i 8 3 5. - Tresoar

FRIESCH 

JIERBOECKJEN 

FOAR 1T JIER 

i 8 3 5. 

HOC 

IT FRIESCH GENOATSCHIP 

FO AR 

SCHUD-, ADHEYTE- m TEALKINDE» 

FIERDE JIERGONG. 

TO LIEAUWERD, 

BY G. T. N. SU RING AR»

SINNE- IN MOANNE- 

FORTJUESTERINGEN. 

Un dit jier schilîe er fijf forlj nes telingen 

oppe yerde lo sjean wezze, twae oonne Simie . 

ra trye oonne Moanne. Fen dizze schil yen oon- 

ne Sinne in alle trye oonne Moanne by mvz 

sjoen wirde kinne. 

DE EERSTE, oonne Moanne, de 6 January. 

by uwz to sjean in ijnnet westelijck diel i'en 

Europa in Afrika} ijn lieel Amerika, ijmie 

Atlantische 'va. ijmie Stille Sea, ijnnet easte'lijck 

diel fen Asien in Ny-Hollân} in ijn alle bekinde 

eylármen, ày "to Australien• beheare. By tre r z

, it begin, moarns 7 uwre 5 min., it midden 

8 uwre 16 min., in it eyn 9 uwre 26 min. De 

Moanne schil omlrint 6 tomme oerre noardlijcke 

rânne fortjuesterje, dogge om it de Moanne by 

awz om 8 uwre in 5 min. ondergiet, kinne \vy 

de leste lielte fenne fortjuesteringe naet sjean. 

DE 'FWAEUE oomie Sinne, nachts twissclieu 

do 20 in 21 January. Yen ringformige fortjues- 

(cringe, by invz naet to sjean, mar wol ijnnet 

greatste dicl fen Ny-IIollân, Suwd-Amerika , 

ia ijime suwdlrjcke eylânnen , dy twissclien dizze 

beyde lànneu lizze. Ney uwz tijd reckeno iz it 

foeçin de 20, juwns 7 uwre Ï8 min., it midden 

10 uwre g min., in it eyn de 21, moarns 1 uwre 

o min. 

5Ü TREDDE oonne Moanne, nachts twissclien 

de i in 2 July, by uwz to sjean in ijn heel 

Europa, Afrika, it westelijck diel fen Asien, 

tS'uu-d-Ameriia in Noard-Amerika } oonne

Noard-poalcirkel to. It begin iz de 1, juwns 

il uwre 26 min., it midden de 2, moarns 1 uwre 

4 min., in it eyn 2 uwe 42 min. De Moaime 

schil iOj tomme oerre suwdlijckerânne fortjuesterje. 

2te Fis nes oomie Sinne, de 17 July, by nwz 

to sjean in ijii heel Europa, it noardlrjck diel feu 

Asien in oppe westlijcke kusten fennet noardlijck 

diel fen Afrika. By uwz iz it begin moarns 

5 uwre 22 min. 32 sec, it midden 6 uwre 17 

min. 6 sec, in it eyn 7 uwre 11 min. 41 sec. 

De Sinne schil 8|--tomme fortjuestere wmie. 

Ds FiiFDE oonne Moanne, de 26 December ; 

by uwz to sjean in ijn heel Europa, Asltn , 

Afrika, Suwd-Amerika in Ny-HoUân. Xie 

Moanne schil heel in al fortjuestere wirde. Jly 

uwz iz it begin juwns 8 uwre 6 min., it begin 

f enne heele Ibrljuesteringe 9 uwre 6 min,, it mid- 

den g uwre 55 min., it begin fenne forljeachlinge 

10 uwre 44 min., in it eyn 11 nwre 44 min.

JIER-TIJDEN. 

ÏT FOARJIER begint de 20 Maert, juwns 8 uwre 

27 min. 

DE SIMMER begint de 21 Juny, jnwns 5 uwre 

38 min. 

IJj; HF.AEST begint de 23 September, moams 7 

uwre 43 min." 

DE WINTER begint de 22 December, moarns o 

uwre 58 min. 

QÜATERTEMPERS. 

De eerste de 27 February, 1 in a Maert, 

Da t-waede de 29, 3i Maey in 1 Jimj', 

De tred Je de 18, 20 in 21 September. 

J)e Jierde de 18; 20 in 21 December.

CHRONOLOGISCHE CIRKELS.. 

I t g i l d e n tol . . . . , . • • • • • ° to„ 

D e S i n n e - c i r k e l . » . . . . . • ' » . ss%* 

j-)e Roomsche I/idiotie • • s o . . • o ù. 

Ve Epacba • • . » . . » , . • - . » - - ^>„ 

/?e iSiieynaletter , „ , . , „ - . • - » . 2'T,

i Tijzdey 

2 Woansd. 

3 Tongersd. Fr. Halma b. i653. 

4 Freed 

5 Sujuen 

6 Sneyn 

7 Moandey 

8 Tijzdey 

9 Woansd. 

lo Tongersd. Beroerte to Lieauwerd 1609. 

ii Freed 

ia Snjuen 

i3 Sneyn 

1.4 Moandey 

i5 Tijzdey 

i6 Woansd. 

JANUARY, æf 

liet 3i deagen. 

JILW Decama az Potestaet 

forkoarn i^g^. 

S. Decama forstoarn i558. 

To Stearum 3ag huwzen ôfbaernd 

g3g. 

Hirde winter begint 1709. 

L. Bos forstoarn 1717 

St. Juliaens floed 116/j. 

Hero OcJcinga forstoarn 1587. Leste Keiier, 

juwiis 11 uwic 

Admiraliteyt to Harns for- 5Î min. ijunn 

baernd 1.771. 

Weagscheal, 

Lieauwerd soent mey jirerhbergh 

i56y. 

Greate oerstreaming 1219. 

1 

1 

FalleMoanne 

moarns 8 awrc 

y min. ijmlü 

Kreeft. 

Moanne-fortjuesteringe. 

\

17 Tongersd. 

i8 Freed 

19 Snjuen 

20 Sneyn 

21 Moandey 

22 Tijzdey 

23 Woansd. 

2

i Freed 

2 Snjuen 

3 Snejn 

4 Moandey 

5 Tijzdey 

G Woansd. 

7 Tohgersd. 

8 Freed 

9 Snjuen 

io Sneyn 

n Moandey 

ia Tijzdey 

13 Woansd. 

14 Tongersd. 

FEBRUARY, æf 

het 28 deagen. 

E. Eplcema forsloarn i832 

Eerste mis fenne Bisschop 

Petri ijn Oldehove 1570. 

Graef IVïllem fait by Hijn- 

Iippen ijn 't Lân i3gS. 

Greate oerstreaming 182a. 

It Kastiel to Harns oerjuwne 

i58o. 

Slxtus f en Hemmema bern 

T ^33 

1 JJO> 

3urgwerd plondere i58o. 

De Roomsche GaestKjcken 

forlitte Lieauwerd i58o. 

Hedme mey hijust inslijde oer 

ijz fen Harns ney Amst. 1608. 

Festus Hommius bern 1076. 

lerstel fenne Representanten 

FolleMoanne 

juwns 6 uwre 

36 min, ijnne 

Lieu\v. 

Leste Ketter, 

æftermiddeys 

i uwre 38min. 

jnne Schorpioen.

i5 Freed 

16 Snjuen 

17 Sneyn 

18 Moandey 

'24 Sneyn 

i5 Moandey 

26 Tijzdey 

$ E L L E 

Cunerus Pelri eerste Bisschop 

to Lieauwerdforstoarn i58o. 

Petrus Tiara forstoarn 1588. 

19 Tijzdey TVillemFrederïk PaulAlex- Nye Moanne, 

ander Lodeivijk bern 1817. juwns 5 uwre 

po Woarisd. Mendrlh Casimir'Ihern 1612. (î4 min. ijnne 

Fisschen. 

21 Tongersd. Eise Eisinga bern I744- De Sirene ijnne 

Fisschen, op 

22 Freed Brân to Hol werd I5I5. 7 uwre 0 min. 

!n onder 5 uw- 

23 Snjuen L.fenAitzerna forstoarn 1669. re o min. 

Simon Stijl bern 1731. 

Lijlze Fesïeljuwn. 

GreaieFesleljuwn. 

27 Woansd. 

Eerste Ketier, 

æftermiddeys 

28 ToKgersd. PVïllem Kavel Frederik bern 1 uwre alruin, 

ijnne Bolle.

i Freed 

2 Sujuen 

3 Sneyn 

4 Moandey 

5 Tijzdey 

9 Snjuen 

io Sneyn 

11 Moandey 

12 Tijzdey 

MAERT, æf 

het 3i deagen. 

Sonoy nimt Stearum ijn I58I. 

Rennenherg forriedt Grinz 

oonne Spaenscben i58o. 

7- Slijden mey folck oer ijz 

ney Enkhuwzen 1670. 

6 Woansd. Rinse Koopmans bern 1770. FolleMoanne 

moarns 5 uwre 

7 Tongersd. 

11 min. ijnne 

Faeni. 

8 Freed VPïlhm V bern 1748. 

R.Dononœiis forstoarn i585. 

Almenum ôfbaernd trog 

Grombach I5I5. 

Prinses Anna forstoarn 1759. 

i3 Woansd. pfillemLodewijTehera i56o. Leste Keiier, 

moarns 6 uwre 

i4 Tongersd. *^. Rossum forstoarn i5S5. 12 min. ijnne 

Stienbock. 

i5 Freed Willem I az Kening hildge 

i8i5. 

i6 Snjuen JB. Fullenius bern 1640.

17 Sneyn 

18 Moandey 

19 Tijzdey 

20 "V\ r oansd. 

ai Tongersd. 

22 Freed 

23 Snjuen 

24 Sneyn 

a5 Moandey 

26 Tijzdey 

27 Woansd. 

28 Tongersd. 

29 Freed 

3o Snjuen 

3r Sneyn 

FOARJIERMOAN 

M. Coehoorn forstoarn 1704. 

-O. Jï. Beucher Andreœ 

forstoarn 1828. 

Greate Pier oerwint de Sassen 

by Hoorn t5i5. De Sinne ijnne 

onder 6 uwre. 

ItFoarjierbeg. 

Nye Moanne) 

(Don Jan fen Hastenrijck moai'ns 11 uw- 

inimt de Riedslieren fen re 24 min. ijn- 

(Frieslân finzen 1579. ne Bolle. 

(De Steaten fen Frieslân for- 

^biedje de Socinianen in 

(Kwakers it lân 1662. 

S. J. Brugmans bern 1763. 

JVïllem Carel Hendrik Friso 

boaschet 1734. 

Greate Pzerforjagget de Bor- Eerste Ketter, 

goenschenuwtHijnîipp. 1517. [uwns 1 mwre 

j min. ijnne' 

Kreeft. 

ArjenRoeïofs bern ÏJ54- 

NE 1 1 

\

i Moandey 

2 Tijzdey 

3 Woansd. 

1 4 Tongersd. 

5 Freed 

6 Snjuen 

7 Sneyn 

1 8 Moandey 

9 Tyzdey 

lo Woansd. - 

ii Tongersd. 

12 Freed 

i 

i3 Snjuen 

i4 Sneyn 

t5 Moandey 

APRIL, æf 

het 3o deagen. 

De Wettergeuzen nimme den 

Briel ijn 1572. 

Eerste stien leyd fen 't nye 

stedhuwz to Lieauw. 1715. 

Claes fen Adelen forstoarn 

i567. 

Yerdschodding i58o. 

It Kleaster to Aelsum ófbaernd 

I52Î. 

ff'ïlhelmina Maria Sophia 

Louisa beru i82

i 6 Tijzdey 

17 Woansd. 

18 Tongersd. Epo LiaucTcama forstoarn 

19 Freed 

20 Snjuen 

2i Sneyn 

22 Moandey 

23 Tijzdey 

24 Woansd. 

23 Tongersd. 

î6 Freed 

27 Snjuen 

28 Sneyn 

29 Moandey 

3o Tijzdey 

GERZMOANNE 

100 o. 

Eerste klassis op it Heerenfeen 

I63I. 

DouweEpes Hettinga baernt 

Pier Foppes Sjaerda-huv?, 

to Oppenhuwzen ï49 r JVye Moanne, 

moarns 2 uwre 

12 min. ijnne 

Bolle. 

T)eSinneiymxe 

Bolle, op /j uw- 

* re 56 min. in 

Poplce Mockejna-hwwz, to onder - uwre 

Ee ôfbaernd i5oo. 4 min. 

Brân to Boalsert itflS. 

De opstân tjinne Sax begint Eerste Keûer, 

i5oo. 

moarns 5 uwre 

Juliiis fen Botnia st. i6i/\. 5ö min. ijnne 

Jan JFülem Friso boaschet 

oon Maria Louisa 1709. 

Lânzdey hâden to Stearuui 

oer de easclien fen Karel de 

Stoute tjin Frieslân 1470.

t Woansd. 

7 Tijzdey 

8 Woansd. 

9 Tongersd. 

IO Freed 

ii Sajuen 

ia Sneyn 

i3 Moandey 

i4 Tijzdey 

i5 Woansd. 

M A E Y, æf 

het 3i deagen. 

Hartman Galamaîmz, i56^. 

J Tongersd. Wdl. Prederi* Stedh. boasch. 

oonAlbert.Agnesf.O. i652. 

3 Freed Forbuwn fenEast-inWestergo 

mey Albertf.Beyeren i3gg. 

4 Snjuen A.lÜf.Schiturmans fors.iGjS. FolleMoanne 

f Aremberg kry 't de fluchtj. moarns x uwre 

5 Sneyn < edelen Galama, Beyem in 10 min. ijnne 

ISonga finzen 1567. Schorpioen. 

6 Moandey 

V.fen Ayta forstoarn 1577. 

Wilhelm. Frederïka Louisa 

CharlottaMarianneh. 1810. 

It Blokhuwz to Stearum oon 

Sonoy oerjuwne i58i. 

TViïlem IV to Lieauwerd 

ijnhelle 1734. 

G. Jongama wer îjnitbestjoer 

fen Boalsert set i4{)2. 

De Friezen forslcane de Hollânsche 

float i5i5. 

Johannes Mulderhem 1769. 

Ï6 Tongersd. C. Vitringa bern 1659, 

Leste Ketter, 

juwns 7 uwre 

n min. ijnne 

Wetterman. 

Hijmmel- 

†eartsdey.

17 X'Yeed 

18 Snjuen 

[q iSneyn 

,20 Moandey 

21 Tijzdey 

122 Woansd. 

23 Tongersd. 

24 Treed 

a5 Snjuen 

26 Sneyn 

27 Moandey 

a8 Tijzdey 

29 Woansd. 

3o Tongersd. 

3i Freed 

BLOMMEMOANNE 

Sonoy nimt it Kastiel fen 

Stearum ijn i58i. 

Floris fen IJsselsluin nimt 

Boalscrt ijn :5i6. 

Jancke Douwama inne Gelderschen 

bel. Dockum lôi^. 

Floris fen IJsselstein forlit 

Boalsert 1516. 

Graef Adolf fen Nassau 

sneuvelt i568. 

Alberlina jignes forstoarn 

1696. 

H. Fenema forstoarn i^8j. 

Scherne Wijbe to Eugeluro 

deadschetten 1482. 

JVillem II bern 1626. 

Oerienkomste twisschen de 

Buwte- in Binnendijksters 

fenne Pijf Dielen 1525. 

It scheel twisschen Schier. 

in Fetk. to Warns trog ien 

twaegefjuecht byleyd i3o5- 

TFillemLodewijh forst. 1620, 

Js ye J\îoi2iiTie, 

Æftermiddeys 

2 uwrc 4 min. 

ijnne Bolle. 

l)e&'nneijnne 

Twaelingen, 

op 4 uwre 2 

min. 'in onder 

yuwreäSmin. 

Eerste Ketter, 

rooarns 11 uwre 

4 min. ijnne 

Faem. 

Pinkster.

. . 

1 Snjuen 

2 Sneyn 

3 Moandey 

4 Tijzdey 

v 

5 Woansd. 

6 Tongersd. 

7 Freed 

8 Snjuen 

9 Sneyn 

ïo Moandey 

il Tijzdey 

ia Woansd. 

i3 Tongersd. Tfillem Frederik Hendrik 

i4 Freed 

i5 Snjuen 

ÏUNY, æf • 


Galama, Beyem in Bonga 

to Brussel onthaedge i568. 

Ernst Casimir deadschetten 

i63a. 

Rienck f en Burmania forstoarn 

1645. 

Bonifacius formoard 754. 

De Wâdljuc by 't read Klif 

trogge Sax forsleyn 1^98. 

De Steaten besluwte 't lân 

onder -«etter to setten 1672. 

Foppe Camstra forstoani 

i4a5. 

Bálthazar Beuker forsitoarn 

1698. 

KÚVÏI T 7S *^ /^ 

i>ern ioao. 

FolleMoanne 

rïiïcldeys Q.u wrt; 

i y min. ïjnne 

Sjietter. r 

'f\fit c» ƒ« ftzjfï 0f 

æf'termiddeys 

1 uwreijöiïiin. 

ijnneFisschen.

i6 Snsyn 

i 7 Moandey 

18 Yijzdey 

19 Woansd. 

20 Tongersd. 

28 Freed 

29 Snjuen 

3o Sneyn 

SIMMERMOANNE 

De Frânschen -wirde forsleyn 

by Wetterloo i8i5. 

21 Freed Heege wetterfloed 1578. 

22 Snjuen 

23 Sneyn 

Floris f en IJsseïstein komt 

to Harns, om Frieslàn oader 

Karel V to bringen I5I5. 

Johanfen Hottingast. 1604. 

24 Moandey Epo Doumá forstoarn 1602. 

Ï5 Tijzdey Prins Wïllem I Stedh. fen 

Fr. stelt Bernardfen Merode 

az sijn Luitenant oon i58o. 

î6 Woansd. Buwn fenne Fetkeapers ijn 

Eastergo raey Grinz 149 

27 Tongersd. 

1 De&'nneijnrie 

ireeft, op 3 

uwre 38 min. 

m onder 8 uwre 

22 min. De 

Simmer beg. 

Langste dey. 


æftermiddeys 

3 uwre 52min. 

ijnne Weagscheal. 

- 

Georg. Coopmans bern 1734. 

Georg fen Saxen ijnhildge 

i5o4- 

R. Dodonceus bem 1517. 

Ruardus Acronius az Geref 

leer.neyBoals.berôpp. iö^g 

TVye J\îo

i Moandey Bavius Voorda bern 1729. 

2 Tijzdey 

3 Woansd. 

4 Tongersd. 

5 Freed 

6 Snjuen 

•j Sneyn 

8 Moandey 

9 Tijzdey 

i6 Tijzdey 

J U L Y, æf 

liet 3i deagen. 

Hector f en lïoxwier forst. 

i546. 

De Walen tjeane Frieslân uwt 

i578. 

Slag to Arum twisschen twae 

Abten i38o. 

Feslus Hommius forstoarn 

1642. 

fit mormerstiencn kopstik 

17 Woansd. 

18 Tongersd. 

19 Freed 

20 Snjuen 

21 Sneyn 

23 Moandey 

23 Tijzdey 

24 Woansd. 

25 Tongersd. 

26 Freed 

27 Snjuen 

28 Sneyn 

29 Moandey 

3o Tijzdey 

31 "Woansd. 

HEAMOANNE 

Groef/ere Aremberg to Lieauwerd 

beyerdge i568. 

D. -R. Camphuizen forstoarn 

1627. 

Aïbrecht fen Saxen komt to 

Harns ijn it lân i499 - 

Aïbrecht jen Saxen 

De Sinne ijnne 

trog Lieuw, op 4 u. 

SnitzinBoalserthildge i499- 1 va. in onder 

Georg jen l.alaing forstoarn 7 uwre 58inin. 

I58I. 

li'ersi'e Keti er, 

Aïbrecht f en Saxen rjuecht juwns 9 uwre 

it Hoaf fen Frieslân op i499' 58 min. ijnne 

Bier-oproer to Lieauw. 14^7- Weagscheal. 

Siche lâauckama forstoarn 

i553. 

TaJeoAebinga forstoarn 1512, 

Frentjers Heage-schoalle oprjuecht 

i585. 

