6 - Midstream College
6 - Midstream College
6 - Midstream College
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
Massa-Uitwissings<br />
Groot aantal spesie in dieselfde tydperk uitsterf<br />
Biodiversiteit lei skade<br />
Fisiese gebeurtenisse<br />
•Drastiese klimaatsveranderinge<br />
•Vulkaanuitbarstings<br />
•Meteorietbotsings<br />
•Kontinentskuiwings<br />
5 Periodes van massa-uitwissings op aarde (slide-3)<br />
►<br />
99,9% spesies – beraamde uitstewing % van spesies wat op aarde was<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
Uitwissings skep ruimte/geleentheid vir ander spesies om te oorleef<br />
Spesies wat oorleef vul daardie nisposisies wat oopgaan<br />
Adaptiewe radiasie/ divergente evolusie vind plaas<br />
•Deur natuurlike seleksie en isolasie meer nuwe spesies vorm<br />
Dinosourusse wat uitgesterf het
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
Massa-Uitwissings<br />
As gevolg van massa-uitwissings ontstaan 4 tydperke<br />
•Tydperk van reuse amfibieë<br />
•Tydperk van reptiele<br />
•Tydperk van dinosourusse<br />
•Tydperk van soogdiere<br />
Die groep wat oorleef word dominant<br />
•Toestande was vir hulle gunstig<br />
Groot soogdiere en mense sou nie met dinosourusse kon kompeteer nie<br />
Dinosourusse sterf uit – soogdiere kan die nis vul
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
Ordovisium (500 mjg - oudste)<br />
•2’e grootste uitsterwing<br />
•Veroorsaak deur ysvorming (gletsers) & seevlak verlaag<br />
•25% mariene lewe sterf uit<br />
Devoon (400 mjg)<br />
•Eerste amfibieë raak landlewend<br />
Perm (280 mjg)<br />
•Grootste massa-uitwissing<br />
•Agv ysvorming en vulkaniese uitbarstings<br />
•95% van alle spesies laat uitsterf<br />
•Reptiele vervang amfibieë as dominante groep<br />
Trias (225 mjg)<br />
•Vulkaniese uitbarstings en aardverwarming<br />
•Dinosourusse neem oor as dominante groep<br />
Kryt (135 mjg - jongste)<br />
•Dinosourusse en mariene Ammoniete sterf uit<br />
•Moontlike meteorietbotsing en vulkaanuitbarstings<br />
Massa-Uitwissings: Periodes
►<br />
►<br />
►<br />
Massa-Uitwissings<br />
Ystydperk / kontinentskuiwing / plaattektoniek / vulkane / siektes<br />
Bewyse van 4 ystydperke op aarde - vorming van reuse gletsers<br />
Moontlik veroorsaak deur<br />
•Kontinentskuiwings<br />
•Verlaging van CO2-vlak in die atmosfeer<br />
•Veranderinge in die aarde se wentelbaan om die son – minder hitte<br />
Temperature daal – spesies kan nie aanpas nie – sterf uit<br />
►<br />
Migrasie na warmer ewenaar<br />
►<br />
►<br />
►<br />
Klimaat word droër – meeste varswater word in ys vasgevang<br />
Baie landspesies sterf uit agv droogtes<br />
Akwatiese habitatte vernietig agv bevriesing
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
Massa-Uitwissings<br />
Ystydperk / kontinentskuiwing / plaattektoniek / vulkane / siektes<br />
Kontinentale drywing = kontinente se beweging mbt mekaar<br />
Pangaea – eerste superkontinent<br />
Tektoniese plaatverskuiwings (200 – 225 mjg) breek Pangaea<br />
•Laurasië in noordelike halfrond<br />
•Gondwanaland in suidelike halfrond<br />
7 Kontinente:<br />
•Aan die einde van die Kryt periode<br />
Kontinentskuiwing – klimaatsverandering/ seestrome. lugstrome<br />
Habitatte vernietig – spesies geïsoleerd op kontinente<br />
Kon veroorsaak dat spesies uitsterf<br />
Identiese fossiele – Afrika en Suid-Amerika<br />
Steenkool vanuit tropiese plante is in Antartika gevind<br />
Baie lewensvorme is vernietig tydens die afkoelingsproses
►<br />
Massa-Uitwissings<br />
Ystydperk / kontinentskuiwing / plaattektoniek / vulkane / siektes
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
Massa-Uitwissings<br />
Ystydperk / kontinentskuiwing / plaattektoniek / vulkane / siektes<br />
Aardkors – bestaan uit enorme blokke rots wat in mekaar pas<br />
•Nie een soliede rots aaneen nie<br />
Blokke – tektoniese plate genoem<br />
Tektoniese plate rus op magma (gesmelte rots en gas)<br />
•Beweging is dus moontlik<br />
Vulkane en aardbewings<br />
