(Be)weegpret

(Be)weegpret
Een multidisciplinair evidence based programma voor
kinderfysiotherapeuten in de eerste lijn
die werken met jonge kinderen met obesitas
Annegien Slager, kinderfysiotherapeut
Gezondheidscentrum Lindenholt
Horstacker 1450
6546 EK Nijmegen
024-3781818
aeuwema@gclindenholt.nl

Indeling
blz
Inleiding……………………………………….1
Hoofdstuk
1 Waarom dit werkboek ……………………2
2 Probleemschets…………………………….3
3 Literatuur onderzoek………………….......4
4 Het (be)weegpret programma…………….6
5 Doelstellingen voor ouders en kinderen….7
6 Inclusie en exclusie criteria……………….9
7 Betrokken discipline`s…………………….10
8 De (be)weegpret lessen……………………12
9 Ouderadviezen…………………………….16
10 Resultaten (be)weegpret tot nu toe………18
11 Financiering……………………………….19
12 Links……………………………………….21
Literatuur……….…………………………….22
Bijlage`s………….…………………………....25
1. Activiteitenlijst………………………....25
2. Activiteitendagboek…………………....26
3. BMI afkapwaarden …………………....27
4. BMI percentielscore`s……………….....28
5. BMI Nomogram………………………...29
6. Intake formulier fysiotherapie…….…..30
7. 6 minuten wandel test……………….….31
8. PWC170………………………………....32
9. Bruce test………………………………..33
10. Evaluatie formulier……………………..34
1

1
Waarom dit werkboek?
Inleiding
Het starten van een groep voor kinderen met obesitas in de eerste lijn is niet simpel, er moet
niet alleen een inhoudelijk goed programma komen maar het moet ook multidisciplinair,
evidence based, en betaalbaar zijn. Er zijn veel fysiotherapeuten die eigen programma`s
gestart zijn, maar vaak willen ze hun gegevens niet zomaar prijs geven. Natuurlijk kan je je
aansluiten bij Fitkids maar die hebben incidenteel groepen met alleen obese kinderen, hun
doelgroep is chronisch zieke kinderen met verschillende diagnose`s die niet kunnen
participeren in reguliere sporten. Terwijl obese kinderen na het volgen van het (be)weegpret
programma nu juist heel goed kunnen integreren in reguliere sporten. Het combineren van
kinderen met verschillende problemen (obesitas,ADHD, Pdd-nos DCD,etc ) doet afbreuk
aan de specifieke behoefte`s van kinderen met obesitas en hun ouders.
Ook de Kidzfit is in opmars maar die zijn in mijn ogen meer geschikt voor kinderen boven
de 8 jaar en te weinig functioneel gericht, waardoor de vertaalslag naar bewegen in het ADL
gemist wordt. Bovendien is er geen diëtiste bij betrokken. Je betaald ook jaarlijks flinke
bedragen die je ook uit kan geven aan de financiering van je eigen groep.
Vervolgens kwamen de problemen met financiering, als je gebruik moet maken van de
aanvullende verzekering dan blijf je kinderen missen die geen of een beperkte aanvullende
verzekering hebben terwijl uit onderzoek blijkt dat juist in die groep obesitas het meeste
voorkomt (1,2,3). Vaak zijn programma`s intensief (tot 3 keer per week) en gedurende een
korte periode (3 maanden). Dit is een te korte periode om een gedegen gedragsverandering te
begeleiden bij zowel ouders als het kind, en met een programma van 3 keer per week
ontneem je jezelf de kans om het kind te begeleiden in het zoeken, starten en volhouden van
een eigen sport.
Als laatste probleem krijg je dan de vraag hoe je een doordacht, effectief en evidence based
programma in elkaar zet zodat je de meeste kans van slagen hebt en je doelstellingen per
kind scherp kan stellen. Er zijn programma`s die wel erg voorzichtig waren met hun
doelstellingen. Natuurlijk is het als eerste belangrijk om een kind plezier in bewegen te laten
ervaren maar om dat nu als enig doel te nemen…
Doelgroep
Het overgewicht wordt bij jonge kinderen vaak door zowel ouders als bijvoorbeeld de
huisarts onderschat. In een Australische studie bleek 19 % van de kinderen overgewicht te
hebben en maar 5% van de ouders herkende dit als een probleem (4). Obesitas is een
chronische ziekte, en een vaak gehoorde opmerkingen als: “ach,.. ze is gewoon wat mollig
“ doet dus geen recht aan de ernst van de situatie. Een andere vaak gehoorde opmerking van
consultatiebureau verpleegkundige is: “nu hebben we ouders bijna zover dat ze er iets mee
gaan doen, en dan is het kind 4 jaar en zien we hem/ haar niet meer”. Typerend voor het
ontstaan van overgewicht en obesitas is dat het inzet vanaf de leeftijd 3-4 jaar maar pas
wordt opgemerkt op de leeftijd van 8-9 jaar(5), dus lijkt starten vanaf 4 jaar gerechtvaardigd.
Doel van het werkboek
Het doel van dit werkboek is een evidence based ( en betaalbaar ) programma te schrijven
voor jonge kinderen met obesitas, aansluitend op de zorg vanuit het consultatiebureau ( dus
vanaf 4 jaar). Een praktisch werkboek zodat niet iedere fysiotherapeut die een groep wil
opzetten opnieuw `het wiel moet uitvinden` of hoge kosten kwijt is aan een duur
programma. Een kant-en-klaar programma waar vanuit je direct kan gaan werken en dat je
desgewenst mag aanpassen aan je eigen wensen.
2

2
Probleemschets
Obesitas wordt door de World Health Organization (WHO) gedefinieerd als een chronische
ziekte die gepaard gaat met vetstapeling in het lichaam op een zodanige wijze dat er
gezondheidsrisico’s optreden (6).
De toename van het aantal kinderen met obesitas is verontrustend. De laatste jaren is de
prevalentie van overgewicht en obesitas bij kinderen wereldwijd sterk toegenomen. Ook in
Nederland is deze toename gesignaleerd. Het aantal jongens dat in 2004 aan obesitas lijdt is
vergeleken met 1997 verdriedubbeld en bij meisjes is er een ruime verdubbeling te zien.
Gemiddeld heeft 13,5% van de jongens en 16,7% van de meisjes overgewicht. Obesitas
komt voor bij gemiddeld 3.1% van de jongens en 3.8% van de meisjes. De prevalentie van
obesitas blijkt bij kinderen sterker toe te nemen dan de prevalentie van overgewicht(7,8) Het
is belangrijk dat de behandeling van obesitas al op jonge leeftijd plaatsvindt, hoe langer het
overgewicht op kinderleeftijd bestaat en hoe zwaarder het kind is, hoe groter de kans op
overgewicht op volwassen leeftijd (9). Bovendien begint de eerste flinke gewichtsstijging
rond het 3 e , 4 e jaar bij kinderen die later obese volwassenen worden(4) precies op het
moment dat het consultatiebureau de kinderen weinig of helemaal niet meer ziet. Het
probleem is vooral om het overgewicht herkend en erkent te krijgen door ouders en
(huis)artsen. Ouders zijn over het algemeen moeilijk te motiveren op die leeftijd iets aan het
overgewicht te doen, terwijl dit nu juist de leeftijd is waarbij dit het minste moeite kost. Op
die leeftijd zijn er nog geen psychologische belemmeringen, jonge kinderen willen graag
bewegen en de voeding wordt nog voor 100% door de ouders bepaald.
3

