download Terra (pdf) - Natuur en Milieu - Stichting Natuur en Milieu

Magazine van sTichTing naTuur en Milieu
Kiezen voor
Europa
kiezen voor europa Terra 03.09
zomer 2009

U een kans, zij een kans
De Nationale Postcode Loterij is de
grootste Goede Doelen Loterij van
Nederland. Dit jaar keerde zij 244 miljoen
euro uit aan 66 organisaties die zich inzetten
voor de bescherming van mens en natuur.
Ook Stichting Natuur en Milieu deelt in de
opbrengst van de loterij, dit jaar met een
bijdrage van 2 miljoen euro. Met deze
bijdrage zet zij zich bijvoorbeeld in om
zoveel mogelijk huis houdens te voorzien
van schone zeestroom. Dit doen ze o.a. door
het opzetten van de non-profit coöperatie
Zeekracht, waardoor zij er uiteindelijk voor
kunnen zorgen dat er een windmolenpark
op de Noordzee komt.
Een kans voor natuur en milieu en een kans
voor u! Want tegenover uw steun staan
grote prijzen. Zoals de PostcodeKanjer van
29,7 miljoen euro en honderdduizenden
andere prijzen.
De Postcode Loterij helpt!
Meedoen is eenvoudig
Bel 0909-0033 (15 cpm) of meld u aan
via internet: www.postcodeloterij.nl.
Voor € 9,75 per lot speelt u al mee.
Alvast hartelijk dank voor uw deelname.
Foto Michaël Ferron

Themanummer van Terra in het kader van de verkiezingen voor het europese
parlement. zie voor meer informatie over het belang van europa voor het milieu en de
natuur www.natuurenmilieu.nl. Bepaal zelf uw stemgedrag op www.groenekieswijzer.nl.
Kiezen voor europa
ambities
europa wil onzuinige huishoudapparatuur
zoveel mogelijk uitbannen.
Maar de lat ligt niet hoog genoeg.
Waar blijven de ambities?
13
europa in
nederland
Jonge kiezers
Waarom jongeren
gaan stemmen voor
een groen europa.
Landbouwkansen
De aankomende hervormingen van
de europese landbouw bieden kansen
voor vergaande vergroening van de
landbouwsector, zegt gijs Kuneman,
directeur van het centrum voor
landbouw en Milieu.
Ongeveer 70 procent van de
nederlandse wetten en regelgeving
op het gebied van
natuur en milieu stoelt op
europees beleid. zomaar wat
voorbeelden op een rijtje.
20
Verder:
5 5 28
De vlaamse minister van
mobiliteit, sociale
economie en gelijke
kansen Kathleen van
Brempt voert de lijst van
de vlaamse socialisten aan
bij de komende europese
verkiezingen. ze heeft hart
voor europa, het milieu én
voor zeekracht. “ik ga mij
er sterk voor maken.”
vragen & antwoorden
Wat betekent het europese
Parlement voor de natuur en
het milieu? en op wie moet
u stemmen? Tien vragen over
europa en het milieu.
28
Hart voor
Zeekracht
essay
veiliger
voedsel
nieuwe europese regels
stellen strenge eisen aan
de toelating van bestrijdingsmiddelen.
Met dank
aan de milieubeweging.
het klimaatprobleem, de milieuvervuiling
en het behoud van de
natuur kunnen alleen effectief
op europees niveau worden aangepakt,
stelt europarlementariër
Dorette corbey.
6 NMB natuur en Milieu Berichten
23 Recensie Websites over europa en het milieu
30 Goed leven winkelen, uitgaan, genieten
31 Uit vegetal city in Brussel

kiezen voor europa Terra 03.09
4
Clichés!
Pas was ik in Brussel. Daar merkte ik
dat in ieder geval één cliché waar is:
zelfs de lunches zijn er wijnovergoten.
Maar er zijn ook clichés die niet
waar zijn. het is bijvoorbeeld populair
om in de kroeg te zeggen dat die
europese regels gedetailleerd en nutteloos
zijn. Terwijl ik de stelling wel
aandurf dat de nederlandse natuur
en ons milieu vooral door europa
worden beschermd.
Deze Terra laat vlak voor de europese
verkiezingen zien wat europa op
dit gebied vermag. richtlijnen over
schone lucht en water geven kaders
aan waarbinnen de nationale overheden
hun wetten kunnen vormgeven.
zonder die europese kaders zou de
verleiding groot zijn om keer op keer
andere belangen voorrang te geven.
Terwijl het toch belangrijk is: lucht
om te ademen, water om te drinken.
nog zo’n hardnekkig cliché:
nederland is steeds het braafste
jongetje van de klas in europa. het
stond zelfs letterlijk in de uitnodiging
voor een diner van de autobranche
waar ik in april mocht aanschuiven.
ik praat me op allerlei plekken de
blaren op de tong om dit cliché te
ontkrachten. Want echt, nederland
is helemaal niet zo’n held op milieugebied.
Bijna nergens zijn zo weinig
windmolens en zonnepanelen als bij
ons. We hebben de minste duurzame
energie van heel europa, op twee
landen na. We houden ons niet aan
de regels voor de vervuiling door
nitraat uit mest en daarvoor heeft
Brussel speciaal voor ons een uitzondering
gemaakt. in nederland neemt
het gebruik van bestrijdingsmiddelen
toe, terwijl Frankrijk het gaat halveren
en ook Denemarken hier grote
stappen in zet. en nederland behoort
tot de koplopers wat betreft de cO 2uitstoot
per inwoner.
Kortom, we zijn op milieugebied
eerder het stoutse jongetje van de
klas. en zonder europa werden we
helemaal niet meer terecht gewezen!
Op milieugebied moeten we het van
europa hebben.
Mirjam de rijk
Algemeen directeur Natuur en Milieu
Milieu europa
weinig verbeterd
(Volkskrant)
europese heffing
op amerikaanse
biodiesel
(ANP)
eu wil visserij
fundamenteel
hervormen
(NRC Handelsblad)
eu doet bestrijdingsmiddelen
in de ban
(Parool)
eu-leiders eens over
klimaat en economie
(Trouw)
europese verkiezingen
leven niet onder
bevolking
(www.montesquieu-institute.eu)
Foto Michiel Wijnbergh(HH)

van Pamelen
onzichtbaar
natuurlijk zijn ze niet onzichtbaar.
De europarlementariërs. ze zijn juist
hartstikke aanwezig. zeker nu. in de
aanloop naar de verkiezingen. ze reizen
wat af om het ons te vertellen.
geen reden om bezorgd te kijken,
hoor. zeggen ze. Dat zijn we wel
gewend, dat reizen. Precies. Dat is
nou net de reden dat we zo bezorgd
moeten kijken. Dat reizen. nergens
verplaatsen de volksvertegenwoordigers
zich zo vaak en zo ver als in
het europarlement. van Brussel naar
straatsburg. van straatsburg naar
Brussel. en af en toe naar luxemburg.
en terug.
laten we eens kijken. een gemiddelde
europarlementariër vergadert
één keer per maand in straatsburg.
Dat is 1.000 kilometer heen en terug.
Maal 140 gram cO 2, dat betekent een
uitstoot van 140 kilo. Per parlementariër.
Per maand. Met 785 mensen
en twaalf maanden kom je dus op
ruim 1.300 ton cO 2 per jaar. en daar
blijft het niet bij. volgens een officiële
eurosite reizen er maandelijks
3.000 mensen heen en weer naar
straatsburg. Dan zit je al boven de
5.000 ton. Tel daarbij op de trips
naar luxemburg (ongeveer een halve
straatsburg) en naar de diverse thuis-
landen (gemiddeld dik een dubbele
straatsburg), en je mag dat getal
gerust nog een verdrievoudigen.
gelukkig komt een fors deel van die
volksvertegenwoordigers het volk niet
altijd even vaak vertegenwoordigen,
maar een voorzichtig geschatte jaarlijkse
cO 2-uitstoot van 10.000 ton,
dat is precies waar de hele agglomeratie
Brussel, met alles d’r op en d’r
aan, een volle dag van kan draaien.
ze hebben dus gewoon gelijk, die
europarlementariërs. ze zijn allesbehalve
onzichtbaar. ze zijn juist hartstikke
aanwezig.
kiezen voor europa Terra 03.09
5

kiezen voor europa Terra 03.09
6
Meer bouwen in de stad
er kunnen veel meer huizen en kantoren
gebouwd worden in de stad
en bij stations. De regio ‘s-Hertogenbosch
laat zien dat dit prima kan én
dat dit de milieukwaliteit ten goede
komt.
Dit concludeert natuur en Milieu in een
vergelijking van de prestaties van de
24 stedelijke regio’s in de periode
Terra is het kwartaalmagazine van
Colofon Stichting natuur en Milieu.
redactieadres
Postbus 1578
3500 Bn utrecht
e-mail: redactie@natuurenmilieu.nl
Hoofdredactie
claire Tielens
eindredactie
Johan nebbeling
(BlaDen&cO, utrecht)
Bladconcept
BlaDen&cO, utrecht
1996-2005. aanleiding voor het onderzoek
zijn de integrale verstedelijkingsafspraken
die de minister van der laan
van Wonen, Wijken en integratie (WWi)
dit jaar maakt met de stedelijke regio’s
voor de periode 2010-2020.
De stedelijke regio rond Den Bosch
komt op de verschillende aspecten als
beste uit de bus. De regio heeft de
afgelopen tien jaar liefst 57 procent
vormgeving en productie
Willem de Bruijn
(BlaDen&cO, utrecht)
Drukwerk
giethoorn ten Brink, Meppel
Coverbeeld
Trik
Foto rob Cloosterman(HH)
natuur en Milieu
stichting natuur en Milieu werkt aan
een rijke natuur, een divers landschap
en een schone en groene leefomgeving.
Wij dragen bij overheden
en bedrijven constructieve oplossingen
aan voor milieuproblemen. Dat
doen we namens u.
www.natuurenmilieu.nl
Telefoon: 030 - 233 13 28
e-mail: info@natuurenmilieu.nl
van alle nieuwbouwwoningen en zelfs
71 procent van alle werkplekken in de
stad gerealiseerd.
Op basis van het onderzoek komt
natuur en Milieu tot de conclusie dat
de ambities van het kabinet om slechts
25 tot 40 procent van de nieuwbouw in
de stad plaats te laten vinden te laag
zijn. Tenminste de helft van de nieuwe
huizen kan in de stad gebouwd worden.
regio’s moeten worden verplicht
kantoren en voorzieningen te concentreren
bij (nieuwe) openbaarvervoerhaltes.
Bouwen in de stad is goed voor mens
en milieu, omdat het groene buitengebied
wordt gespaard en het autoverkeer
wordt afgeremd. Ook de stedelijke
(kennis)economie is gebaat bij concentratie
van werkgelegenheid en voorzieningen.
(rz)
Zie www.natuurenmilieu.nl/pdf/meerbouwenindestad.pdf
voor het complete
onderzoek en een samenvatting.
De artikelen in Terra weerspiegelen
niet per se de mening van natuur
en Milieu.
Ook een gratis abonnement op
onze tweewekelijkse e-mail nieuwsbrief?
Meld u dan aan op onze
website.

