E.H. Smeyers -pastoor van de bloeiende boomgaard- overleden…

Artikel zoals verschenen in de BOK (13 juli 1996 - Karel Van Rompaey) en in het parochieblad Glabbeek (juni 2006).
August Smeyers,
pastoor van de bloeiende boomgaard
Ons mooie Hageland krijgt meer en meer bewonderaars - zeer terecht! Vooral fietsers en
wandelaars kunnen er genieten van schitterende vergezichten, van idyllische hoekjes,
graanvelden en weiden, van vriendelijk-bebloemde dorpjes en van de prachtige boomgaarden
tussenin. Een man die als geen ander van het Hageland is gaan houden, die mee vorm
gegeven heeft aan de schoonheid ervan en voor agrarische vernieuwing en welstand in de
streek heeft gezorgd, is August Smeyers.
Oh, hij loopt niet met zichzelf te koop, deze priester-leraar. Men vindt hem niet in de middens
van de Tiense high-life, hij verplaatst zich niet met een dikke slee, hij is zelden thuis en
telefonisch haast niet te bereiken... August Smeyers is nog altijd veel en graag bij de
Hagelandse buitenmensen zelf, bij fruitkwekers en boeren, bij zijn oud-leerlingen uit de streek.
Daar vindt men hem wel, met snoeischaar en boomzaag bij de hand, gelaarsd en gespoord om
Hagelandse klei te trotseren en hoog- of laagstammige fruitbomen een beurt te geven. Tussen
bomen voelt hij zich thuis, deze "pastoor van de bloeiende boomgaard".
Dit jaar wordt hij tachtig maar het is hem niet aan te zien. Hij wuift onze zorgelijkheid weg
wanneer we vernemen dat onlangs een ladder onder hem wegschoof en hij van zo’n drie-vier
meter hoog neerviel. Gevolg: ribben gekneusd, pijn aan het been. Maar August Smeyers is een
taaie rakker. Hij toont ons een litteken op het voorhoofd: "Toen ik acht jaar was viel ik van een
schelft, met mijn hoofd recht op de stenen vloer. Een gapende wonde, maar verder geen erg.
Die wonde werd weken dichtgehouden met klemmen, want naaien deed men toen nog niet!"
E.H. Smeyers kan intens genieten van een glaasje wijn en rookt als een Turk! Ondanks het
pijnlijke been en de zere rug glanzen zijn ogen van guitigheid. Hij spreekt met de wijsheid van
de man die veel heeft meegemaakt, veel heeft gezien en veel relativeert. Hij heeft een
fenomenaal geheugen en doorspekt zijn verhalen met grappige details en anekdotes. Hij kent
vele mensen in Bunsbeek en vele Bunsbekenaren kennen hem, want 25 jaar lang deed hij
weekend-dienst als onderpastoor in onze parochie. BOK laat hem graag aan het woord, deze
tot-Hagelander-verworden-Kempenaar, priester, leraar, oud-directeur van de Tiense
landbouwschool, oprichter van de hogere afdelingen land- en tuinbouw, gevierd spreker voor de
landbouworganisaties, eminent fruitteelt-specialist.
De Grote Kievit
E.H August Smeyers
Ik ben geboren in Kasterlee op 23 december 1916, net geen
kerstekindje! Maar toen ik vier jaar was kocht mijn vader de
boerderij "De Grote Kievit" van baron Coppens in Geel, vlak
naast het kasteel. Daar, op "Ten Aard", één van de dertien
gehuchten van Geel, heb ik mijn jeugd doorgebracht. Midden
"een carré", een stuk grond van 5 ha., lag de grafkelder van
de familie Coppens. Dat was een enorme gemetste koepel
met een omtrek van zeker 100 meter, die bedekt was met
grond en overgroeid met gras en bomen. Bovenop deze
"tumulus" stond een arduinen zerk met een groot bronzen
beeld van de baron. De grafkelder is er nog, maar het bronzen
beeld hebben de Duitsers in 1914 weggehaald om er
kanonnen van te gieten.

De gronden van onze hoeve paalden ook aan de "Koningshoeve", het koninklijk domein, waar
de Belgische prinsen en prinsessen nu en dan op vakantie kwamen. In mijn jeugd heb ik enkele
keren prinses Josephine-Charlotte op haar wandelingen ontmoet. Zij werd dan altijd begeleid
door twee bodyguards. Het koninklijk domein was 7.000 ha groot! In de jaren ‘60 werd het
verkocht. Vele gronden werden opgekocht door boeren in de streek van Retie. Het was een
gelegenheid om hun klein bedrijf wat meer omvang en armslag te geven. Een zeer groot deel
werd opgekocht door "De Kleine Landeigendom" en die heeft er moderne boerderijen op gezet.