3
Literatuur onderzoek
Gevolgen:
Overgewicht op jeugdige leeftijd beïnvloedt het cardiovasculaire risicoprofiel, het vergroot
het risico op hart- en vaatziekten en diabetes mellitus type II (10). Ook de kans op het
krijgen van bepaalde vormen van kanker, stoornissen in het bewegingsapparaat, hoge
bloeddruk, verhoogd cholesterol en ademhalingsproblemen neemt toe bij overgewicht en
obesitas. (11,12). Dit zijn nog maar de lichamelijke klachten. Naast de lichamelijke gevolgen
kan obesitas ook psychosociale gevolgen hebben voor het kind en het beïnvloed de kwaliteit
van leven. Zo worden kinderen met obesitas vaak gepest en hebben ze vaak een laag gevoel
van eigenwaarde(13).Van de obese kinderen zal 70 % obees zijn als volwassene (14) met
alle gevolgen van dien.
Oorzaken:
Overgewicht wordt veroorzaakt door een verstoring van de energie balans, waarbij recent
onderzoek aangeeft dat het teveel aan energie inname een grotere rol lijkt te spelen dan het
gebrek aan energie verbruik door te weinig beweging (K.Westerterp 2008. binnenkort
publicatie in het international journal of obesity).
De meeste vormen van obesitas zijn multifactorieel bepaald. Zowel genetische als
omgevingsfactoren verhogen de gevoeligheid voor het ontwikkelen van obesitas(12,21).
De belangrijkste oorzaken voor het ontstaan van deze verstoring van de energiebalans (met
overgewicht tot gevolg) zijn:
- obesitas bij ouders van het kind (zowel genetische- als omgevingsfactor)
- een te hoog of te laag geboortegewicht
- laag opleidingsniveau van ouders
- een vroege Adiposity Rebound (AR)*
* Adiposity Rebound is een vroege stijging van de BMI na het bereiken van de laagste BMI
score. De AR is gemiddeld tussen het 5e en 7e jaar, een vroege AR is ongeveer 2 jaar eerder.
Oorzaken voor een vroege AR zijn onduidelijk, de enige oorzaak die aangetoond is zijn een
of twee ouders met overgewicht. De relatie met energie inname of sociaal-economische
klasse is niet aangetoond (15). Wellicht dat genetische factoren van belang zijn, zoals ouders
met diabetes mellitis type 2 (16). Ook zijn er relaties te leggen met de mate van controle van
moeders op het voedingspatroon van hun kinderen, waardoor de kinderen een slecht
zelfregulerend vermogen ontwikkelen als het gaat om hun energie inname, ze zijn
afhankelijk geworden van externe in plaats van interne factoren om te bepalen hoeveel ze
eten (“als je je bord leeg eet,… krijg je snoep/toetje” )(17).
Verder worden nog genoemd: ondervoeding van de moeder tijdens de zwangerschap,
sociaal economische en culturele factoren (de prevalentie bij Turkse en Marokkaanse
kinderen is hoger dan bij Nederlandse kinderen), gezinsgrootte, buitenshuis werken van de
beide ouders en het geven van borstvoeding of flesvoeding. Borstvoeding verkleint de kans
op overgewicht op latere leeftijd aanzienlijk. Na 6 maanden borstvoeding is de kans op
obesitas op 6 jarige leeftijd verkleind van 4,8% naar 2,8 % (18).
Ook zijn er relaties gevonden tussen slaapgebrek en overgewicht. Tot 6 jaar hebben
kinderen 10-12 uur slaap nodig, te weinig slaap geeft een grotere kans op overgewicht,
maakt hongerig en is slecht voor de schoolprestaties(19).
4

Behandeling
Geadviseerd wordt om bij obesitas vanaf 3 jaar actief in te grijpen (9). Toegenomen niveau
van activiteiten bij kinderen op jonge leftijd heeft een gunstig effect op de Body Mass Index
(BMI ) tot jongvolwassen leeftijd (20). Bovendien is het makkelijker gedragpatronen op
jonge leeftijd aan te leren of te veranderen (21).
De behandeling van obesitas is momenteel gebaseerd op drie belangrijke pijlers:
voedingsadviezen, lichamelijke beweging en gedragsverandering waarbij kind en ouders
multidisciplinair worden begeleid. Door een combinatie van deze drie is het niet alleen
mogelijk om op korte termijn gewicht te verliezen maar dit ook vol te kunnen houden op
lange termijn. (22,23,24,25). Uit het onderzoek van Renders (2004) blijkt 1 jaar na
interventie gericht op gezonde voeding, beweging en het reduceren van TV kijken, een
gemiddelde vetpercentagestijging van 0,4% tegenover 3,6% vetpercentagestijging bij de
controlegroep (10).
Lezen en spelen aan tafel is een goed alternatief voor de TV omdat je daarbij beduidend
meer energie verbruikt dan bij TV kijken, bovendien wordt bij TV kijken in de reclame`s
ongezond eten aangeprezen en krijgen de kinderen vaak ongezond eten tijdens het TV
kijken(26). Bij elk uur dat kinderen meer TV kijken neemt de prevalentie van obesitas met 2
% toe (27). Minder TV kijken is zelfs effectiever om overgewicht tegen te gaan dan (alleen
maar) gaan sporten (28). Uit onderzoek is gebleken dat kinderen die een TV op de kamer
hebben dikker zijn dan kinderen die dat niet hebben (29)
Vooral het stimuleren van buiten spelen is effectief gebleken in de aanpak van overgewicht.
Voldoende buiten spelen met de juiste voedingsadviezen is effectiever dan
voedingsadviezen en eens per week sporten (28).
Het kind betrekken in de dagelijkse activiteiten in huis (stofzuigen, tafeldekken, de was,
koken, enz) is een effectieve manier om gewicht te verliezen(30), en het zorgt ervoor dat
kinderen minder televisie kijken.
Bij het behandelen van deze jonge kinderen is de gedragsverandering bij ouders essentieel,
zij zullen dan ook intensief betrokken moeten worden bij het programma. (23,36,37)
Er zijn 5 belangrijke factoren die een positief effect hebben op het verminderen van
overgewicht :
1) Het stimuleren van ( minimaal 6 maanden ) borstvoeding (10,18,31)
2) Het reduceren van een te hoge calorie-inname, met name het gebruik van gezoete
dranken (er is een relatie met het drinken van 3 gezoete dranken per dag met overgewicht)
(32)
3) Het verminderen van zittende activiteiten (in het bijzonder TV en computergebruik)
(27,28,29,35)
4) Het bevorderen van buitenspelen (frequent buitenspelen is effectiever in preventie van
overgewicht dan alleen sporten, kinderen betrekken bij ADL activiteiten is preventief voor
obesitas) (28,33)
5) Ontbijten (licht ontbijt geeft minder calorie-inname die dag dan geen of zwaar ontbijt )
(34)
5

4
Het (Be)weegpret programma
Het (Be)weegpret programma is een evidence based multidisciplinair behandelprogramma
voor jonge kinderen(4-7jaar) met obesitas, geschreven voor kinderfysiotherapeuten in de
eerste lijn.
Er wordt in groepen wekelijks getraind, en ouders worden tijdens het sporten van de
kinderen in groepen begeleid door de diëtiste en de pedagogisch verpleegkundige van de
GGD. Indien nodig worden er individueel afspraken gemaakt met een eerstelijns kinder- en
jeugdpsycholoog. Als eerste voorwaarde moeten de kinderen weer plezier krijgen in
bewegen en het bewegen zelf op gaan zoeken in hun vrije tijd. Daarnaast worden
doelstellingen opgesteld wat betreft het terugdringen van het overgewicht. Ouders moeten
begrijpen dat de energie balans van hun kinderen verstoord is (teveel calorie inname en te
weinig calorie verbruik) en dat zij er verantwoordelijk voor zijn om het voedingspatroon
van hun kinderen te veranderen en ze daarvoor te motiveren.
De doelstellingen verschillen per kind, zoals beschreven in hoofdstuk 5. De kinderen
worden gedurende 2-3 jaar gevolgd, waarvan ze 6-12 maanden eens per week in de groep
trainen, tijdens die periode en daarna worden ze eens in de 3 maanden gezien door de
(kinder)fysiotherapeut. Uiterlijk na 3 maanden sporten de kinderen 1-2 keer per week
zelfstandig, naast de (Be)weegpret.
Ouders worden eens in de maand in groepen begeleid tijdens het sporten van hun kinderen
door de diëtiste en de pedagogisch verpleegkundige. Er is tevens een ouder bijeenkomst
waarbij ook de kinderfysiotherapeut en een huisarts aanwezig zijn.
Tijdens de groepslessen neemt door het stimuleren van actief spel en sport activiteiten en
het reduceren van passieve activiteiten het calorie verbruik toe, terwijl de dieetadviezen
zorgen voor een gereduceerde calorie inname. Hiermee wordt de energiebalans weer
hersteld.
Samengevat:
• Eens per week trainen in de groep gedurende 6 tot 12 maanden (aanbeveling
conceptrichtlijn CBO: minimaal 1 jaar intensieve begeleiding, Tim Takken
beschrijft in zijn richtlijn voor kinderen met overgewicht een minimale duur van 3
maanden)
• Eens per maand ouderbegeleiding door pedagogisch verpleegkundige en diëtiste
• Een ouder informatie middag, verzorgd door de diëtiste, fysiotherapeut, huisarts,
en de pedagogisch verpleegkundige.
• Na 3 maanden (uiterlijk! )1-2 keer per week een eigen sport erbij
• Vervolg traject van minimaal 2 jaar, elke 3 maanden door de diëtiste en de
kinderfysiotherapeut
• Minimale kosten voor ouders (tot nu toe €20,- om een cadeau te kopen voor de
kinderen)
6

