Mevrouw de voorzitter, geachte leden van de Commissie ... - Europa

Hearing EP 8 December 2008
Hearing 8 December
Combating discrimination beyond the field of employment:
the new Article 13 EC Directive
Willemien Ruygrok
Mevrouw de voorzitter, dames rapporteurs, geachte leden van de Commissie LIBE en andere
belangstellenden,
Allereerst wil ik u hartelijk danken voor de uitnodiging om hier te mogen spreken. Nederland
heeft de laatste jaren niet meer zo’n goede naam als het om Europa of om Gelijke Behandeling
gaat. Ik hoop dat ik door mijn bijdrage dat beeld wat kan bijstellen èn een bijdrage kan leveren
aan het rapport van het parlement over de nieuwe richtlijn.
Mijn naam is Willemien Ruygrok en ik ben werkzaam bij E-Quality, een kenniscentrum op het
gebied van emancipatie, gezin en diversiteit. Tevens ben ik voorzitter van het Platform Artikel 13,
een platform van kenniscentra op de diverse gronden dat sinds 1999 bestaat en dat – het zal u
niet verbazen – zich bezig houdt met alles wat betrekking heeft op artikel 13 van het Verdrag.
Platform Artikel 13 heeft zich indertijd ook flink bemoeit met de tot standkoming en de
implementatie in Nederland van de ras- en de kader richtlijn en ook met de richtlijn goederen en
diensten m/v.
Ik wil hier eerst enige opmerkingen maken waardoor duidelijk wordt dat het voorstel waar we het
hier over hebben feitelijk een reparatie is van iets wat al eerder in de pen zat. Dan een enkele
opmerking over het gevaar om de richtlijn gelijke behandeling op grond van ras of etniciteit als
maatstaf nemen en over de noodzaak meervoudige discriminatie op te nemen. Vervolgens ga ik
artikels gewijs op een aantal zaken in waaruit blijkt dat het huidige voorstel niet overal goed
spoort met richtlijn 2000/43/EG. Ik spreek alleen over die artikelen die in het kader van
gelijkebehandeling niet acceptabel zijn en daar pak ik dan de belangrijkste uit.Tot slot maak ik
dan nog een algemene opmerking, een hartenkreet zo u wilt.
Today 5 topics
1. New directive = reparation
2. 2000/43: criterium…?
3. Multiple discrimination
4. Article by article
5. Heart cry
Willemien Ruygrok, E-Quality 1
2

Hearing EP 8 December 2008
Allereerst: Het is goed dat de Europese Commissie nu met deze richtlijn is gekomen. Na het
inwerking treden van het Verdrag van Amsterdam in 1999 wilde de toenmalige Europese
Commissie eigenlijk wel met EEN nieuwe richtlijn komen die er voor zou zorgen dat alle zes in het
Verdrag genoemde non-discriminatiegronden hetzelfde beschermingsniveau zouden genieten. Het
Parlement wilde dat zeker.
Om een lang verhaal kort te maken: in plaats van EEN richtlijn voor alle gronden kwamen er
twee, een voor gelijke behandeling op grond van ras en etniciteit, die veel terreinen van het
maatschappelijk leven bestrijkt, en een voor seksuele voorkeur, handicap, leeftijd en
levensovertuiging die alleen over de arbeid gaat. Later is er een derde gevolgd voor de grond
geslacht en het terrein goederen en diensten. Het actieprogramma dat samen met de eerste twee
richtlijnen werd gepresenteerd ging wel over alle zes de gronden.
Politiek gesproken was dat het meest haalbare, maar dat het een onwenselijke situatie was – die
verschillen in rechtsbescherming - daar was vriend en vijand het wel over eens. En dan nu dus
een reparatie van wat toen niet in één keer goed geregeld kon worden.
U ziet hier heel globaal wat er wel en niet is gebeurd. We werken momenteel aan dat donkere
vlak.
Employment
etc
education
Social
protection,
Social
security,
housing
Social
advantages
Goods and
services
sex
Race/ethnic
origin
In brief
age
Sexual
orientation
handicap
Religion
/belief
Naar ik heb begrepen willen de rapporteurs richtlijn 2000/43 gebruiken als maatstaf voor deze
nieuwe richtlijn. Dat is ook wat de Europese Commissie zelf heeft gedaan. Een goed uitgangspunt
mits er met twee zeken rekening wordt gehouden:
1 ook de richtlijn 2000/43 is niet volmaakt (zie bijvoorbeeld het Verslag van de Europese
Commissie van oktober 2006 1 en uw eigen verslag van september jongstleden.
2 de richtlijn goederen en diensten m/v kent een aantal uitzonderingsbepalingen
(educatie en media bijvoorbeeld). Dat moet uiteindelijk wel gerepareerd worden!
U kunt mijner inziens twee kanten op:
• óf zorgen dat bovengenoemde zaken middels deze richtlijn direct gerepareerd
worden
1 COM (2006) 643 def
Willemien Ruygrok, E-Quality 2
3