Nye Moanne, 

moarns 7 uwre| 

34 min. ijnne 

Kreeft. 

Sinne-fortjuesieringe. 

FollelMocinne 

æftermiddeys 

3 u. 27 m. ijnne 

Wetierman.

i Tongersd. 

2 Freed 

3 Snjuen 

4 Sneyn 

5 Moandey 

6 Tijzdey 

- Woansd. 

i4 Woansd. 

i5 Tongersd. 

i6 Freed 

AUGUSTUS, æf 

liet 3l deagen. 

Jan fen Heemslede slotfâd 

to Stearum i49- 

Wûlejïi jllexander Frederik 

Gonst. Nicol. Mich b. 18 É 8. 

Ernst Casimir wirt Stedhâder 

1620. 

Jan WïllemFris0 bern 168 j. 

WühelnünaFreder.Alexandrina 

AnnaLoaisah. 1828. 

Tjerk Hiddes bern 1622. 

WülemFrederikforst. i6i3. 

8 Tongersii. Oerwinning fen Hasselt I83I. Leste Keiier}• 

9 Freed 

juwns 6 uwre 

M. lAjcklama à Nyeholt 21 min. ijune 

io Snjuen 

forstoarn 162S. Bolle. 

Gadso Coopmans forstoarn 

.Q.n 

l O I O. 

11 Sijeyn Oerw inning fen Leuven 18 31. 

12 Moandey Be Sax belegert Lieauwerd 

i3 Tijzdey 

op iiy 1498- 

De Gelderschen besette Boal- Nye Moanne, 

sert I5I6. 

æftermiddeys 

Mislukke oonslag fen Rohles 2uwre5gmin. 

op Snitz in Boalsert iS^J. ijnne Lieuw.

17 Snjuen 

18 Sneyn 

19 Moandey 

20 Tijzdey 

21 Woansd. 

aa Tongersd. 

23 Freed 

24 Snjuen 

2S Sneyn 

26 Moandey 

2 7 Tijzdey 

28 Woansd. 

29 Tongersd. 

3i Snjuen 

RISPMOANNE 

Johannes Bonga komt nieye 

Geuzen ijn Frieslân i5ya 

Slag by Marsum 1397. 

DeMunsterschcn by 'tHeerenf 

tr. Friezentobek sleyn 1672 

It Bildt ijndijcke i5oo. 

De Friezen tjean ney Dockum 

in plonderje it huwz fen Offe 

dy lân-forrieder i4yO. Eerste Ketzer, 

Juw Jongcima forsleyn by moarns 6 uwre 

Schoterzijl 1397. 

53 min. ijnne 

Schorpioen. 

D. Meeze forstoarn 1770. De Sîjine ijnne 

âem,op 4 uw- 

[CeniDg IViïlem I bern 1772. re 56 min. in 

onder 7 uwre 

'[ min. 

HeldendieäfenDouweAukes 

ijnne seaslag t)in Jlskue 165 2. 

Ejse Eisinga forstoarn 1828. 

DeBoergoenschen baerne Epe 

ZJoïMefiS-h.toIJrnsum i5i6. 

Zach. Húber bern 1669. 

lïolleM-oanne 

moarns 7 uwre 

19 min. ijnne 

?isschen. 

f

i Sneyn 

2 Moandey 

3 Tijzdey 

4 Woansd. 

s 

5 Tongersd. 

6 Freed 

- Snjuen 

8 Sneyn 

g Moandey 

10 Tijzdey 

ii Woansd. 

12 Tongersd. 

i3 Freed 

l4 Snjuen 

i5 Sneyn 

EPTEMBER, æf 


VFillem IV bern i-ii. 

Bloksij] trog Dirk van Baarà 

mei sijn Friezen ijnn. 1652. 

DeSteatenfenFriesl. forbiedje 

deexercitie-genoatsch. 1787. 

Rinse Koopmans forstoarn 

Bijldplondering to Lieaviwerd 

/tfift 

Be minderheyd fenne Steaten 

hâdt lânsdey toFrentj er 17 87. 

Eerste preek bye Gereformeerden 

to Lieauwerd i566. 

Wetterfloed i5o3. 

26 Huwzen to Snîtz ôfbaernd 

J456. 

Douwe in Otte Galama belizze 

Jelm. Sijisma-hnvrz to 

Warns i4g4- 

Leste Ketier, 

nioarnsôu-wre 

20 min. ijnne 

Twaelingen. 

NyeMoanne, 

uwnsiouwre 

4t min. ijnne 

Faem.

Î6 Moandey 

17 Tijzdey 

i8 Woansd. 

ig Tongersd. 

20 Freed 

2i Snjuen 

22 Sneyn 

23 Moandey 

?.4 Tijzdey 

25 Woansd. 

26 Tongersd. 

27 Freed 

28 Snjuen 

29 Sneyn 

3o Moandey 

HEARSTMOANNE 1 

3e dijken trogbritzen iSog. 

TVïttem I to Brussel az Kening 

hildge 1815. 

Timwus F ah er forstoarn 

i623. 

.KoMesfornieltDockum i5j2. 

DeBoergoenschen besette Stearura 

I5I6. 

Eîondertjierig feest fenne Heage-schoalle 

to Frentjer i685. 

3orgem. fp'ijbe Sahes to 

Lieauwerd onthaedge i5i6. 

Ev. Wâssenbergh bern 1 7 ]^2. 

Eerste ÏCetier, 

iuwns - tiwre 

4o min. ijnne 

Sjietter. 

~DeSinneijime 

Weagscheal, 

op in onder 

6 uwre. De 

Hearst begint. 

Graef Willem IV sneuvelt 

by Stearum i34S. 

Tiete Hommema forstoarn 

15o6. 

Greale Pier bestoarait HoornFotteMoannc 

I5I8. 

juwnsiiuwre 

5o min. ijnne 

Raem.

i Tijzdey 

2 Woansd. 

3 Tongersd. 

4 Freed 

5 Snjuen 

6 Sneyn 

j Moandey 

.8 Tijzdey 

9 Woansd, 

lo Tongersd. 

ii Freed 

12 Snjuen 

i3 Sneyn 

i4 Moandey 

l5 Tijzdey 

x6 Woansd. 

0 C T 0 B E R, æf 

liet 3l deagen. 

3uw Jongama nimt Boalsert 

ijn i/)9 / |. 

Boalsert dogt de eed oonne 

Keizer i5a3. 

Fenna Mastenbroek forst. 

G.J'ongamavaE.Aylva slagge 

JuwJonganiaïóBo'Ah.à. i^jó' 

Douwe Galama onthaedge 

Oproer in bijldstoarm to 

Lieauvrerd I5J8. 

Dy fen Snitz by Bavra-huwz 

forsleyn i49 2 - 

E.A. Borgerforstoarn 1820. 

Nyefennebeliendoon Doecke Nye Moanne, 

Uemjîiema i5o3. moaras y uwre 1 

B. Haringsma fen Snitz in sijn 3i min, îjnne 

meystânnersijnGr.forb. 1492. Weagscheal. 

Graef Willem Lodewijk wirt 

Stedhâder i584- 

Leste Keiier, 

œftermiddeys 

4uwre34min 

ijnne Kreeft.

w 

17 Tongersd. 

18 Freed 

rg Snjuen 

[ 20 Sneyn 

21 Moandey 

22 Tijzdey 

a3 Woansd. 

IJ N M 0 A N N 

Hertog Albrecht fen Saxen 

tjocht it lân wer uwt i499- 

Vigle Jen Ayla bern i5o7. 

Z? 7 Eerste Ketier, 

mïddeysouw- 

'. iS. Groustins fordrinst re 29 min. ija- 

i3t3. 

ne Stienbock. 

Wïllem IV forstoarn ijSr. 

Lieauwerd komt ondere Sax 

24 Tongersd. 

149b. 

De Siïme îiïine 

Schorpioen,op 

a5 Freed 

7 uwre 0 min. 

n onder 5 uw- 

t 26 Snjuen De Friezen dogge steande de re o min. 

eed0011 KemngPAïlJps i555. 

2- Sneyn De Wâdljue soene mey Floris 

fen IJsselstein oppe Lem- 

28 Moandey 

mer I5I6. 

Greate Pier forstoarn i52o. FoïleMoanne 

æftermiddeys 

29 Tijzdey 

4 uwre 12min. 

3o Woansd. 

ijnne Bolle. 

3i Tocgersd. iJ. EpTeema bern 1759. 

E

ï Freed 

2 Snjuen 

3 Sneyn 

4 Moandey 

5 Tijzdey 

6 Woansd. 

j Tongersd. 

8 Freed 

9 Snjuen 

io Sneyn 

ii Moandey 

i2 Tijzdey 

i3 Woansd. 

l4 Tongersd 

i5 BVeed 

fOVEMBER, æf 


Allerheiligen floed i5y2. 

^.Winsemius forstoarn 1644- 

D. Hamerster bern 1689. 

iTen greate stoarm dogt folie 

kwea ijn Frieslân i5ig. 

Hesseï Douwe Ernst fen 

Aylva bern 1700. 

3e Kauselary to Lieauwerd 

trog it Hoaf ijmvye i5yi. 

17. Huber forstoarn i6c)|. 

Sleat jouwt him oer oonne 

Keizer 152.3. 

ICarel Roorda forstoarn 1601. 

Joh. Mulder forstoarn 1810. 

Wijtze Camminga forstoarn 

i6o5. 

Jjeste ICetier, 

moarns 1 u-wre 

i5 min. ijnne 

Lieuw. 

NyeMoanne, 

juwns öuïvre 

18 min. ijnne 

Schorpioen.

16 Snjuen 

17 Sneyn 

18 Moandey 

tg Tijzdey 

20 Woansd. 

2i Tongersd. 

a,2 Freed 

23 Siîjuen 

24 Sneyn 

2S Moandey 

26 Tîjzdey 

27 Woansd. 

28 Tongersd. 

29 Freed 

3o Snjuen 

SLACHTMOANNE 

Gerbrand Mochema in Jemme 

UT. Juwsma to Lieau» 

•werd onthaedge i5i2. 

Frederika Louisa WïllielminOjUwzKemngin, 

bern 17 74- 

L. jen Aitsema bern luoo. 

Hermannus Huber forstoarn 

IJ3O. 

Graef Jan f en Nassau bern 

i535. 

Tflerd fen Boalsert to Lieauwerd 

onlhaedge i&23. 

De Gelderschcn nimme Snitz 

ijn 1514- 

Frentjer -wirt steatsch 1576. 


moarns 8 uwre 

28 min. ijnne 

Fisschen. 

De Sinne ijnne 

Sjietter, op 7 

uwre 54 niin. 

in onder 4 uwre 

G min. 

FoïleMoanne 

inoaras 7 uwre 

43 min. ijune 

Twaehngen

i Sneyn 

2 Moandey 

3 Tijzdey 

4 Woansd. 

DECEMBER, æf . ~|l 

5 Tongersd. Wetterfloed i665. 

6 Freed 

- Snjuen 

8 Sneyn 

9 Moandey 

fo Tijzdey 

11 Woansd. 

12 Tongersd. 

i3 Freed 

i4 Snjuen 

i5 Sneyn 

i6 Moandey 

liet 3i deagen. 1 

Wïïlem I Souverein Foarst 

I8I3. 

£*». Wasseribemh forstoarn 

XO2D. 

PFillemFrederïk George L&dewijh 

hern 1792. 

Gerama Frlsius bern i5o8. 

Seerp Beyem baernt Spe Ayl- 

•vaAxuwz to Wijtmars. i^S5. 

Greate 'Pier aimt yen koggescliip 

feu Amsterdam iài5. 

Haje Holdinga forst. iSSy. 

(St. Lucia üoed. It lâa 

Itwisschen Stearum 5- ^nk- 

Ihuwzen trogbritzen x^á']. 

3. Hoppers forstoarn i5yCj 

ItH. Nachlmiel foar 't eerst 

< to Lieauwerd ija it ijpenb. 

! nuttige 1566. 

I 

Leste ICetier, 1 

moarns 8 awre i 

55 min. ijnne | 

£ aem. 1 

Nye Moanne, j 

moarns - uwre j 

36 min. ijnnc j 

Siietter.

17 Tijzdey 

i8 Woansd. 

Tg Tongersd. 

20 Freed 

21 Snjuen 

22 Sneyn 

a3 Moandey 

24 Tijzdey 

i5 Woansd. 

26 Tongersd. 

27 Freed 

28 Snjuen 

29 Sneyn 

3o Moandey 

3i Tijzdey 

WINTERMOANNE 

Ubho Emmius forstoarn 

i6a5. 

Reglement Reformatoir 174S. 

Eerste Keiier, j 

moams 5 uwc ] 

5î min. ijnnc i 

Fissch.cn> ! 

De Stedhâder Lalain komt Jie Si nne ijnne 

to Grinz 1676. 

Stienbock, op 

Schans to Sottrum oprjuechte 8 u. 11 m. in 

i58o. 

Ernst Casimir bern 1578. 

ond.3u.38m. 

Kirtstedey.De 

Winter begint. 

D. Meeze bem 1723. Krijst-tijd. 1 

l?oïle]S'ïocinne > 

ii-vvns 9 uw re | 

5S min. ijnne j 

Kreeft. 

?rentjers Heago-schoalle wer W[oanne~for- 

oprjuechte I8I5. tjuesterinse. 

Ernst Casimir komt mey 

\, 

wîjv in folek oer ijz fen 

Enkhuwz. to Stearum 1621. 

! 

Jutv Jongama-oonslag op 

Lieau werd 1496. 

?etrus Pfierdsma 

1811. 

forstoarn 

J

JiJit uwz wer, neye' âde wijze, 

Gor> fenn' jeugd oon tjienje' in prijze; 

Lit, az oar' ljoo uwz misdwacn', 

Herre', u"wt ljeafde dat forjaen; 

Lit uwz op uwz stear-dey tinsse, 

Lit uwz de' earme nead-driît schinsse; 

Lit uwz, al uwz libben langh, 

Hâde' uwz quca bejearte' ijn twang'; 

"ïer in let ney de' Hijmmel trachtje , 

In om 't ijvigh 't yerdsck' forachtje ; 

Den sil GOD UWZ, ney dizz' tijd, 

IJvig sillig meytse' in Wijd! 

GIJSBERT JAPICX.

KIRT OERSîCHT 

OER 

FRIESLANS SCHIJDNIS.

KIRT OERSI-CHT 

O E E. 

FRIESLANS SCHIJDNIS, 

FENNE FIERSTE TIJD OON 

IT J1ER 1814 TO. 

T R O G 

Mr. A. VAN HALMAEL, JR. 

TWAEDE TIJDROMTE. 

11 fr y e F r i e s l â n. 

EERSTE STIK. 

(J. W. C. B. 773-1256.J 

§ 1. 

JjLowol wy oon dizze tijdromte, dy (lijk az 

•wy ijnne ijnlieding fen uwz oersicht ijn it joar- 

geande Jierboekjen, s, xy, seid habbe,) fen KAEEÎ, 

*†

- (iv) 

de greate (æf, fea it jier y^3 nei Christus bertme) 

oon it ooimimmen feu AIBRECHT , Hartog fen Sas' 

sen, az Heer fen Frieslân (d. i. oon it jier 1498) 

to Ijeapet, de namme juwn habbe îenilfryeFries- 

Idn, moat him dogs nimmen wijs meîtsje wolle, 

dát dy fryheit so mar daelk, in trogge -wol fen 

KAREL salme, hier to lân festige ward. It wier 

eerst onder KAKELS Neifolgers, njuenke lijtzen, 

sonder tolitting, in sels tjinne wol fen dy Foarsten, 

dat uwz, Oarren, de tijden bruwkjende } dy harren 

ijnne hàn kearaen , jearm frydom wuwnen, in dy 

ija 't forfolg mei alle flijt soclitene fest to hâden, 

tot jearm ein twisten sels de besten onder harren 

tvrongen dy sluwpje to littcn. KAKEL hie alhecl 

naet ija 't sin, lijk az wy dearmei sjean sille, har- 

ren dy frydom to schinzen; daerto hiene it RAD- 

EOUD II in sijn oonhingers alto bjuester forkerne. 

Wy splitsje dearom dizze tijdromte ijn twae stik- 

ken , -wierfen wy, howol tjin uwz eerste foarnioi- 

men, ijn dit Jierboekjen de eerste allinne mar 

jaen sille, dear boppe tinken uwtdye h. Dit eerste

(v) 

stik besclirieuwt de oergong fenne tijdromte fen 

onderdienîgheid oon ien freamd Bewâd (dat fen 

KAKEL,) tot dy fen oprjuechte fryheit; — '\\twaede 

sil de oergong fen dizze tot de Vfer-onderdienigheid 

oon ien oar freamd Bewâd (dat fenne Hartog fen 

Sassen,) ijpen lizze. 

§ 2. 

GONDEBALD rejeare oer heel Frieslân, do de 

foarseide RADBOUD jrwt Denemarken, æf rmiwlk 

bynamme fen 't eilân Helgolân, nei Frieslân 

tobekteag, fen ny's trog sijn âde ondersieten, ja 

trog heel Frieslân, az Kening herkinne ward , it 

Kerstendom wer begoe to forfolgjen, in foaral it 

tichte by lizzend Bisdom fen Utrecht mei bjuestere ^68. 

pleagen besocht. Dit forhellen wy al ijn uwz 

foargcand Jierboekjen, s. xxxvui. Nei alle tins 

het GOKDEEALD sîjn ontwijk socht by sijn fordegener, 

PEPIJN, dy lijkewol ijn dat selle jier kaem to for- 

stearen, in sijn bewâd oon sijn beide soanea (KAÄÏL

(VI) 

in KARLOMAH) neiliet, twissche wae er dat, nog by 

sijn libben, fordield bic, ijn sokker focgen, dal 

'Priesïán oon KAKEL tofoel. Dizze broaren 'wieren 

ijotusschcn onicns , in bleauwen it so lang KARLOMAN 

771. iibbe, waems dead ii heele Rijk oerbvocht op KAKEL , 

de greate bynamme, in dizze namme ijn folie tingen 

wirdig, meer az de oerheersebers fen letter tijden, 

dy barren sijn bewâd toegenje, in mei ien sotte 

greatsprekkerye sijn namme stcez oon mei liarres 

forienje, — KAREL ïiie lijkewol ijn 't eerst so folie 

tliuwz to forstellen, dat er oon GOTOEBALDS saeken 

naet to komme koe, in RADEOUD so't bim behagge, 

ïejearje in woelje Ktte moast. Licht hie er him ijn 

't forfolg cak -wol blicuvre litten, az RADBOUD aaet 

iiwt ien ijnfiemc haet tjin it Kerstene geloave, him 

meie ijvige fyenen fenne Franken, de Sassen, 

(dear wy al ien reis minnig fen spritsenhabbe,) in 

bynamme mei jcarm oonfierder. Kening (æf, alweï 

folgens da Frankene Kronijken , Hartog,) WITIKIHD 

æf WIDOEKIHD , forbuwn hie. De oavlog twisschen 

772. KAKEL inne Sassen hie, kirt nei KARLOMANS dead.

(vu ) 

al ieu, begin nomn, in KAREI> schîjset do

( vin ) 

schienste fen alle Goadstjiensten betwong, naevne 

Kei schiklijt wier om to raeitsjen dat jæ har ljeaf 

hiene in foreerne; den sil men RADBOUDS neitins- 

senis meer achting jaen, az KAREL sijnes (ijn dit 

stik,) fortjienet. 

§ 3. 

Mar ien fjoer, dat naet uwteasge mar mei gei 

•welt beditsen iz kin in sil licht wer uv.'tboarstje; 

in RADBOUD wier ien Fries, dy min de nekke wol 

tobrekke kin, mar naet buwgje, ôf al, den iz 't 

mar foar ien lijtz torn, in todat er káns sjocht om 

777. de holle wer op to stekken. Do, ijtlijke jieren 

dearneî, GONDEBALD mei KAREL nei Spaenjen teag, 

in ijnne so bekinde az berofte neèrlage fenne Fran- 

ken to Roncefalles, meie puwk fenne Frankene 

adel in ridderschip heldheftig kaem to sneuveljen , 

forschijne RADBOUD wer ijn Friesïdn. Mar nu koe 

er it weropnomn bewâd mar ien pear jier festhâde. 