5
Doelstellingen voor de ouders en kinderen
Ouders:
Kennis van ouders vergroten op het gebied van:
- Het Belang van het verminderen van het overgewicht
- De verstoring van de engergiebalans en hoe die te herstellen is.
- Oorzaken van het overgewicht erkennen, herkennen en voorkomen.
- Gezonde voeding (geen dieet), en het effect van kopieergedrag.
- Minimale hoeveelheid lichamelijke beweging en intensiteit daarvan
- De effecten van teveel passieve activiteiten zoals TV kijken
- Het belang van het betrekken van het hele gezin (met name de moeder) bij de
veranderingen in voeding en beweging. Als de omgeving ook een gezondere
levensstijl krijgt heeft het kind een grotere kans op het verminderen van zijn
overgewicht (36,37).
- Pedagogische manier van implementeren van de adviezen bij hun kind.
Vragen die bij het bespreken hiervan geschikt zijn: Maakt u zich over het overgewicht van
uw kind?, denkt u dat we het overgewicht kunnen verminderen?, wat zou hiervoor moeten
veranderen? Wat kan u zelf doen om uw kind meer te laten bewegen en minder calorierijk te
laten eten?
Dus niet alleen preken maar vooral ouders zelf laten verwoorden wat de problemen zijn en
hoe ze aangepakt kunnen worden, waarna de fysiotherapeut in overleg met de ouders en het
kind de definitieve doelstellingen vaststelt en ze op papier zet (voor op de koelkast)
Zorg dat ouders zelf inzicht krijgen door bijvoorbeeld het activiteiten dagboek bij te houden
of een stappenteller mee te geven ( zie bijlage 2 )
Kinderen
• Plezier in bewegen
Veel kinderen met overgewicht zitten in een negatieve spiraal, ze beleven weinig plezier aan
bewegen en ze missen daardoor de ervaring om zich te bekwamen in de spelvormen en
vaardigheden passend bij hun leeftijd, wat weer negatief werkt op de broodnodige
beweegpret.
Door ze in een groep te begeleiden en te laten ervaren dat bewegen leuk is en dat ze
verrassend veel kunnen, stijgt hun gevoel van competentie en eigenwaarde. Hierdoor zullen
ze meer participeren tijdens spelactiviteiten met hun leeftijdsgenootjes waardoor de
hoeveelheid activiteit in hun leven zal toenemen.
Dus plezier in bewegen en het niet meer onderschatten van eigen kunnen is een absolute
voorwaarde om succes te hebben met dit programma.
• Een eigen sport
De ouders het kind en de fysiotherapeut bepalen samen de mogelijkheden voor een eigen
sport, ouders gaan samen met het kind verschillende sporten uitproberen. Uiterlijk na 3
maanden moet elk kind naast de (Be)weegpret een of twee keer per week zelf sporten.
7

• Gewichtshandhaving, en daling van de BMI ( te behalen in 2-2.5 jaar )
Door in te zetten op gewichtsbehoud, zal door de groei de BMI dalen.
Tenzij kinderen (ouder dan 7 jaar) al complicaties hebben zoals: pijn, achterstand
motorische ontwikkeling, ademhalingsmoeilijkheden tijdens slapen, hypertensie, diabetes,
sterke toename BMI in korte tijd, of een BMI die al boven de p95 stijgt.
In die gevallen moet volgens de concept richtlijn obesitas van het CBO ingezet worden op
gewichtafname(23).
BMI≥1,1 SD wordt geclassificeerd als overgewicht = BMI p 85
BMI≥2,3 SD wordt geclassificeerd als obesitas = BMI p 95
(zie bijlage`s 3,4,5 :afkapwaarde`s voor overgewicht en obesitas, percentielscore`s en BMI
Nomogram )
Omdat gewichtsafname niet altijd haalbaar blijkt te zijn bij jonge kinderen in de groei, is
een goed alternatief om bij een BMI boven de p95 altijd een (huis)arts te laten beoordelen
of er geen lichamelijke oorzaken of gevolgen van het overgewicht zijn en samen met
hem/haar te bepalen of er ingezet wordt op gewichtsdaling of gewichtshandhaving. Beter is
nog om afspraken te maken met verwijzers over het indiceren en verwijzen naar de
(Be)weegpret waardoor alle kinderen ook eerst door een arts gezien worden onafhankelijk
van hun BMI. Per kind kunnen individuele afspraken gemaakt worden over de daling van de
BMI, soms is het doel om onder de grens van overgewicht te komen goed haalbaar terwijl in
andere gevallen dit een te hoog doel is om mee te starten. Hier moet wel opgemerkt worden
dat het hanteren van de BMI bij het diagnosticeren van -en zoeken naar- de oorzaken van
overgewicht, als nadeel heeft dat de BMI ook de vetvrije massa meet, en dat dus ook de
toename van ander weefsel dan vet (o.a. spierweefsel), de BMI kan doen stijgen. De relatie
tussen het vetpercentage en de BMI score is op jonge leeftijd nog wel aanwezig, met name
bij adolescente jongens is deze relatie zwak.
Samengevat:
• Gewichtsbehoud, waardoor BMI daling
• Gewichtsafname: bij kinderen boven de 7 jaar waarbij er sprake is van
complicaties of een BMI> p95 (classificatie obesitas) waarbij de arts heeft aangegeven
dat gewichtsdaling te doel dient te zijn.
Concrete doelen wat betreft de hoeveelheid (buiten-)beweging.
De Nederlandse norm voor Gezond bewegen voor jongeren is hierbij het uitgangspunt:
Dagelijks een uur matig intensief lichamelijk actief, waarvan minstens tweemaal per week
gericht op het verbeteren of handhaven van de lichamelijke fitheid (kracht, coördinatie en
lenigheid).
- Minimaal een uur per dag matig intensief bewegen ( zie activiteitenlijst), liefst buiten.
- Een keer per week (Be)weegpret
- 1-2 keer per week een eigen sport
Concrete doelen wat betreft het verminderen van inactiviteit
Maximaal een uur per dag TV/ PC, in ieder geval nooit meer dan het kind intensief
bewogen heeft die dag.
8

Concrete doelen wat betreft het voedingspatroon( zie ook ouderadviezenlijst ).
- Verminderen inname van gezoete dranken tot een glas per dag
- Ontbijten
- 3 maaltijden per dag
- Maximaal 3 tussendoortjes
Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat de kinderen een dieet volgen. Ze moeten een
gewone gezonde manier van eten aanleren, liefst gevolgd door de rest van het gezin.
Verder worden de dieetadviezen tijdens individuele afspraken met de diëtiste en tijdens de
groepsbijeenkomsten samen met de pedagogisch verpleegkundige verder ingevuld.
9

6
Inclusie en exclusie criteria
Inclusie criteria
Kinderen van 4-7 jaar (voor kinderen boven de 8 jaar is een ander programma) met en
verstoorde energiebalans waarbij er teveel calorieën ingenomen worden door een verkeerd
voedingspatroon en te weinig calorieën verbrand worden door bewegingsarmoede, welke tot
gevolg gehad heeft dat er overgewicht ontstaan is geclassificeerd als obesitas (zie bijlage 3).
Exclusie criteria:
- Grote motorische achterstand, afhankelijk van de samenstelling van de groep, soms is
een motorische achterstand niet erg als er jongere kinderen of kinderen met dezelfde
achterstanden in de groep zitten.
- Ernstig beperkende psychologische factoren
- Kinderen die voldoende bewegen en zuiver aanpassing van hun voedingspatroon
nodig hebben ( let op: twee keer per week sporten lijkt leuk maar vraag ook wat ze exact
doen, zo is het keeper zijn natuurlijk geen zwaar intensieve activiteit)
- Kinderen die om welke reden dan ook niet maximaal belastbaar zijn (bijvoorbeeld:
cardiale problemen)
Overgewicht onder de 4 jaar:
Ook overgewicht bij kinderen onder de 4 jaar waarbij bewegingsarmoede een rol speelt is
een indicatie voor begeleiding (23,14).Die begeleiding kan vaak gedaan worden door het
consultatiebureau, in samenwerking met de fysiotherapeut die het kind eenmalig onderzoekt
en een plan opstelt voor wat betreft de dagelijkse beweging van het kind.
De verpleegkundige en de arts op het consultatiebureau kunnen dit vervolgens monitoren
mits het kind vaker gezien wordt dan de standaard frequentie, liefst om de 3 maanden.
Hierover kunnen afspraken gemaakt worden met je lokale consultatiebureau.
10

7
Betrokkenen discipline`s
• De diëtiste ziet de kinderen en ouders voor de groep start individueel, en eens in de
maand ziet ze de ouders tijdens de (Be)weegpretlessen. Hij/zij geeft ouders informatie over
gezonde voeding, er wordt nadrukkelijk geen dieet voorgeschreven.
• De pedagogisch verpleegkundige ziet de ouders eens in de maand samen met de
diëtiste tijdens de (be)weegpret lessen om adviezen te geven over de opvoedkundige
problemen die mogelijk ontstaan bij het invoeren van de adviezen.
• De psychologe ziet de kinderen en hun ouders individueel op verwijzing van de huisarts
(vaak via een van de andere discipline`s) als er psychologische factoren zijn die het herstel
van een gezond gewicht in de weg staan.
• De huisarts diagnostiseert de kinderen en beoordeeld of ze in aanmerking komen voor
het (Be)weegpret programma, hij/zij is ook bij een van de ouderbijeenkomsten aanwezig en
geeft informatie over de medische gevolgen van overgewicht.
In de literatuur wordt geadviseerd om kinderen met een BMI van boven de p 95 uitgebreid
medisch te onderzoeken (23). In de praktijk is het verstandig om alle kinderen die in
aanmerking komen voor de groep eerst bij de huisarts te laten komen zodat daar de
indicatie voor de (Be)weegpret vastgesteld wordt en eventueel medisch onderzoek
overwogen kan worden, dit zorgt ook direct voor een verwijzing voor de fysiotherapie en de
diëtiste (en voorkomt zo extra administratie ivm DTF ).
De arts hanteert ook nog een “klinishe blik” naast de BMI meting, waarbij zaken als
etniciteit en lichaamsverhouding mede bepalen of de BMI meting betrouwbaar is voor het
bepalen van de grenzen tussen gezond of overgewicht (38)
• De kinderfysiotherapeut ziet de kinderen voor de groep start voor een intake, elke
week bij de (be)weegpret lessen en daarna elke 3 maanden voor het wegen/ meten en het
evalueren van de voortgang (zie Evaluatieformulier bijlage 10). De dietiste ziet de ouders
vaker dan de kinderen, daarom doet de kinderfysiotherapeut de BMI bepalingen.
Intake fysiotherapie
- Informatie over de inhoud van het programma
Bepalen van de BMI( gewicht/lengte²), dit is de meest betrouwbare manier om de mate van
overgewicht vast te stellen, het meten van vetpercentage`s door middel van
huidplooimetingen is bij kinderen niet betrouwbaar (39,40).
Hierna kan je een uitspraak doen of er sprake is van overgewicht of obesitas.
(zie normtabellen in de bijlage`s 3,4,5 en website www.gezondebasis.nl)
- Bepalen van de doelstellingen van het kind ( zie hoofdstuk 5 )
- Meegeven en bespreken van de ouderadviezen
- Afnemen van conditietest, kan tijdens de les, zie hfst 9
- Afnemen van de Movement abc
- Afnemen van de sit-up test (normwaarden voor 5-7 en 12-16 jaar), kan tijdens de les, zie
hfst 9
- Afnemen van de ver-spring test (normwaarden vanaf 5-7 en 12-16 jaar), kan tijdens de les,
zie hfst 9
Zie intakeformulier bijlage 9
11

