Thema 1: <strong>Landschap</strong> <strong>en</strong> <strong>wereldkaart</strong> Rocky Mountains Thema 1 Mississippi – Missouri Sierra Madre Andes Amazone Paraná 2.1 De Rocky Mountains, e<strong>en</strong> bergket<strong>en</strong> in het hooggebergte van Noord-Amerika (omgeving 43 °N – 110° W) 2.3 <strong>Landschap</strong> uit D.R. Congo (5° N – 14° O), e<strong>en</strong> riviervlakte zoals de Donaudelta in Europa Rijn Pyr<strong>en</strong>eeën – Alp<strong>en</strong> – Karpat<strong>en</strong> – Kaukasus Atlas Donau Congo 10 Nijl Tigris – Eufraat Afrikaans Hoogland Ob Indus J<strong>en</strong>isej Stanovoigebergte Pamir – Altaj – Sajan – Jablonovigebergte – Himalaya Ganges L<strong>en</strong>a Gele Rivier Blauwe Rivier Darling Australische Alp<strong>en</strong> 2.2 Vere<strong>en</strong>voudigde refer<strong>en</strong>tiekaart van het reliëf INKIJKEXEMPLAAR 2.4 <strong>Landschap</strong> uit Noord-India (30° N – 80° O), e<strong>en</strong> hooggebergte zoals de Alp<strong>en</strong>
Wat je al k<strong>en</strong>t <strong>en</strong> kunt (uit vorige jar<strong>en</strong>) – Je kunt reliëfvorm<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> (met de 3 h’s + de hoogteligging). – Je k<strong>en</strong>t de grote reliëfe<strong>en</strong>hed<strong>en</strong> in Europa. De hoogste berg<strong>en</strong> – in Azië: Everest, China - Nepal, 8 850 m – in Zuid-Amerika: Aconcagua, Arg<strong>en</strong>tinië, 6 962 m – in Noord-Amerika: McKinley, Alaska, VS, 6 194 m – in Afrika: Kilimanjaro, Tanzania, 5 963 m – in Europa: Elbroes, Rusland, 5 633 m – in Australië <strong>en</strong> Oceanië: Puncak Jaya, Indonesië (Nieuw-Guinea), 5 030 m – in Antarctica: Vinsonmassief, Ellsworthland, 5 140 m De langste rivier<strong>en</strong> – Nijl, Afrika, 6 671 km – Amazone, Zuid-Amerika, 6 448 km – Mississippi - Missouri, Noord- Amerika , 6 270 km – Blauwe Rivier, Azië, 6 211 km – J<strong>en</strong>isej - Angara - Sel<strong>en</strong>ga, Azië, 5 550 km – Gele Rivier, Azië, 5 464 km – Ob - Irtysj, Azië, 5 410 km – Congo, Afrika, 4 667 km – L<strong>en</strong>a - Kir<strong>en</strong>ga, Azië, 4 400 km – Mekong, Azië, 4 350 km – Murray-Darling, Australië, 3 750 km – Wolga, Azië, 3 688 km 2 <strong>Landschap</strong> <strong>en</strong> <strong>wereldkaart</strong> 1 De wereldrefer<strong>en</strong>tiekaart van het reliëf Het reliëf is de drager van het landschap. Het wordt ingedeeld in drie grote hoogtezones: laagland (0-200 m), middelland (201-2 000 m) <strong>en</strong> hoogland (hoger dan 2 000 m). In elke hoogtezone kunn<strong>en</strong> er vallei<strong>en</strong> of dal<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong>; meestal stroomt er e<strong>en</strong> rivier door. Dal<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> zeer verschill<strong>en</strong>de vorm<strong>en</strong>: van vlakdal<strong>en</strong> met heel zachte helling<strong>en</strong> tot kloofdal<strong>en</strong> met bijna loodrechte dalwand<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> aparte reliëfvorm is nog e<strong>en</strong> kom of e<strong>en</strong> bekk<strong>en</strong>: e<strong>en</strong> gebied dat aan alle zijd<strong>en</strong> door hogere gebied<strong>en</strong> wordt omgev<strong>en</strong>. Op de reliëfkaart<strong>en</strong> in je atlas kun je als het ware de drie dim<strong>en</strong>sies van het reliëf waarnem<strong>en</strong>: diepte/hoogte, l<strong>en</strong>gte <strong>en</strong> breedte. Op hoogtezonekaart<strong>en</strong> lees je volg<strong>en</strong>s de kleur de hoogteligging af. Vooral de grote bergket<strong>en</strong>s met hooggebergt<strong>en</strong> zorg<strong>en</strong> voor structuur op de wereldreliëfkaart. 