•779. Hy moast alweroon nei Denemarken -wijkje, in

(IX) 

iz dear (folgens uwz Kronijken,) lijtz dearnei ijn 

ballingschip forsloarn. Of 't hy, œf eak sijubroar, 

bern, in bynamme soancn al œf naet neilitten liabbe 

mei, wy sille naet wer fcn har sprekke, in tiwz 

foartoon meer tiwtsluwljende by uwz tjimvirdig 

Frîesïdn ophâde) waems bestean az Keiimkrijk KAREÏJ 

nu goe tochte to neat to dwaen. In hiermei be- 

ginnet egentlijk uwz twaede tijdromte. 

§ 4. 

Dit uwz tjinwirdig Friesïân, wierto dotcilijds 

de beide Stellingwerven naet mei rekkene warden 

(so 't wy miene), schijuet trog KAKEL ijn trye 

Graefschippen fordield wirdcn to wezz.en 3 dat fen 

Eastei-gou-we, (wier ienige pleatsen to beheardcn dy 

neyerhânz ondere Sân Waden befet wirden binne,) 

dat fen Westergouwe, in dat fen Stearum, fen 

hokker leste nu it meerste diel trogge seeweagen 

ijnswolge iz. De tjinwirdige Grietenijen East- in 

fFest-Stellingwerf, dear nei alle schijn do dizze

(*) 

uamme jiot naet hiene, schijne ieö die' u-wtnickke 

to habben fen it Graefsehip Islegoutve (ÏJssellân), 

dat, nci 't tiwz foarkomt, ien Sassensch, naet ien 

Vrlesch Graefschîp -west iz, æf to minsten neamd 

«a?d. 

Eltz fen dizze Graêfschippen stoe onder ien 

Graef. Dizze hie it bewâd oer horgerlijte in krîjgs- 

saeken to gelijk. ïlj v.'ard trogge Frankene foarst 

oonstelle, in op sijn ber stelle er de onder him 

steandeRjuechtcrs, in rjuechtäbeampten oon, -wierfen 

liy do eerstbeneamde nei alle schijn steez uwttc 

Lânsicten kcas. Hy siet foar ijn 't Rjuecht, az 

oare saeken feu jiette greater belang him naet forîet- 

tcn; ijn sokken fal stelde er ien ijn sijn pleats oon, 

Hy sist foar (sciden wy) ijn 't Bjuecht, in dat woï 

ijn 't licegste Rjuecht, dear üin berop fen wier nei 

lieeger, az dear nin bysonderc Gescinten fennc Foarst 

(hokker fen tijd to tijd op Foarstene lest de for- 

schaete oarden feia 't Rijk trogreisgen, in alle sae- 

ken , dear j æ kondschip fen krijgen, ôfdiene,) ijn 

't lân wieren. Eak de fordieling fenne Gracfschippen

(*) 

ijn forscliaete rjucchtskrijten schijnot do pleals hân 

to habben. 

Oer ijtlijke Graefschippen stoe ien Hartog; dit 

scîiijnet wissernoag to -wezzen, lijk az; ealc dat hy 

allinne oere oarlo.»smacht to sizzen bic. Mar ho 

o 

folie Graefscliippcn onder ien Hartog stoenen, îz 

(nei 't ivwz tinkt) naet foar fest uvît lo meitsjen, in 

hong cak ôf fen forschaetc tofallen. Tiîuwlt hie iéu 

aîlo Fricsclie Graerschîppen (dear "VTiereiae fest foîïo 

raeer az tryc,) onder him , mar æf dizze ien fcsts 

wenje ijn ien fen dy Graefschippea hie, in •wier 

earne den, tinne wy naet sizzc. 

Eak iz it naet tinkelijk dat al dy Graven lijke 

hecgen steat ia lijke folie bewàd in snâciit hienc. 

Wy sille dcarmei sjean dat Masiergo, PVesiergo, in 

Stearum (clear ien great diel fen it tjimvirdig Noard- 

lïollân onder beliearre,) to geare ién gracîo rjuechts- 

krijte uwtmakkene, lijkernoag ien bysondere Ofdieling 

fennc Friesche Graefschippen; — in dat, nel alle 

schijn, de Graef fen JVesiergo heager ateat, bevrâd 

in macht bic az de Graven fen Stearinn in JEastergo,

(XII) 

Het de wetten belangjet, dear KAIÎEL de Friesche 

Graefschippen ijn 't gemien nei bestjoere liet, dizze 

binne, foar ien diel to minsten, to uwz komd. Jæ 

"wierne ijn 't Latijnsch beschreauwn, in binne neimels 

oudere namme fen leges Frisionum ijn druwk uwt- 

juwn. Dat boek kinne wy lijkwol naet hâile foar ien 

folkommene forgearing, æf foar it folkommen Friescfa. 

Wetboek, op lest fen KAREL, in nei oonlieding fenne 

besteande Lânswenten to geare brocht. Ijn 't foar- 

bygean moat me hier merkbijte, dat KAKEL to wijs 

wier, om i'én algemien Wetboek foar sijn heel Rijk 

forfirdigje to wollen. 

ït blijket, oareweis in eak uwtte oonhelle wetten, 

dat de Friezen dotijds ijn fjouwer soarten æf stânnen 

(klassen) fen minsclien fordield wieren. Dear wierene 

Edelen, d. i. de rijksten æf begoedsten, waem KABEL 

muwlk jiette ienige bysondere foarrjuechten 7 Hjkaz 

sijn Frankene Adel besiet, tokinnehet; Fryen, d. i. 

sokken dy naet so folie goed hiene, mar fen nimmen 

op hún sels ôfhingen; Liten, d.i. lijfegeneboeren, it 

eindom fenne Lânhearen, oon it lânscindom festknotte3

( XIII ) 

dy de sietten fen jearm Hearen, foar hette lijtz foardiel 

dat jæ dear fen rispene, bebouwen; in Slaven æf 

knechten, d, i. sokkendy alheelinlibbenslangtjienstber 

•wieren in dy me lijkfoarwat dwaen littekoe, sonder 

dat jæ dearfoar aet foar har salme fortjiennen. Ds 

bern bleauwne ijnne aders steat, it wijf kaem in dy fen 

har man. 

KAREL noani de Friezen jearm eerfrjueclit, jearm 

rjuecht op har aders neilittenschip ôf. Az wy it goed 

fettje, den wol dit sizze: dat, dear hy de Friezen om 

|earm werstân tjinne Frankene wapens in jearm btiwu 

meye Sassen, foar lijf- in goedfellige Ijue hâdde, hy, 

SAREL, feststelle, dat nin Fries sijn aders huwz in 

hoaf, neirjuecht, eevvjekoe. Mar nei alle schijn, 

sdbinste de Foarst, vraem dat goed also tofoel, de 

soanen jearm heite neilittenschip az ien woldied, jefte 

{beneficium), in op dy selle wijze kaem it goed foi- 

folgens oppe bernsbern, mar it eindom bleauw by de 

Foavst. Op dokken wijze ward meierdied it Lien- 

rjuecht ijnfieve. Eak kin me wol neigean, dat KAREJ. 

wol hette goed az sijn bysonder eindom (Domein) iju

( XlV ) 

'FtiesMn besitten habbe sil, dat er dan alheel, æf to 

minsten wol by lîielen , to Licii juwn habhe mei. 

Füarre tijd fennc Sassen -wier to minsten it lien- 

rjuccht hier ijn 't lân al hette bekind; want îjnne bier 

aex to formeldjen, foar dy tijd ijnsette, áde Friesche 

Wetten wirt bynammcns fen Liengoed spritsen. ït 

sprekket uwt him sels, dat it besit fen dizze benefi- 

cies jearrnbesitters jiette mear az oar ljue oonne Foarst 

ijienstber mekke, in nei alle schijn to it bewijsjen fen 

ien in oar bysondere tjienstberheden njuenke him 

forplichte : want Foarsten jaene selsum hette wei om 

neat; einling, wieren de forwacbjers fen dizze bene- 

ficies, îijke goed az jæ dy har jern oon jearm bern 

neilitte woene, dear trog îjnne beegstc rr.iete ôf- 

hingjonde fen jearm Oerheer. 

Belangjende de tjerke, stoe Frieslân onder it 

Bisdom fen Utrecht 3 in dear mei wer onder it 

Aertsbisdom fen Keulen, tot oon de tijden fenne 

Heformatie ; mar op bokken wijze hier ijn dy iere 

tijden de tjerke bestjoerd. ward, iz naet heel klear.

( XV") 

§ 5. 

So wier den "Fneslân onderdienig oonne oermacïit 

fen KAREL de Greate, in iz dear onder bleauwn so 

lang hy libbe het. Meerst hádden de Lânsieten harre 

vestig, intjiennen jearmnye Master, (dy, oppe eerste 

dcy fcnit jier Soi,'teRomen trogge Paus az Keiserfen 801. 

ît Westen kroane ward,) sels tjin sijn fyenen, in jearm 

âde frjuenen. Mar dat jæ him holpen habbe soene om 

Romen ijn to nimmen, dit îz ien forteltje , allijke 

falsch a& de wolbykinde bulle fen KAKEL (dear lîjke- 

wol de Kronijkschrieuwers, âde in nye > so heeg mei 

weirinne,) in de dear ijn forfette ijnstelling fen it 

Potestaetschip. Lijkewol scbijnet dizze bulle forsïeril 

to wezzen foarre tijd fenne Graef fen Hollân? "WIL- 

1EM Iï, Roomsch-Iiening (fen waem hiernei) y waeia 

jæ trogge Friezen az ien oprjuecht stik oonbean -wirden 

iz, in dy har, mei de dearijn forfette foarrjuechten, 

bekreftige het, îijkaz naet mei sijkerheit tjinspritzen 

\i«irde kin; in sont dy bekreftiging habbe also de

( XVI ) 

Friezen harren mei rjuecht (tinktuwz), om it oer 

ein hâdjenfcn jearm frydonimen op dy bulle berofFen, 

al iz it eak dat WILLEM de brief fen KAREL naet iju 

sijaes ijafloeie litten liet. 

§ 6. 

"Mar de Noardsche Foîken, in bynatnmen de 

Deenen, lieten "wijlens KARELS rejearing, Frieslân 

809 lijkemin betjcan az foarbinne. ïenreis schijne jæ 

œf . 

gI0 sels dizze oarden ien heel torn ijn besit hâden , in 

de ijnwenners to bjuester fordruwkt in mishânle to 

lmhbeu. KAREL wier neadsœke harren hier ien tijd 

lang "wjoedje to litten, in him eerst to kearjen nei 

dy Deenen, dy om in by de Piivier de TVeser ijn 

sijn Rijk fallen wierne, Az er dizze rivier oertein 

•wier, fornoam er al gouw, dat jearm Kening do- 

tertijds GODFRIED forstoarn (æf formoard) wier, 't 

jiuge him ijn steat stelle, om mei dy sijn mijg in 

ueifolger, HEJHMIKG, eerst ien wapenstilstân, forfol- 

8n. gens de frcde to, sluwtjen. Ondertusschen hiene de

( XVII ) 

Noarmánnen Frieslán (so sizze de Frankene sclirieu- 

wers,) fen sels forlitlen. Mar muwlk hie de Fries 

MAGÏÏDS FORTEMAN , vyaem uwz Kronijken ijn dizze 

tijd az de eerste Potestaet formeldje, him, onder 

meiwittenschip in goetinken fen it Frankene Besîjoer, 

oon it haed fen sijn LânzJjue stelle, de freamde roa- 

vers forjegge, in to lean bierfoar hierhetteto sizzen 

krijgen. De namrae fen Potestaet doare wy him 

lijkewol naet jaen: want (nei 't uwz tohjket) het dj 

namme sijn opkomst oon de strak fornaelde brief to 

tankjen, in kin ako foar dat âj optocht wier, 't jinge 

me naet ijn dirae tijd stelje mei, naet ijn bruwk west 

liabbe. KAREL het dizze foarfallen naet ang oerliLbe. 

Trye jieren dearnei ontfleag sijn gaest oonne ierde, iu 8i4 

hâde mei iens op sijn Eijk to besieljen. 

§ 7. 

Sijn ienige neilittene wettige soan, LODEWIJK de 

fromme, dy folie to folie meie ljuefenne tjerlteopliï'e, 

(icn ding dat tijge noedlik iz ijn ien Foarst') folge him.

( XYlïï ) 

az Keiser in Kening op. Hy joeg oonne Friezen it 

rjueclit op jearm aders neilittenschip werorn ; æf, 

om ijune menear fen it Lienrjuecht to sprekken, hy 

foroare de henijîcia (sjoch § 4) "wer ijn allodia 

(fry goed). IJn 't forfolg , in foaral onder sijn let- 

tere opfolgers, dreagen de bcsitters fen sok allodicteî 

goed, daer naet by machte wieren om it saline to 

fordegenjen , dit oon jearm Foarsten op, eak wol 

oon machtiger Heeren az jre-sels wieren , in forbuw- 

nen îiar mei iens om tjienst in hilde to bewijsjen; - 

æf (mei oare wirden) foroaren jearm allodia ijn 

feuda, onder betingst fen hoed in forsijkering ijn it 

besit. Mar uwz Friezen wisten fen soks naet fen. Jæ 

fîelen barren machtig, æf to minsten stoutmoediger 

noag, wat harres wier, sonder sokken freamde 

iiolp , to fordegenjen, in so koam it, dat jæ eak 

ijn letter tijd , do de huwgenisse fen KAUELS bene- 

jlcies eak al lang uwtslijten wier, fen nin Hen to 

sîdzen wisten. (Mar hieroer to uei.)

( XÏX ) 

§ 8. 

IJn dizze tijd fijne wy ien Fries fen ien tijge fa j; 

bekind in romroft adelik slachte oppe Bisschopps 

stoel fen Utrecht, in, ien jier miiinig dearnei, dy 

sijn broar jxiei hette gesach ijn J?riesïdji belclaeid. 

De eerste (de Bisschop) wier FREDERIK FEU ADELEW, 

fen waem men scit, dat er uwt it bloed fen Koning 

ADGILLÜS II (sjoch i e ïijdromle § n) ontspruwten 

wier. Hy ward ien jier minnig dearnei (838) for- 

moard, so 't schijnt trog todwaen æf op hiet feime 

Keiser sijn oarde wijf, JUDITH, dochter fen WELF, 

ien Graef ijn Beyerldn, waems boasch mei LODEWIJK 

hy foar bloedschânnig forkleare. Az de man him naet 

óf joen hie mei tingen dy him nael daelk oongongen, 

lijkaz folie Gaestlijken fen iere in letter tijden, tin- 

kelijk -wier him dit naet oerkomd. Mai- sijn uwnk 

het muwlk nimmen leard hun dearfoarto wachtjen in 

de albemoeyers binne jiette naet uwtrotte. — Men wol, 

dat sijn broar, ALBERIK, him opfolge. — De so- 

neamde Potestaet hiet APEIBMR FES ADELEN.

(XX) 

5 9-. 

Onderwijlens hie Keiser LODEWIIK , jiette foar 

sîjn boascli mei JDDITH foarschreauwn, sijn soan 

IIOTHARIÜS , az sijn opfolger ijn 't Keiserrijk oonstello, 

in sijn oare soanen , PEPIIN in LODEWIJK , cltz, ien 

]>art fen sijn bewâd, az Keninkrijk toleid. Do er 

ijn 't forfolg by Jrorra jiette ien soan krijge, KAREL 

829. bieten, schinste er oon dizze, op sijn segsde jier, 

cat al'ien Keninkrijk. Dit allegeare, foaral it leste, 

joeg to greate onîesten oonKediöge, mar uwz bestek 

lit naet to dy to formeldjen. Wijlens, ja ijnne mids 

8'jO. feit dizze beroerten, kaem de Keiser tq forslearen, 

in natuwrrlîk vrard dearnu (az 't koe) jiette heftiger 

twiste az foarhinne, todat der einlings ien soen 

843. mekke in it Rijk fordicld vrard, wierby Friesldn 

onderc macht rekke fen LODE-WIJK. , de Tjufscher 

bynamme , soan fen LODE-WIJK. de fromme, 

Wijlens de oarlog, dear trog dizze soen ien ein 

oon kaem, hie LODEWIIK de Tjutscher sijn broar, 

Keiser LOTHABIÜS , trachtge de Sassen, LODEWIJK

( SXÎ ) 

sijn onderdienen, tjin him oon to bisjen, Dizze 

hiene fen tijd to tijd al meer in meer lye moaten 

fenne oermoed fen sommige greate Lânheeren in fenne 

oónmietigingen fenne Gaestlijken, dear 't eak onder 

•wieren dy folie lân besieten , in dy harren dear ia 

boppe de haet fen 't folk oppe hals helle liiene. 

LoiiiARiEs forspriek de gemieneljue sijn holp, ia nu 

warden al gouw Lânheeren in Gaestlijken fordreauwn} 

de âde wentcn in wetten fenne foarfaders herslelle 3 

ja sels icnigsins de âde Goadstjienst; to minsten de 

Christlijke ward jamk forfolge. It liie foar LODEWIJK 

folie ijn de ojproerigen ijmie team to twingjen; einlûigs 

lokke it him dogs , in freaslijk wier nu de wTek dy 

er noam, æf âj er oonne forgrijmme Greaten in 

twangsjeake Moeintsen toliet to nimmen. Koppjen, 

hingjen, ljeabrekken wier ien tijd lang oonne orde 

fenne dei (om reis ien kinstwird to bruwkjen feniS: 

gruwelrijke Fransche liberalismus); it lœste wier it 

lot fen ien tolleaz oontol. De Sassen, dy dizze 

opstân beguwn hiene, in dear so swier foar bloedje 

moasten, hiene de namme fen Sieïïinga oonnomt!.

( XXH ) 

Dit moast muwlk wol so folie sizze az herstelden, 

in it lijket uwz naet alheel mis oontonimmen, dat ien 

diel fen harre wenne het ijnne beide Stellingwerven t 

æf muwlk wol neyerhânz dearhinne de wijk nomd 

het; wierfen den dizze Grietenyen jearm namrne 

krijgen habbe meye. Foarsijker habbe de Friezen 

goe boerschip mei har hâden , in muwlk binne jse 

do beguwn harren onder de Friezen mei to rekken- 

jen, mar jae binne to de tijden fenne Har togen fen 

Sassen to op har selz bleauwn onder har ein bestjoer. 

Op sijn tijd sille wy mei kirte wirden, jearm 

schijdnis op har sels forhelje. 

S 10. 

Wijlens de fordere rejearing fen Kening LODEWIJK 

de Tjutscher, fijnt men forschaele ijnfallen fenne 

Koardsche Folken ijn uwz Frieslán to boek stelle. 

846. Fenne eerste sprekke sommige op it jier 846, do de 

Noannannen twaereis trogge Friezen forslein wirden 

wezze, mar foarre tredde reis har forslein, in ien

( XXIII ) 

oonsjeanlike oarlogsbmvt meinimd liabbe soene. îeri 

twaede ijnfal forrneldje uwz Kronijken op it jier 802, 85a, 

do jæ , trogge ijn § 8 neamde ADELBRIR FES ADELEN, 

tigte by it flek Collam forslein wirden wezze soene, 

in dearom bar wer wei makke habbe. Hette dearnei 869. 

warden jæ , by ien nye ijnfal, folgens dy selle Kronij- 

ken , trog HESSEL HERMAKA forjegge, dy by dit foarfal 

swier forwuwn ward , in, ien jier mînnig deavnei 8^3. 

(folgens sommigen ,) ijn ien lijksoartige strijd koam 

to fallen; 't jjnge heel wol bard wezze kin , howol 

do ien sijkere ABDAGÜS , ien fenne Graven trog Kening 

LOBEWIJK ijn Frieslân oonstelle, it oarlogsfolk tjin 

har oonfiere. 

Ondere oersten fen dizze ijnfallers ontmoetje \vy 

îen Deen, ERIK (by oareschrieuwersB-OKis,) namms, 

ày eerst trog Keiser LODEWIJK mei bette bewâd ijn 

it domellige Frieslân (mar naet ijn dizze oarden) 

beschinst wirden wier. Forfolgens, az er it by 

Keiser LOTHAÏUÜS forkerne hie, naom er sijn toflecbt 

to Kening LODEWIJK, dy him ien ontliâd oonwijsg? 

ijn Sassenlàn, tigte by de Deensche lânpealen, wierfsM

( xxvr ) 

§ 12. 

