NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 11

NASIONALE 

SENIOR SERTIFIKAAT 

GRAAD 11 

BESIGHEIDSTUDIES 

NOVEMBER 2007 

MEMORANDUM 

Hierdie memorandum bestaan uit 27 bladsye. 

Kopiereg voorbehou Blaai om asseblief

Besigheidstudies 2 

NSS 

MEMORANDUM 

DoE/November 2007 

AFDELING A: 

VRAAG 1. 

1.1.1 C 

1.1.2 B 

1.1.3 D 

1.1.4 A 

1.1.5 D ( 5 x 3 = 15 ) 

1.2.1 F (Uitkontraktering) 

1.2.2 C (Gantt Kaart) 

1.2.3 E (Konflik) 

1.2.4 B (Massa) 

1.2.5 A (Stres bestuur) ( 5 x 2 = 10 ) 

1.3.1 Waar √√√ 

1.3.2 Waar √√√ 

1.3.3 Onwaar √ Privaat maatskappy of Publieke maatskappy √√ ( aanvaar beide ) 

1.3.4 Onwaar √ Direkte √√ 

1.3.5 Waar √√√ ( 5 x 3 =15 ) 

AFDELING B : 

VRAAG 2. 

Totale Punte : [40] 

2.1 Jy word versoek om kortliks te verduidelik en te motiveer die mate van beheer 

wat die besigheid het oor die volgende komponente: 

A. Mikro omgewing 

2.1.1 Hulpmiddele 

1. Hierdie is die besittings (bates) van ŉ besigheid onderneming.√√ 

2. Hierdie hulpmiddele word gebruik in die produksie proses bv. Grond, geboue, 

toerusting, voertuie, grondstowwe en handels voorraad. √√ 

3. Bestuur het hierdie hulpmiddele verkry deur die kapitaal fondse geinvesteer 

in die besigheid. √√ 

4. Bestuur het volle beheer oor die hulpmiddele en kan dit gebruik in die beste 

moontlike manier ten eide die doelwitte van die onderneming te bereik. √√ 

( enige 2 x 2 = 4) 



NSS 

MEMORANDUM 


2.1.2 Bestuur 

1. Top bestuur is verantwoordelik vir koordinering van al die funksies van die 

besigheids onderneming. √√ 

2. Maak gebruik van die drie vlakke van bestuur en dui duidelik die lyne van 

outoriteit en verantwoordeikheid. √√ 

3. Die take en funksies van die verskillende departemente moet toesighoudend, 

gekontroleer en gekoordineer word om sekere doele van die onderneming te 

bereik. √√ 

4. Bestuur het volle beheer oor verskillende vlakke en strukture van die 

departemente. √√ 

( enige 2 x 2 = 4) 

B. Mark omgewing 

2.1.3 Verbruikers 

1. Hierdie persone wat ŉ behoefte het aan goedere en dienste en het die geld 

om dit te koop. √√ 

2. Verbruikers is gewoonlik handelsmerk bewus in terme van goedere en 

dienste. √√ 

3. Verbruikers is vry om die handelsmerk van goedere en dienste van hul 

keuse te koop en sal nie deur enige besigheid voorgeskryf word nie. √√ 

4. Nietemin kan die besigheid die verbruikers beïnvloed deur ŉ sterk bemarking 

strategie bv. voorsien die regte produk of diens wat verbruikers wil hê teen die 

regte prys en op die regte tyd en deur advertering sy produk of diens 

te koop. √√ 

5.Daarom kan die besigheid slegs die die verbruiker beïnvloed en het nie 

beheer oor verbruikers nie. √√ 

( enige 2 x 2 = 4) 

2.1.4 Mededingers 

1. Kompetisie is altyd teenwoordig in die mark en ander besighede wat 

dieselfde produk of diens aanbied kompeteer om die ondersteuning van 

verbruikers. √√ 

2. Die besigheid moet sy mark aandeel van verbruikers handhaaf of ook 

probeer om dit te verbeter. √√ 

3. Derhalwe is dit duidelik dat ŉ besigheid is nie instaat om mededingers in die 

mark te beheer nie. 

(enige 2 x 2 = 4) 

(4 x 4 = 16) 



NSS 

MEMORANDUM 


2.2 HIV/AIDS, armoede, misdaad en werkloosheid is sommige van 

sosio ekonomiese sake wat besighede affekteer. verduidelik 

kortliks enige drie van bogenoemde sake wat besighede mee 

te doen het in suid afrika. 

A. HIV/AIDS 

1. Hoë sterfte syfer as gevolg van HIV/AIDS affekteer besigheids aktiwiteite in 

die vorm van toegevoegde koste van opleiding van sleutel personeel. √√ 

2. Krimping van die verbruikers mark wat besigheid verrigtinge affekteer. √√ 

3. Afwesigheid en laer produktiwiteit. √√ 

4. Koste van behandeling van HIV - besmette werkers. √√ 

(enige 2 x 2 = 4) 

B. Armoede 

1. Armoede is ŉ negatiewe sosiale probleem in Suid Afrika waarin mense 

nie genoegsame of geen inkomste het om voedsel, klere en onderwys te 

verkry nie. √√ 

2. Armoede, werkloosheid en misdaad is verwante sake wat mekaar 

aanvul. √√ 

3. Besigheids bedrywighede word geaffekteer deur armoede aangesien 

arm mense nie kan bestee op verbruikers goedere nie, en affekteer 

dus die winsgewendheid van die produk. √√ 

4. Besighede kan help om armoede te bekamp deur werkgeleenthede 

te skep deur besighede in armoed geteisterde gebiede te vestig. √√ 

( enige 2 x 2 = 4) 

C. Misdaad 

1. Misdaad is ŉ baie gekompliseerde probleem in Suid Afrika wat insluit die 

verbreking van wette in ons land in die vorm van moord, verkragting, onrus, 

diefstal, kontant in transito rooftogte, korrupsie en bedrog. √√ 

2. Misdaad word hoofsaaklik beïnvloed deur armoede en werkloosheid. √√ 

3. Besighede moet groot bedrae geld aan sekuriteit bestee wat tot die 

bedryfskoste van die besiheid toegevoeg word. √√ 

4. Besighede gaan gebuk onder verliese as gevolg van misdaad en bedrog 

deurdat goedere gesteel word. √√ 

5. Besighede in die toerisme bedryf verloor waardevolle inkomste as gevolg van 

toeriste wat nie die risiko wil loop om Suid Afrika te besoek as gevolg van 

die hoë misdaad koers. √√ 

(enige 2 x 2 =4) 



NSS 

MEMORANDUM 


D. Werkloosheid 

1. Werkloosheid is ook een van die baie ernstige sosiale probleme wat voorkom 

in Suid Afrika. √√ 

2. Werkloosheid verwys na die situasie waar ŉ persoon geskik is vir werk en 

die nodige kwalifikasies en ondervinding het waar kan net nie werk kry nie. √√ 

3. Besighede moet bereid wees om werk te skep in die vorm van vestiging 

van nuwe besighede. √√ 

4 .Groot besighede in Suid Afrika moet betrokke raak in ŉ vennootskap 

oefening saam met die regering ten einde werkloosheid op te los 

of te verminder. √√ (enige 2 x 2 = 4) 

2.3 Finansiële inligting van BBC ondernemings. 

(enige 3 x 4 = 12 ) 

2.3.1 Gebruik die inligting in die tabel en teken ŉ histogram wat die verkoop 

syfers vir die afgelope vyf jaar verteenwoordig. 