• Een vrijwillig(st)er die de fysiotherapeut ondersteund in verband met het soms
uiteenlopende motorisch niveau van de groep ( vaak studente`s (kinder)fysiotherapie, of het
CIOS )
Terug verwijzing Huisarts
- Bij BMI stijging van 3 tot 4 punten BMI in 12 maanden (41)
- aanwijzingen voor interne of externe psychologische factoren die de uitvoeding van de
adviezen in de weg staan. (verwijzing eerstelijns psycholoog)
12

8
(Be)weegpret lessen
Conditie test`s :
Kinderen zijn vanaf 5 jaar goed te testen (42). De Vo2max verandert bij kinderen slechts
marginaal, en is dus geen valide instrument om de vooruitgang in kaart te brengen.(43,44)
Vooruitgang kan het beste in kaart gebracht worden door prestatietests die ook een
aanspraak doen op de efficiëntie zoals snelheid, coördinatie en spierkracht.
Welke test het meest geschikt is hangt af van het kind en het beschikbare materiaal.
In de alledaagse praktijk van de eerstelijns kinderfysiotherapeut lijkt het meest geschikt:
de 6 minuten wandeltest (6mwt ) en de 5x10 meter sprint test.
De 6MWT meet het aerobe en de 10x5msprint het anaerobe vermogen.
De testen doen een beroep op coördinatie, snelheid, kracht en uithoudingsvermogen in een
vaardigheid passend bij de ADL behoefte van kinderen waardoor de test een functioneel
karakter krijgt. Maar het zijn dus geen zuivere aerobe of anaerobe testen, het resultaat is ook
afhankelijk van coördinatie snelheid en kracht.
Het gebruiken van een maximale inspanningstest bij kinderen met overgewicht is minder
geschikt omdat ze lager scoren dan kinderen zonder overgewicht. Als je toch een maximaaltest
wilt gebruiken kan je hem dus het beste als evaluatief instrument inzetten in plaats van
normatief.
De 6MWT en de 10x5m sprinttest lijken dus het meest geschikt voor jonge kinderen en
staan hieronder beschreven, daarnaast staan er nog 2 inspanningstesten kort besschreven die
afhankelijk van de situatie ook geschikt zijn. Deze testen staan uitgebreid beschreven in het
boek Inspanningstests van dr.T.Takken (42 )
6 minuten wandeltest
Uitvoeding: Het kind loopt gedurende 6 minuten een uitgezet parcours tussen 2 pilonen ( 8-
50 meter ), de instructies tijdens de test zijn in een protocol beschreven omdat het resultaat
afhankelijk is van de motivatie van het kind. De afgelegde afstand in 6 minuten wordt
gemeten.
Voordeel: je test niet alleen het aërobe vermogen maar ook de efficiëntie van het lopen.
Wat meer overeenkomt met ADL activiteiten. En er zijn normwaarden vanaf 4 jaar
beschikbaar.
Nadeel: Dr.Tim Takken adviseert een afstand van 50m alhoewel in de literatuur
verschillende afstanden gehanteerd worden met 8 m als minimum.(42).
Er zijn Nederlandse (grove) percentielwaarden bekend (zie bijlage 7)
10 x 5 meter sprint test:
Dit is een anaerobe sprint test.
Tussen twee lijnen op 5 m afstand sprinten, bij keerpunten moet 1 voet over de lijn gezet.
Score is de tijd die een kind doet over 10 sprints. Er moet voldoende ruimte zijn om bij de
10 e sprint “uit te lopen”.
Nadeel: geen normwaarden onder de 12 jaar
Voordeel: snel af te nemen, weinig ruimte nodig, functionele anaerobe prestatietest die past
bij de manier waarop jonge kinderen spelen.
13

De volgende 2 testen zouden eventueel ook geschikt zijn afhankelijk van het
beschikbare materiaal.
1. Bruce test
Maximale areobe inspanningstest op een loopband waarbij elke 3 minuten de hellingshoek
en de loopsnelheid worden opgevoerd. De Reling mag worden vastgehouden.
Voordeel: er zijn normwaarden voor kinderen vanaf 4 jaar, het is een maximaal test.
Nadeel:
- De loopband moet een hellingshoek tot 22% hebben.
NB: Er zijn aanwijzingen dat de halve Bruce test niet beter uit te voeren is voor kinderen
dan de hele Bruce, en dat deze test niet goed genormeerd is (hele en halve Bruce test
normwaarden zijn waarschijnlijk niet vergelijkbaar).
Normtabellen en protocol Bruce test zie Bijlage 9
2. PWC 170
Een submaximale inspanningstest op een fietsergometer. Er wordt gestart met 25 watt
gedurende 3 minuten, daarna wordt de belasting per 3 minuten 20 watt verhoogt, totdat de
hartslag van 170 wordt behaald. De behaalde wattage bepaald de score.
Voordeel: er zijn normwaarden voor kinderen vanaf 4 jaar.
Nadeel:
- het vereist veel motivatie/ doorzettingsvermogen om tot de hartslag 170 te komen bij
jonge kinderen.
- er is een geijkte (kinder)fietsergometer nodig
Protocol en normwaarden in bijlage 8
Krachttests:
- Verspringen: afstand gesprongen vanuit stand met twee benen naast elkaar.
Norse mean (S.D) voor leeftijd 5-7 jaar
5 jaar 6 jaar 7 jaar
Verspringen uit stand (cm) 83,7 (11,6) 104,0 (20,7) 112,5 (20,6)
Bron: fitkids programma, onderdeel van de euro-fit test
- Sit-up test: aantal sit-up`s met steun aan de voeten in 30 seconden.
Afnameprotocol: De knieën 90gr gebogen, de voeten worden gefixeerd door de therapeut
De handen achter in de nek gevouwen,de ellebogen moeten de knieën raken, en de
schouderbladen moeten daarna de mat weer raken vóór de volgende sit-up
Norse mean (S.D) voor de leeftijd 5-7 jaar
5 jaar 6 jaar 7 jaar
Sit-ups 4,2 HH (3,8) 5,0HH (4,3) 7,8HH(4,4)
Bron: fitkids programma, onderdeel van de euro-fit test
- Functionele kracht testen zonder normwaarden : Squat, kikkersprongen, buiklig met
opgeheven armen en hoofd, hangen aan de armen, van ruglig tot stand komen.
14

Toelichting
Bij volwassenen is het doel het aërobe vermogen te vergroten (het aërobe vermogen is de
hoogste zuurstofopname tijdens uitputtende inspanning waarbij grote spiergroepen worden
gebruikt uitgedrukt in de: Vo2max ). Bij jonge kinderen is dit trainingseffect minimaal. Dit
komt mogelijk omdat jonge kinderen van nature als een hoog aëroob vermogen hebben, ze
zijn niet gemakkelijk te motiveren tot een zwaar trainingsschema, en de adaptieve
mechanismen tot verbetering van de zuurstof opname zijn mogelijk nog onderontwikkeld
(45)
Je ziet dus vooral vooruitgang op het gebied van prestatietests, en functionele
vaardigheden( skilltraining).Het blijft zeker zinnig om inspanningstests af te nemen om de
vooruitgang te volgen.
De kracht training elementen zijn toegevoegd om ervoor te zorgen dat er een zo min
mogelijke reductie in spiermassa zal zijn in de periode van gewichtsreductie.
Hierbij moet wel opgemerkt worden dat op deze jonge leeftijd de vooruitgang voornamelijk
geboekt wordt door het efficiënter worden van bewegingspatronen door veranderingen in
het neuromusculaire systeem ( toename in kracht, coördinatie, snelheid, efficiëntie
looppatroon,.. ) (46).
Trainingsrichtlijn voor kinderen met obesitas
Frequentie 2-3 keer per week
Intensiteit (hartslag ) Zwaar, Rond de anaërobe drempel of 74% van
HFmax, Borg 6-7
Tijd 20-30 minuten
Gebruikmakend van activiteiten die grote
spiergroepen aanspreken
Uit: Richtlijnen conditietraining kinderen met obesitas, dr. T.Takken
Trainingsrichtlijn krachttraining voor kinderen met obesitas.
Frequentie 2-3 keer per week
Aantal herhalingen 3 x 8-12 oefeningen
Set 3 keer per training herhalen
Uit: Richtlijnen conditietraining kinderen met obesitas, dr. T.Takken
15

