gevolge
ervaar, neem hy die struktuur in. Hierdie struktuur help hom om deur impuls
probleme te werk, asook uitstellery, gebrek aan konsentrasie, buie en veel meer.
Hy kry meer selfvertroue en is minder afhanklik van jou.
3. Vryheid
Soos jou kind selfbeheersing ontwikkel, skep hy die spasie in sy kop om
volwasse te dink oor sy keuses. Selfbeheersing help hom om voorraad te neem
van wat hy moet en nie moet doen nie. Dit is ‘n ander soort vryheid as wat jy die
kind gegee het toe gevolge vasgestel is. Daardie vryheid is ‘n gawe van jou om
die kind te leer. Hierdie vryheid, egter, kom nie van die ouer nie. Dit is die
vermoë, wat die kind verdien en ontwikkel met verloop van tyd, om goeie,
waarde-gebaseerde besluite te neem.
Die ouer voorsien die eerste vryheid – om te misluk en te leer. Die kind
ontwikkel dan die tweede vryheid – die vermoë om nee te sê vir homself,
gebaseer op jou liefde, vryheid en gevolge. Dit is jou kind se vryheid van
bindinge aan kinderagtige dinge soos sy impulse, intense emosies, groepsdruk
en plesier-gebaseerde denke. Hierdie verdiende vryheid gee jou kind ‘n fondasie
waarvandaan hy morele-, verhoudings-, en geestelike besluite kan neem. Hy is
werklik in staat om sy eie keuses te maak. ‘n Vry kind het die seën daarvan
geleer om goed te verdien en te kies.
DIE SAAK VAN MOTIVERING
Ouers vrees dat ‘n kind wat slegs bang is vir die gevolge, sal ontwikkel in ‘n
volwassene wie se enigste rede hoekom hy wette gehoorsaam en getrou bly in
die huwelik, ‘n vrees is om uitgevang te word. Dit is nie ‘n volwasse uitkyk nie,
ook nie een wie se motiewe oorheers word deur liefde wat die hoogste motief is,
nie. Ons wil hê ons kinders moet opgroei as verantwoordelik en getrou, omdat
hy omgee en die regte ding wil doen.
BEGINSELS VOOR MOTIEWE
1. Motiewe is ontwikkelend. Kinders leer gehoorsaamheid op verskillende
vlakke van kompleksiteit. Hulle begin die lewe as wettelose en
selfgesentreerde individue. Hulle besit baie min vermoëns om te
simpatiseer met hul moeder se uitputting en ongemak terwyl sy vir hulle
sorg. Geleidelik ervaar hulle reëls en voorwaardes, sowel as die pyn
geassosieër daarmee wanneer die verkeerde dinge gedoen word. Slegte
dinge gebeur wanneer reëls verbreek word en omgekeerd. Dan kom
meer uitgebreide redes om regverdig op te tree, soos moraliteit, die
aanleer van universele kodes van gedrag en etiek, en simpatie vir ander.
27

2. Niemand van ons is volwasse genoeg om slegs deur liefde vir ander en vir
God gedryf te word nie. Ons moet gedurig ‘n geestelike opname en
balans doen om te sien of ons deur liefde of deur self gedryf word. Dit
beskerm ons teen ons eie gevalle toestand, onvolwassenheid en
terugvalle in selfsug.
TWEEDE KARAKTERTREK:
2. LEER JOU KING OM IN DIE REGTE WêRELD TE LEWE
Leer jou kind hoe om te verloor, omdat hy gaan verloor en dan moet hy weet
hoe. Ons hou nie daarvan om te verloor nie, maar in werklikheid, gebeur dit met
ons almal. Om goed te kan verloor, met die vermoë om voort te gaan, is een van
die mees belangrike karaktertrekke wat jy in jou kind kan ontwikkel.
Realiteit is ‘n plek waar dinge nie altyd gaan soos ons daarvan hou nie.
Wanneer ons misluk, of wanneer omstandighede of verhoudings nie uitdraai
soos ons gehoop het nie, moet ons voortgaan en probeer om die beste te maak
van ‘n slegte situasie. Jou kind se vermoë om dit te kan doen, sal bepaal hoe
goed sy lewe verloop. In die regte wêreld waar ons almal moet lewe, ervaar ons
konflik tussen hoe dinge behoort te wees en hoe dit werklik is. In die tuin
van Eden was die lewe soos dit behoort te wees. Na die sondeval, is die mens
uitgesluit van die Tuin en het ‘n wêreld van sonde en verlies in die gesig gestaar.
“In hierdie wêreld sal jy verdrukking hê”. (Joh 16:33).
Amper elke dag, in een of ander vorm, sal jou kinders vind dat hierdie ‘n
voldonge feit is. Omdat jou kinders geskape is vir Eden, en nie ‘n gevalle wêreld
nie, hoop hulle steeds dat alles perfek en ideaal moet wees. Deur te leer om
beide goed en sleg te aanvaar, stel kinders in staat om ‘n ferm grondslag te
vorm in realiteit en om ‘n lewe te skep wat hulle sal help om na te volg wat
oorgebly het van Eden sonder om langs die pad hoop op te gee.
DIE DRIE REALITEITE
Jou kinders sal reeds van die begin van hul lewens af moet leer hoe om
onvolmaaktheid in drie sfere te oorkom:
1. Self
Hulle is nie ideaal of perfek nie. Hulle het foute, en is onvolmaakte mense wat
gaan misluk, verloor en foute maak.
28

2. Ander Mense
Ander mense is ook nie perfek nie. Jou kinders verwag dat ander hulle moet
waardeer, nooit foute maak nie en hulle sekerlik nooit moet seermaak nie. Jy sal
hulle moet voorberei om hierdie vrae te kan hanteer: Sal hulle in staat wees om
die goeies raak te sien en die slegtes te vermy? Sal die goeies goed genoeg vir
hulle wees wanneer hulle nie perfek is nie? Die risiko’s is tweevoudig: Om ‘n
“stouterd” groot te maak aan die een kant van die spektrum, wie vereis dat almal
moet wees presies wie hy/sy wil hê hulle moet wees, en, aan die ander kant, ‘n
interafhanklike wie vernietigende gedrag van almal aanvaar.
3. Die wêreld
Verjaardagpartytjies sál uitreën. Troeteldiere gáán dood.
Speelgoed breek en fietse sál gesteel word. Kortom, hulle sal op
duisende maniere ervaar wat dit is om nie in ‘n volmaakte Eden
te woon nie. Daar sal vir hulle baie dae kom waarin baie
frustrerende dinge sal gebeur. Jou werk is om jou kinders te
help om die karakter te ontwikkel wat hulle in staat sal stel om
gelukkig te wees in ‘n wêreld wat hulle daagliks die geleentheid
bied om misrabel te voel.
DIE PROBLEEM GEDEFINIEëR
God het jou kinders geskape om in ‘n perfekte wêreld te woon, waar ander
perfek is en waar hulle self perfek moet wees. Maar nou, in ‘n gevalle wêreld,
moet hulle lewe met beide die volmaaktes en onvolmaaktes. Jou taak is om
hulle te leer om vas te hou aan en hul ideale na te jaag, terwyl hulle die
onvolmaaktheid wat hulle in hulself en ander en in die wêreld rondom hulle
teëkom, te aanvaar, te vergewe en te verlos.
Hulle sal die karakter benodig om realiteit in die gesig te staar, om dit met
genade te hanteer en om dit te oorkom. Jou kinders sal die geneigdheid toon
om hul ervaring op te deel in “alles goed” of “alles sleg”gevoelens en oordele.
Hulle sal natuurlik, soos almal van ons, hulself en ander sien as “goed” terwyl
alles goed gaan, of as “sleg” wanneer dinge sleg gaan.
In hul kleuterjare ervaar kinders jou as die “alles sleg” ouer wat beperkinge op
hul plaas en hul wens om in beheer te wees, in die wiele ry. In die vroeë
kinderjare veroordeel hulle hulself hard wanneer hulle nie in staat is om te
presteer soos hulle graag wil nie. Slegs die geinternaliseerde karakter van
genade en waarheid kan kinders help om die lewe se op’s en af’s suksesvol te
kan verwerk. Daardie karakter kan slegs kom vanaf baie ervaringe met ‘n
liefdevolle ouer, maar ook ‘n ouer wat in die waarheid wandel, en wie hulle sal
dwing om te handel met realiteit, en hulself en ander te aanvaar en voort te gaan
om hul ideale na te streef.
29

