Intrinsieke motivatie van kinderen in sport en spelsituaties

Bachelorthesis
Intrinsieke motivatie van kinderen in sport en spelsituaties
H.A.T. Maas
856197
H.A.T.Maas@UvT.nl
Universiteit van Tilburg – Tilburg
Onder begeleiding van Dr. H. Van Bakel
1

Samenvatting
In dit onderzoek is nagegaan wat de belangrijkste factoren zijn die invloed hebben op
de intrinsieke motivatie van kinderen met betrekking tot sporten. Intrinsieke motivatie
is de motivatie die voortkomt uit het individu zelf. Met behulp van artikelen en
boeken gevonden via de catalogi van de Universiteit van Tilburg is gevonden dat
competentie, competitie, afwisseling, autonomie en een sociaal netwerk de
belangrijkste individuele factoren zijn die een invloed hebben op de intrinsieke
motivatie. Daarnaast is gebleken dat beloningen zowel een positief als een negatief
effect kunnen hebben op de intrinsieke motivatie van het kind. Met behulp van
motivatieregulering en het stellen van doelen kan men de intrinsieke motivatie van het
kind in kaart brengen. Ook is gekeken wat de redenen zijn achter het stoppen met
sporten bij kinderen, met name een te grote druk op de competitieve aspecten van de
sport kunnen voor uitval zorgen.
2

Inleiding
Sport wordt steeds belangrijker in onze maatschappij. Naast de fysieke
gezondheidsverbeteringen die de lichamelijke inspanning opleveren wordt sport ook
steeds meer gezien als opvoedkundig middel. Kinderen die sporten worden in contact
gebracht met regels, sociale waarden en andere kinderen. De lessen die kinderen leren
in sport- en spelsituaties kunnen een voordeel opleveren als ze ouder worden.
Daarnaast kunnen tijdens het sporten vaardigheden zoals verantwoordelijkheid,
conformiteit, het opgeven van het zelf voor het belang van het team, en het vormen
van sociale gedragingen geleerd worden (Lee, 1993). Daarnaast zorgt het goed
uitvoeren van sportoefeningen ervoor dat mensen, en met name kinderen, fit en
gezond blijven (Vansteenkiste, Simons, Lens & Soenens, 2004). Het is dan ook
belangrijk om kinderen zoveel mogelijk te stimuleren om te gaan sporten.
In deze thesis zal aan de hand van wetenschappelijke artikelen en literatuur
dan ook onderzocht worden hoe men kinderen het beste kan motiveren in sport- en
spelsituaties.
Allereerst dient het begrip motivatie nader verklaard te worden. Motivatie is
het traject van besluitvorming en doelvorming tot het bereik van een doel. Deze
bestaat uit drie dimensies; moeite, strategie en verbondenheid. Murray (1938) ging
ervan uit dat mensen handelen uit hun behoeften, en dat het niet vervuld hebben van
een behoefte mensen motiveert. De behoeften kennen volgens hem drie dimensies;
voltooiing, connectie en macht. Het doel van een kind om te sporten zou bijvoorbeeld
de lichamelijke inspanning of het contact met leeftijdsgenootjes kunnen zijn. De
motivatie die kinderen hebben om tot dit doel te komen zal in deze thesis verder
onderzocht worden.
3

Er zijn echter twee verschillende soorten motivatie; intrinsieke en extrinsieke
motivatie. Intrinsieke motivatie houdt in dat de motivatie voortkomt vanuit het
organisme zelf. Harry Harlow begon in de jaren ’50 met het onderzoek naar
intrinsieke motivatie. Hij vond dat apen uit zichzelf mechanische puzzels op gingen
lossen, zonder dat ze daar een extrinsieke beloning voor kregen. (Harlow, Harlow &
Meyer, 1950). Hij stelde dan ook dat intrinsieke motivatie voorkomt wanneer mensen
meedoen aan een activiteit vanuit zichzelf. De Charms formuleerde in 1968 een iets
afwijkende definitie van intrinsieke motivatie. Hij stelde dat intrinsieke motivatie een
interne staat is die resulteert uit de kennis dat men iets heeft behaald op eigen kracht
(De Charms, 1968). Tegenwoordig gaat men er weer van uit dat intrinsieke motivatie
voorkomt als het doel van de activiteit voortkomt uit de activiteit zelf, men wil
bijvoorbeeld leren ‘om het leren’ (Lens, 1993). Maar men kan hierbij ook
bijvoorbeeld denken aan honger gevoelens, wat de motivatie voortbrengt om te gaan
eten. Vaak hoort men van kinderen dat ze sporten ‘omdat ze het leuk vinden’, dit is
een duidelijk voorbeeld van een intrinsieke motivatie om te sporten (Lee, 1993),
omdat het wel of niet leuk vinden van iets bepaald wordt door interne drijfveren en
per persoon verschillend kan zijn.
Extrinsieke motivatie zijn zaken die buiten het organisme liggen, maar het
organisme toch motiveren. De Charms (1968) definieerde dit als: “een interne staat
die voortkomt uit de verschijning van externe beloningen”. Deze externe beloningen
noemde hij ook wel bekrachtigers. Hierbij valt te denken aan bijvoorbeeld zaken als
geld of een compliment. Over het algemeen stelt men dat extrinsiek gemotiveerd
gedrag voorkomt wanneer het gedrag gecontroleerd woord door zaken die geen deel
uit maken van de activiteit zelf (Deci, 1975). In een sportsituatie zou men
4

ijvoorbeeld kunnen denken aan een bedrag dat iemand ontvangt na ieder gescoord
doelpunt.
In dit literatuuronderzoek zal verder uitgegaan worden van de intrinsieke
motivatie, omdat dit het sterkste de drijfveren van een individu laat zien. Uit
onderzoek van Woolger & Power (2000) is namelijk gebleken dat de mate van
intrinsieke motivatie positief samenhangt met de vaardigheden van de sporter.
Daarnaast is gebleken uit onderzoek van Allender, Cowburn en Foster (2006) dat ook
de participatie in sport met name afhangt van factoren die uit het individu zelf
voortkomen. Beide onderzoeken zullen verderop deze thesis besproken worden.
Hier zal er dus gekeken worden naar de intrinsieke motivatie van kinderen om
te gaan sporten, en met name naar de zaken die hier van invloed op kunnen zijn.
De concepten van intrinsieke en extrinsieke motivatie zijn echter moeilijk te
operationaliseren (Deci, Casci & Krusell, 1975). Ze verwijzen namelijk allebei naar
dezelfde interne staat (motivatie), waarvan het lastig te achterhalen is of deze voort is
gekomen uit intrinsieke motieven dan wel uit extrinsieke motieven. De Charms
(1968) gaf dan ook al zelf aan dat intrinsieke en extrinsieke motivatie lastig te
scheiden zijn.
Er is echter door de jaren heen veel onderzoek gedaan naar de verschillende
soorten motivatie die een individu kan hebben. Hieruit is voortgekomen dat er veel
verschillende zaken van invloed kunnen zijn op zowel de intrinsieke als de extrinsieke
motivatie. In deze thesis zal bekeken worden hoe de intrinsieke motivatie van
kinderen beïnvloedt kan worden, en wat voor effect dit heeft op hun uiteindelijke
doel; het sporten.
5

