dat doet ie anders nooit

PAGINA 2 VAN 23
DAT DOET IE ANDERS
NOOIT
MAAR EENS MOET DE EERSTE KEER ZIJN
DOOR MONIQUE APPELS

PAGINA 3 VAN 23
Monique Appels
1e druk: april 2011
2e druk: september 2011
3e druk: november 2012
Titel: Dat doet ie anders nooit
Auteur: Monique Appels
Website auteur: http://hondenuniversiteit.nl
Alle foto’s: Monique Appels
Ontwerp cover: Heleen Verkerk
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze opgave mag
worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd
gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige
vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch,
door fotokopieën, opnamen of enige andere manier,
zonder voorafgaande toestemming van de auteur.

PAGINA 4 VAN 23
INHOUDSOPGAVE
INHOUDSOPGAVE
INLEIDING
DAT DOET IE ANDERS NOOIT….
EEN KLEIN LESJE HONDENTAAL: CONFLICTGEDRAG
MISVERSTANDEN
HOE ONTSTAAT PROBLEEMGEDRAG
AANGEBOREN
AANGELEERD
FENOTYPE
PITBULLCAVALIER
AFLEREN
PRODUCTEN VAN HONDENUNIVERSITEIT
OVER MONIQUE APPELS

PAGINA 5 VAN 23
INLEIDING
De basis voor gedrag heeft een genetische factor; het is
aangeboren. Door omgevingsinvloeden wordt aanwezig
gedrag versterkt dan wel verzwakt; het is aangeleerd. Dit
e-boek gaat over de combinatie van aangeboren en
aangeleerd gedrag. In mijn optiek behoort elke verantwoordelijke
en serieuze hondeneigenaar deze kennis te
hebben om zo probleemgedrag zoveel mogelijk te
voorkomen.
Gedrag van mensen heeft dezelfde genetische en omgevingsfactoren
als dat van honden. Zo kreeg ik niet de
bèta-genen van mijn vader mee maar wel de artistieke
genen van mijn moeder. Tot op zekere hoogte heb ik
leren rekenen maar op muzikaal gebied ben ik veel beter
ontwikkeld.
Ik hoop met dit e-boek meer begrip te kweken voor hondengedrag
en de manier waarop je als hondeneigenaar
hierop kunt anticiperen of reageren. Honden hebben
deze capaciteit slechts in beperkte mate en zijn ook in
dit opzicht volledig van ons afhankelijk.
Veel lees- en leerplezier!

PAGINA 6 VAN 23
DAT DOET IE ANDERS NOOIT….
Een veel gehoorde uitspraak. Voor alles moet een eerste
keer zijn dus het kan heel goed zijn dat jouw hond nog
nooit bepaald gedrag vertoond heeft maar dat ineens
wel doet omdat de omstandigheden ernaar zijn.
Gedrag is een combinatie van aangeboren en aangeleerde
eigenschappen in een bepaalde context, veroorzaakt
door een bepaalde motivatie en dan nog afhankelijk van
een prikkel.
GEDRAG = PRIKKEL + CONTEXT + MOTIVATIE
Voorbeeld:
Als een hond in aanleg een waker is, is de kans groot dat
hij blaft (aangeboren) op zijn eigen terrein (context) om
zijn territorium te beschermen (motivatie) als een
onbekend persoon hem benadert (prikkel). Wanneer
deze persoon vlucht wordt de hond beloond voor zijn
gedrag en zal het gedrag toenemen (aangeleerd).

PAGINA 7 VAN 23
Het één kan niet zonder het ander. Deze zelfde hond zal
op onbekend terrein (andere context) dit gedrag niet
laten zien. Ook zal hij niet blaffen als niemand het erf op
komt (de prikkel ontbreekt).
Zo zijn er honden die trekken aan de lijn bij de ene
persoon en bij de ander niet (context).
Ook kan motivatie verschillen. Een teef zal tijdens haar
loopsheid een bepaalde reu opzoeken, terwijl zij na haar
loopsheid diezelfde reu wellicht afsnauwt.
Nu weet je waarom je nooit moet zeggen “dat doet ie
anders nooit” maar “dat heeft ie nog nooit gedaan”.
Voor elk gedrag moet eens de eerste keer zijn. Het is
onzin dat er honden zouden zijn die nooit agressie
vertonen. Een willekeurige hondenencyclopedie wil ons
dat wel laten geloven maar iedereen die ervaring heeft
met honden weet dat dit onjuist is. Agressie hoort bij
het leven van een hond; het is een vorm van
communicatie.
Honden grommen en/of trekken hun lip op om te laten
weten dat de ander op moet passen en dat het gedrag
niet geaccepteerd wordt. De ene hond zal dit sneller
doen dan de ander en bij sommige honden is het lastiger
te zien (bijvoorbeeld honden met veel haar).