Praktische implicaties trainingsrichtlijnen:
• De intensieve training is 2-3 keer per week, dus niet alleen de (Be)weegpret maar ook 1-
2 andere momenten van intensieve training (eigen sport).
• De activiteiten moeten altijd leiden tot uitputtende inspanning ( rennen, springen,
klimmen, ..), en worden in de vorm van interval training aangeboden.
• Een les bestaat uit 20-30 minuten intensieve duurtrainingactiviteiten en 3x een
functionele krachtoefening met 8-12 herhalingen.
• Tijdens de interval pauze`s wordt “actieve rust” aangeboden: zoals: een dier uitbeelden,
op een pittenzakje balanceren, onbelaste bewegingen met de armen,.. )
• De activiteiten zijn is spelvorm en moeten zorgen voor plezier!!
• Behalve aanspraak op de conditie moeten de activiteiten ook aanspraak doen op
lenigheid en behendigheid.
• De activiteiten moeten functioneel zijn, aansluiten bij de interesse`s en mogelijkheden
van de kinderen om deze thuis toe te passen.( dus geen gewichtheffen, of een hometrainer
maar zwaar tillen, kikkersprongen, klimmen, rennen, voetballen, elastieken, touwtje
springen, hinkelen)
• Indien mogelijk de trainingen buiten doen zodat de vertaalslag naar het buiten spelen
makkelijker gemaakt wordt.
Enkele voorbeelden van spelvormen:
• Rondjes rennen en bij klappen stilstaan en iets geks doen, ieder kind bepaald om de
beurt wat er gedaan wordt en roept dan weer “klaar voor de start,… af!
• Voskrijgertje, een kind (of de fysio)heeft een staart in zijn broek en de anderen moeten
hem pakken.
• Springen over hoepelparcours met pitten zakjes die naar de overkant gebracht moeten
worden.
• Zaklopen, als onderdeel van parcours.
• Voetbal met de begeleiders in de doelen.
• Buiten: frisbee met zachte (rubberen) frisbees per tweetal
• Parcours apenkooien met een timer waarbij ieder kind zijn record telkens verbreekt.
• Touwtje springen, of over een over de grond slingerend touw heen en weer
rennen/springen.
• Lange hinkelbanen (met krijt op de grond tekenen, ieder zijn eigen baan)
• Dierentuin: rennen/ lopen als een,…. Olifant, tijger, kikker, … om de beurt een dier
kiezen
• Kracht training: (touwtje) springen, zaklopen, kikkersprongen, sumoworstelaar nadoen,
de bal gooiend een sit-up maken, buiklig balgooien met armen los van de grond, zware bal
overgooien.
16

9
Ouderadviezen
5 gouden regels
1. Gezonde voeding volgens richtlijnen van uw diëtiste
2 Minimaal 60 minuten actief spelen per dag (liefst buiten )
3. Maximaal 60 minuten TV/ PC tijd per dag
4. Minimaal twee keer per week sporten (inclusief zwemles)
5. Maak het leuk, en doe mee met de goede voornemens voor uw kind!! Bewegen is
plezier!!!!, Samen in de tuin werken of het huishouden doen (met vrolijke muziek op) is
leuk! En gezond eten is lekker!!
Meer bewegen:
Elke dag minimaal een uur intensief (buiten) spelen ( zie activiteitenlijst )
Uw kind betrekken in de dagelijkse activiteiten in huis(stofzuigen, tafeldekken, de was,
koken, enz) is een makkelijke manier om uw kind meer te laten bewegen en zo gewicht te
verliezen
leuke spelletjes voor binnen:
- Ballonnen kopbal, of overgooien met een theedoek.
- Twister
- Standbeeldendans/ stoelendans of gekke bekkendans ( dansen en bij teken stil staan als een
standbeeld of een gekke bek trekken )
- Krant om krant lopen (twee kranten om en om op de vloer leggen en zo naar de andere
kant van de kamer komen alsof je over stenen in een rivier loopt)
- Verstoppertje (ook met voorwerpen)
- Ren náááár de,…. Om beurten iets noemen en dan een sprintje wie er het eerste is
- Samen koken/ bakken/schoonmaken/was opvouwen/en andere klusjes
Vier leuke gebeurtenissen met actieve uitjes
Bekijk het speelgoed van uw kind nog eens goed, zit er wel voldoende speelgoed bij
wat actief spelen uitlokt ( sportuitrusting, ballen, tennisraket, goede fiets, gooi en
vangspelletjes,.. )
Minder passieve activiteiten
Maximaal 1 uur PC/ TV/ spelcomputer tijd per dag, Een goede regel kan zijn dat uw
kind net zolang buiten speelt als hij TV kijkt. Laat uw kind niet alles achterelkaar kijken,
maar kijk een speciaal programma en daarna UIT.
Televisie kijken is een uitgesproken passieve manier van tijdverdrijf en bovendien lokt
het erg uit tot het eten van ongezonde tussendoortjes. Bij lezen of aan tafel spelen wordt
duidelijk meer calorieën verbrand dan met TV kijken.
Geen TV op de kinderkamer. Uit onderzoek is gebleken dat kinderen die een TV op de
kamer hebben dikker zijn dan kinderen die dat niet hebben.
Voeding:
Bespreek de richtlijnen voor een gezonde voeding met uw diëtiste ( dus geen dieet )
Minimaliseer gezoete dranken tot een glas per dag
Maximaal 3 tussendoortjes per dag
Sla geen maaltijden over, 3 maaltijden per dag ( sla vooral het ontbijt niet over )
17

Bedenk bij het eten van calorierijke tussendoortjes hoeveel uw kind er wel niet voor
moet bewegen om de calorieën ervan te verbranden.
Dus eet niet meer dan je die dag kan verbranden!
Hieronder enkele voorbeelden.
- 1 bakje patat: het kost bijna 3 uur fietsen om de calorieën hiervan te verbranden
- 1 kroket: het kost bijna 1 uur fietsen om de calorieën hiervan te verbranden
- 1 klein zakje chips: het kost 1 uur buitenspelen om de calorieën hiervan te verbranden
Bewaak de energie balans van uw kind, alle calorieën die niet verbrand worden zullen
opgeslagen worden als vet.
Zie www.gezondebasis.nl (energieverbrandingsmeter)
Dring geen eten op aan uw kind, uit onderzoek is gebleken dat uw kind zijn
hongergevoel aanpast aan de hoeveelheid calorieën die het eerder die dag binnengekregen
heeft. Uw kind verliest zo de eigenschap om zelf aan te voelen wanneer het genoeg gehad
heeft die dag.
Probeer de discussies met uw kind te voorkomen door calorierijk voedsel en drinken
niet meer in huis te halen, of buiten het zicht van uw kind te bewaren.
Bepaal vaste tijden voor maaltijden en tussendoortjes.
Je kan niet bepalen of een kind eet, wel wat het eet!. Elke dag dat een kind 100calorieen
extra binnenkrijgt die hij niet verbruikt komt hij daar 1 kilo per jaar van aan.(voorbeeld: een
minimars is al 120 calorieën)
Gebruik eten niet als troost of beloning, gebruik daarvoor leuke spelletjes of activiteiten
of samen iets leuks doen (samen zijn is altijd een leuke beloning)
Betrek uw kind bij het bereiden van het lekkere gezonde eten.
Verwacht nog geen eigen verantwoordelijkheid van uw kind bij het opvolgen van de
adviezen, u bent als ouders verantwoordelijk voor wat en hoeveel uw kind eet en drinkt en
hoeveel het beweegt. Als u het moeilijk vindt om uw kind te motiveren bespreek dit dan met
uw begeleiders van de beweegpret (fysiotherapeute, diëtiste en de pedagogisch
verpleegkundige van de GGD (dit is zelfde organisatie als het consultatiebureau)
Algemeen
Houd vast aan een bepaalde bedtijd (tot 6 jaar hebben kinderen 10-12 uur slaap nodig),
te weinig slaap geeft een grotere kans op overgewicht, maakt hongerig en is slecht voor de
schoolprestaties.
Geef uw kind keuze`s, maar dan alleen de gezonde: wil je buiten spelen of dansen op
K3?, wil je een appel of een stukje ontbijtkoek?
Laat de adviezen niet alleen gelden voor uw kind met overgewicht maar voor het hele
gezin. Betrek ook opa`s en oma`s, buitenschoolse opvang en andere mensen die voor uw
kind zorgen bij de voeding/ beweging en TV/PC adviezen. Goed voorbeeld doet goed
volgen!
Blijf consequent, een gokmachine is verslavend omdat je niet kan voorspellen wanneer
je wint, zo is het ook verslavend voor een kind om te blijven proberen de regels te omzeilen
als u als ouder niet consequent bent.
Als uw kind gepest wordt, bespreek dit op school en met een van uw begeleiders van de
(Be)weegpret, zodat we samen een plan van aanpak kunnen bedenken.
Zie het niet als een straf om gezond te eten en voldoende te bewegen, en draag dit vooral
niet uit naar uw kind, het is juist een gewone en goede zaak om gezond te leven.
Samen genieten van een verse fruitsalade en knutselen aan tafel in plaats van hangen voor
de TV met een lollie zijn geen verplichtingen maar vooral leuk!
Af en toe lekker zondigen tegen deze algemene regels is net zo belangrijk als de regels zelf,
maar houd het beperkt. Ga eens op de fiets naar de speeltuin die wat verder weg ligt, op zich
al een uitje voor uw kind, of pak de lunch in een tasje en ga picknicken in het bos.
18