Dizze libbe naet lang, in der schijnet wijlens 

sijn bestjoer hier ijn 't Ián naet folie bard to -wezzen, 

879. az alwer ien freaslike ijnfal fenne Noardsche folkcn, 

dy eerst op Sassenlán oonfoelen, op it folk feune 

Kening ien greate oerwinning behellen, in oeraî 

ruwten in roaven, Jæ mekken wol mei LODEWIJK , 

az dizze sels op har oonteag, in ien diel fen harren 

881. ijn Nijmegen belegerde, ien fordraeg, wiernei de 

ijn dy sted opslettene heap ôfteag, mar al gouw 

kearen jæ weroni, (æf 't dit nu dy selle heap, æf 

ien oare west het,) in teagen nu ijn ît egentlijke 

Frankrijk op , in fen dear oer Utrecht nei Norden 

ijn it tjinwirdige East-Friesîdn, dear me har to 

stean brocht in jæ alheel forslein warden, meerst 

trogge kloekheid in stânlieftiglieid fen ien sijkere 

REMBERTUS , Bisschop fen Hamburg in J&remen. 

ÏOJ4ÖO soene dear ijn in nei de eerste oonfal forslein 

•wezze, jiette folie meer oppe flecht. (Oare schrieu- 

vrers bringe lijkewol dizze slag op it jier 88/f-) ~"

( XXVII ) 

De Noarmannen herfetten jiet ien reis de ooufal ijn 

it fokende jier, mar ijn oare Lânsoarden. 88 Ï- 

S 13- 

lVei de dead fenne jongere JLODEWIJK. ward sijn 882. 

hroar , Keiser KAREL de tjoJcke > uwz Heer. Dizze 

stelle ien leger tjinne Noarmannen (dy nu wer to 

wirk wieren ijn it hart fen Tjutschïdn to wocdjen,) 

onder it befel fen ARKDLPH , lofter soan fen KARLO- 

MAK , bi-oar fenne strak neamde LODEWIJK , in also 

mijg fenne Keiser. Onder dit folk -wieren folie 

Friezen. IJn 't eerst warden de Noarmannen 

slein, in jearm oerschot binnen de sted Haslou 

besletten. Neierhânz moast me har lijkewol de frye 

ôftocht toslean; in by dat foarfalliet GODTRIED, ien 

fen jearm Oonfierders, him to 't Kerstcndom oer- 

helje, in krijge do ien ÏYankene Px'insesse to wijf, 

in il Iiarlogdom Friesldn to 'n boaschjeft. — Oare 

schrieuwers litte it foarkomme , az ôf de bekearing 

fen GoDFRiED it bedingst wier, dear me de Noar-

( XXVIH ) 

mannen, dy nin diel habbe woeneoon sijn lot, de 

frye ôftocht onder tostoe. — To dat Hartogdom 

Frieslân nu beheare foarsijkerlik eak uwz Heitelân , 

dat trog dizze (so't biet bekeerde) barbacr, frcaslik, 

mar naet lang fordruwkt ward. Al gouw rekke er 

deiles meie Keiser, waeins Lânnen sijn oonhingjérs 

naet betjean litte koenen. Dizze liet him do mei 

forried uwtte foeten helpje, in, ôfschien GODFRIBDS 

stalke , SIEGFRIED him az erfgenamme drein hie in 

hier stán bâde woe, de Friezen forsleagcn him in 

887. fordreauwen him in sijn folk. 

Alleronrjuechlfirdigst in ontankber wier dit wei- 

schiussen fen it trouwe Frieslân oonne fordomlike 

"SSoarman, in mei rjueclrt lekje sels sæftsedige 

Schijdschrieuwers de Keiser heeglik hieroer. Mar 

jæ litte uwz mei ien opmerkje, hofolle pleagen hy 

deartrog oer sijn oare lânnen brocht in eak oer him 

sels. — De fordrirwkten in mishânnelen wez ït ien 

treast — nee! har leare, dy fordruwkje in mishân- 

nelje wolle, ien leer, dat eltz steatkindige onrjuecht- 

firdigheid ier œf let har sels straf jet!

( XXÏX ) 

Kirt dearnei fuwnen de Tjutschers goe, de 

Keiser jearm Kening, dy (nei't sommige foarjoegen) 

teikens fen onwijzens joeg, ôf to settjen, in sijn 

mijg ARKULPH , dear wy fen seid habbe, ijn sijn 

pleats to steljen; œf, lijkaz it eak foardrein wirdt, 888. 

ARKELPH twong, mei liolp fenne Keiser sijn trouw- 

leaze Lienmannen in Beampten, sijn ijuechtmietige 

Heer him sijn iroan ocrtojaen. IJn 't forfolg ward 

ARWULPH eak Keiser, neidat lijkewol KAREL eerst, 

fen macht in steat ontdien , ijn earmoed in illinde 

sijn iibbcn einge hie. 

5 14. 

Keiser ÁMULPH , de leste spruwt fen Kun, de 896. 

greate, dy de Keiserskroan fen it Westen dreag, 

rejeare tot oon sijn dea, dy trye jier letter foarfoel. 89a. 

Hy brocht, jitte foar sijn forheeging tot Keiser (ijn 

890 œf 891,) de Noormannen ien greate slag to,— 

nei 't me mient ijn it oard dear nu Leuven leit,— 

•wierhij de Friezen trog jearm strijdfirdigheid uwt-

( XXX ) 

mîntcn. — In doeken toonicl soe oppe selle pleats , 

great 900 jier dearnei, trogge neikomuielingen fen 

ien diel fen ARHULPH sijn onderdienen, Friezen in 

Ilollânners, in tot fordegening fen ien diel fen 

ARHULPH sijn Rijk, forny'd wirde ijnne heilige strijd 

tjin ien Folk, naet ijn namme, mar wol ijn wezzen 

lijkebarbaersch, lijke trouweleaz, raar naet so strijd- 

firdig az de Noarmannen. Sijker wier, de foarfallen 

fen lettere deagen binne faek naet oarz, az fornyin- 

gen, hette oarz wijsge, fen it jinge eer schijd iz. 

Om ijn Romen kroane to wirden, moast ARHULIH 

tly sted oerwaldigje, dear him de Friezen, bynarame 

dy beëasten it Flie, eak al wer mei to holpene. 

Hier kin it optinksel fen it ijnninimen fen Romen 

trogge Friezen onder KAREL de greate tijge best 

fen dinne komd wezze. 

S 15. 

899- ARNUWHS soan, LODEWIJK, il bern byneamd, 

folge him op in rejeare eak mar kjrte jierea. Mei

( XXXI ) 

îiini stoar ICAXEL de greate slachte ijn Tjutschïûii 

alheel uwt, in sont ward dat Kijk ien Tziesrijk , 

dear de ICeiserskroan fen it West oon forbirwn 

bleaivw. De eerste Foarst dy keazen ward op ried 

in nei de ôfstàn fen OTTO, Hartog fen Sassen, dy 

jæ eerst oonstelle woene, wier KOENRAAD, Hariog 

fen Frankenïân. Men het him KOEHKAAD de I 911- 

neamd , in hy rejeare (nei 't hiet to minsten) tot 

ijn 919. ICirts foar him koam (918) to forstearen 

RADBOUD, Bisschop fen Utrecht, jiette ien neikom- 

meling (wol me babbe) fenne leste Friesche Kening. 

Hy hie de sedel fen sijn Bisdom fen Utrecht nei 

Dimter forpleatsge, omdat de eerstneamde sted trogge 

Seenen æf oare Noarmaiinen foar ien diel forwoastge 

•wier, in jiette aloon trog har oerfallen ward. It îz 

wol nei to gean, dat FHesldn, oon Utrecht pealjende, 

by sokke foarfallen naet altijd fry rekke. 

S 16. 

919- 

KOEHRAAD I sijn opfolger wier HISDRIK, Hartog g36.

( XXXII ) 

fen Sassen, byneamd defuwgelfanger, in meerst al 

HniDBiK I. Hy rejeare 17 jier. 

"Wîjlens sijn rejearing ward, trog KAREL de 

ienfddige, Kening fen Frankrijk, it Graefschip 

liollân, dat mei oon it âde Frîesldn beheare hie, 

oon ien sijkere Graef DURK weischinst, æfto minsten 

dizze DÜRK. -ward az Graef oer dat oard trogge Kening 

ijn it eervelik besit dearfen befestige, in mei hún 

begint de wolbekinde eervopfolging fen it i e Graef- 

lijke Hollânsche Huwz. To dit Graefschip ward ien 

diet fen it tjinwirdig 2V' oard-Ilottân , tot oon Alk- 

maer to, rekkene to behearen, mar it iz naet allijke 

klear, liofîer it him eastwert uwtstrekke bet. Sijker 

iz it, dat Frieslân beëasten it Flie der naet to beheare 

923, koe, ïn dit iz uwz nu gènoag. lenige jieren letter 

krîjge DURK er jiette eak de tjerke fen Mgmond mei 

bar tobehear by, mar dit giet uwz Hjkemin oon, 

dear wy uwz, (so az seid iz,) allinne by it tjinwirdig 

Frieslân ophàde -wolle.' — IJntusschen, ôfschien de 

Kening fen Frankrijk it Graefschip oon DURK schinst 

hie, koam' it, trogge ôfstân æf oergong fen it âde

( XXXIJI ) 

Kuiiinkrîjk Lotharingen trog af fen KAKEL op 

HIKDRIX. , fo'rfolsous onder it Haedbcstjocr fen it 

Tjutsche Rijk. 

Un dizze beide oppe kant oonleikenc jieren, 927, 

fijntme wer spritsen fen ijnfallen fennc Deenen, 

tlear wy fen svtye soene, az 't naet Vt'ïer dat me 

beschreauwn fuwn, dat by dizze ijnfallen jank ien 

Noarman œf Deen hier benæfler bleanw. him 

kerstenje liet, in sijn slachte foartplantgc. So soa 

it, onder oare meer, west habbe niei ODO BOTKIA , 

dear iea dochter uwt it slachte fen CAMMIEGIIA , al ier 

uwt ïngelân oerkomd, to wijf krijge? in de stanifaer 

•vfard fen ien fenne foarneamsle Friesche slachten. 

Ondcrlusschcn binne der, dear dit foar ien forteltje 

hâde, in dy slachtsnatnme ófliedje fenne Friesche 

foarnamme BOTTE. 

§17. 

HiKDRiK. toam to forstearen, az er nei Itálien 

reisje woe omme Keiserslroan him oppe holle setje 

†††

{ XXXÏV ) 

to litten; want æfschien LODEWIJK it hem, KOEHRAÀD 

in HiMDMt ondere Tjutsche Keîsers rekkene wirde 

"va har sels foar ICeisers fen it West hâdene, in der 

eak nin oar wijlens jearm rejearing de ICeisernamme 

drein het, dogs -wier nin ien fen harren az Keiser 

kroanc wirden; in folgens it eerfrjuecht koam nei 

de dea fen LODEWIJK il bern, da Kciserskroan oon 

KA.REL de ienfâdige to , dear wy al az Kening fen 

Frankrijk fen spritsen habbe, in dy do de ienigste 

-wier uwtte greate KARELS bloed, de ienigste tominsten 

dy deaifoar erldnd ward. 

Q36- OTTO Ï , eak de greate neamd , folge sijn heit 

' Hianitnc op, in ward ijn 962 trogge Paus kroanc. 

De Dacnen, dy trog dizze sijn heit mei twang 

kerstene wieren, — dîzzc wijze fen oertjuwgjen 

blcauw j az ruc hier uwt .sjean kin, jictte al ijn 

bruwkme, — mar sont (dat feu scls sprekt) wer fen 

it Kerstcne geloave ôfîaUeiï wieren, warden trog OTTO, 

dy scls, krekt az HINDRIIC , nei Denemarken teag, 

wer betvnngiï. Mor sommigen fen har forlieten leare 

jearm heüelân, æf beschuwlen har ijn ontogouklijke

( XXXV ) 

liornen, az har oertojaen oonne freamdling. Dizze 

bleatiwen lijkaz jearm foarâders, fen ruwtenin roafjen 

libbjen, in it lijket wol dat jæ uwz oarden eak uu 

în den besijke habbe. Bynauimens sprekke nm 

Kronîjken fen ien oonfal op Esonssted, dat oonne 

rivier de ïtauwers (in also oonne eastlijke grillzen feu 

uwz Frieslári) laei, mar sont trogge see ijnswolge iz. 

Ja der binne dy habbe wolle, dat de Friezen ijn dy 

tijd it foarrjuecht forkrijge habbe soene, fen om uin 

oarsaek to 'n heerferd bean to wirden buwtte jearm 

ein lân, az mei jearm goetinken, om 't jæ so folie 

to better ijn steat wezze mochten jearm seeoeren tjimie 

roavers to forsijkerjen. Eak wieren de Keningen feu 

Deneviarken (dy nammekerstens ') der fier fen ôf 

jearm roaftjeake onderdienen naet to moek tobeginstig- 

jen, in har (az 't nead wier) ien honkpleats to wegerjen. 

§ 18. 

OTTO II koam ijn sijn heite pleats. Sijn onrestig 9^3- 

bestjoer doerre nin folie tjien jier. Wy fijne nact 

*†f†

( XXXVI ) 

læscbxcauwn dat er onderwijlcus Uier eat fen belang 

bard iz, 

i)83- Sijn opfolger wier siju soan OTTO III. Dizze 

I 002, 

rejeare byuci de liclî.e langer az sijn foargonger. 

IJn dizzc sija tijd liie men aï wer oerlest feime 

Noardsche roavers. Lijkewol schijnt it har, by jearm 

99'jia oonfallen o\> um Frîeslán iju 99a in folgcnde jieren, 

^ a naet onbijdig foarre wiju ginzen fo wezzca, dat me!) 

bynamme fosciirieuwt oon fjouwer helden uwt 

JouLSMislachte, dear-me de grccfstedea iju 't jier i3gi 

to Britsum, onfier Ljeauwerd, fen ontditzen habbe 

•wol, Ommers so sclirieuwe uwz Kronijken, dy 

doarby eak meldjs fen it sledtje Uwtgong, vracms 

oeroiieawsels ija æf by it tjinwirdige gea Bcltsum 3 

tussclien ljeauwerd in "Prenijer, to sijkjen wezze 

soüne. Sont dy tijd, to minsten sont it jier IOIO, 

scliijne dy ijnfallen ijn Friesldn opbâden to habben, 

lijkaz men der, ixei dat jier, eak ijnne neistlizzene, 

by âds onder Friesldn berekkene Lânsoarden, so 

folie az neat meer fen fornommcn het. IJn jearm 

plcats sille wy gouwernoag meie Hollansche Graven

( XXXVII ) 

to dwaen krye. ?fu hiene dy jielte de hànnen fol 

meie tjinwirdige Noard~Hollánners. 

§ 19- 

Do OTTO III forstoarn wier sonder soanen neî 

to litten, ward HIHDHIK, Hartog fen Beyeren (HIK- 

DRiK. II), dear twae in tv/eintig jier rejeare, toioou- 

'n Keiser foikoam. 

KoEKr.AAD iî, Hartog fen Frankenldn, folge 102/1io39mm 

op. 

IJn dizze sijn pleats koam sjjn soan, HISDBIK III, io3y- 

1036. 

dcar eak wer to sijn opfoiger hie sijn soan HIBDUIK 

IV, àj ion heale ieuw oppe troan siet. liükkig hy Ï o56~ 

1 to6dear 

ijnne foarige heale ieuw libbe mochte , in liim 

folblijdje koe ijnne rest, dy nu al gouw Frieslán 

vier onlflean soe. 

Want onderwijlens dat Paus GREGORHÎS \ll it 

bcwâd az gaestlik Oerhaed fenne Tjerke to 'n "wrâdsche 

macht oer bynei alheel de bekinde wrâd opteag, in sijn 

tyranijy in dy fen siju opfolgers so fest makke ? dat

( xxxvm ) 

nammers allinne de ó IFal fen so folie Folken, (az 

troggen naet to stoyten herfoarming u-wtwirke ward,) 

dy forwrichselje koe, mar (laesje!) naet alheel to 

grjuesseije; — onderwijlens dat deartrog it heele 

Tjutsche Rijk beriere in mei bloed in trienen oerstjolpe, 

ja oerstreame "ward, in de Keiser sels de djiepste in 

liijmelgrinvlijkste forhuiningen in pleagen trogwrottje 

moast, fijne wy az Graef fen Stearum , Eastergo 

in JVestergo sijkere EGBEBT formelde, waems heite, 

dear eak EGBERT hiet, Markgraef fen Sassen in oonne 

Keiser besibbe, nei alle schijn trog dizze al mei dy 

Graefschippen beschinst wirden "wier. 

De Friezen scliijoje eerst tjin hïm opstean to 

wezzen in him fordreauwn to habben, om 't me to 

! 07a. boek stelle fijnt, dat hy ijn 't jicr 1072 harren 

oonfallen in onder sijn macht brocht bet, in him dit 

ixogge Keiser naet k"\vaclk ofnomd iz. 

Dizze EGBEIIT nu miende eak rjuecht in oonspraek 

to habben op it Qrzieîschi]) ffloHdn, in oermits de Keiser 

dit forblieuwe liet oonne Bisschop fen Utrecht,— 

•waem er it dogs foarhiune eak juwn liie , — in 0011

( XXXIX ) 

GODEFAERD , Hartog fen Lotharingen, (GOVERT meie 

bochel,) dy, az buwnnaet ferme Utrechters, dear mei 

ien diel fen'oerwjaldige hie, in dear trogge Bisschop 

mei beliend wirden wier , keas EGBEIIT de sijde feime 

Kciser sijn fyenen, in soforoarsæke hy sels, dat HIKDRZE 

de foarschreauwne Graefschippen forbard fortïeare, 1057. 

in dat fen Slearum- allereerst oonne tjevke fen Utrecht 

weischinste. Do nu de liollânners, onder jearm, 

nei GOVERTS dea herstelle, Graef, DURK V, tjinnc 

opfolger fen foarseide Bisschop oarloggene, in diixe 

twongen om ôfstân to dwaen fen sijn Lânneii, — 

dear lijkewol (nei uwz ijnsichl) nammers mar dy 

lànnen mei miend -wirde koeneu, dy de Hollánsche 

Graven foarhinne besitten hicne in harren troggfi 

Bisschop ontwjaldige wieren, æf jiette betwistge 

warden, — woe Graef DÜRK it dear hinne habbe, 

dat eak ien diel fen Frieslân beëasten it Flie, 

't jiïige oon it Graefschip Stearum beheare , æf it 

foarmellige Graefschip fen EGBERT, oon him ôfstiea 

"wirden wier, in die de Friezen kondschip, dat ja: 

him az jearm Graef hildigje moasten, 't jinge jæ

( XL ) 

gled of wegeren, so dat er harren mei wapene macht 

op 't lijf koam. Dit schijnet de eerste oonfal west 

io habben, dcar dizze oarden fenne Hollânsche Graven 

to lyen hân habbe. Al jearm jerdcr oonfallen op 

I-riesldn sclujne allinne to Noard-Hollün beheare 10 

habbcn , in, schien sny neiuw'z bestek dcar nael by 

siil stean kinnc , moalte wy dogs oonmerkje , dat 

it hacsl so goed az sijker to tinken iz , dat uwz 

foarâders harren de belangen fenne Noard-Uoüänners 

steez oontein, in oon jearm strijd ijinne Holldnners 

(mar to moek) die] nomd habbe. De Noanl-ïlollâiiners 

wieren dogs fen âds óf oprjuechte onôfaerdo Friezen. 

Nua habbe jæ har -wollens deljuwn ondere Graef dy 

liim harren opdrong, in dizze trog jearm tjinstàn de 

hânnen fol to jacn , wier foar dizze oarden ien dia» 

fen great foardiel. Dearom sil der den eak meimig 

'Fries ondere Noard-Hollânsche strijders stean, in die) 

nomd habbe oonne faok roemfollc oerwinniagen dy 

jæ oppc Suii'd-Holldnners behellen.