Wanneer iets verkeerd gaan in die lewe, of dit nou binne of buite ons is, kom ‘n
voorspelbare, natuurlike strategie in beweging. Hierdie strategie moet seker
maak dat nie ek of enigiemand anders die waarheid weet nie. Ons noem hierdie
strategieë verskillende name: Ontkenning, verdedigings-meganismes,
leuens, bedek, ens. Die doel is om die pyn of sleg buite dié van ons eie, of
iemand anders se bewussyn te hou. Net soos Adam, is ons bang om naak en
blootgestel aan die realiteit te wees van wie ons is met ons pyn, mislukking,
sonde of gebrokenheid. So het ons maniere om weg te kruip van hierdie realiteit.
VIER GRENSE IN DIE HANTERING VAN REALITEIT
1. Ontkenning van die slegte
Ouers neig om te ontken dat hul kind die probleem is en hulle verskuif die
probleem na ‘n buite-party. Kinders ontken ook geredelik hul eie sonde en
probleme. Help hulle om hul foute in die gesig te staar sodat hulle daaruit kan
leer.
2. Ontkenning van die ideale
Sommige ouers etiketteer hul kinders as “sleg” wanneer hulle nie opleef tot hul
verwagtings nie (“swart skaap van die gesin”). Hierdie ouers het aan hulle die rol
toegesê as die “slegte een”. Die kind sien homself as ‘n verloorder of ‘n “allesslegte”
persoon. Dit affekteer sy self-begrip op so ‘n wyse dat hy homself sien as
“sleg” wanneer hy misluk, pleks dat hy sy gedrag sien as ‘n probleem waarmee
gehandel moet word.
‘n Kind wie nie gedwing word om sy onvolmaakthede in die gesig te staar nie, los
nooit die “goeie ek” en “slegte ek” gespletenheid binne homself op nie. Omdat
die split slegs besluit word deur mislukking, sal die kind wie nooit gedissiplineer,
gekorrigeer en vergewe is nie, nooit leer om deur te druk na die ideaal en om
mislukking te hanteer nie.
Kinders wat “dit maklik het”, word gelaat met ‘n on-geintegreerde self-begrip;
hulle vind nooit uit dat hulle nie so goed is as wat hulle dink hulle is nie.
Handhaaf hoë ideale van karakter vir jou kinders en vereis van hulle om dit te
behaal. Gedurende die proses van mislukking en korrigering, word hulle heel.
30

Dieselfde is waar van prestasie verwagtings. Ouers vrees dat hulle die kind se
self-begrip sal beskadig. Verwagtings fatsoeneer en vorm karakter. Om te
handel met ons mislukking om verwagtinge te ontmoet, is deel van die proses
wat ons integreer. Probleme kom wanneer jy dit nie verwag nie, en dan korrigeer
vir mislukking, wanneer jou verwagtinge onrealisties is, of wanneer jy nie met
genade en vergifnis korrigeer nie. Kinders moet presteer volgens standaarde
van goedheid of uitnemendheid. Hulle sal dit hê vir die res van hul lewens.
Moenie die goeie ontken nie; nie in die kind of in die standaard self nie.
3. Oordeel van die slegte
Oordeel is die veroordelende, emosionele toon waarmee onvolmaaktheid
ontmoet word. Oordeel word gereflekteer in sulke dinge soos wraak, skuld,
verlies van liefde en veroordeling. In ouerskap sien ons gewoonlik oordeel as
woede en verminkende skuld boodskappe tot mislukking.
Tot die mate waarin kinders bang is dat hul onvolmaakthede hulle hul liefde sal
kos of woede of verminkende skuld sal veroorsaak, sal hulle bang wees om na
vore te kom met hul mislukkings. Hulle sal die slegte wegsteek om nie uitgevind
te wo rd nie. Niemand wil sy mislukking wys indien hy dink dat iemand hom nie
langer sal liefhê of sal veroordeel nie. Oordeel of grimmige skande of
veroordeling is een van die sleutel grense vir kinders om in staat te wees tot die
integrasie van hul “slegte dele”.
4. Gebrek aan ervaring
Wanneer ouers nie aan hul kinders die geleentheid bied om te faal nie – hulle is
so oorbeskermend – hulle het nie die geleentheid om uit te vind dat hulle nie
alles kan doen wat hulle gedink het hulle kon nie.
Toepaslike risiko geneem en vryheid om nuwe vaardighede te probeer, bied aan
kinders die kans om uit te vind dat hulle nie alles weet nie, en ook nie weet hoe
om alles te doen nie. Nuwe ervarings bring ons tot nederigheid.
POSITIEWE SELFBEELD
Mense probeer om die kind te genees van die gevoelens van
“slegte self”. Of hulle probeer die kind weerhou daarvan om in
die eerste plek ‘n “slegte self” te ontwikkel, deur die kind
homself in net ‘n positiewe lig te laat sien. Dit is verwarrend,
want:
1. Dit plaas die sekuriteit van die kind in gevaar deur dit te
baseer op sy positiewe prestasie. Wat gebeur wanneer
sy prestasie nie positief is nie? Wat gebeur wanneer hy
misluk? Wat gaan ons doen met mislukking? Dit wegsteek?
31

Wegredeneer? Rasionaliseer? Ontken? Hoe kan ons hierdie “positiewe
siening” behou in die lig van sonde, slegtigheid en mislukking? ‘n Beter
manier om onsself te sien as goed, is om onsself te sien as geliefd. ‘n
Kind wat liefgehê word vir wie hyself is, beide goed en sleg, benodig nie
om homself te sien as positief of negatief nie. Hy sien homself as geliefd
en die hele saak vervaag. ‘n Geliefde self is sterker as ‘n positiewe
self – die kind hoef hom nie te bekommer daaroor dat hy sy “goeie self”
sal verloor nie. Hy hoef nie weg te kruip of te ontken wat hy doen nie.
Maak nie saak hoe hy presteer nie, hy sal liefgehê word.
2. Die fokus is op onderhouding van ‘n goeie siening van onsself soos
teenoor die onderhouding van ‘n verhouding. Geliefde mense gaan nie so
op in hulself nie. Hulle bekommer hul nie die hele tyd daaroor om “goed
genoeg” te wees nie. Hulle fokus meer op take en om ander lief te hê.
Wanneer hulle misluk, probeer hulle die probleem oplos. Die selfbeeld
probleem is ‘n vals oplossing vir ‘n verkeerde fokus.
3. Die “goeie” self is ‘n trotse self. ‘n Trotse self ontwikkel nie die soort
nederigheid voor God en andere wat uitloop op dankbaarheid nie. Ons is
dankbaar omdat ons liefde en sukses gevind het, meer as wat ons
verdien. Dit is alles genade.
Die ouerlike stempel van goedkeuring help die kind om hierdie gevoel van
bevoegdheid te internaliseer. Kinders is geskape met ‘n behoefte aan ouerlike
goedkeuring, prys hulle dus vir iets wat hulle goed gedoen het. Dit skep nie trots
nie. Prys is ‘n goeie ding. Waardeer jou kinders se talente en vermoëns.
Maak hulle vol met goeie gevoelens oor hulself. Dit is belangrik vir kinders om
goed en veilig te voel oor hul talente, werk en vermoëns. Kinders het die meeste
van alles, nodig om geliefd te voel soos hulle is, en om dan aangemoedig te
word om te leer hoe om dinge goed te doen vanuit ‘n geliefde posisie. Die saak
van “is ek goed genoeg” sal onbelangrik word.
VEILIG GENOEG OM EG TE WEES
Om kinders te laat sleg voel, motiveer hulle nie om beter te doen nie. Die
antwoord op die selfbeeld probleem is dit: Gee hulle ‘n kombinasie van genade
en waarheid en hulle sal veilig genoeg voel om eg te wees. Die kuur vir die
probleem van selfbeeld, self-konsep en selfsiening, is om genoeg genade
te hê om te wees wie jy is.
Jou kinders benodig, bo alles, om ‘n “regte” self te ontwikkel. Hulle benodig
genoeg genade om wie hulle regtig is, te eniger tyd in die gesig te kyk en in
verhouding te bring. Hulle moet weet dat hulle maar mag misluk, om seer te
kry of om nie perfek te wees nie. Hulle moet veilig daarin voel om hul
slegte dele in verhouding te bring.
32

