Maag Oefeninge & Aktiwiteite… - Midstream College

Midstream College Lewenswetenskap Graad 9 2010
AKTIWITEIT 1
Voltooi die tabel hier onder
Skryf een funksie en een bron van elk mineraal hier gelys neer.
Natrium
Kalium
Chloried
Kalsium
Fosfor
Mineraal Funksie Bron
Magnesium
Maag Oefeninge &
Aktiwiteite…
(12)
Badsy 1 van 11

Midstream College Lewenswetenskap Graad 9 2010
AKTIWITEIT 2
Voeg byskrifte by:
(15)
Badsy 2 van 11

Midstream College Lewenswetenskap Graad 9 2010
AKTIWITEIT 3
Omskakelingstaak –Grafiese voorsteling – kolomgrafiek
Prosessering van inligting
Rapporteringsvaardighede
Versameling van inligting
Opdrag:
Bestudeer die inligting hier onder
Trek „n kolomgrafiek om die verskillende minerale in vergelyking met die totale liggaamsinhoud uit te
wys.
Gebruik dieselfde eenheid (g) vir al die minerale
X-As:
Y-As
Verskaf elke as met „n byskrif
Verskaf die grafiek met „n geskikte opskrif
Die totale liggaamsinhoud van sekere minerale in die menslike liggaam
From: essentials of Anatomy & Physiology, second edition, 2000
MINERAAL TOTALE LIGGAAMSINHOUD
Natrium 110g
Kalium 140g
Chloried 89g
Kalsium 1,36kg
Fosfor 744g
Magnesium 29g
(10)
Badsy 3 van 11

Midstream College Lewenswetenskap Graad 9 2010
AKTIWITEIT 4 Naam: ________________________
Vraag 1 Lees die volgende uittreksel en beantwoord die vrae wat volg.
Jane en Pieter was 19 jaar oudHulle het al vir „n jaar lank uitgegaan. Jane was opgewonde
wat Pieter gaan haar kom oplaai in sy nuwe motor. Hulle was oppad na die plaaslike hotel waar hulle
vriende sal ontmoet om na „n nuwe popgroep te gaan kyk genaamd “Iron Whisper”. Jane en Pieter
het altyd hul vriende ontmoet by die hotel. Pieter het beloof dat vandat hy in „n motorongeluk was
laas jaar dat hy nooit weer saam met sy vriend Rob gaan ry nie. Hy gaan ook nooit weer drink en
betuur nie. Rob se lisensie was teruggetrek as gevolg van die ongeluk en hy het ook „n aanklag van
dronkbestuur teen hom. Hy het verder ook twee maande by die werk verloor as gevolg van die
ongeluk waarin hy sy been gebreek het.
Pieter, Jakie en hul vriende was ware aanhangers van popgroeppe. Hulle het uitgesien na „n
aangename, prettige aand. Hulle het Rob en sy meisie, Sharon ontmoet by die hotel se deur. Rob
het reeds heelwat drankies agter die blad gehad en het nogal bleekerig gelyk. Sharon was
omgekrap. Soos wat die groep in die hotel se sitkamer inbeweeg het, het Jane „n bier vir haarself en
„n koeldrank vir Pieter bestel. Dit was Jane se beurt om te kuier aangesien dit Pieter se
verantwoordelikheid was om almal by die huis te versorg die aand.
Die popgroep was baie beter as wat hulle verwag het. Hulle instrumente het die tafels
behoorlik geskud die aand. Jane en Pieter het hul drankies net daar gelaat om te gaan dans. Rob
se meisie, Sharon het gehoop dat Rob sou wou dans maar nou ja hy was onkapabel dronk.
1.1 Wat is die chemiese naam vir “alkohol”? (lees verder aan in hierdie boekie)
_________________________________________________________________ (2)
1.2 Was Pieter en Jane verantwoordelike drankgebruikers. Motiveer deur aan te haal
vanuit die teks.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_________________________________________________________________ (3)
1.3 Waarom was Pieter en Jane oppad na die hotel toe?
____________________________________________________________________
_________________________________________________________________ (2)
1.4 Het alkohol „n belangrike rol in die aand uit van Pieter en Jane gehad?
_________________________________________________________________ (1)
1.5 Het alkohol „n belangrike rol in die aand uit van Rob en Sharon gehad?
_________________________________________________________________ (1)
1.6 Watter paartjie het die meeste pret gehad?
_________________________________________________________________ (1)
1.7 Lys twee korttermyn effekte van alkoholgebruik.
___________________________________________________________________
_________________________________________________________________ (2)
1.8 Lys drie langtermyn effekte van te veel alkohol misbruik.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_________________________________________________________________ (3)
(15)
Badsy 4 van 11

