Landschap en wereldkaart

Wat je al kent en kunt
(uit vorige jaren)
– Je kunt reliëfvormen
herkennen (met de 3 h’s +
de hoogteligging).
– Je kent de grote reliëfeenheden
in Europa.
De hoogste bergen
– in Azië: Everest, China - Nepal,
8 850 m
– in Zuid-Amerika: Aconcagua,
Argentinië, 6 962 m
– in Noord-Amerika: McKinley,
Alaska, VS, 6 194 m
– in Afrika: Kilimanjaro, Tanzania,
5 963 m
– in Europa: Elbroes, Rusland,
5 633 m
– in Australië en Oceanië:
Puncak Jaya, Indonesië
(Nieuw-Guinea), 5 030 m
– in Antarctica: Vinsonmassief,
Ellsworthland, 5 140 m
De langste rivieren
– Nijl, Afrika, 6 671 km
– Amazone, Zuid-Amerika,
6 448 km
– Mississippi - Missouri, Noord-
Amerika , 6 270 km
– Blauwe Rivier, Azië, 6 211 km
– Jenisej - Angara - Selenga, Azië,
5 550 km
– Gele Rivier, Azië, 5 464 km
– Ob - Irtysj, Azië, 5 410 km
– Congo, Afrika, 4 667 km
– Lena - Kirenga, Azië, 4 400 km
– Mekong, Azië, 4 350 km
– Murray-Darling, Australië,
3 750 km
– Wolga, Azië, 3 688 km
2 Landschap en wereldkaart
1 De wereldreferentiekaart van het reliëf
Het reliëf is de drager van het landschap. Het wordt ingedeeld in drie grote hoogtezones:
laagland (0-200 m), middelland (201-2 000 m) en hoogland (hoger dan 2 000 m).
In elke hoogtezone kunnen er valleien of dalen voorkomen; meestal stroomt er een rivier
door. Dalen hebben zeer verschillende vormen: van vlakdalen met heel zachte hellingen tot
kloofdalen met bijna loodrechte dalwanden. Een aparte reliëfvorm is nog een kom of een
bekken: een gebied dat aan alle zijden door hogere gebieden wordt omgeven.
Op de reliëfkaarten in je atlas kun je als het ware de drie dimensies van het reliëf waarnemen:
diepte/hoogte, lengte en breedte. Op hoogtezonekaarten lees je volgens de kleur de
hoogteligging af. Vooral de grote bergketens met hooggebergten zorgen voor structuur
op de wereldreliëfkaart.
1.1 De hooggebergten structureren de wereldreliëfkaart
In Amerika valt de noord-zuidlopende bergketen op van de Rocky Mountains (Rotsgebergte)
over de Westelijke Sierra Madre (in Centraal-Amerika) naar de Andes in Zuid-Amerika.
In Eurazië is de ligging west-oost: vanaf de Pyreneeën over de Alpen, de Karpaten en de
Kaukasus naar het dak van de wereld in Pamir, met een afsplitsing naar het noordoosten
over het Altajgebergte, Sajangebergte, Jablonovigebergte en Stanovoigebergte en naar
het zuidoosten met de Himalaya.
Afrika heeft alleen het Atlasgebergte en enkele Oost-Afrikaanse hooglanden.
In Australië tref je de Australische Alpen aan in het zuidoosten.
1.2 De grote riviervlakten vullen de wereldreliëfkaart
Met hun bronnen in de hoger vermelde hooggebergten vind je de volgende grote rivieren
met hun stroomrichting. Ze draineren de grote stroombekkens.
Noord-Amerika Mississippi - Missouri naar het zuiden
Zuid-Amerika Amazone naar het oosten – Paraná naar het zuiden
Europa Rijn naar het noorden – Donau naar het oosten
Azië Ob, Jenissej en Lena naar het noorden (Siberië)
Tigris - Eufraat, Indus, Ganges naar het zuiden (India)
Gele en Blauwe Rivier naar het oosten (China)
Afrika Nijl naar het noorden – Congo naar het westen – Niger naar het
zuiden – Zambezi naar het oosten
Australië de Darling naar het zuiden
2 Vergelijkbare landschappen in Europa
De grote landschappen van Europa, zoals laagvlakten, plateaus, heuvelruggen, middelgebergten
en hooggebergten ken je al. Ook in de andere werelddelen tref je die aan.
Met behulp van de atlas kun je die landschappen op elk continent identificeren.
In de volgende thema’s zul je – telkens een werelddeel behandeld wordt – meer te weten
komen over het reliëf.
INKIJKEXEMPLAAR
Wat je hebt bijgeleerd
– Je herkent op de wereldkaart de grote bergketens en grote rivieren als referentielijnen.
– Je ziet gelijkenissen tussen het reliëf van Europa en het reliëf op de wereldkaart.
11 Landschap en wereldkaart