Indien kinders nie voel dat hulle kan wees wie hulle regtig is nie, sal hul probleme
nooit opgelos word nie. Hulle word net weggesteek om te groei tot groter
kankers.
DIE PROSES OM REALITEIT TE OMHELS
1. Protes
Wanneer realiteit ons tref, reageer ons voorspelbaar: Ons haat dit! Die eerste
ding wat ons doen, is om te protesteer. Ons sê, “Nee! Dit kan nie wees nie.” Die
eerste ding wat ‘n kind sal doen, is om teen die pynlike realiteit te protesteer, bv.
die pyn van skeiding – hy huil vir sy ouers; die pyn van dissipline – hy protesteer
oor die beperking; pyn van mislukking – hy sal protesteer, “ek moes beter
gedoen het”. Enigiets anders as aanvaarding is die eerste reaksie.
2. Realiteit bly
Indien sy protes nie iets verander nie, sal die kind uiteindelik handel met die
realiteit soos dit is. Dit is op hierdie punt waar baie dissipline wankel. Vir ‘n
beperking om aanvaar te word en mee gehandel te word, moet dit daar bly.
Goeie ouers, die soort wat hul kinders help om in realiteit te lewe en te groei, laat
die realiteit bly, sodat hul kinders kan leer om daarmee te handel. Ouers wat
hulle haas om pynlike realiteite vir hul kinders te verander, doen hulle geen guns
nie. Hulle leer hul kinders dat pyn nie werklik ‘n deel van die lewe is nie, en dat
iemand dit altyd vir hulle sal regmaak. Wanneer pa of ma nie naby is nie, kan so
‘n kind hom wend tot dwelms om die pyn weg te neem, i.p.v. om daarmee te
handel. Laat mislukking, dissipline of verlies wees wat dit is. Laat realiteit bly
wanneer dit werklik realiteit is.
Nou moet die kind realiteit in die gesig staar, daaruit leer en aanbeweeg. Hy
moet die goeie uit die ervaring neem en die slegte laat gaan. Die enigste
manier waarop kinders pynlike realiteit kan aanvaar, is deur liefde. Hulle
het genoeg liefde nodig om dit te laat gaan. Hulle ervaar hierdie liefde deur
empatie – die vertroostende woorde van ‘n moeder of vader, laat kinders veilig
genoeg voel om die moeilike realiteit van wat hulle ookal verloor het, te aanvaar.
Empatie is gekommunikeerde genade. Dit waardeer die pyn van die kind en
vorm ‘n brug terug na liefde. Dit neem die angel uit wat hulle verloor het.
33

3. Droefheid
Indien jy empatie het met jou kind se verlies, pyn of mislukking, kan hulle die
realiteit van die verlies in die gesig kyk en dan daaroor droefheid toon en laat
gaan wat ookal so gewaardeer was en nou weg is. Voorbeeld:
• Laat gaan die begeerte om te wou wen
• Laat gaan ‘n verlore liefde
• Om in nederigheid te aanvaar dat hulle nie ‘n sekere talent het wat hulle
graag wou gehad het nie.
Mattheus 5:4 –“ 4 Salig is die wat treur, want hulle sal vertroos word.”
4. Probleem-oplossing en ontleding
Ons moet nou leer hoekom ons misluk het en ons moet weer probeer. Ontleding
behels om uit te vind wat ons verkeerd gedoen het, dit reg te maak sover
moontlik en om in alle gevalle aan te beweeg. Ontleding bou volharding en
bereik mikpunte.
In verhoudings, beteken probleem-oplossing vergifnis en versoening, bv.
konfronteer, vergewe en rekonsilieer. Op die gebied van prestasie is dit “om
weer op die perd te klim en te ry”.
VERSKILLENDE STADIUMS VAN KINDSKAP
1. BABA-STADIUM
Verlies is nie iets wat babas moet leer nie – hulle word daarin gebore.
Hulle word gebore, afgeskei van liefde en waarheid; hulle het geen
liefde en sekuriteit binne hulself nie. Realiteit is daar vanaf dag
een. Skeiding is ‘n realiteit, omdat hulle nie liefde geinternaliseer
het nie. Die honger en behoefte toestande van babas is so
oorweldigend, dat hulle omvorm moet word deur gemak en liefde.
Jy moet eers hul behoeftes bevredig en hulle gemaklik maak.
Babas word gebore, afgesny van liefde en nie in staat om
verantwoordelikheid te neem nie.
34

Gee gemak en troos aan jou baba, sodat hy kan leer om die sorg en empatie te
internaliseer, wat hom sal help om later in die lewe realiteit te aanvaar. Die
voortdurende siklus van pyn tot gemak, lê die fondasie vir ‘n kind om te leer om
goeie en slegte ervarings saam te voeg. Eintlik bou dit brein-strukture wat babas
in staat sal stel om hulself later te troos. Hierdie fases is die fondasie van hul
leerproses dat genade pynlike realiteit kan oorkom. Laat jou liefde hulle uit hul
ongemak lig.
2. KLEUTERJARE
Kleuters gaan deur die proses soos jy aan hulle beperkinge
bied en hulle hul eie vermoëns se beperkinge teëkom.
Gee hulle empatie terwyl jy die beperking bepaal – hulle
moet leer dat hulle nie in beheer van die heelal is nie. Dit
is ‘n moeilike verlies om deur te gaan.
3. VROEëRE KINDERJARE EN SKOOLGAANDE
OUDERDOM
Vermoëns, morele waardes en verhoudings word baie belangrik. In die
gebied van verhoudings, leer jou kind om verskoning te vra, vergifnis te
vra, verbeterings aan te bring, die persoon in die gesig te kyk, ens.
Een van die beste dinge wat ‘n kind kan leer, is dat die uitwerk
van konflik, ‘n goeie ding is.
Op die gebied van take en vaardighede, moet jy jou kind geleenthede
gee om te misluk. Korrigeer hulle, maar beperk die balans en
protes. Moenie moed opgee toelaat, behalwe wanneer daar ‘n
goeie rede is nie. Vereis van jou kinders om die projekte wat hulle
begin het, klaar te maak.
In terme van morele sake, gee jou kinders die standaarde en ook die veiligheid
om te praat oor dié dele van hulself wat nie op standaard is nie. Bied hulle die
veiligheid om te praat oor hul haat, woede en selfsug. Leer hulle wat om te doen
met daardie gevoelens.
Indien kinders veilig voel om te praat oor gevoelens wat hulle weet nie goed is
nie, sal hulle dit nie vrees nie, en hulle sal leer om te handel met afbrekende
gevoelens op ‘n positiewe wyse. Op daardie manier ontwikkel hulle nie die
“goeie-slegte splits” wat maar net baie gaaf van buite, en vol haat van binne is
nie.
35