Methoden
Voor het verzamelen van de wetenschappelijke artikelen zijn er verschillende
zoekmachines en zoekwoorden gebruikt. In onderstaande tabel (tabel 1) staan de
zoekmachines, die beschikbaar werden gesteld door de Universiteit van Tilburg, met
daarbij het aantal artikelen dat ze opleverden. De gebruikte zoekwoorden waren;
motivation children (1), motivate children (2), motivation children and sport or sports
(3), intrinsic motivation and children or sport or sports (4), extrinsic motivation (5)
en external rewards and intrinsic motivation and children (6).
1 2 3 4 5 6 Totaal
ABI/Inform 1 16 15 23 55
ATLA 4 4
Catalogus UvT 1 1
EconLit 3 3
Eric 8 46 21 3 78
Excerpta Informatica 1 1
IBSS 3 4 7
JSTOR 2 2
LaLBA 6 3 9
NCC 4 7 11
Online Contents Boeken 3 3
Online Contents Landelijk 115 16 5 22 64 222
Online Contents UvT 8 13 21
PsycINFO 3 151 87 33 274
PubMed 27 16 5 48
Social Services Abstracts 1 1
Sociological Abstracts 3 3 6
Totaal 119 28 5 282 248 64 0 746
Bij de verdere selectie van artikelen is gekeken naar de relevantie van de
artikelen voor dit onderzoek. Er is met name geselecteerd op competitieve sport- en
spelsituaties waaraan kinderen deelnamen. Daarnaast is er gekozen voor enkele
algemene theorieën over motivatie bij kinderen. Veel van de 746 artikelen bleken na
het lezen van de samenvatting niet relevant te zijn voor deze literatuurstudie en zijn
6

daarom verder niet meegenomen in deze thesis. De artikelen die wel meegenomen
zijn na de zoekopdrachten zijn terug te vinden in de literatuurlijst achteraan deze
thesis.
Daarnaast zijn de referenties van de gevonden artikelen gebruikt voor verdere
verdieping en informatie. Veel artikelen uit de literatuurlijst zijn op deze manier
gevonden.
7

Intrinsieke motivatie
In de inleiding is al kort aan bod gekomen wat intrinsieke motivatie inhoudt.
Intrinsieke motivatie komt voort uit het individu zelf. Het zijn de innerlijke drijfveren
van het individu die het individu aanzetten om bepaald gedrag te vertonen. Hierbij
kan men bijvoorbeeld denken aan kinderen die graag willen sporten, omdat ze
daarmee aan hunzelf kunnen bewijzen dat ze een bepaalde vaardigheid bezitten.
Sinds de jaren vijftig is er veel onderzoek gedaan naar intrinsieke motivatie.
Harry Harlow gaf in 1950 een eerste aanzet door te concluderen dat apen een bepaald
gedrag vertoonden zonder dat er een duidelijke beloning tegenover stond. De Charms
gaf in 1968 een definitie waarbij hij stelde dat intrinsieke motivatie resulteert uit de
kennis dat men iets heeft behaald op eigen kracht. Hij plaatste hierbij de kanttekening
dat intrinsieke motivatie zeer moeilijk te onderscheiden is van extrinsieke motivatie
(De Charms, 1968). Een andere onderzoeker, Deci, zei begin jaren zeventig nog
weinig nut te zien in de ontwikkeling van intrinsieke motivatie, maar gaf in 1975 aan
dat er meer aandacht aan besteed moest worden (Deci, Casci & Krusell, 1975). Hij
kwam dan ook met een verbeterde definitie van intrinsieke motivatie. Deci gaat ervan
uit dat intrinsiek gemotiveerd gedrag, gedrag is dat mensen laten zien op het moment
dat ze deelnemen aan een activiteit alleen door hun eigen wil (Deci, 1975)
Veel zaken kunnen deze intrinsieke motivatie, op zowel een positieve als een
negatieve manier, beïnvloeden. Hierbij spelen de ouders vaak een grote rol, omdat zij
het dichtst bij een kind staan. Daarnaast zijn het vaak de ouders die het kind er in
eerste instantie toe aanzetten om te gaan sporten. Gedrag dat ouders kunnen vertonen
die invloed hebben op een kind zijn of haar intrinsieke motivatie zijn bijvoorbeeld;
steun, betrokkenheid, verwachtingen, beloningen, bestraffingen en het richting of
8

sturing geven aan het kind (Woolger & Power, 2000). Daarnaast kan ook lof een
belangrijke rol hebben op de instandhouding of toename van intrinsieke motivatie
(Henderlong & Lepper, 2002).
Maar, ook vanuit de sport zelf zijn er factoren die de intrinsieke motivatie
kunnen beïnvloeden. Plezier, de ontwikkeling van vaardigheden en uitdaging blijken
met name bij jongere atleten belangrijke motieven te zijn om aan een sport deel te
nemen. (Morris & Summers, 2004). Dit, in tegenstelling tot volwassenen, die vaker
een extrinsieke motivatie hebben voor het sporten, zoals bijvoorbeeld het verlies van
gewicht en het kwijtraken van stress (Morris & Summers, 2004).
Om een beter beeld te krijgen van de drijfveren van kinderen om te gaan en
blijven sporten zullen de verschillende factoren die van invloed zijn op de intrinsieke
motivatie verder behandeld worden. Sommige factoren die een invloed hebben op de
intrinsieke motivatie zijn zelf ook een extrinsieke motiverende factor. Dit wil zeggen
dat ze niet alleen bijdragen aan de drijfveren van het kind om te gaan sporten, maar
ook een extra externe stimulans kunnen zijn om te gaan of blijven sporten. Hier zal
echter in deze thesis niet dieper op worden ingegaan, aangezien de intrinsieke
motivatie het belangrijkste blijkt te zijn, met name voor kinderen om te blijven
sporten. Dit blijkt onder andere uit een grote literatuurstudie van Allender, Cowburn
en Foster (2006) waarin gekeken is wat de motivatie van verschillende
leeftijdsgroepen is om te participeren in sport. Hieruit bleek dat jonge kinderen met
name sporten omdat het een veilige omgeving creëert, het een uitprobeersel is, het een
andere activiteit is dan normaal en dat hun ouders hen steunen in het sporten.
Adolescenten sporten met name om er fit uit te zien, hun gewicht te managen, nieuwe
sociale netwerken op te bouwen en om steun te krijgen van familie en vrienden. Voor
beide groepen bleek echter ook dat het plezier in de sport belangrijk was om te
9