Het park, zoals wij dat noemden, is naar de provincie gegaan en heet voortaan "het prinselijk
domein". De provincie heeft er een natuurpark van gemaakt. Het hoorde toe aan prins Karel, zo
zei men, en die heeft er ooit een villa willen bouwen. "Gelukkig is dat niet doorgegaan", zegden
de mensen, "want anders was er geen enkel meisje in de buurt nog veilig geweest!"
BOK
Kom jij uit een groot gezin?
E.H August Smeyers
Mijn moeder kreeg dertien kinderen, maar zes zijn jong gestorven.
Dat ging zo in die tijd. Kinderen werden thuis geboren, de mensen
hadden weinig middelen, er was bijna geen verwarming, er waren
geen antibiotica. Ik was het elfde kind in de rij. Ik herinner mij nog
mijn jongste broertje: het manneke was tien jaar jonger dan ik. Hij
was eens doodziek en de dokter zei: "Ge moet een bad
klaarmaken op 37°; ge zet de kleine erin en ge wast hem tot het
water afgekoeld is tot 32°; ge droogt hem goed af en legt hem in
een warm bedje." En ‘s anderendaags was hij genezen! Zo ging
dat in die tijd: watercultuur! De antibiotica zijn pas uitgevonden in
1941, hé.
Op een zondag in mei is mijn broertje toch gestorven, een half
jaar oud. Ik weet dat nog heel goed, want ik heb er lang
"scrupules" over gehad... Mijn broertje was dus niet goed en ons
moeder had gezegd: "Niet van huis gaan, hé!". Maar ik was toch
zo’n 750 m van huis geweest en ik was stenen in de beek aan ‘t werpen vanop de brug. Daar
stond geen leuning op en - wat ver gereikt, zeker - ineens lag ik met mijn spelleke het water in!
Doornat kwam ik thuis, maar ze hebben nooit geweten dat ik nat was... Die kleine was aan ‘t
sterven en iedereen stond erbij... En ik dacht - hoe kinderen soms toch redeneren, hé! - ik
dacht: "Dat is nu mijn schuld dat die kleine sterft, omdat ik niet geluisterd heb..."
School
BOK
Waar ben jij naar school geweest?
E.H August Smeyers
Naar de lagere school bij ons op Ten Aard. Daar gingen we te voet naartoe, 4 km. ver. Ik heb er
zeven leerjaren doorlopen. Het zevende leerjaar was bij meester Van Nooten. Dat was een heel
verstandige "duvel", een grote man met een straffe baard... Ik weet nog hoe hij op de eerste
schooldag in de deur van de klas kwam staan. Hij had klompen aan en zei: "Ik zal dit schooljaar
weinig straf geven, maar ik zal er wel op tijd ene in zijn mosterdpot stampen!" Dat was onze
eerste kennismaking!
BOK
En na de lagere school?

E.H August Smeyers
Naar ‘t college van Geel. Daar studeerde ik af in 1935. En dan ben ik naar ‘t seminarie van
Mechelen gegaan. In ‘42 ben ik gewijd door kardinaal Van Roey. Dat is de eerste en enige keer
dat ons vader en ons moeder in Mechelen zijn geweest. Hetzelfde jaar ben ik naar Tienen
gekomen om er nooit meer weg te gaan. Ik moet zeggen, in ‘t begin was het wat tegen mijn
goesting! Ik moest les volgen in de Middelbare Land- en Tuinbouwschool, surveillanties doen
en in de normaalschool godsdienst, aardrijkskunde en wiskunde geven.
Tienen
BOK
Dat was dus slecht nieuws! Moest jij als jong priester les gaan volgen in Tienen?!
E.H August Smeyers
Ja! Ik heb twee jaar les gevolgd, de technische lessen, en er veel van geleerd ook.
BOK
En examens meedoen?
