03.05.2013 Views

Luise op Angoras/diere - Landbou.com

Luise op Angoras/diere - Landbou.com

Luise op Angoras/diere - Landbou.com

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Navraag oor luise <strong>op</strong> Angorabokke of ander <strong>diere</strong><br />

Vraag vanaf:Andre Nel - ANel@aspenpharma.<strong>com</strong><br />

Opskrif is: <strong>Luise</strong> <strong>op</strong> <strong>Angoras</strong>/<strong>diere</strong><br />

Vraag is: Ek het altyd Zapp Pour on gebruik <strong>op</strong> die bokke en die goed het GEWERK.<br />

Die nuwes wat ek geko<strong>op</strong> het, werk nie <strong>op</strong> die eiers nie en die luise vrek ook stadiger as<br />

voorheen. Het hulle die formule verander en mag hulle dit doen? Is daar 'n ander produk<br />

(pour on)wat ek kan gebruik? Andre Nel - ANel@aspenpharma.<strong>com</strong><br />

Antwoord<br />

Voordat die probleem met die produk aangespreek word, wil ek eers die parasiete ter<br />

sprake bespreek. Alhoewel die vraag oor luise <strong>op</strong> Angorabokke gaan, wil ek ook<br />

inligting oor luise <strong>op</strong> ander <strong>diere</strong> gee.<br />

<strong>Luise</strong><br />

<strong>Luise</strong> word in twee hoofgroepe verdeel:<br />

• Suigende of blouluise het stekende monddele wat gewoonlik binne in die k<strong>op</strong><br />

gedra word en waarmee hulle bloed en liggaamsvloeistowwe suig.<br />

• Bytende of rooiluise het breë k<strong>op</strong>pe met knyptangvormige monddele en kort pote<br />

wat ewe lank is. Hulle voed veral <strong>op</strong> afval wat <strong>op</strong> die vel voorkom soos bv<br />

afgeskilferde selle.<br />

<strong>Luise</strong> is gasheer spesifiek wat beteken dat luise van bokke nie <strong>op</strong> beeste sal voed nie.<br />

Hulle leef ook permanent <strong>op</strong> die gasheer en kan tot 25 dae van die gasheer af leef.<br />

Lewenslo<strong>op</strong><br />

Die lewenslo<strong>op</strong> is eenvoudig en die onvolwassenes en volwassenes lyk dieselfde.<br />

Wyfies heg eiers (nete) vas aan hare (of vere in die gevalle van voëls) en nimfe broei na<br />

1 tot 2 weke uit. Nimfe word uitgeken deurdat hulle bleker as die volwassenes voorkom<br />

en onder ‘n stereo-mikrosko<strong>op</strong> kan gesien word dat hulle nie geslagstrukture het nie.<br />

Daar is 3 nimf ontwikkelingstadia voordat hulle volwasse is. Dit neem ongeveer 3 weke<br />

vandat die eiers uitgebroei het totdat hulle volwasse is. Gewoonlik paar die luise voordat<br />

eiers gelê word, maar in die geval van die beesluis Bovicola bovis, ontwikkel mannetjies<br />

glad nie en wyfies teel sonder om te paar. Elke wyfie lê ongeveer 10-30 eiers gedurende<br />

haar leeftyd van tot 30 dae. Luis p<strong>op</strong>ulasies bou <strong>op</strong> gedurende die herfs, bereik ‘n piek in<br />

die winter en neem af in die lente. As ‘n dier geskeer word, word groot getalle verwyder<br />

en die res word aan die nadelige effek van die son en reën blootgestel.