natuur en Milieu
Miljoen elektrische auto’s in 2020
actieplan slaat aan
een miljoen elektrische auto’s in 2020: dat beoogt het
‘actieplan elektrisch rijden’ van natuur en Milieu en de
technische universiteiten van Delft, eindhoven en Twente.
Het plan werd begin april gepresenteerd tijdens de
autorai in amsterdam.
Tijdens de officiële opening van het
paviljoen ‘auto in de Toekomst’ op de
autorai bood Mirjam de rijk namens
natuur en Milieu en de universiteiten
het plan aan minister-president
Balkenende en minister eurlings aan.
het actieplan elektrisch rijden wordt
ondersteund door ondermeer de
gemeente amsterdam, de anWB, athlon
car lease, eneco, Prorail en rabobank.
Balkenende en eurlings omarmden het
plan. “een miljoen auto’s in 2020 vind
ik een ontzettend goed doel”, aldus
de premier. “ik ben er volstrekt van
overtuigd dat we die kant op moeten.
Daarbij hebben we zo’n stip aan de
horizon nodig. ”
in het actieplan staat dat begonnen
zal worden met een grootschalige pilot
voor het gecontroleerd testen van de
eerste elektrische auto’s in nederland:
het c,mm,n living lab. nederland zal
fungeren als test- en ontwikkelmarkt
voor duurzame elektrische auto’s. zo
combineert c,mm,n innovatie met het
creëren van economische toegevoegde
waarde en duurzaamheidsdoelstellingen.
Formule e
in een ‘Formule e-team’ zullen elektriciteitsbedrijven,
overheden, bedrijfsleven,
fleet owners, de auto-industrie, hulpdiensten
en milieuorganisaties op een
nieuwe manier gaan samenwerken om
het actieplan te realiseren. Balkenende:
“ik vind het een geweldig initiatief. en
dat Formule e-team moet er komen!”
De c,mm,n-partners, toch een stuk of
dertig, konden tevreden zijn. De bezoekers,
waaronder ook milieuminister
cramer en diverse kamerleden, waren
De presentatie van het Actieplan Elektrisch Rijden, met premier
Balkenende, verkeersminister Eurlings, N&M-directeur Mirjam de
Rijk en directeur Van Woerkom van de ANWB.
onder de indruk. “zijn jullie nou de
enige milieubeweging in nederland
die actievoeren en lobbyen combineert
met op een aantrekkelijke
manier laten zien dat het ook
anders kan?”, vroeg cramer.
Modellen
Ook overigens was de presentatie
van de c,mm,n op de autorai een
succes. zo konden de bezoekers
aan het c,mm,n-paviljoen even in de
wereld van 2020 stappen. er waren
modellen van het exterieur, het interieur
en de aandrijflijn te bewonderen
en het was mogelijk om in
een rijsimulator te ervaren hoe het
is om in een c,mm,n te rijden. aan
de hand hiervan kon de bezoeker -
geheel volgens de c,mm,n-gedachte
- on-line mee denken over de verdere
ontwikkeling.
inmiddels hebben tien regionale
netwerkbeheerders afgesproken
dat ze een landelijk netwerk gaan
aanleggen met oplaadpunten voor
elektrische auto’s. ze hopen zo
het elektrisch rijden te stimuleren.
in 2012 moeten er zeker 10.000
plaatsen zijn om de auto’s op te
laden. elektrisch rijden zal overigens
gecontroleerd worden ingevoerd
omdat het nederlandse netwerk nog
niet toereikend is voor grootschalig
elektrisch rijden. (rM)
kiezen voor europa Terra 03.09
7

Belle over bijenleven
Samen met de nederlandse
Bijenhouders vereniging zet natuur
en Milieu ‘Belle de bij’ in om aandacht
te vragen voor het lot van de
bijen. Het nuttige insect dreigt in
nederland, maar ook in de rest van
de wereld, uit te sterven.
het verdwijnen of afnemen van bijenpopulaties
kan grote gevolgen hebben
voor de soortenrijkdom op aarde. Bijen
zijn essentieel voor de bestuiving van
planten.
vermoedelijk spelen bepaalde typen
insecticiden een rol in de bijennood.
een aantal landen heeft deze zogeheten
kiezen voor europa Terra 03.09
8
Milieuvergunning Thermphos
vernietigd
natuur en Milieu is verheugd over de vernietiging door de
raad van State van de milieuvergunning van het zeeuwse
bedrijf Thermphos. Thermphos is een van de grootste
luchtvervuilers van nederland wat betreft zware metalen.
De raad van state oordeelde dat de
provincie zeeland de nederlandse emissierichtlijn
niet juist had toegepast.
in de vernietigde vergunning zou een
drie tot vijf keer hogere emissie toegestaan
worden dan wettelijk mag. Door
neonicotinoïden al verboden, nederland
nog niet. natuur en Milieu en de nBv
bepleiten ook hier een snel verbod.
‘Belle de bij’ is een virtueel figuurtje
dat haar belevenissen de wereld in
‘twittert’. Twitteren is het versturen van
korte berichtjes naar een website. (Jn)
De avonturen van Belle staan op
www.twitter.com/belledebij.
overschakeling op goedkope vervuilde
grondstoffen zijn de emissies van
Thermphos na het jaar 2000 al zeer
sterk toegenomen. De provincie wilde
nog grotere emissies van onder andere
kwik en lood toestaan.
Foto Goos van der veen (HH)
natuur en Milieu
De nu vernietigde vergunning is ook
in strijd met het eigen Provinciaal
Omgevingsplan zeeland 2006–2012,
aldus de raad van state. hierin stelt
de provincie dat de uitstoot van vele
gevaarlijke stoffen, zoals koper en lood
juist omlaag moeten. Mirjam de rijk:
“in nederland bestaat soms het idee
dat uitstoot van gevaarlijke stoffen
door de industrie geen probleem meer
is. Dit is niet zo”.
zware metalen als kwik en lood vormen
een gevaar voor de volksgezondheid
en daarom is het beleid van het rijk
gericht op minimalisatie van de uitstoot
van deze stoffen. als de milieuvergunning
van Thermphos van kracht was
geworden, had het bedrijf de mogelijkheid
gekregen om vele malen meer
schadelijke zware metalen uit te stoten
dan het nu al doet. (Mh)

Windmolens op zee
kabinet verdubbelt
ambities
in deze kabinetsperiode worden de aanbestedingen voor
windmolens op zee verdubbeld van 450 mw naar 950 mw.
Bovendien worden de subsidies voor duurzame energie niet
meer uit belastinggeld gefinancierd, maar verweven in de
energierekening. Deze twee belangrijke wensen van natuur
en Milieu zijn door het kabinet gehonoreerd.
Directeur Mirjam de rijk van natuur en
Milieu is tevreden. “Maar”, zegt ze, “de
klimaatwinst van meer geld in duurzame
energie wordt opgeheven door
het schrappen van de vliegtax. Door het
afschaffen van deze belasting wordt het
vliegverkeer jaarlijks namelijk gesubsidieerd
met 300 miljoen euro.”
natuur en Milieu roept de Tweede
Kamer op om de nieuwe milieumaatregelen
door te laten rekenen op hun
milieueffecten. verder zou de Kamer
ervoor moeten zorgen dat vooral wordt
Foto rob Huibers (HH)
geïnvesteerd in openbaar vervoer, dat
de vliegtax blijft bestaan en dat versnelde
woningbouw niet ten koste van
milieubescherming gaat.
natuur en Milieu heeft samen met de
Fnv een duurzaam stimuleringspakket
voor de economie samengesteld, de
green new Deal. hiermee wordt zowel
de economische crisis als de klimaatcrisis
en de energiecrisis bestreden.
zie ook www.natuurenmilieu.nl/greennewdeal.
(rM)
nalatenschap
Maakt u zich ook zorgen over de veranderingen in de
natuur? over de keuzes die wij nu maken en wat de
gevolgen hiervan zijn voor generaties die na ons komen?
natuur en Milieu werkt hard aan oplossingen voor een
duurzame toekomst. zo streven we naar een gezond
evenwicht tussen milieu en economie, voor nu en later.
u kunt op een bijzondere manier bijdragen aan een duurzame
wereld door natuur en Milieu op te nemen in uw testament.
zo kunt u niet alleen uw naasten laten delen in uw nalatenschap,
maar ook de natuur. nalatenschappen aan natuur en
Milieu zijn vrijgesteld van successierechten waardoor het
gehele bedrag wordt besteed aan onze doelstelling: werken aan
een mooi landschap, een rijke natuur en een gezond milieu.
Wilt u meer weten over testamenten en nalaten aan een goed
doel? stuur dan de antwoordbon op uit deze Terra en u ontvangt
van ons een vrijblijvend informatiepakket of wij nemen contact
met u op voor een persoonlijk gesprek (Ms).
kiezen voor europa Terra 03.09
9

kiezen voor europa Terra 03.09
10
europa wil onzuinige huishoudapparatuur zoveel mogelijk
uitbannen. Mooie ambitie. Maar ligt de lat wel hoog genoeg?
niet dus. Door Pieter van den Brand
Stroomslurpers
de deur uit!
De computer van Peter Janssen staat bijna de hele dag aan.
“Soms voor downloads, maar meer omdat ik te lui ben om
hem elke keer weer op te starten.”
De softwareontwikkelaar wilde wel eens weten hoeveel
stroom zijn pc verbruikte en wat hem dat kostte. Hij plaatste
een energiemeter. Die wees uit dat zijn computer, nog
zonder draaiende programma’s, circa 160 watt verbruikte.
Een kostenpost van enkele honderden euro’s per jaar.
Janssen ruilde zijn oude pc meteen in voor een zuiniger
exemplaar dat 28 watt verbruikt en driekwart van de dag
zelfs slechts 1,9 watt. Het scheelt hem 300 euro per jaar.
Foto vincent van den Hoogen
“Ik ben me ervan bewust geworden wat we als gezin aan
stroom verbruiken. Als we iets nieuws aanschaffen, zoals
laatst een wasmachine, kijken we nu ook naar het stroomverbruik.”
Besparingspotentieel
De moraal van het verhaal: energiebesparing is niet alleen
goed voor het milieu, maar brengt ook geld in het laatje. Als
er strengere eisen voor huishoudelijke apparaten gelden,
becijferde Natuur en Milieu onlangs, scheelt dat een gemiddeld
huishouden jaarlijks zo’n 215 euro, een kwart van wat
een gezin nu kwijt is aan energie. Het besparingspotentieel
is dus enorm.
Als we iets nieuws
aanschaffen, zoals laatst een
wasmachine, kijken we nu ook
naar het stroomverbruik
Zo ook de potentiële winst voor het milieu en het klimaat:
de helft van alle broeikasgassen komt voor rekening van
elektrische apparaten. Met strenge normen kan Europa zo’n
400 megaton aan broeikasgasuitstoot besparen, twee keer
zoveel als de totale Nederlandse uitstoot.