( xu ) 

§ 20. 

It lok tjieno de wapens fenne Graef fen Holli'n; 

Slearum sels, howol it him trye wijten lang moedig 

fordegene , moast foar hira bokje, in roei gou-wens 

Vv'ard er trog it heelc Graefscliip hûmo az Heer erkutd. 

Dcar het er it foar dy tijd by blieuvre litten. Want 

it iz naet tinklik dat er it -weagc Let jjn ff ester~o 

in Eastergo to fallen, sonderhette schijn fen rjueclit; 

dan bie er ommers do Keiser sels oonfallen, dy nei 

't sclújnt dy Graefscliippen (æf dat Graefscliip, v;ant 

ijnne nei to formclden brief wirdc Eastergo in 

We&tergo to geare ién Graefscîiip neamd,) oon 

ËGBERT ófnomd, mar jiette oon hîm sels hâden, to 

minsten oon nimmen weischinst hie. 

Mar it stoe Keiser IIiKDRiK, dear ïen frjucnfemu: 

Bisschop fen Utrecht wier, in Graef DUBK nact ïya 

mocht, foarsijker nact oon, datDiiBK, al wier't mei 

rjuecht, Stearum ijn sijn macht hie. In, az wy 

tlea» jiette by betinke, dat by naet lang dearnei moi 

EGBERT befredige vrard, den bâde wy il er foar, âsú

( XLÏI ) 

it naet sondcr sijn rneiwitten in muwlk "wol mei 

sijn holp sciiijd iz, dat ECBERT it Graefschip Stearum 

wer oon DURK ontwjaldige het. Mar lijtz dearnei 

rekke EGBERT alwer mei sijn Oerheer deiles, ja stick 

liim sels neie Keiserskroan, in nu schinste HINDRIK 

1086.it Graefschip Eastergo in Westergo, by ien brief, 

dy jiette to lezzen is, eak al oonne Tjerke fen 

Utrecht. X)o stelle EGBERT hirn wer oon of 't him 

moeide, in so wist er ît to bestjoeren, dat it him 

mei gouwens werjuwn ward, tot it him jietreis 

EO8Ç) ofiiomd wirde moast, in weromjuwn ward oonne 

Tjerke. Dearop besitte de Bisschop alheel uvra 

tjinwirdig Friesldn, in belicnde dearmei, œf stelle 

der az sijn Stedhâder ijn oou sijkere ADEL FEH 

FRONEHBERG , dear, so 't er sels nin Fries wier, 

dogs ien Friescb. wijf hie, b. n. AHHA ,' CAMMIHGA- 

Heere fen Amelânz dochter , in also de Friezen 

hoppe ien oar oODgenacm west habbe sil. 

Nei it ôfstearen fen ËGEERT woe HINDJIK de 

Ijolihe, Graef fen Northeim, ày de lenige sister fen 

EGBERT, GEERTKUIDA to wijf hie, eerfgenaem hiete

( XLln ) 

fen sijn swæger dy sonder bern foarstoarn vfier, in 

op dizze gru\Yii j naettjinstcaïide de Keiser, rjueciit 

habbe oppe -BYiesche G-raefsc hippen. Hy foei har o on iio6* 

îjn IIO6J in bynamme eerst BriesTàn twisschcn de 

TVeser in de Meins } dat liy der eak onder berekkenc, 

mei bebolp fenne Graef ?QYI ît dear oon peaîjende 

Oîdenburg. Eerst hie er it lok mei 9 in drong sels 

oon ISforcien to trog- Mar dcar forwachtene him alle 

Friezen} trog it gemien gcfaer ijnne -wapens brocht, 

in hy -ward alleheel forslein, in forlear er it libben 

by. Dizze gîanzrijke oerwinning besorge de oerwinners 

ien heel torn rest in frede. 

S 21. 

It wier eak oudere rejearing feu Kciser HINDRIK 1096. 

IV, dat de eerste Irjuestocht, omrne sted JerusaJem 

in it græf fenne Silligmeitser oppe neifolgers fenne 

lear fen MAIIOMET (îjn 't gemien Turlcen byneamd) 

to foroerjen, ondernomd "wirden îz. Wy lezze ijn 

iivfz Kronijken, dat dear folie Friesche Edelen (in

( XLÎV ) 

also sijkerlik eak folie oare Friezen,) diel oon nimd 

habbe. Onder dîzze soene , sowol trog jearm dap- 

perheid , az trog jearm trouwe frjuensclnp, EELCO 

I.IAUCKAMA in FEIOO BOTKIA , in IGO GALAMA in 

UBBO HERMAKA uwtminte habbe. 

§ 22. 

1106- IIIKDRIK !"V wavd opfolge trog sijn soan, Hn- 

Diire V, dy

( XLV ) 

Slearum, dat seïd wirt oon GALAMA sîachte tobe- 

heard to habben, belettje; 't kin wezze, dat er it 

foar ien Gracflijk Domein, in foar ien diel fen 

Noard-Iioîlân hâden het; eak wol dat erreisteano 

•wollen het, dat er lam, az opfolger fen sijn heite, 

sleez eak az Graef fcn Etearum beschoage; muwlk 

die er it eak mar allinne uwt nocht oonne jacht. 

'De Edelman, clcar lüm op sijn rjueclit az Frye 

Fries beroap , forsette him naet allinne tjinne Graef, 

mar, az jæ maîkoarm hy tofal ijn it bosch ontmie- 

Icne j foei er lam oon in forv.'urv'n ïiim. De Graef 

doarst hier nin wraek oernimme, rnar joeg il scheel 

op onsijdigefen beide kanten keasenescbiedsrjuethters. 

Der besliet nin ôfdwaentle reden om oorme fierheid 

fen dit forhael to twijveljen; so lijket it xiwz lo 

minsten behádens beller ordiel to. 

5 23. 

LoTiiAMüs II, Hartog fen Sassen , bekleauiv 1125n38. 

forfolgens de Keiserstroan, in rejeare trettjieri jier.

( XLVI ) 

Hy makke ien nouwer frjuenschip meie Uoüdnners, 

trog dat erdebroar wier fenjearm Gra vinne-Wi d douw, 

in hie neat op meie Utrechtsche Bisschoppen. Dearom 

ontnoam er Frieslán oon it Bisdom, in schinste it 

oonne Hollânsche Graef DURK VI, dear sijn mijg 

wier. Mar dit schinssen betjuete Her ueat; DÜRK. 

koe naet ienreis de Noard-Holldnners betwmgje, 

folie minder dizze oarden oerweldigje. 

Onder dizze Keiserfornimt men de eerste beginsels 

fen dy lânfornieljende twisten tusschen de Friesche 

Edelen , dy sokke forbaesjende gefolgen foar dizze 

CÏ33. Provinsje ban habbe. — EDO EDES GEBERAMDA in 

Sicco ÜOTJWES GRATIWGA rekken ijn heftige twist 

mei sîjkere DOTJWE FEW HARKS. De beagmoedigens 

in hearssjocht fenne lestneamde schijne dcar de 

eerste oonlieding to juwn to habben, in it eersie 

gefolg der fen wier it formoardjen fen SIKKE sijn 

soan, dat DOUWE mei sijn ein dead, in dy fen sijn 

•wijf in bern betelje moast. Al gouw keazen de 

omlizzende Edelen foar de beide twistjende slachten 

in jearm oonhingers oer in wer party, in it djoere

( XLVH ) 

fijftien jier lang eer dat men de onienigheiten bylizze 

koe. Muwlk binne hieruwt wol de partyscliippeis 

fen letter tijd twisschen Schieringers in Fetlceapei's, 

dy wy ijn uwz twaede ôfdieling jearra fornieljende 

rollen spijljen sjean sille, in de ondcrgong fen it 

frye Frieslân bewirkjen, indyjV/z âds (nei 't uwz 

Kronijken sizze,) ijn Friesïdn bestean habbe, onlokkig 

foartspruwte. 

Wy habbe hieroer jiette hette to sizzen. 

Ho 't jæ oon dizze Dammen komd binne iz 

uaet sijlcer, in noch Fetkeapers, noch Schieringers 

schijne har ieu fest, œf foarôf bepeald stcafkindig 

wijt foarstellë" to habben. Folie fen de meerst 

beroemde (æf leare berofte) Edelen, dy oonfoarseide 

partyschippen dicl nomd habbe, behearden nu to de 

iene ? àen to de oare party. Dearom sille *wy fen 

dy twisten nin oare formcldje, az mei Frieslrfnz 

algemiene schijdnis (om it so reis to neamen) ijn 

forbàn steane, in de oare, sels de formaerde in op 

him sels belangrijke "DoTSik-oarlog mei stilswycn 

foarbygean. Dizze dogs, ôfschien uwz Kroniiken in

( XLVïïI 

óeliijdboeken mei it forliael fen dy beroeringen 

Irograingebinnc, behenre (nci'tuvra tinkt) namniers 

nuir thuwa ijnne bysoiiderc Ecliijdinssen fenne adelijkc 

Ffiesclie slachten, æf ijn dy ferme steddei). — 

jFoarders scbijne Je mcersjte Edelen ijn Eastergo 

I'eûceapers, ijn Tfestergo Schier'ngers west lo 

iiablien, tominsten folgens de fael formcldc Kronîjkcn, 

dy lijkewol folie to jamk dy bysondere deilisscliippen 

tusscîien eiîiLelangsjeakc in tv»isigierigc Ijânbesitters 

foardwaenc az meer algemiene twisten tusschen t-nae 

Iiacdpartyen, in dcar trog uwz eak wol reis nead- 

sælijesille, uwt brek oon better neirjuecïiten jcarin 

spoar (tjin uwz mîcniiig, (dy "wy betti;r achtje,) oou), 

ij» 't forfolg fen dizze tijdromle to betraepjeu. 

§ 24. 

Wy moate eak jiette twae oare dingen oonriere, 

Foareerst, dat er ondere rejearing fen LOTHAIUUS ijn 

de steatssteltenis fen Tjutschldn ien greate foroaring 

koain, dy lijkwol trog it jinge foarôf bard vrier

( XLIX ) 

njnenke lijtzen klear makke wier. Jiette foar Jat îî 

Keninkrijk Franlcrijk fen Tjulschlân ofsclioere 

wirden wier, — do jiette it heele Westersche feste 

Lâu onder îén Keiser hiet to stean, — wieren 

Hártogdommen in Graefschippen oarz naet az 

Steatsaemptén, dy trogge Keiser nei sijnbeljeauweu 

forjuwn warden. Nei hette lijdsforrinnen wierera 

dizze Hártogdommen in Graefeehippen beneficia, 

lienen, beneficiïete liengoeden wîrden, in nu wieren 

jæ, naet trog ien bysondere ijnstelling fenne Keiser, 

mar trog herkomste in wente eerflijïce lïenen foai 

jimmer wirden, in dit bleauwen jæ, howo! naet 

ijnne frouwlîjke lijn, in æfschien de Keiser har trog 

sijn rijksban ophef je koe. So ontstoe der twaesoartige 

Adel; de heegere, dy daelk ondere Keiser stoe, de 

ïeegere, ày onder Hartogen in Graven to stean koam. 

De Friesche Adel tochte lijkewol allinne onder Keisei 

to stean, — wierom jæ eak nin Hartogen œf Graven 

oer Friesldn kinne woe, — in den jiette naet iens 

az Lienmannen, mar allinne az steande onder sijti 

Opperheerschappij , lijkaz, in ïnei heel Friesldn, 

††††

(O 

Friesch Edelman wier op dy wijze neat leeger steat 

az Graef æf Hartog, in de oprjuechteFriesche Edelman 

"woe naet oarz az so neamd "wirde. 

Eak koara it nu foaral by de Adel ijn swang , 

de namme fen bar pleatsen æf stinzen oontonimmen, 

howol dit ijn Frieslân nea folie opgang makke het, 

dear de Adel har hier meerst ncamjc littcn het nei 

ien fen har eerste staemfaders , fen wacms foarnamme 

öien de alacbtsnanmie mekke. Hierby mcime neilezze 

het wy § 16 fen ODO BOTHIA seid habbe. 

Mei de macht fenne Adel noam eak it wolfearen 

fennc besteande stedden to, howol dit naet oerienkoam 

meie Adelijke belangen. De forneame oarsaeken 

wieren hierfen it fryforldearjen fen alle kinsteners in 

ambachtsljue , dat onder HIKDRIK. V pleats bàn hie , 

in it ontstean in oonfokjen fenne noag (tinkt uwz) 

oon uwz Lezzers bekinde Gilden. 

Treddens fijnet mea beschreauwn, dat ijune 

tijden fen LOTHAEIUS it Wetboek fenne Ilomeinscho 

Keiser JUSTIKIAKÜS wer to 'n rijgel foarre rjuechts- 

hânlingcn ija it Kijk ijnfiere ward ondere namme

(u) 

feu it Keiserlijke Rjuecht; Kjkewol om bruwit !o 

wirden by de âde Lânzrjuechten inWenten dy eltz 

Lân foar him sels hie. Eak hier sil also dit Keiserlijke 

Bjuecht fen dy tijd ôf jïlde habbe, in bruwkt wezze 

by de Leges JPrisionum, dear wy al fen spritsen 

habbe (§ 4), in de bysondere ijnsettingen fen tijd to 

tijd mekke trogge Frankene in Tjutsche Foarsten, 

dy hier bewâd in macht hiene. In al dizze wetten 

binne den eak so ijn kreft bleauwn omtrint oon it 

jier i25o to, dat ien tredde haedtijdperk ijnne 

schijdnis fen it Friesche Ejuecht uwtmakket, in wier 

wy also hier jiettereis op thuwa koniine siJIe. 2$VL 

fettje wy de ôf britsen dried fen it schijdforhacl wer op. 

§ 25. 

LOTÏIARIÜS II sijn opfolger wierKoENKAAD, Hartogiiaö- 

fen Frankenldn, æf KOESEAAD III. Dizze schinste 

Eastergo in Westergo wer oonne TJtrechtsche Tjerke.; 

mar it iz naet heel klear ijn ho fier dizze do az Wrâdsche • 

Macht fen dizze jefte gebruwk- makke kinnen het.

(ui) 

ÏE43' Wijlens de rejearing feu dizze Keiser, in wol 

(nei 't me mieüt) omtrint it jier n43 , teag ien heele 

iieap ijnwenners fen uwz tjinwirdige Nederldnnen, 

in dcar onder eak ien bulte Friezen, op forsijk fenne 

Graef fen Holstein, nei dy sijn Lânnenoonne Elbe, 

dear de Ohrodilen, ien soarte fen Wandalen, (ien 

ruwg in woast Folk,) doinelsuwt fordreauwn wieren. 

Mei ien liaest onljeauwlijke dapperheid wisten j;ie har 

tjin dizze, dy al gouw jearm âde wenpleatsen wer 

ijnnimme woene , fest to meitsen. Dear jæ allegeare 

de namme fen Friezen oonnomd, in muwlk eak 

•wol har mei jearm boeren forienige hiene (sjog § 10), 

holpen jæ also dy namme uwtbriedjen, dy him den 

nu fen Texel in de Noardsee oonne Eastsee to 

«wtstrekke, dear hy foarhinne oon dy kant trogge 

JVeser ijnsletten ward, sjog i e Tijdr. § i, bl. x. 

§ 26. 

ii §2- KOEHRAAD III ward opfolge trog sijn broarssoan 

ÏIQO. 

FREERK mei 'l read bird (Barharossa), æf FKEERK I.

( LUI ) 

Hy ivard schiedsman tusschen de Graef fen Boïlân 

in de Bisschop fen Utrecht, dy, bar beidegeare op 

Keiserlijke jeften beroppende, beidegeare Frieslân 

babbe vroene. — Jæ soene it ijn mienscbip besitte, 1166. 

in dear togeare ien Graef oonstelle om ijnne namme 

fen beidegeare to rejearjen. Mar æf dit wol so kojsid 

iz, iz alwer onsijker; de Friezen joegen ho langer 

ho minder omme besluwten fenne Keisers, dy oarweïs 

de hànnen lo fol hiene om har folie mei harren op 

to hâden. In dy har ijnne hân bringen woe, moast 

it meerstal mei 't swird ondernimme. Lijkeivoî 

erkinnen jæ de Keiser jiette altijd foar jearm Heer, 

betellen him nu in den jearm schatting (Jiuwslage 

nieten), in noamen iju nead to him jearm toflecht. 

OpdizzetîjdfijnetmenijnneKroïiijken oonteikene^ 

dat, trog it meer in meer ijn forlal kommen fen it 

stedje Vwtgong, dat de Noarmannen foarhiime so 

faek piondere hiene (sjog § 18), FrentjerXo 'n sted 

forheege wezze soe. Om dizze selle tijd lezzet men 1190. 

eak foar 't eerst fcnne sted Ljeauwerd. Mar sommigen 

wolje dat dy al ijn 11^9 me i namme bekind west

( LIV ) 

liaUbe soe, dogs ijn jearm bewijs Hieuwt icn 

'tjuesterens oer, dy wy naet opkleare kinne. De 

stedden Boahert, Drljlst, Sleat, Warkum in 

Hijnlippen lijkje ader, Harns in Snits jonger to 

wezzen. Mar Stearum in Dochum binne sijkerlijk 

de âdste ijn dizze oarden mei Esonssted in Wartena, 

wierfen it eerste nu alheel trog it wetter ijnswolge 

ïz, it leste foar ien diel, dear ijn it gea fen dy 

namme der jieite het fen oerbleauwn iz; om fen oare 

stedden, dear 't uwz it bestean twijvelachtig fen 

tolijket, to swyen. Eak binne der om in by dizze 

tijd folie fenne forneamste Abtdyen in Kleasters hier 

to lân stichle, æf oonsjeanlijker in machtiger wirden; 

lijkaz de Abtdy æf it IUeaster Luinjetjerh (1157), dat 

tirt dearnei it tjinwirdig eilàn it Flie ijn eindom 

forkrijge , in trog it graven fen ien græft, om dat 

fen it tjinwirdig eilân 2"«?- Schelling ôfioscliiedjen, 

il eerst oonlieding juwn babbe soe to it formearjen 

fen dizze eilânnen, it trogbrekken fen it seewetter, 

Jn it ontstcan fenne tjin-mirdige Swvdersee, foaral 

trog dat jæ it foarbijld joegen dat folie oaren al

(LV) 

gouw ncifolgen. Einling begoenen de Edelen do eai 

dy sterke Stinsen to bouwjen, dear foarfolgens so 

folïe illinde oer it omlizzene lân u-wt forspraet iz. 

Groustins fijnt men bynamme beschreauwn, dat 

bouwd iz trog SIWERD SYRTEMA. 

§ 27. 

FREEKK I hie to sijn opfolger sijn soanHiKDRïK i tgo- 

1198, 

VI, dear mar 8 jier rejeare. Nu sille wy de Friezen 

harren onder it beliear fen ien Hollânner deljaen sjean. 

To witten: de Graef fen îloïlân, DURK "VII, 

iju ijpenlijke twist rekke mei sijn broar , "WILLEH, 

•wist dizze leste hlm de ginst in de wapens fcnne 

Noard-Holiánners to besorgjen. Dit behoaft uwz 

naet wonder to lijkjen: want jæ hieteneltzom wolkom, 

dy tjinne Graef fen ïloïldn fjuechtje woe. Mar do 

de beide broaren, troggit tusschensprekken fenne 

Bisschop fen Utrecht, wer meienoar klear rekken, 

in WILLEM, dear dogs jearn earne rejearje woe, in 

znuwlk dearom allinne mar ruwsje soclit IUBJ Easierga

( ) 

in Westergo to Hen krijge (so 't hiete) fen DCRK , 

Ü96. in dearop nei Friesldn teag, firwn er de Friezen 

ijn oarlog mei ien sijkere HINDRIK. DE KRAAN , Graef 

fenne Kuinder, dear ien feste stinsop jearm grinsen 

bouwe hie, in har dearuwt mei ruwten, roaven in 

barnen aloon pleage. Az jæ nu eak boppedat jiette 

tjinne Hoïldnner in Utrechter foar hâde moasten, 

wer soe it den hinne ? Oonne oare kant lijke har 

WILLEMS uwtslel mooito, har tjîn HINDRIK oontoïïeren. 