E.H August Smeyers
Jaja! Ik deed examens mee. Die jaren heb ik heel veel gestudeerd, veel op mijn eigen... Voor
twaalf uur ging ik nooit slapen. Pas op, wij hadden toen 44 uur les per week, hoor! Acht uur per
dag, en ‘s zaterdags nog vier uur. Daar was tien uur praktijk bij. Dat ontbreekt er nu in ons land:
de praktijkuren liggen veel te laag... Bon, in ‘44 behaalde ik het diploma A2 Land- en
Tuinbouwkundige, iets wat zeker niet in mijn bedoelingen lag toen ik in het seminarie kwam. Ik
dacht onderpastoor te worden, maar ja, wij moesten luisteren naar monseigneur, hé! Maar toen
ik aan het studeren was, begon het mij echt te interesseren. Ik legde een gespecialiseerde
verzameling nachtvlinders aan op mijn kamer. Spijtig genoeg kreeg mijn verzameling tijdens
een vakantie bezoek van de museumkever. Toen ik terugkwam waren bijna al mijn motten
opgevreten! Toch had ik er veel van geleerd. Als ge iets studeert moet ge er uw hobby van
maken. En het was allemaal zo boeiend. Ik heb de hele opkomst van de laagstam
meegemaakt. De eerste laagstam werd bij ons geplant in 1948, op het kasteeltje in Miskom, bij
Veulemans. In Gorsem hadden ze een blijvers- en wijkers-systeem uitgebouwd: wijkers op
zwakkere onderstam, op type 9, die sneller droegen en werden uitgedaan als de blijvers
begonnen te dragen. En toen dacht men: waarom niet allemaal wijkers planten? Die dragen
vlugger, dat oogt mooi... In East Maling (Kent, Engeland) hadden ze orde gebracht in de
warboel van onderstammen. Onderstammen hadden voortaan een naam en men kon ze
doelgericht beginnen kweken. Men wist nu op voorhand hoe een boom zou evolueren, wanneer
hij zou dragen, hoelang hij zou leven, enz. Dat heeft men gedaan voor appelen, voor peren,
voor pruimen, voor kersen... Zo is hier de fruitteelt kunnen ontstaan.
BOK
Vanaf 1944 gaf jij dan full time les...
E.H August Smeyers
Ja. Daarbij hadden wij nog de zorg voor 250 internen. Hoeveel
studies heb ik niet gedaan! Bovendien zaten wij nog met de
miserie dat in ‘42 de Duitsers in onze school verbleven: 200
soldaten! Die waren niet op doortocht, die verbleven werkelijk bij
ons. Zij hadden slaapzalen van ons ingenomen. Er was wel een
ijzeren discipline. Later werden ze vervangen door de "zwarte
gendarmen" wanneer in 1943 de Duitse soldaten naar het
Oostfront moesten gaan. De nacht voor ze vertrokken, dronken de
Duitsers zich in Tienen zo zat als tempeliers. Rond zes uur ‘s

morgens kwamen ze binnen. Ik zat te bidden in mijn kamer en die was juist boven hun
slaapzaal. Begonnen die toch wel hun revolvers leeg te schieten in het plafond zeker! Voor mijn
kamer in de gang hoorde ik het glas uit de dakvenster aan diggelen vallen. Ik dacht "Ho! Die
mannen zijn zo zat als een mus. Die liggen op hun bed en die zijn aan ‘t schieten..." Ik zat hier
aan tafel en vlak voor mij vlogen de splinters uit de vloer: daar was een kogel doorgegaan! Ik
dacht: "Ik moet er niet naartoe gaan, want die zijn zat en die schieten mij misschien dood..." Ik
wist niet waar ik moest gaan staan om veilig te zijn... Op mijn slaapkamer was er ook een kogel
doorgekomen, en voor mijn deur nog ene... Later zijn de officieren zich komen
verontschuldigen.
Bunsbeek
BOK
Deed jij ook pastoraal werk?
E.H August Smeyers
Ja. Ik ging regelmatig dienst doen bij Marcel Vandervelpen in Bunsbeek, ‘s zaterdags en ‘s
zondags. Ik bleef dan slapen op de pastorij, aan de achterkant, de noorderkant. Daar was het
koud, hoor... Vooral in de winter van 1956! Als ik water meenam in een kom was dat ‘s morgens
één blok ijs! Maar pastoor Vandervelpen was een interessante man, hé... Ook voor pastoor
Hoeyberghs ben ik dienst blijven doen, tot Heylen gepensioneerd werd en in Bunsbeek ging
wonen. De meeste mensen in Bunsbeek kennen mij nog, want ik ben er zeker 25 jaar
onderpastoor geweest!
BOK
Welke herinneringen bewaar je aan Bunsbeek?