*Histogram 

(½) 

Verkope in duisende 

(R0 000) 

180 

160 

140 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

(½) 

Verkope tussen 2002 en 2006 

√ 

2002 2002 2003 2003 2004 20042005 2005 2006 2006 

Jaar (½) 

2.3.2 Identifiseer die mees suksesvolle jaar, betreffende die verkope. 

Gee ŉ rede hiervoor. 

√ 

Die mees suksesvolle jaar is 2005 (verkope R 160 000.) √ 

Rede: Intensiewe bemarkings strategie. 

Enige ander relevante rede. √√ (3) 

Kopiereg voorbehou Blaai om asseblief 

√ 

√ 

√ 

(½) 

(6)


NSS 

MEMORANDUM 


2.3.3 Bereken die syfers vir A en B 

A. Verkope R 100 000 

Minus koste van verkope R 60000 √ 

Bruto wins R 40 000 √ 

B. Bruto wins R 55 000 

Minus netto wins R 39 000 √ 

Totale uitgawes R 16 000 √ (4) 

2.3.4 Lewer kommentaar op die verkope en koste van verkope syfers 

vir 2006, vergelyking met 2005. Verskaf ŉ moontlike oorsaak daarvoor. 

Verkope vir 2005 is R 160 000 en R 10 000 hoër as die verkope van R 150 000 

vir 2006. In die ander kant is die koste van verkope vir beide jare dieselfde naamlik 

R 100 000. √ 

Moontlike oorsaak hiervoor: 

Die rede vir die vermindering van verkope in 2006 kan kan wees as gevolg van 

die invloed van inflasie. 

ŉ Ontspanne bemarkings strategie in 2006. √√ 

Enige ander logiese rede. (3) 

2.3.5 Ondersoek die uitgawes vir 2005. Wat neem jy waar? 

Watter advies kan jy aan die direkteure gee in hierdie verband? 

Die uitgawes in 2005 is die hoogste in vergelyking met al die ander jare. √√ 

Advies aan direkteure: 

- Om al die uitgawes te ondersoek en bestuur ŉ vermindering waar moontlik. √√ 

- Om ŉ begrotings kontrole uit te voer. 

- Enige ander relevante advies. (4) 

2.4 Beskryf drie voordele van ŉ vennootskap. 

1.ŉ Vennootskap kan maklik en goedkoop gestig word. √√ 

2.Vennote bring meer kapitaal in as die eenmansaak en hulle is instaat om 

3.Lenings en krediet makliker te verkry. √√ 

4.Die kosep van onbeperkte aanspreeklikheid dien as aansporing vir die vennote 

om eerlik, hard werkend en verseker die besigheid is ŉ sukses. √√ 

5.Die kombinasie van vaardighede wat vennote in die besigheid inbring 

6.Lei tot verhoogde effektiwiteit en produktiwiteit. √√ 

( enige 3 x 2 = 6 ) 



NSS 

MEMORANDUM 


VRAAG 3 

2.5 Beskryf drie kenmerke van ŉ publieke maatskappy. 

1. ŉ Publieke maatskappy is ŉ afsonderlike wettige entiteit apart van die 

aandeelhouers. √√ 

2. Die publiek geniet onbeperkte kontinuïteit en is nie afhanklik van die 

aandeelhouers nie. √√ 

3. Aandeelhouers geniet ŉ mate van beskerming deurdat hulle aanspreeklikheid 

beperk is tot hulle aandeel houding in die maatskappy. √√ 

4. Die publieke maatskappy moet sy finansiële jaarstate in terme van die 

maatskappywet publiseer. √√ 

5. Die maatskappy word bestuur deur ŉ raad van direkteure gekies deur 

die aandeelhouers. √√ 

( enige 3 x 2 = 6 ) 

[60] 

3.1 - vanaf Polokwane begin hy drie jaar gelede op sy eie nadat hy werksaam 

was as ŉ verkoopsman in ŉ kleinhandelsaak. Vandag is hy ŉ suksesvolle 

sakeman. 

In die lig van bogenoemde aanhaling word jy versoek om enige vyf 

betekenisvolle kenmerke van ŉ hoogs suksesvolle entrepreneur te 

bespreek. 

1. Die entrepreneur moet die nodige vaardighede, kundigheid en bekwaamheid 

besit ten einde te verseker sy besigheid onderneming is ŉ sukses. √√ 

2. Entrepreneurs moet positiewe denkers wees en focus op dinge in die 

besigheid wat reg gegaan het en verander swakhede in besigheids 

geleenthede. √√ 

3. Moet ŉ kreatiewe denker wees waarby hy konstant nuwe maniere vind 

om dinge te doen bv. verbeter die produk wat hy aanbied. √√ 

4. Entrepreneurs moet volharding toon en nie opgee by ŉ mislukking 

met die eerste poging nie, maar moet strategieë ontwikkel om 

uitdagings in die besigheids wêreld te oorbrug. √√ 

5. Entrepreneurs moet in staat wees om berekende uitdagings aan te neem 

bv. navorsing, aksie plan, besigheidsplan, finansiële plan, begroting, ens. √√ 

6. Die entrepreneur moet ŉ oog hê vir geleenthede wat bestaan en dit 

omskep in ŉ besigheids geleentheid. √√ 

7. Hulle moet vurig, self gemotiveerd, ambisieus en entoesiasties oor 

die besigheid wees. √√ 

( enige 5 x 2 = 10) 



NSS 

MEMORANDUM 


3.2 Die konsep van uitkontraktering is nie iets nuut nie. Baie maatskappye spring 

aan boord. Dink hulle kan slegs hulle probleme afskuif. Sodoende word enige 

iets deur enige iemand uitgekontrakteer. 

3.2.1 In die lig van bogenoemde scenario gee vier redes waarom jy dink die 

ondersteuning vir uitkontraktering het toegeneem. 

