03.05.2013 Views

Luise op Angoras/diere - Landbou.com

Luise op Angoras/diere - Landbou.com

Luise op Angoras/diere - Landbou.com

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Navraag oor luise <strong>op</strong> Angorabokke of ander <strong>diere</strong><br />

Vraag vanaf:Andre Nel - ANel@aspenpharma.<strong>com</strong><br />

Opskrif is: <strong>Luise</strong> <strong>op</strong> <strong>Angoras</strong>/<strong>diere</strong><br />

Vraag is: Ek het altyd Zapp Pour on gebruik <strong>op</strong> die bokke en die goed het GEWERK.<br />

Die nuwes wat ek geko<strong>op</strong> het, werk nie <strong>op</strong> die eiers nie en die luise vrek ook stadiger as<br />

voorheen. Het hulle die formule verander en mag hulle dit doen? Is daar 'n ander produk<br />

(pour on)wat ek kan gebruik? Andre Nel - ANel@aspenpharma.<strong>com</strong><br />

Antwoord<br />

Voordat die probleem met die produk aangespreek word, wil ek eers die parasiete ter<br />

sprake bespreek. Alhoewel die vraag oor luise <strong>op</strong> Angorabokke gaan, wil ek ook<br />

inligting oor luise <strong>op</strong> ander <strong>diere</strong> gee.<br />

<strong>Luise</strong><br />

<strong>Luise</strong> word in twee hoofgroepe verdeel:<br />

• Suigende of blouluise het stekende monddele wat gewoonlik binne in die k<strong>op</strong><br />

gedra word en waarmee hulle bloed en liggaamsvloeistowwe suig.<br />

• Bytende of rooiluise het breë k<strong>op</strong>pe met knyptangvormige monddele en kort pote<br />

wat ewe lank is. Hulle voed veral <strong>op</strong> afval wat <strong>op</strong> die vel voorkom soos bv<br />

afgeskilferde selle.<br />

<strong>Luise</strong> is gasheer spesifiek wat beteken dat luise van bokke nie <strong>op</strong> beeste sal voed nie.<br />

Hulle leef ook permanent <strong>op</strong> die gasheer en kan tot 25 dae van die gasheer af leef.<br />

Lewenslo<strong>op</strong><br />

Die lewenslo<strong>op</strong> is eenvoudig en die onvolwassenes en volwassenes lyk dieselfde.<br />

Wyfies heg eiers (nete) vas aan hare (of vere in die gevalle van voëls) en nimfe broei na<br />

1 tot 2 weke uit. Nimfe word uitgeken deurdat hulle bleker as die volwassenes voorkom<br />

en onder ‘n stereo-mikrosko<strong>op</strong> kan gesien word dat hulle nie geslagstrukture het nie.<br />

Daar is 3 nimf ontwikkelingstadia voordat hulle volwasse is. Dit neem ongeveer 3 weke<br />

vandat die eiers uitgebroei het totdat hulle volwasse is. Gewoonlik paar die luise voordat<br />

eiers gelê word, maar in die geval van die beesluis Bovicola bovis, ontwikkel mannetjies<br />

glad nie en wyfies teel sonder om te paar. Elke wyfie lê ongeveer 10-30 eiers gedurende<br />

haar leeftyd van tot 30 dae. Luis p<strong>op</strong>ulasies bou <strong>op</strong> gedurende die herfs, bereik ‘n piek in<br />

die winter en neem af in die lente. As ‘n dier geskeer word, word groot getalle verwyder<br />

en die res word aan die nadelige effek van die son en reën blootgestel.