10
Resultaten tot nu toe ( 2007-2008 )
na 6 maanden (be)weegpret, 12 maanden na de start van het programma
Kind BMI 6MWT Buiten spelen
( of actief binnen)
minimaal 60
minuten per dag en
eigen sport
Zody 27,3 → 24,1
Min 3,2
Jassin 24,7→26,8→24,1
Min: 0,6
Casper 18.1→17,8
Min 0,3
Joella 22,7→21,4
Min 1,3
Aylena 23,0→21,2
Min: 1,8
Brit 21,5→17,4
3 kinderen
Zijn
gestopt
Min: 2,9
Voedingsadviezen
geïmplementeerd?
(0-100% )
Tv kijken/PC tijd
per dag maximaal
1 uur
(Nee, soms,
meestal, altijd )
P25→p75 Nee→Ja 80% Nee→Altijd
P75→>p98 Ja→Ja 30% Nee→Soms
P25→p75 Nee→Ja 100% Meestal→Altijd
P75→p98 Nee→Ja 60% Nee→Meestal
P50→p75 Nee→Ja 50% Nee→ Altijd
P75→>p98 Nee→Ja 100% Nee→Altijd
Samengevat:
Gemiddelde BMI vermindering is 1,68 kg/m2
De conditie van alle kinderen is verbeterd tot boven gemiddeld
Alle kinderen halen de Nederlandse beweegnorm
Alle kinderen hebben minder passieve activiteiten per dag
Alle kinderen hebben een eigen sport
Alle kinderen hebben plezier in “beweegpret” ervaren en ze hoeven nauwelijks
gestimuleerd te worden buiten te spelen maar zoeken dit zelf op.
19

11
Financiëring
Het (Be)weegpret programma in Nijmegen heeft het eerste jaar (2007) volledig op subsidie
van de Gemeente Nijmegen gedraaid (afdeling sportservice). Het budget was toen 4500,euro
(inclusief ontwikkelkosten en overleg). De kosten van de dietiste en de pedagogisch
verpleegkundige zijn respectievelijk door de Thuiszorg en de GGD betaald.
Kosten kinderfysiotherapeut:
Vergoed vanuit de basis (intake en evaluatie) en aanvullende verzekering
( groepsbehandelingen ) via groepstarief, of vergoed vanuit fondsen/overheid ( zie
fondsenlijst) of een combinatie hiervan.
Ook vergoeding vanuit een zorgprogramma ( afspraken met verzekeraars over een vast
bedrag per obees kind per jaar waar vanuit verschillende discipline`s betaald worden, dit
wordt gebruikt binnen gezondheidscentra ).
Individuele afspraken zoals de intake, de evaluatie afspraken en de follow-up kunnen
gewoon als een kinderfysiotherapeutische behandeling worden gedeclareerd.
6 maanden (be)weegpret bestaat gemiddeld uit:
- Januari tot juni: min 2 weken voorjaarsvakantie 22 groepsbehandelingen
of
- Augustus tot januari: min 1 week herfst en twee weken kerstvakantie 21
groepsbehandelingen
Een groepsbehandeling kost 1 ½ uur inclusief voorbereiding,
Het uurtarief zoals gehanteerd wordt door
Gezondheidscentrum Lindenholt (Nijmegen) = €37,- p/u
Overzicht
Kosten van de groepslessen ( per 6 maanden )
- Per 6 maanden zijn de kosten dus 1.5 x 22 x €37,- = €1221,-
- Verdeeld over 5 kinderen: €11,10 per kind per les
- Verdeeld over 10 kinderen: € 5,50 per kin per les
Overige kosten ( per 6 maanden )
Uren multidisciplinair overleg in opzetfase: 5 uur = €185,-
Uren multidisciplinaire overleg daarna: 2 uur per 6 mnd = €74,-
Materiaalkosten om te starten: €150,-
Voorbereiding informatie middag ( 2 uur ) €74,-
Foldermateriaal €100,-
---------------
Totaal: €583,-
Veel zorgverzekeraars vergoeden maar tot een maximale duur van 3 maanden, dan blijft er
dus een kostenpost over van €610,-. ( exclusief overige kosten )
Omgerekend is dit €122,- per kind ( bij groepsgrootte van 5 kinderen, en €61,- bij een
groep van 10 kinderen ).
Dat bedrag kan via een eigen bijdrage of via fondsenwerving verkregen worden.
20

Een goed argument bij het onderhandelen van de vergoedingen bij de zorgverzekeraar is dat
dit programma met eens per week zeker de helft goedkoper is dan bijvoorbeeld het veelal
goed vergoedde Fitkids programma voor chronisch zieke kinderen waarbij de kinderen twee
keer per week gezien worden.
Kosten diëtiste vanuit de thuiszorg: vanuit het basispakket wordt voor elk kind per jaar 4
uur begeleiding vergoed. De lokale thuiszorg organisatie kan het resterende bedrag voor
overleg en de kosten van het behandelen op locatie zelf financieren of deze kosten kunnen
elders gefinancierd worden ( zie fondsenoverzicht hieronder )
Kosten Pedagogisch verpleegkundige GGD: vergoed door het lokale GGD ( hier moet je
wel voor in overleg met de directie van je lokale GGD, of extern financieren). Kinderen
kunnen gratis verwezen worden naar de GGD, voor het komen op lokatie moet soms
financiering elders geregeld worden (bijv. onderdeel van vergoeding door zorgverzekeraar)
Kosten eerstelijns psychologe: 8 sessies worden vergoed, met een eigen bijdrage van 10,-
per zitting (sommige aanvullende verzekeringen vergoeden de eigen bijdrage)
Soms is het budget wat het kind in zijn aanvullende verzekering heeft al snel opgebruikt,
ook de kosten die daarna gemaakt worden kunnen elders gefinancierd worden.
Het is niet verantwoordelijk (of evidence based ) om het programma maar 10 weken te laten
duren omdat dat nu eenmaal het maximale aantal keer is dat een zorgverzekeraar de
groepstherapie vergoed.
Overheden / Fondsen die zich richten op deze doelgroep
( bron: NISB: Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen )
- Jantje Beton
- Gemeente`s ( afdeling gezondheid of sport )
- Provincie
- Oranjefonds
- VSB ( fonds voor maatschappelijke initiatieven in Nederland )
- Stichting Doen
- Schipholfonds
- Jan Luijting fonds
21

12
Links
- www.overgewicht.org ( actieplan voor ouders, conceptrichtlijn, artikelen )
- www.gezondebasis.nl of www.zuivelonline.nl/gezondheid
(energieverbrandingsmeter )
- www.gezondeschool.nl
- www.voedingscentrum.nl (calorie checklist, Donald Duck eet en beweeg boekje )
- www.flash123.nl
- www.flashnow.nl ( beweegwijzer )
- www.beweeg.nl
- www.beweegkriebels.nl ( spel ideetjes voor ouders )
- www.sportservice.net
- www.wateetenbeweegik.nl
- www.centrumeetstoornissen.nl ( handmatige BMI meter kinderen )
- www.NISB.nl ( Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen )
- www.TNO.nl ( BMI tabellen, Nomogram, prevalentie cijfers )
22