PAGINA 8 VAN 23
Deze signalen gebruiken honden ook om mensen te
waarschuwen. Helaas worden die of niet goed begrepen
of genegeerd. In ieder geval worden ze niet serieus
genomen en dat is niet zo slim.
Beter is deze signalen wel serieus te nemen en ook te
leren welke waarschuwingen een hond geeft, wat ze
betekenen en hoe je ermee om moet gaan.
EEN KLEIN LESJE HONDENTAAL:
CONFLICTGEDRAG
Wanneer je honden observeert die een interactie
hebben met elkaar of met mensen dan zie je houdingen
constant wisselen.
Staarten gaan van hoog naar laag en oren naar voren en
naar achteren. Wie dat nog nooit gezien heeft, doet er
goed aan eens op deze manier naar honden te kijken.
Elke hond zal proberen conflicten te vermijden door
bepaald gedrag te vertonen. Van de ontvangende partij
(hond of mens) wordt verwacht dat deze het gedrag
begrijpt en reageert door de dreiging af te laten nemen
of te beëindigen.

PAGINA 9 VAN 23
Het gaat mis bij honden die niet zo sociaalvaardig zijn en
mensen die de signalen niet kennen.
Voorbeelden van conflictgedrag. De hond kan
oogcontact vermijden – de hond kijkt weg en laat
oogwit zien. Oogcontact maken is bedreigend en
provocerend.
tongelen – het snel in- en uitbewegen van een stukje
van de tong. Dit is een vorm van spanning opbouwen.
Wanneer de bedreiging stopt, gaat de hond
vaak gapen en zijn hele bek aflikken (ontlading).
ambivalent gedrag vertonen – de hond heeft een
lage staart met de oren naar voren of een hoge
staart met de oren naar achteren.
overspronggedrag uiten – de hond laat gedrag zien
dat niets te maken heeft met de situatie. Overspronggedrag
komt voort uit de twijfel tussen
gedragsuitingen. Een hond die een andere hond
bedreigend vindt (dus wil vluchten) maar ook wel
nieuwsgierig is (dus wil benaderen) kan ineens een
grassprietje enorm interessant vinden (oversprongsnuffel)
of een hond die een commando krijgt terwijl
hij lekker aan het spelen is met een andere hond, is
ineens erg moe (?!) en moet vreselijk gapen.

PAGINA 10 VAN 23
Andere vormen van overspronggedrag zijn uitschudden,
niezen, zich krabben en kwispelen.
een intentiebeweging maken – de hond maakt zich
klaar voor actie. Een bekende intentiebeweging is
het optrekken van de voorpoot. Wanneer dit direct
gevolgd wordt door fixatie (strak aankijken), is een
actie nabij. Dit zie je vaak bij honden die wachten tot
de bal gegooid wordt of de urine of ontlasting van
een rivaal ruiken. Maar ook bij honden die in de
mand liggen en benaderd worden door een kind!
een autonome respons hebben – dit is een reactie
van het lichaam veroorzaakt door een verhoogd
adrenalinegehalte. Een voorbeeld hiervan het is
opzetten van de rugharen (borstelen) en vergelijkbaar
met kippenvel bij mensen.

PAGINA 11 VAN 23
MISVERSTANDEN
De misverstanden rondom deze conflictgedragingen
zorgen vaak voor de problemen.
FABELTJE 1 - EEN HOND DIE OOGCONTACT MAAKT
MOET JE ALTIJD AAN BLIJVEN KIJKEN. JIJ MAG
NOOIT ALS EERSTE WEGKIJKEN WANT DAN TOON
JE ZWAKTE EN ZAL EEN HOND JOU GAAN
DOMINEREN
Onzin. Je laat conflictvermijdend gedrag zien als je oogcontact
verbreekt. Hierdoor neemt de agressie juist af
en is de kans op een aanval kleiner. Stoer past niet in
conflictsituaties met honden: je legt het altijd af.
FABELTJE 2 - BLAFFENDE HONDEN BIJTEN NIET
Onzin. Blaffende honden kunnen net zo goed bijten als
niet-blaffende honden. Blaffen is een vorm van waarschuwing
die je serieus moet nemen. Zeker als je het
territorium van de hond betreedt. Bedenk dat territorium
voor elke hond verschillend is dus dat kan heel
dichtbij zijn (we noemen dat persoonlijke zone), de
mand, de auto, het huis, de tuin, het erf, de straat, de
wijk, het park en het bos.