Oordraging<br />

Aangesien luise permanente parasiete <strong>op</strong> ‘n dier is, word die besmetting deur direkte<br />

kontak tussen <strong>diere</strong> versprei. Deur een besmette dier in ‘n kudde in te bring, kan ‘n boer<br />

vir hom/haar oneindige probleme veroorsaak.<br />

Belang van luise<br />

<strong>Luise</strong> veroorsaak irritasie wat veroorsaak dat <strong>diere</strong> baie energie vermors deurdat hulle<br />

hulself krap, minder vreet en onrustig is. Diere skuur, krap en byt hulleself om van die<br />

irritasie ontslae te raak. Die gevolg is dat hulle kondisie verloor. Diere wat in ‘n swak<br />

voedingstoestand is, veral gedurende die winterperiode en lente asook in<br />

droogtetoestande, is veral kwesbaar. Kos is dan skaars en die voedingswaarde van die<br />

plante neem af.<br />

Kaal kolle, velle wat afgeskaaf word en vagversteuring soos wol en hare wat uitgetrek<br />

word, word <strong>op</strong>gemerk. As baie hare en wol uitgetrek word, mag haarballe in die voormae<br />

voorkom. As luise by pluimvee voorkom, mag die vere versteur word en ‘n val in<br />

eierproduksie voorkom. Blouluise suip bloed en bloedarmoede (anemie) kan ontstaan.<br />

Die graad van besmetting word skynbaar bepaal deur die kondisie van die dier, lengte<br />

van die haarkleed, veltemperatuur, ligintensiteit en die mate waarin ‘n dier homself kan<br />

skoonmaak van die besmetting.<br />

<strong>Luise</strong> wat <strong>op</strong> <strong>diere</strong> voorkom – die mees algemene spesies word hier in tabelvorm<br />

weergegee<br />

Gasheer Bytende – Rooiluis Suigende - Blouluise<br />

Beeste<br />

Beesluis<br />

Bovicola (Damalinia) bovis<br />

Skouers, bolyn, stertwortel<br />

en met swaarbesmettings na<br />

die nek en flanke<br />

Langsnoetbeesluis<br />

(Linognathus vituli)<br />

Skouers, keelvel, nek en borsgebied van<br />

kalwers<br />

Kleinbloubeesluis<br />

(Solen<strong>op</strong>otes cappilatus)<br />

Voorkant van skouers, onder stert, om<br />

anus<br />

Kortsnoetbeesluis<br />

(Haemat<strong>op</strong>inus eurysternus)<br />

Om oë, neusgate, horingbasisse, bo-<strong>op</strong><br />

nek en met swaarbesmettings oor hele lyf<br />

Stertkwasbeesluis<br />

(Haemat<strong>op</strong>inus quadripertusis)<br />

Met swaar besmettings oor hele lyf<br />

Buffelluis<br />

(Haemat<strong>op</strong>inus tuberculatus)