kapstok
Maar dan moet Europa wel de energiezuinigste apparaten
voorschrijven. De kapstok waarmee het Europees Parlement
het onnodig geslurp van huishoudelijke elektronica wil
uitbannen, heet de Ecodesign-richtlijn. Inmiddels zijn de
eerste energienormen verschenen. De gloeilamp gaat er
binnen vijf jaar uit. Computers en tv’s mogen straks standby
niet meer dan een half wattje verbruiken.
Ook apparaten die uit staan, maar toch stiekem stroom consumeren
– denk aan het klokje op de magnetron – moeten
veel zuiniger, vindt de EU. De stroomconsumptie in standby-
en uitstand moet in 2020 met driekwart omlaag, net zo
veel als het jaarlijkse stroomverbruik van Denemarken. Ook
voor koelkasten, televisies en wasmachines vaardigde de
Europese Unie begin april strengere energienormen uit.
Levensduur
Maar de lat ligt niet hoog genoeg, vindt Ron Wit, teamleider
Klimaat en Energie van Natuur en Milieu. Zijn pleidooi:
scherp de normen zodanig aan dat alle apparaten thuis zo
zuinig worden dat de consument de hogere prijs hiervan
binnen de levensduur van het product terugverdient dankzij
de lagere energielasten.
“Een tv zuiniger maken bijvoorbeeld kost een fabrikant nog
geen tien euro. Omdat alle fabrikanten aan de norm moeten
voldoen, kunnen ze de extra kosten doorrekenen in de
prijs van hun apparaten.”
Veel hoeven fabrikanten niet te innoveren. De techniek is
Handtekening zetten, daarna lekker gamen
voorstander van ambitieuzere energienormen?
onderteken de petitie die natuur en Milieu en
de Consumentenbond eind mei aanbieden aan
alle lijsttrekkers van de europese verkiezingen.
in een gezamenlijke ‘cyberactie’ willen beide
organisaties de Brusselse politici erop wijzen
dat alle huishoudelijke apparaten in de eu
milieuvriendelijk en zuinig moeten zijn.
De europese politiek moet daarom
voor strenge energienormen zorgen
voor de belangrijkste apparaten in
huis. Fabrikanten worden gedwongen
hun onzuinige apparaten niet
meer op de markt te brengen. ook moet de
keuze voor de consument in de winkel eenvoudig
en helder zijn.
een petitie is zinvol, verklaart Michiel karskens
Het is goed voor het klimaat, je verdient de
investering terug en het maakt je minder
afhankelijk van energieproducerende landen
er, zegt Wit. Grundig en Sony maken al hele energiezuinige
tv’s, Bosch bracht onlangs een zeer zuinige wasdroger op de
markt. Voor sommige fabrikanten kunnen de energienormen
niet streng genoeg zijn. Maar vooral de achterblijvers
in de industrie verzetten zich. Ze kunnen of willen het geld
om hun producten te innoveren niet opbrengen. Intussen
bepalen ze wel het ambitieniveau voor de hele branche. Dus
wordt er eensgezind gelobbyd voor lagere normen.
import
Wit: “En dat lukt ook nog. Terwijl de normen niet alleen
gelden voor apparaten van Europese fabrikanten, maar ook
voor import uit de rest van de wereld. Er is dus voor iedereen
een gelijk speelveld.”
Hij noemt het bizar dat er zo weinig politieke aandacht is
voor scherpe energienormen. “Het is een maatschappelijke
win-win-situatie: het is goed voor het klimaat, je verdient de
investering terug en het maakt je minder afhankelijk van
energieproducerende landen. Zo laten we de grootste kans
liggen om in Europa op een rendabele manier energie te
besparen.”
Wit krijgt steun uit onverwachtse hoek. VVD-Kamerlid
Hans van Baalen, lijsttrekker bij de komende verkiezingen
voor het Europarlement, wijst op het belang van het
Europese beleid voor consument en milieu. “Wij zijn helemaal
vóór de Ecodesign-richtlijn. Maar wie is dat niet?”
Helder
Volgens Van Balen is niet de normering het probleem, maar
de deelname van de Consumentenbond. Het
europees parlement buigt zich de komende tijd
over een herziening van de ecodesign-richtlijn,
die energie-eisen stelt aan huishoudelijke
elektronica. “nieuwe europarlementariërs krijgen
hier ook mee te maken.”
op de petitie-site kunnen deelnemers aan de
actie een computerspel spelen. in deze flitsende
game krijgen ze meer informatie over energiezuinige
apparaten. Het computerspel, vindt
karskens, kan mensen bewust maken van hun
energieverbruik. “Consumenten hebben grote
invloed op de energieprestatie van apparaten.
zij moeten het product tenslotte kopen.”
Meer informatie?
Surf naar www.driekeerbeter.nl.
illustraties Laila veerman
kiezen voor europa Terra 03.09
11

Apparaten zijn steeds zuiniger geworden,
maar de normen zijn al ruim tien jaar
hetzelfde
kiezen voor europa Terra 03.09
12
Energiewinst voor
het oprapen
een gemiddeld nederlands huishouden
verbruikt jaarlijks zo’n
3.650 kilowattuur aan stroom. als
voor alle huishoudelijke apparaten
energienormen zouden gelden
op basis van de best bestaande
(dus energiezuinigste) techniek
is een elektriciteitsbesparing van
978 kilowattuur per jaar mogelijk.
Bij de huidige stroomprijs van 22
eurocent per kilowattuur komt dat
neer op een besparing van 215
euro. De volgende apparaten zijn
in dit rekensommetje meegenomen:
verlichting, wasdroger, doorsnee
koelkast, wasmachine, diepvries,
vaatwasser en computer.
hapert de uitvoering. “Ik vind dat minister Cramer niet
moet wachten tot andere landen met voorstellen komen.
Ze moet met de specialisten van TNO zelf een voorzet voor
strenge energienormen doen. We moeten niet achterover
leunen. Als voor de industrie helder is wat de normen zijn,
weten de bedrijven waar ze aan toe zijn. Zo werken we niet
alleen aan een schoon milieu, maar creëren we ook kansen
voor innovatie.”
De intense industrielobby heeft er ook toe geleid dat het
bekende energielabel van A tot en met G – waar de energienormen
op zijn gebaseerd – onlangs is aangepast. Veel
apparaten voldoen al aan het hoogste ideaal van het A-label,
terwijl verbeteringen nog eenvoudig mogelijk zijn. Een
aantal EU-landen wil deze hoogste klasse uitbreiden met
allerlei A-subcategorieën.
overzicht
Een slechte ontwikkeling, vindt Michiel Karskens, beleidsadviseur
op energiegebied bij de Consumentenbond. “Uit
onderzoek weten we dat het huidige energielabel het duidelijkste
systeem is. Allerlei klassen er bovenop zetten zaait
verwarring. De consument heeft geen overzicht meer van
de meest energie-efficiënte modellen. Gewoon A is straks
bij koelkasten het slechtste product, want de B-G-labels
bestaan niet meer. Dat druist volledig in tegen de boodschap
die al jaren opgaat, namelijk: ‘koop A’. De investeringen
die we de afgelopen vijftien jaar hebben gedaan, zijn
dan voor niets geweest.”
Begrijpelijk
Het energielabel moet voor gewone mensen
begrijpelijk blijven, vindt ook de Europese
VVD-lijsttrekker Van Baalen. “We hebben
er niets aan wanneer dit ingeburgerde label
overboord wordt gezet of zijn duidelijkheid
verliest.”
Ook Wit van Natuur en Milieu ziet geen
enkele reden aan het bestaande labelsysteem
te tornen. “Alleen moet je de energielabeling
regelmatig herzien. Apparaten zijn
De Top 10-campagne
energiezuinig product kopen? De Top 10-campagne
brengt ze allemaal in kaart. een toplijstje
met auto’s, tv’s, drogers, vaatwassers
en wasmachines staat al online in meerdere
typen en formaten.
Doel is consumenten aan te sporen voor de
energiezuinigste en dus klimaatvriendelijkste
producten te kiezen en fabrikanten te prikkelen
geen onzuinige apparaten meer op de
markt te brengen. voor het samenstellen van
de toplijsten wordt geput uit de productendatabase
van het gerenommeerde marktonderzoeksbureau
gfK, die standaardinformatie
over energieprestaties van veel huishoudelijke
apparaten bevat.
Omdat gegevens op de websites van fabrikanten
niet altijd een juiste weergave van het
gebruik gaven, besloot natuur en Milieu een
aantal jaren terug door een onderzoekslab
een eigen test te laten ontwikkelen. inmiddels
heeft de website bijna 600.000
bezoekers gehad. De laatste
maanden komen er gemiddeld
zo’n 13.000 internetters langs.
Meer informatie: www.top10.hier.nu
steeds zuiniger geworden, maar de normen zijn al ruim
tien jaar hetzelfde. Als 20 procent van de producten aan de
A-status voldoet, moet je het systeem aanscherpen.”
Maar ook hier ligt de industrie dwars. Fabrikanten vrezen
dat ze met onverkoopbare spullen blijven zitten als hun
product van bijvoorbeeld van een C- naar een F-label gaat.
Geen fraaie opstelling, vindt softwareontwikkelaar Peter
Janssen. “Als zo’n product bij een herwaardering van het
systeem een F-label zou krijgen, is het een F. Zo’n product
moet je niet eens willen verkopen.”
Janssen heeft geen enkel probleem met een duurder, zuiniger
apparaat. “Vooral niet als zeker is dat ik de extra kosten
op termijn terugverdien. Energie wordt sowieso duurder.
Dus wordt de terugverdientijd alleen maar korter.”

Jongeren zijn goed op de hoogte van het klimaatprobleem. nu moeten ze er nog naar gaan
leven. Stemmen op een groene partij is wel het minste. als het aan de jongerenambassadeurs
van Jongeren Milieu actief (JMa) ligt, halen groene partijen er een paar zetels bij.
Door Marjon Weijzen
Ralien Bekkers (17): Thirza Monster (27):
“Dat soort
dingen dus”
“ik ben bang dat het mis gaat met
het milieu. omdat ik een echte doener
ben, ben ik begonnen bij mezelf:
verwarming laag en stand-byknop uit.
op school plak ik ‘Hier’-stikkertjes
op de lichtknopjes. Dat soort dingen
dus. vervolgens heeft mijn moeder,
die zelf ook milieubewust is, zonnepanelen
aangeschaft. Mijn vader –
mijn ouders zijn gescheiden - probeer
ik nog over te halen.”
“Het jongerenambassadeurschap
voor de eu-verkiezingen zie ik als de
volgende stap. ik mag zelf nog niet
eens stemmen. Maar door anderen in
mijn omgeving die wel al 18 zijn te
motiveren om groen te kiezen, heb
ik toch een stem. Bovendien is het
leuk om mensen te ontmoeten met
dezelfde visie.”
Ambassadeur voor
“als jongerenambassadeur kan ik
iets concreets doen met mijn zorgen
om het milieu. Het is bovendien een
goede aanleiding om me te verdiepen
in de eu. europa krijgt steeds
meer macht. Het probleem is dat in
de politiek korte termijn belangen
– meestal economische - prevaleren
boven die van de lange termijn: de
kwaliteit van de samenleving over
twintig, dertig jaar.”
“De meeste mensen kijken niet
verder dan hun eigen wereldje.
klimaatverandering is voor de
meesten ver-van-mijn-bed. ik zeg:
het is nakend! Door feiten aan te
dragen hoop ik dat mensen groen
gaan stemmen. 10 procent meer
groene stemmen dan bij de vorige
eu-verkiezingen zou mooi zijn.
Weliswaar geen totale omslag, maar
toch een of twee zetels erbij.”
Mick Hartman (21):
“Het is
nakend”
kies voor klimaat
rond de europese verkiezingen organiseert Jongeren Milieu actief (JMa),
de jongerenorganisatie van Milieudefensie, kies voor klimaat. Met de Groene
kiesWijzer van natuur en Milieu, een Debat Tour langs universiteiten en
Jongeren ambassadeurs die jongeren informeren over europese politiek en
duurzaam stemmen. www.kiesvoorklimaat.eu.
“Nu wel gaan
stemmen voor
Europa”
“voor mij is het vooral heel leerzaam
om jongerenambassadeur te zijn. ik
wil graag voor en met jongeren werken.
en ik wilde mezelf actiever inzetten
voor het milieu.”
“in mijn omgeving hebben de meeste
mensen bij de vorige eu-verkiezingen
niet gestemd. ik hoop ze te motiveren
dat nu wel te doen. Milieuproblemen
zijn grensoverschrijdend dus die moet
je samen oplossen. Bovendien heeft
europa een voorbeeldfunctie in de
wereld.”
“ik verdiep me vooral in het beleid
van de Christen unie en de SGp. Mijn
eerste indruk is positief. nu wil ik er
achter komen of het bij mooie woorden
blijft of niet. onder andere door
europese kandidaten te interviewen.
ook ben ik benieuwd welke weerslag
leven vanuit christelijke waarden
heeft op hun beleid. zelf heb ik mijn
keuze nog niet helemaal gemaakt,
maar waarschijnlijk wordt het Groen
Links.”
kiezen voor europa Terra 03.09
13

