“DE TIJD TIKT IN HET LAND VAN THORN” - Torenuurwerken Sot

eens in de loop der eeuwen groter, al was het maar dat de dienstbodes op tijd bij de
patronne arriveerden.
Het vorstendom Thorn was redelijk welvarend. Veel adellijke dames stamden uit
welgestelde families, zij hoefden in het wereldlijke stift de gelofte van armoede niet af
te leggen. Daarbij was de achttiende eeuw voor Thorn “de gouden eeuw”. Er was
een grote bedrijvigheid en het paleis werd gemoderniseerd. Veel handwerklieden
vestigden zich in de nabijheid van de abdij. In het midden van de achttiende eeuw
waren er zelfs zeven à acht smeden werkzaam die beurtelings bijna allemaal hun
bijdrage leverden aan het onderhoud van het torenuurwerk in de abdijkerk. Pas in het
eerste kwart van de achttiende eeuw vestigde zich een uurwerkmaker in Thorn. De
welgestelde dames brachten van heinde en verre uurwerken mee en wilden deze in
voorkomende gevallen laten herstellen. De uurwerkmaker, die zich in Thorn vestigde,
was Jacobus Schoufs. Aan de uurwerkmakers van de familie Schoufs wordt in het
verdere verloop aandacht geschonken.
Ontwikkeling van de gangsystemen door de eeuwen
tekening 1. Foliot of waag 1250. tekening 2. Spillegang 1658. tekening 3. Ankergang.
We kunnen het Zuid-Nederlandse uurwerk verdelen in een aantal types:
De lantaarnklok: een vroeg type uurwerk uit metaal, waarbij de vier hoekstijlen door de bovenplaat en
door de onderplaat doorlopen, en voorzien van een tinnen, keramische of messing wijzerplaat.
De tafelklok en consoleklok: gelijkend op een lantaarnklok, maar met de korte slinger in de kast
gebouwd. Dit type is zeldzaam voor de zuidelijke Nederlanden.
De wandklok: komt in diverse varianten voor en wordt aan een wand opgehangen door middel van
een haak. Voorbeelden hiervan zijn de Hoodklok en de meidenklok. De Hoodklok is een wandklok in
een kast, waarin alleen het uurwerk past, terwijl de slinger en de gewichten onder de kast uit komen.
De meiden- of knechtenklok is een eenvoudig wandklokje met wekker zonder slagwerk en voorzien
van deurtjes. De voorzijde van het uurwerk van deze klokken is in de betreffende periode gelijk aan
het front van de staande klok.
De staande klok of staand horloge: welke weer kan worden onderverdeeld in weeklopers of ééndags
uurwerken maar in een staande kast ingebouwd. Deze uurwerken zijn altijd in een grotere kast
geplaatst, die op de vloer staat met een hoogte van twee à drie meter.
Vroege uurwerken, eerste kwart zeventiende eeuw, hebben een vierkante messing frontplaat en vaak
een tinnen cijferring, waarbij de signering onder op de cijferring werd aangebracht, links en rechts van
het cijfer VI. Vroeg achttiende eeuwse Limburgse uurwerken hebben geen toog.
Vóór circa 1800 werden boven de lijn Weert-Roermond meestal een ijzeren frontplaat en een tinnen
cijferring toegepast. In de negentiende eeuw werd de staande klok voorzien van een ronde glasplaat,
6