Militair-Historische Leeswijzer Afghanistan - Boekje Pienter

Militair-Historische
Leeswijzer Afghanistan
Herziene uitgave
Nederlands Instituut voor
Militaire Historie
Defensie

Woord vooraf
De Nederlandse krijgsmacht is al weer zes jaar actief in Afghanistan.
De laatste twee jaar was de inzet vooral gericht
op het ondersteunen van de Afghaanse autoriteiten bij de
(weder)opbouw van het leger en de politie, de economie
en het bestuur in de provincie Uruzgan. De Nederlandse
krijgsmacht ijvert dan ook voor een geïntegreerde aanpak,
waarin alle elementen naadloos op elkaar zijn afgestemd.
Dat maakt het werk in Uruzgan voor het personeel niet
eenvoudiger. Militairen kunnen niet langer volstaan met
het oefenen van hun skills and drills. Onze mannen en
vrouwen worden in Afghanistan op alle niveaus van het
geweldsspectrum en multidisciplinair ingezet. Het ene moment
moet de militair alle zeilen bijzetten om een vijandelijke
aanval af te slaan, het andere moment zit hij rond de
tafel met dorpsoudsten.
Een grondige voorbereiding van Nederlandse militairen is in
het licht van het bovenstaande belangrijker dan ooit. Daartoe
behoort ook het vergaren en bijhouden van kennis over
Afghanistan, de cultuur, godsdienst en geschiedenis van dit
land. Zeker zo belangrijk is het krijgen van inzicht in zaken
die uiteindelijk medebepalend zijn voor het succes van ons
optreden; zaken als warlordism, corruptie, de door de Taliban
geleide opstand, de drugshandel en criminaliteit. Het
vergroten van de geestelijke bagage zou mijns inziens voor
iedereen vanzelfsprekend moeten zijn. Het stelt ons immers
in staat om ervaringen in de juiste context te plaatsen;
eventuele problemen te analyseren en zonodig te relativeren.
Studies waarin het recente operationele optreden van
de westerse krijgsmachten in Afghanistan aan bod komt,
zijn vanzelfsprekend ook zeer de moeite waard.
De leeswijzer is nadrukkelijk niet alleen bedoeld voor defensiepersoneel
dat wordt uitgezonden naar Afghanistan.
Ook voor het thuisfront – familie, vrienden en bekenden –
kan ik deze leeswijzer van harte aanbevelen. De boeken in
deze leeswijzer stellen alle lezers in staat zich een beter
beeld te vormen van het conflict, de Afghaanse maatschappij
en het brede scala aan uitdagingen waarvoor onze
militairen zich geplaatst zien.
Commandant der Strijdkrachten
P.J.M. van Uhm
Generaal

Geachte lezer,
Voor u ligt de herziene leeswijzer Afghanistan. De eerste
druk verscheen twee jaar geleden. Nederland stond toen
aan de vooravond van de uitdagende missie in Uruzgan.
Het optreden van ISAF-troepen in het zuiden van Afghanistan
heeft er mede toe bijgedragen dat het aantal publicaties
over dit land een enorme vlucht heeft genomen. Een
twintigtal nieuwe boeken en een ruime selectie uit de eerste
druk zijn in deze leeswijzer gebundeld. Het Nederlands
Instituut voor Militaire Historie (NIMH) hoopt u zo inzicht
te geven in boeken die bij uw taakuitoefening goed van
pas kunnen komen.
Evenals twee jaar geleden poogt de selectie recht te doen
aan de complexiteit van het Afghaanse vraagstuk. De nadruk
in de leeswijzer ligt vanzelfsprekend nog steeds op militaire
onderwerpen. De operatie in Uruzgan kent echter
een geïntegreerde aanpak, dat wil zeggen dat vanuit verschillende
invalshoeken – economisch, bestuurlijk, sociaal
en militair – getracht wordt een oplossing te vinden voor de
problemen waarvoor de Afghanen en hun internationale
partners zich geplaatst zien. Meer dan voorheen treft u dan
ook in deze leeswijzer boeken aan die de hedendaagse problematiek
duiden en/of daarvoor oplossingen aandragen.
Wederom hebben we een variatie in moeilijkheidsgraad
aangebracht; alle boeken op de lijst zijn met één, twee of
drie sterren gewaardeerd: hoe meer sterren, des te pittiger
de inhoud.
Het maken van een keuze uit deze met zorg samengestelde
leeswijzer is wellicht lastig. Als eerste introductie in de
achtergronden van het conflict in Afghanistan kan ik u,
zonder overigens de andere boeken te kort te willen doen,
de boeken met gouden sterren aanbevelen.
De digitale versie van de leeswijzer is raadpleegbaar op de
website van het NIMH (www.nimh.nl). Deze zal met nieuwe
publicaties worden geactualiseerd.
Directeur Nederlands Instituut voor Militaire Historie
Drs. P.H. Kamphuis

Algemeen
* Afghanistan. Een geschiedenis/Willem Vogelsang (Amsterdam/Leuven,
2002) ISBN 90-5460-073-X.
Voor wie naar Afghanistan vertrekt en nog weinig van dit
land afweet, zou dit boek verplichte kost moeten zijn. Vogelsang
biedt een eerste kennismaking met het land, dat in
zowel letterlijk als figuurlijk opzicht tamelijk ontoegankelijk
is. Het boek valt in drie delen uiteen. In het eerste deel behandelt
de auteur de geografie van Afghanistan, het klimaat,
de infrastructuur, de flora en fauna en nog een aantal
andere aspecten. Tevens geeft hij enig inzicht in de bevolkingssamenstelling
van het land, dat met recht een etnische
lappendeken wordt genoemd, terwijl ook een uiteenzetting
over de islam wordt gegeven. Het tweede deel
schetst het vroege verleden van Afghanistan en het derde
deel de moderne geschiedenis tot en met de val van de Taliban.
Hoewel oorlog en gewelddadige machtswisselingen
de belangrijkste thema’s zijn, heeft de auteur ook oog voor
luchtige details. Zo legt hij uit wat de Nederlandse uitdrukking
‘ammehoela’ met Afghanistan te maken heeft. Wie
Afghanistan. Een geschiedenis tot zich heeft genomen, zal
beter dan voorheen in staat zijn de actuele ontwikkelingen
in dit straatarme land te begrijpen en in een historisch
kader te plaatsen. Wil men na lezing wat meer de diepte in,
dan kan men onder meer terecht bij de omvangrijkere studie
die Vogelsang in 2002 in het Engels publiceerde, getiteld
The Afghans (Oxford, 2002) ISBN 0-631-19841-5.
* *
Afghanistan. A short history of its people and politics/Martin
Ewans (New York, 2002) ISBN 0-06-050508-7.
Om snel enig inzicht te verkrijgen in de politieke en militaire
geschiedenis van Afghanistan (vanaf de oudheid,
maar met de nadruk op de laatste eeuw) kan men te rade

gaan bij het boek Afghanistan. A short history of its people
and politics van de Britse diplomaat Martin Ewans.
Terloops wordt de lezer ook behoorlijk wat wijzer over de
Afghanen zelf en over hun cultuur. Het boek vertelt hoe
Afghanistan in de negentiende eeuw tot wasdom kwam
tussen de hamer en het aambeeld van respectievelijk de
Britse en Russische koloniale rijken, zich in de twintigste
eeuw tot onafhankelijke staat ontwikkelde en uiteindelijk
tot slagveld werd van zowel de Koude als de Lange Oorlog.
Wees voorbereid – maar die waarschuwing geldt ook
andere publicaties in deze leeswijzer – op een vloedgolf
aan feiten en namen. Omdat de geschiedenis van Afghanistan
nu eenmaal complex is, is het betoog van Ewans
over ‘een van de gevaarlijkste broedplaatsen van het mondiale
terrorisme’ soms wat taai, maar vervelen doet het
nooit. Het boek biedt een heldere kijk op de problemen
die zich in het verleden hebben voorgedaan bij eerdere
pogingen in Afghanistan (iets van) een nationale eenheid
te creëren en de maatschappij te moderniseren. Zo is het
hoofdstuk over het hervormingsprogramma van Amanoellah
Khan, die in 1919 aan de macht kwam, niet zonder actuele
betekenis.
*
Taliban/Ahmed Rashid (Amsterdam/Antwerpen, 2001)
ISBN 90-450-0453-4.
Als men op zoek is naar een antwoord op de vraag waarom
Afghanistan op 11 september 2001 ‘op wrede, tragische
wijze een bezoek aan de wereld bracht’, is het boek Taliban
van de Pakistaanse journalist Ahmed Rashid een aanrader.
Deze verslaggever, die meer dan twintig jaar ervaring in de
regio heeft, beschrijft het tijdperk van het Taliban-regime
(1994-2001). Hij vertelt in klare taal hoe de Taliban het
land in de jaren negentig grotendeels overnamen, hoe zij
strenge islamitische wetgeving invoerden en hoe zij de extremistische
terreurbeweging van Osama bin Laden onderdak
en een uitvalbasis boden. Rashid maakt inzichtelijk
welke elementen het Afghanistan van de Taliban tot een
ernstige bedreiging voor de wereldvrede maakten; de
burgeroorlog en het aanhoudend etnisch geweld, hongersnood,
drugshandel, terroristische activiteiten en, niet te
vergeten, het schrikbewind van de extremisten zelf komen
aan bod. Rashid beschrijft de opkomst van de Taliban, hun
geheimzinnige organisatie, hun ideeën, hun belangrijkste
leiders en hij maakt duidelijk hoe zij erin slaagden om zich
in het grote internationale machtsspel om olie, gas en handelsroutes
een centrale positie te verwerven. Vervolgens
ging het met hun invloed bergafwaarts; eind jaren negentig
groeiden zij als gevolg van hun extremisme uit tot de paria
van de wereld. Bij de Amerikaanse strafexpeditie die volgde