Hy wier ien dappere held, in hie tjinneHollânsclie 

Graef oarlogge; dear hiene jæ him eak ljeauwci" 

ora. Jcs noamen him den az jearm Heer oon, 

(dear koe de Keiser eak, so 't de saeken do stoene, 

ncat tjin habbe,) in al daclk mochten jæ harren 

foriiuwgje ijn 't forjeien fen HIKDRIK. in't oerwinncn 

fen sîju lân. WILLEM bleauw eak ijn sija nye 

hearschîppy, naettjinsteande dat er ijn 12o3 , nei 

Hollân teag, om sijn broar , dy forstoarn "wier, 

optofolgjen, to waems Gravehoed sijn rjuecht naet 

to ontkinnen wier, ho belleienswirdig deartrog eak 

u98.it lot ward fen sijn nicht AnA4 Sijn boasch mgi

( Lvn ) 

ALEIDE , dochter fenne Graef fen Gelder, wier, to 

foaren, to Stearum mei greate pracht foltein "wircîeii. 

Men mei oonnimme, dat de Bisschop fen 

Utrecht, BALDEWIJN, do hy DDRK. in WILLEM wrer 

byenoar brocht, in WILLEM ijn 'tbesit fen Friesldn 

stelle, de lestneamde (op gruwn fenne uwtspraek fen 

Keiser FREERK. I,) eak az sijn Liensinanoonseag, in 

forwachte dat er sijn diel habbe soe ijnne opbringst 

kn Friesldn. Men mei eak foaronderstclje, dat dcarfen 

mar ien lijtz bijtje (muwlk nin bijt) ijn sijn ponge 

komd iz, in dat dearom BALDEWIJH sijn opfolgci', 

DÜBK. VAK DER ARE, sels nei Friesldn reisge, om ien 

bea to dwaen, in hette jild byenoar to bringen, 

dat er do krekt tijge brek wier. Dit stoe WILLEM 

naet oon, in er hie so 'n bijtjo ontsjog foar de 

gaestlike Fader, dat er him ijn it Kleaster fen S. 

Odulphus to Stearum mei wapeno macht op 't lijf 

koam, in op sijn slot to Eastersee, dat er tjirme 

oonfallen fen HIHDRIK DE KRAAH bouwe hie, opsleat, 

lenige Gaestliken eapg foarre Hijmmels wraek oer 

dizae dicd, makkes dat er 't ontkoam, ia dearop

( tVIII ) 

makke WILLEM ien forbuwn mei sijn schoanfaer, 

OTTO , Gracf fen Gelder, in sijn broar DURK , in 

beoarlogge mei harren de Bisschop. Beidegeare hiene 

jæ ien haet oonne Bisschop, dear tjin jearm sin to 

ây steat forheege wier. Foaral koe Graef DCRK dit 

naet forkropje, dear, sp lang az de stoel leeg stean 

hie, it Sticht beheare hie, in dat wol jearn langer 

dien habbe woe. — Alle Officies (seit it sprekwird) 

binne smoarrig ! — Mar OTTO in DURK moasten al 

gouw wer bylizze meie Bisschop, om 't jæ trog 

HINDRIK, Hartog fen Brabdn, dear mei him ijn 't 

forbuwn stoe, finsen norad warden. Mei Wiixra 

Î2OI'|. rekke de oarlog eerst oon 'n ein trog ien fordraeg, 

dat Friesldn belangjende, lijkernoag delkoam op it 

jiiige Keiser FREERK feststelle hie. Men fîjnt der ijn, 

dat az der sommes nin Graef, dear mei oerienkomste 

ferme Bisschop in de Graef fen îlollân nei Frieslân 

seind wîrde moast 5 dearbinne gong, de ijnkomsten 

fenit Graefschiprispewirdemoastentrogge Ofgeseinten 

fen beidegoare op gemiene kosten. In dit sil neî 

't schijnt oon WILLEMS dea to so neikomd wezze,

( ux) 

in muwlk jiette dearnei; want æfschien der binne, 

dy miene, dat er sijn soan OTTO hier az sijn Stedhâder 

oonstelle habbe soe , binne der redens om dit naet 

az wîerheid oontonimmen. 

WILLEM forstoar ijn 1222, in wy sillc strak 1222« 

sjean, dat sijn soan, FLORIS IV, hini, eak ijn Friesldn, 

to minsten ijn ien diel dearfen, opfolge. 

§ 28. 

Neie dead fen Keiser HINDIUK, in jiette wijlensi 198- 

de onmondiglieid fen sijn soan FREERK. , forkeas ién 

diel fenne Tjutsche Foarstcn HIEDRIK. sijn broar, 

PHILIPPUS, Hartog fen Swalen, to Keiser, it oare 

OTTO IV, soan fen HIHDRÏK, Hartog fen Sassen, 

byneamd de lieuw. De eerste ward mei goirwens 1208. 

formoard , mar dearmei wier de oarlog, om dizze 

duwbele Keiserkar ijn Tjutschlân ontstean, naet uwt. 

Unne pleats fen PHILIPPUS koam de foarmelde FREERK 

to foarschijn, briek de macht fen OTTO , in folge 1212. 

hini, by sijn dead , oppe sedel op.

(LX) 

Un dizze tijd sil wierschijnlik bard wezze it 

oon fierwei de meerste fen uwz Lezzcrs bekinde 

Foarfal meie rijke widdouwfrouw to Stearum, dat 

(folgens uwz Kronijken) oonlicding joeg to it ontstean 

fenne sànpleat æf druwgte jiette it f rouwesan neamd, 

wiertrog de keapenschip fen dy eertijds so bloeiende 

in machtige sted njucnke lijtzen formindere, in 

eiiilings lijkernoag alheel forroon. Az er hette 

•wierheid ijn dit forhael iz, (in soe der naet ? iz de 

gniwn fen sokken soarte fen oerlieuweringen naet 

altijd ien saek dy ijn wierheid bard iz ?) den soe 

men der uwt ôfliedje meie, dat domek de Suwdersee 

al hette meer az ien binnelânscb mar Flevo wier, 

mar dat de Noardsee, trog it forwijdjen fen de 

iijtze Fliestream har al meer daelk meie formijgschippe 

"weagen forienge, in Noard-Hoïlàn al meer in meer 

fen Frieslán ôfscbaet hie. Mei it forgreatjen fenne 

nu formearde Suwdersee in it graven fen græften 

awtte Middelsee, •— dy njuenle lijlzen trog 

oonslijkjen forlijtze, — om wetter to slijtjen , lân 

îo meitsen, in keapenschippen maklijkei- bipnelânz

( LXI ) 

fenne iene pleats neie oare to forseinen, begoe dizze 

Middehee al meer dnrwg to wirden, inditmekke, 

dat de bloei fen Ljeauwerd oonsjcanlik tonoam. In 

so koam uwz Lân al neier in neier oon sijn tjiirairdigc 

steat, dear de beide wolbekinde wetterfloeden fen 1164 

{deSi. Julianaas~floed)'m 1170 [deAïlerhelgen-floed') 

naet ien bijlje to meiwirke habbe sille. Sjog foarders 

§ 26 in i e Tijdr., § 1, s. x. 

Uwz Kronijken beschrieuwe uwz nu eak heel 

krekt de klean fen uwz foarâders, dy der (nei't jæ 

sizze) lijkeraoag uwtseagen az dy fen jearm heitett 

in moaren (foar so fier men wiste). Men fijnt der 

ôfbijldingen fen by WIBSEMITÏS in TJBBO EMMIUS, in 

dat jæ jiette lang hiernei ijnne selle steat bleauwu 

binne, behâdens ien bijtje wijzegingen, folgen 

fenne nocht oon foroaren, dy alle schepsels, in 

bynammens de minschen ijnplante iz, dit kinme 

sjeanuwt schilderstikken, dear uimmcn oon twîjveljet 

œf jæ echt binne. De Schrieuwer fen dit oersicht 

besit ien lijtz schilderstikjen dat neischildere iz Dei 

ien greater oprjuecht Friesch buwzhâdings-tafriel;

( LXn ) 

«ei alle schijn tnrt it ein fen dizze twaede tijdromte, 

in de klean dy dear op uwtteikene binne, komme 

lijkernoag oerien meie ôfbijldsels by WIMSEMIES in 

EMMIUS, ja kinne sels wol tjieuje to 'n forklearing 

fenne tjuesterheitcn dy dcar ijn binne. 

E2i6. IJn dizze tijd wier it eak dat ien sijkere OLIVIER, 

dear him Schoïaster fen Keulen neamde, de Friezen 

ijn 't gemien opwekke om diel to nimraen oon ien 

tocht nei 't Heilige tân. Sijn preekjen lijket goe 

gefolg bân to habben. Nei 't jæ eerst ï)n Spaenjen 

tjinne Saracenen fochten îndy oerwonnen hiene, 

beteanden de Friezen jearm moed foaral by it 

ï2i8. bestoarmjen fenne sted Damiate, dy dearnei eafc 

1219. ijnnimd ward. 

§• 29. 

1218- Freeslijke wetterfloeden plægen ijn 't begin fenne 

rejearing fen Keiser FREEBK II dizze frochtbere oarden, 

Dy besijkingen wieren der fen âds al west, mar nu 

folgen der sân, de iene hirder az de oare, so kirt

( LXÎII ) 

Heienoar, dat it lijke az of God jearm alleheel 

uwtfeîe woe. De eerste iz bekind óndere lamme 12iç;. 

fen S. Marcellus-floed. Ien twaede folge him ien 1220. 

jier letter, do me de gefolgen fenne eerste, ijtensbrck, 

greate djoertme, in onfrochtberheid fenne lánnen 

jietteoeral onderfuwn. Ien tredde oerstreaming makke 1221. 

de illînde jiette greater. De ijnwenners koenen de 

besteande dijken, dy foarhinne al min onderhâden 

warden, in nu tijge bescheadge in trogbritsen wieren, 

aaet meer meitsje, in so laei den it heele lân foar 

't seewetter bleat, dat op S. Lamhertus dei fen it 

selle jier foar de fierdc reis opkoam, in sijrt oonfaîlen 

trye jieren neienoar fornyde. Dear bleauw it jitte naet ^'^^-j 

1224. 

byj lijtz dearnei belibbe men al wer nye oerstreamingen» I22â 

De leste foaral seag men oon azieu twaede sondfloed. ÏSSO, 

Hy bedobbe Esonssted, in makke Wartena to 'n 

dorp; sjog § i§. 

Der binnc lijkewol dy habbewolle, datter naet 

so folie floeden, az wy opsomme habbe, westbinne, 

in dat men licht wol ien in dyselle floed op forschaete 

jieren, eikereis az ien nye, opteikene het, dit kin

( LXIV ) 

eak wol wier wezze, mar de haedsaek blieuwt er 

tlyselle om. 

Naettjinsteande dizze besîjkingen tijze men oppen 

tîjoer oppe oerstreamde beâm ijnenoar om, az æft 

men oon sîjn lyen trog weagen in stoarmen naet 

genoag hie! 

• aa4< Ondevtusschen preeke Maester OLIV:ER wer de 

trj uesfoart, in de Keiser, in Paus HOHORIÜS III, 

Ï226. Echreauwen sels brieven oonne Friezen om har to 

de soneamde heilige strijd oontofjoerjen. Brek in 

•wanhoap habbe ïnuwlk wol de meersten fen it 

gveate ootatol dat him mei it krjues teikcnje liet, 

flearto oerheile 5 dat al meer to tinssen iz; om 't 

oppe floed feu 1224 i en hirde lange winter folge, 

mei ion nye djoertme, in greate stearte onder it 

bijtjen fie dat jiette oerbleauwn wier. 

1229. Trye jieren letter fljnt men eak schreauwn fen 

dokken freeslijken heil, dear daelk nei ien greate 

sinnefortjuestering fallen wier, dat dear minschen 

by omkomd wezze soene, bynamme de Edelljue 

SIXTUS BOTNIA mei sijn wijf, — DOÜWB GALAMA, in

( LXV ) 

i'oLKE TATKAMA. Dit sil -wol ien twiere onwaersfieag 

west babbe mei greate wijn- in heil-stoarm. 

Uil it jicr dearoon ward de Graef fen Hollân, ia3öj 

FLORIS IV, trog dy fen Westergo, to Frentjer sa, 

Lansbeer ijnhiidge. Fen dy fen Eastergo fijntme 

dearby neat bescbreauwn. IJn dat selle jier koam 

eak de Bisschop fen Utrecht hier ijn 't lân. Hy 

wier alheel ijn onstjoer meie Drintlien? in wist, 

so ijn dit az ijn 't folgende jier, de Friezen toiaSi. 

belezzen, dat jæ him tjin dizze fyenen bystoenen. 

Lijkaz altijd warden jœ harren dapper, mar 't gong 

naet altijd foarre wijn. Einling neadsaeke de algeiniene 

iliinde in ien oare oarlog (tjinne Stadingers, dear 

wy so daelk oer sprekke moate) beide partyen om 1233. 

de wapens del to lizzen. It jier dearoon koam Graef ia34« 

Ftoms toforstearen, in dearmei noam nu de Holïânsche 

beerschappy oer de Friezen (nei 't schijnt) ien ein. 

Hieroer strak jiettereis. 

†††††

( IXVÏ ) 

S so. 

Wy kinne uact alheel aiei slilswycn foarbygean, 

dat men ijn dizze deagen foar 't eerst uwtcïruwklijk 

lezzet feu feenen in torfgraven ijn dizze Provinsje, 

bynammens om 't jier I23o, do de "Wâdljue om 

in"by Bakhefeen oonsjcanlike fecnlànnen oon SIARDUS ; 

Abtfen 'tKleaster Maryengaarde, oonbeane om foar 

't Kleaster to forgrayen. Dizze Wâdljue hieiie also 

do al kinde fen dat vfirk. lijkaz to rjuecht oonmerke 

•wirt, in der wirt eak fen spritsen ijn ien sijkerc 

brief, reitsende it Bisdom fen Utrecht, fen it jier 

:ÏÏI3, doz meer as ien ieuw jerder. ÏJntwisschcn 

scîújnt dizze kinst ijn dy deagen jiette lang naet 

algenûen "west to habben. De Abt toniinsten kerde 

it de moeite wirdig, sels op dit oonbod nei Bakhefeen 

to tjean, in dear ien nyc Kapel, dy ar Maryenhoj 

doape, to stiften, linklijk na«t allinne mei ien 

Goadstjienstïg eagwijt, mar cak om tigter bye hân 

to wezzen in sijn nye eindommen dear sels onder 

it eag to habben.

( Lxvn ) 

Men fijnt foarders ijune schijduis fen dizze l;j(! 1234. 

îen krjueslocht tjinne Stadingers optcikcne. Dizzts 

stoenen onder it bewâd fenne Bisschop fen Bremen, 

Menen har, trog ketterye (iiei 't me seit,) dy sijn 

ongenade oppe hals lielle, in moasten dcarom hette 

straffe habbe! Eak oon dizzekrjuestocht — (want tjinne 

Stadingers ward, lijkegoe az tjinne Turken, ijn 

namme fenne Goadstjienst, ijn Goads ein naiiime, 

de oarlog preeke in befellen,) — eak 0011 dizze 

krjuestocht noamen de Friezen diel. Sommige wirde 

5Jn uwz Kronijken hy namme neanid. 

Dear moat do ijn dizze oarden al ien tijge bulte 

folk wenne habbe, om 't me naet merkje kin, 

dat er oon ijnbeme ljue brek west iz, naettjinsteande 

de tuwzenen, dy ijnne wetterfloeden in de dearuwt 

ibartsprivwte rampen omkommo wieren, in de oare 

tuwzenen, dy trog so folie, haest Hjktijdîge, oarloggen, 

bynammens trogge tochten nei Palestina, weinomd 

wezze moate. In it diel nimmen fenne ijnwenners fen 

dit iiwz tjinwirdig heitelân oon al dy oarloggen iz dogs 

wisseruoag, æfschien den eak de Noard-Hoîlànners,

( Lxvni ) 

de Grinzers, de tjinwirdige East-Friezen, ja jiette 

oare meer eastwert wennende stacmmen, in (by 

freamde,) eak de Suwd-ïlollánners in de ijnwenners 

fen 't Stijl, ondere namme fen Friezen ijnne 

Schijdboeken fen dy ieuwen miend wirde. 

Jiette îïioate wy opteikenje, dat de Friezen ijn 

dizze tijd begônne binne jearm greavcn mei stîenene 

sarken to dekjen , om 't der hini domels ijn Fnesldn, 

bynamme ijn Eastergo in it dearoon grinzend diel 

fenne ijn letter üjd soneamde Sânwâden, so 'n 

great bulte wolven in oar roafdjierte opháde, dat 

de lijken ijnne greavcn dear naet meer sijker wieren. 

§ 31. 

Wy habbe ijn § 29 5pritsen fenne dead fen 

Graef FLORIS IV, dear naet foîlc meer az de bleate 

namme fen Heer fen Frieüân lijket hân to habbeö, 

in fen waems forrjuechtingen bier to lân neat seïd 

wirt. Men lezt, dat er, al mooi gouw nei siju 

ijnhiïdgjen to Frentjer (sjogfoarschr. jj), jjnnc nijd

( LX1X ) 

in liaet fenne Friezen forfoel, sodat er forfolgens 

nea wer ijn jearm lân -werom komine doaren het, 

raar op hokkcr wijze æf -wiertrog het men forjitten 

uwz nouwkeurig mei to dieljen; allinne seit men 

dat er sijn macht bopperjuecht socht u-wltobriedjen 

in him naet hâde oonne bedingsten fen sijn ijnhildiging. 

Hy ward opfolge trog sijn soan WIXLEM II. Dizze 

•ward trog Paus IKKOCEETIUS IV, dear, krekt az 

sijn foargonger, it naet hie op Keisev FREERK II, az 

Tjinkeiser opsmijteij,in forkoarn lo Roomsch-Kening,— 1227. 

dat wol egentlik sizze, to bestimde opfolger fenne 

Keiser, raar dizzc namme wird eakwol juwn oonne 

Keisers, so lang az de Paus harren de kroan jiette 

naet opsot hie. ODI nu dizze Keningskroan foaiijeapig 

ijn Tjutschïân oppe holle to kryen, moast er de 

sted Aken , dear de kroanforsiersels bewarre warden, 

mar dy oppe hân fen FREERK wier, oerweldigje, in 1348" 

dit lokke him foarneamlik trogge bystan fenne 

Friezen, dy trogge Paus to sijn belang oerhelle 

warden; want IHSOCEHTIUS joeg al dy jinge, dy har 

to 'n tocht nei 't Helge Làn forbuwn hiene, — in

( LXX ) 

tukken wieven der ie» heelc bult, — fiy dearfen» 

onder bytingst dat jæ ijnne Kening sijn tjienst gorigeu. 

To beleaning foar jcarm bewijzge tjiensten joeg' 

WlLLEM har dy brief, dear 't wy ijn § 5 oer 

spritsen habbe, in laei barren also sijkcrlijk ien 

greate forplichting op. Dogs woe 't him naet lokje 

fen har az Graef æf Heer erkînne to wirden, 

iiowol hy dear al middels to ijn 't •wirk stelle, 

in dear muwlk jiette folie meer foar ijnne weer 

•west babbe soe, az naet, krekt do er neî Rome 

tjean woe om fenne Paus kroane to wirden, mar 

jiette eerst de W'est-Friezen (Noard-Hollánners), dy 

ïa56.ijin him opstien wieren, betwingje soe, de dcad, 

dy segs jier jerder sijn foarneamste fyan, Keiser 

FREERK Iï, weinomd hie, him eak, trog jearm 

hânnen, oer 't mat ïcomd wier in forslein liie. 

Frieslcn wier ondcrwîjlens wer, twae jier 

neienoar , ijn 1248 ienreis , in ijn 1249 twaereis, 

trog •wetterfloeden pleage wirden, dy gedièltljjk trog 

pest onder minschen in biesten, gedieltlijk trog 

ciare oonstelslccnde sjeakten foljte warden.

