nano nu - Instituut Samenleving en Technologie

van nanotechnologie en nanoproducten kunnen managen, op voorwaarde dat we de risico’s ervan
goed in beeld brengen. Ook de Europese Commissie is die mening toegedaan 70 . Ze beseft daarom
dat het hoog tijd is om in actie te komen. Er zijn immers al honderden nanoproducten op de markt. Ze
zijn verwerkt in heel diverse toepassingen, van tennisballen over autobumpers tot cosmetica. Mogelijk
is niet in al die toepassingen voldoende aandacht besteed aan de veiligheids- en
gezondheidsaspecten. Het zou jammer zijn indien nano ooit zou uitgroeien tot het asbest van de 21ste
eeuw.
Regulatie en controle
Om mogelijke problemen rond nanotechnologie te voorkomen, stelt zich echter niet alleen de vraag
naar meer kennis maar is ook het toepassen van die kennis in regulatie belangrijk. Volgens sommige
waarnemers zijn de bestaande mechanismen voor regelgeving en controle misschien onvoldoende
aangepast aan de problemen die nanotechnologie met zich mee kan brengen. Volgens hen is het
daarom niet uitgesloten dat nanotechnologie zich verder ontwikkelt buiten een aangepast regelgevend
kader, omdat de overheid een te afwachtende houding aanneemt. Op die manier zouden ernstige
ongelukken kunnen plaatsvinden. Aan de andere kant kan een overregulerende overheid verstikkend
werken op de innovatieve kracht die uitgaat van een zich ontwikkelende technologie.
Kleine deeltjes met ‘big brother’-allure
Een ander belangrijk thema in de maatschappelijke discussie over nanotechnologie is de vrijwaring
van de privacy en het autonoom beslissingsrecht. Door nanotechnologie wordt de pc immers alsmaar
kleiner. Straks zal hij niet alleen geïntegreerd zijn in gsm of pda, maar ook kleding, muren en ramen
van gebouwen, de spiegel in de badkamer of de klokradio zal beschikken over rekenkracht. De nanoinformatietechnologie
zal dan overal aanwezig zijn. Het doel van die intelligente omgeving is in de
eerste plaats ons bij te staan in het dagelijkse leven: om bijvoorbeeld snel een toegangsticket te
kopen voor een concert of een sportmanifestatie, om van op het werk na te gaan welke snelle hap er
thuis nog in de diepvries ligt of om wereldwijd en op ieder ogenblik te communiceren met wie je wil.
Deze hypergeïnformatiseerde omgeving biedt echter ook uitgebreide mogelijkheden tot het
detecteren, lokaliseren en volgen van individuen en dat zal een duidelijke impact hebben op de
privacy en autonomie. De intelligente omgeving zal immers alomtegenwoordig en onzichtbaar zijn, zal
veel zien en niets vergeten. Het is de vraag hoelang het duurt voor zo’n omgeving big brother-allures
krijgt 71 .
Zien en snuffelen
De slimme omgeving zal overigens niet alleen zien (via video-informatie), ze zal ook snuffelen en
ruiken. Nu al worden er in luchthavens elektronische sensoren ingezet die via chemische herkenning
drugs en explosieven detecteren. Bij een verdere optimalisatie van de lab-op-een-chip-technologie
70 Nanotechnology in the EC Programmes, Safety aspects, http://cordis.europa.eu/nanotechnology/src/safety.htm.
71 Van Est, R. et al., Om het kleine te waarderen…, Rathenau Instituut, 2003.
Nano nu … en morgen Basisbrochure – 31 augustus 2007 Pagina 31 van 40