kiezen voor europa Terra 03.09
14
met
hart

zeekracht, het plan van natuur en Milieu voor duurzame energie van de noordzee,
heeft europese allure, vindt de vlaamse minister kathleen van Brempt. komt het
even mooi uit dat zij bij de europese verkiezingen de vlaamse socialisten aanvoert.
“ik ga mij er sterk voor maken.” Door Johan Nebbeling en Claire Tielens
Jong, vrouw, succesvol en – jawel –
sexy: Kathleen van Brempt weet vele
ogen op zich gericht. En omdat ook
onze zuiderburen niks menselijks
vreemd is, zijn het vooral de pikanterieën
uit het leven van mevrouw de
minister die tot de verbeelding spreken.
Van Brempt geniet van de aandacht en
mag er graag een beetje mee spelen.
Haar opmerking dat ze als teenager
bij wijze van experiment met meisjes
zoende, als terloops gedaan in een tvprogramma,
echoot na tot in de diepste
krochten van internet.
Intussen is de Antwerpse een bevlogen,
doelgericht politiek dier met
een nu al indrukwekkende staat van
dienst. Ze trad tien jaar geleden op
29-jarige leeftijd als jongste parlementariër
toe tot het Europese parlement,
is sinds vijf jaar minister in het
Vlaamse kabinet – met de curieuze
portefeuille mobiliteit, sociale economie
en gelijke kansen - en is daarnaast
al jaren gemeenteraadslid in haar
woonplaats Antwerpen.
Van Brempt maakte in het Europese
Parlement naam met haar strijd tegen
broomhoudende brandvertragers
en haar succesvolle verzet tegen de
Havenrichtlijn, die de rechtspositie
van havenarbeiders zou aantasten. In
eigen land ontpopt ze zich steeds meer
tot rode minister met een groen hart.
Maar wat brengt zij teweeg in Europa?
Wat heeft u met milieu?
“Ik ben niet opgegroeid met de
milieubeweging en ik ben dan ook
Als je het autorijden wilt
aanpakken, begin dan eens
bij de leaseauto’s
zeker geen klassieke groene. Maar ik
leef in de stad en als er één plek is
waar je met milieuproblemen wordt
geconfronteerd, is het daar. Bovendien
kwam ik als Europarlementariër
terecht in de commissie leefmilieu,
waardoor ik vier jaar lang intensief
met het milieu bezig ben geweest. Het
onderwerp heeft me sindsdien niet
meer losgelaten. Het bewustzijn is bij
mij dus gegroeid. Als minister van
mobiliteit ben ik natuurlijk ook bezig
met het milieu.”
De sterke groei van de mobiliteit legt
overal in Europa een zwaar beslag op het
milieu. Wat is uw oplossing?
“In theorie ben ik voor het duurder
maken van mobiliteit, maar alleen als
dat sociaal rechtvaardig is. En dat is
het nu nog niet. Er zijn veel mensen
die de auto nodig hebben, bijvoorbeeld
om op hun werk te komen. Tegen hen
kun je niet zeggen: we gaan het autogebruik
vier keer zo duur maken. Voor
dat soort dwang ben ik toch teveel
socialist.”
“Als je het autorijden wilt aanpakken,
begin dan eens bij de leaseauto’s. Die
zijn meestal wel schoner, maar er
worden veel onnodige kilometers mee
gemaakt. Het kost de gebruiker niets
- de werkgever en de belastingbetaler
draaien er voor op. Bedrijfswagens
zijn een systeemfout, waar ik me
echt kwaad over kan maken. Het is
een probleem dat overal in Europa
speelt. Dus zou je het ook op Europees
niveau moeten aanpakken.”
“In Vlaanderen zetten we vooral in op
het bevorderen van de alternatieven,
zoals de fiets, carpoolen en schoon
en betaalbaar openbaar vervoer. We
hebben bijvoorbeeld hybride bussen
besteld en we investeren meer
in openbaar vervoer dan in wegen.
Daarnaast subsidiëren we massaal de
kosten van het openbaar vervoer, zodat
het een goedkoop en aantrekkelijk
alternatief wordt. Wat is daar nu mis
mee?!”
De invoering van een kilometerheffing
kan niet op uw sympathie rekenen?
“Alweer: ik ben er op zich niet tegen,
hè. Maar het kan technisch nog helemaal
niet én er is geen maatschappelijk
draagvlak voor. Althans niet
voor personenauto’s. Intussen ligt
stil wat al wel kan en moet gebeuren:
de invoering van een kilometerheffing
voor vrachtverkeer. Ik vrees dat
Nederland hét voorbeeld is van hoe het
niet moet. Doordat de invoering weer
kiezen voor europa Terra 03.09
15
De arbeidssociologe kathleen van
Brempt (1969) deed in 1997 haar
intrede in de Belgische politiek, toen
ze werd benoemd tot politiek secretaris
van de Sp, de vlaamse socialisten.
van januari 2000 tot september
2003 was ze namens de Sp lid van
het europarlement, tussen 2003 en
2004 staatssecretaris voor arbeid en
sinds juni 2004 is van Brempt vlaams
minister van mobiliteit, sociale economie
en gelijke kansen. vanaf 2001
is ze bovendien gemeenteraadslid in
antwerpen. Bij de komende europese
verkiezingen voert ze de lijst aan van
de vlaamse Sp.
zie ook: www.kathleenvambrempt.be.

kiezen voor europa Terra 03.09
16
eens is uitgesteld, heeft Nederland ook
nog steeds geen kilometerheffing voor
vrachtauto’s. Dat is een rem om straks
ook in België en andere Europese landen
de kilometerheffing voor vrachtwagens
in te voeren.”
Gaat u daar onze minister van verkeer
Camiel Eurlings nog op aanspreken?
“Tja, het zou kunnen dat ik er een
telefoontje aan waag, hè. Ik heb veel
waardering voor Camiel. Maar nondedju,
wij kíjken naar Nederland. Het
is ambetant dat Eurlings voor uitstel
heeft gekozen.”
U komt over als erg pragmatisch. Bent u
eerder pragmatisch dan ambitieus?
“Je moet ambitieus zijn in je doelstellingen.
Dat ben ik ook, geloof me.
Maar je moet pragmatisch zijn in de
manier waarop je die doelstellingen
wilt bereiken. Daarbij: je moet mensen
geen schrik en angst aanjagen met
nare boodschappen over het milieu.
Foto Stefaan van Hul
Zeekracht is een project waar
mensen echt iets aan hebben
Dus niet dat vingertje van de groenen,
waar je, behalve de mensen die al
overtuigd zijn, verder toch niemand
mee bereikt. Nee, je moet een positieve
boodschap uitsturen. Namelijk
dat je de problemen kunt oplossen.
Dat geloof ik ook heel sterk. En dat is
ook de grote kracht van Zeekracht. Dat
plan heeft het allemaal in zich: het is
zeer ambitieus, absoluut haalbaar, zij
het op langere termijn, pragmatisch
en het draagt de hoop in zich van een
echte oplossing.”
Ah, Zeekracht. U heeft zich er over
ontfermd en maakt er veel reclame voor
in België. Gaat u het straks ook op de
Europese agenda zetten?
“Dat ga ik tenminste proberen. Want
Zeekracht past 100 procent in het
Europese programma. Het is om te
beginnen een zeer aansprekend en
wervend project en dat kan Europa wel
gebruiken. Zeekracht is namelijk een
project waar mensen, anders dan aan
de liberalisering van de energiesector
of het openbaar vervoer, wel echt iets
hebben.”
“Daarbij is het geen gewoon sympathiek
groen project, maar ook economisch
ongelofelijk belangrijk. En
juist in de economie ligt de sleutel
voor de oplossing van onze energietoevoer.
Het is in Europa een breed
gedeelde opvatting dat we op energiegebied
onafhankelijk moeten worden.
Sommigen zoeken het in concepten
van het verleden, zoals kernenergie en
fossiele brandstoffen. Dat is hun zaak.
Zeekracht is een oplossing voor de toe-
komst. En Europa moet de coördinatie
ervan op zich nemen.”
U heeft gepleit voor een ‘ring van
windparken’ op de Noordzee. Hoe
gaat u dat verwezenlijken?
“In mijn vorige periode als parlementslid
heb ik gezien dat je in het
Europese Parlement veel meer kunt
bereiken dan vaak wordt gedacht. In
de commissie leefmilieu hebben wij
bijvoorbeeld ongelofelijke bakens kunnen
verzetten. Geloof me: in Europa
kun je als eenling echt het verschil
maken.”
“Je moet natuurlijk beginnen om je
collega’s te overtuigen. Dat valt nog
niet mee in de socialistische fractie,
die uit circa 200 mensen bestaat.
Maar de socialisten vormen de tweede
en de meest homogene fractie in het
Europese parlement. Dus als je je
eigen fractie eenmaal mee hebt, komt
er vaart in.”
Staan de Europese socialisten open voor
uw ideeën over Zeekracht?
“De socialisten vinden elkaar tot dusver
vooral op sociale thema’s. Maar
de aandacht voor milieu en ecologie
groeit. Veel parlementsleden kennen
Zeekracht nog niet. Dat gaat veranderen
als ik straks in het parlement
kom. Ook de groenen, een deel van
de christen-democraten en de liberalen
zullen Zeekracht zeker hun steun
geven, verwacht ik.”
“Maar ik wil ook andere partners
zoeken en mensen rond Zeekracht
mobiliseren, over politieke en lands-