Hearing EP 8 December 2008
• óf er bij de Europese Commissie op aandringen dat na implementatie van het
onderhavige voorstel de vier ‘artikel 13’ richtlijnen worden samengesmolten tot
EEN brede richtlijn (alle gronden, alle terreinen).
Bij de Europese Commissie heb ik ook al een dergelijk geluid gehoord. Daar werd gedacht aan
2017. Uw ambitie zou toch wel wat verder kunnen strekken: in 2013 is artikel 13 ‘geregeld’. Er is
echter veel voor te zeggen om reeds nu te zorgen dat er voor alle gronden een gelijk
beschermingsniveau komt.
meervoudige discriminatie. Het moet toch mogelijk zijn – technisch is het zelfs zeer eenvoudig
– om te zorgen dat op grond van deze richtlijn mensen die te maken krijgen met meervoudige
discriminatie een goede bescherming krijgen. Daarbij zou feitelijk ook art 12 van het Verdrag –
discriminatie op grond van nationaliteit - betrokken moeten worden. In artikel 1 van de
onderhavige richtlijn zou toegevoegd kunnen worden dat de richtlijn ook gaat over meervoudige
discriminatie. Gevolgd door een artikel met een korte uitleg en verwijzingen naar andere
richtlijnen en artikel 12 van het Verdrag. Daarmee heb je een goed sluitend politiek en juridisch
verhaal èn voor de burger – en daar gaat het toch om – een goede rechtsbescherming en een
heldere constructie.
Dan artikels gewijs. Deze richtlijn dient zo goed mogelijk overeen te komen met de andere
richtlijnen zonder de huidige bescherming van de groepen waar het om gaat te verslechteren.
Art 2 - 7
Notwithstanding paragraph 2, in the provision of
financial services Member States may permit
proportionate differences in treatment where, for
the product in question, the use of age or disability
is a key factor in the assessment of risk based on
relevant and accurate actuarial or statistical data.
Allereerst artikel 2 lid 7, waar ingegaan wordt op het verstrekken van financiële diensten in
relatie tot leeftijd en handicap. Een dergelijke uitzondering wordt niet gemaakt in de richtlijn
2000/43, terecht niet. Maar het is bovendien tegenstrijdig aan wat in het VN verdrag inzake
mensen met een beperking staat. Méér in deze richtlijn is daarmee in strijd, ik ga er vanuit dat de
vertegenwoordiger van het Disability Forum daar op ingaat. Terzijde: Het stoort mij bovenmatig
als iedere keer wanneer het over handicap gaat er eerst naar de portemonnee en dan pas naar de
fundamentele rechten wordt gekeken. Temeer daar is gebleken dat die kosten van gelijke
behandeling erg meevallen. Ik verwijs graag naar het rapport van het European Policy Evaluation
Consortium hierover van juni 2008. 2
2
EPEC, study on discrimination on the grounds of religion and belief, age, disability and sexual orientation outside of
employment www.epec.info
Willemien Ruygrok, E-Quality 3
4

Hearing EP 8 December 2008
Art 3 - 1
(d) Access to and supply of goods and other
services which are available to the public,
including housing.
Subparagraph (d) shall apply to individuals
only insofar as they are performing a
professional or commercial activity.
Artikel 3 lid 1 bevat een uitzonderingsbepaling over de toegang tot en het aanbod van goederen
en diensten. Er wordt gesteld dat dat bij privépersonen uitsluitend opgaat voor zover zij een
professionele of commerciële activiteit uitoefenen. Deze bepaling komt niet voor in richtlijn
2000/43 en beperkt de richtlijn in veel te grote mate. Mijn voorstel is de zin te schrappen.
Eventueel kan er hier een uitzonderingsbepaling opgenomen worden waarin staat dat het privé
leven van mensen gerespecteerd dient te worden.
Art 3 - 2
This Directive is without prejudice to national
laws on marital or family status and
reproductive rights.
Artikel 3 lid 2 bevat ook een bepaling die we niet vinden in de richtlijn gelijke behandeling
ras/etniciteit. Hier wordt gesteld dat de richtlijn nationale wetgeving inzake burgerlijke staat,
gezinssituatie of reproductieve rechten onverlet laat. Een dergelijke bepaling vinden we trouwens
wel in de kaderrichtlijn 2000/78/EG, in punt 22 van de toelichting. Onlangs heeft dit punt een rol
gespeeld in het Maruko-arrest van het Europese Hof van Justitie. 3 Het Hof laat daarin het
gelijkheidsbeginsel als grondslag van het Gemeenschapsrecht boven het bepaalde in punt 22 van
de Considerans gaan. Je zou daar uit af kunnen leiden dat artikel 3 lid 2 een loos artikel is en dus
maar beter geschrapt kan worden. Maar misschien is het beter – ter geruststelling van sommigen
?? – het te vervangen door een andere tekst, bijvoorbeeld:
3 3 HvJ, 1 april 2008, C-267/06 Tadao Maruko. Online beschikbaar via: http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:62006J0267:NL:HTML
Willemien Ruygrok, E-Quality 4
5
6