E.H August Smeyers
Aan Bunsbeek? Vooral pastoor Vandervelpen... Dat was een fantast! Die had zijn eigen stijl als
hij preekte: formidabel! Elke zondag had hij een nieuwe stunt. Ik herinner me dat één van mijn
confraters catechismuslessen moest gaan geven in Kumtich want de onderpastoor was er
weggevallen. Maar de pastoor wist niet te zeggen tot waar de onderpastoor met zijn preken
gekomen was, de koster wist het niet, de kinderen wisten het niet, de nonnekes wisten het
niet... Dat was genoeg voor Vandervelpen om ‘s zondags vanop de preekstoel te zeggen:
"Vandaag wordt er niet gepreekt want de mensen luisteren toch niet! Ze horen niet wat er in de
kerk gezegd wordt, de kinderen niet, de nonnekes niet, de koster niet..." En dan deed hij het
verhaal van Kumtich, zonder de naam van die parochie te noemen. "Allez", sprak hij een kleine
jongen aan, "weet gij nog waarover ik vorige zondag gepreekt heb?!" "Ja, mijnheer pastoor..."
zei die kleine. "Ja?! Waarover dan wel?" En die kleine zei dan "daarover... en daarover... en
daarover..." "Mirakel! Mirakel!" riep de pastoor. "Hier weten de mensen waarover er gepreekt
wordt! Een mirakel! Dan zal ik toch maar preken..." Op die manier kreeg hij iedereen wakker.
Het was een man waarnaar geluisterd werd, een fantast op dat gebied!
BOK
Die kon preken!
E.H August Smeyers
Ja, die kon preken. Op zijn manier, hé! Want hij had zijn eigen stijl. Dat was geen stijl die ge
ergens anders kunt vinden voor een preek. "Zie", zei hij, "gijlie komt binnen in de kerk, hé, en
iedereen heeft gewoonlijk dezelfde plaats. En gijlie komt binnen, en gijlie kijkt rond: ‘Ah, Tinneke
is er al en ze ziet er weer goed uit! En Louise ook... En daar, zie, Marie is altijd hier en nu is ze
niet hier! Zou ze ziek zijn? Daar heb ik pertang nog niks van gehoord! ...’ Zo zijde gijlie in
gang... Gijlie zijt juist lijk jonge vaarzen! (lacht van de pret) Die komen de wei in en die vliegen
rond, de staart in de lucht! (krijgt bijna geen woord meer gezegd van het lachen) Zo zijt gijlie

ook, met alles in gang, maar Onze-Lieve-Heer vooraan in de kerk vergeten gijlie! Dat moogt ge
niet doen!"
Maar iedereen "gieberde". Elke keer als Vandervelpen preekte schaterde de kerk. En als ze op
reis gingen - de pastoor amuseerde iedereen de hele dag, hé! Vandervelpen was een echte
volksmens. Als ‘t kermis was ook. Dan was er plezier, hoor! Vandervelpen deed dan zijn
"konijnenslag". Hij liet door de mensen konijnen kweken en die werden dan verkocht voor de
afbetaling van de kerk. Hij had de kerk laten vergroten en dat moest betaald worden, hé. Zelf
kweekte hij kalkoenen voor het goede doel. "Ze eten mij de oren van mijne kop!" jammerde hij.
De man is vroeg gestorven, van de kanker... (1959 nvdr.) Ik kwam er elke zondag, maar over
zijn ziekte heeft hij mij nooit iets gezegd...
Fruit
BOK
Jij bent directeur geworden van de landbouwschool...
E.H August Smeyers
Ja. In 1948. Ik werd directeur maar ik ben daarbij blijven les
geven tot in 1967: fruitteelt, wiskunde, groenteteelt, ... Ik
gaf ook voordrachten in de streek over fruitteelt. Wij
hadden een hele équipe met mensen van de school, van
het ministerie, van de Boerenbond. Wij gaven les voor
avondscholen in Oplinter, Binkom, Sint-Joris-Winge,
Kortenaken, ...
BOK
Jij hebt kennis en welstand in de streek gebracht!
E.H August Smeyers
Ik niet alleen, hé! Maar we hebben wel veel mensen opgeleid. En in de beste periode voor fruit
die er geweest is. De fruitteelt is een zegen geweest voor het Hageland. De eerste fruittelers
zijn er welstellend van geworden. Van 2 ha fruit kon men toen leven. Nu moet men al 20 ha
hebben, met veel meer miserie en veel meer ellende... Maar ik deed mijn werk graag en we
hadden goede resultaten. De eerste golden op de veiling is door onze school geleverd! De
appels werden wel niet goed betaald: onbekend is onbemind.