grenzen heen. Kijk niet alleen naar
de milieubeweging, maar gebruik
bijvoorbeeld ook de grote kracht van
de vakbeweging. Want de realisering
van een ring van windmolenparken op
de Noordzee levert werkgelegenheid
op voor velen. Ik heb verder contacten
gehad met belangrijke economen en
bedrijfsleiders en ook die zeggen: wij
willen dit steunen.”
“Je moet het dus niet beperken tot het
Europarlement, maar een breed maatschappelijk
draagvlak creëren, waarbij
het parlement wel een heel belangrijke
hefboom kan zijn. Ik zal zeker niet de
trekker van Zeekracht worden, maar
ik ga wel proberen mijn steentje bij
te dragen. Ik ga er, net als vorige keer,
mijn schouders onder zetten.”
Bespeurt u in Europa een toenemende
belangstelling voor het milieu?
“Jazeker, het gevoel van urgentie over
Beeld office for metropolitan architecture
bijvoorbeeld de noodzaak om het klimaatprobleem
aan te pakken is sterk
gegroeid. Dat was tien jaar geleden wel
anders. Toen waren er ook nog velen
die zeiden dat er niks aan de hand
was. Nu niet meer. Er is in Europa
ook ontzettend veel gebeurd op het
gebied van richtlijnen en dergelijke.
Als er één instantie is in de wereld die
veel heeft gedaan om de uitstoot van
CO 2 te beperken, is het Europa wel. Ik
denk dat we tien jaar geleden een gat
in de lucht zouden hebben gesprongen
als we hadden geweten dat we nu
zo ver zijn. Het zag er destijds allemaal
veel pessimistischer uit.”
“Tegelijkertijd maak ik me heel veel
zorgen over de bereidheid bij landen
om, ieder op zijn gebied, de maatregelen
te nemen die noodzakelijk zijn
en die we hebben afgesproken. Zo
leeft in België sterk het gevoel: wij zijn
maar een klein land, kan het niet wat
minder? Nee, het kán niet minder, ook
wij moeten onze verantwoordelijkheid
nemen.”
“Europa moet dus niet alleen afspreken
wat we willen en kunnen waarmaken,
maar ook dát we het gaan
waarmaken. Het is prima om nog
ambitieuzere Europese milieudoelen
te stellen, en daar wil ik ook best de
straat voor op. Maar ik vind het nog
Foto Henk Braam (HH)
veel belangrijker dat we onze afspraken
nu eens echt nakomen.”
Wat betekent volgens u de kredietcrisis
voor het Europese milieubeleid?
“Ik hoop dat we die aangrijpen om
verdere stappen te zetten. Dit is hét
moment daarvoor. Maar eigenlijk heb
ik heel veel schrik dat men de crisis
aangrijpt om de klok terug te draaien.
Er lopen heel wat politici en beleidsmakers
rond met dat idee. Dat is echt
bedreigend.”
Wat kunnen wij, gewone burgers, daar
aan doen?
“U moet gaan stemmen voor Europa,
omdat 70 procent van uw wetgeving
daar vandaan komt. Ik geloof heilig
in het project Europa. Tegelijk ben ik
kritisch. Europa heeft zich de laatste
jaren teveel bezig gehouden met zaken
waar mensen niets mee zijn opgeschoten.
Het ging meestal om dingen die
níet mochten. Europa is niet wervend
genoeg geweest. Daarvoor hebben
we wervende mensen nodig in het
Europarlement. Als kiezer kunt u
daarvoor zorgen.”
Ik denk dat we tien jaar geleden een gat
in lucht zouden hebben gesprongen als
we hadden geweten dat we nu zo ver zijn
kiezen voor europa Terra 03.09
17

kiezen voor europa Terra 03.09
18
Sinds de Tweede Wereldoorlog heeft
de Europese landbouw een fenomenale
groei doorgemaakt. Gesteund
door subsidies uit Brussel leidde de
intensivering en rationalisering van
de landbouw in vrijwel alle sectoren
tot een forse productieverhoging. De
bedrijven werden groter, de machines
zwaarder. Tegelijk trok de landbouw
een zware wissel op het milieu, de
natuur, het landschap en het welzijn
van de dieren.
“Maar het tij keert”, zegt Gijs
Kuneman, directeur van het Centrum
van Landbouw en Milieu (CLM) in
Culemborg. Hij geeft leiding aan een
team van 25 mensen die oplossingen
zoeken voor problemen op het gebied
van landbouw en milieu. “Juist het
Europees beleid roept een intensief
De aankomende hervormingen van de europese landbouw bieden kansen voor
vergaande vergroening, zegt Gijs kuneman, directeur van het Centrum voor
Landbouw en Milieu. “Het tij keert.” Door René Didde
Kansen voor
landbouw
landbouwland als Nederland tot de
orde. En onder meer dankzij Europese
afspraken gaat het de goede kant op
met reductie van het bestrijdingsmiddelengebruik.”
Wat zijn de hardnekkigste milieuproblemen
in verband met landbouw?
“Nou, in Nederland blijft de uitspoeling
van stikstof en fosfaat uit mest
een probleem, net als de ammoniakuitstoot.
Verder weg mogen mediterrane
landen als Spanje en Griekenland
zich ernstig zorgen maken over de verdroging
door het waterverbruik van de
landbouw. Nog bespoedigd door de klimaatverandering
zou de Sahara straks
wel eens aan de Europese zijde van de
Middellandse Zee kunnen liggen.”
Er komt een einde aan de ongebreidelde
subsidies uit het Mansholt-tijdperk. Wat
betekent dat?
“Dat biedt enorme kansen! De vaste
prijsgarantie is al losgelaten vanwege
de wens tot vrijere wereldhandel. Nu
worden ook eisen gesteld aan de vaste
inkomenssteun die daarvoor in de
plaats is gekomen. Vanaf 2003 is de
trend om de Europese landbouwsubsidies
te koppelen aan maatschappelijke
doelen. Straks is de steun afhankelijk
van concrete resultaten op het gebied
van natuur, landschap, waterberging
en dierenwelzijn. Dat is een regelrechte
vergroening en verduurzaming.”
“Daarnaast zal de steun sowieso
afnemen en zal meer geld worden
afgeroomd uit de pot voor directe
inkomenssteun. In Nederland ont-

vangen de boeren samen jaarlijks 850
miljoen euro. Melkveehouders zijn
nu voor de helft afhankelijk van deze
steun, 20.000 euro per bedrijf. Steeds
meer geld uit deze geldstroom, straks
ruim 90 miljoen euro per jaar, gaat
naar plattelandsontwikkeling. Dat geld
is voornamelijk voor boeren die innoveren
of concrete doelen realiseren op
gebied van landschapsontwikkeling,
zoals het aanleggen en onderhouden
van houtwallen, heggen en wandelpaden.”
Kennelijk hebben we te maken met een
daadkrachtige Eurocommissaris Fischer-
Boel. Wie garandeert dat na de verkiezingen
geen andere wind waait?
“Het mooie is dat het Europese
Parlement steeds meer zeggenschap
Foto’s adriaan van Dam
en macht krijgt, ook op landbouwgebied.
Het parlement heeft nu alleen
beslissingsbevoegdheid over het
milieu, de landbouw is louter een zaak
van de Europese Commissie en de
landbouwministers. Er staat dus een
cruciale verandering op stapel. Het
biedt kansen op een structurele en
vooral ook democratische vergroening
van de landbouw.”
Het Europese Parlement krijgt ongetwijfeld
de machtige landbouwlobby over zich
heen...
“Dat is waar. Je mag vrezen voor zoiets
als de vissers die tegen vangstquota
ageren, de conservatieve Franse partij
van jagers en op nationaal belang
ingestelde landen als Polen. Maar het
biedt ook kansen voor biologische
boerenlobby’s en consumentenorganisaties
om zich te roeren. En welke
richting het ook uit gaat, het wordt wel
democratischer.”
Wat is de rol van Nederland in deze
Europese ontwikkelingen?
“Nederland heeft als eerste land in
Europa met de zogeheten houtskoolschets
gereageerd op de voorstellen
van Brussel. De koppeling van
inkomenssteun aan het realiseren
van natuur- en milieudoelen en plattelandsontwikkeling
wordt omarmd.
Minister Verburg heeft in september
vorig jaar per brief aan de Tweede
Kamer aangegeven serieus werk te
maken van betaling van boeren voor
zogeheten groen-blauwe diensten,
zoals waterberging, bescherming van
de grutto en het stimuleren van tech-
nische innovaties. Verder denk ik dat
ook dierenwelzijn een issue van formaat
is geworden.”
Wat ga ik van de nieuwe ontwikkeling
merken als ik straks door Nederland fiets
en ’s avonds mijn maaltijd bereid?
“Vooral de Nationaal Landschappen
zijn dan hopelijk iets mooier dan nu:
meer weidevogels, meer aandacht voor
karakteristieke patronen in het landschap.
Op je bord kunnen meer biologische
en duurzame producten liggen.
Als je vlees eet, zal het dierenwelzijn
beter zijn geregeld. Het zal mede van
de strenge Europese emissieplafonds
afhangen of het landschap ook schoner
is door een efficiënter mineralenbeheer
en het slimmer omgaan met
organische meststoffen.”
Wat kunnen milieuorganisaties doen
om verduurzaming van de Europese
landbouw te stimuleren?
“Op de 18.000 lobbyisten zijn er misschien
tachtig milieulobbyisten. Maar
hun invloed is relatief groot. Niet voor
niets staat het Europese Parlement
als groen te boek. Organisaties als
Natuur en Milieu, vertegenwoordigd
in het Europese Milieubureau (EEB)
laten zich steeds minder gelegen
aan de landbouw, net als het Wereld
Natuurfonds. Greenpeace en Friends
of the Earth voeren slechts actie op
single issues, zoals soja en genetische
gemodificeerde organismen.
Milieuorganisaties zouden zich, zeker
gezien de toenemende democratisering
van de landbouw, meer op een
duurzame landbouw moeten richten.”
Het Europese Parlement
krijgt steeds meer zeggenschap,
ook op landbouwgebied.
kiezen voor europa Terra 03.09
19

kiezen voor europa Terra 03.09
20
Tien vragen over...
1
Waarom zou ik moeten stemmen voor
Europa?
Bijvoorbeeld omdat u zo invloed kunt uitoefenen op het
Nederlandse milieubeleid. Bijna alle milieuregelgeving in ons land
komt uit Brussel. Het Europees Parlement heeft een beslissende
stem bij het tot stand komen van nieuwe milieuwetgeving. En
milieu beslaat een relatief groot deel van het werk in het Europees
Parlement.
2
Waarom bemoeit de EU zich met
het milieu?
De EU streeft naar één Europese markt met voor alle producten en
bedrijven zoveel mogelijk dezelfde (milieu)regels. Dit om oneerlijke
concurrentie te voorkomen en consumenten te beschermen.
Omdat milieuvervuiling niet bij de grens stopt, is het bovendien
effectiever om bijvoorbeeld luchtvervuiling in Europees verband
aan te pakken. Tenslotte is het voor wereldwijde milieuproblemen
belangrijk om als EU samen op te trekken. EU-standpunten leggen
gewicht in de schaal bij internationale onderhandelingen, over het
klimaat of de bescherming van bedreigde soorten..
3
Hoeveel invloed heeft een Nederlandse
Europarlementariër?
Nederland mag 25 van de 736 zetels in het Europees Parlement
bezetten. Weinig? Een goede parlementariër kan veel doen. Zo
kan iemand met hart voor het milieu en kennis van zaken zitting
nemen in de milieucommissie van het parlement. Daarin worden
alle milieuvoorstellen voorbesproken. Als deze parlementariër nog
rapporteur wordt voor een nieuw wetsvoorstel, heeft hij helemaal
een belangrijke rol: het formuleren van de standpunten en amendementen
van het parlement. Op deze manier kan een bekwaam
parlementslid een nieuw wetsvoorstel op een voor het milieu gunstige
manier door het parlement loodsen. Daarnaast is het belangrijk
dat milieubewuste parlementariërs lid worden van de commis-
De europese verkiezingen staan voor de deur. Maar wat
betekent het europese parlement eigenlijk voor de natuur en
het milieu? en op wie moet u stemmen? Tien vragen over
europa en het milieu. Door Maria Buitenkamp