Literatuur
1. Speiser PW, Rudolf MC, Anhalt H, et al.: Obesity concequences working group.
Childhood obesity. J Clin Endocrinol Metb. 2005; 90: 1871-1887
2. Ferreira I, van der Horst K, Wendel-Vos W, Kremers S, van Lenthe FJ, Brug J.
Environmental correlations of physical activity in youth, a rievieuw nd update.
Mar; 8 (2 ): 129-54 2007
3. Vries SL, Bakker I, Overbeek van K, Boer ND, Hopman-Rock M. Kinderen in
prioriteitswijken: lichamelijke (in)activiteit en overgewicht. TNO kwaliteit van
leven.isbn: 90-5986-165-5, 2005
4. Campbell MWC, Williams J, Hampton A, Wake M; Maternal concern and
perceptions of overweight in Australian preschool-aged children; Medical Journal
of Australia 184 6: 274- 277, 2006
5. Fredriks AM,Buuren S van, Hirashing RA, Wit JM, Verloove-van Horick SP:
Toegenomen prevalentie van overgewicht en obesitas bij Nederlandse kinderen en
signalering daarvan, aan de hand van internationale normen en nieuwe
referentiewaarden.
6. Zelissen PMJ, Mathus-Vliegen EMG, Behandeling van overgewicht bij
volwassenen: Voorstel voor een richtlijn Nederlands tijdschrift Geneeskunde,
2004; 148:2060-2066
7. Hurk van den K,Prevalentie overgewicht en obesitas bij jeugdigen 4-15 jaar in de
periode 2002-2004, TNO rapport 2006
8. Fredriks AM,Buuren S van, Hirashing RA, Wit JM, Verloove-van Horick SP:
Quetelet- Index ( Body mass index ) bij jongeren in 1997 vergeleken met nieuwe
groeidiagrammen voor de signalering van overgewicht en obesitas. Nederlands
tijdschrift Geneeskunde, jrg 145, nr 27, juli 2001.
9. Barlow SE, Dietz w, obesity evaluation and treatment: expert committee
recomondations, pediatrics vol 102, no3: pe29, 1998
10. Renders CM, Seidell JC, Mechelen van W, Hirasing RA: Overgewicht en
obesitas bij kinderen en adolecenten en preventieve maatregelen. Nederlands
tijdschrift Gneeskunde,jrg.148, nr 42, 2004.
11. Must A, Strauss RS. Risks and consequences of childhood and adolescent obesity.
International journal of obesity, 1999 vol 23:pg s2-s11
12. Wabitsch M. overweight and obesity in European children and adolescents,
causes and concequences, treatment and prevention. European journal of pediatrics:
vol 159,nr 13 2000, pg s5-s7
13. SummerbellCD, Waters E, Edmunds LD, Kelly S, Brown T, Campbell KJ.
Interventions for preventing obesity in children.cochrane database Syst Rev. 2005
jul 20;(3):CD001871.Revieuw
14. WhitakerRC, Wright JA, Pepe S, Seidel KD, DietzWH; predicting obesity in
young adulthood from childhood and parental obesity; New England Medical
journal 1997; 337:869-73
15. Ahmad R, Emmett PM, Cowin IS, Reilly JJ; Factors associated with Early
adiposity rebound Pediatrics Vol. 105 No. 5, pp. 1115-1118, 2000
16. Silverman BL, Landsberg L, Metzger BE; Fetal hyperinsulinism in offspring of
diabetic mothers: association with the subsequent development of childhood
obesity. Ann N Y Acad Sci.; 699:36-45, 1993
17. Johnson SL, Birch LL Parents' and childrens' adiposity and eating style. Pediatrics.
94:653-661, 1994…
23

18. Rossum CTM van, Buchner FL, Hoekstra J. Kwantificering van de
gezondheidseffecten van borstvoeding; Literatuur overzicht en modelsimulatie.
RIVM-rapport nr.350040001. 2005
19. Teheri S, The link between short sleep duration and obesity: we schould
recommend more sleep to prevent obesity. BMJ and Royal College of Pediatrics
and Child Health; 91(11):881-884,2006
20. Lynn L. Moore D.Sc., Di Gao A.S., M. Loring Bradlee M.S., L. Adrienne
Cupples Dr.P.H., Anuradha Sundarajan-Ramamurti M.A., Munro H. Proctor M.D.,
Maggie Y. Hood M.P.H., Martha R. Singer M.P.H., R.D. and R. Curtis Ellison
M.D. Does early physical activity predict body fat change throughout childhood?
Section of Preventive Medicine and Epidemiology, Boston University School of
Medicine, Boston, MA 02118, USA, 2003
21. Reilly J, Armstrong J, Dorosty AR, Emmett PM, Ness A, Rogers I, Steer C,
Sherriff A: Early life risc factors of obesity in childhood, cohort study. BMJ:
330:1357, 2005
22. Groen M, Akker Evan den, Spijker Avan `t, Pot DJ, Trijsburg W: Gunstige korte
termijn effecten van een multidisciplinaire gedragstherapeutische
groepsbehandeling voor kinderen met overgewicht of obesitas. Nederlands
Tijdschrift Geneeskunde, jrg 149, nr 20, 2005
23. Concept richtlijn obesitas bij kinderen en volwassenen, medisch
wetenschappelijke raad van het kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg, 2007
24. Nemet D, Barkan S, Epstein Y, Friedland O, Kowen G, Eliakim A. short- and
long-term beneficial effects of a combined dietary- behavioural- physical activity
intervention for the treatment og childhood obesity. Journal of pediatrics, vol 155,
no 4, 2005
25. Baranowski, Obesity prevention in children, phisical activity and nutrition;
Nutrition vol 20, issue 7-8: p 704-708, 2004
26. Klesges RC, Shelton ML, Klesges LM. Effects of television on metabolic
rate:potential implications for childhood obesity. Pediatrics;91(2):281-6; 1993
27. Dietz WH; Gortmaker,SL do we fatten our children at the televisionset? Obesity
and television vieuwing in children and adolescents. Pediatrics vol 75;no5:p 807-
812; 1985
28. Epstein LH, Myers MD, Raynor HA, Saelens BE. Treatment of pediatric obesity,
pediatrics; 101: 554-70; 1998
29. Dennison BA, Erb TA, Jenkins PL, Television vieuwing and television in the
bedroom associated with overweight risk among low income preshool children,
Pediatrics no 6;p1028-1035;2002
30. Epstein LH, Wing RR, Koeske R, Ossip DJ, Beck SA, comparison of lifestyle
change and programmed aerobic exercise on weight changes in obese children.
Behavioral therapy; 13: 651-665;1982
31. Arenz S, Ruckerl R, Koletzko B, Kries von R; Breastfeeding and childhood
obesity a systematic revieuw. International journal of obesity. Rel.
Metab.dysord;28 (10 ) 1247-56,2004
32. Ludwig DS, Peterson KE, Gortmaker SL; Relation between consumption of sugar
sweetened drinks and childhood obesity. A prospective observation analysis lancet:
357:505-8 2001
33. Muller MJ, Koertzinger F, Most M, Langnose K, Grund A, et al. Physical activity
and diet in 5-7 year old children; Public health nutr 2 (3A): 443-4 1999.
34. Cho S, Dietrich M, Brown CJ, Clarc CA, Block G; The effects of breakfast type
on total daily energie intake and BMI, Results from the third national health and
nutrition examination survey; J.Am Coll Nutr. 22 (4 ): 296-302 2003.
24

35. Epstein LH, Valosky AM, Vara LS; Effects of decreasing sedentary behaviour
and increasing activity on weight change in obese children. Health school 1995;
14:109-115
36. Brownell KD, Kelman SH, Stunkard AJ Treatment of obese children with and
without their mothers: changes in weight and blood pressure. Pediatrics. 71:515-
523;1983
37. Isrel AC, Stolmaker LAdrian C, the effects of training parents in general child
management skills on a behavioural weight loss programm for children;
Behavioral therapie; 16:169-180;1985
38. Overbruggingsplan voor kinderen met overgewicht, methode voor individuele
primaire en secundaire preventie in de jeugdgezondheidszorg.
Samenwerkingsproject tussen de JGZ en het ministerie van VWS. Bulk A,
Renders C, Leerdam F, Hirasing R. ISBN: 9056690957
39. Reilly JJ, Wilsen J, Durnin JV, Determination of Body Composition from
skinfold thickness: a validation study, 1995
40. Bass JL, Bahatia A, Boas E, Sansary J, Rauch D; validation of a body mass index
nomogram for children as an obesity screening tool in young children, 2006
41. Barlow SE, Dietz WH; Obesity Ealuatoin and treatment: Expert committee
recommendations; Pediatrics Vol 102, p29;1998
42. Takken T, inspanningstests. 2007 ISBN: 9789035229617
43. Payne VG, Morrow JRJ.Exercise and Vo2max in children: a metaanalysis.Research
Quarterly for exercise and sports; 64 (3):305-13;1993
44. Rowland TW.Exercise and children`s heath. Champaign, III ,USA: Human
Kenetics Publishers: p31-45;1990
45. Rowland TW, Boyajian A.Aerobic response to endurance xercise training in
children pediatrics 96: 654-8 1995
46. Guy JA, Micheli LJ. Strength training for children and adolescents. Journal of the
American Academy of Orthopedic Surgery. 9:29-36, 2001
Boeken/ richtlijnen
- Hirasing R, Gouwerok M. Kinderen en overgewicht, een actieplan voor ouders; uitgeverij:
Rean,ISBN:9789056691110 ; te downloaden via www. Overgewicht.org
- Takken T. Richtlijnen conditietraining: kinderen met obesitas. Afdeling
Kinderfysiotherapie & Pediatrische inspanningsfysiologie, Wilhelmina kinderziekenhuis,
UMC Utrecht.
25