op ‘9/11’, werden zij uit het zadel gestoten en uit Kabul
verdreven. Rashids bekende en veelgeprezen boek is oorspronkelijk
verschenen in het Engels: Ahmed Rashid, Taliban.
Militant islam, oil and fundamentalism in Central
Asia (New Haven/Londen, 2001) ISBN 0-300-08902-3.
NIEUW
* * * Koran, Kalashnikov, and Laptop. The Neo-Taliban
Insurgency in Afghanistan, 2002-7/Antonio Giustozzi
(New York, 2007) ISBN 978-0-231-70009-2.
Toen de Taliban enkele jaren na de omverwerping van hun
regime in 2001 opnieuw actief werden, kondigden militairen
en politici herhaaldelijk hun nederlaag aan. Die is echter,
ondanks grote verliezen, uitgebleven. De offensieven
van de Taliban in 2006 waren volgens Giustozzi geen verrassing,
zoals vaak is beweerd. Immers, de eerste tekenen
van een gewapende opstand van wat hij de ‘neo-Taliban’
noemt, waren in 2003 al zichtbaar.
Koran, Kalashnikov, and Laptop is een uitgebreide en gedetailleerde
studie met kaarten, tabellen, grafieken en vele
kruisverwijzingen. De auteur beperkt zich grotendeels tot
een analyse van de oorzaken en de verschijningsvorm van
de opstand (insurgency) van de neo-Taliban, die zich onderscheidt
van de eerdere variant door nadrukkelijk onderdeel
uit te maken van de mondiale jihadistische strijd. Giustozzi
waagt zich niet aan een uitgebreide analyse van de
campagne van de Afghaanse regering en haar Amerikaanse
en andere NAVO-bondgenoten in de context van de bestaande
counterinsurgency theorie. Hij besteedt wel enige
aandacht aan het Nederlandse militaire optreden in Uruzgan.
Hoewel hij hierbij nauwelijks uitstijgt boven enkele gemeenplaatsen
over de zogenaamde Dutch approach, wijst
hij terecht op het snel afnemend animo onder de Nederlandse
politieke en militaire leiding eind 2007 om het unieke
van de Nederlandse aanpak te benadrukken. Giustozzi
is pessimistisch gestemd. De krijgsheren die na 2001 aan de
macht kwamen, dienden louter hun eigen belangen en
dreven daardoor een deel van die bevolking in de handen
van de Taliban. De Afghaanse politie is zwak en corrupt,
het regeringsleger is nog niet in staat tot zelfstandig optreden.
Vooral corrupte overheidsfunctionarissen profiteren
van de papaverhandel, terwijl de rol van de Taliban daarin
volgens de auteur vrij beperkt is. De kern van zijn betoog
is dat het succes van de neo-Taliban vooral te danken is aan
het gemak waarmee de opstandelingen de zwakheden van
de Afghaanse staat konden uitbuiten. Giustozzi heeft een
droog, ietwat afstandelijk, maar voor een instant-geschiedenis
grondig onderbouwd boek geschreven, dat zich goed
laat lezen als aanvulling op het meer gepassioneerde relaas
van Sarah Chayes (zie verderop).

NIEUW
* * The search for security in post-Taliban Afghanistan.
Adelphi Paper 391/Cyrus Hodes en Mark Sedra (Londen,
2007) ISBN 978-0-415-43883-4.
Hodes en Sedra schetsen in dit essay de ontwikkeling van
de openbare veiligheid in Afghanistan sinds de val van de
Taliban. Ze beoordelen zowel de oorzaken (warlordism,
corruptie, de door de Taliban geleide opstand, de drugshandel
en andere vormen van criminaliteit) van de verslechterende
veiligheidssituatie en de reacties daarop van
vooral de internationale gemeenschap. De eerste hoofdstukken
van het essay zijn briljant in hun beknoptheid. Het
tweede deel is iets minder interessant. Deels valt dit te wijten
aan onnodige slordigheden. Zo wordt de in december
2006 door generaal-majoor Ton van Loon geleide operatie
Baaz Tsuka toegeschreven aan de Canadezen, terwijl zij het
operatiegebied ten zuiden van de stad Kandahar plaatsen
(het moet zijn ten westen van de stad). Desondanks is dit
essay een aanrader. Hodes en Sedra pikken namelijk de
draad van het verhaal op waar Ahmed Rashid die in zijn
boek Taliban liet eindigen.

NIEUW
* * Rescuing Afghanistan/William Maley (London,
2006) ISBN 978-0-868-40937-5.
“Afghanistan remains on a knife-edge, confronted by brutal
insurgents at home and diminishing interest abroad.”
Aldus kenschetst de Australische hoogleraar en Afghanistan-kenner
Maley de situatie in dit land in het najaar van
2005. In zijn studie gaat hij onder meer in op de bestuurlijke
inrichting van het land, de veiligheidssituatie, de sociale
en economische ontwikkeling en de plaats van Afghanistan
in de wereld. Uit zijn betoog wordt duidelijk dat de huidige
problemen in Afghanistan wortelen in gebeurtenissen
van de afgelopen decennia. De bestuurlijke ineenstorting in
de jaren 1970 en de val van het communistische regime in
1992 ondergroeven de legitimiteit van het centrale gezag
en verdeelden de politieke elite. De situatie verbeterde niet
echt na de val van de Taliban in 2001. De verantwoordelijkheid
voor veiligheid en justitie werd toevertrouwd aan
dubieuze personen. Een onsamenhangende regeringsstructuur,
onduidelijke ministeriële verantwoordelijkheden en
cliëntelisme waren het gevolg, wat de Taliban een kans tot
heropleving bood in het zuiden van Afghanistan. Het herwinnen
van het vertrouwen van de bevolking is in deze situatie,
zo stelt Maley, een moeizaam proces. De aanvankelijk
beperkte troepeninzet van de ISAF, de voorwaardelijke
legitimiteit van de regering en het deels uitblijven van door
het buitenland gedane beloften betreffende wederopbouwhulp
helpen hierbij niet. Ten slotte stipt de auteur de
internationale positie van Afghanistan aan, waarbij de

(veelal moeizame) verstandhouding met Pakistan, Iran, de
Verenigde Staten en de globalised Islam aan bod komt.
Maley’s betoog kent, ondanks alles, een optimistische ondertoon.
Deze baseert hij op het feit dat de Afghaanse bevolking
tegenwoordig beter af is dan vroeger en niet van
zins is de verworvenheden op te geven. Wel signaleert hij
dat de ‘reddingsmissie’ pas kans van slagen heeft, als de
Afghaanse regering zich concentreert op de opbouw van
een vaardig, onbesmet en alomvattend landsbestuur en de
internationale gemeenschap daadwerkelijk invulling geeft
aan haar retoriek inzake een langdurige en intensieve betrokkenheid.
Maley’s boek is een aanrader voor eenieder
die zich in korte tijd – het boek telt 176 pagina’s – een
beeld wil vormen van de crisis in Afghanistan.
NIEUW
* * Building a new Afghanistan/Robert I. Rotberg,
ed. (Cambridge/Washington D.C., 2007) ISBN 0-8157-
7569-5.
“Afghanistan is a theme park of the world’s worst problems:
warlordism, terrorism, rampant narco-trafficking, endemic
poverty, bad neighbours and over 20 years of devastation of
human and physical infrastructure.” Aldus een van de auteurs
van deze onder redacteur Robert Rotberg uigebrachte
bundel. Het idee achter dit boek, handgrepen bieden voor
het internationale streven om in Afghanistan een moderne,
democratische markteconomie tot stand te brengen, mag in
dit licht als een uitdaging worden betiteld. De auteurs waarschuwen
de lezer dat de internationale gemeenschap mogelijk
niet is toegerust om op sociaal, cultureel, politiek en economisch
vlak de gewenste hervormingen door te voeren.
Hoewel in de bundel nu en dan enig optimisme over de mogelijkheden
tot staatsvorming doorklinkt, spreekt daaruit
toch vooral de boodschap dat de buitenwereld haar verwachtingen
over wat er in Afghanistan te bereiken valt, naar
beneden moet bijstellen. De auteurs komen tot dit oordeel
aan de hand van bijdragen waarin de complexe Afghaanse
wisselwerking tussen politiek, militaire veiligheid, handel en
rechtspraak centraal staat. Een tweede inzicht dat de bundel
biedt, is het feit dat in Afghanistan de cultuur van vrijblijvendheid
van afspraken centrale regulering op politiek, juridisch
en economisch terrein ernstig hindert. De auteurs wijzen
erop dat zowel de internationale gemeenschap als de regering
in Kabul beter moet leren omgaan met deze maatschappelijke,
door familiebanden en gewoonterecht ingegeven
opstelling. Of de huidige strategieën voor de (weder)opbouw
van Afghanistan daadwerkelijk vruchten gaan afwerpen
is onduidelijk. Rotberg en de zijnen geven een goed
overzicht van de tot nu toe behaalde beleidsresultaten en de
problemen die zich daarbij voordoen.

* * *
Beyond reconstruction in Afghanistan. Lessons
from development experience/John D. Montgomery en
Dennis A. Rondinelli, eds. (New York/Basingstoke, 2004)
ISBN 1-4039-6511-0.
“Een toevallig ontstaan iets, op de kaart gezet door de koloniale
grote mogendheden. Sommige wetenschappers betwijfelen
of het überhaupt ooit een natie is geweest.” Zo
omschrijft een van de redacteuren van Beyond reconstruction
het land Afghanistan. Het is een ontnuchterende uitspraak,
in een tijdperk waarin de wisselwerking tussen falende
staten, terrorisme en de noodzaak van nation building
diplomaten en beleidsmakers sterk bezighoudt. Hoe
kan men, zo luidt de prangende vraag, een levensvatbaar
centraal gezag opbouwen in een land dat reeds decennialang
een dergelijke staats- en bestuursstructuur ontbeert?
In deze verhelderende bundel gaan diverse experts in
twaalf essays in op de uitdagingen waarmee zij die bij het
proces van wederopbouw betrokken zijn, worden geconfronteerd.
De auteurs analyseren aan de hand van een keur
van historische voorbeelden in onder meer Bosnië, El Salvador
en Tadzjikistan, problemen die post-conflict wederopbouw
in de weg staan. Ook gaan zij in op de talrijke factoren
die van beperkende invloed zijn op de ambitieuze pogingen
nieuwe (democratische) staten te creëren. Aan de

hand hiervan beoordelen zij de ontwikkelingsplannen voor
Afghanistan. In alle bijdragen ligt de nadruk op de interactie
tussen de belangen van de diverse binnen- en buitenlandse
partijen. Inzicht in de unieke sociale, economische,
etnische en politieke factoren van de Afghaanse samenleving
staat hierbij voorop, om zo een route te kunnen uitzetten
waarlangs de (weder)opbouw van dit land mogelijk
zou kunnen zijn.
NIEUW
* * From Africa to Afghanistan. With Richards and
NATO to Kabul/Greg Mills (Johannesburg, 2006) ISBN
978-1-86814-450-1.
Greg Mills gaf van mei tot september 2006 leiding aan de
door ISAF-commandant, generaal David Richards, in het
leven geroepen Prism Cell, een multidisciplinaire civiele
denktank in het hoofdkwartier van ISAF. Mills wil ons in
From Africa to Afghanistan laten delen in de uitdagingen
die het stabiliseren en opbouwen van een land met zich
meebrengt, terwijl tegelijkertijd opstandelingen worden
bestreden. Het boek geeft een caleidoscopisch overzicht
van het land, het volk en de aan de NAVO opgedragen
taak. De korte ‘verhalen’ zijn prima leesbaar, maar een rode
draad laat zich moeilijk vinden. Mills’ boek staat vol met
scherpzinnige observaties en analyses. Zo stelt hij, zonder