BOK
Jij hebt de school verder kunnen uitbouwen...
E.H August Smeyers
Ja. Wij hadden een prima stel leraars en een adviesraad die ons volop steunden. Voorzitter van
de adviesraad was Bunsbekenaar Jos Devroye. In 1968 hebben we de hogere afdeling
landbouw ingericht (nog steeds de enige in de provincie Brabant!), in 1971 de afdeling
scheikunde en in 1973 de hogere afdeling tuinbouw. De school kende een echte bloei. Wij
hadden studenten van boven Brussel, uit Brussegem, uit het Pajottenland, uit St.-Ulrikskapelle,
uit de streek van Aarschot, uit heel het Hageland...
BOK
Hoeveel grond heeft de school ter beschikking?
E.H August Smeyers

Rond de school is dat zo’n goede hectare. Maar we hebben een aanplanting van een paar ha in
Bunsbeek, ik had 2,5 ha in Hoegaarden, ... In Hoegaarden wonnen we de beste cox die er op
de veiling binnenkwam! Op dit ogenblik bewerken we een 3 ha.
Kersbeek
E.H August Smeyers
Indertijd heb ik nog willen uitbreken. In Tienen zitten we veel te klein. Bijna had ik het kasteel
van Kersbeek gekocht om er de school te vestigen. Ik heb nog altijd spijt dat dat niet gelukt is.
Daar was toen een bedrijf met 54 ha aan één stuk. Als ik geen pastoor geweest was had ik het
voor mijzelf gekocht en dan was ik nu rijk geweest! Ze vroegen maar 15 miljoen voor een
kasteel met 13 kamers, met een kapel aan en twee grote lokalen. Overal lag waterleiding en
verwarming, het dak was pas vernieuwd. Inbegrepen was een hoeve in het vierkant, er stonden
frigo’s die een miljoen hadden gekost, er was 16 ha laagstam, 24 ha bos, ... 54 ha in totaal!
Maar we hadden geen geld en onze geldschieter bood te weinig. Daar heb ik nog altijd spijt
van...
Goldstar
BOK
Heb jij zelf ook geëxperimenteerd met fruitrassen? Eigen creaties op je naam staan?
E.H August Smeyers
Jaja, maar als hobby, voor ‘t amusement... Ge moet ook veel geluk hebben. Ge kunt er 100
proberen maar als er één de moeite waard is hebt ge al veel geluk gehad. Ik ben wel heel
tevreden van mijn "goldstar". Dat is een kruising die ik gerealiseerd heb tussen de sterreinet en
de golden delicious. Het is een appel die goed smaakt en gemakkelijk bewaart. Met aardbeien
ben ik ook in gang geweest. Ik had op den duur een soort ontwikkeld waarvan de stengels
rechtop stonden en dat was interessant tegen het rotten van de vruchten omdat de bessen nu
de grond niet meer raakten. De kwaliteit was goed maar ik kon er geen uitlopers van krijgen...
Nu zaten we echt op het terrein van E.H. Smeyers, de fruitspecialist. Boeiend, ook voor leken,
waren de verhalen over het leven van schimmels, over bestuiving, over bestrijdingsmiddelen,
over grondkwaliteit, over binnen- en buitenlandse beroemdheden die hij persoonlijk kent. We
vernamen voor het eerst hoe in de Hollandse Flevopolder tot 20.000 perenbomen per ha
geplant worden (bij ons 1.250), hoe E.H. Smeyers in het Duitse Heidelberg de appelvariëteit
Superregent (een zeer vroege soort) bij kweker Schneider ging halen en op de tuinbouwschool
verder kweekte, hoe hij Macharauch (een beroemdheid qua aardbeien en kleinfruit) na zijn
vlucht uit Oost-Duitsland in Westfalen ging vinden, wat hij leerde op studiereizen naar Engeland
en nog zoveel meer.
Mensen die August Smeyers kennen weten hoe hij over de natuur kan
spreken, hoe hij groeiprocessen doorziet en bomen "leest". Als hij aan
het snoeien gaat of enten snijdt komt de oude prof in hem boven: dan
volgt de ene logische verklaring op de andere, dan lijkt alles zo
eenvoudig.
Met dit interview wil BOK August Smeyers eren als de man die
voorspoed bracht in het Hageland, als de priester die een speciale
band met Bunsbeek bewaart, als de wijze volksmens die het opneemt
voor boer en tuinder, als "de pastoor van de bloeiende boomgaard".