Oordraging<br />

Aangesien luise permanente parasiete <strong>op</strong> ‘n dier is, word die besmetting deur direkte<br />

kontak tussen <strong>diere</strong> versprei. Deur een besmette dier in ‘n kudde in te bring, kan ‘n boer<br />

vir hom/haar oneindige probleme veroorsaak.<br />

Belang van luise<br />

<strong>Luise</strong> veroorsaak irritasie wat veroorsaak dat <strong>diere</strong> baie energie vermors deurdat hulle<br />

hulself krap, minder vreet en onrustig is. Diere skuur, krap en byt hulleself om van die<br />

irritasie ontslae te raak. Die gevolg is dat hulle kondisie verloor. Diere wat in ‘n swak<br />

voedingstoestand is, veral gedurende die winterperiode en lente asook in<br />

droogtetoestande, is veral kwesbaar. Kos is dan skaars en die voedingswaarde van die<br />

plante neem af.<br />

Kaal kolle, velle wat afgeskaaf word en vagversteuring soos wol en hare wat uitgetrek<br />

word, word <strong>op</strong>gemerk. As baie hare en wol uitgetrek word, mag haarballe in die voormae<br />

voorkom. As luise by pluimvee voorkom, mag die vere versteur word en ‘n val in<br />

eierproduksie voorkom. Blouluise suip bloed en bloedarmoede (anemie) kan ontstaan.<br />

Die graad van besmetting word skynbaar bepaal deur die kondisie van die dier, lengte<br />

van die haarkleed, veltemperatuur, ligintensiteit en die mate waarin ‘n dier homself kan<br />

skoonmaak van die besmetting.<br />

<strong>Luise</strong> wat <strong>op</strong> <strong>diere</strong> voorkom – die mees algemene spesies word hier in tabelvorm<br />

weergegee<br />

Gasheer Bytende – Rooiluis Suigende - Blouluise<br />

Beeste<br />

Beesluis<br />

Bovicola (Damalinia) bovis<br />

Skouers, bolyn, stertwortel<br />

en met swaarbesmettings na<br />

die nek en flanke<br />

Langsnoetbeesluis<br />

(Linognathus vituli)<br />

Skouers, keelvel, nek en borsgebied van<br />

kalwers<br />

Kleinbloubeesluis<br />

(Solen<strong>op</strong>otes cappilatus)<br />

Voorkant van skouers, onder stert, om<br />

anus<br />

Kortsnoetbeesluis<br />

(Haemat<strong>op</strong>inus eurysternus)<br />

Om oë, neusgate, horingbasisse, bo-<strong>op</strong><br />

nek en met swaarbesmettings oor hele lyf<br />

Stertkwasbeesluis<br />

(Haemat<strong>op</strong>inus quadripertusis)<br />

Met swaar besmettings oor hele lyf<br />

Buffelluis<br />

(Haemat<strong>op</strong>inus tuberculatus)