1. Die besigheid het geen indiensopleiding- en ontwikkelingskoste nie. √√ 

2. Die uitgekontrakteerde besigheid sal altyd hulle beste doen omdat hulle 

spesialiste indiensneem wat hoë vaardigheid vlakke het. √√ 

3. Uitkontraktering laat besighede toe om te konsentreer op kern besigheid 

funksies soos die opbou van goeie betrekkinge met verbruikers en 

die uitbreiding van die besigheid. √√ 

4. Vaardige personeel vir die uitgekontrakteerde besigheid hoef nie 

Indiens geneem te word nie en dus ŉ besparing op salarisse. √√ 

5. Uitkontraktering is ŉ hoogs mededingende mark en die besigheid 

is verseker van kwaliteit werk wat gelewer word. √√ 

6. Uitgekontrakteerde besigheid beïnvloed die besigheids werksaamhede 

positief en dit skep ŉ gunstige beeld van die besigheid. √√ 

( enige 4 x 2 = 8 ) 

3.2.2 Verduidelik waarom hierdie tipe besigheidspraktyk in die verlede misluk het. 

1. Daar is geen kontrole oor uitgekontrakteerde aktiwiteite nie. √ 

2. Uitkontraktering is ŉ bevooregte diens en dit word gelewer teen koste. √√ 

3. In sommige gevalle mag die uitgekontrakteerde maatskappy toegang 

tot kliënte inligting in die vorm van handelsgeheime, verkry. 

4. Die uitgekontrakteerde maatskappy moet sekere vereistes in terme van 

diens vlak ooreenkoms, nakom.√√ 

5. Uitgekontrakteerde maatskappye hoef nie te skik na die korporatiewe 

kultuur van die besigheid wat hulle bedien nie. √√ 

6. Die teenwoordigheid van die uitgekontrakteerde personeel op die 

besigheids perseel kan ontwrigtend wees vir die personeel en besigheid 

praktyke. √√ 

( enige 4 x 2 = 8 ) 



NSS 

MEMORANDUM 


3.3.1 Volg die hooftrekke van die scenario , stel ŉ Gantt Kaart op ten einde die 

volgorde van aktiwiteite(take) aan te dui wat nodig is om ŉ nuwe onderneming in 

die vorm van ŉ BK te begin. 

TAAK 

Registrasie van 

BK 

Insameling van 

kapitaal 

Personeel 

voorsiening 

Huurkontrak en 

kommunikasielyne 

Voorraad 

Opleiding van 

personeel 

WEEK 1 

WEEK 

2 

√ 

√ 

WEEK 

3 

√ 

√ 

√ 

WEEK 

4 

WEEK 

5 

LID VERANT- 

WOORDELIK 

Zola √ 

Zola √ 

Die GANTT kaart sit duidelik uiteen: 

- wat gedoen moet word. (wat?) 

- keer datums vir voltooing van take. (wanneer?) 

- die persone verantwoordelik vir spesifieke take. (wie?) 

- die wyse waarop take voltooi moet word. (hoe?) 

( enige 2 x 2 = 4) 

(8) 


√ 

Khumalo √ 

Mike √ 

Zola √ 

Khumalo √ 

(12) 

3.3.2 Beskryf die missie van ŉ besigheid en maak gebruik van voorbeelde om die 

waarde van ŉ GANTT kaart as instrument te gebruik, in die bereiking van die 

missie en organisatoriese doelwitte. 

Missie van die besigheid. 

Beskryf die kort- en lang termyn doelwitte van ŉ besigheid. 

Die bereiking van hierdie doelwitte hang af van die organisering van die 

funksies binne die besigheidonderneming. 

Enige aanvaarbare omskrywing van die missie van die besigheid. 

Voorbeelde van sulke organisatoriese doelwitte is: 

- Voldoen aan die behoeftes van die kliënte, 

- Bereik die organisatoriese verkope mikpunte, 

- Om sosiaal verantwoordelik te wees. 

Die waarde van die GANTT kaart. 

(1 x 2 = 2) 

(enige 2 x 1 = 2)


NSS 

MEMORANDUM 


3.4 Patric Vilakazi is die administratiewe bestuuder van ŉ groot maatskappy. 

Hy ontdek dat sommige van die personeellede die kopieermasjien misbruik 

deur fotokopieë vir persoonlike gebruik te maak. Hy besluit om die maak van 

fotokopieë te monitor sonder hul wete of toestemming. 

3.4.1 Dink jy die personeel se persoonlike gebruik van die maatskappy se 

kopieermasjien is verkeerd? Motiveer jou antwoord. 

Ja. √√ Personeel moet eers toestemming van die Administratiewe Bestuurder 

verkry voordat hulle die maatskappy se eiendom kan gebruik vir persoonlike 

sake. √√ 

of 

Nee. √√ Werknemers wil nie elke keer met die maak van afdrukke 

Gekontroleer word nie. √√ 

(4) 

3.4.2 Dink jy dit is oneties om die personeel se gebruik van die kopieermasjien 

te monitor sonder hulle toestemming?Motiveer jou antwoord. 

Ja. Die Administratiewe Bestuurder moet eerste met die werknemers 

kommunikeer en hulle meedeel dat die gebruik van die maatskappy 

se eiendom vir persoonlike gebruik verbied word en in die toekoms sal 

die eiendom versigtig gemonitor word. √√ (2) 

3.4.3 Voorsien ŉ strategie om met hierdie situasie te handel. 

Die Administratiewe Bestuurder mag moontlik die gekontroleerde gebruik 

van die fotokopieermasjien toe te laat, deur die implementering van ŉ 

Register wat voltooi moet word deur werknemers, deur die teller nommer 

voor en na gebruik neer te skryf tesame met aantal kopieë, datum en 

handtekening. √√ (2) 


Besigheidstudies 11 

NSS 

MEMORANDUM 


3.5 Watter strategie sal jy gebruik om jou werk in ŉ loopbaan te verander. 

(Vermeld drie) 

VRAAG 4 

1 Self Evaluering. √ 

Evalueer jou meriete (sterk) en swakpunte. Bespreek met kollegas en 

bestuurders. √ 

2. Doen take wat jou die beste pas. √ 

Om vordering te toon in jou loopbaan moet jy jou talente identifiseer 

en bou jou vordering rondom dit. √ 

3. Kyk uit vir ŉ organisasie waar jy inpas.√ 

Jou persoonlike werkstyl en verbintenis moet pas by die organisasie. 

4. Blink uit in jou huidige werk. √ 

Bewys dat jy jou huidige werk goed kan doen voordat jy op beweeg 

in jou loopbaan. √ 

5. Verrig jou taak konsekwent. √ 

Bestuurders is voortdurend op die uitkyk vir konstante werkverrigters 

en bevorder hulle.√ 

6.Kies ŉ mentor. √ 

Hierdie persoon is gewoonlik ŉ bestuurder na wie jy kan opsien vir help, 

opleiding en leiding. Dien as rol model. √ 

7. Portfolio van prestasies. √ 

Dit is belangrik wanneer jy aansoek doen vir ŉ ander werk, bevordering. √ 

(Opskrif 1 : motivering 1) 

(enige 3 x 2 = 6 ) 

[60] 

4.1 Klassifiseer elk van die volgende stellings ten opsigte van die rolle en 

verantwoordelikhede van besighede in Suid-Afrika in die kategorieë 

voorsien. 