sies voor transport, energie, industrie of landbouw. Deze sectoren
zijn eveneens van grote invloed op de natuur en het milieu.
4
Het Europees Parlement heeft toch weinig
te zeggen?
Het Europees Parlement heeft de afgelopen decennia bij steeds
meer onderwerpen medebeslissingsrecht gekregen. Dat betekent
dat de nationale ministers (“de Raad”) het over nieuwe wetten eens
moeten zien te worden met het Europees Parlement. Dit geldt al
heel lang voor alle milieuwetgeving. Voor natuur- en milieubescherming
wil het parlement vaak verder gaan dan de Raad. Er
moet dan een compromis worden gevonden. Voor het landbouwbeleid
heeft het parlement overigens nu nog geen medebeslissingsrecht.
Dat verandert als het verdrag van Lissabon ingaat.
5
Welk effect hebben Brusselse regels op
het dagelijks leven?
Ongelooflijk veel consumentenzaken zijn al Europees geregeld.
Denk aan lagere telefoontarieven, verplichte aanduidingen op
levensmiddelen, Europees betalingsverkeer, verbieden van bepaalde
giftige stoffen in speelgoed en cosmetica, regels voor resten van
pesticiden in voeding, normen voor uitlaatgassen van voertuigen,
eisen aan de luchtkwaliteit en natuurlijk het rookverbod. Op apparaten
als koelkasten vermeldt een Europees label hoeveel energie
ze verbruiken. Verder zijn er veel regels voor onze directe leefomgeving.
Zo moeten alle lidstaten hun natuurgebieden en zeldzame
soorten goed beschermen en zorgen voor een goede kwaliteit van
oppervlaktewater en grondwater.
6
Neemt Den Haag Brussel serieus?
Den Haag moet Brussel in ieder geval serieus nemen in de uitvoering
van eenmaal aangenomen EU-regelgeving. Bij nalatigheid
komen er waarschuwingen, Europese rechters en in het uiterste
geval boetes aan te pas. Soms is er discussie over de interpretatie
van Europese wetgeving en moet het Europese Hof uitsluitsel
geven. Als landen Europese regels strenger of juist soepeler willen
toepassen wordt dat soms tot aan het Europese Hof uitgevochten.
Zo besloot het Europese Hof eind vorig jaar dat Nederland strengere
eisen mag stellen aan roetfilters voor dieselauto’s dan Europese
regels voorschrijven.
7
Wat staat de komende tijd op de
Europese agenda?
Tijdens de Europese verkiezingen ligt alles stil, maar vanaf half
juli gaat het nieuwe parlement aan het werk. De Europese agenda
is enorm. Maar de allerbelangrijkste onderwerpen zijn: het opstellen
van een goed klimaatverdrag in 2009, het aanscherpen van
kiezen voor europa Terra 03.09
21

kiezen voor europa Terra 03.09
22
zuinigheidseisen aan elektrische apparaten, het aanpakken
van de luchtvervuiling en de uitstoot van CO 2 door het verkeer,
de aanleg van een slim Europees stroomnet dat ook een grote
hoeveelheid zon- en windenergie aan kan, het stoppen van de
achteruitgang van de biodiversiteit in Europa en de rest van de
wereld, de hervorming van het landbouwbeleid en de hervorming
van het hele EU-budget.
8
Wat doet Natuur en Milieu aan Europa?
Veel van het werk van Natuur en Milieu heeft raakvlakken met
Europees beleid. Dus soms is het effectief om in de EU te lobbyen
voor betere wetgeving. Bijvoorbeeld voor pesticiden, schone
lucht of energiezuinige apparaten. In Brussel werkt Natuur
en Milieu actief samen met organisaties uit andere lidstaten,
onder andere via het European Environmental Bureau (EEB).
Daarnaast zijn er Europese koepelorganisaties speciaal voor
klimaat, verkeer of pesticiden. De Europese koepelorganisaties
trekken regelmatig samen op en noemen zich dan ‘The Green
Ten”.
9
Wat is de Groene Kieswijzer?
Voor de komende Europese verkiezingen op 4 juni lanceert
Natuur en Milieu de website www.groenekieswijzer.nl. Hier
kunnen kiezers een test doen om te zien welke partij het meest
overeenstemt met hun opvattingen over natuur en milieu.
Verder is op de site www.natuurenmilieu.nl veel informatie te
vinden over belangrijke milieuthema’s, de partijen en hun kandidaten.
10
Op wie moet ik stemmen?
Dat mag u helemaal zelf weten. Natuur en Milieu geeft geen
stemadvies. Uiteraard kunt u kijken op de Groene Kieswijzer
(zie vraag 9) of op www.stemwijzer.nl. Maar partijen doen
niet altijd wat ze beloven. U kunt daarom kijken hoe ze in het
verleden hebben gestemd op www.brusselstemt.nl. Vergelijk
ook hoe de kandidaten zich presenteren: weten de lijsttrekkers
of andere hooggeplaatste kandidaten iets van milieu? Bedenk
verder dat meestal slechts enkele kandidaten, hoog op de lijst,
een goede kans maken. Vergeleken met de Tweede Kamer gaat
het om zes maal minder zetels. Tenslotte opereert vrijwel elke
nationale partij binnen een grotere Europese fractie. Hoewel er
geen bindende fractiediscipline is binnen zo’n fractie geeft dat
wel iets aan over de omgeving waarbinnen een partij opereert.
Dit is soms anders dan u zou verwachten. Zo zitten D66 en
de VVD samen in een liberale fractie en vormt het CDA een
fractie met de aanhangers van Berlusconi . . .

zwarte letters op een wit veld, drie of vier kolommen en de blauwe vlag met gele sterren
van de europese unie: websites over europa lijken uiterlijk op elkaar. Maar de inhoud
verschilt enorm, net als de wijze waarop die wordt ontsloten, constateert Chris de visser.
Europees milieu op
Kwaliteit verschilt enorm
De website van het Europarlement
is beschikbaar in alle talen van de
Europese Unie. Het nieuws op de
Nederlandse homepage zie je exact –
maar onleesbaar – terug in de Griekse
versie. Erg functioneel in het veeltalige
Europa.
De site gebruikt een aantal nieuwsthema’s,
waarmee je snel informatie kunt
filteren. Eén klik op de knop ‘Milieu
en gezondheid’ in de homepage levert
een informatieve selectie op. Vreemd
is wel dat het onderwerp ‘natuur’
onder geen enkel nieuwsthema valt.
De zoekmachine geeft op deze term
wel een lijst verslagen, notulen en
agendapunten, maar geen nieuwsitems.
T&e
Informatief en toegankelijk, maar
specialistisch, is de website van T&E.
Deze Europese koepel van milieuorganisaties
bestrijdt milieuproblemen
die worden veroorzaakt door mobiliteit.
De website is volledig in het
Engels, maar de overzichtelijke structuur
maakt dat ruimschoots goed.
Dossiervreters en andere naadjevan-de-kous-weters
worden op hun
wenken bediend met nieuws en zeer
informatieve achtergrondinformatie
over zaken als roetfilters, luchtkwaliteit
en brandstoffen.
eeB
Ook helemaal in het Engels is de
site van het Europees Milieu Bureau
(EEB), de koepel van Europese natuur-
en milieuorganisaties. De lidorganisaties
van het EEB zijn actief op ongeveer
alle denkbare aspecten van het
Europese natuur- en milieubeleid. Het
aantal onderwerpen op de EEB-site is
dan ook enorm. In combinatie met de
tamelijk onduidelijke structuur navigeert
deze site niet lekker. Het is even
volhouden en dan vind je de dossiers
wel. Maar dat doe je alleen als het echt
moet.
europa-nu
Enthousiast word ik van Europa-
NU. De website is opgezet door het
Europees Parlement Bureau Nederland
en het Parlementair Documentatie
Centrum van de Universiteit Leiden.
Doel van de site is dat burgers zelf
kunnen beoordelen hoe de EU ons
leven beïnvloedt.
Dat lukt. En hoe! Zoeken gaat vanzelf
via de navigatieknoppen, ook naar
natuur- en milieunieuws. En als je
echt snel naar een onderwerp wilt,
gebruik je de zoekmachine. Of de sitemap.
Of je laat je tippen over andere
manieren om verder te komen.
Geniaal van Europa-NU is dat bij ieder
van de talloze onderwerpen headlines
en andere links verschijnen van relevante
berichten.
kranten
Ook de Nederlandse online-kranten
staan vol met Europanieuws. Vooral
Trouw scoort goed. De krant valt op
met de speciale Europaknop in de
navigatiebalk. Die levert met één klik
het actuele Europese nieuws. Het
Europanieuws in Trouw is een stuk
serieuzer dan dat in bijvoorbeeld De
Telegraaf. Daar levert de zoekopdracht
‘Europa’ en ‘Milieu’, behalve veel economisch
nieuws op: ‘Spaar het milieu,
eet kangoeroe . . .
Chris de Visser is webmaster
van Natuur en Milieu.
kiezen voor europa Terra 03.09
23
www.europarl.europa.eu
www.eeb.org
www.transportenvironment.org
www.europa-nu.nl

kiezen voor europa Terra 03.09
24
Pesticide
Resten van pesticiden in groente en fruit: twee van de drie
Europeanen maken zich daar zorgen over. Het Europees
verbod op tientallen pesticiden is een gigantische doorbraak.
De Raad van Landbouwministers moet de verordening
formeel goedkeuren, waarna de wet begin 2011 is
ingevoerd. Het verbod geldt voor alle pesticiden die kanker
kunnen veroorzaken, een gevaar kunnen opleveren voor de
voortplanting of de genetische samenstelling van levende
organismen en die van invloed kunnen zijn op het zenuwstelsel,
het immuunsysteem of het hormonale stelsel van de
mens.
PAK’s
Het bedrijf Aluchemie uit Rotterdam,
dat grondstoffen maakt voor de productie
van aluminium, gaat de uitstoot polycyclische
aromatische koolwaterstoffen
(PAK’s) met 99,5 procent verminderen. Na vijf jaar procederen
door milieuorganisaties ging de grootste stankveroorzaker
in de Rijnmond vorig jaar overstag. Het bedrijf bouwt
nu een moderne rookgasreiniger die de PAK’s, waaronder
kankerverwekkende, uit de rook haalt. Ook de stank zal fors
afnemen. De milieuorganisaties schermden steeds met de
Europese IPPC-richtlijn. Die vereist dat bedrijven de best
beschikbare technieken toepassen om hun vervuiling zo
laag mogelijk te houden.
voor wie het nog niet wist: europa is erg belangrijk voor het milieu en de natuur
in nederland. ongeveer 70 procent van de wetten en de regelgeving op het
gebied van natuur en milieu stoelt op europees beleid. Han van der Wiel zet een
paar voorbeelden op een rijtje. Door Han van der Wiel
Redding voor natuur en milieu
in Ned
Energie-etiketten
Sinds 1994 zitten er energie-etiketten op elektrische apparaten
als koelkasten, wasmachines en drogers. En sinds 2000
zitten ze ook op auto’s. Een gevolg van Europese richtlijnen.
Consumenten kunnen in één oogopslag zien welke apparaten
energiezuinig zijn. En producenten houden elkaar
scherp in de gaten - de A-merken willen niet voor elkaar
onderdoen. Bij auto’s werkt het nauwelijks: alleen kopers
van kleine auto’s willen duizenden euro’s meer betalen
voor een zuinige A-label auto. Meestal is de detailhandel
de bottleneck: zij moeten consumenten beter voorlichten.
Winkelketen BCC is een gunstige uitzondering.