Midstream College Lewenswetenskap Graad 9 2010
AKTIWITEIT 5
Naam: _________________________________________
1 Noem drie vetoplosbare vitamiene
______________________________________________________________ (3)
2 Verduidelik wat met die term mikro-voedingstowwe bedoel word
______________________________________________________________ (2)
3 Noem die vitamien of mineraal wat benodig word vir:
Benodig vir…. Vitamien of mineraal
3.1 Nagsig
3.2 Voorkoming van verkoues
3.3 Sterk bene
3.4 Gesonder tandvleis
3.5 Tandbederf
3.6 Bloedstolling
3.7 Vervanging van bloedselle
3.8 Vervaardiging van rooibloedselle
3.9 Onderhou liggaamsvloeistof
3.10 Groei
3.11 Gesonde vel
3.12 Vervaardig deur die vel
3.13 Onderhou die senuweeselsel
3.14 Dra suurstof in die bloed
4 Gee advies aan iemand ten opsigte van goeie eetgewoontes
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
______________________________________________________________________ (7)
5 Vitamiene word geklassifiseer op grond van hul oplosbaarheid in stowwe.
Verduidelik en gee twee voorbeelde van elk.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
______________________________________________________________________ (6)
(14)
Badsy 5 van 11

Midstream College Lewenswetenskap Graad 9 2010
6 Verskaf drie redes vir die insluiting van proteïene in die dieet
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
______________________________________________________________________ (3)
7 Vergelyk die hoeveelheid energie verskaf van koolhidrate met lipiede.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
______________________________________________________________________ (2)
8 Is dit beter om dier of plantproteïene te eet. Verduidelik jou antwoord.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
______________________________________________________________________ (3)
AKTIWITEIT 6
Liggaamsmassa-indeks is „n getal wat die liggaamslengte teenoor in verhouding met die gewig
aantoon. Die LMI kan met eenvoudige wiskunde met meters en kilogramme uitgewerk word. Vir
volwassenes van 20jr en ouer sal die LMI in een van vier kategorië val nl: ondergewig, normaal,
oorgewig of vetsug.
Die LMI korreleer met die persoon se liggaamsvet. Die verhouding van vet en LMI verander met
ouderdom en geslag. Vrouens het „n geneigdheid tot „n hoër persentasie liggaamsvet an mans met
dieselfde LMI. Ouer mense ook gemiddeld meer liggaamsvet as jonger mense met dieselfde LMI.
LMI = massa in kg / (lengte in meter) 2
Bereken jou LMI
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
LMI GEWIGSTATUS
Onder 18.5 Ondergewig
18.5 – 24.9 Normaal
25.0 – 29.9 Oorgewig
30.0 en hoër Vetsug
(40)
Badsy 6 van 11