4.1.1 Werkplek √ 

4.1.2 Gemeenskap √ 

4.1.3 Omgewing √ 



4.1.6 Gemeenskap √ (6) 



NSS 

MEMORANDUM 


4.2 Goeie korporatiewe burgerskap omvat ŉ wye reeks 

aktiwiteite. 

Verduidelik enige vier beginsels van goeie besigheid burgerskap. 

1. Goeie korporatiwe burgerskap sal ŉ beleid aanneem vir die beskerming 

en bewaring van die omgewing. 

2. Besighede moet hulle self verbind aan die welstand van sy werknemers. 

3. Besighede moet bereid wees om by te dra tot die sosiale en ekonomiese 

ontwikkeling van die gemeenskap. 

4. Besighede moet ook geleenthede voorsien aan leerlinge om gedurende 

vakansies. 

5. Die besigheid oorweeg maatreels soos opheffing van vaardigheids 

ontwikkeling van die gemeenskap deur finansiële ondersteuning. 

6. Klein besighede kan tot die sosiale opheffing van die gemeenskap bydra 

deur die ondersteuning van ou mense, omgee vir weeskinders, afrigting 

van sport, ens. 

(enige 4 x 2 = 8) 

4.3 Verbruikersgoedere word hoofsaaklik geklassifiseer 

in drie kateorieë, naamlik, geriefs -,uitsoek – en spesialiteit 

goedere. 

Verduidelik hierdie klassifikasie van goedere met 

toepaslike voorbeelde. 

1.Geriefsgoedere: 

Hierdie is goedere wat gereeld gekoop word vir onmiddellike gebruik. 

Dit is algemeen laag geprys en die verbruiker bestee nie tyd om 

pryse te vergelyk nie. √√ 

Voorbeelde is brood, koekmeel, melk, mielie meel, ens. √√ 

2.Uitsoekgoedere: 

Hierdie goedere is duurder as geriefsgoedere. 

Daarom gaan die verbruiker meer tyd bestee om pryse te vergelyk, kwaliteit, 

waarborge, ens. voordat ŉ koop besluit geneem word. √√ 

Voorbeelde is televisie, musiek sentrums, persoonlike rekenaars, ens. √√ 

3.Spesialiteitsgoedere: 

Hierdie is handelsmerk produkte en verbruikers wil hulleself identifiseer 

met ŉ spesifieke handelsmerk se produkte. 

Baie verbruikers is handelsmerk bewus en sal ŉ lang tyd en baie geld 

bestee om ŉ koop transaksie te maak van ŉ spesifieke handelsmerk. √√ 

Voorbeelde: BMW motor, Levi`s klere, Versace jeweliersware, ens. √√ 

(12) 



NSS 

MEMORANDUM 


4.4 Vandag moet bemarkingsbestuur spesiale aandag gee 

aan verpakking sodat produkte op die beste moontlike 

manier vertoon word. 

Brei uit op enige vyf vereistes van goeie verpakking. 

1. Die verpakking moet sterk wees en maklik om te hanteer. √√ 

2. Die verpakking moet goed ontwerp word vir uitstal doeleindes. √√ 

3. Die verpakking moet die teiken mark pas bv. jeweliersware word 

verpak in duur houers. √√ 

4. Die verpakking moet instaat wees om ŉ identiteit van sy eie skep 

in terme van handelsmerk, kleur, logo`s, slagspreuk, ens. √√ 

5. Die verpakking moet die aandag trek van verbruikers sodat dit 

onderskei kan word van produkte van mededingers. √√ 

6. Voorsiening moet gemaak word vir her bruikbare verpakking of 

herwinbare verpakking, bv.papier en glas. √√ 

7. Verpakking moet die produk beskerm tot met die verkoopdatum, bv. 

geblikte voedsel. √√ 

Enige ander relevante vereiste. 

(enige 5 x 2 = 10) 

4.5 Kwaliteitskontrole verseker dat die regte kwaliteit produk geproduseer word 

deur konstante monitering van die produksie proses. 

Bespreek vyf voordele van kwaliteitsbeheer. 

1. Verbruikers is verseker van kwaliteit produkte op die rake omdat dit verder 

gewaarborg word deur die stoor. √√ 

2. Kwaliteitsbeheer verbeter die werkverrigting van die werkers omdat hulle 

gemotiveer word om te werk in ŉ omgewing waar kwaliteit prioriteit is. √√ 

3. Vervaardiges voorsien salaries en loon aansporingsbonusse vir kwaliteit 

Werk en implimenteer streng kwaliteitskontrole maatreëls. √√ 

4. Produksie koste word geminimaliseer en foutiewe/defekte produkte word 

meestal verminder gedurende die produksie proses. √√ 

5. Kwaliteitbeheer ontbloot swak werkverrigting deur werkers en foutiewe 

masjiene en is waardevolle inligting vir die produksie bestuur vir die 

opleiding van werkers en vervanging van masjinerie. √√ 

(5 x 2 = 10) 



NSS 

MEMORANDUM 


4.6 Bereken die produksie koste van MANTOS BAKKERYE EDMS. BPK. 

4.6.1 Primêre koste vir die maand. 

Grondstowwe vir brood R 90 000 √ 

Direkte arbeidskoste 180 000 √ 

Primêre koste R 270 000 √ (3) 

4.6.2 Vaste oorhoofse koste vir die maand. 

Versekering R 30 000 √ 

Huur van bakkery 15 000 √ 

Waardevermindering van aanleg 8 000 √ 

Vaste oorhoofse koste R 53 000 √ (4) 

4.6.3 Totale produksie koste vir die maand. 

Primêre koste R 270 000 √ 

Vaste oorhoofse koste 53 000 √ 

Skoonmaakmiddels en 

Verpakkings materiale 20 000 (R 12 000 + R 8 000) √ 

Totale produksiekoste R 343 000 √ (4) 

4.6.4 Koste van een brood. 

Totale produksie koste R 343 000 √ 

Aantal brode vir September 85 750 √ = R4 √ (3) 


[60] 

TOTAAL AFDELING B 180


NSS 

MEMORANDUM 


AFDELING C 

VRAAG 5: 

“’n Brood is ‘n voorbeeld van ‘n behoefte bevredigingsitem, wat gekoop word deur 

bykans elke huishouding op ‘n daaglikse basis vanaf supermarkte. Brood word 

vervaardig van meel. Rou materiale soos koring word gebruik om meel te vervaardig.” 

Die bostaande scenario dui die interverwantskap aan tussen die primêre, sekondêre 

en tersiêre sektore aan. Dit word van u verwag op in detail uit te brei oor die 

interskakeling tussen die verskeie sektore deur gebruik te maak van u eie voorbeelde 

in hierdie interverwantskap. 

[40] 

5.1 Inleiding: 

1. Dit is belangrik om die skakeling tussen die drie ekonomiese sektore te onthou en te 

verstaan. 