participeren in sport. Daarnaast bleek dat, met name voor jonge vrouwen, geldt dat ze
het belangrijk vinden om nieuwe vaardigheden te leren, hun zelfbeeld te verhogen en
een sociaal netwerk te creëren (Allender, Cowburn & Foster, 2000). Veel van deze
factoren hebben betrekking op de intrinsieke motivatie, aangezien ze voortkomen uit
het individu zelf.
Uit een onderzoek van Woolger en Power (2000), waarin zij 135 kinderen en
hun ouders hebben ondervraagt, bleek dat de vaardigheden van de kinderen in de
sport die ze uitoefenen (in dit geval zwemmen) positief samenhangt met hun
intrinsieke motivatie. Intrinsieke motivatie lijkt dan ook de belangrijkste van de twee
soorten motivatie te zijn als het gaat om het willen en blijven sporten.
In de volgende paragraaf zal ingegaan worden op de achterliggende motieven
die individuen hebben om te gaan of blijven sporten en wat de effecten van deze
factoren zijn op de intrinsieke motivatie.
Individu
In een groot onderzoek onder 742 jongens en 716 meisjes, uit de groepen
zeven en acht van de basisschool is er, door het afnemen van enkele vragenlijsten
bepaald welke factoren belangrijk zijn voor zowel jongens als meisjes om te sporten.
Er bleek dat jongens met name hoog scoren op competitie (de uitdaging en spanning
van competitie, iets goed willen doen, en om beter te worden), terwijl meisjes juist
hoger scoren op sociale en vaardigheidsfactoren (in een team spelen, nieuwe vrienden
maken, vaardigheden verbeteren, nieuwe vaardigheden leren en om samen met
vrienden te zijn). Echter, ook op competitie scoren de meisjes hoog (Sirard, Pfeiffer &
Pate, 2004). Uit dit onderzoek bleek dat jongens en meisjes weinig verschillen op het
gebied van intrinsieke motivatie om te gaan sporten. Het grootste verschil zat hem
10

erin dat de meisjes het sociale netwerk bij het sporten meer waarderen dan de jongens,
terwijl voor de jongens juist de competitieve factoren een grotere motivatie zijn dan
voor de meisjes. In een andere literatuurstudie (Allender et. al, 2006) is ongeveer
hetzelfde gevonden. Hierin bleek ook dat met name jonge vrouwen het belangrijk
vonden om een sociaal netwerk te vinden in hun sport. Daarnaast bleek uit dit
onderzoek dat de steun van ouders en belangrijke andere personen zeer belangrijk is
voor zowel mannen en vrouwen om te blijven sporten. Ook de positieve
gezondheidseffecten bleken in dit onderzoek een belangrijke reden te zijn om te
participeren in sport. Dit geldt echter met name voor de oudere kinderen (twaalf tot
achttien jaar). Ook het plezier in het sporten was voor alle leeftijdsgroepen een
belangrijk factor om te gaan sporten en te blijven sporten.
Zoals beschreven in de inleiding komt de intrinsieke motivatie voort uit het
individu zelf. Uit allerlei onderzoeken is gebleken dat competentie (Whitehead, 2001;
Morris & Summers, 2004; Deci & Ryan, 1985; Harter, 1993), autonomie (Deci,
1975; Ryan & Deci, 2000; Morris & Summers, 2004; Frederick & Schuster, 2003;
Vallerena, Fortier & Guay, 1997), competitie (Morris & Summers, 2004;
Csikszentmihalyi, 2001; Sirrard et. al, 2004), afwisseling (Morris & Summers, 2004;
Frederick & Ryan, 1993) en het creëeren van een sociaal netwerk (Sirard et. al, 2004)
factoren zijn die de intrinsieke motivatie sterk kunnen beïnvloeden. In de komende
paragraven zullen deze factoren behandeld worden, beginnend bij de factor
competentie.
Competentie
Whitehead stelde in 2001 dat met name de ontwikkeling van het gevoel
competent te zijn in de sport die men uitoefent, zeer belangrijk is in het vasthouden
11

van de intrinsieke motivatie om de sport te blijven beoefenen (Morris & Summers,
2004). Dit resultaat was al eerder gevonden door Deci en Ryan (1985) die met name
stelde dat negatieve feedback die ervoor zorgde dat de sporten zich incompetent
voelde een negatief effect kon hebben op de intrinsieke motivatie. Whitehead geeft
dan ook het advies om persoonlijke competentie te benadrukken door eerlijke en
positieve feedback te geven. Wanneer een taak niet goed uitgevoerd wordt moet men
niet de fout blijven benadrukken, maar de vaardigheden proberen te verbeteren. Ook
het teveel benadrukken van vergelijkingen met andere sporters kan een atleet een
gevoel geven van incompetentie. Dit is met name het geval bij beginnende sporters.
(Morris & Summers, 2004). Met name kinderen tussen de acht en twaalf jaar halen
het grootste gedeelte van hun informatie over hun competentie uit de vergelijking die
ze maken met andere kinderen (Harter, 1993). Whitehead adviseert daarom coaches
om ieder kind de basis vaardigheden van de sport aan te leren, terwijl men de
vergelijking met andere kinderen zo veel mogelijk probeert te beperken. Hierdoor zou
het kind zich niet ‘minder gaan voelen’ dan anderen, omdat het niet ziet dat andere
kinderen net zo competent zijn of eventueel zelfs competenter dan dat hij of zij is.
In de volgende paragraaf zal dieper ingegaan worden op een andere
belangrijke factor; autonomie.
Autonomie
Mensen hebben de natuurlijke behoefte om aan de basis van het eigen gedrag
te liggen (Deci 1975). Ze willen het gevoel hebben dat ze er zelf voor hebben gekozen
om een bepaalde actie te ondernemen (Ryan & Deci, 2000). Het is dan ook belangrijk
om het kind het gevoel te geven dat het een keuze heeft (oftewel, dat het autonoom
is). Dit gevoel kan er voor zorgen dat de intrinsieke motivatie gehandhaafd blijft om
12

te sporten. Dit kan door het kind een echte keuze te geven, of het idee te laten hebben
dat het een keuze heeft, om bijvoorbeeld bepaalde activiteiten of oefeningen te doen,
of door het zelf zijn trainingstijden te laten bepalen. (Morris & Summers, 2004).
Helaas is dit niet altijd mogelijk in een competitieve omgeving. In deze
professionelere omgevingen blijkt het hebben van een keuze ook een mindere rol te
hebben in het vasthouden van de intrinsieke motivatie. Men denkt met name dat dit
komt omdat men accepteert dat vanwege de competitieve kanten van de sport er
bepaalde gecontroleerde afspraken zijn over de trainingen e.d. (Frederick & Schuster,
2003). Er is echter ook gebleken dat met name jonge kinderen problemen hebben met
een te gestructureerde sportomgeving en dat dit voor hen één van de redenen is om
niet meer deel te namen aan sport (Allender et al., 2006). Uit een onderzoek van
Vallerend, Fortier en Guay (1997) onder 4,537 middelbare scholieren is gebleken dat
een autonomieondersteunende context de uitval van sporters vermindert en het
optimaal functioneren en presteren van het kind bevordert. Daarnaast blijkt dat
kinderen die zich in een autonomieondersteunende context bevinden zich ook
competenter voelen dan kinderen die zich daar niet in bevinden (Vallerand, Fortier &
Guay, 1997). Kortom, op het moment dat een kind keuzes heeft, of het gevoel heeft
dat het een keuze heeft zal de intrinsieke motivatie toenemen.
Naast autonomie en competentie heeft ook competitie een effect op de
intrinsieke motivatie, deze zal in de volgende paragraaf behandeld worden.
13

