Na het sluiten van de coffeeshops in West-Brabant - Nikki Sterkenburg

Na het sluiten van de coffeeshops in West-Brabant
‘IK ZOU BEST EEN
KEERTJE COKE
WILLEN PROBEREN’
Bergen op Zoom en Roosendaal sloten in 2009 hun coffeeshops om
drugstoeristen te weren en criminele bendes in de streek droog te
leggen. Amper een jaar later is de straathandel levendiger dan ooit
en gebruikt de jeugd steeds vaker harddrugs.
DOOR NIKKI STERKENBURG
FOTOGRAFIE HOLLANDSE HOOGTE, ANP
wil je hebben?’ Een Marokkaanse jongen is zojuist
op de boulevard in Bergen op Zoom uit zijn zwarte
BMW gestapt en naar een blauwe Volkswagen Polo
gelopen, waar vier jongens op hem wachten. Hij heeft
een netjes bijgehouden ringbaardje, een gouden ketting
en een bril met spiegelende glazen.
‘Wat
De roodharige jongen achter het stuur van de Polo
vraagt om wiet. 5 gram, niet meer. Zijn vrienden kijken verwachtingsvol toe. ‘Geen
xtc of coke?’ probeert de Marokkaanse dealer nog. Nee, geen xtc of coke. Nog niet.
Het woord ‘boulevard’ klinkt chic, maar in Bergen op Zoom is het niets meer dan een
parkeerplaats aan het Markiezaatsmeer met een klein strandje, zwembad en McDonald’s.
Maar het is bovenal dé plek waar gedeald wordt sinds de gemeente samen met
de gemeente Roosendaal heeft besloten de coffeeshops in de stad te sluiten.
Onder de naam project Courage sloten Bergen op Zoom en Roosendaal op 16
september 2009 een overeenkomst. Foutgeparkeerde auto’s, zwerfafval, wildplassen,
te hard rijden, het zou allemaal tot het verleden behoren nu drugstoeristen uit België
en Frankrijk de steden niet meer zouden bezoeken. Daarnaast hoopten de beide gemeenten
met de sluiting criminele bendes in de streek de wind uit de zeilen te nemen.
De enorme vraag naar wiet dwong coffeeshops tot het zakendoen met criminelen.
Marokkaanse families zouden de hele keten, van productie tot verkoop, in handen
hebben en zich schuldig maken aan ripdeals, moord, afpersing en bedreigingen.
Nu, bijna een jaar later, is het rapport Daadkrachtig drugsbeleid van de commissie-
Fränzel verschenen over het drugsbeleid van 26 West-Brabantse gemeenten. Een van
de belangrijkste conclusies werd half juli door Heleen van Rijnbach, burgemeester
van Etten-Leur, tijdens een raadsvergadering verklapt. ‘Het beleid in Roosendaal
en Bergen op Zoom heeft een duidelijke keerzijde.’ De sluiting van de coffeeshops
heeft geleid tot minder drugstoerisme in Roosendaal en Bergen op Zoom, maar op
‘onzichtbare plekken’ neemt de illegale handel in harddrugs toe.
Het vertrouwelijke rapport verscheen al eind mei. De burgemeesters kozen ervoor
om het rapport niet openbaar te maken. D66-gemeenteraadsleden in verschillende
gemeenten sloegen de handen ineen om het rapport boven water te krijgen. D66raadslid
Ron Dujardin: ‘Waarom doen alle gemeenten zo geheimzinnig over een
rapport dat eind mei al is afgerond? Ook in Etten-Leur wil men de coffeeshop sluiten.
En dit rapport zou wel eens veel invloed kunnen hebben op die beslissing.’
D66 kreeg al snel bijval van de SP in Bergen op Zoom: ‘Niet openbaar maken voedt
alleen maar de gedachte dat er iets verborgen gehouden wordt. Als de conclusie klopt
dat de handel in harddrugs toegenomen is, dan is dat een ernstig feit.’
