Werkmodel: De uitwerking van de Roos van Leary - Factor-E

Werkmodel: De uitwerking van de
Roos van Leary
Behalve het invullen van de test 'Roos van Leary' kan het helpen om de beschrijvingen van de verschillende
typen gedrag te lezen om erachter te komen waarin je jezelf het meest herkent en hoe je met dat gedrag
kunt omgaan.
Leidend gedrag (Boven/Wij)
In dit vak van de cirkel ligt de nadruk op Boven. Het gedrag wordt gekenmerkt door:
leiding nemen en houden
(eind)verantwoordelijkheid dragen en delen.
Een Boven/Wij-houding roept een Onder/Wij-houding op bij anderen. Dit kan effectief zijn voor het bereiken
van doelen. Boven/Wij-gedrag kan doorslaan naar domineren, overheersen. Iemand die altijd het voortouw
neemt, anderen niet de ruimte geeft om met voorstellen te komen, echt een haantje de voorste is, laat dat
gedrag zien.
Helpend gedrag (Wij/Boven)
In dit vak van de cirkel ligt de nadruk op Wij. Dit gedrag wordt gekenmerkt door:
ondersteunen en daarvoor duidelijk uitkomen
zelfvertrouwen en vertrouwen in anderen.
De Wij/Boven-houding roept Wij/Onder-gedrag op bij anderen. Om steun te betuigen en een positieve sfeer
in een groep te bevorderen, kan dit effectief zijn. In een extreme vorm zou Wij/Boven-gedrag het opdringen
van hulp zijn. Door de ander wordt dit vaak als onprettig ervaren, maar door de persoon zelf vaak ook.
Meewerkend gedrag (Wij/Onder)
In dit vak van de cirkel ligt de nadruk op Wij. Dit gedrag wordt gekenmerkt door:
steunen, akkoord gaan
de ander de ruimte geven door gerichte vragen te stellen.
Instemming van de een roept bij de ander vertrouwen op en biedt ruimte om verder te gaan. Wij/Onder is
niet effectief als dat leidt tot apathie: alles wel best vinden en vooral elk conflict vermijden. Vaak komt dit
voort uit angst voor de reactie van anderen.
Volgend gedrag (Onder/Wij)
In dit vak van de cirkel ligt de nadruk op Onder. Dit gedrag wordt gekenmerkt door:
aanpassing aan de anderen

laten weten geïnteresseerd te zijn.
Onder/Wij roept Boven/Wij op. Wie zich aanpast maar wel geïnteresseerd blijft, geeft anderen de
mogelijkheid dat goed of af te keuren en houdt ook de relatie in stand. Onder/Wij kan ook betekenen dat
men geen verantwoordelijkheid durft te nemen en dat kan leiden tot afhankelijkheid en lafheid. Extreem
Onder/Wij kan extreem Boven/Wij oproepen. Wie zich afhankelijk opstelt, wordt overheerst. Onder/Wij kan
ook Onder/Ik oproepen: 'Met zo’n lafaard wil ik niets te maken hebben.'
Teruggetrokken gedrag (Onder/Ik)
In dit vak van de cirkel ligt de nadruk op Onder. Het verschil met volgend gedrag (Onder/Wij) is dat men
zich bijna compleet terugtrekt. Er is ook geen interesse. Dit gedrag wordt gekenmerkt door:
geen deelname aan de discussie
geen interesse tonen, zelfs door zich terug te trekken.
Zolang niemands belangen geschaad worden, zal men met rust gelaten worden. De ander kan zijn eigen
belangen behartigen of voor zichzelf opkomen. Het kan ook zijn dat anderen zich arrogant opstellen: ze
voelen zich meer.
Onder/Ik-gedrag is niet effectief als dat voortkomt uit een schuld- of slachtoffergevoel. Het wordt vaak
veroorzaakt door irrationele gedachten als: ik ben het niet waard om me ermee te bemoeien. Wie zich als
‘mindere’ gedraagt, roept vrijwel altijd een ‘meerdere’ op in de ander.
Opstandig gedrag (Ik/Onder)
In dit vak van de cirkel ligt de nadruk op Ik. Dit gedrag wordt gekenmerkt door:
weerstand tegen bijvoorbeeld de houding en mening van de ander
geen oplossingen aandragen.
Weerstand bieden kan de omgeving wakker schudden en legt het initiatief bij anderen. Het roept in dat
geval dus Boven-gedrag op. Ik/Onder-gedrag kan agressie en Ik/Boven-gedrag oproepen. Ik/Onder-gedrag
is niet effectief als het veel voorkomt. Dan is sprake van wantrouwen. Wie geen vertrouwen heeft in zijn
omgeving, kan in een isolement raken of verstoten worden.
Concurrerend gedrag (Boven/Ik)
In dit vak in de cirkel ligt de nadruk op Boven. Dit gedrag wordt gekenmerkt door:
een duidelijk doel voor ogen hebben, weten wat men wil bereiken
duidelijk aangeven wat men wil
de ander laten luisteren.
Boven/Ik-gedrag roept Onder/Ik-gedrag op. De ander luistert. Wanneer iemand in deze positie blijft hangen,
roept dat verzet en strijd op en wordt iemand als arrogant ervaren. Wanneer te veel sprake is van Boven/Ikgedrag,
zal na Onder/Ik-gedrag een strijd kunnen ontstaan.
Aanvallend gedrag (Ik/Boven)
In dit vak van de cirkel ligt de nadruk op Ik. Dit gedrag wordt gekenmerkt door:
streng en kritisch zijn
een aanval plaatsen.
Ik/Boven-gedrag roept Ik/Onder-gedrag op. Met tegenzin kan de ander mopperend toegeven aan Ik/Bovengedrag.
Het kan effectief zijn om aan te geven dat anderen ook een mening hebben en dus om in te grijpen
als ergens te veel de baas wordt gespeeld. De agressie die bij Ik/Boven-gedrag komt kijken, zou averechts
werken als daarvoor geen aanleiding is. Daardoor zou dan ruzie kunnen ontstaan.