‘n Probleem in baie Christen huise, is dat kinders nie vry is om die “minder
perfekte” deel van hulself na die lig te bring nie. Hulle voel asof hulle altyd
“goed” moet wees en dat hul slegte dele geen plek het nie. Dus, die goeie-slegte
split ontwikkel met die goeie aan die buitekant, en die slegte aan die binnekant in
die duisternis van hul siele.
4. ADOLESSENSIE
Nou word die goeie-slegte split weer wakker. Afsprake is ‘n
hele nuwe wêreld: “Is ek goed genoeg?” Maak dit vir hulle
veilig om met jou daaroor te praat.
OM GEHAAT TE WORD
Een van die mees belangrike kwaliteite waaroor ‘n ouer moet beskik om hul
kinders te integreer, is die vermoë om gehaat te word. Jou kind sal nooit hul
goeie en slegte gevoelens integreer indien jy ongemaklik is met hul woede
teenoor jou nie. Hul protes is absoluut noodsaaklik vir hierdie proses, en indien
jy bang word vir hul woede en die beperking verwyder, sal integrasie nooit
plaasvind nie. Inter-afhanklike ouers skep inter-afhanklike kinders. Jy moet hulle
toelaat om kwaad en gefrustreerd te raak met jou. Maar, indien jy ook dan
kwaad word, laat dit ook steeds die split voortgaan. Die oplossing is om ferm te
bly met die beperking, en te simpatiseer: “Ek weet jy haat my. Ek weet jy haat
dit dat jy nie mag gaan nie. Maar dit is hoe dit is. Ek is jammer dit ontstel jou
so.” Hierdie soort van nie-reaktiewe, maar ferm reaksie, sal die kind daarvan
weerhou om met jou betrokke te raak in ‘n magstryd. Protes > Worsteling >
Aanvaarding. Slegs as jy ferm is!
5. DIE GEVOLG
Al hierdie stappe sal nou die vermoë in jou kind se karakter inbou om:
• Eg en eerlik te wees oor wie hy is;
• Mislukkings en verliese te laat gaan;
• Te vergewe en vergifnis te aanvaar;
• Versoen met ander;
• Mislukkings die hoof te bied en daaruit te leer;
• Probleme op te los en te volhard;
• Lewe en lewensproses te geniet sonder die druk om “perfek” te wees;
• Mense wat eg en onvolmaak is, ook lief te hê.
Hou vas aan en volg ideale na vir jou kinders, selfs wanneer hulle dit nie bereik
het nie, of misluk het.
Hierdie karaktertrekke sal jou kind in staat stel om ‘n goeie lewe te leef – nie
perfek nie, maar goed en bevredigend.
36

DERDE KARAKTERTREK
4. ONTWIKKEL GAWES EN TALENTE
A. WERK
Selfs wanneer hy jonk is, moet jou kind werk. Werk is ‘n sentrale deel van ons
bestaan. Baie van die tyd en energie wat belê word in die lewe,
behels een of ander woord, bv.:
• Loopbaan
• Lewensvaardighede (higiëne, klere, finansies,
tydsbestuur, huishouding)
• Skool
• Sport
• Stokperdjies
• Opleiding
God het ons ontwerp nie om slegs in verhouding te staan en te konnekteer nie,
maar om produktief in die wêreld te wees, om betekenisvol by te dra tot ander op
‘n goeie wyse. (Onderwerp en heers: Gen 1:28)
Kinders wat opgroei met bevoegdheid in iets, is beter in staat daartoe om in die
volwasse wêreld te funksioneer, waar bedrewenheid ‘n groter deel van die lewe
beslaan. Hulle sal meer hê om aan te bied, en hulle sal meer bevrediging verkry
uit die uitvoering van hul vakgebied.
• Bekwaamheid: Toegang tot die Volwasse wêreld
Deur aan jou kinders bekwaamheid te leer, help hulle vorder tot volwassenheid.
1. Die eerste vereiste is om bekwaam te wees in ‘n sekere area – om ‘n
funksie of diens te kan aanbied.
Spreuke 22:29: “ 29 Sien jy ’n man wat vaardig is in sy werk—hy kan voor
konings staan, hy hoef nie voor geringes te staan nie”.
2. Tweede vereiste is om gelyk en in ooreenkoms met volwassenes te
kom. Bekwame mense bewys hulself as broers en susters aan ander
volwassenes, met God as hul ouer. ‘n Kind se behoefte vir ‘n ouer
verskuif vanaf sy menslike ouers na God Self, wie sy enigste Ouer wil
wees.
3. Die derde vereiste is verhoudings. Volwassenes verbind op beide ‘n
verbindings- en taakvlak. Jou kind kan op beide maniere aansluiting
vind by ander volwassenes, deur een of ander vaardigheid of vak te
ontwikkel – hulle deel die gemeenskaplike taak van werk. Jou kind se
vermoë om ‘n gawe of talent te bemeester, is ook ‘n belangrike bron van
‘n realistiese selfbeeld en selfvertroue.
37

• Liefde en Goedkeuring
Werk en bemeestering is in verhouding tot sukses, prestasie en
werkverrigting. Jou kind se behoeftes aan liefde behoort nie vasgemaak te
wees aan sy prestasie nie. Hy behoort veilig te voel in sy verhouding met jou,
met geen voorwaardes daaraan gekoppel nie. Dit is die essensie van genade –
liefde wat mens nie verdien nie.
Jy is “vir” jou kind, maak nie saak hoe goed/sleg/hardwerkend/lui hy/sy is nie.
Liefde en goedkeuring is twee verskillende dinge. Jy moet jou kind help om
goedkeuring te verkry, wat gekoppel is aan prestasie. Deur sy bekwaamheid
en vaardigheid, is hy gekwalifiseer om die volwasse wêreld binne te gaan. Hy
verdien respek, gelykheid, geleenthede, kanse wat ander nie kry nie, ‘n goeie
posisie en salaris, ens.
Onthou: Hou liefde en goedkeuring apart van mekaar. “Maar, ek keur nie goed
hoe jy jou taak verrig nie”.
WERK IS GOED, BELANGRIK EN WORD VERWAG
Deur eerstens jou kind se bekwaamheid te ontwikkel, help hom om ‘n “pro-werk”
gesindheid te ontwikkel. Hy moet die realiteit internaliseer dat werk goed en
belangrik is en van hom verwag word. Hy moet alreeds vroeg in sy lewe
vriende maak met werk, en verstaan dat dit net soveel deel is van lewe as
verbondenheid, vriende en pret.
• Internaliseer Werk
Jou kind moet sien dat jy betrokke is in jou werk en dat jy die interessante deel
daarvan binne die gesins-besprekings kan inbring. Jou kind neig om werk te
sien as iets wat jou wegneem van hom af, en dit is nie goed nie. Laat hom sien
dat jy hom liefhet, maar jy het ook ‘n “werkslewe”. Neem hom saam na jou werk
toe. Hy moet ‘n emosionele prentjie internaliseer van iemand wat ‘n sekere plek
in die lewe bemeester het.
• Waardes
Jou werk is, op een of ander vlak, vasgemaak aan jou waardes. Jy het ‘n sekere
pad en spesialiteit gekies van wat jy glo is belangrik in die lewe. Praat met jou
kind oor hoekom jy dink dit is belangrik. Hy moet sien dat werk deel is van die
groter prentjie van die lewe.
38

• Gewoontes
Modellering behels ook nie net betrokkenheid in werk nie, maar ook werk-etiek
en gewoontes, bv. om betyds te wees, take af te handel, opdragte uit te voer,
ens. Doen wat jy sê.
Verwag dieselfde van jou kind. Stel gevolge vas vir werk wat nie afgehandel is
sonder toesig nie, en prys hom wanneer hy ‘n taak afgehandel het.
• Gesindhede
Jou kind se gesindheid moet insluit dat hy die waarde van dit wat hy doen,
waardeer. Jou eie werk-gesindhede, prys vir sy werk, en waardering vir wat hy
vir die gesin doen, sal hom help om dit te ontwikkel. Internalisasie help om ‘n
beweging te bring vanaf afhanklikheid van jou lofprysing, na ‘n innerlike sin van
bevrediging in ‘n taak goed gedoen.
Werk is ‘n integrale deel van die lewe – dit is normaal!
Moenie slegs lewe vir naweke en vakansies nie!
• Delegering
Kinders behoort te help met ouderdoms-toepaslike take. Laat hulle weet dat ‘n
gesin soos ‘n span is, en daardie span moet saamwerk. Voorsien gevolge
wanneer een lid nie sy deel doen nie.
• Werk en Geld
Om ‘n kind vir takies te betaal, is nie reg nie. Gesinslede behoort te
besef dat hulle elkeen ‘n bydrae moet maak tot ‘n huishouding sodat
alles glad kan verloop. In pleks daarvan om hulle daarvoor te betaal,
gee jou kinders op ‘n gereelde basis geld wat nie gekoppel is aan ‘n
takie nie. Hierdie geld is hulle s’n vir sekere uitgawes (passend by
hul ouderdomme natuurlik!).
Hierdie bedrag moet geld insluit vir tiendes en spaar, met die orige
vir spandering. Gee hulle die groot bedrag, en laat hulle dan die
tiende en spaargeld op ‘n aparte plek wegsit. (Na -belasbare
salarisse – dit wat jy verdien is nie wat jy kan uitgee nie!)
39