( I.XXI ) 

In dearmei oon 't besluwt fenue eerste ôfdieüng 

feu dizze twaede tijdromte tokommende, soon« 

•wy jiette oere wijze f en behear, de wetten, de 

gaesllijkheid, de feal, inoarhette, sprckke moate, 

az wy deavfcar ijn dit Jierboekjen «in pleats brek 

hiencn, mar om 't dat so iz, sille wy dit ijn ien 

tohceke op dizze eerste ê/dieling fenne twaede 

tijdromte op ien oar jier folge litle.

FORSCHAET 

HUM IN ONRIJM.

HERTE-WINSCH 

*»S&#l!W Truch masters wtforkoreu,"

(i) 

Sa tankje ik aec an rum forliciigci 

Mijn siilig jot up eerde . 

Bat ik as Kersten-minsch dio deugd 

Fan nlders , masters , leerde. 

Dat ik int alda Frecsna-land, 

Der eeiis dit Kijk iim-fette, 

Mijn bakermat an vidse fand, 

Än seet up Moders-schettc. 

Ik tank Jo, God, dat ik rundum 

TJm mi raag slaen mine agen: 

's Nachts seen dio monc an 't stera-dum, 

An 's deis den sunne-wagen. 

And hot al scheens nog d' serd' be-fet, 

Trucli Jo fooi' ws geschopea; 

Up dat ws herte der-up lett', 

And up jon truw bliv' hopca»

(5 ) 

ïk tank Jo, dat 'k in middel-stand, 

Ner rijk ncr erm geboren, 

Neen' kroon' to torschjen heb, mit schand 

Sa faken mi forloren. 

Hit jcld, wa immer der-îia snakk', 

.ïeft soms foor rest an frede, 

Een Iraus-fol twist and ungemak, 

An maest-al (juade sertcn. 

And Hebbe-naet geet al-to-Iiand, 

Al schojend, gripend, schraven, 

Fant eene int oore huus eflt land, 

An stelt 'n oors gud as raven. 

Hu restig sleept tli middel-stand , 

Maest hecle laîige nachten! 

Wer frees, ner sorg sint him bekand ; 

Neen ited het hi to waohtcn,

(6) 

Dit kapet men foor gud noch gold . 

Koch foor neen' •wraldcs-wcerdc: 

Doch dit ist, der ikt maest fan hold . 

Ast beste gud np eerde. 

Iet' mi dat lok , o God , ford-an, 

Lijk ast dus-fier Jo lustte ! 

Mijn lot, der 'k seîv' naet steera kan.,, 

• Besteere Jo to beste! 

Ik -winschje and bid fan Jo, o Heer, 

Bi 't kliwen miner jeeien, 

Alleime needdrift, naet ne meer. 

Hot scholde ik oors begeeren? 

'*ii*

(?) 

Dit i'ijuikc:, Sana foor di'o f'est (ex icmporJ) scîireweUj 

foesteet foort g mulste deel wt woordeu fan dio i3 ie eiva, 

der ik Iioefcsivived and forschiHced heb na wse gegcn- 

wirdige liiaxieei'", rfd 'tir.L' as rui gnd-siuchte» Sa is der 

al den jór bi KÜÏ jôor; heer ?it j '/j - neen.; lieer s?fôjz = 

slaen, enz. Hia hildeu feej fan da inkelo yocalen, soms 

wol to kostalan dio bcgripelikheid. Dit ne niwgat \fi 

îjaet natol^je, Hla ychreweîi dt'ch êc \vol eens joo? =• 

neen - stavu, lijken sa wi mi dwfne, Meer heb ii.ni» 

ajaet to sidsriu 

Middelburgdeu ir Julü I83Ï, 

E,. !•: P K. E M A.

1T HEIDÉ^BLOMKE. 

SJBÏ IEN AX,BtfIWs 

JtSlommen, dij roeke, dij mooij binn' fcn kleur, 

Pronkje ijn it tuuntje fen uus Eksteur. 

Rosen dij roeke nuwer ijn 't roon. 

Heide k†oept weij, îeit tjep oppe groon. 

Tulpen eak stann' der sa read az f j oer : 

Rea fenjelieren fen ATZE-boer : 

Goudene rein jiette oon stekken boon: 

Heide kroept -wei), leit tjep oppe groos.

(9) 

Wijt Ie kamcllcn sianne ijn 't roonom; 

Tjep ijnne slcat is ien goeze-blom: 

Eat pompe-bledden blom je sa scîiooia: 

Heide troept weij , leit tjep oppe grooii, 

Mar goudene rein mat stekken ha: 

Wîjtte kamellen dij stjonke sa: 

Rosen habbe ien bult' stijlkels oon; 

Heide kroept weij, leit tjep oppe groon. 

Goeze-Hom, pompen, blomje der swiet, 

Mar binne se efkes nomne uut it wiet. 

Gou is har libben tjin 't eijn dan roon. 

Heide kroept •weij , leit tjep oppe groor. 

ïuipke-ljeaf! gou is it dien meij dijn rea: 

Rea fenjelîerke! gou biste dea. 

Heide, dat blomke, net Hinkend, mar sehoon, 

Heide kroept weij, leit tjep oppe groon,

(10) 

Habbe y> coijt wol to Burgurn, west ? 

Habbe j' ooijt v.'ol op dij heide west? 

"Kcül in lîij romte, keal ijn it roon, 

sli'úif;, dij stiet (lei'j ijcp oppe gToou° 

San is 't, dat der op dîj romle leit; 

't Is neen •woestijn' 1 '' sa as domenij seît. 

ïât 'da de heide bloiBm't der îjn 't roon» 

BHide, dij vv'eij kroept, tjep oppa groou. 

J») .-.iile wüi sisse: Ho d«ale komt de joiîg kenrl 

der hi) om op sijn Friesch to rijmen? Mar dat sil ik 

jou gou sisse. Ik biu ien Fries fen heit to oarre-heit, 

ten inera to beppe, in soe ik dan uus memme-taal foar- 

iitle ? To meur, as ik to ieu rjuechte Fricaînne it wurd 

öab? Ik vfoc ljfaver!

(11) 

Mar sil jo freegje: Ho dijvekater hab jo it hân . 

dat jo mij der fcn allerhanne soorten fen blommen be~ 

giime to foartellen ? Hark ris! Der binne folie soorten 

feu blommen, is 't net wier ? Mar feu al dy blommen 

bùnie der ien ïieele buite , dij uet as ijn ien tijge fette 

groon foart komme wojle: der binne cak, dij gou dien 

liabbe: in nog oory, dij net tjin rein in wijn kmne. 

Sokke blommen binne precies allijk az dij frjuenen, dij 

wol oonkomme, in mooij in swiet prate kinne, as der 

nog sînue-schijn oonne hijmmel fen uus lok is; mar dij 

ir gou op oafgeane, as der mar ien sijkje oou de lofl is, 

It heide-blomke is tuus ijn ien beste groon , mar it 

is eak tuus oppe Burgummer-hsiàe. In hierijn is it 

allijk as it Friesche karakter, dat eak rjuecht in sljuecht 

foartlibbet efen as it heide-blomke, in sa -wol ijn ien fette 

as ijn ien sângroon foartkomme wol. 

Als jo dit lexze, tins dan oon jou ftjuen, 

H. L. VAK AI/TENA„

01NE H O A P. 

fj oldied'ge HOAP! ick moat fen dy reys sjonge, 

Bijn roram' reys mvttuwttje ijn mijn liet: 

Du bist' it duwkbel wird; want âde' in jonge 

. In heege' in leeg' stiest' by ijn jearm' fortriet. 

Âz aîles nwz tjin-strijbbeît oppe wrade 5 

Az alles uwz ontsinck't, ontfljuocht, 

Den List' in stijppe', dear vry uwz jiette' oan hâde, 

In sclioarre, dy «wz hádt de holle rjuecht. 

Dear 'z niromen, dy, ijn tjin-spoeds twîerre-fleâgen , 

By folk' æf lijts naet fjielt ijn 't hert. 

Elts gijuerckeste' oan mey dijn twae frjuenlijcke' eâgen; 

Foar elts bistu in tjiiu-jeft tjinue smerL

( 13 } 

Trog dj- blieuwt alles rjuecUt in ijiuie iuwgeii; 

Op dy drieuTTt alles oppe wrâd; 

Mey ày wit eïts him w:y sijn pack to buwgei»:

( 14) 

Du stiest' hiiB by, as deâd sîjn ktâcken sjialekel, 

In hy ijn eângsime' om huîp in uwt-komst roft, 

A! bruwz't in raez't de sea feil tjin-spoed bjueslcr, 

Dijn mijlde stimme' oer-roft dy pleâg': 

AI iz 't foar-uwt eack jiett' so malle tjuester, 

In strieï feu dy strijll't lijck-wol jiette' it eâg. 

Du biste' in Ijeacht, dat oer-al glanz't in gloarret, 

Salm dear, wier 't sinn'-ljeacht nummer kaem. 

Dat kreftig salm trog stien in yerzen boarret, 

In naern' foar ftuyt't, foar moerre, doar noch daem. 

Mar, ljeave HOAP ! az 'k alle lôck in seyne, 

Trog dy oer' heele wrâd forspraet, 

Op-neâmje schoe, wier fuwn ick den it eyne* 

Nee 't foei to lang, ick fiiwn 't jnîjn libbea naet. 

't Iz noâg, du biste', ijn libbjen in ijn stearren, 

It anker, dear uwz schip oan leyt: 

Wa dy forstiet, sürt salm him iju 't fordearren, 

Wa dy behâdt, het Ijeacht ijnn' tjiiesterheyt'.

( 15 ) 

"Hy sjogt de deâd sijn frjuencn liier fcrslijniirîj... 

ïa eâg't herr' ney de bijmmel ney. 

Wier hy herr' yens by GOAD koiqfi weer 'o {\\inim 

lu Avachtet so wol-treâstege op dy dcy. 

Dy deâg't - hy fielt op 't îest sijn uwre kommai; 

Nu hâdstu liim it eâg op GOAD, 

So stercke, steart hy rest'lijck, sonder schroniruen; 

Want hy forwacht't in better sïllig lot. 

Woldied'ge HoAr! elts moat doz fen dy sjouge, 

Dijn romm' forbrieddje troch sijn liet: 

Du biste' it duwbbel wird; want âde' in joïjge 

In heege' in leeg' stiest' by ijn jeavm' fortriet. 

WW» 

R. WIKDSMA.

1>AT WIER TROFFEN. 

J3ïaet folie j ierrea forlijnne -yvenne er iju yen dorp 

fen uw Lân yen meniste Preker, yen seftsedig mar eack 

gnap xnan* I)y liie æfter sijn Imwz yen Kjts hoaffce, 

"werijn yen greate Brusselsche parrebeam stoe. Dizze 

beam wier alle maeytijden so wijt fen blommen az yen 

lecten, in siet ijnne neysimmer stijf fol parrcn, dogs 

foar jæ rijp wierne, recken jæ er de yene æf oare nacht 

ôf, a.% æf jæ er 6f fleyn wïerïie, lijck a« dat wol reys 

meer giet. 

Yens kaem Domeny reys op yen juwntîjd to huw*, 

so let az er oarz al to koay laey, om it hy yen sijcke sister 

besîjke biet Az hy ouw nog reys œfkes æfter hnwz geaa 

aioast, œag er onder sijn parrebeam yea lantearue steun, 

in foart derop ïiarcLe er yen stijn uwtte bsaai, sïïïesáês

( 17) 

» Moat ick jæ er allegearre ôfploaytsje, heyt, æf ïnoatle 

i> dcar eack liette 0011 sîtten blieu-vre?" - » Ick woe er 

» wolgraeg nog yen bijtje oon hâde," sey Domeny. In 

dearmey foei er yen uwtte beam; it Ijeacht rccke wey in 

uwa frjucn koe ijn it forfolg sijn parren sa lm opîjtte* 

ï 

DE BYLEEFDE JONGE. 

J. D. Â. 

Jen boerejonge, dy trog sijn heyt in mem oog al 

icn goede opfiedïng krijgge, in ien bijtje beleeftlieyt leerd 

hie, mar oars dea ienfadig wier, koam e' ris ijnne sted, 

in seag ien pappegaai ijn ien koer for ien iepen finster sitteii. 

Hy koe 'im naet sæd sjean oon dat mooije djierke. Ds 

pappegaai, dy hjir sijn noclit fen krijgge, sey: nWaîmoaf 

jou hawwe?" De jonge schrikte dienig, hy noam sijn hoeá 

îjnne bannen, in ijn't hinne gean sei er: » Nim it xny 

naet kwælk, mijn heer! dat ik jou soa oongappe, ik 

miende dat jou ien fuwggel 'wierae. 1 ' 

K. H,

E A R M O E D. 

(lES EARM 'WIJF MEI IEN BEEK OME BAMI 

PRAAT MEI IEN HEER.) 

(Ii Wijf.) 

«i a loaiens! 't Sil nooit misse, oaf rijke lie 

Pijnn' de iene oaf de oore oarsaak, dij it die, 

Dat de eanncn her illinde -wirdig binn'. 

Iz 't loaiens, bid ik jou , dij meitsje kin, 

Dat ik oaf kade, oaf hiette, koortsen krij ? 

Dat 't suchtig sin fenn' sieken him belij 

Mei 'n stik droeg brea in 'n droege ierappel-miei? 

Iz 't loaiens, dij de dagen-hier, so schriel, 

So lijtz jiett' makket, dat jae 't naat kinn' jaan, 

"Wat de earme' her groeiend' needdruft het fen dwaan?

(19) 

Joed foar seis jier lette eak op mijn boosk-dei 

De klok, in wat men fen mijn foarlân sei, 

Ik hie nei goede rie mar hiel nin ear. 

'k Hie fremden tjienne, in wiste it nooit, mijn heerï 

Wat 't wier, dat men ijn 't spijn nin miei meer foon: 

In sonder tinken slepte ik restig, soon, 

De nachten trog. Foar sneins hie 'k ien mooi jak , 

In az de kraemer kaam, koe 'k uut sijn pak 

'n Nij lint mij keapje. Mijn man nou, dij -wier 

Ien tjildig feint, dij mooi wat fen sijn hier 

Oergearre hie. 'n Horlogie in jiette ir bij 

'n Pear sulv'ren gaspen mei pronkklean hie !iij: 

Sneins in hjealdeis wier ir ijn 't gea nin ien 

So mooi oonklaaid. Do binn' wij trouwen gien., 

Wij kriggen bern, mijn heer! mar needdruft kleanw, 

Wijlst uus foartjienst op 't best it selde bïeaiwv. 

De sulv'ren gaspen gongen daalkjes wei, 

In it horlogie gong her efternei: 

In do de sneinse klean îjri ien deis-kleed 

Wieme oafbroekt, kaam nin nîj wer ijn her stesd. 

Mei mij — |o sjogg' mij bier ijn foddeu stean!

(20) 

ïz dit neat oors az wol foartjicnne lean : 

Want az dit nij-trouwd pear bin ik sels ijn 

Mijn oendergong mei opset ron, stoakbliju, 

Mar de earme-steat — 

[De heer.) 

(II wijf.) 

Ja 't fait her swier: In dogs jouwt de earme-steat 

Juust wat uus kin ijn 't libben hàde, oors neat. 

len mooi uutsjog! az men ijn kreft jiette iz, 

Altijd to bodjen in, az ik dij mis, 

IJn de áderdom nei 't earem-hoes; op 't lest 

len kiste uut schalen fen it dorp op 't best; 

In mei ien feeg de lijtze klok wat let 

Op uus begraffenisse, in 't iz beret. 

ïi dit jou bern ? — 

(De heer.) 

{It wijf.) 

Ja -wol, mijn heer! In wier hij klaaid ia schien , 

TJus lieer sijn lijtze jonker, ho opdien, 

Soe dan foav 't æg neat moaier.- ir uutsiean. 

Dizz' tiane fodtjes, dij \ bim kin oontjean,

(21) 

Litt' nou wol oongenaam de simmer-wijn 

Trog gat in schoer. Mar fait de winter ijn, 

Dan knijpt it mij trog 't herte, az ik sjog op 

Dizae earme, næk'ne in bleate, lijtze pop. 

'k Hab trije boetten him. God mei dit kwea 

Oon mij foarjaan .' 'k winsk jamk, och wiern' jae dae! 

îu dat 'k her ijn de kisle lizzen sæg! 

Nei it Ingelsk fen SOUTHEW. Foarfrieske trog 

R. POSTHUMUS. 

SOE DAT WIER WEZZE? 

» Jut et iz de wrâd nuw oorz az doe 'k ien jonge wier." 

Sei Leffert tjin sijn mijg; - » it waer iz folie kader. 

ii lek bin nuw santig..." » Het! - binne y al santig jicr?" 

si Ja, manP' - sei Leffert, - » in mijn mem iz nog al ader, 

J. G. v, B,

DE OPBJUECHTE FRIES. 

JLFy Fransche klean in narregrillen 

Fier boppe lânz-menearen kert, 

Dy jimmer sjogt trog freamde brillen, 

Be tael forhuynt fen memmeschertt'; 

Eak hy, dy frjuene rie neat bruwket, 

Dy -weanwit-foll' nea giet oerbek , 

Dy stjuwgge foar m'n wierheyd duwket 

Al wier sijn dwaen eak nog sa gek; 

Dy al het uwllânz is forachtjet 

In oare folk'ne rom forkirt,

(23) 

Mey spijllaeyts fóar eyn greatheyd pkchtjetf 

Dy is de Friesche namme onwird, — 

Mar dy uwz affears bijld neyfoïgjet3 

Dy, oan sijn heytelân forknoat, 

Kin frsamde thauwerdranken swolgjet, 

Mar libbjet foar sijn gruwn in God; 

Dy ijn sijn litten, dvraen in tinssen 

Nin twierre æf wank]e wierhoan 1 lijkk't, 

Dy trog nin kuwppers list wird fiuzen, 

Foar snuwen noch foar drijggen wijkk't^ 

Dy, as in fijnne uwz gruwn belaegjei, 

Lijts-achtjet libben in forlies, 

Mar moed-great him it lân uwtraegjet, 

Dy is in sieege oprjuechte Fries. 

T. P, TRESLING.

OAN UWZ .. 

L I J T Z E J O N G E , 

a% er ien- healjier âd wirden wier, 

Jwjeave, Kjtze, mûet'le jouge , 

Bemljc, swiete ïiijmmelsjeft', 

Gortste op Ijeave memme scherte ? 

Doddest' ijn dijn -widze sæft? 

Iiîjpest' uwt dijn waerme teknen ? 

Gloerkest" nei dijn môlkespijnu' ? 

Swolgt dijn mamke hijmmels-wietheid 

tlwt dijn loddereagjes ijn?

' ( 25 ) 

jouwt dy tuwzen ljeafde pâtkes , 

Wirdt jæ nooit fen 't berntje sæd?- 

ïijeave, moet'le, lijtze jonge, 

Och! dijn heite sjocht dy net ï 

Heite wrot't op fiere wcagen 

IJn ien fremd onnoflik làn, 

Fier fen Friesche greide in fiimeu , 

Op ien heidefjild ijn 't sân. 

Kruwd in lead to minskcdeyen 

Oarz het heart ei 1 selsum fen °7 

't Grouwe brom jen op it kealsfel 

Wekk't him uwle sliep , mijn beru S 

Euwg in "woast in vrijld iz 't libben, 

Dcar dijn heit nou ijn forkeart, 

Flokjen , swarrai, beeren , hjealgjeu 

Ier in let iz 't het er heart. 

Och! sijn lierte lang't nei huwz to, 

Lang't nei memke, lang't nei dy , 

Nei dijn lacitskes, nei dijn pâtjes, 

Nei dijn berncbortjery !

(26) 

Seisres kijppe it folie uioautje 

Mei sijri bliere troanje uwz oan, 

Sont ik 't eevste libbenssijkje 

IJnblijd havke fen mijn soan. 

Het ien freugde, het ien eangste, 

Het ien sorgen, het ien nocht, 

Heste by dijn blijde kotnste, 

Boike, my de huwz ijn brocht! 

Kijker, tocht my, wier der nearnc 

Oppe heele wijde wrâd. 

Mar de kiearens fenne loksina' 

Makk' my eanger foavc schâd. 

Biddjend tankk' ik, taensjend bea ik 

Foar in om mijn -wijf in bern , 

't Sillig lot aet uwt to sprekkeu 

Fen Goads ljeafde oer ray besekern. 