Bijlage 1:
Activiteiten Hoge
intensiteit
Atletiek
Balspelen
Competitiesport
Fietsen (snel)
Handbal
Hockey
Ijsschaatsen
Jiu-jitsu/judo/karate
Joggen/traplopen
Korfbal
Langlaufen
Mountainbike/BMX
Roeien
Rolschaatsen/skeeleren
Rugby
Squash
Taibo
Tennis
Tik- en loopspelen
Touwtje springen
Voetbal
Wateraerobic
Waterpolo
Bron: Braet,2001
Activiteitenlijst
Activiteiten Matige
intensiteit (MET 5-8 )
Aerobic
Afwisselend gaan en lopen
Badminton
Baseball
Basketbal
Boksen
Dansen
Duiken
Fietsen (langzaam)
Golf/minigolf
Hinkelen
Les L.O. op school
Paardrijden
Skateboarden
Skiën/snowboarden
Snorkelen
Spelen in de sneeuw
Spelen in het water
Tafeltennis
Tennis dubbelspel
Tuinieren
Wandelen (stevig doorstappen)
Waterskiën
Zwemmen
26
Activiteiten
Lage intensiteit
Afwassen
Opruimen
Tafel dekken
Boogschieten
Bowling
Knikkeren
Surfen
Trampoline
Volleybal/netbal
Wandelen (traag)
Zeilen
Passieve
activiteiten
Computerspelletjes
spelen/internetten
Lift nemen
Tv/video kijken
Muziek beluisteren
Rusten
lezen

Bijlage 2 :
Dag Tv tijd in
minuten
Pc tijd in
minuten
Activiteiten dagboek van:
(betrouwbare stappenteller: Digiwalker Sw200 )
Buiten speeltijd
in minuten
27
Sport Toelichting

Bijlage 3 Internationale afkapwaardes voor overgewicht en obesitas bij kinderen
Leeftijd
(jaren)
Jongens
Overgewicht
Meisjes
overgewicht
Jongens
Obesitas
Meisjes
obesitas
2 18.41 18.02 20.09 19.81
2.5 18.13 17.76 19.80 19.55
3 17.89 17.56 19.57 19.36
3.5 17.69 17.40 19.39 19.23
4 17.55 17.28 19.29 19.15
4.5 17.47 17.19 19.26 19.12
5 17.42 17.15 19.30 19.17
5.5 17.45 17.20 19.47 19.34
6 17.55 17.34 19.78 19.65
6.5 17.71 17.53 20.23 20.08
7 17.92 17.75 20.63 20.51
7.5 18.16 18.03 21.09 21.01
8 18.44 18.35 21.60 21.57
8.5 18.76 18.69 22.17 22.18
9 19.10 19.07 22.77 22.81
9.5 19.46 19.45 23.39 23.46
10 19.84 19.86 24.00 24.11
10.5 20.20 20.29 24.57 24.77
11 20.55 20.74 25.10 25.42
11.5 20.89 21.20 25.58 26.05
12 21.22 21.68 26.02 26.67
12.5 21.56 22.14 26.43 27.24
13 21.91 22.58 26.84 27.76
13.5 22.27 22.98 27.25 28.20
14 22.62 23.34 27.63 28.57
14.5 22.96 23.66 27.98 28.87
15 23.29 23.94 28.30 29.11
15.5 23.60 24.17 28.60 29.29
16 23.90 24.37 28.88 29.43
16.5 24.19 24.54 29.14 29.56
17 24.46 24.70 29.41 29.69
17.5 24.73 24.85 29.70 29.84
18 25 25 30 30
28

Bijlage 4
Percentielscore`s BMI
Bron: Cole TJ 2000. Establishing a standard definition for child overweight and obesity
worldwide: international survey (o.a. van Nederlandse kinderen)
29

Bijlage 5: BMI Nomogram
Bron: TNO, gebruikt door consultatiebureau`s
Handmatige BMI-meter is te bestellen via www.centrumeetstoornissen.nl
30

Naam:
Lengte
Gewicht
BMI
Bijlage 6
Intake formulier fysiotherapie
Gem. TV tijd per dag
Gem. PC tijd per dag
Gem. Buitenspeeltijd
Per dag
Sport:
Vervoer naar school/
boodschappen:
Participatie
Buitenspelen (%)
Participatie Gym (% )
Wordt het kind
gepest?
ADL ( meehelpen in
huishoudelijke
dagelijkse routine )
Score Movement
ABC
Score
……………..cm
……,………..Kg
…………….. Kg/ m²
……………..Min.
……………..Min.
……………..Min.
Handv:
Balv:
Evenwicht:
Totaal:
Percentiel:
Score 6 MWT …………….Meter
Percentiel:
Score 10X5m sprint
………min ……sec
Score verspringen
………………cm.
Score sit-up
…………..Herhalingen
Toelichting
31

Bijlage 7
Protocol en normwaarden voor de 6 minuten wandeltest
Protocol
De kinderen lopen 6 minuten lang tussen twee pylonen, op een zelf gekozen snelheid en
proberen een zo groot mogelijke afstand af te leggen (elke pylon is een punt, zo veel
mogelijk punten halen).
Afstand pylonen varieert in de literatuur tussen 8 en 50 meter, een zo groot mogelijke
afstand zorgt voor minder keerpunten. T. Takken adviseert 50 meter tussen de pylonen.
Instructies
Vooraf: Bij de test moet je proberen zoveel mogelijk afstand af te leggen in zes minuten. Je
moet daarbij heen en weer lopen in deze gang/ zaal/..Zes minuten is een lange tijd om te
lopen, dat vraagt dus een inspanning. Misschien raak je buiten adem of uitgeput. Je mag dan
langzamer lopen, maar je moet zo snel mogelijk weer gaan lopen.
Na 1 minuut: Gaat goed, nog 5 minuten
Na 2 Minuten: Blijf zo doorgaan, nog 4 minuten te gaan
Na 3 minuten: Gaat goed, we zijn halverwege de test
Na 4 minuten: Blijf zo doorgaan nog maar twee minuten te gaan
Na 5 minuten: Gaat goed nog een minuut te gaan
En 45 seconden: Over enkele seconden zeg ik dat je mag stoppen, Wanneer ik dat roep,
stop je waar je op dat moment bent en ik kom naar je toe.
Na 6 Minuten: Stop (meet afstand)
Normwaarden 6 minuten wandeltest
Leeftijd 4 5 6 7 8 9 10 11
P10 322m 367m 415m 449m 440m 424m 450m 453m
P25 357m 404m 434m 453m 454m 454m 480m 490m
P50 390m 428m 456m 479m 480m 500m 515m 518m
P75 404m 450m 479m 518m 508m 537m 537m 540m
P90 438m 462m 502m 538m 525m 562m 560m 562m
>p90 >438m >462m >502m >538m >525m >562m >560m >562m
Bron: Lammers (2008)
32

Bijlage 8
Protocol voor de PWC 170
Start op een belasting van 25 Watt gedurende 3 minuten
Daarna elke 3 minuten 20 Watt verhogen tot hartslag van 170 gehaald is.
Normwaarden voor de belasting (in Watt) op PWC 170 bij jongens
Score / leeftijd 4-5jaar 6-7jaar 8-9jaar 10-
12jaar
13-
15jaar
16 jaar 18 jaar
Zeer zwak < 22 < 17 143 >230 >256
Bron: Bar-Or (1983 )
Normering voor de belasting (in watt ) op PWC 170 bij meisjes
Score /leeftijd 4-5
jaar
6-7
jaar
8-9
jaar
10-2
jaar
13-15
jaar
16 jaar 18 jaar
Zeer zwak 124
Bron: Gore & Edwards (1992 )
33

Bijlage 9
Bruce
Protocol
Elke 3 minuten wordt de belasting verhoogd door zowel de loopsnelheid als de hellingshoek
aan te passen. De test is afgelopen als het kind aangeeft niet meer verder te kunnen.
Snelheid
(Km/uur)
Hellingshoek
(%)
2,7 10 3
4 12 3
5,5 14 3
6,8 16 3
8 18 3
8,9 20 3
9,7 22 3
Bron: Inspanningstests dr. T.Takken
Tijd
(min )
Nederlandse referentiewaarden Bruce test voor jongens
Score 4 6 8
Zeer zwak 15,3
Bron: Inspanningstests dr.T.Takken
Nederlandse referentiewaarden Bruce-test voor meisjes
Score 4 6 8
Zeer zwak 13,5
Bron: Inspanningstests dr.T.Takken
34

Datum
Bijlage 10 Evaluatie lijst van:
Leeftijd
BMI
Lengte/ groei
Gewicht toename/ afname
Minimaal 1 uur (buiten) actief
per dag?
Maximaal 1 uur TV/ PC?
Controle`s dietiste gehad?
Fietsend/ lopend naar school?
Helpen in huis of in de tuin?
Doel*:
Participatie gymlessen
Doel*:
Participatie buitenspelen
Doel*:
Sport gevonden?
Doel*:
Effect op andere familieleden?
Zijn er motivatie/
opvoedingsproblemen?
Wordt het kind gepest?
Wat moet er nog verbeteren?
* Doel: individueel opgesteld doel door ouders en kind
35