28
NEVENEFFECTEN
Uiteindelijk moesten de burgemeesters het rapport begin augustus wel vrijgeven. Uit
het rapport en andere onderzoeken van project Courage blijkt dat de sluiting van de
coffeeshops weliswaar het aantal drugstoeristen heeft teruggedrongen, maar een aantal
onbedoelde neveneffecten met zich mee heeft gebracht. Het aantal drugstoeristen in
Roosendaal en Bergen op Zoom is sinds de sluiting teruggelopen van 25.000 tot 700
per maand. Toeristen trekken nu naar Breda en Etten-Leur, waar het coffeeshopbezoek
met 31 en 65 procent is gestegen. De shops daar kunnen de vraag nog maar moeilijk
aan. De commissie-Fränzel noemde die situatie ‘onwenselijk en onhoudbaar’.
Ook is de overlast van drugsgebruikers in beide gemeenten niet afgenomen. Bij het
Meldpunt Drugsoverlast is het aantal meldingen uit Bergen op Zoom gelijk gebleven
en voor Roosendaal zelfs gestegen. En, zo meldt de commissie-Fränzel, het harddrugsgebruik
onder jongeren vanaf 12 jaar is toegenomen.
In het rapport wordt het toegenomen harddrugsgebruik onder jongeren niet in verband
gebracht met de sluiting van de coffeeshops, hoewel gemeenteraadsleden en
burgemeester Van Rijnbach van Etten-Leur dit wel doen. Mariëtte Vos, woordvoerder
van de gemeente Bergen op Zoom: ‘De beschreven toename van harddrugsgebruik
onder jongeren staat los van het cannabisbeleid. Wij betreuren het dat deze conclusie
is getrokken. En op dit moment hebben we ook geen signalen die duiden op een
toename van harddrugsgebruik onder jongeren in onze gemeenten.’
De gemeente doet zelf geen onderzoek naar het drugsgebruik onder jongeren, maar
29

heeft wel een onderzoeksbureau de opdracht gegeven het straatdealen in kaart te
brengen. ‘De definitieve resultaten zijn eind 2010 bekend, maar tussentijds hebben
we al naar de cijfers gekeken en constateren geen toename in de illegale handel, er is
eerder een kleine afname,’ zegt Vos.
IK DEAL NIET
Maar al neemt de straathandel misschien niet toe, het is er in overvloed. Op het
Sint-Catharinaplein in Bergen op Zoom heeft coffeeshop Sahara de rolluiken dicht.
De shop gaat in september weer open, dan met koffie en thee, omdat hij anders zijn
horecavergunning kwijtraakt.
Op de hoek van het plein staat een jongen een joint te roken. Hij draagt een blauw
shirt, een zwarte glanzende broek en een Ray-Ban zonnebril waarvan de laatste twee
letters van het logootje al vervaagd zijn. Hij zwaait naar een auto die de parkeerplaats
verlaat. Een 16-jarig meisje met lange blonde lokken en een wit topje waarop ‘Daddy’s
girl’ staat, spreekt de jongen aan. Of hij iets voor haar kan regelen.
‘Nou, ik ken genoeg gasten, maar dat zijn hele heftige Mocro’s. Daar ga ik jou niet
naartoe sturen, hoor!’
Ze vraagt of hij zelf niet iets heeft.
‘Ik deal niet, maar ik kan wel een maat van me bellen.’
Die maat komt drie minuten later aanrijden in een zwarte Suzuki Swift. ‘Antoine,
gozerrr!’ roept hij door het open raam. De jongen met de Ray-B..-zonnebril gebaart
dat het wel wat zachter mag. ‘Deze dame wil graag wiet kopen, heb jouw broertje
nog wat?’
De jongen achter het stuur geeft zijn telefoon aan de blonde tiener. ‘Hier, toets je
nummer maar in, dan bel ik je zo terug.’
Dertien minuten later wordt ze gebeld, of ze aan de andere kant van het plein wil
gaan staan. De jongen parkeert zijn auto naast haar, zij geeft hem 20 euro. ‘Dit is echt
goed, niet van dat commerciële spul,’ verzekert hij haar nog.