2. Die drie ekonomiese sektore kan nie afsonderlik funksioneer nie. 

(Enige 2 x 2 = 4) 

5.2 Sektore betrokke by vervaardiging 

5.2.1 Primêre sektor: 

Betrokke by die ontginning van produkte en rou materiale uit natuurlike hulpbronne. (2) 

Voorbeelde: Landbou, bosbou en vissery en mynbou. (‘Kwarries’) (2) 

5.2.2 Sekondêre sektor: 

Verander die vorm van die ongeprosesseerde rou materiale in bruikbare produkte. (2) 

Voorbeelde: Fabrieke: Sappi vervaardig papier uit hout. 

Elektrisiteit, gas en watervoorsiening. 

Konstruksie industrieë. (2) 

5.2.3 Tersiëre sektor: 

1. Fasiliteer die vloei van goedere en dienste van primêre en sekondêre produsente tot 

die verbruiker. 

Voorbeelde: Handelaars, vervoer, kommunikasie, finansiering, berging, versekering 

en advertensie. 

Hierdie sektor voeg waarde tot goedere en dienste deur goedere en dienste te bring 

tot by die verbruiker en maak die regte hoeveelhede beskikbaar op die regte tydperk. 

(2) 

2. Regeringsdienste: 

Voorbeelde: Onderwys, gesondheid, welfaart, polisiëring en verdediging. (2) 

3. Persoonlike dienste: 

Voorbeelde: Bankdiense, versekering, regsadvies, tandversorging, loodgietersdienste. 

(2) 

(Maks: 5 x 2 = 10) 



NSS 

MEMORANDUM 


5.3 Skakeling tussen die sektore van die ekonomie. 

1. Alhoewel ekonomiese aktiwiteite verdeel is in drie aparte sektore, is hierdie sektore 

geheel en al interafhanklik van mekaar. 

2. Die sekondêre sektor is afhanklik van die primêre sektor vir rou materiale wat 

geprosesseer word in meer bruikbare produkte. 

3. Die sekondêre sektor is ook afhanklik van die tertiëre sektor vir die voorsiening van ‘n 

verskeidenheid van dienste. 

4. Die primêre sektor is weer afhanklik van die sekondêre sektor vir vervaardigde 

goedere soos masjinerie, toerusting, kunsmis ens. 

5. Die tersiëre sektor is ook afhanklik van die sekondêre sektor vir vervaardigde 

goedere soos kantoormasjinerie, kantoormeublement, skryfbehoeftes, ens. 

6. Ons vind dat besighede binne ‘n sektor afhanklik is van ander besighede binne 

dieselfde sektor. 

7. In die primêre sektor, is boere wat saad benodig en kosvoorraad produseer by ander 

boere. 

8. In die sekondêre sektore is daar vervaardigers van komponente wat deur ander 

vervaardighers gebruik word in hul finale produkte. 

9. Voorbeeld: die vervaardigers van CD “roms”, vertoon skerms, moederborde, voorsien 

hierdie komponente aan vervaardigers van rekenaars. 

10. In die tersiëre sektor vind ons dat handelaars afhanklik is van groothandelaars vir die 

voorsiening van voorraad. 

11. Die verskeie dienste van vervoer, kommunikasie, finansiering, versekering en 

advertering word voorsien nie alleenlik aan die primêre en sekondêre sektore maar 

ook aan besighede binne die tertiëre sektor. 

12. ‘n Terugwaartse skakeling beteken dat besighede in ‘n sektor produk of diens koop 

van ‘n ander sektor of van besighede binne dieselfde sektor. 

13. ‘n Voorbeeld van ‘n terugwaartse skakeling met ‘n ander sektor is voedsel gekoop by 

voedselvervaardigers in die sekondêre sektore van boere in die primêre sektor of kole 

by staal produsente in die sekondêre sektor van koolmyne in die primêre sektor. 

14. Terugwaartse skakeling binne besighede in ‘n sektor waar gekoop word van 

besighede binne dieselfde sektor. 

15. Vervaardigers van klere in die sekondêre sektor koop ritssluiters en knope van ‘n 

ander vervaardiger in die sekondêre sektor. 

16. ‘n Vorentoe skakeling beteken dat besighede in die sektor verkoop hulle produkte of 

diense aan ‘n ander sektor of aan besighede binne dieselfde sektor. 

17. Voorbeelde van vorentoe skakels: Katoen verkoop deur katoen boere in die primêre 

sektor aan spin en weef fabrieke in die sekondêre sektor. 

18. Voorbeeld van die verkoop van produkte of dienste by besighede in ‘n sektor aan 

besighede binne dieselfde sektor. Voorbeelde: Motorband vervaardigers in die 

sekondêre sektor verkoop bande aan die motorvervaardigers in die sekondêre sektor. 

(Enige 10 x 2 = 20) 



NSS 

MEMORANDUM 


5.4 Gevolgtrekking: 

1. Ons het die interafhanklikheid in ag geneem tussen die sektore en die skakeling 

tussen die sektore. 

2. Dit onthul wat gebeur met produkte wat in die primêre en sekondêre sektore 

vervaardig word en hoe die tersiëre sektor al hierdie aktiwiteite ondersteun deur 

middel van dienste gelewer. 

(enige 1 x 1 = 1) 

Punte verdeling 

Inleiding 4 

Primêre, sekondere en tersiêre sektore 10 

Skakeling met (verduideliking en voorbeelde) 20 

Gevolgtrekking 1 

MAKSIMUM VIR FEITE 35 

Insig: Struktuur 2 

Analise en interpretasie 2 

Oorspronklikheid 1 

TOTALE PUNTE 40 



NSS 

MEMORANDUM 


VRAAG 6. 

Bespreek die voordele van die tipe besigheid wat te koop aangebied word in die 

advertensie hierbo. Motiveer argumente vir en teen sulke besighede deur die 

voordele en nadele vir alle rolspelers te verduidelik. Sluit in jou antwoord 

belangrike punte wat jy in die ooreenkomsingesluit wil hê. 

6.1 

1. 

2 

3 

6.2.1 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

6.2.2 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

Inleiding 

Franchising is die reg wat toegestaan word deur ‘n franchiser aan ‘n franchisehouer om 

‘n spesifieke besigheid se name en handelsmerke te gebruik en om sy produk/te volgens 

‘n ooreengekome franchise ooreenkoms te verkoop binne ‘n sekere gebied. 

‘n Belangrike bydraer tot die ekonomie in Suid-Afrika. 

Nie alle entrepreneurs is in staat om hul eie besighede te begin nie. Franchises 

bied entrepreneurs- en bestuurshulp. 

(2 x 2 =4) 

Voordele van ‘n franchise 

Entrepreneurs- en bestuurshulp word verskaf as deel van die ooreenkoms 

inslotend finansiële advies. 

Die franchisehouer het die reg tot die gebruik van ‘n nasionale geregistreerde 

naam, produk of diens. 

‘n Beproefde produk of die wyse om besigheid te doen bekend. 

Die eienaar kry die winste van die besigheid. 

Die franchisehouer leer hoe op behoorlike finansiele rekords te hou en ontvang 

soms waardevolle advies by spesialiste. 