In dat lok dat mocht bedye, 

't Eerste jier roan hcal foarby. 

Sjonge -wol ik, ijnbly sjonge, 

Juwchje, al bin ik fier fen dy.

(27) 

Ljeave jcmge , hijmmelsjefte , 

Pân fen Ljeafde in echte trouw, 

Groei' in dy', in /win ijn kreften, 

Wez uw?, freugde steez ar. nuus 

Wird ien hoask , ien frjufnilik nuiisLt;} 

"Weak in mijld by oar Ijue sniert: 

Sluwt foar 't kjermen nea dijn earen, 

Foar it lyeu uea dijn hert. 

"Wird, God jouw 't! al het de iiainme , 

Dy 'k dy joeg, my winskjeu doclit; 

Nea raoat oareheil liini ôchamje, 

Az er op sijn benisberu sjocht. 

Eerlijk, trouw ijn iiânle in wânle, 

Nooit net los, net -wïf fen sin, 

Froed fon seden, frjuen fen wierheid. 

Sijkje ijn flaeyen nin gewin, 

Ä7, ien gik dy ijnne "wei rint, 

Lit by tijds dijn tosten sjean. 

Prijzje ien preallianz om sijn goud net. 

Wird ien tijge Fries mijn bera»

(28) 

Wird nin aep fen fremde fratzen, 

Ker de fremdling net to frjuen; 

Better, nei uvfz aders seden , 

Hette kâd lijkje, az to gîeaun. 

Jouw dy net ijn bijzjen, plachtjen, 

Jietemin ijn f juechtery ; 

Eïeè bring't lok in s-wiet forblyen, 

Twist in scheel fler't ijnne ly. 

't Ruwg in woast soldatelibben 

Wirde nea dijn lot, mijn bern; 

Werz fen twang binn' Frisoos soanen ; 

Dear 'z de fryheid gled forlern! 

Boalewirk ix 't lainskedeyen; 

Slaven sleare op foarstne biet; 

Frye mannen tjeane allinne 

Foar eîn huwz in hoaf to strijd. 

Az de fryheid vrirdt bedrijge, 

Az it jildt ein huwz in bird , 

Ban iz frede bemske ïafFens , 

Dan iz 't tijd foar 't warjend swird. 

Dan mei Him de kampstrijd weage

(29) 

Dy it âl az Haed rejeart, 

Dy de goeden nea beschamjet, 

Ho de boaze wrokt in beert, 

Ljeave, lijtze, moet'le jonges 

O! mijn hert het langst nei dy, 

Nei dijn laekjes , nci dijn paetkes , 

Nei dijn bernebortjery. 

Bin ik fier fen dy, mijn boike, 

Heite hert iz jimmer t' hu-wz, 

By mijn hoap, de treast fen memke, 

God! de stijpp' iens fen mijn ham, 

Steensel, 5 n Noard-Brabdn, 

•21 Julij I83I. 

*t& 

A. T E L TIN G.

DE FRIESNE-TEAL. 

Kom, Griek! rom Romer! op jon teal; 

ïorhef har kreft, hai- melodye; 

Sjong fen har rijckdom, deugd in preal: 

lek EBey lieuwst Friesne-klancken lye. 

lek wol de drift, dy ijn my siedt, 

ÏJn eynne Friesne teanen stille. 

Wez, Sjongster! wez. my nuw ta wille! 

Poar Frieslanz teal klinck't jiett' mijn lied, 

Kom', frye bern fea Priso's team! 

Wol nuw mey my jon teanen minge, 

Az twijgen fen de âd Friesne beam, 

Dy jern uwz gruwn har eaffers bringe.

(31) 

Kom! toye vry mey blomme-preal 

It âter , dat fen wyroock flammet; 

It âter, dat nin Fries him schammet ; 

It âter fen uwz Frïesne-teal. 

De Friesne-teal, mijn hert sa wird, 

Iz, sont har eansigt foar my blierde, 

Aî klinckt jae 't weanwijz bret ta liird, 

Foar my de schienste teal op yerde. 

Het. teal baeuwt bet de klancken ney ? 

Het teal sljuerckt sefter ijn it minnen? 

Miell't 't f jield uwz moyer foarre sinnen ? 

Eaf fiert uwz bet fenne yerde wey ? 

Wy heare it suwzjend gonzjen seft 

Fen kloecke bykes oppe heyde, 

In 't wrickend -wrinzgjen, meer mey kreft, 

Fen 't moedig hijnzer ijnne weyde. 

In - eaft wy 't fuwgelt, jong in âd; 

Har -vvijldzang sahne quedeii hcare, -

( 32 ) ' 

Sa ljcafPlijck. klincket «m ijnne earen 

't Tjucr'-ljuerck-tjilp-tjoyt'ren ijn it wâd. 

Wy sjogge stille streamen geau 

Fen kleare beeckjes in riviere, 

Dy, bleack'rend, kabb'ljend, lanz har bean, 

Sa sljuerck-seft rinne, in stream » sluwp - sliere. 

In 't klotzen bonz't mra ijn it ear 

Fen wijt bcscliomme -wetter-weagen, 

Dy rest'leaz tjin uwz dijeken fleagen, 

Mey ruwzjend bruwzjen, keer op keer. 

In alles druwckt forbasing uwt, 

Az oer ien groat, fovheven wonder, 

Az 't rornmeljende tonger - luwd. 

Dat gromm'ljend bromm't, in stiet, in onder 

De gniwn dróant, in oer 't rurwiet boarst, 

Un Friesne-klancken -wirt berhelle: 

't 1% den eaft elck de slaggen telle , 

In amper amme helje doarst»

(33 ) 

Sa baeuwt uwz teal de klancken ney, 

Nog nea oon slaefne-regels bivwne, 

Smijt ban in juwck in kluwsters wey : 

Frj az natuwr, ta yder stuwne. - 

In swiet in seftkes klinckt bar teau, 

Jæ sljuerckt sa ljeaff'lijck oerre miette, 

Az kuwzkes minne-pijltjes sjiette 

Un 't Friesne hert op Frieslânz beni. 

i) Mijn Fyllis iz mijn lust in freugd , 

» Mijn ai, mijn heagste vrinsch op yej'dts. 

» Och! dat dit teanbijld fenue deugd 

)) My mey har gojje laeyts oonblierdc ! 

» lek v^înschje , het îck winsclijc kin , 

» Ta njue in Tville fen mijn famke, 

i) Sa onschildfol az 't jonge lamke, 

i) In mooy az 't eanscliijn fenne min. 

» Woî, bolle wijntjes ! seft fen Iuwá , 

» IJn Fjllis tu-vvntje ijeafF'Kjck djoeye! 

S

( M ) 

si Az iiiuùere streykje lauz ii krawj , 

•/:• In scUiiiise blosickes , dy der ùloeyc ! 

ji ïa streal mey geurekus, scfl in mijld ; 

i.' I}y j' uwt jasruîjn iu rozon v.'aeye , 

>, Wîjlsl dî:t joa Tvjuwckjes har omaeye , 

(35 ) 

Ljucnt jonge Damon, 't herte vruwn 

Trog schiene Fyliis eag-oongîjuerckjen, 

Wa heai'de ea uiinno-teantjes sljuerckjen 

IJn sefter teal, de wâd ijn ''t ruwn ? 

Sa Præsteresse oonne âter-stien, 

Dy Venus mey har glanz bestricllct; 

Hat se eack de schienste ferw' ta lien 

Foar ijder, dy natuwr uwz miellet. - 

Mar nuw tijss't de oerfioed me ijnne wor. 

Het sil ick bier ta foarbijld stelle ? - 

Mar werta soe 'k mijn geast eack quelle 't 

't Iz alles mooy ijn dizze ker. 

Loyts mar lio seft cïc tjuest're' nacJit 

Der -weydrieuwt op sijn feale wjucken, 

In pleats mackt foarrc dage-pracht, 

Dy 't fjield op ny wer dogt ontluckeu. 

Loyts 't scbijm'rjen oonne a'/.ureu tranz 

Fen d' heeî ontwecke, nucht'reu hijromel. 

* 3

(36) 

Loyts ho 't al djoeyt ijn freugd-gewijmmel, 

By de eerste goune sinne glanz. 

Sjug ho de bleaekerende mar 

Fen sulver-blancke fisckjes kriellet, 

Dy 't siune-ljeaclit ropt ijnne war, 

In foar it eag op ny besiellet. 

Sjug 't eintje, dat ijn 't wetter sljuerckt, 

In roeyck't, in spat, in klinsg't in duwckelt, 

Wijïs 't ljuerckje rijst in daelt in wjuctek, 

In ijnne heagte tjuerre-ljuerc-kt. 

Sjug ho him 't dertne rier formeyts't,, 

Op eynne -wijz,', mey hip in Ijeappen, 

In sjug al 't djear, nuw eaek. ontweytst, 

Bedaeu-we, frissche gerskes teppen. 

Sjug oeral libben, wille , tier 

Hn wetter , loft , ijn bosch in f jielden, 

Dy sinne-strielen strack bemielden 

Mey gloarre-glanzen, heyn in fier.

(37) 

Hear nuw 't gekweack, 'tgesljuerck, "'t gekîinsc 

It: koeckoeck ! grijtto! kijvijt! roppen, 

't Getjilp, 't gebleat, 't gebolt, 't ge\frinsch3 

ft dav'rjend seyne- in sigte-kloppen. 

Hear nuw oeral it klock-gebom; 

Hear 't kraeyen fenne wack're hoanae: 

ïn siz eaf alles de ycre moarnne 

Net klear jou oonwijst ijn 't ruwn om. 

Sa jouwt uwz teal foar ijder diel 

Uwz ferwe om klear în fiks ta mieflen , 

In gloed, om elck natuwr-tafriel 

Mey geast in libben ta besiellen. 

Mar stout, forheven iz har fal, 

Az 't luwd fen heage, breede -weagen, 

Az se uwz fol greatme stelt foar eageo 

De Schepper fen it gansch hielal. 

Kom tjuwg dit nuw, mijn swacke tean! 

Wol trogge heagste wolcken klieuwe !

(38) 

Lit nuw jon luwd foarre Alinagts trean 

IJn suy're hijmmel-ether drïcuvre! 

Tjuwg nuw de kreft fen Frieslanz-teal 

Iln 't heage heylig geast forhef jen! 

Bat elck nuw, htcwerjend, besefje 

Har earne-flegt in stoute preal! 

Sjong, Sjongster! sjong des Heeren lof, 

Dy boppa yerdsche-sfercn trcanet, 

Mey ljeacht llim klaeyt ijn 't Hijmmeîhof, 

Mey stieiTen 't heylig Haed Him kreanet; 

Waems foet op sinne-weagen giet; 

Waems stap trog ijder eafgruwn trillet; 

Dy oon ien neat~ de wrâddefa tillet, 

in mey ieu -span 't hielal oermiet. 

Dy schvieuwt mey blixems lanze loft. 

In spreekt uwt sweang're tonger-wolcken, 

Waems eagwinck de 3'erde schodjen dogt 

Ta ijn har alder-djiepste kokken.

C "" ) 

Dy, inkel •wollende , alles schoep ; 

Op wacms befel, az wjuckte "wijnen, 

It wriem'ljend wiciinke in serafijnen , 

Ia yerde in sinne it neat uwtstoep. 

Sjong, Sjongster! mey ien heyl'ge ril; 

Dy tuwzen jier iz az ieu stuwne; 

Dy sjugt het wier iz...... wczze siî , 

Oon yerdsche tijd noch ruwmte buwce. 

J}j y as ê:h'.7,e yerd neE Bieer besûst ? 

In aliijd, iz in Hieuwt de scï'e, 

Eafscliien eack sinn'- by sinnc-stelle 

In raolck-wey ijn it neat forgiet. 

Mar swy, mijn Sjongster! 't iz genog. 

Fol kreft in majesteyt in heegtme, 

Klieuwt eack uwz teal de vrolckcn trog, 

In fîert uwz wey feime yerdsche Ieegtmc 

Trog sinnc-sferen- ijn it ljeacht, 

Dat fen Gods heylig eansicht blinciet s

(40) 

Wer salm it Ingele-eag foar pincket, 

In dat de cherub need fordreagt. 

Sa glanzrijck blinck't uwz Friesne-teai; 

A% 't Ijeacht fen sinnen in fen stierren; 

Sa gîoart har rijckdom , deugd in preal, 

Az dyamant ijn famne-hiercn. 

Kom Ijeafje dea, ho langs ho meer, 

De teal, o Fries! der vry op boagjc ! 

Wol fry in bly dizz' teal beschoagje! 

De scliienste teal foar 't Friesene-ear. 

3. a. VAK BLOM,

IJ B E L IN J E L K E , 

SET BE BOOSK OF SE IJS, 

JLI»ear ried in gaap faam fen Suwâde ne'i steel; 

Jæ wie ris opstreakke sa tjep in sa gled; 

Jæ waaide in jæ swaaide sa flink oer it wijd, 

In ried. mar mei alle de fammen om strijd; 

ïæ wie sa fornimstig, sa prot in sa wijs, 

In seag nei nin redens; in seag nei nin ijs ; 

Jæ glied er mar hinne , in tocht nearne net om, 

It hertje dat wie har sa nommel in rom. 

In kamen har fammen te miette op har wei, 

Den roop se fen fieren al, dei fammen, dei!

( 42 ) 

Mar feinten dear lijkke se neat mei op 't schik , 

Dy joeg se op it moist ris in frjuenlike knik. 

Sa dreauw se foar 't wijntje de Langemeer dtl, 

Mar jeni! het ward se doo bjustere kei, 

It i-oon har sa kâd in sa schril trogge Ijea, 

Joe worde sa "«vijt as de Laerïijkc-dca. 

Jas taast' nei har hals in jæ schrilde der feu, 

In goelde: dear haw ik mijn kroantje forlern; 

Dat kroaatje , dat krijgge ik feil oarre te jouw, 

Dat leit op it ijs, in het moeit my dat nouw! 

Jee swinkte werom , nei Suwâdc \rer ta, 

In socht om dat kroantje, in se dijgere sa, 

Jee scîirepte in jæ snuufde tjin de eastewijn op, 

In poeste as in man mei it kin op it krop. 

Dear dreairwke fen fieren in feintje har oon, 

't Wier JELKE de Burgommer Bysitters soon, 

Dy roop al, "wel Honke, hoe rijdste sa hird ? 

Ei fanke, kom stân wat, in sprek ris in wird.

(43 ) 

Mijn kroantje t sa kriet se, dat hav» - ik forlern, 

Dcar ried ik sa om , in dear soe ik uei sjea. 

Dijn kroantje ? dat is al neî Altenborg ta, 

Dat wijt ik, dat schil de kastlein dear wol ha. 

Hoe baastou sa nuwer fen Altenborg, juw ? 

•Ta, haw dou de gik mar mei simpele lieuw. 

Och faam , ik haw sijker de gik net mei dy. 

Lis op mar, ik sis dy, in rijd ris mei my. 

Lis op raar dijn hân s kom , lis op mar om noelil. 

Dcar rieden se hinne as in focrjcl tfy fljochl, 

It hjcarren in sjen wie har omtrint forlern. 

De holle dy gonze in dy socze der fen. 

In krekt as in laam ijnne finne wc! clogt, 

Sa sprongen se oer dijkjes in ronfels nut nocht, 

In kamen se fammen in feintea neiby , 

Dy swaaiden se in swongen se as liejipen forby, 

In, holo, dear havm'e wy Allenbnrg nou, 

Sn roop er in kraste ris dat it sa stoawj

(44) 

Kom OEBLE , jaan nou ris wat brandewijn, frjuen, 

Wy ha 1 dogs ijn lang fen dijn soopkes net preauwn. 

1'u OEBLE dy schonk har in glæske-fol ijn, 

In JELKE dy moese er it kroantje by ijn. 

Haboes nou jong fanke, kom hririg my ris ta. 

In rijder dy swit, komt in dripke wol ta! 

Jæ foon ijn it glæske har kroantje werom; 

Het ward it dat fanke doe noflik in romï 

It brochte har sinnen alheel wer ijn 't stjoer, 

Jæ flyde har smoekjes by 't knappende fjoer. 

Dou bijsfeint, sei sy doe, het heste my hân, 

ïn werom, sis, brogste my net ijn 't forstân ? 

Hie 'k nou mar mijn strinkje mei gitten eak wer, 

Den hie ik mijn winsch in den hie ik mijn ker. 

Nou seag se sa frjuenlik, sa noflik, sa blier, 

ïn teag doe ris tîjge mei TELKE te bier, 

Jæ hoolle in jæ luustre in jæ hie him sa ljeaf, 

In klammre om him hinne as de bân owme.scheaft

(45) 

Wel IJBEL, sei JELKE, is 't dy dearom te dwaan, 

Den rijde wy mar nei de Lieauwerster baan. 

Jæ moasten nog eerst oppe Froaskepolle oon, 

Dear smakket in minsch boerekoffij sa schoon, 

Jæ rieden nei sted, in jæ koften ien string, 

In rieden nei hoes ta, in «ut is it ding. 

Want IJBEL in JELKE dat vvard der in span, 

Jæ socht om in kroantje in jæ foon in tjep man= 

ToLLEKs fen fieren neifolge. 

E. HALBERTSMA,

ADE LJEAFDE MOASTJET NAET. 

(HORATHIS nej'folge.) 

WIJTZE. 

o lang 'k oon dy trog Ijaufde wier forbuwn', 

In 'k oppc vrrâd nin tjepper freester fuwn, 

Nin oar jong tzicrl dijn muwltje paetje doarst, 

Wier ick so rijck , ja ï-ijcter az uwz Foarst, 

HOATSKE. 

So lang aïtu nin Ijeaver liieste az my, 

ick boppa SWOPK. de foarkar hie by dy. 

Da wier nin faem so bjuester ijn har schik, 

Um Grietmans wijv wier naet so rîjck az ick. 

WlJÏZE, 

'i Iz SwoPKJEN nuw, dy trog har ljordig eag 

în hijramelsch lùwd my 't hert to 't lijv uwtteag,

(M) 

Foar wa ick wis rnijn jonge libbcn joe, 

Az mar de dea dat famcke spearje woe. 

HoATSKE. 

Nuw hab ick fest mijn sin op UWBLE set, 

Foar UwELE-mijg forjit ick WIJTZE gled , 

Foar dy jong-feynt roan 'k twareys ijnnc kist', 

Az liirn de dea dan naet to fijnnen wist'. 

WIJTZE. 

Mar harckje reys, mijn suwkerswicte Ijcauw, 

Az ick foar SWOPE. wer dy ijime earmen treauw, 

Az ick nin faem so ljeaf az HOATSKE kie . 

Kocstu forjaen het ick con dy misdie? 

ÏÏOATSKE. 

Nin gucppcr feynt, az XJWËLE , kant fen ijea ; 

Kin rimpener, az du ijn 't hcele gea; 

Mar dde min dy roastjet naet, 'k forjouw 't, 

Mey dy wol 'k libbe in mey dy stearrc, bout! 

J. D. ANKRINGA.

IJ N H A D. 

Tïjdwijzer. bl. 

Kirt oersiclit oer Frieslans Schijdnis. Twaede 

tijdromte, eerste stik y trog A. YAN HAL- 

MA.EL, JR. . . . . . . . . . i-xLVtu 

FORSCHAET RIJM IN ONRIJM. 

Herte-winsch, trog E. EPKEMA . . . . 3 

It Heide-blomke, trog H. L. VAH ALTENA 8 

Oane Hoap, trog R. WINDSMA . . . . 12 

Dat wier troffen, trog J. D. A. . . . • . 16 

De byleefde jonge, trog K. H. . ... . . 17 

Earmoed, trog R. POSTHUMUS . . . . 18 

Soc dat wier wezze? trog J. G. v. B. . ai 

De oprjueclite Fries, trog T. P. TRESLING 2:1 

OMI uwz iijtze jonge, az er ien heai jier ád 

wfrden wier, trog A. TELTING . . . 24 

De Friesne-teal, trog J. G. VAN BLOM . . 3o 

ÎJBEL in JELKE , æf de boosk op it ijs, trog 

E. HALBERTSMA . . . . . . . . 41 

Ade Ijeafderoastjet naet, trog J. D. ANKR1NGA 46

i 8 3 5. - Tresoar

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?