1.1 De hooggebergt<strong>en</strong> structurer<strong>en</strong> de wereldreliëfkaart In Amerika valt de noord-zuidlop<strong>en</strong>de bergket<strong>en</strong> op van de Rocky Mountains (Rotsgebergte) over de Westelijke Sierra Madre (in C<strong>en</strong>traal-Amerika) naar de Andes in Zuid-Amerika. In Eurazië is de ligging west-oost: vanaf de Pyr<strong>en</strong>eeën over de Alp<strong>en</strong>, de Karpat<strong>en</strong> <strong>en</strong> de Kaukasus naar het dak van de wereld in Pamir, met e<strong>en</strong> afsplitsing naar het noordoost<strong>en</strong> over het Altajgebergte, Sajangebergte, Jablonovigebergte <strong>en</strong> Stanovoigebergte <strong>en</strong> naar het zuidoost<strong>en</strong> met de Himalaya. Afrika heeft alle<strong>en</strong> het Atlasgebergte <strong>en</strong> <strong>en</strong>kele Oost-Afrikaanse hoogland<strong>en</strong>. In Australië tref je de Australische Alp<strong>en</strong> aan in het zuidoost<strong>en</strong>. 1.2 De grote riviervlakt<strong>en</strong> vull<strong>en</strong> de wereldreliëfkaart Met hun bronn<strong>en</strong> in de hoger vermelde hooggebergt<strong>en</strong> vind je de volg<strong>en</strong>de grote rivier<strong>en</strong> met hun stroomrichting. Ze drainer<strong>en</strong> de grote stroombekk<strong>en</strong>s. Noord-Amerika Mississippi - Missouri naar het zuid<strong>en</strong> Zuid-Amerika Amazone naar het oost<strong>en</strong> – Paraná naar het zuid<strong>en</strong> Europa Rijn naar het noord<strong>en</strong> – Donau naar het oost<strong>en</strong> Azië Ob, J<strong>en</strong>issej <strong>en</strong> L<strong>en</strong>a naar het noord<strong>en</strong> (Siberië) Tigris - Eufraat, Indus, Ganges naar het zuid<strong>en</strong> (India) Gele <strong>en</strong> Blauwe Rivier naar het oost<strong>en</strong> (China) Afrika Nijl naar het noord<strong>en</strong> – Congo naar het west<strong>en</strong> – Niger naar het zuid<strong>en</strong> – Zambezi naar het oost<strong>en</strong> Australië de Darling naar het zuid<strong>en</strong> 2 Vergelijkbare landschapp<strong>en</strong> in Europa De grote landschapp<strong>en</strong> van Europa, zoals laagvlakt<strong>en</strong>, plateaus, heuvelrugg<strong>en</strong>, middelgebergt<strong>en</strong> <strong>en</strong> hooggebergt<strong>en</strong> k<strong>en</strong> je al. Ook in de andere werelddel<strong>en</strong> tref je die aan. Met behulp van de atlas kun je die landschapp<strong>en</strong> op elk contin<strong>en</strong>t id<strong>en</strong>tificer<strong>en</strong>. In de volg<strong>en</strong>de thema’s zul je – telk<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> werelddeel behandeld wordt – meer te wet<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> over het reliëf. INKIJKEXEMPLAAR Wat je hebt bijgeleerd – Je herk<strong>en</strong>t op de <strong>wereldkaart</strong> de grote bergket<strong>en</strong>s <strong>en</strong> grote rivier<strong>en</strong> als refer<strong>en</strong>tielijn<strong>en</strong>. – Je ziet gelijk<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> het reliëf van Europa <strong>en</strong> het reliëf op de <strong>wereldkaart</strong>. 11 <strong>Landschap</strong> <strong>en</strong> <strong>wereldkaart</strong>
Change language