Gasheer Bytende - Rooiluise Suigende - Blouluise<br />

Skape<br />

Bovicola (Damalinia) ovis<br />

K<strong>op</strong>, nek, skouers, rug,<br />

kruis en heupe<br />

Bovicola (Damalinia)<br />

peregrina<br />

Kom <strong>op</strong> vetstertskape voor<br />

Skaapblouluis<br />

(Linognathus africanus)<br />

Met swaar besmettings oral <strong>op</strong> die<br />

liggaam. Verkies haar of kruisgeteelde<br />

skape<br />

Skaapvoetluis<br />

(Linognathus pedalis)<br />

Op die bene onder die wollyn<br />

Linognathus ovillus<br />

Stert en maaggebied<br />

Gasheer Bytende - Rooiluise Suigende - Blouluise<br />

Bokke<br />

Bovicola (Damalinia)<br />

caprae<br />

Winter <strong>op</strong> <strong>Angoras</strong> in Oos-<br />

Kaap<br />

Bovicola (Damalinia)<br />

limbata<br />

Skaapblouluis<br />

(Linognathus africanus)<br />

Somermaande <strong>op</strong> Angorabokke. Luis<br />

beskadig hare, bloedverlies, swelsel van<br />

bene en onderlyn, vrektes in boklammers,<br />

groei aangetas<br />

Angorabokke Linognathus sten<strong>op</strong>sis<br />

Gasheer Bytende – Rooiluise Suigende - Blouluise<br />

Perde, donkies<br />

en muile<br />

Bovicola (Damalinia) equi<br />

Nek, flanke en stertwortel<br />

Perdeblouluis<br />

(Haemat<strong>op</strong>inus asini)<br />

Onder lang hare <strong>op</strong> die k<strong>op</strong>, nek, ore,en<br />

stert<br />

Gasheer Bytende – Rooiluise Suigende - Blouluise<br />

Varkluis<br />

Varke<br />

(Haemat<strong>op</strong>inus suis)<br />

Skouers, oksels, lieste en laer abdomen


Gasheer Bytende – Rooiluise Suigende - Blouluise<br />

Voetluis<br />

Rooibokke<br />

(Linognathus nevelli)<br />

Voete van rooibokke<br />

Gasheer Bytende – Rooiluise Suigende - Blouluise<br />

Heterodoxus spiniger<br />

Linognathus setosus<br />

Honde<br />

Meestal aangetref <strong>op</strong> honde met lang hare<br />

Trichodectes canis<br />

Gasheer<br />

Katte<br />

Bytende – Rooiluise<br />

Felicola subrostratus<br />

Suigende - Blouluise<br />

Gasheer<br />

Hoenders,<br />

fisante<br />

Hoenders, mak<br />

duiwe en<br />

fisante<br />

Hoendervlerkluis<br />

(Lipeurus caponis)<br />

Op vlerk en stert<br />

Goniocotes gallinae<br />

Basis van vere, veral <strong>op</strong> die rug<br />

Hoenders Goniodes gigas<br />

Op liggaam en tussen vere<br />

Pluimvee K<strong>op</strong>luis van pluimvee<br />

(Cuclotogaster heterographus)<br />

Kalkoene Kalkoenluis<br />

(Chel<strong>op</strong>istes meleagridis)<br />

Pluimvee Skagluis van pluimvee<br />

(Men<strong>op</strong>on gallinae)<br />

Pluimvee Lyfluis van pluimvee<br />

(Menacanthus straminus)<br />

Op gasheervel waar min vere voorkom. Voed <strong>op</strong> bloed en veroorsaak<br />

vrektes, veral kuikens<br />

Ganse en<br />

Trinoton anserium<br />

swane<br />

Duiwe Columbicola columbae


Vasstelling van hoeveelheid luise <strong>op</strong> skape<br />

Skape wat ‘n ligte besmetting van luise het, mag geen kliniese tekens wys nie. Soos die<br />

getalle vermeerder, begin die skape hulle teen kampdrade en ander voorwerpe te skuur.<br />

Hulle byt hulself en trek die wol uit. Deur skape in ‘n kraal d<strong>op</strong> te hou, kan skape wat<br />

verdag voorkom, uitgevang word.Ten minste 10 skape per groep moet ondersoek word<br />

deur hulle <strong>op</strong> hul sy te laat lê in goeie lig en daarna die vag o<strong>op</strong> te maak sodat ongeveer<br />

10cm vel gesien kan word. Daar moet onthou word dat luise van lig af sal weg beweeg.<br />

<strong>Luise</strong> hou daarvan om in kolonies saam te klomp en is daarom nie eweredig versprei oor<br />

die liggaam nie. Daarom is dit nodig dat die vag <strong>op</strong> tenminste 10 plekke o<strong>op</strong>gemaak<br />

word. Begin by die nek en werk terug na agter tot by die flank. Daar kan nou ‘n geskatte<br />

beraming van luisgetalle gemaak word.<br />

Vlak van besmetting Gemiddelde aantal luise per<br />

telling (10 cm)<br />

Totale aantal luise<br />

Lig Minder as 1 Minder as 5 000<br />

Medium 1-5 5 000-250 000<br />

Swaar Meer as 5 Meer as 250 000<br />

Weens die feit dat luise stadig voortplant, kan dit 2-3 maande vir ‘n ligte luisbesmetting<br />

neem om tot die vlak <strong>op</strong> te bou dat kliniese tekens waargeneem kan word.<br />

Beheer<br />

<strong>Luise</strong> kan beheer word deur plaagdoders toe te dien deur middel van spuitgange,<br />

dompeldippe, handbespuiting, <strong>op</strong>giet, inspuiting of deur die aanwending van stuifpoeiers.<br />

Vir die beste beheer in skape moet hulle ‘n paar weke na skeer gedip word.


