witte Kruisen - Hops

gebruiken. De huiszegening, die o.a. in Italië nog steeds op Paaszaterdag
plaats vindt, is in ons land minder aan bepaalde dagen gebonden. Vaak worden
dan tevens de kruisbeelden gewijd, die in het nieuwe woonhuis worden
opgehangen. Als zichtbaar beschermingsteken geldt ook de op Palmzondag
gewijde palm-of buxustak, die meestal bij het kruis wordt gehangen en waarmede
bij noodweer het huis wordt besprenkeld. De gewijde kaars van .het
feest van Maria Lichtmis plaatst men bij ziekte brandend voor een beeld van
Christus, Maria of een andere heilige. Hier en daar hing men de „kruidwis",
die op 15 augustus door een bijzondere zegening was gewijd (Rit. rom.,
app.ll), aan de huisdeur als bescherming tegen ziekten en tegenslagen 14 ).
Van de vroeger in huis aanwezige beelden en prenten moet men zich niet
al te veel voorstellen. Na de eenvoudige pijpaarden beeldjes van Maria en
enige populaire heiligen ' 5 ) volgden de prentjes van bezochte bedevaartsplaatsen.
Eerst later kwamen de grotere prenten en platen, o.a. van de
H.Donatus, „Beschermer tegen den Donderj Blixem, Onweder en Tempeesten"
16 ). In het Bisschoppelijk Museum van 's-Hertogenbosch bevindt
zich een op zijde gedrukte Latijnse „Zegen van den H. Vader Franciscus",
waarin bescherming wordt gevraagd' tegen „beproevingen, pest, bliksem en
koorts".
Tot de prenten, die men van de bedevaartsplaatsen mede naar huis nam, behoorde
vooral de Huiszegen. In de bovengenoemde beschrijvingen van
19de-eeuwse boerderijen komt deze Huiszegen voor, opgespijkerd of opgeplakt.
Hoeveel typen van deze Huiszegen in de vorige eeuw in gebruik
waren, is moeilijk aan te geven, daar de openbare verzamelingen slechts
Weinig van dit materiaal bezitten. Hopelijk kunnen belangstellende lezers
aanvullende gegevens verstrekken, die uiteraard zeer welkom zijn.
De typische 19de-eeuwse Huiszegen bestaat uit een grote dubbele papieren
prent, ongeveer 34 x 42 cm, waarvan een helft een gekleurde voorstelling
bevat van Christus aan het kruis, terwijl de andere eveneens bontgekleurde
helft bijna geheel in beslag wordt genomen door een voorstelling van een
wonderbeeld van O.L. Vrouw van Scherpenheuvel, Halle, Kevelaar of
Uden. De Kruis-helft, die ook los werd verkocht, bevat het grote zegen-
• gebed, dat hardop werd gebeden in ogenblikken van gevaar, bij geboorte en
sterven, bij ziekte en onweer. In „Den Godzaligen Huissegen van den
Zoeten Naam Jesus" van Kevelaar 1854 wordt de zegen van God afgesmeekt
voor het huis en „alles wat daar in en uijt is, Menschen en Vee, alle Eeten,
Spijs en Drank". Na de aanroeping van de H. Vier Evangelisten, de H.Aarts-
14) Cf. Brab. Heem XIII, 1961, p.136.
15) Brab. Heem XIV, 1962, p.54-57; XV, p.35-36.
16) M.de Meijer, De volks- en kinderprent in de Nederlanden van de 15de tot de 20ste
eeuw, Antwerpen-Amsterdam 1962, p.80, 88, 126, 229, 363, 368. E.H.van Heurck en
G.J.Boekenoogen, Histoire de l'imagerie populaire flamande, Brussel 1910, p.49,671.
37