daarbij de waarde van een mensenleven te bagatelliseren,
treffend het risicomijdende gedrag van veel troepenleverende
landen aan de kaak. Mills is van mening dat westerse
militairen veel vaker het kamp af moeten, omdat dat de
enige manier is om vertrouwd te raken met de bevolking
en lokale gebruiken. Het gemis aan ground truth maakt dat
het conflict verwordt tot een abstracte strijd tussen goed en
kwaad, terwijl het succes van militaire operaties wordt afgemeten
aan het aantal doden. In de laatste hoofdstukken
doet Mills nog een minder geslaagde poging de losse eindjes
aan elkaar te knopen. Een duidelijke conclusie ontbreekt
dan ook in het boek.
NIEUW
* * Karzai. The failing American intervention and
the struggle for Afghanistan/Nick B. Mills (Hoboken, 2007)
ISBN 978-0-470-13400-9.
De auteur, Nick Mills, is hoogleraar journalistiek aan de Universiteit
van Boston. Mills ontmoette Karzai voor het eerst
in 1987 in Pakistan. Mills was bezig een opleiding voor Afghaanse
journalisten op te zetten. Zijn contactpersoon bij
het Afghan National Liberation Front (ANLF) – één van de
verzetsbewegingen die in Pakistan een bruggenhoofd vonden
– was Karzai. Mills ondervond destijds al dat een mo-

dern, vrij en veilig, maar bovenal ‘Afghaans’ Afghanistan
Karzai na aan het hart lag. Twintig jaar later krijgt Mills min
of meer bij toeval de kans om president Karzai te interviewen.
In 2005 zijn Mills en Karzai – a natural storyteller – regelmatig
in gesprek over het leven en de politieke carrière
van de Afghaanse president. Mills’ boek verschaft de lezer
een interessante kijk in de persoon Karzai, zijn karakter en
zijn opvattingen. Tal van interessante thema’s komen aan
bod: de Koude Oorlog, het buurland Pakistan, de interne
verdeeldheid, het geloof en de internationale gemeenschap.
Mills laat zien dat Karzai niet slechts een mascotte van de
Verenigde Naties is en schetst onomwonden de grote problemen
waarvoor de Afghaanse overheid staat. De lezer
heeft met dit boek geen analyse van de recente politieke
geschiedenis van Afghanistan in handen, noch een diepgaande
biografie. Qua schrijfstijl houdt het het midden tussen
geschiedschrijving en literaire non-fictie. Verder valt op
dat de inhoud van het boek geen recht doet aan de suggestieve,
op de Amerikaanse markt gerichte, ondertitel. Het
boek is niettemin vlot geschreven en laat de lezer op prettige
wijze kennismaken met Afghanistan en Karzai.
NIEUW
*
Slagveld Afghanistan/Farah Karimi (z.p., 2006)
ISBN 978-90-468-0143-7.
Voormalig GroenLinks-Kamerlid Farah Karimi, die begin
jaren tachtig het Iran van ayatollah Khomeini ontvluchtte,
schreef in 2006 een boek over haar ervaringen in Afghanistan.
Ze bezocht het land sinds 2000 vijf keer. In Slagveld
Afghanistan plaatst ze kanttekeningen bij de strategie
van de internationale coalitie, waaronder Nederland.
Karimi is – het boek verscheen in november 2006 – somber
over de toekomst van Afghanistan ten zuiden van de
Hindu Kush, het gebied waar hoofdzakelijk Pashtuns
wonen. Struikelblokken zijn in haar ogen bovenal corruptie,
de terugkeer van de Taliban, de drugshandel, de ongebroken
macht van de krijgsheren en criminaliteit. Verder
is Karimi bijzonder kritisch over president Karzai. Zij
ziet hem als een zwakke leider met wie iedereen een
loopje neemt. Karimi steekt haar kritiek niet onder stoelen
of banken, maar slaagt er niet in een geloofwaardig alternatief
aan te dragen. Zo vindt ze dat militairen plaats
moeten maken voor civiele hulpverleners. Zij realiseert
zich echter onvoldoende dat veiligheid en ontwikkeling
onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Slagveld Afghanistan
is interessant in het licht van de discussie die wordt
gevoerd over de taakafbakening tussen de krijgsmacht en
hulporganisaties in crisisgebieden. Zeker omdat Karimi algemeen
directeur is van Oxfam Novib, een van Nederlands
grootste hulporganisaties.

NIEUW
* * * Drugs in Afghanistan. Opium, outlaws and
scorpion tales/David Macdonald (Londen, 2007) ISBN
978-0-7453-2617-7.
Afghanistan is voor veel landen een zorgenkindje daar waar
het gaat om zijn toonaangevende rol in de productie van
opium en heroïne. Onderbelicht, maar zeker zo belangrijk in
het licht van de inspanningen die de internationale gemeenschap
zich getroost om Afghanistan in de vaart der
volkeren omhoog te stuwen, is het drugsgebruik. Drugs in
Afghanistan is een geslaagde poging deze lacune in onze
kennis te dichten. Macdonald is dan ook de bescheidenheid
zelf als hij schrijft dat zijn boek slechts een tipje van de sluier
oplicht van de vele factoren die van invloed zijn op het
drugsgebruik in Afghanistan. Een steeds grotere groep Afghanen
gebruikt drugs om aan de harde dagelijkse realiteit
te ontsnappen. Macdonald stelt dat krijgsheren, milities en
buitenlandse veiligheidsfirma’s die zichzelf buiten de wet
plaatsen, verantwoordelijk zijn voor een maatschappij waar
angst en onveiligheid overheersen. Dit, in combinatie met
extreme armoede en andere door oorlog veroorzaakte trauma’s,
doet Afghanen in toenemende mate naar drugs grijpen.
De drugsgerelateerde activiteiten van de krijgsheren
vergroten de beschikbaarheid van opium en heroïne in het
land, terwijl ze tevens de bestuurlijke verhoudingen ondermijnen
en daarmee de staat verzwakken. Drugs in Afghanistan
is vooral een aanrader voor eenieder die het geïntegreerde
beleid (comprehensive approach) van Nederland in
Afghanistan helpt vormgeven, maar is ook de moeite waard
voor meer algemeen geïnteresseerde lezers.
* * Afghanistan. The mirage of peace/Chris Johnson en
Jolyon Leslie (Londen, 2004) ISBN 1-84277-377-1.
Afghanistan lijkt met succes de weg te zijn ingeslagen van
economische wederopbouw, democratie en gelijkberechtiging
van vrouwen. Nader onderzoek, zo stellen de auteurs,
leert ons echter dat er slechts van een dunne laag liberaaldemocratische
vernieuwing sprake is. De wederopbouw
beperkt zich tot Kabul, terwijl de gelijkberechtiging van
vrouwen nog nauwelijks van de grond komt. Afghanistan
is in essentie een narco-staat die door warlords wordt geleid.
Zoals de titel van het boek al suggereert, lijkt duurzame
vrede in dit land nog ver weg. De auteurs, die daar
samen ongeveer twintig jaar als ontwikkelingswerker actief
zijn geweest, beargumenteren op overtuigende wijze dat er
te veel door een westerse bril naar het land wordt gekeken.
Johnson en Leslie schetsen een indringend beeld van de Afghaanse
maatschappij en cultuur. Zij ijveren ervoor het land
toch vooral vanuit zijn sociale, culturele en historische context
te beschouwen. Het boek bevat daarnaast veel prakti-

sche tips en raadgevingen voor westerlingen die in Afghanistan
werkzaam zijn, maar het biedt geen kant-en-klare
oplossingen voor de daar heersende problemen. Afghanistan.
The mirage of peace is een aanrader – om niet te zeggen
een must – voor eenieder die het Nederlandse beleid
ten aanzien van Afghanistan gestalte geeft of uitvoert.
* *
Afghanistan. The labyrinth of violence/Amalendu Misra
(Cambridge, 2004) ISBN 0-7456-3115-0.
De publicatie van Misra geeft een overzicht van de vele variabelen
die invloed op het conflict in Afghanistan uitoefenen.
De auteur beschouwt het land – en hij staat daarin
niet alleen – als een schoolvoorbeeld van wat politicologen
een failed state noemen. Vanzelfsprekend gaat Misra uitvoerig
in op de etnische controverses die het land sinds
mensenheugenis plagen en er de voornaamste oorzaak van
zijn dat zich vooralsnog geen krachtig centraal gezag kon
ontwikkelen. De auteur heeft ook oog voor factoren die
dikwijls onderbelicht blijven, zoals de desastreuze invloed
van de papaverteelt op de interne verhoudingen. Behalve
aan de vaak besproken bemoeienis van de grote mogendheden
met Afghanistan, besteedt Misra ook aandacht aan
minder bekende vormen van internationale wedijver op Afghaanse
bodem, zoals de religieuze rivaliteit tussen Saudi-
Arabië en Iran. Hoewel hij het negatieve effect van dit
soort externe factoren niet miskent, wijt Misra de chronische
gewelddadigheid van het sociaal-politieke leven in Afghanistan
toch vooral aan de inwendige etnisch-tribale tegenstellingen.
Het ontwerpen van een modus vivendi tussen
de diverse bevolkingsgroepen is volgens hem een absolute
voorwaarde voor het creëren van een veilig en
vreedzaam Afghanistan. Zonder de opbouw van een

krachtige staat, die pas mogelijk is als etnische verzoening
een feit is, is een stabiele toekomst voor dit land onmogelijk.
De auteur is niet hoopvol over de kans dat de interne
verdeeldheid op korte termijn zal worden overwonnen.
Optimisme is bij publicisten die over Afghanistan schrijven
sowieso een schaars goed.
* * *
Pakistan and the emergence of Islamic militancy in
Afghanistan/Rizwan Hussain (Aldershot, 2005) ISBN 0-
7546-4434-0.
Rizwan Hussain beschrijft vanuit politiekhistorisch perspectief
de rol die Pakistan heeft gespeeld in de groei van een
strijdlustige islam in Afghanistan. Het boek, dat onder meer
op interviews is gebaseerd, laat zien hoe Afghaanse islamitische
fundamentalisten sinds het midden van de jaren zeventig
een plaats op de Pakistaanse politieke agenda kregen.
Pakistan streeft sinds zijn onafhankelijkheid in 1947
enerzijds naar een haar welgezind en plooibaar regime in
Afghanistan, om zo in het geval van een oorlog met India
het buurland te gebruiken voor een strategische verdedi-

ging in de diepte. Anderzijds maakte de Pakistaanse (militaire)
elite handig gebruik van de oorlog in Afghanistan om
de aandacht van de problemen in eigen land af te wenden.
De complexiteit van de Pakistaans-Afghaanse verhoudingen
en de wetenschappelijke benadering van het onderwerp
maken dat het boek van de lezer enig doorzettingsvermogen
vergt. Desondanks wordt het iedereen die meer
wil weten over het ontstaan van het islamitische fundamentalisme
– en het daaraan gelieerde terrorisme – in Zuidwest-Azië
van harte aanbevolen. Het zesde hoofdstuk is
vooral interessant, omdat het aandacht besteedt aan de
hulp en steun die Pakistan in de jaren 1996-2001 aan de
Taliban heeft geleverd, terwijl ook de veranderingen in het
Pakistaanse beleid jegens de Taliban na 11 september 2001
aan bod komen. Meer in het algemeen, zo luidt de ietwat
pessimistische conclusie van de auteur, zijn het steeds in
hoge mate invloeden van buitenaf (regionaal en extraregionaal)
die het lot van Afghanistan zo onvoorspelbaar
maakten en maken.