Fondse is meer beskikbaar vir ‘n bestaande franchise as vir ‘n nuwe besigheid. 

Uitgebreide ondersteuning word verskaf sodat die naam nasionale erkenning 

verkry. (Voorbeelde: Wimpy, Kentucky Fried Chicken) 

Franchising bied geleenthede aan almal. franchisehouers hoef nie spesialiste te 

wees in die veld van die besigheid nie. 

(3 x 2 = 6) 

Voordele vir die franchiseverlener 

Vinnige uitbreiding van besigheid. franchisehouers voorsien beginkapitaal en 

aanvaar verantwoordelikheid vir die bedryf van die besigheid. 

franchisehouers is hoogs gemotiveerd en toegewyd en neem daarom 

verantwoordelikheid vir die sukses van die besigheid wat weer op volg tot die 

verbetering van die beeld van die franchiseverlener. 

‘n Positiewe/gewilde beeld ly tot verhoogde kliente tevredenheid en ekstra 

winste vir die franchiseverlener. 

Die franchisehouer neem personeel in diens nie die franchiseverlener en 

daarom moet daarom personeelprobleme hanteer. 

Verhoogde suksesvolle franchises moedig nuwe franchisehouers aan om in 

ooreenkomste betrokke te raak met sekere franchiseverleners. 

Beginfooie deur franchisehouer voorsien die franchiseverlener met ‘n 

onmiddelike groot bedrag kapitaal. 

(3 x 2 = 6) 



NSS 

MEMORANDUM 


6.2.3 

1 

2 

3 

4 

5 

6. 

7 

8 

6.2.4 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

6.2.5 

1 

2 

3 

4 

5 

Nadele vir die franchiseverlener/franchiseverlener 

Die oprigting van ‘n effektiewe hoofkantoor struktuur behels hoë bedryfskostes. 

Die inkomste van die FRANCHISEVERLENER is beperk tot ‘n vaste bedrag, 

tantieme (royalties), of ‘n persentasie van die verkope van die 

FRANCHISEHOUER waaroor daar nie beheer is nie. 

Die FRANCHISEVERLENER word onder ‘n morele verpligting om ‘n 

aaneenlopende suksesvolle bedryf te verseker. 

Probleme kan onaangenaamheid veroorsaak tussen die 

FRANCHISEVERLENER en die FRANCHISEHOUER. 

Die FRANCHISEVERLENER het ‘n verpligting om franchises op te lei en om 

opleiers in diens te neem teen hoe koste. 

Ten einde sy/haar inkomste en reputasie te beskerm, moet die 

FRANCHISEVERLENER nou finansiële kontrole uitoefen op die 

FRANCHISEHOUER. 

Bemarking om nasionale blootstelling te verkry is duur. 

(2 x 2 = 4) 

Voordele vir die franchisehouer 

Die vatbaarheid van die besigheid is reeds deur die 

FRANCHISEVERLENER/franchiseverlener beproef. 

Die FRANCHISEVERLENER sal die FRANCHISEHOUER voorsien van 

aanvanklike opleiding, keuse van die perseel, kantoortoerusting en voorraad. 

Die FRANCHISEVERLENER sal die FRANCHISEHOUER voorsien van 

deurlopende ondersteuning met besigheidsaspekte. 

Die FRANCHISEHOUER ooreenkoms bied die FRANCHISEHOUER 

regsbeskerming. 

Bronne soos bemarking bevoordeel die FRANCHISEHOUER. 

Die franchise vind die verkryging van finanansies makliker. Die reputasie van die 

franchise dien as hulp sekuriteit vir banke – op voorwaarde die franchise is ‘n lid 

van SAKA. 

(2 x 2 = 4) 

Nadele vir die franchisehouer. 

Aanvanklike koste is gewoonlik hoog wat die franchise baie duur maak. 

‘n Franchise pas nie alle persoonlikheidstipes nie – entrepreneurs met hul eie 

styl en idees vind dit moeilik om binne die beperkinge van ‘n franchise kontrak te 

werk. 

Franchisehouers word nie altyd voorsien van die beloofde deurlopende 

ondersteuning en hulp nie. 

Franchisehouers boet winste in deur royalties. 

Besigheidsbedrywigdhede is beperk byvoorbeeld mag sekere produkte slegs in 

spesifieke gebiede verkoop word. 

(2 x 2 = 4) 



NSS 

MEMORANDUM 


6.3 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

6.4 

1 

2 

3 

Die franchise kontrak. 

‘n Franchise ooreenkoms is ‘n wettige document en handel oor die volgende 

aspekte: 

Stipuleer die spesifieke handelsgebied. 

Aanvanklike fooie en royalties betaalbaar aan die franchiseverlener. 

Prysbeleid. 

Spesifieke produkte/dienste. 

Verpligtinge van die franchiseverlener. 

Verpligtinge van die franchisehouers. 

Aanvanklike opleiding van die franchisehouer. 

Opleiding van die personeel. 

Handelsperiode in jare. 

Opsie om die franchise periode te verleng. 

Opskortingsklousule. Kansellering van die franchise gewoonlik moontlik na vyf 

jaar. 

Tipe van eienaarskap moet gestipuleer word byvoorbeeld, eenmansaak, geslote 

korporasie of vennootskap. 

(3 x 2 = 6) 

GEVOLGTREKKING 

Vele mense koop ‘n franchise want dit maak dit moontlik vir hulle om hul eie 

besighede te begin, maar om produkte te verkoop van ‘n bekende besigheid. 

Voorbeelde van franshises: Mugg & Bean, Kentucky Fried Chicken, Wimpy ens. 

‘n Ooreenkoms tussen die franchisehouer en die franchiseverlener moet 

versigtig opgestel word om regverdig te wees aan beide partye. 

(1 x 1 =1) 


Inleiding 4 

Voordele en nadele 24 

Die kontrak 6 


MAKSIMUM PUNTE 35 

Insig: Struktuur 2 

Rede (Ontwikkeling en voorbeelde) 3 




NSS 

MEMORANDUM 


VRAAG 7: 

Werk omvat meestal ‘n spanpoging en u moet in staat wees om spandinamiek te 

bestuur, nie alleenlik tot u eie voordeel nie, maar tot die voordeel van die werklike 

span. (Vertaal uit:Succeed Oktober 2006) 

Jy is die menslike hulpbronnebestuurder van ‘n groot motor vervaardigings aanleg. 

Watter karaktertrekke sal jou tot hulp wees in die vorming van die span. 

Hoe sal jy verseker die span is suksesvol? 

7.1 Inleiding: 

1. Besighede het begin besef dat mense wat saamwerk bereik die beste resultate. 

2. ‘n Span is ‘n groep van indiwidue wat strewe na dieselfde doelwit. 

3. ‘n Span is ‘n klein aantal lede met gedeelde leierskap. 

4. Een van die mees belangrikste redes om spanne te gebruik in die werkplek is om 

algehele produktiwiteit te verhoog. 