Competitie
Competitieve atleten richten zich met name op persoonlijke competentie (zie
competentie) en optimale uitdaging om hun intrinsieke motivatie voor de sport vast te
houden (Morris & Summers, 2004). De optimale uitdaging of ervaring staat ook wel
bekend als de flow. Dit is het gebied waarin de uitdaging van de sport overeenkomt
met de vaardigheden van de sporter. De sporter komt dan in een opperste staat van
concentratie en lijkt ‘meegevoerd’ te worden door de sport. Hierbij kan hij of zij alles
om zich geen vergeten (Csikszentmihalyi, 2001).
Met name jongens blijken veel waarde te hechten aan de competitieve situatie
binnen hun sport. Vrouwen worden meer gemotiveerd door de sociale mogelijkheden
die het sporten hun biedt, naast de competitieve aspecten van de sport. Sirrard et al.
(2004) vonden dit in een onderzoek onder 742 jongens en 716 meisjes, uit de groepen
zeven en acht van de basisschool. Hieruit bleek dat jongens met name hoger scoorden
op de factoren uitdaging van de competitie, spanning van de competitie, het iets goed
willen doen en het beter willen worden in de sport, terwijl de meisjes hoger scoorden
op sociale factoren en vaardigheidsfactoren. Op competitie scoorden de vrouwen
echter ook hoog, maar dit was voor hen uiteindelijk niet de belangrijkste factor om te
participeren binnen een sport.
In de volgende paragraaf zal een andere factor besproken worden, waarbij er
geen verschillen gevonden zijn tussen jongens en meisjes. Dit is de factor afwisseling.
14

Afwisseling
Om de intrinsieke motivatie te bevorderen moet de focus liggen op de
spanning en het plezier in het sporten. Dit kan men bevorderen door ervoor te zorgen
dat sport niet repetitief, saai en gewoon wordt (Morris & Summers, 2004). Frederick
en Ryan (1993) vonden in hun onderzoek dat mensen die fitnessen minder uren
maken, maar meer dagen per week fitnessen dan de mensen die in een ‘gewone’ sport
deelnamen. Zij dachten dat dit te maken had met de herhalende natuur van hun
activiteiten (de toestellen bij het fitnessen).
Naast competentie, autonomie, competitie en afwisseling kan ook het creëren
van een sociaal netwerk een rol spelen op de intrinsieke motivatie om te gaan of
blijven sporten, deze zal hieronder besproken worden.
Sociaal netwerk
In het onderzoek van Sirard et al. (2004) zijn naast de bovenstaande factoren
ook sociale factoren gevonden die van invloed zijn op de intrinsieke motivatie van
kinderen om te sporten. Met name bij vrouwen vond men dat sociale factoren een
grote rol spelen in hun beslissingen om te gaan sporten of te blijven sporten. Vrouwen
scoorden met name hoog op de factoren; ‘in een team spelen’, ‘nieuwe vrienden
maken’, ‘plezier te hebben’ en ‘samen met vrienden te zijn’. Bij mannen bleek dat de
competitieve aspecten van hun sport een grotere rol hadden om te gaan of blijven
sporten. Zij scoorden echter even hoog als de vrouwen op de sociale factoren, maar
omdat de competitieve aspecten hoger scoorden leek de sociale factoren niet de eerste
reden te zijn voor mannen om te gaan of blijven sporten (Sirard et al., 2004).
15

Naast de individuele factoren (competentie, autonomie, competitie,
afwisseling en sociaal netwerk) zijn er ook intrinsiek motiverende factoren die vanuit
de omgeving kunnen komen. Deze zullen verder besproken worden in onderstaande
tekst.
Omgeving
Ook de omgeving van een individuele sporter kan veel invloed hebben op de
intrinsieke motivatie. De omgeving bestaat niet zozeer alleen uit de familie van de
sporter, maar kan bijvoorbeeld ook bestaan uit een coach of vrienden van de sporter.
Veel van het onderzoek over de effecten van omgevingsfactoren op intrinsieke
motivatie gaat echter over de ouders van de proefpersoon. Daarnaast is er zeer veel
onderzoek gewijd aan de effecten van beloningen op zowel de intrinsieke als
extrinsieke motivatie van personen om te gaan of te blijven sporten (Scott, 1975;
Eisenberger et. al, 1996; Carlson, Martin & Buskist, 2004; Harackiewicz, Abrahams
& Zageman, 1987; Bandura, 1997; Eisenberger et. al, 1999; Deci et., 1999; Lepper,
Greene & Nisbett, 1973; Eisenberger, Pierce & Cameron, 1999; Eisenberg & Armeli,
1997; Deci & Ryan, 1985; Tegano, Moran & Sawyers, 1991; Eisenberger &
Cameron, 1996; Morris & Summers, 2004). Zowel de positieve als de negatieve
effecten van beloningen zullen in onderstaande paragraaf verder besproken worden.
Beloningen
Veel ouders gebruiken een vorm van het geven van beloningen (hierbij valt
bijvoorbeeld te denken aan een compliment, cadeautjes, lof en / of geld) om hun
kinderen gewenst gedrag te laten vertonen. Vaak worden de beloningen van te voren
aangekondigd, bijvoorbeeld; ‘als je lief bent, krijg je een snoepje’. De algemene
16

verwachting hierbij is dat kinderen hun intrinsieke motivatie hoger wordt, op het
moment dat ze voor het gewenste gedrag beloond worden.
Uit onderzoek is echter gebleken dat dit niet het geval is. Scott plaatste in
1975 al de kanttekening dat extrinsieke beloningen ook een negatief effect kunnen
hebben op de intrinsieke motivatie van kinderen. Volgens hem is het zelfs zo dat het
gewenste gedrag juist minder vertoond kan gaan worden doordat men een beloning
krijgt voor het laten zien van het gedrag. In de periode dat zijn onderzoek werd
uitgevoerd was er echter nog te weinig bekend over intrinsieke en extrinsieke
motivatie om te verklaren waardoor dit precies kwam (Scott, 1975). Tegenwoordig is
die kennis echter wel aanwezig.
Veel van de effecten van beloningen zijn gebaseerd op de theorie van
klassieke conditionering (Eisenberger et al, 1996). Deze houdt in dat het aanbieden
van een positieve stimulus na het vertonen van een bepaald soort gedrag lijdt tot het
vaker optreden van het gedrag (Carlson, Martin & Buskist, 2004). Op de volgende
pagina’s zullen zowel de positieve effecten als de negatieve effecten van het geven
van beloningen besproken worden.
.
Positieve effecten
Er zijn verschillende ideeën over hoe beloningen intrinsieke motivatie kan
bevorderen. Als men een beloning zou krijgen bij een goede prestatie, en men is hier
van te voren van op de hoogte, dan zou het individu beter zijn best doen om de taak
tot een goed einde te brengen (Harackiewicz, Abrahams & Zageman, 1987). Bandura
(1997) stelde bijvoorbeeld echter dat beloningen intrinsieke motivatie zou gaan
bevorderen doordat individuen zich competent zouden gaan voelen. Eerder in deze
17