Coffeeshop Sahara mag dan gesloten zijn, voor de deur kan een 16-jarige gewoon
aan wiet komen.
BLOWEVARD
In de stad wordt nog voorzichtig gedeald, maar de openlijke handel vindt plaats in
de buitenwijken en op parkeerplaatsen, waaronder de bekende blowevard. Op een
snikhete zomermiddag bevinden zich alleen gezinnetjes op het kleine strand aan
het meer.
Bergen op Zoomse jongeren, Fransen en Belgen blijven allemaal in hun auto’s zitten,
ondanks de verzengende hitte. Dure auto’s rijden langzaam over de parkeerplaats, de
overwegend Marokkaanse bestuurders kijken met meer dan gemiddelde interesse bij
de geparkeerde auto’s naar binnen.
Het zwembad en de naastgelegen parkeerplaatsen vormen een klein schiereiland
en zijn vanaf de rest van de boulevard maar moeilijk zichtbaar. Er staan zeker zes
auto’s op een rij geparkeerd. De jongeren hebben de portieren open, kijken blowend
uit over het meer en luisteren naar trance. Wie hier wacht, wordt binnen de kortste
keren aangesproken door een dealer.
De boulevard is een vrijplaats voor dealers die geen enkele moeite doen om niet op
te vallen. Onlangs heeft de gemeente besloten dat hier naast het al bestaande cameratoezicht
nog eens vijf extra camera’s opgehangen moeten worden om ‘het gevoel
van veiligheid te verhogen en de controle terug in handen te krijgen’. Een voorbij
mountainbikende agent kijkt streng, maar spreekt niemand aan. Dealers rijden hooguit
wat sneller hun rondjes, parkeren hun auto of slaan een Telegraaf open.
De vier jongens in de blauwe Volkswagen Polo komen hier wel vaker om hun wiet
te halen. De roodharige jongen is net 18, hij heeft pas zijn rijbewijs. ‘We gaan eerst
blowen en dan naar de McDonald’s,’ grijnst zijn medepassagier. Ze hebben het tot
nog toe bij wiet gehouden, maar zijn ook geïnteresseerd in zwaarder spul. ‘Ik wil nog
wel een keer coke proberen, gewoon om te kijken hoe het is. Maar ik heb geen zin
om verslaafd te raken.’
Ze geloven er niks van dat de straathandel is afgenomen. ‘Misschien zijn er minder
dealers, maar er wordt nog evenveel verkocht,’ zegt de roodharige jongen. ‘Vroeger
DE BOULEVARD BIJ
HET ZWEMBAD IS
EEN VRIJPLAATS
VOOR DEALERS DIE
GEEN ENKELE MOEITE
DOEN OM NIET OP TE
VALLEN
STRAATHANDEL.
‘NU KAN JE HET
ALS SCHOLIER
GEWOON IN DE
PAUZE IN HET
FIETSENHOK
KRIJGEN.’ (DE
JONGEREN OP
DE FOTO SPELEN
GEEN ROL IN DIT
ARTIKEL.)
moest je iemand voor een coffeeshop aanspreken. Nu kan je het als scholier gewoon
in de pauze in het fietsenhok krijgen.’
KOP IN HET ZAND
Advocaat Harry Nieland, die zes gesloten coffeeshops in een bodemprocedure vertegenwoordigt,
verbaast het niks dat het harddrugsgebruik onder jongeren is toegenomen.
‘Daar heb ik geen rapport voor nodig, hoor,’ reageert hij laconiek. ‘Coffeeshops
verkochten 5 gram aan gebruikers. Als ik nu mijn hondje uitlaat, zie ik op straat hele
tassen verkocht worden. Ik spreek ze dan wel eens aan. Veel van die gasten hebben
vier of vijf soorten drugs op zak. Iemand komt voor wiet, maar er wordt al gauw
gezegd: ‘Joh, zou je niet eens een pilletje proberen?’’