Chemische stoffen
Europa is bezig schadelijke chemische stoffen te verbannen
uit dagelijkse producten, zoals zeep en verf. De industrie
moet circa 30.000 stoffen aanmelden en er ruim 10.000
laten testen. De meeste van deze stoffen zijn nooit eerder
onderzocht op hun gevolgen voor gezondheid of milieu.
Maar de vaart zit er nog niet in. Er is een lijst met zeven
stoffen die prioriteit hebben. Sommige bedrijven anticiperen
hierop en zoeken volop naar alternatieven. Sara Lee
bijvoorbeeld, met merken als Sanex, Zwitsal, Zendium en
Prodent.
erland
Schone lucht
Natuurbehoud
Langzaam maar zeker ontstaat een
samenhangend Europees netwerk van
speciaal beschermde natuurgebieden:
Natura 2000, dat voortkomt uit de Vogel-
en Habitatrichtlijnen. Doel is soorten en leefgebieden die
onder druk staan en bedreigd worden in hun voortbestaan
te beschermen of te herstellen. Voor Nederland gaat het om
162 gebieden. Een daarvan is Voornes Duin, onder de rook
van Rotterdam. In het duingebied komen nog vochtige en
natte duinvalleien voor met veel bijzondere planten. Op de
duinmeren komen moeras- en watervogels af, zoals kleine
zilverreigers en lepelaars.
Schoon water
De Kaderrichtlijn Water moet er voor
zorgen dat de kwaliteit van oppervlakte-
en grondwater in de Europese Unie in
2015 op orde is. In Nederland zijn veel
wateren vervuild met zware metalen, PAK’s en andere
gevaarlijke stoffen. Nederland haalt hooguit 20 procent van
de doelstellingen op tijd. Dat is fors onder het Europese
gemiddelde. Natuurbeschermingsorganisaties hopen dat
Brussel de regering en de waterbeheerders aanzet tot haast.
Gunstige uitzondering vormen de Nieuwkoopse Plassen.
Het Hoogheemraadschap van Rijnland investeert er fors in
de verbetering van de waterkwaliteit.
De uitstoot van stikstofoxide en ammoniak in Nederland is
het hoogst van Europa. Daarnaast waait veel vervuiling uit
het buitenland ons land binnen. Die vieze lucht leidt tot
vroegtijdige sterfte en een forse afname aan biodiversiteit.
De Europese NEC-richtlijn uit 2001 bepaalt per land nationale
emissieplafonds voor zwaveldioxide, stikstofoxiden,
vluchtige organische stoffen en ammoniak in 2010. Dit jaar
worden de plafonds voor 2020 vastgesteld. De vuilverbrandingsinstallatie
in Alkmaar heeft met de best beschikbare
technieken, zoals meervoudige stoffilters en grotere DeNO xinstallaties,
de emissies sterk teruggebracht.
kiezen voor europa Terra 03.09
25

26
200.000.000 kilo: zoveel landbouwgif gebruiken europese boeren nu jaarlijks.
Maar dat zal snel verminderen. nieuwe europese regels stellen strenge eisen aan de
toelating van bestrijdingsmiddelen. Met dank aan de milieubeweging. Door Marieke Vos
“Gif spuiten was standaard in de
landbouw. Straks gaan niet-chemische
oplossingen voor. Dit is echt een
breuk met het verleden”, zegt Hans
Muilerman van Natuur en Milieu. Hij
was intensief betrokken bij de aanscherping
van het Europese beleid. De
nieuwe richtlijnen zijn dus deels zíjn
succes.
Foto Michiel Wijnbergh (HH)
Het gaat concreet om twee verbeteringen:
een Europese verordening die
strenge eisen stelt aan de toelating van
bestrijdingsmiddelen en een nieuwe
kaderrichtlijn voor duurzaam gebruik
van pesticiden, die moet leiden tot een
zo duurzaam mogelijke landbouw in
2014.
Wetenschappelijk
Deze zomer treedt de richtlijn in
werking. Het gevolg: sommige gifstoffen
worden per direct verboden.
“Het bijzondere is dat voor het eerst
wetenschappelijke criteria worden
vastgesteld voor toelating van bestrijdingsmiddelen”,
zegt Muilerman.
“Voorheen was het vooral een politieke
discussie, een belangenafweging dus.
Met als gevolg dat er al die jaren stoffen
zijn toegestaan die bijvoorbeeld
kankerverwekkend of hormoonverstorend
zijn.”
Wordt straks wetenschappelijk vast-
gesteld dat een stof gevaarlijk is, dan
volgt automatisch een verbod. De
stof mag dan niet alleen niet langer
worden gebruikt in de Europese
Unie, maar ook niet voorkomen in en
op voedsel uit andere landen dat in
Europa wordt verkocht.
Muilerman: “Nieuw is dat ook wordt
gekeken naar de combinatie van
stoffen. Nu wordt alleen per stof het
gezondheidsrisico gemeten. Maar in
de praktijk krijgen consumenten combinaties
van gifstoffen binnen. Een
stof kan dan onder de gevarengrens
blijven, maar meerdere stoffen samen
niet. Het gebruik van die stoffen zal
dan dus ook verboden of beperkt worden.”
actieplan
De nieuwe kaderrichtlijn moet tot een
fikse vermindering van het gebruik
van landbouwgif leiden. De richtlijn
bepaalt overigens alleen de doelen: de

Foto robert rizzo (HH)
Nieuw is dat ook
wordt gekeken naar de
combinatie van stoffen
lidstaten moeten zelf in een actieplan
vastleggen hoe ze deze willen bereiken.
Volgens Muilerman komt een duurzame
landbouw nu in zicht: “Straks
mag de landbouwer alleen nog chemische
middelen gebruiken als het echt
niet anders kan. Bovendien moet hij
dan kiezen voor de minst gevaarlijke.
Niet-chemische middelen hebben de
voorkeur, bijvoorbeeld mechanische
onkruidverdelging en biologische
bestrijdingsmiddelen. Daar heeft de
consument voordeel bij: hij krijgt
minder gif binnen via zijn eten. Dat is
vooral heel belangrijk voor kwetsbare
groepen en kinderen.”
Muilerman was sinds 2001 betrokken
bij de lobby voor de nieuwe regelgeving.
Samen met een Europees netwerk
van milieu-organisaties, PAN,
werden voorstellen gedaan aan de
commissie die de regels opstelde.
Tevreden
Muilerman is erg tevreden met het
resultaat: “We zijn succesvol geweest,
omdat we er vanaf het begin bij waren.
Je moet je voorstellen dat zo’n com-
missie ook maar uit een handvol ambtenaren
bestaat. Zij zijn blij met alle
informatie die ze van anderen krijgen.
De lobby van de bestrijdingsmiddelenindustrie
was natuurlijk ook van de
partij en met tien keer meer mensen
dan wij. Maar wij hebben een grote rol
gespeeld door er voortdurend te zijn
en met constructieve voorstellen te
komen.”
De bollenteelt
De komst van de nieuwe europese
regels was eerder dit jaar in het
nieuws, met alarmerende berichten dat
ze het einde van de Hollandse bollenteelt
zouden betekenen. in deze
teelt worden veel bestrijdingsmiddelen
gebruikt. kan de bollenteelt inderdaad
niet zonder?
Wim postema teelde vijftien jaar biologische
bloembollen: “natuurlijk kun
je bloembollen telen zonder bestrijdingsmiddelen,
maar wel veel minder
intensief dan in de huidige praktijk. in
De supermarkt
Het aantal soorten groenten en fruit in de supermarkten zal
niet afnemen of veranderen door de strenge regelgeving, verwacht
Caspar Woolthuis, verantwoordelijk voor kwaliteit en
duurzaamheid bij Super de Boer: “Wij denken dat de telers
en de industrie slim genoeg zijn om alternatieve middelen te
bedenken die minder schadelijk zijn.”
Wel ziet hij meer aandacht voor resten van bestrijdingsmiddelen
(residuen) op groenten en
fruit, maar dat vloeit voort uit beleid
dat eerder werd ingezet. “Met dank aan
natuur en Milieu en Milieudefensie, met
hun campagne ‘Weet wat je eet’. We
vonden het eerst vervelend, maar die campagne
heeft er wel toe geleid dat supermarkten
zich nu sterk maken om residuen te voorkomen.”
Daarom haalt Super de Boer nu bijvoorbeeld paprika’s uit
israël in plaats van uit Spanje, als daar vanwege het natte
seizoen meer gespoten moet worden. “We willen onze groenten
en fruit zo schoon mogelijk in het schap. Daarover maken
we afspraken met telers en leveranciers.”
Dat betekent niet dat het werk nu
is gedaan. “Zeker niet. De precieze
invulling van de regelgeving moet
nog komen. De lidstaten gaan elk
hun actieplannen voor duurzamer
landbouw opstellen. Daar zitten we
bovenop.”
nederland worden al vanaf het eind van
de zestiende eeuw bollen geteeld en
pas vanaf 1950 is men op grote schaal
bestrijdingsmiddelen gaan gebruiken,
zoals in de hele landbouw.”
Maar het is waar: de huidige, enorme
productie van goedkope bollen is niet
mogelijk zonder landbouwgif. als de
bollenteelt geen chemische bestrijdingsmiddelen
meer mag gebruiken,
daalt volgens postema de productie.
“Het aanbod wordt kleiner en de prijs
gaat omhoog.”
kiezen voor europa Terra 03.09
27

kiezen voor europa Terra 03.09
28
Aan u de keus
Het klimaatprobleem, de milieuvervuiling en het behoud van de natuur kunnen alleen effectief
op europees niveau worden aangepakt. Daarom moet iedereen die zich zorgen maakt over deze
onderwerpen gaan stemmen voor europa, stelt europarlementariër Dorette Corbey.
Dorette Corbey (1957) is als PvdApolitica
sinds 1999 lid van de sociaaldemocratische
PES-fractie van het
Europese Parlement. De oud-verpleegkundige,
onderzoeker, docent en
beleidsmedewerker houdt zich daar
onder meer bezig met milieu, klimaat,
energie, voedselkwaliteit en visserij.
De milieuproblemen waar we voor
staan zijn groot. Luchtvervuiling drijft
over landsgrenzen heen en vergiftigde
rivieren stromen van land naar land.
Een Europese aanpak is dus onontbeerlijk.
Sinds begin jaren zeventig
wordt dan ook op Europees niveau
gewerkt aan oplossingen.
Strengere Europese milieuregels en
effectieve naleving van de bestaande
regels zijn hard nodig. De Europese
verkiezingen van 4 juni zijn een
kans om dit te bereiken. Want hoe
meer ‘milieuvriendelijke’ politici er
in Brussel rondlopen, hoe sneller
klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit
en luchtvervuiling kunnen
worden aangepakt.
Fijnstof
Laten we eens kijken wat ‘Europa’ tot
nu toe heeft bereikt. Sinds de vorige
verkiezingen, vijf jaar geleden, heeft
het Europees Parlement een aantal
belangrijke nieuwe milieuwetten aangenomen.
Zo is er een nieuwe richtlijn
luchtkwaliteit gekomen, waarin een
maximum toegestane concentratie