• Evaluasie
Dit help kinders om gradeer te word volgens hul
prestasie. Hulle moet sukses en mislukking
kan ervaar. Om gradeer te word, help hulle
om hul maniere van doen te monitor en die
nodige regstellings te maak. Dit versterk
verantwoordelikheid en straf nalatigheid.
2 Korinthiërs 5:10 – “ 10 Want ons moet almal voor die regterstoel van Christus
verskyn, sodat elkeen kan ontvang wat hy deur die liggaam verrig het, volgens
wat hy gedoen het, of dit goed is of kwaad.”
Leer jou kind om mislukking goed te hanteer en daaruit te leer.
• Kompetisie
Om take te bemeester, behels dikwels ‘n mate van konflik en
vergelyking met ander kinders. Kompetering is van nature ‘n
goeie ding, omdat dit kinders help om realiteite aan te pas, soos
samewerking as ‘n span, ander se kompetisie, en mikpunt
motiverings. Help jou kinders sodat hulle kan weet hoe om goed
te kompeteer. (Daar behoort nie ‘n yslike saak van gemaak te
word in die vroeë kinderjare nie). Help hulle sodat hulle kan weet
hoe om verlies te aanvaar. Daarmee saam, help hulle om hul
verhouding met hul mededingers te handhaaf. Om verhouding
hoër te skat as kompetisie.
8. ONTWIKKEL TALENTE EN GAWES
Binne jou kind se siel is sekere geneigdhede om na vore te kom en te
floreer in talente en gawes. Jou taak is om jou kind te nooi om betrokke
te raak i n verskeie ervarings, sodat jy en hy/sy kan uitvind wat dit
is wat hy waardeer, en waarin hy kan vooruitgaan en hou van
om te doen.
Nooi jou kind om sy belangstellings te ontdek. Belê tyd en energie
daarin en daag hulle uit om hul talent te ontwikkel. Belangstelling alleen
sal nie maak dat jou kinders bekwaamheid ontwikkel in hul gekose area
nie. Meeste kinders het nie die geinternaliseerde struktuur om aan ‘n spesifieke
taak te werk nie. Hulle het ‘n ouer se struktuur nodig om te help skeduleer,
daarby te bly en vooruit te gaan op die gebied wat hulle gekies het, totdat
struktuur deel geword het van hulle.
40

Jy sal moet optree as ‘n afrigter. “Ek weet dit is moeilik om te bly by dinge
waartoe jy besluit het, maar jy het ingeskryf vir hierdie sport en jy moet dit
klaarmaak, vir jouself en vir jou span”.
Bemeestering van werk is een van die mees bevredigende aspekte van
kinderopvoeding vir die ouer, omdat dit ‘n geleentheid bied om aansienlike groei
waar te neem.
VIERDE KARAKTERTREK
VERBIND MET GOD
Jou kind se geestelike lewe is ‘n fundamentele deel van ‘n algehele
karakter-ontwikkeling, nie slegs die ontwikkeling van morele en
godsdienstige karakter nie. Kinders vereis dat die lewe by hulle moet
aanpas, terwyl ontwikkelde volwassenes hulself aanpas by die lewe.
Soos ons aanpas by die lewe soos dit werklik is en ons pogings om dit te
verander laat vaar, groei ons, en die lewe werk vir ons beter uit. Indien
‘grootmens’ wees beteken dat daar aangepas moet word tot realiteit, is
om jou kind ‘groot te maak’ nodig om sy lewe rondom die Skrywer
van realiteit te rangskik.
Handelinge 17:28 28”... want in Hom lewe ons, beweeg ons en is ons, soos
sommige van julle digters ook gesê het: Want ons is ook sy geslag.”
God het jou kind ontwerp – en realiteit – om op sekere maniere te werk binne
sekere parameters. Om God se instellings en weë te vind en daarop te reageer,
word die sleutel tot opgroei. Die geestelike dimensie van lewe is dus die
belangrikste karakter-kapasiteit van alles. Jou werk as ‘n ouer, is om jou kind te
help om sy lewe te sien as georiënteer rondom God se realiteite en om daardie
realiteite uit te leef in hul daaglikse bestaan.
Jy kan nie jou kind se geestelike lewe skei van die res van sy lewe nie. Dit was
bedoel om geintegreer te word in al die aspekte van sy verhoudings en take.
Geestelike karaktergroei behels baie meer as godsdienstige opleiding: dit behels
om die kind te help ervaar dat die essensie van bestaan, geestelik is.
Lewe begin met ‘n verhouding, en geestelike lewe is geen uitsondering nie. Die
verhouding is tussen jou kind en God. Die ontwikkeling van hierdie verhouding is
uiters belangrik gedurende die eerste paar jaar van ons lewe. ‘n Verhouding
vereis twee gewillige partye. God nooi, maar forseer nooit Homself op jou of jou
kind af nie. Uiteindelik is hierdie keuse jou kind s’n. “God het geen kleinkinders
nie” – niemand staan in verhouding tot God op grond van die geloof van sy ouers
nie. Jou taak is om die agtergrondwerk te vorm vir jou kind se verhouding met
God. Om die struktuur vir die kind te skep vir hierdie soort verhouding, is iets wat
jy kan doen.
41

BEREI DIE GROND VOOR
Jou kind moet die lewe benader asof dit ewig is; dit is fundamenteel in die soeke
na God. Veral in die jare tussen geboorte en puberteit, ervaar hulle die wêreld
as ‘n bonatuurlike plek – vliegtuie vlieg; mikrogolwe voorsien kitskos, ens. (Geld
groei aan bome!). Die blote afhanklikheid van kinders leen hul daartoe om ‘n
wêreld bo hul begrip te aanvaar, met reëls wat hulle nie begryp nie. Praat met
jou kind oor hoe God hom kan help.
Jy moet weet wat die regte ding is om te doen wanneer hy in ‘n worsteling is, of
hoe God gebed geantwoord het, of hoe hy kan toepas wat hy in die kerk gehoor
het teenoor wat by die skool gebeur.
Op ‘n ander vlak, help jou kind ervaar dat die reëls in beide die sienlike en
onsienlike wêrelde dieselfde is. Beginsels soos liefde, getrouheid, eerlikheid en
eienaarskap, werk in beide wêrelde; dit is hoe God realiteit beheer – hy stel
homself in om God te benader.
GOD IS DIE BRON VAN ALLE GOEIE DINGE
In hul afhanklikheids rol, werk kinders hard aan behoefte en ontvangs. Kinders
moet leer dat om te vra, ons nader bring aan God. Jou kind moet verstaan dat
God hom eers die goeie dinge wil gee wat hy nodig het, terwyl Hy ook wil hê dat
die kind Hom moet volg. God is die bron van al ons behoeftes vir bestaan,
emosioneel en fisiek. Praat met jou kind oor God se voorsiening vir liefde,
beskerming, inligting en hoop in sy lewe. Wys hom dat om in verhouding te
staan met God, die beste manier is om sy behoeftes vervul te kry.
Jou kind moet sien dat jy ‘n beter ouer vir hom is deurdat jy verbind is met
God. Wanneer jy na die Bron gaan in gebed, aanbidding en studie, ontvang jy
wat jy nodig het om jou kind beter lief te hê. Dit is so hartseer om te sien hoedat
kinders kerk haat, omdat hulle teenstellende dinge ervaar: Ouers volg die
Christelike roetine op Sondag, maar is selfsugtig of buite beheer op Maandag.
Kinders behoort te leer dat goeie dinge gebeur wanneer mense naby God
is.
GOD IS OOK KONING
God is nie slegs die Bron van alle goeie dinge nie, maar Hy is
ook Koning. Verhouding behels altyd
verantwoordelikheid. God voorsien jou kind met al die goeie
dinge wat hy benodig om te lewe, maar terwyl Hy dit doen,
vereis Hy ook van hom/haar om sy/haar lewe te leef rondom
Sy weë. God het realiteit gestruktureer volgens sekere
waarhede.
42