Hij gelooft niet dat het sluiten van coffeeshops succesvolle resultaten oplevert, zoals de
gemeente blijft volhouden. ‘Het is niet voor niets dat als de burgemeesters weer eens
beweren dat het sluiten van coffeeshops heeft gewerkt, de krant een cartoon afdrukt
van beide burgemeesters die als struisvogels hun kop in het zand steken. De overlast op
het Sint-Catharinaplein zou bijvoorbeeld ontzettend zijn afgenomen met de sluiting
van Sahara. Maar niet alleen de coffeeshop is dicht, in diezelfde periode zijn ook twee
cafés en een discotheek gesloten, en een café is vrijwillig dichtgegaan. Natuurlijk is de
overlast dan minder, maar je hoort de gemeente alleen over de coffeeshop.’
Het beëindigen van het gedoogbeleid heeft volgens advocaat Nieland gefaald. ‘Buitenlandse
auto’s rijden niet meer de binnenstad in, maar weten nu naar welke parkeerplaatsen
ze moeten.’ En de kwaliteit van de wiet wordt er ook niet beter op: ‘Onlangs
vertelde een cliënt mij nog dat er bij hem thuis 30 kilo cannabis was gevonden. De
volgende dag zag ik in de krant staan dat het 60 kilo was. Dus ik belde hem op om
te vragen hoe het nu zat, waarop hij zei: ‘Dat klopt wel, het was 30 kilo cannabis en
30 kilo rotzooi. Dat vermeng ik dan met elkaar en dan verkoop ik het.’’
GEEN ZICHT OP KWALITEIT
Ook Novadic-Kentron, de Brabantse instelling voor verslavingszorg, maakt zich
zorgen over de gevolgen van het sluiten van de coffeeshops. Charles Dorpmans,
veldwerker en coördinator van het Drugs Information Monitoring System: ‘Tijdens
het gedoogbeleid werkten we nauw samen met de coffeeshops om bijvoorbeeld de wiet
te controleren op THC-gehalte. Door de samenwerking konden we ook de handel
en het gebruik goed in de gaten houden, afspraken maken met de coffeeshops om
problemen te voorkomen en bevorderden we de wederzijdse deskundigheid.’
De veldwerkers moeten het nu vooral hebben van hun contacten op straat. ‘En dat
gaat steeds moeilijker nu de verkoop van wiet opnieuw illegaal is. We hebben nu
geen zicht op kwaliteit, handel en leeftijdsgrenzen. De beslissing om de coffeeshops
te sluiten is vooral door het bestuur, het Openbaar Ministerie en de politie genomen.
Van de verslavingszorg is niemand daarbij betrokken geweest en dat is jammer, want
we moeten en willen straks opnieuw met deze partijen samenwerken als het gaat
om preventie en zorg.
‘In het geval van de overlast door drugstoeristen is de sluiting van de coffeeshops een
goede zet geweest. Maar wat betreft de lokale markt is het een ramp, want die moet
gewoon worden bediend. Ook wij zien dat de straathandel in softdrugs toeneemt,
maar we weten niet of het zo blijft. En wordt er op eigen initiatief gedeald, of zijn
de dealers georganiseerd? Ook zien we dat het harddrugsgebruik onder jongeren
toeneemt, vooral in het uitgaanscircuit worden veel xtc, coke en amfetamine gebruikt.
Maar we weten nog niet of dat nu recreatief gebruik is, of dat het om een toename
in het aantal verslavingen gaat.’
Mariëtte Vos van de gemeente Bergen op Zoom zegt dat de gemeente geen signalen
binnenkrijgt dat het harddrugsgebruik in Bergen op Zoom is toegenomen, ondanks
tegengeluiden van gemeenteraadsleden, de commissie-Fränzel en de verslavingszorg.
Burgemeester Polman wil op langere termijn kijken hoe de lokale markt bediend kan
worden. ‘Tot nu toe woog de overlast van drugstoeristen zwaarder dan het belang van
de lokale gebruikers.’ Hij wil onderzoeken of het mogelijk is een gedoogbeleid voor
bewoners te ontwikkelen of een niet-commerciële coffeeshop op te zetten. Maar de
gesloten coffeeshops, die blijven dicht.
Reageren? reactie@revu.nl
30 31