thesis is al besproken dat het zich competent voelen een belangrijk aspect is van het
instandhouden van de intrinsieke motivatie om te sporten.
Eisenberger et al. stelden in 1999 vast dat het dagelijkse gebruik van
beloningen voor het behouden van normatieve prestatie standaarden (oftewel, het
beter presteren dan anderen) de intrinsieke motivatie zou doen verhogen. Hierbij moet
in acht worden genomen dat de omstandigheden binnen een laboratorium grote
verschillen tonen met het alledaagse leven. Daarnaast is er aangemerkt dat de effecten
van beloning op de intrinsieke motivatie vaak pas op een langere termijn zichtbaar
worden (Deci et al., 1999).
Er is daarnaast veel onderzoek gedaan naar de effecten van beloningen binnen
de werkomgeving. Hieruit bleek dat werknemers een beloning zien als een indicatie
van hun autonomie wat zorgt voor een hoger waardering van de kwaliteit van hun
arbeidsleven. (Eisenberger et al., 1999).
Negatieve effecten
Lepper, Greene en Nisbett (1973) waren de eerste onderzoekers die aangaven
dat er bewijs was dat beloningen een negatief effect konden hebben op de intrinsieke
motivatie. Ze verdeelden een groep proefpersonen in tweeën, waarbij de ene groep
beloningen (in de vorm van lof, geld, snoep, etc.) kreeg voor het uitvoeren van een
simpele taak (het oplossen van puzzels, het maken van tekeningen, etc.) en de andere
groep niet. Vervolgens kwamen beide groepen in een periode terecht waarin ze geen
beloningen meer kregen, en waarin ze vrij werden gelaten om de taken uit te voeren.
Uiteindelijk bleek dat de controlegroep in deze ‘niet-belonings-periode’ meer tijd
besteedde aan de taken dan de groep die voorheen wel beloningen kreeg.
18

Volgens Eisenberger, Pierce en Cameron (1999) wordt intrinsieke motivatie
verminderd door extrinsieke beloningen omdat men geen individuele zelf-vervulling
kan hebben. Mensen willen graag controle hebben over hun omgeving. Ze willen
leren door bekrachtiging, niet om beloningen te krijgen, maar om controle te krijgen
over wat er gebeurd. Als men weet dat men een beloning zal krijgen, en hoe de
omgeving ons dus zal stimuleren, dan krijgt men een bepaalde controle over de
omgeving (Pryor, 1985).
Hierbij is het belangrijk om in de gaten te houden dat men slechts een
beloning krijgt op het moment dat men de taak goed uitvoert. Als men ook voor
triviale prestaties beloningen krijgt, blijkt dat de intrinsieke motivatie afneemt. Taken
worden daarmee irrelevant (Eisenberger & Armeli, 1997). Beloningen voor het
simpelweg participeren bij een taak vermindert de intrinsieke motivatie (Eisenberger
et al., 1999).
Deci en Ryan (1985) vonden daarnaast ook dat bij een te grote specificiteit
van de prestatie criteria er een verlies is van zelf-determinatie en intrinsieke motivatie.
Daarnaast kan de verwachting van een beloning de uiteindelijke intrinsieke motivatie
en creativiteit van de beloning ernstig schaden (Tegano, Moran & Sawyers, 1991). De
Nation Education Association (Nationale Educactie Organisatie) heeft zelfs een
publicatie uitgebracht getiteld “How to Kill Creativity” (hoe creativiteit te laten
verdwijnen) waarin ze leraren waarschuwen voor het te veel belonen van gedrag
(Eisenberger & Cameron, 1996).
Men moet overigens goed uitkijken met het geven van beloningen op het
moment dat het gedrag al veroorzaakt wordt door een intrinsieke motivatie. Dit staat
bekend als de ‘Overjustification Hypothesis’ (overstimulerings hypothese) en werd
voor het eerst geopperd door Lepper et al. in 1973. Deze hypothese stelt dat het geven
19

van beloningen voor een gedraging die voorheen werd geleid door een interne
motivatie zorgt voor een afname van de interne motivatie. Het individu raakt hierbij
gefixeerd op de beloning, waarbij dit eerst juist niet het geval was. Dit effect komt
met name voor als men de beloning gaat verwachten.
Whitehead geeft daarnaast het advies om uit te kijken met het geven van
beloningen. Het te veel toepassen van beloningen kan de intrinsieke motivatie doen
verminderen en ervoor zorgen dat de aandacht verschuift van de genoegdoening van
het sporten naar de uitkomst van het sportevenement (Morris & Summers, 2004).
Tussenconclusie met betrekking tot het gebruik van beloningen
In het algemeen kan men concluderen dat de meningen over het gebruik van
beloningen verdeeld zijn. Er blijkt dat er zowel positieve kanten aan het gebruik van
beloningen zitten als negatieve kanten. Bij het gebruik van beloningen zal men altijd
deze kanten moeten afwegen.
Zeker bij kinderen dient men uit te kijken met het te veel geven van
beloningen. Zij moeten sporten juist leuk gaan vinden vanuit intrinsieke
beweegredenen, en niet omdat ze er iets voor krijgen. Het goed uitvoeren van een
(moeilijke) taak kan natuurlijk altijd beloond worden met een compliment, maar het
belangrijkste is dat het kind gaat sporten, omdat hij of zij dat graag wil. Dit geldt
zowel voor ouders als voor trainers / coaches en andere mensen uit de directe
(sport)omgeving van het kind.
In het algemeen kan men stellen dat er een positief effect lijkt te zijn van
beloningen bij het correct uitvoeren van een taak op het moment dat men bij het
uitvoeren van de taak bepaalde benodigdheden of wensen vervult en dat er een
negatief effect lijkt te zijn op het moment dat men het gevoel heeft dat de taak zelf
20

irrelevant lijkt. Beloningen zouden op dat moment slechts een symbolische functie
hebben, ze zouden de participant alleen het idee geven dat hij competent is
(Eisenberger et al., 1999).
Naast de individuele en omgevingfactoren die een invloed kunnen hebben op
de intrinsieke motivatie om te gaan of blijven sporten is het ook belangrijk om te
achterhalen hoe men deze motivatie kan meten en hoe men deze motivatie eventueel
kan bijsturen. Hieronder staat een beschrijving van een vorm van motivatieregulering
die toepasbaar is binnen de sport.
Motivatieregulering
Binnen de sportpsychologie wordt motivatieregulering regelmatig gebruikt om de
intrinsieke beweegredenen van het sporten te achterhalen. Hierbij gaat het met name
om het stellen van doelen. Dit is met name belangrijk voor topsporters, aangezien zij
een lange en moeilijke weg naar de top hebben (Moormann & Pijpers, 2004). Om een
goed beeld te krijgen van de motivatie van een (top)sporter moet men allereerst
nagaan wat voor een beeld de sporter van zichzelf heeft. Daarnaast moet duidelijk zijn
wat voor sporter iemand in de toekomst zou willen worden en moeten de precieze
redenen van het waarom iemand sport achterhaald worden. Ook is het belangrijk om
te achterhalen wat iemand precies voor zijn sport over heeft, zodat de sportplanning
daar eventueel op aangepast kunnen worden.
Vervolgens kan men doelen gaan stellen. Het is belangrijk om gespecificeerde
doelen te stellen. Men maakt onderscheid in resultaatdoelen en prestatiedoelen. Een
voorbeeld van een resultaatdoel is het winnen van een wedstrijd. Hierbij gaat het niet
21