PAGINA 12 VAN 23
FABELTJE 3 - HIJ WILDE BIJTEN MAAR GELUKKIG
KON IK MIJN HAND TERUGTREKKEN
Onzin. De bijtreflex van een hond is sneller dan onze
reflex onze hand terug te trekken. Een hond die bijt, bijt
expres en een hond die ‘mist’ doet dat ook expres.
FABELTJE 4 - HIJ BEET ZO MAAR
Onzin. Honden bijten altijd met een reden. Honden
worden ingeslapen omdat ze “vanuit het niets” aanvielen
of omdat ze een tumor in hun kop hadden. Vreemd
genoeg is in die gevallen nooit onderzocht of dat ook
werkelijk zo is maar mensen zijn snel geneigd hun eigen
gedachten met de werkelijkheid te verwarren of zoeken
een excuus om de hond in te laten slapen.
FABELTJE 5 - HIJ ONDERWERPT ZICH DUS HIJ
BEKENT SCHULD
Onzin. Wanneer een hond zich onderwerpt, dat willen
zeggen dat hij een houdingsverlaging aanneemt en soms
zelfs helemaal op zijn rug gaat liggen, doet hij dat om
agressie af te remmen. Dit is de meeste extreme vorm
die een hond kan laten zien.

PAGINA 13 VAN 23
Wanneer de dreiging dan niet afneemt (je gaat door met
straffen) kan de hond uiteindelijk gaan bijten waarop als
reactie vaak nog meer gestraft wordt met alle vreselijke
gevolgen van dien.
En zo kan ik nog wel even doorgaan. Gelukkig is de
kennis omtrent hondengedrag enorm toegenomen de
laatste jaren maar af en toe kom ik nog mensen tegen
die geleerd hebben hun hond op de rug te leggen om zo
te laten zien wie de baas is.
Dit is een vreselijk misverstand en kan de relatie met
jouw hond enorme schade toebrengen. De hond snapt
hier niets van en leert alleen maar dat zijn baas onbetrouwbaar
is.
De serieuze hondeneigenaar bekwaamt zichzelf in het
lezen van lichaamstaal en het zich verplaatsen in gedrag
van zijn of haar hond(en).

PAGINA 14 VAN 23
HOE ONTSTAAT
PROBLEEMGEDRAG
Gedrag is pas een probleem wanneer dat door jezelf of
door een ander als probleem wordt beschouwd. Voorbeeld:
mensen vragen mij weleens of de hond op de
bank mag. Ik antwoord dan steevast: “Wat wil je zelf?”
Als jij het goed vindt dat jouw hond op de bank ligt, is
het dus voor jou geen probleem als hij op de bank
springt. Voor een ander – die dat niet wil – is het wel
een probleem.
Zo had ik ooit een eigenaar met een Duitse herder die
op puppyles kwam. Elke keer als er iemand binnenkam
en zijn puppy ging blaffen, werd hij door de eigenaar
beloond. De overige puppyeigenaren snapten daar niets
van.
“Je wilt toch niet dat jouw hond gaat blaffen naar
vreemde mensen?”. “Jawel”, zei hij, “deze hond moet
een bewaker worden op mijn bedrijf”.
Tot zover de definitie.

PAGINA 15 VAN 23
Nu we hebben vastgesteld wanneer gedrag een
probleem is, kunnen we gaan werken aan de oplossing
daarvan.
Om te komen tot een goede oplossing is het belangrijk
te weten waarom een hond bepaalt gedrag vertoont
(oorzaak). Immers, als we de oorzaak weten dan is de
oplossing (vaak) dichtbij.
AANGEBOREN
Aangeboren wil zo veel zeggen als dat het aanwezig is in
de genen van de hond. Het is overerfbaar. Een duidelijk
voorbeeld daarvan is het uiterlijk. Zo hebben alle
honden vier poten en twee oren. Wanneer dit niet het
geval is, kunnen we spreken van een defect; een mutatie
van de natuur.
Er zijn geen honden met vleugels en ook niet die kunnen
praten (hoewel Walt Disney ons anders wil laten
geloven).
Dan zijn er gedragseigenschappen. Zo zullen sommige
honden blaffen om te alarmeren (herders) en anderen
dit niet doen (poolhonden).