Midstream College Lewenswetenskap Graad 9 2010
JY EN Alkohol
Let Wel: Alkohol is „n dwelm.
‘n Dwelm is enige stof wat as dit in die liggaam ingeneem word, dit die liggaam se
funksies fisies en psigologies verander.
Dit is voor-die-hand-liggend dat alkohol in hierdie kategorie val. Mense verander mos hul
gedrag as hulle alkohol gebruik.
Wat is alkohol?
Die chemiese naam vir alkohol is etanol. Etanol is „n kleurlose chemiese vloeistof wat
geproduseer word as suikers en graansoorte fermenteer. Die proses is effens verskillend
vir verskillende alkoholiese drankies.
Wyn is afkomstig van druiwe wat in die teenwoordigheid van water en gis
Fermenteer.
Bier is afkomstig van die fermentasie van graansoorte in die teenwoordigheid van
water en gis.
Sterk drank is afkomstig van die distillering van die alkoholiese produkte wat gevorm was
van grane in die teenwoordigheid van water en gis.
Alkohol kan baie skade aanrig:
Wanner gewone Suid-Afrikaners te veel alkohol gebruik kan dit die gevolg wees van:
Padongelukke, beserings en sterftes,
Skeiding en familievernietiging
Moord
Kindermolestering
Selfmoord
Verdrinking
Diefstal, verkragting en geweld
Indien jy te veel alkohol gebruik stel jy jouself bloot aan lewersiektes, breinskade en swak
gesondheid. Verskillende alkoholiese drankies: Daar is so baie verskillende
alkoholiese drankies beskikbaar vandag dat dit onmoontlik is om almal te lys. Almal se
alkoholinhoud verskil. Hoe hoër die alkoholinhoud hoe gouer gaan jy dronk word. Jy moet
verantwoordelik drank gebruik. “Alkohol is made for a gentelman”.
Tabel wat gemiddelde slkoholinhoud aantoon van algemene SA-drankies
Drankie Alkoholinhoud Volume normaalweg
(%)
bedien
Lae alkohol bier 2-4 340 ml
Lager 4-5 340ml
Sorghum 4-5 500ml
Sider 6 340 ml
Tafelwyn 12 120 ml per glas
Versoete wyne (Port of Sherrie) 17 50 ml per glas
Liqueurs 30 25 ml per glas
Sterk drank bv rum, whiskey, brandewyn 43 In „n 5 ml tot
Badsy 7 van 11

Midstream College Lewenswetenskap Graad 9 2010
AKTIWITEIT 7
Drankidentifisering:
Kies die name van die drank hier onder en plaas dit in die korrekte kolom volgens die
alkoholinhoud
Bier (bv Castle) rooiwyn Sider (bv Savannah)
Champanje Whiskey ligte bier
Vatbier Vodka Brandewyn
Riesling Tequila Port wyn
Lager Rum Cane
Hunters Bacardi breezers Brutal Fruit
Old Brown Sherry Archers
25%
Waarom moet alkoholiese drankies die alkoholinhoud vertoon op die plakker?
__________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Waarom is dit belangrik om die alkohol% te verstaan? ______________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Hoe kan „n persoon die alkohol se invloed verminder? ___________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Korttermyn effekte van alkohol
Effekte op die liggaam
Duisligheid, verminderde reaksies, sig, spraak en oordeel, Senuweewerking vermindering
insluitende die brein. Irritasie in die maag en die gevoel van naarheid. Kopseer.
Effekte op gedrag
Alkohol veroorsaak dat die persoon oorgerrus raak in sosiale omgewings. Dit kan lei tot
iemand wat motorbestuur as dit onveilig is. Dronk persone kan nie gevaar raaksien nie. „n
Dronk persoon neem langer om te reageer as „n nugter persoon. Die emosies van die
dronk persoon kan laf, stryend selfs geweldadig optree.
Badsy 8 van 11