Gasheer Bytende - Rooiluise Suigende - Blouluise<br />

Skape<br />

Bovicola (Damalinia) ovis<br />

K<strong>op</strong>, nek, skouers, rug,<br />

kruis en heupe<br />

Bovicola (Damalinia)<br />

peregrina<br />

Kom <strong>op</strong> vetstertskape voor<br />

Skaapblouluis<br />

(Linognathus africanus)<br />

Met swaar besmettings oral <strong>op</strong> die<br />

liggaam. Verkies haar of kruisgeteelde<br />

skape<br />

Skaapvoetluis<br />

(Linognathus pedalis)<br />

Op die bene onder die wollyn<br />

Linognathus ovillus<br />

Stert en maaggebied<br />

Gasheer Bytende - Rooiluise Suigende - Blouluise<br />

Bokke<br />

Bovicola (Damalinia)<br />

caprae<br />

Winter <strong>op</strong> <strong>Angoras</strong> in Oos-<br />

Kaap<br />

Bovicola (Damalinia)<br />

limbata<br />

Skaapblouluis<br />

(Linognathus africanus)<br />

Somermaande <strong>op</strong> Angorabokke. Luis<br />

beskadig hare, bloedverlies, swelsel van<br />

bene en onderlyn, vrektes in boklammers,<br />

groei aangetas<br />

Angorabokke Linognathus sten<strong>op</strong>sis<br />

Gasheer Bytende – Rooiluise Suigende - Blouluise<br />

Perde, donkies<br />

en muile<br />

Bovicola (Damalinia) equi<br />

Nek, flanke en stertwortel<br />

Perdeblouluis<br />

(Haemat<strong>op</strong>inus asini)<br />

Onder lang hare <strong>op</strong> die k<strong>op</strong>, nek, ore,en<br />

stert<br />

Gasheer Bytende – Rooiluise Suigende - Blouluise<br />

Varkluis<br />

Varke<br />

(Haemat<strong>op</strong>inus suis)<br />

Skouers, oksels, lieste en laer abdomen


Gasheer Bytende – Rooiluise Suigende - Blouluise<br />

Voetluis<br />

Rooibokke<br />

(Linognathus nevelli)<br />

Voete van rooibokke<br />

Gasheer Bytende – Rooiluise Suigende - Blouluise<br />

Heterodoxus spiniger<br />

Linognathus setosus<br />

Honde<br />

Meestal aangetref <strong>op</strong> honde met lang hare<br />

Trichodectes canis<br />

Gasheer<br />

Katte<br />

Bytende – Rooiluise<br />

Felicola subrostratus<br />

Suigende - Blouluise<br />

Gasheer<br />

Hoenders,<br />

fisante<br />

Hoenders, mak<br />

duiwe en<br />

fisante<br />

Hoendervlerkluis<br />

(Lipeurus caponis)<br />

Op vlerk en stert<br />

Goniocotes gallinae<br />

Basis van vere, veral <strong>op</strong> die rug<br />

Hoenders Goniodes gigas<br />

Op liggaam en tussen vere<br />

Pluimvee K<strong>op</strong>luis van pluimvee<br />

(Cuclotogaster heterographus)<br />

Kalkoene Kalkoenluis<br />

(Chel<strong>op</strong>istes meleagridis)<br />

Pluimvee Skagluis van pluimvee<br />

(Men<strong>op</strong>on gallinae)<br />

Pluimvee Lyfluis van pluimvee<br />

(Menacanthus straminus)<br />

Op gasheervel waar min vere voorkom. Voed <strong>op</strong> bloed en veroorsaak<br />

vrektes, veral kuikens<br />

Ganse en<br />

Trinoton anserium<br />

swane<br />

Duiwe Columbicola columbae


Vasstelling van hoeveelheid luise <strong>op</strong> skape<br />

Skape wat ‘n ligte besmetting van luise het, mag geen kliniese tekens wys nie. Soos die<br />

getalle vermeerder, begin die skape hulle teen kampdrade en ander voorwerpe te skuur.<br />

Hulle byt hulself en trek die wol uit. Deur skape in ‘n kraal d<strong>op</strong> te hou, kan skape wat<br />

verdag voorkom, uitgevang word.Ten minste 10 skape per groep moet ondersoek word<br />

deur hulle <strong>op</strong> hul sy te laat lê in goeie lig en daarna die vag o<strong>op</strong> te maak sodat ongeveer<br />

10cm vel gesien kan word. Daar moet onthou word dat luise van lig af sal weg beweeg.<br />

<strong>Luise</strong> hou daarvan om in kolonies saam te klomp en is daarom nie eweredig versprei oor<br />

die liggaam nie. Daarom is dit nodig dat die vag <strong>op</strong> tenminste 10 plekke o<strong>op</strong>gemaak<br />

word. Begin by die nek en werk terug na agter tot by die flank. Daar kan nou ‘n geskatte<br />

beraming van luisgetalle gemaak word.<br />

Vlak van besmetting Gemiddelde aantal luise per<br />

telling (10 cm)<br />

Totale aantal luise<br />

Lig Minder as 1 Minder as 5 000<br />

Medium 1-5 5 000-250 000<br />

Swaar Meer as 5 Meer as 250 000<br />

Weens die feit dat luise stadig voortplant, kan dit 2-3 maande vir ‘n ligte luisbesmetting<br />

neem om tot die vlak <strong>op</strong> te bou dat kliniese tekens waargeneem kan word.<br />

Beheer<br />

<strong>Luise</strong> kan beheer word deur plaagdoders toe te dien deur middel van spuitgange,<br />

dompeldippe, handbespuiting, <strong>op</strong>giet, inspuiting of deur die aanwending van stuifpoeiers.<br />

Vir die beste beheer in skape moet hulle ‘n paar weke na skeer gedip word.