illustratie Yvonne kroese
voor kleine fijnstofdeeltjes is vastgelegd.
Ook werd de REACH-richtlijn
aangenomen, die het gebruik van
gevaarlijke chemicaliën reguleert en in
ieder geval de allergevaarlijkste stoffen
verbiedt.
De EURO 5 en 6 verordeningen die de
uitstoot van fijnstof en NO x door auto’s
en vrachtwagens sterk verminderen
werden eveneens door het parlement
aangenomen. En vorig jaar keurde het
parlement een richtlijn hernieuwbare
energie goed, waardoor in 2020 20
procent van alle gebruikte energie
duurzaam geproduceerd moet zijn.
Deze richtlijn bevat duurzaamheidscriteria
voor biobrandstoffen om ervoor
te zorgen dat ‘foute’ biobrandstoffen
geen kans maken.
Broeikasgassen
Verder werd het Europese emissiehandelsysteem
ETS, bedoeld om de broeikasgasuitstoot
van de industrie en
energiesector te beperken, aangepast.
Er is dus al veel goeds tot stand gekomen.
Maar vaak kwamen wij, milieubewuste
parlementariërs, stemmen te
kort om nog betere milieumaatregelen
aangenomen te krijgen. De nieuwe
regels voor CO 2-uitstoot van personenauto’s
bijvoorbeeld zijn veel te slap
uitgevallen, omdat het conservatieve
en christendemocratische deel van het
parlement zich liet inpakken door de
autolobby.
Maar er speelt meer. In het Europese
Parlement is ‘links’ vaak synoniem
voor ‘groen’. In het geval van de CO 2
en auto’s ging dat voor autoproducerende
landen echter niet op: veel
Duitse en Italiaanse sociaaldemocraten
verdedigden de belangen van ‘hun’
autofabrikanten.
Aan de andere kant zijn ook in de
partijen rechts van het midden parlementsleden
te vinden met hart
voor milieu. Maar als het gaat om
Nederlandse politieke partijen klopt
het synoniem links=groen. Groen
Rechts komt namelijk niet goed uit de
verf. Dus als de PvdA, GroenLinks en
de SP op 4 juni veel stemmen krijgen,
is dat goed nieuws voor het Europese
milieubeleid van de komende vijf jaar.
kopenhagen
Wat is de komende vijf jaar nodig?
De bestrijding van klimaatverandering
en de kap van tropische bossen
moet versneld worden voortgezet. Het
Europese emissiehandelsysteem ETS
moet worden aangescherpt nadat er
– hopelijk - in Kopenhagen dit najaar
een goed, nieuw klimaatakkoord wordt
gesloten.
De bestrijding van
klimaatverandering
en de kap van
tropische bossen
moet versneld
worden voortgezet
Verder moeten de duurzaamheidscriteria
voor biobrandstoffen strenger
worden en bovendien worden uitgebreid
naar vaste biomassa en voedsel.
Meer dan 95 procent van de in tropische
landen geproduceerde palmolie
wordt gebruikt door de voedselindustrie
en minder dan 2 procent eindigt
als biobrandstof. Het is duidelijk dat
de kap van tropische bossen niet stopt
door strenge duurzaamheidseisen aan
slechte biobrandstoffen.
kolencentrales
Belangrijk is verder dat er een
EU-breed CO 2-plafond komt voor
nieuwe kolencentrales, want nieuwe
De nieuwe regels voor CO 2-uitstoot van
personenauto’s zijn veel te slap uitgevallen
vervuilende kolencentrales blijven
minimaal dertig jaar staan. Tenslotte
moet er alles aan worden gedaan
om het leegvissen van de zeeën door
grote (veelal Spaanse en Portugese)
varende visfabrieken een halt toe te
roepen. Maar op dit laatste punt heeft
het Europees Parlement geen beslissingsmacht.
Overigens zou het EP
wél macht krijgen over visserij als de
Europese grondwet (nu verdrag van
Lissabon) zou worden goedgekeurd...
Alle genoemde ideeën komen in grote
lijnen terug in de verkiezingsprogramma’s
van de linkse partijen. Het zal
niet gemakkelijk zijn om deze agenda
te realiseren. Maar met voldoende
steun van kiezer kan er grote vooruitgang
geboekt worden. Kortom, aan u
de keus!
kiezen voor europa Terra 03.09
29

eLekTriSCH op WeG Terra 02.09
30
Telefoon-bomen
aan te bevelen aan alle iPhonebezitters:
plant een boom met
je telefoon. Wanneer je iPhorest
downloadt vanaf iTunes (voor €
3,99) verschijnt op je telefoonscherm
een schep. graaf een gat
door graafbewegingen te maken
met je iPhone totdat een eikel
in beeld komt. raak die aan en
je hebt een mini-boom, die je
regelmatig een virtuele regenbui
moet geven door de telefoon te
oer-Hollandse wieg
Toen ik de hangwieg van Kindekeklein voor het
eerst zag, was ik meteen verkocht. hij ziet er
prachtig uit en is gemaakt van ongelakt hout,
jute en 100 procent biologisch katoen. het is een
oer-nederlands product dat europa verovert. De
ontwerpers, zelf ouders en ervaringsdeskundigen,
houden de zaken zelf in de hand. zo blijft de wieg
betaalbaar: u 179,- voor de hang-/stawieg en
u 159,- voor de gewone hangwieg, compleet met
bodemplaat en matrasje. Onze kleine slaapt er al
een paar weken in en het bevalt hem prima. De
veer zorgt ervoor dat de wieg schommelt als hij
beweegt. De bak van de hang/stawieg kun je loskoppelen
en elders neerzetten: naast de bank, in
je bed of in de tuin. Ook als reiswieg kun je hem
gebruiken, al zou ik hem niet voor één nachtje
demonteren en weer in elkaar zetten. Ook te koop
zijn hemeltjes in allerlei kleuren. Die maken het
helemaal af.
informatie: 023-5512219 of www.kindekeklein.nl.
schudden. na die bui gaat de
zon schijnen en groeit de boom
een stukje. leuk idee, maar
het leukste is dat er ook een
echt bos ontstaat. voor iedere
virtuele iPhorest-boom zal het
amerikaanse conservation Fund
een echte boom planten in de
vs.
informatie: www.iphorest.com
De rubriek Goed Leven wordt verzorgd door Claudia Dekkers.
Tips of suggesties? Mail: claudia.dekkers@xs4all.nl
un lit au prés
een kennis van me heeft al geboekt: een
nostalgisch tenthuisje op het Franse platteland.
het Betere Boerenbed heeft dit jaar
voor het eerst vijf Franse en 22 engelse
boerderijen in de aanbieding voor rustzoekers
die van het traditionele boerenleven
willen genieten. Koken doe je op een houtkachel,
die prominent in het midden van de
ruime, blokhutachtige tent staat. ’s avonds
lees je een boek bij een olielamp, voordat
je de bedstee induikt. gasfornuis, stopcontacten
en tv ontbreken. Prijzen per week:
u 375,- tot u 835,-.
informatie: www.boerenbed.nl

Winkelen, uitgaan, thuis genieten
Glimmend groen
een modieus fotomodel in een
design interieur kijkt de lezer vanaf
de glimmende cover strak aan:
green.2 is een echte glossy. het 200
pagina’s dikke blad brengt informatie
over groen leven in een trendy jasje:
interviews met viP’s die zich inzetten
voor een betere wereld, reportages
over eco-reizen en green shoppingtips
voor fashion, beauty en body
care. Maar waarom een recept met
de met uitsterven bedreigde paling?
‘hij is overbevist, maar opeten is
altijd beter dan weggooien’, staat
europa en feta
in de lente kan ik enorm genieten
van een bord verse sla met brokjes
grie. Ooit van grie gehoord? grie is
feta, maar mag niet meer zo heten
dankzij europa. Peter govers en
ina eleveld hebben twintig jaar feta
er dan bij. Tja. verkrijgbaar in alle
tijdschriftenshops voor u 4,95. een
jaarabonnement (zes nummers) kost
u 30,-.
informatie: www.green2.nl
gemaakt op hun biologisch-dynamische
geitenboerderij hansketien. Tot
2005. De grieken hadden fel geprotesteerd,
omdat de Denen goedkope
feta maakten van koeienmelk.
europese regels schrijven nu voor
dat feta gemaakt is van griekse geiten-
of schapenmelk. Dus moesten
Peter en ina een nieuwe naam verzinnen
voor hun Drentse kaas. naast
grie naturel is er grie met knoflook,
basilicum, rozemarijn of olijven.
Prijs: circa u 3,- per 200 gram. Te
koop bij natuurvoedingswinkels of
biologische webwinkels.
informatie: www.puurnoordnederland.nl
(bij producenten)
Vegetal City
Tekst Wilmie Geurtjens
het is even slikken, na de romantische binnenkomst
via een sprookjesachtig verlichte iglo, gemaakt van
takken overtrokken met witte doorzichtige stof. recht
voor me staat nog een levensgroot model van een
rond boomhuis, maar verder lijkt dit vooral een tentoonstelling
met heel veel tekeningen. van die gedetailleerde,
die je niet in een of twee oogopslagen
kunt bevatten. complete stadsontwerpen zijn het, die
in vaak slingerende lijnen een futuristische wereld
schetsen. en dan ook nog in de wat vage tinten van
zacht kleurpotlood. ze allemaal met aandacht bekijken,
voelt als hard werken.
ik moet bewust het besluit nemen het toch te doen.
en dan, geleidelijk, word ik gepakt door de ontwerpen
van architect luc schuiten. zijn uitbundig groene,
sciencefiction-achtige steden vol glas en hout lijken
me heerlijk om in te wonen. Maar bovendien bedenkt
hij als een hedendaagse Da vinci van alles buiten zijn
eigen discipline.
in zijn steden rennen mensen op schoenen met
springveren, terwijl aangebonden vleugels de duur
van hun sprongen verlengen. er rijden snorfietsen op
zonnecollectoren, individuele autootjes klikken aan
elkaar om als één slang verder te rijden. De plantaardig
ogende huizen hebben gordijnen en vloeren van
warmtevasthoudend materiaal.
een eindje verderop blijkt dat het geen fantasietekeningen
zijn. Daar hangen foto’s van echt gebouwde
huizen en staan werkende modellen van voertuigen.
Kinderen mogen er gewoon mee spelen. ik word er
helemaal vrolijk van.
luc schuiten, ik hou van je!
Wat? Tentoonstelling vegetal city, een visie op
een duurzame toekomst, door luc schuiten Waar?
Jubelparkmuseum, Jubelpark 10, Brussel Wanneer?
Tot en met 30 augustus 2009 Hoeveel? u 8. Info?
ww.archiborescence.net
eLekTriSCH op WeG Terra 02.09
31

4 juni
Europese
verkiezingen
u vindt milieu belangrijk. Maar waarom zou
u gaan stemmen bij de komende europese
verkiezingen? en op wie dan?
het grootste deel van onze milieuregelgeving
wordt bepaald in Brussel. normen voor de
uitstoot van giftige stoffen van fabrieken, de
tijdsduur van veevervoer, de cO2-uitstoot van
auto’s, visvangst, …. noemt u maar op. Dus het is
belangrijk dat u gaat stemmen! Kijk op de groene
Kieswijzer en ontdek waar europa zich nog meer
mee bezighoudt en waar europa zich volgens
natuur en Milieu mee zou moeten bezighouden...
Maar op wie gaat u stemmen? Wat beloven de
nederlandse partijen? zit er wel echt verschil
tussen? De groene Kieswijzer geeft u het
stemadvies dat bij u past.
Doe de Groene Kieswijzer en ontdek welke partij bij u past.
www.groenekieswijzer.nl