(enige 3 x 1 = 3) 

7.2 Kenmerke van spanne: 

Nasieninstruksies: Opskrifte 2 punte 

Feite 1 x 2 = 2 punte 

4 punte 

7.2.1 Houdings √√ 

1. Houdings is oordele oor objekte, mense en gebeure. √√ 

2. Houdings kan gunstig of ongunstig wees en reflekteer hoe jy voel oor iets. 

3. Houdings is nie vas nie en verander na gelang van omstandighede of met ervaring en 

tyd. 

4. Dit is belangrik om te besef dat ‘n verandering in houding ‘n verandering in gedrag tot 

gevolg net. 

(enige 1 x 2 = 2) 

7.2.2 Waardes √√ 

1. Waardes is die algemene idees wat ons het oor goed of sleg en wat aanvaarbaar of 

onaanvaarbaar is. √√ 

2. Hierdie idees bly dieselfde oor alle situasies heen. 

3. Ons waardes verander nie regtig ons lewens nie. 

4. Waardes kleur ons persepsies van die wereld, en ly ons algehele wyse van lewe. 

5. Waardes is nie dieselfde as houdings nie. 

6. Waardes is bemoeid met moraal en etiek en vorm die breër raamwerk waarin ons 

houdings gesetel is. 

(enige 1 x 2 = 2) 



NSS 

MEMORANDUM 


7.2.3 Kultuur √√ 

1. ‘n Span sal ‘n eie kultuur vorm. √√ 

2. Dit word die beste beskryf as die sisteem van gedeelde bedoeling, houdings, 

waardes en gedrag/optrede. 

3. Ons leef in ‘n multi-kulturele gemeenskap in Suid-Afrika en ‘n werksplekomgewing 

kan gesien word as ‘n mikro-kosmos van ons gemeenskap. 

4. Daar is vele kulture in ons land, net so verskil kulture van verskillende maatskappye. 

5. Ons moet saamwerk en mekaar se kulture respekteer. 

(enige 1 x 2 = 2) 

7.2.4 Diversiteit: √√ 

1. In Suid-Afrika het ons ‘n konstitusie wat gelykheid wettiglik verseker. √√ 

2. In die werkplek sal spanne geneig wees om mense van alle rasse, gelowe, mans en 

vroue, waarvan sommige ook gestremd kan wees. 

3. Persoonlike vooroordele en stereotipering het geen plek in die moderne samelewing 

nie. 

4. Spanne wat diversiteit reflekteer is magtig, doeltreffend en effektief. 

(enige 1 x 2 = 2) 

7.2.5 Norme: √√ 

1. Waardes voorsien die raamwerk waarbinne ons as ‘n gemeenskap norme vir gedrag 

vasstel. √√ 

2. Norme is spesifieke riglyne vir gedrag in spesifieke situasies. 

3. Dit is soms ongesproke gebruike (die wyse waarop dinge gedoen word), en hul 

varieer van gemeenskap tot gemeenskap. 

4. Norme is informele reëls wat dien as riglyne aan spanne. 

5. Almal stem saam tot hierdie “reëls” en dit rig ook spanoptrede. 

6. Wanneer spanne die eerste keer saamkom, besluit hul oor hoe om saam te werk – dit 

word ‘norme” genoem. 

(enige 1 x 2 = 2) 

7.2.6 Motivering: √√ 

1. Motivering beteken die gewilligheid om hoe vlakke pogings aan te wend om ‘n doelwit 

te bereik of om ‘n behoefte te bevredig. √√ 

2. Dit is ook voordelig om te verstaan wat die ander lede in die span motiveer. 

3. Begrip verbeter kommunikasie en die wyse waarom dinge gedoen word. 

4. Kommunikasie is sentraal vir ‘n span se sukses. 

5. Diversiteit (verskille) in ‘n span is die regte krag van die span en almal se insige is 

waardevol en behoort in ag geneem te word. 

6. Spanlede moet verstaan wat elke spanlid hoop om te bereid en wat hul motiewe is. 

(enige 1 x 2 = 2) 

Enige ander relevante kenmerke 

(Maks. Enige 5 x 4 = 20) 



NSS 

MEMORANDUM 


7.3 Redes vir spansukses: 

1. Deel indiwiduele waardes, doelwitte en verwagtinge. 

2. Kommunikeer openlik en gereeld. 

3. Die opstel van ‘n aksieplan sodat die spanlede weet wat hulle moet doen en wanneer. 

4. Maak seker dat standaarde onderhandel is en duidelik gedefinieerd is. 

5. Deel werk eweredig sodat die spanlede hul indiwiduele sterk punte kan gebruik in die 

gebiede wat hul die beste pas. 

6. Wees seker dat take en doeldatums bereikbaar is. 

7. Spanlede moet mekaar gereelde terugvoer gee sodat planne verander kan word 

indien nodig. 

8. Vergoed werkverrigting deur prysing en waardering. 

(enige 5 x 2 = 10) 

7.4 Gevolgtrekking: 

1. Net soos daar nie een definisie is vir die woord span nie, is daar nie slegs een 

ooreenkoms oor wat bedoel word by spandinamika nie. 

2. Spanlede moet goed kommunikeer en konflik wat mag voorkom oplos. 

3. Waardering moet uitgespreek word vir kreatiewe insette deur lede. 

(enige 1 x 2 = 2) 


Inleiding 3 

Karaktertrekke 20 

Sukses 10 


Insig 5 (struktuur, analise en interpretasie) 




NSS 

MEMORANDUM 


VRAAG 8 

Arriveer teen ŉ bekostigbare prys sluit ŉ ooreenkoms in tussen wat die verkoper 

Vra en wat die koper bereid is om te betaal. 

Verduidelik hoe jy die prys beleid sal opstel vir jou besigheidpraktyk. 

Illustreer met behulp van drie strategieë wat jy in hierdie oefening sal oorweeg. 

8.1 Inleiding 

1. Pryse is een van die vier faktore (4 P’s) van die bemarkingsamestelling. √√ 

2. Algemeen gesproke word pryse beskou as wat die verbruiker gewillig is om te betaal 

vir die produk gebaseer op die waarde wat die produk of diens inhou vir hom/haar. √√ 

( 2 X 2 = 4) 

Nasien instruksies: Opskrifte 2 punte 

Feite 2 punte 

Totaal 4 punte 

8.2 Stappe in die prysvasstellingsproses. 

1. Bepaling van die kosprys. √√ 

1.1 Verwys na wat dit kos om die produk te vervaardig.√√ 

1.2 Die kosprys word bepaal deur die kosteberekingsdepartement en nie deur 

bemarkers. 

1.3 Die prys gevra vir die produk kan nie laer wees as die kosprys. 

2. Bepaling van die markprys.√√ 

2.1 Die bedrag wat die mark gewillig is om te betaal word bepaal deur 

marknavorsing.√√ 

2.2 Die vervaardiger sal ook die pryse van soorgelyke of substituut produkte in 

reeds in die mark moet in gedagte hou. 