•vind meestal plaas by grense tussen plate<br />
Beweging van tektoniese plate oor mekaar<br />
•Veroorsaak aardbewings<br />
•Seismiese aktiwiteite (vulkaanuitbarstings en bergreeksvorming)<br />
Tsunami’s<br />
•Reuse seegolwe gewoonlik deur aardbewings veroorsaak<br />
Al die seismiese aktiwiteite kon massa-uitwissings veroorsaak het
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
Massa-Uitwissings<br />
Ystydperk / kontinentskuiwing / plaattektoniek / vulkane / siektes<br />
Vulkane - Grootste oorsaak van massa-uitwissings<br />
Perm, Trias en Kryt periode het groot uitwissings beleef<br />
Kryt – het veral groot vulkaniese aktiwiteite gehad<br />
Rots en lawa het baie lewensvorme vernietig<br />
►<br />
Stof en as<br />
►<br />
►<br />
•Vrygestel tydens vulkaanuitbarstings<br />
•Blokkeer sonstrale vanuit die atmosfeer<br />
•Lei tot afkoeling<br />
Ystydperke kan so geskep word – massa-uitwissing<br />
Minder fotosintese – minder O2
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
MIV wat VIGS veroorsaak<br />
•Baie oppertunistiese siektes gaan hiermee gepaard<br />
•Veroorsaak tans miljoene sterftes<br />
Malaria – duisende sterftes jaarliks<br />
Antibiotikum-misbruik<br />
•Weerstandbiedende bakterieë word so bevorder<br />
Swak beheer oor genetiese manipulasie<br />
•Vreemde patologiese organismes vorm<br />
•Spesies kan as gevolg hiervan uitsterf<br />
Massa-Uitwissings<br />
Ystydperk / kontinentskuiwing / plaattektoniek / vulkane / siektes<br />
Massa-uitwissing agv siekte is debateerbaar<br />
•Onwaarskynlik dat dieselfde siekte verskillende spesies laat uitsterf
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
Massa-Uitwissings<br />
Buite-Aardse Teorië<br />
Massa-uitwissing aan die einde vandie Kryt-periode<br />
•Dalk agv meteoriet (massa stof en rots uit die ruimte)<br />
Asteroïedimpak-teorie<br />
•Reuse meteoriet het die aarde getref<br />
•Die impak + hitte = dood van die organismes<br />
•Stof en sand in die lug – sonstrale uitgedoof<br />
•Temperature daal + Fotosintese verminder<br />
•O2-vlakke daal<br />
•Chicklub Krater in die Golf van Mexiko<br />
•Bewys van meteorietbotsing – Afsettings van iridium in rotslae/ Skokkwarts deur hoë druk gevorm<br />
Suurreën, reuse tsunami’s en wêreldwye brande = uitsterwing<br />
Veranderende toestande – diere pas aan, migreer of sterf uit<br />
Vredefort-koepel in die Vrystaat<br />
•300km in deursnee<br />
•Grootste impakkrater op aarde
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
Die 6’e-massa-uitwissing ???<br />
Toename in mensbevolkingsgetalle<br />
Negatiewe invloed op die natuur<br />
•Aardverwarming – besoedeling en kweekhuiseffek<br />
•(paddas en amfibieë is tans onder uitsterwingsdruk)<br />
•Osoonvernietiging – lei tot ultravioletbestraling<br />
•Habititvernietiging – ontbossing, besoedeling en ontwikkeling<br />
Nisvernietiging<br />
•Woude, vleie word vernietig – voedselkettings verdwyn<br />
Fragmentasie van bevolkings<br />
•Bv woudvernietiging lei tot isolering van bevolkings<br />
•Kleiner stukkies woud bestaan wat kruisteling verhoed<br />
•Inteling van bv jagluiperds – spesie in gevaar<br />
Versperrings<br />
•Paaie, heinings, stede<br />
•Dit skep geïsoleerde bevolkings – verhoed kruisteling<br />
Oorbenutting<br />
•Veral sekere spesies vis in sekere gebiede<br />
Indingerspesies<br />
•Bedreig inheemse spesies (bloekombome, jakarandabome<br />
•Turksvye, indiese spreeus, forelle, karpe in SA?<br />
Massa-Uitwissings: Die 6’e ???
►<br />
►<br />
►<br />
►<br />
Verlies aan biodiversiteit<br />
Geenpoele van organismes word kleiner<br />
Dier en plante staan gevaar van uitsterwing<br />
Encephalartos woodii –<br />
•laaste broodboom van sy soort<br />
•Durbanse botaniese tuin<br />
•Dié boom is slegs manlik – uitsterwing onvermydelik<br />
►<br />
Bloukraanvoël – SA, nasionale voël<br />
►<br />
•Baie min broeipare oor<br />
•Geenpoel baie klein<br />
Mens = Kroon van die skepping?<br />
•(of vernietiger?)<br />
Massa-Uitwissings: Gevolge
Change language