Militaire geschiedenis
* *
Afghanistan. A military history from Alexander the
Great to the fall of the Taliban/Stephen Tanner (Cambridge,
2002) ISBN 0-306-81164-2.
Dit boek is uniek in die zin dat het als enige een volledig
overzicht van de militaire geschiedenis van Afghanistan
biedt en een periode van bijna 2.500 jaar beslaat. Tanner,
die van huis uit geen Afghanistan-deskundige is, publiceerde
dit boek in 2002, toen dit Aziatische land in de Verenigde
Staten in het middelpunt van de belangstelling stond. De
kracht van het boek is dat het duidelijk laat zien hoe in de
loop der eeuwen de strategische betekenis van Afghanistan
aan belangrijke veranderingen onderhevig is geweest. De
constante factor is het uitermate onherbergzame terrein dat
het land zo moeilijk beheersbaar maakt. Tanner beschrijft
hoe Afghanistan talrijke malen onder invasies en onder de
eigen tribale verdeeldheid te lijden heeft gehad. Vooral de
Mongolen en het Sovjetleger hebben verschrikkelijk huisgehouden.
De belangrijkste boodschap van de auteur is dat

tot nu toe geen enkel vreemd leger erin is geslaagd Afghanistan
permanent te bezetten en volledig onder controle te
krijgen. In dit opzicht laat Afghanistan: a military history,
dat als eerste introductie tot het rijke militair-historische verleden
van dit land prima voldoet, zich lezen als een waarschuwing
aan eenieder die Afghanistan van buitenaf zijn
wil, hoe goedbedoeld ook, wenst op te leggen.
* * The bear went over the mountain. Soviet combat tactics
in Afghanistan/Lester W. Grau, ed. (Londen/Portland,
1998) ISBN 0-7146-4413-7.
* * Afghan guerrilla warfare. In the words of the Mujahideen
fighters/Ali Ahmad Jalali en Lester W. Grau (St.
Paul, 2001) ISBN 0-7603-1322-9.
* * *
The Soviet-Afghan war. How a superpower fought
and lost/Lester W. Grau en Michael A. Gress, eds. (Lawrence,
2002) ISBN 0-7006-1186-X.
Lester Grau is co-auteur van drie boeken over de Soviet-
Afghaanse oorlog. De eerste twee, The bear went over the
mountain en Afghan guerrilla warfare handelen over de
tactieken die de Sovjets en de mujaheddin gebruikten. Het
derde boek beschrijft de oorlog vanuit het perspectief van
de Russische Generale Staf. Grau, een gepensioneerde luitenant-kolonel
van het Amerikaanse leger, is een kenner
van de Sovjetstrijdkrachten en hun operationeel en tactisch
optreden. De eerste twee boeken bestaan uit een verzameling
vignettes ofwel leerrijke praktijkvoorbeelden die
respectievelijk zijn opgetekend door officieren die studeren
aan de Frunze militaire academie en door Afghaanse strijders.
Deze vignettes zijn in het Engels vertaald en, aangevuld
met waardevolle kanttekeningen, uitgegeven. Door
beide boeken loopt als een rode draad de vraag hoe het
mogelijk is dat de mujaheddin erin zijn geslaagd de strijd
tegen het numeriek superieure en veel beter bewapende
Sovjetleger vol te houden en die bezettingsmacht uiteindelijk
tot een smadelijke aftocht te dwingen? In Afghan guerrilla
warfare komen ook de zwakke punten van de mujaheddin
aan bod, zoals haar interne verdeeldheid en het
daaraan gerelateerde onvermogen tactische successen uit
te buiten. Het vele kaartmateriaal dat in het boek wordt
gebruikt, is eenvoudig doch instructief.
The Soviet-Afghan war laat zien hoe het Rode Leger in
1979 totaal onvoorbereid de strijd met de mujaheddin aanging
en zich gaande de oorlog met veel vallen en opstaan
de tactieken van de contraguerrilla eigen maakte. Dat de
resultaten van het Russische leerproces uiteindelijk tegenvielen,
blijft in deze studie wat onderbelicht, terwijl er ook
weinig of geen aandacht is voor de extreem gruwelijke
kanten van deze oorlog. Samen met de kritische kantteke-

ningen van Grau en Gress, die juist wel oog hebben voor
wat men wel the sharp end of war noemt, levert deze studie
niettemin boeiende lectuur op. Vooral de vele voorbeelden
uit de harde praktijk spreken tot de verbeelding.
* * Afghanistan-The bear trap. The defeat of a superpower/Mohammed
Yousaf en Mark Adkin (Barnsley, 1992;
editie 2001) ISBN 0-85052-860-7.
De Pakistaanse brigadegeneraal Mohammed Yousaf was in
de jaren tachtig hoofd van het Afghaanse bureau van de Interservice
Intelligence (ISI), de Pakistaanse inlichtingendienst.
In die hoedanigheid fungeerde hij als de mastermind
van de militaire hulp die Pakistan aan de mujaheddin bood
in haar strijd tegen de Sovjet-Unie. Hij was er verantwoordelijk
voor dat er duizenden tonnen aan wapens – gefinancierd
door de Saudi’s en de CIA – naar Afghanistan werden
gesluisd. In dit boek heeft Yousaf zijn herinneringen aan die
tijd en die werkzaamheden vastgelegd. Medeauteur Adkin,
een oud-majoor van het Britse leger, heeft hem geholpen
zijn verhaal zo coherent mogelijk aan het papier toe te vertrouwen.
The bear trap is een boeiend verslag van de wijze
waarop Pakistan en de Verenigde Staten heimelijk controle
uitoefenden op een van de grootste guerrillaoorlogen van
de twintigste eeuw en ertoe bijdroegen dat ook de Sovjet-
Unie haar eigen ‘Vietnam’ beleefde. Het boek bevat veel interessante
feiten en observaties. Zo ervoeren de Pakistaanse
autoriteiten volgens Yousaf de Verenigde Staten, ondanks
de overvloedige hulp die dit land verstrekte, als een
kortzichtige en onbetrouwbare bondgenoot. Uit het boek
komt ook duidelijk naar voren dat het geen sinecure is om
met Afghaanse krijgsheren samen te werken.
* *
Ghost wars. The secret history of the CIA, Afghanistan,
and bin Laden, from the Soviet invasion to September
10, 2001/Steve Coll (New York, 2001) ISBN 1-
59420-007-6.
“For God’s sake, you are financing your own assassins.”
Dit citaat uit Ghost Wars vat de strekking van het boek
kernachtig samen. Het vertelt over de heimelijke steun van
de CIA, de Saudische en de Pakistaanse inlichtingendienst
aan de islamitische jihad tegen de sovjets in Afghanistan,
en de gevolgen van die steun voor de opkomst van radicale
islamieten zoals Hekmatiyar, de Taliban en Osama bin
Laden. Coll is een geboren en gedreven verteller en dat
maakt Ghost wars tot een lijvig boekwerk. Het is niettemin
een aanrader, juist omdat het meer biedt dan een beschrijving
van de handel en wandel van de CIA. Het zorgvuldig
geannoteerde boek bestrijkt de gehele regio van Saudi-
Arabië tot Pakistan, laat zien wie Al Qa’ida en Osama bin

Laden steunden, bespreekt de gecompliceerde verhouding
tussen Bin Laden en de Saudi’s en verduidelijkt de voortdurende
strijd tussen de CIA, het Witte Huis en de belangrijkste
bondgenoten over het te voeren beleid. Coll heeft gedurende
de twaalf jaar dat hij aan het boek werkte, tientallen
overheidsfunctionarissen, geheim agenten en hun
bazen uit Saudi-Arabië, Pakistan, Rusland en Amerika geïnterviewd
en een groot aantal vertrouwelijke documenten
ingezien. Het zijn echter niet alleen de onthullingen die het
boek zo boeiend maken, maar ook de wijze waarop het de
complexe Afghaanse situatie inzichtelijk maakt. Ghost wars
leest bij vlagen als een spannend jongensboek. Coll verliest
de objectiviteit echter niet uit het oog.
*
De geheime oorlog van Charlie Wilson. Hoe een Amerikaans
Congreslid de Russen uit Afghanistan verjaagde/George
Crile (Utrecht, 2004) ISBN 90-229-8842-2.
Dit opmerkelijke boek sluit nauw aan bij Ghost wars. Het
beschrijft hoe één man, een Democratisch Congreslid uit
Texas, genaamd Charles Wilson, vrijwel eigenhandig de
grootscheepse en honderden miljoenen dollars kostende
CIA-operatie om de mujaheddin in haar strijd tegen de
Sovjet-Unie te steunen, in gang zette. Dit alles gebeurde
aanvankelijk zonder duidelijke toestemming van het Witte
Huis. Wilson maakte slim gebruik van zijn machtspositie als
lid van het invloedrijke Defense Appropriations Committee
van het Congres om de benodigde gelden los te weken. Hij
was een krachtig stimulator van de ontwikkeling van een
draagbare luchtdoelraket (de Stinger), omdat hij de Afghaanse
strijders een wapen in handen wilde geven waarmee
zij de Russische gevechtshelikopters konden bestrijden.
Het relaas van Crile zit vol met karakters die zo uit een
spionageroman lijken te zijn weggelopen. Wilson zelf is een
rokkenjagende drinkebroer, terwijl zijn CIA-kompaan
Avrakotos een rauwdouwer is die voortdurend met zijn in
dure pakken gestoken bovenbazen overhoop ligt. Het is
fascinerend om te lezen hoe het Congres, dat zich toentertijd
nauwelijks met Afghanistan bezig hield, Charlie zijn
eigen oorlog liet voeren. Voor Crile staat vast dat zijn markante
hoofdpersoon een belangrijke bijdrage heeft geleverd
aan de ineenstorting van het Sovjetrijk en daarmee
aan het einde van de Koude Oorlog. Heeft hij gelijk? Oordeelt
u zelf maar. Het boek is ook verkrijgbaar in het Engels:
George Crile, Charlie Wilson’s war. The extraordinary
story of how the wildest man in Congress and a rogue
CIA agent changed the history of our times (New York,
2003) ISBN 0-8021-4124-2. Daarnaast is het boek verfilmd:
Mike Nichols, Charlie Wilson’s war (Universal Studios,
2007) 97 min.