3. Bepaling van die doelmark. √√ 

3.1 Hierdie is die prys wat besighede sal wil dek en sluit die kosprys in plus ‘n 

winsmarge.√√ 

4. Bepaling van die finale prys.√√ 

4.1 Die finale produk reflekteer ‘n kompromie tussen die verkoper en die 

verbruiker. √√ 



NSS 

MEMORANDUM 


5. Vraag as die basis vir prysvasstelling.√√ 

5.1 Die vraag vir ‘n produk bepaal ‘n markprys vir die produk, wat die prys is wat 

verbruikers gewillig is om be betaal.√√ 

5.2 Indien vraag dien as basis vir prysvastelling sal bemarkingsbestuur begin met 

‘n verkoopprys wat verbruikers gewillig is om te betaal en dan die prysopmerk 

om bemarkingsuitgawes en winste te dek en sodoende terugbereken om die 

totale koste van produksie te bereken. 

6. Mededinging as die basis vir prysvasstelling.√√ 

6.1 Die invloed van kompetisie is hoogs subjektief en daarom baie moeilik om in te 

werk by die berekening van die finale verkoopprys.√√ 

6.2 As ‘n besigheid goed gestabiliseer is en ‘n aansienlike aandeel van die mark 

besit, tree dit dikwels na vore as ‘n prysleier, en wanneer dit ‘n prysverandering 

aankondig, volg die ander mededingende besighede gou hul voorbeeld. 

(Enige 5 x 4 = 20) 

8.3 Stragegieë om pryse vas te stel. 

Nasieninstruksies Opskrifte 1 punt 

Feite 1 x 2 = 2 punte 

Totaal 3 punte 

1. Afroompryse: √ 

1.1. Hierdie strategie is toegepas op nuwe produkte wat ontwikkel is vir die 

markte.√√ 

1.2. Dit is gewoonlik tegniese produkte wat hoe navorsings- en ontwikkelingskoste 

behels. 

1.3. Hierdie ontwikkelingskoste moet verhaal word voordat enige winste gemaak 

kan word. 

1.4. Unieke of innoverende produkte kan ‘n hoër winsmarge dra en dus ‘n hoër 

aanvanklike verkoopprys hê omdat kliente gewillig sal wees om ‘n hoër prys te 

betaal vir nuwe uitvindings en die persepsie is dat hierdie produk/te oor 

statuswaarde beskik. 

1.5. Afroompryse begin deur om ‘n produk aanvanklik teen ‘n hoë prys aan te bied 

en dit geleidelik goedkoper aan te bied. 

2. Markpenetrasiepryse. √ 

2.1 Die vervaardiger begin met ‘n lae pryse om makliker die mark oor te haal en 

om mededingers af te skrik.√√ 

2.2 Die lae prys is slegs gemik op marktoetrede. 

2.3 Sodra die produk die gewenste markaandeel besit soos deur bemarker beplan 

kan pryse verhoog word. 



NSS 

MEMORANDUM 


3. Markprysvlak.√ 

3.1 Hierdie strategie word gebruik wanneer daar mededinging in die mark is en is 

dit wyser om die verkoopprys vas te stel in lyn met die markprys. √√ 

3.2 Indien pryse hoër is as die van mededingers vir soorgelyke produce sal 

verbruikers geneig wees om die produk te vermy. 

3.3 Indien die pryse laer is as die van mededingers kan verbruikers die produk 

vermy as gevolg van ‘n persepsie dat iets met die produk verkeerd is. 

4. Leierpryse √ 

4.1 Verkopers sal ‘n spesiale prys adverteer vir ‘n spesifieke produk.√√ 

4.2 Hul maak moontlik geen wins op die produk. 

4.3 Die idee is ‘n ‘spesiale aanbod’ wat verbruikers na die winkel lei en dan koop 

hul ander produkte ook daar. 

5. Variasie van pryse √ 

5.1 Die prys van ‘n produk mag verander afhangend die seisoen, geografiese 

ligging of die eienskappe van die verbruiker.√√ 

5.2 Voorbeelde: Roomys word heel waarskynlik nie heeljaar lank geniet nie, en 

pensioenarisse kwalifiseer dikwels vir verlaagde pryse. 

6. Prysaanpassings. √ 

6.1 Produksie en verspreidingskoste kan verander asook die aard van die mark 

en die gedrag van mededingers. √√ 

6.2 ŉ Besigheid moet omgewingsskandering kan doen ten einde opwaartse of 

afwaartse prysaanpassings te maak van goedere om sodoende geleenthede te 

kan benut en bedreigings te vermy. 

6.3 Twee ander faktore wat kan resulteer in prysaanpassings is byvoorbeeld 

aflslagte en die geografiese ligging van die aankoper. 

7. Premium pryse. √ 

7.1 Hierdie strategie word gebruik vir lae volume “niche – markprodukte”.√√ 

7.2 ‘n Besigheid vra ‘n hoë prys vir sy unieke produk waarvoor daar min 

mededinging bestaan. 

7.3 Besighede gebruik soms premium prysvasstelling vir luukse produkte soos by 

eksklusiewe wildsplase, kunswerke en ontwerper trourokke. 



NSS 

MEMORANDUM 


8. Onewe prysvasstelling (Sielkundige prysbepaling) √ 

8.1 Onewe pryse verwys na finale verkooppryse wat geprys is met onewe getalle – 

pryse wat onder ewe randwaardes vasgestel word.√√ 

8.2 Die produk word gemerk teen R1.99, R5.79 of R8, 95. 

8.3 Bemarkers is van mening dat verbruikers heel waarskynlik eerder onewe 

pryse sal aanvaar sodat hul kleingeld kan ontvang. 

8.4 Verbruikers mag glo dat onewe pryse ‘n prysverlaging verteenwoordig deur die 

handelaar want ‘n onewe prys klink goedkoper as ‘n ewegetal prys. 

9. Lokpryse√ 

9.1 ‘n Item met ‘n lokprys is spesifiek laag geprys en wyd geadverteer.√√ 

9.2 Wanneer verbruikers die produk kom koop word hul aangemoedig om 

‘n baie duurder item te koop. 

(enige 4 x 3 = 12) 

8.4 Gevolgtrekking. 

1. Prysvasstelling is ‘n belangrike bemarkingsinstrument. √√ 

2. Die tipe van ‘n produk in ‘n mededingende mark is van groot belang en moet konstant 

gemonitor word deur bemarkingsbestuur. √√ 

3. Die prysvasstelling van produkte of dienste is ‘n gekompliseerde proses, wat menige 

aspekte in ag moet neem. √√ 

(enige 1 x 1 = 1) 


Inleiding 4 

Beleid 20 

Strategie 12 


Totale feite 35 (Maks.) 

Insig 5 


Kopiereg voorbehou 

TOTAAL AFDELING C: 80 

TOTAAL: 300

NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 11

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?