PAGINA 16 VAN 23
Agressie is ook een goed voorbeeld van aangeboren
gedrag. Elke hond heeft vier hoektanden en zal die
gebruiken wanneer hij dat nodig acht. Een aangeboren
eigenschap is dus onomkeerbaar en in dat opzicht niet af
te leren.
AANGELEERD
Zodra een hond zijn zintuigen kan gebruiken, leert hij.
Als zijn moeder onvriendelijk is naar mensen, leert hij
zich zo te gedragen naar mensen.
Ook bij de Golden retriever die zogenaamd kindvriendelijk
zou zijn. Kindvriendelijk is aangeleerd gedrag; er
bestaat geen gen voor. Aangeleerd wordt nog wel eens
verward met aangeboren.
Zo kwam er ooit een gezin op de puppyles met een
Labrador retriever. De hond moest ook vooral goed naar
de kinderen luisteren en daarom kwam iedereen mee.
De hond kwam (toen 12 weken jong) met het jongste
kind al trekkend en sleurend aanlopen.
Ik vroeg mij verbaasd af hoe dat toch had kunnen gebeuren.
De mensen hadden geen idee. Zij hadden de hond
het trekken niet aangeleerd.

PAGINA 17 VAN 23
Toen ik direct reageerde door te zeggen: “Een hond
wordt niet trekkend aan de lijn geboren” bogen ze
schaamteloos het hoofd. “Ja maar…. ja maar” konden ze
nog stotterend uitbrengen.
FENOTYPE
Het totale pakket van aangeboren en aangeleerde
eigenschappen van een hond wordt fenotype genoemd.
Gedrag is een combinatie van genetische aanleg en de
omstandigheden waarin hij opgroeit. Het één kan niet
zonder het ander. Het is echter niet een fiftyfifty zaak;
het is een wisselwerking en niemand weet precies hoe
de exacte verhouding ligt.
Door selectief te fokken is het mogelijk om bepaalde
eigenschappen met een hoge erfelijkheidsgraad (denk
aan drang tot apporteren) te verhogen maar dat geeft
geen garantie dat de hond ooit netjes een eend komt
terugbrengen. Alleen bij de retriever is die kans groter
dan bij een terriër.
Zo kunnen we de agressiedrempel in honden verhogen
maar wij kunnen geen honden fokken die gegarandeerd
nooit bijten.

PAGINA 18 VAN 23
Maar neem een hond met een in aanleg hoge agressiedrempel,
drijf hem keer op keer in een hoek en bedreig
hem, dan is de kans groot dat hij bijt.
Wanneer je telkens achter jouw retrieverpup aanrent,
hem hardhandig alles uit zijn bek rukt en hem flink straft
als hij jou iets komt brengen, weet je zeker dat hij één
ding nooit meer doet en dat is apporteren! Je haalt dus
niet het erfelijke gedrag weg, je bestraft het vertonen
ervan.
PITBULLCAVALIER
De Pitbullterriër is een hond die altijd tot de verbeelding
spreekt omdat hij door veel mensen geassocieerd wordt
met agressie. En dat komt omdat hij generaties lang
gefokt is om te vechten met honden tot de dood erop
volgt.
Toch zijn er genoeg voorbeelden van deze honden die
nog nooit agressie vertoond hebben naar wie of wat dan
ook.
Een Pitbull met een hoge erfelijkheidsgraad voor agressie
in handen van iemand die deze eigenschap niet naar
boven haalt in de hond, is een schoothondje.