Waarheid bestaan in God se opdragte, wette en beginsels om ons lewens te leef.
God gee nie vir ons wette omdat Hy ‘n “beheervraat” is nie.
Deut 6:24: “ 24 En die HERE het ons beveel om al hierdie insettinge te volbring,
om die HERE onse God te vrees, dat dit met ons altyd goed mag gaan, om ons in
die lewe te hou soos dit vandag is.”
Geestelike groei en ontwikkeling sorg daarvoor dat die lewe van jou kind
beide floreer en gepreserveer word. Wys jou kind dat ‘n lewe van
gehoorsaamheid ‘n goeie ding is. God se “huisreëls” van liefde, regverdigheid,
getrouheid en eerlikheid, sorg dat die lewe goed verloop.
VAN ONVOLWASSENHEID TOT VOLWASSE AFHANKLIKHEID
Daar is een groot verskil in jou kind se verhouding met jou en met God. Jou rol
as ouer is tydelik; God s’n nie. Jy werk jouself uit ‘n beroep uit. Jou kind is
ontwerp om vir altyd God s’n te wees. Terwyl jy jou kind help om nou nie meer
so baie nodig te hê nie, help jy hom/haar om God meer te benodig. Hy is besig
om ervarings met God te internaliseer, wat hom ook leer om kapasiteite om goed
te funksioneer te skep, maar nooit weg van afhanklikheid van God nie.
Jou Vader in die Hemel wil ‘n verhouding met jou kind hê. Vra God daagliks hoe
jy kan help en wanneer jy uit die pad moet staan sodat hierdie proses binne Sy
tyd kan plaasvind. Wees bewus van jou eie emosionele invloed op jou kind,
veral in die area van sy vryheid van keuse. Maak seker dat die kind weet sy
besluit het niks te doen met jou liefde en aanvaarding nie.
43

BEREI HULLE VOOR VIR VOLWASSENHEID
ADOLESSENSIE / TIENERS
Jy moet terugstaan en eerstens die groter prentjie
verstaan van hoe ‘n kind ontwikkel tot ‘n volwassene.
Die babajare was ‘n tyd waarin geleer is om te vertrou
en afhanklik te wees van ander. Dit was ‘n tyd om liefde
en sorg in te neem, ‘n tyd waarin jou baba moes uitvind
dat ander sy behoeftes kan vervul en waarin hy moes
toelaat dat dit vir hom gedoen word.
Eerste stap na onafhanklikheid – die kleuter wil nou ‘n “mens van sy
eie” wees. Die sterk wil kom na vore. Dit is verfrissend, sowel as angswekkend.
Jou beperkinge herinner hom dat hy nie in beheer van alles is nie, en stadig leer
hy om in beheer van homself te kom. Kort daarna, leer hy wat is reg en wat is
verkeerd, en hy moet sy eie mislukkings en gevoelens verwerk van “nie goed
genoeg” nie. Hy leer ook dat jy nie die perfekte ouer is nie, en hy leer om
iemand te aanvaar en saam te werk met daardie persoon wie ook nie “goed
genoeg” is nie. Vergifnis word ‘n realiteit. Woede jeens en liefde vir dieselfde
persoon, is ‘n ontwikkelings mylpaal. Hy leer dat daar nie ‘n “goeie ma” en ‘n
“slegte ma” is nie. Ook nie “goeie ek” en ‘n “slegte ek” nie. Daar is ‘n “goeie en
slegte ek” en ‘n “goeie en slegte jy”. Hy bou frustrasie-toleransie met homself en
ander. Dit bied aan hom die vermoë om onperfek te wes en goeie verhoudings
te hê met onperfekte mense – ‘n vaardigheid waarby hy vir die res van sy lewe
sal baat.
Skoolbeginner - nou leer hy om deel te wees van ‘n sosiale groep. Hy leer die
vaardighede wat hy benodig om vriende te hê en behoort aan ‘n groter groep,
genoem ‘n gemeenskap. Hierdie gemeenskap vereis van hom om sekere take
uit te voer, sekere speletjies te speel, en sekere vaardighede te bemeester. Dan
sit hy dit alles saam, in wat al meer en meer lyk na ‘n volledige persoon en
minder soos ‘n kind.
En dan gebeur dit ... hy word dertien en gaan mal! Of so lyk dit altans vir jou ...
• “Ons het nog nooit voorheen so baie vasgesit nie ...
• Sy was altyd so vriendelik en nou is sy so vol buie ...
• Wat het van my gawe kind geword?”
Adolessensie is ‘n tydperk wanneer alle vorige ontwikkelings-sake herverwerk
word in ‘n ander konteks. Jou tiener is besig om daardie sake uit te werk in die
konteks van onafhanklikheid ter voorbereiding vir volwassenheid. Daar is dus
twee dinge wat gebeur:
1. Hy gaan deur sake op ‘n verskillende, meer onafhanklike manier.
2. Die sake is oop vir herverwerking en herstel indien hy dit die eerste keer
gemis het:
44

• Vertroue en afhanklikheid
• Onafhanklikheid en outonomie
• Beperkinge en outoriteit
• Leef met en aanvaar onvolmaaktheid in self en ander
• Frustrasie-toleransie
• Sosiale groeps-eise en interpersoonlike vaardighede
• Talente, aktiwiteite en belangstellings
Die slegte nuus is dat jy gedink het jy is klaar met hierdie sake, maar jy is nie.
Die goeie nuus is dat jy ‘n tweede kans het om dinge reg te maak soos nodig, en
nog beter, daar is besig om ‘n volwassene na vore te kom met wie jy ‘n totaal
nuwe verhouding kan aanknoop. Adolessensie, ten spyte van al sy ouerlike
beproewinge, kan ‘n baie bevredigende tyd wees. Indien jy weet waarvoor om in
jou pasoppens te wees, kan dit een van die beste tye wees wat jy ooit sal hê met
jou “binnekort-volwasse” kind.
ONTWIKKELINGS FUNKSIES
1. Vertroue en Afhanklikheid
Die eerste keer het jou kinders vertroue en afhanklikheid geleer vanuit hul
desperate behoefte. Babas is alleen en veeleisend, en hulle weet dit. Hulle wil
die hele tyd vir Mamma hê. Om op daardie aansprake te antwoord, is heel
eenvoudig. Maar met tieners raak dit bietjie meer gekompliseerd. Die vertroue
en afhanklikheid van tieners gaan nou deur groot veranderinge. Tieners moet
leer om van voor af afhanklik te wees en te vertrou op verskeie maniere.
Daar is die saak om jou en jou man/vrou te vertrou. Babas kyk
na jou vir verbintenis en vertroosting, adolessente kyk
na jou vir begrip. Tieners voel verbind wanneer
hulle voel hulle word begryp, in teenstelling met die
gevoel van fisieke nabyheid van ‘n baba. Hulle voel
verbind wanneer jy verstaan dat hulle nie
noodwendig dinge op dieselfde manier wil doen as jy
nie, of dat die trauma wat hulle ervaar, klein mag lyk in
verhouding met die res van die wêreld, maar vir hulle is dit alles. Vir tieners kan
alles uiters belangrik voel, en wanneer ‘n ouer hul huidige krisis of
gevoelens geringskat, word vertroue verbreek.
Waardering van hul ervaring is baie belangrik, en sulke bevestiging kom nie
soseer uit lesings nie, maar uit empatie. Simpatiseer met tieners, en hulle sal
gouer sien dat hul omstandighede gering is, as wat hulle moet baklei om daardie
gevoelens te mag hê. Tieners wil jou vertrou, hulle wil graag na jou kan kom vir
leiding. Maar indien hulle nie in staat is om dit te doen sonder dat hulle beheer
word nie, sal hulle iemand anders soek om te vertrou.
45