Aktiewes wat geregistreer is:<br />

Groep Aktiewe bestanddeel Voorbeelde van middels in<br />

groep<br />

Organofosfate en Chloorfenvinfos<br />

karbamate<br />

Diasinon<br />

Fention<br />

Triasofos<br />

Zipdip, G381<br />

Piretrene en<br />

Sipermetrien<br />

piretroïede<br />

Deltametrien<br />

Delete (G2815),<br />

Sihalotrien<br />

Delete-X5 (G3279)<br />

Siflutrien<br />

Deltab (G2517)<br />

Flumetrien<br />

Alfametrien<br />

Delete All (G2837)<br />

Formamidiene Amitras Taktic cattle spray (G2535)<br />

Taktic LS cattle dip (G2536)<br />

Taktic pig pour on (G2574)<br />

Taktic TR (G2537)<br />

Taktic WP (G2538)<br />

Kitien sintese Diflubensuron<br />

Fleececare (G1743)<br />

inhibeerder<br />

Makrosikliese laktone<br />

(suigende luise)<br />

Triflumuron<br />

Ivermektien<br />

Moksidektien<br />

Doramektien<br />

Abamektien<br />

Ivotan (G 2858)<br />

Alle middels vir <strong>diere</strong>gebruik wat oor die toonbank verko<strong>op</strong> word, moet geregistreer<br />

word onder Wet 46 van 1947. Werk moet gedoen word om die effektiwiteit en veiligheid<br />

vir die teikendier, die mens en sy omgewing te bewys.<br />

Indien die formulasie van die middel verander word, moet nuwe proewe gedoen word om<br />

te bewys dat die nuwe veranderde formulasie dieselfde of beter effektiwiteit as die ou<br />

formulasie het.<br />

Produkklagte:<br />

Met enige produkklagte moet die volgende stappe gevolg word:<br />

• Maak seker dat die middel nog binne die vervaldatum wat <strong>op</strong> die kan gedruk is,<br />

gebruik is.<br />

• Maak seker dat die korrekte aanwendingmetode gevolg is en dat alle<br />

gebruiksaanwysings nagekom is<br />

• Maak seker dat apparaat wat gebruik is, in werkende toestand was.


• Was elke dier behandel? Indien een dier oorgeslaan is of nie behoorlik behandel is<br />

nie, kan die besmetting hervat!<br />

• Het <strong>diere</strong> na behandeling in aanraking met besmette <strong>diere</strong> gekom?<br />

• <strong>Luise</strong> kan tot 25 dae van die gasheer af oorleef. Besmetting kan dus van die bakke<br />

van vragmotors of vendusiekrale versprei word.<br />

• Dit is bekend dat daar luisstamme is wat weerstandig teen een of meer van die<br />

verskillende groepe aktiewes in die middels is. Indien dit vermoed word, kontak u<br />

veearts vir hulp. U kan ook met die tegniese veearts van die maatskappy wie se<br />

produk betrokke is, skakel.<br />

• Indien daar bevestig is dat daar ‘n weerstandbiedende luisstam teen ‘n spesifieke<br />

aktiewe groep teenwoordig is, moet na ‘n ander groep oorgeskakel word.<br />

Voorkoming<br />

Dit is so belangrik dat <strong>diere</strong> wat aangeko<strong>op</strong> word gekwarantyn word en behandel<br />

word voordat hulle in ‘n kudde ingebring word! Diere moet ondersoek word na<br />

behandeling om seker te maak dat <strong>diere</strong> vry van parasiete is!<br />

Geskryf deur dr Faffa Malan, Intervet ‘n deel van Schering-Plough<br />

Bronne<br />

Bruère A N and West D M. 1993 The Sheep: Health, Disease and Production. Veterinary<br />

Continuing Education, Massey University, Palmerston North, New Zealand !SSN 0112-<br />

9643.<br />

Howell CJ, Walker Jane B en Nevill E M. 1983 Bosluise, myte en insekte van huis<strong>diere</strong><br />

in Suid-Afrika Deel 1. Beskrywing en biologie. Wetenskaplike pamflet no 393,<br />

Departement van <strong>Landbou</strong>-tegniese dienste, Republiek van Suid-Afrika.. ISBN 0 621<br />

03849 0<br />

8 Februarie 2008

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!