Hearing EP 8 December 2008
Art 3 - 2
So far as according to national law nonmarital
relationship are recognized as
comparable to marriage, then the principle of
equal treatment applies.
Voor zover in het nationale recht niet-huwelijkse relatievormen worden erkend als vergelijkbaar
met het huwelijk is evenwel het beginsel van gelijke behandeling van toepassing.
Vervolgens artikel 3 lid 3
Hier gaat het over de bevoegdheden van de lidstaten ten aanzien van de inhoud van het
onderwijs, de activiteiten en de opzet van de onderwijsstelsels. Ook deze beperking komt niet
voor in richtlijn 2000/43/EG. Ook hier wil ik allereerst pleiten voor het schrappen van het hele
artikel.
Mocht dat niet mogelijk blijken dan moeten drie zaken geregeld worden:
1 het mag niet leiden tot het weren van gehandicapten uit het gewone onderwijs, maar
evenmin aan hun recht op aangepast onderwijs;
2 het moet volstrekt duidelijk zijn dat
• dit niet inhoudt dat er op andere gronden dan de grond religie onderscheid
gemaakt mag worden
• én het moet duidelijk zijn dat alleen die onderwijs instituties die zich zeer duidelijk
met een bepaalde religie hebben verbonden dit onderscheid mogen maken
• én dan nog alleen als het werkelijk tot de kern van hun overtuiging behoort.
3 Het lijkt me bovendien noodzakelijk dat er expliciet wordt duidelijk gemaakt dat
scholen – óók niet op religieuze argumenten – leerlingen of leerkrachten mogen
weigeren op grond van hun sekse of seksuele voorkeur.
Ik neem aan dat de vertegenwoordiger van ILGA hier nader op in zal gaan.
Chapter II
Member States shall introduce into their national legal
systems such measures as are necessary to ensure real
and compensation or reparation, as the Member States so
determine, for the loss and damage sustained by a person
injured as a result of discrimination within the meaning of
this Directive, in a way which is dissuasive and
proportionate to the damage suffered. Such compensation
or reparation shall not be restricted by the fixing of a prior
upper limit.
Willemien Ruygrok, E-Quality 5
7
8

Hearing EP 8 December 2008
In Hoofdstuk II – over de rechtsmiddelen en de handhaving – mis ik een artikel dat wel in de
richtlijn goederen en diensten m/v staat. Dat gaat over maatregelen ter compensatie van geleden
schade. Het verdient aanbeveling dat in deze richtlijn ook op te nemen 4 .
Dan tot slot een opmerking over artikel 12: de organen voor de bevordering van gelijke
behandeling.
Zorg toch – mede om te zorgen dat meervoudige discriminatie beter aangepakt kan worden – dat
voor álle artikel 13 gronden er één orgaan is dat zich daar mee bezig houdt. Er dreigen er in
sommige lidstaten nu drie te komen: één voor ras, één voor sekse en één voor de rest.
Verspilling van kosten, versnippering van kennis en onduidelijkheid voor de mensen.
Zorg er ook voor – zoals in de Preabule punt 28 staat – dat de gelijke behandelings commissies
kunnen werken overeenkomstig de Parijse Principes van de Verenigde Naties!
9
Afsluitend de beloofde hartenkreet: maak het voor de slachtoffers van ongelijke behandeling en
discriminatie zo simpel mogelijk:
• EEN instantie waar ze terecht kunnen,
• zo min mogelijk verschillen tussen de verschillende gronden of op de diverse
terreinen,
• zo min mogelijk uitzonderingen en
• zorg voor budget voor heldere informatie campagnes in de lidstaten
• waarbij samenwerking tussen de lidstaten zoveel mogelijk bevordert wordt.
Mevrouw de voorzitter, ik hoop dat u hier wat aan heeft en ik niet te veel van uw tijd heb
genomen. Dank u voor uw aandacht.
4 Zie aldaar artikel 8 lid 2
Willemien Ruygrok, E-Quality 6