Midstream College Lewenswetenskap Graad 9 2010
Langtermyn effekte van alkohol:
Indien iemand gereeld alkohol drink wat bo die limiete is oor „n lang tydperk kan so „n mens
gesondheidsprobleme optel.
Lewersiektes (lewer kan nie meer normaal funksioneer nie). Wanvoeding en velprobleme
as gevolg van „n gebrek aan eetlus. Nierprobleme as gevolg van de groot hoeveelhede
vloeistof in die liggaam. Spysverteringsprobleme soos diaree veroorsaak deur die maag en
spysverteringskanaal. Seksuele impotensie. Breinskade en geestesversteurdheid.
Afwykings in hart en bloedstelsels. Kanker van die mond en farinks. Laer weerstand teen
siektes. Bewerige hande en voete. Verouderde voorkoms as gevolg van die vernietiging
van die proteïene wat die vel jonk laat lyk. „n Groot drinker loop ook die risiko om te sterf.
Alkoholverslawing
Wanneer „n persoon alkohol gebruik oor „n lang tydperk(jare) gaan die liggaam gewoond
raak aan die dwelm. Die resultaat is dat die persoon fisies afhanklik raak van alkohol,
verslaaf daaraan. „n Verslaafte kom as volg voor: Onbeheersde bewerige hande en
verwardheid, verdraaïngvan die werklikheid. Dit is fisiese verslawing. Alkohol veroorsaak
ook psigiese verslawing waar „n persoon se gedagtes oorgeneem word oor waar hy of sy
die volgende drankie vandaan gaan kry. Oor 1 miljoen mense is aangetas in SA.
Redes vir alkoholmisbruik:
Waarom dink jy drink mense alkohol?
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Verantwoordelike gebruik van slkohol sal min skade aanrig. Sommige mense drink egter
onverantwoordelik. Hulle drink gereeld te veel. Watter redes dink jy kan daarvoor bestaan?
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Badsy 9 van 11

Midstream College Lewenswetenskap Graad 9 2010
Mense gaan alkohol misbruik vir verskillende redes, soos:
Ontvlugting vanuit „n onïnterressante lewe of van probleme
Probeer inpas in die portuurgroep
Probeer ontsnap vanuit depressie en angs
Het „n baie lae selfbeeld
Het ander sosiale probleme
Daar is geen maklike oplossing vir iemand wat alkohol misbruik nie. Die omstandighede
waarin die persoon verkeer kan baie kompleks wees asook die tipe drank wat misbruik
word. Wat dink jy kan gedoen word om gewoonte alkoholmisbruikers te help?
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
Verantwoordelike drankgebruik:
Verantwoordelike drankgebruik beteken dat „n volwassene nie so sal drink dat dit sy eie
gesondheid sal belemmer of die risiko sal loop om in „n ongeluk te wees of beseer te raak
nie. Dit behels:
Geen alkohol onder die ouderdom van 18 jaar nie. Die lewer van „n kind is nie
gereed om alkohol te hanteer nie en kan beskadig word in die proses. Die skade kan
nie omgekeer word nie en daar is geen genesing daarvoor nie.
Nooit te drink en bestuur nie.
Gebruik drank matig binne perke
Twee of minder standaard drankies vir vrouens per dag
Drie of minder standaard drankies vir mans per dag.
Nooit te drink en daarna te gaan swem of op „n boot gaan nie.
Nooit te drink en daarna met masjienerie of gevaarlike werk te doen nie.
Nooit dronk te word nie
Nie te drink wanneer jy op medikasie is nie.
Badsy 10 van 11

Midstream College Lewenswetenskap Graad 9 2010
AKTIWITEIT 8
Huiswerkoefening
Ontwerp „n pamflet genoem “verantwoordelike drankgebruik”
Opdrag:
1 Die pamflet moet op „n enkele A4 bladsy gevou in 3 inpas (1/3 van A4 dus)
2 Titel: “Verantwoordelike drankgebruik”
3 Die pamflet moet die volgende onderwerpe dek:
A Wat is alkohol
B Wat is veilige grense vir alkohol gebruik?
C Wat is verantwoordelike drankgebruik?
Handig in by jou onderwyser vir „n punt. Hierdie opdrag vorm deel van jou portefeuljepunt.
Handig ook hierdie bladsy in saam met jou pamflet.
Verantwoordelike drankgebruik pamflet merktabel
Naam: ________________________________ Klas 9(____)
Voorstelling
Korrekte formaat 0 1
Naam op die projek 0 1
Korrekte titel 0 1
Netjies 0 1 2 3
Oorspronklik 0 1 2
Inhoud
Al drie temas gedek 0 1 2 3
Genoegsame inligting oor elke tema 0 1 2 3
Inligting is relevant 0 1 2 3
Oorspronklike inligting? 0 1 2
Spelling korrek? 0 1
Totaal
_____
20 = %
Badsy 11 van 11