om de manier waarop deze wedstrijd gewonnen wordt, zolang het resultaat maar
bereikt wordt. Een voorbeeld van een prestatiedoel is het verbeteren van de
vaardigheden van de sporter. Hierbij wil de sporter erachter komen waar zijn of haar
grenzen liggen van het individuele prestatievermogen. Prestatiedoelen kan men zien
als middel om de resultaatdoelen te realiseren (Burton & Naylor, 2002)
Doelen dien aan enkele voorwaarden te voldoen. Er moet een individueel,
specifiek doel gesteld worden dat uitdagend, maar tegelijkertijd realistisch is.
Daarnaast is het belangrijk om na afloop de verschillende doelen te evalueren.
Ook wordt er onderscheid gemaakt in lange- en kortetermijnsdoelen. De
kortetermijndoelen kunnen helpen om de langetermijndoelen te bewerkstelligen.
(Moormann & Pijpers, 2004). Met name voor topsporters geldt dat de trainer de
procesbewaker is van de doelen. Voor jonge topsporters geldt dat het belangrijk is dat
de ouders mee worden genomen in het proces van doelen stellen. Vaak stellen ouders
doelen aan hun kinderen die averechts kunnen werken op de motivatie. Door de
ouders mee te nemen in het proces leren ze wat ze wel en niet moeten doen voor,
tijdens en na wedstrijden (Moormann & Pijpers, 2004).
Er zijn verschillen in hoe men motivatieregulering toepast bij kinderen,
adolescenten en volwassenen. De motivatieregulering bij kinderen en adolescenten
zal op de volgende pagina’s besproken geworden. Motivatieregulering voor
volwassen is buiten beschouwing gelaten.
Motivatieregulering bij kinderen
Bij kinderen ziet men vaak dat de ouders een grote rol hebben in de reden om
te gaan sporten. Vaak wordt er op de vraag ‘ik sport omdat...’ geantwoord met het
antwoord ‘omdat, mijn vader ook voetbalde’. Dit geeft aan dat het kind niet is gaan
22

sporten vanuit een intrinsieke motivatie (Moormann & Pijpers, 2004). Dit is vaak niet
een probleem. Hoewel het kind het sporten vaak in het begin niet leuk vindt gaat hij
het vaak vanzelf wel leuk vinden, zeker als het kind talent blijkt te hebben. Dit noemt
men ook wel functionele autonomie (Hall & Lindzey, 1970).
Motivatieregulering in de pubertijd
Met name voor op hoog niveau sportende vrouwen is de pubertijd een lastige
periode. Omdat hun lichaam verandert wordt het prestatieverloop grillerger. Sommige
dingen die eerst als vanzelf gingen kosten ineens veel moeite. Daarnaast hebben de
leeftijdgenoten een zeer grote invloed op de sporter. Als topsporter is men regelmatig
een buitenbeentje. In vakantieperiodes wordt er vaak geëxperimenteerd met een
nieuwe levenstijl en vaak ziet men dat jonge topsportsters de verleidingen van ‘het
normale leven’ niet kunnen weerstaan. Voor mannen ligt dit anders, hun lichaam
wordt in de pubertijd juist meer geschikt voor topsport, waardoor alles juist
makkelijker lijkt te gaan (Moormann & Pijpers, 2004).
In deze thesis is tot dusverre bekeken wat de factoren zijn die een invloed
hebben op de intrinsieke motivatie van kinderen om te gaan of blijven sporten. In het
volgende onderdeel zal bekeken worden wat de redenen voor kinderen zijn om juist te
stoppen met sporten en of hier een bepaalde lijn in te ontdekken is.
23

Uitval
Naast de redenen om te gaan sporten of te blijven sporten hebben Sirard et al.
(2004) ook onderzocht wat de redenen zijn van kinderen om te stoppen met sporten.
Hieruit bleek dat er weinig verschillen waren tussen jongens en meisjes om te stoppen
met het sporten. Met name interesse factoren speelden een grote rol (geen interesse
meer, het was niet meer leuk, andere activiteiten en moe zijn van het meedoen).
Daarnaast speelden ook coaches een grote rol in het stoppen met sporten (slechte
leraar, te veel nadruk op winnen, favoriete spelers van de coach). Ook tijd bleek een
rol te spelen, hoewel deze rol voor jongens groter was dan voor meisjes. Met name
jongens gaven aan om meer tijd nodig te hebben voor de studie, dat het qua tijd niet te
matchen was en dat de sport te veel tijd in beslag nam. Opvallend is dat jongens met
name aangeven de competitieve aspecten van de sport een belangrijke reden te vinden
om te sporten, maar uiteindelijk een te hoge nadruk op winnen als negatief ervaren en
daardoor juist stoppen met sporten (Sirard et al., 2004).
Daarnaast hebben Allender et al. (2006) bekeken wat de redenen zijn om niet
te gaan sporten of zelfs te stoppen met sporten. Bij jonge kinderen bleek dat
competitieve sport en zwaar gestructureerde activiteiten een negatief effect hadden op
het gaan en blijven sporten van kinderen. Voor twaalf tot achttienjarige bleek dat met
name de druk van de omgeving, identiteit conflicten, competitieve groepen, gebrek
aan steun en negatieve ervaringen op school ervoor zorgden dat men het plezier in het
sporten verloor en hierdoor stopten of niet meer deelnamen aan het sporten.
24