PAGINA 19 VAN 23
Andere kant van de zaak: in de VS zijn een twintigtal
aanvallen met dodelijke afloop door Pitbulls onderzocht
en de conclusie is schokkend. Elf eigenaren hadden een
strafblad waarvan zeven voor geweldpleging. Elf van de
twintig honden vertoonden tekenen van lichamelijke
mishandeling.
Zouden deze eigenaren hetzelfde hebben bereikt met
een Cavalier? Waarschijnlijk niet.
Zouden deze honden met een verantwoordelijke eigenaar
tot hetzelfde gedrag zijn gekomen? Waarschijnlijk
niet.
Een kwestie van nature/nurture of te wel: combinatie
van aangeboren en aangeleerd. Onlosmakelijk met
elkaar verbonden.
AFLEREN
Dit verhaal heb ik al meerdere keren verteld tijdens mijn
lessen op de hondenschool die ik jaren had of tijdens
mijn workshops die ik geef en toch blijven er mensen
geloven dat je aangeboren gedrag kunt afleren.

PAGINA 20 VAN 23
Dan komen weer de succesverhalen van mensen die hun
hond het jagen hebben afgeleerd. Meestal met extreme
correctiemiddelen.
Ik probeer dan uit te leggen dat er niets is afgeleerd; het
gedrag is nog altijd aanwezig in de genen. Wat is afgeleerd
is het vertonen van het gedrag. De hond leert
vermijdingsgedrag te vertonen omdat hij bang is voor de
correctie. Zonder correctie en/of aanwezigheid van de
eigenaar, gaat hij gewoon weer op jacht.
En dat het jagen een vaste eigenschap is toont wel het
aantal verhalen waarin uiteindelijk de hond toch weer in
zijn gewoonte terugkeert ondanks de correctie. Soms is
de drift en dus de beloning hoger dan de pijn van correctie.
De kans op herhaling is weliswaar groter bij een
husky dan bij een poedel.
Het ‘voorstaan’ (aanwijzen) van de Pointer is aangeboren.
Wat hij aanwijst is aangeleerd. Dit kan dus wild zijn
maar ook een kinderwagen. Zo kun je retrievers leren
dummy’s op te halen in plaats van een haas of herders
leren een bal na te jagen in plaats van fietsers.

PAGINA 21 VAN 23
Jagen, hoeden en waken zijn een diep verankerde drift
in vele rassen. Dat komt omdat honden (soms eeuwenlang)
gefokt zijn op deze specifieke eigenschappen
omdat ze gewenst waren.
Nu – in ons overvolle land waar de vrijheid van honden
steeds meer aan banden wordt gelegd – zijn deze ineens
ongewenst geworden en spreken we van probleemgedrag.
Maar aangeboren eigenschappen kun je niet aan of uit
zetten. Er is geen knop voor. Ze zijn er altijd. En als
honden geen uitweg vinden voor hun gedrag, gaan ze
vervangend gedrag vertonen en jagen op joggers,
hoeden het gezin of bewaken de auto. Het is aan ons om
te bepalen wat een probleem is of niet.
De hond doet gewoon wat hij van nature heeft meegekregen
en wat wij hem geleerd hebben.

PAGINA 22 VAN 23
PRODUCTEN VAN
HONDENUNIVERSITEIT
In mijn e-book “De Labrador
retriever, onderschat hem
niet!” geef ik een eerlijk en
omgeromantiseerd beeld van
dit populaire ras. Is het echt
zo’n kindervriend en wat
betekent de will-to-please?
Online videocursus “Mijn
Perfecte Puppy”. Ontdek in
10 lessen hoe ook jij de
perfecte puppy kunt
hebben door mijn
persoonlijke begeleiding
aan de hand van video’s en
een uitgebreid e-book.

PAGINA 23 VAN 23
OVER MONIQUE APPELS
Monique Appels is sinds
2004 gediplomeerd
gedragstherapeut voor
honden. Zij heeft in de
afgelopen jaren honderden
hondeneigenaren begeleid
in het voorkomen en
oplossen van probleemgedrag.
Ook had zij
jarenlang een hondenschool en hondenuitlaatdienst.
Momenteel houdt zij zich, naast haar coaching van
hondeneigenaren op individuele basis, voornamelijk
bezig met het geven van lezingen, workshops/seminars
en meerdaagse trainingen over relatieverbetering tussen
hond en mens. Daarnaast heeft zijn een internet onderneming,
HondenUniversiteit, en begeleidt ondernemers
in de hondenbranche als mentor/coach.
Monique heeft ervaring met de volgende eigen honden:
Labrador retrievers (agressie honden en obsessie voor
ballen), Alaska malamute (agressie mensen), Pyreneese
berghond (doof bij geboorte) en kruising Labrador /
Golden retriever (blindengeleidehond in wording).