Militaire operaties na ‘9/11’
* * Terrorism, Afghanistan, and America’s new way of
war/Norman Friedman (Annapolis, 2003) ISBN 1-59114-
290-3.
Al in 2003 zette de Amerikaanse defensieanalist Norman
Friedman de gebeurtenissen van ‘9/11’ en daarna in een
breed strategisch perspectief. Wie voerden de aanvallen
uit? Waarom? Waar komt de haat in de islamitische wereld
tegen het Westen in het algemeen en de Verenigde Staten
in het bijzonder vandaan? Hoe beantwoord je deze dreiging?
Hoe definieer je een ‘oorlog tegen het terrorisme’?
Wat doe je met staten die het terrorisme sponsoren? Friedman
koppelt deze strategische vraagstukken over de nieuwe
mondiale veiligheidssituatie knap aan recente militaire
veranderingen in de Verenigde Staten, zoals de modernisering
van het luchtwapen, de ontwikkeling van het concept
van network-centric warfare en het toegenomen belang
van special forces. Afghanistan blijft tegelijkertijd door het
gehele boek de centrale casestudie. Op het einde kijkt
Friedman ook voorbij het Afghaanse slagveld naar de toekomst
en geeft hij drie benaderingen om de ‘oorlog tegen
het terrorisme’ te verbreden en te verdiepen.
* *
The lessons of Afghanistan. War fighting, intelligence
and force transformation/Anthony H. Cordesman
(Washington DC, 2002) ISBN 0-89206-417-X.
Cordesman, een militair expert die aan het Center for Strategic
and International Studies is verbonden, waarschuwt
dat het trekken van lessen uit een oorlog die (nog) niet volledig
gewonnen is – en in Afghanistan is dat het geval –,
riskant werk is. Maar het kan tegelijkertijd ook erg lonend
zijn, omdat men er dan in het vervolg van de strijd nog van
kan profiteren. Zo kwam hij ertoe al in 2002, toen het Pen-

tagon nog weinig harde data over Enduring Freedom had
prijsgegeven, een studie vol lessen over de oorlog in Afghanistan
te publiceren. Zijn belangrijkste boodschap is dat
de Amerikaanse strijdkrachten zich nog altijd te veel blindstaren
op het concept van de technologically supported
decisive battle, terwijl een veel bredere, deels niet-militaire
aanpak vereist is om de wereldwijde strijd tegen het terrorisme
met succes te kunnen afsluiten. Een belangrijk kenmerk
van asymmetrische oorlogvoering, zo stelt Cordesman,
is dat de irregulier strijdende vijand over een groot
aanpassingsvermogen beschikt en in staat moet worden
geacht op een andere plaats, in een andere gedaante, weer
op te duiken om daar de strijd met andere middelen voort
te zetten. Het werk in Afghanistan is volgens Cordesman
nog lang niet gedaan. En, schrijft hij, de regering in Washington
moet goed beseffen dat zelfs een supermacht als de
VS het in de strijd tegen terreur niet zonder bondgenoten
kan stellen. De tekst van Cordesman is ook raadpleegbaar
op internet. Zie:
*
First In. An insider’s account of how the CIA spearheaded
the war on terror in Afghanistan/Gary C. Schroen
(New York, 2005) ISBN 0-89141-872-5.
Op 26 september 2001, slechts twee weken na de aanslagen
op het World Trade Center en het Pentagon, landde
een team van CIA-agenten met de codenaam Jawbreaker
in Noord-Afghanistan. Vlak voor zijn pensioen kreeg de
59-jarige Gary C. Schroen de opdracht van de CIA een
team samen te stellen en af te reizen naar de Pandjsjirvallei.
Als voormalig CIA-afdelingshoofd in Islamabad had
hij in de tweede helft van de jaren negentig reeds contact
met de opponenten van de Taliban. Nu moest Schroen de
volledige medewerking van de Noordelijke Alliantie in de
strijd tegen de Taliban en het Al Qa’ida-netwerk zien te
verkrijgen. Daarnaast was hij ook medeverantwoordelijk
voor de ontplooiing van de eerste Amerikaanse special
forces in Afghanistan. First In beschrijft op boeiende wijze
de inzet van Jawbreaker en de problemen waarmee het
team werd geconfronteerd. Met name de voortdurende
discussies met Washington over de te volgen strategie en
het onderlinge wantrouwen tussen de commandanten van
de Noordelijke Alliantie zorgden voor veel frustratie bij
Schroen en zijn teamleden. De Publications Review Board
(PRB) van de CIA noemde het boek terecht “the most detailed
account of a CIA field operation”.

NIEUW
* * Danger close. Tactical air controllers in Afghanistan
and Iraq/Steve Call (College Station, 2007) ISBN
978-1-58544-624-7.
Kenmerkend voor de recente oorlogen in Afghanistan en
Irak, was de inzet van kleine groepjes experts oftewel tactical
air control parties (TACP’s). Deze teams drongen diep
vijandelijk gebied binnen om met behulp van hypermoderne
communicatieapparatuur doelen door te geven aan
vliegtuigen van de Amerikaanse luchtstrijdkrachten. De
TACP’s leveren een belangrijke bijdrage aan de luchtsteun
aan grondtroepen, het zogenaamde close air support
(CAS). Zij opereren op de scheidslijn van de werkgebieden
van land- en luchtmacht. Voorafgaande aan de inzet in Afghanistan
en in Irak was bij de USAF noch bij de US Army
sprake van een goede inbedding van het CAS-concept.
Misverstanden en rivaliteit tussen deze twee krijgsmachtdelen
leidden ertoe dat het belang van CAS lange tijd werd
ondergewaardeerd. Desondanks heeft de inzet van TACP’s
na de terroristische aanslagen van 11 september 2001 een
hoge vlucht genomen. Tactical air controllers hebben een

voorname rol gespeeld bij het oprollen van de Taliban in
Afghanistan en het regime van Saddam Hussein in Irak.
Steve Call, een oud-vlieger van de USAF en air liaison officer
bij het Amerikaanse leger, gaat in Danger close uitvoerig
in op deze successen, maar hij laat ook zien dat de
inter-service rivaliteit de TACP´s nog altijd parten speelde.
Hij beschrijft de specialistische taak van het aanwijzen van
doelen vlak bij de eigen troepen, terwijl hij ook ingaat op
de grote gevaren die de teams nu en dan liepen. Call heeft
zijn boek opgesplitst in twee delen: het eerste deel gaat
over de oorlog in Afghanistan in 2001-2002. Het tweede
deel concentreert zich op de inval in Irak, waarbij hij uitvoerig
ingaat op de inzet van CAS bij An Najaf en Bagdad.
Call laat veel leden van de TACP’s zelf aan het woord. Hun
ervaringen maken het boek soms meeslepend en geven
des te meer inzicht in de werkzaamheden van TACP’ers.
Vooral voor militairen die werkzaam (zullen) zijn in de CAScommandoketen
of intensief samenwerken met zowel
landmacht- als luchtmachteenheden is Danger close een
aanbevelenswaardig boek.

* Not a good day to die. The untold story of Operation
Anaconda/Sean Naylor (New York, 2005) ISBN 0-425-
19609-7.
Op basis van geschreven bronnen, interviews met een
groot aantal betrokkenen en zijn eigen ervaringen als embedded
journalist tijdens operatie Anaconda, geeft Naylor
een indringend verslag van de aanloop naar en het verloop
van deze operatie in maart 2002. Terwijl de Amerikanen bij
eerdere operaties in Afghanistan de strijd op de grond vrijwel
geheel aan special forces en Afghaanse milities overlieten,
zetten zij tijdens Anaconda ook een groot aantal reguliere
grondtroepen in. Met de operatie hoopte de Amerikaanse
legerleiding de in het Shahikot-gebergte verschanste
Al Qa’ida-strijders een vernietigende slag toe te brengen.
Daarin slaagde zij slechts gedeeltelijk. De Amerikanen
maakten de fout de aantallen, de bewapening en de motivatie
van de Al Qa’ida-strijders te onderschatten, terwijl de
onderlinge coördinatie tussen de diverse onderdelen van de
Amerikaans-Afghaanse strijdmacht veel te wensen overliet.
Naylors verdienste is dat hij de besluitvorming en uitvoering
van de operatie genadeloos – zij het soms te genadeloos
– onder het mes neemt en bovendien de altijd met een
waas van geheimzinnigheid omgeven inzet van de special
forces duidelijk uit de doeken doet. Zijn bewondering voor
de individuele Amerikaanse militair is groot, maar zeker
niet kritiekloos. Daar staat tegenover dat hij frequent op
(weinig relevante) details inzoomt en mede daardoor veel
pagina’s nodig heeft om zijn verhaal te vertellen. De afwikkeling
van de strijd na de eerste paar dagen doet Naylor
daarentegen in slechts enkele pagina’s af. De pakkende
tekst op de kaft vat het boek goed samen: “chaos and
courage in the mountains of Afghanistan”.
*
The hunt for Bin Laden. Task Force Dagger. On the
ground with the Special Forces in Afghanistan/Robin Moore
(New York, 2003) ISBN 0-375-50861-9.
Een van de eerste, goede militairoperationele geschiedenissen
van de Amerikaanse oorlog tegen de Taliban en Al
Qa’ida (gestart in oktober 2001) is deze publicatie van
Robin Moore, die ook het boek Green Berets op zijn naam
heeft staan. The hunt for Bin Laden vertelt op spectaculaire
wijze ‘hoe weinigen velen versloegen’ in de meest onconventionele
oorlog uit de Amerikaanse geschiedenis, die
tevens als de aftrap van de wereldwijde oorlog tegen terreur
geldt. Moore becijfert dat een paar honderd Amerikaanse
‘groene baretten’ en Britse commando’s met behulp
van een superieur luchtwapen het gevecht met tienduizenden
geharde strijders van de Taliban en Al Qa’ida aangingen
en meer dan dertigduizend van hen vroegtijdig ‘naar

het paradijs hielpen’. Het Taliban-regime werd in enkele
maanden ten val gebracht. De organisatie van Al Qa’ida
werden gevoelige verliezen toegebracht, terwijl de restanten
naar Pakistan ontsnapten. Hoe deze in de militaire geschiedenis
unieke operatie precies verliep, valt te lezen in
dit boek. Moore maakte een heroïsch boots on the groundverhaal
vol actie en drama. Het ambacht van onconventioneel
oorlog voeren staat centraal. Hoewel de ondertoon
soms erg patriottisch is en de auteur zijn politieke sympathieën
niet onder stoelen of banken steekt, is dit boek de
moeite van het lezen maar dan waard.
* * *
Air power against terror. America’s conduct of Operation
Enduring Freedom/Benjamin S. Lambeth (Santa
Monica, 2005) ISBN 0-8330-3724-2.
Deze studie beschrijft en analyseert de belangrijke bijdrage
van het luchtwapen aan operatie Enduring Freedom. De
auteur geeft aan dat er na ‘9/11’ geen operatieplannen
voor een aanval op Afghanistan gereed lagen. In een tijdsbestek
van drie weken is vervolgens een compleet plan van
de grond getild. Logistiek is een enorme prestatie geleverd
om alle vliegtuigen, wapensystemen en brandstofvoorraden
op hun uitgangsposities te krijgen. Omdat de politieke
leiding eiste dat alles op alles zou worden gezet om het
aantal slachtoffers onder de non-combattanten zo beperkt
mogelijk te houden, is er voor gekozen een maximaal aantal
precisiewapens in de strijd te werpen. Lambeth gaat uitvoerig
in op de opvallendste nieuwigheid van deze oorlog,
namelijk de inzet van special operations forces (SOFteams)
samen met terminal attack controllers van de luchtmacht
ten behoeve van doelopsporing en aanwijzing. Een
ander aspect dat uitgebreid aan bod komt, is het technologische
hoogstandje van de network-centric warfare, waardoor
de zogeheten kill chain aanzienlijk werd verkort.
Lambeth geeft aan dat zich hierbij het probleem voordeed
dat die verbeterde technologie hogere commandanten de
mogelijkheid bood zich met de kleinste details van de strijd
te bemoeien, iets wat zij uit vrees voor fouten ook uitgebreid
deden. Hierdoor ontstond er bij Central Command
een grote target approval bottleneck, waardoor een deel
van de technologische voorsprong weer verloren ging. Air
power against terror is een onmisbaar boek voor de lezer
die zich een goed beeld wil vormen van de sinds najaar
2001 in Afghanistan gevoerde strijd. Het boek geeft inzicht
in de enorme reikwijdte en slagkracht van de Amerikaanse
luchtmacht(en) en van de problemen die zich bij de inzet
ervan voordoen. De tekst van Lambeth is ook raadpleegbaar
op internet:

NIEUW
*
Blood makes the grass grow green/Johnny Rico
(New York, 2007) ISBN 978-0-89141-897-9.
Blood makes the grass grow green is het verhaal van Johnny
Rico, die in een opwelling – hij is vijfentwintig jaar en
heeft criminologie en politieke wetenschappen gestudeerd
– besluit zich aan te melden als infanterist in het Amerikaanse
leger. In de eerste hoofdstukken vertelt Johnny Rico
onbekommerd over zichzelf: een onzekere, slungelige jongen
die verwoede pogingen doet een meisje te versieren.
Lezers die zich storen aan ongeremd en seksistisch taalgebruik,
kunnen beter een ander boek kiezen. De doorzetters
worden ‘beloond’ met een naïeve en ontluisterende kijk op
het optreden van Amerikaanse eenheden in Uruzgan in de
tweede helft van 2004. Enerzijds wordt duidelijk dat de
Amerikaanse legerleiding met het oog op het winnen van
de hearts and minds het gebruik van geweld sterk aan banden
heeft gelegd. De eenheden in het veld klagen steen en
been over beperkende bepalingen met betrekking tot het
gebruik van vuurwapens en luchtsteun. Op een bepaald
moment wordt een compagniescommandant zelfs op het
matje geroepen omdat hij zich met behulp van dekkingsvuur
aan een hinderlaag heeft onttrokken. Anderzijds verspelen
de Amerikanen elke goodwill die ze hebben bij de
bevolking doordat zij, niet gehinderd door enige kennis van
de culturele en maatschappelijke verhoudingen, op grote
schaal zonder overleg huizen doorzoeken. Het cultureel
besef van Rico houdt ook niet over. Zo merkt hij meerdere
malen op dat het hem bevreemdt dat vooral de vrouwen
spichtig reageren op de Amerikaanse soldaten.

NIEUW *
Lone Survivor. The eyewitness account of opera-
tion Redwing and the lost heroes of SEAL team 10/Marcus
Luttrell (New York, 2007) ISBN 978-0-316-06759-1.
Lone survivor is het verhaal van Marcus Lutrell, een Amerikaanse
Navy-SEAL, die na een intensief opleidingstraject,
in juni 2005, samen met drie collega’s wordt ingezet in de
Afghaanse provincie Kunar ten einde de verblijfplaats van
een hooggeplaatste Taliban-commandant vast te stellen.
Indien de kans zich voordoet, mogen ze hem gevangen
nemen of uitschakelen. Zij laten zich verrassen door drie
Afghaanse herders, die ze – wetende dat deze beslissing
hun lot kan bezegelen – conform de geldende rules of engagement
laten lopen. Binnen het uur worden ze door ruim
honderd fanatieke Taliban-strijders aangevallen. Tientallen
Taliban en drie van de vier Amerikanen sneuvelen. Een inderhaast
te hulp schietende Chinook met aan boord zestien
Amerikaanse special forces wordt neergeschoten, waarbij
alle inzittenden omkomen. Luttrell is de enige van het oorspronkelijke
team die weet te ontkomen. Hij wordt na veel
ontberingen, waarvan hij in geuren en kleuren verslag
doet, gevonden door Afghanen. Zij nemen hem gastvrij op
in hun dorp en verzetten zich met hand en tand tegen pogingen
van de Taliban om hem te ontvoeren. Uiteindelijk
leggen Amerikaanse militairen contact met hem. Lone survivor
leest als een jongensboek, en dat is de reden waarom
niet iedereen het zal appreciëren. Luttrell bezigt veel stoere
taal. Zo neemt hij naast de Taliban ook regelmatig de
linkse liberal Amerikaanse pers op de korrel omdat zij in
zijn ogen te snel Amerikaanse soldaten van oorlogsmisdaden
beschuldigt. Desondanks is het boek interessant voor
eenieder die meer wil weten over de inzet van de Navy-
SEALs in Afghanistan in het algemeen en de ervaringen van
Luttrell in het bijzonder.
NIEUW
*
3 PARA. Afghanistan, summer 2006. This is war/
Patrick Bishop (Londen, 2007) ISBN 978-0-00-725778-2.
“Be careful what you wish for” was een gevleugelde uitspraak
binnen het 3 e Bataljon van het Britse Parachute Regiment.
Desondanks waren de parachutisten enthousiast
toen ze hoorden dat ze in april 2006 zouden worden uitgezonden
naar de provincie Helmand. Daar moest 3 Para
Battle Group zorgen voor stabiliteit en veiligheid, zodat er
een begin kon worden gemaakt met de wederopbouw. Dat
de Taliban zich niet zonder slag of stoot zouden laten verdrijven,
stond vast. Veel parachutisten keken uit naar hun
vuurdoop. Een compagniescommandant verwoordde het
gevoel binnen het bataljon treffend: “There’s one test the
parachutist wants to take, and that’s how they react under
fire. Are you going to flinch (…) or are you going to pass

that test?” De parachutisten hoefden niet lang te wachten
op hun eerste vuurcontact. Al snel raakten ze in een felle
strijd verwikkeld. In hun kwetsbare buitenposten in Sangin,
Musa Qaleh en Now Zad werden zij onafgebroken aangevallen.
Hierbij leden zij zware verliezen. Tijdens de uitzending
sneuvelden 14 militairen en vielen er 46 gewonden.
Aan de hand van persoonlijke verslagen schetst de journalist
en schrijver Patrick Bishop een indringend verslag van
de strijd in de zomer van 2006. Wat dit boek zo boeiend
maakt, is dat Bishop elk niveau behandelt. Hij richt zich niet
alleen op de strijd om de platoonhouses, maar ook de problemen
in de bevelsstructuur van de TF Helmand en de
moeilijke verhouding met de Afghaanse gouverneur van
Helmand komen aan de orde.
NIEUW
*
Desert of Death. A Soldier’s Journey from Iraq to
Afghanistan/Leo Docherty (Londen, 2007) ISBN 978-0571-
23689-3.
Kapitein Leo Docherty diende als militair van de Scots Guards
van eind 2004 tot voorjaar 2005 in Irak. Na een aantal comfortabele,
maar weinig enerverende maanden in Londen,
(Changing the guard bij Buckingham Palace), meldt hij zich
voor Afghanistan. Voorjaar 2006 gaat hij naar Helmand.
Dit boek is grotendeels gewijd aan zijn ervaringen daar tot
en met juni van dat jaar. Docherty toont zich een enthousiaste
militair met een avontuurlijke inslag, gefascineerd
door Azië en geïnteresseerd in talen als Arabisch, Urdu en
Pasthun. Daar is vraag naar bij de troepen. Hij gaat als
aide-de-camp van de Britse commandant, maar dat bevalt
hem niet. Te veel vergaderen, te weinig actie. Hij krijgt
overplaatsing naar een mentoring team bij een compagnie
Afghan National Army (ANA) Hierdoor krijgt hij een beter
inzicht in de situatie in Helmand, maar nauwelijks voldoening.
Het mentoring team kan amper zijn werk doen door
onderbemanning en onvoldoende materieel en het ANA
valt hem zwaar tegen. Er heerst veel onwil onder de Afghaanse
militairen (ze willen eigenlijk alleen eten, thee
drinken en slapen), desertie en betrokkenheid bij drugshandel.
Uiteindelijk komt hij met de ANA toch nog in actie,
in Sangin, dat veroverd moet worden op de Taliban. Die is
er echter niet, wel zijn de districtbestuurders en de politie
corrupt en crimineel. Docherty heeft een beknopt, maar informatief
en leesbaar boek geschreven, dat de situatie van
de Britse troepen in Helmand goed weergeeft. Maar het is
vooral een boos boek. De grootste teleurstelling van de auteur
is dat de comprehensive approach, waarover hij tijdens
de voorbereidingen zo veel hoorde en waaraan hij
veel waarde hecht, een wassen neus blijkt te zijn. De militairen
zijn op pad gestuurd, maar van de ontwikkelings-

werkers, diplomaten en anderen die voor ontwikkeling, bestuur
en staatsopbouw moeten zorgen, geen spoor. Gedesillusioneerd
neemt hij eind 2006 afscheid van het leger.
NIEUW
* * * The unexpected war. Canada in Kandahar/
Janice Gross Stein en Eugene Lang (Toronto, 2007) ISBN
978-0-670-06722-0.
Een van de belangrijkste militaire partners van Nederland in
Zuid-Afghanistan is Canada. Het land heeft sinds begin
2006 een PRT en een taskforce in de provincie Kandahar,
waar het ook in 2002 in het kader van operatie Enduring
Freedom al actief was met een battlegroup. Het leidde van
2003 tot 2004 bovendien al eens het hoofdkwartier van
ISAF in Kabul. Canada draagt als trouw Amerikaans bondgenoot
en NAVO-partner zijn steentje bij. Maar waarom?
Het boek The unexpected war. Canada in Kandahar vertelt
zowel het politieke en strategische als het operationele verhaal
van de Canadese militaire inzet in Afghanistan. Het
laat zien hoe Canada sinds 2001 zijn buitenlandse politiek
en defensie aanpaste aan de veranderde geostrategische
situatie en zich, net als Nederland, steeds verder committeerde
aan een crisisbeheersingsoperatie die in de traditie
van vredesbewaring en wederopbouw leek te beginnen,
maar die gaandeweg het karakter aannam van counterinsurgency.
De auteurs verwijten Canada dat het te lang de
bril ophield van peacekeeping. De Canadezen hadden
beter naar de Nederlanders moeten luisteren, die al in 2005
een realistischer en dus somberder beeld schetsten van de
situatie in Kandahar, Helmand en Uruzgan. Focus van dit
boek is vooral de landelijke politiek, de invalshoek vaak beleidsmatig,
wat maakt dat het verhaal soms wat saai en
ambtelijk aandoet. Niettemin en vooral vanwege de vele
parallellen met de Nederlandse situatie interessant om te
lezen.