Vertroue vir tieners is ook gebou deur ouers se opregtheid – wanneer jy nie eg of
opreg is, of integriteit aan die dag lê met jou eie agenda en gevoelens, of eerlik is
nie, sal jou tieners dit sien. En hulle sal jou nie vertrou nie, veral op geestelike
gebied. Moenie ontmoedig word deur ‘n geneigdheid om meer vertroue in ander
te plaas as in jou nie. Dit kan ook ‘n manier wees om onafhanklikheid te vestig.
Tieners leer ook om te vertrou in die romantiese realm. Maak seker dat jy ‘n
goeie mate van lering gegee het en ‘n paar goeie besprekings gehad het oor
beperking in seks en afsprake. Help jou tiener om sy verhoudings te
ondersoek deur vrae. Vra uit oor die nuwe seun/meisie met wie hy/sy tyd
deurbring. Hoe is dit om saam met hom/haar te wees? Hoe laat hy/sy hom/haar
voel? Mis hy/sy dit om daardie deel van haarself met iemand te deel?
Beperkinge moet gemaak word, maar meer dikwels, wat beter is, is dat ons die
tiener tot sy eie gevolgtrekking laat kom dat hierdie persoon nie betroubaar is
nie. Iemand kan dit slegs regkry indien hy in aanraking is met hoe die
verhouding hom/haar werklik laat voel. Indien jy hom/haar slegs lesings gee,
sien hy jou as die probleem en kan nie die probleem in die verhouding raaksien
nie. Die beheer-saak kom in die pad, sodat hy nie die realiteit van die
verhouding en wie hy vertrou, kan sien nie. Ons het almal gesien hoedat tieners
aaklige keuses maak omdat hulle so opgeneem is in die beheer-saak met ‘n
ouer, dat hulle nie in staat was om te sien wat hulle doen nie.
Hebreërs 5:14 – “ 14 Maar vaste spys is vir volwassenes, vir die wat
geestesvermoëns besit deur die gewoonte geoefen, om goed van kwaad te
onderskei.”
Help jou tieners om in kontak te kom met hul eie sintuie.
2. Onafhanklikheid en Outonomie
(Die “terrible two’s” weer van vooraf, maar hierdie keer in ‘n groter
liggaam!)
Tydens die “two’s”, beweeg kleintjies weg van die vroeëre afhanklikheid van hul
babadae.
Gedurende die tienerjare, beweeg kinders weg van hul lewenslange
afhanklikheid om op hul ouers te leun vir ‘n groot deel van hul funksionering.
Hulle kyk na:
• Dink vir hulself en besit hul eie opinies;
• Bevraagteken, evalueer en kies waardes;
• Volg hul eie begeertes en mikpunte;
• Bou vaardighede en vermoëns;
• Kyk vorentoe;
• Ontwikkel hul eie geestelikheid;
• Vind hul eie maniere om geld te maak;
• Het ouers tot hul beskikking terwyl hulle dit alles uitwerk.
46

Aangesien jy weet dat gedurende hierdie jare, tieners leer om hulself te “bewaak
en te bestuur”, wees pro-aktief en ontwikkel vir hulle ‘n plan om aan hulle meer
outonomie te bied.
Voorbeeld:
1. Ons wil hê jy moet die vermoë besit om met God en ander mense te
verbind op ‘n betekenisvolle wyse. Ons wil hê dat jy intieme verhoudings
moet hê met goeie mense wat vir jou lief is en jou nie sal seermaak nie.
2. Ons wil hê dat jy ‘n goeie sin van selfbeheer en persoonlike grense moet
besit.
Ons wil sien dat jy in beheer is van jouself en nie dat ander jou beheer nie.
Ons wil sien dat jy selfaangedrewe is en in staat is om nee te sê vir dinge
in jouself en afkomstig van ander wat nie goed is vir jou nie en wat jy nie
wil hê nie.
3. Ons wil hê dat jy in staat moet wees om gemaklik te voel met wie jy is,
beide goed en sleg. Ons wil sien dat jy eienaarskap neem van jou goeie
dele en werk aan jou swakker areas. Ons wil sien dat jy die proses van
belydenis en vergifnis verstaan. Ons wil hê dat jy in staat is om probleme
die hoof te bied en dit op te los, insluitende jou sonde en mislukking.
4. Ons wil hê dat jy ‘n goeie begrip van jou talente, vermoëns, opinies,
begeertes, waardes en seksualiteit moet besit. Ons wil hê dat jy oor
hierdie dinge dink en in wysheid sal kies. Ons wil sien dat jy dit besit as
jou eie.
Om ‘n vennoot te wees in jou tiener se onafhanklikheid, is ‘n goeie manier om na
hierdie saak te kyk. Indien jy ‘n vennoot word, sal hulle jou nodig hê en na jou
opkyk. Indien jy ‘n teenstander word, sal jy hulle verloor en hulle sal die vermoë
verloor om te groei tot onafhanklikheid op ‘n manier wat gekoppel is aan liefde en
outoriteit.
Venootskap in onafhanklikheid en outonomie, beteken om altyd te dink oor jou
kinders in die lig van dat hulle hulself bewaak en bestuur op hul toepaslike vlak.
Gee hulle genoeg ruimte om te misluk, en bestuur dan die mislukking met
vertroosting, bekragtiging, ondersteuning, dissipline en regstelling. Of, wanneer
hulle slaag, gee hulle meer.
Wys aan hulle dat verantwoordelike gebruik van vryheid, lei tot meer
vryheid. Getrouheid in die kleine lei tot die ontvangs van meer. Gee aan hulle
vryheid binne grense en vereis van hulle om dit met verantwoordelikheid te
gebruik.
• Meer vryheid om na plekke toe te gaan en later uit te bly;
• Meer vryheid om te doen waarvan hulle hou sonder dat jy gedurig daar
hoef te wees;
47

• Meer vryheid om dinge te kies waarvan hulle hou, i.p.v. waarvan jy hou;
• Vryheid om dinge te bevraagteken wat jy hulle geleer het sodat hulle self
‘n besluit daaroor kan vorm;
• Vryheid om hul eie belangstellings te vorm;
• Beheer oor hul voor- en afkeure;
• Meer beheer oor hul geestelike lewe.
Moenie elke behoefte om onafhanklik te wees sien as ‘n uitdaging van grense
nie, alhoewel daardie uitdaging wel gaan kom. Verwag van hulle om dinge te
doen waarvan hulle nie hou, en wat nie sin maak nie, bloot om hul
onafhanklikheid van jou uit te druk. Soek vir individuele uitdrukking in musiek,
kleredrag, stokperdjies, politieke sienings, algemene voorkoms, ens. Indien hul
keuses hulle nie in gevaar stel nie, laat hulle begaan. Indien hulle te ver gaan,
sal hulle in elk geval in die moeilikheid beland in hul eie sosiale kringe. Indien
hulle begin om onveilige keuses te maak wat kan lei tot morele of fisieke gevaar,
het die tyd aangebreek vir beperkings.
Op geestelike gebied mag jou kinders ook probeer om onafhanklikheid te wys.
Moenie in ‘n magstryd oor God beland nie. Tieners mag God dalk verwerp, bloot
om jou te wys dat hulle nog steeds vryheid en keuses het. Wys God aan hulle.
Leef Sy lewe uit, Sy liefde en Sy waarheid. Stel hulle bloot aan goeie aktiwiteite
en lering. Laat hulle betrokke raak in ‘n goeie jeuggroep met goeie jeugleiers.
Onthou: Tieners moet hul eie keuses maak. Bid vir jou tiener, wys hom/haar
hoe, maar moenie probeer om hom/haar te beheer in hul geloof nie.
BEPERKINGE EN OUTORITEIT
Jy moet rondom jou tiener wees om hom te beskerm en te bestuur totdat hy
onafhanklik is. Hulle is nog nie daar nie! Maar die probleem is dat hulle dink
hulle is nou gereed! Hulle is nou mooi groot, die enjins dreun, en hulle is gereed
om weg te trek. Hulle weet alles! Hulle kan dit hanteer! “Hou op om my soos ‘n
kind te behandel!”
Tot ‘n sekere mate, is hulle steeds kinders totdat hulle volwassenheid bereik.
Jou tieners besit al die toerusting, maar hulle is steeds onder jou bestuur. Jy
moet steeds aan hulle beperkinge stel en daardie beperkinge toepas, selfs
wanneer hulle meer en meer vryheid vereis.
Jou taak is om aan hulle grense te stel wat hulle in realiteit sal beskerm wanneer
hulle verby hul eie vermoëns beweeg om hulself getrou te kan bestuur in morele
en interpersoonlike sake.
48

