Tonen van de oorlog

tv­documentaires, romans, stripboeken en websites.
Het oorlogsmuseum is slechts één van de spelers op het
terrein die dit verleden visualiseren en concretiseren.
Musea onderscheiden zich doorgaans niet alleen door de
aanwezigheid van driedimensionele historische objecten
– materieel erfgoed – onder handbereik van de bezoeker.
Dit zintuiglijke contact met authentieke sporen, soms op
de locatie waar historische gebeurtenissen hebben plaatsgevonden,
voedt het aantrekkelijke idee de geschiedenis
op de huid te zitten en lijkt het verleden nabij te brengen
als een tastbaar iets. Musea gelden bovendien als een
kennisautoriteit met een publieke functie. Zij benutten de
getoonde historische objecten om een op feiten gebaseerd
verhaal over het verleden te presenteren aan een
breed publiek. De ambitie van professionele musea –
waaronder de beeldbepalende oorlogsmusea – is om
het inzicht in dit verleden te verdiepen. Voor veel van de
éénmansmusea die we in dit onderzoek zijn tegen gekomen
lijkt deze motivatie minder pregnant. Zij willen
veeleer een indrukwekkend verleden vasthouden dat
alsmaar verder van ons af komt te staan.
Naar ons idee brengt de rol die het museum in de
samenleving krijgt toegeschreven de mogelijkheid en
verantwoordelijkheid met zich mee te reflecteren op de
huidige en toekomstige invulling van de presentaties, om
oorlogservaringen op aansprekende wijze over te brengen
aan eigentijdse publieksgroepen. Het beeld van de Tweede
Wereldoorlog is immers niet de uitkomst van een proces
dat de musea overkomt, maar iets waaraan zij binnen hun
mogelijkheden ook een zekere sturing kunnen geven.
Toekomst
Dit uitgangspunt doet een groot beroep op de
deskundig heid en menskracht van de Nederlandse
oorlogsmusea, zowel van de relatief grotere instellingen
als van de vele betrekkelijk kleinschalige musea.
Gezamenlijke discussie over de invulling, en daarmee
over de taakopvatting, van dit drukbevolkte segment
in het museale landschap is daarvoor een voorwaarde.
Allereerst dient dit debat plaats te vinden tussen de
oorlogsmusea onderling, maar vervolgens evenzeer met
andere historische musea, met historici en museologen,
met herdenkingscomité’s, beleidsmakers en financiers.
Deze publicatie is noch een historische monografie noch
een beleidsrapport, maar wil bovenal een eerste aanzet
vormen voor een toekomstgerichte analyse van de Nederlandse
oorlogsmusea en herinneringscentra als startpunt
voor verdere gedachtenwisseling. De leidende gedachte
daarbij is het bieden van een beknopte evaluatie van de
huidige stand van zaken in combinatie met het in kaart
brengen van mogelijkheden van museaal oorlogserfgoed
voor de nabije toekomst.
H1 • P 8
Na deze inleiding volgt hoofdstuk twee over erfgoed
en hoofdstuk drie waarin kort wordt ingegaan op de naoorlogse
musealisering van de oorlog. Vervolgens wordt
in hoofdstuk vier de aandacht gericht op de infrastructuur
van oorlogsmusea. In hoofdstuk vijf worden de mogelijkheden
verkend van vernieuwing van inhoudelijke thema’s
inclusief concrete suggesties. Alvorens conclusies te
trekken volgt in hoofdstuk zes een korte rondgang langs
nieuwe vormen om de oorlog te presenteren. Een lijst met
aanbevelingen en overzichten van de bestaande Nederlandse
oorlogsmusea, bestudeerde literatuur en geraadpleegde
personen completeren deze publicatie.