NIEUW
*
Endstation Kabul. Als deutscher Soldat in Afghani-
stan – ein Insiderbericht/Achim Wohlgetahn (Berlin, 2008)
ISBN 978-3-430-20043-1.
Sergeant Achim Wohlgetahn van de Bundeswehr dient in
2002 zes maanden bij de Kabul Multinational Brigade
(KMNB) van ISAF. Hoewel zijn eigen eenheid niet voor de
missie in aanmerking komt, weet deze Fallschirmjäger te
bewerkstelligen dat hij op individuele basis wordt uitgezonden.
Hij wil er beslist bij zijn. De eerste maanden voert
hij vanuit Camp Warehouse in opdracht van de staf-KMNB
samen met zijn buddy Alex tal van beveiligings- en inlichtingentaken
uit. Tijdens de Loya Jirga, die Karzai tot president
verkiest, bemant hij in Hotel Intercontinental een
vooruitgeschoven commandopost met uitzicht op de tent
waar de vergadering plaatsvindt. Vervolgens wordt hij toegevoegd
aan een groep van 104 Compagnie van het Korps
Commandotroepen (KCT). Met deze Nederlandse commando’s
voert hij tal van opdrachten uit, waarbij zij regelmatig,
zo schrijft hij op p. 187, buiten de grenzen van het
mandaatgebied optreden. Wohlgetahn is erg lovend over
de professionaliteit en kameraadschap van de commando’s.
Het afscheid van hen valt hem dan ook erg zwaar.
Endstation Kabul is een persoonlijk en oprecht verslag –
geschreven in eenvoudig te lezen Duits – van een uitzending
die de auteur bepaald niet licht is gevallen. Bovendien
wacht hem na thuiskomst het beruchte zwarte gat. De terugblik
van Wohlgetahn heeft een bittere ondertoon,
waarbij zijn ergernis zich vooral richt op de regelzucht van
de Bundeswehr en op het merendeel van zijn Duitse superieuren
die in zijn ogen veelal incompetent zijn.

Persoonlijke impressies
* *
The hidden war. A Russian journalist’s account of the
Soviet war in Afghanistan/Artyom Borovik (New York,
1990) ISBN 0-8021-3775-X.
In dit boek beschrijft de journalist Borovik op indringende
wijze de enorme impact die de oorlog in Afghanistan in de
jaren tachtig op de daar strijdende Sovjetmilitairen heeft
gehad. Het begint er al mee dat zij geen idee hadden waartoe
hun aanwezigheid in dat land diende. De Afghaanse
bevolking, die volgens de officiële Sovjetpropaganda naar
bescherming en bevrijding hunkerde, nam in werkelijkheid
doorgaans een vijandige of op zijn best onverschillige houding
aan. Hierdoor kreeg het cynisme in de sovjetgelederen
vrij spel. Aanvankelijk heeft Borovik, die meermalen bij
de troepen in Afghanistan op bezoek is geweest, er nog
wel vertrouwen in dat het Sovjetleger in zijn missie zal slagen,
maar al snel laat hij de hoop op een goede uitkomst
varen. De toonzetting van zijn relaas wordt alsmaar somberder.
Hij wil duidelijk maken hoe deze uitzichtloze en
smerige oorlog in een ongastvrij land een hele generatie
jonge Russen de vernieling in heeft geholpen, temeer daar
de Afghanistangangers in eigen land nauwelijks op begrip
konden rekenen. Het thuisfront behandelde hen dikwijls
met verachting, alsof zij persoonlijk verantwoordelijk waren
voor dit debacle in de Russische geschiedenis. Met zijn
vaardige pen geeft Borovik fraaie karakterschetsen van soldaten
die zich mentaal in de vreemdste bochten wringen
om in de oorlogshel te kunnen overleven. Hidden war,
waarin angst, hulpeloosheid en wanhoop de toon zetten,
behoort wellicht niet echt tot het genre van de antioorlogsliteratuur,
maar de boodschap is wel dat een oorlog die
van twee zijden op meedogenloze wijze wordt gevoerd,
diepe psychische sporen trekt in het gemoed van de mili-

tairen die eraan deelnemen; een boodschap die haaks stond
op de valse pathos van de Sovjetpropaganda en die in het
Rusland van net na de Koude Oorlog insloeg als een bom.
* Soldaten van God. Onder de mujahidin in Afghanistan/
Robert D. Kaplan (Utrecht, 2002) ISBN 90-274-7842-2.
Soldiers of God van de bekende reizende journalist Kaplan
is het verslag van diverse bezoeken die hij aan Afghanistan
en Pakistan heeft gebracht. De eerste zes hoofdstukken behandelen
de situatie in Afghanistan vlak voor en onmiddellijk
na de Russische terugtocht, die ongeveer met het einde
van de Koude Oorlog samenviel. Het niet in de oorspronkelijke
uitgave opgenomen hoofdstuk 7 gaat in op de
situatie rond 2000, inclusief een profielschets van diverse
Afghaanse persoonlijkheden die een prominente rol in het
post-Taliban tijdperk zouden gaan spelen. De auteur geeft
een intrigerend beeld van het harde bestaan van ‘de
gewone man’ en van de culturele, religieuze en etnische aspecten
van het toenmalige (en huidige) conflict. Reeds tijdens
de strijd tegen de Russen, de vermeende gemeenschappelijke
vijand, gingen de diverse verzetsgroepen elkaar
regelmatig te lijf. Na de Russische aftocht werd dit alleen
maar erger. De Pakistaanse inlichtingendienst, die de
Amerikaanse gelden en wapens onder de Afghaanse strijders
verdeelde, vervulde hierbij een belangrijke rol als intrigant.
De mate van ‘volgzaamheid’ speelde een grotere rol
bij de toewijzing van de middelen dan militaire effectiviteit.
Etnische banden, zo benadrukt Kaplan, trekken zich niets
van de formele grenzen aan: de twee Pakistaanse grensprovincies,
de North-West Frontier Province en Beloetsjistan,
zijn nauwelijks van Afghanistan te onderscheiden. Het
centrale gezag heeft er weinig te vertellen. De aan beide
zijden van de grens levende stammen regelen ‘hun eigen
zaakjes’ en ‘accepteren’ geen inmenging van buitenaf. Dit
boek is een aanrader voor de lezer die geïnteresseerd is in
de gewelddadige geschiedenis van Afghanistan in het pre-
Taliban tijdperk. Dit boek verscheen oorspronkelijk in de
Engelse taal: Robert D. Kaplan, Soldiers of God. With Islamic
warriors in Afghanistan and Pakistan (New York,
1990; editie 2001) ISBN 1-4000-3025-0.
*
De boekhandelaar van Kaboel. Een familie in Afghanistan/Asne
Seierstad (2002; editie Breda, 2006) ISBN 90-
445-0324-3.
Asne Seierstad is een Noorse journaliste die vanaf februari
2002 een aantal maanden in het huis van Soeltan Khan en
zijn familie in Kabul woonde. Khan verdient de kost als
boekhandelaar, een beroep dat hem in de ogen van de Taliban
bij voorbaat verdacht maakte. Op basis van de verha-

len die Seierstad uit de mond van diverse familieleden optekende
– een aantal van hen had als vluchteling in Pakistan
Engels geleerd –, schreef zij De boekhandelaar van Kaboel.
Het boek biedt een boeiend inkijkje in het leven van een Afghaanse
familie tijdens en kort na het Taliban-bewind. De
schrijfster heeft veel aandacht voor de bijzonder ongelijke
verhouding tussen man en vrouw en voor de huwelijks- en
seksuele moraal die zo totaal anders zijn dan in West-Europa.
Wat het boek, dat het midden houdt tussen een roman
en een journalistieke reportage, vooral zo prikkelend maakt
is het moeilijk grijpbare karakter van Soeltan Khan, die zich
enerzijds een liberaal en verlicht man betoont, die droomt
van een modern Afghanistan, maar anderzijds als tiranniek
patriarch over zijn eigen familie regeert, van zijn zoons en
laat staan van zijn dochters geen enkele tegenspraak duldt
en, wanneer hij op zijn echtgenote uitgekeken raakt, besluit
er een jong meisje als tweede vrouw bij te nemen. De rest
van de familie had het maar te accepteren. Dit succesvolle
maar – wegens de vermenging van feit en fictie – niet geheel
onomstreden boek verscheen oorspronkelijk in het
Noors maar is inmiddels in vele talen vertaald. Het boek is
ook verkrijgbaar in het Engels: Asne Seierstad, Bookseller of
Kabul (z.p., 2003) ISBN 978-0-316-73450-9.

*
De borduursters van Herat: mijn jaren in Afghanistan/
Christina Lamb (New York, 2002) ISBN 0-06-050526-5.
Christina Lamb vertrok eind jaren tachtig als correspondente
naar Afghanistan om te schrijven over de strijd van de
mujaheddin tegen de sovjets. In 1989 werd haar visum,
vanwege haar kritische houding, door de Pakistaanse inlichtingendienst
ingetrokken. Pas twaalf jaar later, een
week na 11 september 2001, keerde zij terug. Gedurende
haar rondreis door het land kijkt ze, via de mensen die het
aan den lijve hebben ondervonden, terug op ruim twaalf
jaar Afghaanse geschiedenis. Zo ontmoet ze onder meer
een Taliban-folteraar met wroeging; eet ze krabben met de
mullahs op motorfietsen, de Taliban in wording; reist ze
met Hamid Karzai; gaat ze op audiëntie bij de warlord van
Herat, Ismail Khan, en is ze getuige van het bloederige,
circa tienduizend doden tellende, mujaheddin-offensief
tegen Jalalabad in maart 1989. De borduursters van Herat
schetst een indringend beeld van het bewogen leven van
de Afghaanse bevolking. Het is een aanrader voor een
ieder die geïnteresseerd is in de menselijke kant van de geschiedenis.
Het boek is ook verkrijgbaar in het Engels:
Christina Lamb, The sewing circles of Herat. A personal
voyage through Afghanistan (New York, 2002) ISBN 0-06-
050526-5.

* De vliegeraar/Khaled Hosseini (Amsterdam, 2007) ISBN
978-90-234-1899-3.
Wie graag door het lezen van een roman een indruk wil
opdoen en meer begrip wil krijgen van de Afghaanse maatschappij
en cultuur, kan zijn hart ophalen aan De vliegeraar.
Het is het verhaal van de ongelijke vriendschap tussen
de zich superieur voelende Pasjtoen Amir en de trouwe
Hassan, die Hazara is en bovendien een hazenlip heeft. Het
boek speelt zich af tegen de achtergrond van de oorlog
tegen de Sovjet-Unie en later de opkomst van de Taliban.
Het loopt mis met de vriendschap wanneer Hassan, die één
van de beste vliegeraars van Kabul is, door een groep jongens
wordt gemolesteerd en Amir hem niet durft te hulp te
schieten. Uit schaamte over zijn eigen lafheid en zijn verraad,
keert Amir Hassan de rug toe. Amir komt uiteindelijk
met zijn vader als vluchteling in Amerika terecht, waar hij
een succesrijk bestaan opbouwt. Na twintig jaar keert Amir
terug naar Afghanistan, waar de Taliban inmiddels heer en
meester is. Hij probeert tijdens deze zoektocht naar zijn
oude vriend met zijn persoonlijk verleden in het reine te
komen, iets wat hem, gelouterd en wel, uiteindelijk zal lukken.
De vliegeraar behandelt universele thema’s als schuld
en boete, vriendschap, de altijd boeiende relatie tussen
vader en zoon en de kloof die er tussen culturen kan
gapen, dit alles met veel Afghaanse ‘couleur locale’. Een
minpunt is dat in het boek de symboliek er vaak wel erg dik
bovenop ligt, maar dat is wellicht een typisch westers oordeel.
Het boek is ook verkrijgbaar in het Engels: Khaled
Hosseini, The kite runner (Londen, 2003) ISBN 1-573-
22245-3. Daarnaast is het boek ook verfilmd: Marc Foster,
The kite runner (Universal Pictures International, 2007)
128 min.
NIEUW
*
De terugkeer van de chaos. Afghanistan van bin-
nenuit/Sarah Chayes (Amsterdam, 2006) ISBN 978-9-029-
07985-3.
Sarah Chayes doet in 2001 voor een Amerikaanse publieke
radiozender verslag van de val van de Taliban in Afghanistan.
Levend onder de bevolking van Kandahar gaat de
journaliste op zoek naar de onderliggende patronen van
het conflict, maar zij raakt gefrustreerd door een redactie
die slechts geïnteresseerd is in de jacht op Al Qa’ida en de
verschrikkingen van het Taliban-regime. Als Qayum Karzai,
de broer van de nieuwe president haar vraagt om hoofd
operaties te worden van zijn NGO, Afghans for Civil Society,
grijpt zij die kans met beide handen aan. Anders dan
de meeste NGO-medewerkers schuwt Chayes politieke bemoeienis
niet. Zij bouwt in korte tijd een omvangrijk netwerk
op, dat zich uitstrekt van de familie Karzai tot Ameri-