Conclusies
In deze conclusie zullen nogmaals kort de onderwerpen worden aangehaald
van dit literatuuronderzoek. Uiteindelijk zal er toegewerkt worden naar een algemeen
advies over hoe men het beste om kan gaan met de motivatie van kinderen in sport-
en spelsituaties en hoe men, met name de intrinsieke, motivatie kan verhogen.
Het gevoel dat het kind competent is kan verhoogd worden door eerlijke en
positieve feedback te geven aan het kind. Ook dient men niet te veel vergelijkingen te
trekken met andere sporters, omdat dit een gevoel van incompetentie te weeg kan
brengen. Het gevoel competent te zijn in de sport die men beoefent verhoogd en houdt
de intrinsieke motivatie in stand. Bij kinderen tussen de acht en twaalf jaar is het
advies om de basisvaardigheden van de sport zoveel mogelijk aan te leren, terwijl
men vergelijkingen met leeftijdsgenootjes die dezelfde sport beoefenen zoveel
mogelijk probeert te vermijden.
Atleten die aan competitiesport doen zoeken de optimale ervaring (ook wel
bekend als ‘de flow’). Dit is vaak hun drijfveer om te sporten. De flow kan men
bereiken door de uitdagingen iets boven het niveau van de vaardigheden van de
sporter te leggen. Met name jongens bleken competitie als een belangrijke factor te
beschouwen als men keek naar de intrinsieke motivatie om te gaan of te blijven
sporten.
Intrinsieke motivatie wordt daarnaast bevorderd door het hebben van spanning
en plezier in het sporten. Men dient er zorg voor te dragen dat sport niet repetitief,
saai en/of gewoon wordt.
Ook het autonoom zijn (of het gevoel te hebben dat men autonoom is) kan
bijdragen aan een grotere intrinsieke motivatie voor het sporten. Hiervoor zou men
25

het kind bepaalde keuzes kunnen voorleggen (bijvoorbeeld, welke oefening gaan we
nu doen?). Als men op een hoog niveau sport wordt het moeilijker om het kind deze
keuzes voor te leggen, echter, deze kinderen accepteren vaak dat er voor hen keuzes
gemaakt worden, omdat ze weten dat ze hiermee dit hogere niveau kunnen bereiken.
Meisjes gaven aan dat het sociale netwerk voor hen de belangrijkste factor is
om te gaan of te blijven sporten. Ze gaven met name aan dat ze het belangrijk vonden
om in een team te spelen, nieuwe vrienden te maken, plezier te hebben en met
vrienden samen te zijn.
Geef alleen beloningen op het moment dat een kind een taak goed heeft
uitgevoerd. Het belonen van ‘iedere’ prestatie zal er voor zorgen dat de intrinsieke
motivatie afneemt. Als men op korte termijn een verhoogde motivatie bij een kind wil
teweeg brengen kan men van te voren aangeven dat het kind een beloning zal gaan
krijgen als hij een goede prestatie levert. Het geven van onverwachte beloningen zal
echter op een langere termijn een verhoogde interne motivatie opleveren, waardoor
het kind vanuit zichzelf de taak liever uitvoert.
Men kan de intrinsieke motivatie vaststellen door gebruik te maken van een
viertal vragen (wat voor beeld heeft men van zichzelf als sporter, wat voor sporter zou
men willen worden, waarvoor sport men en wat heeft men voor zijn sport over).
Het stellen van doelen kan zeer effectief zijn bij het instandhouden van
intrinsieke motivatie. Men maakt onderscheidt in prestatie- en resultaatdoelen.
Daarnaast wordt er een onderscheid gemaakt tussen korte- en langetermijnsdoelen.
Een doel dient individueel, uitdagend, specifiek en realistisch te zijn en moet na
afloop geëvalueerd worden. De trainer is de bewaker van deze doelen. Vaak helpt het
om samen met de omgeving van de (jonge) topsporter de doelen vast te stellen, zodat
de omgeving weet hoe ze hier mee om dienen te gaan.
26

Kinderen raken vaak vanzelf enthousiast voor hun sport, waardoor het niet van
belang is dat de reden om te beginnen met sporten buiten hen zelf ligt. Voor kinderen
in de pubertijd is het vaak lastig om de intrinsieke motivatie te blijven vasthouden,
omdat de ‘normale levensstijl’ van leeftijdsgenoten erg aantrekkelijk is. Dit geldt met
name voor meisjes. Uit onderzoek is gebleken dat sporters met name stoppen met
sporten op het moment dat ze interesse verliezen in hun sport. Ook coaches bleken
echter een grote rol te spelen, met name een te grote nadruk op het moeten winnen
bleek een reden te zijn om te stoppen met sporten. De tijd die men aan het sporten
besteedt bleek met name voor jongens een grotere rol te spelen dan voor meisjes om
niet meer deel te namen aan de sport. Vooral bij jonge kinderen bleek dat een te grote
nadruk op de competitieve aspecten van het sport eraan bijdraagt dat de kinderen geen
plezier meer hebben in hun sport.
27

Discussie
onderzoek.
In deze discussie zal ingegaan worden op de eventuele zwakheden van dit
Dit literatuuronderzoek is uitgevoerd door het doorzoeken van verschillende
databases met daarin wetenschappelijke literatuur. Al snel bleek dat er over de
deelaspecten van dit onderzoek zeer veel literatuur te vinden was. De combinatie
tussen motivatie, sport en kinderen bleek echter zeer moeilijk te vinden. Daarom zijn
er in dit onderzoek, naast de artikelen die betrekking hadden op kinderen ook
onderzoeken gebruikt die gericht waren op volwassen sporters.
Allender et al. (2006) geven aan dat hoewel er zeer veel onderzoeken te
vinden zijn over hun onderwerp (de redenen achter de participatie in sport), er slechts
een paar onderzoeken waren die aan hun criteria voldeden. Daardoor denken ze
misschien een gedeelte van het theoretische kader gemist te hebben.
De vragenlijsten die gebruikt zijn voor de verschillende onderzoeken zijn vaak
in een schoolse setting afgenomen. Hierdoor zou het kunnen zijn dat kinderen sociaal
wenselijke antwoorden hebben gegeven, omdat ze een vragenlijst hebben ingevuld die
op een plaats afgenomen zijn waarin er duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen
‘goed’ en ‘fout’. Een vragenlijst die afgenomen zou worden op een sportclub zou tot
een heel ander resultaat kunnen leiden.
Daarnaast zijn zowel de vragenlijsten van Allender et al. (2006) als Sirard et
al. (2004) afgenomen bij kinderen die al actief waren binnen een sport, of binnen
sport op een schoolse setting. Dit houdt in dat er geen representatieve steekproef is
genomen van alle kinderen in het algemeen. Ook het onderzoek van Woolger et al.
(2000) is gehouden onder een groep kinderen die zwom, waardoor deze conclusies
28