Aktiewes wat geregistreer is:<br />

Groep Aktiewe bestanddeel Voorbeelde van middels in<br />

groep<br />

Organofosfate en Chloorfenvinfos<br />

karbamate<br />

Diasinon<br />

Fention<br />

Triasofos<br />

Zipdip, G381<br />

Piretrene en<br />

Sipermetrien<br />

piretroïede<br />

Deltametrien<br />

Delete (G2815),<br />

Sihalotrien<br />

Delete-X5 (G3279)<br />

Siflutrien<br />

Deltab (G2517)<br />

Flumetrien<br />

Alfametrien<br />

Delete All (G2837)<br />

Formamidiene Amitras Taktic cattle spray (G2535)<br />

Taktic LS cattle dip (G2536)<br />

Taktic pig pour on (G2574)<br />

Taktic TR (G2537)<br />

Taktic WP (G2538)<br />

Kitien sintese Diflubensuron<br />

Fleececare (G1743)<br />

inhibeerder<br />

Makrosikliese laktone<br />

(suigende luise)<br />

Triflumuron<br />

Ivermektien<br />

Moksidektien<br />

Doramektien<br />

Abamektien<br />

Ivotan (G 2858)<br />

Alle middels vir <strong>diere</strong>gebruik wat oor die toonbank verko<strong>op</strong> word, moet geregistreer<br />

word onder Wet 46 van 1947. Werk moet gedoen word om die effektiwiteit en veiligheid<br />

vir die teikendier, die mens en sy omgewing te bewys.<br />

Indien die formulasie van die middel verander word, moet nuwe proewe gedoen word om<br />

te bewys dat die nuwe veranderde formulasie dieselfde of beter effektiwiteit as die ou<br />

formulasie het.<br />

Produkklagte:<br />

Met enige produkklagte moet die volgende stappe gevolg word:<br />

• Maak seker dat die middel nog binne die vervaldatum wat <strong>op</strong> die kan gedruk is,<br />

gebruik is.<br />

• Maak seker dat die korrekte aanwendingmetode gevolg is en dat alle<br />

gebruiksaanwysings nagekom is<br />

• Maak seker dat apparaat wat gebruik is, in werkende toestand was.


• Was elke dier behandel? Indien een dier oorgeslaan is of nie behoorlik behandel is<br />

nie, kan die besmetting hervat!<br />

• Het <strong>diere</strong> na behandeling in aanraking met besmette <strong>diere</strong> gekom?<br />

• <strong>Luise</strong> kan tot 25 dae van die gasheer af oorleef. Besmetting kan dus van die bakke<br />

van vragmotors of vendusiekrale versprei word.<br />

• Dit is bekend dat daar luisstamme is wat weerstandig teen een of meer van die<br />

verskillende groepe aktiewes in die middels is. Indien dit vermoed word, kontak u<br />

veearts vir hulp. U kan ook met die tegniese veearts van die maatskappy wie se<br />

produk betrokke is, skakel.<br />

• Indien daar bevestig is dat daar ‘n weerstandbiedende luisstam teen ‘n spesifieke<br />

aktiewe groep teenwoordig is, moet na ‘n ander groep oorgeskakel word.<br />

Voorkoming<br />

Dit is so belangrik dat <strong>diere</strong> wat aangeko<strong>op</strong> word gekwarantyn word en behandel<br />

word voordat hulle in ‘n kudde ingebring word! Diere moet ondersoek word na<br />

behandeling om seker te maak dat <strong>diere</strong> vry van parasiete is!<br />

Geskryf deur dr Faffa Malan, Intervet ‘n deel van Schering-Plough<br />

Bronne<br />

Bruère A N and West D M. 1993 The Sheep: Health, Disease and Production. Veterinary<br />

Continuing Education, Massey University, Palmerston North, New Zealand !SSN 0112-<br />

9643.<br />

Howell CJ, Walker Jane B en Nevill E M. 1983 Bosluise, myte en insekte van huis<strong>diere</strong><br />

in Suid-Afrika Deel 1. Beskrywing en biologie. Wetenskaplike pamflet no 393,<br />

Departement van <strong>Landbou</strong>-tegniese dienste, Republiek van Suid-Afrika.. ISBN 0 621<br />

03849 0<br />

8 Februarie 2008

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!