kaanse diplomaten en militairen. Haar hechte vriendschap
met Zabit Akrem, de capabele politiechef van Kandahar die
in 2005 wordt vermoord, loopt als een rode draad door het
boek. Haar realistische houding ten aanzien van samenwerking
met militairen zal een verademing zijn voor lezers
uit militaire kring. De auteur gelooft niet in het gangbare
argument dat humanitaire hulpverleners doelwit worden
van aanslagen vanwege de toenemende militaire rol in wederopbouwprojecten.
Wat zij vooral verontrustend vindt, is
een totaal gebrek aan institutioneel geheugen van de Amerikaanse
krijgsmacht als het gaat om niet-militaire zaken.
Het Amerikaanse beleid wordt gekenmerkt door een gebrekkige
visie op de staatsopbouw, resulterend in allianties
met krijgsheren die op korte termijn nuttig zijn in de War
on Terror, maar funest zijn voor de ontwikkeling van een
goed bestuur, waar de Afghanen zo naar snakken. Chayes
maakt zich ook kwaad over het gebrek aan daadkracht van
Karzai, op wie de Afghanen en zijzelf in eerste instantie hun
hoop vestigden.
De Terugkeer van de Chaos is een indrukwekkend boek
over de cruciale periode die voorafging aan de uitbreiding
van de NAVO-missie naar Zuid-Afghanistan. Zoals de ondertitel
belooft, beschrijft Chayes Afghanistan voornamelijk
van binnenuit, beginnend bij het optimisme en de hoop
onder Afghanen na de val van de Taliban en eindigend met
de teleurstelling in de nieuwe wanorde. Enkele hoofdstukken
met historische achtergronden halen iets van de vaart

uit het meeslepende verhaal en voegen weinig toe aan de
bestaande literatuur. Het vlot geschreven boek moet door
zijn combinatie van diepgang en toegankelijkheid tot de
verplichte literatuur gerekend worden voor officieren die in
Zuid-Afghanistan dienen. Het boek is ook verkrijgbaar in
het Engels: Sarah Chayes, The punishment of virtue. Inside
Afghanistan after the Taliban (Londen, 2006) ISBN 978-1-
59420-096-0.
NIEUW
*
The long walk home. Paul Franklin’s journey from
Afghanistan. A soldiers’s story/Liane Faulder (z.p., 2007)
ISBN 978-1-89714-225-7.
Op 15 januari 2006 voeren de Taliban hun eerste zelfmoordaanslag
uit op een Canadees konvooi in Kandahar.
Bij deze actie kwamen de diplomaat Glen Berry en twee
kinderen om het leven en raakten drie Canadese soldaten
en ongeveer twaalf burgers gewond. De chauffeur van het
getroffen voertuig, master corporal Paul Franklin, is een
van de gewonden. Hij verliest zijn linkerbeen en enkele
maanden later wordt zijn rechterbeen tot boven de knie
geamputeerd. Deze publicatie beschrijft op openhartige en
aangrijpende wijze het herstelproces, voor zover daar sprake
van kan zijn, van Paul Franklin en de invloed die deze ingrijpende
gebeurtenis heeft op zijn leven en dat van zijn
vrouw Audra en hun zesjarig zoontje Simon. De familie
heeft, met behulp van Liane Faulder, dit relaas opgetekend.
Zij willen daarmee het (Canadese) publiek laten zien wat

het betekent om (westers) militair in Afghanistan te zijn.
En hoe met enorm veel doorzettingsvermogen, optimisme
en steun van familie, vrienden, collega’s en de lokale
gemeenschap het mogelijk is een nieuw leven op te bouwen.
Ondanks het verlies van zijn twee benen weet Paul
met behulp van geavanceerde hulpmiddelen en veel inspanning
weer mobiel te worden. Hij is daardoor in staat
actief deel te nemen aan het gezinsleven en speelt, ondanks
alle beperkingen, een belangrijke rol bij het opvoeden
van zijn zoon. Hij wil met dit boek zijn medegewonden
tot voorbeeld zijn en een hart onder de riem steken.
NIEUW
*
Uruzgan. Militair, mens, missie/Riekelt Pasterkamp
(Kampen, 2007) ISBN 978-90-6140-973-1.
De defensieorganisatie streeft naar openheid in de berichtgeving
over Uruzgan. Journalistiek Nederland is daarom
uitgenodigd om een kijkje in de keuken te komen nemen.
Embedded journalist Riekelt Pasterkamp van het Reformatorisch
Dagblad bezocht in 2007 de Taskforce Uruzgan en
bundelde zijn ervaringen (reportages, interviews, portretten
van militairen) in een boek: Uruzgan. Militair, mens,
missie. Wat doet Nederland in Uruzgan? Wie zitten daar?
Hoe ervaren deze militairen de missie, en vooral, hoe is het
voor hun achterban; partners, kinderen en familie voorop?
Oftewel: wat doet het verblijf op een van de gevaarlijkste
plekken ter wereld met een militair en zijn omgeving? Zingeving
en religie heeft Pasterkamp in deze publicatie een
centrale plaats toebedeeld. Hij portretteert de hoofdperso-

nen als militair, als gelovige en als mens, en hoort ze niet
alleen uit over hun professie, maar ook over hun zielenroerselen.
Zijn jarenlange ervaring als schrijvend journalist
is terug te zien in de tekst: hij weet zijn gesprekken met
militairen en eigen observaties om te zetten in heldere
taal. Het is hem er vooral om te doen door te dringen tot
de diepere emoties en motivaties van de mens achter de
militair op uitzending, terwijl hij er minder in geïnteresseerd
lijkt de complexiteit van de operatie inzichtelijk te
maken. Een beetje een braaf boek van een brave journalist.
NIEUW
*
Thuisfront Uruzgan. Ervaringen rondom de uitzen-
ding naar Afghanistan/Edith van Zalinge (Wormer, 2007)
ISBN 978-90-6611-536-1.
Thuisfront Uruzgan, van de hand van voormalige Parooljournaliste
Edith van Zalinge, is een bijzonder fraai geïllustreerde
publicatie, alleen al daarom is dit boek de moeite
van het lezen waard. Het idee voor Thuisfront Uruzgan is
ontstaan toen Van Zalinge in gesprek raakte met vormgeefster
Ingrid van Engelen. De partner van Ingrid bevond
zich op dat moment in Uruzgan. Samen kwamen ze
tot de conclusie dat er weliswaar voldoende media-aandacht
was voor de militairen in het oorlogsgebied, maar
dat het onduidelijk was hoe het de thuisblijvers verging.
Het boek is een combinatie van dagboekfragmenten van
Van Engelen en haar partner afgewisseld met interviews
met achterblijvers. Het aardige van het boek is het contrast
tussen de belevenissen van de uitgezonden militairen
enerzijds en het dagelijkse leven van het thuisfront
anderzijds, waar spanning, twijfel en onmacht overheersen.

NIEUW
*
Taskforce Uruzgan. Op zoek naar het recht/Gijs
Scholtens (Soesterberg, 2007) ISBN 978-90-5911-621-4.
De Nederlandse militairen in Zuid-Afghanistan beperken
zich niet tot het bevorderen van veiligheid en stabiliteit. Zij
houden zich ook bezig met het scheppen van de voorwaarden
voor bestuurlijke en economische opbouw. Het
bevorderen van de rechtsstaat, die nog erg gebrekkig is in
Afghanistan, is een belangrijk onderdeel van deze aanpak.
Voormalig advocaat Gijs Scholtens – jarenlang partner bij
advocatenkantoor NautaDutilh met als specialiteit het arbeidsrecht
– vertrok daarom in februari 2007 naar de Afghaanse
provincie Uruzgan om het rechtssysteem in kaart
te brengen en te adviseren over verbeteringen.
Scholtens stelt vast dat het rechtssysteem in Afghanistan

een combinatie is van statelijk recht, islamitisch recht en
gewoonterecht. Hij schrijft dat het niet de bedoeling is om
een westers juridisch systeem te implementeren. Het
rechtssysteem moet de Afghaanse normen en waarden
weerspiegelen. Voor de (weder)opbouw van het rechtsstelsel
zijn volgens Scholtens drie factoren van belang: gebouwen,
mensen en gevoel voor recht. Het boek, een
bundeling van de weekbrieven die hij schreef aan achterblijvers
in Nederland, gaat vooral over de dagelijkse beslommeringen
en slechts ten dele over zijn werkzaamheden
als functioneel specialist juridische zaken. Het is desondanks
interessant om te lezen hoe een relatieve buitenstaander
kijkt naar deze hoofdzakelijk door militairen bevolkte
operatie.

Colofon
Het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) in
Den Haag is een gespecialiseerd kennis- en onderzoekscentrum
op het gebied van de Nederlandse militaire geschiedenis.
Het instituut publiceert wetenschappelijke
studies, verzorgt onderwijs aan militaire opleidingsinstituten
en universiteiten en maakt zijn verworven kennis en
audiovisueel bezit toegankelijk voor een breed publiek.
Nederlands Instituut voor Militaire Historie
Alexanderkazerne
Van Alkemadelaan 357
Postbus 90701
2509 LS Den Haag
www.nimh.nl
Het NIMH heeft dankbaar gebruikgemaakt van (titel)suggesties
die door een aantal militairen en instellingen zijn
gedaan.
Teksten
Serge Blom, Thijs Brocades Zaalberg, Arthur ten Cate,
Richard van Gils, Wouter Hagemeijer, Erwin van Loo,
Sven Maaskant, Jaap de Moor, Anselm van der Peet en
Ben Schoenmaker
Beeldbewerking
Louis Kaulartz
Eindredactie
Richard van Gils en Ben Schoenmaker
Illustratieverantwoording
AVDD: Ab Baak, Gerben van Es, Richard Frigge, Sjoerd
Hilckman en Arief Rorimpandey
Vormgeving
Wim Zaat, Moerkapelle
Druk
OBT, Den Haag
© 2008 Nederlands Instituut voor Militaire Historie,
Den Haag