misschien niet voor de gehele populatie gelden. In een vervolgonderzoek zou daarom
gekeken kunnen worden naar een groep wel sportende kinderen en een groep niet
sportende kinderen. Bij het vergelijken van deze twee groepen zou men voor beide
groepen kunnen achterhalen wat juist de redenen zijn om wel te gaan sporten, of wat
juist de redenen zijn om niet te gaan sporten.
Veel van de onderzoeken die gedaan zijn op kinderen zijn gericht op één
bepaalde sport. In dit literatuuronderzoek is ervan uitgegaan dat er geen verschil is
tussen de intrinsieke motivatie van een zwemster of die van een hardloopster. Deze
aanname kan natuurlijk foutief zijn. Ook hiervoor zou vervolgonderzoek een uitkomst
kunnen bieden.
Binnen dit literatuuronderzoek is er geen onderscheid gemaakt tussen
teamsporters en individuele sporters. Er is gekeken naar de beweegredenen van een
individu. Binnen een teamsport zou deze logischerwijs anders kunnen liggen, omdat
de teamsport ook een volledig sociaal netwerk creëert voor de sporter. Hoewel er in
dit literatuuronderzoek wel is gekeken naar het belang van een sociaal netwerk voor
een sporter is hier niet de vergelijking opgenomen tussen een individuele sport en een
teamsport. Ook hier zou eventueel vervolgonderzoek naar kunnen worden gedaan,
waarbij de nadruk zou kunnen liggen op de verschillen in motivatie voor topsporters
die een individuele sport beoefenen en topsporters die in een teamsport functioneren.
Motivatie is al zeer lange tijd een ‘hot issue’ binnen de psychologie, waardoor
sommige artikelen wellicht achterhaald kunnen zijn. In de bronnenlijst staan veel
artikelen van voor 1980. Dit komt ook omdat er indertijd zeer veel onderzoek is
gedaan naar motivatie en motivatietheorieën. De vraag is of deze theorieën nog steeds
actueel zijn. Uit dit literatuuronderzoek is gebleken dat veel nieuwe onderzoeken
29

gebaseerd zijn op de ‘oudere’ theorieën. Daarom is er in dit onderzoek vanuit gegaan
dat deze oude theorieën nog steeds actueel zijn.
In totaliteit valt er te stellen dat er veel verschillende factoren zijn die de
motivatie om te gaan en te blijven sporten kunnen beïnvloeden. Verder blijkt dat er
nog een heleboel zaken zijn die nog verder onderzocht kunnen worden, zodat de
achterliggende motieven nog beter in kaart gebracht kunnen worden. Aangezien sport
één van de belangrijkste gezondheidsbevorderende middelen is lijkt het belangrijk om
deze motieven verder te onderzoeken.
30

Referenties
Allender, S., Cowburn, G. & Foster, C. (2006). Understanding participation in sport
and physical activity among children and adults: a review of qualitative
studies. Health Education Research, 21-6, 826-835.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The Exercise of Control. New York: Freeman.
Burton, D. & Naylor, S. (2002). Is anxiety really facilitative? Journal of Applied
Sport Psychology, 9, 295-302.
Carlson, N.R., Martin, G.N. & Buskist, W. (2004). Psychology (second european
edition). Harlow: Pearson Education.
Csikszentmihalyi, M. (2001). Flow, psychologie van de optimale ervaring.
Amsterdam: Boom.
De Charms, R. (1968). Personal Causastion: The Internal Affective Determinant of
Behaviour. New York: Academic Press, 328.
Deci, E.L. (1975). Intrinsic Motivation. New York: Plenum Press.
Deci, E.L. & Ryan, R.M. (1985). Intrinsic Motivation and Self-Determination in
Human Behavior. New York: Plenum.
31

Deci, E.L., Cascie, W.F. & Kruselll, J. (1975). Cognitive Evaluation Theory and some
Comments on the Calder-Staw Critique. Journal of Personality and Social
Psychology, 31, 81-85
Eisenberger, R., Armeli, S. (1997). Can Salient Reward Increase Creative
Performance without Reducing Intrinsic Creatieve Interest? Journal of
Personality and Social Psychology, 72, 652-663.
Eisenberger, R. & Cameron, J. (1996). Detrimental Effects of Reward: Reality or
Myth? American Psychologist 51(11), 1153-1166.
Eisenberger, R., Pierce, D.W. & Cameron, J. (1999). Effects of Reward on Intrinsic
Motivation-Negatieve, Neutral, and Positive. Psychological Bulletin 125(6),
677-691.
Frederick, C.M. & Ryan, R.M. (1993). Differences in motivation fot sport and
exercise and their relations with participation and mental health. Journal of
Sport Behaviour, 16, 124-146.
Frederick, C.M. & Schuster, H. (2003). Competition and intrinsic motivation in
physical activity: a comparison of two groups. Journal of Sport Behavior 26
(3).
Hall, C.S. & Lindzey, G. (1970). Theories of personality. Second edition. New York,
NY: John Wiley & Sons.
32

Harackiewicz, J.M., Abrahams, S. & Wageman, R. (1987). Performance Evaluation
and Intrinsic Motivation: The Effects of Evaluative Focus, Rewards, and
Achievement Orientation. Journal of Personality and Social Psychology, 53,
1015-1023.
Harlow, H.F., Harlow, M.K. & Meyer, D.R. (1950). Learning Motivated by a
Manipulaiteve Drive. Journal of Experimental Psychology, 40, 228-234.
Harter, S. (1993). Developmental perspectives on motivation. University of Nebraska
Press, Lincoln, NE, 99-144.
Henderlong, J. & Lepper, M.R. (2002). The Effects of Praise on Children’s Intrinsic
Motivation: A Review and Synthesis. Psychological Bulletin 128(5), 774-795.
Lee, M. (1993). Coaching Children in Sport. Cambridge: University Press.
Lens, W. (1993). Studiemotivatie. Theorie voor de praktijk op school en thuis.
Leuven: Universitaire Pers.
Lepper M.R., Green D. & Nisbett R.E. (1973). Undermining Children’s Intrinsic
Interest with Extrinsic Reward: A Test of the “Overjustification: Hypothesis.
Journal of Personality and Social Psychology, 28, 129-137.
Moormann, P.P. & Pijpers, R. (2004). Scoren tussen de oren. Lisse: Harcourt.
33

Morris, T. & Summers, J. (2004). Sport Psychology (second edition). Milton: John
Wiley & Sons.
Murray, H.A. (1938). Explorations in Personality. New York: Oxford University
Press
Pryor, K. (1985). Don’t Shoot the Dog! The new Art of Teaching and Training. New
York: Bantam.
Ryan, R.M., & Deci, E.L. (2000). Self-determination theory and the facilitation
of intrinsic motivation, social development and well-being. American
Psychologist, 55, 68-78
Scott, W.E. (1975). The Effects of Extrincis Rewards on “Intrinsic Motivation”: A
Critique. Organizational Behavior and Human Performance, 15, 117-129
Sirrard, J.R., Pfeiffer, K.A. & Pate, R.R. (2004). Motivational factors associated with
sports program participation in middle school students. Journal of Adolescent
Health, 38, 696-703.
Tegano, D.W., Moran, D.J. & Sawyers, J.K. (1991). Creativity in Early Childhood
Classrooms. Washington, DC: National Education Association.
34

Vallerand, R.J., Fortier, M.S., & Guay, F. (1997). Self-determination and persistence
in a real-life setting; Toward a motivational model of high-school drop out.
Journal of Personality and Social Psychology, 71, 1161-1176
Vansteenkiste, M., Simons, J., Lens, W. & Soenens, B. (2004). De kwaliteit van
motivatie telt: over het promoten van intrinsieke doelen op een
autonomieondersteunende wijze. Nederlands Tijdschrift voor de Psychologie,
59 (2004), 119-131.
Woolger, C. & Power, T.G. (2000). Parenting and Children’s Intrinsic Motivation in
Age Group Swimming. Journal of Applied Developmental Psychology, 21(6),
595-607.
35