Opsomming:
1) Realiteits beperkinge – areas waar daar werklike gevaar is. Seks
en dwelms, bendes en dronkbestuur, wegloop uit die skool, ens.
2) Morele, geestelike en interpersoonlike beperkinge – Hierdie
ontwikkel die karakter benodig vir sukses in die lewe en
verhoudings, bv. leuens, skelmstreke, diefstal, promiskuiteit,
verontagsaming van outoriteit, ens. Onderwerping aan God en Sy
Woord. Disrespek en gemeenheid aan ander.
1) Sommige dinge is gevaarlik; bly weg daarvan, anders kan jy sterf.
2) Sommige dinge is nie wys nie; moet dit nie doen nie, of jy kan
verloor.
3) Sommige dinge is nie moreel nie; vermy dit, dan sal jy wen.
4) Jy is in beheer van al die bogenoemde, totdat jy bewys dat jy dit nie
kan hanteer nie, dan sal ons of die wet tussenbeide tree.
AANVAARDING VAN ONAFHANKLIKHEID IN HULSELF EN ANDER
Tieners het totaal onrealistiese standaarde vir hulself, en soms vir ander. Hulle
gaan op en af met hul eie mislukkings en suksesse, bv. ‘n puisie! ‘n Mikpunt nie
behaal nie! Help hulle om hulself te aanvaar soos hulle is met ‘n mikpunt om
beter te word.
Die beste verdediging teen onvolmaaktheid, is liefde. Tot die mate waarin
jou kinders geliefd voel, sal hulle in staat wees om hul eie onvolmaakthede te
aanvaar. Moenie hul gevoelens afkraak nie, maar simpatiseer. Gee hulle hope
positiewe terugvoering oor hul sterk punte en talente. Dit behels om ook eerlik te
wees oor negatiewes en mislukkings en hulle dan in die gesig te kyk met genade
en waarheid. Wanneer jou tiener die beperkinge toets, misluk en sondig, maak
seker dat jy al daardie sake met hope genade hanteer. Tot die mate waarin jy
hulle beskaam en veroordeel, sal hulle ‘n goeie-slegte split ontwikkel. Hulle sal
begin om die goeie kind op die uiterlike te wys en die slegte dinge van jou weg te
steek. Maak dit veilig genoeg vir hulle om alles na jou te bring en te integreer.
Veral belangrik in hierdie proses, is jou aanvaarding van hul gevoelens. Hulle
mag dalk deur uiterstes van woede en depressie gaan by tye. Onthou dat jou
taak is om groot genoeg te wees om nie te reageer op hul reaksies nie. Jy
hoef nie ‘n tiener te word om een te hanteer nie! Bly kalm en bied aan hulle
empatie en begrip, selfs wanneer hulle jou haat. Moenie aanval toelaat nie,
maar aanvaar hul gevoelens. Dan sal hulle in staat wees om hul emosionele
uiterstes te integreer. Simpatiseer met hul pyn en droefheid, seksuele frustrasies
en “onheilige” gesindhede, en bedwing en struktureer hul woede. Vergifnis moet
altyd beskikbaar wees.
49

VERTRAGING VAN BEVREDIGING
Gedurende die tienerjare, is vertraging van bevrediging ‘n belangrike kwaliteit.
Dit kom wanneer ‘n ouer ‘n beperking geplaas het en die behoorlike standpunt
teenoor plesier in plek is. Plesier is goed! Leer hulle dit. Maar as ons wil hê dat
plesier moet aanhou, moet ons eers werk. Leer jou kind om te leer om te wag,
maar seker dat jy beperk wat beperkbaar is, bv. leer hulle om te wag vir ‘n motor
totdat hulle ‘n deel daarvan verdien het. Die inhoud is nie belangrik nie. Hulle
moet leer om op bevrediging te wag totdat hulle hul deel gedoen het.
DIE RESULTAAT, KYK TERUG ....
Jy het aan jou kinders gewys dat al die dinge wat jy hulle geleer het, eendag hul
verantwoordelikheid sal wees om te bestuur. Jy het hulle geleer dat jou taak as
bewaker en bestuurder, net tydelik was, en dat wat jy gedoen het, bloot was om
aan hulle te wys hoe om dit te doen en wat hulle later sal moet doen: hulself
bewaak en bestuur. Jy het hulle gegee wat hulle nodig het om uit te gaan in die
wêreld op hul eie: KARAKTER.
In die tienerjare het jy aan hulle die proses van vryheid, dissipline, liefde,
ondersteuning en vergifnis gebied wat hulle gehelp het om hul eie mense te kan
word. MOOI SO!!
50

SAMEVATTING IN SLOTSOM
Om kinders groot te maak, is ‘n mikpunt wat beide oorweldigend en
skrikwekkend vir baie ouers is. Die verantwoordelikheid om iemand se lewe in
jou hande te hê, terwyl jy weet van jou eie mislukkings, kan enigiemand angstig
en onseker maak. Onthou dat God jou gekies het om jou kind se ouer te wees.
God het jou gekies om Sy ‘hande en voete’ te wees om Sy genade en waarheid
aan jou kind toe te deel. Jy is geroep tot ‘n heilige roeping. Hy help, lei en
ondersteun jou. Hy vertrou jou met wat Hy aan jou gegee het, en Hy het jou
toegerus vir die taak.
Normaliseer mislukking
Elke ouer is tot ‘n mate ‘n perfeksionis. Jy wil ouerskap reg uitvoer, en jy wil nie
hê jou mislukkings moet jou kinders seermaak nie. Die hartseer realiteit is dat jy
in die verlede misluk het, en jy gaan in die toekoms misluk. En jou mislukkings
beinvloed wel jou kinders. Dit is nie bedoel om jou skuldig te laat voel nie. Erken
jou mislukkings, vra vir vergifnis, en verander terwyl jy leer uit jou foute. Wees ‘n
ouer wat nie bang is vir mislukking nie, maar beskou dit as ‘n manier om te groei.
Wees minder bang vir foute en meer bang dat jy dit sal ontken.
Wanneer jy twyfel, Konnekteer
Ouerskap is onvoorspelbaar, omdat kinders onvoorspelbaar is. Wanneer jy
hierdie periodes van onsekerheid teëkom, en wanneer jy nie ‘n antwoord of ‘n
plan of oplossing het nie, is die beste oplossing om te konnekteer met jou
kinders. Dit is nie altyd maklik nie. Kinders kan baie frustrerend, uitdagend en
kwetsend wees. Konneksie kan dalk nie die eerste ding wees waaraan jy wil
dink nie.
Verhouding is die mees belangrike van al die karakter-aspekte van hierdie lering.
Dit is die fondasie waarop jy bou. Verhouding is die ware betekenis van lewe
– dit is die bron en rede vir bestaan. Wanneer ons waarlik verbonde is, leef
ons regtig.
Kindertyd is die tyd waarin die vermoë om verbind te bly, ontwikkel word. Soms
sal jou kind hom losmaak, afsonder, of nie in staat wees om jou omgee te ervaar
nie. Of jy kan dalk so kwaad wees en jou liefde onttrek, en koud word. Hoe dit
ookal sy, jy moet die eerste beweging maak wanneer die verhouding verbreek is.
Konneksie kom altyd eerste.
51

Wanneer jy ‘n onoplosbare probleem teëkom, neem stappe om nader te beweeg
aan jou kinders op ‘n manier waarop hulle kan ervaar dat jy met en vir hulle is en
dat jy graag hul interne wêreld wil verstaan. Dit is hoe God met ons gehandel
het – Hy het eers met ons versoen, wetende dat ons dit nie in onsself gehad het
om te verander nie. Hou jou liefde volgehoue en standvastig, en wortel en vestig
jou kind in ‘n atmosfeer van omgee. Deur goeie en slegte tye, maak verbintenis
die norm van jou kind se bestaan.
Mag God jou seën in jou taak, en mag Hy dit voltooi deur jou!
Psalm 127:3-5: “ 3 Kyk, seuns is ’n erfdeel van
die HERE; die vrug van die moederskoot is ’n
beloning.
4
Soos pyle in die hand van ’n held, so is die
seuns van die jeug.
5
Gelukkig is die man wat sy pylkoker daarmee
gevul het! Hulle sal nie beskaamd staan as hulle
met die vyande in die poort spreek nie.”
52